Эски Аҳд
ИБТИДО
Кириш
“Ибтидо” китобида оламнинг яратилиши, инсон зотининг пайдо бўлиши, Исроил халқининг келиб чиқиши тўғрисида сўз юритилади.
“Ибтидо” китобининг биринчи қисмида (1-11–боблар) олам ва инсониятнинг Иброҳимгача бўлган даври ҳикоя қилинади. Худо ҳамма нарсани жуда ажойиб қилиб яратган эди, лекин илк яратилган икки инсон — Одам Ато билан Момо Ҳаво Худога итоат этмай, оламга ёмонликни олиб келди. Инсонлар шу қадар гуноҳга ботиб кетдиларки, Нуҳ деган одам ва унинг оиласидан ташқари, жамики инсониятни қириб ташлаш учун Худо ер юзига тўфон юборишга қарор қилди. Нуҳ ва унинг оиласи Худога итоат этарди, шунинг учун Худо Нуҳга: “Ўзингни, оилангни, ҳайвонлар ва қушларнинг ҳар бир турини сақлаб қолиш учун катта кема яса”, деб амр этди. Тўфондан кейин халқ яна ер юзи бўйлаб ёйилди. Лекин уларнинг кўпчилиги яна Худога итоат этмай қўйди.
“Ибтидо” китобининг қолган қисми (12-50–боблар) Ибром ва унинг хонадони тарихига оид воқеаларни қамраб олади. Худо Ибром хонадонини, Ўзимнинг халқим қиламан, деб танлаб олади. Худо Ибромга Иброҳим, унинг хотини Сорайга Сора, деб уларнинг исмини ўзгартиради. Иброҳим билан Сора бефарзанд эдилар, лекин Худо уларга: “Сизлар фарзандли бўласизлар, сизларнинг наслингиз бир кун ўзларининг юртига эга бўладилар ва ер юзидаги жамики халқлар сизлардан барака топадилар”, деб ваъда беради.
Иброҳим ва Сора Канъон юртига кўчадилар (Канъон — ҳозирги Исроил ва Фаластин жойлашган ҳудуд). Худо бу юртни уларнинг наслига беришга ваъда қилган эди. Иброҳим билан Сора анча кексайиб қолганларида ўғил кўрадилар ва унинг исмини Исҳоқ қўядилар. Исҳоқ ҳам икки ўғил кўриб, ўғилларига Ёқуб ва Эсов, деб исм қўяди.
Китобнинг охирида ҳикоя қилинишича, Ёқубнинг ўн икки ўғли оилалари билан Мисрга кўчиб бориб, ўша ерда яшайдилар. Ёқубнинг ўғилларидан бири Юсуф Миср ҳокими бўлади. Юсуф билардики, Худо бир кун Ўз халқига берган ваъдасини бажаради: “Менинг умрим охирлаб боряпти”, деди Юсуф ака–укаларига. “Лекин Худо сизларни кузатиб туради, сизларни бу юртдан олиб чиқиб, Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга бераман, деб қасам ичган юртга қайтариб олиб боради.” (50:24)
1–БОБ
Дунёнинг яратилиш тарихи
1Худо азалда осмон билан ерни яратди
[1].
2Ер айқаш–уйқаш бўлиб, тубсиз денгизлар устини зулмат қоплаган эди. Худонинг Руҳи сувлар узра юрарди
[2].
3Худо: “Ёруғлик бўлсин”, деб амр берган эди, ёруғлик пайдо бўлди.
4Худо ёруғликнинг ажойиб эканини кўриб, ёруғликни қоронғиликдан ажратди.
5Худо ёруғликни кундуз, қоронғиликни тун, деб атади. Кеч кириб, тонг отди
[3]. Биринчи кун ўтди.
6Шунда Худо: “Сувларни бир–биридан ажратиб турадиган гумбаз пайдо бўлсин”, деб амр қилди.
7Шундай ҳам бўлди: Худо гумбазни яратиб, гумбазнинг остидаги сувлардан гумбаз устидаги сувларни ажратди
[4].
8Худо гумбазга осмон, деб ном берди. Кеч кириб, тонг отди. Иккинчи кун ўтди.
9Кейин Худо: “Осмон остидаги сувлар бир жойга тўпланиб, қуруқ ер пайдо бўлсин”, деб амр қилди. Шундай ҳам бўлди.
10Худо қуруқликка ер, деб ном берди. Бир жойга йиғилган сувларни эса денгизлар, деб атади. Худо бунинг ажойиб эканини кўрди.
11Сўнгра Худо шундай амр берди: “Ерда ўт–ўлан кўкарсин. Дон берадиган ҳар хил ўсимликлар, ичида данаги бор ҳар хил мевали дарахтлар ўссин.” Шундай ҳам бўлди.
12Ерда ўт–ўлан кўкарди, дон берадиган ҳар хил ўсимликлар, ичида данаги бор ҳар хил мевали дарахтлар ўсди. Худо буларнинг ҳам ажойиб эканини кўрди.
13Кеч кириб, тонг отди. Учинчи кун ўтди.
14Кейин Худо шундай амр қилди: “Кундузни тундан ажратиш учун осмон гумбазида ёритқичлар пайдо бўлсин. Булар кунларнинг, йилларнинг, нишонланадиган байрамларнинг
[5] вақтини кўрсатсин.
15Бу ёритқичлар осмон гумбазида нур сочиб, ерга ёруғлик берсин.” Шундай ҳам бўлди.
16Худо иккита катта ёритқични — қуёш ва ойни яратди: кундузи нур сочиб туриши учун каттароқ ёритқич — қуёшни, тунда нур сочиб туриши учун кичикроғи — ойни яратди. Шунингдек, Худо юлдузларни ҳам яратди.
17-18Бу ёритқичлар ерга ёруғлик берсин, кундуз ва тун устидан ҳукмронлик қилсин, ёруғликни қоронғиликдан ажратиб турсин, деб Худо буларни осмон гумбазига жойлаштирди. Худо бунинг ажойиб эканини кўрди.
19Кеч кириб, тонг отди. Тўртинчи кун ўтди.
20Кейин Худо шундай амр берди: “Сув ҳар хил тирик жониворлар билан тўлиб–тошсин, қушлар пайдо бўлиб, ҳавода парвоз қилсин.”
21Шундай қилиб, Худо баҳайбат денгиз махлуқларини ва сувда сузувчи турли–туман жониворларни, ҳар турли қушларни яратди. Худо бунинг ҳам ажойиб эканини кўрди.
22Шунда Худо буларнинг ҳаммасига марҳамат қилиб деди: “Балиқлар ва қушлар серпушт бўлиб, кўпайсин. Денгизлар балиқлар билан тўлиб–тошсин, ер узра қушлар кўпайсин.”
23Кеч кириб, тонг отди. Бешинчи кун ўтди.
24Сўнгра Худо: “Ер турли–туман жонзотларни — чорвани, судралиб юрувчи жониворларни
[6], ҳар турли ёввойи ҳайвонларни пайдо қилсин”, деб амр қилди. Шундай ҳам бўлди.
25Худо ҳар турли ёввойи ҳайвонларни, чорванинг ҳар хил турларини, ер юзида судралиб юрувчи жониворларнинг ва ҳашаротларнинг ҳар хил турларини яратди. Худо бунинг ажойиб эканини кўрди.
26Кейин Худо шундай деди: “Энди инсон зотини яратайлик, улар Ўз суратимиздай, Ўзимизга ўхшаган
[7] бўлсин. Инсон зоти денгиздаги балиқлар устидан, осмондаги қушлар, ер юзидаги чорва ҳамда жамики ёввойи ҳайвонлар
[8], ерда судралиб юрувчи ҳар қандай жонивор ва ҳашаротлар устидан ҳукмронлик қилсин.”
27Шундай қилиб,
Худо Ўз суратидай қилиб яратди инсон зотини.
Эркагу аёл қилиб яратди уларни.
28Худо инсонларга марҳамат қилиб, айтди: “Ували–жували бўлинглар, ер юзини тўлдириб, итоат эттиринглар, денгиздаги балиқлар устидан, осмондаги қушлару ер юзида яшовчи ҳар турли жониворлар устидан ҳукмронлик қилинглар.”
29Худо яна айтди: “Мана, сизларга бутун ер юзидаги ҳар хил донли ўсимликларни ва мевали дарахтларни бердим. Сизлар булардан егулик учун фойдаланасизлар.
30Ер юзидаги жамики тирик жонзотларга — ҳамма ҳайвонларга, ҳамма қушларга емиш қилиб кўк ўт–ўланни бердим.” Шундай ҳам бўлди.
31Худо Ўзи яратган ҳамма нарсага назар солди. Булар жуда ажойиб эди. Кеч кириб, тонг отди. Олтинчи кун ўтди.
2–БОБ
1Шундай қилиб, осмон билан ер ҳамда улардаги жамики нарсалар яратилди.
2Еттинчи куни Худо ҳамма ишларини битириб, дам олди.
3Худо еттинчи куни барча яратиш ишларидан дам олгани учун, бу кунни муборак қилиб, муқаддас, деб бошқа кунлардан ажратди.
4Осмон билан ернинг
[9] яратилиши ана шулардан иборатдир.
Адан боғи
Парвардигор Эгамиз осмон билан ерни яратган пайтда
5ер юзида на бирон ўт, на бирон гиёҳ унган эди. Чунки Парвардигор Эгамиз ҳали ерга ёмғир ёғдирмаган, ерга ишлов берадиган бирон кимса яратмаган эди.
6Лекин ер остидан сув чиқиб
[10], бутун ер юзини суғорарди.
7Шундан кейин Парвардигор Эгамиз ернинг тупроғидан одамни
[11] ясади ва унинг бурун тешигидан пуфлаб, жон ато этди. Шундай қилиб, одам тирик жон бўлди.
8Парвардигор Эгамиз шарқда — Адан деган жойда боғ барпо қилиб, Ўзи яратган одамни ўша боққа қўйди.
9Кейин Парвардигор Эгамиз ердан чиройли, лаззатли мева берадиган ҳар хил дарахтларни ўстирди. Боғнинг ўртасига ҳаёт ато этувчи дарахтни ва яхшилик билан ёмонликни билиш дарахтини қўйди.
10Адандан бир дарё оқиб келиб, боғни суғоради ва ўша ерда тўртта ирмоққа бўлинади.
11Биринчи ирмоқнинг номи Пишон бўлиб, бутун Хавила ери бўйлаб оқади. Бу жойда олтин бор.
12Ўша ернинг олтини жуда ҳам тозадир. У ерда марварид
[12] ва ақиқ тошлар ҳам бор.
13Иккинчи ирмоқнинг номи Гихўн бўлиб, бутун Куш
[13] ери бўйлаб оқади.
14Учинчи ирмоқнинг номи Дажла бўлиб, Оссурия шаҳрининг шарқидан оқиб ўтади. Тўртинчи ирмоқнинг номи Фуротдир.
15Шундай қилиб, Парвардигор Эгамиз, бу одам боққа ишлов берсин, парвариш қилсин, деб уни Адан боғига жойлаштирди.
16Парвардигор Эгамиз унга шундай амр қилди: “Сен боғдаги ҳамма дарахтнинг мевасидан бемалол тановул қилавер.
17Лекин яхшилик ва ёмонликни билиш дарахтининг мевасидан емайсан, ундан ейишинг биланоқ, шубҳасиз, ўласан.”
18Сўнгра Парвардигор Эгамиз: “Одамнинг ёлғиз бўлиши яхши эмас, унга муносиб шерик яратаман”, деди.
19Шундай қилиб, Парвардигор Эгамиз тупроқдан ҳар хил ҳайвонларни ва ҳар хил қушларни яратди. Худо: “Бу жониворларни одам кўриб қанақа ном бераркин”, дея уларни одамнинг олдига олиб келди. Одам ҳар бир жонивор учун ном танлади.
20Одам ҳамма чорвага, қушларга ва ёввойи ҳайвонларга ном берди. Лекин ҳамон унга муносиб шерик йўқ эди.
21Шу боисдан Парвардигор Эгамиз одамни қаттиқ ухлатиб қўйди. Одам ухлаб ётганда, Худо унинг қовурғасидан биттасини олди ва қовурғанинг ўрнига эт қоплади.
22Парвардигор Эгамиз одамнинг қовурғасидан хотин кишини яратди ва уни одамнинг олдига олиб келди.
23Шунда одам айтди:
“Ниҳоят, бу менинг суякларимдан пайдо бўлган суякдир,
Менинг этимдан яралган этдир.
У Хотин, деб аталгай,
Чунки у эркакдан
[14] яратилгандир.”
24Шунинг учун эркак киши ота–онасидан бўлак чиқиб, хотинига боғланиб қолади, иккаласи бир тан бўладилар.
25Одам билан хотини қип–яланғоч юрардилар, бир–бирларидан уялиш ҳиссини сезмасдилар.
3–БОБ
Одам Ато ва Момо Ҳаво гуноҳ қилади
1Парвардигор Эгамиз ҳамма ёввойи ҳайвонларни ҳам яратган эди. Ўша ҳайвонлар орасида анча айёри илон эди. Илон хотиндан:
— Ҳақиқатан ҳам Худо, боғдаги биронта дарахтнинг мевасидан еманглар, деб айтдими? — деб сўради.
2Хотин илонга:
— Йўғ–э, биз боғдаги ҳамма дарахтларнинг мевасидан ейишимиз мумкин, — деб жавоб берди.
3— Лекин Худо, боғ ўртасидаги дарахтнинг мевасидан еманглар ҳам, тегманглар ҳам, есаларингиз ўласизлар, деб айтган.
4Илон эса хотинга:
— Йўқ, ўлмайсизлар, — деди.
5— Чунки Худо биладики, сизлар бу мевалардан есаларингиз, кўзларингиз очилиб, сизлар ҳам барча яхши ва ёмон нарсаларни биладиган бўлиб, Худога
[15] ўхшаб қоласизлар.
6Хотин қарасаки, ўша дарахт кўзга чиройли кўринади, мевалари жуда ейишли экан. Хотин: “Қани, энди мевалар менга донолик ато қилсайди”, деб орзу қилди. У дарахтнинг мевасидан олиб еди, кейин ёнида турган эрига ҳам берди. Эри ҳам еди.
7Ўша заҳоти икковининг ҳам кўзлари очилиб, улар яланғоч эканликларини англаб етдилар, анжир баргларини сонлари атрофига тизиб, ўзларига ёпинчиқ ясадилар.
8Оқшом пайти шабада эсиб турганда, иккови боғда Парвардигор Эгамизнинг юрганини билди. Одам ва хотини Парвардигор Эгамизнинг назаридан қочиб, боғдаги дарахтлар орасига яшириндилар.
9Парвардигор Эгамиз: “Қаердасан, эй, одам?” деб чақирди.
10Одам:
— Мен боғда юрганингни билдим–у, яланғоч бўлганим учун қўрқиб, яшириндим, — деди.
11— Яланғоч эканингни сенга ким айтди? — деб сўради Худо. — Мен, еманглар, деб амр этган дарахтнинг мевасидан едингми?
12Одам жавоб берди:
— Ўзинг менга берган хотин ўша дарахтнинг мевасидан менга олиб келган эди, мен ҳам едим.
13Шунда Парвардигор Эгамиз хотинга:
— Бу нима қилганинг? — деди.
— Илон мени алдади, мен мевадан едим, — деди хотин.
Худо ҳукм қилади
14Парвардигор Эгамиз илонга шундай деди:
“Шу қилмишларинг учун
Лаънати бўлгайсан барча жонзотлар орасида
Ва жамики ёввойи ҳайвонлар орасида.
Қорнинг билан судралиб юргайсан,
Умринг бўйи тупроқ егайсан.
15Душманлик пайдо қиламан сен билан хотин ўртасида,
Сенинг зотинг билан унинг зоти орасида.
Унинг зоти эзиб ташлайди сенинг бошингни,
Сен чақиб оласан унинг товонини.”
16Хотинга эса шундай деди:
“Ҳомиладорлигингда ғоят азоб бераман,
Машаққат ила бола туғасан.
Аммо эрингни қўмсайверасан,
Эринг эса ҳоким бўлади сенинг устингдан.”
17Парвардигор Эгамиз одамга шундай деди:
“Хотинингнинг гапига кирганинг учун,
Мен, ема, деб тақиқлаган мевани еганинг учун,
Сен туфайли ерни лаънати қилдим.
Бутун умринг бўйи тимдалаб ерни,
Ердан ўтказасан тирикчилигингни.
18Ернинг ҳосили емишинг бўлса ҳам,
Ер сен учун тиканлару қушқўнмас
[16] ўстиради.
19Сен тупроқдан яралгансан,
То тупроққа қайтгунингга қадар,
Пешана теринг билан нон ейсан.
Зеро, сен тупроқдирсан
Ва тупроққа қайтасан.”
20Хотин жамики инсонларнинг онаси бўлгани учун, Одам Ато
[17] унга Момо Ҳаво
[18], деб исм берди.
21Одам Ато ва унинг хотини учун Парвардигор Эгамиз теридан кийим–кечак ясаб, уларни кийинтириб қўйди.
Одам Ато ва Момо Ҳаво жаннатдан қувиладилар
22Кейин Парвардигор Эгамиз шундай деди: “Мана, инсон ҳамма нарсани — яхшилик ва ёмонликни билиб, бизнинг биттамизга ўхшаб
[19] қолди. Энди у қўлини узатиб, ҳаёт ато этувчи дарахт мевасидан ҳам олмасин, мевани еб, абадий яшайдиган бўлиб қолмасин.”
23Шу сабабдан Парвардигор Эгамиз Одам Атони ва Момо Ҳавони Адан боғидан чиқариб юборди. У Одам Атони ернинг тупроғидан ясаган эди, унга яна ўша ерни ишлашга берди.
24У Одам Атони ҳайдаб юборгандан кейин, ҳаёт дарахтига борадиган йўлни қўриқлаш учун Адан боғининг шарқ томонига қанотли мавжудотлар — карубларни ва доимо айланиб турадиган алангали қилични ўрнатди.
4–БОБ
Қобил билан Ҳобил
1Одам Ато хотини Момо Ҳавога яқинлашгандан кейин, Момо Ҳаво ҳомиладор бўлди. Момо Ҳаво ўғил кўрди ва: “Худонинг қудрати билан ўғил топдим”, деб номини Қобил
[20] қўйди.
2Кейинроқ Момо Ҳаво иккинчи ўғлини туғди ва унга Ҳобил, деб исм қўйди. Болалар улғайиб, Ҳобил — қўйчивон, Қобил — деҳқон бўлди.
3Вақти келиб, Қобил ернинг ҳосилидан Эгамизганазр олиб келди.
4Ҳобил ҳам сурувидаги биринчи туғилган қўзилардан биттасини танлаб олиб, сўйди ва қўзининг ёғли жойларини Эгамизганазр қилиб олиб келди. Эгамиз Ҳобилни ва унинг назрини манзур кўрди,
5лекин Қобилнинг ўзи ҳам, унинг назри ҳам маъқул бўлмади. Қобил қаттиқ хафа бўлиб, қовоғини солди.
6Шунда Эгамиз Қобилга деди: “Нега хафа бўлдинг? Нимага қовоғингни солдинг?
7Агар сен тўғри иш қилсанг, сени қабул қилмасмидим?!
[21] Билгинки, ёмон иш қилсанг, эшигингда гуноҳ пойлаб туради, шерга ўхшаб ташланиб, сени ўлжа қилмоқчи бўлади. Гуноҳ сенинг устингдан ҳукмрон бўлишни истайди. Лекин гуноҳни сен мағлуб қилишинг керак.”
8Қобил укаси Ҳобилга: “Юр, далага борамиз”, деб таклиф қилди
[22]. Улар далага борганларида, Қобил укасига ташланиб, уни ўлдирди.
9Эгамиз Қобилдан: “Уканг Ҳобил қаерда?” — деб сўради.
— Билмайман, нима, укам қаерга борса, мен унинг қадамини ўлчаб юришим керакми?! — деб эътироз билдирди.
10Шунда Эгамиз:
— Нима қилиб қўйдинг?! — деди. — Эшитиб ол: укангнинг қони Менга ердан фарёд қилмоқда.
11Укангнинг қони билан ерни булғаганинг учун, энди лаънати бўласан, ерга ҳеч қачон ишлов беролмайсан.
12Ерга қанчалик жон куйдириб ишлов бермагин, ер сен учун бошқа мўл ҳосил етиштирмас. Ҳозирдан бошлаб сен ер юзида доимо бир жойдан бошқа жойга қочиб, бошпанасиз, дайдиб юрасан.
13Қобил Эгамизга:
— Жазойим шунчалик оғирки, бир ўзим кўтара олмайман, — деб жавоб берди.
14— Бугун Сен мени еримдан ҳайдадинг. Энди мен Сендан узоқ бўлиб яшайман, ер юзида сарсон–саргардон бўлиб, қочиб юраман. Энди мени бирортаси учратиб қолиб, ўлдириб қўйиши мумкин.
15Шунда Эгамиз:
— Йўқ, ҳеч ким сени ўлдирмайди! — деб жавоб берди Қобилга. — Ким сени ўлдирса, ундан етти карра ўч оламан.
Шундай қилиб, Эгамиз, Қобилни биров уриб ўлдириб қўймасин, деб унга тамға қўйди.
16Сўнгра Қобил Эгамиздан узоқлашиб кетди ва Аданнинг шарқидаги Нод
[23] деган ерга ўрнашди.
Қобилнинг насли
17Қобилнинг хотини ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. Ўғлига Ханўх, деб исм қўйдилар. Қобил бир шаҳар қурди ва шаҳарга ўғлининг отини бериб, Ханўх, деб атади.
18Ханўх бир ўғил кўриб, исмини Ирод қўйди. Ироддан — Махувол, Махуволдан — Матушол, Матушолдан — Ламех деган ўғиллар туғилди.
19Ламех иккита хотин олди. Биттасининг исми Оида, бошқасиники Зилло эди.
20Оида бир ўғил кўриб, исмини Ёбол қўйди. Чодирларда яшайдиган чўпонларнинг ота–бобоси Ёбол бўлди.
21Укасининг исми Ювал эди. Ювал лира ва най чалувчи созандаларнинг ота–бобоси бўлди.
22Зилло ҳам бир ўғил кўриб, исмини Тувалқобил қўйди. Тувалқобил биринчи бўлиб бронза ва темир асбоблар ясаган эди. Тувалқобилнинг Намах деган синглиси бор эди.
23Ламех хотинларига деди:
“Оида ва Зилло, менга қулоқ солинглар.
Эй, хотинларим! Гапимни эшитинглар!
Бир одамни ўлдирдим мени яралагани–чун,
Яна ёш йигитни ўлдирдим мени ургани–чун.
24Қобилни ўлдиргандан етти карра ўч олинса,
Ламехни ўлдиргандан етмиш етти карра ўч олинур.”
Шис ва Энўш
25Одам Ато билан хотини яна бир ўғил кўрдилар. Момо Ҳаво: “Қобил ўлдирган Ҳобилнинг ўрнига Худо бошқа фарзанд берди”, деб исмини Шис
[24] қўйди.
26Шис улғайиб, у ҳам бир ўғил кўрди ва исмини Энўш қўйди. Ўша пайтда одамлар энди Эгамизга сажда қила бошлаган эдилар.
5–БОБ
Одам Атонинг насли
1Одам Атонинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир.
Худо инсон зотини яратганда, уларни Ўзига ўхшаган қилиб яратган эди.
2Худо инсонларни эркак ва аёл қилиб яратди. Худо уларни яратгандан кейин Инсон, деб ном қўйиб, уларга барака берди.
3Одам Ато 130 ёшида ўғил кўрган эди
[25]. Ўғли отасининг суратидай бўлиб, унга ўхшаган эди. Одам Ато ўғлига Шис, деб исм қўйган эди.
4Шис туғилгандан кейин, Одам Ато 800 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
5Одам Ато 930 ёшида оламдан ўтди.
6Шис 105 ёшида ўғли Энўшни кўрган эди
[26].
7Энўш туғилгандан кейин, Шис 807 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
8Шис 912 ёшида оламдан ўтди.
9Энўш 90 ёшида ўғли Хенанни кўрди.
10Хенан туғилгандан кейин, Энўш 815 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
11Энўш 905 ёшида оламдан ўтди.
12Хенан 70 ёшида ўғли Махалиёлни кўрди.
13Махалиёл туғилгандан кейин, Хенан 840 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
14Хенан 910 ёшида оламдан ўтди.
15Махалиёл 65 ёшида ўғли Ёредни кўрди.
16Ёред туғилгандан кейин, Махалиёл 830 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
17Махалиёл 895 ёшида оламдан ўтди.
18Ёред 162 ёшида ўғли Ханўхни кўрди.
19Ханўх туғилгандан кейин, Ёред 800 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
20Ёред 962 ёшида оламдан ўтди.
21Ханўх 65 ёшида ўғли Матушалоҳни кўрди.
22Матушалоҳ туғилгандан кейин, Ханўх 300 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди. У умр бўйи Худога ҳамроҳ бўлиб яшади.
23Ханўх 365 йил умр кўрди.
24У бутун умри давомида Худога ҳамроҳ бўлиб яшаб, охири, бирданига ғойиб бўлиб қолди, чунки Худо уни олиб кетган эди.
25Матушалоҳ 187 ёшида ўғли Ламакни кўрди.
26Ламак туғилгандан кейин, Матушалоҳ 782 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
27Матушалоҳ 969 ёшида оламдан ўтди.
28Ламак 182 ёшида бир ўғил кўрди.
29Ламак: “Эгамиз бу ерни лаънатлаган, энди ерга ишлов берганимизда, оғир ишларимизни шу бола енгиллаштирсин”, деб ўғлининг отини Нуҳ
[27] қўйди.
30Нуҳ туғилгандан кейин, Ламак 595 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
31Ламак 777 ёшида оламдан ўтди.
32Нуҳ 500 ёшдан ўтгандан кейин Сом, Хом ва Ёфас деган ўғилларини кўрди.
6–БОБ
Инсониятнинг қабиҳлиги
1Ер юзида инсонлар борган сари кўпая бошлади. Қизлар ҳам туғилган эди.
2Илоҳий зотлар
[28], бу қизлар
[29] чиройли экан, деб ёқтирганларини ўзларига хотин қилиб олавердилар.
3Шунда Эгамиз айтди: “Мен ато этган Руҳ
[30] инсонлар билан абадий қолмайди
[31], чунки улар ўладиган жонлардир
[32]. Келгусида улар 120 йил умр кўрсин.”
4Ўша кунларда, ундан кейин ҳам бу оламда улкан паҳлавонлар
[33] яшади. Илоҳий зотлар билан аёл зотидан
[34] туғилган бу паҳлавонлар қадимги даврнинг буюк қаҳрамонлари, машҳур жангчилари бўлган эдилар.
5Эгамиз кўрдики, ер юзида инсон зоти қилаётган қабиҳликлар жуда ҳам кўп экан. Уларнинг кўнглида фақат қабиҳ ният бор экан.
6У ер юзида инсонларни яратганидан пушаймон бўлди, юракдан афсусланди.
7Эгамиз айтди: “Ўзим яратган инсон зотини ер юзидан қириб юбораман. Мен инсон билан бирга ҳайвонларни, судралиб юрувчи жониворларни, ҳашаротларни, қушларни ҳам қираман, уларни яратганимдан пушаймон бўляпман.”
8Фақат Нуҳ Эгамизнинг марҳаматига сазовор бўлган эди.
Нуҳ
9Нуҳнинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир.
Ўша даврда ер юзидаги солиҳ, бенуқсон одам фақат Нуҳ бўлиб, Худога ҳамроҳ бўлиб яшарди.
10Нуҳнинг Сом, Хом, Ёфас деган учта ўғли бор эди.
11Эндиликда ер юзи Худонинг олдида ахлоқсизликка, зўравонликка тўлиб–тошиб кетган эди.
12Худо кўрдики, олам бузилиб кетган, ер юзидаги жамики инсоният йўлдан озган эди.
13Худо Нуҳга айтди: “Мен бутун ер юзидаги инсонларни қириб ташлашга қарор қилдим. Чунки ер юзи уларнинг дастидан зўравонликка тўлиб–тошди. Энди уларни бутун ер билан бирга йўқ қилмоқчиман.
14Ўзингга яхши қаттиқ ёғочдан
[35] кема яса, кеманинг ичида хоналар ҳам ясаб, кеманинг ичи–ташини қора сақич билан суваб чиқ.
15Кеманинг узунлиги 300 тирсак, кенглиги 50 тирсак, баландлиги 30 тирсак
[36] бўлсин.
16Кеманинг томини ясаганингда, том билан кеманинг девори оралиғида бир тирсак
[37] очиқ жой қолдир
[38]. Эшигини кеманинг ён томонидан яса. Кемани уч қаватли қилиб яса.
17Мен ер юзини тўфонга бостириб, ҳар қандай тирик жонзотни қириб ташлайман. Ер юзидаги ҳамма нарса нобуд бўлади.
18Сен билан эса Мен аҳд қиламан. Сен кема ичига кирасан, сен билан бирга ўғилларинг, хотининг, келинларинг ҳам киради.
19Ҳайвонларнинг ҳар бир туридан бир жуфтдан — эркаги ва урғочисидан кема ичига ўзинг билан олиб кирасан, токи тўфон пайтида улар сен билан бирга тирик қолсин.
20Қушларнинг, ҳайвонларнинг, судралиб юрувчи жониворларнинг ва ҳашаротларнинг ҳар бир туридан жуфт–жуфт қилиб, ўзинг билан олиб кирасан, токи улар тирик қолсин.
21Ўзинг билан озиқ–овқатларнинг ҳар бир туридан ғамлаб ол. Озиқ–овқатлар оиланг билан барча жонзотларга егулик бўлади.”
22Нуҳ ҳамма нарсани Худо амр этгандай қилди.
7–БОБ
Тўфон
1Ниҳоят, вақти келиб, Эгамиз Нуҳга айтди: “Сен бутун оила аъзоларинг билан кема ичига кир. Ер юзидаги халқлар орасида Менинг олдимда солиҳ бўлиб юрганлардан фақат сени топдим, холос.
2Ўзинг билан ҳалол ҳайвонларнинг урғочи ва эркагидан етти жуфт, ҳаром ҳайвонларнинг
[39] урғочи ва эркагидан эса бир жуфт ол.
3Қушларнинг ҳар бир туридан — эркаги ва урғочисидан ҳам етти жуфт танлаб ол, токи бутун ер юзида бу жонзотларнинг турлари сақланиб қолсин.
4Етти кундан кейин, мен ер юзига қирқ кечаю қирқ кундуз давомида ёмғир ёғдираман. Ўзим яратган ҳар бир тирик нарсани ер юзидан йўқ қиламан.”
5Нуҳ ҳаммасини Худо амр этгандай қилди.
6Ер юзини тўфон босганда, Нуҳ 600 ёшда эди.
7Нуҳ билан бирга ўғиллари, хотини, келинлари тўфондан омон қолиш учун кеманинг ичига кирдилар.
8Ҳалол ва ҳаром ҳайвонлардан, қушлардан, ерда судралиб юрувчи жониворлардан, ҳашаротлардан ҳар бири
9— эркак ва урғочиси жуфт–жуфт бўлиб Нуҳ билан бирга кемага кирди. Зотан, Худо Нуҳга шундай амр қилган эди.
10Етти кундан кейин ер юзини тўфон боса бошлади.
11Нуҳ 600 ёшга кирганда, иккинчи ойнинг ўн еттинчи куни ер остидаги булоқлар отилиб чиқди
[40], осмоннинг қопқалари очилди
[41].
12-13Айни ўша куни Нуҳ билан бирга унинг ўғиллари Сом, Хом ва Ёфас, хотини ва учала келини кема ичига кирдилар. Қирқ кечаю қирқ кундуз тинмай ёмғир ёғди.
14Улар билан бирга ёввойи ҳайвонлардан, чорвадан, ерда судралиб юрувчи ҳамма жонивор ва ҳашаротлардан, қушлардан — ҳаммасининг ҳар бир туридан кемага кирди.
15Бу тирик жонзотлар иккита–иккитадан бўлиб Нуҳ билан бирга кемага кирди.
16Худо Нуҳга амр қилгандай, ҳамма жониворларнинг эркак ва урғочиси кемага кириб бўлгач, Эгамиз Нуҳнинг орқасидан эшикни ёпди.
17Ер юзида қирқ кун давомида тўфон бўлиб, сув ерни кўмди, кемани ердан юқори кўтарди.
18Сув ер устида тобора кўпайиб борар, кема сув юзида сузарди.
19Сув ер юзида шунчалик тўлиб–тошдики, баланд тоғлар ҳам кўмилиб кетди.
20Сув тоғлардан ўн беш тирсак
[42] баландликка кўтарилди.
21Ер юзида юрган жамики жонзот — қушлар, чорва, ёввойи ҳайвонлар, уймалашиб юрган жониворлар, инсон зоти нобуд бўлди.
22Қуруқ ер устида яшаб турган ҳамма тирик жонзот нобуд бўлди.
23Ер юзидаги ҳар қандай жонзотни — инсонларни, ҳайвонларни, судралиб юрувчи жониворларни, ҳашаротларни, қушларни Худо йўқ қилиб юборди, ҳаммаси ер юзидан қирилиб кетди. Фақат Нуҳ ва у билан бирга кемада бўлганларгина тирик қолдилар, холос.
24Сув 150 кун давомида ер юзини қоплаб турди.
8–БОБ
Тўфоннинг интиҳоси
1Худо Нуҳни ва у билан кемада бирга бўлган барча жонзотларни эсдан чиқармаган эди. Худо ер узра шабада эстирган эди, сув пасая бошлади.
2Ер остидаги булоқлар
[43], осмоннинг қопқаси
[44] беркилди, қаттиқ қуяётган жала тўхтади.
3Сув аста–секин ер юзида камая бошлади. Ниҳоят, 150 кундан кейин сув озайди.
4Еттинчи ойнинг ўн еттинчи куни
[45] кема Арарат тоғи
[46] чўққиларига тиралиб тўхтаб қолди.
5Ўнинчи ойгача сув камайиб бораверди. Ниҳоят, ўнинчи ойнинг биринчи куни
[47] тоғ чўққилари кўринди.
6Яна қирқ кун ўтгач, Нуҳ кеманинг дарчасини очди–да,
7қарғани чиқариб юборди. Ер юзидаги сув қуригунча, қарға у ёқдан–бу ёққа учиб юраверди.
8Энди Нуҳ ер юзидаги сув қуриганини билиш учун кемадан каптарни учириб юборди.
9Ҳали ер юзини сув босиб ётгани учун, каптар қўнгани жой тополмай, кемага — Нуҳнинг ёнига қайтиб келди. Нуҳ каптарни ушлаб, ичкарига олди.
10Етти кундан кейин Нуҳ яна каптарни кемадан учирди.
11Кечга яқин каптар унинг ёнига қайтиб келди. Каптарнинг тумшуғида янги ўсиб чиққан зайтун барги бор эди. Нуҳ билдики, ер юзидаги сув пасайибди.
12Нуҳ яна етти кунни ўтказиб, каптарни учириб юборди. Каптар Нуҳнинг ёнига бошқа қайтиб келмади.
13Нуҳ 601 ёшга кирганда, биринчи ойнинг биринчи кунида
[48] ер юзидаги сув қурий бошлади. Нуҳ кеманинг қопқоғини очиб қараб, кўрдики, ер юзи қуриётган экан.
14Ниҳоят, иккинчи ойнинг йигирма еттинчи куни
[49] ер бутунлай қуп–қуруқ бўлди.
15Кейин Худо Нуҳга шундай деди:
16“Кемадан чиқ, хотининг, ўғилларинг, келинларинг ҳам сен билан бирга кемадан чиқишсин.
17Ўзинг билан бирга ҳамма тирик жонзотларни — қушлару ҳайвонларни, судралиб юрувчи жониворларни, ҳашаротларни ҳам олиб чиқ, токи улар ер юзида серпушт бўлиб, кўпайиб, ғиж–зиж қайнасин.”
18Шундай қилиб, Нуҳ ўғилларини, хотини ва келинларини бошлаб, кемадан ташқарига чиқди.
19Ҳамма ҳайвонлар, судралиб юрувчи жониворлар, ҳашаротлар, қушлар — ерда яшайдиган жамики жонзотлар ҳам ўз жуфти билан кемадан чиқди.
Нуҳ қурбонлик келтиради
20Сўнгра Нуҳ Эгамизга атаб қурбонгоҳ қурди. Сўнг ҳар бир ҳалол ҳайвондан ва ҳалол қушдан
[50] олиб, қурбонгоҳ устида уларни қурбонлик қилиб куйдирди.
21Эгамиз қурбонликнинг хушбўй ҳидидан мамнун бўлиб, Ўзига Ўзи деди: “Инсоннинг кўнглида болалигиданоқ қабиҳ ният бўлса ҳам, Мен бундан буён ҳамма тирик жонзотни олдин қилганимдай қириб ташламайман. Инсон туфайли бутун дунёни лаънатламайман.
22Бу олам турар экан, баҳорда экин экиш, кузда ўрим–йиғим, ёз ва қиш, совуқ ва иссиқ, кундуз ва тун бўлаверади.”
9–БОБ
Худо Нуҳ билан аҳд қилади
1Худо Нуҳ билан унинг ўғилларига марҳамат қилиб, уларга деди: “Ували–жували бўлинглар, ер юзини тўлдиринглар.
2Ер юзидаги жамики ҳайвонлар, осмондаги ҳамма қушлар, ерда судралиб юрувчи жонивор ва ҳашаротларнинг ҳаммаси, денгиздаги ҳамма балиқлар сизлардан қўрқиб, ҳуркадиган бўлади. Буларнинг ҳаммаси устидан сизлар ҳукмрон бўласизлар.
3Ўтни ва сабзавотларни сизларга емиш қилиб берганим сингари, ҳамма тирик жонзотларни ҳам сизлар учун емиш қилиб бераман.
4Лекин этни қони билан емайсизлар. Қонда жон бўлгани учун, Мен буни тақиқлайман.
5Қотиллик жазоланади. Инсоннинг жонини олган инсондан Мен хун талаб қиламан, инсонни ўлдирган ҳар қандай ҳайвон ўлдирилиши лозим.
6Кимки инсон қонини тўкса,
Унинг қонини ҳам инсон тўкур.
Зеро, инсон зотини Мен, Худо,
Яратгандир Ўз суратимда.
7Баракали бўлиб кўпайинглар, ер юзида тўлиб–тошиб, тобора ортиб боринглар.”
8Худо Нуҳ билан унинг ўғилларига яна гапирди:
9“Мен энди сизлар билан ва сизларнинг авлодингиз билан аҳд қиламан.
10Сизлар билан кемадан чиққан ҳамма тирик жонзотлар — қушлар, чорва, ер юзида яшовчи ҳамма жониворлар билан ҳам аҳд қиламан.
11Сизлар билан қатъий аҳд қиламан: бундан буён барча жонзот тўфон туфайли қирилиб кетмайди, ер юзини қириб битирадиган тўфон бошқа ҳеч қачон бўлмайди, деб ваъда бераман.
12Сизлар билан, жамики тирик жонзотлар билан қилаётган абадий аҳдимнинг аломати шу бўлади:
13Мен булутлар орасида Ўз камалагимни
[51] ҳосил қиламан. Бу камалак Менинг олам аҳли билан қилган аҳдимнинг аломати бўлади.
14Мен булутларни ер устига олиб келганимда, камалак булутлар орасида кўриниб туради.
15Ана ўшанда Мен Ўзим билан сизлар ва ҳамма тирик жонзотлар ўртасида қилган аҳдимни ёдимда тутаман. Тўфон энди ҳеч қачон жамики жонзотларни йўқ қилмайди.
16Камалак булутлар орасида турганда, Мен камалакни кўриб, ер юзидаги тирик жонзотлар билан Ўзим қилган абадий аҳдимни ёдимда тутаман.”
17Худо яна Нуҳга деди: “Ер юзидаги жамики тирик жонзотлар билан Мен қилаётган аҳднинг аломати ана шудир.”
Нуҳ ва унинг ўғиллари
18Нуҳнинг кемадан чиққан ўғиллари Сом, Хом ва Ёфас эдилар. Кейинроқ Хом ўғил кўриб, исмини Канъон қўйди.
19Нуҳнинг учала ўғлидан эса бутун ер юзидаги халқлар тарқалди.
20Тўфондан кейин Нуҳ деҳқон бўлди ва илк бор токзор барпо қилди.
21Бир куни у ўзи тайёрлаган майдан ичди. Маст бўлиб, чодирида яланғоч ётган эди,
22Канъоннинг отаси Хом отасининг яланғоч ётганини кўрди ва ташқарига чиқиб, акаларига айтди
[52].
23Сом билан Ёфас бир кийимни олиб, елкаларига ташладилар. Орқалари билан чодирга кириб, оталарининг яланғоч танасини кўрмаслик учун, юзларини тескари ўгириб, унинг устини кийим билан ёпиб қўйдилар.
24Нуҳ ўзига келгач, кенжа ўғлининг қилмишини билди.
25Шунда Нуҳ деди:
“Канъон
[53] лаънати бўлсин!
Қулларнинг ҳам қули бўлсин акаларига
[54]!”
26Нуҳ яна деди:
“Сомнинг Худоси Эгамизга
Ҳамду санолар бўлсин.
Канъон Сомга қул бўлсин!
27Худо Ёфасга мўл ер берсин
[55],
Унинг насли Сомнинг
Халқи билан яшасин!
Канъон Ёфасга қул бўлсин!”
28Нуҳ тўфондан кейин 350 йил яшади.
29У 950 ёшида оламдан ўтди.
10–БОБ
Нуҳдан тарқалган дунё халқлари
1Нуҳнинг ўғиллари Сом, Хом ва Ёфас тўфондан кейин ўғиллар кўрдилар. Уларнинг насл–насаби ва улардан келиб чиққан халқлар
[56] тарихи қуйидагичадир.
Ёфасдан келиб чиққан халқлар
2Ёфас насли: Гўмер, Магўг, Модай, Ёвон, Тувал, Мешех, Тирос ва улардан келиб чиққан халқлар.
3Гўмер насли: Ашканоз, Рифат, Тўхармо ва улардан келиб чиққан халқлар.
4Ёвон насли: Элишох, Таршиш, Кит, Рўдон
[57] ва улардан келиб чиққан халқлар.
5Ёвон насли денгиз бўйларига тарқалиб жойлашишди.
Улар
[58] ҳар хил қабилаларга ва юртларга бўлиндилар, ҳар бир қабиланинг ўз тили бор эди.
Хомдан келиб чиққан халқлар
6Хом насли: Куш
[59], Мизра
[60], Фут, Канъон ва улардан келиб чиққан халқлар.
7Куш насли: Саво, Хавила, Сабто, Рамо, Сабтахо ва улардан келиб чиққан халқлар.
Рамо насли: Шава, Дедон ва улардан келиб чиққан халқлар.
8Кушнинг наслида яна Нимрўд дегани ҳам бор эди. Нимрўд ер юзидаги биринчи буюк жангчи эди.
9Эгамизнинг назарида у машҳур овчи эди. Одамлар биронтасига: “Эгамизнинг назаридаги Нимрўдга ўхшаган машҳур овчи”, деб гапирганда унинг исми ҳикмат бўлиб қолди.
10Нимрўд шоҳлигининг илк маркази Шинар еридаги
[61]Бобил, Эрах, Аккад шаҳарларининг ҳаммасини
[62] ўз ичига олган эди.
11Нимрўд ўша ердан Оссурияга бориб
[63], Найнаво, Рехобўт–Ир, Қолах,
12Расан шаҳарларини қурдирди. Расан шаҳри Найнаво билан Қолах орасида жойлашган эди. Қолах асосий шаҳардир.
13Мизра насли: Луд, Оном, Лахов, Нафтух,
14Патрўс, Каслув, Хафтўр ва улардан келиб чиққан халқлар. Каслувдан Филист халқи келиб чиқди
[64].
15Канъон насли: Сидон (у Канъоннинг тўнғич ўғлидир), Хет ва улардан келиб чиққан халқлар.
16Канъондан Ёбус, Амор, Гиргош,
17Хив, Орх, Син,
18Арвод, Замар ва Хомат халқлари ҳам келиб чиқди.
Натижада Канъон уруғлари чегарадан ташқарига тарқалиб кетди.
19Канъоннинг чегаралари шимолдаги Сидондан бошлаб Гарор томонга — жанубдаги Ғазогача, сўнгра шарқдаги Садўм, Ғамўра, Адма, Завўйим томонга — то Лешагача чўзилган эди.
20Хомнинг насли ана шулардан иборат эди. Улар ҳар хил қабилаларга ва юртларга бўлиндилар, ҳар бир қабиланинг ўз тили бор эди.
Сомдан келиб чиққан халқлар
21Ёфаснинг акаси Сом ҳам фарзандлар кўрди. У жамики Ибир
[65] наслининг ота–бобоси эди.
22Сом насли: Элам, Ошур, Арпахшод, Луд, Орам ва улардан келиб чиққан халқлар.
23Орам насли: Уз, Хул, Гетер, Мешех
[66] ва улардан келиб чиққан халқлар.
24Арпахшод насли — Шилах, Шилах насли — Ибир эди.
25Ибир икки ўғил кўрди: биринчисининг исмини Палах қўйди, чунки унинг даврида дунё бўлиниб кетди
[67]. Иккинчисининг исми Ёхтон эди.
26Ёхтоннинг насли: Элмўдод, Шалаф, Хазормават, Ёрах,
27Ҳадорам, Узол, Дикла,
28Обал, Абумайл, Шава,
29Офир, Хавила, Йўвов ва улардан келиб чиққан халқлар.
Ёхтоннинг насли мана шулар эди.
30Бу халқлар яшаган ҳудуд Мешадан тортиб, шарқдаги Сафор қирлари томонгача чўзилган эди.
31Сомнинг насли ана шулардан иборат эди. Бу халқлар ҳар хил қабилаларга ва юртларга бўлиндилар, ҳар бир қабиланинг ўз тили бор эди.
32Нуҳнинг ўғилларидан пайдо бўлган насллар, насабномаси бўйича, алоҳида–алоҳида халқлар сифатида рўйхат қилинган эди. Тўфондан кейин ер юзида мана шу халқлар ўрнашди.
11–БОБ
Бобил минораси
1Бутун ер юзида битта тил бўлиб, ҳамма одамлар бир хил сўзлашардилар.
2Одамлар шарқдан
[68] кўчиб, Шинар еридаги
[69] бир текисликка келдилар ва ўша ерда жойлашдилар.
3Одамлар бир–бирларига: “Келинглар, ғишт қуйиб, яхшилаб пиширайлик”, дедилар. Шундай қилиб, улар қурилиш учун ғиштдан, қоришма учун қора сақичдан фойдаланадиган бўлдилар.
4Кейин одамлар айтдилар: “Келинглар, ўзимиз учун шаҳар қурайлик, шаҳар минорасининг чўққилари осмонга тегиб турсин. Шу тариқа ном таратайлик. Акс ҳолда биз бутун ер юзига тарқалиб кетамиз.”
5Одамлар қураётган шаҳарни ва минорани кўриш учун Эгамиз пастга тушди.
6Эгамиз деди: “Қаранглар, ҳаммаси битта халқ, ҳаммасининг тили бир! Бу ҳали улар қилмоқчи бўлган ишнинг бошланиши, холос. Ҳадемай, улар кўнглига келган ишни қилишга қодир бўладилар.
7Қани, пастга тушайлик–да, уларнинг тилини аралаштириб юборайлик
[70], токи бирининг гапини иккинчиси тушунолмай қолсин.”
8Шундай қилиб, Эгамиз уларни бу ердан бутун ер юзи бўйлаб тарқатиб юборди. Одамлар шаҳар қурилишини тўхтатдилар.
9Эгамиз ҳамма одамларнинг тилини шу ерда чалкаштириб, уларнинг ўзларини бутун ер юзига тарқатиб юборгани учун, шаҳарнинг номи Бобил
[71] бўлиб қолди.
Сомнинг авлодлари
10Сомнинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир:
Сом 100 ёшга кирганда, ўғли Арпахшодни кўрган эди
[72]. Арпахшод туғилганда, тўфон бўлиб ўтганига икки йил бўлган эди.
11Арпахшод туғилгандан кейин, Сом 500 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
12Арпахшод 35 ёшида ўғли Шилахни кўрган эди.
13Шилах туғилгандан кейин, Арпахшод 403 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
14Шилах 30 ёшида ўғли Ибирни кўрган эди.
15Ибир туғилгандан кейин, Шилах 403 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
16Ибир 34 ёшида ўғли Палахни кўрган эди.
17Палах туғилгандан кейин, Ибир 430 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
18Палах 30 ёшида ўғли Равуни кўрган эди.
19Раву туғилгандан кейин, Палах 209 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
20Раву 32 ёшида ўғли Саруғни кўрган эди.
21Саруғ туғилгандан кейин, Раву 207 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
22Саруғ 30 ёшида ўғли Нахўрни кўрган эди.
23Нахўр туғилгандан кейин, Саруғ 200 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
24Нахўр 29 ёшида ўғли Тераҳни кўрган эди.
25Тераҳ туғилгандан кейин, Нахўр 119 йил яшаб, яна ўғил–қизлар кўрди.
26Тераҳ 70 ёшдан ўтгандан кейин ўғиллари Ибром
[73], Нахўр ва Харонни кўрган эди.
Тераҳнинг авлодлари
27Тераҳнинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир:
Тераҳдан Ибром, Нахўр ва Харон туғилдилар. Харондан Лут туғилди.
28Тераҳ ҳали ҳаёт экан, Харон отасидан олдин ўз туғилган юртида — Халдейдаги Ур шаҳрида
[74] оламдан ўтди.
29Ибром — Сорай
[75] деган қизга, Нахўр — Милхо деган қизга уйландилар. Милхо Хароннинг қизи эди. Милхонинг Исках деган синглиси ҳам бор эди.
30Сорай бепушт бўлиб, боласи йўқ эди.
31Тераҳ ўғли Ибромни, Хароннинг ўғли — набираси Лутни, Ибромнинг хотини — келини Сорайни эргаштириб, Халдейдаги Ур шаҳридан чиқиб, Канъон юртига қараб йўл олди. Улар Хорон шаҳрига
[76] келишгач, ўша ерда ўрнашдилар.
32Тераҳ 205 ёшида Хоронда оламдан ўтди.
12–БОБ
Худо Ибромни танлайди
1Шундан кейин Эгамиз Ибромга
[77] деди: “Ўз юртингдан, қариндош–уруғларинг олдидан — отанг хонадонидан чиқиб кет. Мен сенга бир юртни кўрсатаман, ўша ерга борасан.
2Буюк халқнинг отаси қиламан сени,
Барака бераман сенга,
Улуғ қиламан сенинг номингни,
Барака манбаи бўлурсан сен.
3Мен барака берурман сени дуо қилганларга,
Сени лаънатлаганларни Мен лаънатлайман.
Сен орқали барака топарлар
Ер юзидаги жамики халқлар.”
4Эгамиз амр қилгандай, Ибром кетди. Лут ҳам Ибром билан бирга кетди. Ибром Хорондан
[78] чиқиб кетганда, етмиш беш ёшда эди.
5Ибром хотини Сорайни
[79], жияни Лутни, Хоронда хизматга олган одамларини бошлаб, тўплаган жамики мол–мулкини олиб, Канъон юртига қараб йўлга тушди. Ниҳоят, улар Канъон юртига етиб келишди.
6Ибром бу юртда кўчиб юриб, Шакам
[80] яқинидаги Мўре номли муқаддас эман дарахти
[81] ёнига етиб келиб тўхтади. Ўша пайтларда бу юртда Канъон халқи яшарди.
7Шу ерда Эгамиз Ибромга зоҳир бўлиб: “Мана шу юртни сенинг наслингга бераман”, деди. Шундай қилиб, Ибром ўзига зоҳир бўлган Эгамизга атаб ўша ерда қурбонгоҳ қурди.
8Шундан сўнг Ибром Байтилнинг шарқидаги қирларга йўл олди. Байтил билан Ай шаҳарларининг ўртасида
[82] чодир тикди. Чодирдан ғарб томонда Байтил, шарқ томонда Ай шаҳарлари бор эди. Бу ерда у қурбонгоҳ қуриб, Эгамизга сажда қилди.
9Ибром у жойдан бу жойга кўчиб, жанубга — Нагав чўлига
[83] кетди.
Ибром Мисрда
10Ўша пайтда Канъонда қаҳатчилик ҳаддан ортиқ авжига чиқди. Шунинг учун Ибром, қаҳатчилик тугагунча кутиб турай, деб Мисрга йўл олди.
11Ибром Миср чегарасига яқинлашганда, хотини Сорайга деди:
— Сен жуда ҳам гўзал аёлсан.
12Мисрликлар сени кўрганларида: “Манави аёл — унинг хотини”, деб айтишади. Мени ўлдириб, сени тирик қолдиришади.
13Сен, унинг синглисиман, деб айтгин, токи сен туфайли Мисрликлар менга яхши муносабатда бўлсинлар, жонимга раҳм қилсинлар.
14Ибром Мисрга кириб келганда, Сорайнинг гўзаллиги ҳамманинг оғзида дув–дув гап бўлди.
15Сарой аъёнлари ҳам Сорайни кўришгач, уни фиръавнга роса мақташди. Шундай қилиб, Сорайни фиръавннинг ҳарамига олиб келишди.
16Фиръавн Сорай туфайли Ибромга ҳам кўп мурувват қилди: мол–қўй, эшаклар, қул ва чўрилар, туялар инъом қилди.
17Лекин фиръавн Сорайни олгани учун, Эгамиз фиръавннинг хонадонига даҳшатли ўлат касаллиги юборди.
18Фиръавн Ибромни чақиртириб келиб, унга деди:
— Бу нима қилганинг? Нима қилиб қўйдинг мени? Нимага Сорай ўзингнинг хотининг эканини менга айтмадинг?
19Нимага, у менинг синглим, деб айтдинг? Бўлмаса мен уни хотин қилиб олмасдим–ку! Мана хотининг, ол–да, кўзимдан йўқол!
20Фиръавн ўз одамларига фармон берган эди, улар Ибромни хотини, ҳамма одамлари ва мол–мулки билан бирга юртдан чиқариб юбордилар.
13–БОБ
Ибром ва Лут бир–биридан айрилади
1Шундай қилиб, Ибром
[84] хотинини, жияни Лутни ва бор мол–мулкини олиб, Мисрдан чиқди ва шимолга — Нагав чўлига
[85] йўл олди.
2Ибром энди жуда бойиб кетган, мол–қўйлари, кумушу олтини кўп эди.
3У Нагав чўлидан Байтилга боргунича бир жойдан иккинчи жойга кўчиб юрди. Ниҳоят, Байтил билан Ай оралиғига
[86] етиб келди. У олдин ҳам шу ерда чодир тикиб,
4қурбонгоҳ қурган эди. Ибром ўша ерда яна Эгамизга сажда қилди.
5Ибром билан бирга кетаётган Лут ҳам жуда бой бўлиб, мол–қўйлари, кўплаб чодирлари бор эди.
6Икковлари чорваси билан бир жойда яшашлари учун ер торлик қилиб қолди.
7Қолаверса, Ибромнинг чўпонлари билан Лутнинг чўпонлари ўртасида жанжал чиқиб қолди. Бу пайтда ўша юртда Канъон ва Париз халқлари яшардилар.
8Шунда Ибром Лутга деди:
— Менинг чўпонларим билан сенинг чўпонларинг ўртасида жанжал бўлмаслиги керак. Ахир, биз яқин қариндошлармиз.
9Нима қилишимиз лозимлигини мен сенга айтай. Сен мана шу ердан яхши жойини керагича танлаб ол, кейин бир–биримиздан ажралайлик. Агар сен чап томонга кетсанг, мен ўнг томонга кетаман, агар сен ўнг томонга кетсанг, мен чап томонга кетаман.
10Лут Зўвар томондаги Иордан водийсининг серҳосил текисликларига қаради. Ҳаммаёқ серсув, гўё Эгамиз яратган боққа
[87] ва Мисрнинг ажойиб ерларига ўхшарди. Эгамиз Садўм ва Ғамўра шаҳарларини вайрон қилмасдан олдин водий шунақа эди.
11Шундай қилиб, Лут Иордан текисликларини танлади ва шарқ томонга кетди. Шу тариқа Ибром билан Лут бир–биридан айрилдилар.
12Ибром Канъон юртида ўрнашди, Лут эса Иордан текисликларидаги шаҳарлар орасига ўрнашиб, чодирларини Садўм ёнига кўчирди.
13Садўм аҳолиси қабиҳлик қилишар, Эгамиз олдида қаттиқ гуноҳкор эдилар.
Ибром Хевронга кўчади
14Лут Ибромдан айрилиб кетгандан кейин, Эгамиз Ибромга деди:
— Мана шу турган жойингдан шимолга, жанубга, шарққа ва ғарбга қара.
15Сен кўриб турган ҳамма ерни сенга ва сенинг наслингга абадий мулк қилиб бераман.
16Мен сенинг наслингни ердаги қумдай кўпайтираман. Кимки ердаги қумни санай олса, сенинг наслингни ҳам санай олади.
17Қани, отлан, юртни айланиб чиқ. Мен бу юртни сенга мулк қилиб бераман.
18Шундай қилиб, Ибром чодирини йиғиштириб, Хеврондаги
[88] Мамре номли муқаддас эманзор
[89] ёнига келди ва ўша ерда ўрнашди. У ерда Эгамизга қурбонгоҳ қурди.
14–БОБ
Ибром Лутни қутқаради
1Ўша пайтда қуйидаги шоҳлар бўлган эди: Шинар
[90] шоҳи Омрафил, Элазар шоҳи Ориёх, Элам шоҳи Кадўрламар, Гўйим шоҳи Тидол.
2Ўша тўртала шоҳ қуйидаги бешта шоҳга қарши уруш очдилар: Садўм шоҳи Бэрага, Ғамўра шоҳи Биршага, Адма шоҳи Шинавга, Завўйим шоҳи Шэмоверга ва Бэлах шоҳига. (Бэлах ҳозир Зўвар, деб юритилади.)
3Ана шу бешта шоҳ иттифоқ тузиб, Сиддим водийсида кучларини бирлаштирдилар. (Сиддим водийси ҳозирги Ўлик денгиздир
[91].)
4Бу шоҳлар ўн икки йил давомида Кадўрламарга қарам бўлиб келдилар. Ўн учинчи йили унга қарши исён кўтардилар.
5Бир йилдан кейин Кадўрламар ва унинг иттифоқчилари лашкарлари билан келиб, Аштарўт–Карнайимдаги Рафа халқини, Хомдаги Зуз халқини, Хиратайим текислигидаги Эйим халқини,
6Сеир
[92] тоғларидаги Хорим халқини
[93] чўлнинг четидаги Эл–Поронгача таъқиб қилиб бориб, мағлуб қилдилар.
7Сўнгра улар орқага қайтиб, Эн–Мишпат шаҳрига келдилар ва Омолекларнинг бутун ерларини, шунингдек, Хазазон–Тамарда яшаётган Амор халқини қўлга олдилар. (Эн–Мишпат ҳозир Кадеш, деб юритилади.)
8-9Садўм, Ғамўра, Адма, Завўйим ва Бэлах (яъни Зўвар) шоҳлари ўз лашкарларини Сиддим водийсида
[94] саф торттириб, Элам шоҳи Кадўрламарнинг ва Гўйим, Шинар ва Элазар шоҳларининг лашкарларига қарши жангга тайёр қилиб қўйдилар. Хуллас, тўртта шоҳ бешта шоҳга қарши отланди.
10Водийда қора сақич тўлдирилган чуқурлар кўп эди. Садўм ва Ғамўра шоҳлари қочиб кетаётганларида, баъзи лашкарлари ўша чуқурларга йиқилиб тушдилар. Тирик қолганлари тоғларга қочиб қутулиб қолдилар.
11Шундай қилиб, босқинчилар Садўм ва Ғамўрани талон–тарож қилиб, у ердаги ҳамма бойликларни, ғамлаб қўйилган озиқ–овқатларини олиб, ўз йўлларига кетдилар.
12Ибромнинг
[95] жияни Лут Садўмда яшаётган эди. Босқинчилар Лутнинг ўзини асирга олиб, унинг ҳам бор нарсасини тортиб олдилар.
13Бир одам босқинчилардан қутулиб, иброний Ибромнинг ёнига қочиб борди ва бўлган воқеани унга сўзлаб берди. Ибром бу пайтда Амор халқидан бўлган Мамре деган одамнинг эманзори
[96] ёнида чодир тиккан эди. Мамре ва унинг Эшкўл, Онар деган укалари
[97] Ибромнинг иттифоқчилари эдилар.
14Ибром Лутнинг асирга олинганини эшитгач, ўз хонадонида туғилган ҳамма қуролли одамларни тўплади. Улар 318 киши эди. У Кадўрламарнинг лашкари ортидан қувиб, Дан шаҳрида
[98] уларга етиб олди.
15Ибром ўша ерда одамларини гуруҳларга бўлиб, тунда ҳар томондан уларга ҳужум қилди. Кадўрламарнинг лашкари қочди, лекин Ибром уларни Дамашқнинг шимолидаги Хўвах шаҳригача қувлаб борди.
16Ибром билан унинг иттифоқчилари ҳамма нарсани — ўлжа олинган нарсаларни, Ибромнинг жияни Лутни ва унинг мол–мулкини, аёлларни ва бошқа асирларни қайтариб олиб келдилар.
Маликсидиқ Ибромни дуо қилади
17Ибром Кадўрламар ва унинг иттифоқчилари устидан ғалаба қилиб қайтиб келаётганда, Садўм шоҳи уни кутиб олгани Шовей сойлигига келди. (Шовей сойлиги Шоҳ сойлиги
[99], деб ҳам аталган.)
18Салим
[100] шоҳи Маликсидиқ нон ва шароб олиб чиқди. У Худойи Таолонингруҳонийси ҳам эди.
19Маликсидиқ Ибромни шундай деб дуо қилди:
“Еру кўкни яратган
[101] Худойи Таоло
Ибромга барака берсин.
20Ёвларингни қўлингга берган Худойи Таолога
Ҳамду санолар бўлсин.”
Ибром қайтариб олиб келган ҳамма нарсанинг ўндан бирини Маликсидиққа берди.
21Сўнгра Садўм шоҳи Бэра Ибромга шундай деди:
— Одамларимни ўзимга қайтариб берсанг бўлди, қайтариб олиб келган ҳамма нарсани ўзингга олавер.
22Лекин Ибром Садўм шоҳига шундай жавоб берди:
— Еру кўкни яратган Худойи Таоло — Эгамиз ҳақи қасам ичиб айтаманки,
23мен сенинг бирорта чўпингни ёки чориғингнинг ипини ҳам олмайман. Акс ҳолда: “Ибромни мен бой қилганман”, деб айтишинг мумкин.
24Йигитларимнинг еб–ичганидан ташқари, мен сендан ҳеч нарса олмайман. Мен билан бирга борган иттифоқчиларим Онар, Эшкўл ва Мамре ҳам ўзларининг улушларини олишсин.
15–БОБ
Худо Ибром билан аҳд қилади
1Шундан кейин Эгамиз Ибромга
[102] шу сўзларни аён қилди:
— Қўрқма, Ибром, Мен сенга қалқон бўламан, сенга берадиган мукофотим буюк бўлади.
2— Эй, Эгам Раббий! Сен менга нима ҳам берар эдинг?! Мен ҳамон бефарзандман, бутун мол–мулким Дамашқлик хизматкорим Элиазарга қолади.
3Сен менга фарзанд бермадинг, шунинг учун хонадонимда туғилган қулим менинг меросхўрим бўлади–да.
4Лекин Ибромга яна Эгамиз шу сўзларни аён қилди:
— Йўқ, қулинг сенинг меросхўринг бўлмайди, ўзингнинг пушти камарингдан бўладиган ўғлинг сенинг ҳамма мол–мулкингга меросхўр бўлади.
5Сўнгра Эгамиз Ибромни ташқарига олиб чиқиб, унга:
— Осмонга қара, агар юлдузларни санай олсанг, санаб кўр, — деди.
Эгамиз яна айтди:
— Сенинг наслинг ҳам ўша юлдузларга ўхшаган кўп бўлади.
6Ибром Эгамизга ишонди, Эгамиз уни ишончи учун, солиҳ, деб билди.
7Сўнгра Эгамиз унга деди:
— Мен сенинг Эгангман, бу юртни сенга мулк қилиб бермоқчиман, шунинг учун сени Халдейдаги Ур шаҳридан
[103] олиб чиққанман.
8— Эй, Эгам Раббий! Бу юртни мерос қилиб олишимга қандай ишонч ҳосил қиламан? — деб сўради Ибром.
9— Менга уч ёшли ғунажин, уч ёшли эчки, уч ёшли қўчқор, каптар, мусичани олиб кел, — деди Эгамиз.
10Эгамиз нима айтган бўлса, ҳаммасини Ибром олиб келиб, сўйди. Ҳайвонларни узунасига ўртасидан бўлиб, бўлакларни бир–бирига қаратиб қўйди. Лекин қушларни иккига бўлмади.
11Қузғунлар гўштларни ейиш учун қўнганда, Ибром қузғунларни ҳайдади.
12Қуёш ботаётганда, Ибромни қаттиқ уйқу босди. Уни қўрқув, ваҳима қамраб олди.
13Шунда Эгамиз Ибромга айтди:
— Шуни яхши билиб қўйки, сенинг наслинг бегона юртда мусофир бўлиб яшайди. Тўрт юз йил қул бўлиб, жабр–зулм тортади.
14Лекин Мен сенинг наслингни қул қилган халқни жазолайман. Сенинг наслинг бегона юртдан катта бойлик билан чиқиб кетади.
15Сен жуда ҳам кексайиб оламдан ўтиб, дафн этиласан, ота–боболаринг ёнига хотиржам кетасан.
16Сенинг наслинг тўрт авлод ўтгандан кейин
[104] бу ерга қайтиб келади, чунки Амор халқларининг қабиҳлиги ҳали ҳаддан ошмади
[105].
17Қуёш ботиб, қоронғи тушгандан кейин, Ибром тутаётган тоғорани ва ёнаётган машъалани кўрди. Бўғизланган ҳайвон бўлаклари орасидан машъала ва тоғора ўтди
[106].
18Шундай қилиб, ўша куни Эгамиз Ибром билан аҳд қилди ва шундай деди:
— Мен сенинг наслингга Мисрдаги дарёдан
[107] тортиб буюк Фурот дарёсигача бўлган жойларни
19— Хайин, Ханаз, Кадмон,
20Хет, Париз, Рафа,
21Амор, Канъон, Гиргош, Ёбус халқларининг ерларини бераман.
16–БОБ
Ҳожар ва Исмоил
1Ибромнинг
[108] хотини Сорай
[109] ҳамон бола кўрмас эди. Сорай Мисрлик Ҳожар деган бир аёлни чўри қилиб олган эди.
2Бир куни Сорай Ибромга айтди:
— Эгамиз мени фарзанддан қисди. Энди чўримнинг ёнига кираверинг. Балки у орқали фарзандли бўларман
[110].
Ибром Сорайнинг таклифига рози бўлди.
3Шундай қилиб, Ибромнинг хотини Сорай Мисрлик чўриси Ҳожарни эрига хотин
[111] қилиб олиб берди. Бу воқеа юз берганда, Ибром Канъон юртига кирганига ўн йил бўлган эди.
4Ибром Ҳожарнинг ёнига кирди. Ҳожар ҳомиладор бўлди. Ҳожар ҳомиладорлигини билгач, бекаси Сорайни назар–писанд қилмай қўйди.
5Шунда Сорай Ибромга деди:
— Чўримга имтиёз бериб, ўзим уни сизнинг қўйнингизга солиб қўйдим. Энди у ҳомиладор бўлиб, мени назарига илмай қўйди–я. Буларнинг ҳаммасига сиз айбдорсиз!
[112] Илоё, сиз билан менинг орамизни Худо ажрим қилсин!
6Ибром Сорайга:
— Ҳозир ҳам у сенинг чўринг, унга истаганингни қилавер, — деб жавоб берди. Сорай Ҳожарга шунақанги шафқатсизлик қилдики, Ҳожар қочиб кетишга мажбур бўлди.
7Эгамизнинг фариштаси саҳродаги булоқ ёнида — Шурга
[113] борадиган йўл бўйида Ҳожарни топди.
8— Эй, Ҳожар, Сорайнинг чўриси! Қаердан келяпсан? Қаерга кетяпсан? — деб сўради.
— Бекам Сорайдан қочиб келяпман, — деб жавоб берди Ҳожар.
9— Бекангнинг ёнига қайт, унга итоат эт, — деди Эгамизнинг фариштаси Ҳожарга.
10Фаришта яна деди:
— Сенинг наслингни шу қадар кўп қиламанки, кўплигидан ҳеч ким санай олмайди.
11Эгамизнинг фариштаси Ҳожарга яна гапирди:
“Сен ҳомиладорсан ва туққайсан ўғил,
Эгамиз эшитди жафоларингни,
Унинг исмини қўйгайсан Исмоил
[114].
12Ўғлинг бўлғай асов эшакдай,
Унинг қўли кўтарилгай ҳаммага қарши
Ва ҳамманинг қўли — унга ҳам қарши,
Қариндошлари билан душман бўлиб яшагай
[115].”
13Ҳожар: “Мени кўрадиган Худони кўрдим–а!”
[116] деди. Шунинг учун у ўзига гапирган Эгамизга: “Мени кўрадиган Худосан”
[117], деб ном берди.
14Шунинг учун бу қудуққа Бэр–Лахай–Руй
[118], деб ном берилган. Қудуқ Кадеш билан Барид орасида жойлашган.
15Ҳожар Ибромга ўғил туғиб берди, Ибром бу болага Исмоил, деб исм қўйди.
16Бу пайтда Ибром саксон олти ёшда эди.
17–БОБ
Суннат — Аҳд белгиси
1Ибром
[119] тўқсон тўққиз ёшга кирганда, Эгамиз унга зоҳир бўлиб деди:
— Мен Қодир Худоман. Мен кўрсатган йўлдан юр, ҳар доим покдил бўлиб яшагин.
2Мен сен билан аҳд қиламан, сенга жуда кўп насллар ато қиламан.
3Ибром ерга мук тушиб таъзим қилди. Кейин Худо унга айтди:
4Сен билан қиладиган аҳдим шудир: сен кўплаб халқларнинг отаси бўласан.
5Энди сенинг исмингни ўзгартираман. Исминг энди Ибром эмас, Иброҳим
[120] бўлади. Чунки Мен сени кўплаб халқларнинг отаси қиламан.
6Сени жуда ҳам баракали қиламан, сендан халқлар яратаман, сендан шоҳлар келиб чиқади.
7Мен сенга ва сендан кейинги наслларингга берган ваъдамда тураман. Бу абадий аҳд бўлади. Мен доимо Сенинг Худойинг, сендан кейинги наслларингнинг Худоси бўлиб қоламан.
8Сен мусофир бўлиб яшаб турган мана шу Канъон юртининг ҳаммасини Мен сенга ва наслларингга абадий мулк қилиб бераман. Мен уларнинг Худоси бўламан.
9Худо Иброҳимга яна деди:
— Сен ва сендан кейинги наслларинг авлодлар оша Мен билан қилган аҳдга риоя қилишларингиз лозим.
10Сен ва сенинг наслларинг риоя қилишларингиз керак бўлган аҳдим қуйидагичадир: орангиздаги ҳар бир эркак суннат қилинсин.
11Суннат — сен билан Менинг ўртамиздаги аҳднинг белгиси бўлади.
12Ҳозирдан бошлаб насллар оша хонадонингдаги ҳар бир ўғил бола туғилгандан кейин саккиз кун ўтгач, суннат қилинсин. Бу фақат сенинг оила аъзоларинггагина тегишли бўлмай, балки хонадонингда туғилган хизматкорларингга ва сенинг наслингдан бўлмаган, бегоналардан сотиб олган хизматкорларингга ҳам тегишлидир.
13Хонадонингда туғилган хизматкоринг ҳам, сотиб олинган хизматкоринг ҳам суннат қилинсин. Шундай қилиб, Менинг сен билан қилган аҳдим абадий эканини танангиздаги белги кўрсатиб туради.
14Суннат қилинмаган эркак халқим орасидан йўқ қилинсин. У Менинг аҳдимни бузган ҳисобланади.
15Худо Иброҳимга яна айтди:
— Хотининг Сорайга келсак, унинг исми бундан кейин Сорай бўлмасин. Ҳозирдан бошлаб уни Сора
[121], деб чақир.
16Мен Сорага марҳамат кўрсатаман. Мен ундан сенга ўғил ато қиламан. Ҳа, Мен Сорага шунчалик барака бераманки, у кўп халқларнинг онаси бўлади. Унинг насллари орасидан шоҳлар чиқади.
17Иброҳим мук тушиб таъзим қилди, кейин кулиб қўйди–да, ўзига ўзи деди: “Юз ёшга кирган одам бола кўрар эканми?! Бунинг устига, Сора ҳам тўқсонга кирди, энди бола туғармиди.”
18Иброҳим Худога:
— Қанийди, Исмоил Сенинг марҳаматинг остида яшаса, — деди.
19— Йўқ, хотининг Сора сенга ўғил туғиб беради, — деди Худо. — Сен ўғлингнинг отини Исҳоқ
[122] қўясан. Мен ўғлинг билан ва унинг келгуси насли билан абадий аҳдимни давом эттираман.
20Исмоил тўғрисида қилган илтимосингни ҳам эшитдим. Мен унга барака бераман, унинг наслини ҳаддан ташқари кўпайтираман. У ўн икки йўлбошчининг отаси бўлади. Ундан буюк халқ келтириб чиқараман.
21Лекин Мен Ўз аҳдимни туғиладиган ўғлинг Исҳоқ билан қиламан. Келгуси йили худди шу пайтда Сора сенга Исҳоқни туғиб беради.
22Худо Иброҳим билан гаплашиб бўлгач, унинг ёнидан кетди.
23Ўша куниёқ Иброҳим Худо амр этгандай қилди: ўғли Исмоилни, хонадонида туғилган хизматкорларини, бегоналардан сотиб олган хизматкорларини — хонадонидаги ҳамма эркакни суннат қилди.
24Иброҳим суннат бўлганда, тўқсон тўққиз ёшда,
25ўғли Исмоил ўн уч ёшда эди.
26Иброҳим билан ўғли бир кунда суннат қилиндилар.
27Шундай қилиб, Иброҳимнинг хонадонидаги жамики эркак зоти ҳам у билан бирга суннат қилинди.
18–БОБ
Худо Иброҳимга ўғил ваъда қилади
1Куннинг жазирама иссиқ пайти эди. Иброҳим Мамредаги муқаддас эманзорда
[123] чодирига кираверишда ўтирган эди, шу пайт Эгамиз унга зоҳир бўлди.
2Шу лаҳзада Иброҳим рўпарасида учта одам турганини билди. Иброҳим учаласини кўрган заҳоти чодирга кираверишдан уларни кутиб олгани югуриб борди ва мук тушиб таъзим қилди.
3— Ҳазратим
[124], — деди Иброҳим, — марҳаматингизни дариғ тутманглар, бу қулингизнинг эшигини босиб ўтиб кетманглар.
4Хизматкорларим сув келтиришсин, оёқларингизни ювишсин, ўзларингиз дарахтнинг соясида дам олинглар.
5Модомики, бу қулингизнинг хонадонига ташриф буюрибсизлар, мен нон–пон олиб келай. Саёҳатингизни давом эттиришдан олдин бардам бўлиб олинглар.
— Майли, — дейишди улар, — айтганингдай қилавер.
6Иброҳим шошилганича чодирга қайтди–да, Сорага деди:
— Тез бўл! Уннинг яхшисидан дарров уч тоғора
[125] олиб, нон ёп.
7Сўнгра подага бориб, семиз бузоқни танлади ва хизматкорига берди. Хизматкор дарров бузоқни сўйиб тайёрлашга киришди.
8У сузма, сут ва пишириб тайёрланган бузоқ гўштини олиб, меҳмонларнинг олдига қўйди. Меҳмонлар овқатланишаётганда, Иброҳим дарахт остида уларга ўзи хизмат қилиб турди.
9— Хотининг Сора қаерда? — деб сўрашди улар.
— Шу ерда, чодирда, — деб жавоб берди Иброҳим.
— Келгуси йили шу пайтда
[127] мен қайтиб келганимда, хотининг Сора ўғилли бўлади, — деди. Сора унинг орқасида, чодирга киравериш ёнида бу суҳбатни эшитиб турарди.
11Бу пайтда Иброҳим ҳам, Сора ҳам жуда кексайиб қолишган, Сора бола туғиш давридан анча ўтган эди.
12У ичида кулиб, ўзича ўйлади: “Мен мункиллаган кампир бўлсам–у, қандай қилиб лаззатлана олардим?! Бунинг устига, эрим ҳам қариб қолган бўлса.”
13Шунда Эгамиз
[128] яна Иброҳимга айтди:
— Нима учун Сора кулди? Нимага у: “Қариб қолган бўлсам–у, бола туғармидим”, деди?
14Мен, Эгангиз, учун имконсиз нарса бор эканми?! Келгуси йил шу пайтда мен қайтиб келаман. Ўшанда Соранинг ўғли бўлади.
15Лекин Сора қўрқиб кетган эди.
— Кулмадим, — деб гапидан тонди у.
— Йўқ, кулдинг, — деди Эгамиз.
Иброҳим Садўм учун ёлворади
16Шундан кейин учалови ўринларидан туриб, Садўм томонга йўл олдилар. Иброҳим, уларни кузатиб қўяй, деб бирга юрди.
17Эгамиз: “Мен қилмоқчи бўлган ишларимни Иброҳимдан сир тутмайман”, деди Ўзига.
18“Иброҳимдан буюк, қудратли халқ келиб чиқади. Ер юзидаги жамики халқлар у орқали барака топади.
19Иброҳим ўғилларини, ўз наслини Менинг йўлимдан юришга, тўғрилик ва адолат билан иш қилишларига йўл кўрсатсин, деб уни танлаганман. Шунда Мен Иброҳимга берган ваъдамни бажараман.”
20Сўнгра Эгамиз Иброҳимга деди:
— Садўм ва Ғамўра аҳолиси ҳаддан ташқари разиллик қиляптилар, уларнинг гуноҳлари нақадар оғирлигини эшитдим!
21Мен пастга тушаман, Менинг қулоғимга етиб келган жиноятлар ҳақиқатми ёки йўқми, кўзим билан кўрайин. Шунда Мен ҳақиқатни билиб оламан.
22Бошқа иккитаси Садўмга қараб кетишди. Иброҳим эса Эгамизнинг олдида қолди.
23Иброҳим Унга яқинроқ келиб, сўради:
— Сен гуноҳкорни ҳам, бегуноҳни ҳам бирдай қириб ташлайверасанми?
24Айтайлик, шаҳарда элликта бегуноҳ одам топсанг, шаҳарни вайрон қилаверасанми? Бегуноҳ одамларнинг ҳақи–ҳурмати учун шаҳарга раҳм қилмайсанми?
25Гуноҳкор одам билан бирга гуноҳсизни йўқ қилмагин. Агар шундай қилсанг, бегуноҳ гуноҳкор билан бирга жазоланади–ку! Асло бундай қилмагин. Бутун оламнинг Ҳокими адолатли ишларни қилиши керак эмасми?!
26— Агар Мен Садўмда элликта бегуноҳ одамни топсам, — деди Эгамиз, — уларнинг ҳақи–ҳурмати учун бутун шаҳарга раҳм қиламан.
27— Эй, Раббий! Мен тупроқ ва кул бўлсам ҳам, Сенга гапираётганимда қўполлигим учун кечиргин, — деди Иброҳим.
28— Элликта бегуноҳ одамга бешта етмаса–чи? Бешта кам бўлгани учун бутун шаҳарни қириб ташлайсанми?
— Агар у ерда қирқ бешта солиҳ одамни топсам, шаҳарни қириб ташламайман.
29Иброҳим Эгамизга яна гапирди:
— Балки у ерда қирқта бегуноҳ одам топилар.
— Ўша қирқта бегуноҳнинг ҳақи–ҳурмати учун бу ишни қилмайман, — деди Эгамиз.
30— Ё, Раббий! — деди Иброҳим. — Гапирсам, Ўзинг кечиргайсан. Балки у ерда ўттизта бегуноҳ топилар?
— Агар у ерда ўттизта бегуноҳ одамни топсам, шаҳарни қириб ташламайман, — деб жавоб берди У.
31— Раббий! Гапираётганимда қўполлигим учун кечиргин, — деди Иброҳим. — Балки у ерда йигирмата бегуноҳ одам топилар?
— Ўша йигирмата бегуноҳ одамнинг ҳақи–ҳурмати учун шаҳарни қириб ташламайман, — деди У.
32— Раббий! Яна бир марта гапирсам, Ўзинг кечиргайсан, — деди Иброҳим. — Балки у ерда ўнта бегуноҳ одам топилар?
— Ўша ўнта бегуноҳ одамнинг ҳақи–ҳурмати учун шаҳарни қириб ташламайман, — деб жавоб берди Эгамиз.
33Эгамиз Иброҳим билан гаплашиб бўлгач, Ўз йўлига кетди. Иброҳим ҳам чодирига қайтди.
19–БОБ
Садўмнинг гуноҳкорлиги
1Ўша куни кечқурун иккала фаришта
[129] Садўмга етиб келди. Лут Садўм дарвозаси ёнида
[130] ўтирган эди. Лут фаришталарни кўриб, уларга пешвоз чиқди ва мук тушиб таъзим қилди.
2— Жаноблар, марҳамат, шу кеча бу қулингизнинг уйига киринглар, оёқларингизни ювиб, меникида тунаб қолинглар. Эртага эрталаб йўлларингизга кетсаларингиз ҳам бўлади.
— Раҳмат, биз тунни шаҳар майдонида ўтказамиз, — деб айтишди улар.
3Лут ҳадеб қистайвергандан кейин, фаришталар Лутникига келишди. Лут хизматкорларига нон
[131] ёпиб, зиёфат тайёрлашни буюрди. Зиёфат тайёр бўлгач, улар овқатланишди.
4Лекин улар энди ухлашга ётмоқчи бўлиб турганларида, Садўм шаҳрининг ҳамма эркаги — ёшу қариси келиб, Лутнинг уйини ўраб олишди.
5Улар Лутни чақиришиб, сўрашди:
— Бугун кечқурун сенинг уйингга келган одамлар қани? Уларни олиб чиқ бизнинг олдимизга! Улар билан бирга бўлайлик.
6Лут ташқарига чиқиб, орқасидан эшикни ёпиб қўйди.
7— Биродарларим! — деди у, — ўтинаман, зинҳор бундай қабиҳлик қила кўрманглар!
8Мана, иккита бокира қизим бор. Қизларимни сизларга олиб чиқиб берайин, улар билан билганларингизни қилинглар. Лекин бу одамларга тегманглар, улар менинг меҳмоним, менинг паноҳим остидадирлар.
9Лекин улар:
— Йўлдан қоч! — деб шовқин солдилар. — Сен ўзингни ким деб ўйлаяпсан? Биз сенга орамиздан жой берайлик–да, энди бизга ақл ўргатадиган бўлиб қолдингми?! Мана энди кўрасан. Анави келган одамларга қиладиганимиздан ҳам баттарроғини сенга қиламиз!
Одамлар Лутни сиқиб келиб, эшикни синдирмоқчи бўлдилар.
10Шу пайт ичкаридаги иккала фаришта қўлларини ташқарига чиқариб, Лутни уйнинг ичкарисига — ёнларига олдилар ва эшикни ёпдилар.
11Кейин уйнинг эшиги олдида турган ҳамма одамларни — катталарни ҳам, кичикларни ҳам фаришталар кўр қилиб қўйдилар. Шунинг учун одамлар эшикни топа олмай қолдилар.
Лут Садўмдан кетади
12Шундан кейин фаришталар Лутдан сўрашди:
— Бу шаҳарда сенинг яна киминг бор? Куёвингми, ўғилларингми, қизларингми — сенга қарашли ким бўлса ҳам, шаҳардан олиб чиқиб кет.
13Биз шаҳарни бутунлай қириб ташлаймиз. Эгамиз бу шаҳар халқининг жиноятлари ғоят даҳшатли экани тўғрисида эшитиб, бу шаҳарни қириб ташланглар, деб бизни юборди.
14Шундан кейин Лут бўлажак куёвлари олдига бориб:
— Тезда шаҳардан чиқиб кетинглар! — деди. — Эгам бу шаҳарни қириб ташламоқчи.
Лекин Лутнинг гапи куёвларига ҳазил бўлиб туюлди.
15Тонг отгач, фаришталар Лутни шошилтиришди:
— Тез бўл! Хотининг билан иккала қизингни олиб, ҳозироқ бу ердан жўна! Бўлмаса, шаҳарга қирғин келганда, сизлар ҳам ҳалок бўласизлар!
16Лут ҳали ҳам иккиланиб турганда, фаришталар Лутни, хотинини ва иккала қизини қўлларидан ушлаб, шаҳар ташқарисига олиб чиқиб қўйдилар. Чунки Эгамиз шафқатли эди.
17Фаришталар уларни шаҳар ташқарисига олиб чиқиб қўйганларидан кейин, улардан бири огоҳлантирди:
— Қочинглар, жонларингни қутқаринглар! Орқага қараманглар, водийдаги бирон жойда тўхтаманглар! Тоққа қараб қочинглар! Бўлмаса, ҳалок бўласизлар!
18— Йўқ, Ҳазратим! — деб илтижо қилди Лут.
19— Бу қулингизга кўп иноят кўрсатдингиз, ҳаётимни қутқариб қолдингиз, менга кўп шафқат қилдингиз. Лекин тоғ жуда ҳам узоқ. Мен фалокатга йўлиқиб у ерга етиб боролмай, ўлиб кетаман–ку!
20Ҳов анави шаҳарчани кўряпсизми? Ўзи кичкинагина шаҳарча, унча узоқ эмас. Мен ўша ёққа қочиб бора қолай. Ўшанда мен жонимни сақлаб қоламан.
21— Бўпти! — деди фаришта Лутга. — Сен айтгандай бўлсин. Ўша кичкина шаҳарни йўқ қилмайман.
22Тез бўл, ўша ёққа қоч! Сен ўша шаҳарга етиб бормагунингча, мен ҳеч нарса қилолмайман.
Лут шаҳарни кичкина дегани учун, бу шаҳар Зўвар
[132], деб юритиладиган бўлди.
23Қуёш чиқаётганда, Лут Зўварга етиб келди.
Садўм ва Ғамўра вайрон қилинади
24Шундан кейин Эгамиз Садўм ва Ғамўра шаҳарлари устига ёнаётган олтингугурт ёғдирди.
25Ёнаётган олтингугурт бу шаҳарлар қаторида водийдаги ҳамма шаҳарларни аҳолисию ўт–ўланлари билан бирга қириб ташлади.
26Лутнинг ортидан хотини келаётган эди. Хотини орқасига қараган эди, туз устунига айланиб қолди.
27Кейинги куни эрталаб Иброҳим Эгамизнинг олдида турган жойга қайтиб борди.
28Садўм, Ғамўра ва бутун водийга қараб, у ерлардан тутун кўтарилаётганини кўрди. Бу манзара гўё тандирдан чиқаётган тутунни эслатарди.
29Худо водийдаги шаҳарларни қириб, Лут яшаётган шаҳарларга фалокат ёғдирганда, Иброҳимни эсдан чиқармаган эди. Шунинг учун Худо Лутни фалокатдан асраб қолди.
Мўаб ва Оммон халқларининг келиб чиқиши
30Лут Зўварда туришдан қўрқиб, иккала қизи билан тоғдаги бир ғорга жойлашиб, ўша ерда яшайверди.
31Бир куни катта қизи кичигига деди:
— Бу атрофларда бизга уйланадиган бирорта эркак қолмаган. Отамиз эса қариб қоляпти.
32Кел, отамизга шароб ичирамиз–да, кейин унинг ёнига кирамиз. Шу йўл билан отамиздан оиламизни давом эттирамиз.
33Шундай қилиб, улар ўша куни кечаси оталарига шароб ичирдилар. Катта қизи отасининг ёнига кирди. Отаси қизининг қачон кириб, қачон турганини билмади.
34Кейинги куни катта қизи кичигига деди:
— Кеча тунда мен отамнинг ёнига кирдим. Бугун ҳам отамизга шароб ичирайлик, кейин сен отамизнинг ёнига кирасан. Шу йўл билан отамиздан оиламизни давом эттирамиз.
35Шундай қилиб, улар ўша куни кечаси ҳам оталарига шароб ичирдилар. Кичик қиз отасининг ёнига кирди. Отаси кичик қизининг қачон кириб, қачон турганини билмади.
36Шундай қилиб, Лутнинг иккала қизи ҳам оталаридан ҳомиладор бўлдилар.
37Катта қизи ўғил туғди ва исмини Мўаб
[133] қўйди. У бугунги кунда Мўаб халқининг ота–бобоси ҳисобланади.
38Кичик қиз ҳам ўғил туғди ва исмини Баномми
[134] қўйди. У бугунги кунда Оммон халқининг ота–бобоси ҳисобланади.
20–БОБ
Иброҳим ва Абумалек
1Иброҳим бу ердан кўчиб, жанубга — Нагав чўли
[135] томонга йўл олди ва Кадеш билан Шур оралиғида жойлашди. Кейинроқ Гарорга
[136] кетди. У ерда бир оз яшади.
2Иброҳим бу ердаги одамларга хотини Сорани, у менинг синглим, деб айтар эди. Гарор шоҳи Абумалек одам юбориб, Сорани саройига олдириб келди.
3Абумалек кечаси туш кўрди. Тушида Худо зоҳир бўлиб, унга деди: “Сен мана шу хотинни олганинг учун ўласан, чунки унинг эри бор.”
4Лекин Абумалек ҳали Сорага яқинлашмаган эди.
— Ё, Раббий! — деди Абумалек. — Мен бегуноҳман–ку! Энди бегуноҳ одамни ҳам ўлдираверасанми?
5Иброҳим менга, у менинг синглим, деди–ку! Аёлнинг ўзи ҳам, Иброҳим — менинг акам, деди. Мен бу ишни пок кўнгил билан қилдим.
6Худо Абумалекка тушида яна деди:
— Сенинг пок кўнгилли эканингни биламан. Шу сабабдан Менга қарши гуноҳ қилишдан сени сақладим. Сорага тегишингга йўл қўймадим.
7Энди сен бу аёлни эрига қайтариб бер. Унинг эри — пайғамбар, сен учун ибодат қилади. Шунда сен тирик қоласан. Агар бу аёлни эрига қайтариб бермасанг, шуни билиб қўйки, ўзинг ҳам, бутун оила аъзоларинг ҳам ўласизлар.
8Эртаси куни саҳарда Абумалек ҳамма аъёнларини чақириб, уларга бўлган воқеани айтиб берди. Ҳаммалари қаттиқ ваҳимага тушдилар.
9Кейин Абумалек Иброҳимни чақиртирди ва унга деди:
— Бизни нима қилиб қўйдинг? Сенга қарши қандай гуноҳ қилибман–а! Мен ҳам, шоҳлигим ҳам шунчалик оғир гуноҳга ботишига сен сабабчи бўлдинг! Сен менга ҳеч қачон ҳеч ким қилиши керак бўлмаган ишни қилдинг.
10Абумалек Иброҳимдан:
— Нимани ўйлаб бу ишни қилдинг? — деб сўради.
11— Бу ерда ҳеч ким Худодан қўрқмайди, хотинимни тортиб олиш учун мени ўлдирадилар, деб ўйладим, — деди Иброҳим.
12— Бунинг устига, у ҳақиқатан ҳам менинг синглим, отамиз бир, лекин онамиз бошқа–бошқа бўлгани учун унга уйланганман.
13Худо мени отамнинг хонадонидан бегона юртларга саёҳатга олиб кетганда, хотинимга шундай деган эдим: “Қайси жойга борсак ҳам, мен тўғримда гапирганингда, у менинг акам, деб айтгин. Шунда менга содиқлигингни кўрсатган бўласан.”
14Шундан кейин Абумалек мол–қўйидан, қул ва чўриларидан Иброҳимга берди. Хотини Сорани ҳам қайтариб берди.
15— Мана, шоҳлигимга қарашли ерлар қаршингда турибди, — деди Абумалек. — Қаерда яшашни хоҳласанг, ўша жойни танлаб олавер.
16Сорага эса шундай деди:
— Мана, акангга минг бўлак кумуш
[137] билан товон тўлаяпман. Бу кумушлар ёнингдагиларга сенинг поклигингни исботлайди
[138].
17-18Эгамиз Сора туфайли Абумалекнинг хонадонидаги ҳамма аёлни туғмайдиган қилиб қўйган эди. Иброҳим Худога ибодат қилди. Худо Абумалекка шифо берди, шунингдек, унинг хотини ва чўриларига ҳам шифо бериб, уларни туғадиган қилди.
21–БОБ
Исҳоқнинг туғилиши
1Эгамиз берган ваъдаси бўйича Сорага марҳамат қилди.
2Сора ҳомиладор бўлиб, Иброҳимга қариган чоғида ўғил туғиб берди. Буларнинг ҳаммаси Худо айтган вақтда юз берди.
3Иброҳим ўғлига Исҳоқ, деб исм қўйди.
4Худо амр қилгандай, Исҳоқ саккиз кунлик бўлганда, Иброҳим уни суннат қилди
[139].
5Исҳоқ туғилганда, Иброҳим юз ёшда эди.
6Сора деди: “Худо менга шодлик ва кулги
[140] ато қилди, бу ҳақда эшитган ҳар ким мен билан бирга кулади.
7Ким ҳам, Сора чақалоқни эмизади, деб Иброҳимга айтар эди?! Ахир, Иброҳимга қариган чоғида ўғил туғиб бердим–ку.”
8Вақт ўтиб, Исҳоқ катта бўлиб қолгач, Сора уни кўкракдан чиқарди. Бу бахтли кунни нишонлаб, Иброҳим катта зиёфат берди
[141].
Ҳожар билан Исмоил қувилади
9Мисрлик Ҳожарнинг Иброҳимга туғиб берган ўғли Исмоил
[142] Исҳоқни
[143] масхара қилаётганини
[144] Сора кўриб қолди.
10Сора Иброҳимга:
— Бу чўрини ўғли билан бирга ҳайдаб юборинг! — деб талаб қилди. — Чўрининг ўғли менинг ўғлим билан меросхўр бўлмасин
[145].
11Бу гапдан Иброҳим жуда хафа бўлди, ахир, Исмоил ҳам унинг ўғли эди–да.
12Лекин Худо Иброҳимга деди:
— Бола ва чўри хотининг учун ташвиш тортма. Соранинг айтганларини қил. Чунки Мен сенга ваъда қилган наслинг Исҳоқ орқали келиб чиқади.
13Чўри хотинингнинг боласи сенинг ҳам ўғлинг бўлгани учун, Мен унга ҳам фарзандлар ато этиб, ундан халқлар яратаман.
14Иброҳим эртасига саҳарда турди. Бир оз егулик ва бир меш сув олиб, Ҳожарнинг елкасига юклади–да, ўғли билан бирга жўнатиб юборди. Ҳожар Бэршэва атрофларида чўлда бемақсад изғиб юрди.
15Мешдаги сув тамом бўлгач, Ҳожар боласини бир бутанинг тагида қолдирди.
16Сўнгра: “Боламнинг ўлишини кўрмайин”, деб боласидан бир ўқ отими нарига бориб ўтирди. Ҳожар ўша ерда ўтириб, йиғлаб, фарёд қила бошлади.
17Худо боланинг йиғисини эшитди. Худонинг фариштаси осмондан Ҳожарни чақириб, унга деди:
— Нимага ғам чекяпсан, Ҳожар? Қўрқма, сен болани қолдириб кетган жойдан Худо унинг йиғисини эшитди.
18Қани, болани тургиз, унинг қўлидан ушла. Мен унинг наслидан буюк халқ яратаман.
19Худо Ҳожарнинг кўзини очиб юборган эди, у бир қудуқни кўрди. Бориб, мешни сувга тўлдириб келди–да, боласига ичирди.
20Худо доимо бола билан бирга бўлди. Бола Порон чўлида
[146] ўсиб–улғайди. У моҳир камонкаш бўлди.
21Онаси уни Миср юртидан бир қизга уйлантирди.
Иброҳим билан Абумалек ўртасидаги аҳдлашув
22Бир куни Абумалек
[147] лашкарбошиси Пихол билан бирга Иброҳимнинг олдига борди ва унга деди:
— Сен ҳар қандай ишни қилганингда ҳам Худо сен билан бирга.
23Энди Худонинг номини ўртага қўйиб, сени, болаларингни, наслингни алдамайман, деб қасам ич. Мен сенга содиқлигимни кўрсатдим. Шунинг учун ҳозир, сенга ва мен истиқомат қилиб турган шу юртингга содиқ бўламан, деб қасам ич.
24— Қасам ичаман, — деди Иброҳим.
25Шунда Иброҳим Абумалекка: “Хизматкорларинг зўрлик билан менинг қудуғимни тортиб олишди”, деб шикоят қилиб қолди.
26— Бу ҳақда биринчи марта эшитяпман, — деди Абумалек. — Сен менга бу ҳақда айтмаган эдинг. Бу ишни ким қилганини билмайман.
27Шундай қилиб, Иброҳим Абумалекка мол–қўйлар берди ва иккаласи аҳд қилдилар.
28Иброҳим еттита урғочи қўзини сурувдан ажратиб олди.
29Абумалек Иброҳимдан:
— Сен еттита урғочи қўзини ажратиб олдинг, бунинг маъноси нима? — деб сўради.
30Иброҳим шундай жавоб берди:
— Мана шу еттита урғочи қўзини сен қўлимдан олишинг керак, токи бу қудуқни ўзим қазиганимни булар исботлайди
[148].
31Шундай қилиб, икковлари қасамёд қилишди. Шунинг учун бу жой ҳозиргача Бэршэва
[149], деб юритилади.
32Улар аҳд қилганларидан кейин, Абумалек ўз лашкарбошиси Пихол билан Филистлар ерига қайтиб кетди.
33Иброҳим Бэршэвада тамариск дарахти
[150] ўтқазди ва у ерда абадий Худо — Эгамизга сажда қилди.
34Иброҳим Филистлар ерида анча вақт туриб қолди.
22–БОБ
Худо Иброҳимга амр беради
1Шу воқеалардан кейин Худо Иброҳимни синади.
— Иброҳим! — деб чақирди Худо.
— Лаббай! — деб жавоб берди Иброҳим.
2— Ёлғиз суюкли ўғлинг Исҳоқни олиб, Мориёх ерига
[151] бор, — деди Худо. — Мен сенга бир тоғни кўрсатаман, ўша тоғда ўғлингни қурбонлик қилиб куйдирасан.
3Эртаси кун Иброҳим саҳарда туриб, эшагини эгарлади, иккита хизматкорини ва ўғли Исҳоқни олди. Олов ёқиб қурбонликни куйдириш учун ўтин тайёрлади. Сўнгра Худо айтган ерга жўнади.
4Уч кун йўл юрганларидан кейин, Иброҳим узоқдан ўша жойни кўрди.
5Иброҳим хизматкорларига деди:
— Сизлар шу ерда — эшакнинг ёнида қолинглар. Ўғлим билан ҳов анави ерга борамиз–у, у ерда сажда қилиб, шу ерга қайтиб келамиз.
6Иброҳим қурбонлик куйдириш учун ўтинни олиб, ўғли Исҳоқнинг елкасига ортди. Ўзи эса пичоқ билан чўғни олиб кетди. Икковлари бирга кетишди.
7— Отажон! — деди бир пайт Исҳоқ отасига.
— Лаббай, ўғлим, — деб жавоб берди Иброҳим.
— Олов билан ўтин бор–у, лекин қурбонлик қилиб куйдириладиган қўзи қани? — деб сўради Исҳоқ.
8— Қурбонлик қилиб куйдириладиган қўзини Худонинг Ўзи беради
[152], ўғлим, — деб жавоб қилди Иброҳим. Шундай қилиб, икковлари бирга йўлда давом этишди.
9Улар Худо кўрсатган ерга етиб келганларидан кейин, Иброҳим қурбонгоҳ қуриб, қурбонгоҳга ўтин қалади. Сўнгра у ўғли Исҳоқни боғлаб, қурбонгоҳдаги ўтинлар устига ётқизди.
10Иброҳим пичоқни олди ва ўғлини бўғизлашга шайланди.
11Шу пайт Эгамизнинг фариштаси осмондан унга ҳайқирди:
— Иброҳим! Иброҳим!
— Лаббай! — деб жавоб берди Иброҳим.
12— Пичоқни ташла! — деб буюрди фаришта. — Бундай қилма, болага зарар берма. Энди билдим, сен ҳақиқатан Худодан қўрқар экансан. Сен ҳатто ягона ўғлингни ҳам Мендан аямадинг.
13Иброҳим бошини кўтариб, шохлари чакалакларга ўралиб қолган қўчқорни кўриб қолди. У қўчқорни ушлаб, қурбонгоҳда ўғлининг ўрнига куйдириб қурбонлик қилди.
14Шунинг учун бу жойга Иброҳим: “Эгамиз беради”
[153], деб ном қўйди. Бу ном бугунги кунда: “Эгамизнинг тоғида
[154] берилади
[155]”, деган ҳикматга айланиб кетган.
15Шундан кейин Эгамизнинг фариштаси осмондан Иброҳимни яна чақирди:
16— Эганг айтмоқда: “Менга итоат қилганинг учун, ҳатто ягона ўғлингни ҳам Мендан аямаганинг учун, Ўзимнинг номим билан қасамёд қиламан
[156]:
17сенга албатта қут–барака бераман. Наслингни осмондаги юлдузлардай, денгиз қирғоғидаги қумдай сон–саноқсиз қилиб кўпайтираман. Наслинг ғанимларининг дарвозаларини эгаллайдилар.
18Менга итоат қилганинг учун, ер юзидаги ҳамма халқлар сенинг наслинг орқали барака топади.”
19Шундай қилиб, Иброҳим ўғли билан бирга хизматкорлари ёнига қайтиб келди ва Бэршэвага — уйига йўл олди. Иброҳим Бэршэвада яшаб қолди.
Нахўрнинг насли
20Шундан кейин Иброҳим: “Уканг Нахўрнинг хотини Милхо саккизта ўғил туққан”, деган хабарни эшитди.
21Тўнғич ўғлининг исми Уз, кейингисининг оти Буз, ундан кейингисиники Камувол (Камувол Орамнинг отаси бўлди),
22Хосит, Хазо, Пилдаш, Йидлаф, Батувал эди.
23Батувал бир қиз кўриб, отини Ривқо қўйди.
24Милходан кўрган саккизта ўғлидан ташқари, Нахўр Равумо деган чўрисидан
[157] ҳам тўртта ўғил кўрди. Бу ўғилларининг исми Тавах, Гахам, Тахаш ва Махо эди.
23–БОБ
Соранинг вафоти
1Сора 127 ёшида,
2Канъон юртидаги Хират–Арбада вафот этди. (Хират–Арба ҳозир Хеврон, деб юритилади.) Иброҳим Сорага аза тутиб, йиғлади.
3У Соранинг жасадини қолдириб, Хет халқидан
[158] бўлган оқсоқоллар олдига борди ва уларга деди:
4— Мен сизларнинг орангизда яшаётган бир мусофирман. Илтимос, менга ерингиздан бир озини сотинглар, токи марҳумамни дафн қилай.
5Хет халқидан бўлган оқсоқоллар Иброҳимга шундай жавоб беришди:
6— Гапимизга қулоқ солинг, тўрам! Биз сизни улуғ бек, деб ҳисоблаймиз. Хотинингизни дафн қилишингиз учун жойларимиздан энг яхшисини танлаб олинг. Бирортамиз марҳумангизни дафн қилишингиз учун сиздан қабристонни аямаймиз.
7Иброҳим уларга эгилиб таъзим қилди.
8Кейин деди:
— Марҳумамни дафн қилишимга рози экансизлар, энди менинг гапимга қулоқ солинглар, Зўхар ўғли Эфрўнга менинг илтимосимни етказинглар.
9У ўзининг Махпаладаги даласининг четида жойлашган ғорни менга сотсин. Мен ғорнинг тўлиқ нархини тўлай, токи сизларнинг гувоҳлигингизда ғор менинг хонадоним учун қабристон бўлсин.
10Эфрўн шу пайтда шаҳар дарвозасида
[159] йиғилган ўз халқи орасида ўтирган эди. У жамики Хет халқига эшиттириб, Иброҳимга шундай жавоб берди:
11— Тўрам, энди менинг гапимни эшитсинлар. Мен даламни, даламдаги ғорни ҳам сизга инъом қиламан. Халқимнинг гувоҳлигида буларни сизга бераман. Марҳумангизни дафн қилаверинг.
12Иброҳим юрт халқига яна таъзим қилди.
13У юрт халқига эшиттириб, Эфрўнга шундай жавоб берди:
— Раҳмат, лекин мен бутун далангиз учун кумуш тўлаб, сотиб олай, токи марҳумамни у ерга олиб бориб дафн қилай. Илтимос, менинг таклифимни рад этманг.
14-15— Э, тўрам, — деди Эфрўн Иброҳимга, — тўрт юз бўлак кумуш
[160] турадиган бир парча ер бизнинг орамизда нима бўпти?! Марҳумангизни дафн қилаверинг.
16Иброҳим рози бўлиб, Эфрўн ҳаммага эшиттириб айтган тўрт юз бўлак кумушни унга тортиб берди. Бу ўлчов савдогарлар орасида муомалада эди.
17Шундай қилиб, Эфрўннинг Мамре шарқида жойлашган Махпаладаги мулки Иброҳимга ўтди. Мулк далани, даладаги ғорни ва даланинг четидаги ҳамма дарахтларни ўз ичига олар эди.
18Булар шаҳар дарвозасида йиғилган Хет халқининг ҳаммаси гувоҳлигида Иброҳимнинг доимий мулки бўлиб қолди.
19Шундан кейин Иброҳим Канъон юртида Мамре шарқидаги Махпала даласининг четида жойлашган ғорга хотини Сорани дафн қилди. (Мамре Хевронда жойлашган.)
20Шундай қилиб, Хет халқига қарашли бўлган дала ва у ердаги ғор доимий қабристон сифатида Иброҳимнинг мулки бўлиб қолди.
24–БОБ
Исҳоқ ва Ривқо
1Иброҳим энди анча кексайиб қолди. Иброҳим нима қилмасин, Эгамиз унга барака берарди.
2Иброҳимнинг хонадонида қулбошиси бор эди. Иброҳим бор мулкини унга ишониб топширган эди. Бир куни Иброҳим ўша қулбошисига айтди:
— Қўлингни сонимнинг остига қўйиб
[161],
3Самовий Худо — Эгамнинг номи билан: “Ўғлингизга шу ерлик — Канъоннинг қизларидан келин олиб бермайман”, деб қасам ич.
4Сен менинг она юртимга — қариндошларимникига бор. У ердан ўғлим Исҳоққа келин топиб кел.
5— Эҳтимол, ўша қиз менга эргашиб, бу юртга келишга рози бўлмас, — деди қулбоши Иброҳимга. — Ундай ҳолда ўғлингизни сизнинг она юртингизга қайтариб олиб боришим керакми?
6— Йўқ! Зинҳор бундай қила кўрма! — деди Иброҳим унга. — Ўғлимни у ерга қайтариб олиб борма!
7Самовий Худо — Эгам мени отам хонадонидан — қариндош–уруғларим юртидан олиб чиққанда, У менга: “Сен турган шу юртни сенинг наслингга бераман”, деб қатъий ваъда берган эди. Сенинг олдингда Эгам фариштасини юборади. У шундай қиладики, сен менинг ўғлимга келин бўладиган қизни ўша юртдан топиб келасан.
8Лекин ўша қиз сен билан бирга келишга рози бўлмаса, қасамдан озод бўласан. Зинҳор ўғлимни у ерга олиб борма.
9Қулбоши ўз хўжайини Иброҳимнинг сони тагига қўлини қўйиб, унинг айтганларини қилишга онт ичди.
10Шундан кейин қулбоши хўжайинининг ўнта туясига ҳар хил қимматбаҳо совғалардан ортиб, Орам–Нахрайимга
[162] йўл олди. Қулбоши Иброҳимнинг укаси Нахўр яшайдиган шаҳарга борди.
11Оқшом пайти қулбоши шаҳар ташқарисидаги қудуқ ёнига етиб келди ва туяларни чўктирди. Бу пайтда аёллар сув олгани шу ерга келишарди.
12Қулбоши ибодат қилди:
— Эй, Эгам, хўжайиним Иброҳимнинг Худоси! Бугун менга омад бер, хўжайиним Иброҳимга иноят кўрсатгин.
13Мен қудуқ бошида турибман, шаҳар қизлари сув олгани келишяпти.
14Истагим шуки, мен уларнинг бирига: “Илтимос, кўзангдан сув ичиб олай”, деб айтай. Агар ўша қиз: “Марҳамат, бемалол, туяларингизни ҳам суғориб қўяман”, деб айтса, қулинг Исҳоққа келин қилиб танлаганинг ўша қиз бўлсин. Шу орқали хўжайинимга иноят кўрсатганингни билайин.
15У ҳали гапини айтиб тугатмаган ҳам эдики, бир қиз келиб қолди. У елкасида кўзасини кўтариб олган эди. Бу қизнинг исми Ривқо бўлиб, у Батувалнинг қизи, Батувал — Иброҳимнинг укаси Нахўрнинг ўғли, Нахўрнинг хотини — Милхо эди.
16Ривқо ҳали бирон эркакнинг қўли тегмаган бокира қиз бўлиб, жуда чиройли эди. У қудуқ бўйига келиб, кўзасини тўлдирди ва орқасига қайтди.
17Шунда қулбоши югуриб, унга пешвоз чиқди.
— Илтимос, кўзангдаги сувдан бир қултум бер, — деди.
18— Марҳамат, жаноблари, ичинг, — деб қиз дарров кўзасини елкасидан туширди–да, унга ичгани сув берди.
19Қулбоши сув ичиб бўлгач, қиз деди:
— Энди туяларингиз учун ҳам сув тортиб бераман, тўйгунча ичсин.
20У дарров кўзасидаги сувни охурга бўшатди–ю, яна сув тортгани қудуққа югуриб кетди. Қулбошининг ҳамма туяларини суғорди.
21Қулбоши: “Эгам саёҳатимни ўнгидан келтиргани ростмикан ёки йўқми”, деб сув тортаётган Ривқони жимгина кузатиб турди.
22Қиз туяларни суғориб бўлгач, қулбоши қизга бурунга тақиладиган олтин сирғани
[163] ва иккита билагузукни тақиб қўйди. Олтин сирғанинг оғирлиги бир мисқолдан ортиқ
[164], билагузукнинг оғирлиги йигирма беш мисқол
[165] чиқарди.
23Сўнгра у қиздан:
— Айт–чи, кимнинг қизисан? — деб сўради. — Отангнинг уйида бир кеча тунашимиз учун бизга жой топиладими?
24— Отамнинг исми — Батувал, отамнинг отаси — Нахўр, онаси — Милхо деганлар эди, — деб жавоб берди қиз.
25Сўнгра у:
— Уйимизда туяларингиз учун сомон ҳам, ем ҳам кўп, меҳмонлар учун жой ҳам бор, — деб қўшиб қўйди.
26Қулбоши тиз чўкиб, Эгамизга сажда қилди:
27— Хўжайиним Иброҳимнинг Худоси — Эгамга ҳамду санолар бўлсин. Эгам хўжайинимга содиқ қолиб, иноятини дариғ тутмабди. Эгам мени тўппа–тўғри хўжайинимнинг қариндошлари олдига бошлаб келибди.
28Қиз уйига югуриб борди ва юз берган воқеалардан уйидагиларни хабардор қилди.
29Ривқонинг Лобон деган акаси бор эди.
30Лобон синглисидан қулбошининг айтганларини эшитди, синглисининг бурнидаги сирғани ва қўлларидаги билагузукни кўрди ва қудуқ бўйига шошилди. Ўша одам ҳали ҳам булоқ бошида туяларининг олдида турган эди.
31— Марҳамат, эй, Эгам ёрлақаган, нега бу ерда турибсиз? Уйга юринг, уйимда ўзингиз учун битта хона, туяларингиз учун жой тайёрлаб қўйдим.
32Шундай қилиб, қулбоши уйга кирди. Лобон туяларни юклардан бўшатиб, сомон, ем берди. Кейин у Иброҳимнинг қулбошисига ва у билан бирга келган туякашларга оёқларини ювиш учун сув олиб келди.
33Шундан кейин кечки таом келтирилди. Иброҳимнинг қулбошиси эса:
— Мен нима учун келганимни сизларга айтмагунимча, овқат емайман, — деди.
— Марҳамат, гапиринг, қандай иш билан келдингиз? — деб сўради Лобон.
34— Мен Иброҳимнинг қулбошисиман, — деб гап бошлади у.
35— Хўжайинимга Эгам берган: у бой бўлиб кетган, Эгам унга кўплаб мол–қўй, кумушу олтинлар, қул ва чўрилар, туяю эшаклар берган.
36Хотини Сора қариган чоғида хўжайинимга бир ўғил туғиб берди. Хўжайиним бутун мол–мулкини ўғлига топширган.
37Хўжайиним ўғлига ўзи яшаётган Канъон юртининг қизларидан келин олиб бермаслигим учун менга қасам ичирди.
38“Менинг ота уруғим — қариндошларим олдига бориб, ўша ердан ўғлимга келин олиб кел”, деди.
39Мен эса: “Ўша қиз менга эргашиб бу ерга келмаса–чи”, дедим.
40Лекин хўжайиним айтди: “Мен Эгам кўрсатган йўлдан юраман, У Ўзининг фариштасини сен билан бирга жўнатади ва сени омадга эриштиради. Сен ўғлимга қариндошларимдан — отам уруғидан келин олиб келасан.
41Агар қариндошларимникига борганингда, улар қизини бу ерга юборишга рози бўлишмаса, қасамингдан озод бўласан.”
42Қулбоши гапида давом этди:
— Бугун мен қудуқ бўйига келиб, дедим: “Эй, Эгам, хўжайиним Иброҳимнинг Худоси! Ўтинаман, сафаримга омад бер.
43Мен булоқ бошида турибман. Сув олгани келган қизга мен, илтимос, кўзангдан сув ичиб олай, деб айтай.
44Ўша қиз, марҳамат, бемалол, туяларингизни ҳам суғориб қўяман, деб айтса, хўжайинимнинг ўғлига Эгам келин қилиб танлаган қиз ўша бўлсин.”
45Мен кўнглимдан шу гапларни ўтказиб бўлмаган ҳам эдимки, Ривқо елкасида кўзасини кўтариб келаётган экан. У қудуққа бориб, кўзасини сувга тўлдирди. Мен унга: “Илтимос, сувингдан ичиб олай”, дедим.
46У дарров елкасидан кўзасини туширди–да: “Марҳамат, ичинг, туяларингизни ҳам суғориб қўяман”, деди. Мен сув ичдим, Ривқо туяларимни ҳам суғорди.
47Сўнг мен ундан: “Кимнинг қизисан?” деб сўрадим. У: “Батувал деган одамнинг қизиман, Отамнинг отаси — Нахўр, онаси — Милхо деганлар эди”, деб жавоб берди. Шундай қилиб, унинг бурнига сирғани, қўлларига билагузукларни тақиб қўйдим.
48Сўнгра Эгамга тиз чўкиб, сажда қилдим. Хўжайиним Иброҳимнинг Худоси — Эгамга ҳамду санолар айтдим. Эгам мени тўппа–тўғри хўжайинимнинг қариндошлари олдига олиб келди. Мен унинг ўғлига қариндошлари оиласидан келин топдим.
49Энди хўжайинимга чинакамига садоқат кўрсатадиган бўлсаларингиз, буни айтинглар, агар йўқ, десаларингиз, буни ҳам айтинглар, токи мен бир қарорга келиб, бирор нарса қилайин.
50— Бу иш — Худодан, — деб айтдилар Лобон билан Батувал, — биз сизга бирор гап айта олмаймиз.
51Мана, Ривқо қаршингизда турибди. Уни олинг–да, кетаверинг. Эгамиз айтгандай, у хўжайинингизнинг ўғлига келин бўлсин.
52Иброҳимнинг қулбошиси уларнинг гапларини эшитгач, мук тушиб, Эгамизга сажда қилди.
53Сўнгра олтин, кумуш тақинчоқлар, чиройли либосларни Ривқога берди. Ривқонинг акаси билан онасига ҳам қимматбаҳо ҳадялар берди.
54Қулбоши ва у билан бирга келган одамлар еб–ичдилар, тунни шу ерда ўтказдилар. Улар эртаси куни эрталаб туришгач, қулбоши: “Энди рухсат берсангиз, хўжайинимнинг олдига қайтайлик”, деди.
55Лекин Ривқонинг акаси билан онаси:
— Ривқо ҳеч бўлмаса ўн кунча биз билан қолсин, кейин кетса ҳам бўлади, — дейишди.
56Лекин қулбоши уларга шундай деди:
— Мени ушлаб турманглар, Эгамиз сафаримни ўнгидан келтирган. Мен қайтай, хўжайинимнинг олдига борай.
57— Ҳозир қизимизни чақириб, ўзидан сўрайлик–чи, — дейишди улар.
58Ривқони чақиришиб, ундан:
— Ҳозир мана бу одам билан кетасанми? — деб сўрашди.
— Ҳа, кетаман, — деди Ривқо.
59Шундай қилиб, улар Ривқони, унинг энагасини
[166] Иброҳимнинг қулбошиси ва одамлари билан бирга жўнатдилар.
60Улар Ривқони дуо қилиб, унга шундай дедилар:
“Эй, синглимиз! Мингларча, ўн мингларча фарзандларнинг онаси бўлгин!
Наслинг ғанимларининг дарвозаларини эгалласин!”
61Шундан сўнг Ривқо ва унинг чўрилари туяларга минишиб, Иброҳимнинг қулбошиси билан жўнашга тайёр бўлишди. Ҳаммалари йўлга тушдилар.
62Бу вақтда Исҳоқ Бэр–Лахай–Руй қудуғи
[167] ёнидан қайтиб келиб, Нагав чўлида
[168] яшаётган эди.
63Исҳоқ кечқурун сайр қилиш учун
[169] ташқарига чиққан эди. Бир пайт у туялар келаётганини кўрди.
64Ривқо ҳам Исҳоқни кўрди ва дарров туядан тушди.
65— Ҳув ана, бир одам дала бўйлаб биз томонга келяпти, ким у? — деб сўради Ривқо қулбошидан.
— Менинг хўжайиним, — деб жавоб берди қулбоши. Ривқо рўмолини олиб, юзини беркитди.
66Қулбоши ҳамма қилган ишларини Исҳоққа айтиб берди.
67Шундай қилиб, Исҳоқ Ривқони онаси Сора яшаган чодирга олиб келди. У Ривқога уйланди. Исҳоқ уни жуда севарди. Шу тариқа Исҳоқ онасининг ўлимидан сўнг тасалли топди.
25–БОБ
Иброҳимнинг бошқа ўғиллари
1Иброҳим бошқа аёлга уйланди. У аёлнинг исми Хатуро эди.
2У Иброҳимга бир неча ўғил туғиб берди. Ўғилларнинг исми Зимрон, Ёхшон, Мидон, Мидиён, Йишбоқ ва Шувах эди.
3Ёхшоннинг Шава ва Дедон деган ўғиллари бор эди. Дедоннинг насли Ашур, Латуш ва Лум халқлари эди.
4Мидиённинг ўғиллари Эфах, Ифар, Ханўх, Авидо ва Элдах эдилар. Хатуродан бино бўлган ўғиллари мана шулар эдилар.
5Иброҳим бутун мол–мулкини ўғли Исҳоққа берди.
6Иброҳим ҳаёт экан, чўриларидан
[170] кўрган ўғилларига ҳадялар берди ва ўша ўғилларини Исҳоқнинг олдидан нарига — шарқ томондаги юртга жўнатди.
Иброҳимнинг вафоти ва дафн этилиши
7Иброҳим 175 йил яшаб,
8нуроний ёшда, кексайиб, оламдан ўтди.
9Ўғиллари Исҳоқ билан Исмоил уни Мамре шарқидаги Махпала даласининг четида жойлашган ғорга дафн қилдилар. Бу дала илгари Хет халқидан бўлган Зўхар ўғли Эфрўнники эди.
10Бу далани Иброҳим Хет халқидан
[171] сотиб олган эди. Иброҳим бу ғорда хотини Соранинг ёнига дафн қилинди
[172].
11Иброҳим вафот этгандан кейин, Худо унинг ўғли Исҳоққа барака берди. Исҳоқ Бэр–Лахай–Руй қудуғи
[173] ёнида истиқомат қиларди.
Исмоилнинг насли
12Соранинг Мисрлик чўриси Ҳожар Иброҳимга туғиб берган Исмоилнинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир:
13Туғилиш тартибига кўра, Исмоил ўғилларининг исмлари қуйидагича: тўнғич ўғли — Наваёт, кейингилари Кедар, Адбал, Мивсом,
14Мишмо, Думах, Массо,
15Ҳадад, Темо, Ятур, Нофиш ва Кедемах.
16Исмоилнинг бу ўн икки ўғли ўн икки қабиланинг йўлбошчиси бўлдилар. Ўша қабилалар чодир қуриб жойлашган ерларга уларнинг исмлари берилди.
17Исмоил 137 ёшида оламдан ўтди.
18Исмоилнинг насли Оссурияга кетаверишда — Мисрнинг шарқидаги Хавила билан Шур
[174] орасида ўрнашди. Қариндошларига душман бўлиб яшардилар
[175].
Эсов билан Ёқуб туғилади
19Иброҳим ўғли Исҳоқнинг хонадони тарихи қуйидагичадир.
Иброҳим Исҳоқнинг отаси эди.
20Исҳоқ Ривқога уйланганда қирқ ёшда эди. Ривқо Батувалнинг қизи бўлиб, акаси Лобон эди. Батувал Орамлик бўлиб, Паддон–Орамдан
[176] эди.
21Ривқонинг боласи бўлмади. Исҳоқ хотини учун Эгамизга илтижо қилди. Эгамиз унинг илтижоларини эшитди. Ривқо ҳомиладор бўлди.
22Ривқонинг қорнидаги болалари бир–бири билан уришардилар. Ривқо: “Агар шунақа бўлса, ҳомиладор бўлишимнинг нима фойдаси бор?!”
[177] деб бу ҳақда Эгамиздан сўради.
23Эгамиз Ривқога шундай деди:
“Сенинг қорнингда иккита халқ бор,
Сендан туғилганлар икки халққа бўлинар
[178].
Бири иккинчисидан кучли чиқажак,
Каттаси кичигига хизмат қилажак.”
24Ривқонинг ой–куни яқинлашиб, эгизак туғди.
25Тўнғичи туғилганда, қип–қизил
[179] экан. Унинг танаси жун матога ўхшарди. Шунинг учун унинг исмини Эсов қўйдилар
[180].
26Укаси эса Эсовнинг товонини ушлаб туғилди, шунинг учун унинг исмини Ёқуб қўйдилар
[181]. Эгизаклар туғилганда, Исҳоқ олтмиш ёшда эди.
Эсов тўнғичлик ҳуқуқини сотади
27Болалар улғайдилар. Эсов — дала–даштни яхши кўрадиган моҳир овчи, Ёқуб эса уйда ўтиришни ёқтирадиган, беозор одам бўлди.
28Эсов овлаб келган ҳайвонларнинг гўштини Исҳоқ тановул қилиб, лаззат олар, шунинг учун у Эсовни яхши кўрарди. Ривқо эса Ёқубни яхши кўрарди.
29Бир куни Ёқуб ясмиқ
[182] шовла пишираётган эди, Эсов очқаганидан сулайиб даладан келиб қолди.
30Эсов Ёқубга:
— Менга ана шу қизил овқатингдан бергин, ўлгудай қорним очди, — деди. (Шунинг учун у Эдом
[183] деган исм ҳам олган.)
31— Бўпти, — деди Ёқуб, — лекин бунинг эвазига менга тўнғичлик ҳуқуқингни
[184] сот.
32— Э, тўнғичлик ҳуқуқимдан менга нима фойда, қорним очганидан ўлай деб турибман, — деди Эсов.
33— Олдин менга қасам ич, — деди Ёқуб. Эсов Ёқубга қасам ичди. Шундай қилиб, у тўнғичлик ҳуқуқини Ёқубга сотди.
34Шундан кейин Ёқуб Эсовга нон билан ясмиқ шавла берди. Эсов еб–ичиб, ўрнидан турди–да, ўз ишлари билан чиқиб кетди. Шундай қилиб, Эсов ўзининг тўнғичлик ҳуқуқини менсимади.
26–БОБ
Исҳоқ Гарор шаҳрида истиқомат қилади
1Шу орада Иброҳим даврида юз бергандай
[185], юртда қаттиқ очарчилик бўлди. Исҳоқ Гарор шаҳрига кўчиб кетди. У ерда Филистлар шоҳи Абумалек
[186] яшарди.
2Исҳоққа Эгамиз зоҳир бўлиб, унга деди:
— Мисрга борма. Мен сенга кўрсатадиган юртда ўрнашиб,
3ўша ерда яшаб тур. Агар шундай қилсанг, Мен сен билан бирга бўламан, сенга барака бераман. Мана шу юртнинг ҳаммасини сенга ва сенинг наслингга бераман. Отанг Иброҳимга берган ваъдамда тураман.
4Мен сенинг наслингни осмондаги юлдузлар каби сон–саноқсиз қиламан. Мана шу ерларнинг ҳаммасини сенинг наслингга бераман. Сенинг наслинг орқали ер юзидаги ҳамма халқлар барака топади.
5Иброҳим Менинг талабларимга, амрларимга, фармонларимга, қонунларимга итоат этгани учун, сенга барака бераман.
6Шундай қилиб, Исҳоқ Гарор шаҳрида ўрнашиб қолди.
7Бу ердаги одамлар Исҳоқдан Ривқо тўғрисида сўраганларида, “У менинг синглим”, деб жавоб берди. “У менинг хотиним”, деб айтишдан қўрқар эди. Ривқо жуда чиройли бўлганидан: “Одамлар уни тортиб олиш учун мени ўлдирадилар”, деб ўйларди.
8Орадан анча вақт ўтди. Бир куни Исҳоқ Ривқони эркалатаётганда, Филистлар шоҳи Абумалек деразадан кўриб қолди.
9Абумалек Исҳоқни чақирди.
— У сенинг хотининг экан–ку! Нимага уни, синглим, деб айтдинг? — деб сўради.
— Агар хотиним деб айтсам, бирортаси уни тортиб олиш учун мени ўлдиради, деб қўрқдим, — деди Исҳоқ.
10— Бу нима қилганинг–а?! Ахир, одамларимдан бири хотининг билан осонликча бирга бўлиши мумкин эди–ку! Ундай ҳолда бизни гуноҳкор қилиб қўйган бўлардинг!
11Шундай қилиб, Абумалек: “Кимки бу одамга ёки унинг хотинига озор етказса, ўша одамнинг жазоси ўлимдир”, деб фармон бериб, ҳаммани огоҳлантирди.
12Исҳоқ у ерда даласига уруғ сепди. Эгамиз унга марҳамат кўрсатгани учун эккан уруғига нисбатан юз баробар кўп ҳосил олди.
13Исҳоқ бойиб кетди, бойлиги тобора кўпайиб бораверди.
14Унинг қўй–эчкилари, мол подалари, хизматкорлари кўп эди. Шу сабабдан Филистлар Исҳоққа ҳасад қилишарди.
15Улар Исҳоқнинг ҳамма қудуқларини тупроққа тўлдириб ташлашди. Иброҳим ҳаётлигида бу қудуқларни ўзининг хизматкорларига қаздирган эди.
16Абумалек Исҳоққа: “Бизнинг еримиздан кет, сен биздан кўра, жуда кучайиб кетдинг”, деди.
17Исҳоқ бу ердан кетиб, Гарор сойлигида чодир тикиб, ўша ерда ўрнашиб олди.
18Иброҳим бу ерда қудуқлар қаздирган, лекин унинг вафотидан кейин Филистлар бу қудуқларни кўмиб юборган эдилар. Исҳоқ ўша қудуқларни қайтадан қаздирди. Исҳоқ қудуқларга отаси қўйган номларни берди.
19Унинг хизматкорлари сув топиш учун Гарор сойлигида ерни қазиётганларида, булоқ отилиб чиқди.
20Лекин Гарорлик чўпонлар келишиб: “Бу булоқ бизники”, деб булоқни талаб қилдилар. Шундай қилиб, улар Исҳоқнинг чўпонлари билан қудуқ устида жанжаллашиб қолдилар. Шунинг учун Исҳоқ қудуққа Жанжал
[187], деб ном берди.
21Сўнгра Исҳоқнинг одамлари бошқа қудуқ қазидилар. Лекин бу қудуқ устида ҳам келишмовчилик юз берди. Шунинг учун Исҳоқ бу қудуққа Зиддият
[188], деб ном берди.
22Исҳоқ бу ердан ҳам кўчиб, бошқа қудуқ қаздирди. Ерли аҳоли охири уларни ўз ҳолига қўйдилар. Исҳоқ: “Ниҳоят, Эгам бу юртда яшашимиз учун бизга кенг жой берди, энди биз бу ерда яйраб–яшнаб кетамиз”, дея қудуққа Кенглик
[189], деб ном берди.
23Исҳоқ бу ердан ҳам Бэршэвага кўчиб кетди.
24Ўша куни кечаси Эгамиз Исҳоққа зоҳир бўлиб, деди:
— Мен отанг Иброҳимнинг Худосиман. Қўрқма, Мен сен билан биргаман. Ўз қулим Иброҳимнинг ҳақи–ҳурмати учун сенга барака бераман, сенга сон–саноқсиз насл ато қиламан.
25Исҳоқ у ерда қурбонгоҳ қуриб, Эгамизга сажда қилди, ўша ерда чодирини тикди. Исҳоқнинг хизматкорлари у ерда қудуқ қазидилар.
Исҳоқ билан Абумалек ўртасидаги аҳдлашув
26Абумалек маслаҳатчиси Охизат ва лашкарбошиси Пихол билан бирга Гарордан Исҳоқнинг олдига борди.
27Исҳоқ уларга деди:
— Нимага менинг олдимга келдингиз? Менга адоват билан қараб, ерингиздан чиқариб юборган эдингиз–ку!
28— Бизга энди аён бўлди: Эганг сен билан бирга экан. Шунинг учун сен билан биз онт ичиб, аҳд қилайлик, дедик.
29Биз сенга ҳеч қандай ёмонлик қилмаган эдик, аксинча, олижаноблик қилиб, эсон–омон жўнатиб юборган эдик. Сен ҳам: “Сизларга ёмонлик қилмайман”, деб қасам ич. Сен Эгангнинг ёрлақагани экансан.
30Исҳоқ уларга зиёфат тайёрлади. Улар еб–ичдилар.
31Эртаси куни улар эрта тонгда туриб, бир–бирларига қасамёд қилдилар. Сўнгра Исҳоқ уларни уйларига эсон–омон жўнатиб юборди.
32Ўша куни Исҳоқнинг хизматкорлари келиб: “Биз сув топдик”, деб унга ўзлари қазиган қудуқ тўғрисида айтдилар.
33Исҳоқ бу қудуққа Қасамёд
[190], деб ном қўйди. Шунинг учун шаҳарнинг номи бугунгача Бэршэвадир
[191].
Эсовнинг ажнабий хотинлари
34Эсов қирқ ёшида Хет халқидан иккита қизга — Бэри деган кишининг Яҳудит исмли қизига ва Элўн деган кишининг Босимат исмли қизига уйланди.
35Эсовнинг бу хотинлари Исҳоқ билан Ривқонинг бошига кўп қора кунларни солдилар.
27–БОБ
Исҳоқ Ёқубни дуо қилади
1Исҳоқ қариди, кўзлари хиралашиб, кўрмай қолганда, катта ўғли Эсовни чақирди:
— Ўғлим!
— Лаббай, отажон! — деб жавоб берди Эсов.
2— Кўриб турибсан, мен қариб қолдим. Тўсатдан ўлиб қолишим мумкин.
3Энди ёйингни, ўқларингни олиб, далага чиқ, менга биронта ҳайвонни овлаб кел.
4Кейин мен яхши кўрадиган биронта мазали таом тайёрлаб келтир. Мен таомни еб, ўлимимдан олдин сени дуо қилайин.
5Исҳоқ ўғли Эсовга гапираётганда, Ривқо эшитиб турган эди. Эсов далага овга кетганда,
6Ривқо ўғли Ёқубга деди:
— Аканг Эсовга отангнинг айтган гапини эшитиб қолдим:
7Отанг унга: “Менга биронта ҳайвон овлаб кел, мен яхши кўрадиган биронта мазали таом тайёрлагин, таомни еб, ўлимимдан олдин Эгам олдида сени дуо қилайин”, деди.
8Энди менинг гапларимни яхшилаб эшит, айтганимни қил, ўғлим.
9Сурувга бориб, менга иккита улоқчани танлаб олиб кел. Улоқчалардан отанг яхши кўрадиган мазали таом тайёрлаб берай.
10Сен таомни отангнинг олдига олиб кириб, унга егизгин, токи отанг ўлимидан олдин сени дуо қилсин.
11— Онажон, биласиз–ку ўзингиз, акам Эсов сержун, менинг терим эса силлиқ, — деди Ёқуб Ривқога.
12— Мабодо отам мени пайпаслаб ушлаб кўрса, нима бўлади? Алдаётганимни отам билиб қолади. Отам мени дуо қилиш ўрнига лаънатлайди.
13— Ўша лаънат менга келсин, болагинам, — деди Ривқо. — Энди айтганимни қил, бор, улоқчаларни олиб кел.
14Ёқуб онасининг буйруғига итоат этиб, иккита улоқчани олиб келди. Ривқо улоқчалардан Исҳоқ яхши кўрган мазали таом тайёрлади.
15Сўнг у Эсовнинг уйдаги яхши кийимларини олди–да, Ёқубга кийгизди.
16Улоқчаларнинг терисини Ёқубнинг қўлларига ва бўйнининг туксиз жойларига ўради.
17Ўзи тайёрлаган мазали таом билан нонни ўғли Ёқубнинг қўлига берди.
18Шундай қилиб, Ёқуб лаган тўла таомни отасининг олдига олиб кирди.
— Ассалому алайкум, отажон!
— Ва алайкум ассалом! Қайси бирингсан, ўғлим, Эсовмисан, Ёқубмисан?
19— Тўнғичингиз Эсовман, — деди Ёқуб отасига. — Айтганингизни қилдим, мана, овимдан сиз яхши кўрган таом тайёрладим. Туринг, еб, мени дуо қилинг.
20Исҳоқ ўғлига:
— Дарров топиб келдингми, ўғлим? — деди.
— Эгангиз Худо йўлимни ўнглади, — деб жавоб берди Ёқуб.
21Шундан кейин Исҳоқ Ёқубга деди:
— Яқинроқ кел–чи, ўғлим, ушлаб кўрай–чи, ҳақиқатан ҳам ўғлим Эсовмисан ёки йўқми, билайин.
22Ёқуб отасига яқинроқ борди. Исҳоқ уни пайпаслаб:
— Овоз — Ёқубнинг овози, қўллар эса Эсовнинг қўллари, — деди.
23Ёқубнинг қўллари Эсовнинг қўлларига ўхшаб сержун туюлгани учун, Исҳоқ уни танимади. Шунинг учун Исҳоқ Ёқубни дуо қилишга чоғланди–ю, лекин яна сўради:
24— Сен ҳақиқатан ўғлим Эсовмисан?
— Ҳа, Эсовман, — деб жавоб берди у.
25Шундан кейин Исҳоқ:
— Энди таомни келтир, — деди. — Таомингдан еб, сени дуо қилайин.
Ёқуб таомни отасига келтириб берди. Исҳоқ таомни еб бўлгач, Ёқуб унга шароб келтирди. Исҳоқ шаробни ҳам ичди.
26Сўнгра Исҳоқ унга:
— Яқинроқ келиб, мени ўп, ўғлим, — деди.
27Ёқуб яқинлашиб, отасини ўпди. Исҳоқ унинг кийимлари ҳидини искаб, шундай дуо қилди:
“О, ўғлимнинг ёқимли ҳиди
Эгам марҳамат қилган
Даланинг ҳидига ўхшар.
28Худойим ёғдирсин сенга
Осмон шабнамини,
Берсин ернинг унумдор тупроғини,
Мўл–кўл дон ва шаробни.
29Хизмат қилсин сенга халқлар,
Таъзим қилсин сенга эл–улуслар.
Ҳукмрон бўлгин қариндошларинг устидан,
Таъзим қилсин онангнинг насли сенга.
Сени лаънатлаган лаънати бўлсин,
Сени дуо қилган барака топсин.”
Эсов Исҳоқдан дуо сўраб илтижо қилади
30Исҳоқ Ёқубни дуо қилиб бўлиши биланоқ, Ёқуб отаси ҳузуридан энди чиққан ҳам эдики, акаси Эсов овдан қайтиб келиб қолди.
31У ҳам мазали таом тайёрлаб, отаси олдига олиб кирди.
— Отажон, туринг, сизга олиб келган овимнинг гўштидан еб, мени дуо қилинг.
32— Сен кимсан? — сўради Исҳоқ ундан.
— Тўнғич ўғлингиз Эсовман, — деб жавоб берди у.
33Исҳоқ ҳаяжондан титраб кетиб деди:
— Ов овлаб сўйиб, менга олиб келган ким эди? Сен келмасингдан олдин, мен гўштни эндигина еб бўлган эдим! Мен уни дуо қилдим, энди дуо олган удир!
34Эсов отасининг сўзларини эшитгач, ҳаддан ташқари қаттиқ, аччиқ нола қилди.
— Мени ҳам дуо қилинг, отажон! — деб ёлворди у отасига.
35Лекин Исҳоқ:
— Уканг олдимга кирибди, у мени алдабди, — деди. — Сенга аталган дуони уканг олди.
36— Унга Ёқуб, деб исм қўйилгани бекорга эмас экан–да, — деди Эсов. — У мени икки марта алдади–я!
[192] Биринчи марта тўнғичлик ҳуқуқимни олган эди
[193], энди эса менга аталган дуони ўғирлабди. Менга биронта ҳам дуо сақлаб қўймадингизми? — деб яна сўради у.
37— Мен Ёқубни сенинг устингдан ҳукмрон қилдим, — деди Исҳоқ Эсовга. — Унинг ҳамма қариндош–уруғларини ҳам ўзига хизматкор қилиб бердим. Дон билан шаробни ҳам унга бериб бўлдим. Сенга берадиган ҳеч нарса қолмади–ку, ўғлим!
38— Наҳотки менга биронта ҳам дуо қолдирмаган бўлсангиз?! — деб ўтинди Эсов. — Мени ҳам дуо қилинг, отажон! — деб дод солиб йиғлай бошлади.
39Исҳоқ ўғлига шундай жавоб берди:
“Сенинг манзилинг ернинг унумдор тупроғидан нари бўлсин,
Осмоннинг шабнамидан маҳрум бўлсин.
40Сен қиличнинг дамида яшагайсан,
Укангга хизмат қилиб ўтгайсан.
Исён қилганингда эса сен
У солган бўйинтуруқни улоқтириб ташлагайсан.”
41Ёқуб Эсовнинг дуосини ўғирлагани учун, Эсов уни жуда ёмон кўриб қолди. Эсов ўзига ўзи: “Отамнинг куни битиб қолди, азаси ўтгандан кейин Ёқубни ўлдираман”, деди.
42Лекин кимдир Эсовнинг ниятини Ривқога етказди. Ривқо Ёқубни чақириб, унга:
— Эсов сени ўлдирмоқчи бўлиб, ўзига таскин бериб юрибди экан, — деди.
43— Энди гапимга қулоқ сол. Ҳозироқ Хоронга
[194] — Лобон акамнинг олдига жўна.
44Аканг ғазабидан тушгунча, Лобон акамнинг ёнида юр.
45Эсов сенинг қилмишларингни унутиб, ғазабидан тушгандан кейин, орқангдан бирортасини жўнатаман, қайтариб олиб келади. Бўлмаса, бир кунда акангдан ҳам, сендан ҳам айрилиб қоламан
[195].
Исҳоқ Ёқубни Лобоннинг ҳузурига жўнатади
46Шундан кейин Ривқо Исҳоққа деди:
— Эсовнинг анави Хет
[196] хотинлари дастидан жонимдан тўйдим. Агар Ёқуб ҳам ўшаларга ўхшаган бирорта Хет қизига уйланса, унда ҳаётим нима кечади?
28–БОБ
1Шундай қилиб, Исҳоқ Ёқубни чақиртириб, уни дуо қилди ва шундай маслаҳат берди:
— Канъонлик қизларга уйланма.
2Ҳозироқ Паддон–Орамга
[197] — бобонг Батувалнинг хонадонига жўна. У ерда тоғанг Лобоннинг қизларидан бирортасига уйлан.
3Қодир Худо барака бериб, сени кўпайтирсин. Сенинг наслингдан кўп халқлар келиб чиқсин.
4Худо Иброҳимга ваъда қилган баракасини сенга ва сенинг наслингга ато қилсин. Биз ҳозир мусофир бўлиб яшаётган, Худо Иброҳимга берган шу юрт сенинг мулкинг бўлсин.
5Шундай қилиб, Исҳоқ Ёқубни жўнатди. Ёқуб Паддон–Орамга — Орамлик
[198] Батувалнинг ўғли, тоғаси Лобонникига кетди.
Эсов бошқа хотинга уйланади
6-7Эсов эшитдики, отаси Ёқубни дуо қилиб, уни Паддон–Орамга жўнатибди, Ёқуб ота–онасининг гапларига итоат этиб, Паддон–Орамга кетибди. Отаси Ёқубга: “Ўша ердан уйлангин”, дебди, “Канъонлик қизларга уйланма”, деб огоҳлантирибди.
8Канъонлик хотинлари отасига ёқмаслигини Эсов тушуниб етди.
9Эсов амакиси Исмоилнинг хонадонига борди ва хотинлари устига, Иброҳим ўғли Исмоилнинг қизларидан бирига уйланди. Янги хотинининг исми Махалат эди. Махалатнинг Наваёт
[199] деган акаси ҳам бор эди.
Ёқуб Байтилда туш кўради
10Ёқуб Бэршэва шаҳридан чиқиб, Хорон
[200] томонга қараб кетди.
11У бир жойга етиб келганда, кун ботган эди. Шунинг учун ўша ерда тунашга тўхтади. У бир тош топди–да, тошни бошининг остига қўйиб ухлагани ётди.
12Бир пайт у тушида бир нарвонни
[201] кўрди. Нарвоннинг бир учи ерда, бир учи осмонга тегиб турармиш. Худонинг фаришталари нарвондан чиқиб, тушаётган эмишлар.
13Нарвоннинг ёнида
[202]Эгамиз турган эмиш. Эгамиз Ёқубга шундай дебди:
— Мен бобонг Иброҳимнинг, отанг Исҳоқнинг Худоси — Эгангман. Ҳозир сен ётган ер ўзингники бўлади. Бу ерни сенга ва сенинг наслингга бераман.
14Сенинг наслинг ернинг қуми сингари сон–саноқсиз бўлади. Улар шарқдан ғарбга, шимолдан жанубга қараб ер юзига ёйилиб кетадилар. Ер юзидаги ҳамма халқлар сен ва сенинг наслинг орқали барака топади.
15Шуни билгинки, Мен сен билан биргаман, қаерга бормагин, Мен сени сақлайман. Шу юртга сени яна қайтариб олиб келаман. Мен сени ҳеч қачон тарк этмайман, берган ваъдаларимни охиригача бажараман.
16Ёқуб уйғониб кетди ва: “Ҳақиқатан ҳам Эгамиз шу ерда экан, мен эса буни билмабман”, деди.
17У қўрқиб кетди: “Бу жой Худонинг уйи экан, осмонга очиладиган дарвозанинг ўзи! Нақадар қўрқинчли–я бу жой!” деди.
18Ёқуб саҳарда турди. Бошининг остига қўйган тошни олиб, ёдгорлик қилиб ўрнатди. Кейин ёдгорлик тошининг устидан Худога атаб зайтун мойи қуйди.
19Илгари бу жойнинг номи Луз эди. Ёқуб эса бу жойга Байтил
[203], деб ном берди.
20Сўнг Ёқуб қуйидагича қасам ичди: “Агар Худо мен билан бирга бўлса, борадиган шу йўлимда мени асраса, менга ризқ–рўзимни ва кийим берса,
21отамнинг хонадонига эсон–омон қайтариб олиб келса, Эгам менинг Худойим бўлади.
22Мен ёдгорлик қилиб ўрнатган шу тош Худога сажда қиладиган жой бўлади. Худо менга берган ҳамма нарсанинг ўндан бирини албатта бераман.”
29–БОБ
Ёқуб Лобоннинг уйига келади
1Ёқуб йўлида давом этиб, ниҳоят, шарқдаги юртга етиб келди.
2У даштда бир қудуқни узоқдан туриб кўрди. Қудуқ ёнида уч тўп пода ётарди. Чорва шу қудуқдан суғорилар, қудуқнинг оғзи каттакон тош билан ёпиб қўйиларди.
3Чўпонлар ҳамма қўй–эчкиларни у ерга ҳайдаб келганларидан кейин, қудуқнинг оғзидаги тошни суришиб, қўйларни суғоришарди–да, қудуқнинг оғзини яна ўша тош билан беркитиб қўйишарди.
4Ёқуб чўпонларнинг олдига бориб, улардан:
— Биродарлар, қаерликсизлар? — деб сўради.
— Хоронданмиз
[204], — деб жавоб беришди улар.
5— Лобон деган одамни танийсизларми? — деб сўради Ёқуб, — у Нахўрнинг набираси бўлади.
— Ҳа, таниймиз, — деб жавоб беришди чўпонлар.
6— Лобон тинч–омонми? — деб сўради Ёқуб.
— Яхши, — деб жавоб беришди чўпонлар. — Ана, унинг қизи Роҳила ҳам қўйларини ҳайдаб шу ёққа келяпти.
7— Сурувни бир жойга тўплабсизлар, оқшомгача ҳали эрта, ҳозир пайти эмас–ку! — деди Ёқуб. — Қўйларни суғориб, ўтлатгани қайтариб олиб бормайсизларми?
8Чўпонлар шундай жавоб беришди:
— Ҳамма сурувни бу ерга тўплаб, тошни қудуқнинг оғзидан сурганимиздан кейингина қўйларни суғорамиз.
9Ёқуб чўпонлар билан гаплашиб турганда, Роҳила отасининг қўйларини ҳайдаб келиб қолди. Роҳила чўпонлик қиларди.
10Ёқуб тоғаси Лобоннинг қизи Роҳилани ва унинг қўйларини кўрди. Қудуқ ёнига бориб, қудуқ оғзидаги тошни сурди–да, тоғасининг қўйларини суғорди.
11Кейин Роҳилани ўпди, хурсандчилигидан кўзларига ёш келди.
12— Мен отангнинг жияни, амманг Ривқонинг ўғлиман, — деб Ёқуб ўзини таништирди.
Роҳила югуриб бориб, отасига хабар берди.
13Лобон, синглимнинг ўғли келибди, деб эшитди–ю, ўша заҳоти, Ёқубни кутиб олишга шошилди. Ёқуб билан қучоқлашиб кўришди. Лобон Ёқубни уйига олиб келди. Ёқуб бошидан кечирганларини тоғасига айтиб берди.
14— Сен менинг жигаримсан, оиламнинг бир аъзосисан, — деди Лобон.
Ёқуб Лобонга Роҳила ва Леах учун хизмат қилади
Ёқуб Лобонникида бир ой тургандан кейин,
15Лобон унга деди:
— Сен менинг қариндошим бўлсанг ҳам, текинга ишламаслигинг керак. Айт–чи, хизмат ҳақингга нима истайсан?
16Лобоннинг икки қизи бўлиб, каттасининг исми — Леах, кичигиники — Роҳила эди.
17Леахнинг кўзлари чиройли
[205], Роҳила эса ҳар жиҳатдан гўзал — юзлари чиройли, қадди–қомати келишган эди.
18Ёқуб Роҳилани севарди, шунинг учун: “Мен сизга кичик қизингиз Роҳила учун етти йил хизмат қилиб бераман”, деди.
19Шунда Лобон унга деди:
— Майли, розиман, қизимни бегонага берганимдан кўра, сенга берганим яхши–ку. Меникида қолавер.
20Шундай қилиб, Ёқуб Роҳилага қалин учун етти йил хизмат қилди. Лекин Ёқубнинг Роҳилага бўлган севгиси шунчалик кучли эдики, етти йил бир неча кундай туюлди.
21Ниҳоят, Ёқуб Роҳилага уйланадиган пайт ҳам келди.
— Мен шартни бажардим, — деди Ёқуб Лобонга. — Энди қизингизга уйланишимга ижозат беринг.
22Лобон бутун юрт аҳолисини тўплаб, зиёфат берди.
23-24Лекин ўша куни кечаси Лобон Роҳиланинг ўрнига, тўнғич қизи Леахни Ёқубга берди. Леахга хизмат қилсин, деб Лобон ўзининг Зилпо деган чўрисини Леахга берди. Ёқуб Леахнинг ёнига кирди.
25Ёқуб эрталаб туриб қараса, ёнида Леах ётибди!
— Бу нима қилганингиз?! — деди Ёқуб ғазабланиб Лобонга. — Мен сизга етти йил Роҳила учун хизмат қилдим–ку! Нимага мени алдадингиз?
26Бизнинг юртдаги одат бўйича, катта қиздан олдин кичиги турмушга берилмайди, — деб жавоб берди Лобон.
27— Бир ҳафтада бу қизимнинг тўйи тантанаси тугайди, кутиб тур. Агар менга яна етти йил хизмат қилиб берадиган бўлсанг, хизматинг эвазига кичкинасини ҳам сенга бераман.
28Ёқуб рози бўлди. Бир ҳафтадан кейин Ёқуб билан Леахнинг тўйи тантанаси тугади. Лобон Роҳилани ҳам Ёқубга берди.
29Лобон ўзининг Билхах деган чўрисини қизи Роҳилага берган эди.
30Шундай қилиб, Ёқуб Роҳиланинг ёнига кирди. У Леахдан кўра, Роҳилани кўпроқ яхши кўрарди. Ёқуб Лобонга яна етти йил хизмат қилиб берди.
Ёқубнинг фарзандлари
31Ёқуб Леахга кўнгилсиз эканини Эгамиз кўриб турарди. Шунинг учун У Леахни туғишга қодир қилди, Роҳила эса бефарзанд ўтаверди.
32Леах ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. У: “Эгам менинг бахтсизлигимни кўрди, энди эрим менга албатта кўнгил қўяди”, деб ўғлининг исмини Рубен
[206] қўйди.
33Леах ҳомиладор бўлиб, яна ўғил туғди. “Эрим менга кўнгилсизлигини Эгам эшитиб, яна бир ўғил берди”, деб ўғлининг исмини Шимўн
[207] қўйди.
34Леах яна ҳомиладор бўлди ва яна ўғил туғди. У: “Эримга учта ўғил туғиб бердим, энди у албатта менга боғланиб қолади”, деб ўғлининг исмини Леви
[208] қўйди.
35Леах яна ҳомиладор бўлиб, яна ўғил туғди. У: “Энди Эгамга ҳамду сано айтаман”, деб ўғлининг исмини Яҳудо
[209] қўйди. Шундан кейин у бола туғишдан қолди.
30–БОБ
1Роҳила Ёқубга бола туғиб бера олмагач, энди опасига ҳасад қила бошлади.
— Менга фарзанд беринг, бўлмаса ўламан! — деди у Ёқубга.
2Ёқуб Роҳиладан қаттиқ ғазабланди.
— Нима, мен Худоманми?! Сени бепушт қилиб яратган Худо–ку!
3Шунда Роҳила Ёқубга деди:
— Ана, чўрим Билхахнинг ёнига киринг. У менга бола туғиб берсин, токи чўрим орқали мен ҳам болали бўлай
[210].
4Шундай қилиб, Роҳила эрига Билхахни олиб берди. Ёқуб Билхахнинг ёнига кирди.
5Билхах ҳомиладор бўлиб, Ёқубга ўғил туғиб берди.
6Роҳила: “Худойим мени оқлади, У менинг илтижоимни эшитиб, менга ўғил ато этди”, деб ўғлининг исмини Дан
[211] қўйди.
7Билхах яна ҳомиладор бўлиб, Ёқубга иккинчи ўғлини туғиб берди.
8Роҳила: “Опам билан қаттиқ олишиб, мен ютиб чиқдим”, деб ўғлининг исмини Нафтали
[212] қўйди.
9Леах бола туғишдан қолганини англаб етди. Шунда у ҳам ўзининг чўриси Зилпони Ёқубга олиб берди.
10Зилпо Ёқубга ўғил туғиб берди.
11Леах: “Менга омад кулиб боқди”, деб ўғлининг исмини Гад
[213] қўйди.
12Сўнгра Зилпо Ёқубга иккинчи ўғлини туғиб берди.
13Леах: “Нақадар бахтлиман–а! Энди аёллар мени жуда бахтли экан, деб айтишади”, дея ўғлининг исмини Ошер
[214] қўйди.
14Буғдой ўрими пайти эди. Бир куни Рубен далага борганда, меҳригиё ўсимлигини
[215] топиб олиб, онаси Леахга келтирди. Роҳила: “Ўғлингнинг меҳригиёларидан менга ҳам бер”, деб илтимос қилди.
15Лекин Леах ғазаб билан жавоб қилди:
— Эримни тортиб олганинг камлик қилдими?! Энди ўғлимнинг меҳригиёларини ҳам тортиб олмоқчимисан?!
— Ўғлингнинг меҳригиёлари эвазига бу кеча эрим сенинг ёнингга киради, унга ижозат бераман, — деди Роҳила.
16Кечқурун Ёқуб даладан келганда, Леах унга пешвоз чиқди.
— Бу кеча менинг ёнимга киришингиз керак, — деди у эрига. — Ўғлим даладан топиб келган меҳригиёга сизни алмаштирдим.
Шундай қилиб, Ёқуб Леахнинг ёнига кирди.
17Худо Леахнинг илтижоларига жавоб берди. У яна ҳомиладор бўлиб, Ёқубга бешинчи ўғлини туғиб берди.
18Леах: “Чўримни эримга олиб берганим учун, Худойим мени мукофотлади”, деб ўғлининг исмини Иссахор
[216] қўйди.
19Сўнгра у яна ҳомиладор бўлиб, Ёқубга олтинчи ўғлини туғиб берди.
20Леах деди: “Худойим менга яхши ҳадя берди. Энди эрим мени ҳурмат қиладиган бўлади, чунки унга олтита ўғил туғиб бердим.” Шундай деб, ўғлининг исмини Забулун
[217] қўйди.
21Кейин Леах қиз туғиб, исмини Дина қўйди.
22Ниҳоят, Худо Роҳилага ҳам марҳамат қилди ва унинг илтижоларига жавоб бериб, бола туғишга қодир қилди.
23Роҳила ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. “Худо менга ўғил ато этиб, шармандалигимни олиб ташлади”, деди.
24“Эгам менга яна ўғил берсин”, деб ўғлининг исмини Юсуф
[218] қўйди.
Ёқуб Лобон билан савдолашади
25Роҳила Юсуфни туққандан кейин кўп ўтмай, Ёқуб Лобонга деди:
— Ижозат берсангиз, мен юртимга қайтмоқчиман.
26Хотинларим билан болаларимни ҳам олиб кетсам, дегандим. Ўзингиз биласиз, сизга кўп хизматим сингган, сизга пешана теримни тўкиб уларни топганман. Энди кетишга ижозат берсангиз.
27Лобон эса унга шундай жавоб берди:
— Энди илтимос қиламан, менинг гапимга қулоқ сол: фол очтириб кўрган эдим, Эгам менга сен туфайли барака берганини билдим
[219].
28Хизмат ҳақингни айт, тўлай.
29— Ўзингиз биласиз: узоқ йиллар давомида сизга кўп хизмат қилдим. Мол–қўйларингиз менинг меҳнатим туфайли қанчалик кўпайганини биласиз.
30Аслида мен келмасимдан олдин молингиз оз эди, энди эса бойлигингиз ҳаддан зиёд кўпайди. Мен туфайли Эгам сизга ҳамма нарсада барака берди
[220]. Энди оиламни ўйлайдиган пайт келди.
31— Хизмат ҳақингга нима истайсан? — деб яна сўради Лобон.
— Менга ҳеч қандай хизмат ҳақи керак эмас, — деб жавоб қилди Ёқуб. — Агар рози бўлсангиз, бир таклифим бор. Мен қўй–эчкиларингизни боқаверай.
32Бугун сурувингизни оралаб, олачипор ва хол–хол қўйларингизни, қора қўзиларингизни, эчкиларингиздан ҳам хол–холини ва олачипорини
[221] ажратиб олай. Хизмат ҳақимга шуларни берсангиз кифоя.
33Агар мен ҳалол бўлмасам, сиз кейин осонликча билиб оласиз. Менинг хизматимни текширгани келганингизда, қўй–эчкиларимнинг орасида бирортаси ола–була, хол–хол бўлмаса, ёки қўзиларимнинг орасида ҳам бирортаси қора бўлмаса, мени ўғри, деб ҳисоблашингиз мумкин.
34— Яхши, сен айтгандай бўла қолсин, — деди Лобон.
35Лобон ўша куни оқи бор хол–хол ва олачипор така ҳамда урғочи эчкиларни ажратиб олди, қора қўзиларни ҳам айириб олди. Ҳаммасини ўғилларининг ихтиёрига берди.
36Лобоннинг ўғиллари ўша қўй–эчкиларни Ёқуб турган жойдан уч кунда борадиган жойга олиб кетдилар. Ёқуб эса Лобоннинг қолган қўй–эчкиларини боқаверди.
37Ёқуб терак, бодом ва чинор дарахтининг новдаларидан олиб, новдаларни йўл–йўл қилиб пўстлоғини шилди.
38Сўнгра у пўстлоғи тозаланган новдаларни қўй–эчкиларга кўринадиган жойга — сув ичадиган охурлар ичига қўйди
[222]. Чунки Лобоннинг қўй–эчкиларини суғоргани олиб келганда, ҳайвонлар шу ерда жуфтлашар эди.
39Қўй–эчкилар оқ йўли бор новдаларни кўриб турганда жуфтлашиб, йўл–йўл, олачипор ва хол–хол насл берарди.
40Ёқуб Лобоннинг бошқа қўй–эчкиларидан совлиқларини
[223] ажратиб олди. Совлиқ қўйлар жуфтлашаётганда, Ёқуб қўйларнинг юзини Лобоннинг сурувидаги йўл–йўл ва қоп–қора ҳайвонларга қаратиб қўярди. Шу тариқа Ёқуб Лобоннинг қўй–эчкиларидан ўзининг сурувини вужудга келтирди
[224] ва Лобонникидан алоҳида қилиб қўйди.
41Сурувдаги соғлом урғочи қўй ёки эчкилар жуфтлашишга тайёр бўлганда, Ёқуб пўстлоғи арчилган новдаларни ҳайвонларнинг охурига ташлаб қўярди. Ҳайвонлар йўл–йўл новдаларни кўриб турганларида жуфтлашардилар.
42Лекин у нимжон ҳайвонларга шундай қилмасди. Оқибатда Лобон нимжон қўй–эчкиларга, Ёқуб эса соғлом қўй–эчкиларга эга бўлиб қолди.
43Шу йўл билан Ёқубнинг қўй–эчкилари тезлик билан кўпайиб борди, у жуда ҳам бойиб кетди, кўплаб қул ва чўриларга, туялар ва эшакларга эга бўлди.
31–БОБ
Ёқуб Лобонникидан қочиб кетади
1Лобоннинг ўғиллари минғир–минғир қила бошладилар: “Ёқуб отамизни хонавайрон қилди. У бутун бойлигини отамизнинг бойлигидан олган.” Ёқуб бу гапларни эшитиб қолди.
2Ёқуб сездики, Лобон унга анчагина совуқ муносабатда бўляпти.
3Эгамиз ҳам Ёқубга:
— Ота–боболарингнинг юртига, қариндош–уруғларингнинг олдига қайт, Мен сен билан бирга бўламан, — деди.
4Ёқуб яйловда қўй–эчкиларини боқаётганда, Роҳила билан Леахни шу ерга чақиртирди.
5Улар келгач, деди:
— Кўриб турибман, оталарингизнинг менга муносабати илгаригидай эмас. Лекин отамнинг Худоси мен билан бирга эди.
6Ўзларингиз биласизлар, мен сизларнинг отангизга кучим борича хизмат қилдим.
7У мени алдаб, хизмат ҳақимни ўн марта ўзгартирди. Лекин у менга зарар етказишига Худо йўл қўймади.
8Агар отангиз: “Сурувдаги олачипор қўй–эчкилар сенинг хизмат ҳақинг бўлади”, деб айтган бўлса, бутун сурув олачипор бола бераверди. “Йўл–йўли сенинг хизмат ҳақинг бўлади”, деб айтган бўлса, бутун сурув йўл–йўл бола бераверди.
9Худо шу йўл билан отангизнинг қўй–эчкиларини тортиб олиб, менга берди.
10Жуфтлашиш мавсуми пайтида бир куни туш кўрдим. Қарасам, сурувдаги жуфтлашган такалар йўл–йўл, хол–хол ва олачипор экан.
11Тушимда Худонинг фариштаси: “Ёқуб!” деб чақирди. “Лаббай!” деб жавоб бердим мен.
12Фаришта менга айтди: “Қара, жуфтлашган такаларнинг ҳаммаси йўл–йўл, хол–хол ва олачипор. Буларнинг ҳаммасини Мен қиляпман. Чунки Лобоннинг сенга муносабатини кўрганман.
13Мен Байтилда сенга зоҳир бўлган Худоман
[225]. У ерда сен тош устунга зайтун мойи суртиб, Менга хизмат қилиш учун қасам ичган эдинг. Энди ҳозироқ бу юртдан кет, ўзингнинг она юртингга қайт.”
14Шунда Роҳила билан Леах Ёқубга:
— Энди отамиздан бизга ҳеч қандай мерос тегмас экан–да, — дейишди.
15— Биз отамизга худди бегоналардай бўлиб қолдик. У бизни сотди, бизнинг эвазимизга нима олган бўлса, ҳаммасини сарф қилиб бўлди
[226].
16Худо отамиздан сизга олиб берган ҳамма бойликлар бизники ва болаларимизники. Энди эса Худо сизга нима айтган бўлса, шуни қилинг.
17-18Шундай қилиб, Ёқуб Канъон юртига — отасининг олдига қайтиб кетишга тайёрланди. Хотинларини ва болаларини туяларга миндирди. Қўй–эчкиларини олдига солиб ҳайдади, Паддон–Орамда
[227] топган ҳамма мол–мулкини олди.
19Лобон қўйларининг жунини қирққани кетди. У йўқ пайтида Роҳила отасининг хонаки худоларини
[228] ўғирлаб олди.
20Бунинг устига, Ёқуб ҳам, биз кетяпмиз, деб Орамлик
[229] Лобонга айтмасдан, уни алдаб жўнаб қолди.
21Ёқуб ҳамма мол–мулкини олиб, Фурот дарёсини кечиб ўтди ва Гилад қирларига
[230] йўл олди.
Лобон Ёқубни қувади
22Орадан уч кун ўтгач, Лобонга: “Ёқуб қочиб кетибди”, деган хабар етиб борди.
23Лобон қариндош–уруғидан эркакларни ёнига олиб, Ёқубни қувиб кетди. Ёқубни етти кун қувлагандан кейин, охири Гилад қирларида унга етиб олди.
24Лекин ўша куни кечаси Лобон туш кўрди. Тушида Худо зоҳир бўлиб: “Эҳтиёт бўл, Ёқубга яхши–ёмон гап қилиб юрма”, деди.
25Лобон Ёқубга етиб олганда, Ёқуб Гилад қирларида чодир тикиб ётган эди. Лобон ҳам қариндош–уруғлари билан Ёқубга яқинроқ жойга чодирини тикди.
26Лобон Ёқубга:
— Бу нима қилганинг? Мени алдаб кетибсан–ку! — деди. — Қизларимни ҳам, худди урушдаги асиралардай, ўғирлаб кетибсан.
27Нимага мени алдаб, ҳеч нарса демасдан, яширинча қочиб қолдинг? Агар бир оғиз айтганингда, чилдирма, лира чалиб, ўйин–кулги қилиб, хурсандчилик билан кузатиб қўйган бўлардим.
28Сен ҳатто невараларим билан қизларимни ўпиб, яхши боринглар, деб айтишимга ҳам имкон бермадинг. Қилган ишинг — ғирт аҳмоқлик.
29Сенга ёмонлик қилишга кучим етади. Лекин кеча тунда отангнинг Худоси менга зоҳир бўлиб: “Эҳтиёт бўл, Ёқубга яхши–ёмон гап қилиб юрма”, деб айтди.
30Аҳволингни тушунаман, отангнинг уйини соғингансан, шунинг учун кетгансан. Лекин нимага худоларимни ўғирладинг?
31— Қизларингизни мендан тортиб оласиз, деб ўйлаб, қўрққан эдим, — деди Ёқуб.
32— Лекин сизнинг худоларингизга келсак, уларни ким олган бўлса, ўлдирилсин. Қариндошларимизнинг гувоҳлигида нарсаларингизни излаб кўринг. Агар сизнинг нарсаларингиз бўлса, олаверинг.
Лобоннинг худоларини Роҳила ўғирлаганини Ёқуб билмас эди.
33Лобон худоларини қидириб, аввало Ёқубнинг чодиридан излади. Кейин Леахнинг чодирига, ундан кейин иккала чўрининг
[231] чодирига кирди, лекин худоларини топа олмади. Охирида Роҳиланинг чодирига кирди.
34Роҳила худоларни туя эгарининг ичига яшириб, ўзи эгарга ўтириб олган эди. Лобон чодирнинг ҳамма ёғини ахтарса ҳам, худоларини топа олмади.
35Роҳила отасига:
— Сизнинг олдингизда ўрнимдан турмаганим учун мендан жаҳлингиз чиқмасин, отажон, — деди. — Ҳозир аёллар касалига йўлиққан пайтим.
Лобон худоларини қанча қидирмасин, топа олмади.
36Ёқуб қаттиқ ғазабланиб, Лобонни уришиб берди:
— Айбим нима экан?! Нимага мен жиноят қилгандай таъқиб қиляпсиз?!
37Ҳамма нарсаларимни титкилаб чиқдингиз. Энди менга кўрсатинг–чи, бирор нарсангизни топдингизми? Топган бўлсангиз, қани, қариндош–уруғларимиз олдига қўйинг, иккаламиздан қайси биримиз ҳақ эканимизни улар ҳукм қилсин!
38Йигирма йил мен сизнинг эшигингизда бўлдим. Ана шу даврда биронта совлиқ қўйингиз, эчкингиз чала туғиб қўймади, сурувингиздан биронта қўчқорни еб қўймадим.
39Ёввойи ҳайвонлар бўғизлаб ташлаганларини сизга кўрсатмасдан, зарарни ўз бўйнимга олардим. Қўйингиз кундузи йўқолганми, ёки кечаси йўқолганми, барибир, сиз мендан талаб қилардингиз.
40Кундузи жазирама иссиқда, кечалари совуқда, тунларни уйқусиз ўтказиб, сизга хизмат қилдим.
41Йигирма йил сизнинг хонадонингизда бўлдим: ўн тўрт йил — иккала қизингиз учун, олти йил — қўй–эчкиларга эга бўлишим учун хизмат қилдим. Хизмат ҳақимни ўн марта ўзгартирдингиз.
42Агар бобом Иброҳимнинг Худоси, отам Исҳоқ сажда қиладиган Худо
[232] мен билан бўлмаганда эди, шубҳасиз, сиз мени қуппа–қуруқ қайтарган бўлардингиз. Лекин Худо менинг қийналганимни, менинг оғир меҳнатимни кўрди. Шу сабабдан У ўтган кеча сизга зоҳир бўлиб, ноҳақлигингизни айтган.
Ёқуб билан Лобон ўртасидаги аҳд
43Шундан кейин Лобон Ёқубга деди:
— Мана бу аёллар — менинг қизларим, мана бу болалар — менинг набираларим, қўй–эчкилар ҳам меники. Сен кўриб турган ҳамма нарса — меники. Лекин ҳозир ўзимнинг қизларимга, набираларимга бирор нарса қила олармидим?!
44Кел, энди икковимиз аҳд қилайлик, токи бу аҳд икковимиз ярашганимизни исботласин.
45Ёқуб бир тошни олиб, ёдгорлик қилиб қўйди.
46Кейин у қариндош–уруғларига: “Тош тўплаб келинглар!” деди. Улар ҳам тош тўплаб келиб, бир уюм ҳосил қилишди ва тош уюмининг ёнида тамадди қилишди.
47Бу жой Лобоннинг тилида Ёгар–Садуто, Ёқубнинг тилида Галед
[233], деб аталадиган бўлди.
48Лобон: “Бу тош уюми бугун сен билан менинг орамизда гувоҳдир”, деб бу жойни Галед, деб атайдиган бўлди.
49Шунингдек, у: “Биз бир–биримиздан айрилганимиздан кейин, Эгам сен билан мени кузатиб турсин”, деб бу жойни Миспах
[234], деб атади. Сўнг шундай деди:
50— Агар қизларимнинг дилини оғритсанг ёки уларнинг устига хотин олсанг, эсингда тут, ҳатто мен билмаган тақдирда ҳам, Худо сен билан менинг ўртамизда гувоҳдир.
51Сўнг Лобон Ёқубга яна деди:
— Икковимизнинг ўртамизда мен ўрнатган мана бу тош уюми билан устунга қара.
52Булар бизнинг онтимизга гувоҳ бўлиб, икковимизнинг ўртамизда турибди. Мен сенга зарар етказиш ниятида бу тош уюмидан нарига ўтмайман, сен ҳам менга зарар етказиш ниятида бу тош уюми ва устундан берига ўтмаслигинг лозим.
53Ота–боболаримизнинг Худоси — сенинг бобонг Иброҳимнинг Худоси ва менинг бобом Нахўрнинг Худоси — ўртамизда ҳакам бўлсин.
Шундай қилиб, Ёқуб отаси Исҳоқ сажда қиладиган Худо номи билан қасам ичди.
54Ёқуб қурбонлик қилиб, ҳаммани зиёфатга таклиф қилди. Улар тунни қирда ўтказишди.
55Эртасига Лобон саҳарда турди. Қизларини, набираларини ўпиб, ҳаммаларини дуо қилди. Сўнгра уйига қайтиб кетди.
32–БОБ
Ёқуб Эсовни кутиб олишга тайёрланади
1Ёқуб оила аъзоларини бошлаб йўлда кетаётган эди, Худонинг фаришталари унга дуч келиб қолди.
2Ёқуб уларни кўриб: “Бу Худонинг лашкаргоҳи!” деди. Шунинг учун бу жойга Моханайим
[235], деб ном берди.
3Ёқуб боришидан олдин Сеир, яъни Эдом юртида
[236] истиқомат қилаётган акаси Эсовга хабарчиларни юборди.
4Ёқуб хабарчиларга шундай кўрсатма берган эди:
— Эсов ҳазратларига шундай деб айтинглар: “Қулингиз Ёқуб айтмоқдаки, у шу пайтгача Лобоннинг хонадонида яшади.
5Энди моллар, эшаклар, қўй–эчкилар, қул ва чўриларга эга бўлди. Келаётганидан сизни хабардор қилиш учун бизни хабарчи қилиб юборди. Унинг умиди шуки, сиз унга меҳр–мурувват кўрсатсангиз.”
6Хабарчилар қайтиб келиб, Ёқубга шундай дедилар: “Акангиз Эсовнинг олдига бордик. У сизни кутиб олишга келяпти, ёнида тўрт юзта одами ҳам бор.”
7Ёқуб бу хабарни эшитди–ю, қўрқиб, ваҳимага тушди. Хонадонидаги одамларини, қўй–эчкиларини, мол подаларини, туяларини икки қисмга бўлди.
8У: “Агар Эсов келиб, битта қисмни қириб ташласа, нариги қисми қутулиб омон қолади–ку”, деб ўйлади.
9Кейин Ёқуб ибодат қилди:
— Эй, бобом Иброҳимнинг, отам Исҳоқнинг Худоси! Эй, Эгам! Менга: “Ўз юртингга, қариндошларинг олдига қайтиб бор, сенга омад келтираман”, деб ваъда берган эдинг.
10Мен, қулингга кўрсатган садоқатингга, иноятингга лойиқ эмасман. Илгари Иордан дарёсини кечиб ўтганимда, таёғимдан бошқа ҳеч нарсам йўқ эди. Энди оила аъзоларим икки қўрғонни тўлдирадиган бўлди.
11Илтижо қиламан, мени акам Эсовнинг қўлидан қутқаргин. У келиб, мен билан бирга хотинларимни, болаларимни ўлдиради, деб қўрқаман.
12Сен эса менга: “Сенга омад келтираман, сенинг наслингни денгиздаги қумдек кўпайтираман, кўплигидан наслингни санаб бўлмайди”, деб ваъда берган эдинг. Илтижо қиламан, ваъдангни ёдингда тут.
13-15Ёқуб тунни ўша ерда — ибодат қилган жойда ўтказди. Кейин сурувидан акаси Эсовга икки юзта она эчки, йигирмата така, икки юзта совлиқ ва йигирмата қўчқор, ўттизта соғин туяни бўталоқлари билан, қирқта сигир ва ўнта буқа, йигирмата моча эшак ва ўнта эркак эшакни ҳадя қилиш учун танлаб олди.
16Ёқуб бу ҳайвонларни подаларга бўлиб, хизматкорларига топширар экан, уларга шундай деди:
— Мендан олдин юринглар, ҳар бир поданинг орасида бўш масофа қолдиринглар.
17У энг олдинги подани ҳайдаб бораётган хизматкорига шундай кўрсатма берди:
— Эсов акам сени учратиб қолиб: “Кимнинг хизматкорисан? Қаерга кетяпсан? Олдингдаги пода кимники?” деб сўраганда,
18сен: “Бу подалар қулингиз Ёқубники, буларни сиз, тўрамга, ҳадя қилиб юбордилар, ўзи ҳам орқамизда келяптилар”, деб айтгин.
19Ёқуб подани ҳайдаб бораётган иккинчи, учинчи, хуллас, ҳамма хизматкорларига ҳам бир хил кўрсатма бериб:
— Эсовни учратиб қолганингизда, ўша гапларимни айтинглар, — деди.
20“Қулингиз Ёқуб орқамизда келяптилар”, деб албатта айтинглар, — деб таъкидлади. Чунки Ёқуб: “Ўзимдан олдин юборган ҳадяларим билан Эсов акамнинг кўнглини юмшатаман, у билан юзма–юз учрашганимизда, мени кечирса ажабмас”, деб умид қилаётган эди.
21Шундай қилиб, Ёқуб ўзи боришидан олдин, ҳадяларни жўнатиб юборди ва бу кечани чодир тиккан жойда ўтказди.
Ёқуб Паниёлда кураш тушади
22Ўша куни тунда Ёқуб ўрнидан турди. Иккала хотинини, иккала чўрисини
[237], ўн битта боласини Явоқ дарёси
[238] кечувидан ўтказди.
23Улар дарёнинг нариги қирғоғига ўтиб бўлганларидан кейин, бутун мол–мулкини ҳам ўтказди.
24Ёқуб дарёнинг бу томонида ёлғиз ўзи қолди. Ўша ерда бир одам билан тонг отгунча курашди.
25Ўша одам кўрдики, Ёқубни мағлуб қила олмас экан. Бир пайт у Ёқубнинг бўксасига
[239] бир урган эди, сони бўғинидан чиқиб кетди.
26— Мени қўйиб юбор, тонг отяпти, — деди ўша одам.
— Мени дуо қилмасанг, кеткизмайман, — ҳансираб деди Ёқуб.
27— Исминг ким? — деб сўради ўша одам.
— Ёқуб, — деб жавоб берди у.
28— Бундан кейин сенинг исминг Ёқуб эмас, Исроил
[240] бўлсин, — деди ўша одам. — Чунки сен Худо ва инсонлар билан олишиб, ғолиб чиқдинг.
29— Илтимос, исмингни айт! — деди Ёқуб.
— Нимага Менинг исмимни сўраяпсан? — деб сўради ўша одам. Шундай деди–ю, у Ёқубни дуо қилди.
30Ёқуб: “Худо билан юзма–юз бўлибман–у, ҳаётим сақланиб қолибди–я”
[241], деб бу жойга Паниёл
[242], деб ном берди.
31Ёқуб Паниёлдан
[243] кетаётганда, қуёш чиққан эди. Сони оғриётгани учун, у оқсоқланиб юрарди.
32Ўша одам Ёқубнинг бўксасига ургани сабабли, Исроил халқи ўша тунда юз берган воқеанинг хотири учун бугунгача
[244] сон гўштини емайди.
33–БОБ
Ёқуб билан Эсов учрашади
1Ёқуб қараса, Эсов келаётган экан, ёнида тўрт юзта одами ҳам бор. Ёқуб болаларини Леахга, Роҳилага ва иккала чўрисига
[245] тақсимлади.
2Чўрилари билан уларнинг болаларини энг олдинга, Леах билан унинг болаларини улардан кейин, Роҳила билан Юсуфни эса охирига қўйди.
3Ёқубнинг ўзи уларнинг олдида борди. Акасининг олдига етиб боргунча етти марта эгилиб таъзим қилди.
4Эсов ҳам укасини кутиб олгани югуриб бориб, уни қучоқлаб олди. Ёқубнинг бўйнига осилиб, ўпди. Иккови ҳам йиғлар эдилар.
5Эсов аёлларга ва болаларга қараб:
— Ёнингдаги бу одамлар сенга ким бўлади? — деб сўради.
— Мен, қулингизга Худо иноят қилиб берган болаларим, — деди Ёқуб.
6Шундан кейин чўрилар билан уларнинг болалари Эсовнинг олдига келишиб, унга эгилиб таъзим қилдилар.
7Улардан кейин Леах билан унинг болалари яқин келиб, эгилиб таъзим қилишди. Охирида Юсуф билан Роҳила яқин келиб, эгилиб таъзим қилдилар.
8— Менга сурувлару подалар жўнатибсан, бундан мақсадинг нима эди? — деб сўради Эсов.
— Ҳазратимнинг илтифотига сазовор бўлишим учун ҳадя қилиб юборган эдим, — деб жавоб берди Ёқуб.
9— Раҳмат, ука, ўзимники жуда кўп, ўзингники ўзингга буюрсин, — деди Эсов.
10— Йўқ, илтимос, агар мени илтифотингизга сазовор билсангиз, ҳадяларимни оласиз, — деб туриб олди Ёқуб. — Сиз мени шундай яхши кутиб олдингизки, мен учун сизнинг юзингизни кўриш — Худонинг юзини кўришга ўхшайди.
11Илтимос қиламан, ҳадяларимни олинг. Худо менга иноят қилиб, керакли ҳамма нарсани берди.
Ёқуб қаттиқ илтимос қилавергандан кейин, охири, Эсов ҳадяларни олишга рози бўлди.
12— Қани, энди кетайлик, мен сенга йўл кўрсатиб бораман.
13Ёқуб эса шундай деди:
— Ўзингиз кўриб турибсиз, ҳазратим, болаларим чиниқмаган, қўй–сигирларим ҳам болалаган. Қўй–сигирларимни бир кунгина қистаб ҳайдасалар, бутун чорва нобуд бўлади.
14Шунинг учун мендан олдинда кетаверсангиз. Мен чорванинг юришига ва болаларнинг қадамига қараб секин боравераман. Сиз билан Сеир юртида
[246] учрашамиз.
15— Бўпти, бўлмаса, одамларимдан баъзиларини сен билан қолдирай, ҳам сизларга йўл кўрсатиб боради, ҳам қўриқлаб кетади, — деди Эсов.
— Нима қиласиз овора бўлиб?! Менга кўп меҳрибонлик кўрсатяпсиз, шунга ҳам раҳмат.
16Эсов ўша куни Сеирга қайтиб кетди.
17Ёқуб эса оиласи билан Сухўтга қараб кетди. У ерда ўзига бир уй, чорваси учун қўралар қурди. Шунинг учун бу жойга Сухўт
[247], деб ном берилди.
18Шундай қилиб, Ёқуб Паддон–Орамдан
[248]Канъон юртидаги Шакам шаҳрига
[249] эсон–омон қайтиб келди. Шаҳар ташқарисида чодирларини тикди.
19У чодир тиккан жойлар Хамўр деган одамнинг ўғилларига қарашли мулк эди. Хамўр Шакамнинг отаси эди. Ёқуб бу жойларни Хамўрнинг ўғилларидан юз бўлак кумушга
[250] сотиб олди.
20У бу ерда қурбонгоҳ қуриб, бу жойни: “Худо Исроилнинг Худосидир”
[251], деб атади.
34–БОБ
Динанинг номуси булғанади
1Бир куни Ёқубнинг Леахдан кўрган қизи Дина шу ерлик қизларни кўришга борди.
2Бу ернинг беги Хамўр бўлиб, у Хив уруғидан эди. Хамўрнинг ўғли Шакам қизни кўриб қолиб, ушлади ва унинг номусига тегди.
3Шакам Динани қаттиқ севиб қолди, қизнинг севгисини қозонишга ҳаракат қилди.
4Отасига: “Шу қизни менга олиб беринг”, деб айтди.
5Ёқуб қизининг номуси топталганини эшитди. Ёқубнинг ўғиллари эса далада мол–қўйларини боқиб юрган эдилар. Улар қайтиб келгунларича Ёқуб ўзини босиб турди.
6Шакамнинг отаси Хамўр бу иш юзасидан гаплашгани Ёқубнинг олдига келди.
7Шу пайтда Ёқубнинг ўғиллари даладан келиб қолишди. Сингиллари шарманда бўлганини эшитишди–ю, қаттиқ ғазабланиб, тутақиб кетдилар. Шакам Ёқубнинг қизини булғаб, Исроилда шармандали иш қилган эди. Бундай иш ҳеч бўлмаслиги керак эди.
8Хамўр уларга:
— Ўғлим Шакамнинг қизингизга ишқи тушиб қолибди, илтимос, қизингизни ўғлимга берсангизлар, — деди.
9— Бир–биримиз билан қуда–андачилик қилайлик, қизларингизни ўғилларимизга олиб берайлик, ўғилларингизга қизларимизни олиб беринглар.
10Шунда юртимизда биз билан бирга яшайверасизлар, хоҳлаган ерингизда яшайверасизлар, бемалол савдо–сотиқ қилаверасизлар
[252], ерларимиздан ўзларингизга мулк орттирасизлар.
11Шакам ҳам Динанинг отаси билан акаларига илтимос қилиб, деди:
— Менга мурувват қилинглар, Динани менга беринглар, эвазига истаган нарсаларингизни бераман.
12Қанча қалин ёки совға талаб қиласизлар — мен учун аҳамияти йўқ, бераман. Фақат қизингизга уйлансам бўлди.
13Шакам Динани шарманда қилгани учун, Шакам билан Хамўрни Динанинг акалари алдадилар.
14Улар Шакам билан Хамўрга дедилар:
— Синглимизни қандайдир суннатсиз одамга беролмаймиз. Агар берсак, биз иснодга қоламиз
[253].
15Биз фақат бир шарт билан рози бўламиз: ҳамма эркакларингиз бизга ўхшаб суннат қилинишлари керак.
16Шунда биз қизларимизни сизларга берамиз, сизларнинг қизларингизни оламиз. Сизларнинг орангизда яшаб, сизлар билан бир халқ бўламиз.
17Лекин бизнинг шартимизга кўнмасдан, суннат қилинмасаларингиз, синглимизни
[254] олиб кетамиз.
18Уларнинг гапига Хамўр билан Шакам бажонидил рози бўлишди.
19Шакам Динага хуштор бўлиб қолганидан, бу талабни бажаришни тезлаштирди. У оиласида энг ҳурматга сазовор одам эди.
20Хамўр билан Шакам шаҳар дарвозасига
[255] келиб, шаҳарнинг оқсоқолларига шундай дейишди:
21— У одамлар — бизнинг дўстларимиз. Улар бизнинг юртимизда яшаб, савдо–сотиқ қилаверсинлар. Юртимиз кенг, уларга ҳам етади. Шунда бир–биримиз билан қиз олиб, қиз беришамиз.
22Улар фақат бир шарт билан бизнинг орамизда яшаб, биз билан бир халқ бўлишга рози: орамиздаги ҳамма эркаклар, улар сингари, суннат бўлишлари керак экан.
23Агар биз шундай қилсак, уларнинг ҳамма қўй–эчкилари, мол–мулки бизники бўлади. Келинглар, уларнинг айтганларига рози бўлайлик, токи улар бизнинг орамизда яшаб қолишсин.
24Шаҳар дарвозасига борганлар Хамўр билан унинг ўғли Шакамнинг гапларини эшитгач, рози бўлдилар. Бутун шаҳар эркаклари суннат қилиндилар.
25Орадан уч кун ўтди. Шаҳарнинг ҳамма эркаклари суннат қилинганлари учун ҳали ҳам оғриб ётган эдилар. Ёқубнинг икки ўғли — Динанинг акалари Шимўн билан Леви
[256] қиличларини олдилар ва бамайлихотир шаҳарга кирдилар. Шаҳардаги ҳамма эркакни ўлдирдилар.
26Хамўр билан унинг ўғли Шакамни ҳам ўлдириб, Шакамнинг уйидан Динани олиб кетдилар.
27Ёқубнинг қолган ўғиллари, синглимизни шарманда қилганлари учун қасос оламиз, деб жасадларни талаб, шаҳарни талон–тарож қилдилар.
28Улар шаҳардаги ва далалардаги жамики қўй–эчкиларни, мол подаларини, эшакларни олиб кетдилар.
29Шаҳар халқининг ҳамма бойликларини, уйларидаги ҳамма нарсасини ўлжа қилиб, болаларини ва аёлларини асир қилиб олиб кетдилар.
30Шунда Ёқуб Шимўн билан Левига деди:
— Сизлар бошимга бало келтирдингиз. Энди бу юртдаги Канъон ва Париз халқлари, қолаверса, ҳамма мени ёмон кўради. Биз озчилик бўлсак, ахир. Улар биргалашиб ҳужум қилиб қолгудек бўлса, ҳаммамиз қирилиб кетамиз–ку!
31Шунда ўғиллар:
— Синглимизга фоҳишадай муомала қилишига йўл қўймаймиз! — деб эътироз билдирдилар.
35–БОБ
Худо Байтилда Ёқубга марҳамат қилади
1Худо Ёқубга деди:
— Қани, отлан, Байтилга кўчиб кет, ўша ерда жойлашиб, қурбонгоҳ ўрнат. Сен аканг Эсовдан қочиб кетаётганингда, Мен у ерда сенга зоҳир бўлган эдим
[257].
2Ёқуб хонадонидагиларга ва ёнидагиларга айтди:
— Бегона худоларингизни йўқотинглар, ўзларингизни поклаб, тоза кийимларингизни кийинглар.
3Энди бу ердан кетиб, Байтилга борамиз. У ерда мен Худога қурбонгоҳ қураман. Кулфатда қолганимда, Худо менга мадад берган эди. Қаерга борсам, У мен билан бирга бўлди.
4Ҳаммалари бегона худоларини, зиракларини
[258] Ёқубга беришди. Ёқуб бу нарсаларни Шакам яқинидаги эман дарахтининг
[259] остига кўмди.
5Ёқуб хонадонидагиларини бошлаб йўлга тушганда, Худо бутун атрофдаги шаҳарлар аҳолисига қўрқув юборди. Шунинг учун ҳеч ким уларни таъқиб қилмади.
6Ниҳоят, Ёқуб бутун хонадонидагиларни бошлаб Луз шаҳрига етиб келди. (Луз ҳозир Байтил, деб юритилади.)
7Ёқуб бу ерда бир қурбонгоҳ қуриб, бу жойни Байтилнинг Худоси
[260], деб атади. Ёқуб акасидан қочиб кетаётганда, Худо Ўзини унга шу ерда зоҳир қилган эди.
8Улар шу ерда турганларида, Ривқонинг энагаси
[261] Добира вафот қилди. Уни Байтилнинг ёнидаги эман дарахти остига дафн қилдилар. Ўшандан буён бу дарахт Йиғи дарахти
[262], деб юритилади.
9Ёқуб Паддон–Орамдан
[263] қайтиб келгандан кейин, Худо унга яна зоҳир бўлди ва унга марҳамат кўрсатиб, деди:
10“Сенинг исминг Ёқуб, лекин бундан кейин сени Ёқуб
[264], деб чақирмайдилар, сенинг исминг Исроил
[265] бўлади.” Шунинг учун у Исроил, деб ном олди.
11Худо шундай деди:
— Мен Қодир Худоман, баракали бўл, наслинг кўп бўлсин. Буюк халқ, ҳатто кўп халқлар сендан пайдо бўлади. Сен шоҳларнинг бобоси бўласан.
12Мен Иброҳимга ва Исҳоққа ваъда қилган юртни сенга бераман. Сендан кейин бу ерни наслингга бераман.
13Шундан кейин Худо Ёқубга гапирган жойидан кетди,
14Ёқуб ўша жойга ёдгорлик тоши ўрнатди. Сўнгра ёдгорлик тоши устига Худога атаб шароб ва зайтун мойи қуйди.
15Ёқуб бу жойга Байтил
[266], деб ном берди.
Роҳила вафот этади
16Ёқуб билан унинг оиласи Байтилдан чиқиб, Эфрат томон йўл олдилар. Улар Эфратга ҳали етиб бормасдан, Роҳиланинг кўзи ёрийдиган пайти келди, уни қаттиқ тўлғоқ тутиб қолди.
17Роҳила тўлғоқдан кўп азоб чеккандан кейин, ниҳоят, дояси: “Қўрқма, яна ўғил туғдинг”, деди.
18Роҳила жон бераётганда, охирги нафасда ўғлининг исмини Бенўн, деб қўйди. Отаси эса унга Бенямин
[267], деб исм қўйди.
19Шундай қилиб, Роҳила вафот этди ва Эфрат йўлида дафн қилинди. (Эфрат ҳозир Байтлаҳм
[268], деб юритилади.)
20Ёқуб Роҳиланинг қабрига ёдгорлик тоши ўрнатди. Бу тош шу кунгача
[269] бор.
21Шундан кейин Ёқуб
[270] яна кўчиб, Эдер минораси ортида чодирини тикди.
Ёқубнинг ўғиллари
22Ёқуб ўша ерда яшаётганда, Рубен отасининг чўриси
[271] Билхахнинг ёнига кирди
[272]. Ёқуб буни эшитиб қолди.
Ёқубнинг ўн иккита ўғли бор эди:
23Леахдан туғилган ўғиллари — Рубен (Ёқубнинг тўнғич ўғли), Шимўн, Леви, Яҳудо, Иссахор ва Забулун.
24Роҳиладан туғилган ўғиллари — Юсуф билан Бенямин.
25Роҳиланинг чўриси Билхахдан туғилган ўғиллари — Дан билан Нафтали.
26Леахнинг чўриси Зилподан туғилган ўғиллари — Гад билан Ошер.
Ёқубнинг Паддон–Орамда туғилган ўғиллари ана шулар эди.
Исҳоқ вафот этади
27Ёқуб Мамрега — Хират–Арбага отасининг уйига келди. (Хират–Арба ҳозир Хеврон, деб юритилади.) Иброҳим ва Исҳоқ Хевронда истиқомат қилиб турган эдилар.
28Исҳоқ 180 йил умр кўрди.
29У кексайиб, ёшини яшаб оламдан ўтди. Ўғиллари Эсов билан Ёқуб уни дафн қилишди.
36–БОБ
Эсовнинг насл–насаби
1Эсовнинг насл–насаби тарихи қуйидагичадир (у Эдом исми билан таниқли):
2Эсов Канъонлик қизларга уйланган эди. Биринчи хотинининг исми Оида бўлиб, Хет халқидан Элўн деганнинг қизи эди. Иккинчисиники Охолибом бўлиб, Хив халқидан Анаҳ деганнинг қизи эди. Бобосининг исми Зибўн эди.
3Учинчи хотинининг исми Босимат бўлиб, Исмоилнинг қизи эди. Қизнинг Наваёт деган акаси бор эди.
4Эсов Оидадан Элифаз деган ўғлини кўрди. Босиматдан Рувел деган ўғлини кўрди.
5Охолибомдан Ёуш, Ялом ва Кўрах деган ўғилларини кўрди. Эсовнинг Канъон юртида туғилган ўғиллари ана шулардир.
6Сўнгра Эсов хотинларини, болаларини, хонадонидаги ҳамма одамларини, подасию сурувларини, Канъон юртида топган жамики бойликларини олиб, укаси Ёқубдан узоқроқ ерга кўчиб кетди.
7Икковининг подалари ва сурувлари бениҳоя кўп бўлганидан, ер торлик қилиб қолган эди.
8Шунинг учун Эсов, яъни Эдом, Сеир тоғларига
[273] бориб ўрнашди.
9Сеир тоғларидаги Эдом халқининг ота–бобоси Эсовнинг насл–насаби мана булардир:
10Эсовнинг ўғиллари қуйидагилардир: хотини Оидадан туғилган ўғли Элифаз, Босиматдан туғилган ўғли Рувел.
11Элифазнинг ўғиллари исми Темон, Ўмар, Зафў, Гатам ва Ханаз эди.
12Элифазнинг Тимна деган чўриси
[274] бор эди. Ўша чўрисидан ҳам ўғил кўриб, исмини Омолек қўйди. Эсовнинг Оидадан кўрган набиралари ана шулар эди.
13Рувелнинг ўғиллари исми Нахат, Зерах, Шаммох ва Миззо эди. Булар Эсовнинг хотини Босиматнинг набиралари эди.
14Эсов Анаҳнинг қизи Охолибомдан ҳам учта ўғил кўрган эди. Ўғилларининг исми Ёуш, Ялом ва Кўрах эди.
15Эсовнинг ўғиллари ва набиралари қуйидаги уруғларнинг йўлбошчилари бўлдилар:
Эсовнинг тўнғич ўғли Элифазнинг ўғиллари қуйидаги уруғларнинг йўлбошчилари бўлдилар: Темон, Ўмар, Зафў, Ханаз,
16Кўрах, Гатам ва Омолек уруғлари. Эдом юртидаги бу уруғлар Эсовнинг хотини Оидадан пайдо бўлган эди.
17Эсов ўғли Рувелнинг ўғиллари қуйидаги уруғларнинг йўлбошчилари бўлдилар: Нахат, Зерах, Шаммох ва Миззо уруғлари. Эдом юртидаги бу уруғлар Эсовнинг хотини Босиматдан пайдо бўлган эди.
18Эсовнинг хотини Охолибомдан кўрган ўғиллари қуйидаги уруғларнинг йўлбошчилари бўлдилар: Ёуш, Ялом ва Кўрах уруғлари. Охолибомнинг отаси Анаҳ эди.
19Эсовдан (яъни Эдом) келиб чиққан уруғларнинг ҳаммаси ана шулардир.
Сеирнинг насли
20-21Эдом юртининг туб аҳолиси қабилаларга бўлинган эди. Бу қабилаларнинг ота–бобоси Сеир деган одам бўлиб, у Хорим халқидан эди. Сеирнинг қуйидаги насллари уруғларга асос солди:
Лўтон, Шўвал, Зибўн, Анаҳ, Дишон, Эзер ва Дишан.
22Лўтоннинг ўғиллари исми Хўри ва Хўмам
[275] эди. Лўтоннинг Тимна деган синглиси ҳам бор эди.
23Шўвалнинг ўғиллари исми Элвон, Монахат, Эбал, Шафо ва Ўнам эди.
24Зибўннинг ўғиллари исми Оё ва Анаҳ эди. Анаҳ отаси Зибўннинг эшакларини боқиб юрганда, саҳрода иссиқ булоқлар
[276] топган эди.
25Анаҳнинг ўғли исми Дишон эди. Анаҳнинг Охолибом деган қизи ҳам бор эди.
26Дишоннинг ўғиллари исми Хамдон, Эшбон, Йитрон ва Херон эди.
27Эзернинг ўғиллари исми Билхан, Завон ва Оқон эди.
28Дишаннинг ўғиллари исми Уз ва Орон эди.
29Шундай қилиб, қуйидагилар Хорим халқи уруғларининг йўлбошчилари бўлди: Лўтон, Шўвал, Зибўн, Анаҳ,
30Дишон, Эзер ва Дишан. Хорим халқининг уруғлари Сеир юртида яшаган уруғ йўлбошчилари номи билан юритилган.
Эдом шоҳлари
31Исроилда шоҳлар бўлмасдан олдин, Эдомда шоҳлар ҳукмронлик қилган эди. Бу шоҳлар қуйидагилардир:
32Бавўр ўғли Бэлах, у Динхаба шаҳридан эди.
33Бэлах вафот этгач, унинг ўрнига Зерах ўғли Йўвов шоҳ бўлди. У Бозрах шаҳридан эди.
34Йўвов вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Хушом шоҳ бўлди. У Темон юртидан эди.
35Хушом вафот этгач, унинг ўрнига Бадад ўғли Ҳадад шоҳ бўлди. У Обит шаҳридан эди. Ҳадад Мўаб юртида Мидиён лашкарини қириб ташлаган эди.
36Ҳадад вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Самло шоҳ бўлди. У Масрихо шаҳридан эди.
37Самло вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Шовул шоҳ бўлди. У Фурот дарёси
[277] бўйидаги Рехобўт шаҳридан эди.
38Шовул вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Ахбор ўғли Баалханон шоҳ бўлди.
39Баалханон вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Ҳадад
[278] шоҳ бўлди. У Поғу шаҳридан эди. Ҳададнинг хотини Махитавал эди, Махитавалнинг отаси Матрид, бобоси Мезахаб эди.
40Эсов уруғларининг йўлбошчилари номлари қуйидагичадир: Тимно, Элво, Етет,
41Охолибом, Элох, Пинон,
42Ханаз, Темон, Мивзар,
43Махдиёл ва Иром. Эдом халқининг ота–бобоси Эсов уруғларининг номлари ана шулардир. Ҳар бир уруғ ўзи эгаллаган ҳудудга ўзининг номини берган.
37–БОБ
Юсуф ва унинг акалари
1Исҳоқ вафот этгандан кейин, Ёқуб яна Канъон юртида — отаси яшаган юртда ўрнашди.
2Ёқубнинг хонадони тарихи қуйидагичадир.
Юсуф ўн етти ёшга кирганда, кўпинча ўгай акалари — Билхах ва Зилпонинг ўғиллари
[279] билан бирга отасининг қўй–эчкиларини боққани борар эди. Юсуф акалари қилаётган баъзи ёмон ишлардан отасини хабардор қилиб турар эди.
3Ёқуб
[280] Юсуфни қариган чоғида кўргани учун, бошқа ўғилларига қараганда кўпроқ яхши кўрар эди. Ёқуб Юсуфга беқасам чопон
[281] олиб берди.
4Акалари кўрдиларки, оталари Юсуфни улардан ортиқ яхши кўрар экан. Шунинг учун акалари Юсуфни ёмон кўриб қолдилар, унга яхши гапирмасдилар.
5Кунларнинг бирида Юсуф туш кўрди. У акаларига тушини айтиб берганда, акалари Юсуфни баттар ёмон кўриб қолдилар.
6Юсуф акаларига шундай деди:
— Тушимга қулоқ солинглар, мен туш кўрибман.
7Биз далада буғдой боғлаётган эканмиз. Бирдан менинг боғламим кўтарилиб, тик турибди. Сизларнинг боғламларингиз менинг боғламимни ўраб олиб, таъзим қилаётган эмиш.
8— Эҳ–ҳа, сен ҳали бизнинг устимиздан шоҳ бўлмоқчимисан, сен–а?! — деб акалари киноя билан ундан сўрашди. Кўрган тушини айтиб бергани учун акалари уни яна ҳам ёмон кўриб қолишган эди.
9Кейинроқ Юсуф яна туш кўрди ва тушини акаларига айтиб берди:
— Қаранглар, яна туш кўрибман. Тушимда қуёш, ой ва ўн битта юлдуз менга таъзим қилиб турган эмиш.
10Лекин Юсуф тушини отаси билан акаларига айтиб берганда, отаси унга танбеҳ берди:
— Қанақа туш кўрдинг ўзи?! Мен, онанг, акаларинг сенинг олдингга келиб, тиз чўкишимиз керак экан–да?!
11Акалари Юсуфга ҳасад қилишарди. Лекин отаси бу воқеани доимо эсида тутди.
Юсуфни акалари сотишади
12Бир куни Юсуфнинг акалари оталарининг қўй–эчкиларини боқиш учун Шакамга
[282] кетишди.
13Ёқуб Юсуфга:
— Акаларинг Шакамда қўй–эчкиларни боқишяпти, — деди. — Сени акаларинг олдига юборсам, дегандим.
— Хўп бўлади, отажон, — деди Юсуф.
14— Бориб бил–чи, акаларинг тинч–омон юришибдимикан, қўй–эчкиларнинг аҳволи яхшимикан, — деди Ёқуб, — кейин менга хабарини олиб кел.
Шундай қилиб, Ёқуб Юсуфни Хеврон водийсидан йўлга жўнатди.
Юсуф Шакамга етиб келди.
15Ўша атрофда айланиб юрган эди, бир одам уни кўриб қолди.
— Нимани излаб юрибсан? — деб сўради ҳалиги одам.
16— Акаларимни излаб юрибман, — деди Юсуф. — Мабодо билмайсизми, қўй–эчкиларни қаерда боқиб юришибди экан?
17— Улар бу ердан кетишган, — деди ўша одам. — Акаларинг, Дўтанга
[283] борамиз, деб айтганларини эшитган эдим.
Юсуф акаларини излаб Дўтанга кетди. Уларни ўша ердан топди.
18Улар узоқдан Юсуфни кўришди. Юсуф келмасдан олдин, акалари уни ўлдириш учун фитна тайёрлаб қўйдилар.
19Улар бир–бирларига:
— Ана туш кўрувчи келяпти, — дейишди.
20— Келинглар, уни ўлдириб, чуқур сардобага ташлаймиз. Уни ёввойи ҳайвон еб кетди, деб гап тарқатамиз. Ўшанда кўрамиз унинг тушлари ҳақиқатга айланишини!
21Лекин Рубен Юсуфни уларнинг қўлидан қутқармоқчи бўлди:
— Унинг жонига қасд қилмайлик,
22— деди Рубен, — қон тўкмайлик. Уни анави сардобага тириклайин ташлаб юбора қолайлик. Зинҳор унга қўл теккизмайлик.
Рубен Юсуфни уларнинг қўлидан қутқариб, отаси ёнига қайтармоқчи эди.
23Шундай қилиб, Юсуф етиб келгач, акалари унинг беқасам чопонини ечиб олдилар–да,
24ўзини сардобага ташлаб юбордилар. Сардоба сув сақлаш учун фойдаланиларди–ю, ўша пайтда қуруқ эди.
25Шундан кейин улар овқатланиб ўтиришган эди, узоқдан шу томонга келаётган туялар карвонини кўриб қолишди. Карвон Исмоилий савдогарлар бўлиб, туяларга Гиладдан хушбўй зираворлар, мумиё, мирра юклаб, Мисрга олиб кетишаётган эди.
26Шунда Яҳудо ака–укаларига деди:
— Укамизни ўлдириб, қонини яширганимиз билан бирор фойда топармидик?!
27Яхшиси, анави савдогарларга сотайлик. Шунда унинг ўлимида жавобгар бўлиб қолмаймиз. Нима бўлганда ҳам, у укамиз, жигаримиз–ку!
Ҳамма ака–укалари рози бўлишди.
28Исмоилий
[284] савдогарлар ўтиб кетишаётганда, Юсуфни акалари сардобадан тортиб чиқардилар ва уни йигирма бўлак кумушга
[285] сотдилар. Савдогарлар Юсуфни Мисрга олиб кетдилар.
29Бир пайт Рубен сардоба олдига қайтиб келиб қараса, сардобада Юсуф йўқ. Рубен қайғудан кийимларини йиртди.
30У укалари олдига қайтиб келди ва:
— Бола у ерда йўқ! Энди нима қиламан–а! — деб йиғлади.
31Сўнг улар бир эчкини сўйиб, Юсуфнинг чопонини эчкининг қонига ботирдилар.
32Улар беқасам чопонни оталарига олиб келдилар.
— Мана бу чопонни даладан топиб олдик. Қаранг–чи, бу Юсуфнинг чопонимикан ёки йўқми?
33Ёқуб Юсуфнинг чопонини таниди.
— Э–воҳ! Бу ўғлимнинг чопони–ку! Уни бирорта ёввойи ҳайвон еган! Юсуф ўғлим тилка–пора бўлган!
34Ёқуб қайғудан кийимларини йиртиб, қанорга ўранди
[286]. Ўғли учун узоқ вақт аза тутди.
35Ўғиллари, қизлари унга тасалли беришга ҳаракат қилишарди. Лекин у тасалли топишни истамасди. “Ўликлар диёрига
[287], ўғлимнинг олдига боргунимча аза тутаман”, деб айтарди. Шундай қилиб, Ёқуб ўғлига аза тутаверди.
36Шу орада Исмоилий савдогарлар Юсуфни Мисрда Пўтифар деган одамга сотишди. Пўтифар Миср шоҳи — фиръавннинг аъёнларидан бири — сарой қўриқчиларининг бошлиғи эди.
38–БОБ
Яҳудо ва Тамара
1Шу орада Яҳудо ака–укаларидан ажралиб, алоҳида бўлди ва Адуллам шаҳрига
[288] кўчиб келди. У Хирах деган одамга яқин жойга ўрнашди. Хирах ўша ерлик эди.
2Яҳудо бу ерда Канъон халқидан бўлган бир қизни учратиб қолди. Бу қиз Шуво деган одамнинг қизи эди. Яҳудо ўша қизга уйланди.
3Ўша аёл ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. Яҳудо ўғлига Ғур, деб исм қўйди.
4Яҳудонинг хотини яна ҳомиладор бўлиб, иккинчи ўғлини туғди. Бу ўғлига Ўнан, деб исм қўйди.
5Яҳудонинг хотини учинчи ўғлини туғди ва унга Шело, деб исм қўйди. Бу ўғли туғилганда, Яҳудо Хазиб шаҳрида эди.
6Тўнғич ўғли Ғур улғайгач, Яҳудо уни Тамара деган қизга уйлантирди.
7Лекин Ғур Эгамизнинг олдида қабиҳлик қиларди. Охири, Эгамиз унинг жонини олди.
8Шундан кейин Яҳудо Ўнанга айтди:
— Сен акангнинг хотинига уйланиб, қайнағалик бурчингни бажар, токи акангга зурриёт қолсин
[289].
9Лекин Ўнан билардики, туғиладиган бола ўзиники ҳисобланмасди. Шу сабабдан Ўнан ҳар сафар Тамаранинг ёнига кирганда, акамга зурриёт қолмасин
[290], деб уруғини ерга тўкарди.
10Ўнан бу қилмиши билан Эгамизнинг олдида қабиҳлик қилаётган эди. Шунинг учун Эгамиз Ўнаннинг ҳам жонини олди.
11Шундан кейин Яҳудо келини Тамарага:
— Отангнинг уйига бориб турмушга чиқмай, ўтира тур–чи, ўғлим Шело улғайиб қолар, — деди. Чунки Яҳудо: “Шело ҳам акаларига ўхшаб ўлиб қолмасин”, деб қўрққан эди. Шундай қилиб, Тамара отасининг уйига қайтиб кетди.
12Орадан бирмунча вақт ўтгач, Яҳудонинг хотини вафот этди. Яҳудо аза муддатини тугатгандан кейин, Адулламлик дўсти Хирах билан бирга Тимнах шаҳрига — қўйларининг жунини қирқаётганлардан хабар олгани кетди.
13Кимдир Тамарага: “Қайнатанг қўйларининг жунини қирқаётганлардан хабар олгани Тимнахга кетяпти”, деб айтиб қолди.
14Тамара эгнидаги азадорлик либосларини ўзгартирди. Юзини рўмол билан беркитиб олди–да, Энайим шаҳри дарвозасида
[291] ўтирди. Бу шаҳар Тимнахга борадиган йўлда эди. Яҳудонинг кичик ўғли Шело вояга етганини Тамара биларди. Лекин ҳалигача Тамарани Шелога олиб бермаган эдилар.
15Яҳудо Тамарани кўриб қолди. Тамара юзини беркитиб олгани учун, Яҳудо: “Бу аёл фоҳиша бўлса керак”, деб ўйлади.
16Яҳудо йўл бўйида ўтирган Тамаранинг олдига келди. Бу аёл ўзининг келини эканини Яҳудо билмагани учун, унга: “Мен билан бирга бўлгин”, деб таклиф қилди.
— Сиз билан бўлсам, эвазига нима берасиз? — деб сўради Тамара.
17— Сурувимдан бир улоқча юбораман, — деди Яҳудо.
— Улоқчани юборгунингизча, менга гаровга бирон нарса қолдириб кетсангиз, — деди Тамара.
18— Бўпти, гаровга нима берай? — деб сўради Яҳудо.
— Бўйнингиздаги муҳрингизни боғичи билан, яна қўлингиздаги таёғингизни
[292], — деди Тамара.
Шундай қилиб, Яҳудо ўша нарсаларни Тамарага берди. Кейин у билан бўлди. Тамара Яҳудодан ҳомиладор бўлиб қолди.
19Тамара уйига борди. Юзидаги ёпинчиғини олиб, азадорлик либосларини яна кийиб олди.
20Яҳудо дўсти Хирахдан: “Мана бу улоқчани олиб бориб ўша аёлга бер, мен унга берган гаровни қайтариб ол”, деб илтимос қилди. Лекин Хирах у аёлни топа олмади.
21Хирах шу ерлик одамлардан:
— Мана шу шаҳарнинг дарвозаси ёнида йўл четида бир фоҳиша ўтирар эди, ўша фоҳиша қаерда? — деб сўради.
— Бу ерда ҳеч қандай фоҳиша
[293] йўқ, — деб жавоб беришди ўша одамлар.
22Хирах Яҳудонинг олдига қайтиб келиб:
— У аёлни топа олмадим, — деди, — шаҳар одамлари ҳам, бу ерда ҳеч қандай фоҳиша йўқ, деб айтишди.
23— Майли, ўша нарсаларим у аёлга қолаверсин, — деди. — Мен унга улоқча жўнатгандим, сен топа олмадинг. Акс ҳолда масхара бўлардик.
24Тахминан уч ойдан кейин Яҳудо: “Келининг Тамара фоҳиша экан, ҳомиладор бўлиб қолибди”, деган гап эшитди.
— Уни шаҳардан ташқарига олиб чиқиб ёқиб юборинглар! — деб буюрди Яҳудо.
25Тамарани олиб чиққанларида, у қайнатасига шу хабарни юборди: “Мен мана бу боғичи бор муҳр ва таёқнинг эгасидан ҳомиладор бўлганман, илтимос, бу нарсаларнинг эгасини аниқласангиз”, деб хабар юборди.
26Яҳудо бу нарсаларни таниб, деди: “Мен зиммамдаги мажбуриятимни бажармадим — Тамарани ўғлим Шелога олиб бермадим, Тамара эса тўғри иш қилди.” Шундан кейин Яҳудо Тамара билан бошқа бўлмади.
27Тамаранинг кўзи ёрийдиган пайт яқинлашганда, унинг қорнида эгизаклар борлиги маълум бўлди.
28Тамара туғаётганда, эгизаклардан бири қўлини ташқарига чиқарди. Доя: “Буниси биринчи бўлиб туғилди”, деб чақалоқнинг қўлига қизил ип боғлаб қўйди.
29Лекин чақалоқ қўлини ичкарига тортиб олиши билан иккинчиси туғилди. Доя: “Сен йўлингни ўзинг ёриб чиқдинг!” деди. Шу сабабдан унга Параз
[294], деб исм қўйилди.
30Сўнгра қўлига қизил ип боғланган чақалоқ туғилди. Унга Зерах
[295], деб исм қўйилди.
39–БОБ
Юсуф билан Пўтифарнинг хотини
1Исмоилий савдогарлар Юсуфни Мисрга олиб келишгач, уни Мисрлик Пўтифар деган бир одамга сотишди. Пўтифар фиръавннинг аъёнларидан бири бўлиб, қўриқчилар бошлиғи эди.
2Эгамиз Юсуф билан бирга бўлиб, унга кўп омад келтирарди. Юсуф Мисрлик хўжайинининг хонадонида хизмат қилиб юраверди.
3Пўтифар кўрдики, Эгамиз Юсуф билан бирга бўлиб, ҳар бир қилган ишида унга омад беряпти.
4Шундай қилиб, Юсуф хўжайинининг илтифотига сазовор бўлди, хўжайинининг мулозими бўлиб қолди. Пўтифар Юсуфни ўз хонадони устидан назоратчи қилиб, бутун мол–мулкини унга ишониб топширди.
5Пўтифар Юсуфни назоратчи қилиб тайинлагани учун Эгамиз Юсуф туфайли Пўтифарнинг хонадони аҳлига, унинг уйидаги ва даласидаги бутун мол–мулкига барака берди.
6Шундай қилиб, Пўтифар бутун мол–мулкини Юсуфнинг ихтиёрига қолдирди. Пўтифарнинг ейдиган овқатидан бошқа ҳеч нарса билан иши бўлмасди.
Юсуф жуда чиройли, келишган йигит эди.
7Орадан маълум вақт ўтгач, хўжайинининг хотини Юсуфга кўзларини сузиб: “Мен билан бирга бўл”, деб таклиф қилди.
8Лекин Юсуф рад қилди ва хўжайинининг хотинига деди:
— Ўзингиз ўйлаб кўринг, мен бу ерда бўлганим учун, хўжайиним хонадонидаги ҳеч бир нарса тўғрисида қайғурмайди, ҳамма нарсасини менинг қўлимга топшириб қўйди.
9Бу хонадонда ҳеч ким мендан катта эмас. Сиздан бошқа бирор нарсани мендан аямади. Чунки сиз унинг хотинисиз. Қандай қилиб мен шу қадар қабиҳлик қилиб, Худога қарши гуноҳ қиламан?!
10Пўтифарнинг хотини ҳар куни Юсуфга таклиф қилса ҳам, лекин Юсуф рад қилиб, у билан бўлмади.
11Бир куни Юсуф ўз ишларини бажариш учун уйга кирди. Уйда хизматкорлардан биронтаси ҳам йўқ эди.
12Аёл Юсуфнинг кийимидан ушлаб: “Мен билан бўл!” деди. Лекин Юсуф ташқарига қочиб чиқиб кетди. Юсуфнинг кийими эса аёлнинг қўлида қолди.
13Аёл кўрдики, Юсуф кийимини унинг қўлида қолдириб, ташқарига қочиб чиқиб кетди.
14Шунда аёл уйдаги хизматкорларни чақирди. Аёл ҳўнграб деди:
— Қаранглар! Манави ибронийни эрим, сизларни таҳқирласин, деб олиб келган экан! У мен билан ётгани кирган экан, овозим борича бақирдим.
15Додлаганимдан кейин, кийимини ёнимда қолдириб, ташқарига қочиб чиқиб кетди.
16Хўжайин уйга келгунча, аёл Юсуфнинг кийимини ўзида сақлаб турди.
17Аёл эрига ҳам ўша воқеани айтиб берди: “Сиз уйимизга олиб келган анави иброний қулваччаси хонамга кириб, мени таҳқирламоқчи бўлди.
18Мен дод солган эдим, у кийимини ёнимда қолдириб, ташқарига қочиб чиқиб кетди.”
19Пўтифар хотинидан Юсуфнинг қилган муомаласини эшитгач, ғазабланди.
20Пўтифар Юсуфни ушлаб, шоҳнинг маҳбуслари сақланадиган зиндонга ташлади. Шундай қилиб, Юсуф зиндонда қолаверди.
21Лекин Эгамиз Юсуф билан бирга бўлиб, унга иноят кўрсатарди. Натижада зиндонбоши Юсуфга илтифот қиларди.
22Зиндонбоши зиндондаги ҳамма маҳбусларга қараб туришни Юсуфга юклаб қўйди, зиндонда бўладиган ҳамма ишларга Юсуф масъул эди.
23Эгамиз Юсуф билан бирга бўлиб, унинг ҳамма ишларига омад берар эди. Шунинг учун Юсуф масъул бўлган ишларга зиндонбоши аралашмасди.
40–БОБ
Юсуф маҳбусларнинг тушини таъбир қилади
1Бир куни соқийси
[296] билан новвойи Миср фиръавнини қаттиқ хафа қилди.
2Фиръавн бу иккала аъёнидан — соқий билан новвойидан ғазабланиб,
3уларни ҳам Юсуф ётган зиндонга қаматиб қўйди. Зиндон қўриқчилар бошлиғининг уйида эди.
4Қўриқчилар бошлиғи Юсуфни соқий билан новвойнинг хизматига қўйди. Юсуф уларга хизмат қила бошлади. Улар анча вақт зиндонда қолдилар.
5Фиръавннинг соқийси билан новвойи зиндонда ётар эканлар, бир куни кечаси иккови ҳам туш кўрдилар. Ҳар бир тушнинг ўзига хос маъноси бор эди.
6Эрталаб Юсуф уларнинг ёнига келди. Уларнинг юзи ғамгин эди. Юсуф буни пайқади.
7— Нимага бугун жуда ғамгин кўринасизлар? — деб сўради Юсуф улардан.
8— Биз туш кўрган эдик, бу ерда тушимизни таъбирлаб берадиган бирон кимса йўқ, — деб жавоб беришди улар.
— Тушларни таъбирлаш Худодандир, — деди Юсуф. — Марҳамат, тушингизни менга айтинг–чи.
9Аввал соқий тушини Юсуфга айтиб берди:
— Тушимда ток кўрибман. Ток олдимда турган эмиш.
10Токнинг учта новдаси бор экан. Новдалар дарров куртак отиб, мева тугиб узумлар пишибди.
11Фиръавннинг қадаҳи қўлимда эмиш. Мен узумларни олиб, фиръавннинг қадаҳига узумнинг шарбатини сиқибман. Кейин қадаҳни фиръавннинг қўлига берибман.
12Юсуф унга деди:
— Тушингизнинг таъбири шундай бўлур: учта новда — уч кун дегани.
13Уч кун ичида фиръавн сизни зиндондан озод қилиб, олдинги мансабингизга қайтаради: сиз яна соқий бўлиб, илгаригидай шоҳга қадаҳ тутасиз.
14Лекин сиздан бир илтимос: ишларингиз яхши бўлиб кетганда, мени ҳам эслаб қўйинг. Сиз менга илтифот кўрсатиб, фиръавнга мен тўғримда ҳам эслатиб қўйинг: мени зиндондан чиқариб олсин.
15Мен аслида ибронийлар юртидан ўғирлаб келтирилганман. Бунинг устига, яна бу ерда зиндондаман, лекин ҳеч қандай айбим йўқ.
16Новвой қараса, тушнинг таъбири яхшиликка экан. У Юсуфга деди:
— Мен ҳам туш кўрибман. Бошимда учта нон саватни олиб кетаётган эмишман.
17Энг тепадаги саватда фиръавнга аталган пишириқларнинг ҳар туридан бор экан. Лекин қушлар учиб келиб, бошимдаги саватдан пишириқларни чўқиётган экан.
18— Тушингизнинг таъбири шундай бўлур, — деди Юсуф. — Учта сават — уч кун дегани.
19Уч кун ичида фиръавн бошингизни танангиздан жудо қилиб, танангизни тик ўрнатилган ходанинг учига қоқтиради. Қушлар танангизни чўқиб ейди.
20Орадан уч кун ўтгач, фиръавн туғилган кунида барча аъёнларига зиёфат берди. Соқийси билан новвойини ҳам зиндондан аъёнлари олдига чақиртирди.
21Фиръавн соқийсини озод қилиб олдинги мансабига қайтарди. Шундай қилиб, соқий яна фиръавнга қадаҳ тутадиган бўлди.
22Лекин Юсуф айтгандай, фиръавн новвойнинг бошини олдириб, жасадини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқтирди.
23Соқий эса Юсуфни эсламади, уни унутиб юборди.
41–БОБ
Юсуф фиръавннинг тушини таъбир қилади
1Орадан икки йил ўтди. Бир куни Миср фиръавни туш кўрди. Тушида у Нил дарёси бўйида турган эмиш.
2Бир пайт дарёдан еттита боқилган, семиз сигир чиқиб, қирғоқдаги ўтларни ея бошлабди.
3Сўнгра дарёдан яна еттита сигир чиқибди. Бу сигирлар жуда ҳам хунук, ориқ экан. Булар семиз сигирларнинг ёнига келиб турибди.
4Бир вақт ориқ сигирлар семиз сигирларни еб қўйибди! Шундан кейин фиръавн уйғониб кетди.
5Сўнгра у яна ухлаб қолди ва бошқа туш кўрди. Тушида битта буғдой поясида еттита тўлиқ, пишган бошоқ ўсган эмиш.
6Кейин ўша пояда яна еттита бошоқ ўсиб чиқибди. Бу бошоқлар саҳро шамолида қовжираб, пучайиб кетган экан.
7Бирдан пучайган бошоқлар еттита пишган, тўлиқ бошоқни ютиб юборибди!
Фиръавн яна уйғониб кетди. Бу туши экан.
8Фиръавн саҳарда кўрган тушини ўйлаб, кўнгли жуда ғаш бўлди. “Тушим нимадан дарак берар экан”, деб жуда хавотирланди. Шу боисдан Мисрдаги жамики сеҳргарларни ва донишмандларни чақиртирди. Фиръавн уларга кўрган тушини айтиб берди. Лекин уларнинг биронтаси фиръавннинг тушини таъбир қилиб бера олмади.
9Шу орада фиръавннинг соқийси
[297] сўз олди:
— Бугун айбларимни эътироф этишимга тўғри келади.
10Жаноби олийлари! Сиз бирмунча вақт олдин новвой билан мендан ғазабланиб, бизни қўриқчилар бошлиғининг уйидаги зиндонга ташлаган эдингиз.
11Новвой билан мен бир куни кечаси туш кўрибмиз. Икковимизнинг тушимизнинг ўзига хос маъноси бор эди.
12Биз билан зиндонда бир иброний йигити ҳам ётган эди. У қўриқчилар бошлиғининг хизматкори эди. Биз ўша иброний йигитига тушимизни айтганимизда, ҳар биримизнинг тушимизни таъбир қилиб берди.
13Ҳаммаси ўша иброний йигити айтгандай бўлди. Мен олдинги мансабимга қайтдим, новвойни эса тик ўрнатилган ходага қоқишди.
14Фиръавн Юсуфга одам юборди. Юсуф зудлик билан зиндондан чиқарилди. У соқолини олиб, кийимларини ўзгартирди–да, фиръавннинг ҳузурига келди.
15— Ўтган кечаси мен туш кўрдим, — деб гап бошлади фиръавн Юсуфга. — Лекин ҳеч ким тушимни таъбир қилиб бера олмади. Эшитишимча, сен тушларни таъбирлай олар экансан. Шу сабабдан сени чақиртирган эдим.
16— Жаноби олийлари, мен ўзим тушингизни таъбирлай олмайман, — деб жавоб берди Юсуф. — Тўғри жавобни сизга Худо беради.
17Шундан кейин фиръавн Юсуфга тушини айтди:
— Тушимда Нил дарёси бўйида турган эмишман.
18Бир пайт дарёдан еттита боқилган, семиз сигир чиқиб, қирғоқдаги ўтларни ея бошлабди.
19Сўнгра дарёдан яна еттита сигир чиқибди. Бу сигирлар жуда ҳам хунук, ориқ экан. Бунақанги хунук сигирни бутун Миср юртида кўрмаган эдим.
20Бир вақт ориқ, хунук сигирлар дарёдан олдин чиққан семиз сигирларни еб қўйибди.
21Хунук сигирлар семиз сигирларни егандан кейин ҳам, улар ҳеч нарса емагандай хунуклигича туравердилар. Шундан кейин уйғониб кетибман.
22Сўнгра яна ухлаб қолиб, бошқа туш кўрибман. Тушимда битта буғдой поясида еттита тўлиқ, пишган бошоқ ўсган эмиш.
23Кейин ўша пояда яна еттита бошоқ ўсиб чиқибди. Бу бошоқлар саҳро шамолида сўлиб, қовжираб, пучайиб кетган экан.
24Бирдан пучайган бошоқлар еттита пишган, тўлиқ бошоқни ютиб юборибди! Мен тушимни сеҳргарларимга айтган эдим, лекин биронтаси ҳам маъносини айтиб бера олмади.
25— Фиръавн жаноби олийларининг иккала тушининг маъноси ҳам бирдир, — деди Юсуф фиръавнга. — Худо нима қилмоқчи эканини фиръавнимизга аён этибди.
26Еттита семиз сигир ва еттита тўлиқ бошоқ етти йил деганидир, буларнинг маъноси бирдир. Шу йиллари фаровонлик бўлади.
27Еттита озғин, хунук сигир билан еттита пучайган бошоқ ҳам етти йил деганидир. Шу йиллари қаҳатчилик бўлади.
28Фиръавн жаноблари! Айтганимдай, Худо нима қилмоқчи эканини сизга кўрсатибди.
29Бутун Миср юртида етти йил давомида ҳосил ниҳоятда мўл бўлади.
30Лекин шундан кейин етти йил давомида шундай даҳшатли қаҳатчилик бўладики, Мисрда олдинги фаровонлик йиллари унутилиб кетади. Қаҳатчилик юртни хароб қилади.
31Қаҳатчилик ниҳоятда оғир бўлганидан, одамлар хотирасидан фаровонлик даври тамомила ўчиб кетади.
32Фиръавн жаноблари икки марта туш кўрганларининг маънооси шуки, бу иш муқаррар юз беришини Худо таъкидлаяпти, Худо буни яқин орада амалга оширади.
33Шунинг учун, фиръавн жаноблари, сиз ақл–идрокли, доно бир одамни танлаб олиб, Миср юрти устидан тайинланг.
34Яна юрт устидан назоратчилар тайин қилинг. Ўша назоратчилар ҳосилдор етти йил давомида Миср юртидаги бутун ҳосилнинг бешдан бир қисмини олсинлар.
35Уларга фармон беринг: фаровонлик йиллари давомида улар дон ғамлашсин, сизнинг назоратингиз остида шаҳарларда дон йиғиб, қўриқлашсин.
36Шу йўл билан етти йил қаҳатчилик даврида озиқ–овқат бўлсин, деб дон ғамланиб туради. Акс ҳолда қаҳатчилик шубҳасиз юртни хароб қилади, бутун халқ ҳалок бўлади.
Юсуф — Миср ҳокими
37Юсуфнинг маслаҳати фиръавнга ҳам, унинг барча аъёнларига ҳам жуда маъқул келди.
38Фиръавн аъёнларига: “Биз Юсуфдан бошқа Худонинг Руҳи бошқарадиган бирорта одамни топа олармидик”, деб айтди.
39Шу боисдан Юсуфга:
— Худо буларнинг ҳаммасини сенга аён қилган экан, бу юртда энг ақл–идрокли, доно одам сенсан, — деди.
40— Мен сени ўзимга вазир қилиб тайинлайман, бутун халқим сенинг буйруғингга итоат этади. Мен сендан фақат тахтим билан устунман, холос.
41Фиръавн яна Юсуфга:
— Мана, сени бутун Миср юрти устидан ҳоким қилиб тайинладим, — деди.
42Сўнг фиръавн ўзининг муҳр узугини бармоғидан чиқариб, Юсуфнинг бармоғига тақиб қўйди. У Юсуфга шоҳона либослар кийгизиб, бўйнига олтин занжир тақиб қўйди.
43Фиръавн Юсуфга ўнг қўл вазир сифатида извошини ҳам тақдим қилди. Юсуф қаерга бормасин, одамларга: “Тиз чўкинглар!” деган буйруқ бериларди. Шундай қилиб, фиръавн Юсуфни бутун Миср юрти устидан ҳоким қилди.
44Фиръавн Юсуфга яна шундай деди:
— Мен фиръавн бўлсам ҳам, бутун Миср юртида бирон кимса сенинг ижозатингсиз ҳатто миқ этолмайди.
45Фиръавн Юсуфга Зофнат–Паниёх, деб исм қўйди ва Он шаҳри
[298]руҳонийси Пўтиферонинг қизи Осанатни олиб берди. Шундай қилиб, Юсуф бутун Миср юртида ҳоким бўлиб қолди.
46Юсуф Миср фиръавни хизматига кирган пайтда, ўттиз ёшда эди. Юсуф фиръавн саройидан чиқиб, бутун Миср юртини кезиб чиқарди.
47Етти йил фаровонлик даврда ер мўл–кўл ҳосил берди.
48Шу йиллар давомида Юсуф Мисрда етиштирилган ҳосилдан бир қисмини олиб, шаҳарларда дон ғамлади. Хусусан ҳар бир шаҳар атрофидаги далалардан ўша шаҳарга дон йиғиларди.
49Юсуф шунчалик кўп дон ғамладики, денгиздаги қумдек кўп эди. Шунинг учун донни ўлчамай қўйди. Дон беҳисоб даражада кўп эди.
50Қаҳатчилик йиллари бошланишидан олдин, Юсуф хотини Осанатдан икки ўғил кўрди.
51Юсуф: “Қайғуларимни ва отам хонадонини Худо эсимдан чиқарди”, деб тўнғич ўғлининг исмини Манаше
[299] қўйди.
52Иккинчи ўғлининг исмини Эфрайим
[300] қўйди. “Чунки, — деди Юсуф, — мен азоб–уқубат тортган юртда Худо мени баракали қилди.”
53Ниҳоят, ҳосилдор етти йил ҳам тугади.
54Юсуф таъбир қилгандай, етти йиллик қаҳатчилик бошланди. Атрофдаги ҳамма юртларда дон танқис бўлиб, Миср юртидагина нон бор эди.
55Охири, Миср юртида ҳам очарчилик бошланди. Миср халқи нон сўраб фиръавнга ёлворди. Фиръавн эса халққа: “Юсуфга боринглар, у нима деса, шуни қилинглар”, деди.
56Қаҳатчилик кучайиб, бутун юртга ёйилгач, Юсуф ҳамма омборхоналарнинг эшикларини очиб, Мисрликларга дон сота бошлади.
57Бутун дунё бўйлаб қаҳатчилик кучайиб борар, шунинг учун атрофдаги юртларнинг халқлари Юсуфдан дон сотиб олгани Мисрга келишарди.
42–БОБ
Юсуфнинг акалари дон сотиб олгани Мисрга келишади
1Ёқуб: “Мисрда дон бор экан”, деб эшитгач, ўғилларига деди:
— Бир–бирларингизга термулиб ўтираверасизларми?
2Мисрда дон бор экан, деб эшитдим. Боринглар, ўзимизга дон сотиб олиб келинглар, тағин очликдан ўлиб кетмайлик.
3Шундай қилиб, Юсуфнинг ўнта акаси дон сотиб олгани Мисрга кетишди.
4Лекин Ёқуб Юсуфнинг укаси Беняминни ўғиллари билан бирга юбормади. “Бенямин ҳам бирор фалокатга йўлиқмасин”, деб қўрқарди.
5Шундай қилиб, Ёқубнинг
[301] ўғиллари дон сотиб олгани келган бошқа одамлар билан бирга Мисрга келишди. Чунки Канъон юртига ҳам очарчилик етиб келганди.
6Юсуф бу пайтда бутун Миср устидан ҳоким бўлгани учун, юрт халқига дон сотар эди. Юсуфнинг акалари келиб, бошлари ерга теккудай бўлиб, унга таъзим қилишди.
7Юсуф акаларини кўрибоқ, дарров таниди. Лекин Юсуф уларга худди нотанишлардай муомала қилди:
— Қаердан келдингиз? — деб дағаллик билан сўради Юсуф улардан.
— Канъон юртидан, дон сотиб олгани келдик, — деб жавоб беришди улар.
8Юсуф акаларини таниган бўлса ҳам, акалари Юсуфни танимадилар.
9Юсуф акалари тўғрисида анча йиллар олдин кўрган тушларини эслади. Юсуф уларга:
— Сизлар жосуссизлар! — деди. — Сизлар бу юртнинг заиф томонларини билиш учун келгансизлар.
10Йўқ, ҳазрати олийлари! Бу қулларингиз фақат дон сотиб олгани келишган! — деб жавоб бердилар акалари.
11— Биз ҳаммамиз бир одамнинг фарзандларимиз, тўғри одамлармиз. Бу қулларингиз ҳеч қачон жосуслик қилишмаган!
12— Йўқ! Сизлар бу юртнинг заиф томонларини билиш учун келгансизлар! — деди Юсуф.
13— Биз, қулларингиз, ўн иккита ака–укамиз, отамиз Канъон юртида, — дейишди улар. — Энг кичик укамиз у ерда отамиз билан қолди. Битта укамиз эса нобуд бўлган.
14— Сизлар жосуссизлар дедимми, жосуссизлар! — дея гапида туриб олди Юсуф.
15— Энди айтганларингизни текшириб кўраман. Фиръавннинг номини ўртага қўйиб қасам ичаманки, агар энг кичик укангиз бу ерга келмаса, сизлар Мисрдан кетмайсизлар.
16Сизлардан биттангиз бориб, укангизни олиб келасизлар, қолганларингиз зиндонда ётиб турасизлар. Айтганларингиз тўғрими, йўқми, текширилади. Агар тўғри бўлмаса, фиръавннинг номини ўртага қўйиб қасам ичаманки, сизлар шубҳасиз жосус бўлиб чиқасизлар.
17Юсуф уларнинг ҳаммасини уч кун зиндонга қамаб қўйди.
18Учинчи куни Юсуф уларга деди:
— Мен Худодан қўрқадиган одамман. Агар менинг айтганларимни қилсангиз, тирик қоласизлар.
19Агар тўғри одамлар бўлсаларингиз, биттангиз зиндонда қоласиз, қолганларингиз эса оч қолган оилаларингиз учун дон олиб, уйларингизга кетишларингиз мумкин.
20Кичик укангизни менинг олдимга олиб келасизлар. Шу йўл билан сизларнинг сўзларингизни текшириб кўраман. Гапларингиз тўғри бўлса, сизларга шафқат қиламан.
Ҳаммалари бу гапга рози бўлишди.
21Улар бир–бирларига гапира бошлади: “Мана, укамизга нима қилган бўлсак, энди жазосини тортяпмиз. У қанчалар азобланганини кўзимиз билан кўриб, ёлворишларини эшитганимизда ҳам, қулоқ солмаган эдик. Шу сабабдан бу азоблар ўзимизнинг бошимизга ҳам келди.”
22Шунда Рубен уларга деди:
— Болага зарар етказманглар, деб айтмаганмидим?! Лекин сизлар гапимга қулоқ солмадингиз. Мана энди унинг қони бизни тутади.
23Юсуф шу ерда турган эди. Ака–укалар: “Гапимизни мана бу одам тушунади”, деб хаёлларига ҳам келтирмасдилар. Чунки Юсуф акалари билан тилмоч орқали гаплашарди.
24Юсуф акаларининг олдидан кетиб, йиғлади. Бир оз ўзини босиб олгач, қайтиб келиб, улар билан гаплашди. Сўнг уларнинг орасидан Шимўнни ажратиб олди ва уларнинг кўзи олдида боғлатди.
Юсуфнинг акалари Канъонга қайтишади
25Шундан кейин Юсуф хизматкорларига шундай буйруқ берди: “Бу одамларнинг қопларини донга тўлдириб беринглар. Ҳар бирининг кумушларини
[302] қопига қайтариб солиб қўйинглар, уларга йўл учун керакли озиқ–овқат беринглар.” Ҳаммаси Юсуф буюргандай бўлди.
26Ака–укалар донларни эшакларига юклаб, йўлга тушдилар.
27Кечаси бир жойда тунагани тўхтадилар. Улардан бири қопини очиб, эшагига ем олмоқчи бўлган эди, қараса, қоп ичида кумушлари турибди!
28У ака–укаларига: “Қаранглар! Мана кумушларим! Қопимнинг ичида экан!” деб ҳайратланди. Шунда уларнинг юраклари қинидан чиққудай бўлиб қалтираб, бир–бирларига: “Оббо, буниси Худонинг бизга нима қилгани экан”, дер эдилар.
29Улар Канъон юртига — оталари ҳузурига қайтиб келганларидан кейин, бошларидан ўтган ҳамма воқеаларни унга айтиб бердилар:
30— Ўша юртнинг ҳокими биз билан жуда қўпол гаплашди, бизни, жосуссизлар, деди.
31Лекин биз тўғри одам эканимизни, жосус эмаслигимизни айтдик.
32Унга: “Биз ўн иккита ака–укамиз, битта отанинг фарзандларимиз, битта укамиз нобуд бўлган, энг кичик укамиз отамиз билан Канъонда қолган”, деб айтдик.
33Кейин ўша юртнинг ҳокими бизга айтди: “Сизларнинг тўғри одамлар эканингизни текшириб кўраман. Биттангиз мен билан қоласиз, бошқаларингиз эса оч қолган оилаларингиз учун дон олиб кетаверасизлар.
34Энг кичик укангизни менинг олдимга олиб келасизлар. Ана шунда сизлар жосус эмас, балки тўғри одамлар эканингизни билиб оламан. Сўнгра мана бу укангизни сизлар билан бирга жўнатиб юбораман. Сизлар дон сотиб олгани тез–тез келиб тураверасизлар
[303].”
35Улар қопларини бўшатаётганларида, қарасалар, ҳаммасининг қопи ичида тугунчада кумушлари турибди. Ота–болалар тугунчалардаги кумушларни кўрганларида, ваҳимага тушдилар.
36Шунда Ёқуб ўғилларига айтди:
— Мени ҳамма болаларимдан жудо қилмоқчимисизлар? Юсуф йўқолди, Шимўн ҳам йўқ, энди эса Беняминни олиб кетмоқчисизлар! Пешанам мунча шўр бўлмаса!
37Рубен отасига деди:
— Агар Беняминни сизга қайтариб олиб келмасам, майли, менинг иккала ўғлимни ўлдираверинг! Беняминни менга ишониб топширинг, ўзингизга қайтариб олиб келиб бераман.
38— Ўғлим сизлар билан бирга бормайди, — деди Ёқуб. — Акаси Юсуф ўлган, ўзи ёлғиз қолди
[304]. Йўлда у бирор фалокатга йўлиқиши мумкин. Қариганимда мени қайғудан ўликлар диёрига
[305] киритасизлар.
43–БОБ
Юсуфнинг акалари Беняминни Мисрга олиб келишади
1Канъон юртида қаҳатчилик ҳаддан ортиқ кучайди.
2Ёқубнинг ўғиллари Мисрдан олиб келган донни еб тугатишди. Шундан кейин Ёқуб ўғилларига:
— Яна бориб, бир оз дон сотиб олиб келинглар, — деди.
3Яҳудо отасига шундай деди:
— Ўша одам, укангизни олиб келмагунларингизча, кўзимга кўринманглар, деб бизни огоҳлантирган.
4Агар укамизни биз билан бирга жўнатсангиз, бориб, сизга дон сотиб олиб келардик.
5Лекин Беняминни юбормасангиз, биз ҳам бормаймиз. Чунки ўша одам, укангизни олиб келмасангиз, кўзимга кўринманглар, деб айтган.
— Нимага ўша одамга, яна укамиз бор, деб бошимга бало орттирдингиз?! — деб зорланди.
7Улар шундай жавоб бердилар:
— У одам: “Отангиз ҳаётми? Бошқа укангиз ҳам борми?” деб ўзимиз, оиламиз тўғрисида сўраб–суриштирди. Биз унинг саволларига жавоб бердик. “Укангизни менинг олдимга олиб келинглар”, деб айтишини қаердан билибмиз?!
8Яҳудо отасига деди:
— Укамизни мен билан жўнатинг, энди йўлга чиқайлик, токи сизу биз, болаларимиз очликдан ўлмай, тирик қолайлик.
9Унга мен ўзим кафил бўламан, у учун мени масъул, деб билаверинг. Агар уни қайтариб олиб келиб қўлингизга топширмасам, умр бўйи сизнинг олдингизда айбдор бўлиб қолай.
10Агар орқага сурмаганимизда эди, ҳозиргача икки марта бориб келган бўлардик.
11Ниҳоят, Ёқуб ўғилларига деди:
— Бошқа иложи йўқ экан, энди бундай қилинглар: юртимизнинг ноз–неъматларидан қопларингизга солинглар. Бир оз мумиё, асал, хушбўй зираворлар, мирра, писта, бодом ҳам олиб, ўша одамга ҳадя қилиб олиб боринглар.
12Ўтган сафар қопларингизга кумушларни солиб қайтариб юборишган эди, шунинг учун кумушни икки баробар кўп олинглар. Кимдир адашган бўлиши мумкин.
13Укангизни ҳам олинглар–у, ҳозироқ ўша одамнинг олдига жўнанглар.
14Ўша одам болаларимга раҳм қилсин, деб Қодир Худога илтижо қиламан, токи у Шимўн билан Беняминни қайтариб юборсин. Агарда фарзандларимдан жудо бўладиган бўлсам, майли, бўла қолай.
15Шундай қилиб, улар ҳар хил ҳадялар, икки баробар кўп кумуш олдилар–да, Беняминни ҳам эргаштириб, Мисрга шошилдилар. Мисрга етиб келиб, Юсуфнинг ҳузурига кирдилар.
16Юсуф уларнинг ёнида Беняминни ҳам кўрди ва қулбошисига буюрди: “Бу одамларни уйга олиб бор, биронта жонлиқ сўйиб, тайёргарлик кўр. Улар тушликни мен билан бирга ейдилар.”
17Қулбоши Юсуф айтгандай қилди: ака–укаларни Юсуфнинг уйига олиб кетди.
18Қулбоши ака–укаларни Юсуфнинг уйига олиб келгани учун, улар жуда қўрқиб кетишди. Улар бир–бирига дедилар: “Ўтган сафар қопларимизга кумушларимизни қайтариб солиб қўйишган эди. Шу сабабдан бизни бу ерга олдириб келган. Энди у бизни ўғирликда айблайди. Бизни ушлаб, қул қилиб олади, эшакларимизни ҳам тортиб олади.”
19Юсуфнинг дарвозаси олдида ака–укалар қулбошига айтдилар:
20— Кечирасиз, ҳазрат, биз ўтган сафар ҳам дон сотиб олгани келган эдик.
21Уйга қайтиб кетаётганимизда, тунда дам олгани бир жойда тўхтаб, қопларимизни очдик. Дон сотиб олганимизда тўлаган кумушимизнинг ҳаммаси қопларимизнинг ичида экан. Мана, ўша кумушларни қайтариб олиб келдик.
22Биз яна дон сотиб олгани қўшимча кумуш олиб келдик. Ким у кумушларни қопларимизга солиб қўйган экан, билмаймиз.
23— Хотиржам бўлинглар, — деди Юсуфнинг қулбошиси, — бу тўғрида хавотир олманглар. Дон сотиб олишга келтирган кумушларингизнинг ҳаммасини мен олган эдим. Худойингиз — отангизнинг Худоси қопларингизга хазина солиб қўйган бўлса керак.
Сўнг қулбоши Шимўнни уларнинг олдига олиб келди.
24Қулбоши ака–укаларни Юсуфнинг уйига олиб келгандан кейин, уларга сув берди. Ака–укалар оёқларини ювиб олишди. Қулбоши уларнинг эшакларига ҳам ем берди.
25Ака–укаларга, Юсуф ҳазрати олийлари билан бирга тушлик қиласизлар, деб айтишди. Шунинг учун Юсуф келгунча, улар ҳадяларини тайёрлаб қўйдилар.
26Юсуф уйга келгач, улар ҳадяларини Юсуфга бериб, мук тушиб таъзим қилишди.
27Юсуф улардан ҳол–аҳвол сўради.
— Отангизнинг аҳволлари қалай? Кекса отамиз бор, деб айтган эдингиз. У ҳозир ҳам ҳаётми?
28— Қулингиз — отамиз яхши юрибдилар, ҳозир ҳаётлар, — деб жавоб беришди ака–укалар. Сўнг улар Юсуфга эгилиб таъзим қилишди.
29Юсуф туғишган укаси Беняминни кўриб, улардан сўради:
— Кенжа укамиз бор, деб айтган эдингиз. Шу бола укангизми? Худо сенга марҳамат қилсин, ўғлим!
30Юсуф шундай деб, укасига меҳри товланиб кетганидан йиғлаб юборай дерди. Шунинг учун Юсуф дарров ичкари хонага чиқди–ю, у ерда йиғлаб юборди.
31Бир оздан кейин Юсуф юзларини ювиб, ўзини қўлга олди ва ака–укаларининг олдига қайтиб кирди. “Таомлар келтирилсин!” деб буйруқ берди.
32Юсуфга алоҳида дастурхонда, ака–укаларига эса бошқа дастурхонда таомлар тортилди. Юсуфникидаги Мисрликлар эса алоҳида дастурхонда таом ейишди. Мисрликлар ибронийлар билан дастурхон атрофида бирга ўтириб овқат ейишдан ҳазар қилишар эди.
33Юсуф ҳар бир акасига қайси жойда ўтиришини кўрсатди. Ҳар бирини ёши бўйича, катта–кичиклигига қараб ўтқазди. Ака–укалар бир–бирларига таажжуб билан қараб қўйдилар.
34Ака–укаларга таомларни Юсуфнинг дастурхонидан тарқатишди. Беняминга берилган таом бошқа акалариникига қараганда беш ҳисса кўп эди. Ака–укалар таомни еб, Юсуф билан бирга май ичиб, хушнуд бўлдилар.
44–БОБ
Йўқолган қадаҳ
1Ака–укалар кетишга тайёрланишди. Юсуф қулбошисига шундай кўрсатма берди: “Бу одамларнинг қопларини кўтара оладиган қилиб донга тўлдир. Ҳар бирининг қопига кумушларини қайтариб солиб қўй.
2Кенжасининг қопи ичига эса кумушлари билан бирга менинг кумуш қадаҳимни ҳам солиб қўй.” Қулбоши ҳаммасини Юсуф айтгандай қилди.
3Эртасига тонг ёришиши биланоқ, ака–укаларни юк ортилган эшаклари билан жўнатиб юборишди.
4Улар ҳали шаҳардан унча узоқлашмаган ҳам эдиларки, Юсуф қулбошисига буюрди:
— Бор, анави одамларнинг изидан туш. Уларга етиб олганингдан кейин шундай деб айт: “Нимага яхшиликка ёмонлик қилдингиз?
5Хўжайинимнинг кумуш қадаҳини ўғирлаганингиз нимаси?
[307] Хўжайиним ичимлик ичиш учун, фол очишда фойдаланарди
[308], ахир! Қандай ёмон иш қилиб қўйибсизлар–а!”
6Қулбоши ака–укаларга етиб олиб, ўргатилган гапларни айтди.
7— Нимага бундай гапларни гапиряпсиз?! — деб жавоб қайтаришди улар. — Худо сақласин! Бу қулларингиз унақа иш қилмайди!
8Ўзингиз ўйланг, қопларимиздан топиб олган кумушларни Канъондан сизга қайтариб олиб келдик–ку. Шундай экан, биз хўжайинингизнинг уйидан кумуш ёки олтин ўғирлармидик?!
9Агар ўша нарса биз, қулларингиздан топилса, майли, ўша одам ўлдирилсин. Қолганларимиз ҳазрати олийларига қул бўлайлик.
10— Майли, мен розиман, сизлар айтганча бўла қолсин, — деди қулбоши. — Кумуш қадаҳ кимдан топилса, у менга қул бўлади. Қолганларингиз эса озод бўласизлар.
11Сўнгра ҳар бири тезда эшаклари устидан қопларини олиб, очдилар.
12Юсуфнинг қулбошиси тўнғичининг қопидан бошлаб кенжасининг қопигача титиб чиқди. Қадаҳ Беняминнинг қопидан чиқиб қолса бўладими!
13Улар умидсизликка тушиб, қайғудан кийимларини йиртдилар. Эшакларига яна юкларини ортиб, орқага — шаҳарга қайтиб келдилар.
14Яҳудо ва ака–укалар Юсуфнинг уйига келишди. Юсуф ҳали уйида экан. Ака–укалар Юсуфнинг олдида ўзларини ерга отдилар.
15— Бу қилганингиз нимаси? — деб сўроққа тутди Юсуф уларни. — Мендай бир одам фол очиб билиб олишимни билмасмидингиз?!
16— Жаноби олийларига нима ҳам дердик? Худо бу қулларингизнинг қилган жиноятларини фош қилди. Энди ўзимизни қандай ҳимоя қила олардик?! Қандай қилиб ўзимизни оқлардик?! Жаноби олийлари! Сизнинг қадаҳингиз укамизнинг қопидан топилган экан, энди укамиз билан бирга биз, ҳаммамиз, сизга қул бўлишга тайёрмиз.
17— Йўқ, Худо сақласин! Ҳечам бундай қилмайман! — деди Юсуф. — Фақат қадаҳни ўғирлаган одамгина менга қул бўлади. Қолганларингиз эса эсон–омон отангизнинг олдига қайтинглар.
Яҳудо Бенямин учун ёлворади
18Шунда Яҳудо Юсуфга яқинроқ келиб деди:
— Жаноби олийлари! Ўзингиз фиръавн кабисиз. Мен, сиз, жанобларига, бир оғиз сўз айтсам, ғазабланманг.
19Сиз биздан: “Отангиз ёки укангиз борми?” деб сўраган эдингиз.
20Биз шундай деб жавоб бердик: “Ҳа, қари отамиз ва кенжа укамиз ҳам бор, отамиз уни кексайганда кўрган. Унинг акаси эса ўлган, онасидан бир ўзи ёлғиз қолган. Отамиз уни жуда яхши кўради.”
21Кейин сиз биз, қулларингизга: “Ўша укангизни менинг олдимга олиб келинглар, уни ўзим кўрайин–чи”, дедингиз.
22Биз эса сизга: “Бола отасини ташлаб кела олмайди, агар ташлаб келса, отаси ўлиб қолиши мумкин”, деб айтдик.
23Кейин сиз бизга: “Укангизни олиб келмагунларингизча, кўзимга кўринманглар”, дедингиз.
24Қулингиз — отамизнинг ҳузурига қайтиб борганимизда, сизнинг гапларингизни унга айтдик.
25Вақти келиб, отамиз бизга: “Яна бориб, ўзимизга бир оз дон сотиб олиб келинглар”, деди.
26Лекин биз отамизга айтдикки: “Ўзимиз бора олмаймиз, агар кенжа укамиз биз билан бирга кетсагина, бора оламиз, укамиз бормагунча, биз ўша одамнинг кўзига кўрина олмаймиз.”
27Шунда отамиз бизга деди: “Биласизларки, хотиним Роҳиладан иккита ўғил қолган эди.
28Биридан айрилдим, уни шубҳасиз, йиртқич ҳайвон тилка–пора қилиб ташлаган. Уни ўшандан кейин кўрмадим.
29Агар бунисини ҳам мендан олиб кетсаларингиз, у бирор фалокатга йўлиқиб қолса, қариганимда мени қайғудан ўликлар диёрига
[309] киритасизлар.”
30Энди, жаноби олийлари, мен отамнинг олдига бу болани ташлаб бора олмайман. Отамизнинг умри бу боланинг ҳаётига боғлиқ.
31Бола биз билан йўқлигини отамиз кўргандан кейин, у ўлиб қолади. Биз эса кекса отамизни қайғудан ўликлар диёрига тиқамиз.
32Мен, қулингиз, мана шу бола учун отамга кафил бўлганман. Отамга: “Агар уни қўлингизга қайтариб олиб келиб топширмасам, умр бўйи сизнинг олдингизда айбдор бўлиб қолай”, деб айтганман.
33Илтимос қиламан, жаноби олийлари, шу боланинг ўрнига мен сизга қул бўлиб қолай, рад этманг. Бола акалари билан бирга қайтиб кетаверсин.
34Агар бола мен билан бирга кетмаса, отамнинг олдига қайси юз билан қайтиб бораман?! Отамнинг бошига тушадиган кулфатларга қараб туришга бардош беролмайман.
45–БОБ
Юсуф акаларига ўзини танитади
1Энди Юсуф ортиқ чидаб тура олмади. У хизматкорларига: “Ҳамма ҳузуримдан чиқсин!” деб буюрди. Юсуф ўзини ака–укаларига танитганда, ҳузурида ҳеч ким қолмаган эди.
2У шундай қаттиқ йиғладики, хонадонидаги Мисрликлар эшитди. Бу янгилик тезда фиръавннинг саройига етиб борди.
3— Мен Юсуфман! — деди у акаларига. — Отам ҳали ҳам ҳаёт экан–да?
Лекин ака–укалар Юсуфнинг қаршисида даҳшатга тушиб, жавоб беришга тиллари ожиз эди.
4— Менга яқинроқ келинглар! — деди Юсуф. Ака–укалари унга яқинроқ боришди.
— Мен Юсуфман! — деди у яна, — сизлар Мисрга сотган укангизман!
5Мени бу ерга сотганингиздан ғам чекманглар, ўзларингиздан хафа ҳам бўлманглар. Худо шундай қилди. Худо инсонлар ҳаётини сақлаб қолиш учун сизлардан олдин мени бу ерга жўнатган экан.
6Икки йилдирки, юртда қаҳатчилик. Яна беш йил бу юртда на ер ҳайдалади, на ҳосил бўлади.
7Худо ана шундай ғаройиб йўл билан сизларни ва наслингизни қутқариб, омон қолдириш учун сизлардан олдин мени юборди.
8Ҳа, мени бу ерга сизлар эмас, Худо юборган! Худо мени фиръавнга маслаҳатчи, унинг бутун хонадонига хўжайин, Миср юрти устидан ҳоким қилди.
9Тез бўлинглар, отамнинг олдига қайтиб бориб, унга шундай деб айтинглар: “Ўғлингиз Юсуфни Худо бутун Миср устидан ҳоким қилибди. Кечиктирмай йўлга отланинг.
10Сиз Гўшен ерларига
[310] ўрнашар экансиз. Ўзингиз, болаларингиз, набираларингиз, қўй–эчкиларингиз, подаларингиз — ҳамма мол–мулкингиз билан бирга Юсуфга яқин жойда бўласиз.
11Сизга Юсуф қараб турар экан. Ҳали олдимизда беш йил қаҳатчилик турибди. Ўзингиз ҳам, хонадонингиз ҳам оч қолмас экан, чорвангиз ҳам оч қолмас экан.”
12Ўзларингиз кўриб турибсизлар, Бенямин, сен ҳам кўриб турибсан, сизларга бу гапларни айтаётган ҳақиқатан мен, Юсуфман.
13Мисрда мен қанчалик шон–шуҳратга эришганимни, ўз кўзларингиз билан кўрганингизни отамга айтинглар. Отамни тезлик билан менинг олдимга олиб келинглар.
14Юсуф Беняминни қучоқлаб, бўйнига осилиб, хурсандликдан йиғлар, Бенямин ҳам йиғлар эди.
15Сўнг Юсуф йиғлаганича, акаларини бирма–бир қучоқлаб ўпди. Энди акалари Юсуф билан бемалол гаплаша бошладилар.
16“Юсуфнинг ака–укалари келибди!” деган хабар тезда фиръавн саройига етиб борди. Фиръавн ва унинг аъёнлари ғоятда хурсанд бўлдилар.
17Фиръавн Юсуфга деди:
— Ака–укаларингга айт, юкларини уловларига ортиб, Канъонга қайтишсин.
18Отангни, бола–чақаларини олиб, Мисрга қайтиб келишсин. Мен уларга юртнинг энг яхши ерларини берай. Улар бу ерда тўкин–сочинликда яшайдилар.
19Акаларингга айт, Мисрдан аравалар олиб кетишсин. Хотинларини, болаларини, отангни ўша араваларда бу ерга олиб келишади.
20Қолиб кетган мол–мулкларига ачинишмасин. Мисрнинг энг яхши ноз–неъматлари уларникидир.
21Ёқубнинг
[311] ўғиллари айтилгандай қилдилар: фиръавннинг кўрсатмасига биноан, Юсуф уларга аравалар берди. Шунингдек, уларга йўл учун озиқ–овқат ҳам ғамлаб берди.
22Юсуф акаларининг ҳар бирига бир сидрадан янги кийим–бош, Беняминга эса беш сидра кийим–бош ва уч юз бўлак кумуш
[312] берди.
23Отамга, деб ўнта эшакка Мисрнинг энг яхши ноз–неъматларидан, ўнта эшакка дон, отаси учун йўлда егани озиқ–овқат юклаб жўнатди.
24Юсуф акаларини йўлга кузатиб қўйди. Улар йўлга чиқаётганларида Юсуф: “Йўлда жанжаллашиб юрманглар
[313]”, деди.
25Шундай қилиб, улар Мисрдан Канъон юртига — оталари ҳузурига қайтиб келдилар.
26“Юсуф тирик экан! У бутун Миср юртининг ҳокими экан!” деб айтишди ўғиллари. Ёқуб бу янгиликдан ҳанг–манг бўлиб қолди, ўғилларининг гапига ишонмади.
27Лекин ўғиллари Ёқубга Юсуфнинг ҳамма гапларини айтиб бўлиб, “Отамни Мисрга олиб келинглар”, деб Юсуф юборган араваларни кўрганда, Ёқубнинг руҳи тетиклашди.
28— Худога шукр, ўғлим Юсуф тирик экан, менга шунинг ўзи кифоя, — деди Ёқуб, — ўлмасимдан бурун бориб уни кўриб қолай.
46–БОБ
Ёқуб ва унинг оиласи Мисрга кетади
1Шундай қилиб, Ёқуб
[314] бутун мол–мулкини олиб, йўлга чиқди. У Бэршэвага
[315] етиб келиб, отаси Исҳоқнинг Худосига қурбонликлар қилди.
2Тунда Худодан Ёқубга ваҳий келди:
— Ёқуб! Ёқуб!
— Лаббай! — деди у.
3— Мен Худоман, отангнинг Худосиман, — деди Худо. — Қўрқмасдан Мисрга боравер, Мен у ерда сендан буюк халқ яратаман.
4Мен сен билан бирга Мисрга бориб, Сенинг наслингни у ердан Ўзим олиб чиқаман. Сен Юсуфнинг қўлида жон берасан.
5Сўнгра Ёқуб Бэршэвадан кетди. Ўғиллар отасини, болаларини, хотинларини фиръавн юборган араваларга ўтқаздилар.
6Улар Канъонда орттирган чорвасини, ҳамма мол–мулкини олиб, Мисрга кетдилар. Ёқуб ва унинг ҳамма оила аъзолари
7— ўғиллари, қизлари ва набиралари кетдилар.
8Мисрга кетган Исроил халқи, яъни Ёқуб наслининг исмлари қуйидагичадир:
Ёқубнинг Леахдан кўрган насли
Ёқубнинг тўнғич ўғли Рубен ва
9унинг ўғиллари — Ханўх, Паллув, Хазрон ва Карми.
10Шимўн ва унинг ўғиллари — Ямувол, Ёмин, Охад, Ёхин, Зўхар ва Шовул. (Шовулнинг онаси Канъонлик эди.)
11Леви ва унинг ўғиллари — Гершон, Қоҳот, Марори.
12Яҳудо ва унинг ўғиллари — Ғур, Ўнан, Шело, Параз ва Зерах. (Лекин Ғур ва Ўнан Канъон юртида вафот этган эдилар
[316].)
Параз ва унинг ўғиллари — Хазрон ва Хомул.
13Иссахор ва унинг ўғиллари — Тўло, Пувах, Ёшув
[317] ва Шимрон.
14Забулун ва унинг ўғиллари — Саред, Элўн ва Яхлиёл.
15Ёқубнинг Леахдан кўрган ана шу насли ва қизи Дина Паддон–Орамда
[318] туғилган эдилар. Ёқубнинг Леахдан тарқалган насли жами бўлиб ўттиз уч киши эди.
Леахнинг чўриси Зилподан Ёқубнинг кўрган насли
16Гад ва унинг ўғиллари — Зафўн
[319], Хаги, Шуно, Эзбўн, Эри, Арўд
[320] ва Эрали.
17Ошер ва унинг ўғиллари — Йимнах, Йишво, Йишви ва Бариё. Буларнинг Серах деган сингиллари ҳам бор эди. Бариёнинг ўғиллари — Хабер ва Малхиёл.
18Ёқубнинг Зилподан туғилган насли ана шулардир. Лобон қизи Леахга Зилпони чўри қилиб берган эди. Улар ҳаммаси бўлиб ўн олти киши эди.
Ёқубнинг Роҳиладан кўрган насли
19Ёқубнинг хотини Роҳиладан туғилган ўғиллар — Юсуф билан Бенямин.
20Юсуф Миср юртида хотини Осанатдан Манаше ва Эфрайимни кўрди. Осанат Он шаҳрининг
[321]руҳонийси Пўтиферонинг қизи эди.
21Бенямин ўғиллари — Бэлах, Бохир, Ошбол, Гера, Нўмон, Эхи, Рўш, Мупим, Хупим ва Ард.
22Ёқубнинг Роҳиладан тарқалган насли ана шулардир. Улар ҳаммаси бўлиб ўн тўрт киши эди.
Роҳиланинг чўриси Билхахдан Ёқубнинг кўрган насли
23Дан ва унинг ўғли — Хушим.
24Нафтали ва унинг ўғиллари — Яхзаёл, Гўно, Изар ва Шиллем.
25Ёқубнинг Билхахдан тарқалган насли ана шулардир. Билхахни Лобон қизи Роҳилага чўри қилиб берган эди. Ҳаммаси бўлиб етти киши эди.
26Ёқуб билан бирга Мисрга келган унинг насли ҳаммаси бўлиб олтмиш олти киши
[322] эди. Келинлари бу ҳисобга кирмасди.
27Юсуф Мисрда икки ўғил кўрган эди. Шундай қилиб, Ёқуб хонадонидан Мисрга келганлар ҳаммаси бўлиб етмиш киши
[323] эди.
Ёқуб ва унинг хонадони Мисрда
28Ёқуб Яҳудога: “Юсуф бизни Гўшен ерларига
[324] бошлаб борсин”, деб олдин уни Юсуфнинг олдига жўнатган эди. Улар Гўшенга етиб келганларидан кейин,
29Юсуф аравасини қўшиб, отасини кутиб олиш учун Гўшенга кетди. Юсуф отасини кўриши биланоқ, уни қучоқлаб, бўйнига осилиб, узоқ йиғлади.
30Ёқуб Юсуфга:
— Тирик эканингни кўзларим билан кўрдим, энди ўлсам ҳам армоним йўқ, — деди.
31Юсуф акаларига, отаси хонадонининг қолган аҳлига деди:
— Мен бориб, фиръавнга: “Канъон юртидан ака–укаларим, отамнинг қолган оила аъзолари менинг олдимга келишди”, деб хабар берайин.
32Мен фиръавнга яна: “Улар чўпон, чорвадорлик билан шуғулланишади, мол–қўйларини, бор мулкини олиб келишибди”, деб айтайин.
33Фиръавн сизларни чақириб: “Касб–корингиз нима?” деб сўраб қолса,
34унга: “Биз, қулларингиз, ёшлигимиздан ҳозиргача чўпонлик билан машғулмиз, ота–боболаримиз ҳам чўпон бўлиб ўтишган”, деб айтинглар. Токи Гўшен ерларига ўрнашиб олишларингизга у ижозат берсин. Чунки Мисрликлар чўпонлардан ҳазар қилишади.
47–БОБ
1Шундан кейин, Юсуф фиръавннинг ҳузурига бориб, шундай деди: “Менинг отам, ака–укаларим мол–қўйларини, бутун мулкини олиб, Канъон юртидан келишди. Улар ҳозир Гўшен ерларида
[325].”
2Юсуф акаларидан бештасини фиръавн ҳузурига чиқарди.
3Фиръавн улардан:
— Касб–корингиз нима? — деб сўради.
— Биз, қулларингизнинг касби чўпон, ота–боболаримиз ҳам чўпон ўтишган, — деб жавоб беришди улар фиръавнга.
4— Биз, Мисрда истиқомат қилиб турсак, деб келдик. Чунки қўй–эчкиларимиз учун Канъонда яйлов йўқ, у ерда оғир қаҳатчилик. Сиз, жаноби олийларидан илтимосимиз шуки, биз, қулларингизга, Гўшен ерларида истиқомат қилиб туришимиз учун ижозат берсангиз.
5Шунда фиръавн Юсуфга деди:
— Отанг, акаларинг сенинг олдингга келишган экан,
6ана, Миср юрти уларники. Уларни юртнинг энг яхши ерига — Гўшен ерларига жойлаштир. Агар уларнинг орасида уддабуронлари бўлса, менинг чорвамни ҳам уларга топшириб қўй.
7Сўнг Юсуф отаси Ёқубни бошлаб келиб, фиръавн ҳузурига олиб кирди. Ёқуб фиръавнни дуо қилди
[326].
8— Ёшингиз нечада? — деб сўради фиръавн Ёқубдан.
9— Бир юз ўттиз йилдан бери бу дунёда меҳмонман, — деди Ёқуб фиръавнга. — Ота–боболарим ҳам бу дунёдан меҳмон бўлиб ўтдилар. Лекин менинг ҳаётим тез ва қийинчилик билан кечди, мен ҳали ота–боболарим ёшига етмадим.
10Шундан кейин Ёқуб фиръавнни яна дуо қилиб, унинг ҳузуридан чиқди.
11Фиръавн амр бергандай, Юсуф отасини, акаларини Мисрдаги энг яхши ерларга — Рамзес шаҳри яқинидаги ерларга
[327] жойлаштирди.
12Юсуф отасини, ака–укаларини, отасининг жамики хонадони аҳлини, уларнинг миқдорига қараб, озиқ–овқат билан таъминлади.
Қаҳатчилик
13Қаҳатчилик тобора кучайиб бораверди. Қаҳатчилик Миср ва Канъон юртини хароб қилди.
14Юсуф донни кумушга
[328] алмаштириб, Мисрдаги ва Канъондаги бор кумушларни йиғиб олди. У кумушларни фиръавннинг хазинасига олиб келиб тўплайверди.
15Миср ва Канъон халқлари кумушларини сарф қилиб бўлди. Ҳамма Мисрликлар Юсуфнинг ҳузурига келишарди. “Кумушларимиз тугади, лекин бизга дон берсинлар! Жанобларининг кўз ўнгиларида ўлиб кетмайлик!” деб ялинишарди.
16Юсуф эса уларга: “Агар кумушларингиз тугаган бўлса, мол–ҳолингизни олиб келинглар, эвазига дон бераман”, деб жавоб қиларди.
17Шундай қилиб, улар чорвасини Юсуфга олиб келишарди. Юсуф уларнинг отларини, қўй–эчкиларини, подаларини, эшакларини олиб, эвазига дон берарди. Ўша йили Юсуф уларнинг чорвасини олиб, эвазига егулик берди.
18Келгуси йили улар яна Юсуфнинг ҳузурига келишиб, ҳасрат қилишди: “Биз жаноби олийларидан яшириб нима ҳам қилардик: кумушларимиз тугаган, мол–қўйларимиз ўзлариники бўлди. Жаноби олийларига танамизу еримиздан ташқари берадиган нарсамиз қолмади.
19Жанобларининг кўз олдида ўзимиз ҳам, еримиз ҳам нобуд бўлиб кетмасин. Ўзимизни ҳам, ерларимизни ҳам сотиб олиб, эвазига дон берсинлар. Биз ерларимизни фиръавнга бериб, ўзимиз унга қул бўлишга тайёрмиз. Ҳозироқ бизга дон–дун берсалар, токи ўлмай тирик қолайлик, ерларимиз ташландиқ бўлиб қолмасин.”
20Шундай қилиб, Юсуф Мисрдаги жамики ерларни фиръавн учун сотиб олди. Қаҳатчилик ниҳоятда кучайганидан, ҳамма Мисрликлар далаларини Юсуфга сотдилар. Уларнинг ҳамма ерлари фиръавнники бўлиб қолди.
21Шу тариқа Мисрнинг бу четидан у четигача бўлган ҳамма халқ фиръавнга қул бўлиб қолди
[329].
22Юсуф фақат руҳонийларнинг ерларинигина сотиб олмади. Чунки уларга фиръавн томонидан озиқ–овқат тайинланган бўлиб, ерларини сотишларига зарурат йўқ эди.
23Шундан сўнг Юсуф халққа айтди:
— Ўзларингиз ҳам, ерларингиз ҳам энди фиръавнники. Мана сизларга уруғ, далага экинглар.
24Ҳосилни йиғиб олганларингизда, бешдан бирини фиръавнга берасизлар, бешдан тўрт қисми ўзларингизники бўлади, келгуси йил ҳосили учун уруғлик қиласизлар, бола–чақаларингиз билан еб, тирикчилик қиласизлар.
25— Сиз бизга илтифот кўрсатдингиз, Сиз бизнинг ҳаётимизни сақлаб қолдингиз, жаноби олийлари! — деб айтди халқ. — Шунинг учун биз фиръавнга қул бўламиз.
26Фиръавн ҳосилнинг бешдан бирини оладиган бўлди. Юсуф буни бутун Миср юрти бўйлаб қонун қилиб қўйди. Бу қонун бугунгача
[330] бор. Фақат руҳонийларнинг ерларигина фиръавннинг мулки бўлмади, холос.
Ёқубнинг охирги васияти
27Шундай қилиб, Ёқуб
[331] насли Мисрнинг Гўшен ерларига ўрнашиб қолди. Ёқуб насли у ерда мулк орттирдилар, аҳолиси кўпайиб борди.
28Ёқуб Миср юртида 17 йил яшади. У 147 йил умр кўрди.
29Ёқубнинг умри охирлаб қолди. У ўғли Юсуфни чақириб шундай деди:
— Агар мендан рози бўлсанг, қўлингни соним остига қўй
[332]. “Сизнинг васиятингизни бажараман”, деб ваъда бер. Охирги васиятим шуки, мени Мисрда дафн қилмагин.
30Бу оламдан ўтганимдан кейин, жасадимни Мисрдан олиб кетиб, ота–боболаримнинг хилхонасига
[333] дафн қил.
Юсуф, айтганингиздай қиламан, деб ваъда берди.
31Ёқуб: “Менинг олдимда қасам ич”, деб талаб қилди. Юсуф қасам ичди. Ёқуб ўз тўшаги устида сажда қилди.
48–БОБ
Ёқуб Эфрайим билан Манашени дуо қилади
1Бир куни Юсуфга: “Отангиз касал”, деган хабар етиб келди. Юсуф иккала ўғлини — Манаше билан Эфрайимни ёнига олиб, отасининг ҳузурига борди.
2Ёқуб Юсуфнинг келганини эшитгач, кучини йиғиб, тўшагига ўтирди.
3Ёқуб Юсуфга деди:
— Қодир ХудоКанъон юртидаги Луз шаҳрида
[334] менга зоҳир бўлган ва марҳамат кўрсатиб,
4шундай деган эди: “Мен сени баракали қилиб, наслингни кўпайтираман. Мен сендан кўп халқларни яратаман. Бу ерни сендан кейин наслингга абадий мулк қилиб бераман.”
5Мен Мисрга келмасимдан аввал Эфрайим билан Манаше бу ерда туғилган эдилар. Шу иккала ўғлинг энди менинг ўғилларимдир. Рубен ва Шимўн менга қандай ўғил бўлса, сенинг иккала ўғлинг ҳам менинг ўғилларим бўлади.
6Эфрайим билан Манашедан кейин туғиладиган ўғилларинг эса ўзингники бўлади. Туғиладиган ўғилларингга Эфрайим ва Манашега қарашли ерлардан мерос берилсин.
7Буни шу сабабдан қиляпманки, мен Паддондан
[335] қайтиб келаётганимда, афсуски, онанг Роҳила Канъон юртида — Эфратга етиб бормасдан йўлда оламдан ўтган эди. Мен уни ўша ерда — Эфратга борадиган йўл бўйига дафн қилганман. (Эфрат ҳозир Байтлаҳм
[336], деб юритилади.)
8-10Бу пайтга келиб Ёқубнинг
[337] кўзлари кексаликдан хиралашган, яхши кўрмас эди. Ёқуб Юсуфнинг ўғилларини кўрганда, “Булар кимлар?” деб сўради.
— Булар Худо шу ерда менга берган ўғилларим, — деб жавоб берди Юсуф.
— Менга яқинроқ олиб келгин уларни, дуо қилайин.
Юсуф ўғилларини отасига яқинроқ олиб борди. Ёқуб болаларни бағрига босиб, ўпди.
11Ёқуб Юсуфга деди:
— Мен сени ҳеч қачон кўрмайман, деб ўйлаган эдим. Аммо Худо сенинг болаларингни ҳам кўришни насиб этди.
12Юсуф болаларни отасининг тиззасидан
[338] олди ва отасига мук тушиб таъзим қилди.
13Юсуф ўнг қўли билан Эфрайимни ушлаб, Ёқубнинг чап томонига, чап қўли билан Манашени ушлаб, Ёқубнинг ўнг томонига яқинроқ олиб келди.
14Лекин Ёқуб қўлларини чалиштирди–ю, ўнг қўлини
[339] кенжа ўғил Эфрайимнинг бошига, чап қўлини тўнғич ўғил Манашенинг бошига қўйди.
15Сўнгра Юсуфни дуо қилди
[340]:
“Ота–боболарим Иброҳим ва Исҳоққа йўл кўрсатган Худо,
Умрим бўйи менинг чўпоним бўлган Худо,
16Барча офатлардан мени сақлаган фаришта
Бу болаларга ҳам марҳамат кўрсатсин.
Менинг номим, бобом Иброҳим, отам Исҳоқнинг номи
Шу болалар орқали яшасин, ер юзида улар лак–лак кўпайсин.”
17Лекин отаси ўнг қўлини Эфрайимнинг бошига қўйгани Юсуфга ёқмади. Шунинг учун отасининг ўнг қўлини Эфрайимнинг бошидан Манашенинг бошига олиб қўймоқчи бўлди.
18— Бундай эмас, ота, — деди Юсуф, — буниси тўнғичи, ўнг қўлингизни унинг бошига қўйинг.
19Лекин отаси рози бўлмади:
— Биламан, ўғлим, биламан. Манашенинг насли ҳам буюк халқ бўлади. Лекин Эфрайимнинг авлоди Манашеникига қараганда янада буюк бўлиб, Эфрайимнинг авлодидан кўп халқлар келиб чиқади.
20Ёқуб ўша куни Эфрайим билан Манашени шундай деб дуо қилди:
“Исроил халқи сизларнинг номингизни айтар бир–бирини дуо қилганда,
Эфрайим ва Манашедай қилсин сени Худо, деб айтганларида.”
Шундай қилиб, Ёқуб Эфрайимни Манашедан юқори қўйди.
21Шундан кейин Ёқуб Юсуфга деди:
— Менинг умрим охирлаб боряпти. Лекин Худо сизлар билан бирга бўлади, сизларни ота–боболарингизнинг ерига яна қайтариб олиб боради.
22Шакамни
[341] эса акаларингга эмас, сенга беряпман. Бу ҳосилдор ерларни мен қиличу камоним билан Амор халқларидан тортиб олганман
[342].
49–БОБ
Ёқубнинг сўнгги сўзлари
1Ёқуб ўғилларини ҳузурига чорлаб деди: “Ёнимга келинглар, келгусида сизларга нима бўлишини айтай.
2Келинг, қулоқ солинг, эй, Ёқуб ўғиллари,
Эшитинг отангиз Исроилнинг сўзларини.
3Рубен, сенсан менинг тўнғичим,
Қувватимнинг илк меваси, ҳам қудратим,
Шуҳрату қудратда юксаги сенсан.
4Лекин денгиз тўлқинидай бетизгинсан,
Бундан кейин асло устун бўлмайсан.
Отангнинг ётоғига сен кирдинг,
Тўшагимга чиқиб, уни булғадинг
[343].
5Шимўн билан Леви ҳамтовоқлардир,
Жабр–жафо қуроли қиличларидир
[344].
6Ҳеч қачон шерик бўлмасман уларнинг фитналарига,
Асло қўшилмасман уларнинг йиғинларига.
Улар ғазаб ила ўлдирдилар инсонларни,
Роҳатланиш учун майиб қилдилар ҳўкизларни.
7Лаънат бўлсин уларнинг раҳмсиз ғазабига,
Лаънат бўлсин уларнинг беаёв зулмларига!
Тарқатиб юбораман уларни ҳар томонга,
Ёқубнинг юртида — Исроилнинг юртида.
8Эй, Яҳудо
[345], сени мадҳ этар биродарларинг,
Ғанимларинг гарданида бўлар қўлларинг.
Сенга таъзим қилишар отангнинг ўғиллари.
9Яҳудо шернинг боласига ўхшар,
Ўғлим, овдан қайтиб келдинг сен,
Шердек чўкиб, чўзилиб ётарсан.
Сени уйғотмоққа ким журъат этар?!
10Яҳудонинг қўлидан кетмас салтанат ҳассаси,
Унинг наслида қолар салтанат тамғаси,
Халқлар унга ўлпон келтирарлар
[346],
Унга итоат этиб таъзим қиларлар.
11Эшагини у доим боғлайди токка,
Хўтикчани — ток новдасига.
Шаробда ювади кийимларини
Аъло шаробда — кўйлакларини
[347].
12Шаробдан ҳам қора кўзлари,
Сутдан ҳам оппоқ тишлари
[348].
13Забулун ўрнашади денгиз бўйида,
Кемаларга у бандаргоҳ бўлажак.
Унинг чегараси Сидонгача
[349] боражак.
14Иссахор қўрада
[350] ўрнашиб ётган,
Кучли эшакка ўхшар.
15Кўрсаки, ўрнашган ери нақадар яхши,
Жуда ёқимли экан бу жойлар.
Юкни кўтармак чун елкасин тутди,
Оғир меҳнатга у қул бўлиб қолди.
16Исроил қабиласининг биттаси бўлиб,
Дан
[351] ўз халқини ҳукм қилади.
17Дан йўлда ётган бир илон бўлади,
Сўқмоқда чўзилиб ётган заҳарли илон.
Отларнинг тўпиғини у чақиб олар,
Чавандоз йиқилар, чалқанча тушар.
18Сендан нажот кутарман, эй, Эгам!
[352]
19Гадни
[353] талаб кетади босқинчилар,
Гад уларнинг изидан бостириб борар.
20Ошер тансиқ таом етиштирар,
Шоҳона ноз–неъматлар тайёрлар.
21Нафтали озод юрган оҳуга ўхшар,
Ажойиб оҳучалар дунёга келтирар
[354].
22Юсуф ўхшар серҳосил токка —
Булоқ бўйидаги серҳосил узумга.
Унинг новдалари девордан ошиб ўтар
[355].
23Раҳмсиз камончилар унга ҳужум қилишди,
Ўқ отишди унга, қаттиқ сиқишди.
24Лекин Юсуфнинг камони таранг тортилди,
Унинг қўллари ҳам чаққонлашди
Ёқубнинг Қудратли Худоси кучи туфайли,
Исроилнинг Чўпони, Қояси туфайли.
25Отангнинг Худоси сенга мадад бергай,
Қодир Худо сенга марҳамат кўрсатгай
Юқоридаги осмон баракалари ила,
Ер қаъридан чиққан сувнинг баракалари ила,
Она кўкрагию пуштининг баракаси ила.
26Абадий тоғлар баракасидан
[356] ҳам,
Ва қадим тепаликлар неъматидан ҳам,
Отангнинг дуолари кучлидир.
Бу баракалар Юсуфга насиб этур,
Биродарлари ичра у йўлбошчи бўлур.
27Бенямин оч бўрига ўхшар,
Сабоҳда у ўлжасини ямлаб ютар,
Оқшомда у топганини бўлишар.”
28Исроилнинг ўн икки қабиласи ана шулар бўлиб, отаси уларни дуо қилганда, юқоридаги сўзларни айтган эди. Ҳар бирини ўзига лойиқ тарзда дуо қилди.
Ёқуб вафот этиб, дафн қилинади
29Шундан сўнг Ёқуб ўғилларига васият қилди:
— Менинг куним битиб боряпти. Мени Хет халқидан Эфрўннинг даласидаги ғорга — ота–боболарим ёнига дафн қилинглар.
30Ўша ғор Канъон юртида, Мамре шарқида жойлашган Махпаладаги далада. Иброҳим бу далани Эфрўндан қабристон учун сотиб олган.
31У ерга бобом Иброҳим билан бувим Сора дафн қилинган
[357], Отам Исҳоқ билан онам Ривқо ҳам у ерга дафн қилинган. У ерга мен Леахни дафн қилганман.
32Бобом Иброҳим Хет халқидан
[358] сотиб олган ғор ўшадир.
33Ёқуб ўғилларига васият қилиб бўлгач, яна тўшагига ётди–ю, жони узилиб, ота–боболари ёнига кетди.
50–БОБ
1Юсуф ўзини отасининг устига ташлаб, йиғлаганича, уни ўпди.
2Юсуф қўл остидаги табибларга: “Отамнинг жасадини мумиёланглар!” деб амр берди. Табиблар Ёқубнинг
[359] жасадини мумиёлашди.
3Улар бу иш учун қирқ кун вақт сарф қилдилар. Чунки мумиёлаш учун шунча вақт талаб қилинар эди. Мисрликлар Ёқуб учун етмиш кун аза тутишди.
4Аза муддати тугагач, Юсуф фиръавннинг аъёнлари ҳузурига келиб, деди:
— Агар мен сизларнинг илтифотингизга сазовор бўлсам, фиръавн жаноби олийларига шу гапларни етказсангизлар:
5“Отам менга қасам ичириб, оламдан ўтганимдан кейин, жасадимни Канъон юртига олиб бориб, ўзим учун мен қазиган қабрга дафн қил, деб айтган. Энди отамни дафн қилгани боришимга ижозат берсалар. Отамни дафн қилганимдан кейин қайтиб келаман.”
6— Майли, боравер, — деб ижозат берди фиръавн, — қасамни адо қилиб, отангни дафн қилиб кел.
7Шундай қилиб, Юсуф отасини дафн қилгани жўнади. Фиръавннинг ҳамма аъёнлари — саройидаги амалдорлар, Миср юртидаги барча амалдорлар Юсуф билан бирга кетишди.
8Шунингдек, Юсуфнинг барча оила аъзолари, ака–укалари, отасининг қолган хонадони аҳли ҳам Юсуф билан бирга кетишди. Фақат уларнинг болалари, қўй–эчкилари, подалари Гўшен ерларида
[360] қолдирилди.
9Ғоят катта жамоа Юсуфга ҳамроҳ бўлди. У билан бир талай аравакашлар ва жанг аравалар ҳам кетди.
10Улар Иордан дарёси шарқидаги Отад деган хирмонга етиб келдилар. У ерда узоқ вақт оғир таъзия маросими ўтказдилар. Шундай қилиб, Юсуф отаси учун етти кун аза маросими ўтказди.
11Канъон халқлари бу ердаги аза маросимини кўриб: “Мисрликлар қандай оғир аза маросими ўтказяптилар–а!” деб айтдилар. Шунинг учун бу жойга Овил–Мисрайим
[361], деб ном қўйдилар.
12Шундай қилиб, Ёқуб ўғилларига қандай васият қилган бўлса, ўғиллари оталарининг васиятини тўла–тўкис бажардилар.
13Улар оталарининг жасадини Канъон юртига олиб келиб, Махпаладаги далада жойлашган ғорга дафн қилдилар
[362]. Иброҳим ўз оиласига қабристон учун Хет халқидан Эфрўндан сотиб олган Мамре шарқидаги ғор шудир.
14Юсуф отасини дафн қилгандан кейин, ака–укаларини, отасини дафн қилгани бирга келган ҳамроҳларини эргаштириб Мисрга қайтди.
Юсуф ака–укаларига тасалли беради
15Оталари вафот этгандан кейин, Юсуфнинг акалари: “Биз Юсуфга ёмонлик қилган эдик, энди у ўша ёмонликларимиз учун кек сақлаб юрган бўлса, биздан ўч олади”, деб қўрқа бошладилар.
16Шунинг учун улар Юсуфга шундай хабар юбордилар: “Отамиз вафотидан олдин бизга,
17Юсуфнинг ҳузурига бориб айтинглар, мен ундан ўтинаман, сизлар унга қарши қилган оғир жиноятларингизни унутсин, деб айтган эдилар. Илтимос қиламиз, отанг Худосининг бу қуллари қилган жиноятларни унутгин.” Юсуф шу хабарни эшитганда, йиғлаб юборди.
18Кейин акалари ҳам келиб: “Биз сенинг қулларингмиз”, деб Юсуфнинг оёқларига йиқилдилар.
19Лекин Юсуф акаларига:
— Қўрқманглар, мен сизларни ҳукм қилиб, жазолайдиган Худо эмасман–ку! — деди.
20— Худо бугун қилаётгандай, сон–саноқсиз халқни сақлаб қолиши учун, сизлар қилган ёмонликни яхши томонга ўзгартирди.
21Шунинг учун қўрқманглар, мен ўзларингизни ҳам, бола–чақаларингизни ҳам боқаман.
Юсуф акаларига мулойим гапириб, уларга тасалли берди.
Юсуф вафот этади
22Шундай қилиб, Юсуф, унинг ака–укалари, уларнинг оилалари Мисрда яшаб қолдилар. Юсуф 110 йил умр кўрди.
23Юсуф Эфрайимнинг невара–чевараларини ҳам кўрди. Манашенинг ўғли Мохирнинг болалари туғилганда, Юсуф ҳаёт эди. Юсуф бу болаларни ҳам фарзандлари қаторига қабул қилди.
24“Менинг умрим охирлаб боряпти”, деди Юсуф ака–укаларига. “Лекин Худо сизларни кузатиб туради, сизларни бу юртдан олиб чиқиб, Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга бераман, деб қасам ичган юртга қайтариб олиб боради.”
25Сўнг Юсуф Исроил уруғларига қасам ичдириб: “Худо сизларнинг олдингизга келганда, сизлар менинг суякларимни бу ердан олиб кетинглар”, деди.
26Юсуф 110 йил яшаб, оламдан ўтди. Унинг жасадини мумиёлаб, Мисрда бир тобутга солдилар.
ЧИҚИШ
Кириш
Бу китобнинг номи Эски Аҳднинг қадимги грекча таржимасидаги номидан олинган бўлиб, “чиқиб кетмоқ” маъносини билдиради. Бу китобда Эгамиз Ўз халқи Исроилни қандай қилиб қулликдан озод қилгани, уларни Мисрдан олиб чиққани тўғрисида ҳикоя қилинади.
“Чиқиш” китоби: “Эгамиз танҳо, ҳақиқий Худодир, барча яратилганларнинг ҳукмдоридир”, деб таълим беради. Эгамиз бирор ишни амалга оширишга қарор қилганда, ҳеч ким Уни тўхтата олмайди.
“Чиқиш” китобини уч қисмга бўлиш мумкин. Биринчи қисмдаги аксарият воқеалар (1-13–боблар) Миср юртида рўй беради. Исроил халқи бу ерда фиръавнга қул бўлиб хизмат қиларди. Эгамиз Ўз халқининг ёрдам сўраб қилган нолаларини эшитади. Уларни озод қилиш учун Мусони танлайди. Мусо асли Исроил халқидан бўлиб, Миср маликаси уни ўғил қилиб асраб олган эди.
Мусо фиръавндан, Исроил халқини озод қил, деб талаб этганда, фиръавн рад жавобини беради. Шунинг учун Эгамиз Мисрга ўнта офат юбориши тўғрисида Мусога айтади. Бу офатлар кўпинча “ўнта ўлат”, деб ҳам айтилади. Охири, фиръавн Исроил халқига Мисрдан чиқиб кетишга ижозат беради.
Китобнинг иккинчи қисмида (14-18–боблар) Исроил халқи Худонинг муқаддас тоғи — Синайга йўл олганларида бошларидан кечирган воқеалар баён қилинади. Миср фиръавни Исроил халқини озод қилиш фикридан дарров қайтиб, лашкарларига уларни тутиб келиш ҳақида фармон беради. Лекин Эгамиз Исроил халқини ҳимоя қилиб, Миср лашкарини қириб ташлайди. Сўнгра Исроил халқи саҳро бўйлаб юрганда, Эгамиз уларни озиқ–овқат ва сув билан таъминлайди.
Китобнинг охирги қисмидаги воқеалар (19-40–боблар) Синай тоғида юз беради. Эгамиз бу тоғда Мусога зоҳир бўлиб, унга ўнта амрни, шунингдек, сажда қилиш, қурбонлик келтириш, кундалик турмуш тўғрисидаги қонунларни, муқаддас чодир ва чодирнинг жиҳозларини ҳамда қурбонгоҳларни ясаш, руҳонийлик либослари тўғрисидаги кўрсатмаларни беради. Бу қисмда халқ бут ясаб, ўнта амрнинг биринчисига итоат этмагани тўғрисида ҳам ҳикоя қилинади: “Мен сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгангиз Худоман. Мендан бошқа худоларга сажда қилманг.” (20:2-3)
1–БОБ
Мисрликлар Исроил халқига зулм ўтказади
1-4Исроил
[1] ўғилларининг исмлари қуйидагичадир: Рубен, Шимўн, Леви, Яҳудо, Иссахор, Забулун, Бенямин, Дан, Нафтали, Гад, Ошер. Улар Ёқуб билан бирга оилаларини олиб, Мисрга кетган эдилар.
5Ўшанда Ёқубнинг авлоди ҳаммаси бўлиб етмиш
[2] кишидан иборат эди. Унинг ўғли Юсуф бу пайтда Мисрда яшарди.
6Вақти–соати етиб, Юсуф, унинг ака–укалари ва ўша авлоднинг ҳаммаси оламдан ўтиб кетди.
7Исроил насли эса баракали бўлиб, борган сари кўпайиб бораверди. Миср юрти улар билан тўлиб–тошди.
8Ўша пайтда Миср тахтига янги фиръавн
[3] ўтирди. У Юсуф тўғрисида ҳеч нарса билмасди.
9У ўз халқига шундай деди:
— Қаранглар, Исроил халқи бизга қараганда кўпайиб, кучайиб кетди.
10Қани, бир йўлини топиб, уларни кўпайиб кетишдан тўхтатайлик. Бўлмаса, уруш бўлиб қолганда, улар душманларимизга қўшилиб, бизга қарши уруш қиладилар. Кейин юртимиздан қочиб кетадилар.
11Шундай қилиб, Мисрликлар назоратчилар тайинлаб, Исроил халқини оғир ишларга мажбур қилдилар, тинка–мадорини қуритдилар. Исроил халқи фиръавн учун Питом ва Рамзес деган омбор шаҳарларни
[4] қуриб берди.
12Лекин Мисрликлар Исроил халқига қанчалик зулм ўтказсалар ҳам, Исроил халқи яна ҳам кўпайиб юрт бўйлаб ёйилиб борарди. Мисрликлар бу аҳволдан қўрқувга тушиб қолдилар.
13-14Улар Исроил халқини зўрлик билан аёвсиз қул қилиб, ҳар турли дала ишларига, лойдан ғишт қуйишга мажбурладилар. Мисрликлар уларга шафқат қилмадилар.
15Шифро ва Пуво деган иброний доялари бор эди. Миср фиръавни уларга шундай фармон берди:
16— Иброний аёллари кўзи ёриётган пайтда доялик қилаётганингизда, яхшилаб эътибор беринг: чақалоқ ўғил бўлса, ўлдиринглар, қиз бўлса, яшайверсин.
17Иккала доя Худодан қўрқарди. Шунинг учун Миср фиръавнининг фармонига итоат этмасдан, ўғил болаларни ўлдирмадилар.
18Миср фиръавни дояларни чақириб сўради:
— Нимага бунақа қиляпсизлар? Нимага ўғил болаларни тирик қолдиряпсизлар?
19— Иброний аёллари Мисрлик аёлларга ўхшамайдилар, — деб жавоб беришди доялар. — Улар жуда бақувват, шунинг учун биз бормасимиздан олдин туғиб қўйяптилар.
20Шунинг учун Худо дояларга марҳамат қилди. Исроил халқи кўпайиб, яна ҳам кучаяверди.
21Доялар Худодан қўрққанлари учун, Худо уларни оилали қилди.
22Шундан кейин фиръавн ўз халқига: “Ибронийларда туғилган ҳар бир ўғил бола Нил дарёсига улоқтирилсин, қиз болалар эса яшайверсин”, деб фармон берди.
2–БОБ
Мусонинг туғилиши
1Ўша пайтда Леви наслидан бир йигит билан қиз оила қурдилар.
2Кейинчалик аёл ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. Аёл чақалоқнинг чиройлилигини кўриб, уни уч ой яшириб юрди.
3Лекин аёл чақалоқни ортиқ яшириб юролмаслигига кўзи етгач, қамиш сават олди. Сув кирмасин, деб саватни қора сақич билан сувади. Кейин саватнинг ичига чақалоқни солиб, саватни дарё бўйидаги қамишзор орасига қўйиб кетди.
4Чақалоқнинг опаси
[5] эса: “Унинг тақдири нима бўларкин”, деб узоқдан кузатиб турди.
5Шу пайтда фиръавннинг қизи дарё бўйига чўмилгани келиб қолди. Канизаклари эса дарё бўйида юришарди. Фиръавннинг қизи бирдан қамишзор орасидаги саватни кўриб қолди–да, чўрисига: “Саватни олиб кел!” деб буюрди.
6Фиръавннинг қизи саватни очиб қарасаки, бир чақалоқ йиғлаб ётган экан. “Бу иброний болаларидан бири”, деди у. Чақалоққа раҳми келди.
7Чақалоқнинг опаси шу пайтда фиръавннинг қизи олдига келиб, ундан сўради:
— Бориб, иброний аёлларидан бирортасини чақириб келайми? У энагалик қилиб, сизга чақалоқни боқиб берарди.
8— Майли, бор, — деди фиръавннинг қизи. Қизча бориб, чақалоқнинг онасини чақириб келди.
9Фиръавннинг қизи аёлга:
— Мана бу чақалоқни олиб бор, менга боқиб бер, — деди. — Қилган хизматинг учун ҳақини тўлайман.
Шундай қилиб, аёл чақалоқни олиб кетди ва ўзи парвариш қилди.
10Бола катта бўлгач, аёл уни фиръавннинг қизига олиб келди. Фиръавннинг қизи болани ўзига ўғил қилиб олди. “Уни сувдан чиқариб олганман”, деб исмини Мусо
[6] қўйди.
Мусо Мидиён юртига қочиб кетади
11Мусо улғайгандан кейин, бир куни қабиладошларини кўргани борди. У қабиладошлари қилаётган оғир меҳнатни кўриб юрган эди. Бир Мисрлик одам ибронийлардан — қабиладошларидан биттасини ураётганини кўриб қолди.
12Мусо атрофга кўз ташлади. Ҳеч ким йўқлигига ишонч ҳосил қилгач, Мисрлик одамни ўлдириб, қумга кўмиб қўйди.
13Кейинги куни Мусо яна ўша ерга борганда, иккита ибронийнинг бир–бири билан жанжаллашаётгани устидан чиқиб қолди. Мусо ноҳақлик қилган одамдан: “Нимага биродарингни уряпсан?” деб сўради.
14Шунда ҳалиги одам:
— Ким сени бизга ҳукмдор, ҳакам қилиб қўйди? Мисрликни ўлдирганингдай, мени ҳам ўлдирмоқчимисан? — деди. Ўша заҳоти Мусо: “Бу иш ошкор бўлиб қолганга ўхшайди”, деб ўйлаб қўрқиб кетди.
15Кейин фиръавн ҳам бу воқеани эшитиб, Мусони ўлдирмоқчи бўлди. Лекин Мусо фиръавндан қочиб Мидиён юртига
[7] кетди. У Мидиёнга келиб, қудуқ ёнида ўтирди.
16Мидиён юрти руҳонийсининг еттита қизи бор эди. Қизлар отасининг қўй–эчкиларини суғориш учун охурларга сув тўлдиргани келиб қолдилар.
17Аммо бир нечта чўпон келиб, қизларни ҳайдаб юборди. Шунда Мусо қизларни ҳимоя қилди, уларнинг қўйларини суғоришга ҳам ёрдамлашди.
18Кейин қизлар оталари Ятронинг
[8] ёнига қайтиб келдилар.
— Нимага бугун эрта қайтиб келдингизлар? — деб сўради Ятро қизларидан.
19— Мисрлик бир одам бизни чўпонлардан ҳимоя қилди, — деб жавоб беришди қизлар. — Бунинг устига, бизнинг ўрнимизга сув тортиб, қўйларимизни ҳам суғорди.
20— Қаерда ўша одам? — деб сўради Ятро қизларидан. — Нимага у одамни қолдириб келдингизлар? Боринглар, уни чақириб келинглар, биз билан бирга овқатлансин.
21Шундай қилиб, Мусо Ятроникида яшашга рози бўлди. Ятро эса Мусони қизи Зиппурага уйлантириб қўйди.
22Зиппура Мусога ўғил туғиб берди. Мусо: “Мен бегона юртда мусофир бўлган эдим”, деб ўғлининг исмини Гершом
[9] қўйди.
23Йиллар ўтди. Бу орада Миср фиръавни оламдан ўтиб кетди. Исроил халқи ҳамон қулликда азоб чекар, мадад сўраб фарёд қиларди. Уларнинг фарёди Худога етиб борди.
24Худо Исроил халқининг оҳу нолаларини эшитди. Иброҳим, Исҳоқ, Ёқуб билан аҳд қилиб берган ваъдаси
[10] Унинг ёдида эди.
25Хуллас, Худо Исроил халқининг аҳволини кўриб, уларга ачинди.
3–БОБ
Худо Мусони чақиради
1Мусонинг қайнатаси — Мидиён юртининг руҳонийси бўлган Ятро эди. Мусо унинг қўй–эчкиларини боқиб юрарди. У қўй–эчкиларни саҳронинг ғарб томонига ҳайдаб, Худонинг муқаддас тоғи Синайга
[11] бориб қолди.
2Бирдан бутадаги алангада Эгамизнинг фариштаси Мусога зоҳир бўлди. Мусо ҳайрон бўлди: бута ёнарди–ю, аммо ёниб тугамасди.
3Мусо: “Жуда ғалати–ку, бориб, бир қарай–чи, бута нимага ёниб тугамаяпти экан”, деб ўйлади.
4Мусо яқинроқ борди, Эгамиз унинг келаётганини кўриб, бутанинг орасидан: “Мусо! Мусо!” деб чақирди.
— Лаббай, шу ердаман, — деб жавоб берди Мусо.
5— Энди бу ёғига келма! Оёғингдаги чориғингни еч! — деди Худо. — Сен турган жой муқаддас ердир.
6Мен ота–боболаринг — Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубнинг Худосиман.
Мусо Худога қарашдан қўрқиб, дарров юзини беркитиб олди.
7Кейин Эгамиз яна айтди:
— Имонинг комил бўлсин: халқимнинг Мисрда чеккан азобларини кўрдим, мадад сўраб назоратчилар зулми дастидан қилган фарёдларини эшитдим. Ҳа, халқимнинг чеккан ҳамма азобларини биламан.
8Шунинг учун Мен халқимни Мисрликларнинг зулмидан қутқаргани келдим. Мен уларни Мисрдан олиб чиқиб, кенг, унумдор, сут ва асал оқиб ётган юртга
[12] олиб боргани келдим. Бу ерда Канъон, Хет, Амор, Париз, Хив ва Ёбус халқлари яшайди.
9Халқимнинг фарёди Менга етиб келди. Мисрликлар халқимга қанчалик зулм ўтказаётганини кўриб турибман.
10Қани, бўл, сени ҳозир Миср фиръавни ҳузурига юбораман. Халқим Исроилни Мисрдан сен олиб чиқасан.
11Шунда Мусо Худога:
— Мен ким бўлибманки, фиръавннинг ҳузурига бориб Исроил халқини Мисрдан олиб чиқсам?! — деб жавоб берди.
12Худо эса шундай деди:
— Мен сен билан бўламан. Исроил халқини Мисрдан олиб чиққанингдан кейин, шу тоққа келиб, Менга сажда қиласизлар. Сени Мен юборганимнинг исботи шу бўлади.
13Аммо Мусо Худога қуйидагича жавоб берди:
— Исроил халқи олдига бориб: “Сизларнинг олдингизга ота–боболарингизнинг Худоси мени юборди”, деб айтсам, улар “Ким У?”
[13] деб сўрайдилар–ку! Ўшанда мен нима деб жавоб бераман?
14— Мен ҳар доим бор бўлган Худоман
[14], — деб жавоб берди У. — Халқим Исроилга: “Мени сизларнинг олдингизга юборган — Мен Борман”, деб айтасан.
15Исроил халқига яна: “Мени сизларнинг олдингизга ота–боболарингиз — Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубнинг Худоси — Эгамиз
[15] юборди”, деб айт. Менинг номим то абад шундай бўлсин. Унвонимни келгуси авлодлар шундай деб айтсин.
16Худо яна Мусога айтди:
— Энди бор, халқим Исроилнинг оқсоқолларини тўплаб, уларга: “Ота–боболарингиз — Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубнинг Худоси — Эгангиз менга зоҳир бўлди”, деб айт. Уларга шу гапимни етказ: “Имонингиз комил бўлсин: Мисрликлар сизларга қандай зулм ўтказаётганини Мен кўриб, кузатиб турибман.
17Энди ваъда бериб айтаманки, сизларни Мисрда чекаётган азоб–уқубатларингиздан халос қиламан. Сизларни Канъон, Хет, Амор, Париз, Хив ва Ёбус халқларининг ерларига, сут ва асал оқиб ётган юртга бошлаб олиб бораман.”
18Исроил оқсоқоллари сенга қулоқ солишади. Кейин Миср фиръавни ҳузурига улар билан сен ҳам бирга бор. Фиръавнга шундай денглар: “Ибронийларнинг Худоси — Эгамиз Ўзини бизга зоҳир қилди. Энди бизга ижозат бер, саҳрода уч кун йўл юриб бориб, Эгамиз Худогақурбонликлар келтирайлик.”
19Аммо кучли бир қўл мажбурламаса, Миср фиръавни сизларнинг кетишингизга ижозат бермаслигини биламан.
20Ўшанда Мен қўлимни кўтариб, Мисрликларни ураман. Уларнинг орасида ҳар хил ажойиботлар билан Мисрни ураман. Ўшандан кейингина фиръавн сизларнинг кетишингизга ижозат беради.
21Мен шундай қиламанки, халқимга — сизларга Мисрликлар илтифот кўрсатадилар. Сизлар кетаётганларингизда бўш қўл билан чиқиб кетмайсизлар.
22Исроил халқидан ҳар бир аёл Мисрлик қўшнисидан ёки қўшнисининг уйида истиқомат қилаётган Мисрлик аёлдан олтин ва кумуш тақинчоқлар, кийим–кечаклар сўраб олади. Ўғилларингизни, қизларингизни тақинчоқлару кийим–кечаклар билан ясантирасизлар. Шундай қилиб, Мисрликларнинг бойликларини олиб кетасизлар.
4–БОБ
Эгамиз Мусога мўъжиза кўрсатиш қудратини ато қилади
1Шунда Мусо:
— Исроил халқи гапимга қулоқ солмасдан: “Эгамиз сенга зоҳир бўлмаган”, деб менга ишонмаса, унда нима қиламан? — деб сўради.
2— Қўлингдаги нима? — деб сўради Эгамиз.
— Таёқ, — деб жавоб берди Мусо.
3— Таёқни ерга ташла! — деб амр қилди Эгамиз. Мусо таёқни ерга ташлаган эди, таёқ илонга айланиб қолди. Мусо дарров илондан ўзини олиб қочди.
4Эгамиз яна Мусога:
— Қўлингни узатиб, илоннинг думидан ушла! — деб амр берди. Мусо қўлини узатиб, илоннинг думидан ушлаган эди, шу заҳоти илон Мусонинг қўлида яна таёққа айланиб қолди.
5Шу мўъжизани кўрсатасан! — деб амр берди Эгамиз, — токи Менинг халқим ота–боболари — Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубнинг Худоси — Мен сенга зоҳир бўлганимга ишонсинлар.
6Сўнгра Эгамиз яна:
— Қўлингни қўйнингга тиқ! — деб амр берди. Мусо қўлини қўйнига тиқиб, чиқарган эди, қўлига яра тошиб
[16], қордай оппоқ бўлиб қолди.
7— Қўлингни яна қўйнингга тиқ! — деб амр берди Эгамиз. Мусо қўлини яна қўйнига тиқиб чиқарган эди, қўли танасининг қолган қисми сингари, асл ҳолига қайтди.
8— Агар сенга ишонмасалар ёки кўрсатган биринчи мўъжизангга эътибор бермасалар, иккинчи мўъжизага ишонадилар, — деди Эгамиз.
9— Гапингга қулоқ солмай, иккала мўъжизага ҳам ишонмасалар, Нил дарёси сувидан олиб, қуруқ ерга тўк. Дарёдан олиб ерга тўккан сувинг қонга айланади.
10— Ё, Раббий! — деди Мусо. — Мен, қулинг, илгари ҳам, ҳозир — сен билан гаплаша бошлаганимдан буён ҳам яхши гапира олмайман. Ахир, менинг тилим чучук, секин гапираман.
11Шунда Эгамиз:
— Инсонга тил ато қилган ким? — деди. — Инсонни ким соқов, кар, кўрадиган ёки кўр қилиб яратади? Мен, Эгангиз, эмасми?!
12Энди бор! Гаплашганингда, Мен сен билан бирга бўламан. Нимани гапиришингни Мен сенга ўргатиб тураман.
13— Ё, Раббий! — деди Мусо. — Илтижо қиламан: Менинг ўрнимга бошқасини юбора қолгин.
14Шундан кейин Эгамиз Мусодан қаттиқ ғазабланиб деди:
— Аканг Ҳорун бор–ку! У ҳам Леви наслидан. Биламан, у гапга чечан. Ана, ўзи ҳам сенга пешвоз келяпти. Аканг сени кўриб хурсанд бўлади.
15-16Ҳорун сенинг ўрнингга халқ билан гаплашади. Ҳорун нима дейиши лозимлигини сен айтасан. Сен у учун Худога — Менга ўхшаган бўласан. Сизлар гапирганингизда, Мен икковингиз билан бирга бўламан. Ҳар икковингизга Мен нима қилишингизни айтиб тураман.
17Мана бу таёғингни қўлингга ол, бу мўъжизаларни таёқ орқали кўрсатасан.
Мусо Мисрга қайтиб боради
18Мусо қайнатаси Ятронинг олдига қайтиб келиб, унга деди:
— Ижозат беринг, Мисрдаги қабиладошларимнинг ёнига қайтай. Бориб билай–чи, улар ҳалиям тирикмикан.
— Эсон–омон бор, — деб Ятро у билан хайрлашди.
19Мусо ҳамон Мидиёнда яшар экан, Эгамиз унга:
— Мисрга қайт, сенинг жонингни олмоқчи бўлганларнинг ҳаммаси оламдан ўтиб кетди, — деган эди.
20Шундай қилиб, Мусо хотини билан ўғилларини эшакка миндирди. Худо, ол, деб тайинлаган таёқни
[17] қўлига олиб, Мисрга борадиган йўлга чиқди.
21Эгамиз Мусога яна шуларни эслатди:
— Мисрга борганингда, Мен берган қудрат билан сен фиръавннинг кўзи олдида ҳамма ажойиботларни кўрсат. Мен эса унинг юрагини тош қилиб қўяман. У халқимнинг кетишига ижозат бермайди.
22Кейин сен фиръавнга Менинг шу гапимни етказ: “Эгамиз шундай айтмоқда:
— Исроил Менинг тўнғич ўғлимдир.
23Ижозат бер, ўғлим бориб, Менга сажда қилсин, деб сенга айтган эдим. Аммо сен унга кетишга ижозат бермадинг. Шунинг учун энди сенинг тўнғич ўғлингни нобуд қиламан.”
24Мусо ва унинг оиласи тунни ўтказгани йўлда тўхтадилар. Шу пайтда Эгамиз Мусога
[18] дуч келди–да, сал бўлмаса уни ўлдирай деди
[19].
25Шу заҳоти хотини Зиппура
[20] тош пичоқ
[21] олиб, ўғлини суннат қилди. Суннат терисини Мусонинг оёқларига
[22] теккизиб: “Сени мен учун шу суннат қони ҳимоя қилди”, деди.
26Шунда Эгамиз Мусонинг ҳаётини сақлади. Зиппура Мусога: “Сен шу суннат қони орқали ҳимоя қилиндинг”, деди.
27Сўнгра Эгамиз Ҳорунга:
— Мусони кутиб олгани саҳрога бор! — деб амр берди. Шундай қилиб, Ҳорун Мусони кутиб олгани Худонинг муқаддас тоғига
[23] кетди. Ҳорун Мусони топгач, у билан қуюқ саломлашди.
28Мусо Эгамизнинг унга айтган ҳамма гапларини Ҳорунга гапириб берди. Бажариши керак бўлган ҳамма мўъжизалар ҳақида ҳам Ҳорунга сўзлаб берди.
29Шундай қилиб, Мусо билан Ҳорун Мисрга боришгач, Исроилнинг ҳамма оқсоқолларини тўпладилар.
30Ҳорун Эгамизнинг Мусога айтган ҳамма гапларини оқсоқолларга сўзлаб берди. Уларнинг кўзи олдида мўъжизаларни кўрсатди.
31Оқсоқоллар эшитиб кўрганларига ишондилар. Эгамиз ўз халқини кузатиб турганини, улар чеккан азобларни кўрганини эшитиб, Унга таъзим этиб, сажда қилдилар.
5–БОБ
Мусо билан Ҳорун фиръавн ҳузурида
1Шундан кейин Мусо билан Ҳорун фиръавн ҳузурига бориб, унга шундай дедилар:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: “Халқимга ижозат бер, улар саҳро ичкарисига бориб, Менга атаб байрам нишонлашсин.”
2Фиръавн эса:
— Эгангиз ким ўзи?! Унинг сўзига кириб Мен Исроил халқини қўйиб юборайми?! — деди. — Эгангизни танимайман, Исроил халқининг кетишига эса ижозат бермайман.
3Шунда Мусо билан Ҳорун:
— Ибронийларнинг Худоси бизга Ўзини зоҳир қилди, — деб жавоб беришди. — Ижозат бер, саҳрода уч кун йўл юриб бориб, Эгамиз Худогақурбонликлар келтирайлик. Акс ҳолда, У бизни ё ўлатга мубтало қилади, ёки қиличнинг дамига рўпара қилиб жазолайди.
4Лекин Миср фиръавни:
— Эй, Мусо! Эй, Ҳорун! Нимага халқни ишдан қолдиряпсизлар?! — деди. — Боринглар, ишларингизни қилинглар!
5Қаранглар, бу ерда қанча қароллар
[24] бор–а! Сизлар бўлса, уларни чалғитиб, ишдан қўймоқчисизлар!
6Ўша куни фиръавн Исроил халқининг тепасида турган Мисрлик назоратчиларга ва Исроил халқидан бўлган ишбошиларга шундай фармон берди:
7“Исроил халқига ғишт қуйгани энди олдингидай сомон берманглар. Ўзлари юриб сомон йиғишсин.
8Олдин қанча ғишт қуйишган бўлса, бундан кейин ҳам шунча ғишт қуйишга мажбур қилинглар. Ғишт қуйиш миқдорини ҳеч ҳам камайтирманглар. Улар дангаса халқ. Шунинг учун, ижозат беринг, бориб, Худойимизга қурбонликлар келтирайлик, деб нола қилишяпти.
9Уларни шунақанги ишлатингларки, иш билан қаттиқ банд бўлиб, беҳуда гапларга қулоқ солишмасин
[25].”
10Шундай қилиб, Исроил халқининг тепасида турган Мисрлик назоратчилар билан Исроил халқидан бўлган ишбошилар бориб, Исроил халқига айтдилар:
— Фиръавн шундай демоқда: “Сизларга энди сомон бермайман.
11Бориб, қаердан бўлса ҳам ўзларингиз сомон топинглар, лекин қуяётган ғиштингизнинг ҳажми асло камаймайди.”
12Исроил халқи сомон ўрнига хас–чўп йиғиш учун бутун Миср юрти бўйлаб тарқалиб кетди.
13Назоратчилар эса уларни сиқувга олар эдилар. “Кундалик ишларингизни сомон берилган кунлардагидай камайтирмасдан бажаринглар”, деб айтардилар.
14Фиръавннинг назоратчилари ўзлари хизматга тайинлаган Исроил халқи ишбошиларини калтаклаб: “Нимага кеча ҳам, бугун ҳам, олдингидай, белгиланган миқдордаги ғиштни қуймаяпсизлар?” деб талаб қилардилар.
15Шундан сўнг Исроил халқи ишбошилари фиръавн ҳузурига бориб, фарёд қилдилар:
— Нимага биз, қулларингизга, бундай муомала қиляпсиз?
16Бизга сомон беришмайди–ю, “Ғишт қуйинглар!” деб буйруқ қилишади. Биз калтак остида қолдик–ку! Айбдор эса сизнинг одамларингиз.
17Фиръавн эса:
— Дангасасизлар, дангаса! — дея жавоб берди. — Шунинг учун: “Ижозат бер, бориб, Эгамизга қурбонликлар келтирайлик”, деяверасизлар.
18Боринглар, ишланглар! Сизларга сомон берилмайди. Лекин белгиланган миқдордаги ғиштни қуясизлар.
19Шунда Исроил халқининг ишбошилари: “Кунда белгиланган ғишт миқдорини камайтирмасдан қуясизлар!” деган гапни эшитиб, қийин аҳволда қолганларини тушундилар.
20Улар фиръавн ҳузуридан чиқишлари билан, Мусо билан Ҳорунга дуч келишди. Иккови уларни кутиб турган эди.
21Исроил халқи ишбошилари:
— Сизлар бизни фиръавнга, унинг аъёнларига ёмон кўрсатиб қўйдингизлар, — дейишди. — Бизни ўлдиришига сабаб топиб бердингиз. Эгамиз қилмишларингизни кўриб, жазонгизни берсин!
Мусо Эгамизга шикоят қилади
22Шундан кейин Мусо уларнинг олдидан кетиб, Эгамизга илтижо қилди:
— Ё, Раббий! Нимага бу халқни шунчалик кулфатга қўйдинг? Нимага мени юбординг?
23Фиръавнга Сенинг хабарингни олиб келишим биланоқ, у халқингга баттар ваҳшийлик қила бошлади. Сен эса Ўзингнинг халқингни озод қилмадинг.
6–БОБ
Эгамиз Исроил халқини қутқаришга ваъда беради
1Шундан сўнг Эгамиз Мусога айтди:
— Фиръавнни нима қилишимни энди кўрасан. У қудратли кучимни кўргандан кейин, халқим кетишига ижозат берибгина қолмайди, ҳатто халқимни ўз юртидан қувлаб юборади.
2Худо Мусога яна деди:
— Мен Эгангизман.
3— Иброҳимга, Исҳоққа ва Ёқубга Мен Қодир Худо бўлиб Ўзимни зоҳир қилдим
[26]. Аммо уларга Мен, уларнинг Эгаси, деб танилмаган эдим
[27].
4Улар Канъон юртида мусофир бўлиб яшаган эдилар. Ўша юртни сизларга бераман, деб улар билан аҳд қилдим
[28].
5Мисрликлар қул қилган Исроил халқининг фарёдини аниқ эшитдим. Мен ўша аҳдимни ёдимда тутаман.
6Шундай қилиб, бу тўғрида Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Мен Эгангизман. Мен сизларни Мисрликларнинг зулмидан озод қиламан, қулликдан олиб чиқаман. Қудратли кучим ва ҳукмнинг буюк ишлари билан сизларни қулликдан озод қиламан.
7Мен сизларни Ўзимнинг халқим қиламан, Мен сизларнинг Худойингиз бўламан. Сизларни Мисрликларнинг зулмидан халос қилган Эгангиз Худо Мен эканлигимни ўшанда билиб оласизлар.
8Мен Иброҳимга, Исҳоққа ва Ёқубга онт ичиб, бераман, деган юртга сизларни олиб бораман. Ўша юртни сизларга мулк қилиб бераман. Мен Эгангизман.”
9Мусо бу гапларни Исроил халқига айтган эди, аммо халқ унинг гапларига қулоқ солмади. Чунки халқ оғир зулм остида қолиб, руҳан тушкунликка тушган эди.
10Шундан кейин Эгамиз Мусога айтди:
11— Миср фиръавни ҳузурига бориб айт: Исроил халқи Мисрдан чиқиб кетишига ижозат берсин.
12— Гапимга Исроил халқи қулоқ солмади–ю, фиръавн қулоқ солармиди?! — деди Мусо. — Қолаверса, яхши гапира олмайман–ку!
13Аммо Эгамиз Мусо билан Ҳорунга амр қилди: “Миср фиръавни олдига қайтиб боринглар. Исроил халқи Мисрдан кетишига ижозат беринг, деб талаб қилинглар.”
Мусо ва Ҳоруннинг насл–насаби
14Баъзи Исроил қабилаларининг уруғбошилари қуйидагилардир:
Ёқубнинг
[29] тўнғич ўғли Рубен наслига Ханўх, Паллув, Хазрон ва Карми киради. Уларнинг насли Рубен уруғлари эди.
15Шимўннинг наслига Ямувол, Ёмин, Охад, Ёхин, Зўхар ва Канъонлик аёлдан туғилган ўғли Шовул киради. Уларнинг насли Шимўн уруғлари эди.
16Леви наслига Гершон, Қоҳот ва Марори киради. Леви 137 йил яшади. Бу наслдан келиб чиққан уруғлар қуйидагилардир:
17Гершоннинг наслига Лубнах ва Шимах киради, уларнинг ҳар бири уруғбошилардир.
18Қоҳотнинг наслига Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл киради. Қоҳот 133 йил яшади.
19Марорининг наслига Махли ва Муши киради. Юқоридаги рўйхат Леви насли ва уларнинг уруғлариникидир.
20Имром ўзининг аммаси Йўхавадга уйланди. Имром хотинидан Ҳорун ва Мусони кўрди. Имром 137 йил яшади.
21Изхорнинг насли Кўрах, Нафах ва Зихридир.
22Узиёлнинг насли Мишаил, Элзафан ва Ситридир.
23Ҳорун Элишбага уйланди. У Оминадовнинг қизи, Нахшўннинг синглисидир. Ҳорун хотинидан Надов, Абиҳу, Элазар ва Итамарни кўрди.
24Кўрахнинг насли Асер, Элқана ва Абуасафдир. Уларнинг насли Кўрах уруғларига асос солди.
25Ҳоруннинг ўғли Элазар Футиёлнинг қизларидан бирига уйланди. Элазар хотинидан Финхазни кўрди.
Уруғлари бўйича Леви қабиласининг уруғбошилари ана шулардир.
26Юқорида айтиб ўтилган Ҳорун ва Мусога Эгамиз: “Исроилнинг ҳар бир оиласи ва қабиласини Мисрдан олиб чиқинглар!” деб амр берди.
27Улар: “Исроил халқини озод қилинг”, деб Миср фиръавнига буйруқ бердилар.
Эгамиз Мусо билан Ҳорунга фиръавнга гапиришлари учун амр беради
28Шундай қилиб, Эгамиз Мусо билан Мисрда гаплашганда,
29унга: “Мен Эгангизман, сенга айтганларимнинг ҳаммасини Миср фиръавнига етказ!” деб амр берган эди.
30Мусо эса Эгамизнинг олдида: “Мен яхши гапира олмайман–ку! Фиръавн менинг гапимга қулоқ солмайди!” деган эди.
7–БОБ
1Эгамиз Мусога айтди:
— Қараб тур, аканг Ҳорунни сенинг ўрнингга гапирадиган қиламан. Сени фиръавннинг кўзи олдида Худо сингари — Мендай қилиб қўяман. Ҳорун сенинг пайғамбаринг бўлиб, гапларингни фиръавнга етказади.
2Мен сенга айтган ҳамма амрларни акангга айт. Исроил халқи Мисрдан чиқиб кетиши учун ижозат бер, деб Ҳорун фиръавнга айтади.
3Лекин Мен аломату мўъжизаларимни Миср юртида кўрсатай, деб фиръавннинг юрагини тош қилиб қўяман.
4Фиръавн сизларнинг гапингизга қулоқ солмайди. Ўшанда Мен Мисрга қарши қўл кўтариб, унга кўп кулфатлар келтираман. Кейин ҳукмнинг қудратли ишлари билан Исроил оилаларини ва қабилаларини олиб чиқаман.
5Мисрга қарши қўл кўтариб, Исроил халқини Мисрликларнинг орасидан олиб чиққанимда, Эгангиз Мен эканлигимни Миср халқи билиб олади.
6Мусо билан Ҳорун Эгамизнинг амрига биноан иш тутдилар.
7Улар фиръавн билан гаплашганларида, Мусо саксон ёшда, Ҳорун саксон уч ёшда эди.
Ҳоруннинг таёғи
8Эгамиз Мусо билан Ҳорунга гапирди:
9— Фиръавн сизларга: “Бирорта ажойибот кўрсатинглар–чи”, деб айтса, Ҳорунга буюр, таёқни олиб, фиръавннинг олдига ташласин. Таёқ илонга айланиб қолади.
10Шундай қилиб, Мусо билан Ҳорун фиръавн ҳузурига бордилар. Эгамиз амр этгандай иш тутдилар: Ҳорун таёғини фиръавн ва унинг аъёнлари олдига ташлаган эди, таёқ ўша заҳоти илонга айланиб қолди.
11Шунда фиръавн ҳам ўзининг сеҳргарларини — донишмандларини ва фолбинларини чақирди. Миср сеҳргарлари сеҳр–жодуларини ишлатиб, ўшанақа мўъжиза кўрсатдилар.
12Ҳар бири таёғини ерга ташлаган эди, таёқ илонга айланиб қолди. Ҳоруннинг илони Миср сеҳргарларининг илонларини ютиб юборди.
13Эгамиз айтгандай, барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, Мусо билан Ҳоруннинг гапига қулоқ солмади.
Биринчи фалокат: Нил дарёси қонга айланади
14Шундан кейин Эгамиз Мусога айтди: “Барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, халқимнинг кетишига ижозат беришни истамаяпти.
15Эртага эрталаб фиръавннинг олдига бор. У дарёга боради. Сен уни дарё бўйида кутиб тур. Илонга айланган таёғинг қўлингда бўлсин.
16Фиръавнга шундай деб айт:
— Ибронийларнинг Худоси — Эгамиз мени сенинг ҳузурингга шу гапни айтгани юборди. Эгамизнинг гапи шундай: “Менинг халқимга ижозат бер, улар саҳрога бориб, Менга сажда қилишсин.” Сен ҳамон Эгамизнинг гапига қулоқ солмаяпсан.
17Эгамиз шундай айтмоқда: “Исроил халқининг Эгаси Мен эканлигимни энди билиб оласан.” Қўлимдаги мана бу таёқни Нил дарёсининг сувига урганимда, сув қонга айланади.
18Дарёдаги балиқлар нобуд бўлади. Дарё сасиб кетади. Миср халқи дарё сувини ичолмайди.”
19Сўнгра Эгамиз Мусога шундай деди:
— Ҳорунга айт, таёқни қўлига олиб, Миср сувлари томонга — Мисрдаги дарёлар, анҳорлар, кўллар, ҳамма сув ҳавзалари томонга узатсин. Мисрдаги ҳамма жойларда сув қонга айланади, ҳатто бутун Миср юртидаги ёғоч ва тош идишлардаги сувлар ҳам қонга айланади.
20Шундай қилиб, Мусо билан Ҳорун Эгамиз амр этгандай қилишди: Ҳорун фиръавн ва унинг аъёнлари кўзи олдида таёғини кўтариб дарё сувига урган эди, шу заҳоти дарё суви қонга айланиб қолди.
21Дарёдаги балиқлар нобуд бўлиб, дарё суви сасиб кетди. Миср халқи дарё сувини ичолмай қолди. Мисрнинг ҳамма ери қонга тўлиб кетди.
22Миср сеҳргарлари ҳам сеҳр–жодуларини ишлатиб, худди ўшандай қилдилар. Эгамиз айтгандай, барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, Мусо билан Ҳоруннинг гапига қулоқ солмади.
23Бўлиб ўтган мўъжизадан фиръавннинг юраги қилт этмасдан, саройига қайтди.
24Дарё сувини ичиб бўлмагани сабабли, Миср халқи ичимлик суви топиш учун дарё яқинида қудуқлар ковлай бошладилар.
25Эгамиз Нил дарёси сувига ургандан кейин етти кун давомида сув қон бўлиб оқаверди.
8–БОБ
Иккинчи фалокат: қурбақа офати
1Эгамиз Мусога яна айтди:
— Фиръавннинг ҳузурига бориб, Менинг шу гапимни етказ: “Эгамиз шундай айтмоқда:
— Менинг халқимга ижозат бер, улар бориб, Менга сажда қилсин.
2Агар сен халқимга ижозат беришдан бўйин товласанг, бутун юртингга қурбақа юбориб шикаст етказаман.
3Дарё қурбақалар билан тўлиб–тошади. Қурбақалар дарёдан чиқиб, сенинг саройингга, ётоқхонангга, тўшагингга, аъёнларингу халқингнинг уйларига, тандирларига ва хамир тоғораларига ҳам кириб олади.
4Қурбақалар сенинг, Миср халқининг ва барча аъёнларингнинг устиларида сакраб юради.”
5Эгамиз Мусога яна гапирди:
— Ҳорунга айт, у қўлидаги таёғини дарёлар, анҳорлар, кўллар томонга узатиб, қурбақаларни чиқарсин. Миср юртини қурбақалар босиб кетсин.
6Ҳорун таёғини Миср сувлари томонга узатди. Ўша заҳоти қурбақалар чиқиб, Мисрни босиб кетди.
7Мисрлик сеҳргарлар ҳам сеҳр–жодулари билан Миср юртига қурбақалар чиқардилар.
8Шунда фиръавн Мусо билан Ҳорунни чақириб айтди:
— Эгангизга: “Фиръавнни ва унинг халқини Ўзинг қурбақалардан халос қилгин”, деб ибодат қилинглар. Шундан кейин Исроил халқига кетгани ижозат бераман, токи улар бориб Эгангизга қурбонликлар келтирсин.
9Шунда Мусо фиръавнга деди:
— Хўп, вақтини ўзинг тайинла. Қурбақалар сизлардан, хонадонларингиздан йўқолсин, фақат Нил дарёсида қолсин, деб сен, аъёнларинг ва халқинг учун қачон ибодат қилай?
10— Эртага, — деди фиръавн.
— Бўпти, сен айтгандай бўлади! — деб жавоб берди Мусо. — Ўшанда Эгамиз Худога ўхшаган худо йўқлигини билиб оласан.
11Қурбақалар сендан, аъёнларингдан, халқингдан ва хонадонларингиздан йўқолади. Фақат Нилда қолади, холос.
12Шундай қилиб, Мусо билан Ҳорун фиръавн ҳузуридан чиқдилар. Фиръавн бошига келтирган қурбақа офатини йўқ қилгин, деб Мусо Эгамизга илтижо қилди.
13Эгамиз Мусонинг илтижосини эшитди, уйлардаги, ҳовлилардаги ва далалардаги қурбақалар ўлди.
14Қурбақаларнинг ўлигини уюм–уюм қилдилар. Миср юртини қўланса ҳид тутиб кетди.
15Лекин фиръавн Миср юрти қурбақадан халос бўлганини кўргач, Эгамиз айтгандай, юрагини тош қилиб, Мусо билан Ҳоруннинг гапига қулоқ солмади.
Учинчи фалокат: бурга офати
16Эгамиз Мусога гапиришда давом этди:
— Ҳорунга буюр, у таёғини узатиб, ернинг чангига урсин. Шунда ердаги чанг бургага айланиб, бутун Мисрни қоплайди.
17Улар Эгамизнинг айтганини қилдилар: Ҳорун қўлидаги таёғини узатиб, ернинг чангига урган эди, инсонлар билан ҳайвонларнинг устига бурга ёпирилди. Бутун Миср ерининг чанги бургага айланди.
18Одамларни, ҳайвонларни бурга босиб кетди. Сеҳргарлар ҳам сеҳр–жодулари билан чангни бургага айлантирмоқчи бўлдилар, лекин уддасидан чиқолмадилар.
19Улар фиръавнга: “Бу Худонинг иши”, дейишди. Лекин Эгамиз айтгандай, барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, Мусо билан Ҳоруннинг айтганларига қулоқ солмади.
Тўртинчи фалокат: сўна офати
20Эгамиз Мусога яна гапирди:
— Эртага саҳарда ўрнингдан тур. Фиръавн дарёга бораётганда, унинг олдига боргин–да, Менинг шу гапимни етказ: “Эгамиз шундай айтмоқда:
— Менинг халқимга ижозат бер, улар бориб, Менга сажда қилсин.
21Агар халқимни қўйиб юбормасанг, Мен ўзингнинг, аъёнларингнинг, халқингнинг устига сўналар
[30] галасини юбориб жазолайман. Мисрликларнинг уйлари, улар яшаётган ер сўнага тўлиб–тошади.
22Лекин ўша куни Ўз халқим яшаётган Гўшен ерларини
[31] ажратиб қўяман. У ерда сўна бўлмайди. Мен, Эгангиз, бу юртда бор эканлигимни билиб олинглар, деб шуни қиламан.
23Мен Ўз халқим билан сенинг халқингни айириб қўяман
[32]. Бу мўъжиза эртага юз беради.”
24Эгамиз айтганини қилди: фиръавннинг саройига, аъёнларининг уйларига гала–гала сўна юборди. Бутун Миср юрти сўна оқибатида хароб бўлди.
25Шундан сўнг фиръавн Мусо билан Ҳорунни чақириб: “Боринглар, шу юрт ичида Худойингизга қурбонликлар келтираверинглар”, деб айтди.
26— Бунақа қилсак, тўғри бўлмайди, — деб жавоб берди Мусо. — Эгамиз Худога ҳайвонларни қурбонлик қилсак, Мисрликлар буни жирканч деб ҳисоблайдилар. Мисрликлар қабиҳ деб ҳисоблаган ишни яна уларнинг кўз олдида қилсак, бизни тошбўрон қилмайдиларми?!
[33]
27Эгамиз Худо, бизга амр этгандай, Унга қурбонликлар келтиргани саҳрода уч кун йўл юриб боришимиз керак.
28— Майли, ижозат бераман, — деди фиръавн. — Саҳрога бориб, Эгангиз Худога қурбонликлар келтиринглар. Лекин узоққа кетмайсизлар. Энди сен ҳозироқ мен учун ибодат қил.
29— Ҳузурингдан чиқишим биланоқ Эгамизга: “Эртага сўналар фиръавндан, аъёнларидан, халқидан даф бўлсин”, деб ибодат қиламан, — деди Мусо. — Лекин халқ Эгамизга қурбонликлар келтиргани кетаётганда, бизни алдама, ижозат бермай қўйма.
30Мусо фиръавн ҳузуридан чиқиб, Эгамизга ибодат қилди.
31Эгамиз Мусонинг ибодатини эшитди. Фиръавндан, унинг аъёнларидан, Миср халқидан сўналарни даф қилди. Бирорта ҳам сўна қолмади.
32Лекин фиръавн бу сафар ҳам юрагини тош қилиб, халққа кетишга ижозат бермади.
9–БОБ
Бешинчи фалокат: чорванинг ўлими
1Шундан кейин Эгамиз Мусога яна гапирди:
— Фиръавннинг ҳузурига бориб, унга Менинг шу гапимни етказ: “Ибронийларнинг Худоси — Эгамиз, Менинг халқимга ижозат бер, улар бориб, Менга сажда қилишсин, деб айтмоқда.
2Агар ижозат бермай, Исроил халқини ушлаб тураверсанг,
3чорвангни — отларингни, эшакларингни, туяларингни, мол–қўйларингни Эгамиз ўз қудрати билан уриб, оғир ўлат касали юборади.
4Эгамиз Исроил халқи билан Мисрликларнинг чорвасини айириб қўяди. Исроил халқининг чорвасидан бирортасиям нобуд бўлмайди.
5Эгамиз вақтини ҳам белгилаб, айтганларим эртага бу юртда бажо бўлади, деб айтди.”
6Эртаси куни Эгамиз айтганларини қилди: Мисрликларнинг чорваси қирилиб кетди. Исроил халқининг чорвасидан эса бирортасини ҳам нобуд қилмади.
7Фиръавн одам юбориб билдики, Исроил халқининг чорвасидан бирортасиям нобуд бўлмабди. Лекин барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, Исроил халқига кетишга ижозат бермади.
Олтинчи фалокат: чипқон офати
8Шундан кейин Эгамиз Мусо билан Ҳорунга яна айтди:
— Ўчоқдан бир оз кул олинглар. Мусо кулни фиръавннинг кўзи олдида осмонга сочсин.
9Шунда кул чангга айланиб, бутун Мисрни чанг қоплайди. Кул бутун юртдаги инсонларнинг, ҳайвонларнинг танасига яллиғланган чипқон чиқаради.
10Шундай қилиб, Мусо билан Ҳорун ўчоқдан кул олиб, фиръавн ҳузурига бордилар. Мусо кулни осмонга сочган эди, кул одамларда ва ҳайвонларда яллиғланган чипқон пайдо қилди.
11Сеҳргарлар ҳам Мусонинг олдида чипқон оғриғига чидаб туролмадилар. Чунки барча Мисрликлар каби, сеҳргарларга ҳам чипқон чиққан эди.
12Аммо Эгамиз фиръавннинг юрагини тош қилиб қўйди. У Мусога айтгандай, Мусо билан Ҳоруннинг гапига фиръавн қулоқ солмади.
Еттинчи фалокат: дўл офати
13Эгамиз Мусога яна деди:
— Саҳар пайти тур. Фиръавннинг ҳузурига бориб, унга Менинг шу гапимни етказ: “Ибронийларнинг Худоси — Эгамиз айтмоқда:
— Менинг халқимга ижозат бер, улар бориб, Менга сажда қилсин.
14Агар ижозат бермасанг, бу дунёда Менга ўхшаган худо йўқлигини билиб оласан, деб Мен ўзингнинг, аъёнларингнинг, халқингнинг устига жуда оғир фалокатларни юбораман.
15Ҳақиқатан, Мен сенга қарши қўл кўтариб, ўзинг ва халқингни ўлатга дучор қилиб, ер юзидан қириб юборган бўлардим.
16Аммо сенга қудратимни кўрсатай, бутун оламга шуҳратимни ёяй, деб яшамоғингга изн бердим.
17Сен халқимнинг кетишига ижозат бермай, уларга қаршилик қиляпсан.
18Билиб қўй, Мен эртага шу вақтда шунақанги дўл ёғдираманки, Миср юрти пайдо бўлгандан буён бунақа дўлни кўрмаган.
19Энди, чорвамни ва очиқ жойлардаги бор мол–мулкимни пана жойларга йиғинглар, деб фармон бер. Дўл ёққанда, уйда бўлмай, далада қолган ҳамма одамлару ҳайвонлар нобуд бўлади.”
20Фиръавннинг аъёнларидан баъзилари Эгамизнинг сўзларидан қўрқиб, қулларини ва чорвасини дарров уйларига олиб келдилар.
21Эгамизнинг сўзларини менсимаганлар эса қуллари билан чорвасини очиқ жойда қолдирдилар.
22Эгамиз Мусога:
— Қўлингни осмонга узат! — деди. — Мисрнинг ҳамма жойига, одамларнинг, ҳайвонларнинг, даладаги жамики экинларнинг устига дўл ёғади.
23Мусо таёғини осмонга тўғри кўтарган эди, Эгамиз момақалдироқ ва дўл пайдо қилди, ерга яшин тушди. Шундай қилиб, Эгамиз Миср юртига дўл юборди.
24Натижада ғоят кучли дўл ёғиб, узоқ вақт яшин чақнади. Миср пайдо бўлгандан бери бунақанги дўлни кўрмаган эди.
25Дўл Мисрда очиқ жойлардаги ҳамма нарсани — инсондан тортиб ҳайвонлару экин–тикинларгача нобуд қилди. Дарахтларни ер билан яксон қилди.
26Фақат Исроил халқи яшаётган Гўшен ерларига дўл ёғмади.
27Фиръавн шундан сўнг Мусо билан Ҳорунни чақиртириб келиб шундай деди:
— Бу сафар мен айбдорман. Эгангиз ҳақ, мен билан халқим эса ноҳақмиз.
28Бу момақалдироқ билан дўлга ортиқ бардош беролмаймиз. Илтимос, Эгангиздан сўранг, буларни тўхтатсин. Халқингиз кетишига ижозат бераман. Сизлар энди Мисрда ортиқ қолмайсизлар.
29— Шаҳардан чиқишим биланоқ қўлларимни Эгамизга чўзиб илтижо қиламан, — деди Мусо. — Момақалдироқ тўхтайди, дўл ҳам ёғмайди. Ўшанда бутун олам Эгамизники эканини биласан.
30Лекин шуниси менга маълумки, ўзинг, аъёнларинг ҳали ҳам Парвардигор Эгамиздан қўрқмайсизлар.
31Бу пайтда арпа бошоқлаган, зиғирпоя гуллаб қолганди. Зиғирпоя ва арпа пайҳон бўлди.
32Бироқ буғдой кечки бўлгани учун
[34] зарар кўрмади.
33Мусо фиръавн ҳузуридан чиқиб, шаҳардан ташқарига борди. У қўлларини Эгамизга томон узатган эди, момақалдироқ ва дўл тўхтади, ёмғир ҳам тинди.
34Ёмғир тиниб, дўл ва момақалдироқ тўхтаганини фиръавн кўрди–ю, яна гуноҳга қўл урди. Ўзи ҳам, аъёнлари ҳам юрагини тош қилиб олдилар.
35Эгамиз Мусо орқали айтгандай, барибир, фиръавннинг юраги тошлигича қолиб, Исроил халқига кетишга ижозат бермади.
10–БОБ
Саккизинчи фалокат: чигиртка офати
1-2Эгамиз Мусога амр берди:
— Фиръавннинг ҳузурига бор! Мен, мўъжизаларимни уларнинг орасида кўрсатай, деб фиръавнни ва унинг аъёнлари юрагини тош қилиб қўйдим. Мисрликларни масхара қилдим, уларга мўъжизалар кўрсатдим. Энди сизлар болаларингизга, набираларингизга буларни айтиб берасизлар, деб шу ишларни қилдим. Ана шунда Эгангиз Мен эканлигимни ҳаммаларингиз билиб оласизлар.
3Мусо билан Ҳорун фиръавннинг ҳузурига бориб унга Эгамизнинг шу гапини етказдилар: “Ибронийларнинг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда:
— Сен қачонгача Менга итоат этмай юрасан?! Халқимга ижозат бер, улар бориб, Менга сажда қилишсин.
4Агар халқимнинг кетишига ижозат бермасанг, Мен эртага юртингга чигирткалар
[35] юбораман.
5Чигирткалар ер юзини шунақанги қоплайдики, ер тамомила кўринмай қолади. Дўлдан омон қолган ҳосилингизни, далада ўсган жамики дарахтларингизни чигирткалар еб битиради.
6Саройинг, аъёнларингнинг уйлари, ҳамма Мисрликларнинг хонадонлари чигирткага тўлиб кетади. Ота–боболаринг ер юзида пайдо бўлгандан буён бунақасини кўрмаган.”
Шундан кейин Мусо фиръавннинг ҳузуридан бурилиб чиқиб кетди.
7Шунда аъёнлар фиръавнга:
— Бу одам бизга тузоқ бўлса ҳам, қачонгача индамайсиз?! — дедилар. — Ижозат беринг ўшаларга! Кетаверишсин. Эгаси Худога сажда қилишсин. Кўрмаяпсизми, Миср хароб бўлди–ку!
8Шундан сўнг Мусо билан Ҳорунни фиръавн ҳузурига чақиртириб келди. Фиръавн икковига деди:
— Майли боринглар, Эгангиз Худога сажда қилинглар. Аммо сизлардан кимлар боради?
9— Ёшу қари — ҳаммамиз бирга кетамиз, — деб жавоб берди Мусо. — Ўғилларимизни, қизларимизни, мол–қўйларимизни ҳам олиб кетамиз. Эгамизга атаб байрам нишонлашимиз керак.
10Фиръавн қаршилик қилди:
— Агар хотинларингиз ва болаларингиз билан кетишларингизга ижозат берсам, Эгангиз албатта сизлар билан бўлади! Ниятингиз ёмонлиги очиқ кўриниб турибди.
11Йўқ, уларга асло жавоб бермайман! Эгангизга сажда қилгани боришни истаётган сизлар эмасми?! Жуда яхши. Фақат эркакларни олинглар–у, кетаверинглар.
Шунда Мусо билан Ҳорунни фиръавннинг ҳузуридан ҳайдадилар.
12Эгамиз Мусога:
— Қўлингни Миср узра узат! — деб амр берди. — Миср юртига чигиртка ёғилсин. Чигирткалар бу юртдаги ҳамма ўсимликларни, дўлдан омон қолган ҳамма экин–тикинни еб битирсин.
13Мусо таёғини Миср узра узатган эди, Эгамиз бу юртга шарқдан шамол эстирди. Бир кеча–кундуз шамол эсди. Шарқдан эсган шамол эрталабгача чигирткаларни олиб келди.
14Бутун Миср юртига чигиртка ёпирилди. Мисрнинг ҳамма жойини чигиртка босиб кетди. Чигирткалар шунчалик уюлиб кетдики, илгари бунақаси бўлмаган эди, бундан кейин ҳам бўлмайди.
15Ер юзини чигиртка босиб кетганидан, ер қоп–қора бўлиб қолди. Жамики экин–тикинни, дўлдан омон қолган дарахтлардаги мева–чеваларни чигиртка еб битирди. Мисрдаги бирор дарахтда, бирор ўсимликда яшил барг қолмади.
16Фиръавн зудлик билан Мусо билан Ҳорунни чақиртириб, уларга айтди:
— Эгангиз Худога ва ўзларингизга қарши гуноҳ қилдим.
17Ўтинаман, бир мартагина гуноҳимдан ўтиб, Эгангиз Худога илтижо қилинглар. Бу ҳалокатли офатни мендан даф қилсин.
18Мусо фиръавннинг ҳузуридан чиқиб, Эгамизга ибодат қилди.
19Эгамиз ғарбдан жуда кучли шамол эстирди. Шамол чигирткаларни Қизил денгизга
[36] учириб олиб кетди. Миср юртида биронта ҳам чигиртка қолмади.
20Лекин Эгамиз фиръавннинг юрагини яна тош қилиб қўйди ва фиръавн Исроил халқига кетишга ижозат бермади.
Тўққизинчи фалокат: зулмат
21Эгамиз Мусога:
— Қўлингни осмонга узат! — деб амр берди. — Мисрни қўрқинчли зулмат қоплайди.
22Мусо қўлини осмонга узатди. Шундан кейин Миср уч кун давомида зим–зиё зулмат ичида қолди,
23биров бировни кўра олмади. Натижада ҳеч ким бирон жойга юриб бора олмади. Исроил халқи яшаётган ер эса ёруғ эди.
24Фиръавн яна Мусони чақиртириб, унга:
— Боринглар, Эгангизга сажда қилаверинглар, — деди. — Бола–чақаларингизни олиб кетаверинглар. Аммо мол–қўйларингизни қолдириб кетасизлар.
25— Бўлмайди! — деди Мусо. — Чорвамизни ҳам олиб кетишимизга ижозат беришинг керак. Биз Эгамиз Худогақурбонликлар ва куйдириладиган қурбонликлар келтирамиз.
26Ҳамма чорвамизни ўзимиз билан олиб кетамиз, орқада биронта ҳам туёқ қолмаслиги керак. Эгамиз Худога сажда қилганимизда, қурбонликларни шу мол–қўйларимиздан оламиз. У ерга бормагунимизча, Эгамизга нимани қурбонлик қилишимизни билмаймиз–ку!
27Шундай қилиб, Эгамиз яна фиръавннинг юрагини тош қилиб қўйди. Фиръавн ўжарлик қилиб, Исроил халқига кетишга ижозат бермади.
28Охири фиръавн Мусога:
— Йўқол бу ердан! — деб бақирди. — Эҳтиёт бўл, бундан кейин зинҳор кўзимга кўринма! Кўзимга кўринган заҳоти ўласан!
29— Сен айтганингдай бўлсин! — деди Мусо. — Бундан кейин кўзингга кўринмайин!
11–БОБ
Мусо охирги фалокатни фиръавнга аён қилади
1Эгамиз Мусога айтганди
[37]: “Мен фиръавннинг бошига ҳам, Миср юртига ҳам яна битта фалокат юбораман, ўшандан кейингина бу ердан кетишингизга у сизларга ижозат беради. Бу юртдан ўзи сизларни ҳатто ҳайдаб чиқаради.
2Энди Исроил халқига айт: ҳамма эркагу аёл Мисрлик қўшнисидан олтин, кумуш тақинчоқлар сўраб олсин.”
3Эгамиз Мисрликларни шундай қилдики, улар Исроил халқига илтифот кўрсатдилар. Мусони ҳам Миср юртида, фиръавннинг аъёнлари, Миср халқи кўз олдида ғоят улуғ қилган эди.
4Шунда Мусо фиръавнга деди:
— Эгамиз шундай айтмоқда: “Тун ярмида Миср бўйлаб юраман.
5Шунда Мисрдаги ҳамма тўнғич ўғиллар — тахтда ўтирган фиръавннинг тўнғичидан тортиб, қўл тегирмонида ўтириб ишлаётган чўри хотиннинг тўнғич ўғлигача нобуд бўлади. Ҳатто чорванинг биринчи эркак боласигача нобуд бўлади.
6Бутун Миср бўйлаб қаттиқ фарёд кўтарилади. Бунақа воқеа илгари бўлмаган, бундан кейин ҳам бўлмайди.
7Исроил халқидан эса бирорта одамга, ёки бирорта ҳайвонга ҳатто ит ҳуриб қўймайди. Ўшанда Мен, Эгангиз, Исроил халқини Миср халқидан айирганимни билиб оласизлар.”
8Ўшанда аъёнларинг ҳаммаси келиб, менга икки букилиб таъзим қилади. Менга: “Сен ҳам, сенга эргашган халқинг ҳам кетинглар”, деб ёлворасизлар. Мен ўшандан кейин кетаман.
Мусо ғазаб билан фиръавннинг ҳузуридан чиқиб кетди.
9Эгамиз Мусога шундай деган эди: “Мисрда Менинг ажойиботларим кўпайиши учун, фиръавн сизларнинг гапингизга қулоқ солмайди.”
10Мусо билан Ҳорун фиръавннинг олдида ҳамма ажойиботларни кўрсатиб бўлдилар. Лекин Эгамиз фиръавннинг юрагини тош қилиб қўйди. Фиръавн ўз юртидан Исроил халқининг кетишига ижозат бермади.
12–БОБ
Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрами тўғрисида кўрсатмалар
1Мусо билан Ҳорун Мисрда яшар эканлар, Эгамиз уларга қуйидаги кўрсатмаларни берди:
Фисиҳ зиёфати
2“Бу ой сизлар учун илк ой, йилнинг биринчи ойи бўлади
[38].
3Исроил халқининг бутун жамоасига етказинглар: шу ойнинг ўнинчи куни оила бошлиқлари битта қўзи ёки улоқча танлайди. Буни хонадондагилар тановул қилади.
4Битта жонлиқ бир оилага кўплик қиладиган бўлса, оила аъзоларининг сони ва бир одам тановул қиладиган гўшт миқдори ҳисоблаб чиқилади. Сўнгра ўша оила жонлиқ гўштини ёнидаги қўшниси билан бўлишади.
5Нуқсонсиз, бир яшар эркак жонлиқни танлаб олинглар.
6Биринчи ойнинг ўн тўртинчи куни кечқурунгача қўзиларни алоҳида сақланглар. Сўнгра Исроил халқи жамоасининг ҳар бир хонадони ўзининг қўзисини сўйиши лозим.
7Сўнг улар қурбонликнинг қонидан олиб, қурбонлик гўшти тановул қилинадиган уй эшиги кесакисининг
[39] ёнларига ва тепасига суртишсин.
8Ўша куни кечқурун гўштни оловда пишириб тановул қилишсин. Гўштни хамиртурушсиз нон ва тахир ўтлар қўшиб тановул қилишсин.
9Қурбонлик гўштининг сувда қайнатилганини ёки хомини тановул қилишмасин. Калла–туёқларию ичак–човоқларини оловда пишириб ейишсин.
10Гўштдан эрталабгача қолмасин. Агар ортиб қолса, эрталабга қолдирмай оловда куйдиринглар.
11Гўштни тановул қилаётганингизда, шай туринглар. Чориғингиз оёғингизда, таёғингиз қўлингизда бўлсин, тез–тез енглар. Мен, Эгангизга, бағишланган Фисиҳ қурбонлиги шудир.
12Ўша тунда Мен Мисрнинг бу бошидан нариги четигача ўтиб, инсонларнинг ҳар бир тўнғич ўғилларини ҳам, чорванинг биринчи эркак боласини ҳам ўлдираман. Мен, Эгангиз, Мисрнинг ҳамма худоларига қарши ҳукмни ижро этаман.
13Эшикларингизнинг ромига суртилган қон яшаётган уйларингизни белгилайди. Қонни кўриб, сизларни четлаб ўтаман. Мен Мисрни жазолаганимда, ўлат офатидан сизлар омон қоласизлар.
Хамиртурушсиз нон байрами
14Бу кунни
[40] сизлар то абад эсда тутишларингиз лозим. Ҳар йили бу кунни Мен, Эгангизга, аталган байрам қилиб нишонланглар. Бу байрам авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлиб қолсин.
15Ўша етти кун давомида хамиртурушсиз нон тановул қилинглар. Биринчи куниёқ уйларингиздаги хамиртурушни йўқотинглар. Кимки етти кун давомида хамиртуруш қўшилган нон тановул қилса, у Исроил халқи орасидан йўқ қилинади.
16Байрамнинг биринчи куни ҳам, еттинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келиши лозим. Шу кунлари, овқат тайёрлашдан ташқари, ҳеч қандай иш қилманглар.
17Хамиртурушсиз нон байрамини ҳар йили нишонлайсизлар, чунки айнан ўша куни Мен сизларнинг оилаларингизни ва қабилаларингизни Мисрдан олиб чиққанман. Бу байрам авлодларингиз оша нишонланиб, доимий қонун–қоида бўлиб қолсин.
18Биринчи ойнинг
[41] ўн тўртинчи куни кечқурундан бошлаб шу ойнинг йигирма биринчи куни кечқурунгача хамиртурушсиз нон тановул қилинглар.
19Уйларингизда ўша етти кун давомида асло хамиртуруш бўлмасин. Кимки хамиртуруш қўшилган нон тановул қилса, у асли Исроил наслиданми, мусофирми, барибир, Исроил халқининг жамоасидан йўқ қилинади.
20Хамиртуруш қўшилган нонни ҳеч тановул қилманглар. Қаерда яшасангизлар ҳам, хамиртурушсиз нон тановул қилинглар.”
Илк Фисиҳ зиёфати
21Шундан кейин Мусо Исроилнинг ҳамма оқсоқолларини чақиртириб, уларга шундай деди:
— Ҳар бир хонадонга шундай деб айтинглар: “Оилангиз учун биттадан қўзи ёки улоқча танлаб олиб, Фисиҳ зиёфатига қурбонлик қилинглар
[42].
22Кейин иссоп ўтидан
[43] бир тутам олиб, қурбонликдан йиғилган қон идишига ботиринглар. Қонни уйларингиз эшиги кесакисининг ёнларига ва тепасига суртинглар. Тонггача бирортангиз уйингиздан чиқманглар.
23Чунки Эгамиз Миср юрти бўйлаб ўтиб, Мисрликларнинг тўнғич ўғилларини уради. У эшикларингизнинг кесакисидаги қонни кўриб, уйларингизни четлаб ўтиб кетади. Азроил уйларингизга кириб, сизларнинг тўнғич ўғилларингизни нобуд қилишига Эгамиз йўл қўймайди.
24Ўзларингиз ҳам, авлодларингиз ҳам бу расм–русумларга то абад риоя қилишларингиз лозим.
25Эгамиз сизларга бераман, деб ваъда қилган юртга кирганларингиздан кейин ҳам, бу удумни нишонлайверинглар.
26Болаларингиз сизлардан:
— Бу удумнинг маъноси нима? — деб сўраганларида, шундай жавоб беринглар:
27— Бу Эгамизга бағишланган Фисиҳ қурбонлигидир. Эгамиз Мисрликларнинг тўнғич ўғилларини ҳалок қилганда, Мисрдаги Исроил халқининг уйларини четлаб ўтиб кетди. Шундай қилиб, бизнинг хонадонларимизни омон сақлаб қолди.”
Шунда Исроил оқсоқоллари эгилиб, сажда қилди.
28Сўнгра улар бориб, Мусо билан Ҳорунга Эгамиз берган амр бўйича иш тутдилар.
Ўнинчи фалокат: жамики тўнғич эркак зотининг ўлими
29Эгамиз ярим кечаси Мисрликларнинг жамики тўнғичларини — тахтда ўтирган фиръавннинг тўнғич ўғлидан тортиб зиндонда ётган асирнинг тўнғич ўғлигача ўлдирди. Ҳамма чорванинг биринчи эркак боласини ҳам нобуд қилди.
30Ўша кеча фиръавн, унинг ҳамма аъёнлари ва бутун Миср халқи уйғониб кетди. Бутун Мисрни қаттиқ дод–фарёд тутди. Одам нобуд бўлмаган бирорта хонадон йўқ эди.
31Ўша тундаёқ фиръавн Мусо билан Ҳорунни чақиртириб айтди:
— Ўзларингиз ҳам, Исроил халқингиз ҳам йўқолинглар! Менинг юртимдан чиқиб кетинглар! Ўзларингиз айтганингиздай, бориб Эгангизга сажда қилаверинглар.
32Мол–қўйларингизни ҳам олиб кетинглар. Аммо кетаётганингизда, мени дуо қилинглар.
33“Исроил халқи юртимиздан тезроқ чиқиб кетсин, агар чиқиб кетмаса, ҳаммамиз ўлиб кетамиз”, деб Мисрликлар уларни қистовга олдилар.
34Шундай қилиб, Исроил халқи кийим–кечакларига ўралган хамиртуруш қўшилмаган хамир тўла тоғораларини олиб, елкаларига ортишди.
35Исроил халқи Мусонинг айтганини қилиб, Мисрликлардан олтин ва кумуш тақинчоқлар, кийим–кечаклар сўраб олишди.
36Эгамиз Мисрликларни шундай қилдики, улар Исроил халқига илтифот кўрсатдилар. Исроил халқи нима сўраса, улар бердилар. Шу йўл билан Исроил халқи, ғолиб лашкардай, Мисрликларнинг бойликларини олиб кетди.
Исроил халқи Мисрдан кетади
37Исроил халқи Рамзесдан Сухўтга
[44] қараб яёв йўлга чиқди. Улар 600.000 тача эркак бўлиб, аёллар ва болалар бу ҳисобга кирмасди.
38Сон–саноқсиз бегона халқлар, кўплаб мол–қўйлар ҳам улар билан бирга кетди.
39Исроил халқи Мисрдан олиб чиққан хамиртурушсиз хамирдан патир нон ёпдилар. Улар Мисрдан шунчалик тез чиқиб кетдиларки, йўлга егулик тайёрлагани вақт тополмагандилар.
40Исроил халқи Мисрда 430 йил яшади.
41430 йилнинг охирги куни Эгамиз халқининг ҳамма оилалари ва қабилалари Мисрдан кетди.
42“Бу кун Ўз халқимни Мисрдан олиб чиқаман”, деб Эгамиз ўша тунни ажратиб қўйган эди. Исроил халқи ҳам авлодлар оша ўша тунни ажратиб, Эгамизга аташлари лозим.
Фисиҳ зиёфати тўғрисида қонун–қоидалар
43Кейин Эгамиз Мусо билан Ҳорунга айтди: “Сизлар риоя қилишингиз лозим бўлган Фисиҳ зиёфатининг қонун–қоидалари қуйидагичадир:
Исроил халқига қондош бўлмаган одам Фисиҳ таомидан тановул қилмайди.
44Лекин сотиб олган қулларингиз суннат қилингандан кейин Фисиҳ таомидан тановул қилса бўлади.
45Мусофирлар ва мардикорлар ҳам бу таомдан тановул қилишмайди.
46Таомлар қайси уйда тайёрланган бўлса, ҳаммаси ўша уйда тановул қилиниши лозим. Ташқарига таом олиб чиқилмайди. Фисиҳ зиёфатига атаб қурбонлик қилинган бирорта ҳам ҳайвоннинг суяги синдирилмайди.
47Исроил халқининг бутун жамоаси Фисиҳ зиёфатини нишонлайди.
48Ёнларингиздаги бирор мусофир Мен, Эгангизга, бағишланган Фисиҳ зиёфатини нишонламоқчи бўлса, олдин унинг хонадонидаги ҳамма эркаклар суннат қилиниши лозим. Шундан кейингина Исроил халқига қондош бўлган одамлардан биридай, Исроил жамоасига қўшилиб, Фисиҳ зиёфатини нишонлайди. Суннат қилинмаганларнинг ҳеч қайсиси Фисиҳ таомидан тановул қилиши мумкин эмас.
49Шу ернинг туб аҳолиси учун ҳам, ораларингизда яшаётган мусофир учун ҳам қонун ўшадир.”
50Эгамизнинг Мусо ва Ҳорун орқали берган қонун–қоидаларини Исроил халқи бажардилар.
51Шундай қилиб, ўша куниёқ Эгамиз Исроил оилаларини ва қабилаларини Мисрдан олиб чиқди.
13–БОБ
Тўнғич эркакларни бағишлаш тўғрисида амр
1Эгамиз Мусога яна гапирди:
2— Ҳамма тўнғичларни Менга бағишланглар. Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғиллари ва ҳайвонларининг биринчи эркак боласи Меникидир.
Хамиртурушсиз нон байрами тўғрисида кўрсатмалар
3Шундан сўнг Мусо халққа шундай деди: “Сизлар қул бўлган юрт Мисрдан чиққан бугунги кунингизни эсларингиздан чиқарманглар. Эгамиз қудрати билан сизларни у ердан олиб чиқди. Шунинг учун сизлар хамиртуруш қўшилган нонни еманглар.
4Бугун Абиб ойида
[45] сизлар бу юртдан чиқиб кетяпсизлар.
5Эгамиз сизларни Канъон, Хет, Амор, Хив ва Ёбус халқларининг ерларига олиб боради. Эгамиз бу ерларни ота–боболарингизга, бераман, деб онт ичган. Эгамиз сизларни сут ва асал оқиб ётган ўша юртга
[46] олиб боргандан кейин, Абиб ойида қуйидагича удумни ўтказинглар:
6етти кун хамиртурушсиз нон енглар. Еттинчи куни Эгамизга атаб байрам қилинглар.
7Шу пайтларда уйингизда ёки юртингизнинг бирон жойида хамиртурушли нон ёки хамиртуруш бўлмасин.
8Ҳар йили байрам кунлари давомида нима учун байрамни нишонлаётганингизни болаларингизга тушунтиришингиз лозим. Уларга:
— Биз Мисрдан чиқаётганимизда, Эгамиз бизга қилганлари сабабидан бу байрамни нишонлаяпмиз, — деб айтинг.
9Бу байрам қўлингизда бир аломат, пешанангизда бир хотирага ўхшаган бўлади. Эгамиз сизларни Мисрдан Ўз қудрати билан олиб чиққанини бу байрам эслатиб туради. Эгамизнинг таълимотини болаларингизга ўргатишингиз учун байрамни нишонланглар.
10Сизлар белгиланган вақтда йиллар оша ушбу қонун–қоидага риоя қилиб боринглар.
Тўнғич эркакларни Эгамизга бағишлаш тўғрисида кўрсатмалар
11Эгамиз ўзларингизга ва ота–боболарингизга онт ичиб ваъда берган Канъон халқларининг юртига сизларни олиб келади. Ўша юртни сизларга беради. Шундан кейин
12тўнғич ўғилларингизни, ҳамма чорвангизнинг биринчи эркак боласини Унга беринглар. Буларнинг ҳаммаси Эгамизникидир.
13Биринчи туғилган эркак эшак
[47] ҳам Эгамиздан бир қўзи ёки улоқчани аташ эвазига сотиб олинади. Агар эшакни қайтариб сотиб олмасликка қарор қилсангиз, эшакнинг бўйнини синдириб ўлдиришингиз керак. Сизлар Эгамиздан ҳамма тўнғич ўғилларни ҳам қайтариб сотиб олишингиз лозим
[48].
14Келажакда фарзандларингиз сиздан:
— Бу удумнинг маъноси нима? — деб сўрашганда шундай жавоб беринглар:
— Эгамиз бизни Мисрдаги қулликдан қудратли қўли билан олиб чиққан.
15Фиръавн ўжарлик қилиб, кетишимиз учун бизга ижозат бермаганда, Эгамиз Миср юртидаги ҳамма тўнғичларни — одамларнинг тўнғичидан тортиб, ҳайвонларнинг биринчи эркак боласигача ўлдирган. Мана шунинг учун ҳам ҳайвонларнинг биринчи эркак боласини Эгамизга қурбонлик қиламиз. Тўнғич ўғилларимизни эса қайтариб сотиб оламиз.
16Бу йиллик байрам қўлингиздаги ёки пешанангиздаги бир белгидай бўлиб қолади. Эгамиз бизни қудратли қўли билан Мисрдан олиб чиққанини шу байрам сизларга эслатиб туради.”
Устун шаклидаги булут ва аланга
17Фиръавн Исроил халқига ижозат бергандан кейин, Филист халқининг юрти орқали ўтадиган йўл
[49] Канъонга тўппа–тўғри бўлса ҳам, Худо халқни бу ердан бошлаб кетмади. “Халқ урушга дуч келиб қолса, Мисрга қайтиб кетишга қарор қилиб қолиши мумкин”, деб ўйлади Худо.
18Худо халқни Қизил денгизга
[50] саҳро бўйлаб айланма йўл орқали олиб кетди. Исроил халқи Мисрдан гуруҳларга бўлинган ҳолда чиқди.
19Мусо Юсуфнинг суякларини ўзи билан олди. Юсуф Исроил уруғларига қасам ичдириб: “Худо сизларнинг олдингизга келганда, сизлар менинг суякларимни бу ердан олиб кетинглар”, деган эди
[51].
20Исроил халқи Сухўтдан чиққандан кейин, саҳро этагидаги Этхамда қароргоҳ қурди.
21Эгамиз кундузи устун шаклидаги булут ичида, кечаси устун шаклидаги аланга ичида уларнинг олдида юриб, йўлларини ёритиб йўл кўрсатиб борди. Шу тариқа У Исроил халқини ҳамма вақт — кундузи ҳам, кечаси ҳам бошлаб бора олди.
22Кундузи булут устуни, кечаси аланга устуни халқнинг олдидан бир дам нари кетмади.
14–БОБ
Эгамиз Қизил денгизда Исроил халқини қутқаради
1Эгамиз Этхамда Мусога шундай деди:
2— Исроил халқига: “Мигдол билан денгиз ўртасидаги Пий–Хахирўт яқинига қайтиб боринглар”, деб айт. У ерда Баал–Зафўн қаршисидаги Қизил денгиз
[52] соҳили бўйлаб чодир тикишсин.
3Ўшанда фиръавн: “Исроил халқи юртда адашиб қолибди, саҳро уларнинг кетишига халақит беряпти”, деб ўйлайди.
4Фиръавн сизларни таъқиб қилсин, деб Мен унинг юрагини тош қилиб қўяман. Фиръавн ва унинг лашкари устидан ғалаба қиламан. Шу орқали шуҳратга эришаман. Ана ўшанда Эгангиз Мен эканлигимни Миср халқи билиб олади.
Исроил халқи Эгамиз айтгандай қилди.
5Фиръавнга: “Исроил халқи қочиб кетибди”, деб хабар етказишди. Фиръавн ва аъёнларининг Исроил халқи тўғрисидаги ниятлари ўзгарди: “Нима қилиб қўйдик–а? Исроил халқига кетишга ижозат бериб, қулларимиздан айрилиб қолибмиз–ку!” дейишди.
6Фиръавн жанг араваларини тайёрлатди, лашкарларини ёнига олди.
7У Мисрдаги ҳамма жанг аравасини, шу билан бирга, олти юзта сара жанг аравасини ҳам йўлга отлантирди. Ҳар бир жанг аравасининг лашкарбошиси бор эди.
8Эгамиз Миср фиръавнининг юрагини тош қилиб қўйди. Фиръавн Исроил халқининг ортидан қувди. Исроил халқи шахдам қадам билан Мисрдан чиқиб кетаётган эди.
9Мисрликлар — фиръавннинг ҳамма отлари, аравакашлар ва жанг аравалари, лашкарлари билан Исроил халқининг ортидан тушди. Денгиз қирғоғида Баал–Зафўн қаршисида — Пий–Хахирўт яқинида Исроил халқига етиб олдилар. Исроил халқи бу ерда қароргоҳ қурган эди.
10Фиръавн тобора яқинлашиб келарди. Исроил халқи орқаларига қараб Мисрликлар қувиб келаётганини кўрдилар–у, саросимага тушиб қолдилар. Улар Эгамизга илтижо қилиб, мадад сўрадилар.
11Кейин Мусога айтдилар:
— Бизни саҳрога ўлдиргани олиб келган экансан–да. Мисрда биз учун қабристон етарли эмасмиди?! Бизни Мисрдан олиб чиқиб, нима қилиб қўйдинг–а?!
12Мисрда эканлигимизда шунга ўхшаш ёмон ҳодисалар юз беришини айтмаганмидик?! Биз: “Мисрликларга қул бўлиб хизмат қилиб юраверайлик, саҳрода ўлиб кетганимиздан кўра, уларга хизмат қилганимиз яхши”, деб айтган эдик–ку!
13Аммо Мусо:
— Қўрқманглар! — деди. — Жойингизда тўхтаб, қараб туринглар. Ҳозир кўрасизлар, Эгамиз сизларни қандай қилиб қутқарар экан. Ҳозир қаршингизда турган Мисрликларни қайтиб кўрмайсизлар.
14Хотиржам бўлинглар, Эгамиз сизлар учун жанг қилади.
15Шу пайт Эгамиз Мусога гапирди:
— Нимага менга илтижо қилиб, мадад сўраяпсан? Исроил халқига айт, олдинга қараб кетаверсин.
16Таёғингни кўтариб, қўлингни денгиз устига узат, сувни икки томонга айир. Шунда Исроил халқи қуруқ ер устида юриб, денгиздан ўтади.
17-18Мисрликлар сизларнинг ортингиздан денгизга борсин, деб Мен уларнинг юрагини тош қилиб қўяман. Фиръавн, унинг лашкарлари, аравакашлари ва жанг аравалари устидан ғалаба қилиб шуҳратга эришаман. Мен уларни ер билан яксон қилганимда Эгангиз Мен эканлигимни Миср халқи билиб олади.
19Исроил халқи олдида бораётган Худонинг фариштаси жойини ўзгартириб, уларнинг орқасига ўтди. Исроил халқининг олдидаги булут устуни ҳам жойини ўзгартирди. Булут устуни орқага ўтиб,
20Миср лашкари билан Исроил халқи ўртасида туриб қолди. Булут устуни Мисрликлар турган томонни зимистон ва булутли, Исроил халқи турган томонни эса ёп–ёруғ қилиб турди. Шунинг учун Миср лашкари тун бўйи Исроил халқига яқин кела олмади.
21Мусо қўлини денгиз томонга узатди. Шундан кейин тун бўйи Эгамиз шарқдан кучли шамол эстириб, денгизни икки томонга айирди, денгизни қуруқ ерга айлантирди. Сув икки томонга сурилди.
22Шундан кейин Исроил халқи денгиздаги қуруқ ердан юриб ўта бошлади. Сув Исроил халқининг ўнг томонида ҳам, чап томонида ҳам девор бўлиб турарди.
23Мисрликлар Исроил халқининг ортидан қувди. Фиръавннинг ҳамма отлари, аравакашлари ва жанг аравалари денгизнинг ўртасига тушди.
24Тонг пайти Эгамиз аланга ва булут устунидан Миср лашкарига қараб, уларни саросимага солди.
25Жанг араваларининг ғилдираклари ботиб қолди
[53]. Натижада Мисрликлар араваларини зўрға тортиб кетдилар. Шунда Мисрликлар: “Бу ердан қочиб қолайлик! Исроил халқи учун уларнинг Эгаси жанг қиляпти! У бизга қарши!” — деб шовқин солдилар.
26Кейин Эгамиз Мусога:
— Қўлингни денгизга узат! — деб амр берди. — Сув Мисрликларнинг, уларнинг аравакашлари ва жанг аравалари устига қайтсин!
27Мусо қўлини денгизга узатди. Тонг пайти денгиз суви асл ҳолига қайтди. Мисрликлар сувдан қутулмоқчи бўлиб қочаётган эди, Эгамиз уларни денгизнинг ўртасига силкиб отди.
28Сув асл ҳолига қайтди. Фиръавннинг аравакашларини ва жанг араваларини, Исроил халқини ортидан қувиб, денгиз ўртасига тушган ҳамма Миср лашкарини ғарқ қилди. Улардан бирортаси ҳам тирик қолмади.
29Исроил халқи эса денгиз ўртасида қуруқ ердан юриб ўтди. Сув ўнг томонда ҳам, чап томонда ҳам Исроил халқига девор бўлиб турарди.
30Шундай қилиб, Эгамиз ўша куни Исроил халқини Мисрликларнинг қўлидан қутқарди. Исроил халқи денгиз қирғоғида Мисрликларнинг жасадларини кўрди.
31Эгамиз буюк қудрати билан Мисрликларни мағлуб қилганини Исроил халқи кўргач, Ундан қўрқадиган бўлдилар. Улар Эгамизга ва Унинг қули Мусога ишондилар.
15–БОБ
Мисрликларни Эгамиз қандай мағлуб қилганини Мусо ва халқ куйлайдилар
1Шундан кейин Мусо ва Исроил халқи Эгамизга қуйидаги қўшиқни куйлади:
“Эгамизни мадҳ этиб куйлайман. У буюк ғалаба келтирди.
Отларни, аравакашларни денгизга улоқтирди.
2Эгамиз менинг куч–қудратимдир
[54].
У менинг қутқарувчимдир.
У менинг Худойимдир, мен Уни олқишлайман,
Отамнинг Худосидир, мен Уни улуғлайман.
3Ҳа, У жангчидир, У Эгамиздир
[55].
4Фиръавннинг лашкарини, жанг араваларини Эгамиз денгизга улоқтирди.
Унинг сара лашкарбошиларини Қизил денгизга
[56] чўктирди.
5Денгиз қаъри уларни кўмди.
Улар тош сингари, тубсизликка тушиб кетдилар.
6Эй, Эгамиз, Сенинг ўнг қўлинг қудрати билан қўрқинчлидир.
Эй, Эгамиз, Сенинг ўнг қўлинг душманни роса эзди.
7Сен буюк ғалабанг билан душманларингни йиқитдинг.
Сен уларга ғазабингни сочган эдинг,
Ғазабинг уларни хас–чўп сингари ёндириб ташлади.
8Қаҳрли нафасингдан сув бир жойга йиғилиб,
Девор каби тик туриб қолди,
Денгизнинг қаъри қаттиқ ер бўлиб қолди.
9Шунда душман гердайиб айтди:
“Орқаларидан тушаман, қувиб етаман.
Ўлжани баҳам кўраман. Булардан кўнглим қониқади.
Қиличимни яланғочлаб, уларни яна қул қиламан.”
10Қаҳрли нафасингдан денгиз уларни кўмиб юборди.
Улар баҳайбат сувда қўрғошиндай ғарқ бўлдилар.
11Худолар орасида Сенга ўхшагани борми, эй, Эгамиз?!
Ким Сенга ўхшар?!
Муқаддаслигинг билан улуғворсан Сен,
Қўрқинчли ишларинг билан ҳамду санога илҳомлантирурсен,
Сен ажойиботлар кўрсатурсен.
12Сен ўнг қўлингни узатган эдинг,
Ғанимларни ер ютди.
13Ўзинг қутқарган ўша халқни Сен содиқ севгинг билан олиб борасан.
Муқаддас маконингга
[57] қудратинг билан уларни етаклаб борасан.
14Халқлар эшитиб буни, титрашади:
Филист халқи ваҳимага тушиб қолади.
15Эдом уруғбошилари қўрқувга тушади–ку,
Мўаб бекларини титроқ босади–ку!
Канъондаги халқлар умидсизликка тушади–ку!
16Уларни қўрқув ва даҳшат қамраб олар.
Эй, Эгамиз, Сенинг халқинг ўтиб кетгунча,
Ўзинг эга бўлган бу халқ ўтиб кетгунча,
Улар билагинг кучи олдида тошдай қотиб қолади.
17Халқингни Ўз тоғингга олиб келасан,
Уларни жойлаштирасан уйинг учун танлаган ерга, эй, Эгамиз!
Қўлларинг ўрнатган муқаддас масканингга
[58]Олиб кириб жойлаштирасан, эй, Раббий!
18Эгамиз абадулабад шоҳ бўлиб ҳукмронлик қилади.”
19Фиръавннинг отлари, аравакашлари ва жанг аравалари денгиз ўртасига тушди. Шунда Эгамиз уларнинг устига денгиз сувларини қайтариб олиб келди. Исроил халқи эса денгиз ўртасидаги қуруқ ердан ўтиб кетди. Шу боис Мусо ва халқ қўшиқ куйлади.
20Ҳоруннинг синглиси пайғамбар Марям чилдирмани қўлига олди. Ҳамма аёллар унга эргашиб, чилдирмаларини қўлларига олиб, ўйнадилар.
21Марям қуйидаги нақоратни куйлаб, уларга бошчилик қилди:
“Эгамизни мадҳ этиб куйланг. У буюк ғалаба келтирди.
Отларни, аравакашларни денгизга улоқтирди.”
Тахир сув
22Мусо Исроил халқини Қизил денгиздан бошлаб чиққандан кейин, улар Сур саҳросига бордилар. Улар саҳрода уч кун юрсалар ҳам, сув топа олмадилар.
23Ундан кейин Марога бордилар. Аммо Маронинг суви тахир бўлгани учун ичолмадилар. Шунинг учун ҳам у ерга Маро
[59], деб ном берилган эди.
24Халқ эса: “Энди нима ичамиз?” деб Мусога минғирлаб нолиди.
25Мусо эса Эгамизга илтижо қилган эди, Эгамиз Мусога бир чўпни кўрсатди. Мусо чўпни олиб сувга ташлаган эди, сув ичишга яроқли бўлиб қолди. Шундай қилиб, ўша ерда Эгамиз Исроил халқини синади. Эгамиз уларга яшаш қонун–қоидасини берди.
26У Исроил халқига шундай деди: “Агар Мен, Эгангиз Худога, ҳушёр бўлиб қулоқ солсангиз, Менинг олдимда тўғри ишлар қилсангиз, амрларимга итоат этсангиз, ҳамма қонунларимга риоя қилсангиз, ўшанда Мен Мисрликларни дучор қилган хасталикларнинг бирортасига ҳам сизларни дучор қилмайман. Сизларга шифо берадиган Эгангиз Менман.”
27Шундан сўнг Исроил халқи Илимга келди. У ерда ўн иккита булоқ, етмишта пальма дарахти бор эди. Улар булоқ бўйида қароргоҳ қурдилар.
16–БОБ
Манна ва беданалар
1Исроил халқининг бутун жамоаси Илимдан чиқиб жўнади. Улар Мисрдан чиққанларидан кейин бир ой ўтгач
[60], Илим билан Синай оралиғидаги Син саҳросига
[61] етиб келдилар.
2Улар саҳрода турар эканлар, ҳаммалари минғирлаб Мусо билан Ҳорундан нолишди:
3“Қанийди Эгамиз бизни Мисрда ўлдириб қўя қолганда эди! Биз Мисрда гўшт солинган қозон бошида ўтирардик, тўйгунимизча нон ердик. Сизлар эса, бутун жамоа очликдан ўлиб кетсин, деб бизни саҳрога олиб келдингиз.”
4Шунда Эгамиз Мусога:
— Нонни
[62] сизларга осмондан ёғдираман! — деди. — Халқ ҳар куни чиқиб, кунда керак бўладиган нонини йиғиштириб олади. Шу йўл билан бу халқни синайман. Улар Менинг кўрсатмаларимга риоя қиладиларми, ёки йўқми, кўраман.
5Ҳар ҳафтанинг олтинчи куни
[63] эса кунда тўплаганларига қараганда икки ҳисса кўп нон йиғиштириб олиб, тайёрлаб қўядилар.
6-8Мусо билан Ҳорун жамики Исроил халқига шундай деб айтдилар:
— Сизлар минғирлаб Эгамиздан нолиган эдингиз, У эшитди. Энди У кечқурун сизларга гўшт беради. Эртага эрталаб мўл қилиб нон беради. Эгамизнинг буюк қудратини шунда кўрасизлар. Сизларни Мисрдан олиб чиққан Эгамиз эканини билиб оласизлар. Аммо биз ким бўлибмизки, минғирлаб биздан нолийсизлар?! Биз бор–йўғи Эгамизнинг хабарчиларимиз, холос. Биздан нолиганларингизда, сизлар ҳақиқатан Эгамиздан нолиган бўласизлар.
9Шундан сўнг Мусо Ҳорунга:
— Исроил халқининг бутун жамоасига айт. Эгамизнинг ҳузурига келсин, — деди. — Эгамиз уларнинг минғирлаб нолиганини эшитди.
10Ҳорун Исроил халқининг бутун жамоасига шу гапларни айтиб бўлиши биланоқ, халқ саҳрога қаради. Шу пайт Эгамиз улуғворлигини булут ичида зоҳир қилди.
11Кейин Эгамиз Мусога гапирди:
12— Мен Исроил халқининг минғирлаб нолиганини эшитдим. Уларга шу гапларни етказ: “Оқшом гўшт ейсизлар, эрталаб эса тўйгунингизча нон ейсизлар. Ўшанда Эгангиз Худо Мен эканлигимни билиб оласизлар.”
13Шу куни оқшомда беданалар учиб келиб, қароргоҳни босиб кетди. Эртасига эрталаб қароргоҳ атрофига шудринг тушди.
14Шудринг кўтарилгач, ер юзи лайлак қор учқунига ўхшаш, қировсимон бир нарса билан қопланди.
15Исроил халқи бу нарсани кўрганда, нима эканини билолмасдан: “Бу нима?” деб бир–бирларидан сўрайвердилар.
— Тановул қилишларингиз учун Эгамиз сизларга берган нон шудир, — деди Мусо Исроил халқига.
16— Эгамиз шундай амр берган: “Ҳар бир хонадон ўзи ейдиган нонни олсин. Хонадондаги ҳар бир жон учун бир омирдан
[64] йиғиштириб олсин.”
17Исроил халқи Эгамиз амр этгандай қилди. Биров кўпроқ, биров озроқ йиғиштириб олди.
18Ҳар бир одам учун омир билан ўлчаганларида, кўп йиғиштирганлардан ҳеч нарса ортиб қолмади, оз йиғиштирганлар учун эса етарли бўлди. Ҳар бир хонадон кераклисини олди.
19Мусо яна халққа: “Ҳеч ким бу маннадан эрталабгача қолдирмасин”, — деди.
20Аммо баъзилар Мусонинг гапига қулоқ солмай, эрталабгача қолдирган эдилар, қолдирган маннага қурт тушиб, сасий бошлади. Шунда Мусо ўша одамлардан ғазабланди.
21Маннани ҳар бир хонадон ҳар куни эрталаб эҳтиёжига ярашасини тўплаб оларди. Қуёш ерни қиздиргандан кейин эса, ерда қолгани эриб кетарди.
22Олтинчи куни эса маннани икки ҳисса — жон боши учун икки омирдан йиғиб олдилар. Жамоа оқсоқоллари бу тўғрида Мусога хабар берганларида,
23Мусо уларга айтди
[65]:
— Эртага Шаббат куни бўлгани учун олтинчи куни икки баробар йиғиштириб олгани Эгамиз халққа амр берган. Шаббат куни ҳамма ишлардан тиниб, Эгамизга атаб ажратилган кундир. Шунинг учун ёпадиганингизни бугун ёпиб олинглар, қайнатадиганингизни бугун қайнатиб олинглар. Ортганини сақлаб, эртагача қолдиринглар.
24Шундай қилиб, Мусо буюргандай, ортганини эртасига қолдирган эдилар, қолгани на сасиди, на қуртлади.
25— Бугунги маннангиз шудир, — деди Мусо. — Чунки бугун Эгамизга аталган Шаббат кунидир. Бугун ерда ҳеч нарса бўлмайди.
26Олти кун манна йиғиштириб оласизлар. Аммо еттинчи кун — Шаббат куни асло манна топиб бўлмайди.
27Еттинчи куни ҳам баъзилар манна йиғиштиргани ташқарига чиқдилар, лекин тополмадилар.
28Шунда Эгамиз Мусога:
— Қачонгача Менинг амрларимга ва кўрсатмаларимга итоат этмай юрасизлар?! — деди.
29— Мен, Эгангиз, еттинчи кунни — Шаббатни дам олиш куни қилиб, сизларга берганимни англаб етмайсизларми?! Мана, сизларга икки кунга етарли маннани олтинчи куни беряпман. Еттинчи куни ҳар ким уйида бўлиб, дам олиши лозим.
30Шундай қилиб, халқ еттинчи куни ишламади.
Исроил халқи хотира учун маннадан сақлаб қўяди
31Исроил халқи бу егуликка манна
[66], деб ном қўйдилар. У кашнич уруғи каби, ранги оқиш, мазаси асал қўшилган чалпакка ўхшарди. Мусо Исроил халқига айтди:
32— Эгамиз шундай амр берган: “Бир омир маннани келгуси авлодлар учун сақлаб қўйинглар, токи Мен сизларни Мисрдан олиб чиққанимдан кейин саҳрода ўзларингизга едирган нонни улар кўрсинлар.”
Шундан кейин Мусо Ҳорунга айтди:
33— Бир идиш олиб, ичига бир омир манна солгин–да, Эгамизнинг ҳузурига қўй
[67], токи келгуси авлодларга сақланиб қолсин.
34Эгамиз Мусога амр этгандай, Ҳорун, маннани сақлаб қўямиз, деб уни аҳд сандиғининг
[68] олдига қўйди.
35Исроил халқи кейинги қирқ йил давомида — Канъон юртига етиб бориб ўрнашгунларича, манна тановул қилдилар
[69].
36(Маннани ўлчаш учун фойдаланилган идиш омир, деб айтилган
[70]. Бу идиш тахминан тўрт косанинг
[71] ҳажмига тўғри келган.)
17–БОБ
Қоядан чиққан сув
1Исроил халқининг бутун жамоаси ҳар доим Эгамизнинг амрига риоя қилиб, бир жойдан бошқа жойга кўчиб
[72], Син саҳросидан
[73] кетди. Рафидимда
[74] қароргоҳ қурган эди, лекин у ерда Исроил халқи учун ичгани сув йўқ экан.
2Улар Мусога: “Бизга ичгани сув бер”, деб нолидилар. Шунда Мусо:
— Нимага менга нолияпсизлар?! — деди. — Нима учун Эгамизни синаяпсизлар?!
3Лекин халқ чанқаган эди. “Нимага бизни Мисрдан олиб чиқдинг?! Ўзимизни, болаларимизни, чорвамизни сувсизликдан ўлдириш учун олиб чикқан экансан–да?!” деб Мусога минғирлаб нолиди.
4— Бу халқни нима қилай? — деб илтижо қилди Мусо Эгамизга. — Яна бир оздан кейин улар мени тошбўрон қилишади–ку!
5— Исроил оқсоқолларидан баъзиларини ёнингга олиб, халқнинг олдида бор! — деб амр берди Эгамиз Мусога. — Нил дарёсига урган таёғингни ҳам ўзинг билан ол.
6Мен сенинг олдингда — Синай тоғидаги
[75]қоянинг тепасида тураман. Сен таёқни қояга ур, қоядан сув отилиб чиқади. Кейин халқ ичади.
Мусо Исроил оқсоқолларининг кўзи олдида Эгамиз айтгандай қилди.
7Шундай қилиб, Мусо ўша жойга Массах ва Марива
[76], деб ном берди. Исроил халқи у ерда Мусо билан жанжал қилган, “Эгамиз биз учун ғамхўрлик қиладими, йўқми?” деб Уни синаган эди.
Исроил халқи Омолек халқини енгади
8Омолек халқи Рафидимга келиб, Исроил халқига уруш очдилар.
9Шунда Мусо Ёшуага:
— Одамлардан танлаб олгин–да, бориб, Омолекларга қарши урушга чиқ! — деди. — Эртага мен тепаликнинг устида бўламан. Худо, ол, деб тайинлаган таёқ
[77] қўлимда бўлади.
10Ёшуа Мусо буюргандай қилиб Омолеклар билан жанг қилгани борди. Мусо, Ҳорун ва Хур тепаликнинг устига чиқишди.
11Мусо қўлларини кўтарганда, Исроил халқи ғолиб келар, туширганда эса Омолеклар ғолиб келарди.
12Охири Мусонинг қўллари толиқди. Шунда Ҳорун билан Хур Мусога тош келтириб қўйиб бердилар. Мусо тош устига ўтирди. Кейин Мусонинг қўлларини бир томондан Ҳорун, бир томондан Хур юқорига кўтариб турди. Қуёш ботгунча, Мусонинг қўлларини юқорига кўтариб туравердилар.
13Шундай қилиб, Ёшуа Омолекларни енгиб, қиличдан ўтказди.
14Шундан кейин Эгамиз Мусога айтди:
— Бу ғалабани хотира қилиб, ёзиб қўй, менинг қуйидаги ваъдамни ҳам кирит: “Мен Омолекларнинг номини ер юзидан ўчираман.” Кейин буни овоз чиқариб Ёшуага ўқиб бер.
15Мусо бир қурбонгоҳ қурдириб, бу қурбонгоҳга: “Эгам байроғимдир”
[78], деб ном берди.
16“Омолеклар Эгамизнинг тахтига қарши қўлларини кўтаришга журъат қилганлари учун, Эгамиз доимо уларга қарши урушда бўлади”
[79], деди.
18–БОБ
Ятро Мусони зиёрат қилади
1Мидиён юртининг руҳонийси Ятро Мусонинг қайнатаси эди. Худо Мусога ва Ўз халқи Исроилга ҳамма қилганларини, Эгамиз Исроил халқини Мисрдан қандай қилиб олиб чиққанини у эшитди.
2Мусо хотинини отаси ёнига жўнатиб юборганда
[80], Ятро Мусонинг хотини Зиппура билан
3иккала ўғлини ёнига олган эди. Мусо: “Мен бегона юртда мусофир бўлган эдим”, деб тўнғич ўғлига Гершом
[81], деб исм қўйган эди.
4Сўнгра: “Ота–боболаримнинг Худоси менга мадад берди, мени фиръавннинг қиличидан қутқарди
[82]”, деб иккинчи ўғлига Элиазар
[83], деб исм қўйганди.
5Қайнатаси Мусонинг хотини ва ўғилларини Худонинг муқаддас тоғи
[84] этагига — саҳрода Мусо тиккан чодирга бошлаб келди.
6Ятро Мусога: “Мен, қайнатанг Ятро, хотининг ва иккала ўғлинг билан бирга сенинг ёнингга боряпмиз”, деб хабар берди.
7Мусо қайнатасини кутиб олгани чиқди ва унга таъзим қилиб, ўпди. Икковлари бир–биридан ҳол–аҳвол сўраб, чодирга киришди.
8Эгамиз Исроил халқи учун фиръавнни ва Миср халқини нималар қилганини, Исроил халқи йўлда чеккан азоб–уқубатларни, Эгамиз уларни қандай қутқарганини Мусо қайнатасига айтиб берди.
9Эгамиз Исроил халқига қилган яхшиликлари учун, уларни Мисрликларнинг қўлидан қутқаргани учун Ятро севиниб, шундай деди:
10— Сизларни Мисрликларнинг ва фиръавннинг қўлидан қутқарган Эгамизга ҳамду санолар бўлсин! Исроил халқини Мисрликларнинг зулмидан У қутқарди.
11Эгамиз бошқа ҳамма худолардан улуғ эканини энди биламан. Эгамиз ўз халқини такаббур Мисрликларнинг қўлидан халос қилди.
12Cўнгра Мусонинг қайнатаси Ятро Худога куйдириладиган қурбонлик ва бошқа қурбонликлар келтирди. Ҳорун ва барча Исроил оқсоқоллари Мусонинг қайнатаси билан Эгамизнинг ҳузурида муқаддас таом егани келишди.
Ятронинг маслаҳати
13Эртаси куни Мусо ҳукм курсисига ўтириб, халқнинг жанжалларини ажрим қила бошлади. Халқ Мусонинг атрофида эрталабдан кечгача тик турди.
14Қайнатаси Мусонинг халқ учун қилаётган ҳамма ишларини кўргач, айтди:
— Нимага шунча ишни бир ўзинг қиляпсан? Одамлар сендан ёрдам сўраш учун кун бўйи тик туришди.
15Шунда Мусо қайнатасига айтди:
— Халқ Худонинг ҳукмини билиш учун менинг олдимга келишади.
16Қачон бир жанжалли иш бўлса ҳам менинг олдимга келишади. Мен эса иккала томон ўртасида қарор чиқариб, Худонинг қонун–қоидаларини уларга айтаман.
17— Бу йўл яхши эмас, — деди қайнатаси Мусога.
18— Ҳам ўзингни, ҳам ёнингдаги халқни қийнаяпсан. Бу иш жуда оғир юк, бир ўзинг бажара олмайсан.
19Гапимга қулоқ сол, сенга бир маслаҳат берайин. Худо сенга ёр бўлсин. Худонинг ҳузурида халқ учун сен воситачи бўлишинг керак. Халқнинг баҳс–мунозараларини Худога сен етказишинг лозим.
20Худонинг қарорини халққа сен айт, Худонинг қонун–қоидаларини ўргат, улар қандай қилиб тўғри ҳаёт кечиришлари кераклигини кўрсат.
21Аммо буларга қўшимча қилиб, сен Худодан қўрққан, диёнатли, тамадан нафратланадиган, лаёқатли одамларни танлаб ол. Уларни халқ тепасига мингбоши, юзбоши, элликбоши, ўнбоши қилиб тайинла.
22Бу одамлар ҳамма ҳақ масалалар устидан қарор қилиб, халққа хизмат қилишсин. Жуда муҳим ёки жуда қийин масалаларни эса сенга олиб келишлари мумкин. Кичикроқ ишларни ўзлари кўриб чиқаверсин. Улар сен учун ишни осонроқ қилиб, оғирликни кўтаришда сенга ёрдам берадилар.
23Агар Худо шу маслаҳатларимни юрагингга солса, сен тазйиқларга бардош бера оласан. Ҳамма тинчгина ўз жойига кетади.
24Мусо қайнатасининг гапига қулоқ солди. У нима айтган бўлса, ҳаммасини қилди.
25Исроил халқи орасидан лаёқатли одамларни танлаб олди. Ўша одамларни мингбоши, юзбоши, элликбоши, ўнбоши қилиб тайинлади.
26Улар ҳамма масалаларни адолатли ҳал қилардилар. Қийин масалаларни Мусога олиб келишар, кичикроқ ишларни эса ўзлари қараб чиқишарди.
27Шундан кейин Мусо қайнатасига ижозат берди. Ятро ўз юртига қайтиб кетди.
19–БОБ
Исроил халқи Синай тоғида
1-2Исроил халқи Рафидимдан
[85] кетди. Мисрдан чиққандан кейин учинчи ойнинг биринчи куни
[86] улар Синай саҳросига етиб келдилар. Улар Синай тоғи этагида қароргоҳ қурдилар.
3Мусо тоққа — Худонинг ҳузурига чиқди. Эгамиз тоғдан уни чақириб, шундай деди:
— Ёқуб наслига — Исроил халқига шундай деб айт:
4“Мен, Эгангиз, Мисрликларни нима қилганимни кўргансизлар. Бургут ўз болаларини қанотлари устида кўтариб келтиргандай, Мен сизларни кўтариб, ҳузуримга олиб келганимни ҳам кўргансизлар.
5Энди Менинг амрларимга чин дилдан итоат этсангиз, аҳдимга риоя қилсангиз, сизлар Менинг халқим, бошқа халқлар орасида хазинам бўласизлар. Бутун ер Меникидир,
6аммо сизлар Мен, Эгангизга, хизмат қиладиган руҳонийлар шоҳлиги, муқаддас бир халқ бўласизлар.” Исроил халқига сен етказадиган хабар шудир.
7Мусо келиб, халқ оқсоқолларини чақирди. Эгамиз унга, айт, деб амр этган ҳамма гапларни айтди.
8Жамики халқ бир овоздан: “Эгамизнинг ҳамма айтганларини бажарамиз”, деб жавоб берди. Мусо халқнинг жавобини Эгамизга қайтариб олиб келди.
9Эгамиз Мусога:
— Мен сенинг олдингга қалин булут ичида келаман, — деди, — токи Мен сенга гапираётганимни халқ эшитсин. Шунда халқ сенга ҳар доим ишонади.
Мусо халқнинг гапини Эгамизга айтганда,
10Эгамиз деди:
— Бор, бугун ва эртага халқ поклансин
[87], кийимларини ювсин.
11Шундай қилиб, эртадан кейинги кунга тайёр бўлишсин. Ўша куни Мен, Эгангиз, Синай тоғига тушаман. Жамики халқ Мени ўша ерда кўради.
12Тоғ атрофига чегара қилиб қўй, токи халқ чегарани босиб ўтмасин. Халққа айт: “Тоққа чиқманглар, тоғнинг яқинига ҳам бора кўрманглар. Агар бирортаси тоққа қадам қўйса, ўшанинг жазоси ўлимдир.
13Ўша одамга қўл теккизилмасдан, тошбўрон қилиб ёки ўқ отиб ўлдирилади. Ҳайвон бўладими ёки инсон бўладими, ўлимга ҳукм қилинади.” Бурғу овози қаттиқ чалингандан кейин эса халқ тоққа чиқса бўлади.
14Шундай қилиб, Мусо тоғдан халқнинг ёнига тушди, халқ покланди, кийимларини ювди.
15Кейин у халққа:
— Учинчи кунга тайёр бўлинглар, хотинларингизга яқинлашманглар, — деб айтди.
16Учинчи куни эрталаб момақалдироқ бўлиб, чақмоқ чақди. Тоғнинг устини қалин булут қоплади. Бурғу овози жуда қаттиқ чалинди. Қароргоҳдаги жамики халқни титроқ босди.
17Мусо халқни Худо билан учраштиргани қароргоҳдан олиб чиқди. Халқ тоғнинг этагида турди.
18-20Кейин Эгамиз Синай тоғига — тоғ чўққисига тушди. Эгамиз Синай тоғига аланга ичида тушиб келгани учун, бутун тоғ тутаётган эди. Тоғ қаттиқ силкинганда, тандирдан тутун чиққани сингари, тоғдан ҳам тутун чиқаётган эди. Бурғу овози қаттиқроқ чиққани сари, Мусо ҳам гапирарди. Худо унга момақалдироқ орасидан туриб жавоб берарди. Эгамиз Мусони тоғ чўққисига чақирди. Мусо у ерга чиқди.
21Кейин Эгамиз Мусога айтди:
— Пастга туш, халқни огоҳлантир, улар чегарани босиб ўтишмасин. Улар Мен, Эгангизни, кўргани келмасликлари лозим, шундай қилганлар нобуд бўлади.
22Ҳатто доимо Менинг яқинимга келадиган руҳонийлар
[88] ҳам ўзларини поклашлари лозим. Акс ҳолда, Мен уларни қириб ташлайман.
23Шунда Мусо Эгамизга айтди:
— Халқ Синай тоғига чиқмайди. Ўзинг: “Тоғ атрофига чегара қўй, бу тоғни муқаддас сақла”, деб мени огоҳлантирган эдинг.
24Эгамиз унга:
— Бор, пастга туш! — деди. — Ўзинг билан бирга Ҳорунни олиб кел. Аммо руҳонийлар ёки халқ, тоққа чиқамиз, деб чегарани оёқ ости қилишмасин. Акс ҳолда, уларни Мен оёқ ости қиламан.
25Шундай қилиб, Мусо халқнинг ёнига тушди. Эгамизнинг айтганларини уларга гапириб берди.
20–БОБ
Ўнта амр
1Кейин Худо қуйидаги сўзларни айтди:
2“Мен сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгангиз Худоман.
3Мендан бошқа худоларга сажда қилманг.
4Ўзларингизга ҳеч қандай бутни ясаманг. Осмонда ё ерда ё ер остидаги сувда мавжуд бўлган бирор нарсанинг шаклини ясаманг.
5Ўша худолар ёки бутларга
[89] сажда қилманг, хизмат қилманг. Мен, Эгангиз Худо, сизларнинг севгингизни бошқа худолар билан баҳам кўрмайдиган Худоман. Мендан нафратланадиганларни жазолайман, уларнинг гуноҳлари оқибатларини болаларига, набираларига ва чевараларига олиб келаман.
6Лекин Мени севиб, амрларимга риоя қиладиганларнинг минг–минг авлодларига
[90] содиқ севгимни кўрсатаман.
7Мен, Эгангиз Худонинг исмини суиистеъмол қилманг
[91]. Ким Менинг исмимни суиистеъмол қилса, ўшани жазосиз қолдирмайман.
8Шаббат кунинимуқаддас деб билинг, бу кунга риоя қилиб юринг.
9Ҳамма ишларингизни бажаришингиз учун олти кун бор.
10Еттинчи кун эса Мен, Эгангиз Худога аталган Шаббат кунидир. Ўша куни ўзларингиз, ўғилларингиз ёки қизларингиз, қулларингиз ёхуд чўриларингиз, ҳайвонларингиз, шаҳрингиздаги мусофирлар ҳеч қандай иш қилманг.
11Мен, Эгангиз, олти кун давомида осмону ерни, денгизни ва булардаги ҳамма мавжудотни яратдим. Еттинчи куни эса дам олдим. Шунинг учун Мен, Эгангиз, Шаббат кунини муборак қилиб, муқаддас, деб бошқа кунлардан ажратдим.
12Ота–онангизни ҳурмат қилинг. Ўшанда Мен, Эгангиз Худо, сизларга бераётган юртда умрингиз узоқ бўлади.
13Қотиллик қилманг.
14Зино қилманг.
15Ўғирлик қилманг.
16Қўшнингизга қарши ёлғон гувоҳлик берманг.
17Қўшнингизнинг уйига кўз олайтирманг. Қўшнингизнинг хотини, қули ёки чўриси, моли ёхуд эшаги, унга қарашли бирор нарсасига кўз олайтирманг.”
Исроил халқи ваҳимага тушади
18Бутун халқ чақмоқни ва тоғнинг тутунини кўрди, момақалдироқ товушини ва бурғунинг баланд овозини эшитди. Халқ қўрққанидан титраб, узоқроққа бориб турди.
19Халқ Мусога айтди:
— Бизга ўзингиз гапиринг, биз эшитайлик. Худо бизга гапирмасин, тағин ўлиб кетмайлик.
20— Қўрқманглар! — деди Мусо халққа. — Худо фақат сизларни синаш учун, Мендан қўрқиб, энди гуноҳ қилмасин, деб келган.
21Аммо халқ узоқ масофада тураверди. Мусо Худо турган қалин булутга яқин борди.
Қурбонгоҳлар тўғрисида кўрсатмалар
22Сўнгра Эгамиз Мусога айтди:
— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Мен сизларга осмондан гапирганимга ўзларингиз гувоҳ бўлдингиз.
23Менинг ёнимга қўйиш учун ҳеч қандай худолар ясаманглар. Ўзларингиз учун кумуш ёки олтиндан худолар ясаманглар.
24Мен Ўзимни сизларга эслатадиган ҳамма жойда қурбонгоҳ қуринглар. Мен келиб, сизларга марҳамат қиламан. Тупроқдан оддий қурбонгоҳ ясаб, қўйларингиздан, эчкиларингиздан, молларингиздан Менга куйдириладиган ва тинчлик қурбонликлари келтиринглар.
25Агарда Менга атаб тошдан қурбонгоҳ ясасангиз, уни йўнилган тошдан қилманглар. Тошга тешани теккизганларингизда, тош ҳаром бўлади.
26Менга аталган қурбонгоҳга зинапоя орқали чиқманглар, акс ҳолда, зинапоядан чиқаётганингизда, очиқ жойларингиз кўриниб қолади
[92].”
21–БОБ
Қуллар тўғрисида қонун–қоидалар
1Эгамиз яна Мусога айтди: “Сен уларга етказадиган қонун–қоидалар мана шулардир:
2Иброний эркагини қул қилиб сотиб олсангиз, у сизларга олти йил хизмат қилсин. Еттинчи йили эса у озод бўлсин, қарзи йўқ, деб ҳисоблансин.
3Уни сотиб олганингизда, бўйдоқ бўлса, бўйдоқлигича чиқиб кетсин. Агар у уйланган бўлса, хотини ҳам у билан бирга кетсин.
4Агар хўжайини ўша қулни уйлантириб қўйган ва хотини фарзанд кўрган бўлса, хотини ва болалари хўжайинникида қолиб, бир ўзи чиқиб кетсин.
5Лекин қул:
— Мен хўжайинимни, хотинимни ва болаларимни яхши кўраман, озод бўлиб чиқиб кетмайман, — деб айтса,
6хўжайини уни ҳакамлар ҳузурига
[93] олиб келсин. Хўжайин унинг қулоғини эшикка ёки эшик ромига қўйиб бигиз билан тешсин. Ўшанда бу одам умрининг охиригача хўжайинига қул бўлиб қолади.
7Бирор одам ўз қизини чўриликка сотса, у қиз, эркаклар сингари, олти йил тугамагунча озод бўлмайди.
8Агар қиз бирортасига сотилса–ю, ўша одам унга уйланишни ният қилган бўлса, аммо у қизни ёқтирмай қолса, қиз отасига қайтариб сотилсин. Хўжайин қизни бегоналарга сотиши мумкин эмас. Акс ҳолда, келишувни бекор қилишга олиб келган бўларди. Хўжайин қизни сотиб олганда, ўртада келишув бўлган.
9Борди–ю, қизни ўғлига чўри қилиб сотиб олиб берган бўлса, унга қизидай муомала қилсин.
10Агар хўжайин чўрига уйланиб, сўнгра бошқа хотинга уйланган бўлса, чўрини озиқ–овқат ёки кийим–кечакдан, ё хотини сифатида у билан ётишдан маҳрум қилмасин.
11Агар ўша одам ана шу учта йўлни чўрига қилмаса, чўри қарз бўлмасдан, пул тўламай кетаверсин.
Зўравонлик тўғрисида қонун–қоидалар
12Бирортаси бошқасини уриб ўлдириб қўйса, урган одамнинг жазоси ўлимдир.
13Лекин бирортаси қасддан қилмай, Мен, Худойингиз, шунга йўл қўйган бўлсам, у қочиб борадиган жойни Мен тайинлайман.
14Борди–ю, бирортаси биродарини ҳийла билан қасддан ўлдирса, жонини сақлаш учун Менга аталган қурбонгоҳга қочиб борса
[94], уни қурбонгоҳдан олиб чиқиб ўлимга ҳукм қилиш лозим.
15Ўз отаси ёки онасига қўл кўтарганнинг жазоси ўлимдир.
16Кимки бирортасини ўғирлаб, ўғирлаган одамни сотиб юборса, ёки ҳали ҳам ушлаб турган бўлса, ўшанинг жазоси ўлимдир.
17Кимки отасини ёки онасини хўрласа, ўша одамнинг жазоси ўлимдир.
18Икки киши жанжаллашиб, бири иккинчисини тош ёки мушт билан урса–ю, у ўлмай, тўшакка ётиб қолса,
19лекин у ўрнидан туриб, таёқ билан уйдан чиқа олса, урган одам жавобгар бўлмасин. Фақат жароҳатланган одамга йўқотган вақти, даволаниши учун пул тўласин.
20Бирортаси ўз қулини ёки чўрисини таёқ билан уриб ўлдириб қўйса, урган одам унинг қўлидан ўлса, урган одам жазоланиши лозим.
21Лекин хўжайин қул ёки чўрини урса–ю, у бир–икки кундан кейин ўлса, хўжайин жазоланмасин. Ўз мулкидан айрилгани унга етарли жазодир.
22Уришаётган одамлар ҳомиладор аёлни туртиб юборсалар, аёл чала туғиб қўйса–ю
[95], бошқа зиён етмаса, зиён етказган одам ўша аёлнинг эри талаб қилган ва ҳакамлар белгилаган миқдордаги зарарни тўлаши лозим.
23Агар бошқа зарар етган бўлса, жон эвазига жон,
24кўз эвазига кўз, тиш эвазига тиш, қўл эвазига қўл, оёқ эвазига оёқ,
25куюк эвазига куюк, яра эвазига яра, лат ейиш эвазига лат ейиш билан жавоб берсин
[96].
26Кимки қул ёки чўрисининг кўзига уриб кўр қилиб қўйса, кўзи эвазига уни озодликка чиқарсин.
27Қули ёки чўрисининг тишини синдирса ҳам, уни тиши эвазига озодликка чиқарсин.
Эгаларнинг масъулияти тўғрисида қонун–қоидалар
28Агар эркак ёки аёлни буқа сузиб ўлдирса, буқа тошбўрон қилиб ўлдирилсин. Гўшти эса тановул қилинмасин. Лекин буқанинг эгаси айбдор ҳисобланмасин.
29Бироқ буқа илгари ҳам сузонғич бўлса–ю, эгаси буни била туриб, буқасини назорат қилмаган бўлса, буқа бирор эркак ёки аёлни сузиб ўлдирса, буқа тошбўрон қилиб ўлдирилсин. Буқанинг эгасига жазо ҳам ўлимдир.
30Аммо буқа эгасига ўз ҳаётини сақлаб қолиши учун пул тўлагани ижозат берилса, у талаб қилинган маблағни тўлаши лозим.
31Ўғил болани сузса ҳам, қиз болани сузса ҳам, шу қонун амал қилсин.
32Агар буқа қул ёки чўрини сузса, унинг хўжайинига буқа эгаси ўттиз бўлак кумуш
[97] тўласин. Буқа эса тошбўрон қилинсин.
33Бирортаси чуқур
[98] ковлаб, устини ёпиб қўймаса ёки ёпилган чуқурнинг устини очиб қўйса–ю, ўша чуқурга мол ёки эшак
[99] тушиб кетса,
34чуқурнинг эгаси ўлган ҳайвоннинг эгасига товон тўласин. Ҳайвоннинг жасади эса чуқур эгасиники бўлсин.
35Агар бирортасининг буқаси бошқасининг буқасини сузиб ўлдириб қўйса, тирик буқани сотиб, пулини тенг бўлишсин. Ўлган буқани ҳам тенг бўлишсин.
36Аммо буқа илгари ҳам сузонғич бўлса–ю, эгаси буни била туриб, буқасини назорат қилмаган бўлса, буқа эвазига буқа билан товон тўлаши керак. Ўлган буқани эса ўзига олсин.
22–БОБ
Мулкни ҳимоя қилиш тўғрисида қонун–қоидалар
1Бирортаси мол ёки қўйни ўғирлаб, сўйса ёки сотса, ўғри молнинг эвазига бешта мол, қўйнинг эвазига тўртта қўй тўласин.
2-4Ўғирланган ҳайвонни ўғри қайтариши керак бўлса–ю, лекин ўғри товон тўлай олмаса, у ўғирлаган ҳайвон эвазига қул қилиб сотилсин. Ўғирланган ҳайвон тириклайин ўғрининг қўлида топилса, топилган ҳайвон мол бўладими ё эшак ёки қўй бўладими, икки баравар қилиб товон тўласин.
Бирортаси кечаси девор тешаётган ўғрини кўриб қолиб, ўғрини уриб ўлдириб қўйса, ўғрини ўлдирган одам айбдор эмас. Агар ўғирлик кундузи содир бўлса, қон тўккан одам айбдор бўлади.
5Агар бирортаси бировнинг даласига ёки узумзорига чорвасини ўтлатгани қўйиб юборса, чорва экинзорни ёки узумзорни пайҳон қилса, чорва эгаси ўзининг даласидан ёки узумзоридан яхши ҳосилини даланинг эгасига қайтариб бериши лозим.
6Агар бирортаси олов ёқса, олов чангалзор бўйлаб бировнинг даласига ўтиб, ўсаётган донни ёки ўриб, боғлаб қўйилган ғаллани ёндириб юборса, олов ёққан одам ҳамма зарарни қоплаши лозим.
7Бирортаси пулини ёки буюмини қўшнисига сақлаш учун берса, аммо шулар қўшнисининг уйидан ўғирланиб, ўғри топилса, ўғри икки баравар қилиб тўлаши керак.
8Ўғри топилмаса, уй эгаси ҳакамлар ҳузурига
[100] келиб:
— Қўшнимнинг мулкига қўлимни теккизмаганман, — деб қасам ичсин.
9Кимдир йўқотиб қўйган бирор буюми, моли, эшаги, қўйи, кийими тўғрисида қўшниси билан жанжаллашиб қолса, бу меники, деб даъво қилса, иккови ҳам, ажрим қиламиз, деб ҳакамлар ҳузурига борсин. Ҳакамлар
[101] айбдор деб топган одам буюм эгасига икки баравар товон тўлаши керак.
10Бирортаси қўшнисига эшагини ё молини ёки қўйини ёхуд бошқа ҳайвонини қараб тургани берса–ю, ўша ҳайвон ўлиб қолса, ёки шикастланса, ёки ўғирлаб олиб кетилган бўлса, лекин гувоҳ бўлмаса
[102],
11олган одам ҳайвон эгасига шундай қасам ичсин:
— Худо ҳақи, сенинг мулкингга қўлимни теккизмаганман.
Ҳайвон эгаси қасамга ишонсин, қўшниси товон тўламасин.
12Аммо олган одамникидан ўша ҳайвон ўғирланган бўлса, у ҳайвон эгасига товон тўлаши лозим.
13Агарда ҳайвонни бирор йиртқич тилка–пора қилган бўлса, далил қилиб бурдаларини кўрсатсин. Бурдаланган бўлаклари учун у товон тўламайди.
14Бирортаси бошқасининг ҳайвонини сўраб олган бўлса–ю, ҳайвон шикастланса ёки ўлса, лекин ўша пайтда эгаси ҳайвоннинг олдида бўлмаса, сўраб олган одам ҳайвон учун товон тўласин.
15Агар ўшанда эгаси ўз ҳайвони ёнида бўлса, товон тўламасин. Агар ҳайвон ёллаб олинган бўлса, ёлланган баҳоси тўлансин.
Ижтимоий жавобгарлик тўғрисида қонун–қоидалар
16Кимки вояга етган ва унаштирилмаган қизни зўрлаб, у билан ётса, ўша одам у қиз учун қалин берсин, ўша қизга уйлансин.
17Агар отаси қизни ўша одамга беришга рози бўлмаса, ўша одам вояга етган қизларга бериладиган миқдордаги пулни қизнинг оиласига тўласин.
18Жодугарларни тирик қолдирманглар.
19Ҳайвон билан жинсий алоқа қилган одамнинг жазоси ўлимдир.
20Фақат Мен, Эгангиздан, бошқа худоларга қурбонлик келтирган одамни ўлимга ҳукм қилинглар
[103].
21Мусофирни эзиб, унга зулм ўтказманглар. Ўзларингиз ҳам Мисрда мусофир бўлган эдингизлар.
22Беваларга ва етимларга жабр қилманглар.
23Агар шундай қилсангиз, улар Менга ёлворадилар. Мен уларнинг нолаларини эшитаман.
24Мен қаттиқ ғазабланиб, эркакларингизга қирғин келтираман. Оқибатда хотинларингиз бева, болаларингиз етим бўлиб қолади.
25Менинг халқимдан бирорта камбағалга қарз берсангиз, қарз берувчи сифатида уни сиқувга олманглар, ундан фоиз талаб қилманглар.
26Агар қўшнингизнинг тўнини гаровга олган бўлсангиз, кун ботмасдан олдин тўнини қайтариб беринг.
27Ўша тўн қўшнингизнинг биттаю битта ёпинчиғидир. Бўлмаса, қўшнингиз нимани ёпиниб ухлайди?! У Менга ёлворганда, эшитаман. Мен раҳмдилман.
28Мени, Худойингизни
[104], хўрламанглар, оқсоқолларингиздан биронтасини ҳам қарғаманглар.
29Хирмонингизнинг ҳосилидан, зайтун мойи ва шаробдан Менга назр қилишни кечиктирманглар.
Тўнғич ўғилларингизни Менга бағишланглар
[105].
30Мол ва қўй–эчкиларингизнинг биринчи эркак боласини ҳам Менга бағишланглар. Улар етти кун онаси билан бўлсин, саккизинчи куни эса уларни Менга назр қилинглар.
31Сизлар Менинг муқаддас халқим бўлинглар. Далада йиртқич тилка–пора қилган ҳайвоннинг гўштини ўзларингиз еманглар, итларга беринглар.
23–БОБ
Адолатли ҳукм тўғрисида қонун–қоидалар
1Ёлғон хабарлар тарқатманглар. Ёлғон гувоҳлик бериш орқали фосиқ одамларга қўшилманглар.
2Кўпчилик нотўғри иш қилганда ёки улар адолатдан четга чиқиб гувоҳлик берганларида, уларга эргашманглар.
3Камбағални ҳукм қилаётганда ҳам камбағал, деб унинг тарафини олманг.
4Агар душманингизнинг йўқолиб қолган ҳўкизини ёки эшагини топиб олсангиз, эгасига олиб бориб беринг.
5Душманингизнинг эшаги юк оғирлигидан йиқилиб қолса, сиз уни кўрган бўлсангиз, душманингизни ташлаб кетманг. Унга ёрдам беринг.
6Ҳукмда камбағалга қарши адолатдан кўз юмманг.
7Туҳматчилардан узоқ туринглар, айбсиз, тўғри одамни ўлимга ҳукм қилманглар. Мен бундай иш қилган айбдорларни ҳукмда оқламайман.
8Пора олманглар. Пора туфайли кўзи очиқларнинг кўзини ёғ босади. Пора ҳар доим тўғри одамларнинг ишига зарар етказади.
9Мусофирга зулм қилманглар. Ўзларингиз Мисрда мусофир бўлган эдингизлар, шу боис мусофирнинг аҳволини биласизлар.
Еттинчи йил ва еттинчи кун тўғрисида қонун–қоидалар
10Олти йил далангизга уруғ сепиб, ҳосилини йиғиштириб олинг.
11Еттинчи йили
[106] эса ерингизни бўш қолдиринг, дам беринг. Халқингиз орасидаги камбағаллар ерингиздан ўсиб чиқадиган ҳосилдан бирон егулик топиб есин. Улардан қолганини эса дашт ҳайвонлари есин. Узумзорингизни ва зайтунзорингизни ҳам шундай қилинглар.
12Олти кун иш қилинглар, еттинчи кун эса ишламанглар, токи ҳўкизларингиз, эшакларингиз ҳам ишдан тинсин, қулларингиз, мусофирлар ҳам ором олсин.
13Мен сизларга берган амрларимга риоя қилинглар. Бошқа худоларнинг номларини ҳеч қачон гапирманглар. Бошқа худоларнинг номларини ҳатто тилга олманглар.
Йилда қилинадиган байрамлар тўғрисида қонун–қоидалар
14Менга атаб йилда уч марта байрам қилинглар:
15Абиб ойининг
[107] белгиланган вақтида хамиртурушсиз нон байрамини нишонланглар. Сизлар ўша ойда Мисрдан чиққансизлар. Мен сизларга амр этганимдай
[108], етти кун хамиртурушсиз нон енглар. Ҳар ким Менинг ҳузуримга муносиб назрлар олиб келиши лозим.
16Буғдой ўримини йиғиштиришни бошлаганингизда, далангизга эккан уруғнинг илк ҳосилидан назр қилинглар. Шу орқали Ҳосил байрамини нишонланглар.
Кузда даладаги ҳамма ҳосилингизни йиғиштириб бўлганингизда, Чайла байрамини
[109] нишонланглар.
17Ҳамма эркаклар ҳар йили шу учала байрамда Мен, Эгангиз Раббийнинг ҳузурига келиб сажда қилсин.
18Менга қилинган қурбонликнинг қонини хамиртуруш қўшилган нон билан бирга назр қилманглар. Қилинган қурбонликнинг ёғини эрталабга қолдирмай куйдиринглар.
19Ерингиздан олган илк ҳосилнинг энг яхшисини Мен, Эгангиз Худонинг уйига олиб келинглар.
Улоқчани онасининг сутида қайнатманглар
[110].
Ваъда ва огоҳлантиришлар тўғрисида қонун–қоидалар
20Сизларни йўлда муҳофаза этсин, сизларни Мен тайёрлаган ерга олиб борсин, деб олдингизда фариштани юборяпман.
21Мен унда зоҳир бўлганим учун, унга эътибор қилинглар, унинг сўзларига қулоқ солинглар. Унга ўжарлик қилманглар, акс ҳолда у ўжарлигингизни кечирмайди.
22Агар фариштамнинг айтганларига диққат билан қулоқ солсангиз, Менинг амрларимга итоат этсангиз, душманларингизга душман, рақибингизга рақиб бўламан.
23Фариштам олдингизда бориб, сизларни Амор, Хет, Париз, Канъон, Хив ва Ёбус халқларининг ерларига бошлаб боради. Мен ўша халқларни йўқ қиламан.
24Уларнинг худоларига сажда қилманглар, хизмат қилманглар. Бу халқларнинг одатларига тақлид қилманглар. Уларнинг худоларини йўқ қилинглар, бутсимон тошларини синдириб ташланглар.
25Фақат Мен, Эгангиз Худогагина, хизмат қилинглар. Шунда Мен ош–сувингизни баракали қиламан, орангиздан хасталикларни йўқ қиламан.
26Юртингизда ҳомиласи тушиб қолган ёки бефарзанд аёл бўлмайди. Мен умрингизни узоқ қиламан.
27Сизларга қарши бўлган халқларни Мендан қўрқадиган қиламан. Сизларга қарши жанг қиладиган халқларни саросимага соламан. Душманларингизнинг ҳаммасини олдингиздан қочираман.
28Мен Хив, Канъон ва Хет халқларини ваҳимага солиб, арилар галаси сингари олдингиздан қуваман
[111].
29Мен бир йил ичидаёқ уларни олдингиздан ҳайдамайман. Бўлмаса, ўша юрт бўм–бўш бўлиб қолади. Дашт ҳайвонлари сизлардан кўпайиб кетади.
30Сизлар кўпайиб, ўша юртни бутунлай эгаллаб олгунингизча, у ердаги халқларни оз–оздан олдингиздан ҳайдайман.
31Чегараларингизни Қизил денгиздан
[112] Ўрта ер денгизигача
[113], саҳродан Фурот дарёсигача
[114] кенгайтираман. Сизларни шу юртнинг халқларидан қудратли қиламан. Сизлар уларни олдингиздан қувасизлар.
32Уларнинг ўзлари билан ҳам, худолари билан ҳам аҳд қилманглар.
33У халқлар сизнинг юртингизда яшамасин. Бўлмаса улар сизни ўзларининг худоларига сажда қилдириб, Менга қарши гуноҳга бошлайди. Бу йўл билан сизларни тузоғига илинтириб олади.”
24–БОБ
Халқ Худога итоат этишга рози
1Шундан кейин Эгамиз Мусога деди:
— Сен Ҳорунни ва унинг икки ўғли Надов билан Абиҳуни, Исроилнинг етмишта оқсоқолини Менинг ҳузуримга олиб келинглар
[115]. Кейин узоқдан сажда қилинглар.
2Менга фақат сен яқин келгин, бошқа ҳеч ким яқин келмасин. Халқ эса сизлар билан бирга чиқмасин.
3Мусо келиб, Эгамизнинг ҳамма амрларини, ҳамма қонун–қоидаларини халққа айтиб берди. Халқ бир овоздан: “Эгамизнинг ҳамма айтганларини бажарамиз”, дея жавоб берди.
4Мусо Эгамизнинг ҳамма амрларини ва қонун–қоидаларини ёзди. Сўнг эртаси куни тонгда туриб, тоғ этагига қурбонгоҳ қурди. Ўн икки Исроил қабиласининг миқдорига кўра, ўн иккита тош ўрнатди.
5Мусо Исроил халқи орасидан ёш йигитларни қурбонликлар келтиргани юборди. Улар Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар қилишди. Буқаларни тинчлик қурбонликлари қилишди.
6Мусо қоннинг ярмини тоғорага қуйди, қолган ярмини эса қурбонгоҳга сепди.
7Сўнгра у Аҳд китобини
[116] олиб, халққа овоз чиқариб ўқиб берди. Шунда халқ: “Эгамизнинг ҳамма айтганларини бажарамиз, Унга итоат қиламиз”, — деди.
8Мусо тоғорадаги қонни олди–да, халққа сепиб: “Ана шу сўзларга мувофиқ, шу қон Эгамиз сизлар билан қилган аҳдни тасдиқлайди”, — деди.
9Шундан кейин Мусо, Ҳорун, Надов, Абиҳу ва Исроилнинг етмишта оқсоқоли тоққа чиқишиб,
10у ерда Исроил халқининг Худосини кўрдилар: Унинг оёқлари остида зангори ёқутдан қилинган кошин полга ўхшаш бир нарса бор эди. У осмон каби ҳаворанг ялтироқ эди.
11Исроил халқининг бу йўлбошчилари Худони кўрган бўлсалар–да, Худо уларни ўлдирмади. Улар ўша ерда қурбонлик гўштини тановул қилдилар.
Мусо Синай тоғида иккита тош лавҳани олади
12Кейин Эгамиз Мусога айтди:
— Тоққа Менинг олдимга чиқиб
[117], шу ерда тур. Мен сенга амр ва қонунлар ёзилган иккита тош лавҳани бераман. Бу амр ва қонунларни халқ ўргансин, деб ёздим.
13Мусо билан унинг шогирди Ёшуа отланишди. Мусо Худонинг муқаддас тоғига кетаётиб,
14оқсоқолларга айтди:
— Ёнларингизга қайтиб келгунимизча шу ерда — қароргоҳда кутиб туринглар. Ҳорун билан Хур сизларнинг ёнингизда қолади. Кимнинг иши бўлса, уларга мурожаат этсин.
15Мусо тоққа чиққанда, тоғни булут қоплади.
16Эгамиз улуғворлигини зоҳир қилиб, Синай тоғига тушди. Олти кун давомида булут тоғни қоплаб турди. Еттинчи куни Эгамиз булут орасидан Мусони чақирди.
17Эгамизнинг улуғворлиги тоғ чўққисида ловуллаётган аланга каби Исроил халқи кўзи ўнгида зоҳир бўлиб турарди.
18Мусо булут орасида юриб, тоғ чўққисига чиқди. Мусо тоғда қирқ кечаю қирқ кундуз қолди.
25–БОБ
Муқаддас чодир учун назрлар
1Эгамиз Синай тоғида Мусога деди:
2“Исроил халқига, Эгамизганазр қилинглар, деб айт. Менга чин кўнгилдан назр қилган одамнинг назрини қабул қил.
3Қуйидагилар сен улардан қабул қилиб оладиган назрлардир: олтин, кумуш, бронза,
4кўк, сафсар, қирмизи рангли ип, майин зиғир матоси, эчки жуни,
5қизилга бўялган қўчқор териси, юмшоқ тери
[118], акас ёғочи
[119],
6мойчироқлар учун зайтун мойи, муқаддас қиладиган мой
[120] учун зираворлар, хушбўй ҳидли тутатқи учун зираворлар,
7эфодга тақиладиган ақиқ ва кўкракпечга тақиладиган бошқа қимматбаҳо тошлар.
8Исроил халқи Мен учун муқаддас маскан барпо қилишсин, токи Мен Исроил халқи орасида истиқомат қилайин.
9Бу Муқаддас чодирни ва унинг ҳамма жиҳозларини Мен сенга кўрсатадиган намунага мувофиқ ясат.
Аҳд сандиғи ва унинг қопқоғига оид кўрсатмалар
10Акас ёғочидан сандиқ
[121] ясат. Сандиқнинг узунлиги икки ярим тирсак, эни бир ярим тирсак, бўйи бир ярим тирсак
[122] бўлсин.
11Сандиқнинг ичкарию ташқарисини тоза олтин билан қоплат. Айланасига олтин гулчамбар қилдир.
12Сандиқ учун эритилган олтиндан тўртта ҳалқа ясатиб, тўртала оёғига маҳкамлат: иккита ҳалқа бир томонида, иккита ҳалқа иккинчи томонида бўлсин.
13Кейин акас ёғочидан ходалар ясатиб, ходаларни олтин билан қоплат.
14Ходаларни сандиқнинг иккала томонидаги ҳалқадан ўтказ, токи ходалар ёрдамида сандиқни кўтариб юришсин.
15Ходалар сандиқнинг ҳалқаларидан айириб олинмасин, доимо турсин.
16Мен сенга берадиган аҳднинг амр ва қонунлари ёзилган иккита тош лавҳани
[123] сандиққа солиб қўй.
17Тоза олтиндан сандиқнинг қопқоғини ясат. Бу қопқоқнинг узунлиги икки ярим тирсак, эни бир ярим тирсак
[124] бўлсин.
18Шу билан бирга, олтиндан иккита каруб ясат: иккала карубни ҳам қопқоқнинг икки четига зарб уриб ясат.
19Битта каруб қопқоқнинг бир четида, иккинчи каруб иккинчи четида бўлиб, ҳар иккаласи қопқоқ билан бир бутунни ташкил қилсин.
20Карубларнинг тепага кўтарилган қанотлари қопқоқни беркитиб турсин. Улар юзма–юз туриб, қопқоққа қараган бўлсин.
21Қопқоқни сандиқнинг устига қўй. Мен сенга берадиган иккита тош лавҳани
[125] сандиққа сол.
22Аҳд сандиғи
[126] устида Мен сен билан учрашаман. Карублар ўртасидаги гуноҳдан поклаш жойи тепасидан Мен сенга гапириб, Исроил халқи учун ҳамма амрларимни сенга бераман.
Муқаддас нонлар қўйиладиган хонтахтага оид кўрсатмалар
23Акас ёғочидан хонтахта
[127] ясат. Хонтахтанинг узунлиги икки тирсак, эни бир тирсак, бўйи бир ярим тирсак
[128] бўлсин.
24Хонтахтани тоза олтин билан қоплатиб, четларига айлантириб олтин гулчамбар ясат.
25Яна хонтахтанинг атрофи бўйлаб тўрт энли қилиб олтин билан қопланган тахта қилдириб, уни хонтахта оёқларига маҳкамлат. Олтин гулчамбарни хонтахтанинг айланаси бўйлаб тахта устига қилдир.
26-28Яна тўртта олтин ҳалқа ясатиб, ҳар бирини тахта маҳкамланган жойнинг ёнига — тўртала бурчагидаги тўртала оёғига ўрнаштир. Акас ёғочидан иккита хода ясатиб, уларни олтин билан қоплат. Бу ёғочларни ҳалқалардан ўтказиб, хонтахтани кўтариб юриш учун фойдалан.
29Хонтахтага қўйиладиган лаган, пиёлалар, шароб назр қилиш учун кўза ва косалар ясат. Бу буюмларни тоза олтиндан ясат.
30Менинг ҳузуримдаги хонтахтада доим муқаддас нонлар
[129] турсин.
Чироқпояга оид кўрсатмалар
31Тоза, зарб қилинган олтиндан чироқпоя
[130] ясат. Бутун чироқпоя ва унинг безаклари бир бутун қилиб ясалсин. Чироқпоянинг таглиги, танаси, куртакли гулга ўхшаш шаклдаги пиёлалари бўлсин.
32Яна чироқпоянинг танасидан олтита шохча чиқарилсин: учта шохчаси бир ёнидан, учта шохчаси иккинчи ёнидан чиқарилсин.
33Чироқпоянинг танасидан чиқадиган шохчаларнинг ҳар бирида куртакли бодом гулига ўхшаш шаклдаги учта пиёла бўлсин.
34Чироқпоянинг танасида куртакли бодом гулига ўхшаш шаклдаги тўртта пиёла бўлсин.
35Чироқпоянинг танасидан чиқадиган шохчаларнинг ҳар жуфтида бу куртаклардан учтаси бирин–кетин тизилиб турсин.
36Чироқпоя, шохчалари ва куртаклари билан битта қилиб зарб қилинган тоза олтиннинг яхлит бўлагидан ясалиши лозим.
37Чироқпояга еттита мойчироқ ясатиб, унга ҳаммасини ўрнаштир, токи мойчироқлар чироқпоянинг олд томонини ёритиб турсин.
38Мойчироқларга қараб туриш учун тоза олтиндан қисқичлар ва патнислар ясат.
39Чироқпояни ва бу буюмларни икки пуд
[131] тоза олтиндан ясашсин.
40Эҳтиёт бўл, ўша ҳамма буюмларни Мен сенга шу ерда — тоғда кўрсатган намунага мувофиқ ясат.
26–БОБ
Муқаддас чодирга оид кўрсатмалар
Чодирнинг ички қавати
1Энди Муқаддас чодирнинг
[132] ўзига келсак, унинг ички қаватини қилдир. У майин зиғир матосидан тикилган ўнта чойшабдан иборат бўлсин. Кўк, сафсар ва қирмизи иплар билан карублар тасвирини маҳорат билан ишлатиб, бу чойшабларни безаттир.
2Ҳар бир чойшабнинг бўйи йигирма саккиз тирсак, эни тўрт тирсак
[133] бўлсин. Ҳамма чойшабларнинг ўлчови бир хил бўлсин.
3Чойшаблардан бештасининг бўйини бир–бири билан бирлаштириб тиктир, қолган бештасини ҳам шундай қилдир.
4-5Уланган икки бўлак чойшабнинг бир бўйига кўк матодан қилинган элликтадан ҳалқа тиктир. Ҳар икки томонга тикилган ҳалқалар бир–бирига рўпарама–рўпара бўлсин.
6Кейин олтиндан элликта илгак ясаттир, иккала чойшабнинг ҳалқаларини илгаклар билан бир–бирига улат. Шунда чодирнинг ички қавати бир бутун бўлади
[134].
Чодирнинг ташқи қопламалари
7Муқаддас чодирнинг қопламаси учун эчки жуни матосидан ўн битта чойшаб тиктир.
8Ҳар битта чойшабнинг бўйи ўттиз тирсак, эни тўрт тирсак
[135] бўлсин. Ўн битта чойшабнинг ҳаммаси бир ўлчовда бўлсин.
9-11Чойшаблардан бештасининг бўйини бир–бири билан бирлаштириб тиктир, қолган олтитасини ҳам шундай қилдир. Уланган икки бўлак чойшабнинг бўйига элликтадан ҳалқа тиктир. Кейин бронзадан элликта илгак ясат, иккала чойшабнинг ҳалқаларини илгаклар билан бир–бирига улат. Шунда чодирнинг қопламаси бир бутун бўлади
[136]. Чодир устига қопламани ташлаганларингизда, чодирга кираверишнинг юқорисида олтинчисини узунаси бўйлаб икки букла.
12Қопламанинг бўйидан қолган икки тирсаги
[137] чодирнинг орқасида ерга ёйилади
[138].
13Қопламанинг эни охиридаги қўшимча бир тирсак чодирнинг икки ёнбошида ерга осилиб туради ва уни бутунлай қоплайди
[139].
14Бу қоплама устига қўйиш учун қизилга бўялган қўчқор терисидан қоплама, сўнг юмшоқ теридан
[140] ташқи қоплама қилдир.
Чодирни тутиб турадиган ром
15Акас ёғочидан
[141] Муқаддас чодирни тутиб турадиган ромлар
[142] ясат.
16Ҳар бир ромнинг бўйи ўн тирсак, эни бир ярим тирсак
[143] бўлсин.
17Ҳар бир ромнинг остида бир–бирига параллел бўлган иккита тиргак ясат.
18Чодирнинг жануб томонидаги девор учун йигирмата ром ясат.
19Бу ромлар остига қўйиш учун кумушдан қирқта таглик — ҳар бир ром учун иккитадан таглик қилдир, токи ҳар бир тиргак остида битта таглик бўлсин.
20Чодирнинг шимол томонидаги девор учун йигирмата ром ясат.
21Ҳар бир ром остига қўйиш учун иккитадан — қирқта кумуш таглик ясат.
22Чодирнинг орқадаги — ғарб томонидаги девор учун олтита ром,
23чодирнинг орқасида бурчаклар ҳосил қилиш учун ҳар икки томонига яна биттадан ром ясат.
24Бу иккала ромни пастдан ва юқоридан туташган девордаги охирги ромга бирлаштир. Битта бурчак ҳосил қилиш учун битта ҳалқа билан яхлит қилиб бирлаштир. Бу ҳар иккала бурчак шу йўл билан ҳосил қилинади.
25Шундай қилиб, ҳар бир ром остига қўйиш учун иккитадан — ўн олтита кумуш тагликка таянган саккизта ромдан орқадаги девор қилинади.
26Муқаддас чодирнинг жануб томонидаги ромларни ушлаб туриш учун акас ёғочидан бешта тамба,
27шимол томонидаги ромларни ушлаб туриш учун ҳам бешта тамба, орқа томони — ғарб томонидаги ромларни ушлаб туриш учун ҳам бешта тамба ясат.
28Ромларнинг ярмигача ўрнаштирилган ўртадаги тамбалар чодирнинг бошидан охиригача чўзилади.
29Ромларни олтин билан қоплатиб, тамбаларни ушлаб турсин, деб олтин ҳалқаларни ромларга бирлаштир
[144], тамбаларни ҳам олтин билан қоплат.
30Чодирни Мен сенга шу ерда — тоғда кўрсатган намуна бўйича ўрнаштир.
Чодирнинг ички пардаси
31Майин зиғир матосидан тикилган ички пардани қилдир. Кўк, сафсар ва қирмизи иплар билан карублар тасвирини маҳорат билан ишлатиб, бу пардани безаттир.
32Акас ёғочидан тўртта устун ясат. Устунларга олтин қоплатиб, уларга олтин илгакларни маҳкамлат. Кумуш тагликка устунларни биттадан ўрнаштир ва ички пардани устундаги илгакларга осдир.
33Ички парда чодир шипидаги илгаклар
[145] остида осилиб турсин. Аҳд сандиғи
[146] ички парданинг орқасига олиб кирилсин. Ички парда Муқаддас хонаниЭнг муқаддас хонадан ажратиб туради.
34Сандиқнинг қопқоғи Энг муқаддас хонага олиб кирилсин, уни аҳд сандиғи устига қўйдир.
35Хонтахтани чодирнинг шимол томонига — ички парданинг ташқарисига қўйдир. Чироқпояни эса чодирнинг жануб томонига — ички парданинг ташқарисидаги хонтахтанинг рўпарасига ўрнат.
Чодирнинг киришидаги парда
36Чодирга кириш жойи учун майин зиғир матосидан тикилган парда қилдир. Уни кўк, сафсар ва қирмизи иплардан маҳорат билан тиктириб безаттир.
37Акас ёғочидан бешта устун ясат, токи пардани ушлаб турсин. Устунларга олтин қоплатиб, уларга олтин илгакларни маҳкамлат. Эритилган бронзадан устунлар остига қўйиш учун бешта таглик ясат.
27–БОБ
Қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳга оид кўрсатмалар
1Акас ёғочидан
[147] тўртбурчак қилиб қурбонгоҳ
[148] ясат. Қурбонгоҳнинг узунлиги беш тирсак, эни ҳам беш тирсак, бўйи уч тирсак
[149] бўлсин.
2Қурбонгоҳнинг тўртала бурчагига ўзидан йўниб чиқарилган шох
[150] ясат. Қурбонгоҳ ва унинг шохларини бронза билан қоплат.
3Қурбонгоҳдаги кулни тўккани қозонлар, кураклар, тоғорачалар, санчқилар, оловкураклар ясат. Ҳамма буюмларни бронзадан қилдир.
4Қурбонгоҳга бронзадан панжара ясат. Панжаранинг тўртала бурчагига тўртта бронза ҳалқа ясат.
5Панжарани қурбонгоҳнинг ичига — ўрнатилган бўртиқнинг остида ўрнат, ярмигача етиб борсин.
6Яна қурбонгоҳ учун акас ёғочидан ходалар ясатиб, ходаларни бронза билан қоплат.
7Қурбонгоҳни кўтариб юриш учун қурбонгоҳнинг иккала ёнидаги ҳалқалардан ходаларни ўтказ.
8Қурбонгоҳнинг четларига тахта қоқтириб, ичини бўш қолдир. Қурбонгоҳни Мен сенга шу ерда — тоғда кўрсатганимдай қилиб ясаттир.
Муқаддас чодир ҳовлиси атрофидаги тўсиққа оид кўрсатмалар
9Сўнгра Муқаддас чодирнинг ҳовлисини ўраб турсин, деб пардадан тўсиқ қилдир: тўсиб турадиган пардаларни майин зиғир матосидан қилдир. Ҳовлининг жануб томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги юз тирсак
[151] бўлсин.
10Ўша тўсиқда бронзадан қилинган йигирмата тагликка ўрнатилган йигирмата устун бўлсин. Шу ердаги пардаларни ушлаб туриш учун устунларга кумушдан қилинган илгаклар ва ҳалқаларни маҳкамлат.
11Ҳовлининг шимол томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги ҳам юз тирсак, унинг йигирмата устуни ва бронзадан қилинган таглиги ҳам бўлсин. Унинг пардаларини ушлаб туриш учун устунларига ҳам кумушдан қилинган илгаклар ва ҳалқаларни маҳкамлат.
12Ҳовлининг ғарб томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги эллик тирсак
[152], унинг ўнта устуни ва таглиги бўлсин.
13Ҳовлининг шарқ томони эллик тирсак кенгликда бўлсин.
14-15Ҳовлига кириш жойи шу ер бўлади. Киришнинг ўнг ва чап томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги ўн беш тирсакдан
[153], ҳар икки томонда учтадан устун ва тагликлар бўлсин.
16Ҳовлига кириш жойига узунлиги йигирма тирсак
[154] бўлган парда қилдир. Уни майин зиғир матосидан қилдириб, кўк, сафсар ва қирмизи иплардан маҳорат билан тиктириб безаттир. Бу пардани тўртта тагликка ўрнатилган тўртта устун тираб туради.
17Ҳовлининг атрофидаги ҳамма устунларнинг кумушдан қилинган илгаклари ва ҳалқалари, бронзадан қилинган тагликлари бўлсин.
18Ҳовлининг узунлиги юз тирсак, эни эллик тирсак
[155] бўлсин. Тўсиб турадиган пардалар майин зиғир матосидан қилиниб, бўйи беш тирсак
[156] бўлсин. Тагликлар бронзадан бўлсин.
19Муқаддас чодирнинг бошқа барча зарур ашёлари, чодирни ва пардадан қилинган тўсиқни ушлаб турадиган қозиқ ҳам бронзадан қилинсин.
Чироқпоя учун зайтун мойига оид кўрсатмалар
20Сен Исроил халқига буйруқ бер: чироқпоя учун энг сифатли зайтун мойини улар сенга олиб келиб туришсин, токи мойчироқлар ҳар доим тун бўйи ёниб турсин.
21МойчироқларУчрашув чодиридааҳд сандиғи
[157] олдида осилиб турадиган ички парданинг ташқарисида бўлсин. Ҳорун ва унинг ўғиллари, ҳар куни оқшомдан эрталабгача Эгамизнинг ҳузурида мойчироқлар ёниб турсин, деб мойчироқлардан хабар олиб туришсин. Бу қонун–қоидага Исроил халқи авлодлар оша доимо итоат қилиб борсин.
28–БОБ
Руҳонийлик либосларига оид кўрсатмалар
1Исроил халқи орасидан аканг Ҳорунни ва у билан бирга унинг ўғилларини ёнингга чақир. Ҳорун ҳам, унинг ўғиллари Надов, Абиҳу, Элазар, Итамар ҳам руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилишсин.
2Аканг Ҳорунни ҳурматли ва кўркам қилиш учун унга муқаддас руҳонийлик либосларини
[158] тайёрлат.
3-4Мен қобилият ато қилган ҳамма моҳир усталарга айт. Улар Ҳорунга қуйидаги руҳонийлик либосларини тикишсин: кўкракпеч, эфод, ридо, нақшли кўйлак, салла ва белбоғ. Ҳорун Менга хизмат қилганда, бу либослар уни муқаддас қилиб бошқалардан ажратиб туради. Ҳорун ўғиллари кийишлари учун уларга муқаддас либослар тиктир, токи улар руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилганларида, бу либосларни кийишсин.
5Улар бу либосларни майин зиғир матосидан тикиб, кўк, сафсар, қирмизи иплар ва олтин билан безатишсин.
Олий руҳоний учун эфод
6Эфодни
[159] майин зиғир матосидан ясатиб, кўк, сафсар, қирмизи рангли иплардан ва олтиндан қилинган ипдан маҳорат билан нақш солдир.
7У бир–бирига иккита елка боғичи билан боғланган олд ва орқа қисмлардан иборат бўлсин.
8Камар ясатиб, уни эфодга боғлат. Камарни ҳам майин зиғир матосидан қилдир. Унга кўк, сафсар, қирмизи рангли иплардан ва олтиндан қилинган ипдан маҳорат билан нақш солдир.
9-11Кейин иккита ақиқ тош олиб, уста қимматбаҳо тошга муҳр ўядигандай, бу тошларга Исроил ўғилларининг исмини ўйиб ёздир. Битта тошга Исроил ўғилларидан олтитасининг исмини, иккинчи тошга қолган олтитасининг исмини ёши бўйича ёздир. Ёзилган тошларни олтиндан қилинган нақшли уялар ичига қўйдириб,
12эфоднинг елка боғичларига ўрнаштир. Ҳорун Мен, Эгангизнинг ҳузурига кирганда, Исроилнинг ўн икки қабиласини эслатиб туриш учун иккала елкасида бу тошларни олиб юради.
13Яна иккита нақшли, олтин уя ва
14тоза олтиндан ипга ўхшатиб эшилган иккита занжир ясат. Бу иккала занжирнинг бир учи уяга маҳкамланади
[160].
Олий руҳоний учун кўкракпеч
15Олий руҳоний учун кўкракпеч
[161] ясат. У ҳукм қилаётганда, Худонинг хоҳишини билиш учун фойдаланади
[162]. Кўкракпечни, эфод сингари, майин зиғир матосидан ясатиб, кўк, сафсар ва қирмизи рангли иплардан ва олтиндан қилинган ипдан маҳорат билан нақш солдир.
16Кўкракпечни тўртбурчак халта шаклида, икки букланган, бўйи бир қарич, энига ҳам бир қарич қилиб ясат.
17Кўкракпечга тўрт қатор тошни
[163] тўғри қилиб тердир: қизил ёқут, хризолит ва зумрад тошларни биринчи қаторга тердир.
18Иккинчи қаторга фируза, зангори ёқут ва олмосни тердир.
19Учинчи қаторга ложувард, агат ва аметист тошларни тердир.
20Тўртинчи қаторга топаз, ақиқ ва яшма тошларни тердир. Ҳамма тошлар олтиндан қилинган нақшли уяларга ўрнаштирилсин.
21Бу ўн икки тош Исроилнинг ўн икки қабиласини эслатиб туради. Муҳр ўйгандай қилиб, Исроилнинг ўн икки ўғлидан ҳар бирининг исмини бу тошларнинг ҳар бирига ўйиб ёздир.
22-23Иккита олтин ҳалқа ясатиб, кўкракпечнинг иккала устки бурчакларига маҳкамлат. Тоза олтиндан ипга ўхшатиб эшилган иккита занжирни ол
[164].
24Иккала занжирнинг бир учини кўкракпечдаги ҳалқаларга боғлат,
25иккинчи учини нақшли олтин уяларга маҳкамлат
[165]. Уяларни эфоднинг олд томонидаги елка боғичларига ўрнаштир.
26-27Яна олтиндан тўртта ҳалқа ясат. Иккитасини кўкракпечнинг остки бурчакларига — эфодга яқин бўлган ички қирғоғига маҳкамлат. Иккитасини эфоднинг олд томонига, иккала елка боғичининг пастига — нақшли камар устидаги жойга маҳкамлат.
28Кўкракпеч эфоднинг нақшли камари устида бўлсин, эфоддан осилиб турмасин, деб кўкракпеч ҳалқалари ёрдамида эфоднинг ҳалқаларига кўк боғич билан маҳкамланади.
29Ҳорун ҳар сафар Муқаддас хонага кирганда кўкракпечдаги
[166] ўн икки Исроил қабиласининг исмини юраги тепасида кўтариб юради. Шундай қилиб, Ҳорун Мен, Эгангизнинг ҳузурида бўлганда, кўкракпеч доимо эслатиб турадиган вазифани бажаради.
30Урим ва Туммимни кўкракпеч халтасининг ичига сол, токи Ҳорун Менинг ҳузуримга кирганда, халқим учун Менинг хоҳишимни билгани фойдаланиладиган ўша нарсаларни доимо юраги тепасида кўтариб юрсин.
Бошқа руҳонийлик либослари
31Эфоднинг ридосини
[167] кўк ипдан тўқилган матодан тикдир.
32Ридонинг ўртасидан бош сиғадиган тешик қилдир. Ридо йиртилиб кетмаслиги учун тешикнинг қирғоғини тўқит.
33-34Ридо этагининг учига айланаси бўйлаб анор шаклини ва қўнғироқчаларни бирин–кетин қилиб биттама–битта остириб чиқ. Анор шаклини кўк, сафсар, қирмизи ипдан қилдир. Олтин қўнғироқчаларни анор шакли ораларига остир.
35Ҳорун ўлдирилмаслиги учун Мен, Эгангизнинг ҳузурида олий руҳоний бўлиб, хизмат қилганда, у шу ридони кийиши керак. У Муқаддас хонага кирганда ва у ерда бўлганда, ридонинг қўнғироқчалари чалинади, Ҳорун хавф–хатардан йироқ бўлади.
36Кейин тоза олтиндан лавҳа ясат. Лавҳанинг юзасига муҳр ўйгандай қилиб, “Эгамизга бағишланган”, деб ўйиб ёздир.
37Лавҳани кўк боғич билан салланинг олд томонига маҳкамлат.
38Исроил халқининг эҳсонлари Менга қабул бўлиши учун, Ҳорун доимо ўз руҳонийлик вазифасини бажарганда, лавҳани пешанасида олиб юрсин. Исроил халқи назр қилганда, Ҳоруннинг назрларга оид гуноҳни ювиш вазифасининг рамзи шу лавҳа бўлади.
39Ҳоруннинг кўйлагини ва салласини майин зиғир матосидан қилдир, кўйлагига нақш солдир. Белбоғини чиройли, нақшли матодан ясат.
40Ҳоруннинг ўғилларини ҳурматли ва кўркам қилиш учун уларга кўйлаклар, белбоғлар, пешанабоғлар тиктир.
41Аканг Ҳорун ва унинг ўғиллари руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилишлари учун уларни бағишла: бу либосларни уларга кийгизиб, мой сурт, уларни руҳоний қилиб тайинла.
42Тананинг очиқ жойлари кўриниб қолмасин
[168], деб яна уларга зиғир матосидан иштонлар тиктир. Кийимлар уларнинг белидан сонигача ёпиб турсин.
43Ҳорун ва унинг ўғиллари Учрашув чодирига кирганларида ёки Муқаддас хонада хизмат қилиш учун қурбонгоҳга яқинлашганларида, шу ички кийимларни кийиб олсин. Шунда Ҳорун ва унинг ўғиллари очиқ жойларини беркитмагани учун айбдор бўлиб ўлдирилмайди. Ҳорун ва унинг наслига доимий қонун–қоида ана шудир.
29–БОБ
Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳоний қилиб бағишлаш тўғрисида кўрсатмалар
1Ҳорун билан унинг ўғиллари руҳоний бўлиб, Менга хизмат қиладилар. Шунинг учун уларни Менга бағишлаб, қуйидагича маросим ўтказ. Нуқсонсиз битта буқани ва иккита қўчқор қўйни ол.
2Сифатли буғдой унидан қилинган хамиртурушсиз нонларни, зайтун мойи қўшилган хамиртурушсиз нонларни ва зайтунмойи суртилган хамиртурушсиз чалпакларни ҳам пиширтир.
3Шундан кейин нонларни саватга солиб, буқа ва иккала қўчқор билан бирга Менга назр қилиб олиб кел.
4Ҳорун билан ўғилларини Учрашув чодири кираверишига олиб кел. Ҳаммаларини сув билан юв.
5Сўнгра руҳонийлик либосларини ол. Ҳорунга кўйлакни ва ридони, эфодни, кўкракпечни кийгиз
[169]. Эфоднинг маҳорат билан нақш солинган камарини Ҳорунга боғла.
6Кейин Ҳоруннинг бошига саллани кийгизиб, салланинг устига олтин лавҳани — уни бошқалардан ажратиб турадиган муқаддаслик рамзини ўрнаштир.
7Сўнгра муқаддас қиладиган мойни
[170] олиб, унинг бошига сурт ва уни Менинг хизматимга бағишла.
8Ҳоруннинг ўғилларини олиб келиб, уларга кўйлакни кийгизиб,
9бошларига пешанабоғ боғла. Ҳорун билан ўғилларига яна белбоғ боғла. Доимий қонун–қоида бўйича руҳонийлик уларники бўлади.
Сўнг Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийлик хизматига тайинла.
10Буқани Учрашув чодири олдига олиб кел. Ҳорун билан ўғиллари эса буқанинг бошига қўлларини қўйишгач,
11Учрашув чодирига кираверишда Мен, Эгангизнинг ҳузурида буқани сўй.
12Буқанинг қонидан олиб, бармоғинг билан қурбонгоҳнинг шохларига
[171] қонни сурт. Ортган қоннинг ҳаммасини эса қурбонгоҳнинг ёнига тўк.
13Ичак–човоқларини қоплаб турган ҳамма ёғларини, жигарнинг аъло қисмини
[172], иккала буйрагини ва буйрак атрофидаги ёғларини олиб, қурбонгоҳда куйдир.
14Буқанинг гўштини, терисини, чиқиндиларини қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб куйдир. Бу гуноҳ қурбонлигидир.
15Сўнгра қўчқор қўйнинг биттасини олиб кел. Ҳорун билан ўғиллари қўчқорнинг бошига қўлларини қўйишгач,
16қўчқорни сўйиб, қонидан олгин–да, қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сеп.
17Қўчқорнинг танасини бўлаклаб, ичак–човоқларини, оёқларини юв. Қўчқорнинг бу аъзоларини бўлакланган танаси ва калласи устига қўйиб,
18қўчқорни қурбонгоҳда куйдир. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Мен, Эгангизга, ёқимли ҳид келади.
19Кейин иккинчи қўчқор қўйни олиб кел. Ҳорун билан ўғиллари қўлларини қўчқорнинг бошига қўйгач,
20қўчқорни сўйиб, қонини ол. Сўнгра Ҳорун билан ўғилларининг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўлининг бош бармоғига, ўнг оёғининг бош бармоғига қон сурт. Сўнгра қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига қон сеп.
21Кейин қурбонгоҳдаги қондан, муқаддас қиладиган мойдан олиб, Ҳорун билан ўғилларига, ҳаммаларининг руҳонийлик либосларига сеп. Шундай қилиб, Ҳорун билан ўғиллари, ҳаммаларининг либослари муқаддас бўлади.
22Бу қўчқор Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийликка тайинлаш маросимида фойдаланилади. Шунинг учун қўчқор қўйнинг ўнг сонини, ичак–човоқларини қоплаб турган ҳамма ёғларини, жигарнинг аъло қисмини, иккала буйрагини ва буйрак атрофидаги ёғларни ол.
23Яна Мен, Эгангизнинг ҳузуридаги саватдан сифатли буғдой унидан қилинган хамиртурушсиз нондан биттасини, зайтун мойи қўшилган хамиртурушсиз нондан биттасини ва зайтун мойи суртилган хамиртурушсиз чалпакдан биттасини ол.
24Буларнинг ҳаммасини Ҳоруннинг ва унинг ўғилларининг қўлларига қўй. Буларни улар Мен, Эгангизга, бағишлаганларини кўрсатиш учун юқорига кўтаришсин.
25Сўнгра бу ҳамма назрларни уларнинг қўлларидан олиб, қурбонгоҳда биринчи куйдириладиган қўчқор билан куйдир. Оловда куйдирилган бу назрлардан ҳам Мен, Эгангизга, ёқимли ҳид келади.
26Сўнгра руҳонийликка тайинлаш маросимида фойдаланиладиган ўша иккинчи қўчқорнинг тўшини олиб, Мен, Эгангизга, бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтар. Буниси сенинг улушинг бўлади.
27Ҳорун ва унинг ўғиллари Менинг ҳузуримда руҳонийликка тайинланиш маросимида қўчқорнинг юқорига кўтариладиган қисмлари — тўши ва сони муқаддас, деб қаралади.
28Келгусида Исроил халқи Мен, Эгангизга, тинчлик қурбонликлари қилганларида, бу қисмлар Ҳорун ва унинг ўғилларига доимий улуш қилиб берилсин.
29Ҳоруннинг муқаддас руҳонийлик либослари ўзидан кейин унинг насллариники бўлсин. Ҳоруннинг наслларига шу либосларда мой суртилиб, шу либосларда улар олий руҳонийликка тайинланадилар.
30Ҳоруннинг ўрнига олий руҳоний бўлиб, Муқаддас хонада хизмат қилиш учун Учрашув чодирига кирадиган ўғли бу либосларни етти кун кийиб юрсин.
31Энди руҳонийликка тайинланиш маросимида қурбонлик қилинган қўчқор қўйнинг гўштини олиб, муқаддас жойда қайнат.
32Ҳорун билан ўғиллари Учрашув чодирига кираверишда қўчқор гўштидан ва саватдаги нонлардан
[173] тановул қилишсин.
33Фақат улар бу гўштдан ва нондан тановул қила оладилар. Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийликка тайинлаш ва бағишлаш маросимида уларни гуноҳдан поклаш учун ўша нон ва гўштдан фойдаланилади. Бу гўшт ва нон муқаддас бўлгани учун, руҳоний бўлмаган одамлар булардан тановул қила олмайди.
34Агар руҳонийликка тайинланиш маросимида қурбонлик қилинган гўштдан ва нонлар назридан эрталабгача қолса, қолганларини оловда куйдир. Булар муқаддас бўлгани учун тановул қилиш мумкин эмас.
35Мен сенга амр этганимдай, етти кун давомида ҳар куни Ҳорун ва унинг ўғиллари учун руҳонийликка тайинланиш маросимини такрорла.
36Уларни гуноҳларидан поклаш учун ҳар куни буқа қурбонлик қил. Қурбонгоҳни поклаш учун маросим ўтказ. Қурбонгоҳга мойдан суртиб, муқаддас қил.
37Етти кун давомида ҳар куни шундай қил. Ана шунда қурбонгоҳ ғоят муқаддас бўлади. Биронтаси ёки бирон нарса қурбонгоҳга тегиб кетганда ҳам, у муқаддас бўлади.
Кундалик назрлар тўғрисида кўрсатмалар
38Ҳар куни иккита бир ёшли қўзини қурбонгоҳда қурбонлик қилиб куйдир.
39Битта қўзини эрталаб, иккинчисини кечқурун қурбонлик қил.
40-41Ҳар бир қўзига қўшиб, икки коса
[174] тоза зайтун мойи аралаштирилган тўрт коса
[175] сифатли унни дон назри қилиб келтир. Шу билан бирга, икки коса шароб назрини ҳам келтир. Оловда куйдириладиган бу қурбонликлардан Мен, Эгангизга, ёқимли ҳид келади.
42Қуйдириладиган бу икки қурбонлик Мен, Эгангизнинг ҳузурида, Учрашув чодирига кираверишда авлодлар оша қилинсин. Ўша ерда Мен сен билан учрашиб, гаплашаман.
43Учрашув чодирида Мен зоҳир бўлиб, Исроил халқи билан учрашаман, улуғворлигимдан бу жой муқаддас бўлади.
44Мен Учрашув чодирини ва қурбонгоҳни муқаддас қиламан. Ҳорун билан ўғиллари руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилишлари учун уларни ҳам муқаддас қиламан.
45Мен Исроил халқи орасида истиқомат қиламан, уларнинг Худоси бўламан.
46Шунда Мен Исроил халқи орасида истиқомат қилай, деб уларни Миср юртидан олиб чиққан Эгаси Худо Мен эканлигимни улар билиб оладилар. Мен уларнинг Эгаси Худоман.
30–БОБ
Тутатқи қурбонгоҳига оид кўрсатмалар
1Тутатқи тутатиш учун акас ёғочидан
[176]қурбонгоҳ
[177] ясат.
2Қурбонгоҳ тўртбурчак, узунлиги бир тирсак, эни ҳам бир тирсак, бўйи эса икки тирсак
[178] бўлсин. Қурбонгоҳнинг шохлари
[179] ўзидан йўниб чиқарилсин.
3Қурбонгоҳнинг устини, ён атрофини, шохларини тоза олтин билан қоплат, айланаси бўйлаб олтиндан гулчамбар ясат.
4-5Қурбонгоҳнинг икки томонидаги гулчамбарнинг остига иккита олтин ҳалқа ўрнаштир. Акас ёғочидан иккита хода ясатиб, уларни олтин билан қоплат. Бу ходаларни ҳалқалардан ўтказиб, қурбонгоҳни кўтариб юришда фойдалан.
6Тутатқи қурбонгоҳиниаҳд сандиғининг
[180] қопқоғи олдида осилиб турадиган ички парданинг ташқарисига қўйдир. Бу жой — сен билан Мен учрашадиган жойнинг ташқарисида.
7Ҳорун ҳар куни эрталаб ўша чироқлардан хабар олганда бу қурбонгоҳда хушбўй ҳидли тутатқи тутатсин.
8У кечқурун чироқлардан хабар олганда ҳам тутатқи тутатсин. Бу тутатқи назрлари сизларнинг авлодларингиз оша Мен, Эгангизнинг ҳузурида ҳар куни тутатилиши лозим.
9Бу қурбонгоҳда фақат муқаддас тутатқини
[181] тутатинглар. Қурбонгоҳда куйдириладиган қурбонлик ёки дон назри қилманглар, шароб назри ҳам қилманглар.
10Ҳорун бир йилда бир марта
[182] қурбонгоҳ учун поклаш маросимини ўтказсин. Бунинг учун гуноҳ қурбонлигининг қонидан қурбонгоҳнинг тўртала шоҳига
[183] суртиб, қурбонгоҳни покласин. Бу маросим ҳар йили авлодлар оша қилиниши лозим. Бу қурбонгоҳ Мен, Эгангизга, бағишланган ғоят муқаддас қурбонгоҳдир.”
Муқаддас чодир учун тўловлар
11Сўнгра Эгамиз Мусога яна гапирди:
12“Исроилда катта бўлган одамларни санаганингда, ҳар бир одам саноқ пайтида Мен, Эгангизга, ҳимоя қиладиган тўлов
[184] тўласин. Шунда сен уларни санаганингда, уларга кулфат келтирмайман.
13-14Йигирма ва ундан юқори ёшдаги саноққа кирадиган ҳар бир одам 1,25 мисқол кумушдан
[185] Мен, Эгангизга, назр қилиши лозим.
15Улар ўзларини Менинг ҳукмимдан ҳимоя қиладиган назрни
[186] қилганларида, бой одам ўшандан кўп бермасин, камбағал ҳам ўшандан оз бермасин.
16Бағишланган бу кумушни Учрашув чодирини ясаш учун сарф қил. Мен, Эгангизнинг ҳузурида бу кумуш Исроил халқига ҳукмимдан ҳимоя қиладиган назр берилганини эслатиб туради.”
Бронза қўлювгичга оид кўрсатмалар
17Эгамиз Мусога яна гапирди:
18“Ювиниш учун бронзадан қўлювгич ясат. Қўлювгичнинг таглиги ҳам бронзадан бўлсин. Қўлювгични Учрашув чодири билан қурбонгоҳ ўртасига ўрнатиб, унга сув қуй.
19Ҳорун билан унинг ўғиллари қўлювгичдаги сув билан қўлларини ва оёқларини ювишсин.
20Улар Учрашув чодирига кираётганларида, сувда ювинишсин. Шунда улар нобуд бўлмайди. Ёки улар руҳоний бўлиб, қурбонгоҳда куйдиргани назрлар олиб келиб Мен, Эгангизга, хизмат қилганларида,
21қўл–оёқларини сувда ювишсин. Шунда ҳам улар нобуд бўлмайди. Бу Ҳорун ва унинг насллари учун авлодлари оша сақлаб олиб ўтиш учун доимий қонундир.”
Муқаддас қиладиган мойга оид кўрсатмалар
22Эгамиз Мусога яна айтди:
23“Қуйидаги энг яхши хушбўй ҳидли зираворлардан ол: 1250 мисқол
[187] суюқ мирра, 625 мисқол
[188] долчин, 625 мисқол қамиш
24ва 1250 мисқол кассия
[189]. Саккиз коса
[190]зайтун мойи олиб,
25уста одам хушбўй ҳидли мой қилиш учун зираворларни мой билан аралаштирсин. Бу муқаддас қиладиган мойдир.
26Бу мойни Учрашув чодирига, аҳд сандиғига,
27хонтахтага ва хонтахтанинг ҳамма буюмларига, чироқпояга ва унинг ҳамма буюмларига, тутатқи қурбонгоҳига,
28қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳга ва унинг ҳамма буюмларига, қўлювгичга ва унинг таглигига сурт.
29Шу тариқа бу нарсаларни Менга бағишла. Шунда улар ғоят муқаддас бўлади. Биронтаси ёки бирон нарса уларга текканда, муқаддас бўлади.
30Сўнг Ҳорун билан ўғилларига бу мойдан суртиб, уларни бағишла, токи улар руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилишсин.
31Исроил халқига эса Менинг шу гапимни етказ:
— Муқаддас қиладиган мой сизларнинг бутун авлодларингиз оша Менга бағишлансин.
32Бу мой руҳоний бўлмаган одамнинг танасига суртилмаслиги керак. Шу таркибдаги мой аралашмасини сизлар тайёрламанглар. Чунки бу мой муқаддасдир, сизлар буни муқаддас, деб қарашингиз лозим.
33Кимки бунга ўхшаш ҳидли мойни тайёрласа ёки бу мойдан руҳоний бўлмаган одам устига суртса, у Исроил халқи орасидан йўқ қилинади.”
Хушбўй ҳидли тутатқига оид кўрсатмалар
34-35Эгамиз яна Мусога гапирди: “Қуйидаги хушбўй ҳидли зираворларни олиб, уларни аралаштир: елимдан қилинган зиравор, молюска қобиғидан қилинган зиравор, хилвон. Сўнгра уста одам тоза хушбўй тутатқидан, хушбўй ҳидли аралашмадан бир ўлчовда олсин. Уларни туз билан аралаштириб, тоза, муқаддас бўладиган тутатқи қилсин.
36Бу тутатқидан бир қисмини олиб, майда қилиб туй ва Мен сен билан учрашадиган Учрашув чодиридаги аҳд сандиғи
[191] олдига қўй. Бу тутатқини сизлар ғоят муқаддас деб билишингиз лозим.
37Ўша таркибдаги тутатқи аралашмасини ўзларингиз учун қилманглар. Буни Мен, Эгангизга, бағишланган муқаддас тутатқи, деб қара.
38Кимки тутатгани ўзича шунга ўхшаган тутатқи қилса, у Исроил халқи орасидан йўқ қилинади.”
31–БОБ
Эгамиз Муқаддас чодирни ясаш учун моҳир усталарни танлайди
1Эгамиз Мусога яна гапирди:
2“Ана, Мен Яҳудо қабиласидан Урининг ўғли, Хурнинг набираси Базалилни танладим.
3Мен уни Руҳим билан тўлдириб, ҳунармандчиликнинг ҳамма тури бўйича моҳир, идрокли қилдим, қобилият ато қилдим.
4У ажойиб бадиий безаклар қилишга, безакларга олтин, кумуш ва бронза билан ишлов беришга,
5қимматбаҳо тошларни ўйиб ишлов бериб жиҳозлашга, ёғоч ўймакорлигига, бадиий ҳунармандчиликка лаёқатлидир.
6Дан қабиласидан Охисамах ўғли Охолиёвни унга ёрдамчи қилиб танладим. Мен ҳамма ҳунармандларга лозим даражада қобилият ато қилганман. Мен сенга амр берган қуйидаги ашёларни улар ясайдилар ва тикадилар:
7Учрашув чодирини,
аҳд сандиғи
[192] ва сандиқнинг қопқоғини,
чодирнинг бошқа ҳамма жиҳозлари
8— хонтахта, хонтахтанинг буюмлари, тоза олтиндан чироқпоя ва чироқпоянинг ҳамма буюмларини, тутатқи қурбонгоҳини,
9қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ ва қурбонгоҳнинг ҳамма буюмларини, қўлювгич ва қўлювгичнинг таглигини,
10руҳоний Ҳорун учун ажойиб қилиб тикилган муқаддас либосларни, унинг ўғиллари руҳоний бўлиб, хизмат қилганларида киядиган либосларни,
11муқаддас қиладиган мой
[193] ва Муқаддас хона учун хушбўй ҳидли тутатқини.
Мен сенга қандай амр этган бўлсам, улар худди шундай қилиб бажаришсин.”
Шаббат куни тўғрисида амр
12Сўнгра Эгамиз Мусога айтди:
13— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Менга бағишланган Шаббат кунига риоя қилиб юринглар. Шаббат куни — Мен билан Исроил халқи ўртасидаги аҳднинг авлодларингиз оша давом этадиган аломати. Шу орқали Эгангиз Мен эканлигимни билиб оласизлар. Сизларни Мен муқаддас қилиб бошқалардан ажратаман.
14Шаббат кунига риоя қилиб юринглар, бу кунни муқаддас деб билинглар. Кимки бу кунни иззат қилмаса, ўша одамнинг жазоси ўлим. Кимки ўша куни ишласа, у Исроил халқи орасидан йўқ қилинади.
15Ҳамма ишларингизни бажаришингиз учун олти кун бор. Еттинчи кун — Шаббат куни эса ҳамма ишлардан тиниб, Мен, Эгангизга, атаб ажратилган кундир. Шаббат куни ишлаганнинг жазоси ўлимдир.
16Исроил халқи авлодлар оша Шаббат қонун–қоидаларига итоат этиш орқали бу кунга риоя қилиб юришлари лозим.
17Бу сен билан Менинг ўртамиздаги аҳднинг доимий аломатидир, Мен, Эгангиз, олти кун давомида ер ва осмонни яратиб, еттинчи куни тиниб, ором олганимни доимо эслатиб туради.”
18Шундай қилиб, Худо Синай тоғида Мусо билан гапини тугатиб
[194], аҳднинг
[195] амр ва қонунлари ёзилган иккита тош лавҳани Мусога берди. Буларни Худонинг Ўзи ёзган эди.
32–БОБ
Олтин буқа
1Мусо тоғда узоқ қолиб кетди
[196]. Халқ Мусонинг тоғдан қайтиб тушавермаганини кўргач, Ҳоруннинг ёнига йиғилишиб, унга айтишди:
— Қани, бизга йўл кўрсатиб борадиган худо ясаб бер. Бизни Мисрдан олиб чиққан ўша одамга — Мусога нима бўлганини билолмаяпмиз.
2Шунда Ҳорун одамларга:
— Хотинингизнинг, ўғлингизнинг, қизингизнинг қулоқларидаги олтин сирғаларни ечиб олиб, менга келтиринглар, — деди.
3Шундан кейин жамики халқ қулоқларидаги олтин сирғаларни ечиб, Ҳорунга олиб келди.
4Ҳорун олтин сирғаларни улардан олиб, эритди. У буқа ясади, асбобдан фойдаланиб, олтин билан қоплади
[197]. Кейин одамлар айтдилар:
— Эй, Исроил! Мана бизни Мисрдан олиб чиққан худойимиз!
5Ҳорун буни кўргач, олтин буқанинг олдига қурбонгоҳ қурди. Кейин: “Эртага Эгангизга бағишланган байрам бўлади”, деб эълон қилди.
6Эртаси куни халқ саҳарда туриб, куйдириладиган қурбонликларни ва тинчлик қурбонликларини келтирди. Ўтириб еб–ичишгандан кейин кўнгилхушлик қилишди.
7Шунда Эгамиз Мусога айтди:
— Ҳозироқ туш! Ўзинг Мисрдан олиб чиққан халқинг йўлдан озди.
8Улар Мен амр этган йўлдан дарров оғди. Ўзларига буқанинг тасвирини ясаб, унга сажда қилиб, қурбонликлар келтириб: “Эй, Исроил! Мана бизни Мисрдан олиб чиққан худойимиз!” — дедилар.
9Эгамиз Мусога яна гапирди:
— Ўша халқнинг нақадар ўжарлигини кўриб турибман.
10Энди Мени тўхтатаман, деб овора бўлма, бу халққа шунақанги ғазабимни сочаманки, уларни қириб ташлайман. Эй, Мусо, уларнинг ўрнига сендан буюк халқ яратаман.
11Шунда Мусо Эгаси Худога:
— Эй, Эгам! Ахир, бу халқни буюк куч–қудратинг билан Мисрдан Ўзинг олиб чиққансан–ку! — деб ёлворди. — Ўз халқингга Ўзинг ғазабингни сочмагин!
12Мисрликлар: “Эгаси уларни ёмон ният билан — тоғларда ўлдириш учун, ер юзидан қириб ташлаш учун бу ердан олиб чиққан экан”, деб айтишмасин! Қўйгин, бу ниятингдан қайтгин, ғазабингни сочиб, Ўз халқингни қириб ташламагин.
13Ўз қулларинг Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга
[198] айтганларингни ёдингда тутгин. Сен уларга: “Сизларнинг наслингизни осмондаги юлдузлар сингари кўпайтираман, Мен ваъда қилган ҳамма ерни наслингизга бераман, улар ўша юртга то абад эгалик қилади”, деб Ўз номинг билан онт ичган эдинг–ку!
14Шундай қилиб, Эгамиз ниятини ўзгартириб, айтган кулфатларни Ўз халқининг бошига келтирмайдиган бўлди.
15Мусо қўлида аҳднинг
[199] амр ва қонунлари — иккала томонига ҳам ёзув битилган иккита тош лавҳани олиб, тоғдан қайтиб тушди.
16Лавҳалар Худонинг ижоди бўлиб, лавҳалардаги ёзувни Худо ўйиб битган эди.
17Ёшуа халқнинг шовқин–суронини эшитиб, Мусога: “Қароргоҳда уруш шовқин–сурони эшитиляпти”, деб айтди.
18Шунда Мусо деди:
— Бу ғолибларнинг ҳайқириғи эмас, мағлубларнинг фарёди ҳам эмас, Эшитганим — ишратпарастлар қўшиғи.
19Мусо қароргоҳга яқинлашиб, буқани, одамларнинг кўнгилхушлигини кўрди. Шунда у ғазабланиб, тоғ этагида қўлидаги лавҳаларни улоқтирган эди, лавҳалар чилпарчин бўлди.
20Мусо Исроил халқи ясаган буқани олиб, оловда ёқди. Уни эзиб, кукун қилди–да, сувга сочди. Сувни Исроил халқига ичирди.
21Мусо Ҳорунга:
— Бу халқ сенга нима қилган эдики, уларни оғир гуноҳга ботирибсан? — деди.
22— Ғазабланманг, ҳазратим, — деди Ҳорун унга. — Бу халқнинг ёмонлик қилишга мойиллигини биласиз–ку!
23Улар менга: “Бизга йўл кўрсатиб борадиган худо ясаб бер, бизни Мисрдан олиб чиққан ўша одамга — Мусога нима бўлганини билолмаяпмиз”, деб айтишди.
24Мен эса уларга: “Кимнинг олтин сирғалари бўлса, уларни менга олиб келинглар”, деган эдим, улар олтин сирғаларини олиб, менга келтирдилар. Олтинларни оловга ташлаганимда, олов ичидан мана шу буқа келиб чиқди.
25Мусо кўрдики, Ҳорун халқни назорат қилмай, душманлари олдида ўзларини масхара қилишларига йўл қўйиб берган эди.
26Мусо қароргоҳ кираверишига келиб:
— Ким Эгамиз томонда бўлса, менинг ёнимга келсин! — деб буюрди. Леви қабиласи одамлари унинг ёнига тўпланди.
27Мусо уларга деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: “Ҳар бирингиз қиличингизни ёнингизга олинг. Қароргоҳнинг бу четидан нариги четигача бориб қайтиб, ҳар бирингиз биродарингизни, қўшнингизни, яқин қариндошингизни ўлдиринг
[200].”
28Леви қабиласи одамлари Мусонинг буйруғини бажо қилди. Шу куни Исроил халқидан тахминан уч мингта одам ҳалок бўлди.
29Мусо Леви қабиласи одамларига:
— Бугун Эгам сизларга марҳамат қилиб, сизларни ўзининг хизматига тайинлади, — деди. — Ҳатто ўғилларингизни, ака–укаларингизни ўлдиришга тўғри келган бўлса ҳам, сизлар Унга итоат этдингиз.
30Эртаси куни Мусо халққа деди:
— Сизлар оғир гуноҳ қилдингизлар. Энди мен тоққа Эгамизнинг олдига чиқаман, балки сизларни гуноҳларингиздан покларман.
31Мусо Эгамизнинг олдига қайтиб бориб, шундай деди:
— Эвоҳ! Бу халқ оғир гуноҳ қилибди: ўзларига олтиндан худо ясабди.
32Аммо энди, уларнинг гуноҳини кечиргин, деб Сенга илтижо қиламан. Агар кечирмасанг, Ўзинг ёзган китобдан менинг номимни ўчириб ташлагин.
33Шунда Эгамиз Мусога айтди:
— Ким Менга қарши гуноҳ қилган бўлса, ўшанинг номини Ўзимнинг китобимдан ўчириб ташлайман.
34Энди бор, бу халқни Мен сенга айтган жойга бошла. Менинг фариштам сендан олдинда боради. Шунга қарамай, Ўзим белгилаган кунда Мен уларни қилган гуноҳи учун жазолайман.
35Шундай қилиб, Эгамиз уларнинг бошига кулфат юборди, чунки Исроил халқи Ҳорунга, буқа ясаб бер, деб талаб қилган эдилар. Ҳорун уларнинг талабини бажарган.
33–БОБ
Эгамиз Исроил халқига, Синайни тарк этинглар, деб амр беради
1Кейин Эгамиз Мусога айтди:
— Қани, сен ҳам, Мисрдан ўзинг олиб чиққан халқинг ҳам бу жойдан кетинглар. Ота–боболарингиз Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга Мен: “Сизларнинг наслингизга бераман”, деб қасам ичган юртга кетинглар.
2Сендан олдинда фариштани юбориб, Канъон, Амор, Хет, Париз, Хив ва Ёбус халқларини ҳайдайман.
3Сут ва асал оқиб ётган ўша юртга
[201] боринглар. Аммо Мен сизлар билан бормайман, чунки сизлар ўжар халқсиз. Сизлар билан борсам, сизларни йўлда ҳалок қилиб ташлашим мумкин.
4-5Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Сизлар ўжар халқсиз. Агар Мен бир лаҳза сизлар билан борсам, сизларни қириб ташлашим мумкин. Энди зеб–зийнатларингизни ечиб қўйинглар. Мен сизларни нима қилишим тўғрисида бир қарорга келаман.”
Халқ бу ваҳимали гапни эшитгач, дод солиб йиғлади. Ҳеч ким зеб–зийнатларини тақмади.
6Шундай қилиб, Исроил халқи Синай тоғида
[202] зеб–зийнатларини ечиб қўйди. Ўшандан кейин улар зеб–зийнатларини бошқа тақмадилар.
Қароргоҳнинг ташқарисидаги чодир
7Мусо бир чодирни қароргоҳнинг ташқарисига — қароргоҳдан узоқроққа олиб бориб ўрнатди. У бу чодирга, Учрашув чодири
[203], деб ном берди. Эгамиздан маслаҳат сўрамоқчи бўлган ҳар бир одам ўша ерга келарди.
8Мусо чодирга чиқиб борганда, бутун халқ туриб, ўз чодирига кираверишда чиқиб турарди. Мусо чодирга кириб кетгунча, ҳамма тик турганича унинг орқасидан қараб турарди.
9Мусо чодирга кириб, Эгамиз Мусо билан гаплашганда, устун шаклидаги булут пастга тушиб, чодирга кираверишда турарди.
10Бутун халқ чодирга кираверишда турган булут устунини кўриб, ўз чодирига кираверишда мук тушиб таъзим қиларди.
11Бирортаси дўсти билан гаплашгандай, Эгамиз ҳам Мусо билан юзма–юз
[204] гаплашарди. Кейин Мусо қароргоҳга қайтиб келар, унинг ёш ёрдамчиси Нун ўғли Ёшуа эса чодирни тарк этмасди.
Эгамиз Ўз халқи билан бўлишга ваъда беради
12Шундан кейин Мусо Эгамизга айтди:
— Сен: “Бу халқни бошлаб олиб кет”, деб менга амр бердинг–у, лекин биз билан кимни юборишингни айтмадинг. Яна: “Мен сени танладим, сен ҳақиқатан Мендан марҳамат топгансан”, деган эдинг.
13Агар мен Сендан марҳамат топган бўлсам, илтижо қиламан: менга йўлларингни кўрсатгин. Сендан марҳамат топиб юришим учун, Сени билайин. Бу халқ Ўзингнинг халқинг эканини ёдингда тутгин.
14Эгамиз Мусога айтди:
— Мен сизлар билан бораман. Мен сизларга тинчлик ато қиламан.
15Мусо эса Эгамизга айтди:
— Агар Сен биз билан бормайдиган бўлсанг, бизни бу ердан олиб чиқмагин.
16Бўлмаса, мен ҳам, халқинг ҳам Сендан марҳамат топганимиз қандай билинади? Сен биз билан бирга борганингдан эмасми?! Шу орқали мен ҳам, Сенинг халқинг ҳам ер юзидаги ҳамма халқдан фарқ қиламиз.
17Шунда Эгамиз Мусога айтди:
— Сен нимани сўраган бўлсанг, Мен шуни қиламан. Чунки сен Мендан марҳамат топгансан. Мен сени танладим.
18— Илтижо қиламан: менга улуғворлигингни зоҳир қилгин, — деди Мусо.
19— Мен Ўзимни сенга маълум қиламан
[205]. Мен сенинг олдингдан ўтиб, бутун эзгулигимни сенга зоҳир қиламан, — деди Эгамиз Мусога. — Марҳамат қиладиганимга марҳамат қиламан, шафқат қиладиганимга шафқат қиламан.
20Лекин Менинг юзимни
[206] кўра олмайсан. Мени кўрган одам тирик қолмайди.
21Менга яқин жойда қоя бор. Ўша қоянинг устида тур!
22Мен ўтаётиб улуғворлигимни зоҳир қилганимда, сени қоянинг ёриқ жойига қўяман. Ўтиб кетгунимча сени қўлим билан тўсиб тураман.
23Кейин қўлимни оламан. Сен Мени орқамдан кўрасан. Юзимни эса кўрмайсан.
34–БОБ
Эгамиз аҳдни янгилайди
1Эгамиз Мусога амр берди:
— Олдингиларига ўхшаган иккита тош лавҳа кес. Сен синдирган олдинги лавҳалардаги сўзларни Мен ўша лавҳаларга ёзаман.
2Эрталабга тайёр бўл, Синай тоғига чиқиб, тоғ чўққисида Мени кутиб олишга ҳозир бўлиб тур.
3Лекин сен билан бирга ҳеч ким чиқмасин. Тоғнинг бирор жойида ҳеч ким бўлмасин. Ҳатто тоғнинг яқинида мол–қўйлар ҳам боқилмасин.
4Эгамиз амр этгандай, Мусо олдингиларига ўхшаган иккита тош лавҳани кесди. Эртасига саҳарда туриб, қўлига иккала тош лавҳани олиб, Синай тоғига чиқди.
5Эгамиз булут ичида тушиб келди. Мусо билан бирга туриб, Ўзини Мусога маълум қилди
[207].
6Мусонинг олдидан ўтиб, баланд овоз билан гапирди:
— Мен Эгангман! Мен Эгангман!
[208] Раҳмдил ва иноятли, жаҳли тез чиқмайдиган Худоман, содиқ севгим мўлдир.
7Минг–минг авлодларга
[209] содиқ севгимни кўрсатавераман. Фосиқликни, исённи ва гуноҳларни кечираман. Лекин айбдорларни асло жазосиз қолдирмайман. Мен уларни жазолаб, уларнинг гуноҳлари оқибатини болаларига, набираларига ва чевараларига олиб келаман.
8Ўша заҳоти Мусо икки букилиб таъзим қилиб, сажда қилди.
9Сўнгра:
— Ё, Раббий! — деди. — Агар мен Сендан марҳамат топган бўлсам, илтижо қиламан, Сен биз билан боргин. Бу халқ ўжар бўлса ҳам, фосиқлигимизни ва гуноҳларимизни кечиргин, бизни Ўзингнинг халқинг қилиб қабул эт.
10Эгамиз айтди: “Мен энди Исроил халқи билан аҳд тузаман. Бутун халқинг кўзи олдида ажойиботлар кўрсатаман. Бунақа ажойиботлар ер юзида ёки биронта халқ орасида бўлмаган. Мен, Эгангизнинг сизларга кўрсатадиган даҳшатли ишини сен билан бирга бўлган бутун халқ кўради.
11Мен сизларга бугун берадиган амрларга итоат қилинглар. Мен сизларнинг олдингиздан Амор, Канъон, Хет, Париз, Хив ва Ёбус халқларини қуваман.
12Эҳтиёт бўлинглар, сизлар кирадиган юртнинг аҳолиси билан сулҳ тузманглар. Бўлмаса, сизларни тузоғига илинтириб олади.
13Сизлар эса уларнинг қурбонгоҳларини бузинглар, бутсимон тошларини майдалаб ташланглар, Ашерага аталган устунларни кесиб ташланглар.
14Бошқа худоларга сажда қилманглар. Мен, Эгангизнинг номи Рашкчи: Мен сизларнинг севгингизни бошқа худолар билан баҳам кўрмайдиган Худоман.
15Ўша юртнинг аҳолиси билан сулҳ тузманглар. Улар ўз худолари ортидан ҳирс билан эргашадилар. Улар билан сулҳ тузсангиз, ўз худоларига қурбонликлар келтираётганларида сизларни ҳам ўзларига қўшилишга таклиф қиладилар. Сизлар улар билан бориб, қурбонликларидан тановул қиласиз.
16Кейин уларнинг қизларини ўғилларингизга олиб берасизлар. Улар ўз худоларига ҳирс билан сажда қилганда, ўғилларингизни ҳам ўша худоларга ҳирс қўйишга бошлайдилар.
17Ўзларингизга худолар тасвирларини
[210] ясаманглар.
18Хамиртурушсиз нон байрамини ҳар йили нишонланглар. Мен сизларга амр этганимдай, Абиб ойининг
[211] белгиланган вақтида
[212] етти кун хамиртурушсиз нон енглар. Сизлар Абиб ойида Мисрдан чиққансизлар.
19Тўнғич ўғилларингиз, ҳамма чорвангизнинг — мол–қўйларингизнинг биринчи туғилган эркак боласи Меники.
20Биринчи туғилган эркак эшак
[213] Эгамиздан бир қўзи ёки улоқча эвазига сотиб олинади. Агар эшакни қайтариб сотиб олмасликка қарор қилсангиз, эшакнинг бўйнини синдириб ўлдиришингиз керак. Сизлар Эгамиздан ҳамма тўнғич ўғилларни ҳам қайтариб сотиб олишингиз лозим
[214].
Ҳар ким Менинг ҳузуримга муносиб назрлар олиб келиши лозим
[215].
21Ҳамма ишларингизни бажаришингиз учун олти кун бор. Еттинчи кун эса иш қилманглар. Ҳатто экин–тикин пайтида ва ўрим пайтида ҳам дам олинглар.
22Ҳар йили буғдой ўримини йиғиштиришни бошлаганингизда, далангизга эккан уруғнинг илк ҳосилидан назр қилинглар. Шу орқали Ҳосил байрамини
[216] нишонланглар. Кузда Чайла байрамини
[217] нишонланглар.
23Ҳамма эркакларингиз ҳар йили учала байрамда
[218] Исроил халқининг Худоси, Мен, Эгангиз Раббийнинг ҳузурига келиб сажда қилсин.
24Сизларнинг ерингиздан халқларни қуваман, чегараларингизни кенгайтираман. Ҳар йили уч марта
[219] Мен, Эгангиз Худога, сажда қилишга келганингизда, сизларнинг мулкингиз бўлган ерни ҳеч ким босиб олмайди.
25Менга қилинган қурбонликнинг қонини хамиртуруш қўшилган нон билан бирга назр қилманглар. Фисиҳ зиёфати қурбонлиги гўштини эрталабгача қолдирманглар.
26Ерингиздан олган илк ҳосилнинг энг яхшисини Мен, Эгангиз Худонинг уйига олиб келинглар.
Улоқчани онасининг сутида қайнатманглар
[220].”
27Кейин Эгамиз Мусога:
— Бу сўзларни ёзиб ол! — деб амр қилди. — Шу сўзларга биноан Мен сен билан ҳамда Исроил халқи билан аҳд тузаман.
28Мусо ўша ерда Эгамизнинг ҳузурида емай–ичмай, қирқ кечаю қирқ кундуз бўлди. Эгамиз иккита тош лавҳага аҳд сўзларини — ўнта амрни ёзди.
Мусонинг юзидан нур ёғилади
29Худо Мусо билан гаплашгани учун, у қўлида иккита лавҳани
[221] олиб тоғдан тушаётганда, юзларидан нур сочилаётган эди. Мусонинг ўзи буни билмасди.
30Ҳорун ҳам, жамики Исроил халқи ҳам Мусони кўриб, унинг юзидан нур ёғилиб тургани учун бирортаси унга яқин келишга қўрқарди.
31Мусо Ҳорунни ва барча жамоа оқсоқолларини чақирди, улар Мусонинг олдига келишди. Мусо улар билан гаплашгандан кейин,
32жамики Исроил халқи унга яқинроқ келди. Мусо Синай тоғида Эгамиз берган амрларни бажаришни халққа буюрди.
33Мусо улар билан гаплашиб бўлгандан кейин, юзига ёпинчиқ ёпиб олди.
34Мусо Эгамизга гапириш учун Унинг ҳузурига борганда, юзини ёпиб оларди. У чиқиб, Эгамиз, айт, деб айтган ҳамма амрни Исроил халқига етказарди. Шунда Исроил халқи
35Мусонинг юзи ҳамон нур сочиб турганини кўрарди. Сўнгра Мусо кейинги сафар Эгамиз билан гаплашиш учун боргунгача ёпинчиқни олиб қўярди.
35–БОБ
Шаббат куни тўғрисида амр
1Сўнгра Мусо Исроил халқининг бутун жамоасини тўплаб, уларга гапирди:
— Сизларга Эгамизнинг амри шундай:
2“Ҳамма ишларингизни бажаришингиз учун олти кун бор. Еттинчи кун — Шаббат куни эса ҳамма ишлардан тиниб, Эгамизга атаб ажратилган кундир. Кимки Шаббат куни ишласа, ўша одамнинг жазоси ўлим.
3Шаббат куни биронта масканингизда ҳам олов ёқманглар.”
Муқаддас чодир қилиш учун тайёргарлик
4Кейин Мусо Исроил халқининг бутун жамоасига айтди:
— Эгамиз сизларга қуйидагиларни амр этди:
5“Мен, Эгангизга, чин кўнгилдан назр қиладиган одам назрини олиб келсин. Халқ Менга қуйидагиларни назр қилсин: олтин, кумуш, бронза,
6кўк, сафсар, қирмизи рангли ип, майин зиғир матоси, эчки жуни,
7қизилга бўялган қўчқор териси, юмшоқ тери
[222], акас ёғочи
[223],
8мойчироқлар учун зайтун мойи, муқаддас қиладиган мой
[224] учун зираворлар, хушбўй ҳидли тутатқи учун зираворлар,
9эфод ва кўкракпечга тақиладиган ақиқ ҳамда бошқа қимматбаҳо тошлар.
10Ораларингиздан моҳир усталар келиб, Мен, Эгангиз, амр қилган Муқаддас чодирни ясасин. Чодир қуйидаги ашёлардан иборат бўлсин:
11чодирнинг ички қавати, унинг ёпинчиқлари, илгаклари, ромлари, тамбалари, устунлари ва тагликлари,
12сандиқ, унинг ходалари, қопқоғи ва сандиқни тўсиб турадиган ички парда,
13хонтахта, унинг ходалари, ҳамма буюмлари ва унга қўйиладиган муқаддас нонлар
[225],
14ёруғ бўлиши учун чироқпоя, унинг буюмлари, мойчироқлари ва мойчироқлар учун зайтун мойи,
15тутатқи қурбонгоҳи ва унинг ходалари,
муқаддас қиладиган мой ва хушбўй ҳидли тутатқи,
Муқаддас чодирга кираверишдаги парда,
16қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ, унинг бронза панжараси, ходалари ва ҳамма буюмлари,
қўлювгич ва унинг таглиги,
17ҳовлини тўсиб турадиган пардалар, устунлари, тагликлари ва ҳовлига кираверишдаги парда,
18Муқаддас чодир билан ҳовли учун қозиқлар ва арқонлар,
19Муқаддас хонада хизмат қилганда кийиш учун руҳонийларга ажойиб қилиб тикилган либослар — руҳоний Ҳорун ва унинг ўғиллари учун муқаддас либослар.”
Халқ Муқаддас чодир учун назрлар олиб келади
20Шундай қилиб, Исроил халқининг бутун жамоаси Мусонинг ёнидан қайтиб кетди.
21Юраги завқ–шавққа тўлган ҳар бир одам бориб, Учрашув чодирини ва чодирда доимий хизматларда фойдаланиладиган ашёларни қилиш учун, муқаддас руҳонийлик либосларини тикиш учун Эгамизга назрлар олиб келишди.
22Шундай қилиб, ҳамма юраги завқ–шавққа тўла эркагу аёл ҳар турли олтин тақинчоқларни — жиға, сирға, узук, маржонларни олиб келишди.
23Кимда кўк, сафсар ва қирмизи рангли ип, майин зиғир матоси, эчки жуни, қизилга бўялган қўчқор териси, юмшоқ тери
[226] бўлса, олиб келди.
24Ким кумуш ёки бронзани Эгамизга назр қилишга қодир бўлса, уни олиб келиб, Эгамизга назр қилди. Кимда акас ёғочи бўлса, чодирни ва унинг ашёларини тайёрлашда фойдалангани олиб келди.
25Ип йигиришга моҳир аёллар ўз қўллари билан йигирган кўк, сафсар ва қирмизи рангли ипни ва майин зиғирдан йигирилган ипни назр қилиб олиб келишди.
26Эчки жунидан ип йигиришга моҳир аёллар юраги завқ–шавққа тўлиб, эчки жунидан ип йигириб олиб келдилар.
27Оқсоқоллар эфод ва кўкракпечга тақиш учун ақиқ ва бошқа қимматбаҳо тошлар,
28шунингдек, мойчироқлар, муқаддас қиладиган мой учун зираворлар, хушбўй ҳидли тутатқи учун зираворлар ва зайтун мойи олиб келишди.
29Исроил халқининг юраги завқ–шавққа тўла эркагу аёли Мусо орқали Эгамиз амр этган ҳамма ишни бажаргани Эгамизга кўнгилдан чиқариб назрлар олиб келишди.
Муқаддас чодирни қилиш учун Эгамиз танлаган моҳир усталарни Мусо тайинлайди
30Кейин Мусо Исроил халқига айтди
[227]: “Ана, Эгамиз Яҳудо қабиласидан Урининг ўғли, Хурнинг набираси Базалилни танлади.
31Эгамиз уни Ўз Руҳи билан тўлдириб, ҳунармандчиликнинг ҳамма тури бўйича моҳир, идрокли қилди, қобилият ато қилди.
32У ажойиб бадиий безаклар қилишга ва буларга олтин, кумуш ва бронза билан ишлов беришга,
33қимматбаҳо тошларни ўйиб ишлов бериб жиҳозлашга, ёғоч ўймакорлигига, бадиий ҳунармандчиликка лаёқатли қилди.
34Эгамиз Базалилга ва Дан қабиласидан Охисамахнинг ўғли Охолиёвга ўз маҳоратини бошқаларга ўргатиш иқтидорини ато қилди.
35Бу одамлар ҳар қандай ишни бажара олсин, деб Эгамиз уларга маҳорат ато қилди. Улар ҳар қандай ашёдан ҳар турли буюмлар қилишга қодирдир. Улар ижод қилиб, буюмлар ясай оладилар, тўқишни биладилар, кўк, сафсар, қирмизи иплардан фойдаланиб, майин зиғир матосига нақш солишни биладилар. Улар ҳар турли ишларни бажаришга моҳир ҳунарманддир.
36–БОБ
1Базалил, Охолиёв ва бошқа ҳамма иқтидорли усталар Эгамиз амр этган ҳамма ишларни бажарсинлар. Муқаддас чодир ясашда талаб қилинган ҳар қандай хизматни бажаришлари учун Эгамиз уларга маҳорат ва қобилият ато қилган.”
2Мусо Базалилни, Охолиёвни ва Эгамиз қобилият ато қилган ҳамма иқтидорли усталарни, юраги завқ–шавққа тўлган одамларни чақирди.
3Муқаддас чодирни ясаш учун Исроил халқи олиб келган ҳамма назрларни Мусо усталарга берди. Булардан ташқари, халқ ҳар куни эрталаб Мусога кўнгилдан чиқариб назрлар олиб келишарди.
4Ишларни бажараётган ҳамма усталар юмушларини қолдириб,
5Мусонинг олдига келиб айтишди:
— Эгамиз бизга амр этган ишлар учун халқ етарлисидан ортиқ олиб келяпти.
6Шунда Мусо: “Биронта эркак, аёл энди Муқаддас чодир учун назр олиб келмасин”, деб буйруқ берди. Унинг буйруғи қароргоҳ бўйлаб эълон қилинди. Шундан кейин халқ назр олиб келишни тўхтатди.
7Халқнинг олиб келган назрлари ишнинг ҳаммасини бажаришга етиб, ҳатто ортиб ҳам қолар эди.
Муқаддас чодир ясалади
8Ишлаётганлар орасидаги энг моҳир одамлар Муқаддас чодирни
[228] ясадилар:
Чодирнинг ички қавати
Моҳир тикувчилар Базалилнинг кўрсатмаси билан чодирнинг ички қаватини қилдилар. У майин зиғир матосидан тикилган ўнта чойшабдан иборат бўлди. Кўк, сафсар ва қирмизи иплар билан карублар тасвирини маҳорат билан ишлаб бу чойшабларни безадилар.
9Ҳар бир чойшабнинг бўйи йигирма саккиз тирсак, эни тўрт тирсак
[229] эди. Ҳамма чойшабларнинг ўлчови бир хил эди.
10Улар чойшаблардан бештасининг бўйини бир–бири билан бирлаштириб тикдилар, қолган бештасини ҳам шундай қилдилар.
11-12Уланган икки бўлак чойшабнинг бир бўйига кўк матодан қилинган элликтадан ҳалқа тикдилар. Ҳар икки томонга тикилган ҳалқалар бир–бирига рўпарама–рўпара эди.
13Кейин олтиндан элликта илгак ясадилар, иккала чойшабнинг ҳалқаларини илгаклар билан бир–бирига уладилар. Шунда чодирнинг ички қавати бир бутун бўлди
[230].
Чодирнинг ташқи қопламалари
14Муқаддас чодирнинг қопламаси учун эчки жуни матосидан ўн битта чойшаб тикдилар.
15Ҳар битта чойшабнинг бўйи ўттиз тирсак, эни тўрт тирсак
[231] эди. Ўн битта чойшабнинг ҳаммаси бир ўлчовда эди.
16Чойшаблардан бештасининг бўйини бир–бири билан бирлаштириб тикдилар, қолган олтитасини ҳам шундай қилдилар.
17Уланган икки бўлак чойшабнинг бир бўйига элликтадан ҳалқа тикдилар.
18Кейин, чодирнинг қопламаси бир бутун бўлсин
[232], деб иккала чойшабни бирлаштириш учун бронзадан элликта илгак ясадилар.
19Бу қоплама устига қўйиш учун қизилга бўялган қўчқор терисидан қоплама, сўнг юмшоқ теридан
[233] ташқи қоплама қилдилар.
Чодирни тутиб турадиган ром
20Акас ёғочидан
[234] Муқаддас чодирни тутиб турадиган ромлар
[235] ясадилар.
21Ҳар бир ромнинг бўйи ўн тирсак, эни бир ярим тирсак
[236] эди.
22Ҳар бир ромнинг остида бир–бирига параллел бўлган иккита тиргак ясадилар.
23Чодирнинг жануб томонидаги девор учун йигирмата ром ясадилар.
24Бу ромлар остига қўйиш учун кумушдан қирқта таглик — ҳар бир ром учун иккитадан таглик қилдилар, ҳар бир тиргак остида битта таглик бўлди.
25Чодирнинг шимол томонидаги девор учун йигирмата ром ясадилар.
26Ҳар бир ром остига қўйиш учун иккитадан — қирқта кумуш таглик ясадилар.
27Чодирнинг орқадаги — ғарб томонидаги девор учун олтита ром,
28чодирнинг орқасида бурчаклар ҳосил қилиш учун ҳар икки томонига яна биттадан ром ясадилар.
29Бу иккала ромни пастдан ва юқоридан туташган девордаги охирги ромга бирлаштирдилар. Битта бурчак ҳосил қилиши учун битта ҳалқа билан яхлит қилиб бирлаштирдилар. Ҳар иккала бурчак шу йўл билан ҳосил қилинди.
30Шундай қилиб, ўн олтита кумуш тагликка таянган саккизта ромдан орқадаги девор қилинди, ҳар бир ром остига қўйиш учун иккитадан таглик қилинди.
31Муқаддас чодирнинг жануб томонидаги ромларни ушлаб туриш учун акас ёғочидан бешта тамба,
32шимол томонидаги ромларни ушлаб туриш учун ҳам бешта тамба, орқа томони — ғарб томонидаги ромларни ушлаб туриш учун ҳам бешта тамба ясадилар.
33Ромларнинг ярмигача ўрнаштирилган ўртадаги тамбалар чодирнинг бошидан охиригача чўзилди.
34Ромларни олтин билан қоплаб, тамбаларни ушлаб турсин, деб олтин ҳалқаларни ромларга бирлаштирдилар
[237], тамбаларни ҳам олтин билан қопладилар.
Чодирнинг ички пардаси
35Майин зиғир матосидан тикилган ички пардани
[238] қилдилар. Кўк, сафсар ва қирмизи иплар билан карублар тасвирини маҳорат билан ишлатиб, бу пардани безатдилар.
36Ички парда ушлаб турилиши учун акас ёғочидан тўртта устун ясадилар. Устунларга олтин қоплаб, уларга олтин илгакларни маҳкамладилар. Устунлар учун эритилган кумушдан тўртта таглик ясадилар.
Чодирнинг киришидаги парда
37Чодирга кириш жойи учун майин зиғир матосидан тикилган парда қилдилар. Уни кўк, сафсар ва қирмизи иплардан маҳорат билан тикиб безатдилар.
38Бу парда ушлаб турилиши учун бешта устун ясадилар. Устунларнинг тепасини ва ҳалқаларини олтин билан қопладилар. Устунларнинг бешта таглигини эса бронзадан қилдилар.
37–БОБ
Аҳд сандиғи ва унинг қопқоғи ясалади
1Базалилнинг кўрсатмаси билан акас ёғочидан
[239]сандиқ
[240] ясадилар. Сандиқнинг узунлиги икки ярим тирсак, эни бир ярим тирсак, бўйи бир ярим тирсак
[241] эди.
2Сандиқнинг ичкарию ташқарисини тоза олтин билан қоплаб, айланаси бўйлаб олтин гулчамбар қилдилар.
3Сандиқ учун эритилган олтиндан тўртта ҳалқа ясаб, тўртала оёғига маҳкамладилар: иккита ҳалқа бир томонида, иккита ҳалқа иккинчи томонида эди.
4Кейин акас ёғочидан ходалар ясаб, ходаларни олтин билан қопладилар.
5Сандиқнинг иккала томонидаги ҳалқадан сандиқни кўтариб юриш учун ходаларни ўтказдилар.
6Тоза олтиндан сандиқнинг қопқоғини ясадилар. Бу қопқоқнинг узунлиги икки ярим тирсак, эни бир ярим тирсак
[242] эди.
7Шу билан бирга, олтиндан иккита каруб ясадилар: иккала карубни ҳам қопқоқнинг икки четига зарб уриб ясадилар.
8Битта каруб қопқоқнинг бир четида, иккинчи каруб иккинчи четида бўлиб, ҳар иккаласи қопқоқ билан бир бутунни ташкил қилди.
9Карубларнинг тепага кўтарилган қанотлари қопқоқни беркитиб турарди. Улар юзма–юз туриб, қопқоққа қараган эди.
Муқаддас нонлар учун хонтахта ясалади
10Акас ёғочидан хонтахта
[243] ясадилар. Хонтахтанинг узунлиги икки тирсак, эни бир тирсак, бўйи бир ярим тирсак
[244] эди.
11Хонтахтани тоза олтин билан қоплаб, четларига айлантириб олтин гулчамбар ясадилар.
12Яна хонтахтанинг айланаси бўйлаб тўрт энли қилиб олтин билан қопланган тахта қилиб, уни хонтахта оёқларига маҳкамладилар. Олтин гулчамбарни хонтахтанинг айланаси бўйлаб тахта устига қилдилар.
13-15Яна эритилган олтиндан тўртта ҳалқа ясаб, ҳар бирини тахта маҳкамланган жойнинг ёнига — тўртала бурчагидаги тўртала оёғига ўрнаштирдилар. Акас ёғочидан иккита хода ясаб, уларни олтин билан қопладилар. Бу ходаларни ҳалқалардан ўтказиб, хонтахтани кўтариб юриш учун фойдаланилар эди.
16Хонтахтага қўйиладиган буюмларни — лаган, пиёлалар, шароб назр қилиш учун коса ва кўзаларни тоза олтиндан ясадилар.
Чироқпоя ясалади
17Тоза, зарб қилинган олтиндан чироқпоя
[245] ясадилар. Бутун чироқпояни ва унинг безакларини бир бутун қилиб ясадилар. Чироқпоянинг таглиги, танаси, куртакли гулга ўхшаш шаклдаги пиёлалари бор эди.
18Яна чироқпоянинг танасидан олтита шохча чиқарилди: учта шохчаси бир ёнидан, учта шохчаси иккинчи ёнидан чиқарилди.
19Чироқпоянинг танасидан чиқадиган шохчаларнинг ҳар бирида куртакли бодом гулига ўхшаш шаклдаги учта пиёла бор эди.
20Чироқпоянинг танасида куртакли бодом гулига ўхшаш шаклдаги тўртта пиёла бор эди.
21Чироқпоянинг танасидан чиқадиган шохчаларнинг ҳар жуфтида бу куртаклардан учтаси бирин–кетин тизилиб турарди.
22Чироқпояни шохчалари ва куртаклари билан битта қилиб зарб қилинган тоза олтиннинг яхлит бўлагидан ясадилар.
23Чироқпояга еттита мойчироқ ясадилар. Мойчироқларга қараб туришда фойдалангани тоза олтиндан қисқичлар ва патнислар ясадилар.
24Чироқпоя билан унинг ҳамма буюмларини икки пуд
[246] тоза олтиндан ясадилар.
Тутатқи қурбонгоҳи ясалади
25Акас ёғочидан тутатқи қурбонгоҳи
[247] ясадилар. Қурбонгоҳ тўртбурчак бўлиб, узунлиги бир тирсак, эни ҳам бир тирсак, бўйи эса икки тирсак
[248] эди. Қурбонгоҳнинг шохлари
[249] ўзидан йўниб чиқарилди.
26Қурбонгоҳнинг устини, ён атрофини, шохларини тоза олтин билан қопладилар, айланаси бўйлаб олтиндан гулчамбар ясадилар.
27-28Қурбонгоҳнинг икки томонидаги гулчамбарнинг остига иккита олтин ҳалқа ўрнаштирдилар. Акас ёғочидан иккита хода ясаб, уларни олтин билан қопладилар. Бу ходаларни ҳалқалардан ўтказиб, қурбонгоҳни кўтариб юриш учун фойдаланилар эди.
Муқаддас қиладиган мой ва хушбўй ҳидли тутатқи тайёрланади
29Уста одам муқаддас қиладиган мой
[250] ва тоза, хушбўй ҳидли тутатқи тайёрлади.
38–БОБ
Куйдириладиган қурбонлик учун қурбонгоҳ ясалади
1Акас ёғочидан
[251] тўртбурчак қилиб куйдириладиган қурбонлик учун қурбонгоҳ
[252] ясадилар. Қурбонгоҳнинг узунлиги беш тирсак, эни ҳам беш тирсак, бўйи уч тирсак
[253] эди.
2Қурбонгоҳнинг тўртала бурчагига ўзидан йўниб чиқарилган шох
[254] ясадилар. Қурбонгоҳ ва унинг шохларини бронза билан қопладилар.
3Қурбонгоҳнинг ҳамма буюмлари — қозонларни, куракларни, тоғорачаларни, санчқиларни ва оловкуракларни бронзадан ясадилар.
4Қурбонгоҳга бронзадан панжара ясадилар. Панжарани қурбонгоҳнинг ичига — ўрнатилган бўртиқнинг остида ўрнатдилар, ярмигача етиб борди.
5Бронза панжаранинг тўртала бурчагига ходаларни ўтказиш учун эритилган бронзадан тўртта ҳалқа ясадилар.
6Акас ёғочидан ходалар ясаб, ходаларни бронза билан қопладилар.
7Қурбонгоҳни ходалар ёрдамида кўтариб юриш учун қурбонгоҳ ёнларидаги ҳалқаларга ходаларни ўтказиб қўйдилар. Қурбонгоҳнинг четларига тахта қоқиб, ичини бўш қолдирдилар.
Бронза қўлювгич ясалади
8Учрашув чодирига кираверишда хизмат қилган аёллар
[255] ҳадя қилган бронза ойналардан
[256] улар бронза қўлювгични ва унинг таглигини ясадилар.
Муқаддас чодир ҳовлиси атрофидаги тўсиқ ясалади
9Сўнгра Муқаддас чодирнинг ҳовлисини ўраб турсин, деб пардадан тўсиқ қилдилар: тўсиб турадиган пардаларни майин зиғир матосидан қилдилар. Ҳовлининг жануб томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги юз тирсак
[257] эди.
10Ўша тўсиқда йигирмата бронзадан қилинган тагликка йигирмата устун ўрнатилган эди. Шу ердаги пардаларни ушлаб туриш учун устунларга кумушдан қилинган илгаклар ва ҳалқаларни маҳкамладилар.
11Ҳовлининг шимол томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги ҳам юз тирсак, унинг йигирмата устуни ва бронзадан қилинган таглиги бор эди. Унинг пардаларини ушлаб туриш учун устунларига ҳам кумушдан қилинган илгаклар ва ҳалқаларни маҳкамладилар.
12Ҳовлининг ғарб томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги эллик тирсак
[258], унинг ўнта устуни ва таглиги бор эди. Унинг пардаларини ушлаб туриш учун устунларига ҳам кумушдан қилинган илгаклар ва ҳалқаларни маҳкамладилар.
13Ҳовлининг шарқ томони эллик тирсак кенгликда эди.
14-15Ҳовлининг кириш жойи шу ер эди. Киришнинг ўнг ва чап томонидаги пардадан қилинган тўсиқнинг узунлиги ўн беш тирсакдан
[259], ҳар икки томонда учтадан устун ва тагликлар бор эди.
16Ҳовлининг ҳамма томонидаги тўсиб турадиган пардаларни майин зиғир матосидан қилдилар,
17устунларнинг таглигини бронзадан, илгаклари ва ҳалқаларини кумушдан қилдилар. Устунларнинг тепасини кумуш билан қопладилар. Ҳовлининг ҳамма устунларида кумуш ҳалқалар бор эди.
18Ҳовлига кириш жойи учун парда қилдилар. Уни майин зиғир матосидан қилиб, кўк, сафсар ва қирмизи иплардан маҳорат билан тикиб безатдилар. Бу парданинг эни йигирма тирсак
[260], бўйи ҳовлининг тўсиб турадиган пардалари каби, беш тирсак
[261] эди.
19Бу пардани тўртта тагликка ўрнатилган тўртта устун тираб турди. Устунларнинг таглигини бронзадан, илгаклари ва ҳалқаларини кумушдан қилдилар. Устунларнинг тепасини кумуш билан қопладилар.
20Муқаддас чодирни ва пардадан қилинган тўсиқни ушлаб турадиган барча қозиқни ҳам бронзадан қилдилар.
Муқаддас чодирда фойдаланилган олтин, кумуш ва бронза
21-23Эгамизнинг Мусога берган амрига кўра, Яҳудо қабиласидан Урининг ўғли, Хурнинг набираси Базалил ҳамма ишларни бажариб бўлди. Дан қабиласидан бўлган Охисамах ўғли Охолиёв унинг ёнида бўлди. У ҳунарманд бўлиб, ижод қилар, буюмлар ясай оларди, кўк, сафсар, қирмизи иплардан фойдаланиб, майин зиғир матосига нақш солишни биларди.
Мусонинг ихтиёридаги руҳоний Ҳоруннинг ўғли Итамар назорати остида Леви қабиласи ишда фойдаланилган олтин, кумуш ва бронзанинг ҳисобини олиб борган эди. Муқаддас аҳд чодирини
[262] ясашда ишлатилган олтин, кумуш ва бронза ҳисоби қуйидагича эди:
Олтин
24Чодир ясалишига сарф қилинган олтиннинг жами 62,5 пуд
[263] эди. Халқ Эгамизганазр қилган олтиннинг ҳисоби шунча эди.
Кумуш
25Санаб чиқилган халқдан йиғилган кумушнинг
[264] жами ҳисоблаб чиқилганда, 211 пуд
[265] бўлди.
26Бу миқдор ҳисоблаб чиқилган йигирма ва ундан юқори ёшдаги 603.550 одамнинг ҳар бирига 1,25 мисқолдан
[266] тўғри келарди.
27210 пуд кумуш эритилиб, чодирнинг ромлари ва ички пардани ушлаб турадиган устунлар учун 100 та таглик қилишга ишлатилди, ҳар бир таглик учун 2,1 пуд
[267] кумуш сарф қилинди.
28Қолган 1 пуд
[268] кумуш ҳовли атрофидаги устунлар учун илгаклар ва ҳалқалар ясашга, устунларнинг тепасини қоплашга ишлатилди.
Бронза
29Халқ Эгамизга назр қилган бронзанинг миқдори 151 пуд
[269] эди.
30-31Қуйидаги ашёларни ясашда ўша бронза ишлатилди:
Учрашув чодирига кираверишдаги устунлар учун тагликларни,
бронза қурбонгоҳ билан унинг бронза панжарасини, унинг ҳамма буюмларини,
ҳовлининг атрофидаги пардаларни ушлаб турадиган устунлар учун тагликларни,
ҳовлига кираверишдаги парда учун тагликларни,
Муқаддас чодир билан атрофдаги пардадан қилинган тўсиқни ушлаб турадиган барча қозиқни.
39–БОБ
Руҳонийлик либослари қилинади
1Улар кўк, сафсар ва қирмизи ипдан Муқаддас хонада хизмат қилганда кийиш учун руҳонийларга либосларни ажойиб қилиб тикдилар. Ҳорунга муқаддас руҳонийлик либослари тикишди. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
Олий руҳоний учун эфод
2Улар эфодни
[270] майин зиғир матосидан қилиб, кўк, сафсар ва қирмизи иплардан ва олтиндан қилинган ипдан унга нақш солдилар.
3Олтинни юпқа қилиб ёйиб, ингичка–ингичка қилиб кесиб, олтин ип қилишди. Улар маҳоратларини ишга солиб кўк, сафсар, қирмизи ипдан нақш солинган майин зиғир матосини бу олтин ип билан безатдилар.
4Эфоднинг олд ва орқа қисмларини бир–бирига боғлаш учун иккита елка боғичини қилиб, уларни олд ва орқа қисмларининг устки четига тикдилар.
5Камар ясаб, уни эфодга боғладилар. Камарни ҳам майин зиғир матосидан қилдилар. Унга кўк, сафсар, қирмизи рангли иплардан ва олтиндан қилинган ипдан маҳорат билан нақш солдилар. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
6Кейин муҳр ўйгандай қилиб, Исроил ўғилларининг исмини иккита ақиқ тошга ўйиб ёздилар. Ёзилган тошларни олтиндан қилинган нақшли уялар ичига қўйиб,
7Исроилнинг ўн икки қабиласини эслатиб туриш учун эфоднинг елка боғичларига ўрнаштирдилар. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
Олий руҳоний учун кўкракпеч
8Улар кўкракпечни
[271] ясадилар. Кўкракпечни, эфод сингари, майин зиғир матосидан қилиб, кўк, сафсар ва қирмизи иплардан ва олтиндан қилинган ипдан унга маҳорат билан нақш солдилар.
9Кўкракпечни тўртбурчак халта шаклида, икки букланган, бўйи бир қарич, энига ҳам бир қарич қилиб ясадилар.
10Кўкракпечга тўрт қатор тошни
[272] тўғри қилиб тердилар: қизил ёқут, хризолит ва зумрад тошларни биринчи қаторга тердилар.
11Иккинчи қаторга фируза, зангори ёқут ва олмосни тердилар.
12Учинчи қаторга ложувард, агат ва аметист тошларни тердилар.
13Тўртинчи қаторга топаз, ақиқ ва яшма тошларни тердилар. Ҳамма тошларни олтиндан қилинган нақшли уяларга ўрнаштирдилар.
14Бу ўн икки тош Исроилнинг ўн икки қабиласини эслатиб турарди. Муҳр ўйгандай қилиб, Исроилнинг ўн икки ўғлидан ҳар бирининг исмини бу тошларнинг ҳар бирига ўйиб ёздилар.
15Улар кўкракпечни эфодга боғлаш учун тоза олтиндан ипга ўхшатиб эшилган иккита занжир ясадилар.
16Яна нақшли иккита олтин уя ва иккита олтин ҳалқа ясаб, иккала ҳалқани кўкракпечнинг устки бурчакларига маҳкамладилар.
17Иккала олтин занжирнинг бир учини кўкракпечдаги ҳалқаларга боғлаб,
18иккинчи учини нақшли олтин уяларга маҳкамладилар. Уяларни эфоднинг олд томонидаги елка боғичларига ўрнаштирдилар.
19-20Яна олтиндан тўртта ҳалқа ясадилар. Иккитасини кўкракпечнинг остки бурчакларига — эфодга яқин бўлган ички қирғоғига маҳкамладилар. Иккитасини эфоднинг олд томонига, иккала елка боғичининг пастига — нақшли камар устидаги жойга маҳкамладилар.
21Кўкракпеч эфоднинг нақшли камари устида бўлсин, эфоддан осилиб турмасин, деб кўкракпечни ҳалқалари ёрдамида эфоднинг ҳалқаларига кўк боғич билан маҳкамладилар. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
Бошқа руҳонийлик либослари
22Эфоднинг ридосини
[273] кўк ипдан тўқилган матодан қилдилар.
23Ридонинг ўртасидан бош сиғадиган тешик қилдилар. Ридо йиртилиб кетмаслиги учун тешикнинг қирғоғини тўқидилар.
24-26Ридо этагининг учига айланаси бўйлаб анор шаклини ва қўнғироқчаларни бирин–кетин қилиб биттама–битта осиб чиқдилар. Анор шакли йигирилган кўк, сафсар, қирмизи ипдан қилинган эди. Қўнғироқчалар тоза олтиндан қилинган бўлиб, анор шакли ораларига осилган эди. Ҳорун олий руҳоний бўлиб хизмат қилганда, у шу ридони кийиши керак эди. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
27Ҳорун билан унинг ўғилларига майин зиғир матосидан кўйлакларни,
28саллани, пешанабоғларни ва иштонларни қилдилар.
29Белбоғини майин зиғир матосидан қилиб, кўк, сафсар ва қирмизи иплардан маҳорат билан тикиб безатдилар. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
30Тоза олтиндан лавҳани — муқаддаслик рамзини ясадилар. Лавҳанинг юзасига муҳр ўйгандай, “Эгамизга бағишланган”, деб ўйиб ёздилар.
31Лавҳани саллага маҳкамлаш учун кўк боғични лавҳага боғлаб қўйдилар. Ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
Иш охирига етади
32Шундай қилиб, Учрашув чодири — Муқаддас чодир ясалишига оид ҳамма ишлар ниҳоясига етди. Исроил халқи ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
33Кейин Мусонинг олдига қуйидагилардан иборат Муқаддас чодирни олиб келдилар:
чодирнинг ички қаватини ва унинг ҳамма қисмларини — илгакларини, ромларини тамбаларини, устунлари ва тагликларини,
34қизилга бўялган қўчқор терисидан ёпинчиқни, юмшоқ теридан
[274] ёпинчиқ ва Энг муқаддас хонани тўсиб турадиган ички пардани,
35аҳд сандиғини
[275], унинг ходалари ва қопқоғини,
36хонтахтани, унинг ҳамма буюмларини ва унга қўйиладиган муқаддас нонларни
[276],
37тоза олтиндан қилинган чироқпоя, унга ўрнатилган мойчироқларни, унинг ҳамма буюмларини ва мойчироқлар учун зайтун мойини,
38олтин тутатқи қурбонгоҳини,
муқаддас қиладиган мой
[277] ва хушбўй ҳидли тутатқини,
чодирга кираверишдаги пардани,
39бронза қурбонгоҳни, унинг бронза панжарасини, ходалари ва ҳамма буюмларини,
қўлювгични ва унинг таглигини,
40ҳовлини тўсиб турадиган пардаларни, устунларини, тагликларини ва ҳовлига кираверишдаги пардани,
чодир ва ҳовли учун қозиқларни, арқонларни,
Муқаддас чодир — Учрашув чодирида фойдаланадиган ҳамма ашёларни,
41Муқаддас хонада хизмат қилганда кийиш учун руҳонийларга ажойиб қилиб тикилган либослар — руҳоний Ҳорун ва унинг ўғиллари учун муқаддас либосларни.
42Хуллас, Исроил халқи ҳаммасини Эгамиз Мусога амр этгандай қилдилар.
43Мусо қилинган ҳамма ишларни кўздан кечирди, Исроил халқи бу ишларни Эгамизнинг амри бўйича қилганларини кўриб, Мусо уларни дуо қилди.
40–БОБ
Муқаддас чодир ўрнатилиб, бағишланади
1Эгамиз Мусога айтди:
2“Биринчи ойнинг
[278] биринчи куни Учрашув чодирини — Муқаддас чодирни ўрнаттир.
3Сўнг аҳд сандиғи
[279] чодирга олиб кирилсин, сандиқниички парда
[280] билан тўсдир.
4Кейин хонтахта олиб кирилсин. Хонтахтага тегишли ашёларни унинг устига жойлаштир. Чироқпоя ҳам олиб кирилсин
[281], чироқпояга мойчироқларни ўрнаштир.
5Олтин тутатқи қурбонгоҳини аҳд сандиғи олдига қўйдир
[282]. Муқаддас чодирга кираверишда пардани осдир.
6Қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳни Учрашув чодирига — Муқаддас чодирга кираверишда ўрнаштир.
7Қўлювгични Учрашув чодири билан қурбонгоҳ ўртасига ўрнаштириб, ичига сув қуйдир.
8Чодир ва қурбонгоҳнинг атрофига пардадан қилинган тўсиқни ўрнаштириб, ҳовлига кираверишдаги пардани осдир.
9Кейин муқаддас қиладиган мойни
[283] олиб, чодирга ва унинг ҳамма ашёларига суртиб чиқиб, Менга бағишла. Шунда чодир муқаддас бўлади.
10Қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳга ва унинг ҳамма буюмларига ҳам мой суртиб, Менга бағишла. Шунда қурбонгоҳ ғоят муқаддас бўлади.
11Қўлювгичга ва унинг таглигига ҳам мой суртиб, Менга бағишла.
12Ҳорун билан ўғилларини Учрашув чодири кираверишига олиб кел. Ҳаммаларини сув билан юв.
13Сўнг Ҳорун руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилиши учун бағишла: унга муқаддас руҳонийлик либосларини кийгизиб, мой сурт.
14Шундан кейин Ҳоруннинг ўғилларини ҳам олиб келиб, уларга кўйлак кийгиз.
15Отасига мой суртганингдай, уларга ҳам мой сурт, токи улар руҳоний бўлиб, Менга хизмат қилишсин. Ҳорун ва унинг ўғилларига мой суртиш билан уларнинг ўзлари ҳам, насллари ҳам авлодлар оша Менга руҳоний бўлиб, хизмат қилишлари учун сен уларга ижозат берган бўласан.”
16Мусо Эгамиз амр этган ҳамма ишларни бажариб бўлди.
17-18Иккинчи йилнинг биринчи ойида
[284], ойнинг биринчи куни Мусо Муқаддас чодирни ўрнаттирди: у ҳамма тагликларни жойига қўйдирди, ромларни ўрнаштириб, тамбаларни жойлаштирди, устунларни ўрнаштирди.
19Сўнгра чодирни тутиб турадиган ромлар устига чойшаблар ва қопламаларни ташлатди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
20Кейин аҳднинг амр ва қонунлари ёзилган иккита тош лавҳани
[285] олиб, сандиққа солиб қўйди. Ходаларни сандиқ ҳалқасидан ўтказгач, сандиқнинг қопқоғини сандиқ устига ўрнаштирди.
21Сандиқни Муқаддас чодирга олиб кирди. Ички пардани осиб, аҳд сандиғини тўсдириб қўйди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
22Учрашув чодирига — чодирнинг шимол томонига, ички парданинг ташқарисига хонтахтани қўйдирди.
23Хонтахта устига — Эгамизнинг ҳузурига муқаддас нонларни
[286] қўйди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
24Учрашув чодирига — хонтахтанинг рўпарасига, чодирнинг жануб томонига чироқпояни қўйдирди.
25Эгамизнинг ҳузурига — чироқпояга мойчироқларни ўрнаштирди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
26Учрашув чодиридаги ички парданинг ташқарисига олтин тутатқи қурбонгоҳини қўйдирди.
27Қурбонгоҳда хушбўй ҳидли тутатқи тутаттирди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
28Муқаддас чодирга кираверишда пардани осдирди.
29Учрашув чодирига — Муқаддас чодирга кираверишда қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳни ўрнаштирди. Сўнг қурбонлик билан дон назри
[287] келтириб, қурбонгоҳда куйдирди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
30Учрашув чодири билан қурбонгоҳ ўртасига қўлювгични ўрнаштириб, ювиниш учун ичига сув қуйдирди.
31-32Мусо, Ҳорун ва Ҳоруннинг ўғиллари Учрашув чодирига кирганларида ёки қурбонгоҳда назрларни куйдирганларида, қўлювгичдаги сув билан оёқ–қўлларини ювишарди. Эгамиз амр этганларнинг ҳаммасини Мусо бажарди.
33Сўнгра Мусо чодир билан қурбонгоҳнинг атрофига пардадан қилинган тўсиқни ўрнаштириб, ҳовлига кираверишда пардани осдирди. Шундай қилиб, Мусо ишини тугатди.
Булут ва Эгамизнинг улуғворлиги
34-35Кейин Учрашув чодирини — Муқаддас чодирни булут қоплади, Эгамиз улуғворлиги билан зоҳир бўлиб чодирни тўлдирди. Шунинг учун Мусо чодирга кира олмади.
36Чодирдан булут кўтарилганда, Исроил халқи ҳар бир тўхтаган жойидан йўлга чиқиб саёҳатини давом эттирарди.
37Булут кўтарилмасдан, то булут кўтариладиган кун келмагунча, улар йўлга чиқишмасди.
38Шундай қилиб, Исроил халқи бутун саёҳатлари давомида кундузи Муқаддас чодир устида Эгамиз зоҳир бўладиган булутни, кечаси чодир тепасидаги булут ичида ёнаётган алангани кўрардилар.
ЛЕВИЛАР
Кириш
“Левилар” китоби Худонинг Мусо пайғамбарга берган қонун–қоидалар мажмуасидан ташкил топган. Леви қабиласига мансуб бўлган халқ левилар деб аталaди, китобга шу қабиланинг номи асос бўлган. Левилар Муқаддас чодирда Худонинг махсус хизматкорлари эдилар. Руҳонийлар Леви қабиласининг битта уруғидан келиб чиққан. Китобнинг кўп қисмида руҳонийларнинг ва бошқа левиларнинг мажбуриятлари баён қилинган. Уларнинг мажбуриятлари: Худога бағишлаб қурбонлик ва назрлар келтириш, шунингдек байрамлар ва турли маросимлар ўтказишдан иборат эди. Китобдан яна ҳалол ва ҳаром ҳайвонларга оид қонунлар, кийим учун қандай матодан фойдаланиш кераклиги тўғрисидаги кўрсатмалар ва камбағалларга ғамхўрлик қилиш қоидалари ўрин олган.
Китобнинг асосий қисми қонунлардан иборат. Шу билан бирга, унда бир нечта ҳикоялар ҳам бор. Халқ ёки руҳонийлар Худонинг қонунларига итоат этганда ёки итоат этмаганда, қандай ҳодиса содир бўлиши тўғрисида бу ҳикояларда баён қилинади. Худо исёнчиларга ғазабини сочишда ҳозиржавоб эди, лекин У Ўзига итоат этадиганларга қуйидаги ваъдасини берди: “Доимо орангизда бўламан. Мен сизнинг Худойингиз, сизлар эса Менинг халқим бўласизлар. Мен Эгангиз Худоман. Сизлар бундан буён қул бўлмаслигингиз учун Мен сизларни Мисрдан олиб чиққанман. Қаддингизни ростлаб юришингиз учун бўйинтуруғингизни синдирганман.” (26:12-13)
1–БОБ
Куйдириладиган қурбонликлар
1ЭгамизУчрашув чодиридан Мусони чақириб, унга
2Исроил халқи учун қуйидаги қонунларни берди: биронтангиз Эгамизгақурбонлик қилмоқчи бўлсангиз, подангиздаги ёки сурувингиздаги ҳайвонни олиб келинг.
3Борди–ю, қорамол подасидан бирорта ҳайвонни қурбонлик қилиб, куйдирмоқчи бўлсангиз, нуқсонсиз бир буқани танлаб олинг. Эгамиз бу қурбонлигингизни қабул қилиши учун буқани Учрашув чодири кираверишига олиб келинг.
4Қўлингизни куйдириладиган ҳайвоннинг бошига қўйинг, шунда Эгамиз сизни гуноҳингиздан поклаш учун бу қурбонлигингизни қабул қилади.
5Сўнг буқани Эгамизнинг олдида сўйинг. Ҳоруннинг руҳоний ўғиллари буқанинг қонини келтириб, Учрашув чодирига кираверишда турган қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
6Сиз эса куйдириладиган қурбонликнинг терисини шилиб, танасини бўлакларга бўлинг.
7Руҳоний Ҳоруннинг ўғиллари қурбонгоҳга чўғ солиб, устига ўтин қалашсин.
8Сўнг қурбонликнинг бўлакларини, шунингдек, калласини ва ёғларини қурбонгоҳдаги ёниб турган ўтинлар устига қўйишсин.
9Сиз эса қурбонликнинг ичак–човоқлари ва оёқларини ювинг. Сўнг руҳоний буларнинг ҳаммасини қурбонгоҳда куйдирсин. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
10Борди–ю, сиз сурувингиздаги қўй ёки эчкини қурбонлик қилиб куйдирмоқчи бўлсангиз, нуқсонсиз қўчқор ёки такани олиб келинг.
11Уни қурбонгоҳнинг шимол томонида, Эгамизнинг олдида сўйинг. Ҳоруннинг руҳоний ўғиллари қурбонликнинг қонини қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
12Сиз қурбонликни бўлакларга бўлинг. Руҳоний эса бўлакларни қурбонликнинг калласи ва ёғлари билан бирга қурбонгоҳдаги ёниб турган ўтинлар устига қўйсин.
13Сиз қурбонликнинг ичак–човоқлари ва оёқларини ювинг. Руҳоний буларнинг ҳаммасини келтириб, қурбонгоҳда куйдирсин. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
14Агар қушни Эгамизга қурбонлик қилиб, куйдирмоқчи бўлсангиз, каптар ёки мусичани олиб келинг.
15Руҳоний уни қурбонгоҳ олдига олиб келиб, бўйнини узсин, сўнг бошини қурбонгоҳда куйдирсин. Қонини эса қурбонгоҳнинг ёнига оқизсин.
16Жиғилдонини ичидаги нарсалари билан бирга суғуриб олиб, қурбонгоҳнинг шарқ томонига, кул турган ерга ташласин.
17Кейин қанотларидан тортиб, танасини ярмигача бўлсин, лекин икки қисмга ажратмасин. Сўнг уни қурбонгоҳдаги ёниб турган ўтинлар устига қўйиб куйдирсин. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
2–БОБ
Дон назри
1Агар бирортангиз Эгамизгадон назрини келтирмоқчи бўлсангиз, сифатли буғдой унини назр қилинг. Буғдой унига зайтун мойини қўшиб, устига хушбўй тутатқидан қўйинг.
2Сўнг ўша буғдой унини Ҳоруннинг руҳоний ўғилларига олиб келинг. Руҳоний мой қўшилган сифатли уннинг бир ҳовучини ва устидаги тутатқининг ҳаммасини олиб, қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қилиш назрнинг ҳаммаси Худога тегишли эканини билдиради. Оловда куйдирилган бу назрдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
3Дон назрининг қолгани эса Ҳорун ва унинг ўғиллариники бўлсин. Назрнинг руҳонийларга тегишли бу қисми ғоят муқаддасдир, чунки у Эгамизга аталган, оловда куйдириладиган назрлардан олингандир.
4Агар тандирда ёпилган нонни дон назри сифатида келтирмоқчи бўлсангиз, зайтунмойига қорилган нонларни ёки юзига зайтун мойи суртилган чалпакларни назр қилинг. Уларни сифатли ундан ёпиб, хамиртуруш қўшманг.
5Агар товада пиширилган нонни назр қилмоқчи бўлсангиз, нонингиз зайтун мойига қорилган сифатли ундан ёпилган бўлсин. Унга хамиртуруш қўшманг.
6Нонни синдириб, устига зайтун мойидан қуйинг. Бу дон назридир.
7Агар назрингиз қозонда тайёрланган бўлса, у сифатли ундан тайёрланган бўлиб, зайтун мойида қовурилган бўлиши керак.
8Дон назрингизни қайси усулда тайёрлаганингиздан қатъий назар, уни Эгамизга олиб келиб, руҳонийга беринг. Руҳоний эса уни қурбонгоҳга олиб борсин.
9Руҳоний дон назрингизнинг бир қисмини олиб, қурбонгоҳда куйдирсин. Бундай қилиш назрнинг ҳаммаси Худога тегишли эканини билдиради. Оловда куйдирилган бу назрдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
10Дон назрингизнинг қолгани эса Ҳорун ва унинг ўғиллариники бўлсин. Назрнинг руҳонийларга тегишли бу қисми ғоят муқаддасдир, чунки у Эгамизга аталган, оловда куйдириладиган назрлардан олингандир.
11Эгамизга келтирадиган дон назрингизнинг бирортасига хамиртуруш қўшманг. На хамиртурушни, на қиёмни оловда куйдириб, Эгамизга назр қилманг.
12Хамиртуруш ва қиёмни илк ҳосил назрингизга қўшиб, Эгамизга келтиришингиз мумкин. Лекин Эгамизга ёқимли ҳид борсин, деб буларни қурбонгоҳ устида куйдирманг.
13Дон назрингизнинг ҳаммасига туз қўшинг. Зотан туз — сиз Худойингиз билан тузган аҳдни билдиради. Шундай экан, бирорта назрингиз тузсиз бўлмасин.
14Агар Эгамизга илк ҳосилингиздан дон назри келтирмоқчи бўлсангиз, қовурилган янги буғдой бошоқларини туйиб, олиб келинг.
15Бу дон назри бўлгани учун, унга зайтун мойини қўшиб, устига хушбўй тутатқидан қўйинг.
16Руҳоний туйилган буғдойнинг бир қисмини, устидаги мой ва ҳамма тутатқи билан бирга қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қилиш назрнинг ҳаммаси Худога тегишли эканини билдиради. Эгамизга атаб, оловда куйдирилган назр шудир.
3–БОБ
Тинчлик қурбонлиги
1Агар подангиздаги бирорта ҳайвонни тинчлик қурбонлиги қилмоқчи бўлсангиз, нуқсонсиз сигир ёки буқани Эгамиз олдига олиб келинг.
2Қўлингизни қурбонликнинг бошига қўйинг, сўнг уни Учрашув чодирининг кираверишида сўйинг. Ҳоруннинг руҳоний ўғиллари қурбонликнинг қонини қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
3Сиз тинчлик қурбонлигининг қуйидаги қисмларини оловда куйдириб, Эгамизганазр қилинг: ичак–човоқларини қоплаб турган ёғларни, ҳамма чарвини,
4иккала буйракни, буйрак атрофидаги ёғларини ва жигарнинг аъло қисмини. Жигарнинг аъло қисми буйраклар билан бирга ажратиб олинган бўлиши лозим.
5Сўнг Ҳоруннинг ўғиллари буларни қурбонгоҳда, ёниб турган ўтин устидаги куйдириладиган қурбонлик билан бирга куйдирсинлар. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
6Агар Эгамизга сурувингиздаги ҳайвонни тинчлик қурбонлиги қилмоқчи бўлсангиз, нуқсонсиз урғочи ёки эркак жониворни олиб келинг.
7Қўйни қурбонлик қилмоқчи бўлсангиз, уни Эгамиз олдига олиб келиб,
8қўлингизни қурбонликнинг бошига қўйинг. Сўнг уни Учрашув чодири олдида сўйинг. Ҳоруннинг ўғиллари қурбонликнинг қонини қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
9Сиз тинчлик қурбонлигининг қуйидаги қисмларини оловда куйдириб, Эгамизга назр қилинг: думғазадан бошлаб кесиб олинган думбасини, ичак–човоқларини қоплаб турган ёғларни, ҳамма чарвини,
10иккала буйракни, буйрак атрофидаги ёғларини ва жигарнинг аъло қисмини. Жигарнинг аъло қисми буйраклар билан бирга ажратиб олинган бўлиши лозим.
11Руҳоний буларни таом назри сифатида қурбонгоҳ устида куйдирсин. Эгамизга келтирилиб, оловда куйдириладиган қурбонлик шудир.
12Агар Эгамизга эчкини қурбонлик қилмоқчи бўлсангиз, уни Эгамизнинг олдига олиб келинг.
13Қўлингизни эчкининг бошига қўйиб, уни Учрашув чодири олдида сўйинг. Сўнг Ҳоруннинг ўғиллари эчкининг қонини қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
14Сиз қурбонликнинг қуйидаги қисмларини оловда куйдириб Эгамизга назр қилинг: ичак–човоқларини қоплаб турган ёғларни, ҳамма чарвини,
15иккала буйракни, буйрак атрофидаги ёғларини ва жигарнинг аъло қисмини. Жигарнинг аъло қисми буйраклар билан бирга ажратиб олинган бўлиши лозим.
16Сўнг руҳоний буларнинг ҳаммасини таом назри сифатида қурбонгоҳ устида куйдирсин. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
Ёғнинг ҳаммаси Эгамизга тегишлидир.
17Ёғ ва қонни тановул қилманг. Қаерда яшашингиздан қатъий назар, бутун авлодингиз бу қонунга доимо риоя қилсин.
4–БОБ
Билмасдан қилинган гуноҳ учун назрлар
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: агар бирорта одам Эгамизнинг амрига кўра, тақиқланган бирор ишни билмасдан қилиб қўйиб, гуноҳ орттириб олса, қуйидагича иш тутсин:
3мой суртиб танланган руҳоний гуноҳ қилиб қўйса, у бутун халқни айбдор қилиб қўйган бўлади. У қилган гуноҳи учун нуқсонсиз буқани гуноҳ қурбонлиги сифатида Эгамизга келтирсин.
4Буқани Учрашув чодири кираверишига олиб келиб, қўлини буқанинг бошига қўйсин. Сўнг буқани ўша ерда — Эгамизнинг олдида сўйсин.
5Мой суртиб танланган руҳоний буқанинг қонидан олиб, Учрашув чодирига олиб кирсин.
6У бармоғини қонга ботириб, қонни Эгамизнинг олдида, Энг муқаддас хонани тўсиб турган ички парда томонга етти марта сепсин.
7Сўнг қонни Эгамизнинг олдида Учрашув чодиридаги хушбўй тутатқи қурбонгоҳи шохларига суртсин. Буқанинг ортган қонини эса Учрашув чодирига кираверишдаги қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳнинг ёнига тўксин.
8Гуноҳ қурбонлиги қилинган буқанинг ҳамма ёғини ажратиб олсин: ичак–човоқларини қоплаб турган ёғларни, ҳамма чарвини,
9иккала буйракни, буйрак атрофидаги ёғларни ва жигарнинг аъло қисмини. Жигарнинг аъло қисми буйраклар билан бирга ажратиб олинган бўлиши лозим.
10Тинчлик қурбонлигининг ёғлари қандай ажратиб олинса, гуноҳ қурбонлигининг ёғлари ҳам шу усулда ажратиб олинсин. Руҳоний ёғларни қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ устида куйдирсин.
11Буқанинг қолган қисмларини: терисини, гўштини, калласини, оёқларини ва ичак–човоқларини
12қароргоҳнинг ташқарисидаги кул тўкиладиган ҳалол жойга олиб чиқиб, ўтинлар устида куйдирсин.
13Агар бутун жамоа Эгамизнинг амрига кўра, тақиқланган бирор ишни билмасдан қилиб, гуноҳ орттириб олса, улар бундан хабарсиз бўлган тақдирда ҳам, барибир айбдор бўладилар.
14Қилган гуноҳлари фош бўлгандан кейин, улар бутун жамоа номидан гуноҳ қурбонлиги қилиш учун буқани Учрашув чодири олдига олиб келишсин.
15Жамоа оқсоқоллари буқанинг бошига қўлларини қўйиб, уни ўша ерда — Эгамизнинг олдида сўйишсин.
16Мой суртиб танланган руҳоний буқанинг қонидан Учрашув чодирига олиб кирсин.
17У бармоғини қонга ботириб, қонни Эгамизнинг олдида ички парда томонга етти марта сепсин.
18Сўнг Эгамизнинг олдида турган Учрашув чодиридаги тутатқи қурбонгоҳининг шохларига қондан суртсин. Буқанинг қолган қонини эса Учрашув чодирига кираверишдаги қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳнинг ёнига тўксин.
19Кейин буқанинг ҳамма ёғини ажратиб олиб қурбонгоҳ устида куйдирсин.
20Руҳонийнинг гуноҳи учун келтирилган буқани нима қилган бўлса, бу буқани ҳам ўшандай қилсин. Шу йўсин руҳоний жамоани гуноҳдан покласин, шунда уларнинг гуноҳи кечирилади.
21Сўнг руҳоний буқанинг қолган қисмларини қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, олдинги буқани куйдиргандай куйдирсин. Жамоанинг гуноҳи учун келтириладиган қурбонлик шудир.
22Агар ҳукмдор ўз Эгаси Худонинг амрига кўра, тақиқланган бирор ишни билмасдан қилиб қўйиб, гуноҳ орттириб олса, у айбдор бўлади.
23Қилган гуноҳи фош бўлгандан кейин, у нуқсонсиз бир такани қурбонлик қилиш учун олиб келсин.
24Сўнг қўлини таканинг бошига қўйиб, такани Эгамизнинг олдида, куйдириладиган қурбонликлар бўғизланадиган жойда сўйсин. Бу гуноҳ қурбонлигидир.
25Руҳоний бармоғини гуноҳ қурбонлиги қонига ботириб, қонни қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ шохларига суртсин. Қоннинг қолганини эса қурбонгоҳнинг ёнига тўксин.
26Сўнг таканинг ҳамма ёғини тинчлик қурбонлигининг ёғини куйдиргандай қурбонгоҳ устида куйдирсин. Руҳоний шу тариқа ҳукмдорни гуноҳдан покласин, шунда ҳукмдорнинг гуноҳи кечирилади.
27Агар жамоа аъзоси Эгамизнинг амрига кўра, тақиқланган бирор ишни билмасдан қилиб қўйиб, гуноҳ орттириб олса, у айбдор бўлади.
28Қилган гуноҳи фош бўлгандан кейин, нуқсонсиз эчкини қурбонлик қилиш учун олиб келсин.
29У қўлини гуноҳ қурбонлигининг бошига қўйсин, сўнг уни куйдириладиган қурбонликлар бўғизланадиган жойда сўйсин.
30Руҳоний бармоғини қурбонликнинг қонига ботириб, қонни курбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ шохларига суртсин. Қоннинг қолганини эса қурбонгоҳнинг ёнига тўксин.
31Тинчлик қурбонлигининг ёғи ажратиб олингандай, эчкининг ҳамма ёғини ажратиб олсин. Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун ёғни қурбонгоҳ устида куйдирсин. Шу тариқа руҳоний гуноҳ қилган одамни гуноҳидан покласин, шунда унинг гуноҳи кечирилади.
32Агар жамоа аъзоси қўйни гуноҳ қурбонлиги қилмоқчи бўлса, нуқсонсиз совлиқни олиб келсин.
33У қўлини гуноҳ қурбонлигининг бошига қўйсин, сўнг уни куйдириладиган қурбонликлар бўғизланадиган жойда сўйсин.
34Руҳоний бармоғини гуноҳ қурбонлигининг қонига ботириб, қонни қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ шохларига суртсин. Қолган қонни эса қурбонгоҳнинг ёнига тўксин.
35Тинчлик қурбонлиги қилинган қўйнинг ёғи қандай ажратиб олинса, бу қурбонликнинг ҳам ҳамма ёғини худди шундай қилиб ажратиб олсин. Сўнг буларни қурбонгоҳ устида, Эгамизга келтирилган назрлар билан бирга оловда куйдирсин. Шу тариқа руҳоний гуноҳ қилган одамни гуноҳдан покласин, шунда унинг гуноҳи кечирилади.
5–БОБ
Билмасдан қилинган гуноҳлар
1Қуйидаги вазиятларда гуноҳ қурбонлиги келтирилиши шарт: агар орангиздаги бирор киши гувоҳлик бериш учун маҳкамага чақирилса–ю, кўрган ёки билган ҳодиса ҳақида гувоҳлик беришдан бош тортса, у жазога тортилсин.
2Биронтангиз ҳаром нарсага — ёввойи ҳайвоннинг, чорванинг ёки судралиб юрувчининг мурдасига қўл теккизсангизу, ҳаром бўлганингизни билмасангиз, сиз барибир айбдор ҳисобланасиз.
3Борди–ю, инсоннинг бирор нопоклигига қўл теккизсангизу, ҳаром бўлганингизни билмасангиз, қилиб қўйган ишингизни англаганингиздан кейин айбдор ҳисобланасиз.
4Агар бирортангиз билмай туриб, шошилганингиздан яхши ёки ёмон ниятда қасам ичиб қўйсангиз, қилиб қўйган ишингизни англаганингиздан кейин айбдор ҳисобланасиз.
5Айтилганларнинг бирортасида ўзингизни айбдор деб топсангиз, қилган гуноҳингизни эътироф этинг.
6Қилган гуноҳингизнинг тўлови сифатида сурувингиздаги қўй ёки эчкини Эгамизга гуноҳ қурбонлиги қилиш учун олиб келинг. Руҳонийқурбонлик қилиб, сизни гуноҳдан покласин.
7Борди–ю, қўйни қурбонлик қилишга қурбингиз етмаса, гуноҳингиз тўлови сифатида иккита каптар ёки иккита мусичани Эгамизга олиб келинг. Қушнинг биттаси гуноҳ қурбонлиги, иккинчиси куйдириладиган қурбонлик қилинсин.
8Қушларни руҳонийга олиб келинг. Руҳоний гуноҳ қурбонлиги учун олиб келинган биринчи қушни олиб, қушнинг бўйнини қайириб синдирсин, лекин бошини узиб ташламасин.
9Сўнг гуноҳ қурбонлигининг қонидан қурбонгоҳнинг ён томонига сепсин, қоннинг қолганини эса қурбонгоҳнинг ёнига тўксин. Бу гуноҳ қурбонлигидир.
10Қушнинг иккинчисини эса қоидага биноан куйдириладиган қурбонлик қилсин. Шу тариқа руҳоний сизни гуноҳингиздан поклайди, қилган гуноҳингиз кечирилади.
11Иккита каптар ёки иккита мусичани қурбонлик қилишга қурбингиз етмаса, қилган гуноҳингиз учун тўрт коса сифатли унни гуноҳ назри учун олиб келинг. Унга зайтун мойидан қўшманг, устига хушбўй тутатқидан ҳам қўйманг, зотан бу гуноҳ учун келтириладиган назрдир.
12Назрингизни руҳонийга олиб келинг. Руҳоний уннинг бир ҳовучини олиб, Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган назрлар билан бирга қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қилиш, уннинг ҳаммаси Худога тегишли эканини билдиради.
13Шу тариқа руҳоний сизни қилган ҳар қандай гуноҳингиздан поклайди, шунда гуноҳингиз кечирилади. Гуноҳ назрининг ортиб қолган қисми дон назри сингари руҳонийга тегишлидир.
Зарарни қоплайдиган қурбонликлар
14Эгамиз Мусога қуйидаги қоидаларни берди:
15агар бирортангиз билмаган ҳолда гуноҳ қилиб, эҳсонларга оид кўрсатмаларни бузиб қўйсангиз, айб қурбонлигини келтиринг. Айб қурбонлиги сифатида Эгамизга нуқсонсиз бир қўчқорни ёки қўчқорнинг қийматига кўра кумушни олиб келинг. Бу айб қурбонлигидир.
16Эҳсонларга келтирган зарарни қоплаш учун руҳонийга товон тўланг. Бунинг устига эҳсон қийматининг бешдан бир қисмини қўшиб беринг. Руҳоний қўчқорни айб қурбонлиги қилиб, сизни гуноҳингиздан поклайди, шунда гуноҳингиз кечирилади.
17Агар бирортангиз Эгамизнинг амрига кўра, тақиқланган бирор ишни билмасдан қилиб қўйиб, гуноҳ орттириб олсангиз, қилган ишингизни англаганингиздан кейин жазога тортиласиз.
18Бундай ҳолда руҳонийга айб қурбонлиги сифатида нуқсонсиз бир қўчқорни ёки қўчқорнинг қийматига кўра кумушни олиб келинг. Руҳоний сизни гуноҳингиздан поклайди, шунда билмасдан қилиб қўйган гуноҳингиз кечирилади.
19Бу айб қурбонлигидир. Сиз ҳақиқатан ҳам, Эгамизнинг олдида айбли иш қилиб қўйган эдингиз.
6–БОБ
1Эгамиз Мусога қуйидаги қоидаларни берди:
2агар бирортангиз Эгамизга хиёнат қилсангиз, яъни сизга омонатга берилган ёки гаровга қўйилган нарса ҳақида қўшнингизни алдасангиз, ёки қўшнингизнинг бирор нарсасини ўғирласангиз, ёки товламачилик қилсангиз,
3ёки йўқолган нарсани топиб олиб, топмадим, деб айтсангиз, ёки қасам ичиб туриб ёлғон гувоҳлик берсангиз, сиз гуноҳ қилган бўласиз.
4Гуноҳ қилиб, айбингизни тан олганингиздан кейин ўғирлаган, товламачилик қилиб қўлга киритган, омонатга берилган, топиб олган,
5ёлғон қасам ичиб ўзингизга олиб қолган ҳар қандай нарсани эгасига қайтариб беринг. Устига ўша нарсанинг бешдан бир қисми қийматини ҳам қўшиб беринг.
6Бундан ташқари, айб қурбонлиги учун Эгамизга нуқсонсиз бир қўчқорни ёки қўчқорнинг қийматига кўра кумушни олиб келинг.
7Руҳоний Эгамиз олдида сизни гуноҳдан поклайди, шунда қилган ҳар қандай айбингиз кечирилади.
Куйдириладиган қурбонлик келтириш қоидаси
8Эгамиз Мусо орқали
9Ҳорун ва унинг ўғилларига куйдириладиган қурбонликка оид қуйидаги қоидаларни берди: куйдириладиган қурбонликқурбонгоҳ устида тун бўйи, эрталабгача қолсин. Қурбонгоҳ устидаги олов доим ёниб турсин.
10Эртаси куни эрталаб руҳоний зиғир матосидан тикилган либос ва ичидан иштонни кийсин. Сўнг куйдирилган қурбонликнинг кулини қурбонгоҳ устидан йиғиштириб олсин. Кулни қурбонгоҳнинг ёнига ташласин.
11Кейин устидаги либосларни ечиб, бошқа либосларни кийсин. Кулни қароргоҳдан ташқаридаги ҳалол жойга олиб чиқиб ташласин.
12Қурбонгоҳдаги олов ўчмай доим ёниб туриши шарт. Ҳар куни эрталаб руҳоний оловга ўтин ташлаб, унинг устига куйдириладиган қурбонликни қўйсин. Тинчлик қурбонлигининг ёғини ҳам ўша оловда куйдирсин.
13Қурбонгоҳдаги олов зинҳор ўчмасин, у муттасил ёниб турсин.”
Дон назри
14Дон назр қилганда қуйидаги қоидага риоя қилинсин: Ҳоруннинг ўғиллари дон назрини қурбонгоҳ олдига олиб келишсин.
15Руҳоний зайтун мойи қўшилган сифатли уннинг бир ҳовучини ва устидаги хушбўй тутатқининг ҳаммасини олиб, қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қилиш уннинг ҳаммаси Худога тегишли эканини билдиради. Бу назрдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
16Уннинг қолганидан хамиртурушсиз нонлар ёпилсин. Ҳорун ва унинг ўғиллари бу нонларни муқаддас жойда есинлар. Нонлар Учрашув чодирининг ҳовлисида тановул қилиниши лозим.
17Унга хамиртуруш қўшилмасин. Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган назрлардан уларга бериладиган улуш шудир. У гуноҳ қурбонлиги ва айб қурбонлиги сингари ғоят муқаддасдир.
18Ҳоруннинг наслидан бўлган ҳар бир эркак зоти бу назрдан еса бўлади. Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган назрлардан Ҳоруннинг наслига авлодлар оша берилган доимий улуш шудир. Бу назрга теккан ҳар қандай нарса муқаддас бўлади.”
19Эгамиз Мусо орқали яна қуйидаги қоидаларни берди:
20Ҳорун ва унинг ўғиллари руҳонийликка тайинланган куни Эгамизга дон назрини келтиришсин. Бу назрнинг миқдори кундалик назрдай тўрт коса сифатли ундан ташкил топсин. Уннинг икки косаси эрталаб, икки косаси кечқурун назр қилинсин.
21Ундан зайтунмойига хамир қорилсин, сўнг товада қовурилсин. Қовурилган хамир мойга яхшилаб бўктирилган бўлсин, уни бурдалаб Эгамизга назр қилинг. Бу назрдан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
22Бошига мой суртилиб, руҳонийликка тайинланадиган Ҳоруннинг ўғли бу назрни тайёрласин. Бу турдаги назр ҳар бир руҳонийликка тайинлаш маросимида Эгамизга келтирилсин. Назрни бутунлигича куйдириш лозим.
23Хуллас, руҳоний келтирган ҳар қандай дон назри бутунлигича куйдирилсин, уни ейиш мумкин эмас.
Гуноҳ қурбонлиги
24Эгамиз Мусо орқали
25Ҳорун ва унинг ўғилларига гуноҳ қурбонлигига оид қуйидаги қоидаларни берди: гуноҳ қурбонлиги қилинадиган жонивор Эгамизнинг олдида, куйдириладиган қурбонлик бўғизланадиган жойда бўғизлансин. Бу ғоят муқаддас қурбонликдир.
26Гуноҳ қурбонлигини келтирган руҳоний қурбонлик гўштидан тановул қилсин. Қурбонлик гўшти муқаддас жойда, яъни Учрашув чодирининг ҳовлисида ейилиши лозим.
27Қурбонлик гўштига теккан ҳар қандай нарса муқаддас бўлади. Агар қурбонликнинг қони кийимга сачраса, кийим муқаддас жойда ювилсин.
28Гўшт пиширилган сопол идиш синдирилсин. Борди–ю, гўшт бронза қозонда пиширилган бўлса, қозонни ишқалаб ювиш лозим.
29Руҳонийлар уруғига мансуб ҳар бир эркак зоти бу қурбонлик гўштидан тановул қилса бўлади. Бу қурбонлик ғоят муқаддасдир.
30Борди–ю, гуноҳ қурбонлигининг қони Учрашув чодирининг ичига, гуноҳдан поклаш учун Муқаддас хонага олиб кирилса, бундай қурбонлик гўштини тановул қилиш мумкин эмас. Уни бутунлигича куйдириш лозим.
7–БОБ
Айб қурбонлиги
1Айб қурбонлиги ғоят муқаддасдир. Уни келтирганда қуйидаги қоидага риоя қилинсин:
2айб қурбонлиги учун келтириладиган жониворни куйдириладиган қурбонлик бўғизланадиган жойда сўйишсин. Унинг қонини қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқишсин.
3Жониворнинг ҳамма ёғи келтирилсин: думбаси, ичак–човоқларини қоплаб турган ёғлари,
4иккала буйраги, буйрак атрофидаги ёғлари ва жигарнинг аъло қисми. Жигарнинг аъло қисми буйраклар билан бирга aжратиб олинсин.
5Руҳоний буларни оловда куйдириб, Эгамизганазр қилсин. Бу айб қурбонлигидир.
6Руҳонийлар уруғига мансуб бўлган ҳар бир эркак зоти қурбонликни тановул қилса бўлади. Уни муқаддас жойда тановул қилишсин, чунки бу қурбонлик ғоят муқаддасдир.
7Айб қурбонлиги учун ҳам, гуноҳ қурбонлиги учун ҳам қоида бир: қурбонликнинг гўшти гуноҳдан поклаш маросимини олиб борган руҳонийга тегишли бўлсин.
8Бировнинг куйдириладиган қурбонлигини келтирган руҳоний ўзига қурбонликнинг терисини олсин.
9Тандирда ёпилган, қозонда ёки товада тайёрланган ҳар қандай дон назри ҳам, уни келтирган руҳонийга тегишли бўлсин.
10Лекин бошқа турдаги дон назрлари, зайтун мойи аралаштирилган ёки аралаштирилмаганидан қатъий назар, Ҳоруннинг ҳамма ўғилларига бирдай тегишли бўлсин.
Тинчлик қурбонлиги
11Эгамизгатинчлик қурбонлигини келтирганингизда қуйидаги қоидага риоя қилинг:
12агар қурбонликни шукрона айтиш учун келтираётган бўлсангиз, қурбонлик билан бирга зайтунмойи аралаштирилган хамиртурушсиз нонларни, зайтун мойи суртилган хамиртурушсиз чалпакларни ҳамда сифатли ун ва зайтун мойидан қориб тайёрланган кулчаларни келтиринг.
13Шукрона қурбонлиги қаторида хамиртурушли нонларни ҳам олиб келинг.
14Нонларнинг ҳар бир туридан биттасини Эгамизга ҳадя сифатида тақдим қилинг. Бу нонлар тинчлик қонини қурбонгоҳга сепган руҳонийники бўлсин.
15Шукрона айтиш учун келтирилган тинчлик қурбонлигининг гўштини ўша куниёқ тановул қилинг. Қурбонлик гўштидан эрталабгача қолдирманг.
16Борди–ю, қурбонликни ичган онтингиз бўйича келтирсангиз, ёки кўнгилдан чиқариб берсангиз, гўштини қурбонлик қилган кунингиз ва қолганини иккинчи куни ҳам есангиз бўлади.
17Учинчи куни эса қурбонликнинг қолган ҳамма гўштини куйдириб ташланг.
18Агар қилган тинчлик қурбонлигингизнинг гўшти учинчи куни тановул қилинса, қурбонлигингиз қабул бўлмайди ва ҳисобингизга ўтмайди. Қурбонлигингиз булғанган ҳисобланиб, унинг гўштидан еган одам жазога тортилади.
19Ҳар қандай нопок нарсага теккан қурбонлик гўшти ейилмасин. Уни куйдириб ташланг. Гўштнинг қолганини эса ҳар бир пок одам тановул қилиши мумкин.
20Борди–ю, бирор одам ҳаром бўла туриб, Эгамизга келтирилган тинчлик қурбонлигининг гўштидан еса, ўз халқи орасидан йўқ қилинсин.
21Агар бирортангиз одамнинг нопоклигига, ҳаром хайвонга ёки ҳар қандай жирканч жонзотга тегиб, Эгамизнинг тинчлик қурбонлиги гўштидан тановул қилсангиз, халқингиз орасидан йўқ қилинасиз.
22Эгамиз Мусо орқали
23Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: мол, қўй ва эчкининг ёғини асло еманг.
24Ҳаром ўлган ёки ёввойи ҳайвон ғажиб ташлаган жониворнинг ёғини ҳар қандай эҳтиёжларга ишлатишингиз мумкин, лекин уни асло тановул қилманг.
25Борди–ю, бирортангиз Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган қурбонликнинг ёғидан есангиз, халқингиз орасидан йўқ қилинасиз.
26Қуш ёки ҳайвоннинг қонини истеъмол қилманг. Қаерда яшашингиздан қатъий назар, бу амримга риоя қилинг.
27Борди–ю, бирортангиз қон истеъмол қилсангиз, халқингиз орасидан йўқ қилинасиз.
28Эгамиз Мусо орқали,
29Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: тинчлик қурбонлигини келтирганингизда, қурбонликнинг бир қисмини Эгамизга тақдим қилинг.
30Оловда куйдириладиган бу назрни ўз қўлингиз билан олиб келинг. Қурбонликнинг ёғи ва тўшини келтиринг. Тўшни Эгамизга бағишлаганингизни кўрсатиш учун юқорига кўтаринг.
31Руҳоний ёғни қурбонгоҳ устида куйдирсин, тўш эса Ҳорун ва унинг ўғиллариники бўлсин.
32Тинчлик қурбонлигининг ўнг сонини руҳонийга ҳадя қилинг.
33Қурбонликнинг қонини келтирган ва ёғини куйдирган Ҳоруннинг ўғлига ўшани улуш қилиб беринг.
34Зотан Исроил халқи қилган тинчлик қурбонлигининг юқорига кўтарилган тўшини ва ҳадя қилинган сонини Эгамиз Ҳорун ва унинг ўғилларига берди. Бу Исроил халқидан уларга бериладиган доимий улушдир.
35Ҳорун ва унинг ўғиллари Эгамиз олдида руҳоний бўлиб хизмат қилишлари учун тайинланган кундан бошлаб, оловда куйдириладиган қурбонликлардан уларга тегадиган улуш ана шудир.
36Ҳорун ва унинг ўғилларига мой суртилган куни Исроил халқи бу улушни уларга беришини Эгамиз амр этди. Авлодлар оша бу уларнинг доимий улушидир.
37Хуллас, куйдириладиган қурбонлик, дон назри, гуноҳ қурбонлиги, айб қурбонлиги, руҳонийликка тайинлаш маросимида келтириладиган қурбонлик ва тинчлик қурбонлигига оид қоидалар шулардан иборатдир.
38Мусо Исроил халқи билан Синай тоғи ён бағридаги саҳрода турган пайтларида Эгамиз уларга бу қурбонликларни келтира бошлашни буюрган эди.
8–БОБ
Ҳорун ва унинг ўғиллари руҳонийликка тайинланади
1Эгамиз Мусога деди:
2“Ҳорун ва унинг ўғилларини Учрашув чодири кираверишига олиб кел, улар билан бирга руҳонийлик либосларини, муқаддас қиладиган мойни, гуноҳ қурбонлиги учун буқани, иккита қўчқорни ва бир сават хамиртурушсиз нонларни олиб кел.
3Сўнг бутун жамоани ўша ерга тўпла.”
4Мусо Эгамизнинг айтганини қилди. Жамоа Учрашув чодирига кираверишда тўплангач,
5Мусо уларга деди: “Мен ҳозир Эгам берган амрни бажараман.”
6Мусо Ҳорун ва унинг ўғилларини олдинга чиқариб ювинтирди.
7Сўнг Ҳоруннинг устига кўйлакни кийдириб, белига белбоғни боғлади. Устидан ридони кийдириб, эфодни тақди. Белига нақш солинган камарни боғлаб, эфодни маҳкамлади.
8Кўксига кўкракпеч тақиб, кўкракпеч халтасининг ичига Урим ва Туммимни солди.
9Ҳоруннинг бошига саллани кийдирди. Эгамизнинг Мусога берган амрига биноан салланинг олд томонига олтин лавҳани ўрнаштирди, бу лавҳа Ҳорун Эгамизга бағишланганини билдирар эди.
10Сўнг Мусо Муқаддас чодирга ва унинг ичидаги ҳамма ашёларга муқаддас қиладиган мойдан суртиб чиқиб, уларни муқаддас қилди.
11Қурбонгоҳ устига мойдан етти марта сепди. Сўнг қурбонгоҳга, қурбонгоҳ буюмларига, қўлювгичга ва қўлювгич таглигига мойдан суртиб, уларни муқаддас қилди.
12У Ҳоруннинг бошига ҳам муқаддас қиладиган мойдан суртиб, Ҳорунни Эгамизнинг хизматига бағишлади.
13Сўнг Эгамизнинг амрига кўра, Ҳоруннинг ўғилларини олдинга чиқариб, уларнинг устига кўйлаклар кийдирди, белларига белбоғлар, бошларига пешанабоғлар боғлади.
14Кейин Мусо гуноҳ қурбонлиги қилинадиган буқани етаклаб келди. Ҳорун ва унинг ўғиллари қўлларини буқанинг бошига қўйишди.
15Мусо буқани сўйди. Қурбонгоҳни поклаш учун бармоғини қонга ботириб, қонни қурбонгоҳнинг шохларига суртиб чиқди. Қоннинг қолганини қурбонгоҳнинг ёнига тўкди. Шу йўсин у қурбонгоҳни поклаб, Эгамизга бағишлади.
16Сўнг буқанинг ичак–човоқларини қоплаган ҳамма ёғларни, жигарнинг аъло қисмини, иккала буйрагини ва буйрак атрофидаги ёғларини ажратиб олиб, қурбонгоҳ устида куйдирди.
17Буқанинг ўзини эса териси, гўшти ва ичак–човоқлари билан бирга, Эгамизнинг амрига кўра, қароргоҳнинг ташқарисига олиб чиқиб куйдирди.
18Сўнг Мусо куйдириладиган қурбонлик қилиш учун қўчқорни олиб келди. Ҳорун ва унинг ўғиллари қўлларини қўчқорнинг бошига қўйишди.
19Мусо қўчқорни сўйиб, қонидан қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқди.
20Сўнг қўчқорнинг танасини бўлакларга бўлиб, калласини, бўлакларини ва ёғини қурбонгоҳ устида куйдирди.
21Ичак–човоқлари ва оёқларини ювиб, қўчқорни бутунлигича қурбонгоҳ устида куйдирди. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Эгамизга ёқимли ҳид борди. Мусо ҳаммасини Эгамизнинг амрига биноан бажарди.
22Сўнг Мусо иккинчи қўчқорни етаклаб келди. Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийликка тайинлаш маросимида келтириладиган қурбонлик шу эди. Ҳорун ва унинг ўғиллари қўлларини қўчқорнинг бошига қўйишди.
23Мусо қўчқорни сўйиб, қўчқорнинг қонидан Ҳоруннинг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўлининг бош бармоғига ва ўнг оёғининг бош бармоғига суртди.
24Сўнг Мусо Ҳоруннинг ўғилларини олдинга чиқариб, қўчқорнинг қонидан уларнинг ўнг қулоқлари солинчакларига, ўнг қўллари бош бармоқларига ва ўнг оёқлари бош бармоқларига суртди. Қоннинг қолганини эса қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқди.
25У қўчқорнинг ёғини, чунончи думбасини, ичак–човоқларини қоплаб турган ёғларни, жигарнинг аъло қисмини, иккала буйрагини, буйрак атрофидаги ёғларини ва ўнг сонини ажратиб олди.
26Эгамиз ҳузуридаги хамиртурушсиз нонлар солинган саватдан хамиртурушсиз нондан биттасини, зайтун мойи қўшилган нондан биттасини ва чалпакдан биттасини олиб, қўчқорнинг ёғи ва ўнг сони устига қўйди.
27У буларнинг ҳаммасини Ҳоруннинг ва унинг ўғилларининг қўлига тутқазди. Улар буларни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтардилар.
28Сўнг Мусо бу назрларни уларнинг қўлларидан олиб, қурбонгоҳ устида куйдириладиган қурбонлик билан бирга куйдирди. Оловда куйдирилган бу назрлардан Эгамизга ёқимли ҳид борди. Руҳонийликка тайинлаш маросимида келтирилган назрлар шулар эди.
29Кейин Мусо тўшни олиб, уни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтарди. Эгамизнинг амрига биноан руҳонийликка тайинланиш маросимида қурбонлик қилинган қўчқорнинг бу қисми Мусога тегадиган улуш эди.
30Мусо муқаддас қиладиган мойдан ва қурбонгоҳ устидаги қондан олиб, Ҳорунга ва унинг либосларига ҳамда Ҳоруннинг ўғилларига ва уларнинг либосларига сепди. Шундай қилиб, у Ҳорунни ва унинг либосларини ҳамда Ҳоруннинг ўғилларини ва уларнинг либосларини муқаддас қилди.
31Мусо Ҳорун ва унинг ўғилларига деди: “Учрашув чодирига кираверишда қурбонликнинг гўштини пиширинглар. Гўштни ўша ернинг ўзида, саватдаги назр қилинган нонларга қўшиб енглар. Зотан бу Эгамизнинг амридир.
32Ортиб қолган гўшт ва нонни куйдиринглар.
33Руҳонийликка тайинлаш маросими тамом бўлгунга қадар, етти кун давомида Учрашув чодири кираверишидан жилманглар.
34Биз бугунги маросимни Эгамизнинг амрига кўра, сизларни гуноҳдан поклаш учун адо этдик.
35Сизлар Учрашув чодирига кираверишда кечаю кундуз етти кун давомида бўлиб, Эгамизнинг барча талабларини бажаринглар. Шунда нобуд бўлмайсизлар. Эгамизнинг амри шудир.”
36Ҳорун ва унинг ўғиллари Эгамизнинг Мусо орқали амр қилган ҳамма нарсани бажардилар.
9–БОБ
Ҳорун қурбонликлар келтиради
1Саккизинчи куни Мусо Ҳорунни, унинг ўғилларини ва Исроил оқсоқолларини чақиртириб келди.
2У Ҳорунга деди: “Гуноҳ қурбонлиги учун бир нуқсонсиз бузоқни, куйдириладиган қурбонлик учун эса бир нуқсонсиз қўчқорни Эгамизнинг ҳузурига олиб кел.
3Сўнг Исроил халқига айт, улар ҳам гуноҳ қурбонлиги учун битта такани, куйдириладиган қурбонлик учун бир ёшли нуқсонсиз бузоқни ва бир ёшли нуқсонсиз қўзини,
4тинчлик қурбонлиги учун битта буқани ва битта қўчқорни олиб келишсин. Улар бу жониворларни Эгамизнинг олдида қурбонлик қилишсин. Булар билан бирга зайтун мойи аралаштирилган дон назрини ҳам келтиришсин. Зотан Эгамиз бугун уларга зоҳир бўлади.”
5Улар Мусо амр қилган ҳамма нарсани Учрашув чодирининг олдига олиб келишди. Бутун жамоа Эгамиз ҳузурига келиб турди.
6Мусо деди: “Эгамизнинг берган бу амрини адо этинг, шунда Эгамизнинг улуғворлиги сизларга зоҳир бўлади.”
7Сўнг у Ҳорунга деди: “Қурбонгоҳнинг олдига бор, ўзингни ва халқни гуноҳдан поклаш учун гуноҳ қурбонлигингни ва куйдириладиган қурбонлигингни келтир. Сўнг халқнинг қурбонликларини адо этиб, уларни гуноҳдан покла. Эгамизнинг амри шудир.”
8Ҳорун қурбонгоҳ ёнига борди, ўз гуноҳлари учун гуноҳ қурбонлиги сифатида келтирган бузоқни сўйди.
9Ўғиллари Ҳорунга қурбонликнинг қонидан олиб тутдилар. У бармоғини қонга ботириб, қурбонгоҳнинг шохларига суртиб чиқди, қоннинг қолганини эса қурбонгоҳнинг ёнига тўкди.
10Сўнг Эгамиз Мусога берган амрга биноан гуноҳ қурбонлигининг ёғини, иккала буйрагини ва жигарнинг аъло қисмини қурбонгоҳ устида куйдирди.
11Гўшти ва терисини эса қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб куйдириб ташлади.
12Кейин Ҳорун куйдириладиган қурбонликни сўйди. Ҳоруннинг ўғиллари унга қурбонлик қонидан тутдилар. Ҳорун қонни қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқди.
13Сўнг ўғиллари куйдириладиган қурбонликнинг бўлаклари ва калласини Ҳорунга бирин–кетин бердилар. Ҳорун буларнинг ҳаммасини қурбонгоҳ устида куйдирди.
14Сўнг қурбонликнинг ичак–човоқларини ва оёқларини ювиб, куйдирилган қурбонлик устида куйдирди.
15Кейин Ҳорун халқнинг қурбонликларини келтирди. Ўзининг гуноҳи учун қурбонлик қилгани сингари халқнинг гуноҳи учун ҳам такани сўйиб қурбонлик қилди.
16Куйдириладиган қурбонликни ҳам олиб келиб, қоидага кўра, адо этди.
17Сўнг дон назрини келтириб, назрнинг бир ҳовучини қурбонгоҳ устида куйдирди. Булар эрталаб куйдириладиган кундалик назрдан ташқари эди.
18Ҳорун халқнинг тинчлик қурбонлиги учун келтирган буқа ва қўчқорни сўйди. Унинг ўғиллари тинчлик қурбонлигининг қонидан олиб, Ҳорунга тутдилар. Ҳорун қонни қурбонгоҳнинг тўртта ён томонига сепиб чиқди.
19Сўнг Ҳоруннинг ўғиллари буқа ва қўчқорнинг ёғини, яъни думбасини, ичакларини қоплаб турган ёғларини, буйраклари ва жигарнинг аъло қисмини
20тўшлар устига қўйдилар. Ҳорун ёғни қурбонгоҳ устида куйдирди.
21Мусо амр қилгандай Ҳорун тўшларни ва ўнг сонни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтарди.
22Шундан кейин Ҳорун қўлларини халқ томон чўзиб уларни дуо қилди. Ҳорун гуноҳ қурбонлигини, куйдириладиган қурбонликни ва тинчлик қурбонлигини адо этгач, қурбонгоҳдан пастга тушди.
23Мусо билан Ҳорун Учрашув чодирига киришди, чодирдан қайтиб чиққанларидан кейин халқни дуо қилишди. Шунда Эгамизнинг улуғворлиги халққа зоҳир бўлди.
24Эгамизнинг ҳузуридан олов чиқиб, қурбонгоҳ устидаги куйдириладиган қурбонликни ва ёғларни ямлаб юборди. Халқ буни кўргач, ҳайқириб юборди–да ерга мук тушди.
10–БОБ
Надов ва Абиҳунинг гуноҳи
1Ҳоруннинг ўғиллари Надов ва Абиҳу ўз оташкуракларини олиб, ичига чўғ солдилар, чўғ устига хушбўй тутатқи ташладилар. Улар Эгамиз амр этмаган бегона оловни Унинг ҳузурига олиб кирдилар.
2Тўсатдан Эгамизнинг ҳузуридан олов отилиб чиқиб, уларни куйдириб ташлади. Иккови ҳам ўша ерда, Эгамизнинг ҳузурида ҳалок бўлдилар.
3Шунда Мусо Ҳорунга деди:
— Эгамизнинг, “Ёнимда бўлганлар орқали Мен муқаддаслигимни кўрсатаман, бутун халқ олдида улуғланаман”, деб айтгани мана шудир.
Ҳорун индамади.
4Мусо Ҳоруннинг амакиси Узиёл ўғиллари Мишаил ва Элзафанни чақиртириб, уларга деди: “Боринглар, қариндошларингизнинг жасадларини Муқаддас чодирининг олдидан олиб кетиб, қароргоҳнинг ташқарисига олиб чиқинглар.”
5Мишаил ва Элзафан Мусонинг айтганини қилиб, қариндошларининг жасадларини кўйлакларидан ушлаб, қароргоҳ ташқарисига олиб чиқдилар.
6Сўнг Мусо Ҳорунга ва унинг ўғиллари Элазар билан Итамарга айтди: “Қайғудан сочингизни тўзманглар, либосларингизни йиртманглар, акс ҳолда сизлар ҳам нобуд бўласизлар ва бутун жамоа Худонинг ғазабига учрайди. Аммо қариндошларингиз, бутун Исроил хонадони Эгамиз куйдириб нобуд қилган Надов ва Абиҳу учун аза тутишлари мумкин.
7Учрашув чодирига кираверишдан нарига жилманг. Акс ҳолда нобуд бўласизлар. Сизнинг устингизга Эгамизнинг муқаддас қиладиган мойи суртилгандир.”
Улар Мусонинг айтгани бўйича иш тутдилар.
Руҳонийларга берилган низом
8Эгамиз Ҳорунга деди:
9“Сен ва ўғилларинг Учрашув чодирига киришдан олдин шароб ёки бошқа ўткир ичимликлар ичманглар. Ичсангиз, нобуд бўласизлар. Бу авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
10Сизлар муқаддас нарсаларни оддий нарсалардан, ҳаромни ҳалолдан ажрата олишларинг шарт.
11Мен Мусо орқали айтган ҳамма қонунларни Исроил халқига ўргатишларинг лозим.”
12Мусо Ҳорунга ва унинг омон қолган ўғиллари Элазар билан Итамарга деди: “Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган дон назрларнинг ортиб қолганини олиб, хамиртурушсиз нонлар ёпинглар. Бу нонларни қурбонгоҳ ёнида тановул қилинглар, чунки бу назр ғоят муқаддасдир.
13Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган назрлардан сенга ва сенинг ўғилларингга тегадиган улуш мана шудир. Шунинг учун буни муқаддас жойда тановул қилинглар. Эгам менга шуни амр қилди.
14Юқорига кўтарилган тўш билан назр қилинган сонни эса сен ва сенинг ўғил–қизларинг ҳар қандай ҳалол жойда тановул қилишларинг мумкин. Бу нарсалар Исроил халқининг тинчлик қурбонликларидан сенга ва фарзандларингга улуш қилиб берилгандир.
15Исроил халқи қурбонликнинг оловда куйдириладиган ёғи билан бирга қурбонликнинг тўши ва сонини олиб келсинлар. Улар тўш ва сонни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтарганларидан кейин, булар сенга ва фарзандларингга берилади. Эгамизнинг амрига кўра, сизларга тегадиган доимий улуш шудир.”
16Сўнг Мусо гуноҳ қурбонлиги қилинган эчки ҳақида сўради, билсаки, у қурбонлик куйдирилиб бўлибди. Мусо Ҳоруннинг қолган иккала ўғли Элазар билан Итамардан қаттиқ ғазабланиб, уларга деди:
17— Нимага гуноҳ қурбонлигининг гўштини муқаддас жойда емадинглар?! Бу жуда муқаддас қурбонлик–ку! Ахир, ўша қурбонлик жамоанинг айбини ювишингиз ва Эгамиз олдида уларни гуноҳдан поклашингиз учун сизларга берилган–ку!
18Бу қурбонликнинг қони Муқаддас хонага олиб кирилмаган. Бундай қурбонликни муқаддас жойда енглар, деб сизларга амр қилмаганмидим?!
19Шунда Ҳорун Мусога деди:
— Мана, бугун ўғилларим Эгамизга гуноҳ қурбонлигини ва куйдириладиган қурбонликни келтирдилар. Аммо шўрим қуриди–ку! Агар бугун гуноҳ қурбонлиги гўштидан еганимда Эгам мендан мамнун бўлармиди?!
20Мусо бу гапни эшитиб, маъқул топди.
11–БОБ
Ҳалол ва ҳаром ҳайвонлар
1Эгамиз Мусо ва Ҳорун орқали
2Исроил халқига шундай деди: “Ер юзидаги жамики ҳайвонлардан
3айри туёқ ва кавш қайтарадиган ҳар қандай ҳайвонни тановул қилишингиз мумкин.
4Лекин кавш қайтарадиган ёки айри туёқ ҳайвонлардан қуйидагиларни тановул қилманг: туя кавш қайтарадию, лекин айри туёқ эмас. У сизлар учун ҳаромдир.
5Суғур кавш қайтаради, лекин айри туёқ эмас. У сизлар учун ҳаромдир.
6Қуён кавш қайтаради, лекин айри туёқ эмас. У сизлар учун ҳаромдир.
7Чўчқа айри туёқ бўлгани билан кавш қайтармайди. У сизлар учун ҳаромдир.
8Бу ҳайвонларнинг гўштини зинҳор тановул қилманг, уларнинг жасадларига қўл теккизманг. Улар сизлар учун ҳаромдир.
9Денгиз ва дарёларда яшайдиган сузгичи ва тангачалари бор ҳар қандай жониворни есангиз бўлади.
10Бироқ сувда яшайдиган, сузгичи ва тангачалари бўлмаган ҳар қандай сузадиган ва бошқа турдаги жониворни еманг. Улардан ҳазар қилинг.
11Бундай жониворлар сизлар учун жирканчдир. Уларнинг гўштини оғзингизга олманг, мурдасидан ҳазар қилинг.
12Сузгичи ва тангачалари бўлмаган ҳар қандай сув жонивори сизлар учун жирканчдир.
13Паррандалар орасидаги қуйидаги қушларни зинҳор еманг, улардан ҳазар қилинг, улар сизлар учун жирканчдир: қумой, болтаютар, тасқара,
14қизил калхат, қирғий ва унинг зоти,
15ҳар қандай қарға ва унинг зоти,
16туяқуш, лочин, қулоқли укки, қарчиғай ва унинг зоти,
17япалоқ қуш, балиқчи укки, бойўғли,
18оқ бойўғли, бирқозон, жўрчи,
19лайлак, оқ қарқара ва унинг зоти, сассиқпопишак, қўршапалак.
20Тўрт оёғида юрадиган ҳамма қанотли ҳашаротлар сизлар учун жирканчдир.
21Лекин қанотли ҳашаротлар орасидаги, тўрт оёқда юрадиган баъзиларини ейишингиз мумкин. Оёқлари сакраш учун бўғинлар билан мосланган
22чигиртканинг ҳамма турини ва уларнинг зотини ейишингиз мумкин.
23Бошқа ҳамма тўрт оёқли, қанотли ҳашаротлар сизлар учун жирканчдир.
24Баъзи ҳайвонлар сизларни булғайди. Уларнинг ўлигига қўл теккизсангиз, кечгача ҳаром бўласиз.
25Ҳаром ҳайвоннинг мурдасини кўтарган одам кийимларини ювсин. У кечгача ҳаром бўлади.
26Туёқли, лекин туёқлари бутунлай айрилмаган ёки кавш қайтармайдиган ҳар қандай ҳайвон сизлар учун ҳаромдир. Бундай ҳайвоннинг мурдасига теккан одам ҳаром бўлади.
27Тўрт оёғида юрадиган панжали ҳайвонлар ҳам сизлар учун ҳаромдир. Уларнинг мурдасига теккан ҳар бир одам кечгача ҳаром бўлади.
28Бундай ҳайвоннинг мурдасини кўтарган одам кийимларини ювсин, у кечгача ҳаром бўлади. Улар сизлар учун ҳаромдир.
29Ерда ўрмалаб юрадиган майда жониворлардан сизлар учун қуйидагилар ҳаромдир: каламуш, сичқон, эчкемар ва унинг зоти,
30геккон, кулранг эчкемар, оддий калтакесак, чўл калтакесаги ва буқаламун.
31Буларнинг ҳаммаси сизлар учун ҳаромдир. Уларнинг мурдасига теккан одам кечгача ҳаром бўлади.
32Агар бундай жониворнинг мурдаси бирор нарсанинг устига тушса, ўша нарса ҳаром бўлади. Ҳаром бўлган бундай нарса — ёғоч, мато, чарм ёки қанордан бўлишидан ва нимага ишлатилишидан қатъий назар, уни сувга ботириб, чайиб олинг. Бу нарса кечгача ҳаром бўлиб, сўнг яна ҳалол бўлади.
33Борди–ю, бундай жонивор ўлиб, сопол идишнинг ичига тушса, идишдаги ҳамма нарса ҳаром бўлади. Шунда идишнинг ўзини ҳам синдиринг.
34Бундай идишдаги сув ҳар қандай овқат устига тушса, овқат ҳам ҳаром бўлади. Ҳаром идишдаги ҳар қандай ичимлик ҳаром ҳисобланади.
35Жониворнинг мурдаси тушган ҳамма нарса ҳаром бўлади. Мурда тандир ёки ўчоққа тушган бўлса, шу нарсалар ҳаром ҳисобланиб бузиб ташлансин. Уларни ҳаром деб билинг.
36Лекин мурда булоқ ёки сув йиғиладиган сардобага тушса, булоқ ва сардоба ҳалоллигича қолади. Аммо ўша жониворнинг мурдасига нимаики тегса, бу нарса ҳаром ҳисобланади.
37Борди–ю, мурда экиш учун ажратиб қўйилган уруғ устига тушса, уруғ ҳалол ҳисобланади.
38Аммо мурда сувда ивитилган уруғ устига тушса, уруғ ҳаром бўлади.
39Борди–ю, еб бўладиган ҳайвон ўлса, бундай ҳайвоннинг мурдасига теккан одам кечгача ҳаром бўлади.
40Унинг гўштидан еган ёки мурдасини кўтарган одам кийимларини ювсин. Бундай одам кечгача ҳаром бўлади.
41Ерда ўрмалаб юрувчи ҳар қандай жонивор сизлар учун жирканчдир. Уларни тановул қилманг.
42Қорни билан судралиб юрувчи, тўрт оёқли ва кўп оёқли жониворларни еманг. Улар сизлар учун жирканчдир.
43Бундай жониворларни еб, булғанманг. Улар туфайли ўзингизни ҳаром қилманг.
44Зотан Мен Эгангиз Худоман. Ўзингизни Менга бағишлаб муқаддас бўлинглар, чунки Мен муқаддасман. Ўрмалаб юрадиган жониворлар туфайли ўзингизни булғаманглар.
45Мен Эгангизман, Худойингиз бўлишим учун сизларни Мисрдан олиб чиққанман. Шундай экан, Муқаддас бўлинглар, чунки Мен муқаддасман.
46Ҳайвонлар, қушлар, сувдаги турли жониворлар ва ерда судралувчи жонзотларга оид қонунлар шудир.
47Сизлар ҳалолни ҳаромдан ажрата олинг, ейиш мумкин бўлган ва мумкин бўлмаган тирик жониворларнинг фарқига боринг.”
12–БОБ
Кўзи ёриган аёлнинг тозаланиши
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: агар аёл ҳомиладор бўлиб, ўғил туғса, у аёл етти кун ҳаром ҳисобланади, ҳайз кўрган кунларидаги каби ҳаром бўлади.
3Саккизинчи куни эса ўғил чақалоқ суннат қилинсин.
4Аёлнинг қондан тозаланиш муддати ўттиз уч кун бўлсин. Бу муддат тугамагунча у бирорта муқаддас нарсага тегмаслиги ва Муқаддас чодирга кирмаслиги лозим.
5Агар аёл қиз туғса, у ҳайз кўргандаги каби, икки ҳафта давомида ҳаром ҳисобланади. У олтмиш олти кундан кейингина қон кетишидан покланади.
6Ўғил ёки қиз кўрган аёлнинг тозаланиш муддати тугагач, у куйдириладиган қурбонлик қилишга бир ёшли қўзини ва гуноҳ қурбонлиги қилишга мусичани ёки каптарни Учрашув чодири кираверишига олиб келиб, руҳонийга берсин.
7Руҳоний Эгамизнинг олдида қурбонликларни келтирсин, шу йўсин аёлни нопокликларидан покласин. Шундан сўнг аёл қон кетишидан покланади. Ўғил ёки қиз кўрган аёл учун қонун шудир.
8Борди–ю, қўзини қурбонлик қилишга аёлнинг қурби етмаса, у иккита каптар ёки иккита мусичани олиб келсин. Руҳоний бирини куйдириладиган қурбонлик, иккинчисини гуноҳ қурбонлиги қилсин, шу йўсин аёлни нопокликларидан покласин. Шунда аёл пок бўлади.
13–БОБ
Тери касаллиги ҳақида қонун
1Мусо ва Ҳорунга Эгамиз қуйидаги қонунларни берди:
2агар бирортасининг баданида тери касаллигига айланиши мумкин бўлган шиш, тошма ёки доғ пайдо бўлса, ўша одамни руҳоний Ҳорун ёки унинг ўғилларидан бири ҳузурига олиб келинг.
3Руҳоний бадандаги ярани кўрсин. Агар яра устидаги туклар оқарган ва яра тери остига ўтган бўлса, бу тери касаллигидир. Руҳоний ярани кўриб бўлиши биланоқ ўша одамни, ҳаром, деб эълон қилсин.
Теридаги оқ доғ
4Борди–ю, одамнинг баданида оқ доғ бўлиб, тери остига ўтмаган бўлса ва доғ устидаги туклар оқармаган бўлса, руҳоний касалланган одамни етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
5Еттинчи куни руҳоний яна ўша одамни кўрсин. Агар яра ўзгармаган бўлса ва атрофидаги терига ёйилмаган бўлса, руҳоний ўша одамни яна етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
6Еттинчи куни руҳоний уни яна кўрсин. Агар яра тузала бошлаган бўлиб, атрофидаги терига ёйилмаган бўлса, руҳоний у одамни пок деб эълон қилсин. Бу тошмадир. У одам кийимларни ювсин ва у пок бўлади.
7Борди–ю, руҳоний текшириб, пок деб эълон қилган ўша одамнинг терисидаги тошмаси ёйилиб кетса, у қайтадан руҳонийга кўринсин.
8Руҳоний касални яна текширсин. Агар тошма терига ёйилган бўлса, руҳоний у одамни ҳаром, деб эълон қилсин. Бу тери касаллигидир.
Теридаги шиш
9Агар одам тери касаллигига чалинса, уни руҳоний ҳузурига олиб келинг.
10Руҳоний уни текширсин. Агар тери устида оқ шиш пайдо бўлган бўлиб, шиш устидаги туклар оқарган бўлса ва очиқ яра ҳосил бўлган бўлса,
11бу тузалмас тери касаллигидир. Руҳоний у одамни ҳаром деб эълон қилсин, уни ёлғизлатиб ўтирмасин, чунки унинг ҳаромлиги ойдиндир.
12Борди–ю, теридаги тошма одамнинг бутун танасини бошдан–оёқ қоплаб олса,
13руҳоний уни текширсин. Агар тошма бутун танага ёйилган бўлса, руҳоний уни пок деб эълон қилсин. Ҳамма тери бирдай оқаргани учун, бундай одам пок ҳисобланади.
14Борди–ю, унинг баданида очиқ яра ҳосил бўлса, ўша одам ҳаром ҳисобланади.
15Руҳоний очиқ ярани кўрсин ва у одамни ҳаром деб эълон қилсин. Очиқ яра ҳаромдир, бу тери касаллигининг белгисидир.
16Лекин очиқ яра тузалиб, оқарса ўша одам руҳонийнинг олдига келсин.
17Руҳоний уни кўрсин. Агар яра ҳақиқатан ҳам оқарган бўлса, руҳоний касал одамни пок деб эълон қилсин. Шунда у пок бўлади.
Чипқон
18Агар бирортасининг баданига чипқон чиқиб, битган бўлса–ю,
19лекин чипқон ўрнида оқ шиш ёки қизғиш–оқ доғ пайдо бўлса, у одам руҳонийга кўринсин.
20Руҳоний уни кўрсин. Агар доғ тери остига ўтган бўлса ва туклари оқариб қолган бўлса, руҳоний ўша одамни ҳаром деб эълон қилсин. Демак, чипқон ўрнида тери касаллиги ҳосил бўлган.
21Лекин руҳоний уни текширганда, доғ устидаги туклар оқармаган, доғ терининг остига ўтмаган ва тузала бошлаган бўлса, руҳоний ўша одамни етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
22Агар доғ терига ёйилиб кетса, руҳоний у одамни ҳаром деб эълон қилсин. Бу тери касаллигидир.
23Борди–ю, доғ ўзгармаса ва ёйилмаса, чипқоннинг чандиғи бўлади, холос. Руҳоний бу одамни пок деб эълон қилсин.
Теридаги куюк
24Агар бирортаси куйиб қолса ва куйган жойининг ранги ўзгариб, қизғиш–оқ ёки оппоқ тусга кирса,
25руҳоний куйган жойни текширсин. Агар куйган жой устидаги туклар оқариб қолган бўлса ва доғ тери остига ўтган бўлса, демак, куйган жой ўрнида тери касаллиги ҳосил бўлган. Руҳоний бу одамни ҳаром, деб эълон қилсин.
26Лекин руҳоний уни текширганда туклар оқармаган ва доғ тери остига ўтмаган бўлса, бунинг устига доғ тузала бошлаган бўлса, руҳоний у одамни етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
27Еттинчи куни руҳоний у одамни кўрсин. Агар доғ терига ёйилган бўлса, руҳоний у одамни ҳаром деб эълон қилсин. Бу тери касаллигидир.
28Борди–ю, доғ ўзгармаса ва атрофдаги терига ёйилмаса, бунинг устига тузала бошлаган бўлса, демак, бу куйиш натижасида пайдо бўлган шишдир. Руҳоний у одамни пок деб эълон қилсин. Бу куйган жойнинг изидир.
Бошдаги ёки жағдаги яра
29Агар эркак ёки аёлнинг бошига ё жағига яра чиқса,
30руҳоний ярани текширсин. Яра терининг остига ўтган бўлса ва яра устидаги туклар сарғайиб, нимжон бўлиб қолган бўлса, руҳоний ўша эркак ёки аёлни ҳаром деб эълон қилсин. Демак, унинг боши ёки жағига қичитма чиққан, бу тери касаллигидир.
31Агар руҳоний қичитмани текширганда яра терининг остига ўтмаган бўлса, лекин яранинг устида соғлом туклар бўлмаса, руҳоний қичитмага чалинган бу одамни етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
32Еттинчи куни руҳоний қичитмани яна кўрсин. Агар қичитма ёйилмаган бўлса, унинг устида сарғиш туклар бўлмаса, яра терининг остига ўтмаган бўлса,
33касал одам ҳамма сочини қирсин, лекин қичитма бор жойига тегмасин. Сўнг руҳоний уни яна етти кунга ёлғизлатиб қўйсин.
34Еттинчи куни руҳоний қичитмани кўрсин. Агар қичитма ёйилмаган ва терининг остига ўтмаган бўлса, руҳоний у одамни пок деб эълон қилсин. У одам кийимларини ювсин, шунда у пок бўлади.
35Борди–ю, руҳоний уни пок деб эълон қилгандан кейин қичитма ёйилса,
36руҳоний у одамни яна текширсин. Агар қичитма ҳақиқатан ҳам ёйилган бўлса, сарғиш тукни қидиришнинг ҳожати йўқ. У одам ҳаромдир.
37Борди–ю, руҳонийнинг назарида қичитма ўзгармаган бўлса ва унинг устида қора туклар ўса бошлаган бўлса, қичитма тузалган бўлади. Руҳоний у одамни пок деб эълон қилсин.
Теридаги оқиш доғлар
38Агар эркак ёки аёлнинг баданида оқ доғлар пайдо бўлса,
39руҳоний ўша одамни текширсин. Агар бу доғлар кўринар–кўринмас оқишроқ тусда бўлса, бу бор–йўғи тошмадир. Бундай одам покдир.
Бошдаги каллик
40Агар одамнинг сочи тўкилган бўлса, у одам кал, лекин пок ҳисобланади.
41Бошнинг олд томонидаги ва чаккаларидаги сочлари тўкилган бўлса, у одам кал бўлгани билан пок ҳисобланади.
42Борди–ю, бошнинг кал жойида қизғиш–оқ доғ пайдо бўлса, бу тери касаллигидир.
43Руҳоний уни кўрсин. Агар шиш ҳақиқатан тери касаллиги сингари қизғиш–оқ тусда бўлса,
44демак, одам касалланган, у ҳаромдир. Бошидаги яраси туфайли руҳоний уни ҳаром деб эълон қилсин.
Хаста одамнинг ҳаёт тарзи
45Бундай ёмон тери касалликларидан бирига чалинган одам кийимларини йиртсин, сочини тўзсин, юзининг қуйи қисмини беркитсин. Сўнг: “Ҳаром! Ҳаром!” деб бақирсин.
46У одам касаллиги давомида ҳаром ҳисобланади. У алоҳида, қароргоҳдан ташқарида яшасин.
Моғорга оид қонунлар
47Агар кийимни моғор боссa, жун ёки зиғир матосидан тикилган кийимни,
48жун ёки зиғирдан тўқилган матони, чармни ё чармдан ясалган буюмни
49босган ўша моғор кўкимтир ёки қизғиш рангда бўлса, бу ёйиладиган замбуруғдир, уни руҳонийга кўрсатиш лозим.
50Руҳоний моғорни текширсин, сўнг зарарланган нарсани етти кунга олиб қўйсин.
51Еттинчи куни руҳоний уни яна кўрсин. Агар моғор кийимга, тўқилган матога ё чармдан ясалган ҳар қандай буюмга ёйилган бўлса, бу ёйиладиган замбуруғдир. Зарарланган нарса ҳаром ҳисобланади.
52Руҳоний ўша нарсани куйдирсин. Буюм ёйиладиган замбуруғ билан зарарлангани учун уни куйдириб юбориш керак.
53Борди–ю, моғор кийимга, матога ёки чармга ёйилмаган бўлса,
54руҳоний зарарланган ўша нарсани ювдирсин. Сўнг уни яна етти кунга олиб қўйсин.
55Руҳоний ювилган ўша нарсани яна текширсин. Агар моғорлаган жойнинг ранги ўзгармаган бўлса, моғор ёйилмаган тақдирда ҳам ҳаром ҳисобланади. Нарсанинг моғорлаган жойи ички ёки ташқи томонида бўлишидан қатъий назар, уни куйдириб юборинг.
56Борди–ю, руҳоний ювилган нарсани текширганда моғорнинг ранги ўчган бўлса, руҳоний кийим, мато ёки чармдаги моғорлаган жойни юлиб олсин.
57Агар моғор ўша нарсада яна пайдо бўлса, замбуруғ яна кўпайишни бошлагандир, нарсанинг эгаси уни куйдириб юборсин.
58Борди–ю, ювилгандан кейин нарсадаги моғор кетса, уни иккинчи марта ювинг ва у пок бўлади.
59Жун ёки зиғир матосидан тикилган кийимда, жун ёки зиғирдан тўқилган матода ва чармдан ясалган ҳар қандай буюмда ҳосил бўлган ёйиладиган замбуруғга оид қоидалар шулардан иборатдир. Булар сизларга ҳалолни ҳаромдан ажрата олишингиз учун хизмат қилади.
14–БОБ
Тери касаллигидан фориғ бўлган одамнинг покланиши
1Эгамиз Мусога
2хаста одамнинг покланиш маросимига оид қуйидаги қоидаларни берди: тери касаллигидан фориғ бўлган одамни руҳонийнинг олдига олиб келинг.
3Руҳоний уни қароргоҳдан ташқарида кўрсин. Агар ўша одам ҳақиқатан ҳам қасаллигидан фориғ бўлган бўлса,
4руҳоний уни поклаш учун иккита ҳалол тирик қушни, садр ёғочини, қирмизи ипни ва иссоп ўтининг бир тутамини келтирсин.
5Руҳонийнинг амрига биноан қушларнинг биттаси янги булоқ суви солинган сопол идиш устида бўғизлансин.
6Сўнг руҳоний тирик қушни, садр ёғочини, қирмизи ипни ва иссопни олиб, булоқ суви устида бўғизланган қушнинг қонига ботирсин.
7Кейин қонни тери касаллигидан покланадиган одамнинг устига етти марта сепсин. Руҳоний ўша одамни пок, деб эълон қилсин ва тирик қушни далага қўйиб юборсин.
8Покланадиган одам кийимларини ювсин. Ҳамма сочини қириб ташаб, ювинсин, шунда у пок бўлади. Шундан кейин у қароргоҳга кирсин, лекин етти кун давомида чодирининг ташқарисида яшасин.
9Еттинчи куни у яна сочини, соқолини, қошларини ва ҳамма тукларини қирсин. Сўнг кийимларини ювиб, ўзи ҳам ювинсин, шунда у пок бўлади.
10Саккизинчи куни у иккита нуқсонсиз қўчқор қўзини ва битта бир ёшли нуқсонсиз урғочи қўзини, дон назри сифатида зайтун мойи қўшилган ўн икки коса сифатли унни ва бир коса зайтунмойини олиб келсин.
11Покланиш маросимини олиб бораётган руҳоний покланадиган одамни ва унинг олиб келган қурбонлигу назрлариниЭгамизнинг олдига, Учрашув чодири кираверишига қўйсин.
12Сўнг қўзининг биттасини бир коса зайтун мойи билан бирга айб қурбонлиги сифатида келтирсин. Ўша нарсаларни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиб, юқорига кўтарсин.
13У қўзини муқаддас жойда, гуноҳ қурбонлиги ва куйдириладиган қурбонлик бўғизланадиган жойда сўйсин. Айб қурбонлиги гуноҳ қурбонлиги сингари руҳонийга тегишлидир. Бу қурбонлик ниҳоятда муқаддасдир.
14Руҳоний айб қурбонлигининг қонидан олиб, покланаётган одамнинг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўлининг бош бармоғига ва ўнг оёғининг бош бармоғига суртсин.
15Сўнг косадаги зайтун мойидан олиб, ўз қўлининг чап кафтига қуйсин.
16Ўнг қўлининг бармоғини чап кафтидаги зайтун мойига ботириб, етти марта Эгамизнинг олдида сепсин.
17Чап кафтида қолган зайтун мойидан покланаётган одамнинг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўли бош бармоғига ва ўнг оёғи бош бармоғига — айб қурбонлигининг қони суртилган жойга суртсин.
18Ортиб қолган мойни эса покланаётган одамнинг бошига суртсин. Шу йўсин, руҳоний покланиш маросимини ўтказсин.
19Кейин руҳоний гуноҳ қурбонлигини келтириб, покланиш маросимини ўтказсин. У куйдириладиган қурбонликни сўйиб,
20дон назри билан бирга қурбонгоҳ устида куйдирсин. Руҳоний шу йўсин покланиш маросимини ўтказсин, шунда касалликдан фориғ бўлган одам пок бўлади.
21Борди–ю, у одам камбағал бўлиб, буларни қурбонлик қилишига қурби етмаса, у покланиши учун юқорига кўтариладиган айб қурбонлиги сифатида битта қўчқор қўзини, дон назри учун зайтун мойи қўшилган тўрт коса сифатли унни ва бир коса зайтун мойини олиб келсин.
22Булардан ташқари, имкониятига кўра иккита каптарни ёки иккита мусичани олиб келсин. Бири гуноҳ қурбонлиги, иккинчиси куйдириладиган қурбонлик учундир.
23У бу нарсаларни саккизинчи куни покланиш учун Учрашув чодири кираверишига, Эгамизнинг олдига олиб келиб, руҳонийга берсин.
24Руҳоний айб қурбонлиги учун келтирилган қўзини ва бир коса зайтун мойини олиб, Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун Эгамизнинг олдида юқорига кўтарсин.
25Сўнг қўзини сўйсин, қонидан олиб, покланаётган одамнинг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўлининг бош бармоғига ва ўнг оёғининг бош бармоғига суртсин.
26Кейин руҳоний чап қўлининг кафтига зайтун мойидан қуйсин.
27Ўнг қўлининг бармоғи билан ўша мойни етти марта Эгамизнинг олдида сепсин.
28Сўнг қўлидаги мойдан покланаётган одамнинг ўнг қулоғи солинчагига, ўнг қўлининг бош бармоғига ва ўнг оёғининг бош бармоғига — айб қурбонлигининг қони суртилган жойга суртсин.
29Қўлидаги ортиб қолган мойни покланаётган одамнинг бошига суртсин. Шу йўл билан руҳоний покланиш маросимини ўтказсин.
30Сўнг руҳоний каптарларни ёки мусичаларни қурбон қилсин.
31Биттасини гуноҳ қурбонлиги, иккинчисини куйдириладиган қурбонлик қилиб, дон назри билан бирга келтирсин. Шундай қилиб, руҳоний покланиш маросимини ўтказсин.
32Бу қоидалар тери касаллигидан фориғ бўлган, лекин покланиш маросими учун керакли қурбонликларни келтиришга қурби етмаган одам учундир.
Уйлардаги моғор
33Мусо билан Ҳорунга Эгамиз
34моғор босган уйларга оид қуйидаги қонунларни берди: Эгамиз сизларга мулк қилиб берадиган Канъон юртига борганингиздан кейин сизларга қарашли юртдаги уйни моғор бостириши мумкин.
35Шунда хонадон соҳиби руҳонийнинг олдига бориб: “Уйимни моғор босганга ўхшайди”, — деб айтсин.
36Уйдаги нарсалар ҳаром деб эълон қилинмаслиги учун, руҳоний моғорни кўришга киришдан олдин, уйдаги ҳамма нарсаларни чиқартиришни буюрсин. Шундан сўнг уйни кўздан кечириш учун ичкарига кириб,
37моғор босган деворларни кўрсин. Агар моғорнинг кўкимтир ёки қизғиш доғлари бўлиб, деворга чуқур ботиб кирган бўлса,
38руҳоний ташқарига чиқиб, уйни етти кунга беркитиб қўйсин.
39Еттинчи куни руҳоний қайтиб келиб, уйни яна кўрсин. Агар моғор деворга ёйилиб кетган бўлса,
40руҳоний моғор ёйилган девордаги тошларни кўчиртириб, шаҳар ташқарисидаги ҳаром жойга олиб бориб ташлашни буюрсин.
41Сўнг уй ичкарисидаги деворларнинг сувоғини кўчиртириб, шаҳар ташқарисидаги ҳаром жойга чиқартириб ташлатсин.
42Кўчириб олинган тошлар ўрнига бошқа тошлар қўйдириб, уйнинг ичини янгидан сувоқ қилдирсин.
43Агар шундан кейин ҳам уйни моғор босса,
44руҳоний келиб уйни кўрсин. Моғор деворларга ёйилган бўлса, бу ёйиладиган замбуруғдир. Уй ҳаром ҳисобланади.
45Уй бузиб ташлансин, унинг тош, ёғоч ва сувоғини шаҳар ташқарисидаги ҳаром жойга олиб чиқиб ташлашсин.
46Уй ёпиқ пайтида у ерга кирган ҳар қандай одам кечгача ҳаром ҳисобланади.
47Ўша уйда ухлаган ёки у ерда овқатланган ҳар қандай одам кийимларини ювсин.
48Борди–ю, уй янгидан сувоқ қилингандан кейин руҳоний келиб, уйни кўрганда деворларни моғор босмаган бўлса, руҳоний уйни пок деб эълон қилсин. Моғор йўқ бўлган бўлади.
49Уйни поклаш учун руҳоний иккита қушни, садр ёғочини, қиримизи ипни ва иссоп ўтининг бир тутамини олсин.
50Қушнинг бирини сопол идишдаги янги булоқ сув устида сўйсин.
51Сўнг садр ёғочини, иссопнинг тутамини, қирмизи ипни ва тирик қушни олиб, уларни булоқ суви устида бўғизланган қушнинг қонига ботирсин–да, уйга етти марта сепсин.
52Шу йўл билан уйни поклагандан кейин,
53тирик қушни шаҳар чеккасига олиб чиқиб, далага қўйиб юборсин. Шу тариқа руҳоний уй учун поклаш маросимини ўтказсин, шунда уй пок бўлади.
54Тери касаллигига ва ёйиладиган замбуруғларга оид қоидалар шудир. Бу қоидалар теридаги қичитманинг,
55уй ва кийимлардаги моғорларнинг, теридаги шиш, тошма ёки доғларнинг
56ҳалол ёки ҳаром эканлигини билиш учун хизмат қилади.
Хуллас, тери касаллиги ва ёйиладиган замбуруғларга оид қоидалар шулардан иборат.
15–БОБ
Одамни ҳаром қиладиган нарсалар
1Эгамиз Мусо ва Ҳорун орқали
2Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: касаллик туфайли бирор эркакнинг жинсий аъзосидан ажралмалар оқса, у одам ҳаром бўлади.
3Ажралма оқиши давом этса ҳам, йўли ёпилгандан тана ичида қолса ҳам, одам ҳаром ҳисобланади.
4Бундай одам тўшакка ётса, тўшак ҳаром бўлади, ўтирган ҳар қандай жой ҳам ҳаром ҳисобланади.
5Унинг тўшагига теккан ҳар қандай одам кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
6Ажралмаси оққан одам ўтирган жойга ким ўтирса, кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
7Ажралмаси оққан одамга теккан ҳар ким кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
8Ажралмаси оққан одам пок одамга тупурса, у одам кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
9Ажралмаси оққан одам эгарда ўтирган бўлса, эгар ҳаром ҳисобланади.
10Бундай одамнинг ўтирган нарсасига теккан ҳар ким кечгача ҳаром бўлади. Ким ўша нарсани кўтариб борса, кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
11Ажралмаси оққан одам қўлини ювмасдан кимга тегса, ўша одам кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
12Ажралмаси оққан одам теккан ҳар қандай сопол идиш синдириб ташлансин, ёғоч идиш эса ювилсин.
13Ажралмаси оққан одам касаллигидан халос бўлгач, етти кун кутсин. Сўнг кийимларини ювиб, булоқ сувида ювинсин ва у пок бўлади.
14Саккизинчи куни у иккита каптар ёки иккита мусичани Эгамизнинг олдига, Учрашув чодири кираверишига олиб келиб, руҳонийга берсин.
15Руҳоний қушларнинг биттасини гуноҳ қурбонлиги, иккинчисини эса куйдириладиган қурбонлик қилсин. Шу тариқа руҳоний ажралмаси оққан одамни Эгамизнинг олдида ҳаромлигидан покласин.
16Агар бирор эркакдан маний оқса, у бутун баданини ювсин. У кечгача ҳаром бўлади.
17Маний теккан ҳар қандай кийим ва чарм ювилсин, ўша нарсалар кечгача ҳаром бўлади.
18Эркак аёл билан ётгандан кейин, эркакдан маний оқса, иккови ҳам ювинишсин. Улар кечгача ҳаром бўладилар.
19Аёл киши ҳайз кўриб, баданидан қон оққанда, у етти кун давомида ҳаром ҳисобланади. Унга теккан одам ҳам кечгача ҳаром бўлади.
20Аёл ҳаромлигида ётган ва ўтирган ҳамма нарса ҳаромдир.
21Унинг тўшагига теккан одам кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин. У кечгача ҳаром бўлади.
22Аёл ўтирган буюмга теккан одам ҳам кийимларини ювиб, ўзи ҳам ювинсин. У кечгача ҳаром бўлади.
23Борди–ю, аёлнинг тўшаги ёки ўтирган буюми устида бирон нарса бўлса, ўша нарсага теккан одам ҳам кечгача ҳаром бўлади.
24Агар эркак ҳайз кўрган аёл билан ётса, аёлнинг ҳаромлиги эркакка ўтган бўлади. Эркак ҳам етти кун давомида ҳаром бўлиб, у ётган ҳар бир тўшак ҳаром ҳисобланади.
25Агар аёлнинг ҳайз кўрган пайтдан ташқари қони келса ва бу аҳвол узоқ вақт давом этса ёки ҳайз кўрган даври чўзилиб кетса, аёл қон тўхтагунча ҳаром ҳисобланади. Ҳайз кўрган кунларидай ҳаром бўлади.
26Ўша вақт давомида аёл ётган ҳар қандай тўшак ва ўтирган ҳар қандай буюм, ҳайз кўрган кунларидай ҳаром бўлади.
27Ўша нарсаларга теккан одам ҳаром ҳисобланади. У кийимларини ювиб, ўзи ҳам ювинсин, у кечгача ҳаром бўлади.
28Аёлнинг қони тўхтаса, орадан етти кун ўтсин. Шундан кейин у пок бўлади.
29Саккизинчи куни у иккита каптар ёки иккита мусичани Учрашув чодирининг кираверишига олиб келиб, руҳонийга берсин.
30Руҳоний қушлардан биттасини гуноҳ қурбонлиги, иккинчисини куйдириладиган қурбонлик қилсин. Шу йўсин руҳоний ҳайз кўрган аёлни ҳаромлигидан покласин.
31Хуллас, Исроил халқини ҳаромликдан сақланглар. Тағин улар ҳаромлиги билан ораларидаги Муқаддас чодиримни булғаб қўйиб, нобуд бўлмасинлар.
32Бу қоидалар жинсий аъзосидан маний оққан эркакларга,
33ҳайз кўрган аёлларга, ҳар қандай ажралмаси оққан эркагу аёлларга ва аёлнинг ҳаромлиги даврида у билан ётган эркакларга тааллуқлидир.
16–БОБ
Покланадиган кун
1Ҳоруннинг икки ўғли Эгамиз амр этмаган бегона оловни олиб келиб, нобуд бўлганларидан сўнг, Эгамиз Мусога гапириб,
2шундай деди: “Аканг Ҳорунга айт, у ички парда орқасидаги Энг муқаддас хонага хоҳлаган пайтида кирмасин. У ердаги аҳд сандиғининг қопқоғи олдига бормасин. Акс ҳолда у нобуд бўлади. Зотан Мен ўша қопқоқ устида булут орасида зоҳир бўламан.”
3Эгамиз Мусога қуйидаги қоидаларни берди: Ҳорун Муқаддас хонага киришидан олдин битта буқани гуноҳ қурбонлиги ва битта қўчқорни куйдириладиган қурбонлик қилиши лозим.
4У устига зиғир матосидан тикилган муқаддас кўйлакни, ичидан зиғир иштонни кийиб олсин, белига зиғир белбоғ боғлаб, бошига зиғир матосидан салла тақиб олсин. Бу муқаддас либослардир. Шунинг учун у бу либосларни кийишдан олдин ювинсин, шундан сўнггина уларни кийсин.
5Сўнг Исроил жамоасидан гуноҳ қурбонлиги учун иккита такани ва куйдириладиган қурбонлик учун битта қўчқорни олсин.
6Ҳорун ўзини ва хонадонини гуноҳдан поклаш учун буқани гуноҳ қурбонлиги сифатида келтирсин.
7Сўнг иккита такани Учрашув чодири кираверишига етаклаб келиб, Эгамизга тақдим қилсин.
8Ўша ерда иккала така учун қуръа ташласин, қайси бирини Эгамизга қурбонлик қилишни ва қайси бирини қўйиб юборишни аниқласин.
9Ҳорун қуръа бўйича Эгамизга тегишли такани келтириб, гуноҳ қурбонлиги қилсин.
10Қўйиб юбориладиган такани эса тириклайин Эгамизнинг олдига олиб келсин. Бу така халқни гуноҳдан поклаш учун чўлга ҳайдаб юборилади.
11Ҳорун ўзини ва хонадонини гуноҳдан поклаш учун олиб келган буқани сўйиб, гуноҳ қурбонлиги қилсин.
12Сўнг оташкурагига Эгамиз олдида турган қурбонгоҳдаги чўғлардан солсин. Икки ҳовуч туйилган хушбўй тутатқидан олиб, ички парда орқасидаги Энг муқаддас хонага кирсин.
13Бу тутатқиларни Эгамизнинг олдида ёниб турган чўғлар устига ташласин. Тутатқидан ҳосил бўлган булут аҳд сандиғининг қопқоғини беркитади. Шунда Ҳорун ўлмайди.
14Ҳорун буқанинг қонидан олиб, бармоғи билан қопқоққа бир марта сепсин, сўнг қопқоқнинг олдида етти марта сепсин.
15Сўнгра халқни гуноҳларидан поклаш учун такани сўйсин. Қонидан Энг муқаддас хонага олиб кирсин. Буқанинг қонини сепгандай таканинг қонини ҳам қопқоқнинг олд томонига ва унинг олдида сепсин.
16Шу тариқа у Энг муқаддас хонани Исроил халқининг нопокликларидан, итоатсизликларидан ва гуноҳларидан поклаш учун маросим ўтказсин. Бутун Учрашув чодири учун ҳам, шу сингари поклаш маросимини ўтказсин. Чунки бу чодир булғанган халқ орасида ўрнатилгандир.
17Ҳорун Энг муқаддас хонага кириб, ўзини, хонадонини ва Исроил жамоасини гуноҳдан поклаб чиқмагунча ҳеч ким Учрашув чодирига кирмасин.
18Сўнг Ҳорун ташқарига чиқиб, Эгамиз олдида турган қурбонгоҳни поклаш учун маросим ўтказсин. Буқанинг ва таканинг қонидан олиб, қурбонгоҳнинг ҳар бир шохига суртиб чиқсин.
19Қурбонгоҳга етти марта бармоғи билан қонни сепсин. Шу йўл билан қурбонгоҳни Исроил халқининг нопокликларидан поклаб, муқаддас қилсин.
Қўйиб юбориладиган така
20Ҳорун Энг муқаддас хона, Учрашув чодири ва қурбонгоҳ учун поклаш маросимини ўтказиб бўлгач, тирик такани етаклаб келсин.
21У иккала қўлини таканинг бошига қўйсин, Исроил халқининг ҳамма ҳақсизликларини, ҳамма итоатсизликларини ва ҳамма гуноҳларини бирма–бир эътироф этиб, таканинг бошига юкласин. Такани чўлга ҳайдаб юбориш учун масъул бўлган одам такани олиб кетсин.
22Ўша одам такани чўлга қўйиб юборгандан кейин, така ўзи билан халқнинг гуноҳларини кимсасиз жойга олиб кетади.
23Шундан кейин Ҳорун Учрашув чодирига кириб, Энг муқаддас хонага кийиб кирган зиғир матосидан тикилган либосларини ечсин–да, уларни ўша ерда қолдирсин.
24У муқаддас жойда бутун баданини ювиб, кундалик руҳоний кийимларини кийиб олсин. Сўнг ташқарига чиқиб, ўзининг ва халқнинг куйдириладиган қурбонликларини адо этсин. Шу тариқа ўзини ҳам, халқни ҳам гуноҳдан покласин.
25Гуноҳ қурбонлигининг ёғини қурбонгоҳ устида куйдирсин.
26Қўйиб юбориладиган такани чўлга ҳайдаб юборган одам кийимларини ва бутун баданини ювсин. Шундан сўнггина у қароргоҳга кира олади.
27Гуноҳ қурбонлиги қилинган ва қони Исроил халқини гуноҳдан поклаш учун Энг муқаддас хонага олиб кирилган буқа ва таканинг танаси қароргоҳнинг ташқарисига олиб чиқилсин. Буларнинг териси, танаси ва ичак–човоқлари куйдириб юборилсин.
28Буларни куйдирган одам кийимларини ва бутун баданини ювсин. Шундан сўнггина у қароргоҳга кира олади.
Покланиш кунига риоя қилиш
29Қуйидагилар сизлар учун доимий қонун–қоида бўлсин: еттинчи ойнинг ўнинчи кунида рўза тутинглар, ҳеч қандай иш қилманглар. Бу Исроил халқига ва орангиздаги мусофирларга бирдай тааллуқлидир.
30Зотан ўша куни руҳоний сизларни гуноҳларингиздан поклайди. Шунда сизлар Эгамиз олдида барча гуноҳларингиздан фориғ бўласизлар.
31Ўша кун сизлар учун дам олиш Шаббат кунидир, рўза тутинглар. Бу сизлар учун доимий қонун–қоида бўлсин.
32Бобоси Ҳорун ўрнига олий руҳонийликка бағишланиб, мой суртилган руҳоний муқаддас зиғир либосларини кийиб, сизларни гуноҳларингиздан покласин.
33У Энг муқаддас хонани, Учрашув чодирини, қурбонгоҳни, руҳонийларни ва бутун Исроил жамоасини поклаш учун маросим ўтказсин.
34Йилда бир марта Исроил халқи барча гуноҳларидан поклансин. Бу сизлар учун доимий қонун–қоида бўлсин.
Эгамиз нимани амр этган бўлса, Мусо ҳаммасини адо этди.
17–БОБ
Қоннинг табарруклиги
1Эгамиз Мусо орқали
2Ҳорунга, унинг ўғилларига ва жамики Исроил халқига қуйидаги амрларни берди:
3агар Исроил халқидан бирортаси қароргоҳда ёки қароргоҳ ташқарисида буқа, қўзи ёки эчкини қурбонлик қилсаю,
4уни Эгамизга тақдим қилиш учун Учрашув чодири кираверишига олиб келмаса, ўша одам қон тўккани учун айбдор ҳисоблансин. Қон тўккан бу одам халқ орасидан йўқ қилинсин.
5Бу қоида Исроил халқининг далаларда қурбонликлар қилишларига чек қўяди. Улар қурбонликларини руҳонийга, Учрашув чодири кираверишига олиб келадиган бўлишади ва қурбонликларини тинчлик қурбонлиги қилиб, Эгамизга бағишлашади.
6Руҳоний қурбонликнинг қонини Учрашув чодирига кираверишда турган Эгамизнинг қурбонгоҳига сепсин. Сўнг Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун қурбонликнинг ёғини куйдирсин.
7Бундан буён Исроил халқи ўз қурбонликларини эчки жинларига келтирмасин, шу йўсин Эгамизга бевафолик қилмасин. Бу қоидага улар доимо, авлодлари оша риоя қилишсин.
8Исроил халқидан ёки уларнинг ораларида истиқомат қилаётган мусофирлардан бирортаси қуйдириладиган ва бошқа қурбонликлар қилсаю,
9ўшаларни Эгамизга назр қилиш учун Учрашув чодири кираверишига олиб келмаса, у одам халқ орасидан йўқ қилинсин.
10Агар Исроил халқидан ёки уларнинг ораларида истиқомат қилаётган мусофирлардан бирортаси қони чиқарилмаган гўштни еса, Эгамиз қон истеъмол қилган ўша одамга қарши чиқиб, уни халқ орасидан йўқ қилиб юборади.
11Зотан жонзотнинг жони унинг қонидир. Эгамиз қонни сизларга қурбонгоҳ устида гуноҳларингизни ювиш учун берган. Жон ато этадиган қон сизларни гуноҳларингиздан поклайди.
12Шунинг учун Эгамиз Исроил халқига: “Қони чиқарилмаган гўштни зинҳор истеъмол қилманг, ораларингизда яшаётган мусофир ҳам қонни истеъмол қилмасин.” — деб айтган.
13Овланган ҳалол ҳайвон ёки қушнинг қонини чиқаринглар. Қонни тупроқ билан кўмиб қўйинглар. Бу қоида Исроил халқига ва уларнинг орасида истиқомат қилаётган мусофирларга тааллуқлидир.
14Ҳар бир жонзотнинг жони унинг қонидир. Шу боис Эгамиз Исроил халқига айтди: “Қони чиқарилмаган гўштни еманглар. Зотан ҳар бир жонзотнинг жони қондадир. Қон истеъмол қилган одам халқи орасидан йўқ қилинсин.”
15Ҳаром ўлган ёки ёввойи ҳайвон ғажиб ташлаган жониворнинг гўштини еган ҳар бир одам, Исроил халқидан ёки бошқа халқдан бўлишидан қатъий назар, кийимларини ювсин, ўзи ҳам ювинсин. У кечгача ҳаром бўлиб, сўнг яна пок бўлади.
16Борди–ю, у кийимларини ювмаса, ўзи ҳам ювинмаса, қилган гуноҳи учун жазога тортилади.
18–БОБ
Ман қилинган жинсий алоқалар
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига шундай деди: “Мен Эгангиз Худоман.
3Сизлар яшаб юрган Миср халқининг одатларига ва Мен сизларни олиб бораётган Канъон юртидаги халқларнинг одатларига тақлид қилманглар. Уларнинг удумларига эргашманглар.
4Фақат Менинг қонунларимга итоат этинглар, қоидаларимни битта қолдирмай бажаринглар. Зотан Мен Эгангиз Худоман.
5Қонун–қоидаларимга амал қилинглар. Уларга риоя қилган одам ҳаётдан баҳраманд бўлар. Мен Эгангизман.
6Туғишган яқин қариндошингиз билан ётманг. Мен Эгангизман.
7Онангиз билан ётиб, отангизнинг шаънига доғ туширманг. У онангиз бўлгани учун у билан ётманг.
8Отангизнинг хотини билан ётманг, бундай қилиб отангизнинг шаънига доғ туширманг.
9Туғишган ёки ўгай опа–синглингиз билан ётманг. У отангизнинг қизи ёки онангизнинг қизи бўлишидан қатъий назар, сиз билан бир уйда катта бўлган ёки бошқа жойда ўсганидан қатъий назар, у билан ётманг.
10Ўз неварангиз — ўғлингизнинг қизи ёки қизингизнинг қизи билан ётманг. Бундай қилиб ўз шаънингизга доғ туширманг.
11Отангиздан туғилган, ўгай онангизнинг қизи билан ётманг, чунки у сизнинг ўгай синглингиздир.
12Аммангиз билан ётманг, чунки у отангизнинг жигаридир.
13Холангиз билан ётманг, чунки у онангизнинг жигаридир.
14Амакингизнинг шаънига доғ тушириб, унинг хотини билан ётманг. Ахир, у сизнинг келин ойингиздир.
15Келинингиз билан ётманг. У ўғлингизнинг хотинидир.
16Ака–укангизнинг хотини билан ётманг. Бундай қилиб акангизнинг шаънига доғ туширманг.
17Сиз бирор аёл билан ётган бўлсангиз, ўша аёлнинг қизи ёки қиз невараси билан ётманг. У ўғлининг қизи ёки қизининг қизи бўлишидан қатъий назар, у билан ётманг, улар қондошдир. Бундай қилиш бузуқликдир.
18Хотинингизнинг синглисини хотинингизга кундош қилманг. Хотинингиз тирик экан, унинг синглиси билан ётманг.
19Ҳайз кўриб ҳаром бўлган аёл билан ётманг.
20Қўшнингизнинг хотини билан жинсий алоқа қилиб, ўзингизни булғаманг.
21Болаларингизнинг бирортасини Мўлахгақурбонлик қилиб, Мен, Худойингизни бадном қилманг. Мен Эгангизман.
22Аёл билан ётгандай, эркак киши билан ётманг. Бу жирканчдир.
23Ҳайвон билан жинсий алоқа қилиб, ўзингизни булғаманг. Аёл киши ҳам ўзини ҳайвонга қўйиб бериб, у билан жинсий алоқа қилмасин. Бу Худо яратган тартибнинг бузилишидир.
24Бундай ишлар қилиб ўзингизни булғаманг. Мен олдингиздан ҳайдаётган халқлар ана шундай ишлари туфайли булғанган эдилар.
25Натижада бутун юрт ҳаром бўлиб кетди. Мен юртни жазоладим, юрт эса у ердаги халқларни қусиб юборди.
26Сизлар Менинг қонун–қоидаларимга риоя қилинглар. Исроил халқидан бўлганлар ва орангизда яшаётган мусофирлар бундай жирканч ишларни қилмасин.
27Зотан сизлардан олдин мана шу юртда яшаган халқлар бу жирканч ишларнинг ҳаммасини қилиб, юртни булғаган эдилар.
28Агар сизлар ҳам юртни булғасангиз, бу юрт олдинги халқларни қусиб юборгандай сизларни ҳам қусиб юборади.
29Бундай жирканч ишни қилган ҳар қандай одам халқ орасидан йўқ қилинсин.
30Хуллас, талабларимни бажаринглар. Сизлардан олдин бу юртда қилинган жирканч ишларни қилиб, ўзингизни булғаманглар. Зотан Мен Эгангиз Худоман.”
19–БОБ
Адолат ва солиҳлик ҳақида қонунлар
1Эгамиз Мусо орқали
2бутун Исроил жамоасига шундай деди: “Муқаддас бўлинглар, чунки Мен, Эгангиз Худо, муқаддасман.
3Ҳар бирингиз ота–онангизни ҳурмат қилинг. Шаббат кунларимга риоя қилинг. Зотан Мен Эгангиз Худоман.
4Бутларга сажда қилманг, ўзларингиз учун бутлар ясаманг. Мен Эгангиз Худоман.”
5Тинчлик қурбонлигини Менга келтирганингизда қоидаларга риоя қилинг, токи қурбонлигингиз қабул бўлсин.
6Қурбонликнинг гўштини қурбонлик қилинган куни ёки эртаси куни тановул қилинг. Учинчи куни ортиб қолган гўштни куйдиринг.
7Борди–ю, қурбонликнинг гўшти учинчи куни ейилса, қурбонлигингиз булғанган ҳисобланиб, қабулга ўтмайди.
8Ундан еган ҳар бир одам Менинг муқаддас деб билган нарсамни булғагани учун, жазога тортилсин. Бундай одам халқ орасидан йўқ қилинсин.
9Далангиз ҳосилини ўрганингизда даланинг энг четидаги буғдойни ўрманг, ерга тушиб қолган буғдой бошоқларини ҳам терманг.
10Узумзорингиз ҳосилини йиққанингиздан кейин, токларда қолиб кетган ва ерга тушиб қолган узум бошларини йиғиб олманг. Уларни камбағал ва мусофирларга қолдиринг. Мен Эгангиз Худоман.
11Ўғирлик қилманг, алдаманг, бировга ёлғон гапирманг.
12Менинг номим билан ёлғондакам онт ичманг. Шу орқали Мен, Худойингизни бадном қилманг. Мен Эгангизман.
13Қўшнингизни товламанг, уни таламанг. Мардикорнинг ҳақини эрталабгача олиб қолманг.
14Кар одамни қарғаманг. Кўр одамнинг йўлига тўсиқ қўйманг. Мен, Худойингиздан қўрқинг. Мен Эгангизман.
15Ҳукм чиқарганда ҳақсизлик қилманг. Фақирнинг ёнини босманг, обрўли одамнинг ҳам кўнглига қараб иш тутманг. Қўшнингизни адолат билан ҳукм қилинг.
16Одамлар орасида қўшнингизни ғийбат қилиб, унинг жонини хавф остига қўйманг. Мен Эгангизман.
17Дилингизда биродарингизга қарши гина қилманг. Қўшнингизнинг айбини очиқ юзига солинг, шунда сиз унинг айби учун жазога тортилмайсиз.
18Қасос олманг, юртдошингизга қарши кек сақламанг. Аксинча, ўзгани ўзингизни севгандай севинг. Мен Эгангизман.
19Қонун–қоидаларимга риоя қилинг. Молингизни бошқа турдаги ҳайвонлар билан чатиштирманг. Далангизга икки хил уруғ сепманг. Устингизга икки хил ипдан тўқилган кийимни кийманг.
20Агар эркак киши бошқа бировга унаштириб қўйилган чўри билан ётса, у келтирган зарарни тўлаши лозим. Чўри ҳали озодликка чиқарилмагани учун, уларга ўлим жазоси берилмасин.
21Эркак айб қурбонлиги сифатида бир қўчқорни Учрашув чодири кираверишига олиб келиб, Менга тақдим қилсин.
22Руҳоний қўчқорни айб қурбонлиги қилиб, ўша одамни Менинг олдимда гуноҳидан покласин. Шунда унинг қилган гуноҳи кечирилади.
23Сизлар Канъон юртига кириб, турли хил мевали дарахтлар экканингиздан кейин, уч йил давомида уларнинг мевасидан еманг. Уларни ейиш ман этилсин.
24Tўртинчи йили ҳамма мевалар шукрона назри сифатида Менга бағишлансин.
25Бешинчи йили эса меваларини ейишингиз мумкин. Шундай қилсангиз, дарахтларингиз серҳосил бўлади. Мен Эгангиз Худоман.
26Қони чиқарилмаган гўштни еманг. Таъбирчиларга эътиқод қилманг, фол очтирманг.
27Чаккангиздаги сочларингизни қирманг, соқолингизнинг учини қирқманг.
28Аза тутганингизда марҳум учун баданингизни кесманг, терингизни тешиб суръат солманг. Зеро, Мен Эгангизман.
29Қизингизни фоҳишалик қилишига ундаб, уни булғаманг. Токи юрт зинога ботмасин, бузуқлик авж олмасин.
30Менинг Шаббат кунларимга риоя қилинг, муқаддас маконимни иззат этинг. Мен Эгангизман.
31Арвоҳ чақирувчиларнинг олдига борманг, фолбинларга маслаҳат солманг. Улар туфайли ўзингизни булғаманг. Мен Эгангиз Худоман.
32Мўйсафидни кўрганингизда ўрнингиздан туринг, қариянинг ҳурматини жойига қўйинг. Мен, Худойингиздан қўрқинг. Мен Эгангизман.
33Юртингизда яшаб юрган мусофирга зулм қилманг.
34Унга ўз юртдошингиздай қаранг. Мусофирни ўзингизни севгандай севинг, чунки сизлар ҳам Миср юртида мусофир эдингизлар. Мен Эгангиз Худоман.
35Узунликни, оғирликни ва миқдорни ўлчаганда ғирромлик қилманг.
36Тарозингиз, қадоқ тошларингиз, ўлчов тоғораю косаларингиз тўғри бўлсин. Сизларни Миср юртидан олиб чиққан Эгангиз Худоман.
37Қонун–қоидаларимнинг ҳаммасини битта қолдирмай бажаринглар. Мен Эгангизман.”
20–БОБ
Итоатсизликнинг жазолари
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига шундай деди: “Ўз боласини Мўлахгақурбонлик қилган ҳар қандай одамга, Исроил халқидан ёки юртингизда яшаган мусофир бўлишидан қатъий назар, ўлим жазоси берилсин. Бутун жамоа уни тошбўрон қилсин.
3Мен Ўзим бундай одамга қарши чиқиб, уни халқ орасидан йўқ қилиб юбораман, чунки у фарзандини Мўлахга қурбонлик қилиб, Муқаддас чодиримни булғаган бўлади, Мени, Муқаддас Худони бадном этган бўлади.
4Борди–ю, жамоа бу одамнинг қилмишидан кўз юмиб, уни ўлдирмаса,
5Мен Ўзим жамоага ва уларнинг барча хонадонларига қарши чиқаман. Уларни халқ орасидан йўқ қиламан. Менга бевафолик қилиб, Мўлахга сиғинадиган барча издошларини улар қатори қириб юбораман.
6Агар бирор одам Менга бевафолик қилиб, арвоҳ чақирувчига ва фолбинга маслаҳат солса, Мен ўша одамга қарши чиқиб, уни халқ орасидан йўқ қилиб юбораман.
7Ўзларингизни Менга бағишланглар, муқаддас бўлинглар. Мен Эгангиз Худоман.
8Қонун–қоидаларимни битта қолдирмай бажаринглар. Сизларни муқаддас қиладиган Эгангизман.
9Отасини ёки онасини хўрлаган ҳар қандай одамга ўлим жазоси берилсин. Унинг қони ўз гарданида қолади.
10Агар эркак қўшнисининг хотини билан зино қилса, иккови ҳам ўлдирилсин.
11Отасининг хотини билан ётган эркак отасининг шаънига доғ туширган бўлади. Бундай эркак ва аёл ўлдирилсин. Уларнинг қони ўз гарданида қолади.
12Агар эркак ўз келини билан ётса, иккови ҳам ўлдирилсин. Улар Худо яратган тартибни бузган ҳисобланадилар. Уларнинг қони ўз гарданида қолади.
13Агар эркак аёл билан ётгандай бошқа эркак билан ётса, уларнинг иккови жирканч иш қилган бўладилар. Иккови ҳам ўлдирилсин, уларнинг қони ўз гарданида қолади.
14Агар эркак хотин олиб, хотинининг онасига ҳам уйланса, у бузуқлик қилган бўлади. Уларнинг учалови ҳам тириклайин оловга ташлансин. Орангиздан бузуқликни йўқ қилинг.
15Агар эркак ҳайвон билан жинсий алоқа қилса, у ўлим жазосини олсин. Ҳайвон ҳам ўлдирилсин.
16Агар аёл ҳайвоннинг олдига бориб жинсий алоқа қилса, аёлни ҳам, ҳайвонни ҳам ўлдиринг. Уларнинг қони ўз гарданида қолади.
17Агар эркак ўз синглисига — отасининг ёки онасининг қизига уйланиб, у билан қовушса, шармандаликка йўл қўйган бўлади. Уларнинг иккови ҳам халқнинг кўзи олдида йўқ қилинсин. У синглисининг шаънига доғ туширгани учун жазога тортилсин.
18Агар эркак ҳайз кўрган аёл билан ётса, иккаласи аёлнинг ҳайз манбаини очган ҳисобланади. Уларнинг иккови ҳам халқ орасидан йўқ қилинсин.
19Холангиз ёки аммангиз билан ётманг. Бундай қилган одам ўз қондошининг шаънига доғ туширган бўлади. Уларнинг иккови ҳам жазога тортилсин.
20Агар эркак амакисининг хотини билан ётса, у амакисининг шаънига доғ туширган бўлади. Эркак ҳам, аёл ҳам жазога тортилсин. Улар фарзанд кўрмай ўтиб кетишади.
21Агар эркак акасининг ёки укасининг хотинига уйланса, ярамас иш қилган бўлади. У акасининг ё укасининг шаънига доғ туширгани учун, улар фарзандсиз ўтиб кетишади.
22Қонун–қоидаларимни битта қолдирмай бажаринглар, токи Мен сизларни олиб бораётган юрт сизларни қусиб юбормасин.
23Мен олдингиздан қувиб юбораётган халқларнинг одатларига тақлид қилманглар. Улар бу ишларнинг ҳаммасини қилганлари учун, Мен улардан жирканиб кетдим.
24Сизлар уларнинг сут ва асал оқиб ётган юртини мулк қилиб оласизлар, деб Мен сизларга ваъда қилган эдим. Ўша юртни сизларга Мен бераман. Мен Эгангиз Худоман. Сизларни халқлар орасидан ажратиб олганман.
25Шундай экан, сизлар ҳалол билан ҳаром ҳайвоннинг фарқига, ҳалол билан ҳаром қушнинг фарқига боришингиз лозим. Ҳаром ҳайвону қушларни ва ерда судралиб юрувчиларни еб ўзингизни булғаманг. Мен уларни ҳаром, деб эълон қилганман.
26Ўзингизни Менга бағишлаб, муқаддас бўлинглар, чунки Мен, Эгангиз, муқаддасман. Мен сизларни бошқа халқлардан Ўзим учун ажратиб олганман.
27Арвоҳ чақирадиган ва фолбинлик қиладиган эркагу аёлнинг жазоси ўлимдир. Уларни тошбўрон қилинг, уларнинг қони ўз гарданида қолади.”
21–БОБ
Руҳонийларнинг муқаддаслиги
1Эгамиз Мусо орқали Ҳоруннинг руҳоний ўғилларига шундай деди: “Руҳоний қазо қилган қариндошининг жасадига тегиб ўзини булғамасин.
2Борди–ю, марҳум руҳонийга энг яқин қариндоши, яъни ота–онаси, ўғил–қизи, ака–укаси,
3шунингдек, турмушга чиқмаган опа–синглиси бўлса, улар туфайли булғаниши мумкин.
4Лекин хотини томонидан биров қазо қилса, у туфайли ўзини булғаб, мурдор бўлмасин.
5Руҳоний аза тутганда сочини қирмасин, соқолининг учини қирқмасин, баданини тилмасин.
6У Менинг олдимда муқаддас бўлсин, Мени бадном этмасин. Мен, Эгаси Худога оловда куйдириладиган таом назрларни келтиргани учун у муқаддас бўлсин.
7Фоҳишалик қилиб булғанган ёки эридан ажралган аёлга уйланмасин. Зотан руҳоний Менинг олдимда муқаддасдир.
8Халқ ҳам руҳонийни муқаддас деб билсин, чунки Мен, Худойингизга нонни келтирадиган ўшадир. У одамлар учун муқаддас бўлсин, зотан Мен, Эгангиз, муқаддасман. Халқимни муқаддас қиладиган Менман.
9Агар руҳонийнинг қизи фоҳишалик қилиб ўзини булғаса, у отасини ҳам булғаган бўлади. Ундай қизни тириклайин куйдириш лозим.
10Ака–укалари орасидан бошига мой суртиб танланган олий руҳоний руҳонийлик либосларини кийиш учун бағишлангандир. Шунинг учун у қайғудан сочини тўзмасин, либосларини ҳам йиртмасин.
11Жасаднинг яқинига бормасин, ҳатто вафот этган ота–онаси туфайли ҳам ўзини булғамасин.
12У ота–онасини дафн қилиш учун Муқаддас чодирдан чиқмасин, шу туфайли Менинг чодиримни булғамасин. Зотан Менинг муқаддас қиладиган мойим унинг устидадир, у Менга бағишлангандир. Мен Эгангизман.
13Олий руҳоний фақат бокира қизга уйлансин.
14Бева, эридан ажралган ёки фоҳишалик қилиб булғанган аёлни хотинликка олмасин. Ўз қавмидаги бокира қизга уйлансин,
15шу тариқа муқаддас наслини ҳаромликдан асрасин. Мен, Эгангиз, уни муқаддас қилганман.”
16Эгамиз Мусо орқали
17Ҳорунга шундай деди: “Авлодингдан нуқсони бор бирор одам Менга қурбонликларни келтирмасин. Бунга авлодлар оша риоя қилинглар.
18Нуқсони бор ҳеч ким яқинимга келмасин: кўр, чўлоқ, майиб, мажруҳ
19қўл–оёғи синган,
20букур, пакана, кўзида нуқсони бор, йиринглаган яралари ёки қўтири бор, мояги эзилган одам қурбонгоҳнинг яқинига бормасин.
21Руҳоний Ҳорун наслидан нуқсони бор ҳеч ким оловда куйдириладиган назрларни Мен, Эгангизга келтирмоқчи бўлиб яқинлашмасин. Нуқсони бўлгани учун у Менга таом назрларни келтириш учун яқинлашмасин.
22У Менинг қурбонликларимни, энг муқаддас ва муқаддас назрларимни тановул қилиши мумкин.
23Лекин нуқсони туфайли у Муқаддас хонадагиички пардага ва қурбонгоҳга асло яқинлашмасин. Акс ҳолда у муқаддас маконимни булғаган бўлади. Маконимни муқаддас қиладиган Эгангиз Менман.”
24Шундай қилиб, Мусо буларнинг ҳаммасини Ҳорун ва унинг ўғилларига ҳамда бутун Исроил халқига айтди.
22–БОБ
Назрларнинг муқаддаслиги
1Эгамиз Мусо орқали
2Ҳорун ва унинг ўғилларига шундай деди: “Сизлар Исроил халқининг Менга бағишлаган эҳсонлари билан эҳтиёткор бўлинглар, яна Мени — Муқаддас Худони бадном қилиб қўйманглар. Мен Эгангизман.
3Агар наслингиздан биронтаси ҳаром бўла туриб, Исроил халқи Менга бағишлаган эҳсонларга яқинлашса, у Менинг ҳузуримда бошқа хизмат қилмайдиган бўлсин. Мен Эгангизман.
4Ҳоруннинг наслидан тери касаллигига чалинган ёки ажралмаси оққан ҳеч ким покланмагунча эҳсондан тановул қилмасин. Борди–ю, руҳонийлардан бирортаси жасад туфайли булғанган нарсага тегса ёки жинсий аъзосидан маний оқса,
5ёҳуд ўрмалаб юрадиган ҳаром жониворга ё ҳаром бўлган одамга тегса, ўзи ҳаром бўлган ҳисобланади. У теккан одам қандай йўл билан ҳаром бўлганлигидан қатъий назар,
6руҳоний кечгача ҳаром бўлади. Руҳоний баданини ювмагунича эҳсондан тановул қилмасин.
7Қуёш ботгандан кейин у пок бўлади. Ана шундагина у эҳсонлардан тановул қила олади, чунки бу эҳсонлар унинг таомидир.
8Ҳаром ўлган ёки ёввойи ҳайвон ғажиган жониворнинг гўштини руҳоний емасин. Акс ҳолда у ўз ўзини ҳаром қилади. Мен Эгангизман.
9Руҳонийлар талабларимни бажаришсин. Акс ҳолда гуноҳларининг жазосини олиб, талабларимга риоя қилмаганлари учун нобуд бўладилар. Уларни муқаддас қиладиган Эгангиз Менман.
10Руҳоний хонадонига мансуб бўлган кишиларгина эҳсонлардан тановул қилишлари мумкин. Руҳонийникида турган мусофир ёки мардикор эҳсонлардан тановул қилмасин.
11Лекин руҳоний ўз кумушига сотиб олган ёки унинг хонадонида туғилган қулу чўрилар бу назрлардан тановул қилишлари мумкин.
12Агар руҳонийнинг қизи руҳонийлар қавмига мансуб бўлмаган одамга турмушга чиқса, эҳсонлардан тановул қилиш унга ман этилсин.
13Борди–ю, руҳонийнинг бу қизи фарзанд кўрмай бева бўлиб қолса ёки эридан ажралса, отасининг хонадонига қайтиб келганидан кейин қизлик давридагидай отасининг таомидан тановул қилиши мумкин. Аммо руҳонийлар қавмига мансуб бўлмаган одам руҳонийнинг таомидан тановул қилмасин.
14Агар бирор одам билмаган ҳолда эҳсондан еб қўйса, у руҳонийга келтирган зарарни тўлаб, устига бешдан бир қисмини қўшиб берсин.
15Руҳонийлар Исроил халқининг Менга келтирган эҳсонларини булғашмасин.
16Уларни бошқаларнинг тановул қилишига йўл қўйишмасин. Акс ҳолда руҳонийлар Исроил халқини айбдор қилиб қўйишади, халқ айб қурбонлиги келтириши керак бўлади. Эҳсонни муқаддас қиладиган Эгангиз Менман.”
17Эгамиз Мусо орқали
18Ҳорунга, унинг ўғилларига ва бутун Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: Исроил халқидан ёки орангизда яшаётган мусофирлардан бирортаси берган ваъдаси устидан чиқмоқчи бўлиб ёки кўнгилдан чиқариб, куйдириладиган қурбонлик келтирмоқчи бўлса
19нуқсонсиз буқа, қўчқор ёки такани олиб келсин. Шунда қурбонлиги қабул бўлади.
20Нуқсони бор жониворни олиб келманг, бундай қурбонлигингиз қабул бўлмайди.
21Агар бирортаси берган ваъдаси устидан чиқиш учун ёки кўнгилдан чиқариб, Эгамизга тинчлик қурбонлигини келтирмоқчи бўлса, подаси ёки сурувидан нуқсонсиз жониворни танлаб олсин. Қурбонлиги қабул бўлиши учун жонивор беками–кўст бўлсин.
22Кўр, жароҳатланган, майиб, ярасидан йиринг оққан, қўтир ёки қичимаси бор жониворни Эгамизга келтирманг, уни оловда куйдириладиган назр сифатида қурбонгоҳ устида куйдирманг.
23Бир туёғи калта ёки узун бўлган бузоқни ёки қўзичоқни кўнгилдан чиқариб берадиган қурбонлик сифатида келтиришингиз мумкин. Лекин бундай жониворни берган ваъдангиз устидан чиқиш учун олиб келманг, у қабул бўлмайди.
24Мояги кўкарган, эзилган, узилган ёки кесиб олинган жониворни Эгамизга келтирманг. Юртингизда бунга йўл қўйманг.
25Худойингизга қурбонлик келтирмоқчи бўлган мусофирдан ҳам майиб жониворни қабул қилманг. Бундай жонивор нуқсонли бўлгани учун қабул бўлмайди.
26Эгамиз Мусога яна деди:
27“Янги туғилган бузоқ, қўзичоқ ёки улоқча етти кун онасининг ёнида бўлсин. Еттинчи кундан кейин уни оловда куйдириб, Менга назр қилишингиз мумкин.
28Лекин подангиздаги ёки сурувингиздаги она, болани бир кунда сўйманг.
29Менга шукрона қурбонлигини келтирмоқчи бўлганингизда қоидаларга риоя қилган ҳолда келтиринг, токи қурбонлигингиз қабул бўлсин.
30Қурбонликнинг гўштини ўша куниёқ тановул қилинг. Ундан эрталабгача ҳеч нарса қолдирманг. Мен Эгангизман.
31Амрларимни битта қолдирмай бажаринг. Мен Эгангизман.
32Мени — Муқаддас Худони бадном қилманг. Бутун Исроил халқи Мени муқаддас деб билсин. Мен сизларни муқаддас қиладиган Эгангизман.
33Худойингиз бўлиш учун сизларни Миср юртидан олиб чиққанман. Мен Эгангизман.”
23–БОБ
Байрамлар
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: Эгамиз белгилаган байрамларни нишонланглар, ўша кунлари муқаддас йиғин эълон қилинглар. Эгамизнинг белгилаган байрамлари қуйидагилардир.
Шаббат куни
3Олти кун меҳнат қилинглар, еттинчи куни — Шаббат куни эса тўлиқ дам олинглар. Шу куни муқаддас йиғин бўлсин. Ҳеч қандай иш қилманглар. Ахир, Шаббат куни Эгамизга аталгандир! Қаерда яшашингиздан қатъий назар, шу кунга риоя қилинглар.
Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрами
4Эгамиз Шаббат кунидан ташқари бошқа байрамлар ҳам белгилаб берди. Бу байрамларда муқаддас йиғинларни ўз вақтида ўтказинглар.
5Биринчи ойнинг ўн тўртинчи куни кечқурун Эгамизга Фисиҳ қурбонлигини келтиринглар.
6Ўша ойнинг ўн бешинчи куни Эгамизнинг хамиртурушсиз нон байрами бўлсин. Етти кун давомида хамиртурушсиз нонлар енглар.
7Байрамнинг биринчи куни муқаддас йиғин бўлсин. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
8Етти кун давомида ҳар куни Эгамизга қурбонлик келтириб, оловда куйдиринглар. Байрамнинг еттинчи куни ҳам муқаддас йиғин ўтказинглар. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
Илк ҳосил назри
9Эгамиз Мусо орқали
10Исроил халқига шундай деди: “Мен сизларга бераётган юртга кирганингиздан кейин, ҳар йили йиғиштирган ҳосилингизнинг биринчи боғламини руҳонийга олиб келинг.
11Шаббат кунининг эртасига руҳоний боғламни Мен, Эгангизга бағишлаганини кўрсатиб юқорига кўтарсин, шунда Мен назрингизни қабул қиламан.
12Ўша куни бир ёшли нуқсонсиз қўзини Менга куйдириладиган қурбонлик қилинг.
13Қўзи билан бирга зайтун мойи аралаштирилган саккиз коса сифатли унни дон назри қилинг. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Мен, Эгангизга ёқимли ҳид боради. Булар билан бирга шароб назри учун икки коса шаробни келтиринг.
14Илк ҳосил назрини Менга келтирмагунингизча янги буғдойдан ёпилган нонни, қовурилган буғдой ва буғдой бошоқларини тановул қилманг. Қаерда яшашингиздан қатъий назар, бу сизлар учун авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
Ҳосил байрами
15Ҳосилингизнинг биринчи боғламини юқорига кўтариб, Мен, Эгангизга бағишлаган кунингиздан, яъни Шаббатнинг эртаси кунидан бошлаб, еттита тўлиқ ҳафтани сананг.
16Эллигинчи куни, еттинчи Шаббатдан кейин, Менга янги дон назрини олиб келинг.
17Қаерда яшашингиздан қатъий назар, юқорига кўтариладиган назр учун икки дона нонни олиб келинг. Нонлар саккиз коса сифатли ундан, хамиртуруш қўшиб ёпилган бўлсин. Булар Менга келтириладиган илк ҳосилингиз назридир.
18Нон билан бирга еттита бир ёшли нуқсонсиз қўзини, битта буқани ва иккита қўчқорни олиб келинг. Буларни дон ва шароб назрлари билан бирга куйдириладиган қурбонлик қилинг. Оловда куйдирилган бу қурбонликдан Менга ёқимли ҳид боради.
19Булардан ташқари, битта такани гуноҳ қурбонлиги ва иккита бир ёшли эркак қўзини тинчлик қурбонлиги қилинг.
20Руҳоний иккита қўзини нонлар билан бирга Менга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтаради. Мен, Эгангиз учун муқаддас бўлган бу назр руҳонийларники бўлсин.
21Ўша куни муқаддас йиғин эълон қилинглар. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Қаерда яшашингиздан қатъий назар, бу сизлар учун авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
22Далангиз ҳосилини ўрганингизда даланинг энг четидаги буғдойни ўрманг, ерга тушиб қолган буғдой бошоқларини ҳам терманг. Уларни камбағал ва мусофирларга қолдиринг. Мен Эгангиз Худоман.”
Карнай байрами
23Эгамиз Мусо орқали
24Исроил халқига шундай деди: “Еттинчи ойнинг биринчи кунида тўлиқ дам олинглар. Бу кун карнайларнинг садолари билан нишонланадиган хотира кунидир. Ўша куни муқаддас йиғин ўтказинглар.
25Ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Менга қурбонлик келтириб, оловда куйдиринглар.”
Покланиш куни
26Эгамиз Мусога деди:
27“Еттинчи ойнинг ўнинчи кунида эса Покланиш кунини нишонланглар. Ўша куни муқаддас йиғин бўлсин. Рўза тутиб, Менга қурбонлик келтириб, оловда куйдиринглар.
28Ўша куни ҳеч қандай иш қилманглар, чунки бу куни гуноҳдан поклаш маросими ўтказилади.
29Ўша куни рўза тутмаган одам халқ орасидан йўқ қилинсин.
30Иш қилган одамни ҳам Мен халқ орасидан нобуд қиламан.
31Ўша куни умуман ҳеч қандай иш қилманг. Қаерда яшашингиздан қатъий назар, бу сизлар учун авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
32Бу куни Шаббат сингари тўлиқ дам олинг. Тўққизинчи куни кечқурундан бошлаб, кейинги куни кечқурунгача рўза тутинг.”
Чайла байрами
33Эгамиз Мусо орқали
34Исроил халқига шундай деди: “Еттинчи ойнинг ўн бешинчи кунидан бошлаб етти кун давомида Менга атаб Чайла байрамини нишонланглар.
35Байрамнинг биринчи куни муқаддас йиғин қилинглар. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
36Етти кун давомида ҳар куни Менга қурбонлик келтириб, оловда куйдиринглар. Саккизинчи куни ҳам муқаддас йиғин қилинглар, Менга қурбонлик келтириб, оловда куйдиринглар. Бу охирги муқаддас йиғин кунидир. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
37Мен, Эгангиз, белгилаган байрамлар шулардир. Уларни нишонлаб, муқаддас йиғинлар ўтказинглар. Оловда куйдириладиган ҳамма назрларингизни — куйдириладиган қурбонликларни, дон назрларни, шароб назрларни белгиланган кунларда Менга келтиринглар.
38Бу байрамларни Менга атаб Шаббат кунлардан ташқари нишонланглар. Байрам кунлари келтирадиган қурбонликларингиз Менга берадиган эҳсонларингиздан, берган ваъдангизга мувофиқ келтирадиган қурбонликларингиздан ва кўнгилдан чиқариб берадиган назрларингиздан ташқари келтирилиши лозим.
39Далангизнинг ҳосилини йиғиб бўлганингиздан кейин, етти кун давомида Менга атаб Чайла байрамини нишонланглар. Байрам еттинчи ойнинг ўн бешинчи кунида бошлансин. Байрамнинг биринчи ва саккизинчи кунлари тўлиқ дам олинглар.
40Биринчи куни дарахтларингизнинг энг яхши меваларини териб олинглар, палма дарахтининг шохларини, сув бўйида ўсадиган мажнунтолнинг ва бошқа сербарг дарахтларнинг новдаларини олиб, етти кун давомида Мен, Эгангиз Худонинг олдида хурсандчилик қилинглар.
41Менга атаб бу байрамни ҳар йили, етти кун давомида нишонланглар. Йилнинг еттинчи ойида нишонланадиган бу байрам сизлар учун авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
42Етти кун давомида чайлаларда яшанглар. Исроил халқига мансуб бўлган ҳар бир киши чайлада яшасин.
43Токи авлодларингиз Исроил халқини Мисрдан олиб чиққанимда, чайлаларда яшаттирганимни билишсин. Мен Эгангиз Худоман.”
44Шундай қилиб, Мусо Исроил халқига Эгамизнинг белгиланган байрамларини эълон қилди.
24–БОБ
Мойчироқлар
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига қуйидаги амрларни берди: тоза зайтун мойидан олиб келинглар. Токи мойчироқлар ҳар доим тун бўйи ёниб турсин.
3Ҳорун мойчироқларниУчрашув чодирига, аҳд сандиғини тўсиб турган ички парда олдига ўрнатсин. МойчироқларЭгамиз олдида оқшомдан эрталабгача ўчмай ёниб турсин. Бу авлодларингиз оша доимий қонун–қоида бўлсин.
4Ҳорун мойчироқларни тоза олтиндан ясалган чироқпояга ўрнатсин. Мойчироқлар Эгамизнинг олдида ҳар доим тун бўйи ёниб турсин.
Худовандга назр қилинадиган нонлар
5Сифатли ундан ўн иккита нон ёп. Ҳар бир нон саккиз коса ундан ёпилган бўлсин.
6Нонларни Эгамиз ҳузуридаги тоза олтиндан ясалган хонтахта устига икки қатор қилиб тер. Ҳар бир қаторда олтитадан нон бўлсин.
7Ҳар бир қаторга тоза хушбўй тутатқидан қўй. Бу хушбўй тутатқи ноннинг ўрнига оловда куйдирилиб, Эгамизга назр қилинади.
8Ҳорун нонларни доимий тарзда, ҳар Шаббат куни Исроил халқи номидан Эгамиз олдига қўйсин. Бу Исроил халқининг абадий мажбуриятидир.
9Бу нонлар Ҳорун ва унинг авлодиники бўлсин. Улар бу нонларни муқаддас жойда тановул қилишсин. Эгамизга атаб, оловда куйдириладиган назрлардан Ҳоруннинг наслига берилган доимий улуш шудир, у ғоят муқаддасдир.
Тўғри ва адолатли ҳукмнинг мисоли
10-11Дан қабиласидан бўлган Дибри қизи Шалумит Мисрлик бир кишига турмушга чиққан эди. Уларнинг бир ўғли бор эди. Бир куни ўша ўғли Исроил халқидан бўлган бир одам билан жанжаллашиб қолди. Жанжал пайтида Шалумитнинг ўғли қарғаниб, Худога шак келтирди. Шунда уни Мусонинг олдига олиб келишди.
12Эгамизнинг ҳукми маълум бўлгунга қадар уни қамаб қўйишди.
13Эгамиз Мусога деди:
14— Шаккокни қароргоҳнинг ташқарисига олиб чиқинглар. Шак келтирганини эшитганларнинг ҳаммаси қўлини унинг бошига қўйсин, кейин бутун жамоа уни тошбўрон қилсин.
15Исроил халқига шу гапимни айтиб қўй: “Мени қарғаган ҳар қандай одам жазога тортилсин.
16Мен, Эгангизга шак келтирган одамнинг жазоси ўлимдир. Бутун жамоа уни тошбўрон қилсин. Шаккок, мусофир ёки Исроил халқидан бўлишидан қатъий назар, ўлдирилсин.
17Одамнинг жонига қасд қилган ҳар қандай одам ўлдирилсин.
18Бировнинг молини ўлдириб қўйган одам эгасига товон тўласин. Бундай вазиятда жон эвазига жон, деган қоида қўлланилсин.
19Агар кимдир бировга шикаст етказса, унга ҳам худди шундай шикаст етказилсин.
20Синиқ эвазига синиқ, кўз эвазига кўз, тиш эвазига тиш билан жавоб қайтарилсин. Шикаст етказганга худди шундай шикаст етказилсин.
21Жониворни ўлдирган товон тўласин, одамни ўлдирган эса ўлим жазосини олсин.
22Мусофир учун ҳам, Исроиллик учун ҳам қонун бирдир. Мен Эгангиз Худоман.”
23Мусо бу сўзларни Исроил халқига айтиб бўлгач, халқ шаккокни қароргоҳ ташқарисига олиб чиқиб, тошбўрон қилди. Шундай қилиб, Исроил халқи Эгамизнинг Мусога берган амрини адо этди.
25–БОБ
Еттинчи йил
1-2Эгамиз Мусо орқали Исроил халқига Синай тоғида шундай деди: “Мен сизларга бераётган юртга кирганингиздан кейин, ҳар еттинчи йили ерингизга дам беринг.
3Олти йил давомида далаларингизга экин экинглар, узумзорларингизни бутаб, ҳосилини йиғинглар.
4Еттинчи йили эса ер тўлиқ дам олсин, Мен, Эгангизга бағишланган йил бўлсин. Шу йили далаларингизга экин экманглар, узумзорингизни хомток қилманглар.
5Ердан ўсиб чиққан бошоқларни ўрманглар, хомток қилинмаган токдаги узум бошларини йиғманглар. Ер бир йил тўлиқ дам олсин.
6Аммо ўша йили ердан табиий ҳолда ўсиб чиққан ҳамма нарсани ейишингиз мумкин. Булар сизлар учун, қулу чўриларингиз учун, мардикору сизникида вақтинчалик турган мусофирлар учун озуқа бўлади.
7Мол–ҳолингиз ва юртингиздаги ёввойи ҳайвонлар ҳам ер ҳосилидан озиқланишади.
Қутлуғ йил
8Етти йилни етти марта қўшиб сана, ҳаммаси бўлиб қирқ тўққиз йил бўлсин.
9Сўнг еттинчи ойнинг ўнинчи куни, яъни Покланиш куни бутун юрт бўйлаб карнайлар чалинсин.
10Эллигинчи йилни муқаддас деб билинг. Ўша йили юрт бўйлаб ҳамма одамга озодлик эълон қилинг. Шу йил сизлар учун Қутлуғ йил бўлсин. Ҳар ким ота–бобосининг жойига, ўз қавмига қайтиб борсин.
11Ҳа, эллигинчи йил сизлар учун Қутлуғ йил бўлсин. Шу йили экин экманглар, ердан ўсиб чиққан бошоқларни ўрманглар, хомток қилинмаган токдаги узум бошларини йиғманглар.
12Бу Қутлуғ йил бўлгани учун, уни муқаддас деб билинглар. Тўғридан–тўғри даладан узилган ҳосилни ейишингиз мумкин.
13Қутлуғ йили ҳаммангиз ота–бобонгиздан қолган мулкингизга қайтиб боринг.
14Ерингизни қўшнингизга сотганингизда ёки қўшнидан ер сотиб олганингизда ғирромлик қилманг.
15Ер сотиб олганингизда ернинг нархи кейинги Қутлуғ йилгача қолган йилларнинг ҳисобига асосланган бўлсин. Сотувчи ернинг нархини қолган ҳосилли йилларнинг миқдорига қараб белгиласин.
16Агар ҳали кўп йил бор бўлса, ернинг баҳосини оширсин. Борди–ю, озроқ йил қолган бўлса, баҳосини камайтирсин. Сотувчи аслида ерни эмас, балки ер берадиган ҳосил миқдорини сотади.
17Ғирромлик қилманг, Мен, Худойингиздан қўрқинг. Мен Эгангиз Худоман.
Еттинчи йил муаммоси
18Қонун–қоидаларимни битта қолдирмай бажаринг, шунда юртингизда тинч яшайсизлар.
19Ер ҳосилини беради, сизлар тўйгунингизча унинг неъматларидан ейсизлар. Юртингизда бехатар яшайсизлар.
20Сизлар:
— Экин экиб ҳосил олмасак еттинчи йили нима еймиз? — деб сўрашингиз мумкин.
21Мен олтинчи йили ҳосилингизга барака бераман. Ўша йили сизлар уч йилга етадиган ҳосил йиғиб оласизлар.
22Саккизинчи йили уруғ экканингизда олтинчи йил давомида йиққан ҳосилдан тановул қиласизлар. Тўққизинчи йили ҳам ҳосилингиз пишгунча ҳануз эски ҳосилдан ейсизлар.
Мулк ҳақида
23Ерни фақат вақтинчага сотинг, чунки ер Меникидир. Сизлар эса Менинг еримда яшаб юрган мусофир ва келгиндисизлар.
24Ўз ерини сотган одамга ерини қайта сотиб олиш имкониятини яратиб беринг.
25Агар юртдошингиз қашшоқлашиб мерос қилиб олган ерининг бир қисмини сотса, унинг энг яқин қариндоши сотилган ерни қайтариб сотиб олсин.
26Агар ерни қайтариб сотиб оладиган қариндоши бўлмаса ва у одамнинг ўзи кейинчалик мол–дунё топиб, етарли маблағ йиғса, у ўз ерини қайтариб сотиб олиши мумкин.
27Бунинг учун у Қутлуғ йилгача қолган йиллар давомида ердан олинадиган даромадни ҳисоблаб чиқиб, харидорга тўласин, шундан кейин ўз мулкини қайтариб олсин.
28Борди–ю, ерни қайтариб сотиб олишга қурби етмаса, ер харидорнинг ихтиёрида Қутлуғ йилгача қолсин. Қутлуғ йили ер асл эгасига қайтиб берилсин.
29Борди–ю, бирортаси девор билан ўралган шаҳар ичидаги уйини сотса, сотилган кундан бошлаб бир йил ўтгунча уйини қайтариб сотиб олиши мумкин. Уйни қайтариб сотиб олиш муддати бир йилдир.
30Бир йил ўтгунча у уйини қайтариб сотиб олмаса, девор билан ўралган шаҳар ичидаги бу уй харидорнинг мулкига айланиб, абадий унинг ва наслининг ихтиёрида қолади. Қутлуғ йилида ҳам унинг ихтиёридан чиқмайди.
31Атрофи девор билан ўралмаган қишлоқлардаги уйлар дала сифатида ҳисоблансин. Бундай уйларни ҳар қандай вақтда қайтариб сотиб олиш мумкин, Қутлуғ йилда улар асл эгасига қайтариб берилсин.
32Левиларнинг шаҳарларига келсак, левилар ўз шаҳарларидаги уйларини қайтариб сотиб олиш ҳуқуқига доимо эга бўлишсин.
33Борди–ю, леви бундай шаҳардаги сотилган уйини қайтариб сотиб олмаса, бу уй унга Қутлуғ йили қайтариб берилсин. Зотан левиларга қарашли шаҳарлардаги уйлари левиларнинг Исроил халқи орасидаги мулкидир.
34Лекин уларнинг шаҳарлари атрофидаги ерлар зинҳор сотилмасин, чунки бу ерлар левиларнинг абадий мулкидир.
Камбағалларга қарз бериш ҳақида
35Агар бирор юртдошингиз ночор аҳволга тушиб, сизга қараб қолса, унга ёрдам беринг. У орангизда ғариб ёки мусофирдай яшасин.
36Ундан фойдаланиб пул ишламанг, фойда ҳам олманг, Мен, Худойингиздан қўрқинг. Бундай юртдошингизнинг орангизда яшашига йўл қўйинг.
37Берган қарзингиздан фоиз талаб қилманг, овқатни ўз нархидан қимматга сотманг.
38Мен Эгангиз Худоман. Мен Худойингиз бўлишим учун ва сизларга Канъон юртини бериш учун сизларни Мисрдан олиб чиққанман.
Қулларни озод қилиш ҳақида
39Агар юртдошингиздан бирортаси ўта қашшоқлашиб, ўзини сизга сотса, уни қулдай ишлатманг.
40Унга мардикор ёки мусофирдай муомала қилинг. У Қутлуғ йилгача сизникида хизмат қилсин.
41Қутлуғ йили у болалари билан озод бўлсин. Улар ўз хонадонига, ота–боболарининг мулкига қайтиб боришсин.
42Бинобарин улар Менинг қулларимдир, Мен уларни Миср юртидан олиб чиққанман. Уларни қулдай сотманглар.
43Уларга зулм ўтказманглар, Мен, Худойингиздан қўрқинглар.
44Агар қулу чўриларга муҳтож бўлсангиз, уларни атрофингиздаги халқлардан сотиб олишингиз мумкин.
45Орангизда яшаётган мусофирлардан ва уларнинг Исроил юртида туғилган болаларидан ҳам қулу чўрилар сотиб олишингиз мумкин. Улар сизнинг мулкингиз бўлади.
46Уларни ўзингиздан кейин болаларингизга мерос қилиб беришингиз мумкин. Уларга қулларга муомала қилгандай муомала қилинг. Лекин Исроил халқидан бўлган биродарларингизга зулм қилманг.
47Агар орангизда яшаётган мусофир бойлик орттирсаю, Исроиллик биродарингиз эса қашшоқлашиб ўзини мусофирга ёки мусофирнинг қавмидан бўлганларга сотса,
48биродарингиз озод бўлиш ҳуқуқига эга бўлсин. Унинг ака–укаси озодлик ҳақини тўлаб, уни озод қилсин.
49Шунингдек, амакиси, амакиваччаси ёки бошқа бир қариндоши озодлик ҳақини тўлаб, уни озод қилиши мумкин. Сотилган одамнинг ўзи ҳам давлат орттирса, ўз ўзини озод қила олади.
50Бунинг учун у харидори билан келишиб, ўзини сотган йилдан бошлаб Қутлуғ йилгача қолган йилларнинг сонини ҳисоблаб чиқсин. Озодлигининг баҳоси ўша йиллар давомида мардикорга тўланадиган иш ҳақи асосида белгилансин.
51Агар Қутлуғ йилгача ҳали кўп йиллар бор бўлса, озодлик баҳоси харидор тўлаган нархга асосланган бўлсин.
52Борди–ю, Қутлуғ йилгача оз қолган бўлса, қолган йилларни ҳисоблаб, шунга яраша озодлигининг нархини тўласин.
53Мусофир сотиб олган биродарингизга бир йилга ёллаган ишчига муомала қилгандай муомала қилсин. Исроиллик биродарингизга зулм ўтказишига йўл қўйманг.
54Агар сотилган биродарингиз oзодлик ҳақини тўлаб озод бўлмаса, у Қутлуғ йили бола–чақалари билан озод қилинсин.
55Зотан Исроил халқи Менинг қулларимдир, уларни Миср юртидан Мен олиб чиққанман. Мен Эгангиз Худоман.
26–БОБ
Итоат эвазига бериладиган баракалар
1Ўзингиз учун бутлар ясаманг, ўйиб ишланган тасвирлару бошқа худоларга аталган тошларни ўрнатманг. Юртингизда бутсимон тошлар ўрнатиб, уларга сажда қилманг. Зотан Мен Эгангиз Худоман.
2Шаббат кунларига риоя қилинг, муқаддас маконимни иззат этинг. Мен Эгангизман.
3Агар қонунларимга риоя қилиб, амрларимни битта қолдирмай бажарсангиз,
4Мен ўз вақтида ёмғир ёғдираман. Ер ҳосилини беради, дарахтлар мева солади.
5Ғалла янчиш вақти узум териш пайтига улашиб кетади, узум териш пайти экин–тикин вақтига улашиб кетади. Тўйгунингизча нон ейсиз, юртингизда бехатар яшайсиз.
6Мен юртингизга тинчлик ато этаман, ётганингизда ҳеч ким сизни ваҳимага солмайди. Юртингиздан йиртқич ҳайвонларни ҳайдаб юбораман. Заминингиз уруш кўрмайди.
7Ғанимларингизни таъқиб қиласиз, улар қиличингиздан ҳалок бўлади.
8Бештангиз ғанимларнинг юзтасини қувади, юзтангиз ўн мингтасини қувади. Уларни қиличдан ўтказасизлар.
9Сизларга юз бураман, баракали қилиб кўпайтираман. Сизлар билан қилган аҳдимга содиқ қоламан.
10Эски ҳосилингизни еб бўлмасингиздан, янгисига жой бўшатиш учун эскисини чиқариб ташлайсизлар.
11Мен орангизда яшайман, сизлардан ҳазар этмайман.
12Доимо орангизда бўламан. Мен сизнинг Худойингиз, сизлар эса Менинг халқим бўласизлар.
13Мен Эгангиз Худоман. Сизлар бундан буён қул бўлмаслигингиз учун Мен сизларни Мисрдан олиб чиққанман. Қаддингизни ростлаб юришингиз учун бўйинтуруғингизни синдирганман.
Итоатсизликнинг эвазига олинадиган жазо
14Агар Менга қулоқ солмасангиз, Менинг амрларимни бажармасангиз,
15қонунларимни рад этсангиз, қоидаларимдан нафрат қилсангиз, амрларимни бажармай, аҳдимни бузсангиз,
16Мен бошингизга кулфат соламан, сизларни тузалмас касалликка дучор қиламан, иситмангизни чиқариб, кўзингизнинг нурини оламан, жонингизни изтиробга солман. Эккан уруғларингиз беҳудага кетар, чунки ҳосилингиз ғанимларга насиб этар.
17Мен юзимни сизларга қарши бураман, душманларингиз сизларни мағлуб этади. Ёвларингиз устингиздан ҳукмронлик қилади. Сизларни ҳеч ким таъқиб қилмаса ҳам тумтарақай бўлиб қочасизлар.
18Шунда ҳам Менга итоат қилмасангизлар, гуноҳларингиз учун жазони етти карра кучайтираман.
19Такаббур қайсарлигингизни синдираман, осмонни темир каби қаттиқ, ерни мис каби заранг қиламан.
20Меҳнатингиз беҳудага сарф бўлар: ерингиз ҳосил бермас, дарахтларингиз мева солмас.
21Шунда ҳам Менга қаршилик қилиб итоат этмасангиз, гуноҳларингизга яраша етти карра кўпроқ таъзирингизни бераман.
22Сизларга қарши йиртқич ҳайвонларни юбораман. Улар сизларни болаларингиздан жудо қилади, мол–ҳолингизни қириб юборади, шунда сонингиз камайиб, кўчаларингиз ҳувиллаб қолади.
23Агар шундан ҳам сабоқ олмай, Менга қаршилик қилаверсангиз,
24Мен ҳам сизларга қаршилиқ қилишни давом эттираман. Ўзим гуноҳларингизга яраша етти карра кўпроқ таъзирингизни бераман.
25Аҳдимни бузганларингиз учун устиларингизга ёв қўшинларини бостириб бораман. Шаҳарларингизга қочиб беркинсангизлар, ораларингизга ўлат юбориб, сизларни ғанимлар қўлига тутиб бераман.
26Ризқ–рўзингизни қирқаман. Ўнта аёл бир тандирда нон ёпади, нонни ҳаммага ўлчаб беришади. Сизлар ейсизлару, аммо тўймайсизлар.
27Борди–ю, шунда ҳам Менга қулоқ солмай қаршилик қилаверсангиз,
28Мен ҳам ғазаб устида сизларга қаршилик қилавераман. Гуноҳларинг учун жазони етти карра кўпайтираман.
29Сизлар ҳатто ўғил–қизларингизнинг танасини ейдиган бўласизлар.
30Мен саждагоҳларингизни бузиб ташлайман, тутатқи қурбонгоҳларингизни вайрон қиламан. Жасадларингизни жонсиз бутларингиз устига уйиб ташлайман. Сизлардан ҳазар қиламан.
31Шаҳарларингизни вайрон этаман, муқаддас жойларингизни бузиб ташлайман. Қурбонликларингизнинг ёқимли ҳидидан завқ олмайман.
32Юртингизни шу қадар хароб қиламанки, у ерда ўрнашиб оладиган ғанимларингиз унинг аҳволидан донг қотади.
33Сизларни эса халқлар орасига тарқатиб юбораман, қиличимни яланғочлаб сизларни таъқиб қиламан. Юртингиз ҳувиллаб қолади, шаҳарларингиз харобазорга айланади.
34Сизлар ғанимларингиз ерида бўлганингизда юртингиз дам олади. Хароб бўлиб ётган йиллар давомида юртингиз ором олади.
35Вайроналар ичра ётиб, дам олади, чунки сизлар юртингизда яшаб юрган пайтингизда ерингизга дам бермаган эдингизлар.
36Ғанимларингиз юртида омон қолганларингизнинг юрагига ваҳима соламан. Сизлар ҳилпираётган баргнинг овозидан даҳшатга тушасизлар. Қиличдан қочгандай қочасизлар. Ҳеч ким сизни таъқиб қилмаса ҳам, қочиб йиқиласизлар.
37Ҳеч ким сизни қувламаса ҳам, жонингизни ҳовучлаб қочасизлар, бир–бирингизга туртилиб йиқиласизлар. Ҳа, сизлар ғанимларингизга бас кела олмайсизлар.
38Шунда халқлар орасидан йўқ бўлиб кетасизлар, ғанимларингиз юрти сизни ютиб юборади.
39Омон қолганларингиз ғанимлар юртида ўласизлар. Ўз гуноҳларингиз ва ота–боболарингизнинг гуноҳлари туфайли адойи тамом бўласизлар.
40Лекин охири сизлар ўз гуноҳларингизни ва ота–боболарингизнинг гуноҳларини тан оласизлар. Менга қилган қаршилигу хиёнатга иқрор бўласизлар.
41Ўша гуноҳларингиз туфайли Мен сизларга қаршилик қилиб, сизларни ғанимларингиз юртига олиб келаман. Шунда сизнинг суннатсиз юрагингиз камтарликка тўлади. Қилган гуноҳларингиз учун жазо тортасизлар.
42Шунда Мен Ёқуб билан қилган аҳдимни ёдга оламан. Исҳоқ ва Иброҳим билан қилган аҳдимни ҳам ёдимда тутаман, Мен юртни ёдга оламан.
43Ҳувиллаб ётган юрт ором олган йиллар давомида, қилган гуноҳларингиз учун жазо олади. Ахир, сизлар қоидаларимни рад этишга жазм этдингизлар, қонунларимдан ҳазар қилдингизлар.
44Шундай бўлса–да, Мен сизларни ғанимларингиз юртида рад этмайман, сиздан ҳазар қилмайман, тамомила қириб юбормайман. Сизлар билан қилган аҳдимни бузмайман. Зотан Мен сизнинг Эгангиз Худоман.
45Мен сизнинг манфаатингизни кўзлаб, ота–боболарингиз билан қилган аҳдимни ёдимда тутаман. Мен Худойингиз бўлишим учун, ота–боболарингизни элларнинг кўзи олдида Мисрдан олиб чиққанман. Мен Эгангизман.”
46Эгамиз Мусо орқали Исроил халқига Синай тоғида берган фармону қонун–қоидалар шулардан иборат эди.
27–БОБ
Эгамизга келтириладиган инъомлар тўғрисидаги қонун
1Эгамиз Мусо орқали
2Исроил халқига қуйидаги қоидаларни берди: агар бирортангиз онт ичиб, Эгамизга бирор одамни бағишлаган бўлсангиз, онтингиз устидан чиқиш учун қуйидаги қийматни тўланг:
320 дан 60 ёшгача бўлган эркак учун 50 бўлак кумуш,
420 дан 60 ёшгача бўлган аёл учун 30 бўлак кумуш,
55 дан 20 ёшгача бўлган ўғил бола учун 20 бўлак кумуш,
5 дан 20 ёшгача бўлган қиз бола учун 10 бўлак кумуш,
61 ойликдан 5 ёшгача бўлган ўғил бола учун 5 бўлак кумуш,
1 ойликдан 5 ёшгача бўлган қиз бола учун 3 бўлак кумуш,
760 ва ундан юқори ёшдаги эркак учун 15 бўлак кумуш,
60 ва ундан юқори ёшдаги аёл учун 10 бўлак кумуш.
8Агар онт ичган одам ночорлигидан белгиланган қийматни тўлай олмаса, у Эгамизга бағишлаган одамини руҳонийнинг олдига олиб келсин. Руҳоний онт ичган одамнинг аҳволига яраша қийматни белгиласин.
9Агар сиз онт ичиб, қурбонлик қилишга ярайдиган жониворни Эгамизга бағишлаган бўлсангиз, Эгамизга аталган бу жонивор муқаддас ҳисоблансин.
10Бундай жониворни бошқасига алмаштириб бўлмайди. Яхшисини ёмонига ёки ёмонини яхшисига айрибошламанг. Жониворнинг бирини бошқасига алмаштирадиган бўлсангиз, жониворларнинг иккаласи ҳам муқаддас ҳисоблансин.
11Агар Эгамизга қурбонлик қилишга ярамайдиган, ҳаром ҳайвонни атаган бўлсангиз, ўша ҳайвонни руҳоний олдига олиб келинг.
12Руҳоний ҳайвоннинг яхши ёки ёмон аҳволига қараб баҳосини белгиласин ва унинг қиймати шундай бўлсин.
13Борди–ю, сиз атаган ҳайвонингизни қайтариб олмоқчи бўлсангиз, руҳоний томонидан белгилаган қиймат устига ўша қийматнинг бешдан бир қисмини қўшиб беринг.
14Агар одам Эгамизга ўз уйини бағишласа, руҳоний уйни баҳоласин, уйнинг яхши ёки ёмон аҳволига қараб қийматини белгиласин ва унинг қиймати шундай бўлсин.
15Мободо уйни бағишлаган одам уйини қайтариб олмоқчи бўлса, у руҳоний белгилаган қиймат устига қийматнинг бешдан бир қисмини қўшиб берсин. Шунда уй яна уники бўлади.
16Агар одам мерос қилиб олган ерини Эгамизга бағишламоқчи бўлса, ернинг қиймати у ерга экиладиган уруғнинг миқдорига кўра, белгилансин. Ўн сават уруғлик арпанинг баҳоси эллик бўлак кумуш бўлсин.
17Агар дала Қутлуғ йили бағишланган бўлса, даланинг қиймати белгиланган баҳода қолсин.
18Борди–ю, дала Қутлуғ йилдан кейин бағишланган бўлса, руҳоний даланинг қийматини кейинги Қутлуғ йилгача қолган йилларнинг сонига кўра, белгиласин. Даланинг асл қиймати камайтирилсин.
19Далани бағишлаган одам даласини қайтариб олмоқчи бўлса, у белгиланган қиймат устига дала қийматнинг бешдан бир қисмини қўшиб берсин. Шунда дала яна уники бўлади.
20Борди–ю, у даласини қайтариб сотиб олмаса ва дала бошқа бировга сотилган бўлса, даланинг эгаси ўз даласини қайтариб сотиб олиш ҳуқуқидан маҳрум қилинсин.
21Кейинги Қутлуғ йили келганда бу дала Эгамизга тамомила бағишланган бўлиб, муқаддас ҳисобланади. Дала руҳонийларга қарашли бўлади.
22Агар бирор одам сотиб олган, яъни мероси бўлмаган даласини Эгамизга бағишласа,
23руҳоний даланинг қийматини Қутлуғ йилгача қолган йиллар сони асосида белгиласин. У одам руҳоний белгилаган қийматни ўша куниёқ Эгамизга эҳсон сифатида келтирсин.
24Қутлуғ йили эса дала меросхўрга — кимдан сотиб олинган бўлса, ўша одамга қайтариб берилсин.
25Ҳар қандай нарсанинг қиймати белгиланганда Муқаддас чодирда ишлатиладиган кумуш бирлиги асос қилиб олинсин. Ҳар бир кумуш бўлагининг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин.
26Молу қўйларингизнинг биринчи туғилган болаларини Эгамизга бағишламанг, улар шусиз ҳам Эгамизга тегишлидир.
27Ҳаром ҳайвоннинг тўнғич боласини қайтариб сотиб олишингиз мумкин. Бунинг учун белгиланган қийматни тўлаб, бунинг устига қийматнинг бешдан бир қисмини қўшиб беринг. Агар уни қайтариб сотиб олмасангиз, руҳоний уни бошқа бировга белгилаган қийматга сотиб юбориши мукин.
28Эгамизга тамомила бағишланган ҳар қандай одамни, жонивор ёки мерос қилиб олинган ерни қайтариб сотиб олиш ёки сотиб юбориш мумкин эмас. Эгамизга тамомила бағишланган ҳар қандай нарса абадий Эгамизга тегишли ҳисобланади.
29Ҳатто Эгамизга тамомила бағишланган одамни ҳам қайтариб сотиб олишингиз мумкин эмас. Уни ўлдиришингиз лозим.
30Ер ҳосилидан ва дарахт меваларидан олинган ушр ҳам Эгамизникидир. Булар Эгамиз учун муқаддасдир.
31Агар бирортаси ушрини қайтариб сотиб олмоқчи бўлса, ушрнинг қиймати устига қийматнинг бешдан бир қисмини қўшиб берсин.
32Пода ва сурувингиздан олинган ушрни — саналган ҳар ўнинчи жониворни Эгамизга бағишланг.
33Ушр қилиб олинган жониворни танламанг, уни яхшиси ёки ёмонига алмаштирманг. Агар алмаштирадиган бўлсангиз, жониворларнинг иккаласи ҳам муқаддас ҳисоблансин, уларни қайтариб сотиб олишингиз мумкин эмас.
34Эгамиз Мусо орқали Исроил халқига Синай тоғида берган амрлар шулардан иборат эди.
САҲРОДА
Кириш
“Саҳрода” китобида Исроил халқининг Мисрдан озод бўлиб чиққандан кейинги тарихи баён этилади. Мазкур китоб Исроил халқининг Синай тоғидан Канъон юртига қилган қирқ йиллик сафари давомида саҳрода юз берган воқеаларни ҳикоя қилади. Шу сабабдан китоб “Саҳрода”, деб номланган. Синай саҳроси ҳозирги Миср ҳудудининг шимоли–шарқида жойлашган.
Китобни уч қисмга бўлиш мумкин. Биринчи қисмда (1:1-10:10–оятлар) Худо Мусога: “Халқни санаб чиқ!” деб амр беради. Сўнг Исроил халқининг қароргоҳда жойлашиши ва Леви қабиласининг мажбуриятлари тўғрисида Мусога кўрсатмалар беради. Бу қисм халқнинг Фисиҳ зиёфатини нишонлаши ва Эгамизга қурбонликлар назр қилиши тўғрисидаги ҳикоя билан тугайди.
Иккинчи қисм (10:11-21:20–оятлар) Исроил халқи Иордан дарёсининг шарқида яшаётган Мўаб халқининг юртига йўл олганда юз берган воқеаларни ўз ичига олади. Бу сафар саҳродаги энг қийин сафар бўлади. Халқ кўп шикоят қилади, ҳатто Худога ва Мусога қарши исён кўтаради. Исроил халқи Канъон юртида истиқомат қилаётган халқлар тўғрисида эшитгандан кейин, Канъон юртига ҳужум қилишдан бош тортади. Шунинг учун Худо Исроил халқини жазолайди: қирқ йил саҳрода қолдиради. Китобнинг бу қисми Исроил халқининг Мўаб юртидаги Фисгах тоғ тизмаси этагида чодир тикиб жойлашиши тўғрисидаги ҳикоя билан тугайди.
“Саҳрода” китобининг учинчи қисми (21:21-36:13–оятлар) Исроил халқининг Иордан дарёси шарқидаги ерларни — жанубдаги Мўаб чегарасидан шимолдаги Жалила кўлигача бўлган ерларни эгаллаши тўғрисидаги ҳикоя билан бошланади. Шундан кейин Мўаб шоҳи Исроил халқини лаънатлаш учун бегона халқдан бўлган пайғамбар Баломни ёллайди. Лекин Худо Баломга, Исроил халқини дуо қил, деб айтади. Балом Эгамизнинг амрига итоат этади. Сўнг Исроил халқи Иордан дарёсидан ўтишга ва ғарбдаги Канъон юртини забт этишга тайёргарлик кўради. Лекин Исроил халқидан баъзилари Иордан дарёсининг шарқига ўрнашишга қарор қилишади. Исроил халқи иккинчи марта рўйхатга олинади, сўнг Худо Ёшуани Исроилнинг навбатдаги йўлбошчиси қилиб тайинлайди. Шунингдек, бир нечта йўлбошчини Ёшуага ёрдамчи қилиб танлайди. Улар Ёшуага юртни қабилаларга бўлиб беришда ёрдам беришади. Исроил халқига Эгамиз қонунлар беради ва шу билан китоб ниҳоясига етади.
“Саҳрода” китоби исёнкор, руҳан тушкун, Худодан умидини узган халқ тўғрисида ҳикоя қилади. Шунингдек, китобда Худо Ўз халқини жангларда ҳимоя қилгани, қақраган саҳрода уларга егулик ва сув ато қилгани тўғрисида ҳам сўз юритилган. Худо Исроил халқини йўқ қилишни истамаган, аксинча, уларга руҳоний Ҳоруннинг қуйидаги дуосидай, марҳамат қилишни хоҳлаганди:
“Эгам сенга барака берсин,
Сени Ўз паноҳида асрасин!
Эгам сенга очиқ юз билан боқсин,
Сенга илтифот қилсин.
Эгам назарини сенга солсин,
Сенга тинчлик ато этсин!” (6:24-26)
1–БОБ
Исроил халқи илк бор рўйхатга олинади
1Исроил халқи Миср юртини тарк этиб
[1], Синай саҳросига келганига икки йилу икки ой бўлди. Иккинчи ойнинг
[2] биринчи кунида ЭгамизУчрашув чодирида Мусога шундай деди:
2-3“Сен ва Ҳорун жамики Исроил халқини уруғи, хонадони бўйича санаб чиқинглар. Урушга яроқли бўлган йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларни гуруҳларга бўлиб, номма–ном рўйхатини тузинглар.
4Ҳар бир қабиладан биттадан уруғбоши сизларга ёрдам берсин.
5Сизларга ёрдам берадиган уруғбошиларнинг исми қуйидагичадир:
Рубен қабиласидан — Шадувор ўғли Элизур.
6Шимўн қабиласидан — Зуришадай ўғли Шалумиёл.
7Яҳудо қабиласидан — Оминадов ўғли Нахшўн.
8Иссахор қабиласидан — Зувор ўғли Натанил.
9Забулун қабиласидан — Халон ўғли Элиёб.
10Юсуф ўғли Эфрайим қабиласидан — Омиҳуд ўғли Элишама.
Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — Падозур ўғли Гамалиэл.
11Бенямин қабиласидан — Гидўнах ўғли Авидон.
12Дан қабиласидан — Омишадай ўғли Охазар.
13Ошер қабиласидан — Охрон ўғли Пахиёл.
14Гад қабиласидан — Дувел ўғли Элиасаф.
15Нафтали қабиласидан — Энан ўғли Охир.”
16Жамоа орасидан танланган ана шу уруғбошилар Исроил қабилаларининг йўлбошчилари эди.
17-19Мусо ва Ҳорун уруғбошилар билан биргаликда иккинчи ойнинг
[3] биринчи кунида бутун жамоани йиғишди. Улар Исроил халқининг барча уруғларини ва хонадонларини аниқлаб чиқишди. Сўнг Мусога Эгамиз амр этгандай, жамоанинг йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини номма–ном алоҳида рўйхатга олишди. Шу тариқа Мусо Синай саҳросида Исроил халқини санаб чиқди.
20-21Уруғи ва хонадони бўйича номма–ном рўйхатга олинган, йигирма ва ундан юқори ёшдаги урушга яроқли эркакларнинг сони
[4] қуйидагича эди:
Исроилнинг
[5] тўнғич ўғли Рубен қабиласидан — 46.500 та одам,
22-23Шимўн қабиласидан — 59.300 та одам,
24-25Гад қабиласидан — 45.650 та одам,
26-27Яҳудо қабиласидан — 74.600 та одам,
28-29Иссахор қабиласидан — 54.400 та одам,
30-31Забулун қабиласидан — 57.400 та одам,
32-33Юсуф ўғли Эфрайим қабиласидан — 40.500 та одам,
34-35Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — 32.200 та одам,
36-37Бенямин қабиласидан — 35.400 та одам,
38-39Дан қабиласидан — 62.700 та одам,
40-41Ошер қабиласидан — 41.500 та одам,
42-43Нафтали қабиласидан — 53.400 та одам.
44Мусо, Ҳорун ва Исроил халқининг ўн икки уруғбошиси санаб чиққан одамлар ана шулар эдилар. Уларнинг ҳаммаси ота–боболарининг насли бўйича рўйхатга олинди.
45Хуллас, Исроил халқининг йигирма ва ундан юқори ёшдаги урушга яроқли ҳамма эркаклари хонадонлари бўйича саналганда,
46603.550 та чиқди.
47Леви қабиласи эса рўйхатга киритилмаган эди,
48чунки Мусога Эгамиз шундай деганди:
49“Леви қабиласини рўйхатга киритма, уларни Исроил халқи билан бирга санама.
50ЛевиларгаМуқаддас аҳд чодирини
[6], унинг ҳамма ашёларини ва чодирга тегишли бўлган барча нарсаларни топшир. Йўлга чиққанларингизда, улар чодирни ва ундаги ҳамма ашёларни кўтариб юрсинлар. Чодирни асраб–авайлаб, унинг ёнига ўз чодирларини тиксинлар.
51Ҳар сафар чодир кўчирилганда, левилар Муқаддас чодирни йиғишсин. Қароргоҳ қурганингизда эса чодирни яна ўрнатишсин. Чодирнинг яқинига борган бошқа ҳар қандай одам учун жазо ўлимдир.
52Қолган Исроил қабилалари ўз қароргоҳларида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсин.
53Исроил халқи Менинг қаҳр–ғазабимга учрамаслиги учун, левилар ўз чодирларини Муқаддас аҳд чодири атрофида ўрнатиб, ўша ерда чодирни қўриқлашсин.”
54Мусога Эгамиз қандай амр этган бўлса, Исроил халқи шуни қилди.
2–БОБ
Исроил қабилаларининг қароргоҳда жойлашиши
1Эгамиз Мусо билан Ҳорунга яна деди:
2“Исроил халқининг ҳар бир қабиласи чодирларини ўз қароргоҳида, ўз хонадони тамғалари остида ўрнаштирсин. Улар чодирларини Учрашув чодирининг айланасига, ундан маълум бир масофада тикишсин.
Шарқий қароргоҳ
3Учрашув чодирининг шарқ томонида чодир тикадиган қабилалар Яҳудо қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсин. Яҳудо қабиласининг йўлбошчиси Оминадов ўғли Нахшўндир.
4Унинг саноққа кирган сипоҳлари 74.600 тадир.
5Ундан кейин Иссахор қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Иссахор қабиласининг йўлбошчиси Зувор ўғли Натанилдир.
6Унинг саноққа кирган сипоҳи 54.400 тадир.
7Ундан кейин эса Забулун қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Забулун қабиласининг йўлбошчиси Халон ўғли Элиёбдир.
8Унинг саноққа кирган сипоҳи 57.400 тадир.
9Яҳудо қароргоҳидаги саноққа кирган сипоҳларнинг ҳаммаси 186.400 тадир. Биринчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
Жанубий қароргоҳ
10Учрашув чодирининг жануб томонида чодир тикадиган қабилалар Рубен қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Рубен қабиласининг йўлбошчиси Шадувор ўғли Элизурдир.
11Унинг саноққа кирган сипоҳлари 46.500 тадир.
12Унинг ёнида Шимўн қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Шимўн қабиласининг йўлбошчиси Зуришадай ўғли Шалумиёлдир.
13Унинг саноққа кирган сипоҳи 59.300 тадир.
14Кейин Гад қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Гад қабиласининг йўлбошчиси Дувел
[7] ўғли Элиасафдир.
15Унинг саноққа кирган сипоҳи 45.650 тадир.
16Рубен қароргоҳидаги ҳисобга кирган сипоҳларнинг ҳаммаси 151.450 тадир. Иккинчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
Қароргоҳларнинг маркази
17Дастлабки иккита қароргоҳ ва кейинги иккита қароргоҳ ўртасида левилар Учрашув чодири билан бирга йўлга чиқишсин. Қабилалар қай тартибда қароргоҳда жойлашган бўлса, яна ўша тартибда йўлга чиқишлари лозим. Ҳар бири ўз ўрнида, ўз қароргоҳи сафида борсин.
Ғарбий қароргоҳ
18Учрашув чодирининг ғарб томонида чодир тикадиган қабилалар Эфрайим қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Эфрайим қабиласининг йўлбошчиси Омиҳуд ўғли Элишамадир.
19Унинг саноққа кирган сипоҳи 40.500 тадир.
20Ундан кейин Манаше қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Манаше қабиласининг йўлбошчиси Падозур ўғли Гамалиэлдир.
21Унинг саноққа кирган сипоҳлари 32.200 тадир.
22Сўнгра Бенямин қабиласи чодирларини жойлаштирсин. Бенямин қабиласининг йўлбошчиси Гидўнах ўғли Авидондир.
23Унинг саноққа кирган сипоҳлари 35.400 тадир.
24Эфрайим қароргоҳидаги саноққа кирган ҳамма сипоҳлар 108.100 тадир. Учинчи бўлиб улар йўлга чиқишсин.
Шимолий қароргоҳ
25Учрашув чодирининг шимол томонида чодир тикадиган қабилалар Дан қароргоҳида гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашсинлар. Дан қабиласининг йўлбошчиси Омишадай ўғли Охазардир.
26Унинг саноққа кирган сипоҳлари 62.700 тадир.
27Унинг ёнида Ошер қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Ошер қабиласининг йўлбошчиси Охрон ўғли Пахиёлдир.
28Унинг саноққа кирган сипоҳлари 41.500 тадир.
29Сўнгра Нафтали қабиласи чодирларини ўрнаштирсин. Нафтали қабиласининг йўлбошчиси Энан ўғли Охирдир.
30Унинг саноққа кирган сипоҳлари 53.400 тадир.
31Дан қароргоҳидаги саноққа кирган ҳамма сипоҳлар 157.600 тадир. Улар гуруҳ–гуруҳ бўлиб охирида йўлга чиқишсин.”
32Шундай қилиб, бутун Исроил халқи хонадонлари бўйича саноқдан ўтди. Қароргоҳларда гуруҳ–гуруҳ бўлиб жойлашган лашкарнинг умумий сони 603.550 та чиқди.
33Мусога Эгамиз амр этгандай, Леви қабиласи Исроил халқига қўшиб ҳисобланмади.
34Хуллас, Мусога Эгамиз қандай амр этган бўлса, Исроил халқи шуни қилди. Улар қароргоҳи бўйича жойлашган, ҳар бири ўз уруғи, хонадони бўйича йўлга чиққан эди.
3–БОБ
Руҳоний Ҳоруннинг ўғиллари
1Эгамиз Синай тоғида Мусо билан сўзлашганда, Мусо ва Ҳоруннинг насли қуйидагилардан иборат эди:
2Ҳоруннинг тўртта ўғли бор эди: Надов, Абиҳу, Элазар ва Итамар. Надов тўнғич ўғил эди.
3Мусо Ҳоруннинг бу ўғилларига мой суртиб, уларни руҳонийликка тайинлаган эди.
4Лекин Надов билан Абиҳу Синай саҳросида Эгамиз амр этмаган оловни Унинг ҳузурига олиб келганлари учун ўша ерда нобуд бўлган эдилар. Иккови ҳам бефарзанд эди. Шунинг учун фақат Элазар билан Итамар оталари Ҳоруннинг ҳаётлигида руҳоний бўлиб хизмат қилган эдилар.
Леви қабиласи руҳонийлик хизматига тайинланади
5Мусога Эгамиз шундай амр берди:
6“Леви қабиласини руҳоний Ҳорун ҳузурига бошлаб кел. Улар Ҳорунга ёрдам беришсин.
7Левилар Ҳорун ва бутун Исроил жамоасига хизмат қилиб
[8], Муқаддас чодирга оид бўлган барча юмушларни бажаришсин.
8Улар Исроил халқи учун Муқаддас чодирда хизмат қилиб, чодирдаги ҳамма ашёлар учун масъул бўлишсин.
9Левиларни Ҳорун ва унинг ўғиллари ихтиёрига бер. Исроил халқининг бу қабиласи тўлиқ уларнинг ихтиёрида бўлиши шарт.
10Ҳорун ва унинг ўғилларини руҳонийлик хизматига тайинла. Руҳонийлик вазифасини бажарган ҳар қандай бошқа одамнинг жазоси ўлимдир.”
11Мусога Эгамиз яна деди:
12“Мен левиларни Исроил халқининг онадан туғилган барча тўнғич ўғиллари ўрнида қабул қилганман. Левилар Меникидир.
13Зотан, ҳамма тўнғич ўғиллар Менга тегишли. Мен Мисрликларнинг ҳамма тўнғич ўғилларини нобуд қилган куним Исроил халқининг барча тўнғич ўғилларини — одамидан тортиб ҳайвонига қадар — Ўзим учун ажратиб олганман
[9]. Уларнинг ҳаммаси Меники бўлиши шарт. Зотан, Мен Эгангизман.”
Леви қабиласи рўйхатга олинади
14Мусога Эгамиз Синай саҳросида яна айтди:
15“Леви қабиласини уруғи ва хонадонлари бўйича санаб чиқ. Бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркак зотини санаб чиқ.”
16Эгамизнинг амри бўйича Мусо уларни санаб чиқди.
17Левининг учта ўғли бўлиб, исмлари Гершон, Қоҳот ва Марори эди.
18Гершоннинг Лубнах ва Шимах деган ўғиллари бўлиб, ҳар қайсисидан биттадан уруғ келиб чиқди.
19Қоҳотнинг Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл деган ўғиллари бўлиб, улардан ҳам биттадан уруғ келиб чиқди.
20Марорининг Махли ва Муши деган ўғиллари бўлиб, улардан ҳам биттадан уруғ келиб чиқди.
Леви уруғларининг ота хонадони бўйича рўйхатга олинганлари ана шулар эди.
21Гершондан Лубнах ва Шимах уруғлари келиб чиқди.
22Гершон уруғига қарашли бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклар саналганда, 7500 та чиқди.
23Гершон уруғи чодирларини Муқаддас чодирнинг орқа томонида, ғарбда ўрнаштиришлари керак эди.
24Гершон уруғининг оқсоқоли Лоёл ўғли Элиасаф эди.
25Гершон уруғи чодирнинг қуйидаги ашёлари учун масъул эди: чодирнинг ички қавати ва қопламалари, чодирга кираверишдаги парда,
26чодир билан қурбонгоҳ атрофини тўсиб турадиган пардалар, ҳовлига кираверишдаги парда ва унинг арқонлари. Чодирнинг бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Гершон уруғи зиммасида эди.
27Қоҳотдан Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл уруғлари келиб чиқди.
28Уларга қарашли бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклар саналганда, 8600
[10] та чиқди. Қоҳот уруғи Муқаддас чодир
[11] учун масъул эди.
29Қоҳот уруғи Муқаддас чодирнинг жануб томонида чодир қуриши керак эди.
30Қоҳот уруғи оқсоқоли Узиёл ўғли Элизофон эди.
31Улар чодирдаги қуйидаги ашёлар учун масъул эдилар: сандиқ, хонтахта, чироқпоя, қурбонгоҳлар, хизмат пайтида ишлатиладиган Муқаддас чодир буюмлари ва ички пардаси. Чодирдаги бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Қоҳот уруғи зиммасида эди.
32Леви оқсоқоллари устидан руҳоний Ҳорун ўғли Элазар бошчилик қиларди. Муқаддас чодир учун масъул бўлганлар Элазарнинг назорати остида эдилар.
33Мароридан Махли ва Муши уруғлари келиб чиқди.
34Марори уруғининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклари саналганда, 6200 та чиқди.
35Марори уруғи оқсоқоли Абуҳайил ўғли Зуриёл эди. Улар Муқаддас чодирнинг шимол томонига чодирларини ўрнатишлари керак эди.
36-37Улар чодирдаги қуйидаги ашёлар учун масъул эдилар: чодирнинг ромлари, тамбалари, устунлар ва устун тагликлари, уларга оид барча буюмлар, ҳовлининг атрофидаги устунлар ва устун тагликлари, қозиқ ва арқонлари, уларга тегишли ҳамма буюмлар. Чодирдаги бу ашёлар билан боғлиқ бўлган барча хизмат Марори уруғи зиммасида эди.
38Мусо, Ҳорун ва унинг ўғиллари ўз чодирларини шарқ томонда — Муқаддас чодирнинг олдида
[12] ўрнатишлари керак эди. Улар Исроил халқининг вакиллари сифатида Муқаддас чодирдаги хизмат учун масъул эдилар. Улардан бошқа биронтаси чодирга яқин келса, ўша одамнинг жазоси ўлим эди.
39Мусо ва Ҳорун, Эгамизнинг амрига кўра, Леви қабиласининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини уруғлари бўйича санаб чиққанда, уларнинг умумий сони 22.000 та чиқди.
Леви қабиласи тўнғич ўғилларнинг ўрнини босади
40Эгамиз шундан кейин Мусога яна айтди: “Исроил халқининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма тўнғич ўғилларини санаб чиқ. Уларнинг исмларини рўйхат қилиб ёз.
41Мен Эгангизман. Мен Леви қабиласини Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғиллари ўрнига қабул қиламан. Исроил халқининг чорвасида биринчи туғилган боласи ўрнига левиларнинг чорвасини ҳам оламан.”
42Мусо Эгамизнинг амрини бажарди. Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғилларини санаб чиқди.
43Бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги ҳамма тўнғич ўғил биттама–битта саналганда, 22.273 та чиқди.
44Мусога Эгамиз айтди:
45“Исроил халқининг ҳамма тўнғич ўғиллари ўрнига левиларни Менга бағишла, Исроил халқининг чорваси ўрнига эса левиларнинг чорвасини Менга бағишла. Левилар Меники бўлади. Мен Эгангизман.
46Исроилнинг тўнғич ўғиллари левилардан 273 та ортиқ. Исроил халқи ана шу ортиқчаси эвазига товон тўлаши керак.
47Ҳар бир ортиқ одам эвазига беш бўлакдан кумуш ол. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин
[13].
48Ўша кумушни Ҳорун ва унинг ўғилларига бер.”
49-50Мусо ортиқ чиққан Исроил тўнғич ўғилларидан 1365 та кумуш бўлакни йиғиб олди
[14].
51Мусо Эгамизнинг амрига кўра, йиғиб олган товон пулини Ҳорун ва унинг ўғилларига берди.
4–БОБ
Леви қабиласидан бўлган Қоҳот уруғининг бурчлари
1Мусо билан Ҳорунга Эгамиз яна деди:
2“Энди Леви қабиласидан бўлган Қоҳот авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ.
3Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларни сана.
4Қоҳот уруғининг хизмати Учрашув чодирининг энг муқаддас ашёлари билан боғлиқ бўлади.
5Йўлга чиққанингизда, Ҳорун ва унинг ўғиллари чодирга кириб, аҳд сандиғини тўсиб турадиган ички пардани ечишсин. Ўша парда билан сандиқни
[15] ёпишсин.
6Сўнг унинг устидан юмшоқ теридан
[16] қилинган ёпинчиқ ташлашсин. Унинг устидан эса сидирға кўк чойшаб ташлашсин. Сўнг ходаларни жой–жойига ўрнатишсин.
7Кейин муқаддас нонлар
[17] қўйиладиган хонтахтага кўк чойшаб тўшашсин. Хонтахтага лаган, пиёла, шароб назр қилиш учун коса ва кўзалар қўйишсин. Хонтахта устида муқаддас нонлар доимо турсин.
8Бу нарсаларнинг устидан қирмизи чойшаб ташлашсин. Кейин юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, ходаларни жой–жойига ўрнатишсин.
9Сўнг кўк чойшаб билан чироқпояни, унинг мойчироқларини, қисқичларини, патнисларини ва зайтун мойи солинган ҳамма идишларини ёпиб қўйишсин.
10Сўнг буларнинг устидан юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, замбилга солишсин.
11Олтин қурбонгоҳга кўк чойшаб ташлаб, унинг устидан юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпишсин ва ходаларни жой–жойига ўрнатишсин.
12Кейин Муқаддас хонада ишлатиладиган буюмларни олиб, кўк чойшаб устига қўйишсин. Сўнг устини юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан ёпиб, замбилга солишсин.
13Бронза қурбонгоҳни кулдан тозалаб, уни сафсар рангдаги чойшаб билан ёпишсин.
14Сўнг қурбонгоҳда ишлатилган ҳамма буюмларни — оловкурак, санчқи, курак, тоғорачаларни қурбонгоҳ устига қўйишсин. Юмшоқ теридан қилинган ёпинчиқ билан қурбонгоҳни ёпиб, ходаларни жой–жойига ўрнатишсин.
15Ҳорун ва унинг ўғиллари Муқаддас чодирдаги жиҳозларни ва буюмларни ёпиб бўлганларидан кейин, йўлга чиқиш вақти бўлганда, Қоҳот уруғи бу ашёларни кўтариб борсин. Лекин улар бу муқаддас ашёларга қўл теккизишмасин, акс ҳолда улар ўладилар. Демак, Қоҳот уруғи Учрашув чодиридаги ашёларни кўтариб боради.
16Руҳоний Ҳорун ўғли Элазар чироқпоя учун зайтунмойи, хушбўй ҳидли тутатқи, кундалик дон назри ва муқаддас қиладиган мойга
[18] масъул бўлади. Хуллас, бутун Муқаддас чодир ва у ердаги ҳамма нарсалар, муқаддас жиҳозлар ва буюмлар Элазар назорати остида бўлади.”
17Эгамиз Мусо билан Ҳорунга яна деди:
18“Леви қабиласи орасидан Қоҳот уруғининг қирилиб кетишига йўл қўйманглар.
19-20Қоҳот уруғидан бўлган ҳар бир одамга хизмат вақтида нима қилишини ва нимани кўтариб боришини Ҳорун ва унинг ўғиллари айтишсин. Муқаддас ашёларга бир лаҳза бўлса ҳам қарагани Қоҳот уруғи чодирга кирмаслиги керак. Шунда Қоҳот уруғидаги эркаклар энг муқаддас ашёларга яқин келганларида, ўлмай тирик қолишади.”
Леви қабиласидан бўлган Гершон уруғининг бурчлари
21Сўнг Мусога Эгамиз шундай деди:
22“Гершон авлодини ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ.
23Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларини сана.
24Гершон уруғининг хизмати ва кўтарадиган юклари қуйидагилардан иборат бўлади:
25Улар Муқаддас чодирнинг ички қаватини, чодирнинг қопламаси ва юмшоқ теридан қилинган ташқи қопламани, чодирга кираверишдаги пардани,
26чодир билан қурбонгоҳ атрофини тўсиб турадиган пардаларни, ҳовлига кираверишдаги пардани ва унга тегишли арқонлар ва ҳамма буюмларни кўтариб боришлари лозим.
Бу ашёлар билан алоқадор ишларнинг ҳаммасини Гершон уруғи бажарсин.
27Ҳорун ва унинг ўғиллари Гершон уруғининг хизматини, ташийдиган юкларини ва бажарадиган вазифаларини тўлиқ назорат қилиб туришсин. Гершон уруғи уларнинг айтганларини қилиб, айтган юкларни кўтаришсин.
28Гершон уруғининг Учрашув чодирида қиладиган хизмати мана шулардан иборатдир. Улар руҳоний Ҳорун ўғли Итамарнинг назорати остида хизмат қилишади.
Леви қабиласидан бўлган Марори уруғининг бурчлари
29Энди Марори авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқ.
30Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлганларини сана.
31Уларнинг Учрашув чодиридаги вазифаси қуйидаги ашёларни кўтариб юришдан иборат бўлади: чодирнинг ромларини, тамбаларини, устунлар ва устун тагликларини,
32ҳовлининг атрофидаги устунлар ва устун тагликларини, қозиқ ва арқонларини, уларга тегишли ҳамма буюмларни. Қайси одам қайси нарсани кўтариб боришини аниқ белгиланглар.
33Марори уруғининг Учрашув чодирида қиладиган ишлари мана шулардан иборатдир. Улар руҳоний Ҳорун ўғли Итамарнинг назорати остида хизмат қилишади.”
Леви қабиласи рўйхатга олинади
34Мусо, Ҳорун ва жамоанинг йўлбошчилари Қоҳот авлодини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқишди.
35Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлган эркакларнинг сони
362750 та чиқди.
37Қоҳот уруғининг Учрашув чодирида хизмат қиладиганлари ана шулар эди. Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
38Гершон авлоди ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқилди.
39Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача эркакларнинг сони
402630 та чиқди.
41Гершон уруғининг Учрашув чодирида хизмат қиладиганлари ана шулар эди. Эгамизнинг амрига кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
42Марори авлоди ҳам уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқилди.
43Учрашув чодирида хизмат қилишга яроқли ўттиз ёшдан эллик ёшгача эркакларнинг сони
443200 та чиқди.
45Марори уруғи ана шулар эди. Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, Мусо билан Ҳорун уларни санади.
46Шундай қилиб, Мусо, Ҳорун ва Исроил йўлбошчилари Леви қабиласини уруғи ва хонадони бўйича санаб чиқишди.
47Учрашув чодирида хизмат қилишга ва чодир ашёларини кўтаришга яроқли, ўттиз ёшдан эллик ёшгача бўлган эркакларнинг
48умумий сони 8580 та чиқди.
49Улар Мусо орқали Эгамиз берган амрга кўра, ҳар бир одамга қиладиган ишларини ва кўтариб борадиган буюмларини тақсимлаб беришди. Мусога Эгамиз амр этгандай, ҳамма одам рўйхатга олинди.
5–БОБ
Қароргоҳни булғайдиган одамлар
1Мусога Эгамиз айтди:
2“Исроил халқига буюр. Улар тери касаллигига
[19] чалинганларни, жинсий аъзосидан ажралма чиққанларни, мурдаларга тегиб ҳаром бўлганларни қароргоҳдан чиқариб юборишсин.
3Эркагини ҳам, аёлини ҳам қароргоҳдан ташқарига чиқариб юборишсин. Уларнинг дастидан қароргоҳ ҳаром бўлмасин. Ахир, Мен халқим орасида яшайман.”
4Исроил халқи Эгамизнинг Мусога берган амрини адо этиб, ўшанақа одамларни қароргоҳдан чиқариб юборди.
Товон тўлаш ҳақида қонун
5-6Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: Эгамизга хиёнат қилган, биродарига фириб берган ҳар қандай эркак ёки аёл айбдор ҳисоблансин.
7Бундай одам қилган гуноҳини тан олсин. Жабр чеккан томонга келтирган зарари учун товон тўласин, бунинг устига, товоннинг бешдан бир қисмини ҳам қўшиб берсин.
8Борди–ю, жабр чеккан одам вафот этган бўлса ва унинг яқин қариндоши бўлмаса, зарарни қоплаш учун тўланадиган товон Эгамизга бағишланиб, руҳонийга берилсин. Айбдор томон товон билан бирга бир қўчқорни олиб келсин. Руҳоний қўчқорни қурбонлик қилиб, айбдор томонни гуноҳдан покласин.
9Исроил халқи Эгамизга атаб, руҳонийга олиб келган ҳар қандай эҳсон руҳонийники ҳисоблансин.
10Руҳоний қабул қилиб олган ҳамма эҳсонлар руҳонийнинг ўзига тегишли бўлсин.
Рашк қилган эрлар масаласи
11-12Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: агар биронтасининг хотини ёмон йўлга кириб, эрига хиёнат қилса,
13бегона эркак билан ётиб ўзини булғаса–ю, уни ҳеч ким тутиб олмаса, бунга бирор гувоҳ бўлмагани учун эрининг бундан хабари бўлмаса,
14кейинчалик эри хотинидан шубҳалана бошласа, хотини ўзини булғамаган тақдирда ҳам, эри ундан шубҳаланиб, рашк қилса,
15эр хотинини руҳоний ҳузурига етаклаб борсин. Хотини учун тўрт коса
[20] арпа унини назр қилиб олиб борсин. Арпа унига зайтун мойи ёки хушбўй тутатқи қўшилмасин. Бу назр аёл айбдор ёки айбдор эмаслигини билиш учун келтирилаётган рашк назридир.
16Руҳоний аёлни етаклаб, Эгамиз ҳузурига олиб кирсин.
17Сўнг муқаддас сувни сопол идишга қуйсин–да, Муқаддас чодирнинг ичидаги ердан тупроқ олиб, сувга қўшсин.
18Аёлни руҳоний Эгамиз ҳузурига олиб киргандан сўнг, аёлнинг сочини ёйсин. Унинг қўлига рашк учун келтириладиган дон назрини тутқизиб қўйсин. Руҳонийнинг ўзи эса қўлида лаънат келтирадиган аччиқ сувни ушлаб турсин.
19Руҳоний аёлга қасам ичтириб, унга шундай сўзларни айтсин: “Агар сен бегона эркак билан ётмаган бўлсанг, булғанмаган, эрингга хиёнат қилмаган бўлсанг, мана шу лаънат келтирадиган аччиқ сув сенга ҳеч қандай зарар етказмасин.
20Агар эрингга хиёнат қилиб, булғанган бўлсанг, эрингдан бошқа одам билан ётган бўлсанг,
21одамлар кимнидир лаънатлаганда, Эгам сенинг номингни лаънатга қўшиб айтадиган қилсин. Эгам сени бола туға олмайдиган қилиб қўйсин
[21].
22Ўша лаънат келтирадиган сув ичингга кирганда, сени бола туға олмайдиган қилиб қўйсин.”
Шунда аёл: “Омин, омин”, деб айтсин.
23Сўнг руҳоний лаънат сўзларини қоғозга ёзиб, уни аччиқ сувда ювсин.
24Токи аёл ўша сувни ичганда, лаънат унинг танасига кириб азоб берсин.
25Руҳоний аёлнинг қўлидан рашк учун келтирилган дон назрини олиб, бу назрни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиш учун юқорига кўтарсин, сўнг қурбонгоҳга олиб борсин.
26Дон назрининг бир ҳовучини қурбонгоҳ устида куйдирсин. Бундай қшилиш, уннинг ҳаммаси Худога тегишли эканнини билдиради. Кейин аёлга аччиқ сувдан ичирсин.
27Агар аёл эрига хиёнат қилиб булғанган бўлса, лаънат келтирувчи аччиқ сув унинг ичига киргач, қаттиқ азоб беради. Аёл бола туға олмайдиган бўлиб қолади. Ўша аёл ўз халқи орасида лаънати бўлади.
28Агар аёл булғанмаган, пок бўлса, ҳеч қандай зарар кўрмайди, бундан кейин ҳам фарзанд кўришга қодир бўлади.
29Рашк ҳақидаги қонун мана шундан иборатдир. Хотин эрига вафо қилмай, ёмон йўлга кириб булғанганда
30ёки эри хотинини рашк қилиб, ундан шубҳалана бошлаганда, эр хотинини Эгамизнинг ҳузурига бошлаб келсин. Руҳоний эса шу қонунга биноан иш тутсин.
31Ўшанда эр гуноҳдан фориғ бўлади, аёл эса қилган гуноҳи учун жазосини тортади.
6–БОБ
Назр қилинганлар учун қоида
1-2Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: агар эркак ёки аёл онт ичиб, ўзини Эгамизганазр қилиб
[22] бағишлашга қарор қилган бўлса,
3у шароб ва ўткир ичимликлардан ўзини тийсин. Узум сиркасини ҳам, бошқа ўткир ичимликларни ҳам истеъмол қилмасин. Узумдан тайёрланган бирор ичимликни зинҳор ичмасин. Майизни ва узумни ҳеч оғзига олмасин.
4У ўзини назр қилган давр мобайнида узумдан тайёрланган бирор нарсани истеъмол қилмасин, ҳатто узумнинг дони ва пўстлоғини ҳам оғзига олмасин.
5Онт ичиб, белгилаган давр мобайнида сочига ҳам, соқолига ҳам устара тегмасин. У Эгамизга бағишланганлиги учун, назр қилинган кунлари тугагунга қадар сочларини ўстириб юрсин.
6-7Соч ўша одамнинг Эгамизга бағишланганлиги белгисидир. Шунинг учун ўша одам Эгамизга назр қилинган кунлари давомида мурдага яқинлашмасин. Отаси, онаси, ака–укаси ёки опа–сингилларидан бирортаси вафот этиб қолганда ҳам, у мурда ёнига бориб ўзини булғамасин.
8Назр қилинган кунлари давомида у Эгамизга бағишлангандир.
9Борди–ю, унинг олдида кимдир тўсатдан вафот этиб қолса, назр қилинган одамнинг боши ҳаром бўлган ҳисобланади. Шунинг учун назр қилинган одам етти кундан кейин сочини олдирсин. Шунда у яна пок бўлади.
10Саккизинчи куни эса Учрашув чодири кираверишига иккита каптар ёки иккита мусичани олиб келиб руҳонийга берсин.
11Руҳоний бу қушлардан биттасини гуноҳ қурбонлиги қилади, иккинчисини эса куйдириладиган қурбонлик қилади. Шундай қилиб, мурда туфайли ҳаром бўлган ўша одамни гуноҳидан поклайди. Назр қилинган одам ўша куниёқ ўзини қайтадан Эгамизга бағишлаши керак.
12У булғанганлиги учун олдинги кунлар ҳисобга кирмайди. У Эгамизга бағишланган назр кунларини бошқатдан бошлаши лозим. Бунинг учун у бир ёшли қўчқор қўзини айб қурбонлиги қилсин.
13Назр қилинганлар учун қонун қуйидагичадир: назр қилинган одам Эгамизга бағишлаган кунлари тугаганда, Учрашув чодири кираверишига келсин.
14У Эгамизга атаб қуйидаги қурбонлигу назрларни келтирсин: куйдириладиган қурбонлик учун бир ёшли нуқсонсиз қўчқор қўзини, гуноҳ қурбонлиги учун бир ёшли нуқсонсиз совлиқ қўзини, тинчлик қурбонлиги учун нуқсонсиз қўчқорни,
15уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назрини, бир сават хамиртурушсиз нонларни — зайтун мойи аралаштирилган сифатли ундан тайёрланган нонлар ва зайтунмойи суртилган чалпакларни.
16Руҳоний буларнинг ҳаммасини Эгамизга тақдим қилиб, гуноҳ қурбонлиги ва куйдириладиган қурбонлик қилсин.
17Сўнг қўчқорни дон ва шароб назри билан бирга Эгамизга тинчлик қурбонлиги қилсин. Шунингдек, саватдаги хамиртурушсиз нонларни ҳам келтирсин.
18Назр қилган одам Учрашув чодирига кираверишда назр қилинган сочини олдирсин. Кейин сочларини йиғиштириб олиб, тинчлик қурбонлиги куйдирилаётган оловга ташласин.
19У сочини олдириб бўлгандан сўнг, руҳоний қўчқорнинг пиширилган елкасини, саватдан бир дона хамиртурушсиз нонни, битта чалпакни олиб, назр қилинган одамнинг қўлига тутқизсин.
20Кейин руҳоний ўша нарсаларни Эгамизга бағишлаганини кўрсатиб, юқорига кўтарсин. Бу нарсалар руҳонийнинг муқаддас улуши бўлади. Булар — руҳоний юқорига кўтариши учун бериладиган қўчқор тўши ва назр қилинган қўчқор сонидан ташқари берилади. Шундан сўнг назр қилинган одам шароб ичиши мумкин.
21Назр қилинганлар учун қонун шундан иборатдир. Агар назр қилинган одам Эгамизга булардан ташқари яна бирон нарсани ваъда қилган бўлса, берган ваъдаси устидан чиқсин.
Руҳонийларнинг дуоси
22Эгамиз Мусога деди:
23— Ҳорун ва унинг ўғиллари Исроил халқини дуо қилганларида, шундай деб айтишлари керак:
24“Эгам сенга барака берсин,
Сени Ўз паноҳида асрасин!
25Эгам сенга очиқ юз билан боқсин,
Сенга илтифот қилсин.
26Эгам назарини сенга солсин,
Сенга тинчлик ато этсин!”
27Ҳорун ва унинг ўғиллари Исроил халқини Менинг номим билан дуо қилишсин
[23]. Шунда Мен Исроил халқига барака бераман.
7–БОБ
Йўлбошчиларнинг назрлари
1Мусо Муқаддас чодирни ўрнатиб бўлган куни
[24] чодирга мой суртиб муқаддас қилди. Сўнг чодирнинг барча ашёларига, қурбонгоҳга ва унинг барча буюмларига мой суртиб чиқиб, муқаддас қилди.
2Шундан кейин халқни рўйхатга олиш учун масъул бўлган йўлбошчилар
[25] — Исроил қабилаларининг уруғбошилари ўз назрларини келтиришди.
3Уларнинг Эгамизга келтирган назрлари олтита соябонли арава ва ўн иккита ҳўкиздан иборат эди. Ҳар бир йўлбошчи биттадан ҳўкиз ва ҳар иккита йўлбошчи биттадан арава олиб келган эди. Йўлбошчилар бу назрларини Эгамизга Муқаддас чодир олдида тақдим қилишди.
4Шунда Эгамиз Мусога айтди:
5“Улар олиб келган нарсаларни қабул қилиб ол. Бу нарсалардан Учрашув чодирида хизмат қилишда фойдаланинглар. Левилар нима иш қилишларига қараб, бу нарсаларни уларга тақсимлаб бер.”
6Шундай қилиб, Мусо араваларни ва ҳўкизларни левиларга тақсимлаб берди.
7Гершон уруғининг қиладиган хизматига яраша иккита арава ва тўртта ҳўкизни берди.
8Марори уруғининг қиладиган хизматига яраша эса тўртта арава ва саккизта ҳўкизни берди. Марори ва Гершон уруғлари руҳоний Ҳоруннинг ўғли Итамар назорати остида чодирда хизмат қилишарди.
9Қоҳот уруғига эса Мусо ҳеч нарса бермади, чунки улар чодирнинг муқаддас ашёлари учун масъул эдилар ва бу ашёларни елкада кўтариб боришлари лозим эди.
10Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин Исроил йўлбошчилари қурбонгоҳнинг бағишланишига ҳам ўз назрларини олиб келишди. Улар назрларини қурбонгоҳ олдига қўйишди.
11Эгамиз Мусога шундай деган эди: “Йўлбошчилар қурбонгоҳни бағишлаш маросимига олиб келган бу назрларни ҳар куни биттадан тақдим қилишсин.”
12Биринчи куни Яҳудо қабиласидан Оминадовнинг ўғли Нахшўн назрларини тақдим қилди.
13У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача
[26]. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
14Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол
[27] келадиган битта олтин пиёла.
15У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
16битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
17иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Оминадов ўғли Нахшўннинг назрлари ана шулардан иборат эди.
18Иккинчи куни Иссахор қабиласининг йўлбошчиси Зувор ўғли Натанил назрларини тақдим қилди.
19У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
20Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
21У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
22битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
23иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Зувор ўғли Натанилнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
24Учинчи куни Забулун қабиласининг йўлбошчиси Халон ўғли Элиёб назрларини тақдим қилди.
25У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
26Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
27У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
28битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
29иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Халон ўғли Элиёбнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
30Тўртинчи куни Рубен қабиласининг йўлбошчиси Шадувор ўғли Элизур назрларини тақдим қилди.
31У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
32Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
33У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
34битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
35иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Шадувор ўғли Элизурнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
36Бешинчи куни Шимўн қабиласининг йўлбошчиси Зуришадай ўғли Шалумиёл назрларини тақдим қилди.
37У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
38Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
39У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
40битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
41иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Зуришадай ўғли Шалумиёлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
42Олтинчи куни Гад қабиласининг йўлбошчиси Дувел ўғли Элиасаф назрларини тақдим қилди.
43У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
44Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
45У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
46битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
47иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Дувел ўғли Элиасафнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
48Еттинчи куни Эфрайим қабиласининг йўлбошчиси Омиҳуд ўғли Элишама назрларини тақдим қилди.
49У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
50Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
51У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
52битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
53иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Омиҳуд ўғли Элишаманинг назрлари ана шулардан иборат эди.
54Саккизинчи куни Манаше қабиласининг йўлбошчиси Падозур ўғли Гамалиэл назрларини тақдим қилди.
55У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
56Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
57У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
58битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
59иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Падозур ўғли Гамалиэлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
60Тўққизинчи куни Бенямин қабиласининг йўлбошчиси Гидўнах ўғли Авидон назрларини тақдим қилди.
61У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
62Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
63У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
64битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
65иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Гидўнах ўғли Авидоннинг назрлари ана шулардан иборат эди.
66Ўнинчи куни Дан қабиласининг йўлбошчиси Омишадайнинг ўғли Охазар назрларини тақдим қилди.
67У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
68Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
69У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
70битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
71иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Омишадай ўғли Охазарнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
72Ўн биринчи куни Ошер қабиласининг йўлбошчиси Охрон ўғли Пахиёл назрларини тақдим қилди.
73У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
74Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
75У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
76битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
77иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Охрон ўғли Пахиёлнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
78Ўн иккинчи куни Нафтали қабиласининг йўлбошчиси Энан ўғли Охир назрларини тақдим қилди.
79У қуйидаги назрларни берди: оғирлиги 330 мисқол бўлган битта кумуш лаган, оғирлиги 180 мисқол бўлган битта кумуш тоғорача. Иккаласи ҳам дон назри учун сифатли ун билан тўлдирилиб, унга зайтун мойи аралаштирилган эди.
80Тутатқи тўлдирилган, оғирлиги 25 мисқол келадиган битта олтин пиёла.
81У битта буқа, битта қўчқор, битта бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилди,
82битта такани гуноҳ қурбонлиги қилди,
83иккита ҳўкиз, бешта қўчқор, бешта така, бешта бир ёшли қўчқор қўзини тинчлик қурбонлиги қилди. Энан ўғли Охирнинг назрлари ана шулардан иборат эди.
84Шундай қилиб, Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин Исроил йўлбошчилари қурбонгоҳнинг бағишланишига олиб келган назрларнинг жами қуйидагича эди: ўн иккита кумуш лаган, ўн иккита кумуш тоғорача, ўн иккита олтин пиёла.
85Ҳар бир кумуш лаганнинг оғирлиги 330 мисқол, ҳар бир кумуш тоғорача 180 мисқол эди
[28]. Ҳаммаси бўлиб тақдим қилинган кумуш буюмларнинг оғирлиги икки пудга яқин эди
[29].
86Тутатқи тўлдирилган ҳар бир олтин пиёланинг оғирлиги 25 мисқол эди
[30]. Бу ўн икки олтин буюмнинг умумий оғирлиги 300 мисқол
[31] чиқди.
87Ўн иккита буқа, ўн иккита қўчқор, ўн иккита бир ёшли қўчқор қўзи куйдириладиган қурбонлик қилинди, қурбонликка қўшиб қилинадиган дон назри ҳам келтирилди. Ўн иккита така гуноҳ қурбонлиги қилинди.
88Йигирма тўртта ҳўкиз, олтмишта қўчқор, олтмишта така, олтмишта бир ёшли қўчқор қўзи тинчлик қурбонлиги қилинди. Мусо қурбонгоҳга мой суртиб муқаддас қилгандан кейин, қурбонгоҳнинг бағишланишига ана шу назрлар тақдим қилинган эди.
89Мусо Эгамиз билан гаплашиш учун Учрашув чодирига кирганда, Эгамизнинг овозини эшитди. Овоз аҳд сандиғининг
[32] қопқоғи устидаги иккита каруб oрасидан келаётган эди.
8–БОБ
Ҳорун мойчироқларни ўрнатади
1Эгамиз яна Мусога деди:
2“Ҳорунга айт, у еттала мойчироқничироқпояга ўрнатганда, мойчироқларнинг нури чироқпоянинг олд томонини ёритадиган қилиб ўрнатсин.”
3Ҳорун Мусо орқали Эгамиз амр бергандай қилди: еттала мойчироқни чироқпоянинг олд томонини ёритадиган қилиб ўрнатди.
4Чироқпоя Эгамиз Мусога кўрсатган намуна бўйича
[33], таглигидан тортиб гулларигача зарб қилинган олтиндан ясалган эди.
Левилар покланиб Худога бағишланади
5Эгамиз Мусога яна айтди:
6“Исроил халқи орасидан левиларни ажратиб олиб, қуйидаги йўл билан уларни покла
[34]:
7левиларга гуноҳдан поклайдиган сувни сеп. Улар устара билан бутун баданларини қириб тозалашсин, кийимларини ювишсин. Шундан сўнг улар пок бўлишади.
8Сўнгра улар буқани ва буқага қўшиб назр қилинадиган зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни олиб келишсин. Бундан ташқари, бошқа бир буқани гуноҳ қурбонлиги қилиш учун олиб келишсин.
9Сўнг бутун жамоани тўпла, левиларниУчрашув чодири олдига олиб кел.
10Левиларни Мен, Эгангизнинг ҳузурига олиб келганингда, Исроил халқи левиларга қўлларини қўйсин.
11Ҳорун левиларни Исроил халқидан махсус назр сифатида Мен, Эгангизга, бағишласин, токи левилар Менга хизмат қилишсин.
12Левилар қўлларини буқаларнинг бошига қўйишсин. Ҳорун бир буқани гуноҳ қурбонлиги, иккинчи буқани эса куйдириладиган қурбонлик қилиб, левиларни гуноҳлардан покласин.
13Кейин левиларни Ҳорун ва унинг ўғиллари рўпарасига турғизиб қўй. Левиларни махсус назр сифатида Мен, Эгангизга, бағишла.
14Шундай қилиб, левиларни Исроил халқи орасидан ажратиб ол. Левилар Меники бўлади.
15Левиларни поклаб, махсус назр сифатида Менга бағишлаганингдан сўнг, улар хизмат қилиш учун Учрашув чодирига кира оладилар.
16Мен левиларни Исроил халқи орасидан Ўзим учун олганман. Уларни Ўзим учун, Исроил аёлларидан туғилган барча тўнғич ўғиллари ўрнига олганман.
17Чунки Исроил халқининг ҳамма тўнғичлари — одамнинг тўнғич ўғлидан тортиб молларнинг биринчи эркак боласигача Меникидир. Мисрда ҳамма тўнғичларни нобуд қилган куним Мен Исроил халқининг тўнғич ўғилларини Ўзим учун ажратиб олганман.
18Исроил халқи орасидаги ҳамма тўнғич ўғиллар ўрнига эса левиларни олганман.
19Левиларни Исроил халқи орасидан ажратиб олиб, Ҳорун ва унинг ўғиллари ихтиёрига топширганман. Левилар Исроил халқи номидан Учрашув чодирида хизмат қилиб, уларни чодирга яқин келиб қолишидан юз берадиган кулфатдан ҳимоя қилади
[35].”
20Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси левиларни Эгамизга бағишладилар. Хуллас, Эгамизнинг левилар ҳақида Мусога берган амрларини бажардилар.
21Левилар покланишди, кийимларини ювишди. Ҳорун уларни махсус назр сифатида Эгамизга бағишлаб, поклаш маросимини ўтказди.
22Шундан кейин левилар Ҳорун ва унинг ўғиллари назорати остида Учрашув чодирида хизмат адо этиш учун у ерга кирдилар. Шундай қилиб, Эгамиз левилар ҳақида Мусога қандай амр этган бўлса, Исроил халқи унинг амрларини адо этди.
23Эгамиз яна Мусога айтди:
24“Левилар қуйидаги қоидага риоя қилишсин: йигирма беш ва ундан юқори ёшдаги левилар Учрашув чодиридаги хизматини бошлашсин.
25Эллик ёшда эса хизматидан бўшаб, бошқа хизмат қилишмасин.
26Хизматидан бўшаган левилар Учрашув чодирида хизмат қилаётган биродарларига ёрдам беришлари мумкин. Лекин бирор иш учун масъулиятни ўз бўйинларига олишмасин. Левиларнинг мажбуриятларини шу йўл билан аниқлаб бер.”
9–БОБ
Фисиҳ зиёфати
1Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин иккинчи йилнинг биринчи ойида
[36]Эгамиз Синай саҳросида Мусога деди:
2“Исроил халқига айт, улар Фисиҳ зиёфатини белгиланган вақтда,
3шу ойнинг ўн тўртинчи куни оқшомда нишонлашсин. Байрамнинг ҳамма қонун–қоидаларига риоя қилишсин.”
4Шундай қилиб, Мусо Исроил халқига: “Фисиҳ зиёфатини нишонланглар”, деб буйруқ берди.
5Исроил халқи биринчи ойнинг ўн тўртинчи куни оқшомда Синай саҳросида Фисиҳ зиёфатини нишонлади. Улар ҳамма нарсани Эгамизнинг Мусога берган амри бўйича қилишди.
6Бироқ одам мурдасига тегиб ҳаром бўлганлар ўша куни Фисиҳ зиёфатида иштирок этиша олмади. Улар ўша куниёқ Мусо билан Ҳоруннинг ҳузурига келиб шундай дейишди:
7— Биз мурдага текканимиз учун ҳароммиз. Лекин нима учун биз четда қолишимиз керак? Биз ҳам, Исроил халқи қатори, белгиланган вақтда Эгамизга қурбонлик келтирмоқчимиз!
8Мусо уларга:
— Кутиб туринглар–чи, Эгамиз сизлар тўғрингизда қандай амр берар экан, эшитай, — деб жавоб берди.
9Мусога Эгамиз шундай жавоб берди:
10— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Бирортангиз ёки авлодларингиздан кимдир мурдага тегиб ҳаром бўлса ёки сафарга кетган бўлса, Эгамизга бағишланган Фисиҳ зиёфатини нишонлайверсин.
11Бундай одамлар байрамни иккинчи ойнинг
[37] ўн тўртинчи куни оқшомда нишонлаб, қурбонлик
[38] гўштини хамиртурушсиз нон ва тахир ўтлар билан бирга ейишсин.
12Эрталабгача таомдан қолдиришмасин. Қурбонликнинг бирорта суягини синдиришмасин. Фисиҳ зиёфатини ҳамма қонунларга мувофиқ нишонлашсин.
13Лекин биронта одам пок бўлиб, сафарда бўлмаса ва шунга қарамай, Фисиҳ зиёфатини нишонлашдан бош тортса, белгиланган вақтда Эгамизга бағишлаб қурбонлик қилмагани учун Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин. Шундай қилиб, у ўз гуноҳи учун жазосини тортади.
14Орангизда яшаётган мусофир Эгамизга бағишланган Фисиҳ зиёфатини нишонламоқчи бўлганда, ўша қонун–қоидаларга риоя қилиши лозим. Ҳаммангиз учун — сизлар ва мусофирлар учун қонун битта бўлсин.”
Алангали булут
15Муқаддас чодир ўрнатилган куни
[39] чодирни
[40] булут қоплаб олди. Оқшомдан эрталабгача Муқаддас чодир тепасидаги булутнинг кўриниши алангага ўхшар эди.
16Ҳар доим шу аҳвол юз берарди: чодирни кундузи булут қоплаб олар, тунда эса булут алангага ўхшаб турарди.
17Булут чодир тепасидан кўтарилгач, Исроил халқи йўлга чиқарди. Булут тўхтаган жойда эса Исроил халқи чодир тикарди.
18Исроил халқи Эгамизнинг амри билан йўлга чиқар ва Эгамизнинг амри билан чодир тикарди. Булут Муқаддас чодир тепасида турган вақт мобайнида, улар ҳам жойларидан силжимас эдилар.
19Булут чодир тепасида узоқ кунлар туриб қолганда ҳам, Исроил халқи Эгамизнинг талабига риоя қилиб, йўлга чиқмасди.
20Баъзан эса булут чодир тепасида озроқ кун турарди. Бундай пайтда ҳам Исроил халқи Эгамизнинг амрига мувофиқ тўхтарди, Унинг амри билан йўлга чиқарди.
21Айрим вақтларда эса булут чодир тепасида бор–йўғи бир кечагина туриб, эрталаб кўтарилар эди. Шунда Исроил халқи ҳам йўлга чиқарди. Булут кўтарилган пайти, кечаси бўладими, кундузи бўладими, Исроил халқи ҳам йўлга чиқарди.
22Баъзан булут икки кун, бир ой ёки узоқроқ вақт мобайнида чодир тепасида туриб қоларди. Шунда Исроил халқи ҳам қароргоҳда қолиб, йўлга чиқмасди. Булут кўтарилгандан сўнг Исроил халқи йўлга чиқарди.
23Улар Эгамизнинг амри билан тўхтаб, Унинг амри билан йўлга чиқишарди. Мусо орқали Эгамиз берган амрларига мувофиқ ҳамма талабларни бажаришар эди.
10–БОБ
Кумуш карнайлар
1Эгамиз Мусога айтди:
2“Сен иккита кумуш карнай ясаттир, карнайлар зарб уриб ясалган бўлсин. Бу карнайлар жамоани йиғиш ҳамда йўлга чиқиш вақтини эълон қилиш учун керак бўлади.
3Карнайларнинг иккаласи чалинганда, бутун жамоа сенинг олдингга — Учрашув чодири киравериши олдига тўплансин.
4Карнайнинг биттаси чалинганда эса, Исроил қабилаларининг йўлбошчилари сенинг олдингга йиғилиб келишсин.
5Карнай қисқа чалинганда, шарқдаги қароргоҳда турган қабилалар йўлга чиқишсин.
6Иккинчи марта қисқа чалинганда эса, жанубдаги қароргоҳда турган қабилалар йўлга чиқишсин. Карнайнинг қисқа садоси йўлга чиқиш кераклигини билдиради
[41].
7Жамоани йиғиш лозим бўлганда эса, карнайлар бошқача садо чиқариб чалинсин.
8Карнайни Ҳоруннинг ўғиллари, руҳонийлар чалишлари лозим. Бу амр сизлар учун ва сизларнинг авлодларингиз учун доимий қонун–қоидадир.
9Юртингизга бостириб келган душманга қарши жангга отланаётганингизда, хатардан дарак бериб карнайларни чалинглар. Шунда Мен, Эгангиз Худо, сизларга ёрдам бериб, сизларни душманларингиз қўлидан халос қиламан.
10Шунингдек, хурсандчилик кунларингизда — белгиланган байрамларингизда ва ой бошида қурбонликлар куйдирганингизда ҳамда тинчлик қурбонликларини келтирганингизда карнайларни чалинглар. Шунда Мен, Эгангиз Худо, сизларга ёрдам бераман. Зотан, Мен Эгангиз Худоман.”
Исроил халқи Синайдан кетади
11Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин иккинчи йилнинг иккинчи ойи
[42] йигирманчи кунида булут Муқаддас аҳд чодири
[43] тепасидан кўтарилди.
12Шундан сўнг Исроил халқи Синай саҳросидан сафарга чиқди
[44]. Ниҳоят, булут Порон саҳросида
[45] тўхтади.
13Улар биринчи марта Эгамизнинг Мусо орқали берган амрига кўра, йўлга чиққан эдилар.
14Биринчи бўлиб, Оминадов ўғли Нахшўн бошчилигида Яҳудо қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди.
15Иссахор қабиласига Зувор ўғли Натанил бошчилик қилар эди.
16Забулун қабиласига Халон ўғли Элиёб бошчилик қилар эди.
17Шундан кейин Муқаддас чодир йиғиштириб олинди. Гершон ва Марори уруғлари чодирни кўтариб, йўлга чиқишди.
18Кейин Шадувор ўғли Элизур бошчилигида Рубен қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди.
19Шимўн қабиласига Зуришадай ўғли Шалумиёл бошчилик қилар эди.
20Гад қабиласига Дувел ўғли Элиасаф бошчилик қилар эди.
21Кейин чодирнинг муқаддас ашёларини кўтарган Қоҳот уруғи йўлга чиқди. Улар қароргоҳ қуриладиган жойга етиб боргунларича, Муқаддас чодир ўрнатиб бўлиниши керак эди.
22Кейин Омиҳуд ўғли Элишама бошчилигида Эфрайим қароргоҳида турган қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди.
23Манаше қабиласига Падозур ўғли Гамалиэл бошчилик қиларди.
24Бенямин қабиласига Гидўнах ўғли Авидон бошчилик қиларди.
25Энг охирида Омишадай ўғли Охазар бошчилигида Дан қароргоҳидаги қабилалар ўз байроғи остида гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқишди. Улар Исроил қароргоҳларининг қоровуллар бўлинмасини ташкил қилишган эди.
26Ошер қабиласига Охрон ўғли Пахиёл бошчилик қиларди.
27Нафтали қабиласига Энан ўғли Охир бошчилик қиларди.
28Исроил халқи доим шу тартибда гуруҳ–гуруҳ бўлиб йўлга чиқар эди.
29Мусо ўзининг қайнағаси, Мидиёнлик Ятро
[46] ўғли Хўвовга деди:
— Эгамиз, сизларга бераман, деб ваъда қилган юртга биз кетяпмиз, сиз ҳам биз билан юринг. Эгамиз бизга кўп яхшиликларни ваъда қилган, агар биз билан борсангиз, биз ҳам сизга яхшилик қиламиз.
30— Бормайман, — деди Хўвов, — мен ўз юртимга — ўзимнинг қариндошларим олдига қайтиб кетаман.
31— Илтимос, бизни ташлаб кетманг! — деди унга Мусо. — Саҳронинг қайси жойига чодир тикиш кераклигини сиз биласиз. Сиз бизнинг кўзимиз бўласиз.
32Агар биз билан бирга борсангиз, Эгамиз бизга қилган ҳамма яхшиликларни сиз билан баҳам кўрамиз.
33Улар Эгамизнинг муқаддас тоғини
[47] тарк этганларидан сўнг, уч кун йўл юришди. Чодир тикадиган жойни топиш учун Эгамизнинг аҳд сандиғи доимо олдинда борарди.
34Улар кундуз куни йўл юрганларида, Эгамизнинг булути уларнинг устида борар эди.
35Сандиқ йўлга чиққанда, Мусо шундай дерди:
“Қўзғал, эй, Эгам,
Сенинг ғанимларинг тумтарақай бўлсин.
Сени кўролмаганлар олдингдан қочиб кетсин.”
36Аҳд сандиғи тўхтаганда эса Мусо шундай дерди:
“Қайт, эй, Эгам,
Минг–минглаб Исроил халқи орасига!”
11–БОБ
Тавера номли жой
1Халқ қийинчиликлардан минғирлаб нолиб, Эгамизни қаттиқ ранжитди. Эгамиз уларнинг минғирлаб нолишини эшитиб, ғоят ғазабланганидан қароргоҳга аланга туширди. Аланга авж олиб, қароргоҳнинг четларини куйдириб юборди.
2Халқ Мусога фарёд қилди. Мусо Эгамизга илтижо қилган эди, аланга ўчди.
3Эгамизнинг алангаси қароргоҳни ёндиргани учун бу жойга Тавера
[48], деб ном берилди.
Мусо етмишта оқсоқолни танлайди
4Исроил халқи орасидаги қаланғи–қасанғиларнинг
[49] нафсига ўт тушди. Исроил халқи ҳам уларга қўшилишиб фиғон чекиб, зорлана бошлади: “Қани, энди гўшт бўлса!
5Биз Мисрда текинга балиқ, бодринг, қовун, пиёз, порей пиёзи, саримсоқ еяр эдик.
6Энди эса силламиз қуриган, маннадан
[50] бошқа ейдиган ҳеч нарса йўқ.”
7Манна кашнич уруғига ўхшарди, унинг ранги дарахт елими рангидай эди.
8Халқ маннани ердан йиғиштириб олар, тегирмонда янчиб ёки ҳавончада туйиб, сўнг қозонга солиб қайнатарди, нон ҳам ёпарди. Унинг мазаси зайтун мойи қўшиб ёпилган нонга ўхшарди.
9Тунда қароргоҳга шабнам тушганда, шабнам билан бирга манна ҳам ёғиларди.
10Ҳамма одамлар оила аъзолари билан бирга ўз чодирларига кираверишда туриб фарёд қилишаётган эди. Буни эшитган Мусо қаттиқ ранжиди. Эгамизнинг ғазаби ҳам аланга олди.
11Шунда Мусо Эгамизга деди:
— Нимага қулингнинг бошига шунча азобларни солдинг? Нима учун мендан марҳаматингни дариғ тутдинг? Нима учун бу халқнинг оғирлигини менга юкладинг?
12Шу халқнинг ҳаммасини мен қорнимда кўтариб юрганмидим?! Уларни мен туққанмидим?! Нимага унда Сен менга: “Энага чақалоқни кўтариб юргандай, сен бу халқни Мен ота–боболарингга ваъда қилган юртга қўлларингда кўтариб бор”, деб айтяпсан?
13Улар йиғлаб, бизга гўшт бер, деб айтишяпти! Шунча халққа гўштни қаердан топиб бераман, ахир?!
14Бу халқнинг оғирлигини мен бир ўзим кўтара олмайман. Бунга ортиқ чидай олмайман.
15Агар менга муносабатинг шу бўлса, ҳозироқ жонимни олиб қўя қол. Борди–ю, Сендан марҳамат топган бўлсам, менинг бунчалик хор бўлишимга йўл қўйма.
16Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Менга Исроил оқсоқолларидан етмиштасини йиғиб бер. Улар халқнинг орасида йўлбошчи деб тан олинган обрўли одамлардан бўлишсин. Уларни Учрашув чодирига олиб келиб, ўзингнинг ёнингга турғизиб қўй.
17Мен тушиб келиб, у ерда сен билан гаплашаман. Сўнг сенга берган Руҳимдан олиб, уларга ҳам бераман. Сен бу халқнинг оғирлигини ёлғиз ўзинг кўтармаслигинг учун, улар ёнингга кириб, оғирингни енгил қилишади.
18Халққа эса шу гапни айт: “Эртанги кунга тайёрланиб покланинглар
[51], гўшт ейсизлар. Сизлар Эгамизнинг қулоғи остида минғирлаб нолиб, қани, энди гўшт бўлса, биз Мисрда давр сурган эканмиз, деб фарёд қилдингизлар. Шунинг учун Эгамиз сизларга гўшт беради, сизлар гўшт ейсизлар.
19Сизлар гўштни бир–икки кун эмас, беш–ўн кун ҳам эмас, йигирма кун ҳам эмас,
20балки бир ой давомида — гўшт бурниларингиздан чиққунча, кўнглингизга ургунча ейсизлар. Чунки сизлар, Мисрдан чиқишимизнинг нима кераги бор эди, дея минғирлаб нолиб, орангиздаги Эгангизни рад этдингиз.”
21Лекин Мусо Эгамизга айтди:
— Менинг ёнимдаги бу халқ 600.000 жондан иборат. Сен эса: “Уларни бир ой давомида гўшт билан боқаман”, деяпсан!
22Бор мол–қўйимизни сўйсак ҳам, денгиздаги ҳамма балиқларни йиғиштириб келсак ҳам, уларни тўйдира олармидик?!
23Эгамиз шунда Мусога айтди:
— Нима, Мен, Эгангнинг қўли калтамиди?! Менинг сенга айтган гапларим бажо бўлиши ёки бўлмаслигини энди кўрасан.
24Шундан кейин Мусо ташқарига чиқиб, Эгамизнинг сўзларини халққа етказди. Сўнг етмишта халқ оқсоқолини йиғиб, уларни Муқаддас чодир атрофига жойлаштирди.
25Шунда Эгамиз булут ичида тушиб келиб, Мусо билан гаплашди, Мусога берган Ўз Руҳидан олиб, етмишта оқсоқолга берди. Руҳ оқсоқолларни қамраб олди ва улар зикр туша бошладилар. Лекин бундай ҳол бошқа такрорланмади.
26Етмишта оқсоқолнинг иккитаси Муқаддас чодирга бормай қароргоҳда қолган эди. Бирининг исми Элдод, иккинчисиники Мидод эди. Бироқ Эгамизнинг Руҳи уларни ҳам қамраб олди, улар ҳам қароргоҳда зикр туша бошладилар.
27Бир ўспирин югуриб келиб, Мусога: “Элдод билан Мидод қароргоҳда зикр тушишяпти”, деди.
28Мусонинг ёрдамчиси, ёшлигидан унга хизмат қилиб келган
[52] Нун ўғли Ёшуа деди:
— Мусо ҳазратлари! Уларни тўхтатинг!
29Мусо эса унга шундай жавоб берди:
— Сен менинг манфаатимни кўзлаб, шу гапларни айтяпсанми? Менга қолса, Эгамнинг бутун халқи пайғамбар бўлсин, Эгамиз Ўз Руҳини уларнинг ҳаммасига берсин, дейман!
30Шундан сўнг Мусо билан Исроил оқсоқоллари қароргоҳга қайтиб келишди.
Эгамиз беданалар юборади
31Эгамиз шамол қўзғатди. Шамол денгиздан
[53] беданаларни учириб келиб, уларни қароргоҳга ва қароргоҳ атрофига уюб ташлади. Беданалар қароргоҳнинг айланаси бўйлаб бир кунлик масофада, икки тирсак баландликда учиб юрган эди
[54].
32Халқ ўша куни кундузи ва кечаси, кейинги куни ҳам эртадан кечгача бедана йиғиштирди. Энг оз терган одамники олтмиш сават
[55] чиқди. Улар беданаларни қуритиш учун бутун қароргоҳ атрофига ёйиб ташлашди.
33Лекин одамлар гўштни энди оғзига олиб, ҳали ейишга ҳам улгурмаган эдиларки, Эгамиз халққа ғазабини сочиб, қақшатқич ўлат юборди.
34Бу ерга Хиврут–Хаттаво
[56], деб ном берилди, чунки бу ерга нафси бузуқ одамлар дафн қилинганди.
35Халқ Хиврут–Хаттаводан Хазерўтга қараб йўлга чиқди. Улар Хазерўтга етиб борганларидан кейин қароргоҳ қуришди.
12–БОБ
Марям жазоланади
1Мусо Ҳабашистонлик
[57] аёлга уйлангани учун, Марям ва Ҳорун Мусога қарши гапирдилар.
2Иккови: “Эгамиз ёлғиз Мусо орқали гапирибдими?! У биз орқали ҳам гапирмаганми?!” дейишди. Эгамиз уларнинг бу гапини эшитди.
3Мусо жуда камтар одам эди, ер юзида камтарликда унга тенг келадигани йўқ эди.
4Эгамиз бирдан Мусо, Ҳорун ва Марямга:
— Учовингиз ҳам Учрашув чодирига келинглар! — деб амр берди.
Шундан сўнг учовлари Учрашув чодирига келишди.
5Эгамиз устун шаклидаги булутда тушиб, чодирга кираверишда турди ва Ҳорун билан Марямни чақирди. Иккови олдинга чиқди.
6Эгамиз уларга деди:
— Менинг сўзларимни эшитиб олинглар. Орангизда пайғамбар бўлганда, Мен, Эгангиз, Ўзимни уларга ваҳийда аён қиламан, улар билан тушларида гаплашаман.
7Лекин қулим Мусо билан бошқача гаплашаман. Менинг бутун халқим орасида ишончлиси Мусодир
[58].
8Мен у билан жумбоқли башоратлар орқали эмас, балки юзма–юз, очиқ–ойдин гаплашаман. Мусо Мен, Эгангизнинг шарпасини кўради. Наҳотки сизлар Менинг қулим Мусога қарши гапиришдан қўрқмадингизлар?!
9Эгамиз улардан қаттиқ ғазабланиб, узоқлашди.
10Булут чодир тепасидан кетиши биланоқ, Марям тери касаллигига
[59] чалиниб, қордай оппоқ бўлиб қолди. Ҳорун буни кўриб,
11Мусога ёлворди:
— Эй, ҳазратим, биз аҳмоқлик қилиб қўйдик! Ўтинаман, гуноҳимиздан ўтинг!
12Марям она қорнидаёқ чирий бошлаган ўлик чақалоққа ўхшаб қолмасин!
13Шунда Мусо Эгамизга илтижо қилиб:
— Эй, Худо, унга шифо бер! — деб ёлворди.
14Эгамиз эса Мусога шундай жавоб берди:
— Агар Марямнинг ўз отаси унинг юзига тупурганда, у етти кун шарманда бўлиб юрмасмиди?! Марямни қароргоҳдан чиқариб юборинглар, у етти кундан кейингина қароргоҳга қайтиб келиши мумкин.
15Шундай қилиб, Марям қароргоҳдан ҳайдаб чиқарилди. У етти кун қароргоҳдан ташқарида бўлди. У қайтиб келмагунча халқ йўлга чиқмай турди.
13–БОБ
Айғоқчилар
1Шундан сўнг халқ Хазерўтдан йўлга чиқиб, Порон саҳросига
[60] келиб қароргоҳ қурди.
2Эгамиз Мусога деди:
3“Мен Исроил халқига бераётган Канъон юртига айғоқчилар юбор. Ҳар бир қабиладан биттадан йўлбошчини жўнат.”
4Мусо, Эгамизнинг амрига мувофиқ, қабила йўлбошчиларини Порон саҳросидан Канъон юртига жўнатди.
5Уларнинг исми қуйидагичадир:
Рубен қабиласидан — Заккур ўғли Шаммува.
6Шимўн қабиласидан — Хўри ўғли Шофот.
7Яҳудо қабиласидан — Яфунах ўғли Холиб.
8Иссахор қабиласидан — Юсуф ўғли Йихал.
9Эфрайим қабиласидан — Нун ўғли Хўшея
[61].
10Бенямин қабиласидан — Рофу ўғли Палти.
11Забулун қабиласидан — Сўди ўғли Гаддиэл.
12Юсуф қабиласидан, яъни Манаше қабиласидан — Сусих ўғли Гадди.
13Дан қабиласидан — Гамали ўғли Омиёл.
14Ошер қабиласидан — Микойил ўғли Сатур.
15Нафтали қабиласидан — Вофси ўғли Нахби.
16Гад қабиласидан — Мохи ўғли Гувал.
17Мусо Канъон юртига айғоқчиликка юборган одамларнинг исми ана шулардир. Мусо Нун ўғли Хўшеянинг исмини ўзгартириб, уни Ёшуа, деб атади
[62].
18Мусо уларни Канъон юртига айғоқчиликка юборар экан, шундай деди: “Шимолга қараб юринглар, Нагав чўлини
[63] айланиб чиққанингиздан кейин, чўлдан шимолда жойлашган қирли ерларни ҳам кўриб чиқинглар.
19У ерлар қандай жой, у ерда яшаётган халқ кучлими ёки заифми, кўпми ёки озми,
20юрти яхшими ёки ёмонми, шаҳарлари девор билан ўралганми ёки йўқми,
21ерлари унумдорми ёки камҳосилми, дарахтлари борми ёки йўқми, билиб келинглар. Ўша юртнинг меваларидан олиб келишнинг иложини қилинглар.” Узум мавсуми энди бошланган эди.
22Шундай қилиб, айғоқчилар шимолга қараб кетишди. Зин чўлидан бошлаб, Лево–Хомат
[64] яқинидаги Рехоб шаҳригача бўлган ҳамма жойларни кўздан кечириб чиқишди.
23Даставвал улар Нагав чўлини кесиб ўтиб, Хеврон шаҳрига
[65] боришганди. Ўша ерда Иноқдан келиб чиққан
[66] Охиман, Шешай ва Талмай уруғлари яшашарди. Хеврон Мисрдаги Зўван шаҳридан етти йил олдин қурилган эди.
24У ердан айғоқчилар Эшкўл сойлигига бориб, бир бош узумни шохи билан қирқиб олишганди. Бу бош узумни икки киши ходага осиб кўтариб кетганди. Бундан ташқари, улар анор ва анжирлардан ҳам олишганди.
25Айғоқчилар сойликдан бир бош узум қирқиб олганлари учун ўша сойликка Эшкўл
[67], деб ном берилди.
26Ниҳоят, улар юртни кўриб чиқиб, қирқинчи куни қайтишди.
27Порон саҳросидаги Кадешга
[68] — Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси олдига келишди. Уларга кўрган–билганларини айтиб, ўша юртнинг меваларини кўрсатишди.
28Улар Мусога шундай деб айтишди:
— Сиз бизни юборган юртга бордик, у ерда чиндан ҳам сут ва асал оқиб ётибди
[69]. Мана бу мевалар ўша ердан.
29Лекин у ердаги халқлар кучли, шаҳарлари мустаҳкам ва ниҳоятда улкан экан. Биз у ерда ҳатто Иноқ авлодини
[70] ҳам кўрдик!
30Омолек халқи — Нагав чўлида, Хет, Ёбус ва Амор халқлари — қирларда, Канъон халқи эса Ўрта ер денгизи қирғоқларида ва Иордан дарёси бўйларида истиқомат қилишар экан.
31Холиб Мусонинг рўпарасида турган халқни тинчлантириб:
— Бўла қолинглар, ўша юртга ҳужум қилиб, уни эгаллаб олайлик. Ўша юртни босиб олишга албатта кучимиз етади, — деди.
32Лекин Холиб билан бирга борганлар:
— У халққа бас кела олармидик?! Улар биздан кучлироқ–ку! — дейишди.
33Шундай қилиб, улар ўзлари кўриб келган юрт тўғрисида Исроил халқи орасида бўлмағур миш–мишлар тарқата бошлашди: “Биз кўриб келган юрт у ерда яшашга борадиганларни ютиб юборар экан. Ўша юртдаги ҳамма одамлар дев қомат экан.
34Биз у ерда ҳатто улкан паҳлавонлар
[71] уруғидан бўлган Иноқ авлодини кўрдик. Уларнинг олдида ўзимизни худди чигирткадай ҳис қилдик. Ҳа, уларнинг назарида ҳам биз чигирткадай эдик.”
14–БОБ
Халқ зорланади
1Кейин бутун жамоа фиғон чекиб, тун бўйи йиғи–сиғи қилиб чиқди.
2Жамики Исроил халқи Мусо ва Ҳорундан минғирлаб нолиб, уларга шундай деди:
— Қанийди, Мисрда ўлиб кетганимизда ёки шу саҳрода жон берганимизда эди!
3Агар жангда қирилиб кетадиган бўлсак, нима учун Эгамиз бизни ўша юртга олиб боряпти? Бизнинг хотину бола–чақаларимиз душманга ўлжа бўлади–ку! Бундан кўра, Мисрга қайтиб кетганимиз яхшироқ эмасми?!
4Шундан сўнг улар ўзаро: “Ўзимизга бир йўлбошчи танлаймиз–у, Мисрга қайтиб кетамиз”, деб келишиб олишди.
5Мусо билан Ҳорун эса бутун Исроил жамоаси олдида мук тушишди.
6Юртни кўриб келган айғоқчиларнинг иккитаси Нун ўғли Ёшуа ва Яфунах ўғли Холиб қайғудан кийимларини йиртишди.
7Иккови жамики Исроил жамоасига дейишди:
— Биз кўриб келган юрт — жуда ҳам яхши жой!
8Агар Эгамиз биздан мамнун бўлса, У бизни ўша юртга олиб киради, сут ва асал оқиб ётган ўша юртни
[72] бизга беради.
9Фақат Эгамизга қарши исён қилманглар! У юртнинг халқидан қўрқманглар! Улар биз учун осон ўлжа бўлишади. Улар пушти паноҳидан айрилган, Эгамиз эса биз билан бўлади. Улардан қўрқманглар!
10Лекин бутун жамоа: “Ёшуа ва Холибни тошбўрон қиламиз!” деб пўписа қилди.
Шунда Эгамиз улуғворлигини Учрашув чодирида жамики Исроил халқига зоҳир қилди.
Мусо халқ учун ибодат қилади
11Эгамиз Мусога деди:
— Қачонгача бу халқ Мени хўрлайди?! Уларнинг орасида қанча мўъжиза кўрсатган бўлсам–у, қачонгача Менга ишонмай юради?!
12Мен ўлат юбориб бу халқни қириб ташлайман. Сендан эса улардан ҳам кучлироқ ва буюкроқ бир халқ яратаман.
13Аммо Мусо Эгамизга шундай жавоб қилди:
— Сен бу халқни Ўз қудратинг билан Мисрликлар орасидан олиб чиққан эдинг–ку! Агар халқингни қириб ташласанг, Мисрликлар бу ҳақда эшитишади.
14Улар бу юртда истиқомат қилаётган халқларга ҳам бу ҳақда хабар беришади. Эй, Эгам, ўша халқлар Сен биз билан эканингни билишади. Сен биз билан юзма–юз кўришганингни, Сенинг булутинг доимо бизнинг тепамизда турганини, Сен бизни кундузи устун шаклидаги булут ичида, кечаси устун шаклидаги аланга ичида йўлга бошлаганингни улар билишади, ахир!
15-16Борди–ю, сен халқингнинг ҳаммасини бирдай қириб ташласанг, Сенинг улуғворлигинг ҳақида эшитган халқлар: “Исроил халқининг Эгаси қасам ичиб ваъда берган юртга Ўз халқини олиб кира олмагани учун, уларни саҳрода нобуд қилиб юборибди”, — деб айтишмайдими?!
17Ё, Раббий, илтижо қиламан, Ўз матонатингни кўрсат. Сен Ўзинг айтгансан
[73]:
18“Мен, Эгангизнинг жаҳли тез чиқмас, содиқ севгим мўлдир. Фосиқликни, исённи кечираман. Лекин айбдорни асло жазосиз қолдирмайман. Мен уларни жазолаб, уларнинг гуноҳлари оқибатини болаларига, набираларига ва чевараларига олиб келаман.”
19Ўтинаман, чексиз севгинг туфайли бу халқнинг гуноҳидан ўт. Ахир, Сен уларни Мисрдан чиққанларидан бери кечириб келяпсан.
20— Илтимосингга мувофиқ уларни кечираман, — деди Эгамиз Мусога.
21— Лекин Мен барҳаёт Худо бўлганим ҳақи, ер юзини тўлдирган улуғворлигим ҳақи, онт ичиб айтаманки,
22-23бу одамларнинг бирортаси Мен оталарига ваъда қилган юртга кирмайди. Улар Менинг буюк қудратимни, Мисрда ва саҳрода қилган мўъжизаларимни кўра туриб Менга қулоқ солмадилар, Мени қайта–қайта синадилар. Мени хўрлаган бу одамлар Канъон юртини кўрмайдилар.
24Лекин қулим Холиб бундайлардан эмас. У Менга содиқ қолди. Шунинг учун Мен уни ўзи кўриб келган ўша юртга олиб кираман. Унинг насли юртни эгаллайди.
25Энди эса Омолек ва Канъон халқлари яшайдиган водийларга бора кўрманглар. Эртагаёқ орқага қайтинглар, Қизил денгиз
[74] томон йўл олиб, саҳрога боринглар.
Эгамиз халқни шикоят қилгани учун жазолайди
26Эгамиз Мусо билан Ҳорунга деди:
27— Қачонгача бу қабиҳ жамоа Мендан нолийверади?! Мен Исроил халқининг минғирлаб нолишини эшитдим.
28Уларга бориб Менинг шу гапимни айт: “Барҳаёт Худо бўлганим ҳақи, онт ичиб айтаманки, Мен сўраганларингизнинг ҳаммасини
[75] сизларга бераман. Мен, Эгангиз, айтдим.
29Жасадларингиз мана шу саҳрода қолади. Рўйхатга кирган йигирма ва ундан юқори ёшдагилар — Мендан минғирлаб нолиганларнинг ҳаммаси
30Мен онт ичиб, сизларга яшаш учун бермоқчи бўлган юртга киришмайди. У юртга фақат Яфунах ўғли Холиб билан Нун ўғли Ёшуа киришади.
31Сизлар, болаларимиз у ерда душманга ўлжа бўлади, деб айтдингиз. Аммо Мен болаларингизни ўша ерга олиб кираман. Сизлар рад этган ўша юртдан улар баҳра олишади.
32Сизларнинг жасадларингиз эса мана шу саҳрода қолиб кетади.
33Болаларингиз саҳрода қирқ йил тентираб юради. Ҳаммангиз мана шу саҳрода нобуд бўлмагунингизча, болаларингиз сизнинг садоқатсизлигингиз учун азоб тортишади.
34Сизлар ўша юртни қирқ кун давомида кўриб қайтиб келган эдингизлар. Энди гуноҳингиз учун қирқ йил, ҳар бир кун эвазига бир йилдан жазо тортиб юрасизлар. Менга қарши чиққанларнинг ҳоли не кечишини
[76] шунда биласизлар!
35Менга қарши йиғилган мана шу қабиҳ жамоанинг ҳаммасини Мен шундай аҳволга соламанки, улар мана шу саҳрода қирилиб, йўқ бўлиб кетишади. Буни Мен, Эгангиз, айтдим.”
36Мусо Канъон юртига айғоқчи қилиб юборган ўнта одам бўлмағур гаплар тарқатиб, жамоанинг Эгамиздан минғирлаб нолишига сабабчи бўлган эди.
37Ўша юрт ҳақида нохуш хабар олиб келган бу одамлар ўлатга чалиниб, Эгамизнинг олдида жон беришди.
38Айғоқчилардан фақат Нун ўғли Ёшуа билан Яфунах ўғли Холиб тирик қолди.
Канъон юртини босиб олишга биринчи уриниш
39Мусо жамики Исроил халқига шу гапларни айтганда, халқ чуқур қайғуга ботди.
40Эртасига улар тонг саҳарда турдилар, Канъондаги қирларга томон жўнаётиб шундай дедилар:
— Қани, кетдик, гуноҳ қилганимизни англаб етдик. Мана энди Эгамиз бизга ваъда қилган ўша юртга киришга тайёрмиз.
41Лекин Мусо:
— Нима учун Эгамизнинг амрига яна итоатсизлик қиляпсизлар? — деди. — Бу билан ҳеч нарсага эришолмайсизлар–ку!
42У ерга борманглар. Эгамиз сизлар билан эмас! Душманларингиз олдида мағлуб бўласизлар!
43Омолек ва Канъон халқлари сизларга қаршилик кўрсатишади. Қирилиб кетасизлар. Сизлар Эгамиздан юз ўгирганингиз учун, У сизлар билан бирга бўлмайди.
44Бироқ Исроил халқи билганидан қолмай ўша ердаги қирларга чиқди. Эгамизнинг аҳд сандиғи билан Мусо эса қароргоҳда қолишди.
45Ўша қирларда истиқомат қиладиган Омолек ва Канъон халқлари пастга тушиб, Исроил халқига ҳужум қилишди, уларни Хўрмахгача
[77] қувиб боришди.
15–БОБ
Қурбонликларга оид қонунлар
1-2Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунларни берди: Эгамиз сизларга берадиган юртга ўрнашиб олганингиздан кейин мана бу қонунларга риоя қилинг:
3берган ваъдангизга мувофиқ, қўй–эчки суруви ёки подадан қилинадиган қурбонлик, кўнгилдан чиқариб берадиган қурбонлик, халқнинг белгиланган байрамида қурбонлик қилай, деб Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун қуйдириладиган қурбонлик ёки тинчлик қурбонлиги қилиб оловда қуйдирасиз.
4-5Шунда Эгамизга атаб, қурбонликка қўшиб дон билан шароб назри ҳам қилишингиз лозим.
Қўзи ёки улоқчани қурбонлик қилганингизда, дон назрини — икки коса
[78]зайтун мойи аралаштирилган тўрт коса
[79] сифатли унни, икки коса шаробни назр қилинглар.
6Қўчқорни қурбонлик қилганингизда, дон назрини — уч коса
[80]зайтунмойи аралаштирилган саккиз коса
[81] сифатли унни ва
7уч коса шаробни назр қилинглар. Бу қурбонлик ва назрлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
8Буқани Эгамизга атаб, куйдириладиган қурбонлик, берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган қурбонлик ёки тинчлик қурбонлиги қилганингизда,
9қурбонликка қўшиб тўрт коса
[82] зайтун мойи аралаштирилган ўн икки коса
[83] сифатли унни ва
10тўрт коса шаробни назр қилинглар. Оловда куйдириладиган бу қурбонлик ва назрлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
11Шундай қилиб, буқа, қўчқор, қўзи ёки улоқчани қурбонлик қилганингизда, шу назрларни қурбонликка қўшиб келтиринглар.
12Қурбонлик қилинадиган ҳайвонларнинг сони қанча бўлишидан қатъий назар, ҳар бир ҳайвонга қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назр қилинглар.
13Исроил халқидан бўлган ҳар бир одам қурбонликни Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда куйдирганда, мана шу қоидаларга риоя қилиши шарт.
14Агар орангизда ўрнашиб олган ёки вақтинча истиқомат қилаётган бирорта мусофир Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун қурбонликни оловда куйдирмоқчи бўлса, у ҳам шу қоидаларга риоя қилсин.
15Исроил жамоаси учун ҳам, орангизда яшаётган мусофир учун ҳам қонун–қоида бир. Эгамизнинг олдида сизлар ҳам, мусофирлар ҳам бирдир. Бу қонун–қоидага доимо, авлодларингиз оша риоя қилинглар.
16Сизлар учун ҳам, орангизда яшаётган мусофирлар учун ҳам қонун–қоида бирдир.
17-18Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз яна қуйидаги қонунларни берди: Эгамиз сизларни бошлаб бораётган юртга кирганингиздан кейин,
19ўша юртнинг нонидан тановул қиласизлар. Ўшанда нонингизнинг бир қисмини Эгамизга назр қилинглар.
20Хамирнинг биринчи зуваласидан ёпилган нонни Эгамизга назр қилинглар. Бу назрни янчилган донни назр қилгандай назр қилинглар.
21Авлодлар оша хамирнинг биринчи зуваласини Эгамизга назр қилинглар.
22-23Агар Эгамиз мен орқали берган бу амрларнинг бирортасига — Эгамиз амр этган кундан бошлаб авлодларингиз оша риоя қилмасангиз,
24агар жамоа бу хатога билмаган ҳолда йўл қўйган бўлса, бутун жамоа Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани куйдириб қурбонлик қилсин. Улар буқага қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрини келтиришсин. Бундан ташқари, битта такани гуноҳ қурбонлиги қилишсин.
25Шундай қилиб, руҳоний бутун Исроил жамоасини гуноҳларидан поклайди. Жамоа билмасдан хато қилгани учун кечирилади, чунки улар қилган хатоси учун Эгамизга қурбонлик қилиб, оловда куйдирган ва гуноҳ қурбонлигини келтирган бўладилар.
26Эгамиз бутун Исроил жамоасини ва сизларнинг орангизда яшаётган мусофирларни кечиради, чунки бутун халқ билмай хато қилган эди.
27Агар бирорта одам билмасдан гуноҳ қилиб қўйса, бир ёшли эчкини гуноҳ қурбонлиги қилсин.
28Руҳоний Эгамизнинг олдида ўша одамни гуноҳидан поклайди, ўша одам кечирилади.
29Билмасдан гуноҳ қилиб қўйган Исроил одами учун ҳам, орангизда истиқомат қилаётган мусофир учун ҳам қонун бир.
30Лекин қасддан гуноҳ қилган одам, Исроил халқиданми ёки мусофирми, Эгамизга шак келтирган бўлади. Ўша одам Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин.
31У Эгамизнинг сўзларини назар–писанд қилмагани учун, амрларига итоат қилмагани учун албатта йўқ қилинсин. Унинг гуноҳи ўз гарданида қолади.
Шаббат қоидаларини бузган одам ҳақида
32Бир куни Исроил халқи саҳрода турган пайтда, Шаббат куни ўтин териб юрган бир одамни ушлаб олишди
[84].
33Улар ўша одамни Мусо, Ҳорун ва бутун Исроил жамоаси олдига олиб келишди.
34Бироқ бу одамни нима қилиш кераклигини ҳали аниқ билишмагани учун, уни қамаб қўйишди.
35Кейин Эгамиз Мусога деди:
— Бу одамнинг жазоси ўлимдир. Бутун жамоа уни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилсин.
36Эгамиз Мусога амр этгандай, бутун жамоа ўша одамни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилиб ўлдирди.
Попуклар ҳақида қоидалар
37Шундан кейин Эгамиз Мусога деди:
38— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Сизлар авлодлар оша кийимларингизнинг этагига попук қилиб осиб юринглар. Ҳар бир попукка кўк ип қўшиб эшилган бўлсин.
39Попуклар сизларга Мен, Эгангизнинг амрларини эслатиб туради. Уларни кўрганингизда Мен сизларга берган ҳамма амрларимни эслаб, бажарасизлар. Хиёнатга етакловчи кўнглингиз, кўзингиз эҳтиросларига ортиқ берилмайсизлар.
40Шунда сизлар Менинг ҳамма амрларимни ёдингизда тутиб бажарасизлар, Менга бағишланган бўласизлар.
41Мен Эгангиз Худоман. Мен Худойингиз бўламан, деб сизларни Мисрдан олиб чиққанман. Мен Эгангиз Худоман.”
16–БОБ
Кўрах, Датан ва Абурамнинг исёни
1-2Бир куни Леви қабиласининг Қоҳот уруғидан бўлган Изхор ўғли Кўрах Мусога қарши исён кўтарди. У Рубен қабиласидан Элиёбнинг ўғиллари Датан ва Абурамни ҳамда Палаф ўғли Онни ёнига қўшиб олди. Исроил халқининг 250 йўлбошчиси ҳам уларга қўшилди. Бу йўлбошчилар жамоа кенгашининг тайинланган аъзоларидан бўлиб, обрўли кишилар эди.
3Улар Мусо билан Ҳорунга қарши йиғилишиб, икковига шундай дейишди:
— Сизлар ҳаддингиздан ошиб кетдингиз! Ахир, бутун жамоа ва унинг ҳар бир аъзоси Эгамизга тегишли–ку! Эгамиз ҳаммамиз билан биргадир. Нимага энди сизлар ўзингизни Эгамизнинг жамоасидан устун қўйяпсизлар?!
4Мусо бу гапни эшитиб, мук тушди
[85].
5Сўнг Кўрах ва унинг шерикларига шундай деди:
— Эртага эрталаб Эгамиз Ўзига тегишли бўлган одамини кўрсатади. Ким Худонинг танлангани бўлса, Эгам ўшани Ўзига яқинлаштиради.
6Сен, Кўрах, ҳамтовоқларинг билан бирга оташкуракларингизни олиб,
7эртага Эгамиз олдида ўша оташкуракларингизда тутатқи тутатинглар. Ўшанда Эгамиз кимни танлаб олганини, ким Унга тегишли эканлигини кўрамиз
[86]. Эй, левилар, сизлар ҳаддингиздан ошиб кетдингизлар!
8Кейин Мусо:
— Эй, левилар, эшитиб олинглар! — деди Кўрахга.
9— Исроил халқининг Худоси сизларни Исроил жамоасидан ажратиб олди. Муқаддас чодирдаги юмушларни бажаришингиз учун сизларни Ўзига яқинлаштирди. Жамоа вакили сифатида бутун халққа хизмат қилишингиз учун сизларни танлаб олди. Наҳотки шуниси сизларга камлик қилса?!
10Эгамиз сизларни, ҳамма леви биродарларингизни Ўзига яқинлаштирган бўлса, яна руҳонийликни ҳам талаб қилишингиз нимаси?
11Ҳорун ким бўптики, сизлар ундан минғирлаб нолисангиз? Сизлар асли Ҳорунга эмас, Эгамизга қарши йиғилгансиз!
12Мусо Элиёбнинг ўғиллари Датан ва Абурамни чақириб келгани одам юборди. Лекин улар:
— Бормаймиз! — деб жавоб беришди,
13— Сен бизни сут ва асал оқиб ётган юртдан
[87] олиб чиқиб, саҳрода ҳалок қилмоқчи бўлдинг. Шуниси етмагандай, энди бизга хон бўлмоқчимисан?!
14Сен бизни сут ва асал оқиб ётган юртга олиб кирмадинг, мулк қилиб далалару узумзорларни бермадинг. Шу пайтгача бизни лақиллатиб келяпсан. Йўқ, олдингга бормаймиз!
15Мусо қаттиқ ғазабланиб, Эгамизга айтди:
— Уларнинг назрларини қабул қилма. Мен уларнинг бирортасига ёмонлик қилмадим–ку, уларнинг биронтасидан ҳатто эшагини ҳам олмадим–ку!
16Сўнг Мусо Кўрахга айтди:
— Эртага ўзинг ҳам, ҳамма шерикларинг ҳам Эгамиз олдида ҳозир бўлинглар. Ҳорун ҳам шу ерда бўлади.
17250 та йўлбошчининг ҳаммаси оташкуракларига тутатқи солиб, Эгамизнинг ҳузурига олиб келишсин. Сен ҳам оташкурагингни олиб кел, Ҳорун ҳам ўзиникини олиб келади.
18Шундай қилиб, эртаси куни ҳар бир одам ўз оташкурагини олди. Оташкуракка чўғ солиб, чўғ устига тутатқи ташлади. Улар Мусо ва Ҳорун билан бирга Учрашув чодири кираверишига келиб туришди.
19Кўрах бутун жамоани Учрашув чодири киравериши олдига — Мусо ва Ҳоруннинг рўпарасига тўплагач, Эгамиз улуғворлигини бутун жамоага зоҳир қилди.
20Кейин Эгамиз Мусо билан Ҳорунга:
21— Бу жамоадан нари туринглар, — деди. — Мен уларни бир зумда йўқ қилиб юбораман.
22Иккови эса мук тушиб:
— Эй, Худойим! Эй, одамзод руҳларининг Худоси! — деб илтижо қилишди. — Гуноҳ қилган битта одаму Сен эса бутун жамоадан ғазабланяпсанми?!
23Эгамиз Мусога деди:
24— Жамоага айт, улар Кўрах, Датан ва Абурамнинг чодирларидан узоқроқ туришсин.
25Мусо ўрнида туриб, Датан билан Абурамнинг олдига кетди. Исроил оқсоқоллари ҳам Мусога эргашишди.
26Мусо жамоага деди:
— Бу қабиҳ одамларнинг чодирларидан узоқроқ туринглар. Уларнинг бирор нарсасига ҳам тегманглар. Акс ҳолда уларнинг ҳамма гуноҳлари учун сизлар нобуд бўласизлар.
27Жамоа Кўрах, Датан ва Абурамнинг чодирларидан узоқроққа бориб туришди. Датан ва Абурам эса хотинлари, бола–чақалари билан чодирларининг кираверишига чиқиб турган эдилар.
28— Бу ишларнинг ҳаммасини адо этишим учун мени Эгамиз юборганини, буларни ўзимча қилмаганимни шундан биласизлар, — деди Мусо.
29— Агар Кўрах ва унинг шериклари ўз ажали билан, ҳамма одамлар каби ўлишса, мени Эгамиз жўнатмаган бўлади.
30Борди–ю, Эгамиз фавқулодда бирор янги нарса қилса — ер ёрилиб уларни бор нарсаси билан ютиб юборса, улар ўликлар диёрига
[88] тириклайин кириб кетишса, билингларки, ўша одамлар Эгамизни хўрлаган бўлади.
31Мусо гапини энди тугатган ҳам эдики, уларнинг оёғи остидаги ер ёрилиб кетди.
32Ернинг оғзи катта очилиб, уларни оила аъзолари, Кўрахнинг ҳамма шериклари, мол–мулки билан бирга ютиб юборди.
33Шундай қилиб, улар жамики мол–мулки билан бирга тириклайин ўликлар диёрига кириб кетишди. Ер ёпилиб, уларни жамоа орасидан ғойиб қилди.
34Уларнинг фарёдидан атрофда турган Исроил халқи: “Бизни ҳам ер ютиб юбормасин”, деб тум–тарақай бўлди.
35Шу пайт Эгамиз аланга юбориб, тутатқи тутатган 250 та одамни куйдириб юборди.
Оташкураклар
36Эгамиз яна Мусога деди:
37-38— Ҳоруннинг ўғли руҳоний Элазарга айт. У гуноҳлари учун ўлдирилганларнинг оташкуракларини ёнғин орасидан йиғиштириб олсин. Оташкураклардаги чўғларни бир четга чиқариб ташласин, чунки оташкураклар муқаддасдир. Бу оташкураклар Менга назр қилиш учун фойдаланилганда, муқаддас бўлган. Бу оташкуракларни ёйиб, қурбонгоҳни қоплаш учун тунука қилинглар. Булар Исроил халқини огоҳлантирувчи бир белги бўлади.
39Руҳоний Элазар куйиб ўлганларнинг тутатқи тутатган бронза оташкуракларини йиғиштириб олди. Улар оташкуракларни ёйиб, қурбонгоҳни қоплаш учун тунука ҳолига келтиришди.
40Ҳоруннинг наслидан бўлмаган бирорта одам Эгамизнинг олдида тутатқи тутатиб, Кўрах ва унинг шериклари каби ҳалок бўлмаслиги учун, булар Исроил халқини огоҳлантириб турар эди. Шундай қилиб, Эгамизнинг Мусо орқали берган кўрсатмалари амалга оширилди.
Ҳорун халқни қутқаради
41Эртасига жамики Исроил жамоаси Мусо билан Ҳорундан норози бўлиб: “Эгамизнинг халқини сизлар ўлдирдингизлар”, деб минғирлай бошлади.
42Жамоа уларга қарши йиғилган пайтда Мусо билан Ҳорун Учрашув чодири томон бурилиб қарашса, чодирни булут қоплаб олган, Эгамиз улуғворлигини зоҳир қилган экан.
43Улар Учрашув чодирининг олд томонига бориб туришганда,
44Эгамиз Мусога деди:
45— Бу жамоадан нари тур, Мен уларни ҳозирнинг ўзидаёқ йўқ қилиб юбораман.
Аммо Мусо билан Ҳорун ерга мук тушди.
46Мусо Ҳорунга деди:
— Қани, бўл, оташкурагингни ол! Қурбонгоҳдан оташкуракка чўғ солиб, устига тутатқи ташла–да, тезроқ жамоанинг олдига бор. Уларни гуноҳларидан покла. Эгамиз ғазабини сочди, одамлар ўлатдан нобуд бўляпти.
47Ҳорун Мусо буюргандай қилиб, жамоанинг орасига югуриб борди. Одамлар ҳақиқатан ҳам ўлатдан нобуд бўлишаётган эди. Ҳорун тутатқи тутатиб, Исроил халқини гуноҳларидан поклади.
48У тириклар билан марҳумларнинг ўртасига турган эди, ўлат тўхтади.
49Лекин ўлатдан 14.700 киши нобуд бўлган эди. Кўрахнинг қилмиши туфайли ўлганлар бу ҳисобга кирмасди.
50Ўлат тўхтагандан кейин Ҳорун Учрашув чодирига кираверишда турган Мусонинг ёнига қайтиб келди.
17–БОБ
Ҳоруннинг таёғи
1Шундан кейин Эгамиз Мусога деди:
2— Исроил халқига айт, улар ҳар бир қабила йўлбошчисининг таёғини
[89] олиб келишсин. Ҳаммаси бўлиб ўн иккита таёқ бўлсин. Ҳар бир қабила йўлбошчисининг исмини ўз таёғига ёзиб қўйинглар.
3Леви қабиласининг таёғига Ҳоруннинг исмини ёзинглар, ҳар бир қабила йўлбошчисидан биттадан таёқ бўлиши лозим.
4Сен таёқларни Учрашув чодирига олиб кириб, Мен сен билан учрашадиган жойга — аҳд сандиғи
[90] олдига қўй.
5Мен танлаган одамнинг таёғи куртак чиқаради. Шундай қилиб, сенга қаршилик қилаётган Исроил халқининг минғирлаб нолишларига Мен чек қўяман.
6Мусо Исроил халқига Эгамизнинг гапларини айтди. Йўлбошчилар ҳар бир қабила номидан биттадан таёқни беришди, ҳаммаси бўлиб ўн иккита таёқ бўлди. Ҳоруннинг таёғи ҳам ўша таёқлар орасида эди.
7Мусо таёқларни Муқаддас аҳд чодирига
[91] — Эгамизнинг олдига қўйди.
8Эртаси куни Мусо Муқаддас аҳд чодирига кириб қараса, Ҳоруннинг Леви қабиласини ифода этган таёғи куртак ёзибди, кўкариб, гуллабди, ҳатто бодом тугибди.
9Мусо Эгамизнинг ҳузуридаги ҳамма таёқларни Исроил халқи олдига олиб чиқиб кўрсатди. Ҳар бир йўлбошчи ўз таёғини олди.
10Эгамиз Мусога шундай амр берди:
— Ҳоруннинг таёғини аҳд сандиғи олдига қайтариб олиб бориб қўй. Таёқ доимо ўша ерда сақланиб, исёнчиларни огоҳ қилиб турсин. Шундай қилиб, сен уларнинг минғирлаб нолишларига чек қўйиб, уларнинг қирилиб кетишига йўл қўймайсан.
11Эгамиз қандай амр этган бўлса, Мусо ҳаммасини бажарди.
12Исроил халқи эса Мусога фарёд қилди:
— Шўримиз қуриди! Кунимиз битди!
13Эгамизнинг Муқаддас чодирига яқин борганлар нобуд бўлишади. Биз ҳаммамиз қирилиб кетамиз!
18–БОБ
Руҳонийлар ва левиларнинг бурчлари
1Эгамиз Ҳорунга деди: “Сен, ўғилларинг ва бутун Леви қабиласи Муқаддас чодирга нисбатан қилинган ҳар қандай айб учун жавобгар бўласизлар. Руҳонийлик хизматида йўл қўйилган айблар учун эса фақатгина сен ва ўғилларинг жавобгар бўласизлар.
2Қабиладош леви биродарларингни ёнингга ол. Сен ўғилларинг билан Муқаддас аҳд чодирида
[92] хизмат қилаётганингда улар сизларга ёрдам беришади.
3Левилар сизларнинг назоратингиз остида хизмат қилиб, Муқаддас чодирга оид барча юмушларни бажаришади. Лекин улар муқаддас жиҳозларга ва қурбонгоҳга зинҳор яқинлашмасинлар, акс ҳолда улар ҳам, сизлар ҳам ҳалок бўласизлар.
4Левилар сизларга қўшилишиб, Учрашув чодиридаги барча вазифаларни бажаришсин. Левилардан бошқа бирортаси сизлар билан бирга хизмат қилмасин.
5Менинг ғазабим Исроил халқига қарши яна авж олмаслиги учун, чодирнинг Муқаддас хоналарида ва қурбонгоҳда фақатгина сен ўғилларинг билан хизмат қилгин.
6Леви биродарларингни Мен Ўзим сенга ёрдамчи қилиб, Исроил халқи орасидан танлаб олганман. Улар Учрашув чодирида хизмат қилишлари учун Мен, Эгангизга, бағишланган.
7Шундай бўлса–да, қурбонгоҳ ва ички парда орқасидаги Энг муқаддас хона билан боғлиқ бўлган барча руҳонийлик хизматини фақат сен ўғилларинг билан бажар. Руҳонийликни Мен сизларга ҳадя қилиб бердим. Муқаддас буюмлар олдига келган бошқа ҳар қандай одамнинг жазоси ўлимдир.”
Руҳонийларнинг улуши
8Эгамиз яна Ҳорунга деди: “Исроил халқи Менга олиб келган ҳамма муқаддас назрларни назорат қилишни сенга топширдим. Бу назрларни сенга ва ўғилларингга доимий улуш қилиб бердим.
9Исроил халқи Менга берадиган энг муқаддас назрларнинг, яъни дон назри, гуноҳ қурбонлиги ва айб қурбонликларининг куйдирилмайдиган қисми сен билан ўғилларингга тегишлидир.
10Буларни муқаддас жойда тановул қилинглар. Бу назрларни фақат эркаклар тановул қилишлари мумкин. Бу назрларни ғоят муқаддас деб билинглар.
11Қурбонгоҳ олдида Исроил халқи юқорига кўтариб, Менга берган бошқа ҳамма назрлар ҳам сен билан ўғил–қизларингнинг доимий улушидир. Хонадонингдаги ҳар бир пок одам бу назрларни тановул қилиши мумкин.
12Одамлар Мен, Эгангизга, назр қилган илк ҳосилнинг энг сифатли зайтун мойини, шаробини ва донини ҳам Мен сизларга бердим.
13Менга назр қилинган бутун юртнинг илк ҳосили сизларники бўлади. Хонадонингиздаги ҳар бир пок одам бу назрларни тановул қилиши мумкин.
14Исроилда Менга тамомила бағишланган
[93] ҳар бир нарса сизларники бўлади.
15Исроил халқи Менга назр қилган ҳар бир тўнғич ўғил ва ҳайвонларининг биринчи эркак боласи ҳам сизларникидир. Лекин сизлар уларнинг ҳар бир тўнғич ўғли эвазига ҳамда ҳаром ҳайвоннинг
[94] биринчи эркак боласи эвазига улардан кумуш олишларингиз шарт.
16Ҳар бир тўнғич ўғил бир ойлик бўлганда, уларнинг эвазига беш бўлакдан кумуш олинглар. Ҳар бир кумуш бўлакнинг оғирлиги 2,5 мисқол бўлсин
[95].
17Лекин сигирнинг, қўйнинг ва эчкининг биринчи боласи эвазига ҳеч қандай тўлов олма. Бу жониворлар фақат Менга тегишлидир. Уларнинг қонини қурбонгоҳга сеп, ёғини эса Мен, Эгангизга, ёқимли ҳид келиши учун оловда куйдир.
18Қўчқорнинг юқорига кўтарилган тўши ва ўнг сони сеники бўлгани каби, бу жониворларнинг гўшти ҳам сеники бўлади.
19Исроил халқи Менга келтирадиган эҳсонларнинг ҳаммасини Мен сенга ва ўғил–қизларингга доимий улуш қилиб бераман. Бу сен ва сенинг наслинг билан Менинг ўртамдаги қатъий аҳддир.”
20Сўнг Эгамиз Ҳорунга яна деди: “Сизлар Исроил юртида улуш олмайсизлар, халқингиз орасида сизларга бир бўлак ер ҳам берилмайди. Зотан, Исроил халқи орасидаги улушингиз ҳам, мулкингиз ҳам Менман.
Левиларнинг улуши
21Левиларнинг Учрашув чодирида қилган хизматига яраша Мен уларга Исроил юртидаги ҳамма ушрларни
[96] хизмат ҳақи қилиб бераман.
22Бундан буён Исроил халқи Учрашув чодирига яқин келмасин. Акс ҳолда улар қилган гуноҳи учун жазо тортиб ўладилар.
23Левилар эса Учрашув чодирида хизмат қилиб, чодирга нисбатан қилинган ҳар қандай айб учун жавобгар бўлишади. Бу авлодларингиз оша абадий қонун–қоида бўлсин. Левилар Исроил халқи орасида ерни улуш қилиб олишмайди.
24Бунинг ўрнига, Мен уларга Исроил халқининг Менга назр қилган барча ушрларини бераман. Шу сабабли Мен, левилар Исроил халқи орасида улуш олмайди, деб айтган эдим.”
Левиларнинг ушри
25Эгамиз яна Мусога деди:
26— Левиларга Менинг шу гапимни етказ: “Эгамиз Исроил халқининг ушрини сизларга улуш қилиб берган. Сизлар ушрни олганингизда, шу ушрнинг ўндан бир қисмини Эгамизга назр қилиб беринглар.
27Эгамиз бу назрингизни дон билан шаробнинг илк ҳосили ўрнида қабул қилиб олади.
28Демак, сизлар Исроил халқидан оладиган жамики ушрингизнинг ўндан бир қисмини Эгамизга назр қилишингиз шарт. Ўша назрни руҳоний Ҳорунга беринглар.
29Исроил халқидан қабул қилган ушрнинг фақатгина энг сифатлисини Эгамизга назр қилинглар.
30Исроил халқи Эгамизга дон билан шароб назрларини келтиргандан кейин ҳосилнинг қолганини ўзларига қолдирадилар. Шу сингари, сизлар ҳам ушрларнинг энг сифатлисини Эгамизга бағишлаганингиздан кейин, қолганини ўзингизга қолдиринглар.
31Қолганини ўзингиз оилангиз билан ҳар қандай жойда еб–ичишингиз мумкин. Булар Учрашув чодирида қилган хизматингиз учун тўловдир.
32Эгамизга ушрнинг энг сифатлисини бағишлаганингиздан кейингина ушрнинг қолганини ейишингиз мумкин, шунда сизлар айбдор ҳисобланмайсизлар. Шундай йўл тутсангиз, Исроил халқининг муқаддас ҳадяларини булғамаган бўласизлар, ўзларингиз нобуд бўлмайсизлар.”
19–БОБ
Малла ғунажиннинг кули
1-2Мусо билан Ҳорун орқали Исроил халқига Эгамиз қуйидаги қонунни берди: сизлар бизга битта нуқсонсиз малла ғунажинни олиб келинглар. Ғунажинга бўйинтуруқ урилмаган бўлсин.
3Малла ғунажинни руҳоний Элазарга беринглар. Сўнг ғунажинни қароргоҳдан ташқарига олиб чиқиб, Элазарнинг олдида сўйинглар.
4Руҳоний Элазар ғунажиннинг қонига бармоғини ботириб, қонни Учрашув чодирининг олди томонига қарата етти марта сепсин.
5Сўнг жонивор бутунлигича — териси, гўшти, қони, ичак–човоқлари билан бирга Элазарнинг кўзи олдида куйдирилсин.
6Руҳоний садр ёғочини, иссоп ўтининг
[97] бир тутамини ва қирмизи ипни олиб, ёнаётган ғунажин устига ташласин.
7Сўнг руҳоний ювиниб, кийимларини ҳам ювсин. Шундан кейингина у қароргоҳга қайтиб кириши мумкин. Лекин руҳоний кечгача ҳаром бўлади.
8Ғунажинни ёққан одам ҳам ювиниб, кийимларини ювсин. У ҳам кечгача ҳаром бўлади.
9Кейин бирорта пок одам ғунажиннинг кулини йиғиштириб, қароргоҳ ташқарисидаги тоза жойга олиб бориб қўйсин. Исроил халқи бу кулни покланиш сувига солиб ишлатиш учун сақласин. Бу кул одамларни гуноҳлардан поклаш маросимида ишлатилади.
10Ғунажиннинг кулини йиғиштирган одам ҳам кийимларини ювсин, у ҳам кечгача ҳаром бўлади. Бу — Исроил халқи учун ҳам, уларнинг орасида яшаётган мусофирлар учун ҳам доимий қонун–қоида.
Мурдага тегиб кетиш
11Ҳар қандай кишининг мурдасига теккан одам етти кун ҳаром бўлади.
12Мурдага теккан одам покланиш суви билан учинчи ва еттинчи куни ўзини покласин. Шунда у пок бўлади. Ўша одам учинчи ва еттинчи куни ўзини покламаса, ҳаром бўлиб қолаверади.
13Мурдага тегиб, ўзини покламаган одам ЭгамизнингМуқаддас чодирини булғаган бўлади. Покланиш суви ўша одамнинг устига сепилмагани учун у ҳаромлигича қолади. Бундай одам Исроил халқи орасидан йўқ қилинсин.
14Агар одам чодирда вафот этса, қуйидаги қоидага риоя қилинглар: ўша пайтда чодирда бўлган ва чодирга кирган ҳамма одамлар етти кун ҳаром бўлишади.
15Чодирдаги қопқоғи ёпилмаган, усти очиқ ҳар қандай идиш ҳам ҳаром бўлади.
16Агар бирорта одам очиқ майдонда ўлдирилган ёки ўз ажали билан ўлган кимсанинг жасадига, марҳумнинг суягига ёки қабрига тегса, у етти кун ҳаром бўлади.
17Ҳаром бўлган одам учун гуноҳдан поклаш мақсадида куйдирилган малла ғунажиннинг кулидан олиб идишга солинглар, сўнг кулнинг устига оқар сувдан қуйинглар.
18Пок одам иссопни олиб, сувга ботирсин–да, сувни чодирга, чодирдаги ҳамма жиҳозларга, чодирдаги одамларга сепсин. Одамнинг суягига, марҳумга, ўлдирилган кимсанинг жасадига ёки қабрга теккан одамнинг устига ҳам ўша сувдан сепсин.
19Учинчи ва еттинчи кунлари пок одам ҳаром одамга сувдан сепиб, еттинчи куни уни покласин. Покланган одам ювиниб, кийимларини ювсин. Ана шунда кечқурунга бориб у пок бўлади.
20Ҳаром бўла туриб ўзини покламаган ҳар қандай одам Исроил жамоаси орасидан йўқ қилинсин. Чунки покланиш суви сепилмаган ўша одам ҳаромлигича қолиб, Эгамизнинг Муқаддас чодирини булғаган бўлади.
21Бу — сизлар учун доимий қонун–қоида. Покланиш сувини сепган одам кийимларини ювсин. Покланиш сувига теккан ҳар қандай одам кечгача ҳаром бўлиб қолади.
22Ҳаром одам теккан ҳар қандай нарса ҳаромдир. Ҳаром одамга теккан одам ҳам кечгача ҳаром бўлади.
20–БОБ
Кадешдаги воқеалар
1Биринчи ойда
[98] бутун Исроил жамоаси Зин чўлига
[99] етиб келди ва Кадешда
[100] ўрнашди. Марям ўша ерда вафот этиб, дафн қилинди.
2У ерда жамоа учун ичишга сув йўқ эди. Шу сабабли халқ Мусо билан Ҳорунга қарши йиғилиб,
3Мусога таъна қила бошлашди:
— Биз ҳам қариндошларимиз билан бирга Эгамиз олдида қирилиб кетсак бўлмасмиди–я!
[101]
4Нимага сизлар Эгамизнинг жамоасини мана шу саҳрога олиб келдингизлар? Биз мол–ҳолимиз билан бирга қирилиб кетишимиз учунми?!
5Нимага бизни Мисрдан олиб чиқиб, мана шу касофат жойга олиб келдингизлар ўзи? Бу ерда экин экиб бўлмаса, бирорта анжир дарахти, узум ёки анорлар бўлмаса. Бу ерда ҳатто ичишга сув ҳам топиб бўлмайди–ку!
6Мусо билан Ҳорун жамоа олдидан кетишди. Улар Учрашув чодири кираверишига бориб, мук тушишди. Шунда Эгамиз улуғворлигини уларга зоҳир қилди.
7Эгамиз Мусога деди:
8— Таёғингни ол. Аканг Ҳорун билан биргаликда жамоани йиғинглар. Сўнг жамоанинг кўзи олдида қояга буйруқ беринглар. Шунда қоядан сув чиқади. Шу йўсинда сизлар қоядан сув чиқариб, жамоага ҳам, уларнинг молларига ҳам сув берасизлар.
9Мусо Эгамизнинг айтганини қилиб, Эгамиз ҳузуридаги таёқни олди.
10Сўнг Мусо билан Ҳорун жамоани қоя ёнига йиғишди. Мусо уларга:
— Қулоқ солинглар, эй, исёнчилар! Мана шу қоядан биз сизларга сув чиқариб беришимиз керакми? — деди.
11Мусо қўлини кўтариб, қояга таёғи билан икки марта урган эди, қоядан шариллаб сув оқди. Жамоанинг ўзи ҳам, уларнинг моллари ҳам сув ичди.
12Шунда Эгамиз Мусо билан Ҳорунга деди:
— Менга етарлича инонмаганингиз учун, Исроил халқига Менинг муқаддаслигимни намоён қилмаганингиз учун, бу жамоани Мен уларга берадиган юртга сизлар бошлаб кирмайсиз.
13Исроил халқи бу ерда Эгамиздан нолигани учун бу жой Марива
[102], деб ном олди. Ўша жойда Эгамиз Исроил халқига Ўзининг муқаддаслигини намоён қилди.
Исроил халқи ўтиб кетишига Эдом шоҳи ижозат бермайди
14Мусо Кадешдан Эдом
[103] шоҳига чопарлар орқали қуйидаги мазмунда бир хабар жўнатди:
“Биз, Исроил халқи, сизнинг жигарингизмиз
[104]. Бизнинг бошимизга тушган кулфатлардан сизлар хабардорсиз.
15Бизнинг оталаримиз Мисрга кўчиб борган эдилар. Биз Мисрда узоқ вақт яшадик. Мисрликлар оталаримизга ҳам, бизга ҳам зулм ўтказишди.
16Кейин биз Эгамизга ёлвориб илтижо қилган эдик, У бизнинг илтижоимизни эшитди. У фариштасини жўнатиб, бизни Мисрдан олиб чиқди. Мана энди биз Кадешда — юртингиз чегарасидаги шаҳарда турибмиз.
17Бизга юртингиз орқали ўтиб кетишга ижозат берсангиз. Биз экинзорларингиз ва узумзорларингизга кирмаймиз, қудуқларингиз сувидан ичмаймиз. Сизнинг юртингиздан ўтиб кетгунимизча, фақат Шоҳ йўлидан
[105] юрамиз, йўлдан ўнгга ҳам, чапга ҳам чиқмаймиз.”
18Лекин Эдом шоҳи Мусога:
“Менинг юртимдан ўта кўрма, акс ҳолда устингга қилич яланғочлаб бостириб бораман”, — деб жавоб юборди.
19Исроил халқи эса Эдом шоҳидан илтимос қилди:
“Биз катта йўлдан кетамиз. Агар сувингиздан ўзимиз ёки молларимиз ичса, ҳақини тўлаймиз. Биз бор–йўғи юртингиздан ўтиб кетмоқчимиз, холос.”
20Лекин Эдом шоҳи:
“Ўтмайсизлар!” — деб туриб олди.
У Исроил халқига қарши тиш–тирноғигача қуролланган катта лашкарини бошлаб чиқди.
21Хуллас, Эдом шоҳи Исроил халқига ўз юртидан ўтиб кетишга ижозат бермади. Исроил халқи Эдом юртини четлаб ўтиб кетди.
Ҳоруннинг ўлими
22Бутун Исроил жамоаси Кадешдан жўнаб, Хўр тоғига етиб келди.
23Эгамиз Мусо билан Ҳорунга Хўр тоғида — Эдом юрти чегарасида шундай деди:
24— Ҳоруннинг бу оламдан кўз юмадиган вақти келди. Мен Исроил халқига берадиган юртга у кирмайди. Чунки сизлар икковингиз Марива сувлари ёнида Менинг амримга қарши чиқдингизлар.
25Энди сен Ҳорун билан унинг ўғли Элазарни Хўр тоғига бошлаб чиқ.
26Ҳоруннинг устидан руҳонийлик кийимларини ечиб олиб, ўғли Элазарга кийгиз. Ҳорун ўша ерда вафот этади.
27Мусо Эгамиз амр бергандай қилди. Учалови Хўр тоғига чиқишди, бутун жамоа буни кўриб турди.
28Мусо Ҳоруннинг устидан кийимларини ечиб олиб, унинг ўғли Элазарга кийгизди. Ҳорун ўша ерда — тоғ тепасида вафот этди. Шундан сўнг Мусо билан Элазар тоғдан қайтиб тушишди.
29Бутун жамоа Ҳоруннинг вафот этганини билди. Жамики Исроил халқи Ҳорун учун ўттиз кун аза тутди.
21–БОБ
Канъон халқи устидан эришилган ғалаба
1Нагав чўлида
[106] истиқомат қилаётган Арод шоҳи: “Исроил халқи Оторим йўлидан келяпти экан”, деган хабарни эшитиб жангга отланди. Канъон наслидан бўлган бу шоҳ Исроил халқи билан жанг қилиб, улардан бир нечтасини асир олди.
2Бу воқеадан сўнг Исроил халқи Эгамизга қасам ичиб, шундай деди:
— Эй, Эгамиз! Агар Сен шу халқни бизнинг қўлимизга берсанг, уларнинг ҳамма шаҳарларини бутунлай вайрон қиламиз
[107].
3Эгамиз Исроил халқининг илтижосини эшитиб, Канъон халқини уларнинг қўлига берди. Улар Канъонликларнинг ўзларини қириб ташлаб, шаҳарларини бутунлай вайрон қилишди. Шунинг учун бу жойга Хўрмах
[108], деб ном берилди.
Бронзадан ясалган илон
4Исроил халқи Хўр тоғини тарк этиб, Эдом ерларини четлаб ўтиш учун Қизил денгизга
[109] борадиган йўлдан кетди. Лекин халқ йўлда кетаётиб, яна сабрсизлик қилди.
5Улар минғирлаб Худодан ва Мусодан нолий бошладилар:
— Нимага бизни Мисрдан олиб чиқдингизлар? Саҳрода ўлиб кетишимиз учунми?! Бу ерда на нон бор, на сув. Мана бу бўлмағур манна меъдамизга тегиб кетди–ку!
6Шу воқеадан кейин Эгамиз халқ орасига заҳарли илонларни жўнатди, илонлар Исроил халқининг кўпчилигини чақиб ўлдирди.
7Охири халқ Мусонинг олдига келиб:
— Биз Эгамизга ҳам, сенга ҳам қарши гапириб гуноҳ қилдик, — деди, — Эгамизга илтижо қил, У бизнинг орамиздан илонларни даф қилсин.
Мусо халқ учун Эгамизга илтижо қилди.
8Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Илон ясаб, уни ходага маҳкамлаб қўй. Илон чаққан одам ўшанга қараб тирик қолади.
9Мусо бронзадан илонни ясаб
[110], уни ходага маҳкамлаб қўйди. Илон чаққан одам бронзадан ясалган илонга қараганда, ўлмасдан тирик қоларди.
Хўр тоғидан — Мўаб водийсига
10Исроил халқи сафарини давом эттириб, Обўтда қароргоҳ қурди.
11Сўнг улар Обўтдан ҳам кетиб Ивай–Аборимга қўнишди. Ивай–Аборим Мўаб юртининг шарқидаги саҳрода жойлашган эди.
12У ердан ҳам кетиб, Зарад сойлигида тўхташди.
13Сўнг яна йўлга чиқиб, Арнон сойлигининг шимолий қирғоғига — Амор юртининг чегарасига туташ бўлган саҳрога жойлашишди. Арнон сойлиги
[111] Амор ва Мўаб юртларининг ўртасида чегара эди.
14Шу сабабдан “Эгамизнинг жангномаси” китобида
[112] Суфа ерларидаги Воҳиб шаҳри ва сойликлар эсланади. Шунингдек, Арнон сойлиги
15ва Мўаб чегарасидаги Ор шаҳригача чўзилган дарёнинг ирмоқлари эсланади.
16Исроил халқи у ердан чиқиб, Бэр
[113] деган жойдаги қудуққа йўл олди. Ўша қудуқ ёнида Эгамиз Мусога: “Халқни йиғ, Мен уларга сув бераман”, деди.
17Ўшанда Исроил халқи шу қўшиқни куйлади:
“Тўлиб–тош, эй, қудуқ,
Қудуқ ҳақида куйланг!
18Йўлбошчилар қазиганди бу қудуқни,
Асилзодалар ковлаганди бу қудуқни
Салтанат ҳассалари ила,
Салтанат тамғалари ила.”
Сўнг улар саҳродан Маттоно шаҳрига йўл олдилар.
19Маттонодан эса Наҳалиёлга, Наҳалиёлдан Бомўтга,
20Бомўтдан Мўаб ерларидаги водийга боришди. Фисгах тоғ тизмаси
[114] ёнидаги бу водийдан саҳронинг манзараси очиларди.
Шоҳ Сихўн ва шоҳ Ўг устидан қозонилган ғалаба
21Кейин Исроил халқи Амор халқининг шоҳи Сихўнга шу гапни айтиш учун чопарлар жўнатди:
22“Бизга юртингиз орқали ўтиб кетишга ижозат берсангиз. Биз экинзорларингизга, узумзорларингизга кирмаймиз, қудуқларингиз сувидан ичмаймиз. Сизнинг юртингиздан ўтиб кетгунча, фақат Шоҳ йўлидан
[115] юрамиз.”
23Лекин Сихўн Исроил халқига ўз юртидан ўтиб кетишга ижозат бермади. У жамики лашкарини йиғиб, саҳродаги Яхаз шаҳри ёнида Исроил халқига ҳужум қилди.
24Жангда Исроил халқи Сихўнни мағлуб этди ва Арнон сойлигидан тортиб Явоқ дарёсигача
[116] бўлган ҳамма ерларини эгаллаб олди. Лекин Оммон халқининг чегарасидан у ёғига ўтмади, чунки Оммон юртининг чегараси мустаҳкам эди.
25Исроил халқи Амор халқининг ҳамма шаҳарларини, хусусан, Хашбон шаҳри
[117] ва унинг атрофидаги қишлоқларни босиб олиб, ўша шаҳарларда ўрнашиб олди.
26Хашбон шаҳри шоҳ Сихўннинг пойтахти эди. Сихўн Мўабнинг олдинги шоҳи билан жанг қилиб, унинг Арнон сойлигигача бўлган ҳамма ерларини босиб олган эди.
27Шунинг учун достончилар айтишарди:
“Хашбонга келинглар, қайта қуринглар уни,
Мустаҳкам этинглар Сихўн шаҳрини.
28Олов чиқиб кетди–ку Хашбон шаҳридан,
Аланга чиқди шоҳ Сихўннинг шаҳридан.
Ёнғин яксон қилди Мўабдаги Ор шаҳрини,
Йўқ қилди Арнон қирлари шоҳларини.
29Ҳолингга вой, эй, Мўаб халқи!
Тамом бўлдингиз, Хамўш
[118] ихлосмандлари!
Хамўш қочқин қилди ўғилларингизни,
Амор халқининг шоҳи Сихўнга асир қилди
Сизнинг қиз–жувонларингизни.
30Қириб ташладик биз уларни,
Хашбондан Дибонга қадар йўқ қилдик ҳаммасини.
Нўфахдан Мидавога қадар вайрон қилдик уларни.”
31Шундай қилиб, Исроил халқи Амор халқининг юртида ўрнашиб олди.
32Мусо Язир шаҳрига айғоқчилар жўнатди. Исроил халқи Язир ва унинг атрофидаги қишлоқларни босиб олиб, у ерда истиқомат қилаётган Амор халқини ҳайдаб чиқарди.
33Сўнг улар Башанга
[119] йўл олишди. Башан шоҳи Ўг эса Исроил халқига қаршилик кўрсатиш учун жамики лашкарини Эдрей шаҳрига тортиб борди.
34Шунда Эгамиз Мусога деди:
— Қўрқма ундан, Мен Ўгни бутун юрти ва халқи билан бирга сенинг қўлингга бераман. Сен Ўгнинг бошига Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўннинг кунини соласан.
35Исроил халқи Ўгни, унинг ўғилларини, бутун халқини битта қолдирмай қириб ташлади. Сўнг улар Ўгнинг юртини қўлга киритишди.
22–БОБ
Мўаб шоҳи Баломни чақиртиради
1Исроил халқи йўлда давом этди. Мўаб текисликларига етиб келиб, Ерихо шаҳрининг рўпарасида — Иордан дарёсининг шарқида қароргоҳ қурди.
2Исроил халқи Амор халқини қандай аҳволга солгани ҳақидаги хабар Мўаб шоҳи Зиппур ўғли Болоққа ҳам етиб борган эди.
3Исроил халқи кўплигидан бутун Мўаб халқи қаттиқ ваҳимага тушганди.
4Мўаб оқсоқоллари Мидиён оқсоқолларига:
— Ҳўкиз даладаги ўтларни еб битиргани сингари, анави оломон ҳам теварак–атрофимиздаги ҳамма нарсани еб битиради–ку! — деди. Ўша даврда Мўабда ҳукмронлик қилаётган Зиппур ўғли Болоқ,
5Бавўр ўғли Баломни чақирай, деб унинг олдига чопарлар жўнатди. Балом ўз она юрти, Фурот дарёси қирғоғидаги Патўр шаҳрида истиқомат қилар эди. Болоқ Баломга шундай деб даъват қилди:
“Мисрдан чиққан бир халқ ер юзини босиб кетди. Энди эса улар шундоққина менинг биқинимда ўрнашиб олишди.
6Мен уларга бас кела олмайман. Сен келиб, ўша халқни мен учун лаънатла. Балки шунда мен Исроил халқини мағлуб қилиб, юртимдан қувиб чиқара оларман. Шуни биламанки, сен кимни дуо қилсанг, ўша дуо олади, кимни лаънатласанг, ўша лаънати бўлади.”
7Шундай қилиб, Мўаб ва Мидиён оқсоқоллари Баломнинг олдига кетар эканлар, унга тўланадиган лаънат ҳақини ҳам ўзлари билан олиб кетдилар. Улар Баломнинг ҳузурига келишгач, унга Болоқнинг гапларини айтишди.
8— Шу ерда тунаб қолинглар, — деди Балом оқсоқолларга. — Эгамизнинг берган жавобини мен эртага сизларга айтаман.
Мўаб оқсоқоллари Баломникида қолишди.
9Худо Баломнинг олдига келиб, ундан:
— Уйингдаги одамлар ким? — деб сўради.
10Балом Худога шундай жавоб берди:
— Мўаб шоҳи Зиппур ўғли Болоқ менга қуйидагича хабар юборибди:
11“Мисрдан чиққан бир халқ ер юзини босиб кетди, бу ёққа кел, ўша халқни мен учун лаънатла, балки ўшандагина мен у халққа зарба бериб, ўз юртимдан қувиб чиқара оларман.”
12— Улар билан борма! — деди Худо Баломга. — У халқни зинҳор лаънатлай кўрма, чунки у халққа Мен барака берганман.
13Балом эрталаб туриб:
— Юртингизга қайтиб кетаверинглар, Эгамиз сизлар билан кетишимга ижозат бермади, — деди Болоқнинг аъёнларига.
14Мўаб аъёнлари Болоқ олдига қайтиб бориб: “Балом бизлар билан келишга рози бўлмади”, — дейишди.
15Болоқ эса олдингидан ҳам кўпроқ ва обрўлироқ аъёнларини юборди.
16Улар Баломнинг олдига келиб, шундай дейишди:
— Зиппур ўғли Болоқ шундай демоқда: “Балом қандай қилиб бўлса ҳам ҳузуримга келсин,
17мен уни яхшилаб тақдирлайман, нима истаса муҳайё қиламан. Фақат келиб, ўша халқни мен учун лаънатласин.”
18Балом эса Болоқнинг аъёнларига шундай жавоб берди:
— Болоқ менга саройидаги ҳамма олтину кумушини берса ҳам, мен Эгам Худонинг амридан четга чиқа олмайман. Ҳатто кичик масалада ҳам ўз ихтиёрим билан иш тута олмайман.
19Яхшиси, сизлар, олдингилар каби, бу кеча шу ерда тунаб қолинглар. Эгамиз яна нима дер экан, мен билай–чи.
20Шу кеча Худо Балом олдига келиб, унга деди:
— Агар бу одамлар сени ўзлари билан олиб кетгани келган бўлсалар, отлангин–у, улар билан бирга кет. Лекин сен фақат Менинг айтганимни қиласан.
Балом ва унинг эшаги
21Балом эрталаб турди. Эшагини эгарлаб, Мўаб аъёнлари билан бирга жўнади.
22Балом кетганда, Худо қаттиқ ғазабланди. Эгамизнинг фариштаси Баломга қаршилик кўрсатиш учун унинг йўлини тўсиб олди. Балом эшагини миниб, ёнидаги иккита хизматкори билан йўлда кетаётган эди.
23Бирданига эшак йўл устида қилич яланғочлаб турган Эгамизнинг фариштасини кўриб қолди–да, йўлидан бурилиб, дала ичига кириб кетди. Балом эса эшакни йўлга солиш учун савалай бошлади.
24Эгамизнинг фариштаси энди узумзорлар орасидан ўтган тор сўқмоқда туриб олди. Йўлнинг иккала томони ҳам девор эди.
25Эшак Эгамизнинг фариштасини кўрди–ю, деворга қапишиб, Баломнинг оёғини қисиб қўйди. Балом яна эшакни ура бошлади.
26Эгамизнинг фариштаси яна олдинга ўтиб, тор жойга туриб олди. Энди эшак ўнгга ҳам, чапга ҳам бурилиб кета олмас эди.
27Эшак Эгамизнинг фариштасини кўргач, ётиб олди. Балом эса бундан қаттиқ ғазабланиб, эшакни таёғи билан савалай бошлади.
28Шу пайт Эгамизнинг қудрати билан эшак тилга кириб:
— Мен сенга нима қилдим? Нимага сен мени уч марта урдинг? — деди Баломга.
29— Сен мени аҳмоқ қилдинг! — деб дўқ қилди Балом. — Агар қўлимда қиличим бўлганда эди, сени ҳозироқ чопиб ташлаган бўлар эдим.
30— Ахир, сен мени илгаридан миниб юрасан–ку! Мен сенинг ўша–ўша эшагингман. Олдин ҳам шунақа қилиқ қилганмидим?! — деди эшак.
— Йўқ, — деди Балом.
31Шу он Эгамиз Баломнинг кўзини очиб юборган эди, у йўлда турган Эгамизнинг фариштасини кўриб қолди. Фаришта қўлида қиличини яланғочлаб турарди. Балом ерга мук тушди.
32Эгамизнинг фариштаси Баломга деди:
— Нимага сен эшагингни уч марта урдинг? Тутган йўлинг Менинг назаримда эгри бўлгани учун, Мен сенга қаршилик кўрсатиш мақсадида келдим.
33Эшагинг эса мени кўрди–ю, уч марта ўзини четга олиб қочди. Агар у менинг олдимдан бурилиб кетмаганда эди, Мен сени ўлдириб, эшагингни тирик қолдирган бўлардим.
34— Гуноҳ қилдим, — деди Балом Эгамизнинг фариштасига. — Сен йўлимни тўсиб турганингни билмабман. Агар мен сенинг назарингда номаъқул иш қилаётган бўлсам, уйимга қайтиб кетаман.
35— Шу одамлар билан бирга боравер. Лекин сен фақат Мен айтган гапларимни гапирасан, — деди Эгамизнинг фариштаси.
Шундай қилиб, Балом Болоқнинг аъёнлари билан бирга кетаверди.
Болоқ Баломни кутиб олади
36Болоқ Баломнинг келаётганини эшитди–ю, уни кутиб олиш учун Ир шаҳрига
[120] етиб келди. Бу шаҳар Арнон сойлиги бўйида, Мўаб юртининг чегарасида жойлашган эди.
37Болоқ Баломга деди:
— Мен сенинг олдингга бундан олдин ҳам одамларимни юборган эдим–ку! Нимага ўшанда кела қолмадинг? Ё мени, етарли даражада тақдирлай олмайди, деб ўйладингми?
38— Мана, энди келдим олдингга, — деди Балом. — Худо оғзимга солган сўзлардан бўлак мен нима ҳам айта олар эдим?!
39Балом Болоқ билан бирга кетди. Улар Хират–Хузўт шаҳрига келишди.
40Болоқ мол ва қўйлар сўйиб, қурбонлик қилди. Баломга ва унга ҳамроҳ бўлиб келган аъёнларга ҳам қурбонликдан улашди.
Баломнинг биринчи башорати
41Болоқ кейинги куни эрталаб Баломни Бомўт–Баал
[121] тепалигига олиб чиқди. Балом у ердан туриб Исроил халқининг бир қисмини кўрди.
23–БОБ
1Балом Болоққа деди:
— Шу ерда мен учун еттита қурбонгоҳ қуриб, еттита буқа ва еттита қўчқорни тайёрлаб қўй.
2Болоқ Балом айтгандай қилди. Сўнг икковлари ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилишди.
3Кейин Балом Болоққа деди:
— Сен куйдирилган қурбонликларинг ёнида қол, мен эса бориб кўрай, Эгамиз менга пешвоз чиқармикин. У менга нимани аён қилса, шуни сенга айтаман.
Балом тепаликка чиқди.
4Худо Балом билан учрашгач, Балом Худога деди:
— Мен еттита қурбонгоҳ қурдириб, ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилдим.
5Эгамиз Баломнинг оғзига сўз солиб:
— Болоқнинг олдига қайтиб бор, унга Мен айтган сўзларимни етказ, — деди.
6Балом Болоқнинг олдига қайтиб келди. Болоқ ҳамма Мўаб аъёнлари билан бирга куйдирилган қурбонликларнинг ёнида турган эди.
7Балом қуйидагича башорат қилди:
“Мени Мўаб шоҳи Болоқ шарқий тоғлардан,
Орамдан
[122] олиб келиб, деди:
“Кел, мен учун Ёқуб наслини лаънатла,
Кел, Исроил халқини сен қарға!”
8Худо лаънатламаганни мен қандай лаънатлайин?!
Эгамиз қарғамаганни қандай қилиб қарғайин?!
9Қоянинг тепасида туриб мен уларни кўряпман,
Тепаликдан уларга қараб турибман,
Яшайди бу халқ ҳаммадан алоҳида.
Ўзгачадир улар халқлар орасида.
10Қумдай саноқсиз бўлган Ёқуб наслини ким санаб чиқар?!
Исроилнинг чорагини ким ҳисоблаб чиқа олар?!
Мен ҳам тўғри одам каби оламдан ўтай,
Илойим, бўлсин уларникидай охиратим бахайр.”
11— Сен нима қиляпсан ўзи? — деди Болоқ Баломга. — Мен сени, душманларимни лаънатлайди, деб чақиртириб келган эдим, сен эса уларни дуо қиляпсан–ку!
12— Мен фақат Эгамиз оғзимга солган сўзни айтишим керак–ку! — деб жавоб берди Балом.
Баломнинг иккинчи башорати
13— Кел, мен билан бирга бошқа жойга бора қол, — деди унга Болоқ. — Сен ўша жойдан Исроил халқининг бир қисмини кўрасан. Ўша жойдан туриб Исроилни мен учун лаънатла.
14Болоқ Баломни Фисгах тоғ тизмаси
[123] тепасидаги Зўфим деган ясси жойга бошлаб келди. У ерда ҳам еттита қурбонгоҳ қуриб, ҳар бир қурбонгоҳ устида биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилди.
15Сўнг Балом Болоққа деди:
— Сен шу ерда — куйдирилган қурбонликларинг ёнида қол, мен эса ҳов анави ерга бориб, Эгамиз билан учрашиб келаман.
16Эгамиз Баломга пешвоз чиқиб, унинг оғзига сўз солди. Сўнг:
— Болоқнинг олдига қайтиб бор, унга Мен айтган сўзларимни айт, — деди.
17Балом Болоқнинг олдига қайтиб келди. Болоқ Мўаб аъёнлари билан бирга куйдирилган қурбонликларнинг ёнида турган эди.
— Эганг нима деди? — деб сўради ундан Болоқ.
18Балом қуйидагича башорат қилди:
“Менга қара, эй, Зиппур ўғли Болоқ,
Гапларимни эшит, яхшилаб солгин қулоқ.
19Худо инсон эмаски, У ёлғон гапирса,
У одам эмаски, фикрини ўзгартирса.
У доим ваъдаси устидан чиқар!
Ўз айтганларин албатта бажарар!
20Худо менга берди дуо сўзларини,
Ўзгартира олмайман мен Худонинг баракасини.
21Мен Исроилнинг келажагини кўряпман,
Ёқуб насли бошига кулфат тушмас,
Бу халқ бирор кўргилик кўрмас.
Эгаси Худо уларнинг орасида,
Шоҳ, дея олқишлар Уни ҳамма.
22Ёввойи буқанинг кучи билан
Худо уларни Мисрдан олиб чиққан.
23Ёқуб наслига қарши сеҳр–жоду йўқ,
Исроилга қарши
[124] фолбинлик йўқ.
Одамлар Ёқуб насли ҳақида, Исроил тўғрисида:
“Қаранглар, Худо нималарни қилган”, деб айтишар.
24Исроил халқи шер каби қўзғалар,
Арслондай сакраб турар,
Ўлжасини еб битирмагунча,
Қурбонларнинг қонига тўймагунча ётмас.”
25Шундан сўнг Болоқ Баломга айтди:
— Исроил халқини лаънатламагин ҳам, дуо ҳам қилмагин!
Баломнинг учинчи башорати
26Лекин Балом Болоққа:
— Мен сизга, фақат Эгамизнинг айтганини қиламан, деб айтмаганмидим?! — деди.
27— Юр, энди мен сени бошқа жойга олиб бораман, — деди Болоқ. — Балки шунда Худо мамнун бўлиб, ўша ердан туриб мен учун Исроилни лаънатлашингга йўл қўяр.
28Болоқ Баломни Пиёр тоғининг
[125] тепасига бошлаб олиб чиқди. Бу тоғдан саҳронинг манзараси кўриниб турарди.
29Балом Болоққа деди:
— Шу ерда менга еттита қурбонгоҳ қуриб, еттита буқа билан еттита қўчқорни тайёрлаб қўй.
30Болоқ Балом айтгандай қилиб, ҳар бир қурбонгоҳда биттадан буқа ва биттадан қўчқорни қурбонлик қилди.
24–БОБ
1Балом Исроилни дуо қилаётгани Эгамизга маъқул келганини кўриб, бу сафар фол очгани бормади. У саҳро томон назар ташлаб,
2у ерда қабила–қабила бўлиб қароргоҳ қурган Исроил халқини кўрди. Шунда Худонинг Руҳи Баломни қамраб олди,
3Балом шундай башорат қилди:
“Бавўр ўғли Балом гапиряпти,
Кўзи очиқ инсон сўзлаяпти.
4Худонинг каломини эшитган,
Қодир Худодан келган ваҳийни кўрган,
Ҳушидан айрилган, лекин кўзлари катта очиқ одам айтяпти.
5Эй, Ёқуб насли! Чодирларингиз қандай ажойиб!
Эй, Исроил халқи! Маконингиз қандай гўзал!
6Чодиру маконларингиз пальмазор
[126] сингари бепоён,
Бамисоли дарё бўйидаги боғ–роғлардир,
Эгамиз ўтқазган алоэга ўхшар,
Сув бўйидаги садр дарахти кабидир.
7Уларнинг челаклари сув билан тўлиб–тошар,
Эккан уруғлари мириқиб сувга тўяр.
Исроил шоҳи Ўгахдан
[127] устун бўлар,
Исроил шоҳлиги ғоят юксалар.
8Ёввойи буқанинг кучи билан
Худо Мисрдан олиб чиққан уларни.
Исроил халқи ямламай ютар ғанимларини,
Уларнинг суякларини майдалаб ташлар,
Ўқлар отиб, уларни яксон этар.
9Ана, у урғочи шердай эгилди–да, ётди.
Уни турғизишга ким журъат этар?!
Сени дуо қилганлар барака топар,
Сени лаънатлаганлар лаънати бўлар!”
10Болоқ Баломдан қаттиқ ғазабланганидан кафтини кафтига уриб:
— Мен сени, ғанимларимни лаънатлагин, деб олдириб келган эдим. Сен эса уларни уч марта дуо қилдинг! — деб дўқ урди.
11— Йўқол! Уйингга жўна! Мен сени мукофотламоқчи эдим, лекин Эганг сени мукофотдан маҳрум қилди.
12Шунда Балом Болоққа деди:
— Менинг олдимга жўнатган чопарларингга:
13“Болоқ менга саройидаги ҳамма олтину кумушини берса ҳам, мен Эгамизнинг айтганидан четга чиқа олмайман. Ўз ихтиёрим билан бирор яхши ёки ёмон иш қилолмайман. Эгамиз менга нима деса, шуни айтаман”, деб айтмаганмидим?!
14Энди мен ўз халқим олдига қайтиб кетаман. Лекин кетишимдан олдин, Исроил халқи келажакда халқинг бошига қандай кунларни солишини сенга айтиб қўяй.
Баломнинг сўнгги башоратлари
15Шундан сўнг Балом қуйидагича башорат қилди:
“Бавўр ўғли Балом гапиряпти,
Кўзи очиқ инсон сўзлаяпти.
16Худонинг каломини эшитган,
Худойи Таолодан илму маърифат олган,
Қодир Худонинг ваҳийини кўрган,
Ҳушидан айрилган, лекин кўзлари катта очиқ одам айтяпти.
17Уни кўряпман–у, лекин шу топда йўқ,
Унга қараяпман–у, лекин у яқин эмас.
Бир юлдуз чиқар Ёқуб наслидан,
Салтанат ҳассаси Исроил халқидан.
Вайрон қилар у Мўаб чегараларини
[128],
18Эдом ўлжага айланар,
Ҳа, Сеир
[131] ғанимларнинг мулки бўлар,
Исроил халқи эса зафарни қучар.
19Ёқуб наслидан ҳукмдор чиқар,
Ир
[132] халқини тамом қириб ташлар.”
20Сўнг Балом Омолек халқини
[133] кўриб, улар ҳақида шундай башорат қилди:
“Халқларнинг сардоридир Омолеклар,
Лекин охири абадий ҳалокатга йўлиқар улар.”
21Кейин у Хайин халқини кўриб, улар ҳақида қуйидагича башорат қилди:
“Мустаҳкамдир сизнинг бошпанангиз,
Тоғ чўққисида жойлашган сизнинг инингиз.
22Ошур халқи
[134] сизни асир қилиб олиб кетажак,
Шунда Хайин халқи қирилиб йўқ бўлажак.”
23Балом яна башоратини давом эттирди:
“Эвоҳ! Худо шу ишларни амалга оширгач, ким тирик қолар?!
24Кипрдан
[135] сузиб келар кемалар,
Ошур ва Ибир халқларини таслим этишар.
Абадий ҳалокатга учрайди улар.”
25Шундан кейин Балом йўлга чиқиб, уйига жўнади. Болоқ ҳам ўз йўлига кетди.
25–БОБ
Исроил халқи Пиёр тоғидаги Баалга сажда қилади
1Исроил халқи Шитимда
[136] ўрнашганда, Исроил эркаклари Мўаб аёллари билан зино қила бошлашди.
2Мўаб аёллари уларни ўз худоларига бағишланган қурбонлик зиёфатларига таклиф этишди. Исроил халқи уларнинг қурбонлигидан тановул қилиб, худоларига ҳам сажда этди.
3Исроил халқи Пиёр тоғидаги Баалга қаттиқ боғланиб қолгани учун, Эгамиз улардан ғазабланди.
4У Мусога шундай деди:
— Бу халқнинг бошлиқларини ушла, уларни куппа–кундузи Мен, Эгангизнинг олдида қатл қил, жасадларини эса тик ўрнатилган ходанинг учига қоқтир. Шунда Мен Исроил халқидан қаҳр–ғазабимни қайтараман.
5Мусо Исроил ҳакамларига
[137]:
— Пиёрдаги Баалга сажда қилган ҳар бир одамингизни ўлдиринглар, — деб буйруқ берди.
6Шу пайт Исроил халқидан биттаси Мусонинг ва бутун Исроил жамоасининг кўзи олдида қароргоҳга Мидиёнлик
[138] бир аёлни бошлаб келиб қолди. Жамоа Учрашув чодирига кираверишда йиғлаб турган эди.
7Руҳоний Ҳоруннинг набираси — Элазар ўғли Финхаз буни кўрди–ю, ўрнидан туриб, жамоа орасидан чиқиб кетди. У найзасини олиб,
8Исроил халқидан бўлган ўша одамнинг орқасидан чодирга кирди–да, найзаси билан икковини ҳам ўлдирди. Финхазнинг санчган найзаси ўша одамнинг баданини тешиб ўтиб, аёлнинг қорнига кирган эди. Шундан кейингина Исроил халқи орасидаги ўлат тўхтади.
9Лекин ўлатдан 24.000 одам ўлиб бўлган эди.
10Шунда Эгамиз Мусога:
11— Руҳоний Ҳоруннинг набираси — Элазар ўғли Финхаз Менинг қаҳр–ғазабимни Исроил халқидан қайтарди, — деди. — Исроил халқи орасида у Менга жон куйдиргани учун, Мен ғазаб устида уларга қирғин келтирмадим.
12Сен унга айт: Мен Финхаз билан алоҳида тинчлик аҳдимни тузаман.
13Бу аҳдга мувофиқ, Финхазнинг ўзи ва унинг авлоди то абад руҳоний бўлишади, чунки у ўз Худосига — Менга жон куйдириб, қилган иши билан Исроил халқидан Менинг ғазабимни қайтарди.
14Мидиёнлик аёл билан бирга ўлдирилган Исроил одамининг исми Зимри бўлиб, Шимўн қабиласининг уруғбошиси Солунинг ўғли эди.
15Ўлдирилган аёлнинг исми эса Хозби эди, у Мидиёнликнинг уруғбошиси Зурнинг қизи эди.
16Эгамиз Мусога:
17— Мидиён халқини душман деб билинглар, уларни қириб ташланглар! — деди.
18— Чунки улар сизларга душманлик қилиб, Пиёрдаги воқеа орқали сизларни йўлдан оздиришди. Бундан ташқари, Пиёрда ўлат ҳукмронлик қилган куни ўлган Мидиёнлик йўлбошчининг қизи Хозби орқали сизларни алдашди.
26–БОБ
Исроил халқи иккинчи марта рўйхатга олинади
1Ўлатдан сўнг Эгамиз Мусо билан руҳоний Ҳорун ўғли Элазарга деди:
2“Жамики Исроил халқининг урушга яроқли бўлган йигирма ва ундан юқори ёшдаги ҳамма эркакларини хонадони бўйича санаб чиқинглар.”
3Бу пайтда Исроил халқи Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида қароргоҳ қурган эди. Мусо билан руҳоний Элазар халққа:
4“Эгамиз бизга амр қилгандай йигирма ёшдан юқори бўлган эркакларини санаб чиқинглар”, деб айтишди. Миср юртидан чиққан жамики Исроил халқининг рўйхати қуйидагича эди:
5Рубен Исроилнинг
[139] тўнғичидир. Рубен ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Ханўхдан Ханўх уруғи, Паллувдан Паллув уруғи,
6Хазрондан Хазрон уруғи, Кармидан Карми уруғи келиб чиққан.
7Рубен уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 43.730 киши чиқди.
8Паллувнинг Элиёб деган ўғли бор эди,
9Элиёбнинг эса Намувол, Датан ва Абурам деган ўғиллари бор эди. Кўрахнинг издошлари Эгамизга қарши исён кўтаришганда
[140], уларга қўшилишиб Мусо билан Ҳорунга қарши бош кўтарган Датан ва Абурам ўшалардир. Улар Исроил йўлбошчилари эди.
10Ер ёрилиб, Кўрах билан бирга уларни ҳам ютиб юборганди. Ўша куни аланга Кўрахнинг 250 та издошини куйдириб йўқ қилганди. Мана шу воқеа халққа огоҳлантириш эди.
11Лекин Кўрахнинг ўғиллари ўша куни омон қолди.
12Шимўн ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Намуволдан Намувол уруғи, Ёминдан Ёмин уруғи, Ёхиндан Ёхин уруғи,
13Зерахдан Зерах уруғи, Шовулдан Шовул уруғи келиб чиққан.
14Шимўн уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 22.200 киши чиқди.
15Гад ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Зафўндан Зафўн уруғи, Хагидан Хаги уруғи, Шунодан Шуно уруғи,
16Ознахдан Ознах уруғи, Еридан Ери уруғи,
17Арўддан Арўд уруғи, Эралидан Эрали уруғи келиб чиққан.
18Гад уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 40.500 киши чиқди.
19-20Яҳудо ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Шелодан Шело уруғи, Параздан Параз уруғи, Зерахдан Зерах уруғи келиб чиққан. Яҳудонинг икки ўғли Ғур ва Ўнан Канъон юртида оламдан ўтган эдилар
[141].
21Параздан келиб чиққан уруғлар шулардир: Хазрондан Хазрон уруғи, Хомулдан Хомул уруғи келиб чиққан.
22Яҳудо уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 76.500 киши чиқди.
23Иссахор ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Тўлодан Тўло уруғи, Пувахдан Пувах уруғи,
24Ёшувдан Ёшув уруғи, Шимрондан Шимрон уруғи келиб чиққан.
25Иссахор уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 64.300 киши чиқди.
26Забулун ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Сареддан Саред уруғи, Элўндан Элўн уруғи, Яхлиёлдан Яхлиёл уруғи келиб чиққан.
27Забулун уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 60.500 киши чиқди.
28Юсуфнинг ўғиллари Манаше ва Эфрайимдан келиб чиққан уруғлар қуйидагилардир:
29Манашедан келиб чиққан уруғлар шулардир: Мохирдан Мохир уруғи келиб чиқди. Гилад уруғи Мохирнинг ўғли Гиладдан келиб чиққан.
30Гиладдан келиб чиққан уруғлар қуйидагичадир: Язардан Язар уруғи, Халекдан Халек уруғи,
31Осриёлдан Осриёл уруғи, Шакамдан Шакам уруғи,
32Шамидодан Шамидо уруғи, Хафердан Хафер уруғи келиб чиққан.
33Хафер ўғли Залофходнинг ўғли йўқ, қизлари бор эди, холос. Залофход қизларининг исмлари Махло, Нуваҳ, Хўглах, Милхо ва Тирза эди.
34Манаше уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 52.700 киши чиқди.
35Эфрайим ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Шуталахдан Шуталах уруғи, Бохирдан Бохир уруғи, Тахандан Тахан уруғи келиб чиққан.
36Шуталах ўғли Ирондан Ирон уруғи келиб чиққан.
37Эфрайим уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 32.500 киши чиқди.
Юсуф насли уруғлари бўйича ана шулардан иборатдир.
38Бенямин ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Бэлахдан Бэлах уруғи, Ошболдан Ошбол уруғи, Охирамдан Охирам уруғи,
39Шафуфамдан Шафуфам уруғи, Хуфамдан Хуфам уруғи келиб чиққан.
40Бэлахнинг ўғиллари Ард ва Нўмандан келиб чиққан уруғлар шулардир: Арддан Ард уруғи, Нўмандан Нўман уруғи келиб чиққан.
41Бенямин уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 45.600 киши чиқди.
42Дан ўғли Хушимдан Хушим
[142] уруғи келиб чиққан. Дан уруғлари шулардан иборатдир:
43бутун Дан насли Шухом уруғидан ташкил топган эди. Улар саналганда, 64.400 киши чиқди.
44Ошер ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Йимнахдан Йимнах уруғи, Йишвидан Йишви уруғи, Бариёдан Бариё уруғи келиб чиққан.
45Бариё ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Хабердан Хабер уруғи, Малхиёлдан Малхиёл уруғи келиб чиққан.
46Ошернинг Серах деган қизи ҳам бор эди.
47Ошер уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 53.400 киши чиқди.
48Нафтали ўғилларидан келиб чиққан уруғлар шулардир: Яхзаёлдан Яхзаёл уруғи, Гўнодан Гўно уруғи,
49Изардан Изар уруғи, Шиллемдан Шиллем уруғи келиб чиққан.
50Нафтали уруғлари мана шулардан иборатдир. Улар саналганда, 45.400 киши чиқди.
51Шундай қилиб, Исроил халқининг ҳамма эркаклари саналганда, 601.730 киши чиқди.
52Эгамиз Мусога деди:
53“Ерни қабилаларга одамларнинг сонига кўра, мулк қилиб бўлиб бер.
54Катта қабилага каттароқ улуш бер, кичик қабилага кичикроқ улуш бер. Ҳар бир қабилага рўйхатга олинган одамларнинг миқдорига қараб улуш берилсин.
55Ерни қабилаларга рўйхатдаги одамларнинг сонига қараб бўлиб бераётганингизда, қуръа ташланглар
[143].
56Ҳар бир қабиланинг улуши қабиланинг катта–кичиклигига қараб қуръа бўйича тақсимлансин.”
57Леви қабиласининг рўйхати эса, уруғлари бўйича, қуйидагичадир:
Гершондан Гершон уруғи, Қоҳотдан Қоҳот уруғи, Мароридан Марори уруғи келиб чиққан.
58Бу уруғлардан: Лубнах уруғи, Хеврон уруғи, Махли уруғи, Муши уруғи, Кўрах уруғи келиб чиққан.
Қоҳот Имромнинг отаси эди.
59Имромнинг хотини эса Йўхавад деган аёл эди. Йўхавад Левининг қизи бўлиб, у Мисрда туғилган эди. Йўхавад Имромга икки ўғил — Ҳорун ва Мусони ҳамда бир қиз — Марямни туғиб берди.
60Ҳоруннинг Надов, Абиҳу, Элазар, Итамар деган ўғиллари бор эди.
61Надов ва Абиҳу Эгамиз амр этмаган оловни Унинг ҳузурига олиб келганлари учун нобуд бўлган эдилар
[144].
62Шундай қилиб, Леви қабиласининг бир ойлик ва ундан юқори ёшдаги эркаклари саналганда, 23.000 киши чиқди. Левиларга Исроил халқи орасида улуш берилмагани учун, улар Исроил халқи қаторида рўйхатга олинмаган эди.
63Мусо билан руҳоний Элазар Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида рўйхатга олган Исроил халқи ана шулардан иборат эди.
64Мусо билан руҳоний Ҳорун Синай саҳросида рўйхатга олган одамларнинг бирортаси бу рўйхатга кирмади,
65чунки Эгамиз Исроил халқининг ўша авлодига: “Сизлар саҳрода ўлиб кетасизлар”, деб айтганди
[145]. Улардан фақат Натан ўғли Холиб ва Нун ўғли Ёшуа тирик қолган эди.
27–БОБ
Залофходнинг қизлари
1-2Бир куни Залофходнинг қизлари Учрашув чодири кираверишига келишди. Залофход Хафернинг ўғли, Гиладнинг невараси, Мохирнинг эвараси, Юсуф ўғли Манашенинг чевараси эди. Хуллас, Залофход Манаше уруғидан эди. Залофход қизларининг исмлари Махло, Нуваҳ, Хўглах, Милхо ва Тирза эди. Улар Мусо, руҳоний Элазар, йўлбошчилар ва бутун жамоанинг олдида туриб шундай дейишди:
3— Отамиз саҳрода вафот этди. У Эгамизга қарши йиғилган Кўрахнинг тўдасига шерик бўлмаган, ўз гуноҳи туфайли оламдан ўтди. Отамизнинг ўғли йўқ.
4Ўғли бўлмагани учун отамизнинг номи уруғи орасидан ўчиб кетиши керакми? Бизга ҳам амакиларимиз қатори ерни мулк қилиб беринглар.
5Мусо уларнинг талабини Эгамизга айтди.
6Эгамиз шундай жавоб қайтарди:
7— Залофходнинг қизлари ҳақ гапни айтишяпти. Уларга албатта амакилари қатори ерни мулк қилиб беринглар. Отасининг улуши қизларига берилсин.
8Исроил халқига ҳам шундай деб уқтир. Агар бирор киши вафот этса–ю, ўғли бўлмаса, унинг мулки қизига қолсин.
9Агар қизи ҳам бўлмаса, у одамнинг мулки ака–укаларига қолсин.
10Борди–ю, марҳумнинг ака–укалари ҳам бўлмаса, унинг мулки амакиларига қолсин.
11Агар марҳумнинг амакилари ҳам бўлмаса, унинг мулки уруғидаги энг яқин қариндошига қолсин. Ўша қариндоши меросхўр бўлсин. Сен орқали, Мен, Эгангиз, берган амр Исроил халқи учун қонун бўлиб қарор топсин.
Ёшуа Мусонинг вориси қилиб танланади
12Эгамиз яна Мусога деди:
— Аборим тизмасидаги
[146] анави тоққа чиқиб, Мен Исроил халқига берадиган юртга қара.
13Ўша юртни кўрганингдан кейин аканг Ҳорун сингари оламдан ўтасан.
14Чунки жамоа Зин чўлида Мендан нолиганда, сизлар икковингиз Менинг амримга қарши исён қилган эдингизлар. Марива сувлари ёнида жамоанинг кўзи олдида Менинг муқаддаслигимни намоён қилмадингизлар
[147]. (Ўша Марива сувлари
[148] Зин чўлидаги Кадеш яқинидадир.)
15Мусо Эгамизга деди:
16— Эй, Эгам, одамзод руҳларининг Худоси, жамоа устидан бир одамни тайинла.
17У халқни жангларга бошлаб борсин, токи Сенинг жамоанг чўпонсиз қўйдай бўлиб қолмасин.
Шунда Эгамиз Мусога:
18— Нун ўғли Ёшуани ёнингга ол, — деди. — Унда Менинг Руҳим бор
[149]. Ёшуага қўлингни қўй
[150].
19Кейин уни руҳоний Элазарнинг ва бутун жамоанинг олдида турғизиб, халқ йўлбошчиси этиб тайинла.
20Бутун Исроил жамоаси унга итоат қилиши учун, Ёшуага ўз салоҳиятингдан бер.
21Ёшуа ҳамма ишни Элазар билан бамаслаҳат қилсин. Элазар Урим орқали Ёшуа учун Менинг иродамни билиб берсин
[151]. Ёшуа ва бутун Исроил жамоаси ҳамма вазиятда шунга қараб иш тутсин.
22Эгамиз амр этгандай, Мусо Ёшуани руҳоний Элазар ва бутун жамоанинг олдида тик турғизиб қўйди.
23Сўнг Эгамизнинг Мусога берган амрига мувофиқ, қўлини Ёшуага қўйиб, Исроил халқининг йўлбошчиси қилиб тайинлади.
28–БОБ
Доимий назрлар
1Эгамиз Мусога айтди:
2“Исроил халқига шундай деб буюр: улар таом назрларини Менга ҳар доим белгиланган вақтда келтиришсин. Куйдириладиган бу назрлардан Менга ёқимли ҳид келади.”
3Эгамиз давом этиб, Исроил халқига оловда куйдириладиган назрлар тўғрисида қуйидаги қонунларни етказ, деб Мусога амр берди: “Ҳар куни иккита нуқсонсиз бир ёшли қўчқор қўзини Эгамизга кунда куйдириладиган қурбонлик қилинглар.
4Битта қўзини эрталаб, иккинчисини кечқурун қурбонлик қилинглар.
5Ҳар бир қўзига қўшиб, икки коса
[152] тоза зайтун мойи аралаштирилган тўрт коса
[153] сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар.
6Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда кунда куйдириладиган қурбонликлар илк бор Синайда жорий қилинган эди.
7Ҳар бир қўзига қўшиб икки коса шароб назрини ҳам келтиринглар. Шаробни Эгамизга атаб Муқаддас чодирда назр қилиб қуйинглар.
8Иккинчи қўзини кечқурун қурбонлик қилинглар. Эрталабки қурбонлик сингари, бу қурбонликка қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назри қилинглар. Оловда куйдириладиган бу қурбонликлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
Шаббат кунидаги назрлар
9Шаббат куни эса иккита бир ёшли нуқсонсиз қўчқор қўзини қурбонлик қилинглар. Бу қурбонликлар билан бирга белгиланган миқдорда шароб назрини ва зайтунмойи аралаштирилган саккиз коса
[154] сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар.
10Бу куйдириладиган қурбонликларни ҳар Шаббатда кунда куйдириладиган қурбонликлардан ва унга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтиринглар.
Ойнинг биринчи кунида қилинадиган назр
11Ҳар ойнинг бошида иккита буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини Эгамизга атаб куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Ҳамма жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
12Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса
[155] ун, қўчқор билан саккиз коса ун,
13ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун. Оловда куйдириладиган бу қурбонликлардан Эгамизга ёқимли ҳид боради.
14Ҳар бир буқа билан тўрт коса
[156] шароб, ҳар бир қўчқор билан уч коса
[157] шароб, ҳар бир қўчқор қўзи билан эса икки коса
[158] шаробни назр қилинглар. Бу куйдириладиган назрларни ҳар ойнинг биринчи кунида адо этинглар.
15Бундан ташқари, битта такани Эгамизга гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу ҳамма қурбонлигу назрларни кунда куйдириладиган қурбонликлар
[159] ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтиринглар.
Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрамида қилинадиган назрлар
16Биринчи ойнинг
[160] ўн тўртинчи куни Эгамизга бағишланган Фисиҳ
[161] қурбонлигини назр қилинглар.
17Ўн бешинчи куни эса етти кунлик байрам бошланади, сизлар етти кун давомида хамиртурушсиз нон ейишларингиз лозим.
18Байрамнинг биринчи куни бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
19Эгамизга атаб иккита буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Ҳамма жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
20Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун,
21ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун.
22Ўзларингизни гуноҳдан поклаш учун такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар.
23-24Бу назрларни кунда эрталаб куйдириладиган қурбонликдан
[162] ташқари, етти кун давомида келтиринглар. Бу таом назрларни Эгамизга ёқимли ҳид бўлиши учун оловда куйдиринглар. Булар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назридан ташқари келтирилсин.
25Еттинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ўша куни одатдаги ишларингизни қилманглар.
Ҳосил байрамида қилинадиган назрлар
26Ҳосил байрамининг
[163] биринчи куни, Эгамизга янги ҳосилингизнинг донини назр қилганингизда, бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ўша куни одатдаги ишларингизни қилманглар.
27Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун иккита буқа, битта қўчқор, еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар.
28Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун,
29ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун.
30Ўзларингизни гуноҳдан поклаш учун битта такани қурбонлик қилинглар.
31Бу назрларни ва уларга қўшиб қилинадиган шароб назрини — кунда куйдириладиган қурбонликлар
[164] ва уларга қўшиб қилинадиган дон назридан ташқари келтиринглар. Қурбонлик қилинадиган ҳамма жониворларингиз нуқсонсиз бўлсин.
29–БОБ
Карнай байрамида қилинадиган назрлар
1Еттинчи ойнинг
[165] биринчи кунида бутун халқ муқаддас йиғинга келсин, ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Ўша куни карнайлар чалинсин.
2Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
3Қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: буқа билан ўн икки коса
[166] ун, қўчқор билан саккиз коса
[167] ун,
4ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса
[168] ун.
5Ўзларингизни гуноҳлардан поклаш учун битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар.
6Бу назрлар ҳар ойнинг бошида ва кунда куйдириладиган қурбонликлардан
[169], уларга қўшиб, белгиланган миқдорда қилинадиган дон билан шароб назрларидан ташқари келтирилсин. Булар Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун оловда куйдирилсин.
Покланиш кунида қилинадиган назрлар
7Еттинчи ойнинг
[170] ўнинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Шу куни рўза тутинглар, ҳеч қандай иш қилманглар.
8Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
9Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтунмойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: буқа билан ўн икки коса ун, қўчқор билан саккиз коса ун,
10ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун.
11Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар гуноҳлардан поклаш қурбонлигидан ва унга қўшиб қилинадиган шароб назридан ҳамда кунда куйдириладиган қурбонликлару
[171] уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назрларидан ташқари келтирилсин.
Чайла байрамида қилинадиган назрлар
12Еттинчи ойнинг
[172] ўн бешинчи куни ҳам бутун халқ муқаддас йиғинга келсин. Ҳар кунги ишларингизни қилманглар. Етти кун давомида Эгамизга атаб байрам қилинглар.
13Биринчи куни Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун ўн учта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
14Бу қурбонликларга қўшиб қуйидаги миқдорда зайтун мойи аралаштирилган сифатли унни дон назри қилиб келтиринглар: ҳар бир буқа билан ўн икки коса ун, ҳар бир қўчқор билан саккиз коса ун,
15ҳар бир қўчқор қўзи билан тўрт коса ун.
16Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар
[173] ва уларга қўшиб қилинадиган дон, шароб назридан ташқари келтирилсин.
17Иккинчи куни ўн иккита буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
18Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
19Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
20Учинчи куни ўн битта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
21Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
22Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
23Тўртинчи куни ўнта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
24Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
25Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
26Бешинчи куни тўққизта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
27Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
28Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
29Олтинчи куни саккизта буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
30Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
31Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
32Еттинчи куни еттита буқани, иккита қўчқорни ва ўн тўртта бир ёшли қўчқор қўзини қуйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
33Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
34Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
35Саккизинчи куни эса бутун халқ муқаддас йиғинга келсин, ҳар кунги ишларингизни қилманглар.
36Эгамизга ёқимли ҳид бориши учун битта буқани, битта қўчқорни ва еттита бир ёшли қўчқор қўзини оловда куйдириладиган қурбонлик қилинглар. Жониворлар нуқсонсиз бўлсин.
37Ҳар бир буқа, қўчқор ва қўчқор қўзига қўшиб, белгиланган миқдорда дон билан шароб назрларини келтиринглар.
38Битта такани гуноҳ қурбонлиги қилинглар. Бу назрлар кунда куйдириладиган қурбонликлар
[174] ва уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назридан ташқари келтирилсин.
39Байрамларда Эгамизга атаб куйдириладиган қурбонлик, тинчлик қурбонлиги, дон билан шароб назрлари шулардан иборатдир. Булар берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган назр ва кўнгилдан чиқариб бериладиган назрлардан ташқари келтирилади.”
30–БОБ
1Шундай қилиб, Эгамиз, етказ, деб буюрган ҳамма қонунларни Мусо Исроил халқига айтди.
Ваъда ҳақида қоидалар
2Мусо Исроил йўлбошчиларига Эгамиз берган қуйидаги қонунларни ҳам айтиб берди:
3агар бирорта эркак киши Эгамизга ваъда берган бўлса ёки бирор нарсадан ўзини тийишга қасам ичган бўлса, айтганларининг ҳаммасини бажарсин. У сўзидан қайтмасин.
4Агар қиз бола отасининг уйида яшаб юрган даврда Эгамизга ваъда берса ёки ўзини бирор нарсадан тийишга қасам ичса,
5отаси қизининг берган ваъдаси ёки ичган қасамини эшитиб индамаса, қиз бола айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт.
6Борди–ю, отаси буларни эшитганда эътироз билдирса, қизнинг берган ваъдаси ёки ичган қасами бекор қилинади. Отаси қизига эътироз билдиргани учун, Эгамиз қизни берган ваъдаси ёки ичган қасамидан озод қилади.
7Агар қиз ваъда бергандан кейин ё ўйламасдан қасам ичиб қўйгандан кейин турмушга чиқса,
8унинг эри бу ҳақда эшитиб индамаса, қиз айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт.
9Лекин эр бу ҳақда эшитиб эътироз билдирса, эр хотинининг берган ваъдаси ва ўйламасдан ичган қасами асосидаги мажбуриятларини бекор қилган бўлади. Эгамиз хотинни ўша мажбуриятлардан озод қилади.
10Бева ёки эридан ажралган аёл берган ҳамма ваъдалари ва ўзини бирор нарсадан тиймоқчи бўлиб, ичган қасамлари устидан чиқиши лозим.
11Агар турмушга чиққан аёл ваъда берса ёки ўзини бирор нарсадан тийишга қасам ичса,
12эри бу ҳақда эшитиб индамаса, хотинига эътироз билдирмаса, аёл айтганларининг ҳаммасини бажариши шарт.
13Лекин эр бу ҳақда эшитиб уларни тақиқласа, хотиннинг оғзидан чиққан ҳамма ваъдалару қасамлар бекор қилинади. Эр уларни тақиқлагани учун, Эгамиз аёлни берган ваъдаси ёки ичган қасамидан озод қилади.
14Шундай қилиб, эр хотинининг ҳар қандай ваъдаси ёки қасамини бажаришига ижозат бериши ёки тақиқлаши мумкин.
15Агар эр бир кун ичида
[175] хотинига ҳеч қандай эътироз билдирмаса, хотинининг зиммасига олган мажбуриятларни бажаришига ижозат берган ҳисобланади.
16Аммо бир кун ўтгандан кейин уларни бекор қилса, хотинининг гуноҳи учун ўзи жазо тортади.
17Эгамиз Мусога берган эр ва хотин ўртасидаги, ота ва ҳали отасининг хонадонида яшаётган қиз ўртасидаги муносабатларга оид қонунлар ана шулардан иборатдир.
31–БОБ
Исроил халқи Мидиён халқи билан жанг қилади
1Эгамиз Мусога айтди:
2— Исроил халқи учун Мидиёнлардан қасос ол
[176]. Шундан кейин сен оламдан кўз юмасан.
3Шундан кейин Мусо халққа айтди:
— Одамларингизнинг бир қисмини қуроллантиринглар. Улар Мидиён халқи билан жанг қилиб, улардан Эгамизнинг қасосини олишсин.
4Ҳар бир Исроил қабиласидан мингтадан одамни урушга жўнатинглар.
5Ҳар бир Исроил қабиласидан мингтадан одам танлаб олинди, жами ўн икки минг одам қуролланиб жангга шай бўлди.
6Мусо уларни ва улар билан бирга Элазар ўғли руҳоний Финхазни урушга жўнатди. Финхаз ўзи билан муқаддас ашёларни
[177] ва карнайларни олиб кетди. Бу карнайлар хатардан дарак бериш учун чалинарди.
7Эгамиз Мусога амр қилгандай, Исроил сипоҳлари Мидиёнлар билан жанг қилишди. Улар Мидиён халқининг бутун эркак зотини қириб ташлашди.
8Мидиён халқининг бешала шоҳини — Эви, Рахем, Зур, Хур, Рабани ҳам бошқалар қатори ўлдириб юборишди. Бавўр ўғли Баломни ҳам қиличдан ўтказишди
[178].
9Мидиён халқининг аёлларию болаларини асир қилиб, жамики подаларини, сурувларини ва мол–мулкини ўлжа қилиб олишди.
10Мидиён халқи истиқомат қилган ҳамма шаҳару қароргоҳларга ўт қўйишди.
11Олган ҳамма ўлжаларини — одамидан тортиб молигача
12қароргоҳга — Мусо, руҳоний Элазар ва Исроил жамоаси ҳузурига олиб келишди. Қароргоҳ Мўаб текислигида, Ерихо шаҳри рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида жойлашган эди.
Лашкар қайтиб келади
13Мусо, руҳоний Элазар ва жамоанинг ҳамма йўлбошчилари уларни кутиб олиш учун қароргоҳдан ташқарига чиқишди.
14Мусо урушдан қайтиб келган мингбоши ва юзбошилардан қаттиқ ғазабланди.
15— Нимага ҳамма аёлларни тирик қолдирдингиз? — деб сўради улардан Мусо.
16— Баломнинг маслаҳати билан Пиёр тоғида
[179] Исроил халқини Эгамизга хиёнат қилишга ундаган шулар–ку! Ўшаларнинг дастидан Эгамизнинг жамоаси орасида ўлат пайдо бўлган эди!
17Қани, бўлинглар, ҳамма ўғил болаларни ва эр кўрган аёлларни ўлдиринглар.
18Фақат эр кўрмаган қизларни ўзингиз учун тирик қолдиринглар.
19Сўнг етти кун давомида қароргоҳдан ташқарида бўлинглар. Қайси бирингиз одам ўлдирган ёки жасадга қўл теккизган бўлсангиз, учинчи ва еттинчи кунлари покланинглар. Сизлар билан бирга асирлар ҳам покланишсин.
20Ҳамма кийимларни, барча чарм ва ёғоч буюмларни, эчки жунидан тўқилган ҳамма нарсаларни покланглар.
21Руҳоний Элазар урушга борган сипоҳларга айтди:
— Мусога Эгамиз амр этган қонун шундан иборат:
22олтин, кумуш, бронза, темир, қалай ва қўрғошин
23— оловда ёнмайдиган ҳамма нарсаларни оловдан ўтказиб покланглар. Бундан ташқари, покланиш суви
[180] билан ҳам покланглар. Оловда ёнадиган буюмларни эса сувнинг ўзи билан покланглар.
24Еттинчи куни кийимларингизни ювинглар. Шунда пок бўласизлар. Кейин қароргоҳга кирсангиз бўлади.
Ўлжаларнинг тақсимланиши
25Эгамиз яна Мусога айтди:
26— Сен, руҳоний Элазар ва жамоанинг уруғбошилари асир олинган одамларни, ўлжа олинган ҳайвонларни ҳисоблаб чиқинглар.
27Асиру ўлжаларни тенг икки қисмга бўлиб, бир қисмини урушга борган сипоҳларга, иккинчи қисмини бутун жамоага беринглар.
28Урушга борган сипоҳлар улушидан Мен, Эгангиз, учун улуш ажратинглар. Асирлар, мол, эшак, қўй ва эчкиларнинг ҳар беш юзтасидан биттасини Менга улуш қилиб беринглар.
29Сипоҳлардан олинган бу улушни Менга назр қилиб, руҳоний Элазарга беринглар.
30Халққа тегишли бўлган ўлжанинг иккинчи қисмидан Муқаддас чодир учун масъул бўлган левиларга улуш беринглар. Асирлар, мол, эшак, қўй ва эчкиларнинг ҳар элликтасидан биттаси левиларга берилсин.
31Мусо билан руҳоний Элазар Эгамизнинг Мусога берган амрини адо этишди.
32Сипоҳлар қўлга киритган нарсалардан ташқари ўлжа қилиб олган мол–ҳол ва аёлларнинг умумий сони қуйидагича эди:
қўй–эчкилар — 675.000 та,
33моллар — 72.000 та,
34эшаклар — 61.000 та,
35эр кўрмаган қизлар — 32.000 та.
36Ўлжанинг урушга борган сипоҳларга тегишли қисми қуйидагича эди:
қўй–эчкилар — 337.500 та,
37шулардан 675 та қўй–эчки Эгамизнинг улушидир,
38моллар — 36.000 та, шулардан 72 таси Эгамизнинг улушидир,
39эшаклар — 30.500 та, шулардан 61 таси Эгамизнинг улушидир,
40эр кўрмаган қизлар — 16.000 та, шулардан 32 таси Эгамизнинг улушидир.
41Эгамиз Мусога амр қилгандай, Мусо Эгамизга ажратилган улушни назр сифатида руҳоний Элазарга берди.
42Мусо Исроил халқи учун сипоҳларнинг ўлжасидан ажратиб олган қисм қуйидагилардан иборат эди:
43қўй–эчкилар — 337.500 та,
44моллар — 36.000 та,
45эшаклар — 30.500 та,
46эр кўрмаган қизлар — 16.000 та.
47Исроил халқи улуш қилиб олган одаму ҳайвонларнинг ҳар элликтасидан биттасини Мусо Эгамизнинг Муқаддас чодири учун масъул бўлган левиларга берди. Эгамиз Мусога қандай амр қилган бўлса, Мусо шуни қилди.
48Шундан сўнг мингбоши ва юзбошилар Мусонинг ҳузурига келишди.
49Улар Мусога:
— Биз, қулларингиз, қўлимиз остидаги сипоҳларни санаб чиқдик, — дейишди, — биронта одамимизни йўқотмабмиз.
50Ўзимизни Эгамиз ҳукмидан ҳимоя қилиш учун
[181], биз топган олтин буюмларимизни — билагузуклар, муҳр узуклар, сирғалар ва зебигардонларимизни Эгамизга назр қилиб олиб келдик.
51Мусо билан руҳоний Элазар улар олиб келган ҳамма олтин зеб–зийнатларни олишди.
52Мингбоши ва юзбошилар Эгамизга назр қилган олтиннинг умумий оғирлиги ўн икки пудга яқин
[182] чиқди.
53Оддий сипоҳлар эса қўлга киритган ўлжаларни ўзларига қолдирган эдилар.
54Исроил халқини Эгамиз доим эсида тутиши учун, Мусо билан руҳоний Элазар мингбоши ва юзбошилардан олган олтин буюмларни Учрашув чодирига олиб келишди.
32–БОБ
Иордан дарёсининг шарқига ўрнашган қабилалар
1Рубен ва Гад қабилаларининг чорваси ниҳоятда кўп эди. Улар Язир ва Гилад ерларининг
[183] чорвабоп эканлигини кўриб,
2Мусо, руҳоний Элазар ва жамоа йўлбошчиларининг олдига бориб шундай дейишди:
3— Отарўт, Дибон, Язир, Нимро, Хашбон, Элалей, Савом, Наво, Байўн шаҳарлари
4жойлашган бутун ўлкани ЭгамизИсроил халқига мағлуб қилиб берди. Бу ниҳоятда чорвабоп ерлар экан. Биз, қулларингизнинг, эса чорваси бор.
5Агар биз сизларнинг илтифотингизга сазовор бўлган бўлсак, ўша ерларни бизга мулк қилиб берсангизлар, бизни Иордан дарёсининг нариги томонига
[184] олиб ўтмасангизлар.
6Шунда Мусо Гад билан Рубен қабилаларига шу гапни айтди:
— Биродарларингиз урушга борганларида, сизлар бу ерда қоласизларми?
7Нимага сизлар, Исроил халқи Эгамиз берган юртга бормасин, деб уларнинг раъйини қайтаряпсизлар?
8Мен оталарингизни Кадеш–Барнадан юртни кўриб келиш учун жўнатганимда
[185], улар ҳам худди шундай йўл тутишган эди.
9Улар Эшкўл сойлигигача бориб, юртни кўриб чиққан эдилар. Сўнг Эгамиз берган юртга Исроил халқи бормасин, деб уларнинг раъйини қайтарган эдилар.
10Ўша куни Эгамиз оталарингиздан қаттиқ ғазабланиб шундай қасам ичган эди:
11“Мисрдан чиққан йигирма ва ундан юқори ёшдаги одамлар Мен Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга ваъда қилган юртга кирмайдилар, чунки улар Менга содиқ қолмадилар.
12Ўша юртга фақат Ханаз уруғидан Яфунах ўғли Холиб билан Нун ўғли Ёшуа кирадилар, чунки улар икковигина Мен, Эгангизга, содиқ қолдилар.”
13Ҳа, Эгамиз Исроил халқидан қаттиқ ғазабланган эди. Эгамиз Унинг олдида қабиҳлик қилган аждодларингизни қирқ йил — улар батамом тугаб битмагунча саҳрода кездирди.
14Энди эса сиз, эй, гуноҳкорлар насли, оталарингизнинг ўрнини эгаллаб, Эгамизнинг ғазабини Исроил халқига қарши қўзғатяпсизлар!
15Агар Эгамиздан юз ўгирсангизлар, У Исроил халқини яна саҳрода ташлаб кетади. Бутун халқ сизлар туфайли қирилиб кетади.
16Лекин Рубен ва Гад қабилалари Мусога яқинлашиб, шундай дейишди:
— Биз бу ерда сурувларимиз учун қўй қўралари, бола–чақаларимиз учун шаҳарлар қурамиз.
17Ўзимиз эса қуролланиб
[186], Исроил халқини уларнинг юртига жойлаштирмагунимизча сафнинг бошида борамиз. Шу аснода болаларимиз мустаҳкам шаҳарларда қоладилар, маҳаллий халқлар уларга хавф солмайдилар.
18Исроил халқининг ҳар бири ўз мулкига эга бўлмагунча, биз уйимизга қайтмаймиз.
19Биз Иордан дарёсининг нариги томонидан ўзимизга мулк олмаймиз, чунки бизнинг мулкимиз Иорданнинг бу томонида — шарқ томонида бўлади.
20Мусо уларга шундай деди:
— Агар сизлар ҳақиқатан ҳам айтганингизни қилсангизлар, Эгамиз олдида жанг қилиш учун қуролланинглар.
21Қўлига қурол тутган барча сипоҳларингиз Иордан дарёсидан ўтсин. Эгамиз Ўз ғанимларини қувиб юбормагунча, Унинг олдида боринглар.
22Эгамиз ўша юртни таслим қилгандан кейингина, шу ерга қайтиб келишингиз мумкин. Шунда сизлар Эгамиз олдида ҳам, Исроил халқи олдида ҳам ўз мажбуриятингиздан озод бўласиз. Иордан дарёсининг шарқ томонидаги ер сизнинг Эгамиздан олган мулкингиз бўлади.
23Агар шундай қилмасангизлар, сизлар Эгамизга қарши гуноҳ қилган бўласизлар. Гуноҳингиз ўз бошингизни ейди.
24Болаларингиз учун шаҳарлар, сурувларингиз учун қўралар қуринглар. Лекин ваъдангиз устидан чиқинглар.
25Гад ва Рубен қабилалари Мусога:
— Ҳазрат нима буйруқ берсалар, қуллари шуни адо этгайлар, — дейишди.
26— Болаларимиз, хотинларимиз, подалару сурувларимиз шу ерда — Гиладдаги шаҳарларда қолади.
27Лекин қўлига қурол тутган ҳар бир эркагимиз, ҳазратимиз айтганларидай, Эгамиз бошчилигида жанг қилиш учун дарёнинг нариги томонига ўтади.
28Шундан кейин Мусо руҳоний Элазарга, Нун ўғли Ёшуага ва Исроил қабилаларининг уруғбошиларига буйруқ бериб деди:
29— Агар Гад ва Рубен қабилалари қуролланиб, Эгамиз бошчилигида жанг қилиш учун сизлар билан бирга Иорданнинг нариги томонига ўтишса, сизлар ўша юртни мағлуб қилганингиздан кейин Гилад ерларини уларга мулк қилиб беринглар.
30Борди–ю, улар сизлар билан бирга қуролланиб бормаса, бошқа қабилалар қатори, Канъон юртидан мулк олишади.
31Шунда Гад ва Рубен қабилалари:
— Эгамиз қулларингизга қандай амр берган бўлса, ҳаммасини адо этамиз, — деб жавоб беришди.
32— Биз қуролланиб, Эгамиз бошчилигида Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига борамиз. Лекин Иорданнинг шу томонидаги ерлар бизнинг мулкимиз бўла қолсин.
33Шундан кейин Мусо Гад билан Рубен қабилаларига ҳамда Юсуф ўғли Манаше қабиласининг ярмига
[187]Амор халқининг шоҳи Сихўннинг юрти билан Башан шоҳи Ўгнинг юртини — уларнинг жамики ерлару шаҳарларини, шаҳар атрофидаги ўлкаларни берди.
34-36Гад қабиласи Дибон, Отарўт, Арор, Отрўт–Шифан, Язир, Ёҳбохо, Байт–Нимро ва Байт–Хорон деган мустаҳкам шаҳарларни қайтадан барпо қилиб, қўй қўраларини қурди.
37-38Рубен қабиласи ҳам Хашбон, Элалей, Хиратайим, Наво, Баал–Миён (бу шаҳарларнинг номларини ўзгартирди) ва Сивмо шаҳарларини қайта қурди. Улар тиклаган шаҳарларига янги ном берди.
39Манаше ўғли Мохирнинг авлодлари Гилад ўлкасига боришди. Улар Гиладни босиб олиб, Амор халқини у ердан қувиб чиқаришди.
40Шундан кейин Мусо Гиладни Мохир авлодига берди. Мохир авлоди у ерда жойлашди.
41Манаше ўғли Ёвир эса Амор халқининг қишлоқларини эгаллади. У ўша ерларга Ёвир қишлоқлари
[188], деб ном берди.
42Наваҳ Қанот шаҳрини ва унинг атрофидаги қишлоқларни эгаллади, у ерларга Наваҳ, деб ўзининг исмини берди.
33–БОБ
Мисрдан Мўабга бўлган сафар
1-2Мусо Эгамизнинг амрига кўра, сафар давомида қароргоҳ қурилган жойларнинг номларини бирма–бир рўйхат қилиб ёзган эди. Мусо ва Ҳорун бошчилигида Мисрдан қабила–қабила бўлиб чиққан Исроил халқининг тўхтаган жойлари қуйидагилардир:
3Биринчи ойнинг
[189] ўн бешинчи кунида, Фисиҳ зиёфатининг эртасига Исроил халқи Рамзес шаҳрини тарк этди. Улар жамики Миср халқининг кўзи олдида шахдам қадам билан Мисрдан чиқиб кетишди.
4Шу вақтда Мисрликлар Эгамиз нобуд қилган ҳамма тўнғич ўғилларини дафн қилаётган эдилар. Эгамиз шу йўсинда Миср худоларини маҳкум этган эди.
5Шундай қилиб, Исроил халқи Рамзесни тарк этиб, Сухўтда қароргоҳ қурди.
6Сўнг Сухўтдан кетиб, саҳронинг четидаги Этхамда қароргоҳ қурди.
7Улар Этхамдан чиқиб, орқага Баал–Зафўннинг шарқидаги Пий–Хахирўтга йўл олиб, Мигдол ёнида қароргоҳ қуришди.
8Пий–Хахирўтдан ҳам чиқиб, Қизил денгиздан
[190] ўтишди–да, саҳро томон йўл олишди. Этхам саҳросини уч кун кезганларидан кейин, Марода қароргоҳ қуришди.
9Кейин Мародан кетиб, Илимда қароргоҳ қуришди. Илимда ўн иккита булоқ ва етмишта хурмо дарахти бор эди.
10Улар Илимдан кейин, Қизил денгиз
[191] бўйида қароргоҳ қуришди.
11Кейин Қизил денгиз бўйидан кетиб, Син саҳросида
[192] қароргоҳ қуришди.
12Син саҳросидан кетиб, Дофкахда қароргоҳ қуришди.
13Дофкахдан кетиб, Элишда қароргоҳ қуришди.
14Элишдан кетиб, Рафидимда қароргоҳ қуришди. Лекин у ерда ичимлик суви йўқ эди
[193].
15Рафидимдан кетиб, Синай саҳросида қароргоҳ қуришди.
16Синай саҳросидан кетиб, Хиврут–Хаттавода қароргоҳ қуришди.
17Хиврут–Хаттаводан кетиб, Хазерўтда қароргоҳ қуришди.
18Хазерўтдан кетиб, Ритмада қароргоҳ қуришди.
19Ритмадан кетиб, Риммон–Паразда қароргоҳ қуришди.
20Риммон–Параздан кетиб, Либнада қароргоҳ қуришди.
21Либнадан кетиб, Риссада қароргоҳ қуришди.
22Риссадан кетиб, Кахелетахда қароргоҳ қуришди.
23Кахелетахдан кетиб, Шафер тоғида қароргоҳ қуришди.
24Шафер тоғидан кетиб, Харадахда қароргоҳ қуришди.
25Харадахдан кетиб, Макхилўтда қароргоҳ қуришди.
26Макхилўтдан кетиб, Тахатда қароргоҳ қуришди.
27Тахатдан кетиб, Тераҳда қароргоҳ қуришди.
28Тераҳдан кетиб, Миткада қароргоҳ қуришди.
29Миткадан кетиб, Хашмонахда қароргоҳ қуришди.
30Хашмонахдан кетиб, Мосарўтда қароргоҳ қуришди.
31Мосарўтдан кетиб, Банияқонда қароргоҳ қуришди.
32Банияқондан кетиб, Хор–Хагигадда қароргоҳ қуришди.
33Хор–Хагигаддан кетиб, Ётботода қароргоҳ қуришди.
34Ётботодан кетиб, Аврўнда қароргоҳ қуришди.
35Аврўндан кетиб, Эзйўн–Геберда қароргоҳ қуришди.
36Эзйўн–Гебердан кетиб, Зин саҳросидаги Кадешда қароргоҳ қуришди.
37Кадешдан кетиб, Эдом юртининг чегарасидаги Хўр тоғида қароргоҳ қуришди.
38Руҳоний Ҳорун Эгамизнинг амри билан Хўр тоғига чиқиб, ўша ерда вафот этди. Бу воқеа Исроил халқи Мисрдан чиққанига қирқ йил бўлганда, бешинчи ойнинг
[194] биринчи кунида содир бўлди.
39Ҳорун Хўр тоғида вафот этганда 123 ёшда эди.
40Канъонлик Арод шоҳи шу пайтда: “Исроил халқи келяпти”, деган хабарни эшитди. У Канъондаги Нагав чўлида
[195] яшарди.
41Исроил халқи Хўр тоғидан кетиб, Залмўнода қароргоҳ қурди.
42Улар Залмўнодан кетиб, Пунонда қароргоҳ қуришди.
43Пунондан кетиб, Обўтда қароргоҳ қуришди.
44Обўтдан кетиб, Мўаб ҳудудидаги Ивай–Аборимда қароргоҳ қуришди.
45Ивай–Аборимдан
[196] кетиб, Дибон–Гадда қароргоҳ қуришди.
46Дибон–Гаддан кетиб, Элмон–Диблатайимда қароргоҳ қуришди.
47Элмон–Диблатайимдан кетиб, Наво тоғининг ёнидаги Аборим тоғларида
[197] қароргоҳ қуришди.
48Аборим тоғларидан кетиб, Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида қароргоҳ қуришди.
49Улар Мўаб текислигида Иордан бўйлаб, Байт–Яшимўтдан тортиб Овил–Шитимгача қароргоҳ қуришди.
Иордан дарёсидан ўтишдан олдин берилган кўрсатмалар
50Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида Эгамиз Мусога шундай деди:
51— Исроил халқига айт: “Сизлар Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига борганларингиздан кейин
52у ернинг аҳолисини ҳайдаб чиқаринглар. Уларнинг ҳамма тош ва қуйма бутларини йўқ қилинглар, жамики саждагоҳларини бузиб ташланглар.
53Ўша юртга эгалик қилинглар, у ерда ўрнашиб олинглар, чунки Мен ўша юртни сизларга берганман.
54Ерларни уруғларингиз орасида қуръа бўйича
[198] бўлиб беринглар. Катта уруғга каттароқ улуш, кичик уруғга кичикроқ улуш беринглар. Қуръа бўйича кимга қаер чиқса, ўша ер ўша уруғнинг улуши бўлиб қолади. Шу йўсинда ерларни қабилалар орасида бўлиб беринглар.
55Агар сизлар ўша юртнинг аҳолисини ҳайдаб чиқармасангиз, уларнинг қолган–қутганлари сизлар учун кўзга кирган зирапчадай, биқинга санчилган тикандай бўлади. Улар сизларни яшаб турган юртингизда сиқади.
56Шунда Мен уларнинг бошига нима солмоқчи бўлган бўлсам, сизнинг бошингизга соламан.”
34–БОБ
Канъон юртининг чегаралари
1Эгамиз Мусога деди:
2— Исроил халқига Менинг шу гапимни етказ: “Канъон юртига кириб борганингиздан кейин, сизларга мулк қилиб бериладиган бу юрт қуйидагича чегараланади:
3Юртингизнинг жанубий қисми Зин чўлидан Эдом юрти бўйлаб чўзилади. Жанубий чегарангиз шарқ томонда Ўлик денгизнинг
[199] жанубий қирғоғидан бошланиб,
4Чаёнлар довонидан
[200] ўтади ва жануб томонга, Зин чўли томон чўзилади. Чегарангизнинг энг жанубий нуқтаси Кадеш–Барна бўлади. У ердан чегара Хазор–Адаргача бориб, Озмон орқали ўтади.
5Сўнг бурилиб, Миср чегарасидаги сойлик
[201] бўйлаб Ўрта ер денгизига бориб тақалади.
6Ўрта ер денгизининг қирғоғи ғарбий чегарангизни ташкил қилади.
7Шимолий чегарангиз эса Ўрта ер денгизидан шарққа, Хўр тоғига
[202] томон чўзилади.
8Хўр тоғидан Лево–Хоматгача
[203] боради, сўнг Задоддан ўтиб,
9Зифрўнга чўзилиб боради ва Хазор–Энанда тўхтайди. Бу сизнинг шимолий чегарангиз бўлади.
10Шарқий чегарангиз шимолдаги Хазор–Энандан бошланиб, жануб томон Шафомга боради,
11сўнг яна жанубга чўзилиб, Ойиннинг шарқ томонидаги Ривлодан ўтади ва Жалила кўлининг
[204] шарқ томонидаги қирлар бўйлаб боради.
12Сўнг чегара Иордан дарёси бўйлаб жанубга чўзилиб, Ўлик денгизга бориб тўхтайди.
Ҳар томондан чегараланган мана шу ерлар сизларнинг юртингиз бўлади.”
13Шундан сўнг Мусо Исроил халқига буюрди:
— Бу юртни қуръа ташлаб, бўлиб олинглар. Эгамиз бу юртни тўққизта қабилага ва бир қабиланинг ярмига бўлиб беришни амр этган.
14-15Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми хонадонлари бўйича Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иорданнинг шарқ томонидан ўзларига тегишли мулкни олганлар.
Юртнинг тақсимланишига жавобгар йўлбошчилар
16Эгамиз Мусога яна айтди:
17“Руҳоний Элазар ва Нун ўғли Ёшуа юртни Исроил халқига бўлиб беришсин.
18Ҳар бир қабиладан биттадан йўлбошчини уларга ёрдамчи қилиб тайинланглар.
19Ўша одамларнинг исмлари қуйидагичадир:
Яҳудо қабиласидан — Яфунах ўғли Холиб.
20Шимўн қабиласидан — Омиҳуд ўғли Шомуил.
21Бенямин қабиласидан — Хислон ўғли Элидод.
22Дан қабиласидан — Ёхли ўғли Букки.
23Юсуф ўғли Манаше қабиласидан — Эфўд ўғли Ханниэл.
24Эфрайим қабиласидан — Шифтон ўғли Камувол.
25Забулун қабиласидан — Парнўх ўғли Элизофон.
26Иссахор қабиласидан — Оззон ўғли Палтиёл.
27Ошер қабиласидан — Шалуми ўғли Охихуд.
28Нафтали қабиласидан — Омиҳуд ўғли Падаҳиёл.”
29Эгамиз ана шу одамларга, Исроил халқига Канъон юртини мулк қилиб бўлиб беринглар, деб амр берган эди.
35–БОБ
Левиларга берилган шаҳарлар
1Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида Эгамиз Мусога деди:
2“Исроил халқига буюр, улар мулк қилиб оладиган еридан левиларга яшаш учун шаҳарлар беришсин. Шунингдек, шаҳарларнинг атрофидаги яйловларни ҳам беришсин.
3Шаҳарлар левиларга ватан бўлади, яйловлар эса мол–ҳоли учун ярайди.
4Левиларга бериладиган яйловлар шаҳар деворидан 1000 тирсак
[205] масофада бўлган теваракдаги ҳамма яйловларни ўз ичига олсин.
5Шаҳар ташқарисидан шарқ, жануб, ғарб, шимол томонга 2000 тирсак
[206] ўлчанглар, шаҳар ўртада бўлсин. Шаҳар атрофи эса уларнинг яйловлари бўлади.
6Сизлар левиларга берадиган шаҳарларингизнинг олтитаси паноҳ шаҳарлар бўлсин. Бирортангиз билмасдан одам ўлдириб қўйсангиз, ўша шаҳарларнинг бирига қочиб боришингиз мумкин. Бу олтита шаҳардан ташқари левиларга яна қирқ иккита шаҳар беринглар.
7Ҳаммаси бўлиб левиларга қирқ саккизта шаҳар ва улар атрофидаги яйловлар берилсин.
8Исроил халқи мулкидан ҳар бир қабила олган улушининг ҳажмига кўра, левиларга шаҳарлар ажратиб беринглар. Каттароқ улуш олган қабила кўпроқ, кичикроқ улуш олган қабила эса камроқ шаҳар берсин.”
Паноҳ шаҳарлар
9-10Исроил халқига қуйидаги амр ва қонунларни етказ, деб Мусога Эгамиз шундай амр берди: “Сизлар Иордан дарёсининг нариги томонига ўтиб, Канъон юртига кирганларингиздан кейин,
11ўзларингиз учун паноҳ шаҳарларни танланглар. Бирортаси билмасдан одам ўлдириб қўйса, ўша шаҳарларнинг бирига қочиб бора оладиган бўлсин.
12Қотил жамоа олдида ҳукм қилинишдан олдин ўлдирилиб қўйилмаслиги учун, бу шаҳарлар қотилга қасоскордан паноҳ бўлади.
13Олтита паноҳ шаҳрингиз бўлсин.
14Учта шаҳарни Иордан дарёсининг шарқ томонидан, қолган учтасини Канъон юртидан танланглар.
15Ана шу олтита шаҳар сизлар учун ҳам, орангизда вақтинча ёки доимий равишда истиқомат қилаётган мусофирлар учун ҳам паноҳ бўлади. Бирортасини тасодифан ўлдириб қўйган одам ўша ёққа қочиб борсин.
16Агар бирорта одам бошқасини темир асбоб билан уриб ўлдириб қўйса, урган одам қотил ҳисобланади ва ўша одамнинг жазоси ўлимдир.
17Одамни тош билан уриб ўлдирган киши ҳам қотилдир. Қотилнинг жазоси ўлимдир.
18Одамни ёғоч қурол билан уриб ўлдирган киши ҳам қотилдир. Қотилнинг жазоси ўлимдир.
19Марҳумнинг хунини оладиган одам қотилни ўлдирсин. Қотилни учратиб қолганда унинг жонини олсин.
20Шунингдек, агар бирортаси бошқасини ёмон кўргани учун итариб ёки қасддан унга бирор нарсани отиб ўлдириб қўйса,
21ёхуд адоватдан унга мушт тушириб ўлдирса, урган одамнинг жазоси ўлимдир. У қотилдир. Марҳумнинг хунини оладиган одам қотилни учратганда ўлдирсин.
22Борди–ю, бири бошқасини бехосдан, хусумат қилмай, туртиб юборса ёки қасд қилмай бирор нарса отса
23-24ё кўрмай туриб устига тош тушириб юборса ва ўша одам ўлса, жамоа қасоскор билан одам ўлдирган кишининг орасидаги можарони ҳал қилсин. Чунки одам ўлдирганнинг ва марҳумнинг орасида ҳеч қандай адоват бўлмаган эди.
25Жамоа қотилни қасоскорнинг қўлидан халос қилиб, уни қайтариб паноҳ шаҳарга жўнатсин. Мой суртиб танланган олий руҳоний вафот этгунча, қотил ўша ерда қолсин.
26Лекин қотил паноҳ шаҳар чегарасидан чиқса
27ва қасоскор уни паноҳ шаҳардан ташқарида тутиб олиб ўлдирса, қасоскор қотилликда айбланмайди.
28Чунки олий руҳоний вафот этгунча, қотил паноҳ шаҳарда қолиши лозим эди. Олий руҳонийнинг вафотидан сўнггина у ўз уйига қайтиб бориши мумкин эди.
29Мана шулар сизлар учун авлодларингиз оша, қаерда яшасангиз ҳам, қонун бўлиб қолсин.
30Одам ўлдирган киши фақат гувоҳларнинг кўрсатмалари асосидагина қотилликда айбланиб, ўлимга маҳкум қилинсин. Битта одамнинг гувоҳлиги асосида ҳеч ким ўлдирилмасин.
31Ўлимга ҳукм қилинган қотилнинг жони эвазига пул олманглар. Қотилни албатта ўлдиринглар.
32Паноҳ шаҳарга қочиб кетган одамдан ҳам пул олманглар, у олий руҳонийнинг вафотидан олдин ўз ерига қайтиб келиб яшаши учун йўл қўйманглар.
33Ўзингиз яшаб юрган ерни булғаманглар. Ер тўкилган қон туфайли булғанади. Қотиллик туфайли булғанган ерни фақат қотилнинг қони билан тозалаб бўлади.
34Ўзларингиз яшайдиган ва Мен истиқомат қиладиган ерни булғаманглар, зотан Мен, Эгангиз, Исроил халқи орасида истиқомат қиламан.”
36–БОБ
Турмушга чиққан аёлларнинг мероси
1Бир куни Гилад уруғининг уруғбошилари Мусо билан Исроил йўлбошчилари олдига келишди. Гилад Мохирнинг ўғли, Манашенинг невараси, Юсуфнинг эвараси эди.
2— Эй, Мусо ҳазратлари, — дея мурожаат қилишди улар. — Эгамиз сизга, Исроил халқига қуръа бўйича
[207] ерни мулк қилиб бер, деб амр қилганда, инимиз Залофходнинг мулкини қизларига беришингизни айтган эди
[208].
3Борди–ю, Залофходнинг қизлари Исроилнинг бошқа қабиласидаги йигитларга турмушга чиқсалар, уларнинг мулки турмушга чиққан уруғнинг мулкига қўшилади. Шунда қабиламиз улуш қилиб олган ернинг бир қисмидан ажралиб қолади.
4Қутлуғ йил
[209] келганда эса Залофход қизларининг мулки ўзлари турмушга чиққан уруғнинг мулкига қўшилиб, қабиламизнинг мулкидан айириб олинади ва биз қабиламизга тегишли бўлган бир қисм ердан айрилиб қоламиз.
5Мусо, Эгамизнинг амрига биноан, Исроил халқига айтди:
— Юсуф авлодининг гапи тўғри.
6Эгамиз Залофходнинг қизлари ҳақида шундай амр берди: Залофходнинг қизлари ўзлари хоҳлаган одамларга турмушга чиқишсин. Лекин улар турмушга чиқадиган йигитлар Залофходнинг қабиласидан бўлишлари шарт.
7Исроил халқининг мулки бир қабиладан бошқасига ўтиб кетмасин. Ҳар бир Исроил одами оталаридан мерос қилиб олган ерни сақласин.
8Исроилнинг ҳамма қабиласида мулкка меросхўрлик қиладиган ҳар қандай қиз, ўзининг қабиласидан бирортасига турмушга чиқсин, токи Исроилнинг ҳамма одамлари мулк қилиб олган ерларига ўзлари эгалик қилсин.
9Ана шунда мулк бир қабиладан бошқа қабилага ўтиб кетмайди. Исроил халқининг ҳар бир қабиласи ўз мулкини сақлаб қолсин.
10Эгамиз Мусога қандай амр этган бўлса, Залофходнинг қизлари ўшандай қилдилар.
11Залофходнинг Махло, Тирза, Хўглах, Милхо ва Нуваҳ исмли қизлари ўз амакиларининг ўғилларига турмушга чиқдилар.
12Улар турмушга чиққан йигитлар Юсуф ўғли Манаше уруғларидан эдилар. Шундай қилиб, у қизларнинг мероси оталари қабиласида қолди.
13Мусо орқали Исроил халқига Эгамиз берган амр ва қонунлар ана шулардан иборатдир. Бу қонунлар Мўаб текислигида, Ерихо шаҳрининг рўпарасидаги Иордан дарёси бўйида берилган эди.
ҚОНУНЛАР
Кириш
“Қонунлар” китоби Мусонинг Мўаб юртида Исроил халқига айтган нутқлари тўпламидан ташкил топган. Мусо бу нутқларини саҳродаги узоқ саёҳатдан кейин, Исроил халқи Канъон юртига кирмасидан олдин айтган эди.
Китоб таркибидаги нутқнинг энг муҳим мавзулари қуйидагичадир:
Мусо Исроил халқига ўтган қирқ йил давомида бўлиб ўтган энг муҳим ҳодисаларни эслатади. Шу билан бирга, халқни Худога содиқ ва итоаткор бўлишга ундайди. Мусо уларга шундай деб уқтиради: “Эгангиз Худо сизларга саҳрода ғамхўрлик қилганини ёдингизда тутинглар.”
Мусо ўнта амрни қайд қилади. Биринчи амрга алоҳида урғу бериб, халқ ёлғиз Худога сажда қилиши кераклигини таъкидлайди. Сўнг Исроил халқининг ижтимоий ҳаётини бошқарадиган турли хил қонунларга тўхталиб ўтади.
Мусо халққа Худо тузган аҳднинг маъносини эслатади. Халқни аҳд мажбуриятларига содиқ бўлишга чақиради.
Мусо Худо халқининг навбатдаги йўлбошчиси қилиб Ёшуани тайинлайди. Сўнг Худонинг содиқлигига аталган бир куйни ижро этади, Исроил қабилаларини бирма–бир дуо қилиб чиқади. Охири, Иордан дарёсининг шарқий томонидаги Мўаб юртида оламдан кўз юмади.
Китобнинг моҳияти шундан иборатки, Худо Ўзи танлаган севимли халқини қутқарди, уларга барака берди. Исроил халқи буни ёдда тутиши керак эди, Худони севиб, Унга итоат этиши лозим эди. Шундагина улар яшаб, баракага тўла ҳаётга эга бўлишади.
Мазкур китобнинг 6–бобидаги 4-6–оятлар муҳим оятлар ҳисобланади. Исо Масиҳ бу оятлардаги сўзларни амрларнинг энг буюги, деб атайди: “Эй Исроил, қулоқ сол! Эгамиз Худойимиздир, Эгамиз танҳодир. Эгангиз Худони бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан, бутун вужудингиз билан севинглар.”
1–БОБ
Синай тоғидаги воқеаларнинг қайд қилиниши
1Мазкур китобда Мусонинг Исроил халқига айтган нутқи баён қилинган. У бу нутқини Иордан дарёсининг шарқ томонидаги чўлда айтган эди. Бу чўл Суф деган жойнинг қаршисида жойлашган бўлиб, унинг бир томонида Порон шаҳри, қарама–қарши томонида Тофал, Лобон, Хазерўт ва Дизахаб шаҳарлари бор эди.
2(Синай тоғидан Кадеш–Барнагача Сеир тоғлари бўйлаб ўн бир кунлик йўлдир.)
3Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин, қирқинчи йилнинг ўн биринчи ойи биринчи кунида Мусо уларга Эгамизнинг амр этган сўзларини айтди.
4Бундан олдин у Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўнни ҳамда Аштарўт ва Эдрей шаҳарларида ҳукмронлик қилган Башан шоҳи Ўгни мағлуб қилган эди.
5Иорданнинг шарқий томонида, Мўаб юртида Мусо бу қонунларни Исроил халқига қуйидагича тушунтира бошлади:
6Эгамиз Худо Синай тоғида бизга шундай деди: “Бу тоғда анча вақт туриб қолдингизлар.
7Энди йўлга тушинглар, Амор халқининг қирларига ва уларга қўшни бўлган Канъон халқининг юртига боринглар. Бу ўлкага Иордан водийси, қирлар, ғарбдаги қирлар этаклари, Нагав чўли, Ўрта ер денгизининг қирғоғи, Лубнон ва буюк Фурот дарёсигача бўлган ерлар киради.
8Мана шу ерларни сизларга беряпман. Боринглар, ўша юртни мулк қилиб олинглар. Мен, Эгангиз, бу ерларни ота–боболарингиз Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга ҳамда уларнинг авлодларига бераман, деб онт ичганман.”
Мусо ҳакамларни тайинлайди
9Биз Синай тоғида турган пайтимизда мен сизларга шундай деган эдим: “Бир ўзим оғирлигингизни кўтара олмайман.
10Эгангиз Худо сизларни кўпайтирди. Мана, бугун сизлар осмондаги юлдузлардай сон–саноқсиз бўлдингиз.
11Ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз Ўз ваъдасига мувофиқ сизларни яна минг карра кўпайтирсин, сизларга барака берсин.
12Бир ўзим сизнинг оғирлигингизни, муаммолару жанжалларингизни кўтара олармидим?!
13Энди ҳар бир қабилангиздан доно, ақл–идрокли ва обрўли кишиларни танлаб олинглар. Мен ўша одамларни сизларга йўлбошчилар қиламан.”
14Сизлар менга: “Режангиз яхши”, деб жавоб бердингизлар.
15Шунда мен доно ва обрўли қабила йўлбошчиларингизни устингиздан назоратчи қилиб тайинладим. Уларга мингбоши, юзбоши, элликбоши, ўнбоши ва турли назоратчилар вазифаларини бўлиб бердим.
16Ўша вақтда ҳакамларингизга шундай деб буюрган эдим: “Биродарларингиз орасидаги муаммоларга яхшилаб қулоқ солинг. Ҳукмингиз тўғри бўлсин, Исроил халқи орасидаги муаммоларни ҳамда қондошингиз билан мусофир орасидаги муаммоларни тўғри ҳукм қилинг.
17Ҳукмда тарафкашлик қилманг. Каттага ҳам, кичикка ҳам бирдай қулоқ солинг. Одамлардан қўрқманг, чунки ҳукм Худоникидир. Ўзингиз еча олмаган масалаларни менга олиб келинг, уларни ўзим ечаман.”
18Қилишингиз лозим бўлган ҳаммасини ўшанда сизларга айтдим.
Исроил халқи айғоқчиларни юборади
19Кейин Эгамиз Xудо буюрганидай биз Синай тоғидан кетдик. Ўзларингиз кўрган кенг ва ваҳимали саҳро орқали Амор халқининг қирларига борадиган йўлдан юриб, Кадеш–Барнага бордик.
20Шундан кейин мен сизларга айтдим: “Мана, Эгамиз Худо бизга бераётган Амор халқининг қирларига етиб келдик.
21Қаранглар, мана шу ерларнинг ҳаммасини Эгамиз Худо сизларга берди. Қани, энди боринглар, ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамизнинг ваъдасига мувофиқ ўша ерни қўлга киритинглар. Қўрқманглар, ваҳимага тушманглар.”
22Сизлар ҳаммангиз олдимга келиб айтдингизлар: “Бормасимиздан олдин одамлар юборайлик. Улар ўша юртни текширсин. Биз борадиган йўл ва босиб оладиган шаҳарлар ҳақида хабар олиб келишсин.”
23Режангиз менга маъқул бўлди. Орангиздан ўн икки кишини, ҳар бир қабиладан биттадан одамни танлаб олдим.
24Улар қирларга чиқдилар, Эшкўл водийсигача етиб бориб, ўша юртни текширдилар.
25У юртнинг меваларидан бизга олиб келдилар. “Эгамиз Худо бизга берган юрт яхши экан”, деб айтдилар.
26Лекин сизлар бу юртга боришдан бош тортдингизлар, Эгангиз Худонинг амрига қарши чиқдингизлар.
27Чодирларингизда минғирлаб шундай дедингиз: “Эгамиз бизни ёмон кўради. У бизни Амор халқининг қўлига бериб, ўлдириш учун Мисрдан олиб чиқди.
28Қаерга кетяпмиз ўзи?! Биродарларимиз юрагимизни ёриб бўлди–ку! У ердаги одамлар биздан кучлироқ, бўйлари ҳам баландроқ эканини айтишди. Уларнинг улкан шаҳарлари осмон ўпар деворлар билан ўралган экан! У ерда ҳатто Иноқ авлодини ҳам кўришган экан.”
29Шунда мен сизларга дедим: “Ваҳимага тушманглар, улардан қўрқманглар.
30Эгангиз Худонинг Ўзи олдингизда юради. Кўзингиз олдида Мисрда жанг қилгандай, сизлар учун жанг қилади.
31Эгангиз Худо сизларга саҳрода ғамхўрлик қилганини ўзингиз кўрдингиз. У сизларни шу ергача, худди ота ўғлини опичлагандай, бутун йўл бўйи кўтариб келди.
32Шунда ҳам сизлар Эгангиз Худога ишонмаяпсиз.
33У эса қароргоҳ қуришингиз учун жой қидириб, олдингизда юрарди. Юрадиган йўлингизни кўрсатиб, кечаси устун шаклидаги аланга ичида, кундузи эса устун шаклидаги булут ичида борарди.”
Эгамиз Исроил халқини жазолайди
34Эгамиз нолиганингизни эшитиб, ғазабланди. У онт ичиб деди:
35“Мен ота–боболарингизга ваъда қилган ҳосилдор юртга бу қабиҳ наслининг биронтаси ҳам кирмайди.
36Ўша юртни фақат Яфунах ўғли Холиб кўради. У Менга содиқ қолди. Шунинг учун унга ва унинг авлодига ўзи қадам қўйган ерни бераман.”
37Сизларни деб Эгамиз мендан ғазабланиб айтди: “Сен ҳам у ерга кирмайсан.
38У юртга ёрдамчинг Нун ўғли Ёшуа киради. Унга далда бер. Юртни халққа мулк қилиб, олиб берадиган ўшадир.
39Ўшанда сизлар, болаларимиз душманларга ўлжа бўлади, деб айтган эдингизлар. Болаларингиз ҳануз яхши билан ёмоннинг фарқига бормайди, аммо юртга кирадиган ўшалардир. Мен у юртни болаларингизга бераман. Ҳа, улар ўша юртни эгаллаб оладилар.
40Сизлар эса саҳрога қайтинглар! Қизил денгизга борадиган йўлдан кетинглар.”
41Эгамизнинг бу гапларидан кейин, сизлар менга шундай дедингизлар: “Эгамизнинг олдида гуноҳ қилдик. Энди бориб, Эгамиз Худо бизга амр қилганидек, жанг қиламиз.” Сизлар, ўша қирларни қўлга киритиш осон бўлади, деб ўйлаб, жанг қуролларингизни олдингиз.
42Лекин Эгамиз менга шундай деди: “Уларга айт, тепага чиқишмасин. Жанг қилиб юришмасин. Ахир, Мен улар билан бўлмайман. Акс ҳолда, душманлари уларни мағлуб қилади.”
43Сизларга шундай десам ҳам, менга қулоқ солмадингизлар. Эгамизнинг амрига қарши чиқиб, ўзбошимчалик билан қирларга чиқдингизлар.
44Ўша қирларда яшайдиган Амор халқи қаршилик кўрсатиб, сизларни арилар каби қувдилар. Сизларни Сеирда тор–мор қилдилар. Хўрмахгача таъқиб қилиб, қириб ташладилар.
45Омон қолганингиз қайтиб келиб, Эгамизга фарёд қилдингизлар. Лекин Эгамиз на нолангизга қулоқ солди, на сизларга эътибор берди.
46Шундай қилиб, Кадеш–Барнада анча турдингиз, бирмунча вақт у ерда қолиб кетдингиз.
2–БОБ
Саҳрода ўтказилган йиллар
1Эгамиз менга айтганидaй, биз Қизил денгиз томондаги саҳрога қайтдик. Сеир тоғлари атрофида кўп вақт юрдик.
2Эгамиз менга шундай деди:
3“Бу қирлар атрофида шунча айланиб юрганингиз етади. Энди шимол томонга боринглар.
4Бу халққа Мендан шундай буйруқ бергин: ‘Сеир юртида яшайдиган биродарларингиз — Эсов авлодининг ерларидан ўтасизлар. Улар сиздан қўрқишади. Аммо эҳтиёт бўлинглар,
5улар билан жанг қилманглар. Мен сизларга у ернинг бир қаричини ҳам бермайман, чунки Мен Сеир тоғларини Эсов авлодига мулк қилиб берганман.
6Улардан овқатни кумушга сотиб олиб енглар, сувни ҳам кумушга сотиб олиб ичинглар.
7Мен, Эгангиз Худо, ҳар бир ишингизда сизларга барака бердим. Шу бепоён саҳрода юрганингизда сизларни ҳимоя қилдим. Қирқ йилдан бери Мен сизлар билан биргаман, сизлар ҳеч қандай камчилик кўрмадингизлар.’”
8Шундай қилиб, биз Сеирда яшовчи биродарларимиз — Эсов авлодининг еридан ўтиб кетдик. Элет ва Эзйўн–Гебердан Иордан водийсига кетган йўлдан юрдик. Сўнгра Мўаб чўли томон бурилиб кетдик.
9Шунда Эгамиз менга деди: “Мўабликлар билан жанжаллашиб, уруш бошламанглар. Мен сизларга уларнинг еридан мулк бермайман, чунки Ор ҳудудини Мен Лут авлодига мулк қилиб берганман.”
10(Олдин у ерда Эйим халқи яшаган эди. Улар кўпчилик бўлиб, кучли, Иноқ авлоди сингари баланд бўйли халқ эди.
11Эйим халқи ва Иноқ авлодлари, одатда, Рафа халқи деб аталарди. Аммо Мўабликлар уларни Эйим халқи, деб аташарди.
12Сеирда анча олдин Хорим халқи яшаган. Аммо Эсов авлоди ўша ерларни улардан тортиб олганди. Исроил халқи Эгамиз мулк қилиб берган юртда халқларни йўқ қилгандай, Эсов авлоди ҳам Хорим халқини йўқ қилиб, уларнинг ерларига жойлашиб олган эди.)
13Эгамиз: “Қани, энди отланинглар, Зарад сойлигидан ўтинглар”, — деб амр берди. Биз Зарад сойлигидан ўтдик.
14Кадеш–Барнадан чиқишимизга ва Зарад сойлигидан ўтишимизга 38 йил кетди. Эгамиз онт ичиб айтганидай, бу вақт оралиғида ўша наслнинг урушга яроқли бўлган одамлари оламдан ўтиб кетди.
15Дарҳақиқат, Эгамиз уларга қарши Ўз қўлини кўтариб, қароргоҳдаги ҳамма урушга яроқлиларни қириб ташлади.
16Урушга яроқли бўлганларнинг ҳаммаси ўлиб, халқ орасидан йўқ бўлгандан кейин,
17Эгамиз менга шундай деди:
18“Бугун Ор шаҳридан ўтасизлар, Мўаб юртининг шимолий чегарасини кесиб,
19Оммон халқининг ерига яқинлашасизлар. Лекин улар билан жанжалашиб, уруш бошламанглар. Сизларга уларнинг еридан бир парча ҳам бермайман. Бу ерни Мен Лут авлодига мулк қилиб берганман.”
20(Илгарилари бу ер Рафа халқининг юрти эди. Бу ерда Рафа халқи яшаган эди. Оммон халқи эса уларни Замзум халқи, деб аташарди.
21Бу халқ кучли, кўп бўлиб, Иноқ авлоди сингари баланд бўйли эди. Аммо Эгамиз уларни йўқ қилди. Оммон халқи уларнинг ерини қўлга киритиб, ўша ерга жойлашиб олганди.
22Сеирда яшаётган Эсов авлоди учун ҳам Эгамиз худди шундай қилган эди. Хорим халқини Эгамиз йўқ қилди. Эсов авлоди Хорим халқининг ерини қўлга киритиб, уларнинг ўрнига ўзлари жойлашиб олишди. Улар ҳозиргача ўша ерда яшайди.
23Авим халқи эса жанубдаги Ғазогача бўлган қишлоқларда яшарди. Аммо Хафтўрдан келган Хафтўр халқи уларни йўқ қилиб, ўрниларига ўзлари жойлашиб олишганди.)
Исроил халқи шоҳ Сихўнни енгади
24Биз Мўаб юртидан ўтганимиздан кейин, Эгамиз шундай деди: “Энди отланиб, йўлга тушинглар, Арнон сойлигидан ўтинглар. Мен Амор халқининг Хашбонда яшайдиган шоҳи Сихўнни ва унинг ерини сизларнинг қўлингизга бераман. Унга ҳужум қилиб, жанг бошланг, унинг юртини эгаллаб олинг.
25Мен шундай қиламанки, бугундан бошлаб бутун ер юзидаги халқлар сизлардан қўрқиб, ваҳимага тушадиган бўлишади. Номингизни эшитганлар сизлардан қўрққанидан қалтирайдиган бўлади.”
26Шундан кейин мен Кадамўт чўлидан Хашбон шоҳи Сихўнга элчилар орқали қуйидагича дўстона гапларни етказдим:
27“Ижозат беринг, сизнинг ерингиздан ўтиб кетайлик. Ўнгга ҳам, чапга ҳам қайрилмай, тўғри йўлдан кетамиз.
28Овқатни биз сиздан кумушга сотиб олиб, еймиз, сувни ҳам сиздан сотиб олиб ичамиз, фақат пиёда юриб ўтишимизга рухсат берсангиз бўлди.
29Сеирда яшаётган Эсов авлоди ҳам, Ор шаҳрида яшаётган Мўабликлар ҳам ижозат берган эди. Уларнинг ерларидан ўтиб келдик. Улар сингари сиз ҳам ижозат беринг, ерингиздан ўтиб кетайлик. Иордандан ўтиб, Эгамиз Худо бизга берадиган юртга етиб олайлик.”
30Бироқ Хашбон шоҳи Сихўн еридан ўтиб кетишимизга рухсат бермади. Сизлар бугун яшаб юрган ерни қўлга киритишингиз учун Эгангиз Худо Сихўннинг юрагини тош қилиб, ўжар қилиб қўйганди.
31Эгамиз менга шундай деди: “Мен Сихўнни ва унинг юртини сенинг қўлингга беряпман. Унинг юртини забт эта бошла.”
32Сихўн бутун халқини бошлаб, биз билан жанг қилгани Яхаз шаҳрига чиқди.
33Аммо Эгамиз Худо уни бизнинг қўлимизга берди. Сихўнни, унинг жамики халқини, фарзандларини йўқ қилиб ташладик.
34Сихўннинг ҳамма шаҳарларини олиб, биронтасини ҳам қолдирмай вайрон қилдик. Эркаклари, аёллари ва болаларидан биронтасини ҳам тирик қолдирмадик.
35Мағлуб қилган шаҳарларимиздан фақат чорва ва бойликларни ўзимизга ўлжа қилиб олдик.
36Арнон сойлигининг четида жойлашган Арор шаҳридан ҳамда сойликнинг ўртасидаги шаҳардан тортиб, то Гиладгача бўлган бирорта шаҳар бизнинг куч–қудратимизга дош беролмади. Чунки Эгамиз Худо ҳаммасини бизнинг қўлимизга берган эди.
37Аммо биз Явоқ дарёси бўйидаги Оммон халқининг ерларига ва қирлардаги уларнинг шаҳарларига ҳужум қилмадик. Чунки Эгамиз Худо бизга у ерларни босиб олишни ман қилганди.
3–БОБ
Исроил халқи шоҳ Ўгни мағлуб қилади
1Кейин биз Башан ўлкасига йўл олдик. Башан шоҳи Ўг ўзининг ҳамма лашкарини бошлаб, Эдрей шаҳри яқинида биз билан жанг қилгани чиқди.
2Шунда Эгамиз менга деди: “Ўгдан қўрқма. Мен унинг ўзини, лашкарини ва бутун юртини сенинг қўлингга берганман. Амор халқининг Хашбонда яшаган шоҳи Сихўнни нима қилган бўлсанг, уни ҳам шундай қиласан.”
3Эгамиз Худо Башан шоҳи Ўгни ҳам ҳамма лашкари билан бирга бизнинг қўлимизга берди. Биз бирорта тирик жон қолдирмай ҳаммасини ҳалок қилдик.
4Унинг ҳамма шаҳарларини — олтмишта шаҳрини олдик. Башандаги Ўгнинг шоҳлигига кирган бутун Аргоб ҳудудини қўлга киритдик, биз олмаган бирорта ҳам шаҳар қолмади.
5Бу мустаҳкам шаҳарларнинг ҳаммаси баланд деворлар билан ўралган, дарвозалари тамбаланган эди. Булардан ташқари, девор билан ўралмаган кўп қишлоқлар ҳам бор эди.
6Биз Хашбон шоҳи Сихўннинг шаҳарларини қандай вайрон қилган бўлсак, Ўгнинг шаҳарларини ҳам шундай вайрон қилдик. Бу шаҳарларни эркагу аёллари ва болалари билан бирга йўқ қилдик.
7Ҳамма чорва ва шаҳарлардаги ўлжани ўзимизга олдик.
8Шундай қилиб, ўшанда биз Иордан дарёсининг шарқ томонида ҳукмронлик қилган иккала Амор шоҳини мағлуб қилдик. Жанубдаги Арнон сойлигидан то шимолдаги Хермон тоғигача чўзилган ерларини қўлга киритдик.
9(Хермон тоғини Сидонликлар — “Сириён”, Амор халқи — “Санир” деб аташади.)
10Биз Башанда ҳукмронлик қилган шоҳ Ўгнинг бутун шоҳлигини, ясси тепаликдаги ҳамма шаҳарларини, шарқдаги Салко ва Эдрейгача бўлган бутун Гилад ва Башан ўлкаларини қўлга киритдик.
11(Рафа халқидан биргина Башан шоҳи Ўг тирик қолган эди. Унинг ётадиган ўрни темирдан ясалган бўлиб, одатдаги ўлчам бўйича узунлиги тўққиз тирсак, кенглиги эса тўрт тирсак эди. Унинг ўрни ҳозир ҳам Оммон юртининг Рабба шаҳридадир.)
Иордан дарёсидан шарққа ўрнашган қабилалар
12Биз ўша ерларни қўлга киритдик. Шунда мен Рубен ва Гад қабилаларига Арнон сойлиги бўйидаги Арор шаҳрининг шимолидаги ҳудудни, Гилад қирларининг ярмисини ва атрофдаги қишлоқларни бердим.
13Манаше қабиласининг ярмига эса Гиладнинг қолган қисмини ва Ўгнинг шоҳлиги бўлган бутун Башанни бердим. (Башан ўлкасидаги Аргоб ҳудуди Рафа халқининг юрти ҳисобланарди.
14Манаше қабиласидан бўлган Ёвир бутун Аргоб ҳудудини қўлга киритди. Бу ҳудуд Гашур ва Махо юртларигача чўзилган эди. Ёвир бу жойга ўзининг номини берди. Ўша жойлар бугунгача Ёвир қишлоқлари деб аталади.)
15Манаше қабиласининг Мохир уруғига Гиладни бердим.
16Рубен ва Гад қабилаларига Гиладдан то Арнон сойлигигача чўзилган ерларни бердим. Арнон сойлигининг ўртаси икковининг чегараси эди. Уларнинг ери Оммон юртининг чегарасини ташкил қилган Явоқ дарёсигача чўзилган эди.
17Уларнинг ғарбдаги ерлари эса Иордан дарёси бўйлаб, шимолдаги Жалила кўлидан то жанубдаги Ўлик денгизгача ва шарқдаги Фисгах тоғ тизмасининг ён бағирларигача чўзилган эди.
18Ўшанда сизларга шундай буюрдим: “Эгангиз Худо бу ерни сизларга мулк қилиб берди. Ҳамма сипоҳларингиз қуролланиб, дарёдан кечиб ўтсин. Улар биродарларингиз бўлган Исроил халқини бошлаб борсин.
19Фақат хотинларингиз ва фарзандларингиз мен сизларга берган шаҳарларда қолсин. Биламан, молларингиз жуда кўп, улар ҳам шаҳарларингизда қолаверсин.
20Эгамиз сизларга тинчлик ато қилгандай, биродарларингизга ҳам тинчлик ато қилгандан кейин, улар Иорданнинг нариги томонидаги, Эгангиз Худо бераётган ерни эгаллаб олгандан кейин, ҳаммангиз мен сизларга берган мана шу ерга қайтиб келсангиз бўлади.”
21Ўшанда Ёшуага айтдим: “Эганг Худо ўша иккала шоҳни нима қилганини ўз кўзинг билан кўрдинг. Сен босиб ўтадиган барча шоҳликларни ҳам Эгамиз худди шундай аҳволга солади.
22Улардан қўрқма. Сизлар учун жанг қиладиган Эганг Худодир.”
Худо Мусога Канъон юртига киришга ижозат бермайди
23Шундан кейин мен Эгамга ёлвордим:
24“Ё Эгам Раббий! Мен, қулингга, Ўз буюклигинг ва қудратингни эндигина кўрсата бошладинг. Сенинг ажойиботларингни, буюк ишларингни осмонда ҳам, ерда ҳам қила оладиган бошқа худо йўқ!
25Ижозат бер, мен Иордан дарёсидан ўтай. Дарёнинг нариги томонидаги ҳосилдор юртни, ўша чиройли қирларни ва Лубнонни кўрай.”
26Лекин Эгамиз сизлар туфайли мендан ғазаблангани учун илтижоларимга қулоқ солмади. У менга шундай деди: “Бўлди қил! Менга бу ҳақда бошқа гапирма.
27Фисгах тоғ тизмасининг чўққисига чиқ, ғарбга, шимолга, жанубга ва шарққа қара. Яхшилаб қараб ол, чунки сен мана шу Иордан дарёсидан кечиб ўтмайсан.
28Ёшуани хизматга тайинла. Унга далда бериб, руҳлантир. Бу халқни дарёнинг нариги томонига Ёшуа бошлаб боради. Унинг бошчилигида бу халқ сен кўрадиган ўша ерни эгаллайди.”
29Шундай қилиб, биз Байт–Пиёр қаршисидаги водийда тўхтадик.
4–БОБ
Мусо Исроил халқини Худога итоат қилишга ундайди
1Энди, эй Исроил, мен сизларга фармонлар ва қонун–қоидаларни ўргатаман. Уларга риоя қилинглар. Шунда яшайсизлар, ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз сизларга бераётган ерни мулк қилиб оласизлар.
2Мен сизларга айтаётган амрларга ҳеч нарса қўшманглар, ҳеч нарса олиб ҳам ташламанглар. Мен сизларга бераётган Эгангиз Худонинг амрларига риоя қилинглар.
3Эгамиз Пиёр тоғида нималар қилганини ўз кўзларингиз билан кўрдингизлар. Пиёрдаги Баалга сажда қилган ҳаммани Эгангиз Худо йўқ қилган эди.
4Эгамиз Худога содиқ бўлганлар эса бугун ҳам тирикдир.
5Эгам Худо амр қилгандай, сизларга фармонларни ва қонун–қоидаларни ўргатдим. Мулк қилиб олаётган ўша юртда буларга риоя қилинглар.
6Мана шу фармонлар ва қонун–қоидаларни битта қолдирмай бажаринглар, токи сизларнинг ақл–идрокингизни бошқа халқлар кўрсин. Улар бу қонунлар ҳақида эшитиб: “Ҳа, ҳақиқатан бу буюк халқ доно, ақл–идроклидир”, деб айтсин.
7Эгамиз Худога ҳар сафар илтижо қилганимизда У бизга яқиндир. Қайси буюк халқнинг шундай худоси бор?!
8Бугун мен сизларга фармонлар ва қонун–қоидалар беряпман. Қайси буюк халқнинг шундай адолатли қонун–қоидалари бор?!
9Фақат ҳушёр бўлинглар. Кўзларингиз билан кўрганларингизни унутмай, бир умр юрагингизда сақланглар. Буларни ўғилларингизга, невара–чевараларингизга ҳам айтиб беринглар.
10Сизлар Синай тоғида, Эгангиз Худо олдида турган кунингизни эсланглар. Ўша куни Эгамиз менга айтганди: “Менинг ҳузуримга халқни йиғ. Улар сўзларимни эшитиб, ер юзида бутун умрлари давомида Мендан қўрқишни ўргансинлар, болаларига ҳам ўргатсинлар.”
11Сизлар яқин келиб, тоғнинг этагида турдингизлар. Тоғ эса осмонгача кўтарилган оловга бурканиб, қоп–қора булутлар билан қопланган эди.
12Эгамиз олов ичидан сизларга гапирди. Сизлар Унинг сўзларини эшитдингизлар, қиёфасини эса кўрмадингизлар. Фақат Эгамизнинг овози эшитилар эди, холос.
13У Ўз аҳдини сизларга аён қилиб, бу аҳдни — ўнта амрни бажаринглар, деб фармон берди. Эгамиз уларни икки тош лавҳага ёзди.
14Иорданни кечиб, мулк қилиб оладиган юртда бажаришингиз керак бўлган фармонлар ва қонун–қоидаларни мен сизларга ўргатишимни буюрди.
Бутпарастлик ҳақида огоҳлантириш
15Синай тоғида Эгамиз олов ичидан сизларга гапирганда, сизлар бирон қиёфа кўрмадингизлар. Шунинг учун эҳтиёт бўлинглар.
16Яна йўлдан озиб, ўзингизга эркак ё аёл қиёфасидаги бутни,
17ерда яшайдиган жонивор ё осмонда учиб юрувчи қуш қиёфасидаги бутни,
18ерда судралиб юрувчи жонивор ёки сувдаги балиқ қиёфасидаги ҳеч қандай бутни ясаманглар.
19Шунингдек, осмонга қараб, қуёш, ой ва юлдузларни, жамики самовий жисмларни кўриб васвасага тушманглар, уларга сиғинманглар, хизмат қилманглар. Эгамиз Худо буларни, бошқа ҳамма халқлар сиғинсин, деб берган.
20Сизларни эса Эгамиз Мисрдан — темир ўчоқ ичидан олиб чиқди. Сизлар бугунгидай Унинг халқи бўлишингиз учун сизларни халос қилди.
21Эгамиз сизларнинг дастингиздан мендан ғазабланди: “Мен Исроил халқига мулк қилиб берадиган Иорданнинг нариги томонидаги ўша ҳосилдор юртга сен кирмайсан”, — деб қасам ичди.
22Мен Иорданнинг нариги томонига ўтолмайман, мана шу ерда вафот этаман. Сизлар эса Иордандан ўтиб, ўша ҳосилдор юртни мулк қилиб оласизлар.
23Шундай экан, эҳтиёт бўлинглар, Эгангиз Худо сизлар билан қилган аҳдни эсдан чиқарманглар. У тақиқлаган қиёфадаги бирорта бутни ўзларингизга ясаманглар.
24Ахир, Эгангиз Худо ямламай ютадиган оловдир, У рашкчи Худодир.
25Ўша юртда кўп яшайсизлар, болаларингиз, набираларингиз туғилади. Агар ўшанда йўлдан озсангиз, Эгангиз Худонинг олдида қабиҳлик қилиб, ўзингизга турли қиёфадаги бутларни ясасангиз, У ғазабланади.
26Бугун сизларга қарши еру осмонни гувоҳ қиламан: агар менга итоатсизлик қилсангиз, юртдан тез орада бутунлай қирилиб кетасизлар. Иорданни кечиб, мулк қилиб оладиган юртда узоқ яшамайсизлар. Биттангиз қолмай ҳалок бўласизлар.
27Эгамиз сизларни бошқа халқларнинг орасига тарқатиб юборади. Ўша халқлар орасида айримларингиз омон қоласизлар.
28У ерда инсон қўли билан ясалган ёғоч ва тош худоларга хизмат қиласизлар. У худолар кўролмайди, эшитолмайди, овқат ея олмайди, ҳид билмайди.
29Аммо у ерда Эгангиз Худога юз бурсангиз, бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан Уни изласангиз, топасизлар.
30Кулфатда қолганингизда, бошингизга кўргиликлар тушганда, охири Эгангиз Худога қайтасизлар, Унинг сўзига қулоқ соласизлар.
31Ўшанда У сизларни тарк этмайди, йўқ қилмайди, ота–боболарингиз билан қасам ичиб қилган аҳдини унутмайди. Эгангиз Худо раҳмдил Худодир.
32Энди сизлар дунёга келмасдан олдинги узоқ ўтмишни, Худо ер юзида одамни яратган даврдан шу кунгача бўлган даврни суриштириб кўринглар. Дунёнинг бу четидан у четигача сўранглар–чи, шу қадар муҳим воқеа бўлганми ёки шунга ўхшаш нарса ҳақида бирортаси эшитганми?!
33Сизларга ўхшаб олов ичидан гапирган Худонинг овозини эшитиб, тирик қолган бирорта халқ борми?!
34Эгангиз Худо сизлар учун Мисрда нималар қилганини ўз кўзингиз билан кўрдингиз. Қайси худо синовлар, аломату мўъжизалар орқали, уруш, қудратию ажойиботлари ва даҳшатли воқеалар орқали бир халқни ўзи учун бошқа халқ орасидан олиб чиққан?!
35“Эгамиз Худодир, Ундан бошқа Худо йўқ”, деб англашингиз учун бу воқеалар сизларга аён қилинган.
36У сизларга йўл–йўриқ кўрсатиш учун осмондан овоз берди. Ер юзида олов устуни орқали сизларга зоҳир бўлди. Сизлар ўша буюк олов ичидан Унинг овозини эшитдингизлар.
37Эгамиз Худо ота–боболарингизни севар эди. Шунинг учун ўзларидан кейин уларнинг авлодларини танлади. Эгамиз зоҳир бўлиб, Ўзининг буюк қудрати билан сизларни Мисрдан олиб чиқди.
38Эгамиз сизлардан каттароқ ва кучлироқ халқларни олдингиздан ҳайдаб, уларнинг юртига сизларни киритмоқчи эди, худди бугунгидай, мулк қилиб оладиган ерларингизни сизларга бермоқчи эди.
39Эгамиз еру осмондаги Худодир, Ундан бошқа Худо йўқдир. Шуни бугун тан олиб, доимо юрагингизда сақланг.
40Бугун мен сизларга Эгамизнинг фармонлари ва амрларини айтяпман, шуларга риоя қилинглар. Шунда ўзларингиз ҳам, наслингиз ҳам фаровон ҳаёт кечирасизлар. Эгангиз Худо абадий қилиб бераётган ўша юртда узоқ яшайсизлар.
Иорданнинг шарқидаги паноҳ шаҳарлар
41Шундан кейин Мусо Иордан дарёсининг шарқ томонида учта шаҳарни ажратди.
42Агар қотил одамни билмасдан, адоватсиз ўлдирган бўлса, ўша шаҳарлардан бирига қочиб бориб, жонини қутқариши мумкин.
43Бу шаҳарлар қуйидагилар эди: Рубен қабиласи учун ясси тепаликдаги Базер шаҳри, Гад қабиласи учун Гиладдаги Рамўт шаҳри, Манаше қабиласи учун Башандаги Гўлон шаҳри.
Мусо Исроил халқига қонунларни баён қила бошлайди
44Мусо Исроил халқига қуйидаги қонунларни берди.
45Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин, Мусо шу шартлар, фармонлар ва қонун–қоидаларни айтди.
46Мусо буларни Иордан дарёсининг шарқий қирғоғида, Байт–Пиёр рўпарасидаги водийда баён қилди. Бу ер илгари Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўнга қарашли эди. Мусо билан Исроил халқи Мисрдан чиққанларида, Сихўнни мағлуб қилган эдилар.
47Исроил халқи Иордан дарёсининг шарқида яшаган иккала Амор шоҳининг юртларини, яъни шоҳ Сихўннинг ва Башан шоҳи Ўгнинг юртини босиб олган эди.
48Бу жойлар Арнон сойлиги этагидаги Арор шаҳридан Сириён тоғигача, яъни Хермон тоғигача чўзилган эди.
49Шунингдек, Фисгах тоғ тизмасининг этагидаги Ўлик денгизгача чўзилиб, Иордан дарёсининг шарқ томонидаги бутун Иордан водийсини ҳам ўз ичига олган эди.
5–БОБ
Ўнта амр
1Мусо жамики Исроил халқини бир жойга йиғиб, уларга айтган нутқини довом эттирди.
Эй Исроил халқи, эшитинглар! Бугун мен сизларга айтаётган фармонлар ва қонун–қоидаларга қулоқ солинглар. Буларни ёд олиб, битта қолдирмай бажаринглар.
2Эгамиз Худо биз билан Синай тоғида аҳд қилди.
3У нафақат ота–боболаримиз билан, балки шу ерда турган ҳар бир одам билан аҳд қилди.
4Эгамиз ўша тоғда олов ичидан сизлар билан юзма–юз гаплашди.
5Мен ўшанда Эгамиз билан сизларнинг орангизда туриб, Унинг гапини сизларга айтиб турдим. Чунки сизлар оловдан қўрқиб, тоққа чиқмадингизлар. Эгамиз шундай деб айтди:
6“Мен сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгангиз Худоман.
7Мендан бошқа худоларга сажда қилманг.
8Ўзларингизга ҳеч қандай бутни ясаманг. Осмонда ё ерда ё ер остидаги сувда мавжуд бўлган бирор нарсанинг шаклини ясаманг.
9Ўша худолар ёки бутларга сажда қилманг, хизмат қилманг. Мен, Эгангиз Худо, сизларнинг севгингизни бошқа худолар билан баҳам кўрмайдиган Худоман. Мендан нафратланадиганларни жазолайман, уларнинг гуноҳлари оқибатларини болаларига, набираларига ва чевараларига олиб келаман.
10Лекин Мени севиб, амрларимга риоя қиладиганларнинг минг–минг авлодларига содиқ севгимни кўрсатаман.
11Мен, Эгангиз Худонинг исмини суиистеъмол қилманг. Ким Менинг исмимни суиистеъмол қилса, ўшани жазосиз қолдирмайман.
12Мен, Эгангиз Худонинг амрига кўра, Шаббат кунинимуқаддас деб билинг, бу кунга риоя қилиб юринг.
13Ҳамма ишларингизни бажаришингиз учун олти кун бор.
14Еттинчи кун эса Мен, Эгангиз Худога аталган Шаббат кунидир. Ўша куни ҳеч қандай иш қилманглар. Ўғилларингиз, қизларингиз, қулларингиз, чўриларингиз, молингиз, эшагингиз, бирорта ҳайвонингиз, шаҳрингиздаги мусофирлар ҳам ҳеч қандай иш қилишмасин. Қулу чўриларингиз сиздай дам олсин.
15Ёдингизда тутинг: сизлар Мисрда қул эдингиз, Мен қудратим ва ажойиботларим билан сизларни у ердан олиб чиқдим. Шунинг учун, Шаббат кунига риоя қилинглар, деб амр этдим.
16Мен, Эгангиз Худо амр этганимдек, ота–онангизни ҳурмат қилинг. Ўшанда Мен сизларга бераётган юртда умрингиз узоқ бўлиб, бахтиёр яшайсиз.
17Қотиллик қилманг.
18Зино қилманг.
19Ўғирлик қилманг.
20Қўшнингизга қарши ёлғон гувоҳлик берманг.
21Қўшнингизнинг хотинига кўз олайтирманг. Қўшнингизнинг уйи, даласи, қули ёки чўриси, моли ёхуд эшаги, унга қарашли бирор нарсасига кўз олайтирманг.”
22Эгангиз бу амрларни ҳаммангизга ўша тоғда олов, булут ва қоронғилик ичидан баланд овоз билан айтди, бошқа бирон сўз қўшмади. Сўнгра У бу амрларни иккита тош лавҳага ёзиб, менга берди.
Халқ Худодан қўрқади
23Тоғ олов бўлиб ёнаётганда, қоронғилик ичидан овоз эшитдингиз. Шунда қабилаларингиз бошлиқлари ва оқсоқоллари менинг олдимга келиб,
24шундай дейишди: “Мана, Эгамиз Худо улуғворлигини, буюклигини бизга кўрсатди. Унинг овозини биз олов ичидан эшитдик. Бугун биз Худонинг инсон зотига гапирганини, аммо инсон тирик қолганини кўрдик.
25Нима қиламиз энди жонимизни хавф остига қўйиб?! Мана бу буюк олов бизни ёндириб ташлайди–ку. Агар биз Эгамиз Худонинг овозини яна эшитсак, аниқ ўламиз.
26Ахир, олов ичидан гапирадиган барҳаёт Худонинг овозини биз каби эшитиб, тирик қолган инсон борми?!
27Энди сен бор, Эгамиз Худонинг ҳамма сўзларини эшит. Кейин Унинг ҳар бир сўзини бизга айт. Биз қулоқ солиб, бажарамиз.”
28Сизлар менга гапирганларингизда, Эгамиз сўзларингизни эшитиб, шундай деди: “Мен бу халқнинг сенга айтган сўзларини эшитдим, ҳамма айтганлари тўғри.
29Қанийди, уларнинг юраклари ҳар доим шундай бўлса, Мендан қўрқиб, амрларимни бажаришса! Шунда ўзлари ҳам, фарзандлари ҳам то абад бахтли бўлишарди.
30Энди уларнинг олдига бориб: ‘Чодирларингизга қайтинглар’, деб айт.
31Сен эса шу ерда Менинг ёнимда қоласан. Мен сенга амрлар, фармонлар ва қонун–қоидалар бераман. Сен буларни халққа ўргатасан. Мен уларга мулк қилиб берадиган юртда ҳаммасига риоя қилишсин.”
32Энди ўнгга ҳам, чапга ҳам оғмай, Эгангиз Худо сизларга буюрган амрларга битта қолдирмай риоя қилинглар.
33Эгангиз Худо амр этган йўлдан юринглар. Шунда яшайсизлар, бахтли бўласизлар, мулк қилиб оладиган юртда узоқ умр кўрасизлар.
6–БОБ
Энг буюк амр
1Эгангиз Худо, халққа ўргатгин, деб менга берган амрлар, фармонлар ва қонун–қоидалар шулардан иборатдир. Иорданни кечиб ўтиб, мулк қилиб оладиган юртда буларга риоя қилинглар.
2Мен сизларга берадиган фармон ва амрларга ўзларингиз, фарзандларингиз ва набираларингиз, ҳаммангиз риоя қилинглар. Бир умр Эгангиз Худодан қўрқинглар, шунда умрингиз узоқ бўлади.
3Эй Исроил халқи, қулоқ солинг, буларни битта қолдирмай бажаринг. Шунда ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз берган ваъдага кўра, сут ва асал оқиб ётган юртда кўпаясизлар, бахтиёр бўласизлар.
4Эй Исроил, қулоқ сол! Эгамиз Худо танҳо Эгадир.
5Эгангиз Худони бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан, бутун вужудингиз билан севинглар.
6Бугун мен сизларга берган бу амрларни юрагингизда сақланглар.
7Буларни болаларингизга ҳам ўргатинглар. Уйда ўтирганда ҳам, йўлда юрганда ҳам, ётганингизда ҳам, турганингизда ҳам шулар ҳақида гапиринглар.
8Буларни қўлингизга белги қилиб боғланглар, пешанангизга нишон қилиб тақиб олинглар.
9Эшигингиз кесакисига, дарвозаларингизга ёзиб қўйинглар.
Итоатсизликка қарши огоҳлантириш
10Эгангиз Худо ота–боболарингиз Иброҳим, Исҳоқ, Ёқубга қасам ичиб, ваъда қилган ерга сизларни олиб киради. У сизларга ўзингиз қурмаган катта ва чиройли шаҳарларни беради.
11Ўзингиз тўлдирмаган, бойликларга тўла уйларни, ўзингиз қазимаган сардобаларни, сиз экмаган токлар ва зайтунзорларни беради. Ўшанда еб тўйганларингиздан кейин
12эҳтиёт бўлинглар! Сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгамизни унутманглар.
13Эгангиз Худодан қўрқинглар. Фақат Унга хизмат қилинглар. Ёлғиз Унинг номи билан қасам ичинглар.
14Бегона худоларга, атрофингиздаги халқларнинг худоларига эргашманглар.
15Ахир, орангиздаги Эгангиз Худо рашкчи Худодир. У ғазабланиб, сизларни ер юзидан йўқотиб юборади.
16Массахда қилганингиздек, Эгангиз Худони синаманглар.
17Унинг амрларини, фармон ва шартларини битта қолдирмай бажаринглар.
18Эгамиз тўғри ва яхши деб билган ишларни қилинглар. Шунда Эгамиз ота–боболарингизга қасам ичиб, ваъда қилган ҳосилдор юртни сизлар мулк қилиб оласизлар, бахтиёр бўласизлар.
19Эгамиз Ўзи айтганидек, юртингизда яшаган барча душманларингизни ҳайдаб чиқаради.
20Келажакда фарзандларингиз сизлардан: “Эгамиз Худо сизларга берган қонун–қоидалар, фармон ва шартларнинг маъноси нима?” деб сўрайди.
21Уларга шундай деб жавоб беринглар: “Биз Мисрда фиръавннинг қуллари эдик. Эгамиз Ўз қудрати билан бизни Мисрдан олиб чиқди.
22У бизнинг кўз олдимизда Мисрга, фиръавн ва унинг бутун хонадонига буюк, қўрқинчли аломату мўъжизаларни кўрсатди.
23Ота–боболаримизга онт ичиб ваъда қилган юртга бизни олиб кириш учун, ўша юртни бизга бериш учун бизни Мисрдан олиб чиқди.
24Эгамиз Худо: ‘Мана шу фармонларнинг ҳаммасига риоя қилинглар, Мендан қўрқинглар, шунда бугунгидай тирик бўласиз, бахтли ҳаёт кечирасиз’, деди.
25Эгамиз Худонинг олдида мана шу амрларни битта қолдирмай бажарсак, солиҳ бўламиз.”
7–БОБ
Худонинг халқи
1Эгангиз Худо сизларни эгалик қиладиган юртингизга олиб киради. Ўшанда У олдингиздан Хет, Гиргош, Амор, Канъон, Париз, Хив, Ёбус каби еттита халқни ҳайдайди. Улар сизлардан кўра, кўпроқ ва кудратлироқдир.
2Эгангиз Худо бу халқларни сизларнинг қўлингизга топширганда, сизлар уларни мағлуб этасизлар. Шунда уларнинг ҳаммасини тамомила қириб битиринглар. Улар билан иттифоқ тузманглар, уларга раҳм–шафқат қилманглар.
3Улар билан қуда–андачилик қилманглар, уларга қиз узатманглар, ўғилларингизга уларнинг қизларидан олиб берманглар.
4Акс ҳолда улар фарзандларингизни Эгамиздан қайтаради. Фарзандларингиз бошқа худоларга хизмат қиладиган бўлади. Ўшанда Эгамиз ғазабланиб, сизларни бир лаҳзада ҳалок қилади.
5Аксинча, ўша халқларни сизлар шундай қилинглар: уларнинг қурбонгоҳларини бузинглар, бутсимон тошларини парчалаб ташланглар, Ашерага аталган устунларни кесинглар, бутларини ёндиринглар.
6Сизлар Эгангиз Худонинг муқаддас халқисиз. У сизларни ер юзидаги жамики халқлар орасидан Ўз халқи, Ўз хазинаси қилиб танлаб олди.
7Эгамиз сизларни бошқа халқлардан кўп бўлганингиз учун севиб, танламади. Сизлар бошқа ҳамма халқлардан оз эдингиз.
8Эгамиз сизларни севгани учун ва ота–боболарингизга берган ваъдасини адо этиш учун сизларни танлади. Шу боис У сизларни Миср фиръавни ҳукмронлигидан, Мисрдаги қулликдан Ўз қудрати билан олиб чиқиб, озод қилди.
9Шундай қилиб, Эгангиз Худо ҳақиқий Худо эканини билиб қўйинглар. У содиқ Худодир! Уни севадиган, Унинг амрларини бажарадиганларнинг мингинчи авлодигача аҳдини содиқ сақлайди.
10Худодан нафратганларнинг эса қилмишларига яраша бошларига кулфат ёғдиради. Ҳа, Эгамиз Ундан нафратланганларга жавоб беришда кечикмайди.
11Шунинг учун бугун мен сизларга бераётган амрларни, фармонлар ва қонун–қоидаларни битта қолдирмай бажаринглар.
Итоатгўйликдан келган барака
12Агар мана шу қонун–қоидаларга итоат этиб, уларни битта қолдирмай бажарсангиз, Эгангиз Худо ҳам ота–боболарингизга онт ичиб, ваъда қилган аҳдини сизлар билан содиқ сақлайди.
13У сизларни севади, ота–боболарингизга бераман, деб онт ичган юртда сизларни баракали қилиб кўпайтиради. Авлодингизга, ерингиз ҳосилига, донингизга, шаробингизга, мойингизга, подангизу сурувларингизга барака беради.
14Сизлар барча халқлар орасида энг баракалиси бўласизлар, орангизда фарзандсиз эркак ҳам, аёл ҳам бўлмайди, молларингиз орасида қисири бўлмайди.
15Эгамиз сизларни ҳар қандай касалликдан сақлайди. Мисрда ўзларингиз кўрган ҳар хил қўрқинчли хасталиклар сизларнинг бошингизга келмайди. Ўша хасталикларни Эгамиз сизларнинг ғанимларингизга юқтиради.
16Эгангиз Худо сизларнинг қўлингизга топширадиган барча халқларни қириб юборинглар, уларга раҳм қилманглар, уларнинг худоларига сиғинманглар. Акс ҳолда уларнинг худолари сизларга тузоқ бўлади.
17Хаёлингизда: “Бу халқлар биздан жуда кучли–ку, қандай қилиб уларни ҳайдаймиз?”, деб ўйлашингиз мумкин,
18аммо улардан қўрқманглар. Эгангиз Худо фиръавнни, бутун Мисрни нима қилганини эсингизда тутинглар.
19Эгангиз Худо Ўз қудрати ва ажойиботлари билан сизларни у ердан олиб чиқди, буюк синовлар, аломату мўъжизалар кўрсатди. Буларни ўз кўзингиз билан кўрдингиз. Сиз қўрқаётган ҳамма халқларни Эгангиз Худо худди ўша аҳволга солади.
20Ҳатто сизлардан яшириниб тирик қолганларни У ваҳимага солиб, арилар галаси сингари қувади.
21Улардан қўрқманглар. Орангиздаги Эгангиз Худо буюк ва ҳайбатли Худодир.
22У ўша халқларни сизларнинг олдингиздан оз–оздан ҳайдайди. Сизлар уларни бирданига ҳалок қилолмайсизлар. Бўлмаса атрофингизда ёввойи ҳайвонлар кўпайиб кетади.
23Эгангиз Худо ўша халқларни сизларнинг қўлингизга беради, уларнинг ҳаммасини қаттиқ саросимага солиб, ҳалок қилади.
24Шоҳларини ҳам сизларнинг қўлингизга беради. Сизлар уларнинг номларини ер юзидан ўчирасизлар. Ҳеч ким сизларга бас келолмайди, уларнинг ҳаммасини ҳалок қиласизлар.
25Худоларининг тасвирларини оловда ёндиринглар, уларни қоплаган олтину кумушларга кўз олайтирманглар, ўша нарсаларни олманглар, токи улар сизларга тузоқ бўлмасин. Бу бутлар Эгангиз Худога жирканчдир.
26Бу жирканчли нарсаларни уйингизга олиб кирманг, акс ҳолда ўшалар сингари йўқ қилинасиз. Ўша нарсалардан нафратланинглар, жирканинглар, чунки улар лаънатлангандир.
8–БОБ
Яхши юрт ҳақида
1Бугун мен сизларга бераётган амрларни битта қолдирмай бажаринглар, шунда яшайсизлар, кўпаясизлар. Эгамиз ота–боболарингизга қасам ичиб, бераман, деб ваъда қилган юртга кирасизлар. Ўша юртни мулк қилиб оласизлар.
2Эгангиз Худо қирқ йил давомида сизни саҳродан олиб юрди, ўша узоқ сафарни ёдингизда тутинглар. Эгамиз юрагингизда нима борлигини, Унинг амрларини бажаришингизни ёки бажармаслигингизни билиши учун, сизларни қийинчиликларга дучор қилиб, синади.
3У сизларни оч қолдирди, сўнг ўзларингиз кўрмаган, ота–боболарингиз ҳам кўрмаган манна билан қорнингизни тўйдирди. Эгамиз сизларга инсон фақат нон билан эмас, балки Худонинг оғзидан чиққан ҳар бир сўз билан ҳаёт эканини ўргатиш учун шундай қилди.
4Мана шу қирқ йил давомида кийимларингиз эскириб кетмади, оёғингиз ҳам шишмади.
5Энди шуни билингларки, инсон фарзандини қандай тарбияласа, Эгангиз Худо ҳам сизларни шундай тарбиялайди.
6Эгангиз Худонинг амрларига риоя қилинглар. У кўрсатган йўлдан юринглар. Ундан қўрқинглар.
7У сизларни ҳосилдор юртга олиб боради, у ерда ирмоқлар, булоқлар, водий ва қирларда ер остидан чиқадиган сувлар бор.
8Буғдой, арпа, узум, анжир, анор, зайтун мойи ва асал ўша юртда мўлдир.
9У ерда тўйиб нон ейсизлар, ҳеч нарсага муҳтож бўлмайсизлар. У ер шундай бир юртки, қоялардан темир, қирларидан мис чиқарасизлар.
10Ўша ерда еб тўйганингизда, сизларга берган ҳосилдор юрт учун Эгангиз Худони олқишланглар.
Эгамизни унутмаслик ҳақида огоҳлантириш
11Ҳушёр бўлинглар, мен бугун сизларга айтаётган Эгамизнинг амрларини, фармонлар ва қонун–қоидаларини бажармай қўйманглар. Эгангиз Худони эсингиздан чиқарманглар.
12Еб, тўйганингизда, чиройли уйлар қуриб, жойлашганингизда,
13мол, қўйларингиз, олтин–кумушингиз ва барча мулкингиз кўпайганда,
14гердайиб кетманглар. Сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгангиз Худони эсингиздан чиқарманглар.
15У сизларни заҳарли илонлар, чаёнларга тўла ўша баҳайбат ва қўрқинчли саҳродан, сувсиз, тақир жойлардан олиб ўтди. У ерда сизлар учун қоядан сув чиқарди.
16Ота–боболарингиз билмаган манна билан саҳрода қорнингизни тўйғизди. Оқибатда сизларга яхшилик келтириш учун, сизларни қийнчиликларга дучор қилиб, синади.
17Хаёлингизда: “Ўз куч–қудратим билан мана шу бойликни топдим”, деманглар.
18Аммо Эгангиз Худони доимо ёдингизда тутинглар. Зеро, бойликни топишга куч берган Эгангиздир. Шундай қилиб, У ота–боболарингиз билан қасам ичиб, қилган аҳдини бугун бажармоқда.
19Бугун мен сизларни жиддий огоҳлантиряпман. Агар Эгангиз Худони унутиб бошқа худоларга эргашсангизлар, уларга хизмат қилиб, сиғинсангизлар сизлар албатта йўқ бўласизлар.
20Эгангиз Худо бошқа халқларни олдингиздан йўқ қилгани каби, Унинг амрларига қулоқ солмаганингиз учун, сизларни ҳам йўқ қилади.
9–БОБ
Халқнинг итоатсизлиги
1Қулоқ сол, эй Исроил! Бугун Иордан дарёсининг нариги томонига ўтасизлар. Ўзларингиздан кўпроқ ва кучлироқ бўлган халқларнинг ерларини мулк қилиб оласизлар. Уларнинг улкан шаҳарлари осмон ўпар деворлар билан ўралган.
2Ўша кучли, бўйи баланд халқ Иноқ авлодидандир. Уларни ўзларингиз биласизлар, “Иноқ авлодига ким ҳам бас кела оларди?!” деган гапларни эшитгансизлар.
3Бугун шуни билиб қўйингларки, Эгангиз Худо ямламай ютадиган оловдай сизларнинг олдингизда боради. Худо Иноқ авлодини мағлуб қилиб, сизларга итоат эттиради. Шунда Эгамиз берган ваъдага кўра, уларни бир лаҳзада қувиб, йўқ қиласизлар.
4Эгангиз Худо уларни сизларнинг олдингиздан ҳайдаганда, ўзингизча: “Эгам солиҳлигим учун бу ерни менга берди”, деб айтманглар. Бу халқлар фосиқ бўлгани учун Эгамиз уларни сизларнинг олдингиздан ҳайдаяпти.
5Сизлар солиҳлигингиз учун, юрагингиз тўғри бўлгани учун уларнинг ерига бориб эгалик қилмаяпсизлар. Йўқ! Бу халқларнинг фосиқлиги туфайли Эгамиз уларни олдингиздан ҳайдаяпти. Шу йўл билан оталарингиз Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга Эгамиз онт ичиб берган ваъдасини бажаради.
6Шуни билиб қўйингларки, Эгангиз Худо бу ҳосилдор юртни сизларга солиҳ бўлганингиз учун бермаяпти. Сизлар солиҳ эмас, ўжар халқсиз.
7Эгангиз Худони саҳрода қанчалар ғазаблантирганингизни ёдингизда тутинглар, асло унутманглар. Мисрдан чиққан кундан бошлаб, мана шу ерга етиб келгунингизча Эгамизга қаршилик қилиб келдингизлар.
8Синай тоғида ҳам Эгамизнинг ғазабини келтирганингизда, У шундай ғазабландики, сизларни йўқ қилиб юборай, деди.
9Мен тош лавҳаларни, яъни Эгамиз сизлар билан қилган аҳд лавҳаларини олгани тоққа чиқдим. Қирқ кечаю қирқ кундуз тоғда бўлдим, у ерда на нон едим, на сув ичдим.
10Эгамиз менга Ўз қўли билан ёзган иккита тош лавҳани берди. Тоғда йиғилган кунингиз Эгамиз сизларга олов ичидан айтган амрларнинг ҳаммаси тош лавҳаларга ёзилган эди.
11Кирқ кечаю қирқ кундуздан кейин Эгамиз менга аҳд сўзлари ёзилган иккита тош лавҳани берди.
12Кейин Эгамиз менга: “Қани бўл, бу ердан тез пастга туш! Ўзинг Мисрдан бошлаб олиб чиққан халқ йўлдан озди. Мен сизларга амр қилган йўлдан дарров тойиб, ўзларига бут ясади”, — деди.
13Эгамиз менга яна шундай деди: “Бу халқ ҳақиқатан ҳам ўжар эканлигини кўриб турибман.
14Энди Мени тўхтатма. Ҳаммасини ҳалок қиламан, уларнинг номини ер юзидан ўчираман. Улардан ҳам кўпроқ, кучлироқ халқни сендан яратаман.”
15Мен тоғдан қайтиб тушдим. Тоғ олов бўлиб ёнар, иккала аҳд лавҳасини қўлларимга кўтариб олган эдим.
16Қарасам, сизлар Эгангиз Худога қарши гуноҳ қилибсизлар, ўзларингизга бузоқ шаклидаги бутни ясаб олибсизлар. Бирпасда Эгамиз сизларга амр қилган йўлдан тойибсизлар.
17Шунда қўлларимдаги иккала тош лавҳани отиб юбордим. Уларни кўз олдингизда синдирдим.
18Эгамиз олдида юз тубан мук тушиб, олдингидай қирқ кечаю қирқ кундуз нон емай, сув ичмай илтижо қилдим, чунки сизлар гуноҳ қилган эдингизлар. Эгамиз олдида қабиҳ иш қилиб, Уни ғазаблантирган эдингизлар.
19Эгамиз ғазабланиб, сизларни йўқ қилмоқчи бўлди. Мен Унинг ғазабидан қўрқдим. Лекин Эгамиз бу сафар ҳам менинг илтижоларимга қулоқ солди.
20Эгамиз Ҳорундан ҳам ғазабланиб, уни ҳалок қилмоқчи бўлди, лекин мен ўшанда Ҳорун учун ҳам Эгамизга ёлвордим.
21Сизлар бутни ясаб гуноҳ қилдингиз, шунинг учун мен бутни оловда ёндирдим. Тупроқдай майдалаб эзиб, кукунини тоғдан оқиб тушаётган ирмоққа ташлаб юбордим.
22Сизлар Таверада ҳам, Массах ва Хиврут–Хаттавода турганингизда ҳам Эгамизни ғазаблантирган эдингиз.
23Эгамиз сизларни Кадеш–Барнадан жўнатганда ҳам, сизларга: “Боринглар, Мен сизларга берадиган ерни мулк қилиб олинглар”, деб амр қилганда, сизлар Эгангиз Худонинг амрига қаршилик қилдингизлар. Унга ишонмадингизлар, қулоқ солмадингизлар.
24Мен сизларни таниганимдан буён, сизлар Эгамизга қарши бош кўтарасизлар.
25Эгамиз сизларни ҳалок қилмоқчи бўлгани учун, Мен Эгамиз олдида ўша қирқ кечаю қирқ кундуз мук тушиб ибодат қилганимда
26шундай деб ёлворган эдим: “Эй Эгамиз Раббий! Халқингни ҳалок қилма. Ахир, улар Сенинг мулкинг–ку! Сен уларни буюк кучинг билан қутқариб, қудратинг билан Мисрдан олиб чиққансан.
27Қулларинг Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубни ёдингда тут, бу халқнинг ўжарлиги, фосиқлиги ва гуноҳига эътибор берма.
28Акс ҳолда Мисрликлар шундай дейди: ‘Анави халқнинг Эгаси ваъда қилган ерига уларни олиб киролмабди. У Ўзининг халқини ёмон кўрар экан, шунинг учун уларни саҳрода нобуд қилиш мақсадида Мисрдан олиб чиққан экан!’
29Ахир, уларни буюк кучинг ва ажойиботларинг билан Мисрдан Ўзинг олиб чиққансан, улар Сенинг халқингдир.”
10–БОБ
Янги тош лавҳалар
1Шундан кейин Эгамиз менга деди: “Иккита тош лавҳани кесиб ол. Улар олдингиларига ўхшаган бўлсин. Кейин тоққа Менинг олдимга чиқ. Яна ёғочдан бир сандиқ яса.
2Мен ўша тош лавҳаларга сен синдирган лавҳалардаги амрларни ёзаман. Сен лавҳаларни сандиққа солиб қўясан.”
3Шундай қилиб, мен акас ёғочидан сандиқ ясадим, олдингисига ўхшаган иккита тош лавҳани кесиб олдим. Кейин иккала тошни кўтариб, тоққа чиқдим.
4Эгамиз тош лавҳаларга олдингидай ўнта амрни ёзди. Сизлар тоғда йиғилганингизда ўша амрлар Эгамиз олов ичидан сизга айтган сўзларнинг ўзгинаси эди. Эгамиз ўша лавҳаларни менга берди.
5Мен тоғдан қайтиб тушдим. Эгамизнинг амрига кўра, лавҳаларни сандиққа солдим. Лавҳалар ҳали ҳам ўша сандиқда турибди.
6(Исроил халқи Яқон уруғига қарашли қудуқлардан Мосарахга йўл олди. Ҳорун ўша ерда вафот этиб, дафн қилинди. Ўрнига ўғли Элазар руҳоний бўлди.
7Исроил халқи у ердан Гудгодахга, Гудгодахдан оқар сувлар ўлкаси Ётботога боришди.
8Эгамиз: “Менинг аҳд сандиғимни кўтариб юрсин, Менинг ҳузуримда хизмат қилсин, Менинг исмим билан одамларни дуо қилсин”, деб ўшанда Леви қабиласини танлаб олган эди. Улар бугунгача ҳам шу хизматни адо этиб келмоқдалар.
9Шунинг учун Леви қабиласига биродарлари орасидан улуш ҳам, мулк ҳам берилмаган. Зотан Леви қабиласининг улуши Эгамизнинг Ўзидир. Бу гапни Эгангиз Худонинг Ўзи айтди.)
10Мен яна олдингидай тоғда қирқ кечаю қирқ кундуз қолдим. Эгамиз бу сафар ҳам менинг илтижоимни эшитиб, сизларни ҳалок қилмайдиган бўлди.
11У менга шундай деди: “Қани, халқни бошла. Уларни Мен ота–боболарига қасам ичиб ваъда берган юртга олиб бор. Улар ўша юртга бориб, уни қўлга киритишсин.”
Худонинг талаблари
12Эй Исроил халқи! Эгангиз Худо сизлардан битта нарсани талаб қилади: Эгангиз Худодан қўрқинг, Унинг йўлидан юринг, Эгангиз Худони севинг, бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан Унга хизмат қилинг.
13Мен бугун сизларга бераётган Эгамизнинг амру фармонларига риоя қилинг, шунда бахтиёр бўласиз.
14Осмон ва фалак тоқи, ер юзи ва ундаги ҳамма нарса Эгангиз Худоникидир.
15Аммо Эгамиз фақатгина ота–боболарингизга қаттиқ муҳаббат қўйди. Мана бугун кўриб турганингиздай, уларнинг авлодини, сизларни барча халқлар орасидан танлаб олди.
16Юракларингизни суннат қилинглар, бундан кейин ўжар бўлманглар.
17Эгангиз Худо худоларнинг Худосидир, эгаларнинг Эгасидир, буюк қудратли, қўрқинчли Худодир. У тарафкашлик қилмайди, пора олмайди.
18Етим ва беваларга адолат қилади, мусофирга меҳрибонлик қилади, уларга нон ва кийим беради.
19Сизлар ҳам мусофирларга меҳрибон бўлинглар, ўзларингиз ҳам Мисрда мусофир эдингизлар.
20Эгангиз Худодан қўрқинглар. Ёлғиз Унга сажда қилинглар, Унга содиқ бўлиб, Унинг номи билан қасам ичинглар.
21Фақат Унга ҳамдлар айтинглар, чунки У сизларнинг Худойингиздир. Сизлар ўз кўзингиз билан Унинг буюк ва қўрқинчли аломатларини кўрдингиз.
22Мисрга борган ота–боболарингиз етмиш киши эди, холос. Энди эса Эгангиз Худо сизларни осмондаги юлдузлар каби сон–саноқсиз қилди.
11–БОБ
Эгамизнинг буюклиги
1Эгангиз Худони севинглар. Ҳар доим Унинг амрларига, қонун–қоидаларига ва фармонларига риоя қилинглар, талабларини бажаринглар.
2Шуни унутмангларки, болаларингиз эмас, сизлар Эгангиз Худонинг тарбиясини олгансизлар. Фарзандларингиз Эгамизнинг буюклигини, қудрати ва ажойиботларини кўрмаган.
3Эгамиз Миср фиръавнига ва унинг бутун юртига қилган мўъжизалару ишларини улар билмайди.
4Орқангиздан қуваётган Миср лашкарини, от–араваларини Эгамиз Қизил денгизга чўктириб, тамомила йўқ қилганини болаларингиз кўрмаган.
5Шу ерга етиб келгунингизча саҳрода Эгамиз сизларга нималар қилганини улар билмайдилар.
6Рубен қабиласидан Элиёбнинг ўғиллари Датан ва Абурамни Эгамиз нималар қилганини билмайдилар. Бутун Исроил халқининг кўз ўнгида ер ёрилиб уларни, оилаларини, чодирларини, уларга қарашли барча жониворларни ютиб юборганини болаларингиз кўрмаган.
7Эгамизнинг қилган барча буюк ишларни болаларингиз эмас, сизлар ўз кўзингиз билан кўрдингиз.
Ваъда қилинган юртнинг баракалари
8Шундай экан, Мен бугун сизларга бераётган амрларнинг ҳаммасига риоя қилинглар. Шунда кучли бўласизлар. Иордан дарёсидан кечиб, мулк қилиб оладиган юртни қўлга киритасизлар.
9Эгамиз ота–боболарингизга ва уларнинг авлодига қасам ичиб, ваъда берган сут ва асал оқиб ётган юртда узоқ яшайсизлар.
10Сизлар кириб мулк қилиб олаётган бу ер ўзларингиз чиққан Миср юртидай эмас. Мисрда сабзавот уруғини ўзларингиз экиб, ўзларингиз суғорар эдингизлар.
11Сизлар Иорданни кечиб ўтиб, мулк қилиб оладиган юртдаги қирлару водийларни эса осмон ёмғири суғоради.
12Эгангиз Худонинг Ўзи уни парвариш қилади. Йил бошидан охиригача Эгангиз Худонинг кўзи доим ўша юртдадир.
13Бугун мен сизларга бераётган амрларга қулоқ солинглар, Эгангиз Худони севинглар, Унга бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан хизмат қилинглар.
14Шунда У ерингизга куз ва баҳор ёмғирини ўз вақтида ёғдиради. Донингизни, шаробингизни ва зайтун мойингизни йиғиб оласиз.
15Эгамиз далаларингизда чорвангиз учун ўт ўстиради, сизларнинг ризқингиз ҳам бут бўлади.
16Аммо эҳтиёт бўлинглар! Яна васвасага тушиб, йўлдан озманглар. Бошқа худоларга хизмат қилиб, сиғинманглар.
17Акс ҳолда Эгамиз сизлардан ғазабланиб, осмонни ёпиб қўяди, ёмғир ёғмайди, ер ҳосил бермайди. Натижада Эгамиз сизларга мулк қилиб бераётган яхши юртдан тез қирилиб кетасизлар.
18Менинг бу сўзларимни юрагингиз ва қалбингизда сақланглар. Буларни қўлингизга белги қилиб боғланглар, пешанангизга нишон қилиб тақиб олинглар.
19Буларни болаларингизга ўргатинглар. Уйда ўтирганда ҳам, йўлда юрганда ҳам, ётганингизда, турганингизда ҳам шулар ҳақида гапиринглар.
20Эшигингиз кесакисига, дарвозаларингизга ёзиб қўйинглар,
21токи Эгамиз ота–боболарингизга қасам ичиб, мулк қилиб бераман, деб ваъда қилган юртда ўзларингиз ҳам, фарзандларингиз ҳам узоқ умр кўринглар. Осмон ер устида қанча турса, ўша юртда шунча яшанглар.
22Мен бугун сизларга айтаётган амрларни битта қолдирмай бажарсангиз, Эгангиз Худони севсангиз, Унинг йўлидан юрсангиз, Унга содиқ бўлсангиз,
23Эгамиз бу юртдаги халқларнинг ҳаммасини сизларнинг олдингиздан ҳайдайди. Сизлар ўзингиздан кўпроқ ва қудратлироқ халқларнинг юртларини эгаллаб оласиз.
24Оёғингиз теккан ҳар қандай ер сизники бўлади. Чегарангиз жанубдаги саҳродан то шимолдаги Лубнонгача, шарқдаги Фурот дарёсидан то ғарбдаги Ўрта ер денгизигача чўзилади.
25Сизларга ҳеч ким бас кела олмайди. Эгангиз Худо сизларга ваъда бергандай, қадамингиз етиб борган ердаги ҳаммани сизлардан қўрқадиган, ваҳимага тушадиган қилиб қўяди.
26Мана бугун мен сизларга баракани ёки лаънатни танланг, деяпман.
27Мен бугун сизларга айтаётган Эгангиз Худонинг амрларини бажарсангиз, барака топасиз.
28Борди–ю, Унинг амрларига қулоқ солмасангиз, бугун сизларга буюраётган йўлдан озсангиз, олдин билмаган худоларга эргашсангиз, лаънати бўласиз.
29Эгангиз Худо ўзларингизга мулк қилиб бераётган ерга сизларни олиб кирганда, Гаризим тоғидан баракаларни айтинглар, Эбал тоғидан лаънатларни айтинглар.
30Бу иккала тоғ Иорданнинг кунботар томонида жойлашган. Улар Иордан водийсида яшайдиган Канъонликлар юртида, Гилгал яқинида, Мўредаги эманзор ёнидадир.
31Иордандан кечиб ўтиб, Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб берадиган юртни оласизлар. У ерни қўлга киритиб жойлашиб олганингизда,
32мен бугун сизларга айтаётган Унинг ҳамма фармонлари ва қонун–қоидаларини битта қолдирмай бажаринглар.
12–БОБ
Канъон юртида риоя қилинадиган қонун–қоидалар
1Ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз сизларга мулк қилиб бераётган юртда бажаришингиз лозим бўлган фармонлар ва қонун–қоидалар қуйидагилардан иборатдир. Буларни битта қолдирмай бажаринглар.
2Сизлар борадиган юртдаги халқлар бошқа худоларга сиғинади. Уларнинг юртини қўлга киритганингиздан кейин тоғ чўққиларидаги, қирлардаги ва ҳар бир яшил дарахт остидаги саждагоҳларини бузиб, йўқ қилинглар.
3Қурбонгоҳларини бузинглар, бутсимон тошларини парчалаб ташланглар, Ашерага аталган устунларни ёндиринглар, бутларини чопиб ташлаб, худоларининг номини у ердан йўқ қилинглар.
Сажда қилиш учун ягона жой
4Эгангиз Худога ўша халқлар сингари сажда қилманглар.
5У улуғланиши учун барча қабилаларингиз орасидан Ўзига бир жой танлайди. Сизлар ўша жойда Унга сажда қилинглар.
6У ерга куйдириладиган ва бошқа қурбонликларни, ушрларингизни, эҳсонларингизни, берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган назрларингизни, кўнгилдан чиқариб берадиган қурбонликларингизни, мол–қўйларингизнинг биринчи туғилган болаларини олиб боринглар.
7У ерда, Эгангиз Худонинг ҳузурида оилаларингиз билан еб, Эгангиз Худо ҳамма ишингизга берган баракадан севининглар.
8У ерда биз ҳозир қилаётган ишларни қила кўрманглар. Бу ерда ҳамма кўнглига маъқул келганини қиляпти.
9Чунки Эгангиз Худо сизга мулк қилиб берадиган ерга ҳали кирмадингиз, осойишта ҳаётга эришмадингиз.
10Аммо кўп ўтмай сизлар Иордан дарёсидан ўтасизлар, Эгангиз Худо мулк қилиб берадиган юртда жойлашасизлар. У душманларингизни енгиб, сизларга ҳар тарафдан осойишталик ато қилади, сизлар хавф–хатарсиз яшайсизлар.
11Шунда Эгангиз Худо Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойга мен амр қилган назру қурбонликларингизни олиб боринглар. Куйдириладиган ва бошқа қурбонликларингизни, ушрларингизни, эҳсонларингизни, берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган аъло назрларингизни Эгамизга атаб, ўша ерга олиб боринглар.
12Эгангиз Худо ҳузурида ўзларингиз, ўғилларингиз, қизларингиз, қулларингиз, чўриларингиз, шаҳрингиздаги Леви қабиласидан бўлганлар билан хурсандчилик қилинглар. Чунки левиларнинг сизникига ўхшаган улуши ҳам, мулки ҳам йўқдир.
13Эҳтиёт бўлинглар, куйдириладиган қурбонлигингизни дуч келган жойда қилаверманглар.
14Уларни фақат Эгамиз қабилаларингиз орасидан танлаган жойда қилинглар. Мен сизларга амр қилганнинг ҳаммасини ўша ерда адо этинглар.
15Борди–ю, гўшт емоқчи бўлсангиз, ҳайвонни истаган пайтингизда, Эгангиз Худо берган баракага яраша, хоҳлаган шаҳрингизда сўйиб, ейишингиз мумкин. Одам пок бўлса ҳам, ҳаром бўлса ҳам, кийик ва оҳу гўштини егандай, бу гўштдан еяверсин.
16Фақат қонни истеъмол қилманглар, уни сувдай ерга тўкиб ташланглар.
17Назру қурбонликларингизни шаҳарларингизда еманглар. Донингиз, шаробингиз ва зайтун мойингизнинг ўндан бир қисмини, мол, қўйингизнинг биринчи туғилган боласини, берган ваъдангизга мувофиқ қилинадиган назрларингизни, кўнгилдан чиқариб берадиган қурбонликларингизни, эҳсонларингизни
18фақат Эгангиз Худо танлаган жойда енглар. Буларни Унинг ҳузурида ўғлингиз, қизингиз, қулларингиз, чўриларингиз, шаҳрингиздаги левилар билан бирга еб, Эгангиз Худо ишингизга берган баракадан севининглар.
19Юртингизда яшар экансиз, эҳтиёт бўлинглар, левиларни унутиб қўйманглар.
20Эгангиз Худо сизларга берган ваъдага кўра, ерларингизни кенгайтиради. Шунда кўнглингиз гўштни тусаб: “Гўшт егим келяпти”, деб айтсангиз, хоҳлаганингизча гўшт ейсиз.
21Эгангиз Худо Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жой сизлар турган жойдан узоқда бўлса, мен буюрганимдай, У сизларга берган мол ёки қўйлардан сўйиб, шаҳрингизда хоҳлаганингизча гўшт есангиз бўлади.
22Пок ёки ҳаром одам бу гўштни оҳу ёки кийик гўштини егандай тановул қилаверсин.
23Қонни эса асло истеъмол қилманглар, чунки қон жондир, жонни гўшт билан бирга еманглар.
24Қонни истеъмол қилмай, сув сингари ерга тўкиб ташланглар.
25Сизлар ҳам, фарзандларингиз ҳам, қонни истеъмол қилманглар, шунда бахтиёр бўласизлар. Эгамизнинг олдида маъқул иш қилган бўласизлар.
26Эгамизга атаган эҳсонларингизни ва ваъда қилган назрларингизни У танлаган жойга олиб боринглар.
27Куйдириладиган қурбонликларингизни, уларнинг қонини, гўштини Эгангиз Худонинг қурбонгоҳида келтиринглар. Бошқа қурбонликларингизнинг қонини ҳам Эгангиз Худонинг қурбонгоҳи ёнига тўкинглар, гўштини эса есангиз бўлади.
28Мен бераётган бу амрларни битта қолдирмай бажаринглар. Шунда ўзларингиз ҳам, сизлардан кейинги фарзандларингиз ҳам то абад бахтли бўласизлар. Негаки, Эгангиз Худонинг олдида тўғри, яхши ишларни қилган бўласизлар.
Бутпарастликка қарши огоҳлантириш
29Сизлар юртга кириб, у ердаги халқларга ҳужум қилганингизда, Эгангиз Худо уларни йўқ қилади. Сизлар уларнинг ерларига жойлашасизлар.
30Шунда эҳтиёт бўлинглар, уларнинг удумларини қилиб, тузоққа тушиб қолманглар. “Бу халқлар худоларига қандай хизмат қилган экан–а?! Мен ҳам улардай қиламан”, деб уларнинг худолари ҳақида суриштирманглар.
31Уларга хос усул билан Эгангиз Худога сиғинманглар. Улар Эгамиз нафратланадиган ҳар бир жирканч ишни қиладилар. Ҳатто ўғилларини, қизларини худоларига қурбонлик қилиб, оловда ёндирадилар.
32Мен сизларга берган амрларни битта қолдирмай бажаринглар. Бу амрларга ҳеч нарса қўшманглар ҳам, олиб ташламанглар ҳам.
13–БОБ
1Агар орангизда бирор пайғамбар ёки туш таъбирловчи пайдо бўлиб: “Аломат ёки мўъжиза кўрсатаман”, деб айтса,
2унинг айтганлари бажо бўлса, кейин у: “Юр, сен билмаган бошқа худоларга эргашайлик, уларга хизмат қилайлик”, деса,
3ўша пайғамбар ёки туш таъбирловчининг сўзларига қулоқ солманглар. Эгангиз Худо: “Қани билай–чи, улар бутун қалби билан, жону дили билан Мени севадими ёки йўқми”, деб сизларни синаётган бўлади.
4Сизлар фақатгина Эгангиз Худога эргашинглар. Ундан қўрқинглар, Унинг амрларига итоат этинглар. Эгамизга қулоқ солинглар, Унга хизмат қилинглар, Унга содиқ бўлинглар.
5Эгангиз Худо сизни Миср юртидан олиб чиққан, Мисрдаги қулликдан озод қилган. Ўша пайғамбар ёки туш таъбирловчи эса сизни Худойингиздан юз ўгиртиришга ҳаракат қилди. Эгангиз Худо амр қилган йўлдан сизни оздирмоқчи бўлди. Шунинг учун уни ўлдиринглар. Орангиздан ёмонликни йўқ қилинглар.
6Ҳатто ака–укангиз ёки ўғлингиз, қизингиз, севикли хотинингиз ё жонажон дўстингиз сизни яширинча ўзингиз билмаган, ота–боболарингиз ҳам билмаган бегона худоларга сажда қилишга ундаши мумкин.
7Атрофингизда яшаётган узоқ–яқиндаги, ернинг бу четидан нариги четигача ўрнашган халқларнинг худоларига сиғинишга ундаши мумкин.
8Аммо сизлар рози бўлманглар. Бундай одамга қулоқ солманглар, унга раҳм–шафқат қилманглар, унинг ёнини олманглар.
9Уни ўлдиринглар. Биринчи бўлиб сен, кейин бутун халқ унга тош отсин.
10Уни тошбўрон қилиб ўлдиринглар. Чунки у сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгангиз Худодан юз ўгиришга ундади.
11Бу воқеани Исроил халқи эшитиб қўрқади, бундан кейин орангизда бундай қабиҳлик қилинмайди.
12Эгангиз Худо сизларга яшаш учун бераётган шаҳарларнинг бирортасида
13манфур одамлар чиқиб, улар шаҳар аҳлини: “Юринглар, ўзларингиз билмаган бошқа худоларга хизмат қилайлик”, деб йўлдан урганини эшитсангиз,
14сўраб суриштиринглар, яхшилаб текширинглар. Бу жирканч воқеа ҳақиқатан юз берган бўлиб, эшитганларингиз рост бўлиб чиқса,
15ўша шаҳарнинг бутун аҳолисини, ҳайвонларигача қиличдан ўтказинглар. Шаҳарни ва ундаги ҳамма нарсани бутунлай вайрон қилинглар.
16Ўлжаларни майдон ўртасига йиғинглар. Шаҳарни ва у ердаги ҳамма ўлжани Эгангиз Худога бағишлаб, ёндириб ташланглар. У жой абадий вайронага айлансин, ҳеч қачон қайта тикланмасин.
17Ёндириладиган нарсалардан ҳеч бирини ўзингизга олманглар. Шунда Эгамиз ғазабидан тушади, сизларга меҳр–шафқат кўрсатади, раҳм қилади, ота–боболарингизга қасам ичиб ваъда берганидай сизларни кўпайтиради.
18Шунинг учун сизлар Эгангиз Худога қулоқ солишингиз керак. Мен бугун сизларга бераётган Унинг амрларига итоат этиб, Унинг олдида тўғри ишлар қилишингиз керак.
14–БОБ
Азадорларга ман этилган одатлар
1Сизлар Эгангиз Худонинг фарзандларисиз. Марҳумга аза тутганингизда баданингизни тилманг, сочингизнинг олдини қирманг.
2Сизлар Эгангиз Худонинг муқаддас халқисиз. Эгамиз ер юзидаги барча халқлар орасидан сизларни Ўз халқи, Ўз хазинаси қилиб танлаб олди.
Ҳалол ва ҳаром ҳайвонлар
3Жирканч ҳайвонларнинг гўштини еманг.
4Мана бу ҳайвонларни есангиз бўлади: мол, қўй, эчки,
5оҳу, кийик, буғу, ёввойи эчки, зубр, жайрон, архар.
6Айри туёқ ва кавш қайтарадиган ҳар қандай ҳайвонни тановул қилишингиз мумкин.
7Лекин кавш қайтарадиган ёки айри туёқ ҳайвонлардан туя, қуён ва суғурни еманглар, улар кавш қайтарса ҳам, туёғи айрилмаган. Бу ҳайвонлар сизлар учун ҳаромдир.
8Чўчқани ҳам еманглар, унинг туёғи айрилган, лекин кавш қайтармайди. Бу ҳайвонларнинг гўштини еманглар, мурдасига ҳам тегманглар.
9Сувда яшайдиган сузгичи ва тангачалари бор ҳар қандай жониворни есангиз бўлади.
10Сузгичи ва тангаси бўлмаганларини еманг, улар сизга ҳаромдир.
11Ҳалол қушлардан хоҳлаганингизнинг гўштини есангиз бўлади.
12Қуйидаги қушларнинг гўштини ейиш мумкин эмас: қумой, болтаютар, тасқара,
13қирғий, қизил калхат ва унинг зоти,
14қарға зоти,
15туяқуш, лочин, қулоқли укки, қарчиғай ва унинг зоти
16япалоқ қуш, бойўғли, оқ бойўғли,
17бирқозон, жўрчи, балиқчи укки,
18лайлак, оқ қарқара ва унинг зоти, сассиқпопишак, қўршапалак.
19Қанотли ҳашаротлар сизларга ҳаромдир, уларни еманглар.
20Аммо баъзи турдаги қанотли ҳашаротларни ейишингиз мумкин.
21Ўлимтикни еманг, уни шаҳрингизда яшаган мусофирга беринг, у еяверсин, ёки ўлимтикни бегонага сотинг, сизлар Эгангиз Худонинг муқаддас халқисиз.
Улоқчани ўз онасининг сутида қайнатманг.
Ушр бериш ҳақида қонун
22Ҳар йили далангизда ўсадиган ҳамма нарсадан, экинингизнинг ҳосилидан ўндан бирини ажратинглар.
23Бу ушрларингизни Эгангиз Худо Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойга олиб боринглар. Донингиз, шаробингиз ва зайтун мойингизнинг ушрларини, мол ва қўйларингизнинг биринчи туғилган болаларини Унинг ҳузурида енглар. Шундай қилиб, Эгангиз Худодан ҳар доим қўрқишни ўрганасизлар.
24Агар Эгангиз Худо танлайдиган бу жой сиздан узоқ бўлса, шу сабабдан Эгангиз берган бараканинг ушрини у ерга олиб бора олмасангиз,
25ўша нарсаларингизни кумушга алмаштиринг. Кумушни олиб, Эгангиз Худо танлайдиган жойга боринг.
26Мана шу кумушга кўнглингиз тусаган нарсани: мол, қўй, шароб, ўткир ичимлик ва кўнглингиз хоҳлаган ҳамма нарсани сотиб олиб, у ерда Эгангиз Худо ҳузурида еб, оилаларингиз билан хурсандчилик қилинглар.
27Шаҳрингизда яшаган левиларни унутиб қўйманглар, уларнинг сизникига ўхшаган улуши ҳам, мулки ҳам йўқдир.
28Ҳар учинчи йил охирида ўша йили олган ҳосилингизнинг ўндан бир қисмини тўлиқ олиб, шаҳрингиздаги омборларда сақлаб қўйинглар.
29Улуши ҳам, мулки ҳам бўлмаган шаҳрингиздаги левилар, шунингдек, мусофир, етим ва бевалар келиб, еб тўяди. Шунда қилган ҳар бир ишингизга Эгангиз Худо барака беради.
15–БОБ
Еттинчи йил
1Ҳар еттинчи йилнинг охирида қарзларингиздан кечинглар.
2Қарздан кечиш шундан иборатки, яқинига қарз берган одам қарзидан кечсин. Исроил халқидан бўлган биродаридан ўша қарзини сўрамасин, чунки Эгамиз қарздан кечишни эълон қилди.
3Бегонадан қарзингизни сўрасангиз бўлади. Исроил халқидан бўлган биродарингиздан эса қарзингизни сўраманг.
4Сизларнинг орангизда камбағал бўлмайди. Эгангиз Худо мулк қилиб бераётган юртда сизларга барака беради.
5Фақат Эгангиз Худога итоат этиб, Мен бугун сизларга бераётган мана шу амрларни битта қолдирмай бажаришингиз керак.
6Эгангиз Худо Ўзи ваъда қилгандай, сизларга барака берганда, кўп халқларга қарз берасиз, ўзингиз эса улардан қарз олмайсиз. Кўп халқлар устидан ҳукмронлик қиласиз, улар эса сизларнинг устингиздан ҳукмронлик қилмайди.
7Эгангиз Худо сизга берадиган юртдаги шаҳарларингизнинг бирида Исроиллик биродарингиздан бирортаси камбағал бўлса, камбағал биродарингизга бағритошлик қилманг, зиқна бўлманг.
8Очиқ қўл бўлинг, унга керакли нарсани етарлича қарзга беринг.
9Эҳтиёт бўлинг, кўнглингизда ёмон ният қилманг, еттинчи йил, қарздан кечиш йили келяпти, деб камбағал биродарингизга нафрат билан қараманг, унга йўқ деманг. Акс ҳолда биродарингиз Эгамизга сиздан нолийди, натижада сиз гуноҳ орттириб оласиз.
10Унга сахийлик билан қарз беринг, бунинг учун ачинманг. Шунда Эгангиз Худо ҳар бир ишингизга барака беради.
11Ер юзида ҳар доим камбағаллар бўлади. Шунинг учун сизларга амрим шуки, юртингиздаги камбағал, муҳтож биродарингизга очиқ қўл бўлинг.
Қулларга бўлган муносабат
12Биродарингиздан иброний эркаги ёки аёли сизга ўзини сотса, олти йил хизмат қилсин, еттинчи йили уни озод қилишингиз керак.
13Уни озод қилганингизда, қуруқ жўнатманг.
14Унга сахийлик билан мол–қўйингиздан, дон, шаробингиздан беринг, Эгангиз Худо сизларга ато этган баракадан беринг.
15Ёдингизда тутинг: сизлар ҳам Миср юртида қул бўлгансиз, Эгангиз Худо сизларни озод қилган. Шунинг учун мен бугун сизларга ўша амрни бердим.
16Агар қулингиз, сизни, оилангизни яхши кўраман, сизнинг хонадонингизда ўзимга тўқман, сизникидан кетмайман, деб айтса,
17уни уйингиз эшиги ёнига олиб боринг. Қулоғини эшикка қўйиб, бигиз билан тешинг. Шунда у бир умр сизнинг қулингиз бўлади, чўрингизни ҳам шундай қилинг.
18Қулингизни озод қилаётганингизда афсусланманг, чунки у олти йил ичида мардикорнинг ҳақига арзийдиган меҳнатни қилди. Уни озод қилсангиз Эгангиз Худо қилган ҳар бир ишингизга барака беради.
Ҳайвонларнинг биринчи туғилган болалари
19Мол–қўйларингизнинг биринчи туғилган эркагини Эгангиз Худога бағишланг. Биринчи туғилган буқангизни ишлатманг, биринчи туғилган қўйингизнинг юнгини олманг.
20Буларнинг гўштини Эгамиз танлайдиган жойда, ўзингиз оилаларингиз билан бирга ҳар йили Унинг ҳузурида енглар.
21Агар ўша ҳайвон чўлоқ ёки кўр бўлса ё унинг бошқа бир нуқсони бўлса, уни Эгангиз Худога қурбонлик қилманг.
22Уни шаҳарларингизда еяверинглар. Пок одам ҳам, ҳаром одам ҳам, оҳу ва кийикни егандай, унинг гўштини еса бўлади.
23Фақат қонини истеъмол қилманг. Қонни сув сингари ерга тўкиб ташланг.
16–БОБ
Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрами
1Абиб ойида Эгангиз Худонинг Фисиҳ зиёфатини нишонланглар. Эгангиз Худо сизларни Мисрдан Абиб ойида тунда олиб чиққан.
2Эгамиз Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойга боринглар, мол ва қўйларингиздан Эгангиз Худога Фисиҳ курбонлигини келтиринглар.
3Қурбонлик гўштига хамиртурушли нон қўшиб еманглар. Сизлар Мисрдан шошилинч чиқиб кетганингизда хамиртурушсиз нон еган эдингизлар, шунинг учун етти кун давомида хамиртурушсиз нон енглар. Бу нонни, машаққатли кунларда ейиладиган нон, деб аташади. Ўша нонни енглар, шунда Мисрдан чиққан кунингизни бир умр ёдингизда тутасизлар.
4Етти кун давомида юртингизнинг бирор жойида хамиртуруш бўлмасин. Байрамнинг биринчи куни кечқурун келтирган қурбонлигингиз гўштидан эрталабгача ҳеч нима қолмасин.
5Эгангиз Худо сизларга бераётган шаҳарларнинг биронтасида Фисиҳ қурбонлигини келтириш мумкин эмас.
6Фисиҳ қурбонлигини фақатгина Эгангиз Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойда келтиринглар. Буни қуёш ботадиган пайтда, сизлар Мисрдан чиққан соатларда қилинглар.
7Эгангиз Худо танлайдиган жойда қурбонлигингизни пишириб еб, эрталаб чодирларингизга қайтиб кетаверинглар.
8Кейинги олти кун давомида хамиртурушсиз нон енглар. Еттинчи кун Эгангиз Худога бағишланган муқаддас йиғин бўлади. Шу куни ҳеч қандай иш қилманглар.
Ҳосил байрами
9Ҳосилга ўроқ солинган кундан бошлаб етти ҳафтани сананглар.
10Кейин Эгангиз Худо берган баракага яраша кўнгилдан чиқариб назр қилинглар. Эгангиз Худо учун Ҳосил байрамини нишонланглар.
11Ўзларингиз, ўғилларингиз, қизларингиз, қулларингиз, чўриларингиз, шаҳрингиздаги левилар, орангиздаги мусофирлар, етим ва бевалар билан бирга Эгангиз Худо олдида хурсандчилик қилинглар. Буларни Эгамиз Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойда ўтказинглар.
12Мисрда қул бўлганингизни эсингиздан чиқармасдан, мана шу қонун–қоидаларни битта қолдирмай бажаринглар.
Чайла байрами
13Донингизни янчиб, шаробингизни тайёрлаб олганингиздан кейин етти кун давомида Чайла байрамини нишонланглар.
14Байрамда ўғилларингиз, қизларингиз, қул ва чўриларингиз, шаҳрингизда истиқомат қилаётган левилар, мусофирлар, етим ва бевалар билан бирга хурсандчилик қилинглар.
15Эгангиз Худо танлаган жойда етти кун давомида Унга атаб байрам қилинглар. Эгангиз Худо ҳосилингизга ва қилган ҳар бир ишингизга барака беради. Шу тариқа, албатта хурсандчилик қилинглар.
16Хамиртурушсиз нон байрамини, Ҳосил байрамини ва Чайла байрамини нишонлаш учун барча эркакларингиз йилда уч марта Эгангиз Худо танлаган жойга, Унинг ҳузурига келсин. Ҳеч ким Эгамизнинг олдига қуруқ келмасин.
17Ҳар бирингиз Эгангиз Худо берган баракага яраша инъом келтиринглар.
Одил ҳукм ҳақида
18Эгангиз Худо сизларга берадиган ҳар бир шаҳарга ҳакамлар ва назоратчилар тайинланглар. Улар халқни адолат билан ҳукм қилсин.
19Ҳукм қилаётганда адолатсизлик қилмасин, тарафкашлик қилмасин, пора олмасин. Пора доноларнинг кўзини кўр қилади, ҳақларни ноҳаққа чиқаради.
20Адолатга, фақат адолатга эргашинг. Шунда яшайсизлар, Эгангиз Худо берадиган юртга эгалик қиласизлар.
21Эгангиз Худо учун қурадиган қурбонгоҳ ёнига Ашерага аталган устунларни ёки
22бутсимон тошларни ўрнатманглар. Эгангиз Худо булардан нафратланади.
17–БОБ
1Нуқсони ёки камчилиги бор мол–қўйларни Эгангиз Худога қурбонлик қилманглар. Бу Эгангиз Худога жирканчдир.
2Эгангиз Худо сизга бераётган шаҳарларнинг бирида орангиздан бирорта эркак ёки аёл Эгангиз олдида қабиҳлик қилиб, Унинг аҳдини бузса,
3бегона худоларга хизмат қилса, ўша худоларга ёки қуёшга, ойга ва самовий жисмларга топинса, тақиқланган бу ишларни қилса,
4бу воқеадан сизлар хабардор бўлсангиз, эшитганларингизни яхшилаб текширинглар. Исроил халқи орасида ҳақиқатан ҳам бундай жирканч иш қилинган бўлса,
5ўша гуноҳкор эркак ёки аёлни шаҳар дарвозасидан ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилиб ўлдиринглар.
6Одам фақат иккита ёки учта гувоҳнинг сўзи билан ўлимга ҳукм қилиниши мумкин, битта гувоҳнинг сўзи билан ўлдирилмасин.
7Гуноҳкорга биринчи бўлиб гувоҳлар тош отсин, кейин бутун халқ уни тошбўрон қилсин. Шундай қилиб, орангиздан ёмонликни йўқ қилинглар.
8Агар шаҳрингизда қон тўкиш, ҳақ–ҳуқуқ талашиш ва зўравонлик каби можароларни ҳукм қилиш қийин бўлса, Эгангиз Худо танлайдиган жойга боринглар.
9Левируҳонийларининг ва ўша вақтда хизматда бўлган ҳакамнинг олдига бориб, улардан сўранглар. Улар ҳукм чиқаради.
10Улар чиқарган ҳукм бўйича иш тутинглар, ўргатганларини битта қолдирмай бажаринглар.
11Тушунтирган қонунни ва қонунга асосан чиқарган ҳукмни тўлиқ бажаринглар. Уларнинг айтганларидан чапга ҳам, ўнгга ҳам оғманглар.
12Эгангиз Худонинг хизматида турган руҳоний ва ҳакамнинг гапига қулоқ солмай, ўзбошимча иш тутган одам ўлиши керак. Шундай қилсангиз, Исроил халқи орасидан ёмонликни йўқ қилган бўласизлар.
13Бутун халқ бу воқеани эшитиб қўрқади, бундан кейин ўзбошимча иш қилмайдиган бўлади.
Шоҳ ҳақида кўрсатмалар
14Эгангиз Худо сизларга берадиган юртга бориб, у ерга жойлашиб, эгалик қиласизлар. Шундан кейин, “Атрофимиздаги халқларга ўхшаб биз ҳам устимиздан шоҳ қўяйлик”, дейсиз.
15Кўтарадиган шоҳингиз албатта Эгангиз Худо томонидан танланган бўлсин. Шоҳ ўз халқингиздан бўлсин. Бегона бўлган мусофирни устингиздан шоҳ қилишингиз мумкин эмас.
16Шоҳ ўзи учун от кўпайтирмасин, от сотиб олиш учун одамларни Мисрга жўнатмасин. Чунки Эгамиз сизларга: “У ерга қайтиб борманглар”, деган.
17Тайинланган шоҳ хотинларни кўпайтирмасин, акс ҳолда Эгамиздан юраги совийди. Ўзи учун кўп миқдорда олтин ва кумушни йиғмасин.
18У шоҳлик тахтига ўтирганда, леви руҳонийлари сақлаган Тавротдан ўзи учун бир нусха кўчиртириб олсин.
19Тавротнинг ўша нусхаси доимо шоҳнинг ёнида бўлсин. Шоҳ уни ҳар куни, умри давомида ўқисин, токи ўзининг Эгаси Худодан қўрқишни ўргансин, Таврот ва фармонларнинг сўзларини битта қолдирмай бажарсин.
20Ўзини биродарларидан устун қўймасин, амрлардан чапга ҳам, ўнгга ҳам оғмасин. Шунда ўзи ҳам, ўғиллари ҳам Исроил устидан узоқ йиллар ҳукмронлик қиладилар.
18–БОБ
Руҳонийларнинг улуши
1Левируҳонийлари, бутун Леви қабиласи қаторида, Исроилда улуш ҳам, мулк ҳам олмайдилар. Улар Эгамизга келтирилган назр ва қурбонликлардан ейдилар.
2Биродарлари орасида уларнинг улуши бўлмайди. Эгамиз Леви қабиласига: “Мен Ўзим сизларнинг улушингиз бўламан”, деб ваъда берган эди.
3Қурбонлик қилинган мол ёки қўйнинг елка, жағ ва ичак–човоқлари руҳонийларга берилсин.
4Ғаллангизнинг илк ҳосилини, энг биринчи тайёрлаган шаробингизни ва зайтун мойингизни, қўйларингизнинг биринчи қирқилган юнгини руҳонийларга беринглар.
5Чунки Эгангиз Худо, Леви қабиласи ва уларнинг авлодлари ҳар доим Менга хизмат қилишсин, деб уларни қабилаларингиз орасидан танлаб олди.
6Агар бирор леви Исроилдаги ўзи яшаб турган шаҳардан Эгамиз танлаган жойга ўз хоҳиши билан борса,
7у ерда Эгамизга хизмат қилган леви биродарлари сингари Эгаси Худо номидан хизмат қила олади.
8Оиласининг мулкини сотишдан келган даромади бўлса ҳам, бошқа левилар қатори бир хил улуш есин.
Бупараст халқларнинг қабиҳ одатлари ҳақида огоҳлантириш
9Эгангиз Худо берадиган юртга кирганингизда, у ердаги халқларнинг жирканч одатларини ўрганманглар.
10Ўғли ёки қизини оловда қурбон қиладиган, фолбин, башоратгўй, ромчи, сеҳргар,
11иссиқ–совуқ қиладиган, арвоҳ чақирувчи, ўликлардан маслаҳат сўрайдиганлар орангизда бўлмасин.
12Эгамиз бундайлардан жирканади. Мана шу жирканч одатлари учун Эгангиз Худо ўша халқларни сизнинг олдингиздан ҳайдаб чиқаряпти.
13Эгангиз Худога бутунлай содиқ қолинг.
Пайғамбар юбориш ҳақида ваъда
14Сизлар юртини олаётган ўша халқлар башоратгўйлар ва фолбинларнинг гапига қулоқ соладилар. Сизларнинг бундай қилишингизга эса Эгангиз Худо рухсат бермайди.
15Эгангиз Худо сизлар учун халқингиз орасидан менга ўхшаган бир пайғамбар чиқаради. Унга қулоқ солинглар.
16Сиз Синай тоғида йиғилган кунингизда Эгангиз Худодан ўзингиз уни тилаб олгандингиз, зотан сиз шундай деган эдингиз: “Эгамиз Худонинг овозини иккинчи эшитмайлик, мана шу буюк оловни ҳам бошқа кўрмайлик, акс ҳолда ўламиз.”
17Ўшанда Эгамиз менга шундай деди: “Уларнинг айтганлари тўғри.
18Улар учун ўз халқи орасидан сенга ўхшаган бир пайғамбар чиқараман, Мен унга нима айтишни ўргатаман. Ўша пайғамбар берган амрларимнинг ҳаммасини уларга айтади.
19У Менинг номимдан гапиради, унга қулоқ солмаган одамни Мен Ўзим жазолайман.
20Аммо бирор пайғамбар Мен буюрмаган сўзни Менинг номимдан гапиришга журъат қилса ёки бошқа худолар номидан гапирса, у пайғамбар ўлиши керак.”
21Кўнглингизда: “Бу сўзлар Эгамизданми ёки йўқми, биз қандай қилиб биламиз?”, деб ўйлашингиз мумкин.
22Агар бирор пайғамбар Эгамизнинг номидан гапирсаю ўша воқеа юз бермаса, демак, бу сўзни Эгамиз айтмаган бўлади. Пайғамбар ўзича гапирган, ундан қўрқманглар.
19–БОБ
Паноҳ шаҳарлар
1Эгангиз Худо сизларга берадиган юртнинг халқларини йўқ қилганда, сизлар ўша юртни мулк қиласизлар, шаҳарларига, уйларига жойлашасизлар.
2-3Ўшанда юртни уч қисмга бўлинглар. Ҳар бир қисмида биттадан паноҳ шаҳар ажратинглар. Ўша шаҳарларга борадиган йўллар қуринглар, токи қотил ўша шаҳарларнинг бирига қочиб бора олсин.
4Бировни адоватсиз, билмасдан ўлдириб қўйган одам ўша шаҳарларнинг бирига қочиб, тирик қолади.
5Масалан, бир одам бошқаси билан дарахт кесгани ўрмонга борди, дейлик. У дарахт кесмоқчи бўлиб болтани кўтарганда, болта сопидан чиқиб кетиб, шеригига бориб тегсаю, шериги ўлиб қолса, қотил ўша шаҳарларнинг бирига қочиб бориб тирик қолади.
6Акс ҳолда марҳумнинг хунини оладиган одам қотилнинг орқасидан қувиши мумкин, йўл узоқ бўлганидан унга етиб олиб, ўлдириши мумкин. Лекин у ўлимга лойиқ эмас, чунки марҳумга олдиндан унинг адовати йўқ эди.
7Учта шаҳар ажратинглар, деб сизларга буюрганимнинг сабаби шудир.
8-9Эгангиз Худони севинг, ҳар доим унинг йўлидан юринг, деб сизларга бугун амр қилдим. Агар сизлар бу амрларни битта қолдирмай бажарсангиз, Эгангиз Худо ота–боболарингизга қасам ичиб, берган ваъдасига кўра, ерларингизни кенгайтирaди, ваъда қилган бутун юртни сизга беради. Шунда сизлар ажратган учта шаҳрингизга яна учта паноҳ шаҳар қўшинглар,
10токи Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган юртда айбсизнинг қони тўкилмасин. Сизлар қон учун жавобгар бўлиб қолманглар.
11Лекин бирорта одам бошқасини адоват билан пойлаб туриб, ҳужум қилиб ўлдирса, сўнг ўша шаҳарларнинг бирортасига қочиб борса,
12қотилнинг она шаҳридаги оқсоқоллар қотил орқасидан одам юбориб, уни олдириб келсин. Қотилни қасоскорнинг қўлига топширсин. Қотил ўлдирилиши керак.
13Унга раҳм қилманглар, Исроилни айбсизнинг қонидан тозаланглар. Шунда бахтиёр бўласиз.
Қадимий чегаралар
14Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган ерда, ота–боболарингиз илгаридан белгилаган қўшнингизнинг чегарасини сурманглар.
Гувоҳлар ҳақида
15Бировни гуноҳ ёки жиноят қилишда айблаш учун битта гувоҳ етарли эмас. Иш иккита ёки учта гувоҳнинг сўзлари асосида кўриб чиқилади.
16Агар сохта гувоҳ ёмон ният билан бирортасини айбласа,
17жанжаллашаётган иккала одам Эгамизнинг ҳузурига борсинлар. Ўша кунларда хизматини ўтаётган руҳонийларга ва ҳакамларга учрашсинлар.
18Ҳакамлар ишни яхшилаб кўриб чиқишсин. Агар гувоҳ биродарига қарши ёлғон гувоҳлик бераётган бўлса,
19биродарига қарши ўйлаган ниятини ўзига қайтаринглар. Шу тариқа орангиздан ёмонликни йўқ қилинглар.
20Бошқалар бўлиб ўтган воқеаларни эшитиб, қўрқадилар, орангизда бундай жиноятни бошқа қилмайдилар.
21Бундайларга раҳм қилманглар: жонга — жон, кўзга — кўз, тишга — тиш, қўлга — қўл, оёққа — оёқ.
20–БОБ
Жанг ҳақида
1Душманларингизга қарши урушга борганингизда, отларни, араваларни, ўзингизникидан кўпроқ бўлган лашкарни кўрсаларингиз, улардан қўрқманглар. Чунки сизларни Мисрдан олиб чиққан Эгангиз Худо сизлар биландир.
2Жангга киришингиздан олдин, руҳоний лашкарнинг олдига чиқсин,
3уларга шундай десин: “Қулоқ сол, эй Исроил халқи! Бугун сизлар душманларингизга қарши жангга чиқяпсизлар. Дадил бўлинглар, қўрқманглар, душман олдида ваҳимага тушманглар.
4Эгамиз Худонинг Ўзи сизлар билан урушга боради! Сизлар учун душманларингизга қарши жанг қилади, сизларга ғалаба беради!”
5Назоратчилар лашкарга шундай деб айтсин: “Орангизда янги уй қуриб, ўша уйини ҳали Худога бағишлаб улгурмаган бирорта одам борми? Бор бўлса, уйига қайтсин. Агар у жангда ҳалок бўлса, бошқа одам унинг уйини бағишлайди.
6Узумзор экиб, ҳали мевасидан емаган одам борми? Агар бор бўлса, уйига қайтиб кетсин. У жангда ҳалок бўлса, бошқа одам унинг узумзори мевасидан биринчи бўлиб татийди.
7Бирор қизга унаштирилиб, ҳали уйланмаган йигит борми? Агар бор бўлса, уйига қайтиб кетсин. У жангда ҳалок бўлса, бошқа одам ўша қизга уйланади.”
8Назоратчилар яна шундай дейишсин: “Орангизда қўрқувдан юрагини олдириб қўйган одам борми? Бор бўлса, уйига қайтиб кетсин. Бўлмаса биродарлари ҳам унга ўхшаб чўчиб қолади.”
9Назоратчилар лашкарга шу гапларни айтиб бўлгандан кейин, лашкарбошилар бош бўлсин.
10Бирор шаҳарни олиш учун яқинлашганингизда, шаҳар аҳлига сулҳ таклиф қилинг.
11Улар сулҳга рози бўлиб, дарвозаларини очиб берса, шаҳарнинг бутун аҳолиси сизларга қарол бўлиб хизмат қилади.
12Агар шаҳар аҳли сулҳга рози бўлмай, сизлар билан жанг қилса, шаҳарни қамал қилинглар.
13Эгангиз Худо у шаҳарни сизнинг қўлингизга берганда, бутун эркак зотини қиличдан ўтказинглар.
14Фақат аёлларни, болаларни, молларни ва шаҳарда қолган ҳамма нарсани ўлжа қилиб олсангиз бўлади. Эгангиз Худо сизларнинг қўлингизга берган, душманлардан олган ўлжаларни ишлатишингиз мумкин.
15Сизлар эгалик қиладиган юртингиздан узоқда жойлашган шаҳарларни шундай қилинглар.
16Лекин Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган юртдаги шаҳарларни қўлга олганингизда биронта жонни тирик қолдирманглар.
17Эгангиз Худо сизларга амр этганидай, Хет, Амор, Канъон, Париз, Хив, Ёбус халқларини тамомила қириб битиринглар.
18Токи улар ўзларининг худоларига қилган жирканч одатларини сизларга ўргатмасин. Акс ҳолда сизлар Эгангиз Худога қарши гуноҳ қилган бўласизлар.
19Агар бирор шаҳарни қўлга киритиш учун узоқ вақт қамал қилиб турсаларингиз, у ердаги мевали дарахтларни кесманглар. Ўша дарахтларнинг мевасини ейишингиз мумкин, дарахтларнинг ўзини эса кесиб ташламанглар. Ахир, даладаги дарахтлар одам эмас–ку, қуршовдан қочиб чиқса!
20Мева бермайдиган дарахтларни эса кесишингиз мумкин. Шаҳар қуламагунича қамал иншоотларни қуришда ўша дарахтлардан фойдалансангиз бўлади.
21–БОБ
Қотил топилмаганда кўриладиган чоралар
1Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган юртнинг бирор даласида одам жасади топилса ва уни ким ўлдиргани номаълум бўлса,
2оқсоқоллар ва ҳакамлар мурда билан атрофдаги шаҳарлар оралиғидаги масофани ўлчашсин.
3Мурдага энг яқин шаҳарнинг оқсоқоллари ҳали қўшга қўшилмаган, бўйинтуруқ солинмаган ғунажинни олишсин.
4Шаҳар оқсоқоллари ерга ишлов берилмаган, уруғ экилмаган, сув оқиб турадиган сойликка бу ғунажинни олиб боришсин. Ўша сойликда ғунажиннинг бўйнини синдиришсин.
5Левируҳонийлари бу ерга келишсин. Эгангиз Худо “Леви насли Менга хизмат қилсин, Менинг номим билан халқни дуо қилсин”, деб уларни танлаган. Барча жанжалли ишлар ва зўравонлик масалалари уларнинг сўзи билан ҳал қилинади.
6Мурдага энг яқин бўлган шаҳарнинг оқсоқоллари сойликда бўйни синдирилган ғунажиннинг тепасида қўлларини ювишсин.
7Кейин улар шундай десин: “Бу одамнинг қонини бизнинг қўлларимиз тўккани йўқ. Ким қилганини кўзларимиз кўргани йўқ.
8Эй Эгамиз! Ўзинг Мисрдан озод қилган халқинг Исроилни кечиргин, халқинг Исроилни тўкилган айбсиз қонга жавобгар қилмагин.” Шундан сўнг улар тўкилган қонга жавобгарликдан ҳоли бўладилар.
9Шундай қилсангизлар, Эгамизнинг олдида тўғри иш қилган бўласизлар, айбсизнинг қонидан ўзингизни тозалайсизлар.
Асиралар ҳақида
10Эгангиз Худо жангда душманларингизни сизларга мағлуб этганда, уларни асирга олганингизда,
11асирлар орасида чиройли бир аёлни кўриб, уни севиб қолганингиздан унга уйланмоқчи бўлсангиз,
12уни уйингизга олиб келинг. Ўша аёл сочини қириб ташласин, тирноқларини олсин.
13Асирликда кийган кийимларини алмаштирсин. Бир ой давомида ота–онаси учун аза тутиб, уйингизда яшасин. Шундан кейин сиз у аёлнинг олдига кира оласиз, сиз унинг эри, у эса сизнинг хотинингиз бўлади.
14Агар ўша аёл сизга ёқмай қолса, уни озод қилинг. Уни сотманг, унга қулдай муносабатда бўлманг, чунки уни хотинингиз бўлишга мажбур қилгансиз.
Тўнғич ўғилнинг мероси
15Агар бирортасининг иккита хотини бўлса–ю, бирини яхши кўриб, иккинчисини яхши кўрмаса, иккаласи ҳам унга ўғил туғиб берса, тўнғичи яхши кўрмаган хотинининг ўғли бўлса,
16ўғилларига мерос бўлиб бераётганда, яхши кўрган хотиннинг ўғлини устун қўймасин, унга тўнғич ўғил ҳуқуқини бермасин.
17Яхши кўрмаган хотиннинг ўғлини тўнғич, деб тан олсин, унга мол–дунёсидан икки ҳисса мерос берсин. Чунки ўша ўғил отаси қудратининг илк ҳосилидир. Тўнғичлик ҳуқуқи ўша ўғилга тегишлидир.
Итоатсиз ўғил
18Агар бирортасининг ўғли ота–онасининг гапига қулоқ солмайдиган, ўжар ва итоатсиз бўлса, уни жазолаганларида ҳам гапларига кирмаса,
19ота–онаси у ўғилни шаҳар дарвозасида хизмат қиладиган шаҳар оқсоқоллари олдига олиб келсин.
20Ота–онаси оқсоқолларга: “Бу ўғлимиз ўжар ва итоатсиздир. У бизнинг гапимизга қулоқ солмайди. У очкўз ва майхўрдир”, десин.
21Шундан кейин шаҳар эркаклари ўша йигитни тошбўрон қилиб ўлдирсин. Шундай қилиб, орангиздан ёмонликни йўқ қилинглар. Бутун Исроил халқи бу воқеани эшитиб, қўрқади.
Жиноятчининг жасади
22Агар бирортаси ўлим ҳукмига лойиқ гуноҳ қилса, сизлар уни ўлдириб, жасадини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқсангиз,
23ўша жасад кечаси билан ходада осиғлиқ қолмасин. Уни ўша куниёқ дафн қилинглар, чунки ходага қоқилган одам Худо томонидан лаънатлангандир. Эгангиз Худо сизга мулк қилиб бераётган юртни ҳаром қилманглар.
22–БОБ
Ҳар хил қонунлар
1Биродарингизнинг адашиб қолган молини ёки қўйини кўриб қолганингизда, ўзингизни кўрмаганга олманг, уни албатта эгасига қайтариб олиб боринг.
2Агар ҳайвоннинг эгаси сиздан узоқда яшаса ёки сиз эгасини танимасангиз, уйингизга олиб боринг. Эгаси келиб олиб кетмагунча унга қараб туринг, кейин қайтариб беринг.
3Биродарингизнинг эшагига ҳам, кийимига ҳам, сиз топиб олган ҳар қандай нарсасига шундай муносабатда бўлинг. Ўзингизни кўрмаганга олманг.
4Биродарингизнинг эшаги ёки ҳўкизи йўлда ётиб қолганини кўрсангиз, ўзингизни кўрмаганга олманг, уларни турғизишга ёрдам беринг.
5Аёл эркакнинг кийимини киймасин, эркак эса аёлнинг либосини киймасин. Бундай иш қиладиганларнинг ҳаммасидан Эгангиз Худо жирканади.
6Йўлда кетаётганингизда дарахтдаги ёки ердаги қуш инига дуч келсангиз, қуш тухум босган ёки полапонлари билан ўтирган бўлса, онасини болалари билан олманг.
7Ўзингизга фақат полапонларини олишингиз мумкин, онасини эса қўйиб юборинг. Шунда бахтиёр бўлиб, умрингиз узоқ бўлади.
8Янги уй қурсангиз, томингиз атрофида тўсиқ қуринг. Шунда бирортаси томингиздан йиқилиб ўлса, оилангиз жавобгар бўлмайди.
9Узумзорингиз эгатларига бошқа турдаги уруғ экманг. Акс ҳолда узумзорингиздан ва эккан уруғингиздан олган жамики ҳосилни Эгамизга бағишлашингизга тўғри келади.
10Ҳўкиз билан эшакни бирга қўшга қўшманг.
11Устингизга жун ва зиғирпоядан аралаштириб тўқилган кийимни кийманг.
12Тўнингизнинг этагига попук қилиб осиб юринг.
Жинсий алоқага оид қонунлар
13Бирортаси уйланиб, қиз билан ётгандан сўнг уни ёқтирмай қолса,
14қизни ёмон отлиқ қилиб, мен бу қизга уйландим, у эса қиз чиқмади, деб баҳона қилса,
15қизнинг ота–онаси қизлик белгиларини оқсоқолларга кўрсатиш учун, шаҳар дарвозасига олиб борсин.
16Қизнинг отаси оқсоқолларга шундай айтсин: “Қизимни мана бу кишига узатган эдим. Энди у қизимни ёқтирмай қолибди.
17Қизингиз қиз чиқмади, деб баҳона қиляпти. Мана қизимнинг қизлик белгилари”, деб шаҳар оқсоқоллари олдига ўша матони ёйсин.
18Шаҳар оқсоқоллари ўша кишини олиб келиб, жазоласин.
19Оқсоқоллар унга юз бўлак кумуш жарима солсинлар. У Исроил халқининг бокира қизини ёмон отлиққа чиқаргани учун, кумушни қизнинг отасига берсинлар. Қиз у одамнинг хотини бўлиб қолаверсин, у одам қиздан умри бўйи ажралиши мумкин эмас.
20Лекин у одамнинг айтганлари тўғри бўлиб, қиз бокира бўлмаса,
21қизни отасининг эшиги олдига олиб келишсин. Шаҳар эркаклари у қизни тошбўрон қилиб ўлдирсин. У отасининг уйида яшаган пайтда фоҳишалик қилиб, Исроил халқи орасида шармандаларча иш қилди. Шу тариқа орангиздан ёмонликни йўқ қилинг.
22Агар бирор эркак оилали хотин билан ётса ва бу маълум бўлиб қолса, иккови — хотин ҳам, хотин билан ётган эркак ҳам ўлдирилсин. Шу тариқа Исроилдан ёмонликни йўқ қилинг.
23Агар бирон қиз унаштирилган бўлса–ю, шаҳарда бирортаси ўша қизни учратиб қолиб, у билан ётса,
24икковини ҳам ўша шаҳарнинг дарвозаси олдига олиб келишсин. Қиз шаҳарда бўла туриб, бақирмагани учун жазолансин. Эркак эса бировнинг хотинини шарманда қилгани учун жазолансин. Икковини ҳам тошбўрон қилиб ўлдиринг. Шу тариқа орангиздан ёмонликни йўқ қилинг.
25Агар бирорта эркак унаштирилган қизни далада учратиб қолиб, уни ушлаб зўрласа, ўша қиз билан ётган эркакнигина ўлдириш керак.
26Қизга ҳеч нарса қилманглар. У қизнинг ўлимга лойиқ айби йўқ, бу худди бирорта одам бошқасига ҳужум қилиб ўлдиргани кабидир.
27Чунки ўша эркак қизни далада ушлаб олган, қиз ёрдам сўраб бақирган бўлиши мумкин. Аммо уни қутқарадиган ҳеч ким бўлмаган.
28Агар бирортаси унаштирилмаган қизни учратиб қолса, қизни ушлаб, у билан ётса, аммо икковини ушлаб олишса,
29ўша қиз билан ётган киши қизнинг отасига эллик бўлак кумуш бериши керак. Қиз эса унинг хотини бўлсин. Ўша одам қизни шарманда қилгани учун, умри бўйи у қиздан ажралиши мумкин эмас.
30Ҳеч ким отасининг хотинига уйланмасин, бундай қилиб отасини шарманда қилмасин.
23–БОБ
Эгамизнинг халқидан ажратилганлар
1Жинсий аъзоси кесиб ташланган ёки мояги эзилган одам Эгамиз жамоасига киролмайди.
2Ноқонуний туғилган бола Эгамиз жамоасига киролмайди, унинг ўнинчи авлодигача бирорта авлоди ҳам Эгамиз жамоасига киролмайди.
3Оммонликлар ва Мўабликлар Эгамиз жамоасига киролмайди, уларнинг ўнинчи авлодигача бирорта авлоди Эгамиз жамоасига асло киролмайди.
4Чунки Мисрдан чиқиб келаётганингизда улар йўлда сизларни нон ва сув билан кутиб олмадилар. Улар Орам–Нахрайимдаги Патўр шаҳридан Бавўр ўғли Баломни сизларни лаънатлаш учун ёллади.
5Лекин Эгангиз Худо Баломга қулоқ солишни хоҳламади. Эгангиз Худо сизларни севгани учун, Баломнинг лаънатини баракага айлантирди.
6Тирик экансиз, уларнинг тинчлигини, фаровонлигини ҳеч қачон кўзламанглар.
7Эдомликлардан эса ҳазар қилманглар, чунки улар сизларнинг қариндошларингиздир. Мисрликлардан ҳам ҳазар қилманглар, чунки сизлар уларнинг юртида мусофир бўлган эдингизлар.
8Улардан туғилган учинчи авлод болалари Эгамиз жамоасига кирса бўлади.
Қароргоҳни ҳалол сақлаш
9Душманларингиз билан жанг қилишга борганингизда, ҳар қандай ҳаромликдан сақланинг.
10Агар орангиздан бирортаси, кечаси маний оққани туфайли ҳаром бўлиб қолса, у қароргоҳдан чиқиб кетсин. У қароргоҳда қолиши мумкин эмас.
11Кеч кираётганда ювиниб, қуёш ботгандан кейин қароргоҳга кириши мумкин.
12Қароргоҳнинг ташқарисида ҳожат чиқаришингиз учун жой бўлсин.
13Қурол–аслаҳангиз орасида куракчангиз ҳам бўлсин, эҳтиёжингизни қондириб бўлганингиздан кейин куракчангиз билан чуқурча ковлаб, кўмиб қўйинг.
14Қароргоҳингизни пок сақланг, чунки Эгангиз Худо сизларга нажот бериш ва душманларингиз устидан ғалаба қозонишингиз учун сизлар билан қароргоҳдадир. Агар У орангизда уятли ишларни кўрса, сизлардан юз ўгиради.
Ҳар хил қонунлар
15Эгасидан қочиб, Исроилдан паноҳ сўраб келган қулни яна қайтариб эгасига бериб юборманглар.
16У сизларнинг орангизда, ўзи ёқтирган жойда, танлаган шаҳарларингизнинг бирида яшайверсин. Унга зулм қилманглар.
17Исроил аёллари орасида саждагоҳ фоҳишалари бўлмасин. Исроил эркаклари орасида саждагоҳ фаҳшбозлари бўлмасин.
18Эгангиз бузуқ аёлу эркаклардан жирканади. Уларнинг иш хақини Эгангиз Худонинг уйига олиб кирманглар. Ўшани аталган назр сифатида келтирманглар.
19Исроил халқидан бўлган биродарингизга кумушни, нонни ёки ҳар қандай бошқа нарсани қарзга берганингизда, фоиз талаб қилманглар.
20Бошқа халқдан бўлгандан фоиз талаб қилсангиз бўлади, лекин биродарингиздан фоиз талаб қилманглар. Шунда Эгангиз Худо сизга мулк қилиб берадиган юртда ҳар бир ишингизга барака беради.
21Эгангиз Худога назр атаган бўлсангиз, уни кечиктирмасдан келтиринг. Эгангиз Худо ваъдангизни бажаришни сиздан талаб қилади. Келтирмасангиз, ўзингизга гуноҳ орттириб оласиз.
22Назр атамасангиз гуноҳ бўлмайди.
23Аммо ўз хоҳишингиз билан Эгангиз Худога онт ичиб назр атасангиз, оғзингиздан чиққан ваъдангизни албатта бажаринг.
24Бировнинг узумзорига кирганингизда, тўйгунингизча узумдан есангиз бўлади, лекин идишингизга териб олманг.
25Бировнинг даласига кирганингизда қўлингиз билан бошоқ узсангиз бўлади, лекин экинига ўроқ солманг.
24–БОБ
Ажралиш ва қайтадан турмуш қуриш
1Агар бирор киши уйланса–ю кейинчалик хотинидан бирорта уятли қилиқ топиб, уни ёқтирмай қолса, унинг қўлига талоқ хати ёзиб бериб, уйидан чиқариб юбориши мумкин.
2Аёл эрининг уйидан кетиб, бошқа эрга тегса–ю,
3бу эри ҳам уни ёқтирмай қолса, аёлнинг қўлига талоқ хати ёзиб бериб, уйидан чиқариб юборса ёки аёлнинг кейинги эри ўлиб қолса,
4биринчи эри аёлга қайтадан уйланиши мумкин эмас. Чунки у аёл ҳаром бўлди. Бундай қилмишдан Эгангиз Худо жирканади. Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган юртни булғаманг.
Ҳар хил қонунлар
5Янги уйланган одам урушга бормасин, шунга ўхшаш мажбурият унга юкланмасин. У бир йил давомида эркин бўлиб, хотинини уйда бахтли қилсин.
6Ҳеч ким тегирмонни ёки тегирмон тошини гаровга олмасин. Шундай қилса, у ҳаётни гаровга олгандай бўлади.
7Агар бирортаси Исроил халқидан бўлган биродарини ўғирлаб, уни қул қилиб олгани ёки сотгани маълум бўлса, бундай ўғри ўлдирилсин. Шу тариқа орангиздан ёмонликни йўқ қилинглар.
8Тери касаллигидан эҳтиёт бўлинглар. Мен левируҳонийларига берган амрларимни битта қолдирмай бажаринглар.
9Мисрдан чиққанларингиздан кейин, Эгангиз Худо йўлда Марямни нима қилганини эсингизда тутинглар.
10Бировга бирор нарсани қарзга берганингизда, гаров олгани унинг уйига кирманг.
11Ташқарида кутиб туринг. Сиз қарз бераётган одамнинг ўзи сизга гаровни кўчага олиб чиқиб берсин.
12Агар у камбағал бўлса, унинг кийимини гаровга олиб, ухлагани ётманг.
13Қуёш ботаётганда ундан олган гаровни қайтариб беринг. У ўзининг кийимини кийиб ухласин, сизни дуо қилсин. Бу билан сиз Эгангиз Худонинг назарида тўғри иш қилган бўласиз.
14Камбағал, муҳтож мардикорнинг иш ҳақини ушлаб қолманг. У Исроил халқидан бўладими ёки шаҳрингизга келган мусофир бўладими, бундай қилманг.
15У камбағалдир, тирикчилиги мана шу иш ҳақига боғлиқ. Шунинг учун, ҳар куни, қуёш ботмасдан олдин унга хақини беринг. Акс ҳолда биродарингиз Эгамизга сиздан нолийди, натижада сиз гуноҳ орттириб оласиз.
16Оталар фарзандларининг гуноҳи учун ўлдирилмасин. Фарзандлар оталарининг гуноҳи учун ўлдирилмасин. Ҳар ким ўз гуноҳи учун ўзи ўлим жазосини олсин.
17Мусофир ва етимга ноҳақлик қилманг, беванинг кийимини гаровга олманг.
18Ўзларингиз ҳам Мисрда қул бўлганингизни, Эгангиз Худо сизларни озод қилиб, у ердан олиб чиққанини ёдингизда тутинг. Шунинг учун ҳам мен сизларга шундай қилинглар, деб буюряпман.
19Далангиз ҳосилини ўрганингизда, бирон боғлам эсингиздан чиқиб қолса, шу боғламни олиб келгани қайтиб борманг. Ўша боғлам мусофирларга, етим ва беваларга қолсин. Шунда Эгангиз Худо қиладиган ҳар бир ишингизга барака беради.
20Зайтун дарахтингиз мевасини қоқиб олганингиздан кейин, қолган–қутганига тегманг. Уларни мусофирларга, етим ва беваларга қолдиринг.
21Узумзорингиз ҳосилини йиққанингизда, токларда қолиб кетган узум бошларини йиғиб олманг. Уларни мусофир, етим ва беваларга қолдиринг.
22Мисрда қул бўлганингизни эсингиздан чиқарманг. Шунинг учун ҳам мен сизларга шундай қилинглар, деб буюряпман.
25–БОБ
1Икки киши жанжаллашганда, улар ҳакамлар олдига келсин. Ҳакамлар даъвога қараб, улардан бирини ҳақ, иккинчисини ноҳақ, деб эълон қилсин.
2Агар ноҳақ деб топилган киши калтакланишга лойиқ бўлса, ҳакам айбдорни ётқизсин. Ўз олдида айбига кўра, унга дарра урдирсин.
3Айбдорга қирқ даррадан ортиғи урилмасин. Акс ҳолда биродарингиз кўзингиз олдида хўрланади.
4Ғалла янчаётган ҳўкизнинг оғзини тўсманг.
Ўлган ака ёки укага бўлган бурч
5Агар бирга яшаётган ака–укаларнинг биттаси ўлсаю унинг ўғли бўлмаса, марҳумнинг хотини бегонага турмушга чиқмасин. Марҳумнинг акаси ёки укаси бевани ўзига хотин қилиб олсин. Унинг олдида қайноғалик вазифасини бажарсин.
6Ўша аёл туққан тўнғич ўғил марҳум ака ёки уканинг номини олиб юради. Шунда марҳумнинг номи Исроилдан ўчиб кетмайди.
7Агар ўша одам марҳум акаси ёки укасининг бевасига уйланишни хоҳламаса, бева аёл шаҳар дарвозасига бориб, оқсоқолларга айтсин: “Қайноғам туғишганининг номини Исроил халқи орасида тиклашни рад қиляпти, мен учун қайноғалик вазифасини бажаришни истамаяпти.”
8Шунда шаҳар оқсоқоллари ўша одамни чақириб, у билан суҳбатлашсин. Агар ўша одам: “Мен бу аёлга уйланишни хоҳламайман”, деб туриб олса,
9бева аёл қайноғасининг ёнига борсин. Шаҳар оқсоқоллари олдида унинг чориғини ечсин, сўнг унинг юзига тупуриб, айтсин: “Биродарининг наслини тиклашни хоҳламаган одамга шундай қилинади.”
10Исроил халқи орасида у одамнинг хонадони “чориғи ечкизилган” деб ном олади.
Бошқа қонунлар
11Икки киши бир–бири билан уришаётганда, улардан бирининг хотини келиб, эрини қутқариш мақсадида нариги эркакнинг нозик жойидан ушласа,
12ўша аёлнинг қўли кесиб ташлансин. Унга раҳм қилманглар.
13Қадоқ тошларингиз тўғри бўлсин, бири оғир, бири енгил бўлмасин.
14Уйингиздаги ўлчов косаларнинг ҳажми тўғри бўлсин, бири катта, бири кичик бўлмасин.
15Тошларингиз ҳалол ва тўғри бўлсин, ўлчовларингиз ҳам ҳалол ва тўғри бўлсин. Шунда Эгангиз Худо сизларга берадиган юртда умрингиз узоқ бўлади.
16Ғирромлик қиладиганларнинг ҳаммасидан Эгангиз Худо жирканади.
Омолек халқини ўлдириш ҳақида буйруқ
17Мисрдан чиқаётганингизда йўлда Омолек халқи сизларга нима қилганини эсингиздан чиқарманг.
18Сизлар чарчаб, ҳолсизланиб қолганингизда, улар Худодан қўрқмай сизларга ҳужум қилган эдилар. Орқангизда келаётган ҳамма ҳолдан тойганларни ўлдирган эдилар.
19Эгангиз Худо сизларга юртни мулк қилиб берганда, душманларингизни енгиб, ҳар тарафдан осойишталик ато қилганда, Омолек халқини ҳалок қилиб, уларнинг номини ер юзидан ўчиринглар. Бундай қилишни унутманглар!
26–БОБ
Ҳосил назрлари
1Эгангиз Худо сизларга мулк қилиб бераётган юртга кириб, у ерни эгаллаб жойлашганингизда,
2ҳамма экинларингизнинг илк ҳосилидан олиб, саватга солинглар. Сўнг ўшани Эгангиз Худо Ўзи улуғланиши учун танлайдиган жойга олиб боринглар.
3Хизматда бўлган руҳонийнинг олдига бориб, шундай деб айтинглар: “Эгамиз ота–боболаримизга қасам ичиб бераман, деган юртга мен кирдим. Бугун мен шуни Эганг Худо олдида эътироф қиляпман.”
4Руҳоний саватни қўлингиздан олиб, Эгангиз Худонинг қурбонгоҳи олдига қўйсин.
5Сизлар Эгангиз Худонинг ҳузурида шу гапни айтинглар: “Аждодимиз Ёқуб кўчманчи бир Орамлик эди. Саноқли одам билан Мисрга бориб, у ерда мусофир бўлиб яшади. Ундан буюк, кучли, кўп сонли халқ келиб чиқди.
6Мисрликлар бизни оғир ишларга солиб, эзиб қийнадилар.
7Шунда биз ота–боболаримизнинг Худоси — Эгамизга ёлворган эдик, Эгамиз илтижоимизни эшитди. Биз чекаётган азобларни, қилаётган оғир меҳнатимизни, Мисрликлар бизга қилаётган зулмни кўрди.
8Шундан кейин Эгамиз қудратию ажойиботлари билан, буюк, ваҳимали аломату мўъжизалари билан бизни Мисрдан олиб чиқди.
9Бизни мана шу жойга олиб келди, сут ва асал оқиб ётган шу юртни бизга берди.
10Энди эй Эгамиз, бизга берган ернинг илк ҳосилини Сенга олиб келдик.”
Шундан кейин саватни Эгангиз Худо олдига қўйиб, Унга таъзим қилинг.
11Эгамиз Худо сизга ва оилангизга берган мўл–кўллик туфайли шодланиб, байрам қилинглар. Левилар ва орангизда яшаган мусофирлар ҳам сизлар билан байрам қилсин.
12Сизлар учинчи йилда, ушр бериш йилида, барча ҳосилингизнинг ўндан бир қисмини ажратинг. Кейин ўша ушрни левиларга, мусофирларга, етим ва беваларга беринг, токи улар ҳам шаҳарларингизда еб тўйсин.
13Сўнгра Эгангиз Худога айтинг: “Мен уйимдан муқаддас улушни ажратиб олдим. Сенинг амрингга кўра, бу улушни левиларга, мусофирларга, етимларга, беваларга бердим. Сенинг амрларингдан чиқмадим, ҳеч қайси амрингни унутмадим.
14Аза тутган пайтимда муқаддас ушрдан емадим. Ҳаром бўлганимда унга тегмадим, бирон қисмини ҳам ўликлар учун атамадим. Эй Эгам Худо, Сенга қулоқ солдим, менга берган ҳамма амрларингга риоя этдим.
15Энди осмондаги муқаддас маконингдан бизга боқ! Ота–боболаримизга ичган қасамингга биноан, бизга, Исроил халқингга, барака бер. Ўзинг бизга берган сут ва асал оқиб ётган юртга барака бер.”
Эгамизнинг Ўз халқи
16Эгангиз Худо бугун сизларга: “Мана шу фармонлар ва қонун–қоидаларга риоя қилинглар”, деб буюряпти. Буларни битта қолдирмай, бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан бажаринглар.
17Бугун сизлар шундай деб айтдингиз: “Эгамиз бизнинг Худойимиз, Унинг йўлидан юрамиз, Унинг фармонларига, амрларига, қонун–қоидаларига риоя қиламиз, Унга қулоқ соламиз.”
18Эгамиз сизларга берган ваъдасига кўра, бугун сизларни Ўз халқи, Ўз хазинаси, деб атади. Унинг барча амрларига риоя қилсангиз,
19У сизларни Ўзи яратган барча халқлардан устун қилади. Сизлар мақтовларга, шуҳрату ҳурматга эришасиз. Унинг ваъдасига кўра, Эгангиз Худонинг муқаддас халқи бўласиз.
27–БОБ
Худонинг тошда битилган қонунлари
1Мусо ва Исроил оқсоқоллари халққа шундай буйруқ беришди:
— Бугун мен сизларга бераётган барча амрларга риоя қилинглар.
2-4Кўп ўтмай сизлар Эгангиз Худо берадиган юртга кирасизлар. Сут ва асал оқиб ётган бу юртни ота–боболарингизнинг Худоси сизларга ваъда қилган. Сизлар Иордан дарёсидан кечиб ўтганингиздан кейин, Эбал тоғига боринглар. Ўша ерга катта тошларни ўрнаштиринглар. Уларни суваб, бу қонунларнинг нусхасини ёзинглар.
5Ўша ерда Эгангиз Худога атаб, тош қурбонгоҳ қуринглар. Қурбонгоҳга темир асбоб теккизманглар.
6Эгангиз Худонинг бу қурбонгоҳини йўнилмаган тошлардан қуринглар. Қурбонгоҳ устида Эгангиз Худога куйдириладиган қурбонликлар келтиринглар.
7Тинчлик қурбонликларини ҳам шу ерда келтириб, тановул қилинглар. Эгангиз Худо олдида хурсандчилик қилинглар.
8Ўрнатадиган тошларга бу қонуннинг ҳамма сўзларини ёзишни унутманглар. Уларни ўқиш осон бўлсин.
9Шундан кейин Мусо билан левируҳонийлари бутун Исроил халқига айтдилар:
— Тинчланинг, қулоқ солинг, эй Исроил халқи! Бугун сизлар Эгангиз Худонинг халқи бўлдингиз.
10Эгангиз Худога қулоқ солинглар. Бугун мен сизларга бераётган Унинг амрларига ва фармонларига риоя қилинглар.
Итоатсизликдан келган лаънатлар
11Ўша куни Мусо халққа қуйидаги буйруқ берди:
12Иордандан ўтганларингиздан кейин, халқни дуо қилиш учун қуйидаги қабилалар Гаризим тоғида турсинлар: Шимўн, Леви, Яҳудо, Иссахор, Юсуф, Бенямин.
13Лаънатлар ўқиш учун эса қуйидаги қабилалар Эбал тоғида турсин: Рубен, Гад, Ошер, Забулун, Дан, Нафтали.
14Левилар жамики Исроил халқига баланд овоз билан шундай десин:
15“Ўйма ёки қуйма бут ясаган, уни яширинча ўрнатган ҳар қандай одам лаънати бўлсин. Ҳунармандлар қилган бу бутлардан Эгамиз жирканади.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
16“Отасини ёки онасини ҳурмат қилмаган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
17“Ўз қўшнисининг чегарасини сурган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
18“Кўр одамни йўлдан адаштирган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
19“Мусофир, етим ва беваларга ноҳақлик қилган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
20“Отасини шарманда қилиб, унинг хотини билан ётган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
21“Бирорта ҳайвон билан жинсий алоқа қилган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
22“Отасининг ёки онасининг қизи билан ётган, ўз опаси ёки синглиси билан ётган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
23“Қайнанаси билан ётган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
24“Одамни яширинча ўлдирган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
25“Бегуноҳни ўлдирмоқ учун пора олган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
26“Мана шу қонунга риоя қилмаган ва уни бажармаган лаънати бўлсин.” Бутун халқ: “Омин”, деб айтсин.
28–БОБ
Итоатгўйликдан келган баракалар
1Агар Эгангиз Худога итоат этиб, мен бугун айтаётган Унинг барча амрларини битта қолдирмай бажарсангиз, У сизларни ер юзидаги ҳамма халқлардан устун қилади.
2Эгангиз Худога итоат этсангиз, У сизларга барака беради, барака сиздан аримайди.
3Эгангиз сизга шаҳарда ҳам, далада ҳам барака беради.
4Ували–жували бўласизлар, ерингиз ҳосилдор, мол–қўйингиз баракали бўлади, сигирларингиз болалайди, қўйларингиз қўзилайди.
5Супрангиз ва буғдой солинган саватларингиз баракали бўлади.
6Уйда бўлганингизда ҳам, йўлга чиққанингизда ҳам Эгамиз сизга барака беради.
7Сизларга ҳужум қилган душманларингизни мағлуб қилади. Улар сизларга бир томондан ҳужум қилиб келади, аммо етти томонга тумтарақай қочади.
8Қилган ҳар бир ишингизни Эгангиз Худо баракали қилади, омборларингизни тўлдиради. У сизларга бераётган юртда барака беради.
9Эгангиз Худонинг амрларига итоат этсангиз, Унинг йўлидан юрсангиз, Эгамиз сизларга қасам ичиб ваъда берганидай, сизларни Ўзининг муқаддас халқи қилади.
10Эгамизга тегишли эканингизни кўриб, ер юзидаги барча халқлар сизлардан қўрқадиган бўлади.
11Эгамиз ота–боболарингизга қасам ичиб, сизларга бераман, деб ваъда қилган юртда фаровонлик ато қилади. Ували–жували бўласизлар, молингиз кўпаяди, далангизнинг ҳосили баракали бўлади.
12Эгамиз Ўзининг осмондаги бой хазинасини очиб, вақтида ерингизга ёмғир ёғдиради, қиладиган ҳар бир ишингизга барака беради. Кўп халқларга қарз берасиз–у, ўзингиз қарз олмайсиз.
13Бугун Эгангиз Худонинг мен сизларга айтаётган амрларини битта қолдирмай бажарсангиз, Эгамиз сизларни дум эмас, бош қилади. Сизлар пастда эмас, баландда бўласиз.
14Бугун мен сизларга айтаётган амрлардан ўнгга ёки чапга чиқманг, бошқа худоларга эргашманг, уларга хизмат қилманг.
Итоатсизликнинг оқибати
15Агар Эгангиз Худога қулоқ солмасангиз, бугун мен сизларга айтаётган Эгамизнинг бирорта амри ёки фармонига риоя қилмасангиз, қуйидаги лаънатлар бошингизга келади:
16Шаҳарда ҳам, далада ҳам лаънати бўласиз.
17Супрангиз ва буғдой солинган саватларингиз лаънатланади.
18Фарзандга зор бўласиз, ерингиз ҳосил бермайди, мол–қўйингиз кўпаймайди.
19Уйда бўлганингизда ҳам, йўлга чиққанингизда ҳам лаънати бўласиз.
20Эгамизни тарк этиб, қабиҳликлар қилганингиз учун, қилган ҳар бир ишингизда У сизларни лаънатга, бало–қазога дучор қилади. Ишингиз ўнгидан келмайди. Охири, Эгамиз устингизга кулфат ёғдириб, бир лаҳзада йўқ қилади.
21Мулк қилиб оладиган юртингизга Эгамиз ўлат юбориб, сизларни йўқ қилади.
22У сизларни иситма ва яллиғланиш билан кечадиган тузалмас касалликка дучор қилади. Жазирама иссиқ ва қурғоқчилик юбориб, ҳосилингизни қовжиратади, моғорлатади. Ўлгунингизча бу кулфатлар орқангиздан қувади.
23Тепангиздаги осмон бронза каби қаттиқ, остингиздаги ер темир каби заранг бўлади.
24Йўқ бўлиб кетгунингизча, Эгамиз устингизга ёмғир ўрнига чанг–тўзон ёғдиради.
25Эгамиз сизларни душманларингиз олдида тиз чўктиради. Уларга бир томондан ҳужум қиласизлар, аммо етти томонга тумтарақай қочасизлар. Ер юзидаги барча шоҳликлар аҳволингизни кўриб, даҳшатга тушади.
26Мурдаларингиз осмондаги қушларга, ердаги йиртқич ҳайвонларга ем бўлади, уларни ҳайдайдиган кимса бўлмайди.
27Эгамиз сизларни Мисрликларга тоштирган чипқонга, йиринг боғлайдиган яраларга, қўтир ва қичималарга мубтало қилади. Бу хасталикларга даво тополмайсиз.
28Эгамиз сизларни жинни, кўр ва овсар қилиб қўяди.
29Кўр одам қоронғида пайпасланиб юргандай, сизлар куппа–кундузи пайпасланиб юрасизлар. Ишларингиз юришмайди, хор бўласизлар, сизларни талон–тарож қиладилар, ҳеч ким сизларни қутқармайди.
30Бир қиз билан унаштириласиз, аммо у билан бошқаси ётади. Уй қурасиз–у, уйингизда яшамайсиз, узумзор экасиз–у, мевасидан емайсиз.
31Молингизни кўз олдингизда сўйишади, лекин гўштини емайсиз. Эшагингизни кўз олдингиздан ўғирлаб кетишади, қайтиб беришмайди. Қўйларингиз душманларингизга берилади. Сизларга ҳеч ким ёрдам бермайди.
32Ўғилларингиз, қизларингиз кўз олдингизда бошқа халқларга берилади. Улар томон талпинасиз–у, бирор нарса қилишга ожиз бўласиз.
33Ерингиз ҳосилидан, меҳнатингиз самарасидан бегона халқлар баҳраманд бўлади. Сизни эса ҳар куни эзишади, хор қилишади.
34Кўзларингиз билан кўрган воқеалардан жинни бўлиб қоласиз.
35Эгамиз оёқларингизга тузалмас яралар тоштиради. Бутун баданингизга бошдан–оёқ чипқон чиқади.
36Эгамиз сизларни ва устингиздан қўйган шоҳни ўзларингиз ҳам, ота–боболарингиз ҳам билмаган халқ олдига ҳайдаб боради. У ерда ёғоч ва тошдан ясалган бошқа худоларга хизмат қиласиз.
37Эгамиз сизларни ўша бегона халқларга олиб борганда, улар аҳволингиздан даҳшатга тушади. Сизлар уларга масхара, кулги бўласиз.
38Далага кўп уруғ экасиз, лекин кам ҳосил оласиз. Ҳосилингизни чигирткалар еб битиради.
39Узумзорлар барпо қиласиз, парваришлайсиз, лекин шаробидан ичмайсиз, узумини термайсиз. Уларга қурт тушади.
40Ерларингизда зайтун дарахтлари ўсади, лекин устингизга зайтун мойи суртмайсиз. Зайтун мевалари тўкилиб кетади.
41Ўғил–қизлар кўрасиз, лекин улар ўзингизга буюрмайди, уларни асир қилиб олиб кетишади.
42Ҳамма дарахтларингиздаги меваларни ва ерингиз ҳосилини чигирткалар еб, нобуд қилади.
43Орангиздаги мусофирлар янада кўтарилади, сизлар эса янада пасаясиз.
44Улар сизларга қарз беради, сизлар эса уларга қарз беролмайсиз. Улар бош бўлади, сизлар эса дум бўласиз.
45Эгангиз Худога итоат этмаганингиз учун, У сизларга айтган амрларни ва фармонларни бажармаганингиз учун, мана шу лаънатлар бошингизга келади, орқангиздан қувиб, сизларга етиб олиб ҳалок қилади.
46Бу лаънатлар то абад сизлар ва авлодларингиз учун Худо берган жазонинг исботи бўлади.
47Ҳамма нарса мўл–кўл бўлганда, сизлар Эгангиз Худога хурсандчилигу қувонч билан хизмат қилмадингиз.
48Шунинг учун Эгамиз юборган душманларга хизмат қиласиз, оч, ташна, яланғоч, муҳтож бўлиб қоласиз. Душманларингиз сизларга темир бўйинтуруқ солади, ҳаммангизни нобуд қилади.
49Эгамиз бошингизга узоқдан, ер юзининг у четидан бургутдай бир халқни юборади. Сизлар бу халқнинг тилини тушунмайсиз.
50Бу халқ қўрқинчли, катталарни ҳурмат қилмайди, кичикларга раҳм–шафқат кўрсатмайди.
51Сизларни хонавайрон қилмагунча, молларингизни, ерингизнинг ҳосилини ейишади. Сизларга на донни, на шаробни, на зайтун мойини, на подангиздаги бузоқларни, на сурувингиздаги қўзиларни қолдиришади. Шунда сизлар йўқ бўлиб кетасизлар.
52Эгангиз Худо сизларга бераётган юртдаги ҳамма шаҳарларни улар қамал қилишади. Сиз суянган баланд ва мустаҳкам деворларни вайрон қилишади.
53Қамал пайтида душманларингиз бошингизга солган кулфат туфайли ўз фарзандларингизни, Эгангиз Худо сизларга берган ўғил–қизларингизнинг этини ейсизлар.
54Ораларингиздаги энг мулойим, энг диёнатли эркак ҳам туғишган акасидан, суюкли хотинидан, соғ қолган болаларидан этни қизғанади.
55Ўзи еяётган болаларининг этидан ҳеч кимга бермайди, бундан бошқа чораси ҳам бўлмайди. Чунки душманнинг қуршови ҳамма шаҳарларингизда сизни шу қадар танг аҳволга солиб қўяди.
56Ораларингиздаги энг мулойим, энг нозик аёл, нозиклигидан оёғини ерга қўйишни ҳам истамайдиган аёл, севикли эридан, ўғли ва қизидан этни қизғанади.
57Очликдан у, ҳатто, оёқлари орасидан чиққан йўлдошни ва ўзи туққан болаларни яширинча ейди. Душманнинг қуршови ҳамма шаҳарларингизда сизни шу қадар танг аҳволга солиб қўяди.
58Эгангиз Худонинг буюк ва ҳайбатли номидан қўрқмасангиз, шу китобда ёзилган қонуннинг ҳамма сўзларини бажармасангиз,
59Эгамиз ўзларингизни ва авлодларингизни оғир ва доимий кулфатларга, ёмон, тузалмайдиган хасталикларга гирифтор қилади.
60Сизларни ваҳимага туширадиган барча Миср хасталикларини бошингизга солади, улардан ҳеч қачон шифо топмайсиз.
61Сизлар йўқ бўлгунингизча, Эгамиз мана шу қонун китобида ёзилмаган бошқа хасталигу офатларни ҳам бошингизга келтираверади.
62Сизлар осмондаги юлдузлар каби кўп эдингизлар, аммо Эгангиз Худога қулоқ солмаганингиз учун саноқли бўлиб қоласизлар.
63Эгамиз сизларга яхшилик қилиб, сизларни кўпайтиргандан қанчалик мамнун бўлган бўлса, сизларни ҳалок қилиб йўқ қилгандан ҳам шунчалик мамнун бўлади. Мулк қилиб оладиган юртингиздан сизларни суғуриб, улоқтириб ташлайди.
64Эгамиз сизларни дунёнинг у четидан бу четигача ҳамма халқлар орасига тарқатиб юборади. У ерда ўзларингиз ҳам, ота–боболарингиз ҳам билмаган, тош ва ёғочдан ясалган бошқа худоларга хизмат қиласизлар.
65Лекин бу халқлар орасида ором тополмайсизлар, оёқ узатиб дам олишингиз учун жой бўлмайди. Эгамиз сизларга титроқ юрак, хира кўз, умидсиз руҳ беради.
66Ҳаётингиз қил устида тургандек бўлади, кечасию кундузи ўлимдан қўрқиб яшайсиз.
67Юрагингиздаги қўрқув ва кўзларингиз кўраётган воқеалар туфайли эрталаб: “Қанийди, кечқурун бўлса”, кечқурун эса: “Қанийди, эрталаб бўлса”, дейсизлар.
68Эгамиз сизларга, Мисрга қайтиб бормайсизлар, деб айтган бўлса–да, У сизларни кемаларда Мисрга қайтариб жўнатиб юборади. Ўша ерда, душманларимизга қул ва чўри бўлиб сотилсайдик, деб ҳаракат қиласизлар, лекин сизларни сотиб оладиган харидорлар бўлмайди.
29–БОБ
Мўаб юртида тузилган аҳднинг шартлари
1-2ЭгамизИсроил халқи билан Синай тоғида қилган аҳдидан ташқари, Мусога Мўабда Исроил халқи билан аҳд қилишни амр этган эди. Мусо бутун Исроил халқини йиғиб, ўша аҳд шартларини уларга қуйидагича тушунтирди:
Эгамиз Мисрда фиръавнни, унинг аъёнларини, бутун юртини кўз олдингизда нималар қилганини кўрдингизлар.
3Оғир синовларнинг, даҳшатли аломату мўъжизаларнинг гувоҳи бўлдингизлар.
4Лекин шу пайтгача Эгамиз сизларга англайдиган онг, кўрадиган кўз, эшитадиган қулоқ бермади.
5У сизларни қирқ йил саҳрода олиб юрди. Шу даврда кийимингиз эскирмади, оёғингиздаги чориғингиз тўзимади.
6Нон емадингиз, шароб, ўткир ичимлик ичмадингиз. Буларнинг ҳаммасини У Эгангиз Худо эканлигини билишингиз учун қилди.
7Мана шу ерга келганимизда Хашбон шоҳи Сихўн билан Башан шоҳи Ўг бизга ҳужум қилишди. Биз жанг қилиб уларни енгдик.
8Уларнинг ерини тортиб олиб, Рубен ва Гад қабиласига ҳамда Манаше қабиласининг ярмига мулк қилиб бердик.
9Шундай экан, қиладиган ишларингиз ўнгидан келиши учун мана шу аҳд шартларини битта қолдирмай бажаринглар.
10Бугун ҳаммангиз — қабила бошлиқлари, оқсоқоллар, назоратчилар, барча Исроил эркаклари,
11болалар, хотинлар, орангиздаги мусофирлар, ўтин ёрувчидан тортиб, сув тортувчиларгача Эгангиз Худо олдида турибсизлар.
12Бугун Эгангиз Худо билан аҳд қиласизлар. Бу аҳдни Эгангиз Худо Ўз қасами билан муҳрлайди,
13токи бугундан бошлаб сизлар Унинг халқи, У эса сизнинг Худойингиз бўлсин. У бундай қилишини сизларга ва ота–боболарингиз Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубга қасам ичиб ваъда қилган эди.
14-15Мана, бугун сизлар биз билан бирга Эгамиз Худонинг ҳузурида турибсизлар. Бу аҳд ва қасамёдни Худо нафақат биз билан, балки ҳали дунёга келмаган авлодларимиз билан қиляпти.
16Мисрда қандай турмуш кечирганимизни, бошқа халқларнинг ҳудудидан қандай қилиб ўтиб келганимизни сизлар биласизлар.
17Уларнинг тошдан, ёғочдан, кумушдан ва олтиндан ясалган жирканч бутларини кўрдингизлар.
18Эҳтиёт бўлинг, ораларингизда Эгамиз Худодан юраги совиган, ўша халқларнинг худоларига хизмат қиладиган эркак, аёл, насл ёки қабила бўлмасин. Ораларингизда заҳарли, аччиқ илдиз ўсмасин.
19Борди–ю, орангиздаги бирор одам бу аҳд шартларини эшитиб, кўнглида: “Ўзим хоҳлаган ишни қилсам ҳам, менга ҳеч нарса қилмайди”, деб ўйласа, у ҳамманинг бошига бирдай кулфат келтиради.
20Эгамиз бундай одамдан қаттиқ ғазабланади, уни кечирмайди. Мана шу Таврот китобида ёзилган аҳднинг лаънатлари унинг бошига келади, Эгамиз унинг номини ер юзидан ўчиради.
21Эгамиз уни Исроил қабилалари орасидан ажратиб олади–да, мана шу Таврот китобида ёзилган аҳднинг барча лаънатларини унинг устига ёғдиради.
22Сизлардан кейинги авлод, сизларнинг фарзандларингиз, узоқ юртдан келган мусофирлар Эгамиз шу юртга келтирган офатлар ва хасталикларни кўради.
23Бутун юртни олтингугурт ва туз куйдириб ташлаган бўлади. У ерга ҳеч нима экиб бўлмайди, ҳеч нарса унмайди, ҳеч қандай ўт ўсмайди. Юртингиз Эгамиз ғазаб устида йўқ қилган Садўм, Ғамўра, Адма ва Завўйим шаҳарларига ўхшаб қолади.
24Барча халқлар шундай дейди: “Нима учун бу халқнинг Эгаси бу юртни шундай аҳволга солди экан–а? Бундай ғазаб сочишнинг сабаби нима экан–а?”
25Кейин улар шундай айтишади: “Эҳ–ҳа, бу халқ ота–боболарининг Худоси билан қилган аҳдидан кечди. Эгаси уларни Мисрдан олиб чиққанда улар билан бу аҳдни тузган эди.
26Улар Ўз Эгасидан юз ўгириб, бегона худоларга хизмат қилишди. Ўзлари билмаган, Эгаси тайинламаган худоларга сажда қилишди.
27Шу сабабдан Эгаси ғазабини сочди. Мана шу китобда ёзилган лаънатларнинг ҳаммасини бу юртга ёғдирди.
28У қаттиқ жаҳл билан, кучли қаҳр–ғазаб билан халқини ўз юртидан суғуриб олиб, бошқа юртга улоқтириб юборди. Улар бугунгача ўша юртлардадир.”
29Сирлар Эгамиз Худога тегишлидир. Аммо У қонунни бизга аён қилди, токи биз фарзандларимиз билан бу қонун шартларига то абад амал қилайлик.
30–БОБ
Марҳамат ва лаънатлар учун шартлар
1Мен сизларга айтган мана шу баракалар ёки лаънатлар бошингизга келганда, Эгангиз Худо сизларни тарқатиб юборган халқлар орасида буларни эсга олинглар.
2Ўзларингиз ва фарзандларингиз Эгангиз Худога қайтинглар. Мен бугун сизларга амр қилаётгандай, бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан Унга қулоқ солинглар.
3Шунда Эгангиз Худо сизларни яна фаровонликка эриштиради. Сизларга раҳм–шафқат қилиб, Ўзи тарқатиб юборган барча халқлар орасидан қайтариб йиғиб келади.
4Ер юзининг тўрт тарафига тарқалиб кетган бўлсангиз ҳам, Эгангиз Худо сизларни ўша ерлардан йиғиб олади, ўша юртлардан қайтариб олиб келади.
5Эгангиз Худо сизларни ота–боболарингиз эгалик қилган юртга олиб келади. Ўша юртга эгалик қилганларингизда, Эгамиз сизларни бахтиёр қилади. Сизларни ота–боболарингиздан ҳам кўпроқ қилиб кўпайтиради.
6Эгангиз Худо сизларнинг юрагингизни, авлодларингизнинг юрагини суннат қилади. Шунда сиз Эгангиз Худони бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан севасиз, ҳаётга эга бўласиз.
7Эгангиз Худо барча лаънатларни сиздан нафратланган, сизни қувган душманларингиз бошига ёғдиради.
8Сизлар яна Эгамизга қулоқ соласизлар. Мен бугун сизларга бераётган Унинг амрларига риоя қиласизлар.
9Қиладиган ҳар бир ишингизни Эгангиз Худо муваффақиятли қилади. Ували–жували бўласизлар, молингиз кўпаяди, ерингиз ҳосили баракали бўлади. У ота–боболарингизга берган фаровонликдан қанчалик мамнун бўлган бўлса, сизларга берадиган фаровонликдан ҳам шунчалик мамнун бўлади.
10Шунинг учун Эгангиз Худога итоат этинг. Бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан мана шу Таврот китобида ёзилган амр ва фармонларга риоя қилиб, Эгамизга қайтинг.
11Мен бугун буюраётган амр сизлар учун унчалик қийин эмас, ёки сизлар етиб бора олмайдиган даражада узоқда эмас.
12У осмонда эмаски, сизлар: “Ким биз учун осмонга чиқиб, амрни олиб беради, токи биз эшитиб, бажарсак?” десангизлар.
13У денгизнинг нариги томонида эмаски, сизлар: “Ким биз учун денгизнинг нариги томонига бориб, у амрни олиб келади, токи биз эшитиб, бажарсак?” — десангизлар.
14Аксинча! Бу амр сизнинг яқинингиздадир, оғзингизда, юрагингиздадир, шунинг учун уни бажара оласизлар.
15Бугун мен сизларга ҳаёт билан фаровонликни ёки ўлим билан кулфатни танлаш имкониятини беряпман.
16Мен бугун сизларга: “Эгангиз Худони севинг, Унинг йўлидан юринг, Унинг амрларига, фармонларига, қонун–қоидаларига риоя қилинг”, деб буюряпман. Шунда сизлар яшайсизлар, кўпаясизлар, мулк қилиб оладиган юртингизда Эгангиз Худо сизларга барака беради.
17Лекин сизларга шуни айтиб қўяйки, агар юрагингизни бурсангиз, қулоқ солмасангиз, йўлдан озиб, бошқа худоларга сиғинсангиз, уларга хизмат қилсангиз,
18сизлар албатта йўқ бўласизлар. Иорданни кечиб, мулк қилиб оладиган юртда кўп яшамайсизлар.
19Бугун мен сизларга ҳаётни ёки ўлимни, баракаларни ёки лаънатларни танлаш имкониятини бердим. Бунга еру осмонни гувоҳ қилиб чақирдим. Ҳаётни танланг, шунда ўзларингиз ҳам, авлодларингиз ҳам яшайсизлар.
20Эгангиз Худони севинг, Унга қулоқ солинг. Унга сoдиқ бўлинг, чунки У сизнинг ҳаётингиздир. Эгамиз ота–боболарингиз Иброҳим, Исҳоқ, Ёқубга қасам ичиб бераман, деган юртда сизнинг умрингизни узоқ қилади.
31–БОБ
Мусонинг давомчиси Ёшуа
1Мусо бутун Исроил халқига юқоридаги сўзларни айтиб бўлгандан кейин,
2шундай деди:
— Ҳозир 120 ёшдаман, мен сизларни жангларга бошлаб бора олмайман. Эгамиз менга: “Сен Иорданнинг нариги томонига ўтмайсан”, деб айтган.
3Сизлар Эгангиз Худонинг бошчилигида Иорданнинг нариги томонига ўтасизлар. Эгангиз у ерда яшайдиган халқларни йўқ қилади. Сизлар уларнинг юртига эгалик қиласизлар. Эгамизнинг ваъдасига кўра, Ёшуа сизларнинг йўлбошчингиз бўлади.
4Эгамиз Амор халқининг шоҳлари Ўг билан Сихўнни мағлуб қилиб, уларнинг юртини йўқ қилгандай, бу халқларни ҳам худди шундай йўқ қилади.
5Эгамиз бу халқларни сизларнинг қўлингизга топширади. Уларни худди мен буюрганимдай қилишингиз шарт.
6Дадил ва ботир бўлинглар, улардан қўрқманглар, ваҳимага тушманглар. Эгангиз Худонинг Ўзи сизлар билан бирга боради, сизларни ташлаб кетмайди, сизларни тарк этмайди.
7Мусо Ёшуани чақириб, бутун Исроил халқи олдида унга шундай деди:
— Дадил ва ботир бўл. Эгамиз, бу юртни ота–боболарингизга, авлодларингизга бераман, деб қасам ичиб ваъда қилган. Бу халқ билан ўша юртга сен кирасан. Сен орқали улар ўша юртни мулк қилиб олишади.
8Эгамиз сенинг олдингда боради, Ўзи сен билан бирга бўлади, сени ташлаб кетмайди, тарк этмайди. Қўрқма, ваҳимага тушма.
Ҳар етти йилда қонун ўқилади
9Мусо мана шу қонунни ёзиб, уни Эгамизнинг аҳд сандиғини олиб юрадиган Леви авлодидан бўлган руҳонийларга ва Исроилнинг ҳамма оқсоқолларига берди.
10Сўнгра Мусо уларга шундай амр қилди:
— Ҳар еттинчи йилнинг охирида, қарзларингиздан кечиш йили Чайла байрамини нишонлаганингизда мана шу қонунни ўқинглар.
11Эгангиз Худонинг танлаган жойига, Унинг ҳузурига йиғиладиган жамики Исроил халқига бу қонунни баланд овоз билан ўқиб беринглар.
12Бунинг учун эркагу аёлни, бола–чақани, шаҳрингиздаги мусофирларни, борингки, бутун халқни йиғинглар. Улар эшитиб ўрганишсин, Эгангиз Худодан қўрқишсин. Мана шу қонуннинг барча сўзларини битта қолдирмай бажаришсин.
13Сизлар Иорданни кечиб, мулк қилиб оладиган юртда яшар экансиз, умрингиз давомида шундай қилинглар. Токи қонунни билмайдиган болаларингиз қонунни эшитиб, Эгангиз Худодан қўрқишни ўрганишсин.
Мусога берилган охирги йўл–йўриқлар
14Эгамиз Мусога деди:
— Ўлиминг яқинлашиб қолди, Ёшуани чақир, икковингиз Учрашув чодирига келинглар. Мен унга кўрсатмаларимни бераман.
Мусо билан Ёшуа Учрашув чодирига бориб туришди.
15Кейин Эгамиз чодирнинг кириш жойида, устун шаклидаги булут ичида кўринди.
16Эгамиз Мусога айтди: “Сенинг вақти–соатинг яқинлашиб қолди. Бу халқ эса борадиган юртда Менга бевафолик қилади, ўша юртнинг бегона худоларига сажда қилади. Улар Мени тарк этадилар, улар билан қилган аҳдимни бузадилар.
17Шунда уларга ғазабимни сочаман, уларни тарк этиб, юзимни ўгираман. Улар осон олинадиган ўлжадай бўлиб қолишади, кўп кулфат ва офатлар бошларига келган куни: ‘Худойимиз орамизда бўлмагани учун шу кулфатлар бошимизга тушмадимикин?!’ дейишади.
18Улар бошқа худоларга эргашиб, қилган қабиҳликлари учун, Мен албатта улардан юзимни ўгираман.
19Энди қуйидаги қўшиқ сўзларини ёзиб ол. Уни бутун Исроил халқига ўргат. Бу қўшиқ доимо уларнинг оғзида бўлсин, Исроил халқига қарши Менинг гувоҳим бўлсин.
20Мен уларни, ота–боболарига қасам ичиб ваъда берганимдай, сут ва асал оқиб ётган юртга олиб кираман. Улар еб тўйиб семирадилар, кейин бошқа худоларга юз бурадилар, ўша худоларга хизмат қиладилар. Мендан юз ўгириб, аҳдимни бузадилар.
21Бошларига кўп кулфат ва офатлар келганда, бу қўшиқ уларга қарши гувоҳ бўлади. Чунки уларнинг авлодлари бу қўшиқни оғзиларидан туширмайди. Мен қасам ичиб, ваъда берган юртга уларни олиб кирмасимдан олдин, ҳозирданоқ ниятларини билиб турибман.”
22Мусо ўша куни қўшиқни ёзиб, Исроил халқига ўргатди.
23Эгамиз Нун ўғли Ёшуага шундай амр қилди:
— Дадил ва ботир бўл. Сен Исроил халқини Мен уларга ваъда қилган юртга олиб кирасан. Мен сен билан бирга бўламан.
24Мусо қонуннинг ҳамма сўзларини охиригача ёзиб бўлгач,
25Эгамизнинг аҳд сандиғини олиб юрадиган левиларга шундай буйруқ берди:
26— Бу Таврот китобини Эгангиз Худонинг аҳд сандиғига солиб қўйинглар. Бу қонун ўша ерда сизларга қарши гувоҳ бўлиб турсин.
27Мен сизларнинг итоатсизлигингизни, ўжарлигингизни яхши биламан. Борлигимда Эгамизга бўйсунмайсизлар–у мен ўлганимдан кейин баттар бўласизлар!
28Қани, барча қабила оқсоқолларингизни ва назоратчиларингизни олдимга йиғиб келинглар. Мен уларга шу сўзларни айтайин. Ер ва осмон уларга қарши гувоҳ бўлсин.
29Ўлимимдан кейин сизлар бузилиб кетишингизни, мен кўрсатган йўлдан чиқиб кетишингизни биламан. Бошингизга кулфатлар тушади, чунки Эгамизнинг олдида қабиҳликлар қиласизлар. Қилган ишларингиз билан Уни ғазаблантирасизлар.
Мусонинг қўшиғи
30Мусо жамики Исроил жамоаси олдида қуйидаги қўшиқни бошдан охиргача айтди:
32–БОБ
1Эй само, қулоқ сол, мен гапираман.
Эй замин, оғзимдан чиққан сўзларни эшит.
2Таълимотим ёмғир каби ёғсин,
Сўзларим шудринг каби тушсин,
Майсаларни сийпалайдиган ёмғир томчиларидай,
Ўтлар устига ёғадиган мўл ёмғирдай бўлсин.
3Эгамизнинг номини улуғлайман!
Худойимизнинг буюклигига ҳамдлар ўқинг!
4У суянган Қоям, Унинг ишлари комил,
Ҳамма йўллари адолатлидир.
Худо садоқатлидир, Унда ёлғон йўқ,
У ҳақ ва одилдир.
5Аммо сизлар Унга содиқ қолмадингиз!
Эй бузуқ ва эгри насл,
Энди сизлар Унинг фарзандлари, деб аталмайсиз,
Бу сизларнинг иснодингиздир.
6Эгамизга шундай қайтарасизми,
Эй аҳмоқ, нодон халқ?!
У сизларни яратган Отангиз–ку!
Сизга шакл берган Яратувчингиз–ку!
7Қадимги кунларни эсланг,
Узоқ ўтмишни ўйланг.
Оталарингиздан сўранг, у сизларга айтиб беради,
Оқсоқоллардан сўранг, сизларга гапириб беришади.
8Худойи Таоло халқларга ерни бўлиб берганда,
Одамзодни ер юзига тарқатганда,
Халқларнинг чегараларини,
Илоҳий зотлар сонига кўра, белгилаганди.
9Ёқуб наслини эса Эгамиз Ўзига улуш қилиб олди,
Исроилни Ўз насибаси қилди.
10Эгамиз Исроилни саҳродан,
Увиллайдиган даштдан топиб олди.
Уни Ўз бағрига олди,
Унга ғамхўрлик қилиб,
Кўз қорачиғидай сақлади.
11Гўё бургут инидагиларни уйғотиб,
Ўз полапонлари узра айлангандай,
Қанотларини ёйиб, полапонларини кўтаргандай,
Қанотлари устида уларни олиб юргандай,
12Эгамизнинг ёлғиз Ўзи Исроилни олиб юрди,
Ёнида бошқа худо йўқ эди.
13Ернинг чўққиларига Исроилни ҳукмдор қилди,
Даланинг ҳосили билан уни тўйдирди.
Тошдан чиққан асал билан,
Тошлоқ ерда ўсган зайтунларнингмойи билан боқди.
14Сигир қатиғию эчки сути билан,
Қўзичоқ ва қўй думбаси билан,
Башан қўчқорию бузоқлари гўшти,
Аъло буғдой билан боқди.
Узумдан қилинган аъло шаробдан ичирди.
15Азизим Исроил семириб, ўжар бўлди.
У семириб, шишиб кетди, охири бўкиб қолди.
Ўзини яратган Худодан юз ўгириб,
Ўз нажот Қоясини хор қилди.
16Бошқа худоларга сажда қилиб, Унинг рашкини келтирди.
Жирканчли бутлар билан Унинг ғазабини қўзғатди.
17Худога эмас, жинларга қурбонлик келтирди.
Бу худоларни ўзлари билмас эди,
Бу худолар яқинда пайдо бўлган,
Oта–боболари улардан қўрқмаган эди.
18Эвоҳ, эй Исроил, сени туққан Худони эсламадинг,
Сени дунёга келтирган Қояни унутдинг.
19Эгамиз буларни кўриб, уларни рад этди,
Ўз ўғил–қизлари Унинг ғазабини келтирганди.
20У шундай деди: “Бу халқдан юзимни ўгираман,
Уларнинг аҳволи нима бўлишини кўраман.
Ахир, улар эгри насл, садоқатсиз фарзандлардир.
21Улар Худо бўлмаган бутлар билан рашкимни келтирдилар,
Бетайин худолари билан ғазабимни қўзғатдилар.
Мен ҳам халқ бўлмаганлар билан уларнинг рашкини келтираман,
Ақлсиз бир халқ билан ғазабини қўзғатаман.
22Ғазабимдан олов чиқади,
Ўликлар диёрининг энг чуқур жойигача ёндиради,
Ерни, ҳосилини куйдиради,
Тоғ пойдеворини кул қилади.
23Уларга кулфат кетидан кулфат келтираман,
Ўқларимни битта қўймай уларга отаман:
24Очлик уларнинг силласини қуритади,
Иситма ёндириб куйдиради,
Офат жонларини олади.
Ёввойи ҳайвонлар уларни тилка–пора қилади,
Ерда судраладиган илонлар заҳрини сочади.
25Кўчаларда йигиту қизларни қилич ҳалок қилади,
Уйларда эса чақалоғу оқ сочли кексаларни ваҳима ўлдиради.
26Ҳа, Мен уларни сочиб ташлаган бўлардим,
Одамлар орасидан уларнинг хотирасини ўчириб юборган бўлардим,
27Аммо душманнинг мазахидан ҳайиқдим,
Ғанимлар нотўғри тушунмасин, дедим.
‘Исроилни Эгаси эмас, биз мағлуб қилдик’, деб
Ўйламасин дедим.”
28Исроил ақлини йўқотган, идроксиз халқдир.
29Агар уларда ақл бўлса эди, тушунарди,
Оқибати нима бўлишини биларди.
30Ана, Эгаси Исроилни тарк этди,
Суянган Қояси уларни душманга бериб қўйди.
Акс ҳолда бир киши Исроилнинг мингтасини таъқиб қила олармиди?!
Икки киши Исроилнинг ўн мингтасини ҳайдай олармиди?!
31Ҳатто душманлари тан олади,
Исроил Худоси қудратли Қоя эканлигини.
32Исроилнинг душманлари узум токига ўхшар,
Садўм ва Ғамўра далаларида ўсар,
Узумзорларининг меваси заҳарли,
Узумлари оғу сингари аччиқдир.
33Уларнинг шароби аждарҳо заҳри,
Илонларнинг қўрқинчли оғусидир.
34Эгамиз шундай дейди:
“Мен Исроил душманларини
Нималар қилишни дилимда тутаман,
Ўшаларни хазинамда сақлайман.
35Уларнинг оёқлари чалишганда
Мен қасос оламан, жазосини бераман.
Уларнинг ҳалокат куни яқиндир,
Уларнинг қисмати ҳал бўлади.”
36Эгамизнинг халқи кучдан қолганда,
Эркину эрксизлар нобуд бўлганда,
Эгамиз Ўз халқини оқлайди,
Ўз қулларига раҳм–шафқат қилади.
37Шунда Эгамиз Ўз халқидан сўрайди:
“Ишонган худоларингиз қани?!
Сиз паноҳ олган қоянгиз қани?!
38Сизлар ўшаларга қурбонлик ёғидан едирдингиз,
Назр шаробидан ичирдингиз.
Энди улар келиб, сизларга ёрдам берсин!
Ўшалар сизга қалқон бўлиб кўрсин!
39Билиб қўйинг, Мен ягонаман!
Мендан бошқа Худо йўқдир.
Ўлдирадиган Менман,
Ҳаёт берадиган ҳам Менман,
Жароҳат етказадиган Менман,
Шифо берадиган ҳам Менман.
Менинг қўлимдан ҳеч ким қутула олмайди.
40Мен барҳаёт Худо бўлганим ҳақи,
Қўлимни осмонга кўтариб, онт ичиб айтаманки:
41Мен ялтироқ қиличимни чархлайман,
Адолат ўрната бошлайман.
Душманларимдан қасос оламан,
Мендан нафратланганларга қайтараман.
42Ҳалок бўлганлар ва асирларнинг қони билан
Ўқларимни маст қиламан,
Ёв лашкарбошиларнинг каллалари билан
Қиличимни этга тўйдираман.”
43Эй эллар, Унинг халқи билан шодланинг,
У қулларининг ўлими учун ўч олади.
Душманларидан қасос олиб,
Юрти ва халқини гуноҳдан поклайди.
44Мусо Нун ўғли Ёшуа билан бирга бу қўшиқнинг барча сўзларини овоз чиқариб, халққа айтиб берди.
Мусонинг охирги кўрсатмалари
45Мусо мана шу сўзларнинг ҳаммасини бутун Исроил халқига айтиб бергандан кейин,
46уларга шундай деди:
— Бугун мен сизларни огоҳлантириб, айтган сўзларнинг ҳаммасини юрагингизда сақланг. Болаларингизга ҳам буюринг, мана шу қонуннинг сўзларини битта қолдирмай бажаришсин.
47Бу шунчаки қуруқ сўзлар эмас, балки сизларнинг ҳаётингиздир. Мана шу сўзлар туфайли сизлар мулк қилиб оладиган Иорданнинг нариги томонидаги юртда узоқ яшайсизлар.
48Эгамиз ўша куни Мусога шундай деди:
49— Аборим тизмасидаги Наво тоғига чиқ. Бу тоғ Ерихо шаҳри рўпарасидаги Мўаб юртида жойлашган. У ердан Мен Исроил халқига мулк қилиб бераётган Канъон юртига қара.
50Аканг Ҳорун Хўр тоғида оламдан ўтгандай, сен ҳам ўзинг чиқадиган тоғда оламдан ўтасан.
51Икковингиз Исроил халқининг олдида Менга садоқатсизлик қилган эдингиз. Сизлар Зин чўлида, Марива сувлари бўйидаги Кадеш ёнида Исроил халқига муқаддаслигимни намоён қилмаган эдингиз.
52Шунинг учун сен ўша юртни узоқдан кўрасан. Мен Исроил халқига бераётган ўша ерга сен кирмайсан.
33–БОБ
Мусо Исроил қабилаларини дуо қилади
1Худонинг одами Мусо ўлимидан олдин Исроил халқини қуйидаги сўзлар билан дуо қилди:
2“Эгамиз Синай тоғидан Ўз халқига келди,
Сеир юрти узра қуёшдай порлади,
Порон тоғидан нур сочди.
Ўн мингларча фаришта У билан келди,
Ўнг қўлида оташин олов бор эди.
3Дарҳақиқат, Эгамиз Ўз халқини севади,
Унга бағишланган одамларни ҳимоя қилади.
Улар Эгамизга таъзим қиладилар,
Ундан кўрсатмалар оладилар.
4Мусо Исроил халқига берган ушбу қонун
Ёқуб наслининг бебаҳо мулкидир.
5Исроил қабилалари йиғилганда,
Xалқ йўлбошчилари тўпланганда,
Эгамиз азиз Исроилга шоҳ бўлди.”
6Мусо Рубен қабиласи ҳақида шундай деди:
“Рубен қабиласи яшасин, ўлмасин,
Сони кам бўлса–да, омон бўлсин.”
7Яҳудо қабиласи ҳақида шундай деди:
“Эй Эгам, Яҳудонинг овозини эшитгин,
Уни бошқа қабилалар билан бирлаштиргин.
У ўз қўллари билан ўзини ҳимоя қилмоқда,
Душманларига қарши унга мадад бергин.”
8Леви қабиласи ҳақида шундай деди:
“Эй Эгам, Сен Урим билан Туммимни
Тақводор Левига бердинг.
Уни Массахда синаб кўрдинг,
У билан Марива сувларида беллашдинг.
9У ота–онасидан, ака–укасидан,
Бола–чақасидан Сени устун кўрди.
Сенинг амрларингни бажарди,
Аҳдингга содиқ қолди.
10Ёқуб наслига қоидаларингни,
Исроил халқига қонунингни ўргатади,
Ҳузурингда тутатқилар тутатиб,
Қурбонгоҳингдақурбонликлар куйдиради.
11Эй Эгам, унинг давлатига барака бергин,
Қилган ишларидан мамнун бўлгин.
Ёвларининг белини синдиргин,
Ундан нафратланганлар қайтиб туролмасин.”
12Бенямин қабиласи ҳақида у шундай деди:
“Эгамизнинг суюклиги бехатар яшайди,
Худойи Таоло доим уни асрайди,
У Худонинг қучоғида ором олади.”
13Юсуф қабиласи ҳақида шундай деди:
“Эгамиз унинг ерига барака берсин.
Осмон ёмғири, ер ости суви билан баракаласин.
14Қуёшга тўйган аъло ҳосиллар берсин,
Ўз мавсумида мўл мевалар етиштирсин.
15Қадимий тоғларнинг асил унумини,
Кўҳна адирларнинг сероб баракасини берсин.
16Ернинг аъло инъомлари Юсуфга насиб этсин,
Ёнган бута орасида зоҳир бўлган
Худонинг мурувватига муяссар қилсин,
Aка–укалари орасидан танланган Юсуфга булар буюрсин.
17Биринчи туғилган буқадай қудратлидир у!
Унинг шохлари ёввойи буқанинг шохларидайдир.
Бир шохи Эфрайимнинг туман лашкаридир,
Бошқа шохи Манашенинг минглаб жангчиларидир.
Бу шохлари билан Юсуф халқларни қувади,
Ер юзининг четигача уларни ҳайдаб боради.”
18Забулун ва Иссахор қабиласи ҳақида шундай деди:
“Забулун сафарга чиққанда хурсанд бўлсин,
Иссахор эса чодирларида шодлансин.
19Улар бутун халқни тоққа чақиради,
У ерда маъқул қурбонликлар келтиради,
Денгизнинг бойлиги билан,
Қумдаги хазина билан озиқланади.”
20Гад қабиласи ҳақида шундай деди:
“Гаднинг ерини кенгайтирган Худони олқишланг!
Гад бир арслон каби яшайди,
Қурбонининг қўлу бошини узиб ташлайди.
21У ўзи учун ернинг аълосини олди,
Йўлбошчининг улуши унга берилди.
Халқнинг йўлбошчилари йиғилганда
Гад Худонинг одил иродасини бажарди,
Худонинг Исроил учун чиқарган қарорини адо этди.”
22Дан қабиласи ҳақида шундай деди:
“Дан ёш шерга ўхшар,
У Башандан сакраб чиқар.”
23Нафтали қабиласи ҳақида шундай деди:
“Эгамизнинг муруввати Нафталига ёр!
Баракаси уни тўлдирди бисёр!
Ғарбу жанубга у эгалик қилар.”
24Ошер қабиласи ҳақида шундай деди:
“Ўғиллар орасида Ошер энг баракалисидир,
Ака–укалари уни афзал кўрсин,
Оёғи зайтун мойида бўлсин.
25Тамбалари темиру бронзадан бўлсин,
Умри қанча узоқ бўлса, кучи шунча кўп бўлсин.”
Мусо Исроил халқига шундай деди:
26“Эй азизим Исроил, Худойинга ўхшагани йўқ,
У салобат билан булутларни эгарлайди,
Сенга ёрдам бергани осмондан учиб келади,
27Қадимдан бор бўлган Худо сенинг паноҳингдир,
Унинг абадий қўллари сени тутиб туради.
У душманларингни олдингдан ҳайдайди,
Сенга: ‘Уларни қириб ташла!’ деб айтади.
28Эй Исроил, хавф–хатарсиз яшайсан,
Ёқуб хонадони, осойишта бўласан.
Сенинг еринг дон ва шаробга бойдир,
Юртингга осмондан шудринг тушади.
29Эй Исроил, сен бахтлисан!
Ким сенга ўхшар?!
Сен Эгамиз қутқарган халқсан.
Сени асрайдиган қалқонинг,
Шонли қиличинг Эгамиздир.
Олдингда душманларинг тиз чўкади,
Сен эса уларнинг белини эзасан.”
34–БОБ
Мусонинг ўлими
1Мусо Мўаб текислигидан Наво тоғининг чўққисига чиқди. Наво тоғи Ерихо шаҳрининг шарқида жойлашган Фисгах тоғ чизмасининг энг баланд жойи эди. У ердан Мусога Эгамиз бутун ўлкани кўрсатди: шимолдаги Дан шаҳригача чўзилган бутун Гилад ерини,
2ҳамма Нафтали ерларини, Эфрайим ва Манаше ерларини, Ўрта ер денгизигача чўзилган бутун Яҳудо ерларини,
3Нагав чўли ва текисликни. Бу текислик Зўвар шаҳридан то пальмалар шаҳри бўлмиш Ерихогача чўзилган эди.
4Эгамиз Мусога деди:
— Мен Иброҳим, Исҳоқ, Ёқубга, сенинг авлодингга бераман, деб қасам ичиб айтган юрт мана шудир. Мана, бу юртни ўз кўзинг билан кўрдинг, лекин у юртга кирмайсан.
5Эгамиз айтганидай, Унинг қули Мусо ўша ерда, Мўаб юртида вафот этди.
6Эгамиз уни Мўабда, Байт–Пиёр шаҳрининг яқинидаги бир водийда дафн қилди. Мусо дафн қилинган жойни ҳозиргача ҳеч ким билмайди.
7Мусо вафот этганда 120 ёшда эди. Лекин кўзларининг нури ҳали сўнмаган эди, ғайрати йўқолмаган эди.
8Исроил халқи Мўаб текисликларида Мусо учун ўттиз кун аза тутди. Мусо учун аза кунлари тамом бўлди.
9Мусо ўлимидан олдин Ёшуага қўл қўйиб, уни йўлбошчи қилиб тайинлаган эди. Нун ўғли Ёшуани Худо донолик руҳи билан тўлдирди. Исроил халқи Ёшуага бўйсунди, Эгамиз Мусога буюрганларнинг ҳаммасини улар қилди.
10Исроилда Мусога ўхшаган пайғамбар бошқа чиқмади. Эгамиз Мусо билан юзма–юз гаплашар эди.
11Эгамиз уни Миср юртида фиръавнга, унинг аъёнлари ва бутун халқига аломату мўъжизалар кўрсатиш учун юборган эди.
12Мусо бутун Исроил халқи олдида буюк қудрату ҳайбатли ишларни намоён қилганди.
ЁШУА
Кириш
Ёшуа китоби Исроил халқининг Худо уларга бераман, деб ваъда қилган юртни эгаллаши ҳақида ҳикоя қилади. Ўша юрт Канъон, деб аталарди. Бу китоб ўз номини ҳикоянинг қаҳрамони Нун ўғли Ёшуадан олган. Мусонинг ўлимидан кейин Ёшуа Исроил халқининг йўлбошчиси қилиб тайинланган эди.
Ёшуа китоби икки қисмга бўлинган. Биринчи қисмда (1-12–боблар) Исроил халқи Канъондаги кўп шаҳар ва қишлоқларни босиб олишига Худонинг Ўзи ёрдам беради. Баъзан У мўъжизалар орқали мадад беради. Масалан, Ерихо шаҳри учун бўлган жангда Худо мана шу шаҳарнинг деворларини бузиб, ер билан яксон қилади (6:20). Кейинроқ эса Гивон шаҳри учун бўлган жангда Худо осмондан йирик дўл ёғдириб, душман жангчиларини эзиб ташлайди. Ундан кейин Худо қуёшни бир жойда тўхтатиб қўяди. Исроил халқи эса бундан фойдаланиб, кун ботгунга қадар анчагина душман жангчиларини ушлаб ўлдиради (10:1-15).
Аммо Исроил халқи, фақатгина Эгамиз Худога сажда қилиб, Унинг амрларини бажарамиз, деб берган ваъдасини бузгандан сўнг, Худо уларга ёрдам беришни рад қилади. Масалан, Ай шаҳри учун бўлган жангда Исроил халқи мағлуб бўлди, чунки Исроил халқи Худо билан қилган аҳдини бир киши бузган эди (7:1-12).
Бу китобнинг иккинчи қисми (13-24–боблар) Исроил қабилаларининг ҳар бири қандай қилиб ўз ерини олганини тасвирлайди. Исроил халқи Иордан дарёсининг шарқидаги ерларни босиб олади. Мана шу ер Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярмига бўлиб берилади. Лекин энди улар бошқа қабилаларга Иордан дарёсининг ғарбидаги Канъон юртининг қолган жойларини босиб олишларига ёрдам бериши керак эди. Иордан дарёсининг ғарбида Яҳудо, Эфрайим ва Манаше қабиласининг бошқа ярми ўз ерларини тезгина қўлга киритадилар. Юртнинг қолган жойлари эса қисмларга бўлинади. Исроил халқининг вакиллари у ерларни текшириб чиқади. Қолган қабилаларнинг ҳар бирига қайси қисмни беришни Ёшуага Худо кўрсатади. Леви қабиласи Худога хизмат қилиш учун ажратиб олинган эдилар, шунинг учун улар бошқа қабилаларга ўхшаб у ердан улуш олмади. Юртдан улуш бериш ўрнига, бу қабилага бутун юрт бўйлаб яшаши учун шаҳар, қишлоқлар берилди.
Китобнинг охирида Ёшуа икки марта Худонинг Исроил халқига қанчалик яхшилик қилгани ҳақида сўзлайди. Шундан кейин эса Ёшуа уларни чорлаб шундай даъват қилади: “Энди Эгамиздан қўрқинг, Унга содиқ бўлиб, доимо чин дилдан хизмат қилинг.” (24:14)
1–БОБ
Худо Ёшуага Канъон ерларини босиб олишни буюради
1Эгамиз Ўзининг қули Мусо вафотидан кейин Мусонинг ёрдамчиси Ёшуага шундай деди:
2“Менинг қулим Мусо вафот этди. Энди ҳаммангиз — бутун Исроил халқи Мен сизларга бераётган юртга кириш учун Иордан дарёсидан ўтишга тайёрланинглар
[1].
3Мусога ваъда берганимдай, оёғингиз теккан ҳамма жойни сизларга бераман.
4Жанубдаги саҳродан шимолдаги Лубнонгача, шарқдаги буюк Фурот дарёсидан ғарбдаги Ўрта ер денгизигача
[2] бўлган жойлар, Хет халқининг ҳамма ерлари
[3] сизнинг юртингиз бўлади.
5Эй, Ёшуа, бир умр ҳеч ким сенга бас кела олмайди. Мусо билан бўлганимдай, сен билан ҳам бирга бўламан. Сени тарк этмайман, ҳеч қачон ташлаб кетмайман.
6Дадил ва ботир бўл, Исроил халқининг ота–боболарига, сизларга мана шу юртни бераман, деб ваъда қилганман, улар бу ерларни олиб, эга бўлишига сен бош бўласан.
7Дадил ва ботир бўлишинг керак, Мен қулим Мусо орқали буюрган қонунларнинг ҳаммасини битта қолдирмай бажаргин, борган жойингда ишларинг ўнгидан келиши учун бу қонунлардан ўнгга ҳам, чапга ҳам оғма.
8Таврот китобида
[4] ёзилганлар тилингдан тушмасин, уларни битта қолдирмай бажаришинг учун кечаю кундуз улар ҳақида фикр юритгин. Шунда ишларинг юришиб, ўнгидан келади.
9Амр қиламан, дадил ва ботир бўл, ваҳимага тушма, қўрқма, қаерга борсанг ҳам, Мен, Эганг Худо, сен билан бирга бўламан.”
Ёшуанинг халққа берган буйруқлари
10Шундан кейин Ёшуа Исроил қабилаларининг назоратчиларига шундай деб буюрди:
11— Қароргоҳ бўйлаб юриб, халққа қуйидаги гапларни айтинглар: “Озиқ–овқатларингизни тайёрланглар, чунки уч кундан кейин Эгангиз Худо сизга бераётган юртга эгалик қилиш учун Иордан дарёсидан ўтасизлар.”
12Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярмига
[5] Ёшуа шундай деди:
13— Эгамизнинг қули Мусонинг амр қилиб айтган сўзларини эсланг
[6]. У сизларга: “Эгангиз Худо сизларга осойишталик бериб, мана шу ерларни берди”, — деб айтган эди.
14Хотинларингиз, болаларингиз, мол–қўйларингиз Мусо сизларга берган ерда — Иорданнинг мана шу шарқ томонида қолади. Орангиздаги барча қуролланган жасур жангчилар эса биродарларингизнинг олдида бориб, Иордан дарёсидан ўтади.
15Биродарларингиз ҳам Эгангиз Худо бераётган юртни эгалламагунча, жасур жангчиларингиз уларга ёрдам беради. Эгамиз биродарларингизга ҳам сизга бергандай осойишталик бергандан кейингина Эгамизнинг қули Мусо сизларга берган Иорданнинг шарқидаги ўз ерингизга қайтиб, жойлашасизлар.
16Улар Ёшуага шундай деб жавоб беришди:
— Сиз буюрган ҳамма нарсани қиламиз, қаерга юборсангиз борамиз.
17Ҳамма нарсада Мусога қандай итоат қилган бўлсак, сизга ҳам шундай итоат қиламиз. Эгангиз Худо, Мусо билан бўлганидек, сиз билан бирга бўлсин!
18Сизнинг айтган сўзларингизга қарши чиққанлар, бирорта буйруғингизга бўйсунмаганларнинг жазоси ўлимдир. Сиз фақат дадил ва ботир бўлинг.
2–БОБ
Ёшуа Ерихога айғоқчиларни юборади
1Ёшуа Шитимдаги қароргоҳдан
[7] икки кишини яширинча айғоқчи қилиб юборди. Юборишдан олдин уларга: “Бориб, Канъон юртини, айниқса Ерихо шаҳрини
[8] яхшилаб кўриб келинглар”, — деди. Улар Ерихога кетишди. Бориб, Раҳоба исмли бир фоҳишанинг уйига кириб, ўша ерда тунаб қолишди.
2Ерихо шоҳига: “Бугун кечқурун Исроил халқидан бир нечтаси бутун юртимизни текшириш учун келишибди”, — деган хабар етиб борди.
3Шунда шоҳ Раҳобага хабар юбориб: “Юртимизни текширишга келган кишилар сенинг уйингга кирибди. Энди уларни ташқарига олиб чиқ”, деб буюрди.
4Лекин аёл ўша кишиларни яшириб қўйган эди. У шоҳнинг одамларига шундай деди: “Тўғри, ўша кишилар меникига келган эди, лекин уларнинг қаердан келганини билмагандим.
5Кеч тушиб, шаҳар дарвозаси ёпилишидан олдин улар чиқиб кетишди. У кишилар қаерга кетганини билмайман. Агар тез орқасидан борсангиз, уларни ушлашингиз мумкин.”
6Аслида Раҳоба уларни томга олиб чиқиб, қурисин, деб ёйилган зиғир боғламлари тагига яшириб қўйган эди.
7Шоҳнинг одамлари шаҳардан чиқиб кетиши биланоқ, шаҳар дарвозаси ёпилди
[9]. Улар айғоқчиларни қидириб, Иордан дарёсининг кечув жойигача боришди.
8Айғоқчилар ухлашга ётишдан олдин Раҳоба томга чиқиб,
9уларга шундай деди: “Эгангиз бизнинг юртимизни сизларга берганлигини биламан. Бутун халқимиз билан сизлардан қўрқиб қолганмиз. Шу ерда яшайдиганларнинг ҳаммаси сизлар ҳақингизда эшитиб ваҳимага тушган.
10Биз эшитдик, сизлар Мисрдан чиққанингиздан кейин Эгангиз олдингизда Қизил денгиз
[10] сувларини қуритибди, Иорданнинг шарқ томонидаги Амор халқининг шоҳлари Ўг ва Сихўнга нима қилганингизни, уларнинг одамларини бутунлай қириб ташлаганингизни
[11] ҳам эшитдик.
11Бу воқеалар ҳақида эшитишимиз билан юракларимиз орқага тортиб кетди, сизларни деб ҳар биримизнинг жасоратимиздан асар ҳам қолмади. Чунки Эгангиз Худо ҳам осмонда, ҳам ерда Худодир.
12Мен сизларга марҳамат кўрсатдим. Энди шунинг учун Эгангиз ҳақи қасам ичиб, сенинг оилангга ҳам меҳрибонлик қиламиз, деб кафолат беринг.
13Мана шу кафолат ота–онам, ака–ука, опа–сингилларим ва уларга қарашли бўлганларни сақлаб қолишингизни, бизни ўлимдан қутқаришингизни билдирсин.”
14Айғоқчилар унга шундай дейишди: “Сизларга бирор нарса бўлса, Худо жонимизни олсин. Агар биз ҳақимизда ҳеч кимга айтмасанг, Эгамиз бизга шу ерни берганда сен ва сенинг оилангга берган ваъдамизда туриб, марҳамат кўрсатамиз.”
15Раҳобанинг уйи шаҳар деворларига тақалиб қурилганлиги учун
[12], деразаси шаҳардан ташқарига қараб турар эди. Раҳоба мана шу деразадан арқон тушириб, айғоқчиларнинг қочишига ёрдам берди.
16Улар кетишидан олдин Раҳоба: “Сизларни қуваётганлар топиб олмаслиги учун, қирларга боринглар. Ўша ерда уч кун яширининглар. Улар қайтиб келганидан кейин ўз йўлингизга кетаверасиз”, — деган эди.
17-18Айғоқчилар Раҳобага жавобан шундай дейишган эди: “Биз бу ерга ҳужум қилганимизда мана шу қизил арқонни биз тушадиган деразангга боғлаб, осилтириб қўйгин. Оилангдагиларнинг ҳаммаси, ота–онанг, ака–ука, қариндош–уруғларинг уйингда бўлиши керак, бўлмаса, биз сенга ичган қасамимиздан халос бўламиз.
19Бирортаси эшигингдан ташқарига, кўчага чиқса, ўз ўлимига ўзи жавобгар бўлади, биз гуноҳкор бўлмаймиз. Лекин сен билан уй ичида бўлганларга бирортаси қўл теккизса, уларнинг ўлимига биз жавобгар бўламиз.
20Лекин мабодо биз ҳақимизда бировга оғиз очсанг, сен бизга ичтирган қасамдан халос бўламиз.”
21Раҳоба: “Сизлар нима десангиз шундай бўлсин”, деган сўзлар билан айғоқчиларни чиқариб юборди. Улар ўз йўлларига кетишди. Кейин у қизил арқонни деразасига боғлаб қўйди.
22Ўша айғоқчилар бориб, қирларда уч кун, уларни излаб юрганлар қайтгунча туришди. Уларни қувиб кетганлар йўл бўйидаги ҳамма жойларни излаб ҳам ҳеч кимни топа олмадилар.
23Айғоқчилар қирдан қайтиб тушишди. Дарёни кечиб ўтиб
[13], Ёшуанинг олдига келиб, бўлган воқеаларнинг ҳаммасини унга айтиб беришди.
24Улар Ёшуага: “Ҳақиқатан ҳам Эгамиз бутун юртни бизнинг қўлимизга берган. У ерда яшовчиларнинг ҳаммаси бизларни деб ваҳимага тушган”, — дейишди.
3–БОБ
Исроил халқи Иордан дарёсини кечиб ўтади
1Эртасига тонгда Ёшуа бутун Исроил халқи билан бирга Шитим қароргоҳидан чиқиб, Иорданга етиб келишди. Дарёни кечиб ўтишдан олдин улар ўша ерда қароргоҳ қуришди.
2Уч кундан кейин қабила назоратчилари қароргоҳ бўйлаб юриб,
3халққа шундай дейишди: “Левируҳонийлари Эгангиз Худонинг аҳд сандиғини кўтариб кетаётганини кўрганингизда йўлга чиқасизлар. Унинг орқасидан боринглар,
4шунда борадиган йўлингизни билиб оласизлар, чунки сизлар бу йўлдан олдин юрмагансизлар. Лекин сандиқ билан сизларнинг орангиздаги масофа тахминан икки минг тирсак
[14] бўлиши керак. Орангиздаги масофа мана шундан кам бўлмасин.”
5Кейин Ёшуа халққа: “Ўзингизни покланг
[15], чунки эртага Эгамиз орамизда мўъжизалар қилади”, — деди.
6Эртасига Ёшуа руҳонийларга шундай деди: “Аҳд сандиғини олиб, халқнинг олдида юринглар.” Руҳонийлар аҳд сандиғини кўтариб, халқ олдида боришди.
7Эгамиз Ёшуага шундай деди:
— Бугундан бошлаб сени бутун Исроил халқи олдида кўкка кўтараман, шунда улар Мен Мусо билан бўлганимдек, сен билан бирга бўлишимни билишади.
8Аҳд сандиғини кўтариб борадиган руҳонийларга айтасан: “Иордан дарёсига етиб борганингиздан кейин дарёга кириб тўхтанглар.”
9Кейин Ёшуа Исроил халқига шундай деди:
— Яқинроқ келиб, Эгангиз Худонинг гапларини эшитинг.
10-11Мана, бутун олам Раббийсининг аҳд сандиғи олдингизда Иордан дарёсидан ўтади
[16]. Шундай қилиб, барҳаёт Худо сизларнинг орангизда эканлигини, Унинг Ўзи Канъон, Хет, Хив, Париз, Гиргош, Амор ва Ёбус халқларини албатта сизларнинг олдингиздан қувиб юборишини биласизлар.
12Энди Исроил халқининг ҳар бир қабиласидан биттадан, жами ўн иккита эркакни танланг.
13Бутун олам Раббийси, Эгамизнинг аҳд сандиғини кўтарган руҳонийларнинг оёқлари Иордан дарёсининг сувларига тегиши биланоқ оқим тўхтаб қолади, сув бир жойда йиғилиб туради.
14Халқ ўз чодирларини йиғиб, Иордандан ўтиш учун йўлга тушганда, аҳд сандиғини кўтарган руҳонийлар уларнинг олдида борар эди.
15Иордан суви ҳосил пайтида
[17] қирғоқларидан ҳам тошиб оқарди. Аҳд сандиғини кўтарган руҳонийлар Иорданга яқинлашди. Уларнинг оёқлари сувга тегиши биланоқ
16дарёнинг оқими тўхтаб қолди. Сув узоқда жойлашган Зоратон ёнидаги Адама шаҳри
[18] олдида йиғилиб қолди, Ўлик денгизга
[19] қуйиладиган сув эса бутунлай тўхтаб қолди. Шундан кейин халқ дарёдан ўтиб, Ерихо шаҳрининг ёнидаги ерларга борди.
17Бутун Исроил халқи қуруқ ердан юриб, Иордандан ўтиб бўлмагунча, аҳд сандиғини кўтарган руҳонийлар дарёнинг ўртасида, қуруқ ерда туришди.
4–БОБ
Исроил халқи ёдгорлик тошлари ўрнатади
1Бутун халқ Иордандан ўтиб бўлгандан кейин, Эгамиз Ёшуага шундай деди:
2— Халқнинг орасидан ўн икки кишини танлагин, ҳар бир қабиладан биттадан бўлсин.
3Уларга: “Иордан дарёсининг ўртасидан, худди руҳонийлар оёғи турган жойидан ўн иккита тош олиб, бугун кечқурун қароргоҳ қурадиган жойга олиб бориб қўйинглар, деб буюргин.”
4Ёшуа Исроил халқининг ҳар бир қабиласидан бир кишини танлади. Кейин ўша ўн икки кишини чақириб,
5уларга шундай деди: “Эгангиз Худонинг аҳд сандиғи олдига, Иорданнинг ўртасига бориб, у ердан ҳар бирингиз Исроил қабилаларининг ҳар бири учун биттадан тош олинглар. Уларни елкангизда кўтариб, қароргоҳга олиб боринглар.
6Бу тошлар сизларга эсдалик бўлиб қолади. Вақти келиб, фарзандларингиз сизлардан, бу тошлар нимани билдиради, деб сўраганда,
7уларга Эгамизнинг аҳд сандиғи Иордан дарёсидан ўтаётганда, дарёнинг сувлари тўхтаб қолганини айтиб берасизлар. Бу тошлар сизларга умрбод ёдгорлик бўлиб қолади.”
8Исроил халқидан танланган кишилар Ёшуа уларга буюргандай қилишди. Эгамиз Ёшуага айтгандай, улар Иорданнинг ўртасидан ҳар бир Исроил қабиласи учун биттадан тош, жами ўн иккита тош олиб, ўзлари билан ўша куни қароргоҳ қурилган жойга олиб бориб қўйишди.
9Иорданнинг ўртасига, аҳд сандиғини кўтарган руҳонийлар турган жойга Ёшуа бир ёдгорлик қурдирди. Бу ёдгорлик ҳам ўн иккита тошдан қурилди. Ўша тошлар бугунгача
[20] ўша ердадир.
10Эгамиз Ёшуага, халққа айтгин, деб амр қилганларининг ҳаммаси содир бўлмагунча сандиқни кўтарган руҳонийлар Иорданнинг ўртасида турдилар. Ёшуага Мусо мана шу йўл–йўриқларни кўрсатган эди. Халқ тез–тез дарёдан ўтди.
11Ҳамма дарёдан ўтиб бўлгандан кейин, бутун халқ қараб турар экан, Эгамизнинг аҳд сандиғи ва руҳонийлар дарёдан ўтди.
12Мусо буюргандай
[21], Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласи ярмининг
[22] эркаклари ҳам қуролланиб, дарёдан ўтган эдилар. Улар Исроил халқининг олдинги сафларида эдилар.
13Жангга тайёр ўша қирқ мингга яқин киши Эгамиз ҳузурида Ерихо ёнидаги текисликка ўтди.
14Эгамиз ўша куни қилган ишлари билан Исроил халқининг кўзи олдида Ёшуанинг номини юксалтирди
[23]. Улар бутун умри давомида Мусони қандай ҳурмат қилган бўлсалар, Ёшуани ҳам шундай ҳурмат қилдилар.
15Ўшанда Эгамиз Ёшуага шундай деган эди:
16“Аҳд сандиғини
[24] кўтарган руҳонийларга, Иордандан чиқинглар, деб буюргин.”
17Шунда Ёшуа руҳонийларга: “Иордандан чиқинглар”, — деб буюрган эди.
18Эгамизнинг аҳд сандиғини кўтарган руҳонийлар Иорданнинг ўртасидан чиқишди. Уларнинг оёқлари қуруқ ерга тегиши билан Иорданнинг суви яна олдингидай қирғоқларидан тошиб оқа бошлади.
19Халқ биринчи ойнинг
[25] ўнинчи кунида Иордандан ўтди. Улар Ерихо шаҳрининг шарқидаги Гилгал деган жойда
[26] қароргоҳ қуришди.
20Улар Иордандан олган ўн иккита тошни Ёшуа Гилгалда ўрнатиб,
21Исроил халқига шундай деди:
— Вақти келиб, фарзандларингиз сизлардан: “Бу тошлар нимани билдиради?” деб сўраса,
22сизлар шундай жавоб берасизлар: “Исроил халқи мана шу ерда қуруқ ердан юриб Иордандан ўтди.
23Эгамиз Худо биз ўтишимиз учун Қизил денгизни
[27] қуритгандай, бу ерда ҳам биз ўтиб бўлмагунимизча Иорданнинг сувларини қуритган эди.
24Ер юзидаги барча халқлар Эгамизнинг қудратли эканини билиши ҳамда сизлар Худойингиз — Эгамиздан бир умр қўрқишингиз учун шундай қилган эди.”
5–БОБ
1Исроил халқи Иордан дарёсидан ўтиб бўлгунча, Эгамиз улар учун дарёнинг сувини қуритган эди. Иорданнинг ғарбидаги Амор шоҳлари ва Ўрта ер денгизи ёнидаги Канъон шоҳлари бу ҳақда эшитиб, жуда қўрқиб кетишди. Исроил халқини деб уларнинг жасоратидан асар ҳам қолмади.
Гилгалдаги суннат
2Ўша пайтда Эгамиз Ёшуага шундай деди: “Тошдан пичоқлар ясаб
[28], Исроил халқининг бу янги авлодини суннат қилинглар
[29].”
3Ёшуа тошдан пичоқлар ясатиб, уларни Гивот–Харилўт
[30] деган жойда суннат қилдирди.
4Ёшуа суннат қилганининг сабаби қуйидагичадир: Мисрдан чиққан, жангга яроқли эркакларнинг ҳаммаси саҳрода юрганда ўлган эди.
5Мисрдан чиққанларнинг ҳаммаси суннат қилинган бўлса–да, саҳрода юрган пайтда туғилганлар суннат қилинмаган эди.
6Эгамизга итоат қилмаган, Мисрдан чиққанда жангга яроқли бўлган наслнинг ҳаммаси ўлмагунча Исроил халқи қирқ йил саҳрода саргардон бўлиб юрди. Эгамиз уларга: “Мен ота–боболарингизга ваъда қилиб, сизларга бераман, деган сут ва асал оқиб ётган юртни
[31] ҳеч қачон кўрмайсизлар”, деб қасам ичган эди.
7Мисрдан чиққанларнинг ўрнига Эгамиз уларнинг фарзандларини дунёга келтирди. Ўша янги авлод йўлда суннат қилинмаган эди. Мана шунинг учун Ёшуа уларни суннат қилди.
8Ҳамма эркаклар суннат қилингандан кейин, тузалгунча қароргоҳда қолдилар.
9Эгамиз Ёшуага: “Бугун мен сизлардан Мисрдаги қуллик шармандалигини олиб ташладим”, — деди. Шунинг учун ўша жой бугунгача Гилгал
[32], деб аталади.
10Исроил халқи Гилгалда турган пайтларида ойнинг ўн тўртинчи кунида
[33] кечқурун Ерихо ёнидаги текисликда Фисиҳ зиёфатини нишонладилар.
11Айнан Фисиҳ зиёфатидан кейинги кун эса улар ўша ердан чиққан ҳосилдан пиширилган хамиртурушсиз нон
[34] ва ўша ҳосилдан олинган қовурилган дон едилар.
12Исроил халқи ўша юртда етиштирилган ҳосилни еган кундан бошлаб, Худо уларга манна
[35] юбормай қўйди. Ўша йил Исроил халқи Канъон еридан олинган ҳосилни еди, улар маннани бошқа кўрмади.
Ёшуа ва қилич ушлаб турган киши
13Бир куни Ёшуа Ерихо шаҳрининг яқинида турганда қараса, ўзининг қаршисида қилич ушлаган бир киши турибди. Ёшуа унинг олдига бориб: “Сен бизникимисан ёки душман тарафдамисан?” — деб сўради.
14“Ҳеч қайсиси, — деб жавоб берди у киши, — Мен Эгамиз лашкарининг лашкарбошисиман. Мана, келдим.” Ёшуа мук тушиб, унга таъзим қилди. “Қулингизга нима буюрасиз, ҳазратим?” — деб сўради Ёшуа.
15Эгамиз лашкарининг лашкарбошиси Ёшуага шундай деди: “Оёқ кийимингни еч, сен турган ер муқаддасдир.” Ёшуа у айтгандай қилди.
Ерихо қулайди
16Ерихоликлар, Исроил халқидан қўрқиб, шаҳар дарвозаларини маҳкамлаб ёпиб, қўриқчилар қўйишди. Энди шаҳарга ҳеч ким киролмас, у ердан ҳеч ким чиқолмас ҳам эди.
6–БОБ
1Эгамиз Ёшуага шундай деди: “Мана, Ерихо шаҳрини шоҳию сипоҳлари билан бирга сенинг қўлингга бердим.
2Шаҳар атрофини барча жангчилар билан бир марта айлангин. Олти кун шундай қиласан.
3Еттита руҳонийаҳд сандиғининг олдида юрсин. Уларнинг қўлида биттадан қўчқор шохидан қилинган бурғу бўлсин. Еттинчи куни шаҳар атрофини етти марта айланинглар, руҳонийлар бурғуни чалиб юришсин.
4Ўша куни бурғуларнинг узоқ чалинганини эшитиши биланоқ, ҳамма бор овози билан бақирсин. Шунда шаҳарнинг деворлари қулайди, ҳамма шаҳарга ҳужум қилиб, тўғри кириб бораверади.”
5Ёшуа руҳонийларни чақириб, уларга шундай деди: “Аҳд сандиғини кўтаринглар, еттитангиз эса биттадан бурғу олиб, Эгамизнинг аҳд сандиғи олдида юринг.”
6Одамларга эса: “Бориб, шаҳарни айланинглар, қуролланган жангчиларнинг ҳаммаси Эгамизнинг сандиғи олдида борсин”, — деди.
7Ёшуа халққа буюргандай, Эгамиз олдида еттита руҳоний бурғуларни чалиб боришар, Эгамизнинг аҳд сандиғи эса уларнинг орқасидан борарди.
8Қуролланган кишилар бурғу чалаётган руҳонийлар олдидан боришди, сандиқнинг орқасидан эса қоровуллар бўлинмаси борди. Бурғулар тўхтамай чалиниб турар эди.
9Ёшуа халққа шундай деган эди: “Мен айтмагунимча, сизлар бақирманг, овозингизни чиқарманг. Мен сизларга, бақиринглар, деб айтган кундагина бақирасизлар.”
10Эгамизнинг сандиғи шаҳарни бир марта айланиб келди. Улар қароргоҳга қайтиб келиб, тунни ўша ерда ўтказишди.
11Ёшуа эртасига саҳарда турди, руҳонийлар яна Эгамизнинг сандиғини кўтаришди.
12Еттита бурғуни кўтарган етти руҳоний Эгамиз сандиғининг олдида боришди. Улар бурғуларни тўхтамай чалишарди. Қуролланган кишилар эса уларнинг олдида боришарди. Эгамизнинг сандиғи орқасида эса қоровуллар бўлинмаси борарди, бурғулар тўхтамай чалинаётган эди.
13Иккинчи куни ҳам улар шаҳар атрофини бир марта айланиб, қароргоҳга қайтиб келишди. Улар олти кун шундай қилдилар.
14Еттинчи куни эрта тонгда туриб, олдингидай шаҳарнинг атрофини айландилар, фақат ўша куни етти марта айланишди.
15Еттинчи марта айланаётганда, руҳонийлар бурғуни чалар экан, Ёшуа одамларга шундай деди: “Бақиринглар, чунки Эгамиз шаҳарни бизга берган.
16Шаҳар аҳолисию унинг ичидаги ҳамма нарса Эгамизга бағишланиб, йўқ қилинсин
[36]. Фақат фоҳиша Раҳоба ва унинг уйидагиларнинг ҳаммаси тирик қолади, чунки у биз юборган айғоқчиларни яширган эди.
17Сизлар эса Эгамизга бағишланган нарсаларнинг ҳеч бирига яқинлашманг, яна ўша нарсаларни олиб, ўзингиз ҳам ҳалок бўлманг. Исроил халқининг қароргоҳига кулфат келтирманг, қароргоҳ вайрона бўлмасин.
18Лекин барча олтин, кумуш, ҳамма бронза ва темирдан ясалган идишлар Эгамизга бағишланган. Улар Эгамизнинг хазинасига келтирилсин.”
19Руҳонийлар бурғуларни чалдилар. Халқ бурғу товушини эшитиши биланоқ баланд овоз билан бақирган эди, бутун шаҳар деворлари қулаб тушди. Исроил жангчилари турган жойларидан тўғри шаҳарга кириб, унга ҳужум қилишди. Исроил жангчилари шаҳарни қўлга киритишди.
20Улар шаҳардаги ҳаммани, эркагу аёлларни, ёшу қариларни, мол–қўй, эшакларни — бутун жонзотни қириб ташладилар.
21Ёшуа ўша ерни текшириб келган икки кишига айтди: “Фоҳишанинг уйига боринглар. Ичган онтингизга амал қилиб, у билан уйидагиларнинг ҳаммасини олиб чиқинг.”
22Айғоқчи бўлган кишилар бориб, Раҳобани, унинг ота–онасини, ака–укаларини, ҳамма қариндошларини шаҳардан олиб чиқиб, уларни Исроил қароргоҳининг ёнига, хавфсиз жойга келтирдилар
[37].
23Исроил жангчилари шаҳарни унинг ичидаги бор нарсаси билан ёндириб ташладилар. Фақат олтин, кумуш, бронза ва темирдан ясалган идишларни Эгамиз уйининг
[38] хазинасига келтирдилар.
24Фоҳиша Раҳоба ва унинг ҳамма қариндошларини Ёшуа сақлаб қолди, чунки Ёшуа Ерихони текшириб келиш учун юборган айғоқчиларни у яширган эди. Унинг хонадони ўшандан бери Исроилда яшайди
[39].
25Кейин Ёшуа қасам ичиб, қуйидагиларни айтди:
“Ерихо шаҳрини қайта қурмоқчи бўлган,
Эгамиз олдида лаънати бўлар!
Ўз тўнғич ўғлининг жони эвазига шаҳар пойдеворин қўяр,
Кенжа ўғлининг жони эвазига дарвозалар ўрнатар!”
[40]
26Эгамиз Ёшуа билан бирга эди. Ёшуанинг шуҳрати бутун юртга тарқалди.
7–БОБ
Охуннинг гуноҳи
1Аммо Исроил халқи бағишланган нарсалар
[41] ҳақида Эгамиз берган амрни бузди. Охун исмли бир киши бағишланган нарсаларнинг бир нечтасини олган экан. Охун Яҳудо қабиласидан бўлиб, Зерах уруғидан бўлган Зимрининг
[42] невараси, Кармининг ўғли эди. Эгамиз Исроил халқидан қаттиқ ғазабланди
[43].
2Шу орада Ёшуа бир неча кишини танлаб, уларга: “Бориб, Ай шаҳрини
[44] текшириб келинглар”, — деди. Ай шаҳри Байтилнинг шарқида, Байт–Обун яқинида жойлашган эди. Улар бориб, текширдилар.
3Қайтиб келиб, Ёшуага: “Ҳаммамиз боришимиз шарт эмас, икки — уч мингта одам чиқиб ҳужум қилса, бас. Ай аҳолисининг сони кам, шунинг учун бутун халқ у ерга бориб овора бўлмасин”, — дедилар.
4Шундай қилиб, уч мингтача одам у ерга чиқди, лекин улар Ай аҳолисининг олдига тушиб қочдилар.
5Айликлар шаҳардан чиқиб, Исроил жангчиларини тош қазиладиган жойгача
[45] қувиб бордилар. Қир ён бағрида ўттиз олтитача Исроил одамларини ўлдирдилар. Бу ҳодисадан кейин бутун Исроил халқининг юраги орқага тортиб кетди.
6Шунда Ёшуа билан Исроил оқсоқоллари қайғудан кийимларини йиртиб, бошларига тупроқ сочдилар. Эгамизнинг сандиғи олдида ерга мук тушишди–да, кечгача шу ҳолда қолишди.
7Ёшуа шундай деди: “Эй, Эгамиз Раббий! Нима учун бу халқни Иордан дарёсидан олиб ўтдинг? Наҳотки бизларни Амор халқининг қўлига бериб, йўқ қилиш учун шундай қилган бўлсанг?! Биз Иорданнинг нариги томонида қолаверсак бўлмасмиди?!
8Эй, Раббий, яна нима ҳам дердим, мана, Исроил халқи душманларининг олдига тушиб қочди.
9Энди Канъон халқлари ва мана шу ерлар аҳолисининг ҳаммаси бу ҳақда эшитиб бизни қуршаб оладилар. Номимизни ер юзидан ўчириб юборадилар. Шундай бўлса, улуғворлигингни қандай қилиб кўрсатасан?”
10Эгамиз Ёшуага деди: “Ўрнингдан тур! Нима учун мук тушиб ётибсан?
11Исроил халқи гуноҳ қилди, улар билан қилган аҳдимни бузди. Улар Менга бағишланган нарсалардан ўғирлаб олишди. Бунинг устига, алдаб, ўғирланган нарсаларни ўзларининг нарсалари орасига яшириб қўйдилар.
12Шунинг учун Исроил халқи душманларига бас кела олмайди. Чунки уларнинг ўзи ҳам йўқ қилинадиган, Менга бағишланган нарсадай бўлиб қолган. Энди улар душманларига мағлуб бўлиб қочиб юрадилар. Орангиздаги бағишланган нарсаларни йўқ қилмасангиз, Мен сизлар билан бирга бўлмайман.
13Энди Исроил халқини покла. Уларга шундай дегин:
— Ўзингизни эртанги кун учун тайёрлаб, покланг. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: “Эй, Исроил, орангизда Менга бағишланган нарсалар бор. Орангиздаги шу нарсаларни олиб ташламагунингизча, душманларингизга бас кела олмайсиз.”
14Шунинг учун эрталаб барча қабилалар бирма–бир келишади. Эгамиз бир қабилани танлайди
[46]. Ана шу қабиланинг уруғлари ҳам бирма–бир келади. Эгамиз улар орасидан бир уруғни танлайди. Ўша уруғ оилалари бирма–бир келишади. Эгамиз бир оилани танлайди. Ўша оила аъзолари бирма–бир келади.
15Лаънатланган нарсаларни олган одамни Эгамизнинг Ўзи кўрсатади. Ўша одам бор нарсаси билан оловда ёндирилади, чунки у Эгамиз билан қилинган аҳдни бузиб, Исроилда ақл бовар қилмайдиган иш қилди.”
16Шундай қилиб, эртаси куни тонгда, Ёшуанинг буйруғига кўра, Исроил қабилалари бирма–бир Худонинг ҳузурига келишди. Эгамиз Яҳудо қабиласини танлади.
17Энди Яҳудо қабиласининг уруғлари бирма–бир келди, шунда Зерах уруғи танланди. Зерах уруғининг оилалари бирма–бир келганда Зимри оиласи танланди.
18Зимри оила аъзолари бирма–бир келишди, Карми ўғли Охун танланди. У Яҳудо қабиласидан бўлиб, Зерах уруғидан бўлган Зимрининг невараси эди.
19Ёшуа Охунга шундай деди: “Ўғлим, ҳақиқат айтаман, деб Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг номи билан қасам ич, гуноҳингни тан олгин. Нима қилганингни яширмай менга айтиб бер.”
20Охун Ёшуага шундай жавоб берди: “Ҳа, тўғри. Исроил халқининг Худоси — Эгамизга қарши гуноҳ қилган менман.
21Ўша куни ўлжа орасида Шинардан
[47] келтирилган чиройли тўнни, 500 мисқол
[48] кумуш ва оғирлиги 125 мисқол
[49] келадиган бир бўлак тиллани кўриб қолдим. Кўнглим тусаб, уларни олдим. Уларни чодиримнинг ичида ернинг тагига кўмиб қўйганман, кумуш энг тагида.”
22Ёшуа бир нечта одамни юборди. Улар чодирга югуриб бориб қарашса, у нарсалар ростдан ҳам ўша ерда яширилган экан. Уларнинг энг тагида кумуш бор эди.
23Улар нарсаларни чодирдан олиб, Ёшуа ва бутун Исроил халқига олиб келишди. Улар нарсаларни Эгамиз олдига ёйиб қўйишди.
24Кейин Ёшуа ва бутун Исроил халқи Зерах ўғли Охунни ўғирланган кумуш, тўн, тилла бўлаги ҳамда ўғил–қизлари, мол–қўйлари, эшаклари, чодирию бор нарсаси билан бирга Охор сойлигига олиб боришди.
25Ёшуа: “Бошимизга роса ҳам кулфат келтирдинг–ку. Мана энди, бугун Эгамиз сенинг бошингга ҳам кулфат келтиради”, — деди. Бутун Исроил халқи Охунни ва унинг оиласини тошбўрон қилиб ўлдирди–да, уларнинг жасадларини оловда куйдирди.
26Кейин уларнинг устига катта бир тош уюми тўпладилар, тошлар бугунгача ўша ердадир. Шунинг учун ушбу ер ўша пайтдан бери Охор
[50] сойлиги, деб аталади. Шундан кейин Эгамиз ғазабидан тушди.
8–БОБ
Ай шаҳрининг мағлубияти ва вайрон қилиниши
1Эгамиз Ёшуага айтди: “Қўрқма, ваҳимага тушма, барча жангга яроқли эркакларни бошлаб, Ай шаҳрига боргин. Мана, Ай шоҳини унинг халқи, шаҳри ва ери билан бирга сенга берганман.
2Ерихо ва унинг шоҳини нима қилган бўлсангиз, Ай ва унинг шоҳини ҳам худди шундай қиласизлар. Фақат шаҳардаги мол–мулкларни ва мол–қўйларни ўзингизга ўлжа қилиб олсангиз бўлади. Шаҳарнинг орқасида пистирма қўйинглар.”
3Ёшуа ва ҳамма жангга яроқли эркаклар Айга ҳужум қилишга тайёрланишди. Ёшуа ўз лашкари орасидан ўттиз минг жангчини танлаб олди. Тунда жўнатаётиб,
4уларга шундай буйруқ берди:
— Бориб, шаҳарнинг орқасида пистирма қуринг, шаҳардан узоққа борманг, ҳаммангиз сергак бўлиб туринг.
5Мен одамларим билан шаҳарга яқинлашаман. Улар бизга қарши чиққанда, олдингидай биз улардан қочамиз.
6Бизни қувиб, душманлар шаҳардан анча узоқлашиб кетади. Улар ўзларича: “Душманларимиз яна олдингидай биздан қочяпти”, деб ўйлашади. Биз қочаётганимизда эса
7сизлар пистирмадан чиқиб, шаҳарни оласизлар. Эгангиз Худо уни сизларнинг қўлингизга беради.
8Шаҳарни олганингиздан кейин Эгамиз буюргандай, уни ёндирасизлар. Мана шу буйруқларни ижро этинг.
9Шу сўзлар билан Ёшуа уларни жўнатиб юборди. Улар Айнинг ғарбида — Ай ва Байтил оралиғида пистирма қўйиб, ўша ерда кутиб ётдилар. Ўша тунни Ёшуа қароргоҳда ўтказди.
10Эртаси куни, тонг пайти Ёшуа жангчиларини бир жойга йиғиб, қабилаларнинг бошлиқлари билан бирга уларни Айга бошлаб борди.
11Барча жангга яроқли кишилар у билан кетди. Улар шаҳарга яқинлашиб, Айнинг шимолида қароргоҳ қуришди. Ай ва уларнинг орасида жарлик бор эди.
12Ёшуа беш мингга яқин одамни Айнинг ғарбидаги, Ай ва Байтил шаҳарларининг оралиғида пистирма қўйишга юборди.
13Шундай қилиб, жангчилар жанговар ҳолатга келтирилди. Уларнинг асосий қисми шаҳарнинг шимолида, қоровуллар бўлинмаси эса шаҳарнинг ғарбида эди. Ёшуа эса ўша тунни жарликда ўтказди.
14Буни кўрган Ай шоҳи эртаси куни тонгда шошилиб, бутун лашкари билан Иордан водийси
[51] рўпарасидаги бир жойга Исроил халқи билан жанг қилишга борди. Аммо у шаҳарнинг орқасида ўзига қарши пистирма қўйилганини билмас эди.
15Ёшуа ва бутун Исроил лашкари ўзларини енгилаётгандай кўрсатиб, саҳро тарафга
[52] қочишди.
16Ёшуа ва Исроил қўшинини қувиш учун Ай шаҳридаги барча эркаклар чақирилди. Улар Ёшуа ва Исроил лашкарини қувиб, шаҳардан анча узоқлашиб кетишди.
17Ай ва Байтилда Исроил лашкарини қувиш учун чиқмаган бирорта ҳам эркак қолмади. Шаҳарни қўриқлашга ҳеч кимни қолдирмай, Исроил лашкарини таъқиб қилдилар.
18Эгамиз Ёшуага шундай деди: “Қўлингдаги найзани Ай томонга узат, ўша шаҳарни сенинг қўлингга бераман.” Ёшуа қўлидаги найзасини шаҳар томонга узатди.
19У қўлини узатиши биланоқ пистирмада яшириниб ўтирган жангчилар тезда туриб олдинга югурдилар. Улар шаҳарга киришди. Шаҳарни қўлга олиб, дарров унга ўт қўйишди.
20Ай лашкари орқага қараса, ёнаётган шаҳарнинг тутуни кўкка кўтариляпти. Улар на у ёққа, на бу ёққа қоча олардилар, чунки саҳрога қочган Исроил лашкари энди орқага бурилиб, уларга қарши чиққан эди.
21Ёшуа ва бутун Исроил лашкари шаҳардан тутун чиқаётганини кўриб, пистирмадагилар шаҳарни олганини билишди. Шунда улар орқага бурилиб, Ай шаҳрининг одамларига ҳужум қилдилар.
22Исроил лашкарининг шаҳардагилари ҳам Ай одамларига қарши чиқишди. Шундай қилиб, Исроил лашкари уларни у томондан ҳам, бу томондан ҳам қуршаб олишган эди. Исроил лашкари уларнинг ҳаммасини қириб ташлади. Ҳеч ким тирик қолмади, бирортаси ҳам қочиб кета олмади.
23Аммо Ай шоҳини тириклигича ушлаб, Ёшуанинг ҳузурига олиб келишди.
24Исроил лашкари шаҳар ташқарисида — саҳрода бутун Ай қўшинини қириб ташлашди. Уларнинг ҳаммаси ҳалок бўлгандан кейин Исроил лашкари Айга бориб, у ерда қолганларнинг ҳаммасини йўқ қилди.
25Ўша куни бутун Ай аҳолиси, ҳаммаси бўлиб ўн икки мингта эркак ва аёл ҳалок бўлди.
26Айда яшовчиларнинг ҳаммаси йўқ қилинмагунча
[53], Ёшуа найза ушлаган қўлини туширмади.
27Эгамиз Ёшуага буюргандай, Исроил лашкари фақатгина мол–қўй ва шаҳар аҳолисининг мол–мулкини ўзларига ўлжа қилиб олди.
28Ёшуа Ай шаҳрини ёндириб юборди. Ўша шаҳар бугунги кунгача
[54] вайрон бўлиб ётибди.
29Ай шоҳини эса қатл эттириб, жасадини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқтирди. Унинг жасади кечгача ўша ерда осилиб турди. Қуёш ботгандан кейин, Исроил жангчилари Ёшуанинг буйруғига кўра, жасадни ходадан тушириб, шаҳар дарвозасининг остонасига ташладилар. Унинг устига катта тош уюми тўпладилар. Шу тош уюми бугунгача ўша ердадир.
Ёшуа Таврот китобини Эбал тоғида ўқийди
30Кейин Ёшуа Исроил халқининг Худоси — Эгамизга Эбал тоғида қурбонгоҳ қурди
[55].
31Эгамизнинг қули Мусо уларга Таврот китобида
[56] буюргандай
[57], ҳеч қандай темир асбоб ишлатмасдан, йўнилмаган тошлардан қурбонгоҳ қурди. Улар ўша қурбонгоҳда Эгамизга куйдириладиган қурбонлик ва тинчлик қурбонликлари келтирдилар.
32Ўша ерда — Исроил халқининг кўз олдида Ёшуа тошларга Мусо ёзган қонунларнинг нусхасини ёзди.
33Қабила оқсоқоллари, қабила назоратчиларию ҳакамлари қаторида бутун Исроил халқи ва уларнинг орасида яшаётган қондош бўлмаганлар ҳам Эгамиз аҳд сандиғининг қаршисида — уни кўтариб турган левируҳонийларининг олдида туришди. Халқнинг ярмиси Гаризим тоғи этагида, ярмиси Эбал тоғи
[58] этагида турарди. Эгамизнинг қули Мусо, Исроил халқини дуо қилиш вақти келганда шундай қилинглар, деб буюрган эди.
34Кейин Ёшуа Таврот китобида ёзилгандай, қонунларнинг ҳар бир сўзини, барака ва лаънатларга оид парчаларни ўқиди.
35Бутун Исроил жамоаси олдида, аёллару болалар, Исроил халқи орасида яшаётган, уларга қондош бўлмаганлар олдида, Мусо уларга буюрган қонунларни Ёшуа битта қолдирмай ўқиди.
9–БОБ
Гивонликлар Ёшуани алдашади
1Иордан дарёсининг ғарб томонида турадиган барча шоҳлар Ёшуанинг ғалабалари ҳақида эшитишган эди. Улар қирларда, қирларнинг этакларида, бутун Ўрта ер денгизи қирғоғи бўйлаб то шимолдаги Лубнонгача бўлган жойда яшайдиган Хет, Амор, Канъон, Париз, Хив ва Ёбус халқларининг шоҳлари эдилар.
2Ўша шоҳлар ўз қўшинларини бир қилиб, Ёшуа ва бутун Исроил халқига қарши жанг қилишга тўпландилар.
3Аммо Гивон
[59] аҳолиси Ёшуанинг Ерихо ва Ай шаҳарларига қилган ишлари ҳақида эшитиб,
4айёрлик билан иш тутди. Улардан бир нечтаси йўлга тайёргарлик кўриб
[60], ўз эшакларига эски хуржунлар ва эски, йиртилиб ямалган мешларни юкладилар.
5Оёқларига эски, ямалган оёқ кийимлар, устиларига эса жулдур кийимлар кийишди. Улар олган нонларнинг суви қочиб, моғор босган эди.
6Улар Гилгалдаги қароргоҳга
[61] бориб, Ёшуа ва бутун Исроил халқига:
— Биз жуда ҳам олис бир юртдан келдик, биз билан сулҳ тузинглар, — дейишди.
7Аммо Исроил халқи бу Хив халқидан бўлганларга
[62] шундай деди:
— Балки сизлар бизга яқин жойда яшарсизлар, биз қандай қилиб сизлар билан сулҳ тузамиз?
[63]
8— Шунда улар Ёшуага:
— Биз сизларнинг қулларингизмиз, — дейишди. Ёшуа эса улардан:
— Сизлар кимсизлар? Қаердан келдингиз? — деб сўради.
9Улар Ёшуага шундай деб жавоб беришди:
— Биз сизнинг қулларингизмиз, Эгангиз Худони деб жуда ҳам узоқ бир юртдан келдик. Биз сизнинг Худойингиз ҳақида эшитдик. У Мисрда нима қилганини,
10Иорданнинг шарқидаги Амор халқларининг икки шоҳига — Хашбон шоҳи Сихўн ва Аштарўтда яшаган Башан шоҳи Ўгга нималар қилганингизни эшитдик
[64].
11Шунинг учун оқсоқолларимиз ва юртимиз аҳолиси бизни сизларнинг олдингизга юбориб: “Узоқ сафарга тайёрланинглар. Исроил халқи олдига етиб боргач, бизнинг халқимиз уларга қул эканлигини айтиб, улар билан сулҳ тузиб келинглар”, деб тайинлашди.
12Мана, нонимизга қаранг, йўлга чиққанимизда иссиққина эди, энди эса суви қочиб, моғор босиб қолган.
13Мана бу шароб мешлари уларни тўлдирганимизда янги эди, энди эса қаранг, ёрилиб кетган, уст–бошимиз ва оёқ кийимларимиз ҳам йўл узоқлигидан эскириб кетди.
14Исроил оқсоқоллари уларнинг озиқ–овқатларини текшириб кўрдилар, Эгамиздан эса йўл–йўриқ сўрамадилар.
15Ёшуа улар билан тинчлик сулҳини тузди. Жамоа оқсоқоллари уларни ўлдирмасликка қасам ичиб, мана шу сулҳни маъқулладилар.
16Сулҳ тузилиб, уч кун ўтгандан кейин Исроил халқи Гивонликлар ўзларига яқин жойда яшашларини эшитиб қолишди.
17Исроил халқи йўлга чиқиб уларнинг шаҳарларига уч кунда етиб боришди. Гивон, Хафира, Берўт ва Хират–Ёрим
[65] уларнинг шаҳарлари эди.
18Аммо Исроил халқи уларга ҳужум қилмади, чунки жамоа оқсоқоллари Исроил халқининг Худоси — Эгамиз номи билан қасам ичиб, уларга ваъда беришган эди. Шунда бутун жамоа минғиллаб, оқсоқолларга нолиди.
19Оқсоқоллар жамоага шундай дедилар:
— Биз уларга Исроил халқининг Худоси — Эгамиз номи билан қасам ичиб ваъда берганмиз, энди биз уларга тегмаслигимиз керак.
20-21Майли, яшайверишсин, ичган қасамимизни бузиб, бошимизга Эгамизнинг ғазабини келтирмайлик. Аммо Гивонликлар бутун жамоа учун ўтин ёрувчи, сув ташувчи бўлиб қолсин.
Шундай қилиб, оқсоқоллар Гивонликларга нисбатан ўз ваъдасида қолдилар.
22Ёшуа Гивонликларни чақириб сўради:
— Бизга яқин жойда яшаркансиз. Нимага, сизлардан узоқ жойда яшаймиз, деб бизни алдадингиз?
23Шунинг учун энди сизлар лаънатисизлар, сизлар энди абадий менинг Худойим уйи
[66] учун ўтин ёрувчи, сув ташувчи қул бўлиб қоласизлар.
24Улар Ёшуага жавоб бердилар:
— Биз аниқ эшитдик, Эгангиз Худо Ўзининг қули Мусога бутун юртни сизларга бериб, унинг бутун аҳолисини қириб ташлашни буюрибди. Ўз жонимизни ўйлаб, сизлардан қўрққанимиздан шу ишни қилдик.
25Энди биз сизнинг қўлингиздамиз, нима тўғри ва нима яхши, деб ўйласангиз, бизни шундай қилинг.
26Исроил халқи Гивонликларни ўлдиришига Ёшуа йўл қўймади.
27Аммо ўша куни Ёшуа уларни, Эгамизнинг қурбонгоҳи қаерда қурилишидан қатъий назар, ана шу қурбонгоҳ ва Исроил жамоаси учун ўтин ёрувчи ва сув ташувчи қилиб қўйди. Ҳатто бугунгача
[67] уларнинг вазифаси шудир.
10–БОБ
Исроил халқи жанубдаги шоҳларни мағлуб қилади
1Қуддус
[68] шоҳи Одонисидиқ эшитдики, Ёшуа Ай шаҳрини қўлга киритибди, уни бутунлай вайрон қилибди
[69], Ерихо ва унинг шоҳига нималар қилган бўлса, Ай шаҳрини ва унинг шоҳини ҳам шундай қилибди. Гивонликлар ҳам Исроил халқи билан сулҳ тузиб, энди уларнинг орасида яшаётганини эшитиб
2жуда қўрқиб кетди. Ахир, Гивон шаҳри улкан шаҳар бўлиб, ўз шоҳига эга бўлган шаҳарлардай катта, Ай шаҳридан ҳам каттароқ эди–да. Гивон аҳолисининг барча эркаклари ҳам жуда моҳир жангчи эдилар.
3Хеврон шоҳи Хўхам, Ярмут шоҳи Пиром, Лахиш шоҳи Ёфия ва Эглон
[70] шоҳи Дабир Қуддус шоҳи Одонисидиқдан шундай хабар олишди:
4“Келиб, менга ёрдам беринг. Бирга Гивонга ҳужум қилайлик, чунки улар Ёшуа ва бутун Исроил халқи билан сулҳ тузибди.”
5Шунда Қуддус шоҳи, Хеврон шоҳи, Ярмут шоҳи, Лахиш шоҳи ва Эглон шоҳи — Амор халқларининг бешала шоҳлари кучларини йиғдилар. Барча қўшинлари билан Гивонни ўраб олиб, ҳужум қилдилар.
6Гивонликлар Ёшуага — Гилгалдаги қароргоҳга шундай хабар юбордилар: “Қирлардаги ҳамма Амор шоҳлари ўз қўшинлари билан бизларга қарши йиғилишди. Қулларингизни тарк этманг! Тез келиб бизларни қутқаринг, бизга ёрдам беринг.”
7Ёшуа бутун лашкари билан Гилгалдан чиқди. Уларнинг орасида энг зўр жангчилар ҳам бор эди.
8Эгамиз Ёшуага шундай деди: “Улардан қўрқма, уларни сенинг қўлингга берганман, уларнинг бирортаси ҳам сенга бас кела олмайди.”
9Ёшуа ўз лашкари билан Гилгалдан
[71] чиққандан кейин туни билан йўл босиб, Амор қўшинларининг устига тўсатдан бостириб борди.
10Бутун Исроил лашкари олдида Эгамиз Амор қўшинларини ваҳимага солди. Исроил лашкари Гивонда уларнинг кўпларини қиличдан ўтказди. Байт–Хўронга чиқадиган йўл билан қувиб, то Озикаҳ ва Маккедога етиб
[72] боргунча йўлда Амор қўшинларини йўқ қилди.
11Улар Исроил лашкаридан қочиб, Байт–Хўрондан пастга тушаётганда, Эгамиз осмондан уларнинг устига Озикаҳга етгунларича йирик дўл ёғдирган эди. Уларнинг кўплари дўл остида ҳалок бўлди. Исроил лашкарининг қиличидан ҳалок бўлганларга қараганда, дўл тегиб ўлганлар кўпроқ эди.
12Эгамиз Амор халқларини Исроил лашкарининг қўлига берган куни Ёшуа Эгамизга гапириб, бутун Исроил халқи олдида шундай деди:
“Эй, қуёш, тек тургин Гивон шаҳрида,
Оймомо, сен эса Ойжавлон водийсида
[73].”
13Қуёш ҳам, ой ҳам қимирламай, халқ ўз душманларидан қасос олмагунча, осмонда тўхтаб тураверди. “Ёшур” китобида
[74] шу ҳақида ёзилган. Қуёш осмоннинг ўртасида тўхтаб, кун бўйи ботмай турди.
14Ўша куни Исроил халқи учун Эгамизнинг Ўзи жанг қилди. Ундан олдин ҳам, кейин ҳам Эгамиз инсоннинг илтижосига жавоб берган бундай кун бўлмаган.
15Шундан кейин Ёшуа ва бутун лашкар Гилгалдаги қароргоҳга қайтиб кетишди.
Ёшуа жанубдаги бешта шоҳни ўлдиради
16Бешала шоҳ қочиб, Маккедодаги ғорга яшириниб олишган эди.
17Ёшуага: “Бешта шоҳ топилди, улар Маккедодаги ғорнинг ичига яшириниб олишган экан”, — деб айтишди.
18Ёшуа шундай деди: “Катта тошлар олиб, ғорнинг оғзини ёпинглар. Шоҳлар чиқиб кетмаслиги учун, у ерга қўриқчилар тайинланглар,
19лекин ҳаммангиз ҳам ўша ерда қолиб кетманг. Душман лашкарларини қувиб, уларга орқадан ҳужум қилинг. Уларни ўз шаҳарларига киришларига йўл қўйманг, чунки Эгангиз Худо душманларни сизнинг қўлингизга берган.”
20Ёшуа ва бутун Исроил лашкари душманларнинг деярли ҳаммасини қиличдан ўтказди. Фақат бир–иккитасигина ўз мустаҳкам шаҳарларига қочиб бориб, тирик қолди.
21Бутун Исроил лашкари Маккедодаги қароргоҳга соғ–саломат қайтиб борди. Шундан кейин ўша ерлардаги ҳеч ким Исроил халқига қарши гапиришга журъат эта олмади.
22Ёшуа: “Ғорнинг оғзини очиб, бешта шоҳни менинг олдимга олиб келинглар”, деб буюрди.
23Унинг айтганини қилиб, бешта шоҳни — Қуддус, Хеврон, Ярмут, Лахиш ва Эглон шаҳарларининг шоҳларини ғордан олиб чиқиб, унинг олдига олиб келишди.
24Ёшуа бутун Исроил жангчиларини йиғиб, ўша бешта шоҳни ерга ётқизди. Жангчиларнинг бошлиқларига эса шундай деди: “Яқинроқ келиб, оёқларингизни шоҳларнинг бўйниларига қўйинглар.” Улар келиб, оёқларини шоҳларнинг бўйниларига қўйдилар.
25Ёшуа гапида давом этди: “Энди қўрқманг, ваҳимага тушманг, фақатгина дадил ва ботир бўлинглар. Эгамиз сизга қарши чиқадиган ҳамма душманларни шу кўйга солади.”
26Шундан кейин Ёшуа шоҳларни ўлдириб, уларнинг жасадларини тик ўрнатилган бешта ходанинг учига қоқди. Жасадлар кечгача ходаларда осилиб турди.
27Қуёш ботганда, Ёшуанинг буйруғига кўра, шоҳларнинг жасадларини ходалардан тушириб, илгари ўша шоҳлар яширинган ғорнинг ичига ташладилар. Ғорнинг оғзини эса катта–катта тошлар билан ёпиб қўйдилар. Ўша тошлар бугунгача ўша ердадир.
Ёшуа жанубдаги шаҳарларни вайрон қилади
28Ёшуа ўша куни Маккедо шаҳрини
[75] босиб олди, унинг аҳолисини шоҳи билан бирга қиличдан ўтказди. Шаҳардаги ҳар бир кишини йўқ қилди, у ерда бирорта ҳам тирик жон қолмади. Ерихонинг шоҳига нима қилган бўлса, Маккедонинг шоҳига ҳам шундай қилди.
29Кейин Ёшуа бутун Исроил лашкари билан Маккедодан Либна шаҳрига бориб, Либнага ҳужум қилди.
30Эгамиз Либна ва унинг шоҳини ҳам Исроил лашкарининг қўлига берди. Улар бутун шаҳар аҳолисини қиличдан ўтказиб, бирорта ҳам тирик жон қолдирмадилар. Ерихо шоҳига нима қилган бўлса, Либна шоҳига ҳам шундай қилишди.
31Ёшуа ва барча Исроил жангчилари Либнадан Лахиш шаҳрига бордилар. Шаҳарни қуршовга олиб, ҳужум қилишди.
32Эгамиз Лахишни Исроил лашкарининг қўлига берди. Улар иккинчи куни шаҳарни босиб олишди. Худди Либнадагидай бу шаҳарнинг ҳам бутун аҳолисини қиличдан ўтказишди.
33Гезер шаҳрининг шоҳи Хўром Лахиш шаҳрига ёрдамга келган эди, Ёшуа Хўромни ва унинг бутун қўшинини бирорта ҳам тирик жон қолдирмай йўқ қилди.
34Исроил лашкари Ёшуа билан Лахишдан чиқиб Эглон шаҳрига борди. Уни ҳам қуршовга олиб, ҳужум қилди.
35Худди Лахишдагидай Эглонни ҳам бир кун ичида босиб олиб, унинг барча аҳолисини йўқ қилди.
36Бундан кейин Ёшуа билан Исроил лашкари Эглондан Хеврон шаҳрига боришди. Ўша шаҳарга ҳужум қилишди.
37Хевронни қўлга олиб, унинг шоҳини, бутун аҳолисини, ҳатто атрофидаги қишлоқларнинг аҳолисини ҳам бутунлай йўқ қилдилар. Худди Эглондагидай битта ҳам тирик жон қолдиришмади.
38Кейин Ёшуа бутун Исроил лашкари билан Давир шаҳрига бориб, унга ҳужум қилди.
39Шаҳарни қўлга киритиб, унинг шоҳи, бутун аҳолиси ва ҳатто атрофидаги қишлоқларнинг аҳолисини ҳам бутунлай йўқ қилди. Хеврон, Либна шаҳарлари ва уларнинг шоҳларига нима қилган бўлса, Давир ва унинг шоҳини ҳам худди шундай қилиб, шаҳарда бирорта ҳам тирик жонзот қолдирмади.
40Ёшуа бутун юртни — қирларнию Нагав чўлини
[76], ғарбдаги қирлар этакларини, шарқдаги қир ён бағирларини босиб олди ва шу жойларнинг шоҳларини мағлуб қилди. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз буюргандай, Ёшуа ҳеч кимни тирик қолдирмади, ҳаммани қириб ташлади.
41Ёшуа Кадеш–Барнадан Ғазогача бўлган шаҳарларни, бутун Гўшен ерини
[77], шимолдаги Гивонгача бўлган ерларни босиб олди.
42Ёшуа бу шоҳлар ва уларнинг ерларини бир юришдаёқ босиб олди, чунки Исроил халқининг Худоси — Эгамиз Ўз халқи учун жанг қилди.
43Кейин Ёшуа Исроил лашкари билан бирга Гилгалдаги қароргоҳга қайтиб борди.
11–БОБ
Исроил халқи шимолдаги шоҳларни мағлуб қилади
1Хазор шаҳрининг
[78] шоҳи Ёбин Ёшуанинг ғалабалари ҳақида эшитди. У қуйидаги шоҳларга шошилинч хабар юборди: Мадон шоҳи Йўвовга, Шимрон шоҳига, Ахшоф шоҳига,
2шимолдаги қирларнинг шоҳларига, Жалила кўлининг
[79] жанубидаги Иордан водийсининг
[80] шоҳларига, ғарбдаги қир этаклари ва Нафўт–Дўр шоҳларига,
3шарқ ва ғарбдаги Канъон халқларининг шоҳларига, Амор, Хет, Париз халқларининг шоҳларига, қирлардаги Ёбус шоҳларига, Миспах еридаги
[81], Хермон тоғининг этагида яшайдиган Хив халқига.
4Улар бутун лашкарлари, жуда кўп отларию жанг араваларини тўплаб, Исроил халқига қарши жанг қилиш учун йиғилишди. Уларнинг жангчилари денгиз қирғоғидаги қумдай сон–саноқсиз эди.
5Исроил халқи билан жанг қилишга мана шу шоҳларнинг ҳаммаси лашкарларини бирлаштиришди. Улар Миром
[82] сувлари олдида қароргоҳ қурдилар.
6Эгамиз Ёшуага шундай деди: “Улардан қўрқмагин, Мен Ўзим уларни сизларнинг қўлингизга бераман, эртага шу пайтда уларнинг ҳаммаси ўлган бўлади. Уларнинг отларини майиб қилиб, жанг араваларини ёндирасизлар.”
7Ёшуа ўзининг бутун лашкари билан Миромга бориб, душман қўшинлари устига тўсатдан ҳужум қилди.
8Эгамиз Исроил лашкарига душманлари устидан ғалаба берди. Исроил лашкарлари душманларини шимол томонда Буюк Сидон ва Мисрафўт–Майимгача, шарқ томонда эса Миспах водийсигача
[83] қувиб бориб, уларнинг ҳаммасини ҳалок қилди. Душманларнинг бирортаси ҳам тирик қолмади.
9Ёшуа улар билан Эгамиз буюргандай қилди, уларнинг отларини майиб қилиб, жанг араваларини ёндириб ташлади.
10Ўшандан кейин Ёшуа ўз лашкари билан орқага қайтиб, Хазор шаҳрига борди. Уни қўлга киритиб, шоҳини ҳалок қилди. У пайтда Хазор ўша шоҳликлар орасида энг қудратлиси эди.
11Исроил лашкари шаҳар аҳолисининг ҳаммасини бутунлай йўқ қилди
[84]. У ерда бирорта ҳам тирик жон қолмади. Шаҳарни эса ёндириб ташлашди.
12Ёшуа билан Исроил лашкари ўша шаҳарларнинг ҳаммасини босиб олиб, уларнинг шоҳларию барча аҳолисини қиличдан ўтказди. Эгамизнинг қули Мусо буюргандай, уларни бутунлай вайрон қилди.
13Исроил лашкари тепаликларда
[85] қурилган шаҳарлардан фақатгина Хазор шаҳрини ёндириб ташлади.
14Исроил лашкари шаҳарлардаги мол–мулкларни ва барча чорвани ўзларига ўлжа қилиб олдилар. Аммо шаҳарларнинг барча аҳолисини қиличдан ўтказдилар. У ерда бирорта ҳам тирик жон қолмади.
15Эгамиз ўз қули Мусога берган амрларни Мусо Ёшуага етказган эди. Ёшуа Мусо айтгандай қилиб, барча амрларни битта қолдирмай бажарди.
Ёшуа қўлга киритган ерлар
16Шундай қилиб, Ёшуа бутун юртни: жанубий қирлару ўша қирларнинг этакларини, бутун Нагав чўлини
[86], бутун Гўшен ерини
[87], Иордан водийсини, шимолий қирлар ва ўша қирларнинг этакларини босиб олди.
17Исроил халқи босиб олган ернинг жанубий чегараси Сеир юрти ёнидаги Халак тоғи эди, шимолдаги чегараси эса Хермон тоғининг этагида жойлашган Лубнон водийсидаги Баал–Гад шаҳри эди. Ёшуа ўша ерларнинг шоҳларини мағлуб қилиб, ҳаммасини ҳалок қилди.
18Бу шоҳларни мағлуб қилгунча, Ёшуа узоқ вақт улар билан уруш қилган эди.
19Гивондаги Хив халқидан ташқари
[88] ҳеч бир шаҳар аҳолиси Исроил халқи билан сулҳ тузмаган эди. Уларнинг ҳаммаси жангда мағлуб бўлишди.
20Эгамиз ўша халқларни ўжару такаббур қилиб қўйгани учун, улар Исроил халқига қарши жангга чиқаверди. Эгамиз Мусога буюргандай, Исроил лашкари уларни бутунлай йўқ қилиб, шафқатсиз ўлдиришлари учун шундай қилган эди.
21Ўша пайтда Ёшуа қирларда яшаган Иноқ авлодини
[89] йўқ қилиб ташлаган эди. Улар Хеврон, Давир, Онов шаҳарларида, бутун жанубий ва шимолий қирларда яшардилар. Ёшуа уларни ўлдириб, шаҳарларини вайрон қилди.
22Исроил халқининг юртида Иноқ авлодидан ҳеч ким қолмади, фақатгина Ғазо, Гат ва Ашдод шаҳарларида
[90] бир нечтаси қолди.
23Шундай қилиб, Мусога Эгамиз айтгандай, Ёшуа бутун юртни қўлга киритди. Ёшуа бу ерларни Исроил халқининг қабилаларига мулк қилиб берди. Энди юртда тинчлик барқарор бўлди.
12–БОБ
Иордан дарёсининг шарқида мағлуб бўлган шоҳлар
1Мусо бошчилигида Исроил халқи Иордан дарёсининг шарқида бўлган шоҳларни мағлуб қилиб, уларнинг ерларини эгаллаб олган эди. Бу шоҳлар жанубдаги Арнон сойлигидан шимолдаги Хермон тоғигача бўлган ерларда ҳукмронлик қилган эди. Уларнинг ерлари Иордан водийсининг
[91] шарқидаги барча ерларни ўз ичига олар эди.
2Исроил халқи мағлуб қилган шоҳлардан бири Амор халқининг шоҳи Сихўн
[92] эди. У Хашбон шаҳрида яшаган эди. Унинг шоҳлиги Арнон сойлигининг четида жойлашган Арор шаҳрини ва ўша сойликнинг ўртасидан то Явоқ дарёсигача чўзилган жойларни, яъни Гиладнинг ярмини ўз ичига олар эди. Явоқ дарёси Оммон халқи ерининг чегараси эди.
3Сихўн Иордан водийсининг шарқ томонида ҳам ҳукмронлик қилган эди. Бу ҳудуд шимол томондаги Жалила кўлининг
[93] ғарбий қирғоқларигача, жануб томондаги Ўлик денгизгача
[94], Байт–Яшимўтдан Фисгах тоғ тизмасининг ён бағирларигача бўлган жойларни ўз ичига олар эди.
4Мағлуб бўлган Башан шоҳи Ўг
[95] ўз шаҳарлари Аштарўт ва Эдрейда яшарди. У Рафа халқининг
[96] қолганларидан бири эди.
5Унинг шоҳлиги шимолдаги Хермон тоғигача, шарқдаги Салко шаҳригача чўзилиб, ғарбдаги Гашур ва Махо шоҳликларининг чегараларигача етиб борган Башан ерларини ҳам ўз ичига олган эди. Бу шоҳлик яна Гиладнинг шимолий ярмини ҳам ўз ичига олиб, Хашбон шоҳи Сихўн ҳудуди чегарасигача етиб борарди.
6Эгамизнинг қули Мусо ва Исроил халқи мана шу икки шоҳни мағлуб қилиб, уларнинг ерларини эгаллаб олишган эди. Мусо шу ерларни Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярмига
[97] мулк қилиб берган эди.
Иордан дарёсининг ғарбида мағлуб бўлган шоҳлар
7Иорданнинг ғарбида — шимолдаги Лубнон водийсида жойлашган Баал–Гаддан тортиб, жанубдаги Сеир ёнида жойлашган Халак тоғигача бўлган жойларда яшаган шоҳларни Исроил халқи Ёшуа бошчилигида мағлуб қилди. Ўша шоҳларнинг ерларини Ёшуа Исроил қабилаларига мулк қилиб бўлиб берди.
8Қирларни, ғарбдаги қирлар этакларини, Иордан водийсию унинг ғарбидаги қир ён бағирларини, Яҳудо адирларидаги ва Нагав чўлидаги
[98] ерларни бўлиб берди. Бу ерларда Хет, Амор, Канъон, Париз, Хив ва Ёбус халқлари яшашарди. Исроил халқи мағлуб қилган шоҳлар қуйидагилардир:
9Ерихо шоҳи,
Байтилнинг ёнидаги Ай шоҳи,
10Қуддус шоҳи,
Хеврон шоҳи,
11Ярмут шоҳи,
Лахиш шоҳи,
12Эглон шоҳи,
Гезер шоҳи,
13Давир шоҳи,
Гедер шоҳи,
14Хўрмах шоҳи,
Арод шоҳи,
15Либна шоҳи,
Адуллам шоҳи,
16Маккедо шоҳи,
Байтил шоҳи,
17Таппух шоҳи,
Хафер шоҳи,
18Офоқ шоҳи,
Шарон шоҳи,
19Мадон шоҳи,
Хазор шоҳи,
20Шимрон–Марон шоҳи,
Ахшоф шоҳи,
21Танах шоҳи,
Махидў шоҳи,
22Кедеш шоҳи,
Кармилдаги Ёхнаём шоҳи,
23Нафўт–Дўрдаги
[99] Дўр шоҳи,
Гилгалдаги
[100] Гўйим шоҳи,
24Тирза шоҳи.
Исроил халқи ҳаммаси бўлиб ўттиз битта шоҳни мағлуб қилди.
13–БОБ
Исроил халқи ҳали босиб олмаган ерлар
1Йиллар ўтиб, Ёшуа анча кексайиб қолган пайтда Эгамиз унга шундай деди: “Сен қаридинг, ёшинг ҳам ўтиб қолди, лекин бу юртнинг кўп жойлари ҳали босиб олинмаган.
2Исроил халқи ҳали қуйидаги ерларни эгалламаган: бутун Филист ва Гешир халқининг ерлари,
3яъни ҳозир Канъон халқига тегишли бўлиб, Мисрнинг шарқий чегарасидаги Шихор ирмоғидан
[101] шимолдаги Эхрон чегараларигача бўлган ерлар. Ўша жойда Филист халқининг бешта ҳукмдори яшайди. Улар қуйидаги шаҳарларда ҳукмронлик қилади: Ғазо, Ашдод, Ашқалон, Гат ва Эхрон. Жанубдаги Авим халқининг
[102] ерлари ҳам ҳали босиб олинмаган.
4Шимолда эса Исроил халқи ҳали қуйидаги ерларни босиб олмаган: Канъон халқининг барча ерлари. Бу ерлар Сидон халқига тегишли бўлган Мерахни ўз ичига олиб, шимол томонга, Амор халқи ерларининг чегарасидаги Офоқ
[103] деган жойгача чўзилади.
5Яна Габолликларнинг
[104] ерларини, Лубнон тоғли ерларининг шарқ томонини — Хермон тоғининг этагидаги Баал–Гаддан Лево–Хоматгача
[105] бўлган жойларни,
6Лубнондан Мисрафўт–Майимгача бўлган қирларнинг аҳолиси — барча Сидонликларни ҳам Исроил халқи ҳали мағлуб қилмаган. Мен Ўзим мана шу халқларни бу юртдан, Исроил халқининг олдидан ҳайдайман. Мен сенга буюрганимдай, мана шу ерларни албатта Исроил халқига мулк қилиб бергин.
7Хуллас, мана шу ерларни қолган тўққизта қабилага ва Манаше қабиласининг ярмига
[106] мулк қилиб бўлиб бергин.”
Иордан дарёсининг шарқидаги ерлар
8Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг бошқа ярми Иордан дарёсининг шарқида ўз улушларини олиб бўлган эдилар. Уларга бу ерларни Эгамизнинг қули Мусо берган эди.
9Уларнинг ҳудуди жанубдаги Арнон сойлигининг четида жойлашган Арор шаҳридан тортиб сойликнинг ўртасидаги шаҳаргача чўзилиб, Мидаводан Дибонгача бўлган бутун ясси тепаликни ўз ичига олади.
10Бу ҳудуд Хашбон шаҳрида ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўн қўли остида бўлган ҳамма шаҳарларни, Оммон халқининг чегарасигача бўлган ерларни ўз ичига оларди.
11Гилад ҳудуди, Гашур ва Махо халқларининг ерлари, шимолдаги бутун Хермон тоғи, шарқдаги Салкогача бўлган бутун Башан,
12Рафа халқининг
[107] энг охирги авлоди бўлган шоҳ Ўгнинг ҳамма ерлари ҳам ўша ҳудудга кирар эди. Башан ҳудудининг Аштарўт ва Эдрей шаҳарларида шоҳ Ўг ҳукмронлик қилган эди. Ўша ерларнинг халқларини Мусо мағлуб қилиб ҳайдаб чиқарган эди.
13Лекин Исроил халқи Гашур ва Махо халқларини ҳайдаб чиқармади, улар бугунгача Исроил халқи орасида яшайдилар.
14Фақатгина Леви қабиласига Мусо улуш бермади. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз айтгандай, қурбонгоҳда Унга атаб куйдириладиган қурбонликларЛеви қабиласининг улушидир.
Рубен қабиласининг ҳудуди
15Мусо Рубен қабиласига уруғлари бўйича улуш берган эди.
16Уларнинг ҳудуди жанубдаги Арнон сойлигининг четида жойлашган Арор шаҳридан тортиб сойликнинг ўртасидаги шаҳаргача чўзилиб, Мидаво атрофидаги бутун ясси тепаликни ўз ичига олади.
17Мана шу ҳудуд Хашбон шаҳрини ва ясси тепаликда жойлашган қуйидаги ҳамма шаҳарларни ўз ичига олар эди: Дибон, Бомўт–Баал ва Байт–Баал–Миён,
18Яхаз, Кадамўт, Мифат,
19Хиратайим, Сивмо ва Иордан водийсида жойлашган қирнинг устидаги Зарет–Хашахар,
20Байт–Пиёр, Фисгах тоғ тизмасининг ён бағирлари, Байт–Яшимўт шаҳарлари.
21Рубен қабиласининг ерлари ясси тепалик устидаги барча шаҳарлар, Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўннинг бутун шоҳлигини ўз ичига оларди. Мусо Сихўнни ва у билан иттифоқ тузган Мидиён ҳукмдорларини мағлуб қилди. Уларнинг исмлари Эви, Раҳем, Зур, Хур ва Раба эди.
22Исроил халқи яна Бавўр ўғли Баломни
[108] ҳам қиличдан ўтказди. У фолбинлик билан шуғулланар эди.
23Рубен қабиласи ҳудудининг ғарбий чегараси Иордан дарёси ва унинг қирғоқлари эди. Мана шу ерлар Рубен қабиласига мулк қилиб берилган эди.
Гад қабиласининг ҳудуди
24Мусо Гад қабиласига ҳам уруғлари бўйича улуш берди.
25Язир шаҳри, Гилад вилоятидаги ҳамма шаҳарлар, Рабба шаҳрининг
[109] шарқидаги Арор шаҳригача
[110] бўлган Оммонлар ерининг ярми уларнинг ҳудудига кирар эди.
26Уларнинг ери яна жанубдаги Хашбон шаҳридан шимол томондаги Рамат–Миспи ва Батоним шаҳарларигача, шунингдек, шимолдаги Моханайимдан Дебиргача
[111] чўзилган эди.
27Гад қабиласининг ери Иордан водийсида Байт–Харам, Байт–Нимро, Сухўт, Зофун шаҳарларини ҳамда Хашбон ҳукмдори бўлган Сихўн шоҳининг қолган шоҳлигини ҳам ўз ичига олар эди. Бу ҳудуднинг ғарбий чегараси Иордан дарёси бўлиб, шимолдаги Жалила кўлигача
[112] чўзилган эди.
28Мана шу ҳудуддаги шаҳарлар ва атрофларидаги қишлоқлари Гад қабиласига мулк қилиб берилган эди.
Иорданнинг шарқидаги Манаше қабиласининг ярмига берилган ерлар
29Мусо Манаше қабиласининг ярмига ҳам уруғлари бўйича улуш берган эди.
30Уларнинг ҳудуди Моханайим шаҳридан шимолга чўзилиб, бутун Башан ҳудудини ва Ёвир босиб олган олтмишта шаҳарни ўз ичига олар эди. Башан шоҳи Ўг мана шу жойларда ҳукмронлик қилган эди.
31Гилад вилоятининг ярми, Башандаги Ўг шоҳлигининг пойтахт шаҳарлари Аштарўт ва Эдрей ҳам уларнинг ҳудудига кирар эди. Мана шу ерлар Манаше ўғли Мохирдан келиб чиққан наслнинг ярмига берилган эди.
32Иорданнинг шарқида, Мўаб текислигида, Ерихонинг рўпарасида Мусо бўлиб берган улушлар мана шулардир.
33Лекин Леви қабиласига Мусо улуш бермаган эди. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз уларга: “Мен Ўзим сизларнинг улушингиз бўламан”, деб ваъда берган эди
[113].
14–БОБ
Иордан дарёсининг ғарбидаги ерлар тақсимланади
1Иордан дарёсининг ғарбида Канъон юртидаги ерлардан Исроил халқининг қолган қабилалари мулк олдилар. Руҳоний Элазар
[114], Нун ўғли Ёшуа ва Исроил қабилаларининг бошлиқлари бу ерларни қабилаларга бўлиб беришди.
2Иордан дарёсининг ғарбида мана шу тўққиз қабила ва бир қабила ярмисининг улушлари, Мусога Эгамиз буюргандай, қуръа ташлаб белгиланди
[115].
3-4Иорданнинг шарқида эса Мусо икки қабилага ва бир қабиланинг ярмисига улуш бериб бўлганди. Юсуфнинг икки ўғли Манаше ва Эфрайимдан икки қабила келиб чиққан эди. Аммо Исроил қабилалари орасида Леви қабиласи ҳеч қандай улуш олмади
[116]. Уларга фақат ўзлари яшаши учун шаҳарлар ва қўй–молларини боқиш учун шаҳарлар атрофидаги яйловлар берилди.
5Шундай қилиб, Эгамиз Мусога буюргандай, Исроил халқи ерларни бўлиб олдилар.
Хеврон Холибга берилади
6Бир куни Яҳудо қабиласидан бир неча киши Ёшуанинг олдига келишди. Исроил халқининг ҳаммаси ҳали ҳам Гилгалдаги қароргоҳда эдилар. Ханаз авлодидан бўлган Яфунах ўғли Холиб
[117] ўша кишилар орасида эди. У Ёшуага шундай деди:
— Кадеш–Барна шаҳрида бўлганимизда, Худонинг одами Мусо сиз ва мен ҳақимизда нима деганини биласиз. Мусо Эгамиз номидан гапирди.
7Эгамизнинг қули Мусо мени Кадеш–Барнадан мана шу ерларни текшириб келиш учун юборганда қирқ ёшда эдим. Мен қайтиб келиб унга бор ҳақиқатни айтдим.
8Мен билан бирга борганлар халқни ваҳимага солган бўлса ҳам, мен Эгам Худога содиқ қолдим.
9Ўша куни Мусо қасам ичиб шундай деган эди: “Сен Канъон юртида босиб ўтган ерлар абадий сенга ва авлодларингга ажратилган мулк бўлиб қолади, чунки сен Эгам Худога содиқ қолдинг.”
10Мана кўриб турганингиздек, Эгамиз Мусога шундай деб гапирганига қирқ беш йил бўлди. Ўша пайтда Исроил халқи саҳрода юрган эди. Худойим Ўзи айтгандай ўшандан бери жонимни сақлаб келяпти. Мана ҳозир саксон беш ёшдаман.
11Мусо мени юборган кунда қандай бақувват бўлган бўлсам, ҳозир ҳам шундайман. Ҳалигача жангга ҳам, қолган барча ишларга ҳам қувватим етади.
12Энди Эгамиз ўша куни ваъда қилган қирларни менга беринг
[118]. Ўша куни айғоқчиларнинг: “Иноқ авлоди
[119] у ерда ўзларининг катта, мустаҳкам шаҳарларида яшаркан”, — деган гапларини ўзингиз эшитдингиз. Аммо Эгамиз мен билан бирга бўлса, Эгамизнинг Ўзи айтгандай, мен уларни бу юртдан ҳайдаб чиқараман.
13Шундан кейин Ёшуа Холибни дуо қилиб, Хеврон шаҳрини
[120] унга мулк қилиб берди.
14Шундай қилиб, Холиб Исроил халқининг Худоси — Эгамизга содиқ қолгани учун Хеврон шаҳри унинг ва авлодининг мулки бўлиб қолди.
15Хевроннинг эски номи Хират–Арба эди. Арба Иноқ авлоди орасида энг машҳур киши бўлган эди.
Энди эса юртда тинчлик барқарор бўлди.
15–БОБ
Яҳудо қабиласининг ҳудуди
1Яҳудо қабиласининг уруғларига тушган улуш юртнинг жануб томонида эди. Уларнинг жанубдаги ерлари Эдом юртининг чегараси бўлган Зин саҳросигача етди.
2Уларнинг жанубий чегараси Ўлик денгизнинг
[121] жанубий қирғоғидан бошланади.
3Чегара Чаёнлар довонидан
[122] ўтиб жануб томонга, Зин саҳроси томон чўзилади. Кадеш–Барна шаҳрининг жануб томонидан ўтиб, Хазрон шаҳригача боради. Хазрондан ўтгандан кейин эса Адар шаҳригача бориб Карха шаҳри томонга бурилади.
4Бу чегара Озмон шаҳригача бориб, Миср чегарасидаги сойликдан
[123] ҳам ўтади–да, Ўрта ер денгизининг ёнида тўхтайди. Мана шу Яҳудо қабиласининг жанубий чегараси бўлади.
5Уларнинг шарқий чегараси Ўлик денгиздир. Бу чегара шимолдаги Иордан дарёси Ўлик денгизга қуйиладиган жойгача чўзилади.
Шимолий чегара эса мана шу жойдан бошланади.
6Бу чегара Ўлик денгизнинг ғарбидаги Байт–Хўглахгача чўзилиб, Байт–Арабанинг шимолидан ўтади–да, Рубен ўғли Бўханнинг номи билан аталган тош турган жойгача боради.
7Кейин чегара Охор сойлигидан Давиргача
[124] бориб, шимолга — Гилгал
[125] томонга бурилади. Гилгал сойликнинг жанубида бўлган Адум довонининг рўпарасида эди. Чегара Эн–Шамаш булоғидан ўтиб Эн–Рўғолга боради.
8Кейин Хиннум сойлигининг тепасидан кесиб ўтиб, Ёбус халқига қарашли бўлган тепаликнинг, яъни Қуддуснинг жанубий ён бағридан ўтади. Чегара у ердан Хиннум сойлигининг ғарбидаги қирнинг тепасига — Рафа сойлигининг шимолий четигача боради.
9Чегара тоғнинг тепасидан Нафтува булоқлари томон чўзилиб, Эфрўн тоғининг шаҳарларигача боради, кейин эса Баалах томонга бурилади. Бу шаҳар ҳозирги пайтда
[126] Хират–Ёрим, деб аталади.
10Шундан кейин бу шимолий чегара Баалахнинг ғарб томонини айланиб ўтиб, Сеир тоғларигача боради. Кейин Ёрим тоғининг шимолий ён бағридан ўтади. Хисалон шаҳри шу ерда жойлашган. У ердан чегара Байт–Шамаш шаҳригача
[127] боради ва Тимнах шаҳридан ўтади.
11Кейин чегара Эхрон шаҳрининг шимолидаги тепаликнинг ён бағридан ўтиб, Шиккарон шаҳри томонга бурилади. Кейин Баалах тоғининг ёнидан ўтиб, Ёбнаил шаҳрига боради. Шимолий чегара Ўрта ер денгизининг олдида тугайди.
12Ўрта ер денгизининг қирғоғи ғарбий чегарани ташкил қилади.
Мана шу чегаралар билан ўралган ерда Яҳудо қабиласининг уруғлари яшарди.
Холиб Хеврон ва Давир шаҳарларини мағлуб қилади
13Эгамиз буюргандай, Ёшуа Яфунах ўғли Холибга Яҳудо қабиласининг ҳудудидан улуш берди. Бу улуш Хират–Арба шаҳри эди. Ҳозирги пайтда
[128] бу шаҳар Хеврон, деб аталади. Арба Иноқ авлодининг
[129] аждоди эди.
14Холиб у ердан Иноқ авлодини — Шешай, Охиман ва Талмай уруғларини қувиб чиқарди.
15Яҳудо қабиласининг одамлари у ердан Дабир шаҳрига
[130] ҳужум қилиш учун йўлга тушишди. Дабирнинг эски номи Хират–Сафар эди.
16Шунда Холиб: “Хират–Сафарга ҳужум қилиб, қўлга киритган кишига қизим Ахсани бераман”, — деди.
17Холибнинг укаси бўлган Ханазнинг ўғли Ўтниёл шаҳарни қўлга киритди. Холиб эса унга қизи Ахсани узатди.
18Тўйдан кейин қиз Ўтниёлга
[131]: “Келинг, отамдан бир дала сўраб олайлик”, деб туриб олди. Холиб, эшакдан тушаётган қизига: “Ҳа, қизим, бирон бир истагинг борми?” — деб сўради.
19“Менга бир совға қилсангиз, — деди Ахса. — Сиз менга Нагав чўлидаги
[132] ерни бердингиз, энди сув булоқларини ҳам ҳадя этинг.” Шундай қилиб, Холиб унга тепадаги ва пастдаги булоқларни
[133] берди.
Яҳудо шаҳарлари
20Қуйида айтиб ўтилган ерларни Яҳудо қабиласи улуш қилиб олди.
21Бу ҳудуднинг энг жанубидаги, Эдом юртининг чегарасидаги шаҳарларнинг номлари қуйидагича эди: Кабзаёл, Эдер, Ёғур,
22Хино, Димона, Адад,
23Кедеш, Хазор, Йитнон,
24Зиф, Талим, Болўт,
25Хазор–Хадатто, Харийўт–Хазрон (яъни Хазор),
26Эмом, Шама, Мўлодах,
27Хазор–Гаддах, Хашмон, Байт–Палат,
28Хазор–Шувол, Бэршэва, Бизйўтаёх,
29Баалах, Ийим, Эзам,
30Элтўлад, Хасил, Хўрмах,
31Зихлах, Мадманно, Сансанно,
32Лабойўт, Шилхим, Ойин, Риммон. Ҳаммаси бўлиб йигирма тўққизта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
33Қир этакларининг шимолидаги шаҳарларнинг номи эса қуйидагича эди: Эштойўл, Зорох, Ашнаҳ,
34Зонўвах, Эн–Ханним, Таппух, Эном,
35Ярмут, Адуллам, Сўхў, Озикаҳ,
36Шарайим, Адитайим, Гедера, Гадерўтайим
[134]. Ҳаммаси бўлиб ўн тўртта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
37Қирлар этакларининг жанубида қуйидаги шаҳарлар бор эди: Зинон, Ҳадаша, Мигдал–Гад,
38Дилан, Миспах, Ёхтал,
39Лахиш, Бозхат, Эглон,
40Каббўн, Лахмос, Хитлиш,
41Гадерўт, Байт–Дўғон, Намах, Маккедо. Ҳаммаси бўлиб ўн олтита шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
42Қир этакларининг марказий қисмидаги шаҳарлар қуйидагилар эди: Либна, Этер, Ошон,
43Йифтох, Ашнаҳ, Назив,
44Кейлах, Ахсиб, Моришо. Ҳаммаси бўлиб тўққизта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
45Яҳудо қабиласининг ҳудуди Эхроннинг барча шаҳарлари ва уларнинг атрофидаги қишлоқларни ўз ичига олар эди.
46Чегара Эхрондан ғарбга, Ўрта ер денгизи томон чўзилиб, Ашдоднинг ёнида бўлган барча шаҳарлар ва уларнинг атрофидаги қишлоқларни ўз ичига олар эди.
47Уларнинг ҳудуди Ашдод ва унинг шаҳарларию қишлоқларини, Ғазо ва у ердан Миср чегарасидаги сойликкача
[135] бўлган жойлардаги шаҳарлар ва қишлоқларни, Ўрта ер денгизининг қирғоғи бўйидаги шаҳарларни ўз ичига олар эди.
48Яҳудо қабиласи қирларда қуйидаги шаҳарларни улуш қилиб олди: Шомир, Ятир, Сўхў,
49Данно, Хират–Санно (яъни Давир),
50Онов, Эштамўва
[136], Оним,
51Гўшен, Хўлун ва Гилох. Ҳаммаси бўлиб ўн битта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
52Қирлардаги қуйидаги шаҳарлар Яҳудо қабиласининг ҳудудига кирар эди: Араб, Думах, Ишан,
53Ёнум, Байт–Таппух, Офоқа,
54Хумтах, Хират–Арба (яъни Хеврон) ва Зиор. Ҳаммаси бўлиб тўққизта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
55Яна қирларда қуйидаги шаҳарлар Яҳудо қабиласининг улуши бўлди: Мойун, Кармил, Зиф, Ютто,
56Йизрил
[137], Ёхдаём, Зонўвах,
57Қайин, Гиво
[138] ва Тимнах. Ҳаммаси бўлиб ўнта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
58Қирлардаги мана бу шаҳарлар ҳам ўша ҳудудга кирарди: Халхул, Байт–Зур, Гадўр,
59Марот, Байт–Анўт ва Элтахўн. Ҳаммаси бўлиб олтита шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
60Хират–Баал (яъни Хират–Ёрим) ва Рабба — қирлардаги мана шу икки шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар ҳам Яҳудо қабиласининг улуши бўлди.
61Ўлик денгиз бўйидаги адирларда жойлашган қуйидаги шаҳарлар ҳам Яҳудо қабиласига тегишли бўлди: Байт–Араба, Миддин, Сахохо,
62Нившон, Туз шаҳри ва Энгеди. Ҳаммаси бўлиб олтита шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
63Аммо Яҳудо қабиласи Ёбус халқини Қуддусдан ҳайдаб чиқара олмади
[139]. Бугунгача
[140] Ёбус халқи Яҳудо халқи билан бирга Қуддусда яшайди.
16–БОБ
Юсуф авлодининг улуши
1Юсуф авлодларига
[141] берилган улушнинг жанубий чегараси Ерихо шаҳрининг ёнидаги Иордан дарёсидан, Ерихо булоғининг шарқидаги жойдан бошланади. Кейин Ерихонинг олдидан ўтиб, шимоли–ғарбдаги Яҳудо адирлари орқали қирлардаги Байтил шаҳригача чўзилади.
2Кейин Байтил, яъни Луздан ҳам ўтиб
[142], Орх халқига тегишли бўлган Отрўт–Адаргача
[143] боради.
3Чегара у ердан ғарбдаги Яфлет авлодининг еригача чўзилиб, пастки Байт–Хўронгача боради. Кейин чегара Гезер шаҳригача бориб, Ўрта ер денгизининг олдида тугайди.
4Юсуф авлодлари бўлган Манаше ва Эфрайим қабилалари мана шу ерларни улуш қилиб олдилар.
Эфрайим қабиласига берилган ерлар
5Эфрайим қабиласининг уруғларига қуйидаги ерлар берилди: бу ерларнинг жанубий чегараси Отрўт–Адарда бошланади–да, ғарб томонга, тепадаги Байт–Хўронгача чўзилиб,
6-7Ўрта ер денгизининг олдида тугайди. Шарқий чегараси Михматитдан жануб томонга боради, Танат–Шилў, Ёнох, Отарўт, Наро шаҳарларидан ўтиб, Иордан дарёсининг Ерихога яқин бўлган жойида тугайди.
8Шимолий чегараси эса Таппухдан ғарбга боради. Кейин Канах сойлиги бўйлаб чўзилиб, Ўрта ер денгизида тугайди. Мана шу ерларни Эфрайим қабиласи улуш қилиб олди.
9Эфрайим қабиласига яна Манаше ҳудудида жойлашган бир нечта шаҳарлар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар ҳам берилди.
10Аммо Эфрайим қабиласи Гезерда яшайдиган Канъон халқини қувиб чиқармади. Бу халқ бугунги кунгача
[144] Эфрайим қабиласи орасида яшайди, лекин улар қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур қилинганлар.
17–БОБ
Иорданнинг ғарбидаги Манаше қабиласининг ярмига берилган ерлар
1Кейин Манаше қабиласига
[145] улуш берилди. Манаше Юсуфнинг тўнғичи эди. Мохир Манашенинг тўнғичи бўлиб, Гиладнинг отаси эди. Мохир ботир жангчи бўлгани учун Мусо унга Иорданнинг шарқидаги Гилад ва Башан ҳудудларини берган эди.
2Иорданнинг ғарбида Манаше қабиласининг қолганига улуш берилди. Манаше ўғиллари Абуазар, Халек, Осриёл, Шакам, Хафер ва Шамидо уруғларининг ҳаммасига ерлар берилди.
3Манашенинг набираси Гиладнинг Хафер деган ўғли бор эди. Хафернинг эса Залофход деган ўғли бор эди. Залофходнинг ўғиллари йўқ, фақатгина қизлари бор эди. Қизларининг исмлари Махло, Нуваҳ, Хўглах, Милхо ва Тирза эди.
4Шу аёллар руҳоний Элазар
[146], Ёшуа ва оқсоқолларнинг олдига келиб шундай дейишди: “Эгамизнинг Ўзи бизга ҳам амакиларимиз қатори улуш беришни Мусога амр қилган.”
[147]Эгамизга итоат этиб, Ёшуа қизларга ҳам амакилари қатори улуш берди.
5Натижада Иорданнинг шарқидаги Гилад ва Башан ерларидан ташқари, Манаше қабиласи Иорданнинг ғарбида яна ўн бўлак ер олди.
6Чунки Манаше авлодининг аёллари ҳам эркаклар қатори улуш олишди. Гилад ерини эса Ёшуа Манаше қабиласининг қолганларига берди.
7Иордан дарёсининг ғарбидаги Манаше қабиласи ерларининг шимолий чегараси Ошер қабиласи ҳудудининг чегараси билан туташган эди. Жанубий чегараси эса Михматит шаҳригача бориб, Таппух булоғи
[148] атрофида яшайдиганларнинг ерларигача чўзилган эди. Михматит шаҳри Шакам шаҳрининг шарқида эди.
8Таппух шаҳри Манаше ва Эфрайим қабилаларининг чегарасида жойлашган эди. Таппухнинг атрофидаги ерлар Манаше қабиласига тегишли бўлса ҳам, шаҳарнинг ўзи Эфрайим қабиласига тегишли эди.
9Манаше ҳудудининг чегараси Таппух шаҳридан жанубга Канах сойлиги томонгача чўзилади. Манаше қабиласининг ҳудудида Эфрайим қабиласига тегишли шаҳарлар ҳам бор эди. Канах сойлигининг шимол томони Манаше ҳудудининг чегараси бўлиб, бу чегара Ўрта ер денгизига келиб тугайди.
10Ўша сойликнинг жанубидаги ерлар Эфрайим қабиласиники, шимолидаги ерлар эса Манаше қабиласиники эди. Ўрта ер денгизининг қирғоғи Манаше ҳудудининг ғарбий чегараси эди. Бу ҳудуд шимол томонда Ошер қабиласининг ҳудудигача, шарқ томонда эса Иссахор қабиласининг ҳудудигача чўзилган эди.
11Иссахор ва Ошер қабилаларининг ҳудудларида жойлашган қуйидаги шаҳарлар ва атрофидаги қишлоқлар Манаше қабиласига берилган эди: Байт–Шан
[149], Йиблаём, Дўр (яъни Нафўт–Дўр
[150]), Эн–Дўр, Танах, Махидў.
12Лекин Манаше қабиласи бу шаҳарларни қўлга кирита олмади. Канъон халқлари ўша жойларда яшашда давом этаверди.
13Бирмунча вақт ўтгандан кейин Исроил халқи янада кучайди ва Канъон халқларини қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур қилди. Аммо уларни юртдан бутунлай қувиб чиқармади.
Эфрайим ва Манаше қабилалари каттароқ улушни сўраб боришади
14Бир кун Юсуф авлодлари
[151] келиб, Ёшуадан сўрашди:
— Эгамиз бизни баракали қилиб, жуда ҳам кўпайтирди. Нима учун бизга фақатгина бир улуш ер бердингиз?
15Ёшуа уларга шундай деб жавоб берди:
— Агар Эфрайим қирлари сизларга кичиклик қилаётган бўлса, боринглар, Париз ва Рафа халқларининг
[152] ўрмонларидаги дарахтларни кесиб, ўзингизга жой тозалаб олинглар.
16Улар шундай дедилар:
— Ҳа, қирлар бизга торлик қиляпти, аммо текисликдагиларнинг, Байт–Шан шаҳри ва унинг атрофидаги қишлоқларда, Йизрил водийсида яшайдиган Канъон халқларининг темирдан ясалган жанг аравалари
[153] бор–ку, улар бизга нисбатан анча кучлироқ.
17Ёшуа Юсуфнинг авлодлари бўлган Эфрайим ва Манаше қабилаларига шундай деди:
— Сизлар жуда кўпчиликсизлар, кучингиз ҳам кўп. Нафақат бир улуш ер,
18балки қирлар ҳам сизларники бўлади. У ерлар ўрмон бўлса ҳам, дарахтларини кесиб, тозаланглар. У жойлар бошидан охиригача сизларники бўлади. Канъон халқларининг темир жанг араваларию катта кучи бўлишига қарамай, сизлар уларни у ердан ҳайдаб чиқарасизлар.
18–БОБ
Ёшуа қолган ерларни тақсимлайди
1Исроил халқи бутун юртни қўлга киритгандан кейин бутун Исроил жамоаси Шилў шаҳрида
[154] йиғилди. Улар ўша ерда Учрашув чодирини тикдилар.
2Исроил халқининг орасида ҳали улуш олмаган еттита қабила қолган эди.
3Ёшуа Исроил халқига шундай деди: “Қачонгача ота–боболарингиз Худоси — Эгамиз сизларга берган юртни қўлга киритишни орқага сурасизлар?!
4Ҳар бир қабиладан уч кишини танланглар. Мен уларни бутун юртни кезиб чиқиш учун юбораман. Улар ўз қабилаларининг улуши бўйича, ўша ерни тасвирлаб ёзиб келишади.
5Жанубдаги Яҳудо қабиласининг ҳудуди ва шимолдаги Юсуф авлодларининг
[155] ҳудудларидан ташқари қолган бутун юртни еттига бўласизлар.
6Кейин шуларни ёзиб, менинг олдимга олиб келинглар. Мен Эгамиз Худо олдида сизлар учун қуръа ташлайман
[156].
7Сизларнинг орангизда Леви қабиласига улуш бермайман. Эгамизгаруҳоний бўлиб хизмат қилиш уларнинг улушидир. Гад, Рубен қабилалари ва Манаше қабиласининг бошқа ярми
[157] Иорданнинг шарқ томонида ўз улушларини олиб бўлганлар. Эгамизнинг қули Мусо ўша ерларни уларга берган.”
8Шундай қилиб, Ёшуа ернинг тасвирини ёзиб келишни буюрган кишилар йўлга тушдилар. Улар кетмасдан олдин, Ёшуа уларга шундай деб тайинлаган эди: “Бутун ерни кезиб, унинг тасвирини ёзиб келганингиздан кейин, мен Шилўда, Эгамиз олдида сизлар учун қуръа ташлайман.”
9У кишилар бориб, ерни етти қисмга бўлдилар. Бутун юртни тасвирлаб ёзиб, шаҳарларини рўйхатга олдилар. Кейин Ёшуанинг олдига, Шилўдаги қароргоҳга қайтиб келдилар.
10Ёшуа Шилўда, Эгамиз олдида улар учун қуръа ташлаб, ўша ерларни Исроил халқига бўлиб берди. Қуръа бўйича ҳар бир қабилага бир улушдан берди.
Бенямин қабиласининг улуши
11Қуръа ташланганда Бенямин қабиласига Яҳудо қабиласи ва Юсуф авлодлари
[158] ҳудудларининг орасидаги ерлар улуш бўлиб тушди.
12Бенямин ҳудудининг шимолий чегараси шарқ томонда Иордан дарёсидан бошланади, кейин Ерихо қирининг ён бағридан шимол томонга боради. Қирлар бўйлаб ғарб томонга ўтиб, Байт–Обун атрофидаги саҳрога боради.
13У ердан чегара Луз, яъни Байтил томонга бориб, Лузнинг жанубидаги қир бўйлаб чўзилади. Кейин чегара Отрўт–Адар шаҳрига бориб, у ердан пастки Байт–Хўрон шаҳрининг жанубидаги қиргача боради.
14У ердан чегара Байт–Хўрон қаршисидаги қирнинг ғарб томони бўйлаб жануб томонга чўзилиб, Хират–Баал, яъни Хират–Ёрим қишлоғида тугайди. Бу қишлоқ Яҳудо қабиласига тегишли. Ғарбий чегара мана шудир.
15Ғарбда жанубий чегара Хират–Ёримнинг четидан бошланиб, Нафтува булоқларигача боради.
16Кейин чегара Рафа сойлигининг шимолидаги тоғ этагига боради. Хиннум сойлиги мана шу ердан бошланарди. Чегара жануб томонга давом этиб, Хиннум сойлиги бўйлаб Ёбуснинг
[159] жанубидаги қир ён бағрига боради. У ердан эса Эн–Рўғол томонга қараб давом этади.
17Чегара у ердан шимолга, Эн–Шамаш томонга бурилади ва Адум довонининг қаршисидаги Гелилўтга боради. Кейин Рубен ўғли Бўхан номи билан аталган тошнинг ёнидан ўтади.
18Кейин Иордан водийсининг
[160] ёнидаги қир ён бағрининг шимол томонидан ўтиб, водийни ҳам кесиб ўтади.
19У ердан чегара Байт–Хўглах қирининг шимол томонига ўтиб, Иордан дарёси Ўлик денгизга
[161] қуйиладиган жойда тугайди. Бу Бенямин қабиласи ҳудудининг жанубий чегарасидир.
20У ернинг шарқий чегараси Иордан дарёсидир.
Бенямин қабиласига улуш қилиб берилган ерларнинг чегаралари мана шулар эди.
21Қуйидаги шаҳарлар Бенямин қабиласига берилди: Ерихо, Байт–Хўглах, Эмих–Қазиз,
22Байт–Араба, Заморайим, Байтил,
23Авим, Поро, Ўфра,
24Хафар–Оммонах, Офнах ва Ғибо. Ҳаммаси бўлиб ўн иккита шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
25Қуйидаги шаҳарлар ҳам Бенямин қабиласига берилди: Гивон, Рама, Берўт,
26Миспах, Хафира, Мўзох
27Раҳем, Йирпаел, Тарало,
28Зила, Элеф, Ёбус (яъни Қуддус), Гиво ва Хират–Ёрим
[162]. Ҳаммаси бўлиб ўн тўртта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
Мана шу ерларни Бенямин қабиласига Ёшуа улуш қилиб берди.
19–БОБ
Шимўн қабиласининг улуши
1Қуръа бўйича
[163] иккинчи бўлиб Шимўн қабиласи улуш олди. Шимўн қабиласига улуш қилиб берилган ерларнинг атрофини Яҳудо қабиласининг ҳудуди ўраб олган эди.
2Қуйидаги шаҳарлар Шимўн қабиласига берилди: Бэршэва (ёки Шеба)
[164], Мўлодах,
3Хазор–Шувол, Бала, Эзам,
4Элтўлад, Батул, Хўрмах,
5Зихлах, Байт–Маркобўт, Хазор–Суса,
6Байт–Лабойўт ва Шорухан. Ҳаммаси бўлиб ўн учта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
7Қуйидаги шаҳарлар ҳам Шимўн қабиласига тегишли эди: Ойин, Риммон, Этер ва Ошон. Тўртта шаҳар ва уларнинг атрофидаги қишлоқлар.
8Шимўн қабиласининг ҳудуди яна жанубдаги Баалат–Бэр, яъни Нагав чўлидаги
[165] Рамагача бўлган ерлардаги барча шаҳарларни ва уларнинг атрофларидаги қишлоқларни ўз ичига олар эди.
9Ёшуа Яҳудо қабиласига берган улуш улар учун керагидан ҳам ортиқ эди. Шунинг учун уларнинг ҳудудидан бир бўлагини олиб, Шимўн қабиласига улуш қилиб берди.
Забулун қабиласининг улуши
10Қуръа бўйича учинчи бўлиб Забулун қабиласи улуш олди. Уларга теккан ҳудуднинг чегараси Сорид шаҳридан бошланиб,
11ғарб томонга боради ва Марало шаҳридан ўтади. Кейин Даббешет шаҳрининг ёнидан ўтиб, Ёхнаём шаҳрининг шарқидаги сойликкача етади.
12Сорид шаҳрининг шарқ томонидан чегара Хислўт–Товур шаҳрининг чегарасигача чўзилади. Кейин Доварат шаҳригача бориб, Ёфия шаҳригача давом этади.
13Чегара яна шарқ томонга давом этиб, Гат–Хафер ва Эт–Козин шаҳарларигача боради. Кейин чегара Риммон шаҳригача бориб, у ердан Ниёх шаҳри томон бурилади
[166].
14Ҳудуднинг шимолий чегараси Ханнатон шаҳридан ўтиб, Йифтох–Эл сойлигида тугайди.
15Забулун қабиласининг ҳудудида ҳаммаси бўлиб ўн иккита шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар бор эди. Ўша шаҳарларнинг баъзилари Каттот, Наҳалил, Шимрон, Йидало ва Байтлаҳм
[167] шаҳарлари эди.
16Мана шу шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқларнинг ҳаммасини Забулун қабиласи улуш қилиб олди.
Иссахор қабиласининг улуши
17Қуръа бўйича тўртинчи бўлиб Иссахор қабиласи улуш олди.
18Бу қабилага улуш қилиб берилган ерларда қуйидаги шаҳарлар бор эди: Йизрил, Хасуллўт, Шунам,
19Хафорайим, Шиён, Анахарат,
20Раббит, Хишион, Аваз,
21Ремот, Эн–Ханним, Эн–Хаддах, Байт–Пазез.
22Шимолдаги бу ҳудуднинг чегараси Товур тоғидан бошланиб, Иордан дарёсида тугайди. Товур
[168], Шахазимо ва Байт–Шамаш
[169] шаҳарлари ҳам мана шу ҳудудга кирар эди. Ҳаммаси бўлиб ўн олтита шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
23Мана шу шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқларни Иссахор қабиласи улуш қилиб олди.
Ошер қабиласининг улуши
24Қуръа бўйича бешинчи бўлиб Ошер қабиласи улуш олди.
25Уларнинг ҳудуди қуйидаги шаҳарларни ўз ичига олар эди: Халкат, Халий, Бэтэн, Ахшоф,
26Аламмалек, Эмод ва Мишол. Ҳудуднинг жанубий чегараси Ўрта ер денгизидан бошланиб, Кармил қирларининг этакларидаги Шихор–Либнат сойлиги бўйлаб чўзилади.
27У ердан чегара шарқ томонга бурилиб, Байт–Дўғон шаҳригача боради ва Йифтох–Эл водийсидаги Забулун қабиласи ҳудудининг чегараси билан туташади. Кейин шарқий чегара шимол томонга бурилиб, Байт–Эмих ва Набиёл шаҳригача боради. Ҳудуднинг чегараси Кавул,
28Абдўн
[170], Рехоб, Хаммон, Канах шаҳарларидан ўтиб, Буюк Сидон шаҳригача етади.
29Бу ердан ғарбга бурилиб, мана шу шимолий чегара Рамага
[171] боради–да, мустаҳкам Тир шаҳригача етади. Кейин чегара Хўсах шаҳри томон бурилиб кетади ва Ўрта ер денгизининг олдида тугайди. Ошер қабиласининг ҳудуди қуйидаги шаҳарларни ҳам ўз ичига олар эди: Махалав, Ахсиб
[172],
30Уммо
[173], Офоқ ва Рехоб. Ҳаммаси бўлиб йигирма иккита шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
31Мана шу ерларнинг ҳаммасини Ошер қабиласи улуш қилиб олди.
Нафтали қабиласининг улуши
32Қуръа бўйича олтинчи бўлиб Нафтали қабиласи улуш олди.
33Нафтали қабиласи ҳудудининг жанубий чегараси Халеф шаҳридан Зананим шаҳри ёнидаги эман дарахти ёнигача боради. У ердан чегара Адамий–Нахаб, Ёбнаил
[174] ва Лахум шаҳарларигача давом этиб, Иордан дарёсида тугайди.
34Ҳудуднинг ғарбий чегараси Ознўт–Товур шаҳридан ўтиб, Ҳуққоқ шаҳригача боради. Нафтали қабиласининг ҳудуди жануб томонда Забулун қабиласининг ҳудуди билан чегарадош, ғарб томонда Ошер қабиласининг ҳудуди билан чегарадош. Шарқий чегараси эса Иордан дарёсидир
[175].
35Нафтали қабиласининг ҳудудидаги мустаҳкам шаҳарлар қуйидагилардир: Зиддим, Зер, Хаммат, Рахат, Кенерет,
36Адама, Рама
[176], Хазор,
37Кедеш, Эдрей
[177], Эн–Хазор,
38Ирўн, Мигдал–Эл, Хорем, Байт–Онот ва Байт–Шамаш
[178]. Ҳаммаси бўлиб ўн тўққизта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар.
39Нафтали қабиласи мана шу ерларни улуш қилиб олди.
Дан қабиласининг улуши
40Қуръа бўйича еттинчи бўлиб Дан қабиласи улуш олди.
41Уларнинг ҳудуди қуйидаги шаҳарлардан иборат эди: Зорох, Эштойўл, Ир–Шамаш,
42Шалаббин, Ойжавлон, Йитла,
43Элўн, Тимнах, Эхрон,
44Элтаха, Гибитон, Баалат
45Ёҳуд, Бани–Барақ, Гат–Риммон,
46Межаркон, Раххўн ва Яффанинг қаршисидаги жойлар.
47-48Мана шу шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги қишлоқлар Дан қабиласининг улуши эди. Аммо кейинчалик душманлар келиб, бу ерларни босиб олдилар. Шунда Дан қабиласи шимол томонга бориб, Лайиш
[179] шаҳрига ҳужум қилди
[180]. Улар шаҳарни қўлга киритиб, бутун шаҳар аҳолисини қириб ташладилар. Ўзлари эса шу шаҳарда жойлашиб, уни ўз бобоси Дан шарафига Дан, деб атадилар.
Ёшуанинг улуши
49Барча ерлар Исроил қабилаларига бўлиб берилгандан кейин, Исроил халқи Ёшуага ҳам улуш берди.
50Эгамиз Исроил халқига, Ёшуа хоҳлаган шаҳарни унга беринглар, деб амр қилган эди. Ёшуа Эфрайим қирларидаги Тимнат–Серах шаҳрини сўради. Исроил халқи ўша шаҳарни Ёшуага берди. Ёшуа у шаҳарни қайтадан қуриб, ўша ерда жойлашди.
51Мана шу ерларнинг ҳаммасини руҳоний Элазар
[181], Нун ўғли Ёшуа ва қабилалар бошлиқлари Исроил қабилаларига улуш қилиб бердилар. Шилўдаги
[182]Учрашув чодирига кираверишда, Эгамизнинг ҳузурида қуръа ташлаб
[183] шундай қилдилар. Шундай қилиб, бутун юртни бўлиб олиш ҳам ўз ниҳоясига етди.
20–БОБ
Паноҳ шаҳарлар
1Эгамиз бир куни Ёшуага шундай деб айтди:
2— Исроил халқига шу гапларни етказгин: “Мусо орқали сизларга буюрганимдай
[184], паноҳ шаҳарларни белгиланглар.
3Шунда бирортаси билмасдан одам ўлдириб қўйса, қочиб ўша шаҳарлардан бирига борсин. Ўлган одамнинг қариндошлари қасос олмоқчи бўлиб
[185], қотилнинг орқасидан қувиб борса, у мана шу шаҳарларнинг бирида паноҳ топади.
4Шаҳарга етиб боргандан кейин, қотил шаҳар дарвозаси олдида
[186] ўтирган шаҳар раҳбарларига ўз вазиятини тушунтирсин. Шунда уни шаҳарга олиб кириб, уй–жой беришади.
5Қасоскор қотилнинг орқасидан қувиб келса, уни қасоскорга бермаслик керак. Ахир, у одамни билмасдан ўлдириб қўйган, уларнинг орасида ҳеч қандай душманлик йўқ эди.
6Жамоа йиғилиб, қотилни ҳукм қилмагунча, ўша одам паноҳ шаҳарда қолиши лозим. Айбсиз, деб топилгандан кейин
[187] эса қотил ўша пайтда хизмат қилаётган олий руҳонийнинг ўлимига қадар паноҳ шаҳарда яшаши керак. Олий руҳонийнинг ўлимидан кейингина у ўзи қочиб келган жойга қайтиб бориши мумкин.”
7Иордан дарёсининг ғарб томонида Исроил халқи паноҳ шаҳарлар қилиб қуйидаги шаҳарларни ажратди: Нафтали қабиласига тегишли қирларда жойлашган Жалиладаги Кедеш шаҳри, Эфрайим қабиласига тегишли қирлардаги Шакам шаҳри, Яҳудо қабиласининг қирларидаги Хират–Арба, яъни Хеврон шаҳри.
8Иордан дарёсининг шарқида, Ерихо шаҳрининг қарши томонида эса Исроил халқи қуйидаги шаҳарларни паноҳ шаҳарлар қилиб ажратди: ясси тепалик саҳросида жойлашган Рубен қабиласига тегишли бўлган Базер шаҳри, Гад қабиласига тегишли Гиладдаги Рамўт шаҳри, Манаше қабиласига
[188] тегишли Башандаги Гўлон шаҳри.
9Мана шу шаҳарлар Исроил халқи ва уларнинг орасида яшаётган бегоналар учун ажратилди. Агар бирортаси билмасдан одам ўлдириб қўйса, ўша паноҳ шаҳарлардан бирига қочиб боради. Шундай қилиб, жамоа адолатли ҳукм чиқармагунча, одам ўлдирган киши паноҳ шаҳарда хавф–хатарсиз бўлиб, уни қувиб келган қасоскор қўлида ҳалок бўлмайди.
21–БОБ
Леви қабиласининг шаҳарлари
1Леви қабиласи уруғларининг бошлиқлари келиб, руҳоний Элазар
[189], Нун ўғли Ёшуа ва бошқа Исроил қабилаларининг бошлиқлари билан гаплашишди.
2Исроил халқи ҳали ҳам Канъон юртидаги Шилў шаҳрида
[190] эди. Леви қабиласидан келганлар шундай дейишди: “Леви қабиласига яшаш учун шаҳарлар, қўй–молларини боқиш учун эса шаҳарларнинг атрофидаги яйловларни бергин, деб Эгамиз Мусога амр қилган эди
[191].”
3Шунда Эгамизнинг амри бўйича Исроил халқи ўзларининг ерларидан Леви қабиласига қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофидаги яйловларни берди.
4Қуръа
[192] биринчи бўлиб, Леви қабиласининг Қоҳот
[193] уруғига тушди. Қоҳот уруғидан бўлган Ҳорун
[194] наслига Яҳудо, Шимўн ва Бенямин қабилаларидан ўн учта шаҳар берилди.
5Яна қуръа бўйича Қоҳот уруғининг қолган оилаларига Иордан дарёсининг ғарбидаги Манаше қабиласининг ярмига
[195] тегишли ҳудуддан, Эфрайим ва Дан қабилаларининг ҳудудидан ўнта шаҳар берилди.
6Қуръа ташланиб, Гершон уруғидан бўлганларга Иордан дарёсининг шарқидаги Манаше қабиласининг ярмига
[196] тегишли Башандаги ҳудуддан, Иссахор, Ошер ва Нафтали қабилаларининг ҳудудларидан ўн учта шаҳар берилди.
7Қуръа бўйича Марори уруғига Рубен, Гад ва Забулун қабилаларининг ҳудудидан ўн иккита шаҳар берилди.
8Эгамизнинг Мусога берган амрига кўра, Исроил халқи қуръа ташлаб мана шу шаҳарлар ва уларнинг яйловларини Леви қабиласига берди.
9-10Қуйида айтиб ўтилган, Яҳудо ва Шимўн қабилалари ҳудудларидаги шаҳарларни Исроил халқи қуръа бўйича, биринчи бўлиб Ҳоруннинг насли бўлган Қоҳот уруғига берди.
11Уларга Яҳудо қирларидаги Хеврон шаҳри ва унинг атрофидаги яйловлари берилди. Хеврон ҳозирги пайтда Хират–Арба, деб аталади. Арба Иноқ авлодининг
[197] аждоди эди.
12Аммо ўша шаҳарнинг ёнидаги далалар ва атрофидаги қишлоқлар Яфунах ўғли Холибга мулк қилиб берилган эди
[198].
13Паноҳ шаҳарларидан бири бўлган Хеврондан ташқари руҳоний Ҳорун наслига яна қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар ҳам берилди: Либна,
14Ятир, Эштамўва,
15Хўлун, Давир,
16Ойин, Ютто ва Байт–Шамаш. Ҳаммаси бўлиб Яҳудо ва Шимўн қабилаларининг ҳудудларидаги мана шу тўққизта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар.
17Бенямин қабиласининг ҳудудидан эса қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофидаги яйловлар берилди: Гивон, Ғибо,
18Онотўт, Элмўн.
19Мана шу ўн учта шаҳар Ҳорун наслидан бўлган руҳонийларга берилди.
20Қоҳот уруғининг қолган оилаларига Эфрайим қабиласи ҳудудидан қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофидаги яйловлар ажратиб берилди:
21Эфрайим қирларидаги паноҳ шаҳри бўлган Шакам, Гезер,
22Хивзайим, Байт–Хўрон.
23Дан қабиласининг ҳудудидан қуйидаги тўрт шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар ҳам руҳонийларга берилди: Элтаха, Гибитон,
24Ойжавлон, Гат–Риммон.
25Иорданнинг ғарб томонидаги Манаше қабиласининг ярмига
[199] берилган ҳудуддан қуйидаги икки шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлари руҳонийларга берилди: Танах, Гат–Риммон.
26Қоҳот уруғининг қолган оилаларига мана шу ўнта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди.
27Иорданнинг шарқидаги Манаше қабиласининг ярмига
[200] берилган ҳудуддан Леви қабиласининг Гершон уруғига қуйидаги икки шаҳар ва уларнинг атрофидаги яйловлар берилди: Башандаги паноҳ шаҳар Гўлон, Бештара.
28Иссахор қабиласининг ҳудудидан уларга яна қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар ҳам берилди: Хишион, Доварат,
29Ярмут, Эн–Ханним.
30Ошер қабиласининг ҳудудидаги қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофидаги яйловлар ҳам Гершон уруғига берилди: Мишол, Абдўн,
31Халкат, Рехоб.
32Улар яна Нафтали қабиласи ҳудудидан қуйидаги учта шаҳар ва уларнинг атрофидаги яйловларни ҳам олдилар: Хаммутдўр, Картан ва Жалиладаги паноҳ шаҳар Кедеш.
33Гершон уруғига мана шу ўн учта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди.
34Леви қабиласининг қолганларига, яъни Марори уруғига Забулун қабиласининг ҳудудидан қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди: Ёхнаём, Картах,
35Димна, Наҳалил.
36Рубен қабиласининг ҳудудидан қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар ҳам Марори уруғига берилди: Базер, Яхаз
[201],
37Кадамўт, Мифат.
38Гад қабиласининг ҳудудидан эса қуйидаги тўртта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар уларга берилди: Гиладдаги паноҳ шаҳар Рамўт, Моханайим,
39Хашбон, Язир.
40Леви қабиласининг Марори уруғига мана шу ўн иккита шаҳар берилди.
41Исроил халқининг ерларидан Леви қабиласига ҳаммаси бўлиб қирқ саккизта шаҳар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди.
42Мана шу шаҳарларнинг ҳар бирининг атрофида яйловлар бор эди.
Исроил халқи ерга эгалик қилади
43Эгамиз Исроил халқига бутун юртни берди. Эгамизнинг Ўзи Исроил халқининг ота–боболарига, мана шу ерларни сизларга бераман, деб ваъда қилган эди. Исроил халқи у ерларни эгаллаб, ўша ерларда жойлашди.
44Эгамиз уларнинг ота–боболарига ваъда қилгандай, бутун юрт бўйлаб Исроил халқига осойишталик берди. Ҳеч бир душман уларга бас кела олмади, чунки Эгамизнинг Ўзи Исроил халқига душманларининг устидан ғалаба берган эди.
45Эгамиз Исроил халқига берган яхши ваъдаларнинг ҳаммаси рўёбга чиқди, бирортаси ҳам бажарилмай қолмади.
22–БОБ
Ёшуа Иорданнинг шарқидан улуш олган қабилаларни уйларига қайтариб юборади
1Ёшуа Иордан дарёсининг шарқ томонида улуш олган Рубен, Гад қабилаларини ва Манаше қабиласининг ярмини
[202] чақириб,
2шундай деди: “Эгамизнинг қули Мусо нима амр қилган бўлса, ҳаммасини бажардингиз. Мен буюрганларимнинг ҳаммасига итоат қилдингиз.
3Юртни эгаллашга шунча узоқ вақт кетган бўлса ҳам, сиз ўз биродарларингизни тарк этмадингиз, Эгангиз Худо қўйган талабларни битта қолдирмай бажардингиз.
4Эгангиз Худо Ўзи ваъда қилгандай, биродарларингизга тинчлик берди. Эгамизнинг қули Мусо сизларга Иорданнинг шарқ томонидан улуш берди. Энди ўша ерлардаги ўзингизнинг чодирларингизга қайтинглар.
5Эгамизнинг қули Мусо сизларга буюрган амр ва қонунларни битта қолдирмай бажаринглар. Эгангиз Худони севинглар, Унинг йўлидан юриб, амрларини бажариб, Унга содиқ бўлинг, Унга бутун қалбингиз билан, жону дилингиз билан хизмат қилинг.”
6Ёшуа уларни дуо қилиб, ўз ерларига юборди. Улар ўз чодирларига қайтиб кетишди.
7Манаше қабиласининг ярмига Мусо Башан ерларини улуш қилиб берган эди, иккинчи ярмига эса Ёшуа қолган Исроил қабилалари билан бирга Иорданнинг ғарбидан ер берган эди. Ёшуа дуо қилиб, уларни ўз чодирларига юбораётганда,
8шундай деган эди: “Ўз чодирларингизга кўп бойлик билан, жуда ҳам кўп мол–қўй, кумуш, олтин, бронза, темир, кўп кийим–кечаклар билан қайтиб кетяпсизлар. Душманларингиздан олган ўша ўлжаларни биродарларингиз билан бўлишиб олинглар.”
9Шундай қилиб, Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми ўз уйларига қайтиб кетишди. Уларнинг ҳудуди Иордан дарёсининг шарқида жойлашган эди. Эгамиз Ўз қули Мусо орқали амр қилиб, уларга: “Мана шу ерларни эгаллаб олиб, шу ерда жойлашинглар”, деган эди. Исроил халқининг қолганлари Канъон юртидаги Шилўда
[203] қолди.
Иордан бўйидаги қурбонгоҳ
10Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми ҳали ҳам Канъон юртида эканлар, Иордан дарёсидан ўтишдан олдин, дарёнинг ёнидаги Гелилўт деган жойда жуда катта қурбонгоҳ қуришди.
11Қолган Исроил халқига: “Иорданнинг шарқидан улуш олган Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми биз томонда, Канъон юртининг чегарасида, Гелилўтда қурбонгоҳ қурибди”, деб айтишди.
12Исроил халқининг жамоаси буни эшитиб, Манаше қабиласининг ярми, Рубен ва Гад қабилаларига қарши жанг қилиш учун Шилўда йиғилди.
13Аммо аввал улар Гиладга — Манаше қабиласининг ярми ва Рубен, Гад қабилаларининг олдига руҳоний Элазар
[204] ўғли Финхазни юборишди.
14Иорданнинг ғарбидаги қабилаларнинг ҳар биридан бир киши — ўз қабиласининг бошлиғи бўлган ўн киши ҳам Финхаз билан бирга борди.
15Улар Иордан дарёсидан ўтиб, Гиладга бордилар. Ўша ерда Финхаз ва у билан келганлар Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярмига шундай дедилар:
16— Биз Эгамиз жамоаси номидан гапиряпмиз. Нима учун Исроил халқининг Худосига хиёнат қилдингиз? Қандай қилиб Эгамиздан юз ўгириб, Унга қарши бош кўтариб, ўзингизга қурбонгоҳ қурдингиз?
[205]
17Пиёр тоғида қилган гуноҳимиз
[206] етмасмиди?! Ўша гуноҳ туфайли Эгамизнинг бутун жамоаси бошига офат келди–ку. Шунда ҳам биз ҳали ўша гуноҳдан бутунлай покланганимиз йўқ.
18Сизлар эса яна Эгамиздан юз ўгиряпсиз?! Сизлар бугун Эгамизга қарши бош кўтарган бўлсангиз, эртага У бутун Исроил жамоасидан ғазабланади.
19Ерингиз Эгамизга сажда қилишга мос келмайдиган жой бўлса, дарёнинг нариги томонига, Эгамиз Ўз чодирини тиккан жойга ўтиб, бизнинг орамизда ўзингизга бирор ерни мулк қилиб олинглар. Аммо Эгамиз Худонинг қурбонгоҳидан ташқари яна бошқа қурбонгоҳ қуриб олиб, Эгамизга ёки бизга қарши бош кўтарманглар
[207].
20Зерах ўғли Охун Эгамизга хиёнат қилиб
[208], бағишланган нарсалардан
[209] ўғирлаган эди. Шу туфайли бутун Исроил халқининг бошига кулфат тушди–ку! Ўша гуноҳ деб ёлғиз унинг ўзи ҳалок бўлмади–ку!
21Шунда Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми Исроил қабилаларининг бошлиқларига шундай жавоб беришди:
22— Худолар Худоси Эгамиздир! Худолар Худоси Эгамиздир! Унинг Ўзи гувоҳимиз бўлсин. Эгамизнинг Ўзи билади. Бутун Исроил халқи ҳам билсин. Биз қурбонгоҳни Эгамизга қарши бош кўтариб ёки Унга хиёнат қилиб қурганимиз йўқ. Агар шу ниятда қурбонгоҳ қурган бўлсак, энди бизни аяманглар.
23Биз бу қурбонгоҳни Эгамиздан юз ўгирганимиз учун эмас, ҳатто шу қурбонгоҳ устида куйдириладиган қурбонликлару дон назрлари ва тинчлик қурбонликлари келтириш учун ҳам қурганимиз йўқ. Агар шу ниятда қурбонгоҳ қурган бўлсак, Эгамизнинг Ўзи бизни жазоласин.
24Биз қўрққанимиздан шундай қилдик. Вақти келиб, сизларнинг авлодларингиз бизнинг авлодимизга шундай деб қолиши мумкин: “Исроил халқининг Худоси — Эгамиз билан сизларнинг нима ишингиз бор?!
25Эгамиз сизлар — Рубен ва Гад қабилалари билан бизнинг орамизда Иордан дарёсини чегара қилиб қўйди, Эгамизда сизнинг ҳеч ҳақингиз йўқ.” Сизларнинг авлодингиз шундай деб бизнинг авлодларимизни Эгамизга сажда қилишдан тўхтатиб қўйиши мумкин.
26Шунинг учун биз шундай дедик: “Келинглар, қурбонгоҳ қурайлик, бу қурбонгоҳ куйдириладиган қурбонликлару бошқа ҳар хил қурбонликлар келтириш учун ишлатилмайди.”
27Биз бу қурбонгоҳни сиз билан бизнинг орамизда, биздан кейинги авлодлар орасида гувоҳ бўлсин, деб қурдик. Мана шу қурбонгоҳ биз ҳам, сизлар қатори, Эгамизнинг чодири олдида Эгамизга сажда қилиб, ўша ерда куйдириладиган қурбонликлар, дон назрлари ва тинчлик қурбонликлари келтиришимизни кўрсатади. Шунда сизларнинг авлодларингиз бизнинг авлодларимизга ҳеч қачон: “Эгамизда сизларнинг ҳақингиз йўқ”, — демайди.
28Агар биз билан сизларнинг орангизда ёки авлодларимиз орасидан шундай гап ўтса, биз ёки авлодларимиз қуйидагидай жавоб бера оламиз: “Мана, Эгамиз қурбонгоҳининг нусхасига қаранглар. Бизнинг аждодларимиз уни куйдириладиган қурбонликлар ва бошқа ҳар хил қурбонликлар келтириш учун эмас, балки сиз билан бизнинг ўртамизда гувоҳ бўлиши учун қуришган.”
29Фақат Эгамиз Худонинг чодири олдида турган қурбонгоҳдагина Унга атаб куйдириладиган қурбонликлар, дон назрлари ва бошқа қурбонликлар келтириш мумкин. Эгамизга қарши бош кўтаришдан, Ундан юз ўгириб, қурбонликлар келтириш учун бошқа қурбонгоҳ қуришдан Унинг Ўзи сақласин.
30Рубен, Гад қабилалари ва Манаше қабиласининг ярми айтган бу гапларни эшитиб, руҳоний Финхаз ва у билан бирга келган Исроил халқининг бошлиқлари жуда мамнун бўлишди.
31Рубен, Гад қабилаларига ва Манаше қабиласининг ярмига Элазар шундай деди:
— Бугун Эгамиз биз билан бирга эканлигини биламиз. Сизлар Эгамизга хиёнат қилмай, бутун Исроил халқини Унинг ғазабидан сақлаб қолдингиз.
32Кейин Элазар ва Исроил халқи бошлиқлари Гиладдан Канъон юртига, Исроил халқининг олдига қайтиб келиб нима бўлганини айтиб беришди.
33Улар олиб келган хабар Исроил халқини мамнун қилди. Исроил халқи Худога ҳамду сано айтиб, Рубен ва Гад қабилаларига қарши жанг қилиш ва уларнинг ерларини вайрон қилиш ҳақида бошқа оғиз очмади.
34“Мана шу қурбонгоҳ бизнинг орамизда Эгамиз Худо эканлигига гувоҳ”, деб Рубен ва Гад қабилалари қурбонгоҳга Гувоҳ деган ном беришди
[210].
23–БОБ
Ёшуанинг охирги насиҳатлари
1Анча йиллар ўтди, ЭгамизИсроил халқига уларнинг атрофларидаги душманларидан тинчлик берган эди. Ёшуа ҳам ёши анча ўтиб, қариб қолган эди.
2У бутун Исроил халқини, уларнинг оқсоқолларию бошлиқларини, ҳакам ва назоратчиларини чақириб шундай деди: “Менинг ёшим ҳам ўтди, анча қариб қолдим.
3Эгангиз Худо сизлар учун атрофингиздаги халқларни нима қилганини кўрдингиз. Эгангиз Худонинг Ўзи сизлар учун жанг қилди.
4Мен Исроил халқининг қабилаларига шарқда Иордан дарёсидан бошлаб ғарбдаги Ўрта ер денгизигача бўлган ерларни мулк қилиб бердим. Мен сизларга мағлуб бўлган халқларнинг ҳам, ҳали мағлуб қилинмаган халқларнинг ҳам ерларини бердим.
5Эгангиз Худонинг Ўзи ўша халқларни олдингиздан ҳайдаб, орқага чекинтиради. Эгангиз Худонинг Ўзи ваъда қилгандай, сизлар уларнинг ерларини эгаллайсизлар.
6Мусонинг Таврот китобида
[211] ёзилган барча қонунлардан четга чиқманглар. Уларни битта ҳам қолдирмай бажаринглар.
7Орангизда қолган ўзга халқларга қўшилманглар. Уларнинг худоларининг номларини тилга ҳам олманглар, ўша худоларнинг номи билан қасам ичманглар. У худоларга сажда ҳам қилманглар, хизмат ҳам қилманглар.
8Аммо шу пайтгача қилиб келганингиздай, Эгангиз Худога содиқ қолинглар.
9Эгамиз сизларнинг олдингиздан катта ва кучли халқларни ҳайдаб чиқарди, мана шу кунгача ҳеч ким сизларга бас кела олгани йўқ.
10Эгангиз Худо ваъда қилгандай, Унинг Ўзи сизлар учун жанг қилади. Душманларнинг мингтаси биттангизга бас кела олмайди.
11Шунинг учун доимо чин дилдан Эгангиз Худони севинглар.
12Ундан юз ўгирманг, орангиздаги ўзга халқлар билан аралашманг, улар билан қуда–андачилик қилманг.
13Агар шундай қилсангиз, билиб қўйингки, Эгангиз Худо ўша халқларни сизларнинг олдингиздан бошқа ҳайдаб чиқармайди. Улар сизларга қопқон ва тузоқдай, биқинларингизга қамчидай, кўзларингизга эса тикандай бўлади. Охири, Эгангиз Худо сизларга берган мана шу ҳосилдор юртда бирортангиз ҳам тирик қолмайсиз.
14Мен ҳам бир бандаман, умрим охирлаб боряпти. Шубҳасиз, ҳаммангиз биласиз, Эгангиз Худо сизларга яхши ваъдалар берган эди, шу ваъдаларнинг ҳаммаси рўёбга чиқди, уларнинг бирортаси ҳам бажарилмай қолмади.
15Эгангиз Худо сизларга ваъда қилган барча яхши нарсаларни рўёбга чиқарди. Агар Эгамизга итоат қилмасангиз, У сизларни огоҳлантириб айтган кулфатларни бошингизга солади. Оқибатда У сизларга берган мана шу ҳосилдор юртдан сизларни бутунлай йўқ қилиб ташлайди.
16Агар сизлар Эгангиз Худо билан қилган аҳдни бузиб, бошқа худоларга эргашсангиз, уларга хизмат қилиб, сажда қилсангиз, сизларга қарши Эгамизнинг ғазаби қўзғайди–да, У сизларга берган мана шу ҳосилдор юртдан тезда қирилиб кетасизлар.”
24–БОБ
Ёшуанинг Шакамда сўзлаган нутқи
1Кейин Ёшуа барча Исроил қабилаларини, уларнинг оқсоқоллари, бошлиқлари, ҳакамлари ва назоратчиларини Шакамга
[212] чақиртирди. Улар Худонинг ҳузурига келдилар.
2Ёшуа бутун халққа шундай деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай демоқда: “Қадимда сизларнинг аждодларингиз, жумладан, Тераҳ ва унинг ўғиллари Иброҳим ҳамда Нахўр Фурот дарёсининг нариги томонида яшаганлар. Улар бошқа худоларга хизмат қилганлар.
3Мен сизларнинг ота–бобонгиз бўлган Иброҳимни Фуротнинг нариги томонидаги ердан олиб, бутун Канъон юрти бўйлаб бошлаб бордим. Иброҳимнинг наслини кўпайтирдим. Иброҳимга Исҳоқни бердим.
4Исҳоққа эса Ёқуб ва Эсовни бердим. Эсовга яшаш учун Сеир тоғларини бердим. Ёқуб ва унинг фарзандлари эса Мисрга бордилар.
5Кейин Мусо ва Ҳорунни Мисрга юбориб, Миср халқининг бошига фалокатлар келтирдим. Ўшандан кейин сизларни Мисрдан олиб чиқдим.
6Ота–боболарингиз Қизил денгизга етиб келди. Мисрликлар эса аравакашлари ва жанг аравалари билан уларни Қизил денгизгача
[213] қувиб бордилар.
7Ота–боболарингиз Менга илтижо қилганларида, Мен Мисрликлар ва ота–боболарингиз орасига қоронғилик туширдим. Мисрликларнинг устига денгиз сувларини бостириб, уларни ғарқ қилдим. Мисрни қай аҳволга солганимни сизлар ўз кўзингиз билан кўрдингиз. Ундан кейин сизлар саҳрода узоқ вақт яшадингиз.
8Кейин Мен сизларни Иордан дарёсининг шарқ томонидаги юртга олиб келдим. У ерда Амор халқи яшар эди. Улар сизларга қарши чиқиб жанг қилди. Мен сизларга уларнинг устидан ғалаба бердим. Уларни сизларнинг олдингиздан қириб ташладим, сизлар уларнинг ерларини эгаллаб олдингиз.
9Кейин Мўаб шоҳи — Зиппур ўғли Болоқ сизларга қарши жангга чиқди. Исроил халқини лаънатласин, деб у Бавўр ўғли Баломни чақиртирди
[214].
10Аммо Мен Баломга қулоқ солмадим, аксинча, ўз ихтиёрига қарши у сизларни дуо қилди. Шундай қилиб, Мен сизларни Болоқнинг қўлларидан қутқардим.
11Сизлар Иордандан ўтиб, Ерихога келганингизда, Ерихо аҳолиси сизларга қарши жанг қилди. Амор, Париз, Канъон, Хет, Гиргош, Хив ва Ёбус халқлари ҳам сизларга қарши уруш қилди. Мен сизларга уларнинг устидан ғалаба бердим.
12Икки Амор шоҳини
[215] ваҳимага солиб, арилар галаси сингари қувдим
[216]. Буни сизлар қиличу камонларингиз билан қилмадингиз.
13Сизларга ўзингиз ишлов бермаган ерларни бердим. Энди сизлар ўзингиз қурмаган шаҳарларда яшаяпсизлар, ўзингиз экмаган узумзору зайтун боғларининг мевасини еяпсизлар.”
14Ёшуа гапида давом этиб, шундай деди:
— Энди Эгамиздан қўрқинг, Унга содиқ бўлиб, доимо чин дилдан хизмат қилинг. Аждодларингиз Фурот дарёсининг нариги томонида ва Мисрда сажда қилган худоларни ташлаб, фақатгина Эгамизга хизмат қилинг.
15Агар Унга хизмат қилишни маъқул кўрмасангиз, кимга хизмат қилишингизни бугун танланг. Фурот дарёсининг нариги томонида яшаган пайтда сажда қилган худоларингизга хизмат қиласизларми? Ёки олдин Амор халқларига тегишли бўлган ерларда яшаётганингиз учун энди уларнинг худоларига хизмат қиласизларми? Бугун танланг. Мен ва оилам эса Эгамизга хизмат қиламиз.
16Халқ жавоб берди:
— Худо сақласин! Биз ҳеч қачон бошқа худоларга хизмат қилиш учун Эгамизни ташлаб кетмаймиз!
17Бизни ва ота–боболаримизни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Эгамиз Худодир. У қилган мўъжизаларни биз ўз кўзимиз билан кўрдик. Ҳар хил халқларнинг орасидан ўтганимизда, қаерга бормайлик, У бизни ҳимоя қилди.
18Мана шу юртда яшаган Амор ва бошқа халқларнинг ҳаммасини Эгамиз бизнинг олдимиздан ҳайдаб юборди. Шунинг учун ҳам биз Эгамизга хизмат қиламиз, У бизнинг Худойимиздир.
19Ёшуа халққа шундай деди:
— Эгамиз Муқаддас Худодир. У рашкчи Худо. Сиз Унга хизмат қила олмайсиз. Агар Унга қарши бош кўтарсангиз ёки гуноҳ қилсангиз, У сизларни кечирмайди.
20Эгамиз сизларга шунча яхшилик қилган бўлса ҳам, агар Уни ташлаб, бошқа худоларга хизмат қилсангиз, У бошингизга кулфат келтириб, қириб ташлайди.
21Халқ Ёшуага шундай деди:
— Йўқ, бошқа худоларга хизмат қилмаймиз, биз Эгамизга хизмат қиламиз!
22Шунда Ёшуа халққа деди:
— Эгамизга хизмат қиламиз, деб танлаганингизга ўзингиз гувоҳсиз.
— Ҳа, гувоҳмиз, — деб жавоб берди халқ.
23Ёшуа:
— Ундай бўлса, орангиздаги бегона худоларни ташлаб, бутун қалбингиз билан Исроил халқининг Худоси — Эгамизга боғланинглар, — деди.
24Халқ Ёшуага шундай деди:
— Эгамиз Худога хизмат қиламиз, Унга қулоқ соламиз.
25Ўша куни Ёшуа Шакамда халқ билан аҳд тузиб, улар бажаришлари учун қонун–қоидалар берди.
26Ёшуа бу сўзларни Худонинг Таврот китобига ёзди. Кейин катта тош олиб, уни саждагоҳда
[217] эман дарахтининг тагига ёдгорлик қилиб ўрнатди.
27Ёшуа бутун халққа шундай деди:
— Қаранглар, мана шу тош Эгамиз бизга айтган ҳамма гапларни эшитган, шунинг учун агар Эгамизга берган ваъдада турмасак, у бизга қарши гувоҳ бўлади.
28Шундан кейин Ёшуа халқни ўзлари улуш қилиб олган ерларга юборди.
Ёшуа ва Элазарнинг вафоти
29Бирмунча вақтдан кейин Эгамизнинг қули Ёшуа 110 ёшга кириб вафот этди.
30Гаш тоғининг шимолидаги, Эфрайим қирларида жойлашган Тимнат–Серах шаҳри Ёшуага улуш қилиб берилган эди
[218]. Уни ўша ерда дафн қилдилар.
31Ёшуа бутун умри давомида Исроил халқи Эгамизга хизмат қилди. Ёшуадан кейин қолган, Эгамиз Исроил халқи учун қилган ҳамма ишларни кўрган бошқа оқсоқолларнинг ҳаёти давомида ҳам Исроил халқи Эгамизга хизмат қилди.
32Исроил халқи Мисрдан чиққанда Юсуфнинг суякларини ўзлари билан олган эди
[219]. Улар мана шу суякларни Шакамда кўмишди. Ёқуб бу ерни Шакамнинг отаси Хамўрнинг ўғилларидан юз бўлак кумушга
[220] сотиб олган эди
[221]. Ўша ер Юсуф авлодларининг улуши бўлиб қолди.
33Ҳорун ўғли Элазар ҳам вафот этди. Элазарнинг ўғли Финхазга Эфрайим қирларидаги Гиво шаҳри улуш қилиб берилган эди. Элазар ўша жойга дафн қилинди.
ҲАКАМЛАР
Кириш
“Ҳакамлар” китобида Исроил халқининг Худодан юз ўгириши ва бегона худоларга сиғиниши ҳақида баён қилинади. Худо Исроил халқини бутпарастлиги учун жазолаб, жазо сифатида уларни ён–атрофда яшовчи Канъон халқларига мағлуб қилади. Жабр–зулм остида қолган Исроил халқи Худога илтижо қилиб, Ундан ёрдам сўрайди. Шунда Худо ўз халқини озод қилиш учун уларга кетма–кет ҳакам, деб аталган йўлбошчиларни юборади. Ҳакамлар бошчилигида Исроил халқи ғанимлари устидан ғалаба қозонади. Сўнг улар учун фаровонлик даври бошланади. Исроил халқи ҳакамларнинг ҳаётлари даврида Худога содиқ бўлади. Лекин ҳар бир ҳакамнинг вафотидан кейин улар яна Худодан юз ўгиришади. Бундай ҳодисалар қайта–қайта такрорланади.
Одатда ҳакамлар бир нечта қабилага йўлбошчилик қилган, лекин айримлари бутун халқни бошқарган. Ўша пайтда Исроил халқи тарқоқ қабилалардан ташкил топган бўлиб, ягона бир халқ, деб ҳисобланмасди. Уларнинг шоҳи бўлмагани учун, ўша даврда “ҳар бир одам билганини қилар эди” (21:25). Лекин одамлар ягона Худога сажда қилишни ўрганишлари лозим эди, шунинг учун улар бегона худоларга сиғинишни бошлаганларида, Худо ҳар сафар уларни жазоларди.
1–БОБ
Яҳудо ва Шимўн қабилалари Одонивазахни қўлга оладилар
1Ёшуанинг ўлимидан сўнг, Исроил халқи Эгамиздан: “Канъон халқига қарши жанг қилиш учун орамиздан ким биринчи бўлиб чиқсин?” — деб сўради.
2“Яҳудо қабиласи чиқсин, — деди Эгамиз. — Мен бу юртни уларнинг қўлига беряпман.”
3Шунда Яҳудо қабиласи қардоши бўлган Шимўн қабиласига шундай деди: “Келинглар, биргаликда бизга улуш бўлиб тушган ерга борайлик. Ўша ерда биргалашиб Канъон халқига қарши жанг қилайлик. Кейин биз ҳам сизларга тушган улушга эргашиб борамиз.” Шундай қилиб, Шимўн қабиласи улар билан бирга борди.
4Яҳудо қабиласи жангга чиқди. Канъон ва Париз халқларини Эгамиз уларнинг қўлига бергани учун, улар Базах шаҳрида
[1] ўн мингта душманини қириб ташлашди.
5Ўша ерда шоҳ Одонивазахга дуч келишди, унга ҳужум қилиб, Канъон ва Париз халқларини мағлуб этишди.
6Одонивазах қочди, аммо улар унинг кетидан қувиб, қўлга олишди ва оёқ–қўлларининг бош бармоқларини чопиб ташлашди.
7Шунда Одонивазах деди: “Оёқ–қўлларининг бош бармоқлари чопиб ташланган етмишта шоҳ дастурхонимдан тушган ушоқларни териб юришар эди
[2]. Мен ўша шоҳларнинг бошига солган не–не кунларни Худо қайтариб ўз бошимга солди.” Исроил одамлари Одонивазахни Қуддусга олиб боришди, у ўша ерда жон берди.
Яҳудо қабиласи Қуддус билан Хевронни қўлга киритади
8Кейин Яҳудо қабиласи Қуддусга ҳужум қилиб, шаҳарни қўлга киритди
[3]. Улар у ердагиларни қиличдан ўтказиб, шаҳарга ўт қўйишди.
9Сўнг эса қирларда, ғарбдаги қирлар этакларида ва Нагав чўлида яшовчи Канъон халқига қарши жанг қилиш учун жанубга қараб юришди.
10Яҳудо қабиласи Хеврон шаҳрида
[4] истиқомат қилган Канъон халқига ҳужум қилиб, Шешай, Охиман ва Талмай қўшинларини яксон қилди. Хевроннинг эски номи Хират–Арба эди.
Ўтниёл Давир шаҳрини қўлга киритади
11У ердан Яҳудо одамлари Давир шаҳрига ҳужум қилиш учун йўлга тушишди. Давирнинг эски номи Хират–Сафар эди.
12Шунда Холиб
[5]: “Хират–Сафарга ҳужум қилиб, қўлга киритган кишига қизим Ахсани бераман”, — деди.
13Ўтниёл шаҳарни қўлга киритди, Холиб эса унга қизи Ахсани узатди. Ўтниёл — Холибнинг жияни, аниқроғи, Ханаз исмли кенжа укасининг ўғли эди.
14Тўйдан кейин қиз Ўтниёлга
[6]: “Келинг, отамдан бир дала сўраб олайлик”, деб туриб олди. Холиб эшакдан тушаётган қизига: “Ҳа, қизим, бирон истагинг борми?” — деб сўради.
15“Менга бир совға қилсангиз, — деди Ахса. — Сиз менга Нагав чўлидаги ерни бердингиз, энди сув булоқларини ҳам ҳадя этинг.” Шундай қилиб, Холиб унга тепадаги ва пастдаги булоқларни берди.
Яҳудо ва Бенямин қабилаларининг ғалабалари
16Яҳудо халқи пальма шаҳри — Eрихони
[7] тарк этди. Мусонинг қайнатаси авлодидан бўлган Хайин халқи Яҳудо халқига эргашиб, Яҳудо чўлига йўл олди. Улар Арод шаҳрининг жанубида жойлашиб, у ерда маҳаллий халқ орасида ўрнашиб олдилар.
17Яҳудо ва Шимўн қабилалари биргаликда Зафат шаҳрида яшайдиган Канъон халқига ҳужум қилиб, шаҳарни ер билан яксон қилишди
[8]. Шунинг учун бу шаҳар Хўрмах
[9], деб аталган.
18Яҳудо қабиласи Ғазо, Ашқалон, Эхрон шаҳарларини
[10] ва уларнинг атрофидаги ерларни қўлга киритди.
19Эгамизнинг Ўзи Яҳудо қабиласи билан бўлгани учун, улар қирларни эгаллаб олдилар. Аммо текисликда яшайдиган халқларни ўз еридан қува олмадилар, чунки ўша халқларнинг темир жанг аравалари
[11] бор эди.
20Мусо айтганидек
[12], Хеврон шаҳри Холибга берилди. Холиб у ердан Иноқдан келиб чиққан учта уруғни
[13] қувиб чиқарди.
21Бенямин қабиласи эса Қуддусда истиқомат қилган Ёбус халқини ҳайдаб чиқармади. Шу сабабдан Ёбус халқи бугунга қадар
[14] Қуддусда, Бенямин авлодлари орасида яшаб келмоқда.
Эфрайим ва Манаше қабилалари Байтилни босиб олишади
22Юсуфнинг икки ўғли — Эфрайим ва Манашедан бино бўлган қабилалар ҳам Байтил шаҳрига
[15] ҳужум қилмоқчи бўлиб, йўлга чиқдилар. Эгамиз улар билан эди.
23Байтил ҳақида кўпроқ маълумот йиғиш учун улар ўз айғоқчиларини шаҳар томон юбордилар. Байтил шаҳрининг эски номи Луз эди.
24Айғоқчилар шаҳардан чиқиб келаётган бир одамни кўриб, унга: “Бизга шаҳарга олиб кирадиган яширин кириш жойини
[16] кўрсат! Бунинг эвазига жонингни сақлаб қоламиз!” — дедилар.
25Ўша одам уларга йўл кўрсатди. Эфрайим ва Манаше лашкарлари шаҳар аҳолисини битта қўймай қиличдан ўтказишди. Йўл кўрсатган одамни эса бутун оиласи билан бирга қўйиб юборишди.
26Ўша одам Хет халқининг юртига
[17] бориб бир шаҳар қурди, унинг номини эса Луз, деб қўйди. Ўша шаҳар бугунга қадар шу ном билан аталади.
Исроил халқи қувиб чиқармаган ўзга халқлар
27Манаше қабиласи Байт–Шан
[18], Танах, Дўр, Йиблаём, Махидў шаҳарлари ва уларнинг қишлоқларида яшаган Канъон халқини ҳайдаб чиқармади, улар ўша ерларда яшайвердилар.
28Вақти келиб, Исроил халқи кучини йиғиб олди, шунда Канъон халқини ўзига бўйсундириб, қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур қилди. Аммо шунда ҳам ўз еридан ҳайдаб чиқармади.
29Эфрайим қабиласи ҳам Гезер шаҳридаги Канъон халқини қувиб чиқармади. Канъон халқи Гезерда уларнинг орасида яшайверди.
30Забулун қабиласи ҳам Хитрўн ва Наҳалил шаҳарларида истиқомат қилган Канъон халқини ҳайдаб чиқармади. Канъон халқи Забулун қабиласи билан бирга яшаб, уларга қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур бўлди.
31Ошер қабиласи ҳам Аккў, Сидон, Ахлоб, Ахсиб, Хелба, Офиқ ва Рехоб шаҳарларида яшайдиган Канъон халқини еридан ҳайдаб чиқармади.
32Улар ўша юрт аҳолисини ҳайдаб чиқармаганлари учун Канъон халқи билан бирга яшадилар.
33Нафтали қабиласи ҳам Байт–Шамаш ва Байт–Онот шаҳарларининг аҳолисини ҳайдаб чиқармай, ерли халқ — Канъон халқи орасида яшаб қолди. Лекин улар ўша шаҳарлар аҳолисини ўзига бўйсундириб, қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур қилдилар.
34Бироқ Амор халқлари
[19] Дан қабиласини сиқиб, қирларга чиқиб кетишга мажбур қилдилар, водийга тушишларига йўл қўймадилар.
35Амор халқлари Хар–Харес, Ойжавлон ва Шалбим шаҳарларида яшайвердилар. Лекин Эфрайим ва Манаше қабилалари уларга ўз ҳукмини ўтказиб, қарол бўлиб хизмат қилишга мажбур қилдилар.
36Амор халқлари яшаган ҳудуднинг чегараси Чаёнлар довонидан
[20] Селагача чўзилган ва у ердан шимолга қараб кетган эди.
2–БОБ
Эгамизнинг фариштаси Бохимда
1Эгамизнинг фариштаси Гилгалдан
[21] Бохимга келиб шундай деди:
— Мен сизларни Мисрдан олиб чиқдим. Онт ичиб, ота–боболарингизга бераман, деган юртга сизларни олиб кирдим. Мен: “Сизлар билан тузган аҳдимни ҳеч қачон бузмайман”, деган эдим.
2Сизларга: “Бу юрт халқлари билан аҳдлашманглар, уларнинг қурбонгоҳларини вайрон қилинглар”, деб айтмаганмидим?! Лекин сизлар амримга итоат қилмай, тескарисини қилдингизлар.
3Бундай қилганингиз учун юртингизда яшаб юрган бу халқларни Мен энди ҳайдаб чиқармайман. Улар сизларга душман бўлиб
[22], уларнинг худолари сизларга тузоқ бўладилар.
4Эгамизнинг фариштаси бу сўзларни айтгач, бутун Исроил халқи фарёд кўтарди.
5Шундай қилиб, улар ўша ерни Бохим
[23], деб атаб, Эгамизгақурбонликлар келтирдилар.
Ёшуанинг ўлими
6Ёшуа Исроил халқини тарқатиб юборгандан сўнг, ҳар бир одам ўзига тушган ерни мулк қилиб олиш учун йўлга тушганди.
7Ёшуа даврида одамлар Эгамизга сажда қилишар эди. Улар Ёшуанинг ўлимидан сўнг, Эгамиз Исроил учун қилган буюк ишларини кўрган оқсоқоллар даврида ҳам Эгамизнинг амрларини бажаришар эди.
8Эгамизнинг қули Нун ўғли Ёшуа 110 ёшида оламдан ўтди.
9Уни Гаш тоғининг шимолида жойлашган Эфрайим қирларидаги Тимнат–Серахда
[24], ўзи улуш қилиб олган ерида дафн қилишди.
10Бутун кекса авлод ҳам оламдан ўтди. Исроил халқининг ёш авлоди эса Эгамизни тан олмади, Унинг Исроил халқи учун қилган буюк ишларини билмади.
Исроил халқи Эгамизга сажда қилмайди
11Исроил халқи Эгамизнинг олдида қабиҳликлар қилди, улар Баал деган худонинг тасвирларига сиғина бошлашди.
12Эгамиз уларни Мисрдан олиб чиққан бўлса–да, улар ота–боболарининг Худосидан юз ўгиришди. Бошқа худоларга — ён–атрофда яшовчи халқларнинг худоларига эргашишди. Уларга сажда қилиб, Эгамизнинг қаҳрини келтиришди.
13Исроил халқи Эгамиздан юз ўгириб, Баалга ва Аштаретнинг тасвирларига сажда қилаётган эди.
14Бундан ғазабланган Эгамиз уларни босқинчилар қўлига бериб, талон–тарож қилдирди ва ён–атрофдаги ғанимларга таслим қилди. Бундан буён Исроил халқи душманларига қаршилик кўрсата олмас эди.
15Исроил халқи қаерда жанг қилмасин, Эгамиз огоҳлантирганидек, уларнинг бошларига фалокат келтириш учун ҳар сафар уларга қарши Ўзи чиқар эди. Исроил халқи оғир аҳволда қолган эди.
16Эгамиз уларни босқинчилар қўлидан озод қилиш учун ҳакамларни
[25] юборди.
17Лекин улар ҳатто ҳакамларига қулоқ солмадилар. Эгамизга бевафолик қилиб, бошқа худоларга сажда қилавердилар. Улар Эгамизнинг амрларига итоат қилган ота–боболарига ўхшамай, тез орада аждодлари юрган ҳақ йўлдан оздилар.
18Эгамиз уларга ҳакам юборар экан, ҳар бир ҳакам билан Ўзи бўлар эди, ўша ҳакам даврида халқини душманлардан халос қиларди. Чунки золим ва зўравонларнинг дастидан нолиган халққа Эгамизнинг раҳми келар эди.
19Аммо ҳакам оламдан кўз юмгач, улар яна эски қилмишларига қайтишар эди. Ота–боболаридан ҳам баттар гуноҳлар қилиб, бошқа худоларга сажда қилишар, уларга сиғинишар эди. Бу одатларининг биронтасини ҳам қолдирмай, қилмишларини ўжарлик билан давом эттиришар эди.
20Исроил халқидан қаттиқ ғазабланган Эгамиз шундай деди: “Бу одамлар гапимга кирмай, Мен ота–боболари билан тузган аҳдимни буздилар!
21Шунинг учун Мен уларнинг ораларида Ёшуанинг ўлимидан кейин қолиб кетган бегона халқларнинг биронтасини ҳам уларнинг ҳузуридан ҳайдаб чиқармайман.”
22Исроил халқи ота–боболари сингари Эгамизнинг йўлидан юриш–юрмаслигини кўриш учун,
23Эгамиз бу халқларни Ёшуага таслим қилмаган эди. Уларнинг ҳаммасини бирданига ҳайдаб чиқармай, юртда қолишларига ижозат берган эди.
3–БОБ
Юртда қолган ўзга халқлар
1-2Эгамиз, Канъон юртида бўлиб ўтган биронта урушда қатнашмаган Исроил халқини синай, ҳеч қачон уруш кўрмаган бу янги авлодга жангни ўргатай, деб қуйидаги халқларни қолдирган эди:
3бешта Филист бекини
[26], барча Канъон халқларини, Сидонликлар ва Баал–Хермон тоғидан то Лево–Хоматгача
[27]Лубнон қирларида яшаган Хив халқини.
4Улар ёрдамида Эгамиз Ўз халқи Исроилни синаб, Мусо орқали ота–боболарига берган амрларга итоат қилиш–қилмаслигини кўрмоқчи эди.
5Шундай қилиб, Исроил халқи Канъон, Амор, Париз, Хив, Хет ва Ёбус халқларининг орасида яшади.
6Улар ўша халқлар билан апоқ–чапоқ бўлиб, қиз олиб, қиз беришарди, ҳатто худоларига ҳам сиғинишарди.
Ўтниёл
7Исроил халқи Эгамизнинг олдида қабиҳ ишлар қилар эди. Улар ўз Эгаси Худони эсларидан чиқариб, Баал ва Ашеранинг тасвирларига сиғинишар эди.
8Бундан ғазабланган Эгамиз уларни Орам–Нахрайим
[28] шоҳи Кушонриштамга тобе қилиб қўйди. Улар саккиз йил давомида Кушонриштамнинг хизматида бўлишди.
9Аммо Исроил халқи Эгамизга илтижо қилгач, Эгамиз уларга қутқарувчи қилиб Ўтниёлни юборди. Ўтниёл Холибнинг жияни, аниқроғи, кенжа укаси Ханазнинг ўғли эди.
10Эгамизнинг Руҳи Ўтниёлни қамраб олди. Ўтниёл Исроил халқига ҳакам
[29] бўлди. Ўтниёл Месопотамия шоҳи Кушонриштамга қарши жанг қилиб, уни енгди, чунки Эгамиз шоҳни унинг қўлига берган эди.
11Шундан кейин юртда қирқ йил тинчлик, осойишталик бўлди. Сўнг Ханаз ўғли Ўтниёл оламдан ўтди.
Эҳуд
12Исроил халқи Эгамизнинг олдида яна қабиҳликлар қилгани учун, Эгамиз Мўаб юртининг
[30] шоҳи Эглонни уларга қарши қўзғатди.
13Шоҳ Эглон Оммон ва Омолек халқлари билан биргаликда Исроил халқини енгиб, пальма шаҳри — Eрихони
[31] қўлга киритди.
14Шундай қилиб, Исроил халқи ўн саккиз йил давомида Мўаб юртининг шоҳи Эглонга қарам бўлиб яшади.
15Аммо Исроил халқи Эгамизга илтижо қилиши биланоқ, Эгамиз уларга Эҳуд исмли бир қутқарувчини юборди. Гера ўғли Эҳуд Бенямин қабиласидан бўлиб, чапақай эди. Исроил халқи Эҳуд орқали Мўаб шоҳи Эглонга ўлпон жўнатди.
16Эҳуд ўзига узунлиги бир тирсак
[32] бўлган ханжар ясаб, уни ўнг томонига, кийимининг ичидан тақиб олганди.
17У ўлпонни шоҳ Эглон ҳузурига олиб кирди. Шоҳ Эглон ҳаддан ташқари семиз бир одам эди.
18Эҳуд ўлпонни тақдим қилиб бўлгач, ҳадяларни кўтариб келган одамлар билан бирга уйга йўл олди.
19Бироқ улар Гилгалдаги
[33] тош ҳайкаллар
[34] ўрнатилган жойга етганларида, Эҳуд изига қайтди. У Эглоннинг олдига келиб: “Эй, ҳазрати олийлари, сизга айтадиган бир сирим бор”, — деди. Шоҳ: “Бизни ҳоли қўйинглар!” — дейиши биланоқ, унинг ҳузуридаги хизматкорлар чиқиб кетишди.
20Шоҳ салқин болохонасида ёлғиз ўзи қолди. Эҳуд унга яқинлашиб: “Мен сизга Худонинг хабарини етказмоғим лозим”, — деди. Эглон ўрнидан турди.
21Шунда Эҳуд ўнг тарафида осилган ханжарни чап қўли билан суғуриб олиб, Эглоннинг қорнига санчди.
22Ханжар сопи билан Эглоннинг қорнига кириб кетди, тешигини эса ёғ қоплади. Эҳуд ханжарни суғуриб олмади, ханжар тиғи шоҳнинг қорнини ёриб бутидан чиқди
[35].
23Эҳуд айвонга чиқди, болохона эшикларини ёпиб, қулфлади.
24У кетиши биланоқ, Эглоннинг хизматкорлари келишди. Эшик қулф эканлигини кўришгач: “Шоҳимиз салқингина хонада ҳожатини чиқараётган бўлсалар керак”, деган хаёлга боришди.
25Аммо болохонанинг эшиклари ҳадеганда очилавермагандан сўнг, хизматкорлар безовталанишди. Улар ташқарида анча кутиб қолишганидан кейин, калит олиб, эшикни очишди. Қарашса, шоҳ ҳазратлари жонсиз ётган экан.
26Эҳуд эса пайтдан фойдаланиб, қочиб қолган эди. У тош ҳайкаллар олдидан ўтиб, Савиро шаҳрига борди.
27Эфрайим қирларига етиб келганда бурғу чалиб, Исроил халқини жангга даъват қилди. Эҳуд ҳаммани бошлаб қирлардан пастга тушар экан,
28Исроил халқига: “Орқамдан юринглар! — деди. — Душманимиз Мўаб халқини Эгамиз сизларнинг қўлингизга берди–ку!” Исроил халқи Эҳудга эргашди. Улар Иордан дарёсининг кечув жойларини қўлга олиб, биронта одамни ҳам у ердан ўтказишмади.
29Ўша куни улар ўн мингтача бақувват ва жасур Мўаб сипоҳларини ўлдиришди. Биронтаси ҳам Исроил халқининг қўлидан қочиб қутулмади.
30Ўша куни Исроил халқи Мўаб лашкарини мағлуб қилди. Юртда саксон йил тинчлик, осойишталик бўлди.
Шамгар
31Эҳуддан кейин Онот ўғли Шамгар ҳакам бўлди. У ҳам Исроил халқини қутқариб, говрон билан олти юз нафар Филист сипоҳини ўлдирганди.
4–БОБ
Добира ва Барақ
1Эҳуднинг ўлимидан сўнг Исроил халқи яна Эгамизнинг олдида қабиҳ ишлар қилди.
2Эгамиз эса уларни Хазор шаҳри тахтида ўтирган Канъон шоҳи Ёбинга қарам қилиб қўйди. Унинг лашкарбошиси Харошет–Хагойим шаҳрида яшаган Сисаро эди.
3Ёбиннинг тўққиз юзта темир жанг араваси
[36] бор эди. Унинг йигирма йил давомида ўтказиб келган зулмига чидай олмаган Исроил халқи нажот сўраб, Эгамизга илтижо қилди.
4Айни замонда пайғамбар аёл, Лаппидўтнинг хотини — Добира Исроил халқига ҳакам
[37] бўлиб хизмат қилаётган эди.
5У Рама ва Байтил шаҳарлари ўртасида, Эфрайим қирларидаги маълум бир пальма дарахти тагида ўтирар, Исроил халқи эса жанжалли масалаларни ечиш учун унинг олдига борар эди. Кейинчалик халқ ўша пальма дарахтига Добира, деб ном қўйди.
6Бир куни Добира Нафтали ерларидаги Кедеш шаҳрига бир одам жўнатиб, Барақни чақиртириб келди. Барақ Абунавамнинг ўғли эди. Добира Бараққа шундай деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз сенга амр қилмоқда: “Бор, ўзинг билан Нафтали ва Забулун қабилаларидан ўн минг нафар одамни Товур тоғига
[38] олиб чиқ.
7Мен Ёбиннинг лашкарбошиси Сисарони, жанг аравалари ва лашкари билан Хишон сойлигининг ёнида сенга рўбарў қиламан. Бу жангда уларни сенинг қўлингга бераман.”
8— Агар сен мен билан борсанг, бораман, бормасанг, мен ҳам бормайман, — деди Добирага Барақ.
9Добира шундай жавоб берди:
— Албатта сен билан бораман, лекин билгинким, бу ғалаба сенга шараф келтирмайди, зеро, Эгамиз Сисарони аёл кишининг қўлига беради.
Шундай қилиб, Добира Барақ билан Кедешга жўнади.
10Барақ Нафтали билан Забулун лашкарларини Кедешга тўплади. Тўпланганлардан ўн мингтаси Бараққа эргашди, Добира ҳам улар билан борди.
11Шу орада Хайин халқидан бўлган Хабер исмли бир киши ўз уруғ–аймоқларидан ажралиб, бошқа жойга кўчиб ўтган эди. У ўз чодирини Кедешнинг яқинидаги, Зананимдаги эман дарахтининг ёнига қурган эди. Ўша одам Мусонинг қайнағаси
[39] Хўвов уруғидан эди.
12Сисаро Абунавам ўғли Барақнинг Товур тоғига чиққанини эшитгач,
13тўққиз юз темир жанг араваси билан барча лашкарларини Харошет–Хагойимдан олиб чиқиб, Хишон сойлигида тўплади.
14Шунда Добира Бараққа деди: “Қани, бўл! Эгамиз бугун Сисарони сенга таслим қилади. Худонинг Ўзи сени жангга бошлаб боради.” Барақ ўн мингта одамга бош бўлиб, Товур тоғидан тушди.
15Барақ ҳужум қилгач, Сисарони, унинг жанг араваларию лашкарларини Эгамиз саросимага солди. Сисаро жанг аравасидан тушди–да, қочиб қолди.
16Барақ жанг араваларини ва лашкарларни Харошет–Хагойимгача таъқиб қилди. Сисаронинг барча лашкарларини қиличдан ўтказди, улардан бирортаси ҳам омон қолмади.
17Сисаро қочиб, Хабернинг хотини Ёвелнинг чодирига борди, чунки Хазор шоҳи Ёбин Хабер уруғи билан сулҳ тузган эди. Хабер Хайин халқидан эди.
18Ёвел Сисарони қарши олиб:
— Келинг, тўрам, ичкарига киринг, қўрқманг, — деди.
Сисаро ичкарига кирди, Ёвел уни чодир пардасининг орқасига яшириб қўйди.
19Кейин Сисаро унга:
— Илтимос, озгина сув бер, чанқаб кетдим, — деди.
Ёвел мешни очиб, унга сутдан ичирди. Сўнг Сисарони яна парда билан тўсиб қўйди.
20У эса Ёвелга шундай деди:
— Чодирнинг кираверишига бориб тур, агар бирортаси келиб сендан: “Бу ерда бирор одам борми?” — деб сўраса, “Йўқ”, — деб жавоб бер.
21Сисаро чарчаганидан ётиб ухлаб қолди. Хабернинг хотини Ёвел эса бир қўлига чодир қозиғини, бошқа қўлига болға олиб секингина унинг олдига борди. Қозиқни Сисаронинг чаккасига қоқиб, бошини ерга қадаб қўйди. Сисаро ўлди.
22Ёвел Сисарони қувиб келаётган Барақни қарши олгани чиқиб: “Келинг, мен сизга қидираётган одамингизни кўрсатаман”, — деди. Барақ чодирга кирди. Қараса, Сисаро ўлиб ётибди, чаккасига қозиқ қоқилган экан.
23Ўша куни Худо Канъон халқининг шоҳи Ёбинни Исроил халқига бўйсундирди.
24Исроил халқи кундан–кунга кучайиб, охири Канъон шоҳи Ёбинни бутунлай йўқ қилди.
5–БОБ
Добира ва Барақнинг қўшиғи
1Абунавам ўғли Барақ билан Добира ўша куни шундай қўшиқ куйлашди:
2“Исроил йўлбошчилари йўл бошлаганда,
Халқ фидойилик кўрсатганда,
Эгамизга ҳамду санолар айтинг!
3Эшитинг, сизлар, эй, шоҳлар!
Қулоқ солинг, эй, йўлбошчилар!
Эгамизга мен қўшиқ айтурман,
Исроил халқининг Худоси —
Эгамизни куйлаб соз чалурман.
4Сен, эй, Эгам, Сеирдан йўлга чиққанингда,
Эдом бўйлаб юриш қилганингда,
Ер силкинди, осмон ёмғирин қуйди,
Ҳа, булутлар шаррос ёмғирин тўкди.
5Тоғлар титради Синайдаги Эгамиз олдида,
Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг олдида.
6Онот ўғли Шамгар даврида,
Ёвел замонида юрмай қўйганди карвон.
Йўловчилар сўқмоқдан юришга бўлди мажбур.
7Исроил қишлоқлари ҳувиллаб қолди буткул.
Мен, Добира, келгунимга қадар,
Исроилнинг волидаси сингари,
Бўм–бўш эди Исроил қишлоқлари!
8Янги худоларни Исроил халқи танлаганда,
Жанг қизиди шаҳар дарвозаларида.
На қалқони, на найзаси бор эди
Исроилнинг қирқ мингта сипоҳида.
9Қалбим мойил Исроил йўлбошчиларига,
Халқнинг орасидаги фидойиларга.
Эгамизга ҳамду санолар бўлсин!
10Эшитинг
[40], эй, оқ хачир минганлар,
Қимматбаҳо эгарларда ўтирганлар!
Эй, йўлда яёв юрганлар!
11Қудуқ олдида тўпланган
Қишлоқ чўпонларининг
[41] овозларин эшитинг.
Мадҳ қилаётир улар Эгамизнинг зафарларини,
Исроилдаги қишлоқларнинг ғалабаларини.
Шаҳар дарвозаларига ҳамла қилди Эгамиз халқи:
12“Олға бос, Добира, олға бос илдам!
Олға бос, куйлагин жанговар қўшиқ!
Абунавам ўғли Барақ! Қани, бўл сен ҳам!
Асирларингни ўзинг бошлагин!”
13Халқнинг қолгани бўйсундирди баҳодирларни,
Эгамиз халқи мағлуб қилди паҳлавонларни,
14Омолекларни енгган Эфрайимдан
[42] чиққанди.
Бенямин ҳам сенга эргашди,
Мохир наслидан келишди лашкарбошилар,
Забулун қавмидан — ҳокимлик таёғин тутганлар.
15Добирага қўшилди Иссахор йўлбошчилари,
Барақни қўллади Иссахор ўғлонлари.
Водийга шошилди улар Барақ ортидан.
Аммо беқарорлик қилди Рубеннинг насли.
16Нега сизлар қўраларда қолдингиз, эй, Рубен?
Чўпонларнинг қурей–қурейларин эшитганими?!
Беқарорлик қилди–ку Рубеннинг насли.
17Гилад Иордан ортида қолди.
Дан кемалари ёнида қолди.
Ошер денгиз соҳилида ўрнашиб олди,
Ўз кўрфазларида жойлашиб қолди.
18Ўлимдан қўрқмади Забулун лашкари,
Жонин аямади Нафтали ҳам жанг майдонида.
19Танахда, Махидў сувлари ёнида
Канъон шоҳлари уруш очишди.
Бироқ хазинани улар ўлжа қила олмади.
20Жанг қилди юлдузлар самода туриб
[43],
Сисарога уруш қилди ўз йўлларида юриб.
21Супуриб ташлади душманни Хишон дарёси,
Ўша кўҳна дарё — Хишон дарёси.
Эй, жоним! Куч–ла олға бос!
22Арғумоқлар келди дупур–дупур қилиб,
Сисаро отларининг туёқлари ерни тамғалаб.
23“Мироз шаҳрини лаънатла,
— дейди Эгамизнинг фариштаси, —
Аҳолисини ҳам қаттиқ қарғагин,
Улар келмади Эгамизга мадад бергани,
Паҳлавонларга қарши Эгамизга мадад бергани.”
24Хайин уруғидан бўлган Хабернинг хотини —
Ёвел аёллар орасида барака топсин!
Чодирларда яшайдиган аёлларнинг бахтлиси бўлсин.
25Сисаро сув сўраганда Ёвел келтирди сут,
Шоҳкосада қатиқ олиб келди у.
26Чодир қозиғини қўлига олди,
Ўнг қўлида болғани тутди.
Зарба билан Сисаронинг бошини ёрди,
Чаккасига бир уриб, тешиб юборди.
27Сисаро сулайиб йиқилиб тушди,
Ёвелнинг оёғи остида чурқ этмай қолди.
Ёвелнинг оёғи остида сулайиб қолди,
Йиқилган жойида жон таслим қилди.
28Сисаронинг онаси деразадан кўчага қарар,
Панжара ортидан у зорланиб айтар:
“Аравалар қолиб кетди намунча?
Туёқлар овози эшитилмас ҳанузгача?”
29Жавоб берар унинг доно аёллари,
Жавоб берар такрор–такрор ўзига ўзи:
30“Бўлишаётгандир улар ўлжани,
Ҳар қайси сипоҳга бир–икки жувонни,
Сисарога ранг–баранг либосларни.
Ғолибларга олиб келар икки ҳисса қилиб
Нафис нақшли либосларни.”
31Эй, Эгамиз! Душманларинг барчаси
Сисарога ўхшаб қирилиб кетсин!
Дўстларинг–чи, чиқаётган қуёшдай
Чарақлаб турсин!”
Юртда қирқ йил тинчлик барқарор бўлди.
6–БОБ
Гидўн
1Исроил халқи Эгамизнинг олдида қабиҳликлар қилди. Эгамиз уларни етти йилга Мидиён халқининг
[44] қўлига берди.
2Мидиёнларнинг зулмига чидай олмаган Исроил халқи тоғларда, ғорларда ва адирлардаги пана жойларда яшириниб юрди.
3Ҳар сафар Исроил халқи экин экканда, Мидиёнлар, Омолек халқи ва шарқдаги кўчманчилар биргаликда уларнинг ерларига бостириб киришарди.
4Улар Исроил ерида қароргоҳ қуриб, то Ғазо шаҳри атрофларигача бўлган ҳамма ҳосилларини нобуд қилишарди. Исроил халқи учун ҳеч қандай озуқа қолдирмай, қўй, эшак, молларигача тортиб олишарди.
5Душман галалари ўзлари билан чорвасини олиб, ҳатто чодирларини ҳам кўтариб келишарди. Улар чигиртка
[45] каби ғижиллаб ётар эди, одамларнинг ва туяларининг саноғига етиб бўлмасди. Улар келиб, бутун юртни хароб қилишарди.
6Мидиёнларнинг дастидан жабр–жафо кўрган Исроил халқи Эгамиздан нажот сўраб, фарёд қилди.
7Исроил халқи Эгамизга фарёд қилганда,
8Эгамиз уларга бир пайғамбар юбориб, қуйидагиларни хабар қилди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгангиз шундай айтмоқда: “Сизларни Мисрдаги қулликдан олиб чиққан Мен эдим.
9Мен сизларни Мисрликларнинг қўлидан ҳамда бу юртда сизларга зулм ўтказган барча халқлардан халос қилдим. Уларни ўз юртларидан ҳайдаб, ерларини сизларга бердим.
10Сизларга, Мен Эгангиз Худоман, сизлар Амор халқларининг
[46] юртида яшаб юрсангиз ҳам, уларнинг худоларига сажда қилманглар, деган эдим. Аммо сизлар гапларимга қулоқ солмадингизлар.”
11Кейин Эгамизнинг фариштаси Ўфра шаҳрига келиб, эман дарахтининг тагида ўтирди. Бу дарахт Абуазар уруғидан бўлган Йўшга тегишли эди. Ўша пайтда унинг ўғли Гидўн Мидиёнлардан бекиниб, шароб тайёрланадиган чуқурда буғдой янчиётган эди.
12Эгамизнинг фариштаси унга зоҳир бўлиб деди:
— Эй, довюрак жангчи, Эгамиз сен билан биргадир.
13— Агар Эгамиз биз билан бирга бўлса, нима учун бу кулфатлар бошимизга тушган экан?! — деди Гидўн. — Ота–боболаримиз: “Эгамиз бизни Мисрдан олиб чиқди”, дея бизга айтиб берган эди, Эгамизнинг ажойиб ишлари қаерда қолди?! Эгамиз бизни тарк этиб, Мидиёнларнинг қўлига бериб қўйди–ку.
14Шунда Эгамиз унга қараб деди:
— Қани, бўл, бор қудратингни ишга солиб, Исроил халқини Мидиёнларнинг қўлидан халос қил. Мен Ўзим сени юборяпман.
15— Эй, тўрам
[47], қандай қилиб мен Исроил халқини халос қила оламан? — деди Гидўн. — Менинг уруғим Манаше қабиласининг энг заифи бўлса, ўзим эса отам хонадонининг кенжаси бўлсам.
16Эгамиз унга деди:
— Мен сен билан бўламан, сен Мидиёнларнинг ҳаммасини бир одамни енггандай осонликча енгасан.
17Шунда Гидўн деди:
— Агар марҳаматингга сазовор бўлган бўлсам, сен чиндан ҳам Эгамиз Худо эканлигингни исботлаб, бирон бир аломат кўрсат.
18Назр олиб келиб, сенга тақдим қилгунимга қадар бу ердан кетма.
— Майли, қайтиб келгунингга қадар шу ерда бўламан, — деди У.
19Гидўн уйига бориб, битта улоқчани пиширди, бир тоғора
[48] ундан юпқалар тайёрлади. Улоқчанинг гўштини саватга, шўрвасини эса товоққа солиб, эман дарахтининг тагида ўтирган Эгамизнинг фариштасига олиб бориб, тақдим қилди.
20Эгамизнинг фариштаси унга деди:
— Гўшт ва юпқаларни олиб, мана бу тошнинг устига қўйгин, шўрвани эса буларнинг устидан қуй.
Гидўн айтилгандай қилди.
21Эгамизнинг фариштаси қўлидаги таёқнинг учини гўшт ва юпқаларга теккизиши биланоқ тошдан олов чиқиб гўшт ва юпқаларни куйдириб юборди. Сўнг Эгамизнинг фариштаси кўздан ғойиб бўлди.
22Шунда Гидўн ўша одам Эгамизнинг фариштаси эканлигини фаҳмлаб:
— Вой, шўрим қуриди! — деди — Ё, Эгам Раббий, мен фариштангнинг юзини кўрдим
[49].
23Эгамиз:
— Тинчлан, — деди. — Қўрқма, сен ўлмайсан.
24Гидўн Эгамизга атаб бир қурбонгоҳ қуриб, унинг номини: “Эгамиз тинчликдир”, деб атади. Қурбонгоҳ бугунга қадар
[50] Абуазар уруғига қарашли бўлган Ўфрада бор.
25Худди ўша куни кечаси Эгамиз Гидўнга шундай деди: “Отангнинг етти яшар иккинчи буқасини
[51] ол, отанг Баалга атаб қурдирган қурбонгоҳни вайрон қил. Қурбонгоҳ ёнидаги Ашерага аталган устунни ҳам кесиб ташла.
26Шу ердаги қалъанинг тепасига чиқиб, Эганг Худога — Менга атаб бир қурбонгоҳ қур. Қурбонгоҳ тошлари бир–бирининг устига текис терилган бўлсин. Сўнг ўша буқани
[52] олиб, қурбонгоҳда қурбонлик қилиб куйдир. Ўтин ўрнига кесиб ташланган устунни ишлат.”
27Гидўн ўнта хизматкорини олиб, худди Эгамиз айтгандай қилди. Аммо уйдагиларидан ва шаҳардаги одамлардан қўрққанидан буни кундуз куни қилмай, кечаси қилган эди.
28Шаҳар аҳолиси эрта билан саҳарда турганда Баал қурбонгоҳи вайрон бўлганини, ёнидаги Ашеранинг устуни кесиб ташланганини ва янги қурилган қурбонгоҳнинг устида буқа қурбонлик қилинганини кўришди.
29Улар бир–бирларидан: “Буни ким қилган экан?” — деб сўрай бошладилар. Сўраб–суриштиргандан кейин буни Йўш ўғли Гидўн қилганини аниқлашди.
30Шунда шаҳар аҳолиси Йўшга:
— Ўғлингни бу ерга олиб чиқ! — дедилар. — Биз уни ўлдирамиз! У Баал қурбонгоҳини бузибди, қурбонгоҳ ёнидаги Ашеранинг устунини ҳам кесиб ташлабди.
31— Сизлар ҳали Баалнинг тарафини оляпсизларми?! — дея Йўш ғазабланган оломонга дўқ урди. — Уни ҳимоя қиляпсизларми? Ким унинг тарафини олса, тонг отгунча ўлдирилади. Агар у худо бўлса, вайрон бўлган қурбонгоҳи учун ўзи ўч олсин.
32Гидўн Баал қурбонгоҳини бузиб ташлагани учун, одамлар ўша кундан бошлаб Гидўнни Еруббаал, деб атай бошладилар. Бу: “Баал ўзи ўч олсин”, деганидир.
33Мидиёнлар, Омолек халқи ва шарқдаги кўчманчилар биргаликда Иордан дарёсидан ўтиб, Йизрил водийсида қароргоҳ қурдилар.
34Эгамизнинг Руҳи Гидўнни қамраб олди. Гидўн бурғу чалиб, Абуазар уруғидан бўлганларни ўзига эргашишга чақирди.
35У бутун Манаше ҳудуди бўйлаб чопарлар жўнатиб, у ердагиларни ҳам ўз атрофига йиғди. У Ошер, Забулун ва Нафтали қабилаларига ҳам ўз чопарларини юборган эди. Улар ҳам келиб Гидўнга қўшилишди.
36Шунда Гидўн Худога деди: “Исроил халқини мен орқали озод қилишингни айтган эдинг, бунга амин бўлмоқ учун,
37мана мен титилган жунни хирмонга қўяман. Агар эрталаб шудринг фақатгина жуннинг устида бўлиб, ер қуп–қуруқ бўлса, Сен Исроил халқини мен орқали озод қилишингга ишонаман.”
38Худди шундай бўлди. Эртаси куни Гидўн барвақт туриб, жунни олиб сиқди, жундан бир коса сув чиқди.
39Шунда Гидўн Худога деди: “Менга қаҳринг келмасин, Сенга яна биргина гапим бор. Илтимос, жун билан яна бир бор синов ўтказай. Бу сафар шунақа қилгинки, жуннинг усти қуп–қуруқ, ернинг усти эса шудринг билан қопланган бўлсин.”
40Шу кечада Худо худди шундай қилди. Жуннинг усти қуп–қуруқ бўлиб, ернинг усти эса шудринг билан қопланган эди.
7–БОБ
Гидўн Мидиёнларни яксон қилади
1Еруббаал, яъни Гидўн, ҳамма лашкарлари билан барвақт туриб, қароргоҳини Харўд булоғининг бўйида жойлаштирди. Мидиёнларнинг қароргоҳи эса улардан шимолда, Мўре тепалигининг
[53] ёнидаги водийда жойлашган эди.
2Эгамиз Гидўнга деди: “Сенинг лашкаринг жуда кўп бўлгани учун, Мидиёнларни қўлларингга беролмайман. Акс ҳолда Исроил халқи, Мени улуғламай, ғалабага ўз кучимиз билан эришдик, деб ўзига бино қўяди.
3Душмандан қўрққанларга ижозат бер, Гилад тоғини
[54] тарк этиб, уйларига қайтиб кетсинлар.” Шундай қилиб, одамларнинг йигирма икки мингтаси қайтиб кетиб, ўн мингтаси қолди.
4Кейин Эгамиз Гидўнга деди: “Қолган лашкар ҳам кўплик қилади. Уларни сув бўйига олиб туш, у ерда сенга уларни ажратиб бераман. Мен сенга, буниси сен билан боради, деганим сен билан боради, буниси эса сен билан бормайди, деганим сен билан бормайди.”
5Гидўн лашкарни сув бўйига олиб тушди. Эгамиз унга деди: “Сувни итга ўхшаб, ялаб ичганларнинг ҳаммасини бир тарафга, чўккалаб ичганларни эса бошқа тарафга турғизиб қўй.”
6Сувни ҳовучлаб ялаганларнинг сони уч юзта эди. Лашкарларнинг қолганлари эса чўккалаб сувни ичганди.
7Эгамиз Гидўнга деди: “Сувни ялаб ичган уч юзта одам билан сизларни озод қилиб, Мидиёнларни қўлларингга бераман. Қолганларни қўйиб юбор, уйларига қайтиб кетаверишсин.”
8Гидўн уч юзта одамдан бошқа ҳаммасини уйларига қайтариб юборди. Аммо кетганларнинг озиқ–овқату бурғуларини олиб қолди.
Мидиёнларнинг қароргоҳи пастда, водийда жойлашган эди.
9Ўша куни кечаси Эгамиз Гидўнга деди: “Тур, қароргоҳга ҳужум қил. Мен уни сенинг қўлингга бердим.
10Агар қўрқаётган бўлсанг, Пурах деган хизматкорингни олиб, қароргоҳга туш.
11Мидиёнларнинг гапини эшитгач, юрак ютиб қароргоҳга ҳужум қиласан.” Гидўн Пурах исмли хизматкорини олиб пастга, ёв қароргоҳининг этагига тушди.
12Мидиёнлар, Омолек халқи ва шарқдаги кўчманчилар водийда чигиртка
[55] каби ғижиллаб ётарди. Уларнинг туялари эса денгиз қирғоғидаги қум каби сон–саноқсиз эди.
13Гидўн ёв қароргоҳига етиб борганда, бир одам ўзининг биродарига тушини айтиб бераётганини эшитиб қолди. Ўша одам шундай ҳикоя қилаётган эди:
— Мен бир туш кўрдим. Тушимда арпадан пиширилган қандайдир бир нон Мидиён қароргоҳига юмалаб келиб, чодирга урилибди. Чодир эса ағдарилиб тушибди.
14— Бу аниқ Исроил халқидан бўлган Йўш ўғли Гидўннинг қиличидир! — деди биродари. — Худо Мидиёнларни барча лашкар–пашкари билан унинг қўлига берган экан–да!
15Гидўн туш таъбирини эшитгач, Худога сажда қилди. Орқага — Исроил халқининг қароргоҳига қайтиб: “Қани, кетдик! Эгамиз Мидиён лашкарларини қўлимизга берди”, — деди.
16Кейин уч юзта одамни уч қисмга бўлиб, ҳар бирининг қўлига биттадан бурғу ва бўш кўзадан берди. Кўзаларнинг ичида эса биттадан машъала бор эди.
17Гидўн лашкарларига шундай деди:
— Ёв қароргоҳига яқинлашганимда мени яхшилаб кузатиб туринглар. Мен нима қилсам, сизлар ҳам шуни қилинглар.
18Қароргоҳни ўраб олинглар. Мен ёнимдагилар билан бурғу чалганимда, сизлар ҳам бурғу чалиб, овозингиз борича: “Эгамиз ва Гидўн учун олға!” деб бақиринглар.
19Ярим тунда, душман қароргоҳида соқчилар энди алмашиб бўлган пайтда, Гидўн ёнидаги юзта одам билан қароргоҳга яқинлашди. Улар бурғу чалиб, қўлларидаги кўзаларни чарсиллатиб синдирдилар.
20Лашкарларнинг қолган икки қисми ҳам бурғу чалиб, кўзаларни синдирди. Ҳаммалари ўнг қўлларида бурғу, чап қўлларида машъала ушлаганча: “Эгамиз ва Гидўн учун олға!” — деб қичқирдилар.
21Гидўн одамларининг ҳар бири қароргоҳ атрофидаги ўз жойида турарди. Қароргоҳдагилар эса саросима ичида, бақириб қочишарди.
22Гидўннинг уч юзта одами бурғу чалганда, душман қароргоҳидаги лашкарлар бир–бирини ўлдира бошладилар. Бу Эгамизнинг қудрати эди. Сўнг Мидиён лашкарлари Зариро томон югуриб, то Байт–Шиттахгача, Таббот яқинидаги Овил–Махла шаҳрининг
[56] чегарасигача қочишди.
23Шунда Гидўн Мидиёнларни таъқиб қилиш учун Нафтали, Ошер ва Манаше қабилаларининг одамларини чақиртирди.
24У бутун Эфрайим қирлари бўйлаб чопарлар жўнатиб деди: “Пастга тушиб Мидиёнларга қарши жанг қилинглар. Иордан дарёсининг ва Байт–Борогача бўлган барча сув оқимларининг кечув жойларини қўлга олиб, Мидиёнларнинг ўтишига йўл қўйманглар.” Эфрайим одамларининг ҳаммаси тўпланиб, Иордан дарёсининг ва Байт–Борогача бўлган барча сув оқимларининг кечув жойларини эгаллаб олдилар.
25Улар Мидиёнларнинг иккита лашкарбошиси Орив ва Заёвни
[57] Иорданнинг шарқий қирғоғигача таъқиб қилиб, қўлга олишди. Оривни бир қоянинг олдида, Заёвни эса шароб тайёрланадиган чуқурнинг олдида ўлдиришди. Кейинчалик бу жойлар Орив қояси ва Заёв чуқури, деб аталадиган бўлди. Сўнг Мидиёнларни таъқиб қилишда давом этиб, Орив ва Заёвнинг бошларини Гидўнга олиб боришди.
8–БОБ
Мидиёнларнинг сўнгги мағлубияти
1Эфрайим қабиласи Гидўнга:
— Нега бундай қилдинг? Мидиёнларга қарши жанг қилгани чиққанингда нега бизни чақирмадинг? — дея у билан қаттиқ жанжаллашдилар.
2Гидўн эса уларга деди:
— Мен қилган ишим билан сизларга тенг келармидим?! Эфрайимдаги узум қолдиқлари кичкинагина бир қавмимнинг жами ҳосилидан аъло–ку!
3Сизлар Худонинг қудрати билан Мидиён лашкарбошилари Орив ва Заёвни қўлга олган бўлсангиз, ўз ишларим билан сизларга тенг келармидим?!
У бу гапларни айтганидан кейин, улар жаҳлдан тушдилар.
4Гидўн уч юзта одами билан Иордан дарёсига келиб нариги қирғоғига ўтиб олди
[58]. Улар ҳолдан тойган бўлсалар–да, душманнинг кетидан қувиб кетаётган эдилар.
5Гидўн Сухўт шаҳри аҳолисига мурожаат қилиб:
— Эй, халойиқ, марҳамат қилиб одамларимга озгина нон беринглар, улар ҳолдан тойганлар. Биз Мидиён шоҳлари Зевах ва Залмунонинг кетидан қувиб кетяпмиз, — деди.
6Аммо Сухўт бошлиқлари шундай жавоб беришди:
— Зевах ва Залмунони қўлга олган бўлсанг экан, лашкарларингга нон берсак.
7— Жуда соз! — деди Гидўн. — Зевах ва Залмунони Эгамиз менинг қўлимга бергандан сўнг, сизларни чўлдаги янтоқ ва чақир тиканаклар билан савалаб, терингизни шилиб оламан.
8Гидўн у ердан Паниёл шаҳрига
[59] йўл олди. У ердагиларга ҳам худди шундай илтимос билан мурожаат қилди. Сухўт аҳолиси қандай жавоб берган бўлса, Паниёл аҳолиси ҳам худди шундай жавоб берди.
9Гидўн Паниёл аҳолисига деди:
— Ғолиб бўлиб қайтиб келганимдан сўнг бу минорани
[60] ер билан яксон қиламан.
10Ўша пайтда Зевах ва Залмуно ўз лашкарлари билан Кархорда турган эдилар. Шарқдаги кўчманчиларнинг 120.000 та сипоҳи ҳалок бўлиб, 15.000 тачаси қолганди.
11Гидўн Наваҳ ва Ёҳбохонинг шарқ томонидаги карвон йўли бўйлаб бориб, душманни ғафлатда қолдириб ҳужум қилди.
12Зевах ва Залмуно қочишди, Гидўн эса уларнинг кетидан қувиб кетди. Икки Мидиён шоҳини қўлга олиб, бутун душман лашкарини саросимага солди.
13Йўш ўғли Гидўн жангдан қайтиб, Харес довони томон кетаётганда,
14Сухўтлик бир йигитчани ушлаб олиб, сўроққа тутди. Йигитча Сухўт шаҳрининг етмиш еттита бошлиқ ва оқсоқолини номма–ном айтиб берди.
15Сўнг Гидўн Сухўт аҳолисининг олдига бориб деди:
— Эсларингдами мени масхара қилиб, Зевах ва Залмунони қўлга олганмидингки, биз ҳолдан тойган лашкарингга нон берсак, деб айтганларинг? Мана ўша Зевах ва Залмуно.
16Гидўн янтоқ ва чақир тиканакларни олиб, Сухўт бошлиқларининг таъзирини берди.
17Паниёлдаги минорани ҳам вайрон қилиб, шаҳарнинг барча эркакларини қириб ташлади.
18Сўнг Зевах ва Залмунога юзланиб:
— Сизлар Товур шаҳрида ўлдирган одамлар қандай эди? — деб сўради.
— Улар сенга ўхшаган, кўринишлари шоҳ ўғилларидай савлатли эди, — дея жавоб беришди улар.
19— Улар менинг жигарларим эди–ку! — дея хитоб қилди Гидўн. — Биз бир қориндан талашиб тушган эдик. Худо шоҳид! Уларни ўлдирмаганларингда, мен ҳам жонларингни сақлаб қолган бўлардим.
20Сўнг тўнғич ўғли Этерга:
— Бор, уларни ўлдир! — деди.
Аммо бола қўрққанидан қиличини ҳам чиқармади, чунки у ҳали ёш эди.
21Шунда Зевах ва Залмуно:
— Эркак бўлсанг, ўзинг келиб бизни ўлдир, — дедилар.
Гидўн Зевах ва Залмунони ўлдириб, туяларининг бўйнидаги шоҳона безакларини олди.
22Бўлиб ўтган воқеалардан сўнг Исроил халқи Гидўннинг олдига келиб:
— Сен бизни Мидиёнларнинг қўлидан қутқардинг, энди ўзинг, ўғилларинг ва набираларинг бизга ҳукмдор бўлинглар, — дейишди.
23— Мен сизларга ҳукмдор бўлмайман, — деди Гидўн, — ўғлим ҳам ҳукмдорингиз бўлмайди. Эгамнинг Ўзи сизларга ҳукмдорлик қилсин.
24Кейин давом этиб:
— Сизлардан бир нарса сўрамоқчиман, — деди. — Ўлжаларингдан биттадан тилла зирак берсангизлар.
Мидиёнлар ҳам Исмоил авлоди сингари
[61] тилла зираклар тақиб юришарди.
25— Жонимиз билан, — деб жавоб берди Исроил халқи.
Сўнг бир кийим ёйиб, ҳар бири ўлжа қилиб олган тилла зиракдан ўша кийим устига ташлади.
26Тилла зиракларнинг ўлчови бир пуддан ортиқ
[62] олтин чиқди. Мидиён шоҳлари кийган сафсар либослару таққан ярим ой ва шокилали безаклар ҳамда туяларининг бўйнидаги тилла занжирлар ҳисобга киритилмаганди.
27Гидўн ўша олтиндан бир ҳайкал
[63] ясаб, уни ўз шаҳри Ўфрага ўрнатиб қўйди. Бутун Исроил халқи Худога бевафолик қилиб, ўша ердаги ҳайкалга сиғина бошлади. Бу ҳайкал Гидўн ва унинг оиласи учун тузоқ бўлиб қолди.
28Шундай қилиб, Мидиёнлар мағлуб бўлдилар. Улар Исроил халқига қарши бош кўтаришга қайта журъат этмадилар. Гидўн пайтида юртда қирқ йил тинчлик барқарор бўлди.
Гидўннинг ўлими
29Йўш ўғли Гидўн
[64] уйига қайтиб кетди.
30Унинг етмишта ўғли бор эди, чунки хотинлари ниҳоятда кўп эди.
31Шакам шаҳридаги чўриси
[65] ҳам Гидўнга бир ўғил туғиб берди. Гидўн унга Абумалек, деб исм қўйди.
32Гидўн улуғ ёшга кириб оламдан ўтди ва Ўфра шаҳридаги отаси Йўшнинг хилхонасига дафн этилди. Бу шаҳар Абуазар уруғига қарашли эди.
33Гидўн оламдан кўз юмиши биланоқ, Исроил халқи яна Худога бевафолик қилиб, Баалнинг тасвирларига сиғина бошлади, улар Баал–Беритни
[66] ўзларига худо қилдилар.
34Уларни атрофдаги душманлардан халос қилган Эгаси Худони эсларидан чиқардилар.
35Еруббаал, яъни Гидўн, Исроил халқи учун қилган шунча яхшиликларига қарамай, Исроил халқи унинг хонадонига содиқ қолмади.
9–БОБ
Абумалек
1Гидўн
[67] ўғли Абумалек Шакам шаҳрига — тоғаларининг олдига бориб, барча уруғ–аймоқларига шундай деди:
2— Шакам бекларининг ҳузурига боринглар, уларга: “Устингиздан Гидўннинг етмишта ўғли ҳукмронлик қилганидан кўра, биттаси ҳукмронлик қилгани яхши эмасми”, деб айтинглар. Мен сизларнинг жигарингиз эканимни ҳам эсларингдан чиқарманглар.
3Тоғалари Абумалекнинг манфаатини кўзлаб, бу сўзларни Шакам бекларига етказдилар. Шакам беклари эса: “Ҳар қалай Абумалек қариндошимиз”, дея унинг тарафдорлари бўлдилар.
4Шакам беклари унга Баал–Берит
[68] уйидаги етмиш бўлак кумушни
[69] бердилар. Абумалек эса бу кумушга ярамас одамларни ёллади.
5У Ўфрага — отасининг уйига бориб, етмишта ўгай ака–укасини бир тош устида қатл қилди. Аммо Гидўннинг кенжа ўғли Йўтом бекиниб, тирик қолди.
6Сўнг Шакам
[70] беклари ва Байт–Миллода яшовчилар Шакамдаги муқаддас эман дарахтининг олдига бориб, у ерда Абумалекни тахтга кўтаришди.
7Йўтом буни эшитгач, Гаризим тоғининг тепасига чиқиб хитоб қилди:
“Эй, Шакам беклари, гапимни эшитинглар, шунда Худо ҳам сизларни эшитгай!
8Бир замонда дарахтлар ўзларига шоҳ танламоқчи бўлишибди. Улар зайтун дарахтига:
— Шоҳимиз бўл, — дейишибди.
9Зайтун дарахти уларга шундай жавоб берибди:
— Худолар ва бандалар шарафига ишлатиладиган мойимни бермай қўйиб, дарахтлар узра шохларимни силкитиб турайми?!
10Шунда дарахтлар анжирга:
— Сен келиб, шоҳимиз бўлақол, — деб айтишибди.
11Анжир дарахти ҳам шундай жавоб берибди:
— Ийе, ширин ва лаззатли меваларимни тугмай, дарахтлар узра шохларимни силкитиб турайми?!
12Сўнг дарахтлар токка:
— Бизга сен ҳукмронлик қилақол, — дейишибди.
13Ток ҳам жавоб бериб шундай дебди:
— Худолар ва бандалар димоғини чоғ қиладиган шаробимни бермай қўйиб, дарахтлар узра новдаларимни силкитиб турайми?!
14Охири дарахтларнинг барчаси янтоққа дейишибди:
— Сен келиб, бизга ҳукмронлик қилгин.
15Янтоқ эса дарахтларга:
— Агар мени сидқидилдан шоҳликка кўтараётган бўлсангизлар, келиб соямда паноҳ олинглар, акс ҳолда тиканларимдан чиққан олов авж олиб, ҳатто Лубнондаги садрларни
[71] ҳам куйдириб ташлайди! — деб жавоб берибди.
16Шу тариқа сизлар ҳам Абумалекни тахтга сидқидилдан, виждонан кўтардингизми?! Гидўн ва унинг хонадонига нисбатан тўғри иш тутдингизми?! Қилмишларингиз отамнинг сизлар учун қилган эзгу ишларига лойиқ эканми?!
17Отам жонини аямай сизлар учун жанг қилган эди, сизларни Мидиёнларнинг қўлидан қутқарган эди.
18Сизлар эса отамнинг хонадонига қарши чиқиб, унинг етмиш нафар ўғлини бир тошнинг устида қатл қилдингизлар. Чўрисидан туғилган Абумалекни
[72] эса қариндошингиз бўлгани учун Шакам бекларининг устидан шоҳ қилиб тайинладингизлар.
19Агар бугун Гидўн хонадонига нисбатан виждонан иш тутган бўлсангиз, Абумалекдан мамнун бўлиб шодланинг, у ҳам сизлардан мамнун бўлиб шодлансин.
20Акс ҳолда Абумалекдан олов чиқиб, Шакам ва Байт–Милло бекларини ямлаб юборсин. Шакам ва Байт–Милло бекларидан ҳам олов чиқиб, Абумалекни куйдириб йўқ қилсин.”
21Сўнг Йўтом Абумалекдан қўрққанидан Бэр ҳудудига қочиб қолди.
22Абумалек уч йил Исроилда ҳукмронлик қилди.
23Эгамиз эса Абумалек ва Шакам беклари орасида низо чиқариш учун бир руҳ юборди. Шунинг учун Шакам беклари Абумалекка хоинлик қилишди.
24Бу ҳодиса Гидўннинг етмишта ўғлини ўлдирган Абумалекдан ва унинг бу жиноятини қўллаб турган Шакам бекларидан қасос олинишининг дараги эди.
25Шундай қилиб, Шакам беклари Абумалекка қарши тоғларнинг тепаларида, пистирмада одамларини ўтирғизиб қўйишганди. Улар ўтган–кетганларни талаб, бор–йўғини тортиб олишарди. Абумалек бундан хабар топди.
26Гал исмли бир одам ўз оға–инилари билан Шакамга кўчиб келди. У Шакам бекларининг ишончини қозонди. Гал Эвид деган одамнинг ўғли эди.
27Шакамликлар далага чиқиб, узумзорларидан узум теришди, уни эзиб шароб тайёрлашди, сўнг зиёфат қилишди. Улар худосининг уйида ўтириб, зиёфат қилишар экан, еб–ичиб Абумалекни мазах қилишди:
28“Абумалек ким бўлибдики, биз, Шакамликлар, унга хизмат қилсак? — шанғиллаб гапини бошлади Гал. — Падари бузрукворимиз Хамўр бу шаҳарга асос солган эди. Шундай экан, Хамўр наслидан бўлган биронта одам бизга ҳукмронлик қилиши керак. Абумалек эса етти ёт бегона бўлган Гидўннинг ўғли–ку! Нега биз унинг ва ҳокими Забулнинг олдида бош эгишимиз керак экан?
29Агар бу одамлар қўлим остида бўлганда эди, Абумалекни ўзим йўқ қилардим! Унга, лашкарингни кўпайтириб, жангга чиқ, деган бўлардим.”
30Шаҳар ҳокими Забул Галнинг бу сўзларини эшитгач, ғазаби аланга олди.
31У билдирмай Абумалекнинг олдига чопар жўнатиб
[73] деди: “Қаранг, Эвид ўғли Гал бутун уруғи билан Шакамга келиб, шаҳарни сизга қарши қўзғатмоқда.
32Шунинг учун ярим тунда лашкарингиз билан йўлга тушиб, далаларда яширининг.
33Эртасига саҳарда туриб, шаҳарга қўққисдан ҳужум қилинг. Гал қўшинлари билан сизларга қарши чиққанда қўлингиздан келганича улар билан олишинг.”
34Шундай қилиб, Абумалек лашкари билан ярим тунда йўлга тушди. Улар тўрт қисмга бўлиниб Шакам яқинида писиб ётишди.
35Гал чиқиб шаҳар дарвозасида турганда, Абумалек бир қисм лашкари билан қирлар орқасидан чиқиб келди.
36Гал уларни кўргач, Забулга деди:
— Қаранг! Қирлардан одамлар тушиб келмоқда!
— Қўйсанг–чи, — деди Забул. — Қирлар соялари кўзингга одамлар бўлиб кўриняпти.
37— Қаранг, қирлардан одамлар пастга тушиб келишяпти, бошқа бир қисми эса фолбинлар йиғиладиган дарахт
[74] томондан яқинлашяпти, — деди яна Гал.
38— Катта кетиб: “Абумалек ким бўпти биз унга хизмат қилсак?” деб гапирган сен эмасмидинг?! — деди шунда Забул, — сен мана шу лашкарни мазах қилган эдинг–ку. Қани, бўл, энди чиқиб улар билан жанг қил.
39Шакам беклари Гал бошчилигида чиқиб, Абумалекка қарши жанг қилишди.
40Абумалек Гални қувиб кетди, аммо Гал қочиб қолди. Ўша куни Шакам сипоҳларининг кўплари ҳалок бўлди, бутун жанг майдони то шаҳар дарвозасигача жасадларга тўлди.
41Абумалек Армахда
[75] ўрнашди, Забул эса Гални барча қариндошлари билан Шакамдан қувиб юборди. Улар энди Шакамда яшай олмас эдилар.
42Эртаси куни Шакамликлар юмушларини бажармоқ учун далаларга чиқмоқчи эканлигидан Абумалек хабардор бўлди.
43У лашкарини уч қисмга бўлди. Лашкарлар далалардаги қирларда писиб ётишди. Сўнг шаҳардан чиқиб келаётган одамларни кўриб, уларга ҳамла қилишди.
44Лашкарнинг бир қисми Абумалек бошчилигида шаҳар дарвозасини қўлга киритди. Улар шаҳар дарвозаси олдидан силжимадилар. Лашкарнинг қолган икки қисми эса даладаги одамларга ҳужум қилиб, уларни қириб ташлади.
45Ўша куни Абумалек кун бўйи шаҳарга қарши жанг қилди. Охири шаҳарни қўлга олди. У ердаги ҳамма одамни қатл қилди. Шаҳарни эса вайрон қилиб, устидан туз сочиб ташлади
[76].
46Шакам қалъасининг беклари буни эшитгач, ўша ердаги Баал–Берит
[77] уйининг қўрғонига кириб бекиниб олдилар.
47Бекларнинг ҳаммаси қўрғонда эканлигидан хабардор бўлган Абумалек
48лашкари билан Залмон тоғининг
[78] тепасига чиқди. Қўлидаги болта билан бир боғлам ўтин кесиб орқасига ортиб олди. Сўнг эса лашкарига: “Қани, сизлар ҳам худди шундай қилинглар”, деб буюрди.
49Сипоҳларнинг ҳар бири бир боғламдан ўтин кесиб олди. Улар Абумалекка эргашиб ўтинларни қўрғоннинг атрофига териб чиқдилар, сўнг қалъага ўт қўйдилар. Қалъадаги ҳамма одамлар ҳалок бўлди. У ерда мингтача аёл ва эркак киши бор эди.
50Шундан сўнг Абумалек Тавоз шаҳрига йўл олди. Шаҳарни қамал қилиб, қўлга киритди.
51Аммо шаҳарнинг ичида жуда баланд бир қўрғон бор эди. Шаҳардаги аёлу эркаклар, ҳамма шаҳар беклари ўша қўрғон ичига қочиб киришди. Улар эшикларни тамбалаб, томга чиқиб олишди.
52Абумалек қўрғондагиларга қарши жанг қилди, унга ўт қўймоқчи бўлиб, ёнига борди.
53Шу пайт бир аёл тепадан тегирмон тошини улоқтириб, Абумалекнинг бошини ёриб юборди.
54Жон талвасасида Абумалек қуролбардорини ёнига чақириб:
— Бўл, қиличингни суғуриб мени ўлдир, — деди, — яна одамлар: “Уни аёл киши ўлдирди”, деб юришмасин.
Шунда йигит қилич суқиб, Абумалекни ўлдирди.
55Одамлар Абумалекнинг ўлганини кўриб уйларига тарқалиб кетишди.
56Отасига хиёнат қилиб, етмишта ака–укасини ўлдирган Абумалекни Худо шу йўсинда жазолаган эди.
57Шунингдек, Шакамликларнинг ҳам қилган қабиҳликлари учун таъзирини берган эди. Улар Гидўн ўғли Йўтомнинг қарғишига йўлиқдилар.
10–БОБ
Тўло
1Абумалекнинг ўлимидан сўнг Пувах ўғли Тўло Исроил халқини душманлардан озод қилди. У Иссахор қабиласидан бўлган Дўдўнинг набираси бўлиб, Эфрайим қирларидаги Шомир шаҳрида истиқомат қиларди.
2У Исроил халқига йигирма уч йил давомида ҳакам
[79] бўлиб хизмат қилди. Сўнгра оламдан кўз юмиб, Шомирда дафн қилинди.
Ёвир
3Ундан кейин Гиладлик Ёвир ҳакам бўлди. У йигирма икки йил давомида Исроилга раҳнамолик қилди.
4Унинг ўттизта ўғли бор эди. Улар ўттизта эшакни минишар ва Гилад ўлкасидаги ўттизта шаҳарга эгалик қилишарди
[80]. Бу шаҳарлар бугунга қадар
[81] Ёвир қишлоқлари
[82], деб аталмоқда.
5Ёвир оламдан ўтиб, Камонда дафн қилинди.
Йифтох
6Исроил халқи яна Эгамизнинг олдида қабиҳликлар қилиб, Баал ва Аштаретнинг тасвирларига сиғиниш билан бир қаторда, Орам, Сидон, Мўаб, Оммон ва Филист халқларининг худоларига сажда қилди. Эгамиздан юз ўгириб, Унга сажда қилмай қўйди.
7Бундан ниҳоятда ғазабланган Эгамиз Исроил халқини Филист ва Оммон халқларининг қўлига берди.
8Ўша йили улар Исроил халқига зулм қилиб, роса эздилар. Иорданнинг шарқида, яъни Гилад ҳудудида истиқомат қилган Исроил халқига улар ўн саккиз йил давомида зулмини ўтказиб келдилар. Илгарилари бу ерлар Амор халқига тегишли эди.
9Шуниси етмагандай, Оммон халқиЯҳудо, Бенямин ва Эфрайим қабилаларига ҳам ҳужум қилмоқчи бўлиб, Иордан дарёсининг нариги қирғоғига ўтиб олган эди.
Бундан қаттиқ ташвишга тушган
10Исроил халқи:
— Биз гуноҳ қилдик! — дея Эгамизга фарёд қилди. — Биз ўз Худойимиздан юз ўгириб, Баалнинг тасвирларига сиғиндик.
11Эгамиз эса уларга шундай деди:
— Мен сизларни Миср, Амор, Оммон ва Филист халқларининг зулмидан қутқардим.
12Сидонликлар, Омолек ва Мойун
[83] халқларининг жабру зулмидан нолиб, Менга ёлворганингизда, сизларга нажот бердим.
13Шунга қарамай, сизлар Мендан юз ўгириб, бошқа худоларга сиғиндингизлар. Бўлди, етар! Энди сизларни қутқармайман!
14Бориб, ўзларингиз танлаб олган худоларингизга илтижо қилинглар. Қийналганингизда улар сизларга нажот беришсин.
15— Биз гуноҳ қилдик! Бизга хоҳлаганингни қил, аммо бугун бизни душманларимиздан қутқаргин, — дея ўтинди Исроил халқи.
16Шундай қилиб, улар бегона худоларнинг тасвирларини йўқ қилиб, Эгамизга сажда қилдилар. Исроил халқининг чеккан азоб–уқубатларини кўрган Эгамиз уларга ниҳоятда ачинди.
17Оммон халқи одамларини жангга сафарбар қилиб, қароргоҳини Гилад ҳудудида жойлаштирди. Исроил халқи эса тўпланиб, қароргоҳини Миспахда
[84] жойлаштирди.
18Исроил қабилаларининг раҳнамолари: “Оммон халқига ким биринчи бўлиб ҳужум қилар экан?” — дея бир–бирларига қараб олишди. Сўнг: “Жангни бошқарган одам Гиладга ҳоким бўлади”, — деган қарорга келишди.
11–БОБ
1Гиладлик Йифтох довюрак жангчи эди. Унинг отаси Гилад, онаси эса фоҳиша бир аёл эди.
2Гиладнинг ўз хотинидан туғилган ўғиллари ҳам бор эди. Улар улғайгач, Йифтохга: “Отамиздан қолган меросга сенинг ҳеч қандай ҳақинг йўқ! Бор, йўқол! Сен бошқа аёлнинг боласисан”, — дея ҳайдаган эдилар.
3Йифтох ака–укаларидан қочиб, Тов юртига борган эди. Ўша ерда ўрнашиб олганидан сўнг, атрофига ярамас одамларни тўплаб, босқинчилик қила бошлаган эди.
4Орадан маълум вақт ўтгач, Оммон халқиИсроил халқига ҳужум қилди.
5Оммон халқи Исроил халқига ҳужум қилганда, Гилад оқсоқоллари Йифтохни олиб келгани Тов юртига жўнадилар.
6Улар Йифтохга:
— Биз билан юрақол, — дедилар. — Оммон халқи билан жанг қилганимизда бизга раҳнамолик қилгин.
7— Сизлар мени менсимай отамнинг уйидан ҳайдаган эдингиз–ку! — дея зарда қилди уларга Йифтох, — Нима учун энди бошингизга кулфат тушганда менинг олдимга келдингизлар?
8— Бўлар иш бўлди энди, — дейишди Гилад оқсоқоллари. — Биз сенинг олдингга бош эгиб келдик, биз билан бориб Оммон халқига қарши жанг қил, Гиладликларга ўзинг бош бўл.
9Йифтох Гилад оқсоқолларига шундай деди:
— Хўп майли, сизларга қўшилиб, Оммон халқига қарши жанг қилдим ҳам дейлик. Борди–ю, Эгам душманларни қўлимга берса, мен сизларга ҳукмронлик қиламан.
10Гилад оқсоқоллари эса Йифтохни ишонтириб:
— Худо шоҳид, ҳаммаси айтганингдай бўлади, — дедилар.
11Йифтох Гилад оқсоқоллари билан кетди. Халқ уни ҳоким ва лашкарбоши қилиб тайинлади. Йифтох эса Миспахда
[85]Эгамизнинг ҳузурида қўйган шартларини қайд қилди.
12Йифтох Оммон шоҳига чопарларни юбориб деди: “Орамизда нима бўлиб ўтган эдики, сен менинг юртимга жанг қилиб келдинг?”
13Оммон шоҳи Йифтох чопарларига шундай жавоб берди: “Исроил халқи Мисрдан чиқиб келганда, жанубдаги Арнон сойлигидан то шимолдаги Явоқ дарёсигача ва ғарбдаги Иордан дарёсигача бўлган ҳамма ерларимни тортиб олган эди. Бориб Йифтохга айтинглар, ерларимни менга тинчгина қайтариб берсин.”
14Йифтох яна чопарларини Оммон шоҳига юбориб
15деди:
“Исроил халқи на Мўаб, на Оммон ерларини тортиб олган.
16Улар Мисрдан чиққандан кейин, Қизил денгиз
[86] томон саҳродан юриб Кадешга
[87] келган эдилар.
17Шунда Эдом шоҳи ҳузурига элчилар жўнатиб, Эдом юрти орқали ўтиб кетишга ижозат сўрадилар. Аммо Эдом шоҳи қулоқ солмади. Улар Мўаб шоҳидан ҳам ижозат сўрадилар, бироқ у ҳам рози бўлмагандан кейин, Кадешда қолдилар.
18Кейин улар саҳрога йўл олиб, Эдом ва Мўаб юртларини айланиб ўтдилар. Мўаб ҳудудининг шарқий чегараси бўйлаб юриб, қароргоҳни Арнон сойлигининг нариги қирғоғида қурдилар. Арнон сойлиги Мўабнинг чегараси бўлгани учун, улар дарёдан ўтмадилар, Мўаб юртига оёқларини ҳам босмадилар.
19Сўнг элчиларини Хашбонда ҳукмронлик қилган Амор халқининг шоҳи Сихўн олдига юбориб, ҳудудингиздан юртимизга ўтиб кетайлик, деб ижозат сўрадилар.
20Аммо шоҳ Сихўн рози бўлмади. У барча одамларини йиғди–да, қароргоҳини Яхазда жойлаштириб, Исроил халқига ҳужум қилди.
21Аммо Исроил халқининг Худоси — Эгамиз Сихўнни барча одамлари билан Исроил халқининг қўлига берди. Шунинг учун Исроил халқи ўша юртда истиқомат қилган Амор халқининг барча ерларини қўлга киритди.
22Улар Арнондан Явоққача, саҳродан Иордангача бўлган Амор халқининг барча ерларига эга бўлдилар.
23Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг Ўзи бу ерларни Амор халқидан тортиб олиб, халқи Исроилга берди. Шундай экан, уларни қайтариб олишга сенинг ҳеч қандай ҳақинг йўқ.
24Ундан кўра, худойинг Хамўш
[88] берган нарсаларга эгалик қил! Биз эса Эгамиз Худо бизга берган ҳамма нарсага эгалик қиламиз!
25Нима, сенинг Зиппур ўғли Болоқдан ортиқ жойинг бормиди?!
[89] У Мўаб шоҳи бўла туриб, Исроил халқи билан бирон марта ҳам тортишган эмас. Бирон марта ҳам бизга қарши жанг қилган эмас.
26Исроил халқи уч юз йилдан бери Арнон сойлигининг бўйидаги шаҳарларда, Хашбон, Арор ва уларнинг атрофидаги қишлоқларда яшаб келмоқда. Нима учун шу пайтгача ўша ерларни қайтариб олмадинг?!
27Мен сенга ҳеч қандай ёмонлик қилмадим, сен эса менга қарши жанг қилмоқчи бўлиб нотўғри иш қиляпсан. Худо қози, Унинг ўзи бугун ким ҳақ, ким ноҳақ эканини кўрсатсин.”
28Аммо Оммон шоҳи Йифтохнинг сўзларини эшитишни ҳам хоҳламади.
29Эгамизнинг Руҳи Йифтохни қамраб олди. Йифтох Гилад ва Манаше ерларидан ўтиб, Гиладдаги Миспах шаҳрига етиб борди. У ердан йўлида давом этиб, Оммон юрти томон юрди.
30Сўнг қасам ичиб, Эгамизга деди: “Агар жангда Оммон халқини енгишимга ёрдам берсанг,
31уйимга эсон–омон қайтиб борганимдан сўнг мени қаршилаб чиққан биринчи тирик жонни Сенга қурбонлик қилиб куйдираман.”
32Йифтох лашкари билан Оммон халқининг устига бостириб бориб, жанг қилди. Эгамиз Оммон халқини Йифтохга таслим қилди.
33Йифтох Арордан Миннит атрофигача бўлган йигирмата шаҳарни ва Овил–Каромгача бўлган барча қишлоқларни вайрон қилди. Катта талафот кўрган Оммон халқи Исроил халқига бўйсунди.
Йифтохнинг қизи
34Йифтох Миспахдаги ўз уйига қайтиб келганда, қизи чилдирма чалиб ўйнаганича, уни қаршилаб чиқди. Бу қиз унинг ёлғиз фарзанди эди.
35Йифтох уни кўргач, қайғу–аламдан кийимларини йиртиб:
— Вой қизим! Нима қилиб қўйдинг?! — деди. — Юрак–бағримни қон қилдинг–ку! Мен Эгамизга қасам ичган эдим, энди сўзимни қайтиб ололмайман!
36— Отажон, — деди қизи, — Эгамизга сўз берган бўлсангиз, зинҳор сўзингиздан қайтманг, чунки Эгамиз сизга душманингиз — Оммон халқи устидан ғалаба берди.
37Менинг эса биргина тилагим бор. Менга икки ой муҳлат берсангиз, мен дугоналарим билан тоққа чиқиб, у ерда ёшлигим хазон бўлганидан қайғурай. Чунки мен энди ҳеч қачон турмушга чиқмайман.
38Йифтох унга ижозат бериб, икки ойга тоққа жўнатиб юборди. Қиз дугоналари билан тоққа чиқиб, қайғуриб йиғлади.
39Икки ой ўтгач, отасининг ёнига қайтиб келди. Йифтох Эгамизга берган ваъдасига вафо қолди. Қиз бокира эди.
Шундан кейин Исроилда бир одат пайдо бўлди:
40ҳар йили Исроил қизлари тоғларга чиқиб, тўрт кун давомида Гиладлик Йифтохнинг қизи учун мотам тутадиган бўлишди.
12–БОБ
Эфрайим қабиласи ва Йифтох
1Эфрайим қабиласи лашкарини тўплаб, Иордан дарёсининг нариги қирғоғидаги Зофунга ўтиб Йифтохга дўқ қилди:
— Нега сен Оммон халқига қарши жанг қилганингда бизни ҳам чақирмадинг? Шу қилганинг учун биз сени уйингга қўшиб ёндириб юборамиз!
2— Мен сизларни ёрдамга чақирган эдим–ку, — деди Йифтох. — Ўшанда, бизга жабр–зулм ўтказган Оммон халқи билан қаттиқ жанжаллашиб қолганимда, ўзингиз менга ёрдам бермадингиз–ку!
3Сизлар менга ёрдам бермаслигингизни била туриб, жонимни хатар остига қўйдим–да, Оммон халқининг устига бостириб бориб ҳужум қилдим. Эгамиз эса уларни менинг қўлимга берди. Нима учун энди сизлар келиб менга қарши уруш қилмоқчисизлар?!
4Эфрайим қабиласидан бўлганлар Гилад авлодини ҳақоратлаб: “Гиладликлар ким бўлибди?! Улар бор–йўғи Эфрайим қочоқлари–ку, улар ҳатто Эфрайим ва Манаше ерларида яшаб юришибди”, деб айтган эдилар. Шунинг учун Йифтох Гилад авлодидан бўлган барча эркакларни йиғиб, Эфрайим қабиласи билан жанг қилди. Эфрайим қабиласи бу жангда мағлуб бўлди.
5Эфрайим қабиласининг омон қолган жангчиларини қўлга тушириш учун, Йифтох Иордан дарёсининг кечув жойларига соқчиларни қўйди. Қачонки Эфрайим қочоқларидан бири келиб: “Ўтиб кетай”, деб рухсат сўраганда, соқчилар: “Мабодо Эфрайим қабиласиданмасмисан?” дея савол беришарди. Қочоқ: “Йўқ”, деб жавоб бергач,
6улар унга: “Ундай бўлса, Шибболет, дегин”, дейишар эди. Ўша одам: “Сибболет”, деб айтар эди, чунки Эфрайим қабиласидагилар “Шибболет” сўзини тўғри талаффуз қила олмас эдилар. “Сибболет” деган одамни соқчилар Иордан кечув жойининг ўзидаёқ ўлдиришарди. Ўша куни Эфрайим қабиласидан қирқ икки минг нафар одам ҳалок бўлди.
7Гиладлик Йифтох олти йил Исроил халқига ҳакам
[90] бўлди. Сўнг оламдан кўз юмиб, Гилад ҳудудидаги шаҳарларнинг бирида дафн қилинди.
Ибсан, Элўн ва Абдўн
8Ундан кейин Исроил халқига Байтлаҳмлик
[91] Ибсан ҳакам бўлди.
9Унинг ўттиз ўғли билан ўттиз қизи бор эди. У қизларини уруғидан ташқарига узатиб, ўғилларига келинларни ҳам бошқа уруғлардан олиб берганди. Ибсан етти йил Исроил халқига ҳакам бўлди.
10Сўнг оламдан ўтиб, Байтлаҳмда дафн қилинди.
11Ундан кейин Забулун қабиласидан бўлган Элўн исмли бир киши ҳакам бўлди. У ўн йил давомида Исроилга раҳнамолик қилди.
12Элўн оламдан кўз юмди ва Забулун ҳудудидаги Ойжавлонда дафн қилинди.
13Ундан кейин Пиратонлик Хиллиёлнинг ўғли Абдўн ҳакам бўлди.
14Унинг қирқта ўғли ва ўттизта ўғил набираси бор эди. Улар етмишта эшакни миниб юришарди
[92]. Абдўн саккиз йил Исроил халқига ҳакам бўлди.
15Сўнг Абдўн ҳам оламдан ўтди ва Эфрайим қирларидаги она шаҳри Пиратонда дафн этилди. Илгарилари ўша жойлар Омолек халқига тегишли бўлган.
13–БОБ
Шимшўннинг туғилиши
1Исроил халқи яна Эгамизнинг олдида қабиҳ ишлар қилгани учун, Эгамиз уларни қирқ йилга Филист халқининг қўлига берди.
2Ўша замонда Зорохлик бир одам бор эди. У Дан қабиласидан
[93] бўлиб, унинг исми Монувах эди. Унинг хотини бепушт бўлиб, фарзанди йўқ эди.
3Бир куни Эгамизнинг фариштаси аёлга зоҳир бўлиб шундай деди: “Сен шу пайтгача бола кўришга ожиз эдинг, аммо кўп ўтмай сен ҳомиладор бўлиб, ўғил туғасан.
4Шароб ва ўткир ичимликларни энди ича кўрма, ҳаром нарсани ҳам ема,
5чунки сен ҳомиладор бўлиб, ўғил кўрасан. Бола туғилиши биланоқ Худога назр қилингай
[94], шунинг учун боланинг бошига устара тегмасин. Исроилни Филистларнинг қўлидан озод қилишни бошлайдиган ўшадир.”
6Кейин аёл эрининг олдига бориб деди: “Олдимга Худонинг бир одами келди, унинг кўриниши худди Худонинг фариштасига ўхшаган жуда қўрқинчли эди. Унинг қаердан келганини сўрамабман. Ўзи ҳам менга исмини айтмади.
7Унинг гапига қараганда, мен ҳомиладор бўлиб, ўғил кўрар эканман. Бола туғилиши биланоқ бир умрга Худога назр қилинар экан, шунинг учун мен шаробни ҳам, ўткир ичимликни ҳам, ҳаром нарсани ҳам оғзимга олишим мумкин эмас экан.”
8“Ё, Раббий, — дея Эгамизга ёлворди Монувах. — Ўша одамингни яна олдимизга юборишингни илтижо қилиб сўрайман. У келиб, бўлажак ўғлимизга нима қилишимиз кераклигини ўргатиб кетсин.”
9Монувахнинг ибодати ижобат бўлди. Аёл далада ўтирган бир пайтда Худонинг фариштаси яна аёлнинг олдига келди. Аммо ўша пайтда Монувах у ерда йўқ эди.
10Аёл шошиб–пишиб эрининг олдига югурди–да: “Тунов кун олдимга келган одам яна менга зоҳир бўлди!” — деб айтди.
11Монувах туриб хотинига эргашди. Ўша одамнинг олдига келиб:
— Бу аёлга гапирган сизмидингиз? — деб сўради.
— Ҳа, мен эдим, — дея жавоб берди у.
12— Айтганларингиз амалга ошганидан сўнг, бола қай тарзда яшаши керак? У нима иш қилади? — деб сўради Монувах.
13Эгамизнинг фариштаси Монувахга шундай деб жавоб берди:
— Хотининг айтганларимнинг ҳаммасини сўзсиз бажарсин.
14Узумдан тайёрланган биронта нарсани ҳам оғзига олмасин. Шароб ва ўткир ичимликларни ичмасин, ҳеч қандай ҳаром нарса емасин. Айтганларимнинг ҳаммасига риоя қилсин.
15Монувах Эгамизнинг фариштасига:
— Бироз кутиб турсангиз, сизга бир улоқча тайёрлаб берсам, — деди.
16— Кутганим билан, барибир, таомингни емайман, — деди Эгамизнинг фариштаси. — Лекин улоқчани куйдириладиган қурбонлик қилмоқчи бўлсанг, уни Эгамизга бахшида эт.
Монувах у Эгамизнинг фариштаси эканлигини билмаганди.
17Кейин Монувах Эгамизнинг фариштасига:
— Бизга исмингизни айтинг. Токи айтганларингиз рўёбга чиққанда, сизни дуо қилиб юрайлик, — деди.
18Эгамизнинг фариштаси эса:
— Нега исмимни сўраяпсан? Айтганим билан барибир унга ақлинг етмайди, — деди.
19Монувах Эгамизга атаб, улоқчани катта бир тошнинг устида қурбонлик қилиб куйдирди, унга қўшиб дон назри ҳам куйдирди. Шу онда Монувах ва унинг хотини олдида Эгамиз ажойиб бир мўъжиза яратди:
20қурбонгоҳ алангаси осмонга чирмашаётган эди. Эгамизнинг фариштаси ҳам алангага қўшилиб юқорига кўтарилиб кетди. Буни кўрган Монувах билан хотини ерга мук тушишди.
21Фаришта кўздан ғойиб бўлди–ю, бошқа уларга кўринмади. Шундан кейин Монувах ўша одам Эгамизнинг фариштаси эканлигини англади.
22Монувах хотинига:
— Биз ўламиз, чунки биз Худони кўрдик!
[95] — деди.
23— Агар Эгамиз бизни ўлдирмоқчи бўлганда, дон назри ва қурбонлигимизни қабул қилмаган бўларди, — деди хотини. — Бу мўъжизаларни бизга кўрсатиб, бундай нарсаларни айтиб ўтирмаган бўларди.
24Аёл ўғил кўрди, унинг исмини Шимшўн қўйди. Бола катта бўлди, Эгамиз эса уни ёрлақади.
25Шимшўн Зорох билан Эштойўл шаҳарлари
[96] орасидаги Дан қабиласининг қароргоҳида
[97] бўлганда, Эгамизнинг Руҳи уни бошқара бошлади.
14–БОБ
Шимшўн ва Тимнахлик аёл
1Бир куни Шимшўн Тимнах деган шаҳарга борди. Тимнахда у бир Филист қизни кўриб қолди.
2Уйига қайтиб келгач ота–онасига шундай деди:
— Мен Тимнахда бир Филист қизни кўрдим. Уни менга олиб беринглар.
3— Ўз халқимиз орасида қиз қуриб қолибдими?! Энди бориб суннатсиз Филистлардан қиз олишимиз қолганди, — деб жавоб берди улар.
Аммо Шимшўн отасига:
— Менга ўша қизни олиб беринг, мен уни ёқтириб қолдим, — деб туриб олди.
4Бу Эгамизнинг хоҳиши эди, аммо Шимшўннинг ота–онаси бундан бехабар эдилар. Эгамиз Филистларга қарши жанг қилиш учун биронта баҳона қидираётган эди. Ўша замонда Филистлар Исроилда ҳукмронлик қилардилар.
5Шимшўн ота–онаси билан Тимнахга йўл олди. Улар Тимнах узумзорларига яқинлашганларида, бирдан Шимшўн олдидан бир шер чиқиб қолиб, ўкирганича унга ташланмоқчи бўлди.
6Ўша заҳоти Эгамизнинг Руҳи Шимшўнни қамраб олиб, кучини оширди. Шимшўн шерни, худди улоқчани парчалагандай, қўллари билан осонгина иккига бўлиб ташлади. Аммо бўлиб ўтган воқеа ҳақида ота–онасига оғиз ҳам очмади.
7Сўнг Шимшўн қизнинг олдига бориб, у билан гаплашди, қиз Шимшўнга ниҳоятда хуш келди.
8Кўп ўтмай Шимшўн қизга уйланмоқчи бўлиб, Тимнахга қайтиб борди. Йўл–йўлакай шернинг ўлигини кўриб кетай, деб ўша томон йўл солди. Қараса, шернинг мурдасида асаларининг уяси билан асал бор экан.
9У бир ҳовуч асал олиб, йўл–йўлакай еб кетди. Ота–онасининг олдига келганда, уларга ҳам еб кўргани берди, лекин асални шернинг мурдасидан олганини айтмади
[98].
10Шимшўннинг отаси келинини кўрмоқчи бўлиб, қудасининг уйига кирди. Шимшўн ўша ерда тўй муносабати билан катта бир зиёфат берди. Ўша вақтдаги урф–одатлар бўйича, куёвлар катта зиёфатлар беришарди.
11Шимшўн зиёфат бериш учун Тимнахга борганда, Филистлар унинг олдига куёв навкар қилиб, ўттизта йигитни юбордилар.
12Шимшўн уларга:
— Келинглар, сизларга бир топишмоқ айтайин, — деди. — Агар уни топиб, зиёфатнинг етти куни ичида менга тушунтириб берсангизлар, ҳар бирингизга биттадан кимхоб тўн ва бир сидрадан кийим–бош бераман.
13Борди–ю, топишмоғимни тополмасангизлар, сизлар менга ўттизта кимхоб тўн билан ўттиз сидра кийим–бош берасизлар.
Шунда улар:
— Қани, топишмоғингни айт, уни эшитайлик–чи, — дейишди.
14Шимшўн топишмоғини айтди:
“Хўранданинг ичидан хўрак чиқди,
Кучлининг ичидан ширинлик чиқди.”
Орадан уч кун ўтди, аммо Филист йигитлари топишмоқни тополмадилар.
15Охири, еттинчи
[99] куни Шимшўннинг қайлиғига дўқ қилиб: “Сизлар бизни шилмоқчи бўлиб бу ерга таклиф қилганмидингизлар?! — дедилар. — Бўл, эрингни алдаб–сулдаб топишмоқнинг маъносини бизга билиб бер, бўлмаса сени ҳам, отангнинг хонадонини ҳам ёндириб юборамиз.”
16Шунда келинчак Шимшўннинг олдига бориб роса йиғлади.
— Сен мени ёмон кўрар экансан! — дея хархаша қилди у. — Мени заррача бўлса ҳам яхши кўрганингда эди, топишмоқнинг жавобини аллақачон айтган бўлар эдинг.
— Менга қара, — деди унга Шимшўн. — Буни ота–онамга ҳам айтмаган бўлсам, нега сенга айтар эканман?!
17Зиёфат етти кун давом этган бўлса, ўша етти кун давомида келин унга хиралик қилиб йиғлайверди. Еттинчи куни Шимшўннинг юрагини шу қадар эзиб юбордики, у тоқат қила олмай топишмоқнинг жавобини айтиб берди. Қиз жавобни дарҳол Филист йигитларига етказди.
18Ўша куни қош қораймасдан олдин йигитлар Шимшўннинг олдига келиб, топишмоқнинг жавобини айтдилар:
“Асалдан ширин нима бор?!
Шердан кучли нима бор?!”
Шимшўн: “Агар ғунажинимни ишга солмаганларингда, топишмоғимни тополмас эдиларинг”, — деди.
19Сўнг Эгамизнинг Руҳи Шимшўнни қамраб олиб, янада кучини оширди. Шимшўн Ашқалон шаҳрига
[100] кетди. У ерда ўттиз нафар Ашқалонлик одамни ўлдириб, кийим–бошларини ечиб олди. Ўша кийим–бошларни топишмоқнинг жавобини айтганларга берди–ю, жаҳл устида отасининг уйига қайтиб кетди.
20Келиннинг отаси эса қизини Шимшўннинг куёв жўрасига узатиб юборди.
15–БОБ
1Орадан вақт ўтди. Буғдой ўрими пайтида, Шимшўн бир улоқча олиб, хотинининг олдига борди. У қайнатасига:
— Мен хотинимнинг олдига кирмоқчиман, — деди.
Қайнатаси эса Шимшўнни ичкарига киргизмади.
2— Сен қизимни ташлаб кетдинг, деб ўйлагандим, — деди у. — Шунинг учун уни куёв жўрангга узатиб юбордим. Қара, кенжа қизим ундан ҳам чиройлироқ. Кел, унинг ўрнига синглисини олақол.
3— Бу сафар Филистларга ёмонлик қилсам, айбга буюрмайсиз, — деб чиқиб кетди Шимшўн.
4Шимшўн уч юзта тулки ушлаб келди. Тулкиларни жуфт–жуфт қилиб, думларини бир–бирига боғлади–да, орасига биттадан машъала қистирди.
5Сўнг машъалаларни ёқиб, тулкиларни Филистларнинг буғдойзорларига қўйиб юборди. Буғдойзор ва дон ғарамларини аланга олди–ю, Филистларнинг узумзорлари ва зайтун боғларини ямлади.
6Филистлар: “Буни ким қилди?” — деб суриштира бошладилар. “Буни Тимнахлик бир одамнинг куёви, Шимшўн қилди, — деди бир киши. — У ўша Тимнахликнинг қизига уйланган экан, қайнатаси эса қизини куёвнинг жўрасига узатиб юборибди.” Шунда Филистлар келиб ўша жувон билан отасининг хонадонини
[101] ёқиб юборишди.
7Шимшўн бундан хабардор бўлгач, Филистларнинг олдига бориб: “Онт ичиб айтаманки, шу қилмишларинг учун сизлардан ўч олмагунимча қўймайман!” — деди.
8Шимшўн уларни шафқатсизларча қириб ташлади. Кейин эса у ерларни тарк этиб, Этом қоясидаги бир ғорга
[102] бориб яшади.
Шимшўн Филистларни енгади
9Кўп ўтмай Филистлар Яҳудода қароргоҳ қуриб, Лехи
[103] шаҳрини босиб олишди.
10Яҳудо одамлари: “Нима учун бизга ҳужум қилдингизлар?” — деб сўрадилар. Улар эса: “Биз Шимшўнни қўлга олмоқчимиз. Бизга қилган ёмонлигини қайтариб ўз бошига солмоқчимиз”, — деб жавоб беришди.
11Яҳудо қабиласидан уч мингта одам Этом қоясига бориб Шимшўнга:
— Филистлар бизга ҳукмронлик қилишларини билмайсанми? — дедилар. — Сен бошимизга битган бало бўлдинг–ку!
Шимшўн жавоб бериб деди:
— Мен қилмишларига яраша жазосини бердим, холос.
12— Биз сени олиб кетгани келдик, — деди Яҳудо одамлари. — Сени боғлаб Филистларга бермоқчимиз.
— Хўп, майли, — деди Шимшўн. — Аммо сизлар мени ўлдирмасликка сўз беринглар.
13— Биз сени ўлдирмаймиз, — деб сўз берди улар. — Биз сени боғлаб уларга топширсак бўлди.
Яҳудо одамлари Шимшўнни иккита янги арқон билан боғлаб, шаҳарга олиб келдилар.
14Шимшўн Лехига келганда, Филистлар уни қий–чув билан қаршилаб олишди. Шу заҳоти Эгамизнинг Руҳи Шимшўнни қамраб олиб, янада кучини оширди. Шимшўн қўлларидаги арқонларни куйган зиғир толаларини узаётгандай осонликча узиб ташлади.
15Сўнг атрофига бир назар солиб, эшакнинг жағ суягини кўриб қолди. Жағ суяк офтобда қуриб кетмагани учун қаттиқ ва оғир эди. Шимшўн суякни олиб, Филистларни савалай бошлади. Ўша куни у минг нафар одамни ўлдирди.
16Шунда Шимшўн деди:
“Эшакнинг жағ суяги билан мингта одамни ўлдирдим.
Эшакнинг жағ суяги билан уларни уюм–уюм
[104] қилдим.”
17У гапини тугатиб бўлгач, суякни улоқтириб юборди–да, ўша жойни Рамат–Лехий
[105], деб атади.
18Шимшўн роса чанқаб кетди, сўнг Эгамизга илтижо қилиб деди: “Сен қулингга шундай буюк бир ғалабани бердинг. Ҳозир эса мен ташналикдан адо бўлиб, суннатсизларнинг қўлига тушаманми?!”
19Худо Лехида ер остидаги бўшлиқни ёриб, у ердан сув чиқарди. Шимшўн сув ичиб ўзига келди. Шунинг учун булоқ Эн–Хаққор
[106], деб аталди, у бугунга қадар
[107] Лехидадир.
20Филистлар даврида Шимшўн Исроил халқига йигирма йил давомида ҳакам
[108] бўлиб хизмат қилди.
16–БОБ
Шимшўн Ғазода
1Бир куни Шимшўн Филистларнинг шаҳри Ғазога борди. У ерда бир фоҳиша аёлни кўриб унинг олдига кирди.
2Ғазоликлар Шимшўн келганини билгач, ўша жойни ўраб олишди. Уларнинг баъзилари шаҳар дарвозасида
[109] яшириниб, кечаси билан уни пойлаб туришди. Улар тун бўйи писиб, “Қани, тонг ёришгунича кутиб турайлик–чи, кейин уни ўлдирамиз”, деб ўйлаётган эдилар.
3Шимшўн эса фоҳишаникида фақатгина ярим кечагача бўлди. У тун ярмида туриб, шаҳар дарвозасининг эшикларини ёндорлари билан суғуриб олди–да, барча тамбалари билан елкасига ортиб, Хеврон
[110] рўпарасидаги тепаликнинг устига олиб чиқди.
Шимшўн ва Далила
4Кўп ўтмай Шимшўн Сўрах водийсида яшайдиган Далила исмли бир жувонни яхши кўриб қолди.
5Филист беклари
[111] жувоннинг олдига келиб шундай дедилар: “Шимшўн бундай буюк кучни қаердан оларкан? Уни боғлаб бўйсундириш йўлини биз учун билиб берсанг, ҳар биримиз сенга 1100 бўлакдан кумуш
[112] берамиз.”
6Бир куни Далила Шимшўнга ялиниб:
— Илтимос, буюк кучингиз сирини менга айтиб беринг, — деди. — Қандай қилиб сизни боғлаб, бўйсундириб бўлади?
7Шимшўн унга шундай жавоб берди:
— Агар мени еттита янги, қуриб улгурмаган камон ипи
[113] билан боғлаб ташлашса, мен эл қатори кучсиз бўлиб қоламан.
8Шунда Филист беклари жувонга еттита янги, ҳали қуриб улгурмаган камон ипини келтирдилар. Далила иплар билан Шимшўнни боғлаб қўйди.
9Шу пайт ичкари хонада бир нечта одам пойлаб турар эди. Жувон Шимшўнга қараб:
— Шимшўн! Филистлар келяпти! — деб бақирди.
Аммо олов ипак толаларини қандай йўқ қилса, Шимшўн ҳам камон ипларини худди шундай узиб ташлади. Шимшўннинг сири сирлигича қолди.
10— Сиз мени алдаб аҳмоқ қилдингиз, — деди унга Далила. — Илтимос, сизни қандай қилиб боғлаш кераклигини менга айта қолинг.
11— Агар мени янги, ишлатилмаган арқонлар билан боғлашса, мен эл қатори кучсиз бўлиб қоламан, — деди Шимшўн.
12Шунда Далила янги арқонларни олди–да, уни боғлаб:
— Шимшўн! Филистлар келяпти! — деб бақирди, одамлар эса ичкари хонада пойлаб туришар эди.
Аммо Шимшўн қўлларидаги арқонларни ипни узгандай узиб ташлади.
13— Шу пайтгача мени алдаб, аҳмоқ қилиб келдингиз! — деди Далила. — Менга айтинг–чи, сизни қандай қилиб боғлаб ташласа бўлади?
— Агар сочимнинг еттита тутамини дастгоҳдаги матога қўшиб тўқиб, моки ёрдамида яхшилаб маҳкамлаб қўйсанг, мен эл қатори кучсиз бўлиб қоламан, — деди Шимшўн.
14Шимшўн ухлаб ётганда, Далила унинг етти тутам сочини дастгоҳдаги матога қўшиб тўқиди–да
[114], моки ёрдамида яхшилаб маҳкамлаб қўйди. Кейин эса:
— Шимшўн! Филистлар келяпти! — деб бақирди.
Шимшўн ухлаб ётган жойида сакраб турди–да, мокини улоқтириб, матони дастгоҳи билан сочидан юлқиб ташлади.
15Далила унга деди:
— Дилингиз мендан йироқ экан, қандай қилиб менга: “Сени севаман”, дейсиз?! Сиз мени уч марта алдадингиз, кучингиз сирини менга айтмадингиз.
16Далила ҳар куни ялинавериб, Шимшўннинг қулоқ–миясини еди. Бундан безор бўлган
17Шимшўн бутун сирини айтиб берди:
— Бирон марта ҳам устара бошимга тегмаган. Чунки онамнинг қорнидаёқ Худога назр қилинганман
[115]. Агар сочимни олдирсам кучим йўқ бўлади ва мен эл қатори кучсиз бўлиб қоламан.
18Далила Шимшўн унга бутун сирини ошкор қилганини фаҳмлагач, Филист бекларига хабар жўнатиб деди: “Бу сафар яна бир бор келиб кетинглар, чунки у менга бутун сирини ошкор қилди.” Шунда Филистлар Далилага ваъда қилган пулларини олиб, унинг олдига бордилар.
19Далила Шимшўнни тиззасида ухлатиб қўйди–да, бир одамни чақириб унинг етти тутам сочини қирқтириб ташлади. Шимшўн заифлашиб, кучдан қолди.
20Далила эса:
— Шимшўн! Филистлар келяпти! — деб бақирди.
Шимшўн уйқудан туриб, ҳар сафаргидек ўзимни халос қиламан, деб ўйлади. Аммо Эгамиз уни тарк этган эди, Шимшўн эса бундан бехабар эди.
21Филистлар уни қўлга олиб, кўзларини ўйиб ташлашди. Сўнг Ғазога олиб кетиб, занжирбанд қилишди. Шимшўн зиндондаги тегирмон тошини юрғизиб, ғалла янчир эди.
22Шимшўннинг сочлари яна ўса бошлади.
Шимшўннинг ўлими
23Байрамга йиғилган Филист беклари: “Худойимиз Дўғон душманимиз Шимшўннинг устидан бизга ғалаба берди!” — дея шоду хуррамлик билан худосига кўп қурбонликлар келтирдилар.
24Халқ Шимшўнни кўргач: “Юртимизни хароб қилган, талай сипоҳларимизни ўлдирган душманни худойимиз қўлимизга берди”, — дея худосига ҳамду санолар айта бошлади.
25Маст, вақти чоғ бўлган одамлар: “Шимшўнни келтиринглар, биз учун бир ўйнаб берсин!” — деб бақира бошладилар. Шимшўнни зиндондан келтиришди, одамлар уни томоша қилсин, деб устунлар ўртасига турғизиб қўйишди.
26Шимшўн уни етаклаб келган йигитга деди: “Бинони кўтариб турган устунларни пайпаслаб кўрай. Уларга суяниб олмоқчиман.”
27Уй эркагу аёл билан тўлган, ҳамма Филист беклари ўша ерда эди. Томнинг устидаги очиқ айвонда уч мингга яқин одам Шимшўнни томоша қилаётган эди.
28Шимшўн Эгамизга илтижо қилиб, деди: “Ё, Эгам Раббий, мени эсла. Эй, Худо, яна бир бор менга куч бер, мен Филистлардан икки кўзим учун ёппасига ўч олай.”
29Шимшўн уйни кўтариб турган ўртадаги икки устун орасида турган эди. У ўнг қўлини бирига, чап қўлини иккинчисига қўйди–да, тиранди.
30Кейин қичқириб: “Ўлсам, Филистлар билан ўлай!” — деди–ю, кучи борича устунларни итарди. Уй қулаб, у ердаги беклар билан одамларни босиб қолди. Шундай қилиб, ўша жойда ўлган одамларнинг сони Шимшўн ҳаёт даврида ўлдирган одамларнинг сонидан зиёда эди.
31Шимшўннинг ака–укалари билан бутун оиласи Ғазога келиб, унинг жасадини уйга олиб кетишди. Кейин отаси Монувахнинг Зорох билан Эштойўл шаҳарлари
[116] ўртасидаги хилхонасига дафн қилишди. Шимшўн йигирма йил давомида Исроил халқига ҳакам
[117] бўлган эди.
17–БОБ
Михонинг бутлари
1Эфрайим қирларида Михо деган бир одам яшарди.
2Бир куни у онасига шундай деди:
— Ойи, эсингиздами 1100 бўлак кумушни
[118] ўғирлатиб қўйган эдингиз? Ўшанда ўғрини олдимда қарғагансиз. Мана, ўша кумушингиз. Уни мен олгандим.
Шунда онаси:
— Илойим барака топгин, ўғлим! — деди.
3Михо 1100 бўлак кумушни онасига қайтариб берди. Онаси эса:
— Мен бу кумушни бош–кўзингдан садақа қилиб, Эгамга бағишлайман, — деди, — ундан қуйма ва ўйма бутлар ясаттираман. Ўша кумуш ўзингга қайтиб келади, ўғлим.
4Онаси Михо қайтариб берган кумуш бўлакларнинг 200 тасини
[119] заргарга берди. Заргар бут ясаб, уни кумуш билан қоплади
[120]. Тайёр бўлган бут Михонинг уйига ўрнатилди.
5Михонинг бир саждагоҳи бор эди. У руҳонийлар киядиган махсус либос
[121] тиктириб, яна бир нечта хонаки санамлар
[122] ясаттирди, сўнг ўғилларидан бирини ўзининг саждагоҳига руҳоний қилиб тайинлади.
6Ўша даврда Исроилда шоҳ йўқ эди. Ҳар бир одам билганини қилар эди.
7Яҳудо ҳудудидаги Байтлаҳм шаҳрида
[123] бир ёш леви
[124] яшарди.
8Бу одам ўзига бошқа жойдан бошпана топмоқчи бўлиб, Байтлаҳмни тарк этди. У йўл юриб, Эфрайим қирларидаги Михонинг уйига келиб қолди.
9— Қаерликсан, ўғлим? — деб сўради ундан Михо.
— Мен Яҳудодаги Байтлаҳмдан келган левиман, — деб жавоб берди у. — Ўзимга бошпана қидириб юрибман.
10— Кел, меникида турақол, — деди Михо. — Менинг маслаҳатчим ҳамда руҳонийим бўл. Мен эса ҳар йили сенга ўн бўлакдан кумуш
[125] тўлаб, кийим–кечагинг билан егулигингни бераман.
11-12Леви Михоникида туришга рози бўлди. Михо уни руҳоний қилиб тайинлади. Леви Михоникида яшаб юрди ва Михога худди ўғлидай бўлиб қолди.
13Шунда Михо деди: “Мана, энди Эгам мени баракали қилишини биламан, чунки левининг ўзи менга руҳоний бўлиб хизмат қиляпти.”
18–БОБ
Михо ва Дан қабиласи
1Бу воқеалар содир бўлган даврда Исроилда шоҳ йўқ эди. Дан қабиласи Исроил қабилалари орасида ўзига улуш бўлиб тушган ерни ҳануз қўлга киритмагани сабабли истиқомат қилиш учун жой қидириб юрган эди.
2Бир куни улар ўз қабиласининг жамики уруғлари орасидан бешта жангчини танлаб: “Боринглар, юртни синчиклаб текшириб чиқинглар”, — дея уларни Зорох ва Эштойўл шаҳарларидан
[126] жўнатиб юбордилар. Бу одамлар йўл юриб Эфрайим қирларидаги Михонинг уйига келиб қолишди ва тунни ўша ерда ўтказишди.
3Улар Михонинг уйида бўлганларида ёш левини
[127] шевасидан таниб қолишди–да, унинг олдига бориб:
— Бу ерга қандай қилиб келиб қолдинг? Бу ерда нима қилиб юрибсан? — деб сўрашди.
4У жавоб бериб: “Михо мени ишга олди, руҳоний қилиб тайинлади”, — деди. Михо унга қилган ҳамма яхшиликларини айтиб берди.
5Шунда улар левига:
— Худога илтижо қилиб, ишимиз ўнгидан келиш–келмаслигини билиб бер, — дедилар.
6— Ҳеч нарсадан хавотирланманглар. Эгамизнинг ўзи сизларга бу ишда мададкордир, — деди руҳоний.
7Бешала одам йўлга равона бўлди. Улар Лайиш шаҳрига келиб, у ерда Сидон
[128] аҳолиси каби мулойим, хотиржам ва тинч–тотув яшаётган одамларни кўришди. Бундан ташқари, атрофдаги халқлардан биронтаси ўша халққа хавф солмаган, юртига тажовуз қилмаганди. Улар Сидондан анча узоқда бўлиб, атрофдаги шаҳарлар билан
[129] ҳеч қандай алоқа ўрнатмаган эдилар.
8Бешала одам Зорох билан Эштойўлга — ўз уруғ–аймоқларининг олдига қайтиб боришди.
— Бизга қандай хабар олиб келдингизлар? — деб сўради улардан қариндош–уруғлари.
9Улар шундай жавоб беришди:
— Келинглар, Лайишга ҳужум қилайлик! Биз кўрган юрт ниҳоятда яхши экан. Нимага қаққайиб турибсизлар?! Бўлинглар, ўша ерга бориб юртни қўлга киритайлик.
10У ерга борганларингда, хотиржам яшаётган одамларга дуч келасизлар. Барча нарсага мўл ва кенг бу ерни Худо чиндан ҳам қўлингизга беряпти.
11Дан қабиласининг олти юзта одами жанг аслаҳалари билан қуролланиб, Зорох билан Эштойўлдан сафарга отланишди.
12Улар йўл юриб, ўз қароргоҳини Яҳудодаги Хират–Ёрим шаҳрининг ғарб томонида қуришди. Шунинг учун ўша жой бугунга қадар
[130] Дан қароргоҳи
[131], деб аталади.
13У ердан улар Эфрайим қирлари томон йўл олиб, Михонинг уйига яқинлашиб қолишди.
14Шунда юртни, аниқроғи, Лайиш шаҳрининг атрофларини кўриб чиққан бешта одам биродарларига дейишди: “Бу хонадонларнинг бирида руҳонийлар либоси
[132], хонаки санамлар
[133] ва бут борлигидан хабарларинг борми? Нима қилишимиз кераклигини яхши ўйлаб кўринглар.”
15Улар ёш леви турадиган Михонинг уйига бориб, левидан ҳол–аҳвол сўрадилар.
16Олти юзта қуролланган Дан қўшини дарвозанинг ёнида турган эди.
17Айғоқчилик қилган бешта одам тўппа–тўғри ичкарига бостириб кириб, руҳонийлар либоси, хонаки санамлар ва кумуш билан қопланган бутни олмоқчи бўлдилар. Леви эса қуролланган олти юзта одам билан дарвоза ёнида қолган эди.
18Айғоқчилар Михонинг уйига кириб, руҳонийлар либоси, хонаки санамлар ва бутни олганларини кўрган леви уларга:
— Бу нима қилганларинг? — деди.
19— Жим бўл! — деб дўқ қилди улар. — Овозингни ўчириб биз билан юр. Бизга маслаҳатчи ва руҳоний бўл. Ўзинг ўйлаб кўр, сен биттагина хонадонга руҳоний бўлганинг яхшими ёки Исроилнинг бутун бир қабиласигами?
20Руҳонийга бу таклиф маъқул келди. У руҳонийлар либоси, хонаки санамлар ва кумуш билан қопланган бутни олиб, Дан одамлари билан кетди.
21Дан одамлари бола–чақаларини, чорваю мол–мулкини олдинга ўтказиб, сафарларини давом эттиришди.
22Улар Михонинг уйидан анча узоқлашиб қолганларида, Михо қўни–қўшниларини тўплади–да, Дан одамларининг кетидан қувиб кетди.
23Сўнг овози борича бақириб, Дан одамларини чақирди. Улар эса орқага ўгирилиб Михога:
— Тинчликми?! Шунча одамни етаклаб келибсан?! — дедилар.
24— Сизлар мен ясатган худолар билан руҳонийимни олиб кетиб, мени шип–шийдам қилдингиз–ку. Яна: “Тинчликми?” деганингиз нимаси?! — дея жавоб берди Михо.
25— Овозингни ўчир, — деди унга Дан одамлари. — Бўлмаса, қони қайнаган биродарларимиз жағингни эзиб, ўзингни ҳам, уйингдагиларни ҳам йўқ қилиб юборишади.
26Дан одамлари йўлдан қолмадилар. Михо эса уларга бас келолмаслигини кўриб, уйига қайтиб кетди.
27Дан қабиласи Михо ясаттирган нарсаларни ва унинг хизматида бўлган руҳонийни Лайишга олиб бордилар. Улар Лайишда тинч ва хотиржам яшаётган одамларни қиличдан ўтказиб, шаҳарга ўт қўйдилар.
28Лайиш аҳолисига нажот берадиган ҳеч ким йўқ эди, чунки Лайиш Сидондан жуда узоқда бўлиб, яқин атрофидаги шаҳарлар билан эса ҳеч қандай алоқа ўрнатмаган эди. Лайиш Байт–Рехоб шаҳри билан бир водийда жойлашган эди. Дан қабиласи шаҳарни тиклаб, у ерда ўрнашиб олди.
29Шаҳарни эса ота–бобоси Ёқуб
[134] ўғли Даннинг номи билан атади. Дан шаҳрининг эски номи Лайиш эди.
30Дан қабиласи ўзи учун Миходан тортиб олган, кумуш билан қопланган бутни ўрнатди. Гершом ўғли Йўнатан эса уларга руҳоний бўлди. Йўнатан Мусонинг
[135] набираси эди. Исроил халқи сургун бўлгунига қадар
[136] Йўнатаннинг бутун насли ҳам Дан қабиласига руҳонийлик қилди.
31Ўша даврда Худонинг уйи Шилў шаҳрида
[137] жойлашган эди, аммо Дан қабиласи у ерга бормай, Михо ясатган бутга сажда қилиб келди.
19–БОБ
Гиво аҳолисининг гуноҳи
1Исроилда шоҳ бўлмаган ўша даврларда Эфрайим қирларининг кимсасиз жойида Леви қабиласидан бир одам яшарди. У Яҳудо ҳудудидаги Байтлаҳм шаҳридан бир чўрини
[138] ўзига хотин қилиб олди.
2Аммо хотини унга бевафолик қилиб, отасининг уйига — Яҳудодаги Байтлаҳмга қайтиб кетди. Орадан тўрт ой ўтди.
3Леви эса у билан ярашмоқчи бўлиб, орқасидан борди. У ўзи билан хизматкори ва бир жуфт эшагини олган эди. Улар хотинининг қизлик уйига етганларида, левининг қайнатаси уларни хурсанд бўлиб қаршилаб олди.
4У қўймай, уларни уйида уч кун меҳмон қилди. Улар еб–ичиб, у ерда тунадилар.
5Тўртинчи куни леви барвақт туриб йўлга шайланди. Қайнатаси эса унга: “Йўлга чиқишдан олдин чой–пой ичиб олинг, ўғлим, қувват бўлади, кейин кетарсизлар”, — деди.
6Шунда улар ўтириб, бирга еб–ичишди. Кейин қизнинг отаси: “Бугун ҳам қолиб дам олсангизлар бўларди”, — деди.
7Леви кетмоқчи бўлиб ўрнидан турганда ҳам уни яна қўярда–қўймай уйида олиб қолди.
8Бешинчи куни леви кетмоқчи бўлиб эрта билан саҳарда турганда, қизнинг отаси унга: “Чой–пой ичиб олинг, кечроқ кетарсизлар”, — деди. Улар ўтириб еб–ичишди.
9Леви хотини ва хизматкори билан кетмоқчи бўлиб дастурхондан турганда, қайнатаси унга шундай деди: “Қаранг, ўғлим, кеч бўлиб қолди. Шу ерда тунаб қолақолинглар. Кун ҳам оғиб қопти. Бу ерда қолиб, дамингизни олинглар. Эртага эса саҳарда туриб уйларингга кетарсизлар.”
10Леви кўнмай йўлга тушди. Хотини ва хуржун ортилган бир жуфт эшаги билан йўл юриб Ёбус шаҳрига, яъни Қуддусга етиб олди.
11Улар Ёбусга яқинлашганларида кеч кириб қолганди. Хизматкор хўжайинига деди: “Келинг, Ёбус халқининг шаҳрига кириб, у ерда тунаб қолайлик.”
12“Йўқ, — деди хўжайин. — Исроил халқига ёт бўлган бегоналарнинг шаҳрига кирмаймиз, ундан кўра, йўлимизни давом қилиб, Гивога борамиз.”
13Леви гапида давом этиб хизматкорига деди: “Кел, икковидан бирига — Гивога ёки Рамага
[139] етиб олишга ҳаракат қилайлик.”
14Улар йўлда давом этиб, кунботар пайтида Бенямин қабиласига қарашли Гиво шаҳрига яқинлашиб қолишди.
15Сўнг Гивода тунаб қолмоқчи бўлиб, шаҳар томон йўл олишди–да, бориб шаҳарнинг майдонида ўтиришди, аммо ҳеч ким уларни тунаш учун уйига таклиф қилмади.
16Оқшом кирганда, бир чол даладаги ишларини тугатиб қайтиб келаётган эди. Гивода яшаётган аҳолининг аксарият қисми Бенямин қабиласидан эди, аммо бу чол Гивога Эфрайим қирларидан келиб, энди шу ерларда истиқомат қилаётган эди.
17Чол шаҳар майдонида ўтирган мусофирларни кўриб:
— Қаердан келиб, қаерга кетяпсизлар? — деб сўради.
18Леви шундай жавоб берди:
— Биз Яҳудодаги Байтлаҳмга борган эдик, энди эса уйимизга — Эфрайим қирларидаги олис қишлоғимизга қайтиб кетяпмиз. Йўлда Эгамизнинг уйини ҳам зиёрат қилиб кетмоқчимиз, аммо бу ердагиларнинг биронтаси ҳам тунаб қолишимиз учун бизни уйига таклиф қилмаяпти.
19Бизга турар жойдан бўлак ҳеч нарса керак эмас. Ўзимиз учун нон ва шаробимиз бор. Эшакларимизга ҳам ем–хашак ғамлаб келганмиз.
20— Уйимга марҳамат қилинглар, — деди чол. — Мен ҳамма камчиликларингизнинг ғамини ейман. Фақат кўчада қолмасангизлар, бас!
21Чол уларни уйига олиб бориб, эшакларига ем берди. Сўнг мезбону меҳмонлар оёқларини ювиб
[140] овқатланишди.
22Улар дам олиб ўтирганларида, бирданига шаҳарнинг бузуқ одамлари уйни ўраб олишди–да, эшикни тарс–турс уриб:
— Сенинг уйингга келган одамни бу ёққа чиқар, биз у билан бирга бўлишни истаймиз! — дея уй эгасига дўқ уришди.
23Уйнинг эгаси — чол уларнинг олдиларига чиқиб:
— Йўқ укаларим, бундай жирканч иш қилманглар! — деб ўтинди. — Бундай шармандалик қилманглар, ахир, у менинг меҳмоним–ку.
24Мана, менинг бокира қизим ва у кишининг хотини бор. Мен уларни сизларнинг олдингизга олиб чиқай, уларни нима қилсангиз қилинглар, аммо бу одам билан бундай хунук иш қилманглар.
25Лекин одамлар чолнинг гапларига қулоқ солишмади. Шунда леви хотинини итариб, уларнинг олдиларига чиқариб юборди. Улар аёл билан ётиб, эрталабгача уни зўрлашди. Тонг ёришаётганда эса қўйиб юборишди.
26Саҳарда аёл келиб, хўжайини тунаб қолган чолнинг эшиги олдида йиқилди ва тонг отгунча у ерда қолди.
27Эрталаб хўжайини йўлга чиқмоқчи бўлиб, эшикларни очди. Қараса, эшик тагида хотини қўлларини остонага узатиб ётган экан.
28“Қани, турақол, бўл, кетяпмиз”, — деди у. Лекин жавоб бўлмади
[141]. Кейин у хотинини эшагига ортиб, уйига йўл олди.
29У уйига етиб келгач, пичоқ билан хотинининг жасадини ўн икки қисмга бўлди. Бўлакларни бутун Исроил бўйлаб Исроилнинг ўн икки қабиласига юборди.
30Буни кўрган ҳар бир одам шундай деб айтарди: “Исроил халқи Мисрдан чиққанидан бери бундай ваҳший ҳодиса содир бўлмаган. Энди ўйлаб кўрайлик, мулоҳаза қилиб ҳукм чиқарайлик!”
20–БОБ
Исроил халқи урушга тайёрланади
1Дан ва Бэршэва шаҳарларининг орасидаги кенг ҳудудда ва Гилад ўлкасида яшаган бутун Исроил халқи бир ёқадан бош чиқариб, Эгамиз ҳузурида Миспахда
[142] тўпланди.
2Худо аҳлининг йиғинида жамики Исроил қабилаларининг йўлбошчилари ва 400.000 қуролланган пиёда сипоҳ қатнашди.
3Миспахдаги йиғин ҳақидаги хабар тез орада Бенямин қабиласига ҳам етиб борди.
Исроил халқи шундай деди:
— Бу жиноят қандай қилиб юз берганини бизга айтиб бер.
4Ўлдирилган аёлнинг эри леви жавоб берди:
— Мен хотиним
[143] билан тунамоқ учун Бенямин қабиласига қарашли Гиво шаҳрига бордим.
5Кечаси Гивонинг баъзи бир одамлари уйни ўраб олишди. Улар мени ўлдирмоқчи бўлиб, менинг ўрнимга хотинимни шу қадар зўрлашдики, бечора жон берди.
6Ақл бовар қилмайдиган бу разолат Исроилда содир бўлди! Шунинг учун мен хотинимнинг жасадини бўлак–бўлак қилиб, бўлакларни Исроил бўйлаб жўнатдим.
7Энди эса биродарларим, ҳаммаларингиз шу ҳақда мулоҳаза қилиб, бирон–бир маслаҳат беринглар.
8Йиғинда иштирок этганлар туриб бир овоздан:
— Биронтамиз ҳам ўз чодиримизга ёки уйимизга қайтиб кетмаймиз, — деди.
9— Биз бундай қиламиз: Гивога қарши жанг қилишдан олдин, шаҳарга ким ҳужум қилиши кераклигини Худодан сўраб, қуръа ташлаймиз
[144].
10Исроил халқининг ўндан бир қисми жангчиларни озиқ–овқат билан таъминлаб туради. Қолганлар эса Бенямин еридаги Гиво
[145] аҳолисини Исроилда қилган шармандалиги учун жазолайди.
11Шундай қилиб, бутун Исроил халқи бир ёқадан бош чиқариб, шаҳарга ҳужум қилиш учун тўпланди.
12Исроил қабилалари Бенямин қабиласи бўйлаб одамларни юбориб дедилар: “Эй, халойиқ, орангиздаги айрим одамлар даҳшатли бир жиноятга қўл урди.
13Гиводаги бузуқларни ҳозироқ бу ерга чиқаринглар, биз уларни ўлдириб, Исроил халқи орасидан ёвузликни йўқ қиламиз.” Аммо Бенямин қабиласи Исроил халқининг гапларига қулоқ солмади.
14Улар шаҳарларидан чиқиб, Исроил халқига қарши жанг қилиш учун Гивога бордилар.
15Ўша куни Гиво шаҳридан бўлган етти юзта сараланган жангчидан ташқари Бенямин қабиласининг бошқа шаҳарларидан келган қуролланган сипоҳларнинг сони йигирма олти минг эди.
16Буларнинг орасида етти юз нафар чапақай аскар бор эди. Уларнинг ҳаммаси моҳир мерган эди. Уларга бир тола сочни нишон қилиб қўйган тақдирда ҳам палахмондан тош отиб, мўлжалга бехато теккизишарди.
17Исроил халқи эса Бенямин қабиласидан ажралган ҳолда 400.000 қуролланган моҳир жангчини тўплади.
Бенямин қабиласига қарши жанг
18Исроил лашкарлари Байтил шаҳридаги саждагоҳга
[146] чиқиб: “Орамиздан ким биринчи бўлиб Бенямин қабиласига ҳужум қилиши керак?” — дея Худога илтижо қилишди.
“Яҳудо қабиласи ҳужум қилсин”, — деб жавоб берди Эгамиз.
19Кейинги куни эрталаб Исроил лашкарлари бориб, Гиво шаҳрининг яқинида қароргоҳ қуришди.
20Сўнг Бенямин жангчиларига ҳужум қилиш учун Гиво шаҳрининг рўпарасида саф тортишди.
21Бенямин жангчилари Гиводан чиқиб, Исроил лашкарлари билан жанг қилишди. Ўша куни йигирма икки минг Исроил сипоҳи ҳалок бўлди.
22-23Исроил лашкарлари Эгамизнинг ҳузурига бориб, кечгача фарёд қилишди. Улар Эгамиздан: “Бенямин қариндошимизга қарши яна жанг қилайликми?” — деб сўрашди. “Уларга ҳужум қилинглар”, — деб жавоб берди Эгамиз. Исроил лашкарлари кўтаринки руҳда илгаригидай аввалги жойда саф тортишди.
24Улар иккинчи куни ҳам Бенямин жангчиларига қарши жанг қилишди.
25Ўша куни Бенямин жангчилари Гиводан чиқиб, яна ўн саккиз минг моҳир Исроил сипоҳини ўлдиришди.
26Шунда Исроил лашкарлари Байтилга
[147] қайтиб, йиғи–сиғи қилишди. Улар ўша куни кечгача Эгамизнинг ҳузурида ўтириб рўза тутишди. Эгамиз ҳузурида куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларини келтиришди.
27-28Худонинг Аҳд сандиғи ўша ерда — Байтилда турган эди, Элазар ўғли Финхаз эса Аҳд сандиғи ёнида ўз хизматини адо этарди. Финхаз Ҳоруннинг набираси эди.
Исроил лашкарлари Эгамиздан: “Қариндошимиз Бенямин қабиласига қарши жанг қилайликми, йўқми?” — деб сўрашди.
“Жанг қилинглар, — деб жавоб берди уларга Эгамиз. — Эртага Мен уларни сизларнинг қўлингизга бераман.”
29Исроил лашкарлари Гивонинг теварак–атрофидаги пистирмаларга одамларни ўтирғизиб қўйишди.
30Кейин эса учинчи марта Бенямин жангчиларига қарши жанг қилиш учун Гиво рўпарасида олдингидай саф тортишди.
31Бенямин жангчилари урушга чиқишди. Исроил лашкарлари илгаригидек чекина бошлашди. Бенямин жангчилари Исроил лашкарларини таъқиб қилиб, шаҳардан узоқлашиб қолишди. Улар Байтил ва Гивога кетадиган катта йўлларда ва очиқ майдонларда ўттизтача Исроил сипоҳини ўлдиришди.
32Бенямин жангчилари: “Булар олдингидай тумтарақай бўлишяпти”, деб ўйлашган эди. Аслида эса Исроил лашкарлари уларни шаҳардан узоқлаштириш ниятида шундай қилишаётган эди.
33Исроил лашкарининг асосий қисми жанг майдонини орқага — Баал–Тамар шаҳри томон тортди. Шунда бирданига Ғибо текислигидаги
[148] пистирмада ётган сипоҳлар чиқишди.
34Исроил лашкарининг ўн минг сараланган жангчиси Гивога ҳужум қилди ва у ерда қаттиқ жанг бошланди. Бенямин жангчилари бундай фалокат юз беришини кутишмаган эди.
35Эгамиз уларни Исроил лашкарлари олдида мағлуб қилди. Ўша куни Исроил лашкарлари қуролланган 25.100 Бенямин жангчисини ўлдиришди.
36Шунда Бенямин жангчилари мағлубиятга учраганларини тушунишди.
Исроил лашкарининг асосий қисми Бенямин жангчилари олдида чекинган эди. Шу орқали улар Гиво атрофидаги пистирмаларда ўтирган Исроил сипоҳларига шаҳарга ҳужум қилиш учун қулай вазият яратиб берган эдилар.
37Пистирмадаги сипоҳлар Гиво томон отилдилар. Улар шаҳардаги бор одамни қириб ташладилар.
38Исроил лашкарининг асосий қисми билан пистирмадаги сипоҳлар ўзаро шундай келишиб олгандилар: шаҳардан қуюқ тутун чиқиши биланоқ,
39Исроил лашкарининг асосий қисми орқага қайтиб жанг қилиши керак эди.
Шу орада Бенямин жангчилари ўттизтача Исроил сипоҳини ўлдирган эдилар. Шу сабабдан улар: “Исроил лашкари илгаригидай чекиниши аниқ”, деб ўйлаган эдилар.
40Бироқ ортга қараганларида шаҳардан қуюқ тутун булут бўлиб кўтарилганини ва бутун шаҳар ёнғин остида қолганини кўрдилар.
41Шунда Исроил лашкарининг асосий қисми ортига қайтди. Бенямин жангчилари эса мағлубиятга учраганларини англаб, саросимага тушдилар.
42Улар Исроил лашкаридан қочмоқчи бўлиб, саҳро томон югурдилар, аммо қирғиндан қочиб қутула олмадилар. Чунки шаҳардан чиқиб келаётган сипоҳлар билан Исроил лашкарининг асосий қисми уларни икки томондан сиқиб келаётган эди.
43Исроил лашкари Бенямин жангчиларини қуршовга олиб, Гивонинг шарқ томонигача тўхтамай таъқиб қилиб, ўлдирди.
44Бенямин қабиласининг ўн саккиз минг баҳодир жангчиси ҳалок бўлди.
45Бошқалари эса саҳродаги Риммон қоясига қараб қочишди. Исроил лашкарлари улардан беш мингтасини катта йўлларда қириб ташладилар, қолганларини эса Гидўмгача таъқиб қилиб, яна икки мингтасини ўлдирдилар.
46Ўша куни Бенямин қабиласидан жами йигирма беш минг қуролланган довюрак жангчи ҳалок бўлди.
47Аммо олти юзта сипоҳ саҳродаги Риммон қоясига қочишга муваффақ бўлди. Улар тўрт ой мобайнида у ерда яшаб юрдилар.
48Исроил лашкарлари Бенямин шаҳарларига қайтиб, у ерда қолган–қутган одамларни, молларни, барча жонзотни қириб ташладилар, атрофдаги шаҳарларга ўт қўйдилар.
21–БОБ
Бенямин йигитлари учун келинлар
1Исроил халқи Миспахдаги
[149] йиғинда: “Биронтамиз ҳам Бенямин қабиласига қиз узатмаймиз”, — деб онт ичган эди.
2Бенямин қабиласи билан бўлган урушдан кейин Исроил халқи Байтилга
[150] бориб, Эгамиз ҳузурида кечгача ўтирди. Улар фарёд кўтариб:
3“Эй, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз, нега бундай кўргилик бошимизга тушди?! Нега Исроилнинг бир қабиласи йўқ бўлиб кетди?!” — дея аччиқ–аччиқ йиғладилар.
4Эртаси куни одамлар барвақт туриб, у ерда қурбонгоҳ қурдилар. Улар куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларини келтирдилар.
5Кейин бир–бирларидан: “Исроил қабилаларидан Эгамиз ҳузурида ўтказилган йиғинга келмаганлар борми?” — деб сўрадилар. Чунки улар, Миспахда — Эгамиз ҳузурида ўтказилган йиғинда иштирок этмаган ҳар бир кишининг жазоси ўлимдир, деб қатъий бир қасам ичган эдилар.
6Исроил халқи ўз жигари бўлган Бенямин қабиласига ачиниб: “Эвоҳ, бугун Исроилнинг бир қабиласи йўқ бўлди”, — дея кўп ўкинди.
7“Ўша қабиладан фақатгина бир нечта йигит омон қолди, холос. Энди улар учун қаердан қиз топамиз? Биронтамиз уларга қиз узатмаймиз, деб Эгамизнинг номи билан қасам ичган эдик–ку!”
8Исроил халқи: “Миспахдаги йиғинда қатнашмаганлар борми?” — дея суриштира бошлади. Шунда Гиладдаги Ёбош шаҳрининг аҳолиси йиғинда қатнашмаганлиги маълум бўлди.
9Чунки йўқлама қилинганда ўша шаҳардан ҳеч ким йўқ эди.
10Бутун жамоа ўн икки минг жангчини танлаб, уларга: “Боринглар, Гиладдаги Ёбош шаҳрининг бутун аҳолисини қириб ташланглар, хотину бола–чақаларини ҳам аяманглар!” — деди.
11“Ҳар бир эркак ва эр кўрган ҳар бир аёл ўлдирилсин
[151].”
12Жангчилар Ёбош
[152] аҳолисининг орасидан тўрт юзта эр кўрмаган, ёш бокира қизни топиб, уларни Канъон еридаги Шилў қароргоҳига олиб келдилар.
13Кейин бутун жамоа Риммон қоясидаги Бенямин одамларига хабар юбориб, тинчлик эълон қилди.
14Бенямин одамлари ўз уйларига қайтиб боришди. Исроил халқи Гиладдаги Ёбош аҳолисининг омон қолган қизларини уларга турмушга берди. Аммо қизларнинг сони Бенямин одамларига қараганда камроқ эди.
15Исроил халқи Бенямин қабиласига ниҳоятда ачинар эди, чунки Эгамиз уларни деярли йўқ қилиб юборган эди.
16Шунда жамоа оқсоқоллари шундай дедилар:
— Оббо, энди қолган Бенямин ўғилларига қаердан қиз топиб берамиз? Уларнинг қабиласидан биронта қиз ҳам тирик қолмади–ку!
17Бенямин қабиласи Исроилдан батамом йўқ бўлиб кетмаслиги учун омон қолганлари насл қолдиришлари керак.
18Лекин шуниси ҳам борки, биз: “Бенямин қабиласига қиз узатган лаънати бўлгай!” деб қасам ичиб қўйдик, энди уларга қиз узата олмаймиз.
19Шунда одамлардан биттаси:
— Ҳа, айтганча, Эгамизга бағишлаб Шилўда ҳар йили ўтказиладиган байрам ҳақида нима дейсизлар? — деди. — Лавўн ва Байтил шаҳарларининг ўртасида жойлашган бу шаҳар, Байтилдан Шакамга кетадиган йўлнинг шундоқ ёнгинасида–ку.
20Оқсоқоллар Бенямин қабиласидан бўлган бўйдоқ йигитларга шундай уқдирдилар:
— Боринглар, узумзорларда яшириниб,
21пойлаб туринглар. Шилў қизлари ўйинга чиққанда, узумзордан чиқиб, ҳар бирингиз ўзларингиз учун қиз олиб қочинглар.
22Қизларнинг оталари ёки ака–укалари олдимизга шикоят қилиб келадиган бўлишса, биз уларга шундай деймиз: “Қизларингизни олиб қолишимизга ижозат беринглар. Тушунинглар ахир, биз Гиладдаги Ёбошга ҳужум қилганимизда Бенямин йигитлари учун етарлича қиз олиб кела олмадик. Гарчи Бенямин йигитлари қизларингизни олиб қочган бўлса–да, сизлар қасамни бузган ҳисобланмайсизлар.”
23Бенямин одамлари Шилўга бориб, узумзорларда яшириниб олдилар. Қизлар рақсга тушганларида улар ўзлари учун биттадан қиз олиб қочдилар. Сўнг олиб қочган қизлари билан уйларига қайтиб кетдилар, шаҳарларини тиклаб, ўша жойда яшадилар.
24Бутун Исроил жамоаси ҳам уй–уйларига, қабилалари ва оилаларига қайтиб борди.
25Ўша даврларда Исроилда шоҳ йўқ эди. Ҳар бир одам билганини қилар эди.
РУТ
Кириш
“Рут” китоби — ҳакамлар давридаги Исроил оиласи ҳаёти тўғрисида нишона беради. Бу оила кейинчалик Исроилда муҳим аҳамиятга эга бўлди. Чунки Рутнинг эвараларидан бири шоҳ Довуд эди.
Китобда Рутга боғлиқ бошқа асосий қаҳрамон Наимадир. У эри ва икки ўғли билан Байтлаҳмда яшаган. Лекин ҳосил яхши бўлмагани учун, бу оила Мўаб юртига йўл олади. Наиманинг эри у ерда вафот этади, ўғиллари эса Мўаблик қизларга уйланадилар. Ўша қизлардан бири Рут эди.
Наиманинг иккала ўғли ҳам Мўабда оламдан ўтгач, Наима Байтлаҳмга қайтишга қарор қилади. Наима иккала келинига Мўабда қолишларини ва ўзларига бошқа қайлиқ топишларини айтади. Рут эса Мўабда қолмасдан Наима билан бирга Байтлаҳмга кетади. Китобнинг давомида Рут қандай қилиб Наиманинг Бўаз исмли бой қариндошига турмушга чиққани тўғрисида ҳикоя қилинади.
Қонунга мувофиқ, Мўабликлар Исроиллик бўла олмасдилар. Китобда Рут қандай қилиб Худога чин кўнгилдан садоқатли, эътиқодли бўлгани ва Исроил халқига қўшилишга ижозат берилгани тўғрисида ҳикоя қилинади. Рут Наимага шундай дейди: “Сиз қаерга борсангиз, мен ҳам ўша ерга бораман, сиз қаерда бўлсангиз, мен ҳам ўша ерда бўламан. Сизнинг халқингизни ўзимнинг халқим, сизнинг Худойингизни ўзимнинг Худойим дейман. Сиз қаерда оламдан ўтсангиз, мен ҳам ўша ерда жон бериб, дафн қилинаман. Эгам мени не кўйга солса солсин, ундан баттарроғини ҳам қилсин. Мени сиздан фақат ўлим ажрата олади.” (1:16-17)
1–БОБ
Элималек оиласи билан Байтлаҳмдан Мўабга кўчади
1Исроилда ҳакамлар
[1] ҳукмронлиги даврида бир муддат очарчилик бўлган эди. Бир одам хотини ва икки ўғли билан бирга бирмунча вақт яшаш ниятида Мўаб юртига
[2] жўнади. У Яҳудонинг Байтлаҳм шаҳридан
[3] эди.
2У одамнинг номи Элималек, хотинининг оти Наима, ўғилларининг исмлари эса Махлўн ва Хилён эди. Бу оила Яҳудонинг Байтлаҳм шаҳридан — Эфратлик
[4] эди. Улар Мўаб юртига бориб, ўша ерда яшаб қолди.
3Улар ўша ерда яшаётганларида, Элималекнинг ажали етди. Наима икки ўғли билан қолди.
4Унинг ўғиллари Мўаблик қизларга уйландилар. Қизлардан бирининг исми Ўрпа, иккинчисиники Рут
[5] эди. Улар ўша ерда ўн йилча яшашгандан кейин
5Махлўн ва Хилён иккаласи ҳам вафот этишди. Наима ҳам эридан, ҳам фарзандларидан айрилиб, ёлғиз қолди.
Наима ва Рут Байтлаҳмга қайтишади
6-7“Эгамиз ўз халқига эътибор бериб, уларга нон берди”, деган хабарни эшитгач, Наима ўз юртига қайтишга қарор қилди. Наима яшаб келган Мўаб юртини ташлаб, келинлари билан бирга йўлга тушди ва Яҳудога қараб юришди.
8Йўлда давом этишаркан, Наима иккала келинига деди:
— Боринглар, икковингиз ҳам оналарингизнинг уйларига қайтинглар. Менга ва марҳумларга бўлган иззат–ҳурматингиз учун Эгам сизларга ҳам марҳамат қилсин.
9Икковларингизга ҳам яхши жойлардан ато қилсин, турмуш қуриб, ўз эрларингиз билан бахтли бўлинглар!
Шундай деб Наима келинларини ўпди, иккаласи эса йиғлаб фарёд кўтаришди:
10— Йўқ, биз сиз билан кетамиз, сизнинг халқингиз орасида яшаймиз, — дейишди.
11Наима эса яна келинларига:
— Қайтинглар, жон қизларим! — деди. — Мен билан кетганингиздан нима фойда?! Қорнимда яна ўғилларим бормидики сизларга умр йўлдоши бўлса?!
[6]
12Бўлди энди, қизларим, қайтинглар! Мен энди кексайдим, эрга тегишга ожизман. Борди–ю, мен, ҳали умид қилсам бўлади, деб шу кеча эрим билан қовушсаму ўғиллар туғсам,
13улар улғайгунча сизлар кутиб турармидингиз?! Орқага чўзиб, турмушга чиқмай юрармидингизлар?! Йўқ, қизларим. Сизларни ўйлаб жуда қайғуряпман. Ахир, Эгам шунча кўргиликни бошимга солди–ку.
14Улар яна йиғлаб, дод–вой кўтаришди. Ниҳоят, Ўрпа қайнанаси билан ўпишиб хайрлашиб, орқага қайтиб кетди. Рут эса Наимага ёпишиб олди.
15Наима Рутга:
— Мана, овсининг ўз халқи орасига, ўз худоларига
[7] сиғинадиган юртга қайтиб кетди. Сен ҳам унинг орқасидан боргин, — деди.
16— Сиздан ажралишга, қайтиб кетишга мени мажбур қилманг, — деди Рут. — Сиз қаерга борсангиз, мен ҳам ўша ерга бораман, сиз қаерда бўлсангиз, мен ҳам ўша ерда бўламан. Сизнинг халқингизни ўзимнинг халқим, сизнинг Худойингизни ўзимнинг Худойим дейман.
17Сиз қаерда оламдан ўтсангиз, мен ҳам ўша ерда жон бериб, дафн қилинаман. Эгам мени не кўйга солса солсин, ундан баттарроғини ҳам қилсин. Мени сиздан фақат ўлим ажрата олади
[8].
18Наима амин бўлдики, келини у билан кетишга қатъий аҳд қилибди. Шундан сўнг уни кўндиришга қайта уринмади.
19Икковлари йўл юриб Байтлаҳмга етиб келишди. Байтлаҳмга етиб келганларида, уларни кўриб бутун шаҳар ғимирлаб қолди. Аёллар бир–бирига: “Ийи, наҳотки бу ўша Наима бўлса?!” деб ҳайрон қолишди.
20Наима уларга деди:
— Энди мени Наима
[9] эмас, Мусибат
[10] денглар. Чунки Қодир Худо бошимга чексиз қайғу–кулфат солди.
21Мен бу ердан тўкис бўлиб чиқиб кетган эдим, Эгам эса қуп–қуруқ қайтарди. Энди нега мени Наима дейсизлар?! Ахир, Эгам — Қодир Худо мени азоб–уқубатларга гирифтор қилиб, бахтсиз қилди–ку!
22Шундай қилиб, Наима Мўаблик келини Рут билан бирга Мўаб юртидан қайтиб келди. Улар Байтлаҳмга келган пайтда арпа ўрими бошланган эди
[11].
2–БОБ
Рутнинг Бўаз билан учрашуви
1Наиманинг Бўаз деган қариндоши бўлиб, анчагина обрўли, бадавлат одам эди. У Наиманинг марҳум эри Элималек уруғидан эди.
2Бир куни Мўаблик Рут Наимага:
— Мен далага бормоқчи эдим. Ким илтифот кўрсатса, ўша даладан бошоқ териб келардим
[12], — деди.
— Майли, боравер, қизим, — деди Наима.
3Рут кетди. Далага етиб келиб, ўроқчиларнинг орқасидан тўкилган бошоқларни тера бошлади. Қарангки, бу дала Элималекнинг қариндоши Бўазники экан.
4Бир пайт Байтлаҳмдан Бўаз келиб қолди. У ўроқчиларга:
— Ҳорманглар, Худо сизларга ёр бўлсин! — деди. Улар ҳам:
— Бор бўлинг, Худо умрингизга барака берсин! — деб жавоб қайтаришди.
5Бўаз ўроқчилар назоратчисига Рутни кўрсатиб:
— Бу жувон ким? — деб сўради.
6Ўроқчилар назоратчиси:
— Бу ўша Мўаблик мусофир, — деди, — Наима билан бирга Мўаб юртидан келган.
7У: “Мен ўроқчилар орқасидан юриб, тўкилган бошоқларни териб олсам”, деб сўраган эди. Тонг саҳарда келиб шу чоққача тинмай далада ишлади. Ҳозиргина чайлада бир оз дам олгани ўтирди
[13].
8Бўаз Рутга:
— Менга қара, қизим, — деди, — бошоқ териш учун бошқа далага бормай қўя қол. Шу ерда менинг чўриларим билан бирга юравер.
9Сен фақат хизматкорларим буғдой ўраётган далада бўл, уларнинг орқасидан юравер. Хизматкорларимга тайинлаб қўяман, сенга индашмайди. Чанқасанг, анави идишларда сув бор. Қудуқдан хизматкорларим тортиб олган, ичавер!
10Рут ер ўпгудай бўлиб таъзим қилди:
— Нечун назарингизга тушиб, шунчалик меҳрингизга сазовор бўлдим? Мен ахир, келгинди бўлсам, сиз менга шу қадар эътибор беряпсиз, — деди у Бўазга.
11Бўаз шундай жавоб берди:
— Эринг ўлгандан кейин қайнанангга қандай муносабатда бўлганингни менга айтиб беришди. Сен ота–онангни, юртингни ташлаб, илгари ўзингга бегона бўлган халқ орасида яшашга келдинг.
12Яхшиликларинг учун Эгамдан қайтсин. Сен паноҳ истаб келган Исроил халқининг Худоси — Эгамдан сенга тўлиқ мукофот бўлсин.
13— Сизнинг меҳрингизга сазовор бўлайин, тўрам! — деди Рут. — Сиз мендай чўрингизнинг дилидаги армонларини гапириб, тасалли бердингиз. Лекин мен сизнинг чўриларингиздан биронтаси эмасман–ку.
14Тушлик пайти бўлганда Бўаз Рутга:
— Бу ёққа кел, нондан ол, мусалласга ботириб егин, — деди.
Рут хизматкорлар ёнидан жой олди. Бўаз унга қовурилган донлардан узатди. Рут тўйди ва озроқ орттириб ҳам қолдирди.
15Сўнгра Рут яна бошоқ териб олай, деб ўрнидан туриб нарига кетди. Бўаз хизматкорларига шундай буйруқ берди:
— У боғламлар орасидан ҳам териб олаверсин, зинҳор хафа қила кўрманглар.
16Ҳатто боғламдан атайин ташлаб қолдириб кетинглар. У териб олсин, уни койиманглар.
17Шундай қилиб, Рут қош қорайгунча далада бошоқ терди, терганларини янчиди. У янчган арпа бир тоғорадан кўпроқ
[14] чиқди.
18Донни кўтариб, шаҳарга жўнади. У териб келган донни қайнанасига кўрсатди. Рут ўзи тўйгандан сўнг орттириб қолдирган қовурилган донларни қайнанасига берди.
19Қайнанаси Рутдан сўради:
— Қайда ишладинг? Кимнинг даласидан бошоқ тердинг бугун? Сенга ёрдам кўрсатганни Худо ёрлақасин!
Рут кимникида ишлаганини қайнанасига айтди:
— Бугун мен ишлаган даланинг эгаси Бўаз деган одам экан, — деди.
20Наима келинига:
— Уни Худо ёрлақасин! — деди ҳаяжонланиб. — Тирикларга, ҳам марҳумларга
[15] содиқ қолиб, марҳаматини дариғ тутмабди.
Сўнг:
— У киши бизнинг яқин қариндошларимиздан, оиламизни ўз паноҳига олишга бурчли одамлардан
[16], — деб қўшиб қўйди.
21Мўаблик Рут ҳам қўшимча қилди:
— У менга ҳатто, даламда ўрим–терим тугамагунча, менинг хизматкорларим билан бирга юравер, деб айтди.
22Наима келинига:
— Яхши, қизим, сен унинг чўри қизлари билан юравер. Бегона далага борсанг, сенга озор беришлари мумкин, — деди.
23Шу тариқа Рут арпа ва буғдой ўрими тугагунга қадар
[17] Бўазнинг чўри қизлари ёнида бошоқ териб юрар, қайнанаси билан бирга яшарди.
3–БОБ
Рут ва Бўаз хирмонда
1Орадан маълум вақт ўтгач, Рутга қайнанаси Наима шундай деди:
— Қизим, бирортаси билан рўзғор қилсанг, ўзингга яхши бўлармиди. Мен сенга қайлиқ топиб беришим лозим.
2Ўша Бўаз бизнинг қариндошимиз, сен унинг чўрилари билан бирга бўлган эдинг–ку. Биласанми, шу куни кечқурун
[18] у хирмонда арпасини янчийди.
3Энди сен ювиниб–тараниб, чиройли кийимларингни кий, кейин хирмонга бор. Лекин Бўаз еб–ичиб бўлмагунча, унга кўринма.
4У ухлашга ётганда, ётган жойини билиб олгин–да, сўнг бориб оёқ томонини очиб, ўша ерда ёт
[19]. Нима қилишни унинг ўзи айтади.
5Рут қайнанасига:
— Ҳаммасини айтганингиздай қиламан, — деди.
6Рут хирмонга жўнади. Етиб келиб, қайнанаси айтгандай қилди.
7Бўаз еб–ичди, вақти чоғ бўлди. Сўнг ғарам ёнига бориб ёнбошлади–да, ухлаб қолди. Рут оҳиста келиб, унинг оёқ томонини очиб, ётди.
8Ярим кечаси Бўаз чўчиб уйғониб кетди. Қараса, оёқ томонида бир аёл ётибди.
9— Кимсан? — деб сўради аёлдан. Рут унга:
— Сизнинг чўрингиз Рутман. Чўрингизни паноҳингизга олсангиз, ахир, сиз бизнинг оиламизни паноҳингизга олишга бурчли одамсиз
[20], — деди.
10Бўаз Рутга деди:
— Сени Худо ёрлақасин, қизим. Сенинг бу сафарги оилангга қилган садоқатинг олдингисидан ҳам аълодир. Сен камбағал ёки бойвачча йигитларнинг ортидан чопмадинг.
11Энди сен хавотирланма, қизим. Айтганларингнинг ҳаммасини муҳайё қиламан. Бутун шаҳар халқи сенинг олижаноб аёл эканлигингни билади.
12Тўғри, мен сизларнинг оилангизни паноҳимга олишга бурчли одамман, лекин бу ишга мендан ҳам яқинроғи бор.
13Шу кеча ўтсин, ётавер. Агар эртага у киши сенга нисбатан ўз бурчини ўтамоқчи бўлса, майли, сени олаверсин. Борди–ю, ўз бурчини ўташни хоҳламаса, мен ўз зиммамга оламан. Худо ҳақи, мен ўз зиммамга оламан. Эрталабгача ухлайвер.
14Рут Бўазнинг оёқ томонида саҳаргача ухлади. Кўз кўрмайдиган, ғира–шира тонг пайтида Рут ўрнидан турди. Бўаз “Хирмонга унинг келганини одамлар билмай қўя қолишсин”, деб,
15Рутга:
— Шолрўмолингни очиб, ушлаб тур, — деди.
Рут шолрўмолини очиб ушлаб турди. Бўаз эса олти тоғора
[21] арпа ўлчаб, шолрўмолга солди ва орқасига кўтартириб қўйди. Кейин ўзи шаҳарга жўнаб кетди.
16Рут эса қайнанаси олдига қайтди. Қайнанаси ундан:
— Нима бўлди, қизим? — деб сўради.
Бўаз Рутга қандай муносабатда бўлган бўлса, ҳаммасини Рут қайнанасига айтиб берди.
17— У, қайнанангнинг олдига қуруқ қўл билан борма, деб мана бу олти тоғора арпани ҳам бериб юборди, — деди Рут.
18Қайнанаси Рутга деди:
— Қизим, бу ишлар нима билан тугайди, ҳали билмайсан, — деди. — Кутиб тургин–чи, у бу ишни бугуноқ охирига етказмай қўймаса керак.
4–БОБ
Бўаз Рутга уйланади
1Бўаз шаҳар дарвозасига чиқиб, ўтирди
[22]. Ўша пайт Бўаз айтган яқин қариндоши
[23] ёнгинасидан ўтиб қолди. Бўаз унинг исмини айтиб чақириб:
— Бу ёққа келинг, ўтиринг, биродарим, — деди.
Қариндоши яқин келиб ўтирди.
2Бўаз шаҳар оқсоқолларидан ўн кишини гувоҳликка чақириб:
— Шу ерда ўтиринглар! — деди. Улар келиб ўтиришди.
3Бўаз қариндошига деди:
— Мўаб юртидан қайтиб келган Наима бор–ку, у Элималек акамизнинг даласини сотмоқчи.
4Мен шу ерда ўтирганлар ва қавмим оқсоқоллари ҳузурида ўша далани сотиб оласизми, йўқми, билай дедим. Агар сиз қариндошлик бурчингизни ўташни хоҳласангиз, майли, сотиб олаверинг. Борди–ю, хоҳламасангиз, айтинг, мен билайин. Чунки бу бурчни ўташ биринчи навбатда сизга тушади. Сиздан кейин навбат меники бўлади.
У киши:
— Қариндошлик бурчимни мен ўтайман, — деди.
5Бўаз деди:
— Хўп. Лекин сиз Наиманинг даласини харид қилганингизда, дала билан бирга марҳумнинг беваси Мўаблик Рутни ҳам олишингиз керак. Чунки марҳумнинг номи ўз мулкидан йўқолиб кетмаслиги шарт.
6Шунда қариндоши Бўазга:
— Ундай бўлса, мен уни ололмайман, акс ҳолда ўзимнинг мулкимни хавфга қўйган бўламан
[24]. Зиммамдаги қариндошлик бурчимни сиз ўтайверинг, менинг иложим йўқ, — деди.
7Илгари Исроилда қариндошлик бурчини ўтамоқчи ёки мол–мулкини алмаштирмоқчи бўлсалар, далил–исбот тариқасида биттаси чориғини ечиб, иккинчисига берарди. Мана шу одат Исроилда қонуний гувоҳлик ўрнини босарди.
8Шундай қилиб, қариндоши Бўазга:
— Ўзингиз сотиб олаверинг, — деди–да, чориғини ечиб берди.
9Шундан кейин Бўаз оқсоқолларга ва ўша ердаги бошқа одамларга мурожаат қилди:
— Сизлар гувоҳсиз: мен бугун Элималекдан Хилён ва Махлўнга қолган ҳамма мулкни Наимадан сотиб оляпман.
10Яна Махлўннинг хотини Мўаблик Рутни ҳам ўз никоҳимга оляпман, токи марҳумнинг номи ўз мулкида қолсин, биродарлари орасида ва киндик қони тўкилган юртида номи йўқолиб кетмасин. Бугун сизлар бунга гувоҳ бўлиб турибсизлар.
11Шунда шаҳар дарвозаси ёнида турган одамлар ва оқсоқоллар:
— Биз гувоҳмиз, — дедилар. — Эгамиз сенинг хонадонингга келадиган аёлни Роҳила ва Леахдай қилсин, ана ўша бибилардан Исроил халқи бино бўлган. Эфратда бойликлар эгаси бўлгин, Байтлаҳмда номинг улуғ бўлгай.
12Сенинг хонадонинг Тамаранинг Яҳудога туғиб берган ўғли бобомиз Параз
[25] хонадонидай баракали бўлсин. Эгамиз мана шу жувон орқали сенга ўшандай буюк насл ато этсин.
Наимага Эгамиз марҳамат қилади
13Шундай қилиб, Бўаз Рутга уйланди. Улар турмуш қуриб, бир ёстиққа бош қўйишди. Эгамизнинг марҳамати билан Рут ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди.
14Аёллар Наимага айтишди:
— Эгамизга ҳамду санолар бўлсин! У бугун сенга ғамхўрлик қиладиган невара
[26] берди, меросхўрсиз қолдирмади. Меросхўрингнинг номи Исроилда улуғ бўлсин.
15У туфайли ҳаётинг яна шодликка тўлади, қариганингда суянчиғинг бўлади. Чунки бу ўғилни сени яхши кўрадиган, сен учун ҳатто етти ўғилдан ҳам аъло бўлган келининг туғди.
16Наима чақалоқни ўзига олди, бир дам бағридан узмади. Ўзи энагалик қилди.
17Қўшни аёллар: “Наима учун ўғил туғилди”, деб чақалоққа Обид
[27] исмини бердилар.
Шоҳ Довуд — Бўаз ва Рутнинг чевараси
Обид Довуднинг падари бузруквори Эссайнинг отаси бўлди.
18Параздан Довудгача бўлган авлод–аждод қуйидагича:
Параздан Хазрон бунёд бўлди.
19Хазрондан Рам бунёд бўлди.
Рамдан Оминадов бунёд бўлди.
20Оминадовдан Нахшўн бунёд бўлди.
Нахшўндан Салмўн бунёд бўлди.
21Салмўндан Бўаз бунёд бўлди.
Бўаздан Обид бунёд бўлди.
22Обиддан Эссай бунёд бўлди.
Эссайдан Довуд бунёд бўлди.
ШОҲЛАР (БИРИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китоб бўлиб, иккала қисмини битта ўрамга жойлаш узунлик қилганидан, китоб икки қисмга — “1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”га бўлинган.
“1 Шоҳлар”нинг илк қисмида (1-7–боблар) пайғамбар ҳамда Исроилга йўлбошчилик қилган охирги ҳакам Шомуилнинг ҳаёти тўғрисида ҳикоя қилинади. Шомуил Исроилга ҳужум қилаётган ғанимларга қарши жангда Исроил лашкарига ёрдам беради. Лекин у кексайгач, халқ, лашкарга йўлбошчилик қилсин, деб Эгамиздан бир шоҳ сўрашга қарор қилади.
Китобнинг иккинчи қисмида (8-15–боблар) Эгамиз Шомуилга Шоул деган одамни Исроилнинг биринчи шоҳи қилиб тайинлаш тўғрисида амр беради. Шоул Киш деганнинг ўғли эди. Шоул ва унинг тўнғич ўғли Йўнатан Оммон ҳамда Филист халқларига қарши олиб борган кўп жангларда ғолиб чиқадилар, лекин Шоул Эгамизга чин дилдан итоат этмайди.
Китобнинг учинчи қисмида (16-31–боблар) Эгамиз Шомуилга Довуд исмли ёш йигитни яширинча навбатдаги шоҳ қилиб тайинлаш тўғрисида амр беради. Китобда яна Довуд Гатлик баҳайбат Филист жангчиси Гўлиётни ўлдиргандан кейин тез орада миллий қаҳрамон бўлиб кетгани тўғрисида ҳам ҳикоя қилинади. Довуд тобора обрў–эътибор орттириб бораверади. Шоул эса Довуддан шубҳаланади. Гарчи Довуд Шоулнинг қизи Михалга уйланган ва тўнғич ўғли Йўнатан билан қадрдон дўст бўлса ҳам, Шоул Довудни ўлдириш пайига тушади. “1 Шоҳлар”нинг қолган қисмида Довуднинг қандай қилиб қутулгани ва саҳрода ўзининг кичик лашкарига йўлбошчи бўлгани тўғрисида ҳикоя қилинади. Шоул Довудни таъқиб қилаверади ва ниҳоят, Довуд Шоулдан қутулиш учун ўзига эргашганларни Филистлар жойлашган ҳудудларга олиб кетади.
Китоб Шоул ва унинг ўғиллари Филист лашкари билан бўлган жангда ҳалок бўлиши билан тугайди. Эгамиз берган ваъдасини адо этиб, Довудни Исроил шоҳи қилади: “Шоул Исроил шоҳи бўлмасин, деб уни Мен рад этдим. Қани, энди қўчқор шохини мой билан тўлдириб, йўлга отлан. Сени Байтлаҳмлик Эссайнинг уйига жўнатаман. Унинг ўғилларидан биттасини Ўзимга шоҳ қилиб танладим.” (16:1)
1–БОБ
Элқана ва унинг Шилўдаги оиласи
1Эфрайим қирларида жойлашган Рама
[1] шаҳрида бир одам яшарди. Унинг исми Элқана бўлиб, Эфрайим қабиласининг Зуф уруғидан бўлган Ерохам деганнинг ўғли эди. Ерохам — Элихунинг ўғли, Элиху — Тўхунинг ўғли, Тўху — Эфрайим қабиласига мансуб бўлган Зуфнинг ўғли эди.
2Элқананинг Ханна ва Панинна исмли икки хотини бўлиб, Паниннанинг болалари бор эди–ю, Ханна бефарзанд эди.
3Элқана ҳар йили Сарвари Оламга сажда қилиб, қурбонлик келтирмоқ учун ўз шаҳридан Шилўга
[2] борарди. Шилўда Элах деган одамнинг Хўфнах ва Финхаз деган икки ўғли бўлиб, улар Эгамизнингруҳонийлари эдилар.
4Элқана қурбонлик қилган куни хотини Паниннага, ўғиллари билан қизларига бир улушдан
[3] берса,
5Ханнага ҳам яхши жойидан бир улуш берарди
[4]. Чунки Эгамиз Ханнани бепушт қилиб қўйган бўлса ҳам, Элқана уни яхши кўрарди.
6Ханнани Эгамиз бефарзанд қилиб қўйгани учун, кундоши Панинна Ханнага қаттиқ озор бериб хафа қиларди.
7Ҳар йили Ханна Эгамизнинг уйига
[5] борганда ҳам шу воқеа юз берарди: кундоши Ханнани хафа қилар, у эса йиғлаб ҳеч нарса емасди.
8Эри Элқана эса:
— Ханна, нега йиғлаяпсан, нимага овқат емаяпсан? — дерди. — Нимага бу қадар ғамгинсан? Сен учун мен ўнта ўғилдан ҳам афзал эмасманми?!
Ханна ва руҳоний Элах
9Бир куни улар Шилўда еб–ичиб бўлганларидан кейин, Ханна ўрнидан турди. Руҳоний Элах Эгамизнинг Маъбади эшиги ёнидаги курсида ўтирган эди.
10Ханна дили хуфтон, аччиқ–аччиқ йиғлаб, Эгамизга ибодат қилиб
11шундай ваъда берди:
— Эй, Сарвари Олам! Шу чўрингнинг қайғусига назар солиб ёдга олсанг, чўрингни унутмай, унга бир ўғил ато этсанг, ўша ўғлимни умрбод Сенга назр қилардим
[6], унинг бошига устара тегмасди.
12Ханна Эгамиз ҳузурида узоқ вақт ибодат қилди. Элах эса унинг оғзига қараб турарди.
13Ханна ичида гапирар, овози эшитилмас, фақат лаблари қимирларди. Шунинг учун Элах Ханнани маст бўлса керак, деб ўйлади:
14— Қачонгача сархуш бўлиб юрасан?! Энди шаробдан воз кеч! — деди.
15— Йўқ, ундай эмас, ҳазратим, — деди Ханна. — Мен кўнгли ғамга тўла бир аёлман. На шароб ичганман, на бўза. Фақат юрагимдагини Эгамга тўкиб соляпман.
16Бу чўрингизни аллақандай ярамас хотин деб ўйламанг. Ғам–қайғуларим кўплигидан, шу пайтгача ибодат қиляпман.
17— Эсон–омон бор, — деди Элах. — Исроил халқининг Худоси тилагингни бажо келтирсин.
18— Мен, чўрингизни илтифотингизга сазовор билинг, — деди Ханна. Сўнг бориб овқат еди, энди чеҳраси ғамгин эмас эди.
Шомуил туғилади ва Худога бағишланади
19Эртасига улар тонг саҳарда туриб, Эгамизга сажда қилишди. Кейин Рамага — уйларига қайтиб келишди. Элқана хотини Ханна билан қовушди. Эгамиз Ханнага марҳамат қилди.
20Ханна ҳомиладор бўлди ва вақт–соати етиб ўғил туғди. “Уни Эгамиздан тилаб олдим”, деб отини Шомуил
[7] қўйди.
21Элқана Эгамизга атаб йиллик қурбонлик маросимини ўтказиш ва ваъдасини адо этиш учун оиласи билан бирга Шилўга борди.
22Ханна бу сафар бормади. У эрига:
— Гўдак кўкракдан чиққандан кейин
[8] олиб бораман, у Эгамизнинг ҳузурида бўлади, умр бўйи ўша ерда қолади, — деди.
23— Сенга нима маъқул бўлса, шундай қилавер, — деди Элқана. — Гўдак кўкракдан чиққунча шу ерда бўл. Эгамиз Ўз ваъдасини бажо қилсин
[9].
Ханна уйда қолиб, ўғли кўкракдан чиққунча, уни эмизди.
24Кичкинтой кўкракдан чиқди. Сўнг Ханна уч ёшли буқа
[10], бир тоғора
[11] ун ва бир меш шароб олиб, ўғлини Эгамизнинг Шилўдаги уйига олиб келди. Бола ҳали ёш эди.
25Буқани сўйишгандан кейин, болани Элахнинг олдига олиб келишди.
26— Эй, ҳазрат, мени эслайсизми? — деди Ханна. — Шу ерда, ҳузурингизда туриб Эгамга ибодат қилган ўша аёл менман.
27Мен мана шу бола учун Эгамга илтижо қилган эдим, Эгам тилагимни бажо қилди.
28Шунинг учун уни Эгамга бағишладим, умр бўйи Унга аталган бўлсин, дедим.
Улар
[12] шу ерда Эгамизга сажда қилдилар.
2–БОБ
Ханнанинг ибодати
1Ханна шундай ибодат қилди:
“Эгам туфайли кўнглим тоғдай кўтарилди,
Қувватимни оширган Ўшадир.
Душманларим олдида мақтанурман,
Нажот берганинг–чун севинурман.
2Эгам — танҳо ва ҳақиқий Худо,
Ҳа, Сендан бошқаси йўқ, эй, Эгам.
Худойимиздай қоя йўқдир.
3Ортиқ манманликка берилманг оғиз кўпиртириб,
Оғзингиздан кибрли сўзлар чиқмасин.
У ҳаммасини биладиган Худодир,
У одамларнинг хатти–ҳаракатини ҳукм қилади.
4Кучлиларнинг ёйлари синиб кетади,
Ожизлар қувват камарини боғлайди.
5Тўқ бўлганлар луқма нон учун мардикордирлар,
Оч бўлганлар эса энди тўқдирлар.
Бефарзанд аёл етти бола туғар,
Серфарзанд аёл эса кимсасиз қолар.
6Жонни оладиган ҳам Эгамиздир,
Жонни ато қиладиган ҳам Эгамиздир
Ўликлар диёрига
[13] У туширар ва
Яна қайта олиб ҳам чиқар.
7У кимнидир йўқсил, кимнидир бой қилар,
Кимнидир ерга урар, кимнидир юксалтирар.
8Бечораҳолларни У тупроқдан кўтарар,
Фақирларни ахлатдан олиб чиқиб юксалтирар.
Уларга шаҳзодалар ёнидан жой берар,
Шуҳрат тахтини мерос қилиб берар.
Чунки Эгамникидир заминнинг устунлари
[14]Устунларнинг устига қўйгандир У оламни.
9У Ўзига содиқ бўлганларни ҳимоя қилар
Фосиқлар эса зулматда сўниб қолар.
Зероки куч ила зафарга етишмас инсон.
10Эгамизга қарши турганлар парча–парча бўлажак,
Худойи Таоло уларга қарши осмонни гумбурлатажак.
Бутун оламни У ҳукм қилажак,
Ўзи мой суртиб танлаган шоҳига куч ато этиб,
Унинг қувватини оширажак.”
11Шундан кейин Элқана оиласи билан Рамага — уйига жўнади. Кичкина Шомуил эса руҳоний Элахнинг ҳузурида қолди ва Эгамизга хизмат қила бошлади.
Элахнинг ярамас ўғиллари
12Элахнинг ўғиллари ярамас йигитлар эдилар. Улар Эгамизни ҳурмат қилмас,
13халқ олдидаги ўз руҳонийлик бурчларини менсимасдилар. Бирортаси келиб қурбонлик сўйиб, гўштини қайнатаётганда, Элах ўғилларининг хизматкори уч тишли санчқи билан келарди.
14Хизматкор санчқини қозон–товоққа ёки товага ё бўлмаса қозонга тиқарди. Санчқига илинганини уларга олиб борарди. Улар Шилўга келган Исроил халқининг ҳаммасига шундай муносабатда бўлишарди.
15Ҳатто қурбонликнинг ёғини куйдирмасдан олдин
[15], руҳонийнинг хизматкори келиб, қурбонлик қилаётган одамга шундай дерди:
— Руҳонийга қовуриш учун гўшт бер! У сендан қайнатилганидан эмас, хомидан қабул қилади.
16Қурбонлик қилаётган одам:
— Олдин Эгамизга атаб қурбонликнинг ёғини куйдириб олай, кейин хоҳлаганингча олавер, — дейдиган бўлса, хизматкор:
— Йўқ, ҳозир берасан, йўқса зўрлик билан тортиб оламан, — деб жавоб берарди.
17Элах ўғилларининг бу гуноҳи Эгамиз олдида жуда оғир эди, чунки улар Эгамизга аталган назр–ниёзларга шундай ҳурматсизлик қилишарди.
Ёш Шомуил Шилўда
18Ёш Шомуил эса шу пайтда руҳонийларнинг муқаддас либосини
[16] кийиб, Эгамиз ҳузурида хизмат қилиб юрарди.
19Ҳар йилги қурбонликни адо этиш учун онаси билан отаси бу ерга келишар, онаси ўзи тиккан кийимни
[17] ўғлига олиб келарди.
20Руҳоний Элах эса Элқана билан унинг хотинини дуо қилиб, Элқанага: “Эгамиздан тилаб олиб, Унга бағишлаган фарзандингнинг ўрнига Худойим сенга шу хотиндан яна фарзандлар берсин”, деб айтарди. Шундан кейин улар уйларига кетишарди.
21Эгамиз Ханнага ғамхўрлик қилди. У ҳомиладор бўлиб, яна уч ўғил, икки қиз туғди. Ёш Шомуил эса Эгамизнинг ҳузурида ўсиб–улғайди.
Элах ва унинг ўғиллари
22Элах жуда кексайиб қолган эди. У ўғилларининг жамики Исроил халқига ёмон муносабатда бўлишаётганини, Учрашув чодирига
[18] кираверишда хизмат қиладиган аёллар
[19] билан зино қилишаётганини эшитиб турарди.
23Элах ўғилларига дерди:
— Нимага бундай қиляпсизлар? Қилаётган қабиҳ ишларингиз ҳамманинг оғзида.
24Бундай қилманглар, ўғилларим! Эгамизнинг халқи орасида ёйилган гап–сўзлар яхши эмас.
25Одам одамга қарши гуноҳ қилса, Худо воситачилик қилади. Аммо одам Эгамизга қарши гуноҳ қилса, ўртада ким воситачилик қила олади?!
Бироқ ўғиллари оталарининг гапини қулоқларига олмасдилар. Шунинг учун Эгамиз уларни ўлдиришга қарор қилиб қўйган эди.
26Ёш Шомуил эса улғайиб, Эгамизнинг ва халқнинг олқишига сазовор бўлаётган эди.
Элах хонадони ҳақида башорат
27Бир куни бир пайғамбар Элахнинг олдига келиб, шундай деди:
— Эгамиз сенга айтмоқда: “Исроил халқи Миср юртида Фиръавнга қул бўлиб юрганда, Ўзимни ота–боболарингга зоҳир қилдим–ку!
28Бобонг Ҳорун Менинг қурбонгоҳимга чиқсин, қурбонлик куйдириб, олдимда эфодни кийиб юрсин, деб жамики Исроил қабилалари орасидан Мен уни Ўзимга руҳоний қилиб танлаб олган эдим. Бунинг устига, Ҳорун авлодининг улуши бўлсин, деб ҳамма куйдириладиган қурбонликлардан ҳам бердим.
29Шундай бўлгач, Мен буюрган қурбонлик ва назрларни нимага писанд қилмаяпсизлар?! Нимага халқим Исроил берган ҳамма назрлардан энг яхши улушларни олиб ўзингиз еб семиряпсизлар?! Нимага ўғилларингни Мендан ортиқ кўряпсан?!
30Шунинг учун Мен, Исроил халқининг Худоси — Эгангиз, шундай деб айтмоқдаман: авлодинг ва отангнинг авлоди Менга абадий хизмат қиладилар, деб айтган бўлсам ҳам, энди бундай бўлмайди! Мени иззат қилганни Мен ҳам иззат қиламан, Мени хор қилган эса шарманда бўлур.
31Шундай кунлар яқинлашмоқда: Мен сенинг ва отангнинг хонадонини йўқотаман. Натижада хонадонингдаги ҳамма кимса ажалидан беш кун бурун ўлади.
32Мен Исроил халқи устига ёғдирадиган роҳат–фароғатни сен кўриб, кулфат ичра уларга ҳасад қиласан. Сенинг хонадонингдан ҳеч ким узоқ умр кўрмайди.
33Хонадонингдан фақат биттасини йўқ қилмасдан асраб қоламан. Лекин унинг кўзлари ёшга, юраги ғам–ғуссага тўлади. Бутун хонадонинг аҳли жувонмарг кетади.
34Иккала ўғлинг — Хўфнах билан Финхазнинг бошига тушадиган кўргилик сенга бир аломат бўлсин: иккови ҳам бир кунда нобуд бўлади.
35Менинг хоҳиш–иродамни амалга оширадиган садоқатли бир руҳонийни Ўзим учун тайин этаман, у кўнглимдагидай хизмат қилади. Унинг авлодини боқий қиламан, у Мен мой суртиб танлаган шоҳ олдида умр бўйи хизмат қилади.
36Хонадонингда тирик қолган ҳар бир одам қора чақага ва бир бурда нонга зор бўлиб унинг олдига келади, ўтинаман, менга бирор руҳонийлик вазифасини бер, тирикчилигимни ўтказиб турай, деб ёлвориб таъзим қилади.”
3–БОБ
Худо Шомуилга садо беради
1Ўспирин Шомуил Элахнинг қўли остида Эгамизга хизмат қилиб юрарди. Ўша пайтлари Эгамизнинг каломи кам келар, ваҳий ҳам аҳён–аҳёнда бўларди.
2Бир куни кеч кирган, кўзлари хиралашиб, кўрмайдиган бўлиб қолган Элах ётоғида ётарди.
3Шомуил эса Эгамизнинг Маъбадида
[20] ётган эди, Худонинг сандиғи ҳам ўша ерда эди. Худонинг чироғи
[21] ҳали ҳам ёниб турарди.
4Шу пайт Эгамиз Шомуилни чақириб қолди. Шомуил:
— Лаббай, ҳазратим! — деб овоз берди ва
5Элахнинг олдига югуриб келиб:
— Мени чақирган эдингиз, шу ердаман, — деди.
— Йўқ, сени мен чақирмадим, қайт, бориб жойингга ёт, — деди Элах. Шомуил қайтиб бориб ётди.
6Эгамиз яна:
— Шомуил! — деб чақирди. Шомуил яна туриб, Элахнинг олдига кирди ва:
— Мени чақирган эдингиз, шу ердаман! — деди.
— Чақирганим йўқ, ўғлим, қайт, бориб жойингга ёт, — деди у.
7Шомуил Эгамизни ҳали танимас, Эгамизнинг каломи ҳали унга аён бўлмаган эди.
8Эгамиз учинчи марта Шомуилга садо берди. Шомуил ўрнидан туриб Элахнинг олдига келди–да:
— Мени яна чақирдингиз–ку, мен шу ердаман, — деди. Шунда Элах билдики, ўспиринни Эгамиз чақираётган экан.
9Элах Шомуилга деди:
— Бориб жойингга ёт, ўша овоз сени яна чақириб қолса, “Гапиравер, эй, Эгам, қулинг тинглаётир”, дегин.
Шомуил бориб, жойига ётди.
10Эгамиз ўша ерда зоҳир бўлди ва олдингидай:
— Шомуил, Шомуил! — деб чақирди.
— Гапиравер, эй, Эгам! Қулинг тинглаётир! — деб жавоб берди Шомуил.
11Эгамиз деди:
— Шомуил! Мен Исроилда шундай бир иш қилмоқчиманки, эшитганнинг бошидан ҳуши учади.
12Ўша куни Мен Элахнинг хонадони тўғрисида нима айтган бўлсам, ҳаммасини бажо қиламан, бошлаган ишимни охирига етказаман.
13Элахга, сенинг хонадонингни то абад жазолайман, деб уни огоҳлантирган эдим. Унинг ўғиллари кўп гуноҳ қилиб, ўзларига лаънат орттирдилар. Элах эса буни била туриб, уларни тергамади.
14Шу сабабдан Элах хонадони қилган гуноҳларни то абад қурбонлигу назр қилиш билан ювиб бўлмайди, деб онт ичаман.
15Шомуил эрталабгача ўрнида ётди. Кейин туриб, Эгамизнинг уйи
[22] эшикларини очди. Ўша ваҳийни Элахга айтишдан қўрқди.
16Шу пайт Элах:
— Шомуил, ўғлим! — деб чақирди.
— Лаббай, шу ердаман, — деб Шомуил Элахга яқин келди.
17— Эгамиз сенга нималар деди? — сўради Элах. — Зинҳор мендан яшира кўрма. Эгамизнинг сенга айтган гапларидан бирортасини мендан яширсанг, Худо сени ёмон кўйга солсин, ҳатто ундан баттарроғини қилсин!
18Шомуил Элахдан ҳеч нарсани яширмай айтиб берди.
— У Эгамиздир, — деди Элах, — Унга нима маъқул бўлса, ўшани бажо қилади.
19Шомуил улғаяверди, Эгамиз доимо у билан бирга бўлди, Шомуил башорат қилган ҳамма нарсани Эгамиз рўёбга чиқарди.
20Дандан Бэршэвагача бўлган жамики Исроил халқи Шомуил ҳақиқатдан ҳам Эгамизнинг пайғамбари эканлигини билди.
21Эгамиз Шилўда яна такрор–такрор зоҳир бўлиб, ўша ерда Ўз каломи орқали Шомуилга аён бўларди.
4–БОБ
1Бутун Исроилда Шомуилнинг сўзи вожиб эди.
Муқаддас аҳд сандиғи қўлдан кетади
Шу орада
[23] Филистлар уруш бошлаган эди, Исроил лашкари уларга қарши отланди. Исроил лашкари Эванзор деган жойда, Филистлар эса Офоқ шаҳрида
[24] қароргоҳ қурдилар.
2Филистлар Исроил лашкарига қарши саф тортдилар. Жанг бошланди, Филистлар Исроил лашкарини мағлуб қилдилар. Жанг майдонида тўрт мингга яқин Исроил сипоҳлари нобуд бўлди.
3Лашкар қароргоҳга қайтгач, Исроил оқсоқоллари шундай дедилар:
— Нима учун бугун Эгамиз бизни Филистларга мағлуб қилиб берди? Эгамизнингаҳд сандиғини Шилўдан бу ерга олиб келайлик. Аҳд сандиғи бизнинг орамизда борсин, токи бизни ғанимларимизнинг қўлидан қутқарсин.
4Оқсоқоллар икки каруб орасида тахт қурган Сарвари Оламнинг аҳд сандиғини Шилўдан олиб келиш учун одамларни юбордилар. Элахнинг иккала ўғли — Хўфнах билан Финхаз ҳам жанг бўлаётган жойга Худонинг аҳд сандиғини олиб келиш учун ёрдамлашдилар.
5Эгамизнинг аҳд сандиғини қароргоҳга олиб келишганда, ҳамма Исроил халқи шундай баланд овоз билан бақиришдики, ҳатто ер турган жойидан қўзғалиб кетди.
6Филистлар шовқин–суронни эшитиб:
— Ибронийлар қароргоҳида нега бунчалик қаттиқ бақир–чақир бўляпти экан? — дейишди. Кейин Эгамизнинг сандиғини қароргоҳга олиб келганларини билиб,
7қўрқиб кетишди:
— Худолари қароргоҳга келибди, энди шўримиз қурийди! Бунақасини ҳеч қачон эшитмагандик!
8Оҳ, шўримиз қурсин! Бундай қудратли худоларнинг
[25] қўлидан ким бизни халос қилади? Саҳрода Мисрликларни ҳар балога гирифтор қилган худолар ўшалар–ку!
9Дадил бўлинг, эй, Филистлар! Мард бўлинглар! Акс ҳолда ибронийлар сизларга қандай бўйсунган бўлсалар, сизлар ҳам уларга шундай бўйсуниб қоласизлар. Шунинг учун мардона курашиб, жанг қилинглар!
10Шундан сўнг Филистлар қаттиқ ҳужум қилиб, Исроил лашкарини мағлуб этдилар. Исроил лашкарининг бари уйларига қочиб қолди. Исроил лашкари шунчалик катта талафот кўрдиларки, улар ўттиз минг пиёда сипоҳидан айрилди.
11Худонинг сандиғи ҳам қўлдан кетди, Элахнинг иккала ўғли — Хўфнах билан Финхаз эса ҳалок бўлди.
Элахнинг ўлими
12Беняминлик бир одам жанг майдонидан қочиб, ўша куниёқ Шилўга
[26] етиб келди. У қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган эди.
13Ўша одам Шилўга етиб келганда, Элах Худонинг сандиғига бирор нарса бўлишидан хавотирланиб, йўл ёқасида курсида кутиб ўтирган эди. Ҳалиги одам шаҳарга кириб, бўлиб ўтган воқеаларни айтиб берган эди, бутун шаҳар аҳли дод–фарёд кўтарди.
14Элах шовқин–суронни эшитиб:
— Нимага бунчалик шовқин? — деб сўради. Ўша одам, бўлган воқеадан Элахни хабардор қилиб қўяй, деб дарров унинг ёнига келди.
15Ўша пайтда Элах тўқсон саккиз ёшда бўлиб, кўзлари хиралашган, яхши кўра олмасди.
16Ҳалиги киши Элахга:
— Мен жанг майдонидан келяпман, у ердан бугун қочиб келдим, — деди.
— Нима бўлди, ўғлим? — деб сўради Элах.
17Хабар келтирган одам шундай деди:
— Исроил лашкари Филистларнинг олдига тушиб қочди. Лашкар катта талафот кўрди. Иккала ўғлингиз — Хўфнах билан Финхаз ҳам ҳалок бўлди. Худонинг сандиғи эса қўлдан кетди.
18Элах ҳали ҳам дарвоза ёнидаги курсида ўтирар эди. Хабарчи, Худонинг сандиғини Филистлар тортиб олди, деб айтиши билан Элах курсидан орқаси билан йиқилди. Кексалиги ва семизлигидан бўйни синиб, ўша заҳоти жон берди. У Исроилда қирқ йил ҳакамлик қилган эди.
Финхазнинг хотини ўлади
19Элахнинг келини — Финхазнинг хотини ҳомиладор бўлиб, яқин орада кўзи ёриши керак эди. “Худонинг сандиғи қўлдан кетди, қайнатанг ва эринг ўлди”, деган хабарни эшитиши биланоқ уни тўлғоқ тутиб қолди. У ерга чўнқайиб ўтириб, туғиб қўйди.
20Доя хотинлар унга ўлими олдидан:
— Қўрқма, ўғил туғдинг, — дедилар. Лекин у эътибор бермади, бирор сўз ҳам айтмади.
21Худонинг сандиғи қўлдан кетган, қайнатаси билан эри ўлгани учун у:
— Исроилдан улуғворлик кетди, — дея чақалоққа Ихабод
[27] деб исм қўйди.
22Кейин у яна:
— Худонинг сандиғи қўлдан кетди, Исроилдан улуғворлик кетди, — деди.
5–БОБ
Аҳд сандиғи Ашдод ва Эхронга сурилади
1Филистлар Худонинг сандиғини қўлга киритганларидан кейин, уни Эванзордан Ашдод шаҳрига
[28] олиб кетишди.
2Уни Филистларнинг худоси Дўғон уйига олиб бориб, Дўғон ҳайкали ёнига жойлаштиришди.
3Ашдодликлар эртасига саҳарда туриб қарашса, Дўғон Эгамизнинг сандиғи олдида юзи билан ерга ағдарилиб ётган экан. Шунда Дўғонни кўтариб, жойига турғизиб қўйишди.
4Эртасига яна саҳарда туриб қарашса, Дўғон Эгамизнинг сандиғи олдида юзи билан ерга ағнаб ётган экан. Бу сафар Дўғоннинг боши билан иккала қўли синиб, остонада ётган, фақат гавдаси бутун қолган экан, холос.
5Шунинг учун Дўғон руҳонийлари ва Дўғон уйига келиб сажда қилувчиларнинг бирортаси бугунгача
[29] Ашдоддаги бу жойнинг остонасини босиб ичкари киришмайди.
6Эгамиз Ашдод аҳолисини ва унинг атрофидаги қишлоқлар аҳолисини қаттиқ жазолади. Уларни чипқонга гирифтор қилиб, катта кулфат келтирди.
7Ашдодликлар бўлиб турган воқеаларни кўргач:
— Исроил Худосининг сандиғи энди биз билан қолмасин, чунки у ўзимизга ҳам, худойимиз Дўғонга ҳам оғир кулфат келтирди, — дейишди.
8Сўнгра хабарчилар жўнатиб, ҳамма Филист бекларини чақиртириб келишди:
— Исроил Худосининг сандиғини нима қиламиз? — деб сўрашди Ашдодликлар.
— Исроил Худосининг сандиғи Гатга юборилсин, — дейишди Филист беклари.
Шундай қилиб, Исроил Худосининг сандиғи Гат шаҳрига жўнатиб юборилди.
9Аммо сандиқ у ерга келтирилгандан кейин, Эгамиз ўша шаҳарга ҳам бало–қазо келтирди. Шаҳарни қаттиқ ваҳима босди. Эгамиз бутун шаҳар аҳолисини, каттаю кичикни яна чипқонга мубтало қилди.
10Шундан кейин Исроил Худосининг сандиғини Эхрон шаҳрига жўнатишди.
Худонинг сандиғи Эхронга кирар–кирмас, Эхронликлар:
— Ўзимизни ва халқимизни қириб ташлагани Исроил Худосининг сандиғини бизга олиб келишди! — деб шовқин солдилар.
11Хабарчилар жўнатиб, Филистларнинг ҳамма бекларини тўплаб, шундай дедилар:
— Исроил Худосининг сандиғини келган жойига қайтариб юборинглар, тағин ўзимиз ҳам, халқимиз ҳам қирилиб кетмайлик.
Шаҳарнинг ҳар тарафида ўлим ваҳимаси ҳукм сурарди. Худо уларга оғир жазо юборган эди.
12Омон қолганларнинг ҳаммасига эса чипқон чиқди. Шаҳар аҳлининг оҳу фиғони кўкларни ўрлади.
6–БОБ
Аҳд сандиғи Исроилга қайтиб келади
1Эгамизнинг сандиғи Филистлар ҳудудида етти ой қолиб кетди.
2Филистлар ўзларининг руҳонийлари ва фолбинларини чақириб:
— Исроил Худосининг сандиғини нима қиламиз, уни ўз ерига қандай қайтарамиз? Бизга ўргатинг, — дейишди.
3Руҳонийлар билан фолбинлар шундай жавоб бердилар:
— Исроил Худосининг сандиғини орқага қайтарадиган бўлсангизлар, бўш қайтарманглар. Исроил Худосига албатта айбингизни ювадиган назр атанглар. Ўшанда шифо топиб, Худо нима учун сизларни жазолаётганини билиб оласизлар.
4— Айбимизни ювиш учун Унга нимани назр қиламиз? — деб сўрашди Филистлар. Руҳонийлар ва фолбинлар шундай жавоб беришди:
— Айбингизни ювадиган назр, Филист бекларининг миқдорича — олтиндан қилинган бешта чипқон ва бешта сичқон бўлсин. Чунки бало–қазо сизларнинг ҳаммангиз учун ҳам, бекларингиз учун ҳам баравардир.
5Шунинг учун чипқонларнинг ва мамлакатга қирғин келтирган сичқонларнинг ҳайкалчаларини ясанг, шу тариқа Исроил халқининг Худосини шарафланг. Балки ана шунда ўзларингизга, худоларингизга ва юртингизга келган бало–қазони У енгиллатар.
6Нимага Мисрликларга ва фиръавнга ўхшаб ўжарлик қиласизлар? Эсингизда йўқми, Исроил халқининг Худоси Мисрликларни роса эзгандан кейингина, улар Исроил халқини ўз йўлига қўйиб юбордилар–ку!
7Энди битта янги арава билан ҳали ҳеч бўйинтуруқ солинмаган иккита соғин сигир ҳозирланглар. Сигирларни аравага қўшинглар, бузоқларини эса сигирлардан айириб, оғилхонага олиб боринглар.
8Исроил халқининг Эгаси сандиғини олиб аравага юкланглар, айбларингизни ювадиган назрларни — Унга аталиб ясалган олтин ҳайкалчаларни бир қутига жойлаштиринглар. Ўша қутини сандиқнинг ёнига қўйинглар. Кейин аравани қўйиб юборинглар, ўз йўлига кетсин.
9Араванинг орқасидан кузатиб боринглар. Агар сигирлар бизнинг юртимиз чегарасидан ўтиб, Байт–Шамаш шаҳрига
[30] борадиган йўлдан кетса, демак, бошимизга бундай катта кулфатни солган Исроил халқининг Худосидир. Агарда шундай бўлмаса, бу кулфат бизга Ундан келмаганини, балки бир тасодиф бўлганини билиб оламиз.
10Одамлар айтилгандай қилишди. Икки соғин сигир келтириб, аравага қўшишди, бузоқларни эса оғилхонага қамаб қўйишди.
11Эгамизнинг сандиғини, шунингдек, ичига олтин сичқонлар ва чипқонларнинг ҳайкалчалари солинган қутини аравага юклашди.
12Сигирлар тўппа–тўғри Байт–Шамаш йўлидан кетди. Ўнгга ҳам, чапга ҳам бурилмай, бўкирганича, катта йўл бўйлаб илгарилаб кетаверди. Филист беклари аравани Байт–Шамаш чегарасигача кузатиб боришди.
13Ўша пайтда Байт–Шамаш аҳолиси водийда буғдой ўраётган эди
[31]. Улар сандиқни кўриб, севиниб кетишди.
14-15Арава Байт–Шамашлик Ёшуанинг даласига етиб келиб, тўхтаб қолди. Ўша ерда катта бир тош бор эди. Левилар Эгамизнинг сандиғини ва ёнидаги олтин ҳайкалчалар жойланган қутини аравадан тушириб, ўша катта тошнинг устига қўйишди. Байт–Шамаш аҳолиси араванинг ёғочларини ўтин қилиб ёрди. Сигирларни эса Эгамизга куйдириладиган қурбонлик қилишди. Ўша куни Байт–Шамаш аҳолиси Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар ва бошқа қурбонликлар келтирди.
16Бешала Филист беклари бўлиб ўтган воқеаларни ўз кўзлари билан кўриб, шу куни Эхронга қайтиб кетдилар.
17Филистлар айблари учун Эгамизга назр қилиб бешта олтин чипқон ҳайкалчасини жўнатган эдилар. Ҳадялар Ашдод, Ғазо, Ашқалон, Гат ва Эхрон шаҳарларининг ҳокимларидан эди.
18Бешта олтин чипқон бешта ҳукмдор бошқарган Филистлар шаҳарларининг ва уларнинг атрофидаги қишлоқларнинг рамзи эди. Байт–Шамашлик Ёшуанинг даласидаги Эгамизнинг сандиғи қўйилган катта тош шу кунгача
[32] бунга гувоҳ бўлиб турибди.
19Байт–Шамашлик етмиш киши
[33] Эгамизнинг сандиғи ичига қараган эди, Худо уларни йўқ қилди. Эгамиз халқнинг бошига оғир кулфат келтиргани учун, Байт–Шамашликлар мотам тутдилар.
Аҳд сандиғи Хират–Ёримда
20Байт–Шамаш аҳолиси шундай деди:
— Эгамиз олдида — бу муқаддас Худо олдида ким бардош беришга қодир экан?! Уни ўзимизнинг олдимиздан қаёққа жўнатсак экан?
21Ниҳоят, улар Хират–Ёрим
[34] аҳолисига хабарчи жўнатиб: “Филистлар Эгамизнинг сандиғини қайтаришди, келинглар, уни ўз шаҳрингизга олиб кетинглар”, деган гапни етказишди.
7–БОБ
1Шундан кейин Хират–Ёрим аҳолиси бориб, Эгамизнинг сандиғини олди. Уни Абунадовнинг тепаликдаги уйига олиб келишди. Эгамизнинг сандиғини авайлаб сақласин, деб Абунадовнинг ўғли Элазарни шу вазифага тайинлаб, поклашди.
Шомуил Исроилга йўлбошчилик қилади
2Сандиқ узоқ вақт — йигирма йилча Хират–Ёримда қолиб кетди. Бу орада бутун Исроил халқи Эгамизга талпинди.
3Шомуил жамики Исроил халқига деди:
— Агар чин дилдан Эгамизга қайтмоқчи бўлсангиз, ҳамма бегона худоларни ва Аштарет тасвирларини орангиздан йўқотинг. Кўнглингизни Эгамизга бериб, ёлғиз Унга хизмат қилинг. Ана шунда Эгамиз сизларни Филистларнинг қўлидан қутқаради.
4Исроил халқи Баал ва Аштарет тасвирларини йўқ қилиб, фақат Эгамизга хизмат қила бошлашди.
5Ўшанда Шомуил:
— Бутун Исроил халқи Миспахда
[35] тўплансин, мен у ерда Исроил халқи учун Эгамизга илтижо қиламан, — деди.
6Миспахда тўпланган Исроил халқи қудуқдан сув тортиб, Эгамизга назр қилиб тўкишди. “Эгамиз олдида гуноҳ қилдик”, деб ўша куни рўза тутишди. Шомуил Миспахда Исроил халқига ҳакамлик қила бошлади.
7Филистлар Исроил халқининг Миспахда тўпланганини эшитиб қолишди. Филист беклари, Исроил халқи билан уришамиз, деб отланишди. Исроил халқи буни эшитиб, Филистлардан қўрқиб кетишди.
8Улар Шомуилга:
— Биз учун Эгамиз Худога тинимсиз илтижо қилинг, токи У бизни Филистларнинг қўлидан қутқарсин, — дейишди.
9Шу боисдан Шомуил бир эмадиган қўзичоқ олиб, Эгамизга куйдириладиган қурбонлик қилди. Сўнг Исроил халқи учун Эгамизга нолаю фарёд билан илтижо қилди. Эгамиз унинг илтижосини эшитди.
10Шомуил куйдириладиган қурбонликни адо этаётган эди, Филистлар Исроил лашкарига ҳужум қилмоқчи бўлиб яқин келдилар. Аммо ўша заҳоти Эгамиз ваҳимали овоз чиқариб, Филистларни шундай саросимага солдики, Исроил лашкари уларни мағлуб қилди.
11Исроил лашкари Миспахдан чиқиб, Филистларни Байт–Кор деган ернинг этагигача қувиб бориб ўлдирдилар.
12Шомуил бир тошни олиб, Миспах билан Яшоно орасига ўрнатди. “Эгамиз бизга бутун йўл бўйи ёрдам берди”, дея тошга Эванзор
[36] деб ном берди.
13Мағлуб бўлган Филистлар Исроил ҳудудига қайтиб ҳужум қилишмади. Шомуил ҳаётлигида Исроил халқи Филистларга ҳужум қилганда, Эгамиз мадад бериб турди.
14Эхрондан Гатга қадар Филистлар қўлга киритган шаҳарларнинг ҳаммасини Исроил халқи яна қайтариб олди. Шундай қилиб, Исроил халқининг ҳамма ерлари Филистлардан озод бўлди. Исроил халқи билан Амор халқлари
[37] орасида сулҳ тузилди.
15Шомуил умр бўйи Исроилга ҳакамлик қилди.
16У ҳар йили Байтил, Гилгал, Миспахни айланар, бу шаҳарларда туриб, Исроилни бошқарарди.
17Кейин Рама шаҳридаги уйига қайтар ва ўша ерда туриб Исроилга ҳакамлик қиларди. Шомуил Рамада Эгамизга атаб бир қурбонгоҳ қурдирди.
8–БОБ
Исроил халқи бир шоҳ талаб қилади
1Шомуил кексайгач, ўғилларини Исроилга ҳакам қилиб тайинлаган эди.
2Тўнғич ўғлининг оти Йўэл, иккинчи ўғлининг оти Абиё эди. Бэршэва шаҳрида
[38] шу ўғиллари ҳакам эдилар.
3Аммо ўғиллари Шомуилнинг йўлидан юришмади. Улар тама қилар, пора олар, бир ёқлама ҳукм чиқарарди.
4Бир куни Исроилнинг ҳамма оқсоқоллари тўпланишиб, Рамага — Шомуилнинг ҳузурига боришди
5ва унга шундай дейишди:
— Мана, сиз кексайдингиз, ўғилларингиз эса сизнинг йўлингиздан юришмаяпти. Энди бошқа халқларда бўлганидай, устимиздан ҳукмронлик қиладиган бир шоҳ тайинланг.
6Исроил оқсоқолларининг “Устимиздан ҳукмронлик қиладиган бир шоҳ тайинланг” деган гаплари Шомуилга ёқмади. Шунинг учун у Эгамизга ибодат қилган эди,
7Эгамиз Шомуилга шундай жавоб берди:
— Халқ сенга нима айтса, ҳамма гапига қулоқ сол. Улар сени рад этишмади, ўзларининг шоҳи сифатида Мени рад этишди.
8Уларни Мисрдан олиб чиққан кунимдан буён Менга нима қилган бўлсалар, сенга ҳам шундай қилишаётир: улар Мени тарк этиб, бошқа худоларга сажда қилишди.
9Энди уларнинг гапига қулоқ сол. Фақат уларни жиддий огоҳлантириб қўй, ўзлари устидан ҳукмронлик қиладиган шоҳнинг ҳуқуқи ва муомаласини очиқчасига айт.
10Ўзлари учун шоҳ талаб қилаётган халққа Шомуил Эгамизнинг ҳамма айтганларини етказди:
11— Сизларга ҳукмронлик қиладиган шоҳнинг ҳуқуқи ва муомаласи қуйидагича бўлади: шоҳ ўғилларингизни мажбурлаб жанг аравалари ва суворий тўдаларида хизмат қилишга олади. Улар шоҳнинг жанг аравалари олдида югуришади.
12Шоҳ баъзиларини мингбоши, баъзиларини элликбоши этиб тайинлайди. Қай бирини шоҳ ўз даласини экиш–ўришга, яна бошқасини эса жанг қуролларини ва жанг араваларининг асбоб–ускуналарини ясашга мажбур этади.
13Қизларингизни пардозчи, ошпаз, новвой қилиб олади.
14Энг яхши далаларингизни, узумзорларингизни, зайтунзорларингизни олиб, ўзининг аъёнларига беради.
15Донингизнинг, узумларингизнинг ўндан бирини олиб, сарой амалдорлари билан бошқа аъёнларига тақсимлаб беради.
16Қул ва чўриларингизни, энг сара ҳўкизларингизни
[39], энг сара эшакларингизни олиб, ўзининг иши учун фойдаланади.
17Қўй ва эчки сурувларингизнинг ҳам ўндан бирини тортиб олади. Ўзларингиз ҳам унга қул бўлиб қоласизлар.
18Вақти келиб, ўзларингиз истаган шоҳ дастидан фарёд қиласизлар. Лекин ўша пайтда Эгамиз сизларга жавоб бермайди.
19Барибир халқ Шомуилнинг гапини эшитишни истамади:
— Йўқ, устимиздан бир шоҳ бўлсин,
20ўшанда биз ҳам ҳамма халқлар сингари бўламиз. Шоҳимиз бизга ҳукмронлик қилсин, олдимизда бориб, урушларимизда бош бўлсин, — дейишди.
21Шомуил халқнинг ҳамма гапини тинглади, сўнг уларнинг гапларини Эгамизга айтди.
22Эгамиз Шомуилга:
— Уларнинг гапига қулоқ сол, устиларидан шоҳ тайинла, — деб амр берди. Шомуил Исроил халқига:
— Ҳар ким ўз шаҳрига қайтсин, — деди.
9–БОБ
Шомуил Шоулни қарши олади
1Бенямин қабиласида Киш деган бир одам бор эди. Киш — Абилнинг ўғли, Абил — Зарорнинг ўғли эди. Зарор — Бахуратнинг, Бахурат — Офиёхнинг ўғли эди. Бенямин қабиласидан бўлган Киш анча обрўли одам эди.
2Унинг Шоул деган ёш, чиройли бир ўғли бор эди. Исроил халқи орасида Шоулдан чиройли одам йўқ эди. Ҳар қандай одамнинг бўйи унинг елкасидан келарди.
3Бир куни Кишнинг эшаклари йўқолиб қолди. Киш ўғли Шоулга:
— Хизматкорлардан бирини ёнингга олгин–да, бориб, эшакларни топиб кел, — деди.
4Шоул Эфрайим қирларини, сўнг Шолишо ерларини айланиб чиқди. Аммо эшакларни топа олмади. Кейин Шалим ерларига ўтди, эшаклар у ерда ҳам йўқ экан. Сўнгра Бенямин ҳудудини кезиб чиқди, эшакларни у ердан ҳам топа олмади.
5Зуф деган жойга боришгач, Шоул ёнидаги хизматкорига:
— Бўлди энди, орқага қайтамиз, бўлмаса, эшаклар қолиб, отам биздан хавотирланади, — деди.
6— Энди бундай қилсак, — деди хизматкори, — шу шаҳарда бир пайғамбар бор, у обрўли одам. Ҳамма айтганлари вожиб бўлади. Ўша одамникига борсак, балки борадиган йўлимизни у бизга кўрсатар.
7— Агар борсак, унга нима олиб борамиз? — деб сўради Шоул. — Тўрваларимиздаги нон тугади. Пайғамбарга олиб борадиган бирор ҳадямиз йўқ. Нимамиз қолди?
8— Мана, менда бир кумуш танга
[40] бор, — деди хизматкор. — Буни пайғамбарга бераман, борадиган йўлимизни у бизга кўрсатади.
9(Қадимда Исроилда кимдир Худонинг хоҳиш–иродасини билмоқчи бўлса, “Қани, валийга борамиз”, дерди. Бугунги пайғамбар ўша вақтда валий дейиларди.)
10Шоул хизматкорига:
— Маъқул, қани, кетдик, — деди. Шундай қилиб, улар пайғамбар яшайдиган шаҳарга жўнадилар.
11Шаҳар тепаликда жойлашган эди. Улар шаҳарга борадиган қия йўлдан кетаётганларида, қудуқдан сув олишга келган қизларга дуч келишди. Улар қизлардан:
— Валий шу ердами? — деб сўрашди.
12Қизлар жавоб беришди:
— Ҳа, ана олдингизда! Фақат тезроқ боринглар, шаҳримизга бугун келдилар. Бугун тепаликдаги саждагоҳда халқ қурбонлик келтиради.
13Шаҳарга киришингиз биланоқ, уни топасизлар. У саждагоҳга таом ейишга келмоқда. Валий келиб, қурбонликни табаррук қилмагунча, халқ таом емайди. Таклиф қилинганлар у келгандан кейингина таом ейди. Ҳозир борсаларингиз, уни дарров топасизлар.
14Шоул билан хизматкори шаҳарга келишди. Шаҳарга кирганларида, саждагоҳга чиқишга тараддуд кўраётган Шомуил улар томонга келаётган экан.
15Шоул келмасдан бир кун олдин, Эгамиз Шомуилга шуни аён қилган эди:
16“Эртага шу вақтда сенинг олдингга Бенямин юртидан биттасини юбораман. Унинг бошига мой суртиб танла. У халқим Исроилнинг ҳукмдори бўлсин. Халқимни Филистлар қўлидан у қутқаради. Халқимнинг аҳволига назар солдим, уларнинг оҳу фиғони Менга етиб келди.”
17Шомуил Шоулни кўргач, Эгамиз унга: “Ана Мен сенга айтган одам, Менинг халқимга у раҳнамолик қилади”, — деди.
18Шоул шаҳар дарвозаси олдида Шомуилга яқинлашиб сўради:
— Марҳамат қилиб айтинг–чи, валийнинг уйи қаерда?
19— Валий менман, — деди Шомуил. — Мендан олдин саждагоҳга чиқ. Бугун мен билан бирга таом ейсизлар. Эртага эрталаб дилингдаги ҳамма нарсани сенга айтиб, кейин ўзим кузатиб қўяман.
20Исроил халқининг умиди сендан ва сенинг хонадонингдан эканини ўзинг билишинг зарур. Уч кун олдин йўқолган эшакларинг учун қайғурма. Улар топилди.
21— Мен Исроил қабиласининг энг кичиги бўлган Бенямин қабиласиданман–ку! Мен мансуб бўлган уруғ Бенямин қабиласининг ҳамма уруғидан энг кичиги бўлса, менга нима учун бундай гапларни айтяпсиз? — деди Шоул.
22Шомуил Шоул билан хизматкорини ўша ердаги хонага олиб борди. Чақирилганлар тахминан ўттизтача эди. Энг тўрига Шоул билан хизматкорини ўтқазди.
23Кейин ошпазга:
— Мен сенга, бир четга олиб қўй, деб улуш берган эдим–ку, ўша улушни келтир, — деди.
24Ошпаз ўнг сон гўштини олиб келиб, Шоулнинг олдига қўйди.
— Мана, сен учун ажратиб қўйилган улуш, марҳамат, е! — деди Шомуил. — Бу улушни белгиланган кунда ўзим чақирган халқим билан бирга ейсан, деб сенга сақлаб қўйган эдим.
Ўша куни Шоул Шомуил билан таом еди.
25Сўнгра улар саждагоҳдан шаҳарга тушишди. Шомуил уйининг томида Шоул билан суҳбатлашди
[41].
Шомуил Шоулни ҳукмдор этиб тайинлайди
26Саҳар пайти Шомуил том устида ётган
[42] Шоулни чақириб:
— Бўла қол! Сени кузатиб қўяман, — деди.
Шоул ўрнидан туриб, Шомуил билан бирга ташқарига чиқди.
27Шаҳар чеккасига яқинлашганларида, Шомуил Шоулга деди:
— Хизматкорингга айт, у биздан олдинроқ юрсин. Сен орқароқда қол, сенга Худонинг каломини айтаман.
10–БОБ
1Сўнгра Шомуил мой идишини олиб, Шоулнинг бошига мой суртди. Кейин уни ўпиб, шундай деди:
— Мана, Эгамиз сенга мой суртиб, Ўз халқига ҳукмдор этиб танлади.
2Бугун менинг олдимдан кетганингдан кейин Бенямин ҳудудида, Зилзахдаги Роҳиланинг мақбараси ёнида икки кишига дуч келасан. Улар сенга: “Излаб кетган эшакларинг топилди, отанг энди эшакларни ўйламай, балки, ўғлимга нима бўлди экан, деб сендан хавотирланиб ўтирибди”, деб айтишади.
3У ердан яна йўлингда давом этиб, Товурдаги муқаддас дарахт олдидан чиқасан. У ерда учта одамга дуч келасан. Уларнинг бири учта улоқча, бири учта гардиш нон, яна бошқаси бир меш шароб билан Худонинг ҳузурига — Байтилга йўл олган бўлади.
4Улар сенга омонлик тилаб, иккита гардиш нон беришади. Сен нонларни ол.
5Кейин Филистлар қўнолғаси жойлашган, Худонинг тепалиги деб аталган Гивога
[43] борасан. Шаҳарга кирганингда, пайғамбарлар гуруҳига дуч келасан. Улар олдиларида арфа, чилдирма, най, лира чалиб, жўшиб зикр тушиб, саждагоҳдан тушиб келаётган бўладилар.
6Эгамиз Руҳи сени ҳам қамраб олади. Улар билан бирга сен ҳам жўшиб зикр тушасан ва бутунлай бошқа одамга айланасан.
7Бу аломатлар сенда намоён бўлганда, ўзингга маъқул бўлганини қил. Худо сен билан.
8Мендан олдин сен Гилгалга бор. Мен ҳам куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларининазр қилгани ҳузурингга бораман. Мени етти кун кут, ёнингга борганимдан кейин нима қилишингни айтаман.
9Шоул энди Шомуилнинг ёнидан кетиш учун чоғланган ҳам эдики, Худо унинг юрагини ўзгартирди. Ўша куни Шомуил айтган ҳамма аломатлар бажо бўлди.
10Шоул Гивога келганда, уни пайғамбарлар гуруҳи қарши олди. Худонинг Руҳи уни қамраб олди, Шоул улар билан бирга жўшиб зикр туша бошлади.
11Шоулнинг дўстлари буни кўриб, ҳайратга тушдилар:
— Нима? Наҳотки Шоул ҳам пайғамбар бўлса?! Кишнинг ўғли қандай қилиб пайғамбар бўлиб қолибди?
12Қўшниларидан бири эътироз билдирди:
— Отаси кимлигининг аҳамияти йўқ. Ҳар ким ҳам пайғамбар бўлиши мумкин
[44].
Шу сабабдан ҳам “Наҳотки Шоул ҳам пайғамбар бўлса?!” деган гап аслида ўшандан қолган.
13Зикр тушиш тўхтагач, Шоул саждагоҳга чиқди.
14Амакиси Шоул билан хизматкоридан:
— Қаерларда қолиб кетдингизлар? — деб сўради.
— Эшакларни қидирдик, уларни топа олмай, Шомуилнинг олдига бордик, — деб жавоб берди Шоул.
15— Шомуил сизларга нималар деди, менга ҳам айт–чи, — деди амакиси.
16— Эшакларнинг топилганини бизга тўппа–тўғри айтиб берди, — деди Шоул. Шомуилнинг шоҳликка алоқадор сўзларини эса амакисига айтмади.
Шоул шоҳ деб эълон қилинади
17Шомуил Исроил халқини Миспахда
[45] Эгамиз ҳузурига чақириб
18шундай деди: “Исроил халқининг Худоси — Эгамиз айтмоқда:
— Исроил халқини Мисрдан Мен олиб чиққанман. Мисрликларнинг ва сизларга зулм қилган ҳамма шоҳликларнинг қўлидан сизларни қутқардим.
19Аммо бугун бутун машаққат ва заҳматларингиздан сизларни қутқарадиган Мен, Худойингизни рад қилдингиз ҳамда: “Бизга устимиздан шоҳ тайинланг”, дедингиз.
Энди Мен, Эгангизнинг олдида қабила ва уруғларга бўлиниб тизилинг.”
20Шомуил Исроил халқининг ҳамма қабилаларини бирин–кетин ўз ҳузурига чақирди. Қуръа ташлаб
[46], улардан Бенямин қабиласини танлаб олди.
21Кейин Бенямин қабиласини уруғлари бўйича олдига чақирди. Қуръа ташлаб, Матри уруғини танлаб олди. Яна қуръа ташлаб, Матри уруғидан Кишнинг ўғли Шоулни танлаб олди. Исроил халқи уни ахтариб топа олмади.
22Улар Эгамиздан:
— Ўша одам келдими ўзи? — деб сўрашди.
— У шу ерда, у–бу анжомларнинг орасида яшириниб юрибди, — деган жавоб келди Эгамиздан.
23Одамлар югуриб бориб, Шоулни олиб келишди. Шоул халқнинг орасида тикка турган эди, ҳамма унинг елкасидан келар экан.
24Шомуил бутун халойиққа қарата:
— Эгамиз танлаган одамни кўряпсизми, бутун халқ орасида унга тенг келадигани топилмайди, — деди. Шунда халқ:
— Яшасин шоҳ! — деб ҳайқирди.
25Шомуил шоҳликнинг қонун–қоидаларини халққа айтиб берди. Буларни китоб ҳолига келтириб муқаддас жойга қўйди. Кейин ҳамма одамни уй–уйларига жўнатиб юборди.
26Шоул ҳам Гивога — ўз уйига кетди. Худо руҳлантирган бир неча киши унга ҳамроҳ бўлди.
27Аммо баъзи ярамас одамлар: “У бизни қутқара олармиди?!” деб Шоулни назарларига илмади, шу сабабдан унга инъомлар тортиқ қилишмади. Шоул эса билиб билмасликка олиб қўя қолди.
11–БОБ
Шоул Оммон халқини енгади
1Оммон
[47] шоҳи Нахош Гиладдаги Ёбош шаҳрига
[48] келиб, у ерни қамал қилди. Ҳамма Ёбошликлар Нахошга:
— Биз сен билан сулҳ тузиб, сенга итоат этамиз, — дейишди.
2Оммон шоҳи Нахош:
— Фақат бир шарт билан сулҳ тузаман, — деди. — Ҳар бирингизнинг ўнг кўзингизни ўйиб оламан–да, бутун Исроил халқини бадном қиламан.
3Ёбош шаҳрининг оқсоқоллари Нахошга шундай дейишди:
— Бизга етти кун муҳлат бер, Исроилнинг ҳамма ҳудудига хабарчилар жўнатайлик. Агар бизга нажот берадиган кимса чиқмаса, сенга таслим бўламиз.
4Хабарчилар Шоул яшайдиган Гиво шаҳрига келиб, бўлаётган воқеаларни халққа билдиришди. Ҳаммаси йиғи–сиғи қилиб, дод–фарёд солди.
5Худди шу пайт Шоул ҳўкизларини олдига солиб даладан қайтаётган эди. Шоул:
— Одамларга нима бўлди? Нега бунчалик йиғлайди? — деб сўради.
Ёбошликларнинг жўнатган хабарини унга айтиб беришди.
6Шоул бу гапларни эшитган заҳоти, Худонинг Руҳи уни қамраб олди. Шоул қаттиқ ғазабланди.
7Бир жуфт ҳўкизни сўйиб, нимталади. Хабарчилар орқали Исроилнинг ҳамма томонига ўша нимталанган бўлакларни жўнатиб, шундай деди: “Кимки Шоул билан Шомуилнинг орқасидан эргашмаса, ўша одамнинг ҳўкизлари ҳам худди шу аҳволга тушади.”
Одамлар Эгамиздан қўрққанидан зир титраб, бир ёқадан бош чиқариб йўлга чиқди.
8Шоул уларни Базахда
[49] йиғди. Исроил уруғларидан 300.000, Яҳудо уруғидан эса 30.000 киши бор эди.
9У ерга келган Ёбошлик хабарчиларга шундай дейишди:
— Гиладдаги Ёбош аҳолисига, эртага кун тиккага келганда нажот топасизлар, деб айтинглар.
Хабарчилар бориб, бу гапни етказишди. Ёбошликлар қувониб кетишди.
10Нахошга эса:
— Эртага сизга таслим бўламиз, бизга нимани лозим кўрсангиз, шуни қилаверинг, — дейишди.
11Эртаси куни Шоул одамларни уч қисмга бўлди. Улар тонг пайти Оммон лашкарининг қароргоҳига бостириб киришди. Куннинг жазирама иссиғи бошлангунча, уларни мағлуб қилиб бўлишди. Омон қолганлари шундай тирқираб қочдики, ҳатто бирон жойда икки киши тўпланганини учратиб бўлмасди.
12Исроил лашкари Шомуилнинг олдига бориб:
— “Бизга шоҳлик қилиш Шоулга тушиб қолибдими?” деганлар кимлар эди? Олиб келинг уларни, ўлдирамиз! — деб қаттиқ талаб қилишди.
13Шоул эса:
— Бугун бирон кимса ўлдирилмайди, чунки Эгамиз бугун Исроилга нажот берди, — деди.
14— Майли, Гилгалга борамиз, ўша ерда шоҳликни янгидан тиклаймиз, — деди Шомуил халққа.
15Шундай қилиб, бутун халқ Гилгалга борди ва Эгамиз ҳузурида Шоулнинг шоҳлигини тасдиқлади. Ўша ерда — Эгамизнинг ҳузурида тинчлик қурбонликлари келтиришди. Шоул ва бутун Исроил халқи роса хурсандчилик қилишди.
12–БОБ
Шомуилнинг айрилиш нутқи
1Шундан кейин Шомуил бутун Исроил халқига деди:
— Менга нима гапирган бўлсангиз, ҳаммасига қулоқ солдим. Сизларнинг устингиздан бир шоҳ тайинладим.
2Энди у сизларга раҳнамолик қилади. Мен эса кексайдим, сочим оқарди. Мана, ўғилларим ҳам сизлар билан бирга. Ёшлигимдан буён шу кунгача сизларга йўлбошчилик қилдим.
3Қани, айтинглар–чи, қайси бирингизнинг ҳўкизингизни олдим? Кимнинг эшагини тортиб олдим? Кимни товладим? Кимга зулм қилдим? Кимдан пора олиб, унинг айбларини кўриб–кўрмасликка олдим? Эгамизнинг ва У мой суртиб танлаган шоҳнинг олдида мен ҳақимда гувоҳлик беринг, сизлардан бирор нарса олган бўлсам, қайтариб берай.
4— Бизни товламадингиз, бизга зулм қилмадингиз, бирор кимсанинг қўлидан бирон нарса олмадингиз, — деди халқ.
5— Мендан бирор нуқсон топмаганингизга бугун Эгамиз ҳамда У мой суртиб танлаган шоҳ гувоҳдир, — деди Шомуил.
— Ҳа, гувоҳ бўлиб турибди, — деди халқ.
6Шомуил гапини давом эттирди:
— Мусо билан Ҳорунни тайин қилган, ота–боболарингизни Миср юртидан олиб чиққан — Эгамиздир.
7Энди шу ерда туринглар, Эгамизнинг сизларга ва ота–боболарингизга нажот бериш учун қилган ҳамма ажойиботларининг исботини Унинг ҳузурида сизларга кўрсатаман.
8Ёқуб Мисрга келгандан кейин, ота–боболарингиз Эгамизга ёлворди, У эса Мусо билан Ҳорунни юборди. Улар ота–боболарингизни Мисрдан олиб чиқиб, бу ерда жойлаштирди.
9Аммо ота–боболарингиз ўзларининг Эгаси Худони унутишди. Шунинг учун Эгамиз уларни Хазор шоҳининг лашкарбошиси Сисаронинг, Филистларнинг ва Мўаб шоҳининг қўлига топширди. Улар ота–боболарингиз билан уришишди.
10Ота–боболарингиз Эгамизга: “Гуноҳ ишлар қилдик, Сендан юз ўгириб, Баал билан Аштаретга хизмат қилдик, энди бизни ғанимларимизнинг қўлидан озод эт, сенга хизмат қиламиз”, деб ёлворишди.
11Эгамиз эса Гидўн
[50], Барақ
[51], Йифтох, Шимшўн сингари ҳакамларни
[52] юборди. Бехавотир яшанглар, деб сизларни бўйсундирган ғанимларингиз қўлидан озод этди.
12Сўнгра Оммон шоҳи Нахош сизларга ҳужум қилмоқчи бўлганини кўриб, қўрқиб кетдингиз. Ўз Эгангиз Худо сизларнинг шоҳингиз бўлса ҳам, менга: “Йўқ, бизни оддий шоҳ бошқарсин”, деб туриб олдингиз.
13Мана, танлаб, тилаб олган шоҳингиз! Ҳа, Эгамиз устингиздан ҳукмронлик қиладиган бир шоҳни берди.
14Эгамиздан қўрқиб, Унга хизмат қилинглар, Унинг сўзларига қулоқ солиб, амрларидан бўйин товламанглар. Ўзларингиз, ҳукмронлик қиладиган шоҳингиз ўз Эгангиз Худога эргашинглар. Агар шундай қилсангизлар, ҳаммаси яхши бўлади.
15Эгамизнинг сўзларига итоат этмасдан, Унинг амрларига қарши чиқсангиз, Эгамиз ота–боболарингизни жазолаганидай, сизларни ҳам жазолайди.
16Энди турган ерингизда тураверинг, кўз ўнгингизда Эгамизнинг ажойиботини кўринглар.
17Ҳозир буғдой ўрими пайти, қурғоқчилик бошланди. Мен Эгамизга илтижо қиламан, У момақалдироқ гулдиратиб, ёмғир ёғдиради. Шундай қилиб, сизлар бир шоҳ сўраш билан Эгамиз олдида қанчалик қабиҳлик қилганингизни яхшилаб тушуниб оласиз.
18Шомуил Эгамизга илтижо қилган эди, Эгамиз ўша куни момақалдироқ гумбурлатиб, ёмғир ёғдирди. Жамики халқ Эгамиздан ҳам, Шомуилдан ҳам жуда қўрқиб кетди.
19Улар Шомуилга:
— Нобуд бўлмайлик. Биз, қулларингиз, учун ўз Эгангиз Худога илтижо қилинг, — дейишди. — Энди билдик, биз бир шоҳ сўраб, бутун гуноҳларимиз устига яна гуноҳ қилибмиз.
20Шомуил халққа деди:
— Қўрқманглар, сизлар бу қилмишларингиз билан қабиҳлик қилдиларингиз, лекин энди Эгамиздан юз ўгирмасдан Унга эргашинглар. Унга бутун қалбингиз билан хизмат қилинглар.
21Бирор кимсага нажот беролмайдиган яроқсиз бутларнинг орқасидан эргашманглар, улар бефойда нарсалар–ку, ахир.
22Эгамиз сизларни Ўзининг халқи қилди. У Ўзи танлаган халқдан юз ўгирмайди. Акс ҳолда Ўзининг улуғ исмини бадном қилган бўлади.
23Энди менга келсак, албатта Эгамизга сизлар учун ибодат қиламан. Акс ҳолда Унга қарши гуноҳ қилган бўламан. Бундан Худо сақласин! Сизларга фақат тўғри ва яхши йўлни кўрсатаман.
24Фақат Эгамиздан қўрқинглар, Унга бутун қалбингиз билан ишониб хизматда бўлинглар. Қаранг, У сизлар учун қандай ажойиб ишлар қилган!
25Агарда қабиҳлик қилаверсангизлар, Эгамиз сизларни ҳам, шоҳингизни ҳам йўқ қилади.
13–БОБ
Филистлар билан уруш
1Шоҳ Шоул ўттиз
[53] ёшида тахтга ўтириб, Исроилда қирқ икки йил шоҳлик қилди
[54].
2У Исроил лашкаридан уч мингта одам саралаб олиб, қолганларини уйларига жўнатиб юборди. Ўша уч мингтадан икки мингтасини Михмаш ва Байтил қирларига жойлаштирди, мингтасини эса Бенямин уруғига қарашли Гиво шаҳрига
[55] — Йўнатаннинг
[56] ихтиёрига юборди.
3Орадан кўп ўтмай, Йўнатан Филистларнинг Ғибо шаҳридаги
[57] қўнолғасини мағлуб қилди. Бу хабар Филистлар орасида тезда тарқалди. Шоул: “Ибронийлар бу ҳодисадан хабардор бўлсин”, деб бутун ўлка бўйлаб бурғу чалдирди.
4Шундай қилиб, Шоул Филистлар қўнолғасини енгганини ва Филистлар Исроил халқидан нафратланганини Исроил халқининг ҳаммаси билди. Сўнг лашкар Гилгалда Шоулнинг атрофига тўпланди.
5Филистлар ҳам Исроил лашкари билан уришмоқ учун йиғилишди. Уч мингта
[58]жанг арава, олти мингта отлиқ сипоҳ ва денгиз қирғоғидаги қум сингари сон–саноқсиз лашкар йўлга чиқиб, Байт–Обун шаҳрининг шарқидаги Михмашга келди. Улар ўша ерда қароргоҳ қуришди.
6Исроил лашкарининг аҳволи оғирлашиб, қийналиб қолди ва улар ғорларга, хандақларга, қоялар орасига, қабрларга, сардобаларга яшириндилар.
7Ибронийларнинг айримлари эса Иордан дарёси шарқидаги Гад ва Гилад ерларига кечиб ўтишди.
Шоул у вақтда ҳали ҳам Гилгалда эди. Унга эргашганларнинг ҳаммаси қўрқиб кетишди.
8Шомуил Шоулга: “Мени етти кун кут”, деб айтгани учун
[59], уни Гилгалда етти кун кутиб турди. Шомуил Гилгалга келавермагач, лашкар энди Шоулнинг ёнидан қоча бошлади.
9Шунинг учун Шоул:
— Куйдириладиган қурбонлик билан тинчлик қурбонликларини менга олиб келинглар, — деб буюрди. Кейин у куйдириладиган қурбонликларни назр қилди.
10Шоул қурбонликни куйдириб бўлган ҳам эдики, Шомуил келиб қолди. Шоул, унга салом берай, деб пешвоз чиқди.
11— Нима қилиб қўйдинг?! — деди Шомуил.
— Одамларим менинг ёнимдан қочиб кетяпти, — деди Шоул. — Сиз эса белгиланган куни келмадингиз. Бунинг устига, Филистлар Михмашда тўпланиб туришибди. Уларни кўриб,
12энди Филистлар Гилгалга устимга бостириб келади, мен эса ҳанузгача Эгамдан ёрдам сўраб илтижо қилмадим, деб ўйладим. Шундан кейин куйдириладиган қурбонликни қилишга мажбур бўлдим.
13Шомуил Шоулга деди:
— Нодонларча иш тутибсан, ўз Эганг Худонинг сенга берган амрига итоат этмадинг. Бўлмаса, Эгам Исроил устидан шоҳ бўлишингни то абад мустаҳкамлаган бўларди.
14Энди сенинг шоҳлигинг узоққа бормайди. Эгам Ўз кўнглига мос биттасини топди, Менинг халқимни сен бошқарасан, деб ўшани тайинлади. Чунки сен Эгамнинг амрига итоат қилмадинг.
15Шундан сўнг Шомуил Гилгалдан чиқиб, Бенямин уруғига қарашли Гиво шаҳрига жўнаб кетди. Шоул ёнида қолган одамларни санаб чиқди, ҳаммаси бўлиб тахминан олти юз киши экан.
16Шоул билан ўғли Йўнатан, уларнинг лашкари Бенямин қабиласига қарашли Ғибода жойлашдилар. Филистлар эса Михмашда қароргоҳ қурган эдилар.
17Филистларнинг илғорлари
[60] уч гуруҳга бўлиниб, Исроил қишлоқларини талаш учун қароргоҳдан чиқишди. Гуруҳлардан бири Шувол ҳудудидаги Ўфра шаҳри томонга,
18иккинчиси Байт–Хўрон шаҳри томонга, учинчиси эса чўл томонга — Завўм водийси кўриниб турган чегара адирга йўл олди.
19Филистлар: “Ибронийлар қилич, найза ясай олмасин”, деб бутун Исроил юртида бирорта ҳам темирчи қолдирмаган эдилар.
20Шунинг учун ҳамма Исроил халқи омоч тишларини, чўкичларини, болта ва ўроқларини
[61] ўткирлаш учун Филистларнинг олдига борар эдилар.
21Омоч тиши билан чўкични ўткирлаш баҳоси икки мисқол кумуш
[62], паншаха, болта ва темир учли говронни ўткирлаш баҳоси бир мисқол кумуш
[63] эди.
22Шу сабабдан Шоул билан Йўнатаннинг жангчиларидан бирортасида қилич ёки найза йўқ эди, фақат Шоул ва унинг ўғлида бор эди, холос.
23Бу пайтга келиб, Филистлар қўнолғасини Михмаш довонида жойлаштирган эдилар.
14–БОБ
Йўнатаннинг мардона иши
1Ўша куни Шоулнинг ўғли Йўнатан ёшгина қуролбардорига:
— Юр, нариги томондаги Филистларнинг қўнолғаси турган жойга ўтамиз, — деди. Аммо бу ҳақда отасига ҳеч нарса айтмади.
2Шоул Гиво шаҳри яқинидаги Мигронда бир анор дарахти тагида ўтирар, ёнида олти юзтача одамдан иборат лашкари бор эди.
3Эфод кўтариб юрган руҳоний Охиё ҳам ўша ерда эди. Охиёнинг отаси — Охитоб, Охитобнинг акаси — Ихабод эди. Ихабод — Финхазнинг ўғли, Финхаз эса Шилўда Эгамизнинг руҳонийси бўлиб хизмат қилган Элахнинг ўғли эди.
Одамлар Йўнатаннинг кетганини сезмай қолган эдилар.
4Йўнатан Филистлар қўнолғасига довон орқали ўтмоқчи бўлди. Довоннинг ҳар икки томонида иккита баланд чўққи бор эди. Бириси — Бозаз, бошқаси Санех деб аталарди.
5Чўққилардан бири шимол томонда бўлиб, Михмашга, иккинчиси жанубда бўлиб, Гивога қараган эди.
6Йўнатан ёш қуролбардорига:
— Юр, ўша суннатсизларнинг қўнолғаси томонга ўтайлик, Эгамиз бизга ёрдам беради, — деди. — У кўпчилик билан ҳам, озчилик билан ҳам ғалабага эриштираверади. Чунки Эгамиз учун тўсқинлик йўқ.
7— Сиз нима десангиз, шу–да, — деди қуролбардор. — Бўпти, борамиз. Кўнглингизга нима маъқул келса, мен ҳам сиз билан биргаман.
8— Биз анави одамларга ўзимизни кўрсатамиз, — деди Йўнатан. — Агар улар бизни кўргач:
9“Ёнингизга боргунимизча, ўша ерда тўхтаб туринглар”, деб айтса, айтган жойида тўхтаб турамиз, уларнинг олдига бормаймиз.
10Борди–ю: “Ёнимизга келинглар”, деса борамиз. Ана шунда Эгамиз Филистларни бизнинг қўлимизга берганини биламиз, бизга аломат шу бўлади.
11Иккови Филистларга кўриниш берган эди, Филистлар:
— Қаранглар, ибронийлар яширинган хандақларидан чиқа бошлашди! — деб қолди.
12Сўнг Филистлар Йўнатан билан қуролбардорига:
— Бу ёққа, келинглар–чи, бир гаплашиб қўяйлик, — деб бақиришди. Йўнатан қуролбардорига:
— Орқамдан юр, Эгамиз уларни Исроил халқининг қўлига берди, — деди.
13Йўнатан тирмашиб қир тепасига чиқа бошлади. Қуролбардори ҳам унга эргашди. Олдидан келган Филистларни Йўнатан, орқадан келганини қуролбардори ўлдираверди.
14Йўнатан билан қуролбардори биринчи ҳужумдаёқ кичкина майдонда
[64] йигирматача сипоҳни ўлдиришди.
15Ҳаммани — қароргоҳдаги ва қирдаги одамларни ваҳима босди. Сипоҳлар, ҳатто илғорлар
[65] ҳам дағ–дағ титрарди. Бирдан ер тебранди. Бу Худо юборган даҳшат эди.
Филистлар устидан ғалаба
16Шоулнинг Бенямин ҳудудидаги Гиво шаҳрида ўрнашган кузатувчилари Филистларнинг югур–югурини кўриб қолишди.
17Шоул ёнидаги одамларга:
— Билинглар–чи, орамизда ким йўқ экан, — деди. Йўқлама қилган эдилар, Йўнатан билан унинг қуролбардори йўқлиги маълум бўлди.
18Шоул Охиёга:
— Худонинг сандиғини олиб кел, — деди. (Ўша пайтда Худонинг сандиғи Исроил халқи билан эди
[66].)
19Шоул руҳоний билан гаплашаётган пайтда Филистларнинг қароргоҳидаги ғала–ғовур роса авжига чиқди. Шунинг учун Шоул руҳонийга:
— Керак эмас, қўявер! — деди.
20Ўша заҳоти Шоул ва ёнидаги сипоҳларининг ҳаммаси бирга уруш майдонига кетишди. У ерда катта ғалаён бўлаётган эди, ҳамма бир–бирига қилич соларди.
21Шунда илгари Филистлар томонда бўлган ва уларнинг қароргоҳига келган ибронийлар ҳам сафдан чиқиб, энди Шоул билан Йўнатаннинг сипоҳларига — Исроил сипоҳларига қўшилиб олишди.
22Эфрайим қирларида яшириниб олганлар ҳам Филистларнинг қочаётганини эшитиб, уларни жанг майдонидан қувлай бошлади.
23Шундай қилиб, ўша куни Эгамиз Исроил лашкарини ғалабага эриштирди.
Шоул лашкарига онт ичиради
Уруш Байт–Обуннинг нариги томонларигача ёйилди.
24Ўша куни Исроил лашкари жуда ҳам ҳолдан тойди, чунки Шоул онт ичиб лашкарига шундай деган эди: “Душманларимиздан ўч олмагунимизча, оқшомга қадар ким бир луқма таом еса, лаънати бўлсин!” Шунинг учун бирор кимса ҳеч нарса емади.
25-26Лашкар ўрмонга борганда, ерда оқиб ётган асални кўрди, лекин Шоул ичирган қасамдан қўрқиб, бирортаси асалга қўл теккизмади.
27Йўнатан эса отасининг лашкарига онт ичирганидан бехабар эди. Қўлидаги таёғини узатиб, таёқ учини асалари инига ботирди. Асалдан озгина татиб кўрган эди, кўзлари чақнаб кетди.
28Шу заҳоти сипоҳлардан бири Йўнатанга:
— Отангиз лашкарга, бугун ким таом еса, лаънати бўлсин, деб онт ичирган эди, шунинг учун одамлар ҳолдан тойган, — деди.
29— Отам одамларни оғир аҳволга солиб қўйди, — деди Йўнатан. — Қаранглар, мана бу асалдан бироз татиб кўрган эдим, кўзларим чарақлаб кетди.
30Бугун лашкаримиз ғанимлардан тортиб олган таомлардан тўйиб есайди, жуда яхши бўларди. Ўшанда Филистларни мағлуб қилиш янада осон бўлармиди?!
31Ўша куни Исроил лашкари Михмаш билан Ойжавлон
[67] оралиғидаги Филистларни мағлуб қилди. Қорни очган Исроил лашкари шу қадар ҳолдан тойдики,
32охири улардан ўлжа қилиб олинган чорваларга ташланишдан ўзга чора қолмади. Қўй, мол, бузоқларни шу ернинг ўзидаёқ сўйиб, қонини оқизмасдан еяверишди.
33— Қаранг, лашкарингиз гўштни қони билан еб, Эгамизга қарши гуноҳ иш қиляпти!
[68] — деб аҳволни Шоулга маълум қилишди.
— Хоинлик қилдингизлар, ҳозироқ катта бир тошни бу ерга юмалатиб олиб келинглар! — деди Шоул.
34Сўнг қўшиб қўйди:
— Лашкар орасида юриб айтинглар, ҳар бир одам моли, қўйини менинг ҳузуримга олиб келиб, шу ерда
[69] сўйиб, есин. Гўштни қони билан еб, Эгамизга қарши гуноҳ иш қилманглар.
Ўша куни кечаси ҳар бир одам молини олиб келиб, Шоулнинг олдида сўйди.
35Шоул Эгамизга атаб бир қурбонгоҳ қурди. Бу Шоулнинг Эгамизга атаб қурган илк қурбонгоҳи эди.
36Кейин Шоул одамларига айтди:
— Қани, шу кеча Филистларни бир қувайлик. Тонг отгунча молларини тортиб оламиз, бирортасини соғ қолдирмаймиз.
— Бир оғиз сўзингиз, — деб жавоб беришди одамлар.
— Аввал Худонинг хоҳиш–иродасини билайлик
[70], — деб қолди руҳоний.
37Шоул Худодан:
— Филистларга ҳужум қилаверайми? Уларни Исроил лашкарининг қўлига тутиб берасанми? — деб сўради. Лекин Худо ўша куни жавоб бермади.
38Шундан сўнг Шоул деди:
— Исроилнинг ҳамма лашкарбошилари шу ерга келишсин, бугун қандай гуноҳ қилинганини билиб оламиз.
39Исроилга нажот берадиган Худо шоҳид! Гуноҳ қилган ўғлим Йўнатан бўлиб чиқса ҳам, албатта ўлдирилади.
Бирон кимсадан садо чиқмади.
40Шоул ўз одамларига буюрди:
— Сизлар бир томонда туринглар, ўғлим Йўнатан билан мен бошқа томонда турамиз.
— Бир оғиз сўзингиз, — деб жавоб берди одамлар.
41Шоул Исроил халқининг Худоси — Эгамизга:
— Эй, Эгам! Айбсизни ўзинг оқла! — деб илтижо қилди.
Сўнг қуръа ташланди, қуръа Йўнатан билан Шоулга тушди, одамларнинг ҳаммаси эса оқланди.
42— Энди мен билан ўғлим Йўнатан орасига қуръа ташланг, — деди Шоул. Бу сафар қуръа Йўнатанга тушди.
43Шоул Йўнатандан:
— Менга айт–чи, нима қилдинг? — деб сўради.
— Мен қўлимдаги таёқнинг учини асалга ботириб олиб, озгина татиб кўрган эдим, энди мен ўлимимга розиман, — деб жавоб берди Йўнатан.
44— Йўнатан, агар сени ўлдиртирмасам, Худонинг қаҳрига учрай, ҳатто ундан баттарроғига учрай, — деди Шоул.
45Аммо одамлар Шоулга эътироз билдирди:
— Исроилни улуғ зафарга эриштирган Йўнатанни ўлдирмоқчимисиз? Асло! Худо шоҳид! Сочининг бир толасига ҳам қўл тегмайди. У бугун нима қилган бўлса, Худонинг мадади билан қилди.
Шундай қилиб, одамлар Йўнатанни ўлимдан қутқариб қолди.
46Шундан сўнг Шоул Филистларни таъқиб қилмади. Филистлар эса ўз ерларига қайтиб кетишди.
Шоулнинг ҳукмронлиги ва оиласи
47Шоул Исроил шоҳи бўлгандан кейин атрофидаги барча душманлари — Мўаб, Оммон, Эдом халқлари, Зўво шоҳлари ва Филистлар билан уруш қилди. Қаерга борса, ғалаба қилди.
48Мардона жанг қилиб Омолек халқини мағлуб қилди, Исроил халқини талончиларнинг қўлидан халос қилди.
49Шоулнинг Йўнатандан бошқа Ишбосит
[71] ва Малкишува исмли ўғиллари бор эди. Унинг икки қизи ҳам бўлиб, каттасининг исми Мерав, кичкинасиники Михал эди.
50Хотини Охинавам эди. У Охимас деганнинг қизи эди. Шоулнинг амакиси Нарнинг ўғли Абнур лашкарбоши эди.
51Абнурнинг отаси Нар ва Шоулнинг отаси Киш ака–ука эдилар. Нар ва Кишнинг отаси Абил эди.
52Шоул даврида Филистлар билан доимо қақшатқич уруш бўлар эди. Шоул қаерда мард ёки жанг қилишга моҳир одамни кўрса, ўз қўшинига оларди.
15–БОБ
Омолек халқи билан жанг
1Бир куни Шомуил Шоулга шундай деди:
— Эгамиз сенга мой суртиб, Ўз халқи Исроилнинг шоҳи қилиш учун мени сенинг олдингга юборган эди. Энди Эгамизнинг сўзларини эшит.
2Сарвари Олам шундай айтмоқда: “Исроил халқига қилган ёвузликлари учун Омолек халқини
[72] жазолайман. Чунки Исроил халқи Мисрдан чиқаётганда, Омолек халқи уларнинг йўлини тўсиб қўйган эдилар.
3Энди бориб, Омолек халқига ҳужум қил. Уларга қарашли ҳамма нарсани тамоман йўқ қилиб ташла
[73], ҳеч нарсасини аяма. Эркагу аёл, болаю чақа, молидан тортиб қўйигача, туясидан тортиб эшагигача ҳаммасини ўлдир.”
4Шоул лашкарини Талойим шаҳрида тўплаб санаб чиқди. 200.000та пиёда сипоҳи, Яҳудодан ҳам 10.000та сипоҳи бор экан.
5Шоул Омолек халқига қарашли бўлган шаҳарга бориб, сойликда пистирма қўйди.
6Ўша ердаги Хайин халқига қуйидаги хабарни жўнатди: “Энди кетинглар, Омолек халқини тарк этинглар, тағин сизларни ҳам улар билан бирга йўқ қилиб юбормайин. Исроил халқи Мисрдан чиқаётган пайтда, сизлар бизга яхшилик қилгандингиз.”
Шундан кейин Хайин халқи Омолек халқини тарк этди.
7Шоул Хавиладан Мисрнинг шарқидаги Шургача бўлган жойлардаги Омолек халқини тор–мор қилди.
8У Омолек шоҳи Ўгахни тириклайин қўлга олиб, халқини бутунлай қириб ташлади.
9Шоул ва унинг одамлари Ўгахни ҳамда унинг энг яхши қўй–молларини, бузоқ–қўзиларини, жамики яхши нарсаларини аяб, сақлаб қолишди. Уларни бутунлай йўқ қилиб ташлашни исташмади. Фақат арзимас, нуқсонли ҳайвонларини йўқ қилишди.
Худо Шоулни рад этади
10Эгамиз Шомуилга шу сўзларни аён қилди:
11“Шоулни шоҳ қилиб тайинлаганимга пушаймонман. У Мендан юз ўгирди, амрларимни бажо қилмади.” Шомуил хафа бўлиб, тун бўйи Эгамизга ёлвориб чиқди.
12Шомуил эртаси куни саҳарда, Шоул билан кўришай, деб борса, Шоул Кармил шаҳрига
[74] кетибди. Билсаки, у ерда ўзига бир ёдгорлик ўрнатибди. Кейин Гилгалга қайтибди.
13Шомуил Шоулнинг олдига келганда, Шоул:
— Эгамиз сизни ёрлақасин! Мен Эгамизнинг амрини адо этдим, — деди.
14— Агар шундай бўлса, қулоғимга эшитилаётган қўйнинг маъраши нимаси? Мен эшитаётган сигирнинг бўкириши нимаси? — деб сўради Шомуил.
15— Одамларим Омолек халқининг ҳайвонларини тортиб олди, — деди Шоул, — Эгангиз Худога қурбонлик қилиш учун қўй, сигирларнинг энг сараларини аяб, сақлаб қолишди. Қолганларини эса бутунлай қириб ташладик.
16— Шошмай тур, бу кеча Эгамизнинг менга нималар айтганини сенга билдириб қўяйин, — деди Шомуил.
— Айтинг, — деди Шоул.
17Шомуил гапида давом этди:
— Ўзингни кичик деб санасанг–да, Исроил халқининг йўлбошчиси бўлмадингми?! Эгамиз сенга мой суртиб танлаб, Исроилга шоҳ қилмадими?!
18У сенга: “Бор, ўша гуноҳкор Омолек халқини бутунлай қириб ташла, ҳаммасини йўқотмагунингча, улар билан жанг қил”, деб амр берган эди–ку.
19Нега энди Эгамизнинг амрига итоат этмадинг?! Нима учун ўлжага ташланиб, Эгамиз олдида қабиҳлик қилдинг?!
20— Ахир, мен Унинг амрларига итоат қилдим–ку! — деди Шоул. — Мен, Эгамиз амр берганидай, бордим. Омолек шоҳи Ўгахни бу ерга олиб келдим. Омолек халқини эса бутунлай қириб ташладим.
21Одамларим Гилгалда Эгангиз Худога қурбонлик қилайлик, деб қириб ташланиши керак бўлган ўлжадан энг сара мол–қўйларни олишди, холос.
22Шомуил шундай жавоб берди:
“Куйдириладиган ва бошқа қурбонликлардан кўра,
Эгамиз Ўзига итоат этганлардан шод бўлмасми?!
Ҳа, итоат этиш — қурбонлик сўйишдан яхши,
Худога итоаткорлик — қўчқорлар ёғидан аълороқдир.
23Ўзбошимчалик — сеҳр–жоду сингари гуноҳ,
Итоатсизлик эса бут–санамга бош эгиш билан тенгдир.
Сен Эгамизнинг амрини рад этдинг,
Эгамиз ҳам сенинг шоҳлигингни рад этди.”
24— Гуноҳ қилдим! — деди Шоул. — Ҳа, Эгамизнинг амрига ҳам, сизнинг сўзларингизга ҳам хилоф иш тутдим. Халқдан ҳайиққаним учун, уларнинг гапига кирдим.
25Энди ёлвораман: гуноҳимдан ўтинг, мен билан бирга қайтиб боринг, Эгамизга сажда қилайин.
26— Сен билан бормайман, — деди Шомуил. — Чунки сен Эгамизнинг амрини рад этдинг, Эгамиз ҳам, Исроилга шоҳ бўлмасин, деб сени рад этди.
27Шомуил бурилиб, кетмоқчи бўлган эди, Шоул унинг ридоси этагидан ушлаб қолди. Ридо йиртилди.
28— Ридо йиртилгани сингари, Эгамиз ҳам бугун Исроил шоҳлигини қўлингдан тортиб олиб, сендан кўра, бошқа яхшироғига берди, — деди Шомуил.
29— Исроилнинг барҳаёт Худоси ёлғон сўзламас, фикрини ҳам ўзгартирмас. У инсон эмаски, фикрини ўзгартирса.
30— Гуноҳ қилдим, — деди Шоул, — энди халқимнинг оқсоқоллари олдида, Исроил халқи олдида мени беобрў қилманг. Шунинг учун мен билан бирга қайтиб боринг, Эгангиз Худога сажда қилайин.
31Шомуил Шоул билан бирга орқага қайтиб борди. Шоул Эгамизга сажда қилди.
32Шомуил:
— Омолек шоҳи Ўгахни менинг олдимга олиб келинглар! — деб буюрди. Ўгахни боғланган ҳолда, Шомуилнинг олдига олиб келишди. Ўгах ўзича: “Ўлим хавфи аниқ ўтиб кетди”, деб ўйлади
[75].
33Лекин Шомуил:
— Қиличинг аёлларни фарзандидан қандай жудо қилган бўлса, сенинг онанг ҳам аёллар орасида бефарзанд бўлсин! — дедию, Ўгахни Эгамизнинг олдида Гилгалда қилич билан чопиб ташлади.
34Шундан сўнг Шомуил Рамага, Шоул эса Гивога — уйига кетди.
35Шомуил умрининг охиригача Шоулни бошқа кўрмади, лекин у Шоулни деб ғамгин бўлиб юрди. Эгамиз эса Шоулни Исроил шоҳи қилганидан пушаймон эди.
16–БОБ
Эгамиз Довудга мой суртиб шоҳ қилиб танлади
1Эгамиз Шомуилга айтди:
— Сен қачонгача Шоулни деб ғамгин бўлиб юрасан?! Шоул Исроил шоҳи бўлмасин, деб уни Мен рад этдим. Қани, энди қўчқор шохини
[76]мой билан тўлдириб, йўлга отлан. Сени Байтлаҳмлик Эссайнинг уйига жўнатаман. Унинг ўғилларидан биттасини Ўзимга шоҳ қилиб танладим.
2— Қандай қилиб бораман?! Шоул эшитиб қолса, мени ўлдиради–ку! — деди Шомуил.
— Ўзинг билан битта бузоқчани олгин–да: “Эгамизгақурбонлик қилгани келдим”, деб айт, — деди Эгамиз.
3— Эссайни қурбонликка таклиф қил. Ўшанда нима қилишинг кераклигини Мен сенга аён қиламан, Ўзим сенга кўрсатадиган одамнинг бошига Менинг номимдан мой суртиб, уни танлайсан.
4Шомуил, Эгамиз буюрганидай, Байтлаҳм шаҳрига кетди. Шаҳар оқсоқоллари уни қўрқиб кутиб олишди ва:
— Тинчликми? — деб сўрашди.
5— Ҳа, тинчлик, — деди Шомуил. — Эгамизга қурбонлик қилгани келдим. Ўзларингизни покланглар
[77], мен билан қурбонлик маросимига борасизлар.
Сўнг Эссайни ва унинг ўғилларини ҳам поклаб қурбонлик маросимига таклиф қилди.
6Эссай ўғиллари билан келгач, Шомуил Элиёбни кўрдию: “Эгамиз олдида турган бу одам, шубҳасиз, Унинг мой суртиб танлаган одамидир”, деб ўйлади.
7Эгамиз эса Шомуилга деди:
— Унинг чиройи ва қоматдорлигига қарама. Мен уни рад этдим, чунки Мен инсонлардай эмасман. Инсонлар ташқи кўринишига қарайди, Мен эса дилига қарайман.
8Сўнг Эссай бошқа ўғли Абунадовни чақириб, Шомуилнинг олдидан ўтказди. Лекин Шомуил:
— Эгамиз буни ҳам танламади, — деди.
9Шундан сўнг Эссай Шаммохни Шомуилнинг олдидан ўтказди. Лекин у яна:
— Эгамиз буни ҳам сайламади, — деди.
10Шу тариқа Эссай еттита ўғлини Шомуилнинг олдидан ўтказди. Аммо Шомуил:
— Эгамиз булардан бирортасини танлаб олмади, — деди.
11Ниҳоят Шомуил Эссайдан:
— Ўғилларингнинг ҳаммаси шуларми? — деб сўради.
— Яна энг кенжаси бор, қўй боқяпти, — деди Эссай.
— Бирортасини жўнат, уни чақириб келсин, — деди Шомуил. — Ўша ўғлинг бу ерга келмагунча, таом емоққа ўтирмаймиз.
12Эссай биттасини юбориб, ўғлини олдириб келди. У чиройли, келишган йигит бўлиб, кўзлари ёниб турарди.
— Қани, унинг бошига мой суртиб танла! Мен танлаган одам шу! — деди Эгамиз Шомуилга.
13Шомуил мой солинган шохни олди–да, акаларининг кўз ўнгида йигитнинг бошига мой суртди. Ўша пайтда Эгамизнинг Руҳи Довудни қамраб олди ва ўша кундан бошлаб уни бошқарадиган бўлди. Шомуил эса Рамага қайтиб кетди.
Довуд Шоулнинг саройида
14Эгамизнинг Руҳи Шоулни тарк этди. Эгамиз юборган ёвуз руҳ уни қийнар эди.
15— Биламиз, Худо юборган ёвуз руҳ сизни қийнайди, — дейишди хизматкорлар Шоулга.
16— Жаноби олийлари биз, қулларига амр берсалар, лирани яхши чаладиган одамни топиб келар эдик. Худо юборган ёвуз руҳ сизни тутиб қолганда, у лира чалади, сиз эса енгил тортасиз.
17Шоул хизматкорларига:
— Майли, лирани яхши чаладиган бирортасини топиб, менинг ҳузуримга олиб келинглар, — деб буюрди.
18— Байтлаҳмлик Эссайнинг ўғилларидан бирини кўрган эдим, — деди йигитлардан биттаси. — Лирани яхши чалар экан. Бунинг устига, жасур жангчи, гаплари маънили, ўзи ҳам келишган йигит. Эгамиз у билан.
19Шоул Эссайга: “Қўй боқиб юрган ўғлинг Довудни менинг ҳузуримга юбор”, деб хабарчи жўнатди.
20Эссай нон, бир меш шароб ва битта улоқчани битта эшакка юклаб бериб, ўғли Довудни Шоулнинг ҳузурига юборди.
21Довуд Шоулнинг ҳузурига келиб, унинг хизматига кирди. Довудга Шоулнинг қаттиқ меҳри тушиб қолди, уни ўзига қуролбардор қилиб олди.
22Шоул Эссайга: “Ижозат берсанг, Довуд менинг хизматимда қолсин, ундан жуда мамнунман”, деган хабарни жўнатди.
23Ўша кундан бошлаб Худо юборган ёвуз руҳ Шоулни қийнаганда, Довуд лирани олиб чалар, Шоул ўзига келиб роҳатланар, ёвуз руҳ Шоулдан чекинарди.
17–БОБ
Гўлиёт Исроил халқини олишувга чақиради
1Филистлар, жанг қиламиз, деб лашкарини тўплаб, Яҳудо ҳудудидаги Сўхў шаҳрида йиғилишди. Сўхў ва Озикаҳ шаҳарлари
[78] орасидаги Эфес–Даммим деган жойда қароргоҳ қуришди.
2Шоул ҳам Исроил лашкарини тўплади. Элох водийсида қароргоҳ қуриб, Филистларга қарши жангга тайёрланди.
3Бир тепаликни Филистлар, бошқа тепаликни Исроил лашкари эгаллади. Иккала томоннинг ўртаси водий эди.
4Филистлар сафидан Гўлиёт деган бир паҳлавон ўртага чиқди. У Гат шаҳридан эди. Бўйи олти тирсагу бир қарич
[79] бўлиб,
5бошига бронза қалпоқ, устига бронза совут кийиб олган эди. Совутнинг оғирлиги уч ярим пуд
[80] эди.
6Болдирлари бронза зирҳлар билан ўралган эди. Елкасида отиладиган бронза найзани кўтариб юрарди.
7Қўлидаги найзанинг сопи эса тўқувчи дастгоҳининг ходасидай келар, найза учидаги темирнинг оғирлиги ярим пуд
[81] эди. Гўлиётнинг олдида қуролбардори унинг катта қалқонини кўтариб юрарди.
8Гўлиёт ўрнида турганича, Исроил қароргоҳига қараб ҳайқирди:
— Биз билан уришгани саф тортдингизларми?! Мен Филистман, сизлар Шоулнинг қулларимисизлар, ахир?! Орангиздан бирортангизни танланглар–чи, у менинг олдимга келсин.
9Агар у мен билан олишиб, мени енгиб ўлдира олса, Филистлар сизларнинг қулингиз бўлади. Борди–ю, мен ғолиб келиб, уни ўлдирсам, сизлар бизнинг қулимиз бўласизлар, бизга бўйсунасизлар.
10Сўнг ўша Филист гапида давом этди:
— Бугун Исроил лашкарини шарманда қиламан. Қани, бирортасини чиқаринг олдимга! Мен билан олишиб кўрсин!
11Шоул ва барча Исроил лашкари Филистнинг гапларини эшитгач, қаттиқ қўрқиб, ваҳимага тушиб қолдилар.
Довуд жанг майдонида
12Довуд Яҳудо ҳудудидаги Байтлаҳм шаҳридан — Эфратлик
[82] Эссай деган одамнинг ўғли эди. Эссайнинг саккизта ўғли бор эди. Шоулнинг шоҳлиги даврида Эссай анча кексайиб қолган эди.
13Эссайнинг катта ўғилларидан учтаси Шоул билан бирга урушга кетган эди. Урушга кетган тўнғич ўғлининг оти Элиёб, ўртанчасиники Абунадов, учинчисиники Шаммох эди.
14Довуд кенжа ўғил эди. Унинг учта катта акаси эса Шоул билан бирга эди.
15Шу пайтда Довуд вақти–вақти билан Шоулнинг олдидан Байтлаҳмга отасининг қўйларини боққани келиб турарди.
16Филист Гўлиёт қирқ кун мобайнида эртаю кеч ўртага чиқиб урушга даъват қилди.
17Бир куни Эссай ўғли Довудга шундай деди:
— Мана бу қовурилган бир тоғора
[83] буғдой билан анави ўнта нонни олгину тезда қароргоҳга, акаларингнинг олдига жўна.
18Мана бу ўн бўлак пишлоқни эса мингбошига олиб бор. Акаларингнинг аҳволини бил ва яхши юрганларини билдирадиган бирорта нишона олиб кел.
19Акаларинг Шоул лашкари билан бирга Элох водийсида Филистларга қарши уришяптилар.
20Эртаси куни Довуд саҳарда турди. Сурувни бир чўпонга қолдирди. Отаси буюрганидай, озиқ–овқатларни олиб йўлга чиқди. Жанг майдонига етиб борган пайтда сипоҳлар жангга даъват қилиниб, қароргоҳдан уришгани чиқаётган эканлар.
21Исроил лашкари билан Филистлар бир–бирларига рўпара бўлиб, саф тортдилар.
22Довуд келтирган нарсаларини орқадаги қўриқчига қолдириб, сафга томон югурди. Акаларининг ёнига бориб, улар билан саломлашди.
23Довуд улар билан гаплашиб турганда, Гат шаҳридан бўлган Филист — паҳлавон Гўлиёт ўз лашкари сафидан ўртага чиқиб, олдинги гапларини такрорлади. Довуд унинг гапларини эшитди.
24Исроил лашкари Гўлиётни кўришдию, қаттиқ қўрқиб бирданига қочиб қолишди.
25Улар бир–бирларига шундай дердилар:
— Анави одамга қаранглар! У Исроилни ҳақорат қиляпти. Ким уни ўлдирса, шоҳ унга катта бойлик ҳадя қилар экан, қизини ҳам берар экан. Ўша одамнинг отаси хонадонини ҳам Исроилга солиқ тўлашдан озод қилар экан.
26Довуд ёнидагилардан сўради:
— Бу Филистни ўлдириб, Исроилни шармандаликдан халос қилганга шоҳ нима беради? Бу суннатсиз Филист ким бўлибдики, барҳаёт Худонинг қўшинини ҳақорат қилади?!
27— Ўша одамни ким ўлдирса, фалон–фалон нарсалар тортиқ қилинади, — деб сипоҳлар олдинги гапларини такрорладилар.
28Тўнғич акаси Элиёб Довуднинг сипоҳлар билан гаплашиб турганини кўриб аччиқланди:
— Бу ерда нима қилиб юрибсан? Ўша беш–олтитагина қўйимизни чўлда кимга қолдириб келдинг? Сенинг қанчалик манманлигингни, ниятинг ёмонлигини биламан. Сен фақат урушни томоша қилгани келгансан.
29— Мен нима қилибман?! Сўраб ҳам бўлмайдими?! — деди Довуд.
30Сўнгра бошқа сипоҳга қараб, яна ўша гапни сўради. Сипоҳлар аввалгидай бир хил жавоб беришди.
31Сипоҳлар Довуднинг гапларини эшитиб, Шоулга етказишди. Шоул Довудни чақиртирди.
32Довуд Шоулга деди:
— Ўша Филистни деб ҳеч кимнинг руҳи тушмасин. Мен, қулингиз бориб, у билан олишаман.
33— Тентаклик қилма, бу Филистга бас келолмайсан. Сен жуда ёшсан, у эса ёшлигидан бери жангчи, — деди Шоул.
34— Мен отамнинг сурувини боқардим, — деб жавоб берди Довуд. — Шер ёки айиқ келиб, сурувдан бирорта қўзини олиб қочса,
35орқасидан қувиб, унга ҳужум қилардим. Қўзини ўша ҳайвоннинг оғзидан тортиб олардим. Борди–ю, шер ёки айиқ менга ташланса, ёлидан ушлардиму, уриб ўлдирардим.
36Мен шерни ҳам, айиқни ҳам ўлдирганман. Анави суннатсиз Филистнинг бошига ўшандай кунни соламан. Чунки у барҳаёт Худонинг қўшинини ҳақорат қилди.
37Мени шер, айиқнинг панжасидан халос қилган Эгамиз ўша Филистнинг қўлидан ҳам халос қилади.
— Майли бор, Худо ёр бўлсин, — деди Шоул.
38Сўнг у ўзининг жанг кийимларини Довудга берди, бошига бронза қалпоқ, эгнига совут кийдирди.
39Довуд шоҳнинг совутларини кийиб, устидан қиличини боғлаб, юрмоқчи бўлди. Лекин у бунақа кийимларга кўникмаган эди.
— Бу кийимлар билан юра олмаяпман, кўникмаганман, — деди Довуд Шоулга. Сўнг кийимларни ечиб ташлади.
Довуд Гўлиётни ўлдиради
40Довуд таёғини олиб, сойликдаги ирмоқдан бешта силлиқ тош териб олди. Тошларни ёнидаги чўпон халтасига солди–да, палахмонини олиб тўғри Гўлиётга томон юрди.
41Гўлиёт ва унинг қалқонини кўтариб борадиган қуролбардори олдинда, тўхтамай Довудга қараб юрдилар.
42Гўлиёт Довудга бошдан–оёқ разм солди. Чиройли, келишган йигит экан, деб ёшгина бўлгани учун уни менсимади.
43— Мен кўппакмидимки, устимга таёқ билан келяпсан? — деди–да, ўз худоларининг номи билан Довудга қарғиш ёғдирди.
44— Келавер, танангни кўкдаги қушларга, даштдаги йиртқичларга ем қиламан, — деди Филист.
45Довуд эса шундай жавоб қайтарди:
— Сен қилич, найзаю ханжарлар билан устимга бостириб келяпсан. Мен эса сен ҳақоратлаган Исроил лашкарининг Худоси, Сарвари Оламнинг номи билан қуролланиб устингга бостириб боряпман.
46Бугуннинг ўзида Эгамиз сени менинг қўлимга беради. Сени ўлдириб, бошингни танангдан жудо қиламан. Бугуннинг ўзида Филист лашкарининг жасадларини кўкдаги қушларга, даштдаги йиртқичларга ем қиламан. Шунда Исроилда Худонинг борлигини бутун ер юзи билиб олади.
47Эгамиз қиличу найза билан нажот бермаслигини бутун жамоа билиб олади, чунки бу урушда Эгамизнинг Ўзи жанг қилади. У сизларни бизнинг қўлимизга беради.
48Гўлиёт Довудга ташланмоқчи бўлиб, тўғри унга қараб юрди. Довуд ҳам у билан олишиш учун Филистлар сафи томон тез югуриб кетди.
49Қўлини халтасига солиб, битта тошни олди–да, палахмонга солиб отди. Тош Филистнинг қоқ пешанасига тегиб ўйиб кирди. Филист юз тубан ерга йиқилди.
50Шундай қилиб, Довуд Филистни палахмону битта тош билан мағлуб қилди. Қўлида қилич бўлмаса ҳам, уни ўлдириб, ерга чўзилтириб ташлади.
51Сўнг югуриб борди–ю, Гўлиётни босиб олди. Унинг қиличини қинидан суғуриб олди–да, бошини кесиб ташлаб, бутунлай бир ёқли қилди.
Ўзларининг паҳлавони Гўлиётнинг ўлганини кўрган Филистлар тумтарақай қоча бошладилар.
52Исроил билан Яҳудо лашкари қўзғалдию, наъра тортиб, Филистларни Гат ва Эхрон остоналаригача қувлаб борди. Шарайимдан Гат ва Эхрон шаҳарларигача борадиган йўлда Филистларнинг жасадлари чўзилиб қолди.
53Филистларни қувиб юборгандан кейин, Исроил лашкари орқага қайтиб Филистлар қароргоҳини талон–тарож қилишди.
54Довуд Гўлиётнинг бошини олиб, Қуддусга келтирди, қурол–аслаҳасини эса ўз уйига қўйди.
Довуд Шоулнинг ҳузурида
55Шоул Довуднинг Гўлиёт билан олишувга чиққанини кўрганда, у лашкарбоши Абнурдан:
— Абнур, бу йигитча ким? — деб сўради.
— Тўғриси, шоҳим, билмайман, — деди Абнур.
56— Бўлмаса бил–чи, бу йигит кимнинг ўғли экан, — деб буюрди шоҳ Шоул.
57Довуд Гўлиётни ўлдириб, қароргоҳга энди кирган ҳам эдики, Абнур Довудни етаклаб Шоулнинг ҳузурига олиб келди. Гўлиётнинг кесилган боши ҳали Довуднинг қўлида эди.
58— Кимнинг ўғлисан, йигитча? — деб сўради Шоул.
— Байтлаҳмлик қулингиз Эссайнинг ўғлиман, — деб жавоб берди Довуд.
18–БОБ
1Шоул билан Довуднинг суҳбати энди тугаган ҳам эдики, Йўнатаннинг
[84] кўнгли Довудга боғланди, Йўнатан уни ўз жони каби азиз кўрди.
2Ўша кундан бошлаб Шоул Довудни ёнида олиб қолди, отасининг уйига қайтиб кетишига ижозат бермади.
3Йўнатан Довудни ўз жонидай азиз кўргани учун у билан аҳд қилди.
4Устидаги кийимини ечиб берди, совути, қиличи, камони ва камарини ҳам Довудга ҳадя қилди.
5Шоул Довудни қаерга жўнатмасин, Довуд муваффақиятга эришди. Шу боис Шоул унга қўшинидаги катта лавозимни берди. Бу воқеадан барча халқ ҳам, Шоулнинг хизматкорлари ҳам хушнуд бўлишди.
Шоул Довудга ҳасад қилади
6Довуд Гўлиётни ўлдиргандан кейин, лашкар ўз уйларига қайтаётган эди. Исроилнинг ҳамма шаҳарларидан келган аёллар чилдирма ва торли мусиқа асбобларини чалиб, ўйин–кулги қилиб, шоҳ Шоулни кутиб олгани чиқишди.
7Яйраб–ўйнашаркан, шу қўшиқни айтишарди:
“Шоул мингларчасини ўлдирди,
Довуд эса ўн мингларчасини!”
8Бу сўзлар Шоулга оғир ботди, унинг ғашини келтирди. “Довудга ўн мингтасини, менга эса мингтасини беришди! Унга шоҳ бўлишдан бошқа яна нима қолди?!” деб ўйлади.
9Шундай қилиб, ўша кундан бошлаб Шоул Довудга ёмон кўз билан қарай бошлади.
10Эртаси куни Худо юборган ёвуз руҳ Шоулни қамраб олди, у ўз уйида жазавага тушди. Довуд ҳар галгидай яна лира чалиб ўтирар, Шоулнинг қўлида найза бор эди.
11У ўзича: “Довудни найза билан уриб деворга қоқиб қўяман”, деб найзани унга қаратиб отди. Лекин Довуд икки сафар ҳам унга чап бериб қутулиб қолди.
12Шоул Довуддан қўрқарди. Чунки Эгамиз Довуд билан бирга эди, Шоулни эса тарк этган эди.
13Шу сабабли Шоул Довудни ёнидан узоқлаштирди, уни мингта сипоҳга бош этиб тайинлади. Довуд лашкарга бош бўлиб, жангга борарди.
14Эгамиз Довуд билан бўлгани учун, у ҳар қандай ишнинг уддасидан чиқарди.
15Довуднинг катта муваффақиятини кўриб, Шоул баттарроқ қўрқарди.
16Бутун Яҳудо ва Исроил халқи Довудни яхши кўрарди, чунки Довуд уларнинг олдинги сафида юриб, жангга борарди.
Довуд Шоулнинг қизига уйланади
17Бир кун Шоул Довудга деди:
— Тўнғич қизим Меравни сенга бераман. Фақат довюрак бўлиб, мен учун Эгамизнинг урушларига бош бўл.
Шоул: “Довуд менинг қўлим билан эмас, Филистларнинг қўли билан ўлдирилсин”, деб ўйларди.
18Довуд Шоулга:
— Мен ўзим ким бўлибман, ёки Исроилда оилам, отам хонадони нима бўлибдики, шоҳга куёв бўлсам?! — деди.
19Шундай қилиб, Шоулнинг қизи Мерав Довудга узатиладиган бўлди. Лекин Шоул қизини, Довуд қолиб, Махлалик Одриёлга турмушга берди.
20Шоулнинг бошқа қизи Михал эса Довудга кўнгил қўйган эди. Буни эшитган Шоул хурсанд бўлди.
21“Довудга Михални бераман, қизимни бериб, Довудни тузоғимга илинтириб оламан, Филистлар эса уни ўлдиради”, деб ўйлади.
— Энди бу сафар қулай фурсат етди, менга куёв бўласан, — деди Довудга Шоул.
22Кейин Шоул аъёнларига:
— Довудга, шоҳ сендан хурсанд, ҳамма хизматкорлари ҳам сени яхши кўради, шоҳга куёв бўладиган пайтинг келди, деб яширинча айтинглар, — деди.
23Шоулнинг аъёнлари бу гапни Довудга етказишди. Довуд эса шундай жавоб қайтарди:
— Мен камбағал, арзимас бир одам бўлсам, шоҳга куёв бўлиш, сизлар айтгандай, осонми?!
24Аъёнлар, ўз навбатида, Довуднинг гапларини Шоулга етказишди.
25Шоул шундай амр берди:
— Довудга, шоҳ ғанимларидан ўч олмоқчи, шунинг учун қалинга юзта Филистнинг суннат терисидан
[85] бошқа нарса истамайди, деб айтинглар.
Шоул шу йўсинда Довуднинг Филистлар қўлига тушиб нобуд бўлишини режалаштирган эди.
26Аъёнлар Шоулнинг айтганларини Довудга етказишди. Довуд, ўшанда шоҳга куёв бўлишга ҳақли бўлар эканман–да, деб севинди. Белгиланган кундан олдин,
27Довуд ва унинг одамлари бориб, икки юзта Филистни ўлдирди. Довуд ўлдирилган Филистларнинг суннат терисини битта ҳам қолдирмай, шоҳга келтириб бериб, шоҳнинг куёви деган номга муносиб ишларни бажарди. Шундан сўнг Шоул қизи Михални Довудга турмушга берди.
28Шоул энди аниқ билдики, Эгамиз Довуд билан бирга экан, қизи Михал ҳам Довудни севар экан.
29Шундай қилиб, Довуддан янада ҳадиксираб, умрининг охиригача унга душман бўлиб қолди.
30Филист беклари қачон ҳужум қилсалар, Довуд Шоулнинг бошқа лашкарбошиларига қараганда ортиқ зафарга эришарди. Шу сабабдан Довуд катта шуҳрат қозонди.
19–БОБ
Шоул Довудни ўлдиришни режалаштиради
1Шоул ўғли Йўнатанга ва ҳамма аъёнларига, Довуд ўлдирилсин, деб фармон берди. Йўнатан эса Довудни жуда яхши кўрарди.
2— Отам Шоул сени ўлдирмоқчи, — деб у Довудни огоҳлантирди. — Эртага тонг пайти ҳушёр бўл, бирор жойга бориб яшириниб, жим ўтир.
3Мен эса сен яширинган далага чиқиб, отамнинг ёнида бўламан, сен тўғрингда у билан гаплашаман. Бирор хабар эшитсам, сенга етказаман.
4Йўнатан отаси Шоулга Довудни мақтаб шу гапларни айтди:
— Шоҳ ўз қули Довудга қарши гуноҳ қилмасинлар. Чунки у сизга ҳеч қачон ҳақсизлик қилмаган. Ҳар бир иши билан сизга катта фойда келтирган.
5Жонини хавф остига қўйиб, Филистни ўлдирди, Эгамиз Довуд туфайли Исроил халқини катта зафарга эриштирди. Сиз буларни кўриб севиндингиз. Шундай экан, нега Довудни бекордан–бекорга нобуд қилмоқчисиз, бегуноҳнинг қонини тўкиб гуноҳ қилмоқчисиз?
6Шоул Йўнатаннинг гапларини англаб:
— Худо шоҳид! Довуднинг жонига ҳеч ким қасд қилмайди, — деб онт ичди.
7Йўнатан Довудни чақиртириб келди ва бўлиб ўтган гап–сўзларни айтиб берди. Сўнг Довудни Шоулнинг ёнига бошлаб борди. Довуд эса илгаригидай шоҳнинг хизматига кирди.
8Шу орада яна уруш аланга олди. Довуд урушга кетди, у Филистлар билан жанг қилиб, уларга шундай қаттиқ зарба бердики, охири Филистлар Довуднинг олдига тушиб қочиб қолишди.
9Бир куни Шоул, найзаси қўлида, уйида ўтирарди, Довуд эса лира чалаётган эди. Шу пайт Эгамиз юборган ёвуз руҳ Шоулни чулғаб олди.
10Шоул найзаси билан Довудни деворга михлаб қўймоқчи бўлди, лекин Довуд чап бериб қолди. Шоулнинг найзаси деворга санчилиб қолди. Ўша тун Довуд яна қочиб қутулди.
11Шоул Довудни эрта тонгда тутиб ўлдирмоқчи бўлди, кузатиб туринглар, деб унинг уйига одамларини жўнатди. Хотини Михал Довудга:
— Бу кеча қочиб қутулмасангиз, эрта тонгда сизни ўлдиришади, — деди.
12Шундай қилиб, Довудни деразадан чиқариб юборди. Довуд қочиб қутулди.
13Михал бутни
[86] олиб, тўшакка ётқизди, бош томонига эса эчки жунидан қилинган ёстиқ ташлади, устини кўрпа билан ёпди.
14Шоул юборган одамлар Довудни тутиб олиб кетишга келишди.
— Довуд касал, — деди Михал уларга.
15Сўнг Шоул одамларини яна жўнатиб:
— Довудни ўз кўзларингиз билан кўринглар, уни тўшаги билан бу ерга олиб келинглар, ўлдираман, — деб буюрди.
16Шоулнинг одамлари уйга кирдилар. Қарасалар, тўшакда бут, бутнинг бош томонида эчки жунидан қилинган ёстиқ турибди.
17— Нимага мени алдаб, ғанимимни қочириб юбординг? — деб сўради Шоул Михалдан.
— Довуд: “Қўйиб юбор мени, бўлмаса, сени ўлдираман”, деди, — деб жавоб берди Михал.
18Қочиб қутулган Довуд Рамада яшаётган Шомуилнинг ёнига кетди. Шоул унга нима қилган бўлса, ҳаммасини Шомуилга айтиб берди. Кейин Шомуил билан бирга Нойўт маҳалласига бориб, ўша ерда қолди.
19Довуд Раманинг Нойўт маҳалласида экан, деган хабар Шоулга етиб келди.
20Шоул: “Довудни тутиб келинглар”, деб одамларини ўша ерга юборди. Улар Шомуил бошчилигидаги пайғамбарлар гуруҳининг жўшиб зикр тушаётганини кўришди. Шу пайт Худонинг Руҳи Шоулнинг одамларини ҳам қамраб олди ва улар ҳам жўшиб зикр тушдилар.
21Шоул бўлиб ўтган воқеаларни эшитгач, бошқа одамларини юборди. Бу юборилганлари ҳам жўшиб зикр тушдилар. Шоул учинчи бор яна одамларини жўнатди, улар ҳам жўшиб зикр тушдилар.
22Охири Шоулнинг ўзи Рамага қараб йўл олди. Сахудаги катта сардоба бўйига бориб:
— Шомуил билан Довуд қаерда? — деб сўради.
— Рамадаги Нойўт маҳалласида, — деди биттаси.
23Шоул Рамадаги Нойўт маҳалласига кетаётганда, Худонинг Руҳи уни ҳам қамраб олди. Нойўтга боргунча йўлма–йўл жўшиб зикр тушиб кетди.
24Кийимларини ечиб ташлаб, Шомуилнинг олдида ҳам жўшиб зикр тушди. Ерга йиқилганича, бир кеча–кундуз яланғоч аҳволда ётиб қолди. “Наҳотки Шоул ҳам пайғамбар бўлса?!”
[87] деган матал ана шундан қолган.
20–БОБ
Йўнатан Довудга ёрдам беради
1Довуд Рамадаги Нойўт маҳалласидан қочиб, Йўнатаннинг олдига келди.
— Мен нима қилибман? Айбим нима? Отангга қарши нима гуноҳ иш қилибманки, мени ўлдирмоқчи бўлади? — деди Довуд унга.
2— Худо сақласин, ўлмайсан! — деди Йўнатан. — Отам мени хабардор қилмай, хоҳ муҳим бўлсин, хоҳ муҳим бўлмасин, бирор иш қилмайди. Нимага энди буни мендан яширсин?! Ҳеч нарса бўлмайди.
3Довуд яна онт ичиб деди:
— Сен мени яхши кўрасан, буни отанг ҳам яхши билади. Йўнатан нима қилишимни билмай қўя қолсин, акс ҳолда азоб чекади, деб ўйлайди. Худо шоҳид! Жар ёқасида турибман.
4— Тила тилагингни, сен учун бажо келтираман, — деди Йўнатан.
5— Қара, эртага янги ой шодиёнаси бўлади, — деди Довуд. — Шоҳ билан бирга дастурхонда ўтиришим керак
[88]. Лекин менга ижозат бер, индин кечгача далада яшириниб юрай.
6Агар отанг йўқлигимни сезиб қолса, унга шундай дейсан: “Довуд шошилинч ўз шаҳри Байтлаҳмга кетадиган бўлиб қолди, мендан қаттиқ туриб илтимос қилди. У ерда бутун уруғ–аймоғи йиллик қурбонлик маросими ўтказар экан.”
7Отанг “яхши” деса, демак, бу қулингга хавф–хатар йўқ. Агар ғазабланса, билгинки, менга зарар етказишга қатъий қарор қилган.
8Эгамиз олдида аҳд қилгансан–ку! Энди менга содиқ қол. Агар айбдор бўлсам, мени ўзинг ўлдир! Мени отангнинг ҳузурига олиб боришингга на ҳожат?!
9— Худо сақласин! — деди Йўнатан, — отам сенга ёмонлик қилмоқчи бўлганини билганимда, сенга айтмасмидим?!
10— Отанг сенга дағал жавоб берса, ким менга билдиради? — деб сўради Довуд.
11— Юр, далага чиқайлик, — деди Йўнатан.
Икковлари далага кетишди.
12Йўнатан гапида давом этиб, Довудга деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шоҳид бўлсин! Эрта ё индинга худди шу вақтгача отамнинг ниятини ўсмоқчилаб билиб оламан. Отам сенга мойиллик билдирса, албатта хабар юбораман.
13Борди–ю, отам сени ўлдирмоқни ният қилган бўлса–ю, сени хабардор қилиб бехатар кетишингни таъминламасам, Худо мени ёмон кўйга солсин, ҳатто ундан ҳам баттарроғини қилсин! Эгамиз, илгари отам билан бўлганидай, доимо сен билан бўлсин.
14Агар мен тирик бўлсам, ваъдангда тур, менга содиқ бўл.
15Агар ўлсам, менинг хонадонимга абадий шундай садоқатингни кўрсатгин.
16Йўнатан Довуд хонадони билан аҳд тузди ва:
— Эгамиз ҳамма душманларингни қириб ташласин, — деди.
17Йўнатан Довудни жонидан ҳам ортиқ яхши кўрарди. У: “Менга бўлган дўстона севгингни тасдиқлагин”, деб Довудга яна бир бор онт ичирди.
18— Эртага янги ой шодиёнаси бўлади, — деди Йўнатан Довудга. — Ўрнинг бўш қолади, йўқлигинг билинади.
19Индинга дарҳол пастга туш, олдинги сафар яширинган жойингга бориб яширин. Эзел деган тошнинг ёнида кутиб тур.
20Мен мўлжаллаб ўша тош томонга учта ўқ отаман.
21Кейин хизматкоримни: “Бор, ўқларни топиб кел”, деб жўнатаман. Агар унга: “Қара, ўқлар орқангда, уларни олиб бу ёққа қайт”, деб айтсам, сен келасан. Худо шоҳид! Шунда сенга хавф–хатар бўлмайди, тинч–омонсан.
22Агар хизматкоримга: “Қара, ўқлар олдингда”, десам, сен кетгин. Эгамиз сени йўлга солади.
23Бир–биримизга қилган аҳдимизга Худо абадий шоҳид бўлсин.
24Шундай қилиб, Довуд далада яшириниб олди. Янги ой чиққани муносабати билан байрам қилинарди. Шоҳ Шоул келиб, байрам таомига ўтирди.
25Одатдагидай, девор ёнидаги ўриндиқдан жой олди. Йўнатан Шоулнинг рўпарасидан
[89], Абнур эса унинг ёнидан ўз жойларини эгаллашди. Довуднинг ўрни бўш қолди.
26Аммо Шоул ўша куни ҳеч нарса демади. Бирор тасодиф бўлса керак, Довуд ҳаром бўлган–у, ювинмагандир
[90], деб ўйлади.
27Эртасига, янги ой шодиёнасининг иккинчи куни Довуднинг жойи яна бўш қолди. Шоул ўғли Йўнатандан сўради:
— Эссайнинг ўғли нимага кеча ҳам, бугун ҳам таомга келмади?
28— Довуд Байтлаҳмга кетмоқчи экан, мендан қаттиқ илтимос қилди, — деб жавоб берди у.
29— “Илтимос, ижозат берсанг, оиламиз ўша шаҳарда қурбонлик қилади. Акам, ўша ерда бўл, деб буюрди. Менга илтифот кўрсатсанг, бориб, акаларимни кўриб келсам”, деди. Шу важдан шоҳнинг дастурхонига кела олмади.
30Шоул ғазабланиб, Йўнатанга бақирди:
— Сен, ярамас, суюқоёқ хотиннинг боласи, у билан дўстлашганингни билмасмидим?! Бу қилиғинг билан ўзингни ҳам, сени туққан онангни ҳам иснодга қолдирдинг–ку.
31Эссайнинг ўғли ер юзида яшар экан, на ўзинг, на шоҳлигинг сақланиб қолади. Энди бирорта одамни жўнатиб, уни менинг олдимга чақиртириб кел. Уни ўлим кутяпти.
32— Нега у ўлдирилар экан? У нима қилди? — деди Йўнатан отасига.
33Шоул Йўнатанни ўлдирмоққа шайланиб, найзасини унга қаратиб отди. Йўнатан тушундики, отаси Довудни ўлдирмоққа қатъий қарор қилган.
34Йўнатан дарғазаб бўлиб дастурхондан турди, янги ой шодиёнасининг иккинчи куни ҳеч нарса емади. Отаси Довудни бу қадар ҳақорат қилганига хафа бўлди.
35Эрталаб Йўнатан Довуд билан кўришмоқ учун далага кетди. Ёнига бир кичкина болани олди.
36Йўнатан болага:
— Югур, мен отган ўқларни қидир! — деди.
Бола югуриб кетди. Йўнатан боланинг олд томонига бир ўқ отди.
37Йўнатаннинг ўқи тушган ерга бола етиб борган ҳам эдики, у:
— Ўқ олдингда!
38Тез бўл, югур, тўхтаб турма! — деб овоз берди. Бола ўқни олиб, хўжайинига келтириб берди.
39Бола ҳеч нарсадан хабарсиз, бу гапнинг маъноси Йўнатан билан Довудга аён эди, холос.
40Йўнатан қурол–аслаҳаларини ўша болага бериб:
— Кўтар буларни, шаҳарга олиб бор, — деди.
41Бола кетиши биланоқ, Довуд тош орқасидан чиқиб келди ва юзи билан ерга мук тушиб, уч марта таъзим қилди. Иккала дўст бир–бирларини қучоқлаб, ўпиб, йиғлашди. Довуд Йўнатанга қараганда қаттиқроқ йиғлади.
42Ниҳоят Йўнатан:
— Энди эсон–омон йўлингга кет, — деди. — Икковимиз: “Худо сену менинг орамизда, уруғларимиз орасида абадий шоҳид бўлсин”, деб Унинг номини ўртага қўйиб онт ичганмиз.
43Шундан кейин Довуд ўз йўлига кетди. Йўнатан эса шаҳарга қайтди.
21–БОБ
Довуд Шоулдан қочиб юради
1Довуд Нав шаҳридаги
[91]руҳоний Охималекнинг ҳузурига борди. Охималек Довудни кутиб оларкан:
— Нимага ёлғизсан? Нега ёнингда ҳеч ким йўқ? — деб қўрқув ичра сўради.
2— Шоҳ менга бир топшириқ берди, — деди Довуд. — Сенга берган топшириғимни ҳеч ким билмасин, деди. Шунинг учун одамларимга, фалон жойга бориб туринглар, деб тайинлаб келдим.
3Ҳозир ейишга бирор нарсангиз борми? Менга бешта нон, ёки қўлингизга нима илинса, беринг.
4— Оддий нонимиз йўқ, — деб жавоб берди руҳоний, — агар одамларинг аёллардан ўзларини тийган бўлишса
[92], назр қилинган нонимиз
[93] бор.
5— Йўлга чиққанимиздан буён аёлларга яқинлашганимиз йўқ, — деди Довуд. — Сафаримизнинг мақсади оддий бўлганда ҳам, одамларим ўзларини пок тутади. Айниқса, бу сафаримизда одамларим ўзларини жуда пок тутдилар.
6Шундан кейин руҳоний унга муқаддас нон берди. Бу ерда Худога бағишланган нондан бошқа нон йўқ эди. Бу нон, Эгамизнинг ҳузурида тургандан кейин, иссиқ нон келтирилган куни олиб қўйилганди.
7Ўша куни Шоулнинг Доег деган хизматкори ҳам шу ерда эди. У Эдомлик
[94] бўлиб, Шоулнинг бош чўпони эди. Доег Эгамиз ҳузурига расм–русумларни адо этгани келганди.
8— Ёнингизда найза ёки қилич йўқми? — деб сўради Довуд Охималекдан. — Шоҳнинг топшириғи шошилинч бўлгани учун ўзим билан на қиличимни олибман, на бошқа қуролимни.
9— Элох водийсида ўзинг ўлдирган Филист Гўлиётнинг қиличи бор, — деди руҳоний. — Эфод орқасида матога ўроғлиқ турибди. Бу ерда бошқа қурол йўқ. Хоҳласанг, ўшани олавер.
— Ўша қилични менга берақолинг, унақаси топилмайди, — деди Довуд.
10Довуд Шоулдан қочиб, ўша куни Гат
[95] шоҳи Охишнинг ҳузурига борди.
11Охишнинг хизматкорлари:
— Бу Исроил шоҳи Довуд–ку! — дейишди. — Одамлар: “Шоул мингларчасини ўлдирди, Довуд эса ўн мингларчасини”, деб ўйнаб қўшиқ айтган эди–ку.
12Бу гаплар Довудни чўчитиб қўйди. У Гат шоҳи Охишдан жуда қўрқарди.
13Довуд уларнинг кўз ўнгида қиёфасини ўзгартирди, уларнинг олдида ўзини телбаликка солар, сарой
[96] дарвозасини тимдалаб, сўлакларини соқолига оқизарди.
14Охиш хизматкорларига деди:
— Қаранглар бу одамга! Жиннининг ўзи–ку! Нимага уни менинг ҳузуримга олиб келдингизлар?
15Менинг олдимда жиннилик қилсин деб уни олиб келдингизларми? Менга жиннилар керакмиди?! Шу одамнинг саройимга кириши шартми?!
22–БОБ
Шоул Нав шаҳридаги руҳонийларни ўлдиради
1Шундан сўнг Довуд у ердан чиқиб, Адуллам шаҳри
[97] яқинидаги ғорга қараб қочди. Акалари ва жамики ота хонадони бу ҳақда эшитиб, ўша ёққа — Довуднинг ёнига келишди.
2Эзилган, қарзини тўлашга қурби етмаган, норози одамлар Довуднинг атрофига тўпланишди. Довуд уларга бош бўлди. Унга эргашганлар тўрт юзтача эди.
3Довуд у ердан Мўабдаги
[98] Миспах шаҳрига бориб, Мўаб шоҳидан илтимос қилди: “Ижозат беринг, Худо мени нима қилмоқчилиги маълум бўлгунча, ота–онам ёнингизда қолсин.”
4Шундай қилиб, Довуд ота–онасини Мўаб шоҳи ҳузурига олиб келди. Довуд адирлардаги қароргоҳида яшириниб турганда, ота–онаси Мўаб шоҳининг паноҳида яшадилар.
5Лекин пайғамбар Гад Довудга: “У ерда қолма, Яҳудо ерига бор”, деди. Шундан кейин Довуд у ердан чиқиб, Хорет ўрмонига
[99] борди.
6Шу орада Шоул “Довуд ва унинг одамлари топилди”, деб эшитди. Шоул қўлида найзасини ушлаганича, Гиво
[100] тепалигидаги тамариск дарахти
[101] остида ўтирган эди. Барча аъёнлари ҳам унинг атрофида турган эдилар.
7Шоул уларга шундай деди:
— Эй, Бенямин одамлари, эшитиб олинглар! Эссайнинг ўғли
[102] ҳар бирингизга далаю узумзорларни бериб қўймайди–ку! Ҳар бирингизни мингбоши ёки юзбоши қилиб ўтирадими?!
[103]
8Ҳаммангиз менга қарши тил бириктирдингиз–ку! Ўғлим Йўнатан Эссайнинг ўша ўғли билан аҳд қилган экан, мени ҳеч ким хабардор этмади. Орангиздан менга ён босадиган бирор одам чиқмади. Довуд менга пистирма қўймоқчи экан, уни ўғлим қайрабди. Ҳозир шу иш бўлди–ку! Шундай эмасми?!
9Шу пайт Шоулнинг аъёнлари ёнида турган Эдомлик
[104] Доег айтди:
— Эссайнинг ўғли Довудни кўрдим, у Нав шаҳридаги Охитобнинг ўғли руҳоний Охималекнинг ёнига келган эди.
10Охималек “Довуд нима қилсин?” деб Эгамизнинг хоҳиш–иродасини сўради
[105]. Унга ҳам озиқ–овқат берди, ҳам Филист Гўлиётнинг қиличини тақдим қилди.
11Шоҳ Шоул аъёнларига: “Охитобнинг ўғли руҳоний Охималекни ва унинг Навда яшайдиган ҳамма ота уруғларини — барча руҳонийларни олиб келинглар”, деб буюрди. Ҳаммаларини шоҳнинг олдига олиб келишди.
12— Эй, Охитобнинг ўғли, гапларимни эшит! — деди Шоул Охималекка.
— Лаббай, жаноблари, — деди Охималек.
13— Нимага сен Эссайнинг ўғли билан бирга менга қарши тил бириктирдинг? Довудга нон, қилич берибсан, унинг учун Худонинг хоҳиш–иродасини сўрабсан. Мана бугун Довуд менга қарши қўзғалиб, пистирмада пойлаб турибди, — деди Шоул.
14Охималек шундай жавоб берди:
— Бутун аъёнларингиз орасида Довуд сингари ишончли ким бор?! Довуд — сизнинг куёвингиз, соқчиларингизнинг сардори, хонадонингизда ҳурматли киши–ку.
15Тўғри, ўша куни Довуд учун Худонинг хоҳиш–иродасини сўрадим. Аммо бу биринчи марта эмас эди–ку! Шоҳ мени ва ота хонадонимни айбламасинлар, чунки мен Довуднинг ёмон ниятидан бехабар эдим.
16— Эй, Охималек, ўзинг ҳам, бутун ота хонадонинг ҳам албатта ўласизлар! — деди Шоул.
17Сўнг у ёнида турган қўриқчиларига буюрди:
— Қани, Довудни қўллаган Эгамизнинг руҳонийларини ўлдириб ташланглар! Улар Довуднинг қочиб кетганини билганлари ҳолда, менга хабар беришмади.
Шоҳнинг қўриқчилари қўл кўтариб, Эгамизнинг руҳонийларини ўлдиришни исташмади.
18Шунда шоҳ Шоул Доегга:
— Сен бор, руҳонийларни ўлдир! — деб буюрди.
Ўша куни Эдомлик Доег муқаддас либос
[106] кийган саксон беш руҳонийни бир ўзи чопиб ўлдирди.
19Сўнгра эркак–аёл, ёш бола, ҳатто чақалоқ демасдан, руҳонийлар яшайдиган Нав шаҳрининг халқини ҳам қиличдан ўтказди. Моллари, эшаклари, қўйларини ҳам чопиб ташлади.
20Руҳоний Охималекнинг ўғилларидан биргина Абуатар дегани тирик қолиб, Довуднинг ёнига қочиб кетди.
21Шоул Эгамизнинг руҳонийларини ўлдирганини Абуатар Довудга айтиб берди.
22Довуд Абуатарга деди:
— Ўша куни у ерда Эдомлик Доег бор эди. У албатта Шоулга хабар беришини билардим. Отанг хонадонидаги ҳар бир жоннинг ўлимига мен сабабчи бўлдим.
23Энди сен ёнимда қол, қўрқма. Менинг жоним пайига тушган кимса — сенинг ҳам жонинг пайига тушган. Ёнимда қолсанг, бехатар бўласан.
23–БОБ
Довуд Кейлах шаҳрини озод қилади
1Довудга: “Филистлар Кейлах шаҳрига
[107] ҳужум қилиб, ҳосилни талон–тарож қиляпти”, деб хабар беришди.
2— Бориб ўша Филистлар билан уришайми? — деб Эгамиздан сўради
[108] Довуд.
— Бор, Филистлар билан уришиб, Кейлах шаҳрини халос эт, — деди Эгамиз.
3Лекин Довуднинг одамлари:
— Биз шу ерда — Яҳудода қўрқамизу, Кейлахга
[109] бориб, Филист лашкарига қарши уришмоққа бизда журъат бормиди?! — дейишди.
4Довуд яна Эгамиздан Унинг хоҳиш–иродасини сўради.
— Отлан, Кейлахга бор! Филистларни Ўзим сенинг қўлингга бераман, — деди унга Эгамиз.
5Довуд одамлари билан Кейлахга бориб, Филистларга қарши уруш қилди. Довуд Филистларнинг мол–ҳолини тортиб олди. Уларга оғир талафот етказди. Шундай қилиб, Кейлах халқини қутқарди.
6Охималекнинг ўғли Абуатар Кейлахда турган Довуднинг ёнига қочиб, ўзи билан эфодни ҳам олиб кетган эди.
7Шоул Довуднинг Кейлах шаҳрига кетганини эшитиб: “Худо Довудни қўлимга берди, ўша шаҳар дарвозаларининг тамбалари бор, у шаҳарга кириб ўзини ўзи тутиб берди”, — деди.
8Шоул Довудни ва унинг одамларини қамалга олиш мақсадида бутун лашкарини урушга даъват этиб, Кейлахга юриш қилди.
9Довуд Шоулнинг қабиҳ ниятини эшитиб, руҳоний Абуатарга:
— Эфодни бу ерга олиб кел, Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билайлик, — деди.
10Сўнг Худога шундай деб илтижо қилди:
— Эй, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! Аниқ хабар эшитдим: Шоул Кейлахга келиб, шу қулинг сабабли шаҳарни вайрон қилмоқчи экан.
11Кейлахликлар мени Шоулнинг қўлига тутиб берадими? Бу қулингнинг эшитганлари ростми, Шоул бу ерга келадими? Эй, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз, ўтиниб сўрайман, бу қулингга аён эт!
— Шоул келади, — деди Эгамиз.
12— Кейлахликлар мени ва одамларимни Шоулнинг қўлига тутиб берадими? — деб сўради Довуд.
— Тутиб беради, — деди Эгамиз.
13Шу онда Довуд билан ёнидаги олти юзтача одам Кейлахдан чиқиб, у ёқдан–бу ёққа ўтаверишди. Довуд Кейлахдан қочиб кетибди, деган хабарни эшитган Шоул у ерга бормайдиган бўлди.
Довуд чўлда
14Довуд адирлардаги пана жойларда — Зиф чўлидаги
[110] қирларда макон қиларди. Шоул Довудни муттасил таъқиб қилди, лекин Худо уни Шоулнинг қўлига бермади.
15Бир пайт Довуд Зиф чўлидаги Хорешда турганда: “Шоул мени ўлдиргани йўлга чиқибди”, деб билиб қолди.
16Шу пайтда Шоулнинг ўғли Йўнатан Хорешда турган Довуднинг олдига борди ва “Худо сени сақлайди”, деб уни руҳлантирди.
17— Қўрқма, — деди Йўнатан унга, — отам Шоул сени топа олмайди. Сен Исроил шоҳи бўласан, мен эса сендан кейинги одам бўламан. Отам Шоул ҳам шуни билади.
18Иккови Эгамиз олдида аҳд қилишди. Довуд Хорешда қолди, Йўнатан эса уйига кетди.
19Бир неча Зифликлар Гивога бориб, Шоулга хабар бердилар:
— Довуд ҳудудимиздаги Хореш деган жойда яшириниб юрибди. Бу жой Йишмоннинг
[111] жанубидаги Хахило адирларида жойлашган.
20Эй, шоҳ ҳазратлари, бораверинг. Довудни биз, албатта шоҳнинг қўлига тутиб берамиз.
21— Сизлар менга қайишар экансиз, Худо сизларни ёрлақасин! — деди Шоул.
22— Бориб, яна бир марта текшириб чиқинглар, Довуд қаерларда яшириниб юрганини, ўша ерда уни кимлар кўрганини яхшилаб суриштиринглар. Айтишларича, у жуда айёр экан.
23Ҳамма яширинган жойларини билиб олиб, кейин менга аниқ хабар келтиринглар. Ўшанда мен сизлар билан бораман. Агар Довуд ўша ерда бўлса, уни бутун Яҳудо уруғлари орасидан қидириб топаман.
24Шундай қилиб, Зифликлар йўлга тушиб, Шоулдан олдин Зифга келишди. У пайтда Довуд одамлари билан Йишмоннинг жанубидаги Мойун чўлининг
[112] бир кимсасиз водийсида эдилар.
25Шоул ҳам одамлари билан Довудни излашга чиқди. Довуд Шоулнинг келаётганини эшитгач, Мойун чўлининг қоялик жойига бориб яширинди. Шоул буни билиб қолиб, Довуднинг орқасидан кетди.
26Шоул қирнинг бир томонидан, Довуд билан унинг одамлари эса қирнинг бошқа томонидан боришарди. Довуд тезда Шоулдан қочиб қутулмоқчи эди. Шоул эса сипоҳлари билан Довуд одамларининг йўлини тўсмоқчи бўлиб, ўраб олаётган эди.
27Худди шу пайт бир хабарчи келиб Шоулга:
— Тезроқ юринг! Филистлар юртимизга ёпирилди, — деб қолди.
28Шоул Довудни таъқиб қилиш ўрнига, Филистлар билан жанг қилгани қайтиб кетди. Шунинг учун ўша ерга “Қутулиш қояси”
[113] деб ном берилди.
24–БОБ
Довуд Шоулнинг ҳаётини сақлайди
1Довуд у жойларни ҳам тарк этиб, Энгедидаги пана жойларда
[114] яшай бошлади.
2Шоул Филистларни қувлаб юбориб қайтиб келгач, Довуд Энгеди ёнидаги дашт–чўлларда юрибди, деган хабарни эшитди.
3Шоул одамлари билан Довудни қидирмоққа отланди. Исроилнинг энг сара сипоҳларидан уч мингтасини танлаб олиб, қоялари ва ёввойи эчкилари билан машҳур бўлган жойга кетишди.
4Йўлда қўй қўраси бўлиб, унинг яқинида бир ғор бор эди. Шоул эҳтиёжини қондирмоқчи бўлиб ғорга кирди. Ғорнинг энг ичкарисида эса Довуд одамлари билан ўтирган эди.
5Одамлари Довудга айтдилар:
— Эгамиз сенга: “Ғанимингни қўлингга бераман, унга билганингни қилавер”, деган эди. Ўша кун шу бугундир!
Довуд секин бориб, Шоулнинг ридоси этагидан билинтирмай бир парча кесиб олди.
6Лекин Шоулнинг этагидан бир парча кесиб олгани учун юрагида ўкинч пайдо бўлди.
7Кейин одамларига деди:
— Худо сақласин! Мен Эгамизмой суртиб танлаган шоҳга — жаноби олийларига бундай қилолмайман. Унга қарши қўлимни кўтармайман, чунки у Эгамизнинг мой суртиб танлаганидир.
8Довуд шундай деб одамларига танбеҳ берди, Шоулга тегишларига ижозат бермади. Шоул ғордан чиқиб, йўлига кетди.
9Унинг ортидан Довуд ҳам ғордан чиқди–да:
— Шоҳ ҳазратлари! — деб Шоулни чақирди. Шоул орқасига ўгирилди, Довуд эгилиб таъзим қилди ва ер ўпиб
10деди:
— Довуд сенга ёмонлик қилмоқчи, деган одамларнинг гапларига нима учун қулоқ соляпсиз?
11Ўз кўзингиз билан кўриб турибсизки, ҳозир Эгамиз ғорда сизни қўлимга берган эди. Одамларим сизни ўлдирмоқчи бўлишган эди, лекин менинг кўзим қиймади, “Жанобларига қўл теккизмайман, чунки у Худонинг мой суртиб танлаганидир”, — дедим.
12Қаранг, эй, отам! Қўлимдаги манави парчага қаранг! Ридонгизнинг этагидан кесиб олдим. Ридонгиздан бир парчани кесиб олдиму, лекин сизни ўлдирмадим. Кўнглимда ёмонлик ва маккорликдан асар йўқлигини яхши билиб олинг. Мен сизга гуноҳ қилмаганману, сиз эса менинг жонимга қасд қилиш пайига тушгансиз.
13Худога солдим, мен учун У сиздан ўч олсин. Мен сизга қўл кўтармайман.
14Эскилар: “Ёмонлик ёмон одамлардан келар”, дейишган, шунга кўра, мен сизга қўлимни кўтармайман.
15Исроил шоҳи кимнинг пайига тушган, ахир? Сиз кимни таъқиб қиляпсиз? Ўлган итдай ёки бургадай арзимас бўлган меними?
16Худога солдим, қай биримизнинг ҳақ эканимизни Худо ҳукм қилсин, додимни Ўзи эшитсин. Эгамиз менинг йўлимни бериб, сизнинг қўлингиздан халос этсин.
17Довуд гапини тугатган ҳам эдики, Шоул:
— Довуд, ўғлим, бу сенинг овозингми? — дедию уввос солиб йиғлай бошлади.
18— Сен ҳақсан, мен нотўғри қилдим, — деди Шоул Довудга. — Сен менга яхшилик қилган эдинг, мен ёмонлик билан жавоб қайтардим.
19Бугун менга бўлган муносабатингни аниқ–равшан исботладинг. Эгамиз мени сенинг қўлингга берибдию, лекин сен мени ўлдирмабсан.
20Қанийди, ҳаммаям сенга ўхшаб душманини тутиб олганда, оқ йўл тилаб қўйиб юбораверса?! Бугун менга қилган яхшилигинг учун сенга Эгамиздан қайтсин!
21Энди мен англаб етдим: сен албатта шоҳ бўласан, Исроил шоҳлиги сенинг қўлингда мустаҳкам бўлади.
22Энди менга, сиздан кейин авлодингизни йўқ қилмайман, отангиз хонадонидан номингизни ўчирмайман, деб Эгамиз олдида онт ич.
23Довуд Шоулнинг олдида онт ичди. Шундан сўнг Шоул уйига қайтиб кетди. Довуд эса одамлари билан адирлардаги қароргоҳига қайтди.
25–БОБ
Шомуилнинг ўлими
1Шу орада Шомуил оламдан ўтди. Бутун Исроил халқи йиғилишиб, Шомуилга аза тутди. Уни ўз она шаҳри Рамада дафн қилишди.
Довуд ва Обигайл
Шундан кейин Довуд Порон даштига кетди.
2Мойун шаҳрида бир бой–бадавлат одам яшар, мол–мулки Кармил шаҳри
[115] яқинидаги ерда бўлиб, уч мингта қўйи, мингта эчкиси бор эди. Бу пайтда у Кармилда қўйларининг жунини қирқаётган эди.
3Ўша одамнинг исми Навол, хотинининг исми эса Обигайл эди. Аёл ақл–фаросатли ва чиройли эди. Эри Холиб уруғидан бўлиб, қўрс, феъл–атвори ёмон одам эди.
4Довуд даштда юрганда, Навол қўйларининг жунини қирқяпти, деган хабарни эшитиб қолди.
5Довуд йигитларидан ўнтасини Кармилга — Наволнинг ҳузурига жўнатаётиб, уларга деди:
6— Наволга мендан салом айтиб, шу гапларимни етказинглар: “Умринг узоқ бўлсин! Сенга, хонадонингга, қарамоғингдаги ҳар бир одамга тинчлик–омонлик бўлсин.
7Қўйларингнинг жунини қирқаётганингни эшитдим. Чўпонларинг биз билан бирга эди. Уларни хафа қилмадик, Кармилда бўлган кунларида ҳеч нарсаси йўқолмади.
8Хизматкорларингдан сўраб кўрсанг, ўзлари ҳам сенга айтиб беришади. Шунинг учун одамларимга илтифот кўрсат, сенинг ҳузурингга зиёфат куни
[116] келдик. Бу қулларингга ва ўғлинг Довудга қўлингдан келганча марҳамат қилиб, ёрдам кўрсат.”
9Довуднинг одамлари Навол ҳузурига бориб, Довуднинг номидан унга шу гапларни етказишди ва жавоб кута бошлашди.
10Навол эса Довуднинг одамларига шундай жавоб берди:
— Довуд дегани ким ўзи?! Эссайнинг ўғли бўлса, нима қипти?! Шу кунларда ўз хўжайинларидан қочиб кетаётган қуллар жуда кўпайиб кетди–да!
11Нонимни, сувимни, жун қирқаётган одамларим учун сўйган қўйларимнинг гўштини олиб, аллақайдан келган одамларга берайми?!
12Довуднинг одамлари келган йўлига қайтиб кетишди. Наволнинг ҳамма айтганларини Довудга етказишди.
13— Ҳамма қиличини белига боғласин! — деб амр берди Довуд одамларига. Довуднинг ўзи ҳам, одамлари ҳам қиличларини белларига боғлашди. Тўрт юзга яқин одам Довуд билан бирга кетди. Икки юзтаси эса анжомлар ёнида қолди.
14Наволнинг хизматкорларидан бири унинг хотини Обигайлга деди:
— Довуд хўжайинимиз Наволга салом йўллаб, даштдан хабарчилар жўнатган экан, лекин Навол уларни ҳақорат қилди.
15У одамлар эса бизга кўп яхши муносабатда бўлишган эди. Ҳар доим даштда улар билан қолган пайтларимизда бизни хафа қилишмасди, бирор нарсамиз ҳам йўқолмасди.
16Қўйларимизни боқиб юрганимизда, ҳар доим — кечаю кундуз бизни ҳимоя қилишарди.
17Энди нима қилиш лозимлигини ўзингиз яхшилаб ўйланг. Чунки хўжайинимизнинг ва унинг бутун хонадонининг бошига фалокат хавф солиб турибди. Хўжайинимиз эса шу қадар баджаҳлки, бирор кимса унга бир оғиз гап айта олмайди.
18Обигайл вақтни бой бермай, икки юзта нон, икки меш шароб, бешта қўйнинг пиширилган гўштини, икки тоғора
[117] қовурилган буғдой, юз ҳовуч майиз ва икки юз ҳовуч анжир қоқи
[118] олиб эшакларга юклади.
19Сўнг хизматкорларига:
— Сизлар мендан олдин юринглар, мен орқаларингиздан бораман, — деди. Эри Наволга эса ҳеч нарса демади.
20Обигайл эшакка миниб, тоғнинг ёлғизоёқ йўлларидан тушиб келаётганда, унга томон келаётган Довуднинг одамларига дуч келиб қолди.
21Довуд шу гапларни айтаётган экан:
— Бу одамнинг даштдаги мол–ҳолини беҳудага қўриқлабман–да. Унинг қўтонидан бирор қўй йўқолмадию, оқибатда у менинг яхшилигимга ёмонлик билан жавоб қайтарди.
22Агар эрталабгача унга қарашли эркак зотидан бирортасини тирик қолдирсам, Худо менинг жазомни берсин
[119], ҳатто ундан баттарроғига дучор қилсин!
23Обигайл Довудни кўрибоқ эшакдан тушди. Довудга таъзим қилиб, ерга мук тушди.
24Унинг оёқларига бош уриб ёлворди:
— Тўрам, мен айбдорман, айб менда. Ижозат беринг, бу чўрингиз сизга бир оғиз гап айтсин, айтганларимга қулоқ солинг.
25Ёлвораман, тўрам! Ўша баттол Наволга эътибор бермасинлар. Унинг феъл–атвори худди исмининг ўзи. Навол — ақлсиз дегани
[120]. Мен, чўрингиз, тўрам юборган одамларни кўрмабман.
26Энди, тўрам, Эгамиз сизнинг қон тўкишингизга, ўз қўлингиз билан қасос олмоғингизга изн бермаган. Худо шоҳид! Тўғрисини айтай, ғанимларингиз, қолаверса, тўрамга қасд қилган ҳамманинг бошига Наволнинг куни тушсин.
27Мен, чўрингизнинг тўрамга келтирган мана бу инъомлари сизга эргашиб хизмат қилаётган одамларингизга берилсин.
28Бу чўрингизнинг гуноҳидан ўтинг. Эгамиз албатта тўрамнинг хонадонини мустаҳкам қилади, чунки тўрам Эгамиз учун жанг қиляпти. Умрингиз охиригача сиз томондан бирон–бир ҳақсизлик бўлмасин.
29Биронтаси ортингиздан тушиб, жонингизга қасд қилса, ҳаётингизни Эгангиз Худо ўз паноҳида асрасин. Ғанимларингизни эса палахмондан отилган тошдай улоқтириб юборсин.
30Эгамиз тўрамга ваъда қилган барча эзгуликларни бажо келтириб, сизни Исроилнинг йўлбошчиси қиладиган кун келади, албатта.
31Ўшанда ўзим учун ўч олиб, беҳудага қон тўкдим, деб пушаймон бўлмагайсиз. Эгамиз тўрамга барака берганда, бу чўрисини унутмасин.
32— Бугун сени мен билан учраштирган Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ҳамду санолар бўлсин! — деди Довуд.
33— Ақлингга балли, барака топ! Бугун мени қон тўкишдан, ўз қўлим билан ўч олишдан сақлаб қолдинг, бунинг учун сени Худо ёрлақасин.
34Исроил халқининг Худоси — Эгамиз сенга ёмонлик қилишимнинг олдини олди. Агар сен мени тезда учратиб қолмаганингда, Худо ҳақи, кун чиққунча Наволга қарашли эркак зотидан бирортаси тирик қолмаган бўларди!
35Довуд Обигайл олиб келган ҳадяларни олди. Кейин:
— Эсон–омон уйингга бор, билиб қўй, гапларингга қулоқ солиб, арзингга эътибор бердим, — деди.
36Обигайл Наволнинг ёнига қайтиб келди. Навол уйида шоҳона зиёфат уюштирган, маст, жуда вақти чоғ эди. Обигайл эса эрталабгача унга бир оғиз гап айтмади.
37Эртасига эрталаб Навол ўзига келгач, хотини унга бўлиб ўтган воқеаларни айтиб берди. Ўша заҳотиёқ Наволнинг юраги музлаб, шол бўлиб қолди.
38Ўн кунлардан кейин Эгамиз Наволнинг жонини олди.
39Худо Наволнинг жонини олганини Довуд эшитди.
— Навол мени ҳақорат қилган эди, Эгамизнинг Ўзи мени оқлади, бу қулини ёмонлик қилмоқдан асради. Унга ҳамду санолар бўлсин! Эгамиз Наволнинг ёмонлигини ўзининг бошига солибди, — деди.
Шундан сўнг Довуд Обигайлнинг олдига хабарчилар жўнатиб, унга уйланмоқчи эканлигини билдирди.
40Довуд юборган хабарчилар Кармилга — Обигайлнинг ҳузурига бориб:
— Довуднинг сенга уйланиш истаги бор, шуни билдириш учун бизни юборди, — дедилар.
41Обигайл ўрнидан турди, боши ерга теккудай бўлиб таъзим қилди–да:
— Мен тўрамга хизмат қилмоққа ва тўрамнинг хизматкорлари оёқларини ювишга тайёрман, — деб жавоб берди.
42Обигайл тезда ўрнидан туриб, эшакка минди. Ёнига бешта чўрисини олиб, Довуднинг хабарчилари орқасидан йўлга тушди. Шундай қилиб, Обигайл Довудга турмушга чиқди.
43Довуд Йизриллик Охинавамга ҳам уйланган эди. Шу тариқа Довуд икки хотинлик бўлди.
44Довуднинг биринчи хотини Михални
[121] эса отаси Шоул Палтига бериб юборган эди. Палти Галимлик Лайиш деганнинг ўғли эди.
26–БОБ
Довуд яна Шоулнинг жонини сақлаб қолади
1Зифликлар Гивога Шоулнинг ҳузурига келиб: “Довуд Йишмон
[122] четидаги Хахило тепалигида яшириниб юрибди”, деб хабар етказишди.
2Шоул уч мингта сараланган Исроилсипоҳи билан Довудни қидириб Зиф дашт–биёбонига борди.
3У Хахило тепалигидаги йўл бўйида қароргоҳ қурди, бу тепалик Йишмон саҳросининг четида эди. Довуд ҳали ҳам саҳрода яшириниб юрарди. Ўз орқасидан Шоулнинг тушганини билиб, Довуд
4айғоқчилар жўнатди. Шу тариқа Шоулнинг шу ерга келганини аниқ билиб олди.
5Довуд Шоулнинг қароргоҳи томон яқин бориб, Шоул билан лашкарбоши Абнурнинг ухлаётган жойини кўрди. Шоул қароргоҳнинг ўртасида, сипоҳлар эса унинг атрофида ётган эдилар.
6Шу пайт Довуд Охималек билан Абушайдан:
— Ким мен билан қароргоҳга — Шоулнинг ёнига киради? — деб сўради. Охималек — Хет халқидан эди. Абушай — Зеруянинг
[123] ўғли бўлиб, Йўабнинг акаси эди.
— Мен сиз билан бораман, — деди Абушай.
7Довуд билан Абушай ўша кун кечаси қароргоҳга киришди. Шоул найзасини бош томонига ерга санчиб қўйиб, қароргоҳнинг ўртасида ухлаб ётарди. Абнур билан сипоҳлар унинг атрофида ухлашарди.
8— Бугун Худо ғанимингизни сизнинг қўлингизга берди, — деди Абушай Довудга. — Энди ижозат беринг, уни найза билан бир уриб ерга михлаб қўяйин. Иккинчи марта уришимга ҳожат қолмайди.
9— Йўқ, уни ўлдирмайсан, — деди Довуд, — Эгамизмой суртиб танлаган шоҳга қўл кўтарганни сира оқлаб бўлмайди.
10Худо шоҳид! Шоулни ё Худо уради, ё унинг куни битиб оламдан ўтади, ёки жангда ҳалок бўлади.
11Аммо Эгамизмой суртиб танлаган шоҳга қўл кўтаришдан мени Худонинг Ўзи сақласин. Майли, Шоулнинг бош томонидаги найза билан сувдонини олиб кетамиз.
12Довуд Шоулнинг бош томонидаги найзаси ва сувдонини олди. Кейин у ердан қайтишди. Уларни ҳеч ким кўрмади, бирор кимса бўлиб ўтган воқеани билмай қолди, ҳеч ким уйғонмади ҳам. Ҳамма ухлаб ётарди, зотан, Эгамиз уларни қаттиқ ухлатиб қўйган эди.
13Довуд нариги томонга ўтиб, узоқроқдаги тепаликнинг устига чиқди, Шоулнинг сипоҳлари билан унинг орасида анчагина масофа бор эди.
14Ўша ердан Абнурни ва одамларини чақириб:
— Эй, Абнур, менга жавоб бер–чи! — деди.
— Сен кимсан, нега бақириб шоҳимизни безовта қиляпсан? — сўради Абнур.
15— Сен катта одамсан, Абнур, тўғрими гапим? — деди Довуд. — Бутун Исроилда сенга тенг келадигани йўқ. Шоҳ ҳазратларини биттаси ўлдирмоқчи бўлиб, қароргоҳга киради–ю нега муҳофаза этмадинг?
16Бу қилган ишинг ёмон. Худо ҳақи, ўзинг ҳам, одамларинг ҳам ўлимга лойиқсизлар, чунки жаноби олийларини — Эгамиз мой суртиб танлаган шоҳни муҳофаза этмадингизлар. Қараб кўр–чи, шоҳнинг бош томонидаги найзаси билан сувдони қаерда экан?
17Шоул Довуднинг овозини таниди:
— Бу сенинг овозингми, Довуд ўғлим? — деб сўради.
— Ҳа, шоҳ ҳазратлари, менман, — жавоб берди Довуд.
18— Жаноби олийлари! Мен, қулингизни нега таъқиб қилаверасиз? Мен нима қилдим? Гуноҳим нима?
19Шоҳ ҳазратлари! Марҳамат қилиб мен, қулингизнинг сўзларига қулоқ солинг. Агар сизни менга қарши қўзғатган Эгамиз бўлса, назр атанг, У тинчлансин. Агар бу ишни инсонлар қилган бўлса, Эгамиз олдида лаънати бўлсинлар. Чунки улар Эгамизнинг еридан мени ҳайдаб: “Бор, бегона худоларга хизмат қил”
[124], деяётгандай бўляпти.
20Ишқилиб, қоним Эгамизнинг ҳузуридан узоқ ерларга тўкилмасин. Шоҳим, сиз тоғда каклик овлайдиган овчидайсиз–у, итлару одамларингиз билан битта бургани овлашга чиқибсиз–да!
21— Гуноҳ қилдим, Довуд ўғлим, бери кел, — деди Шоул. — Бугун менинг ҳаётим сен учун қимматли эканини билдим. Энди сенга сира ёмонлик қилмайман. Ҳақиқатан ҳам, нодонлик қилдим, қаттиқ янглишдим.
22— Мана шоҳимизнинг найзаси, йигитларингиздан бири келиб олсин, — деди Довуд,
23— Эгамиз ҳар бир одамнинг тўғрилигига ва садоқатига яраша мукофот беради. Бугун Эгамиз сизни қўлимга берган бўлса–да, мен Эгамизнинг мой суртиб танлаганига қўл кўтаришни истамадим.
24Бугун сизнинг ҳаётингизни сақлаганимдай, Эгамиз менинг ҳаётимни ҳам шундай сақласин. У мени ҳар қандай балолардан асрасин.
25— Довуд ўғлим, Эгамиз сени ёрлақасин, сен албатта буюк ишлар қиласан, улуғ зафарларга эришасан, — деди Шоул. Шундан кейин Довуд ўз йўлига кетди, Шоул эса уйига қайтди.
27–БОБ
Довуд Филистлар орасида
1Довуд: “Бир кун Шоулнинг қўлида нобуд бўлсам керак”, деб ўйларди. “Яхшиси, Филистлар ерларига қочиб қолай. Ўшанда Шоул Исроилнинг ҳар бурчагидан мени қидириб юришдан воз кечади, мен ҳам унинг қўлидан қутулиб қоламан.”
2Шундай қилиб, Довуд ва унинг ёнидаги олти юз киши оилалари билан йўлга отланиб, Гат
[125] шоҳи Охиш томонига ўтиб кетишди. Шоҳ Охиш Мойух деганнинг ўғли эди.
3Ҳаммалари оилалари билан бирга Гатда Охишнинг ёнида жойлашишди. Довуд ҳам иккала хотини — Йизриллик Охинавам ва Кармиллик Наволнинг беваси Обигайл билан жойлашди.
4Шоул Довуднинг Гатга қочиб кетганини эшитгач, энди уни ахтармай қўйди.
5Довуд Охишга:
— Агар мен, қулингиз, сизнинг илтифотингизга сазовор бўлсам, ён–атрофдаги шаҳарларнинг биридан менга жой берсангиз, мен ўша ерда истиқомат қилайин, — деди. — Қулингизнинг сиз билан бирга шоҳ шаҳрида яшашига ҳожат йўқ.
6Охиш ўша куни Довудга Зихлах шаҳрини берди. Ўшандан буён Зихлах Яҳудо шоҳларига қарашли шаҳардир.
7Довуд Филистлар юртида бир йилу тўрт ой истиқомат қилди.
8Довуд одамлари билан Гешир, Гезер ва Омолек халқларининг ерига бостириб борарди. Бу элатлар узоқ замонлардан бери Шурга ва Миср чегарасигача чўзилган ерларда яшаб келишарди.
9Довуд бирор юртни босиб олса, эркак, аёл демас, тирик жонни соғ қўймасди. Фақат қўй, мол, эшак, туя ва кийим–кечакларни ўлжа олиб, шоҳ Охишнинг ҳузурига қайтиб келарди.
10Охиш: “Бугун бирон ерга бостириб бордингизларми?” деб сўраса, Довуд: “Яҳудонинг Нагав чўлидаги ҳудудларини босиб олдик”, ёки “Нагав чўлидаги Ярахмал уруғи ерларини босиб олдик”, ёки “Нагав чўлидаги Хайин халқи ерларини
[126] қўлга олдик”, деб жавоб берарди.
11Довуд бирор кимсани Гатга олиб келмас, “Довуд ундай қилди, бундай қилди, деб айтмасин”, дея эркагу аёлни тирик қолдирмасди. Довуд Филистлар юртида яшаган пайтда шундай қиларди.
12Охиш Довудга ишонарди. “Довуд ўз халқи — Исроил халқига ўзини душман қилиб қўйди, бундан кейин то абад менинг хизматимда қолади”, деб ўйларди.
28–БОБ
1Ўша кунларда Филистлар Исроил лашкари билан уруш қилмоқчи бўлиб, лашкарларини тўплашди. Охиш Довудга:
— Билиб қўй, сен одамларинг билан албатта мен томонда жанг қиласизлар, — деб таъкидлади.
2— Ўшанда сиз мен, қулингизнинг нималар қилишимни кўрасиз, — деди Довуд.
— Яхши, — деди Охиш, — сен доимо менинг шахсий қўриқчим бўлиб қоласан.
Шоул арвоҳдан маслаҳат сўрайди
3Шомуил оламдан ўтганда, бутун Исроил халқи унга аза тутган ва уни ўз шаҳри Рамага дафн қилишган эди. Шоул эса арвоҳ чақирувчиларни ва фолбинларни юртдан йўқотиб юборган эди.
4Шу орада Филистлар тўпланиб, Шунам шаҳрига бориб қароргоҳ қуришди. Шоул ҳам жамики Исроил қўшинини йиғиб, Гилбова тоғида
[127] қароргоҳ қурди.
5Шоул Филистлар қўшинини кўрдию, қаттиқ қўрқиб кетди, уни ваҳима босди.
6Шоул “Нима қилай?” деб Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билмоқчи бўлган эди, У Шоулга на тушида, на руҳонийлар
[128] ва на пайғамбарлар орқали жавоб берди.
7Шундан кейин Шоул аъёнларига:
— Менга бирорта арвоҳ чақирадиган аёлни топиб келинглар, унинг олдига бориб маслаҳат солайин, — деб фармон берди.
— Эн–Дўрда
[129] бир арвоҳ чақирадиган аёл бор, — деди аъёнлар.
8Шоул бошқача кийимлар кийиб, қиёфасини ўзгартирди ва икки кишини эргаштириб, кеч кирганда, ўша аёлникига борди.
— Илтимос қиламан, мен учун руҳларга маслаҳат сол, сенга кимнинг номини айтсам, ўша одамни чақириб бер, — деди.
9Аёл шоҳга шундай жавоб берди:
— Шоул нималар қилганини, арвоҳ чақирадиганларни ва фолбинларни юртдан йўқотиб юборганини биласан–ку. Шундай экан, нимага мени нобуд қилмоқ учун тузоқ қўйяпсан?
10— Худо ҳақи, бундан сенга заррача ёмонлик келмайди, — деб онт ичди Шоул.
11Шундан сўнг аёл:
— Сенга кимни чақириб берайин? — деб сўради.
— Менга Шомуилни чақириб бер! — деди Шоул.
12Аёл Шомуилни кўргач, қаттиқ бақириб юборди:
— Сиз шоҳ Шоулсиз–ку! Нега мени алдадингиз?
13— Қўрқма! — деди шоҳ аёлга, — нимани кўряпсан?
— Ер остидан
[130] чиқаётган бир арвоҳни кўряпман, — деб жавоб берди аёл.
14— Нимага ўхшайди? — сўради Шоул.
— Ридо кийган кексароқ одам юқорига чиқяпти, — деди аёл. Шу заҳоти Шоул билдики, у одам Шомуил. Мук тушиб унга таъзим қилди.
15— Нимага мени чақириб безовта қилдинг? — сўради Шомуил.
— Мен жуда қийналиб кетдим, — деди Шоул. — Филистлар менга ҳужум қилишмоқчи. Худо эса мени тарк этди. Менга на пайғамбарлар орқали, на тушимда жавоб беряпти. Энди нима қилай, айтинг, шунга сизни чақирган эдим.
16— Эгамиз сени тарк этиб, сенга душман бўлган экан, энди нимага мендан сўраяпсан? — деди Шомуил.
17— Эгамиз мен орқали айтганини қилди. Шоҳликни сенинг қўлингдан тортиб олиб, Довудга берди.
18Чунки сен Эгамизнинг амрига итоат этмадинг, Унинг алангаланган ғазабини сен Омолек халқига сочмадинг. Ана шунинг учун Эгамиз бугун шу кунларни бошингга соляпти.
19У сени ҳам, Исроил халқини ҳам Филистлар қўлига беради. Эртага сен ва ўғилларинг менинг ёнимда бўласизлар
[131]. Эгамиз бутун Исроил қўшинини ҳам Филистлар қўлига топширади.
20Шоул бирдан муккаси билан ерга тушди. Шомуилнинг гапларидан қаттиқ қўрқиб кетди, силласи қуриди. У бир кеча–кундуз туз тотмаган эди.
21Аёл Шоулга яқинлашди–да, унинг қаттиқ қўрқиб кетганини кўриб шундай деди:
— Бу чўрингиз ҳам сизнинг гапларингизни эшитди, жонимни хатарга қўйиб бўлса–да, истагингизни бажо келтирдим.
22Энди бу чўрингизнинг гапларини эшитинг. Олдингизга озгина нон–пон қўяман, ейсиз. Ҳали йўл юрасиз, нон–пон еб олсангиз, дармон бўлади.
23— Емайман! — деб рад этди Шоул.
Лекин аъёнлари ҳам, аёл ҳам уни кўндиришга кўп ҳаракат қилишди. Охири, Шоул уларнинг айтганини қилишга рози бўлди. Ётган еридан туриб, тўшакка ўтирди.
24Аёлнинг уйида боқувдаги бир бузоғи бор эди. Аёл уни тезда сўйди. Ун олди–да, хамир қориб, хамиртурушсиз нон ёпди.
25Таомларни Шоул билан аъёнлари олдига қўйди. Улар еб–ичиб, ўша куни тунда туриб жўнаб кетишди.
29–БОБ
Филистлар Довудга ишонмайди
1Филистлар ҳамма сипоҳларини Офоққа
[132] йиғди. Исроил лашкари эса Йизрилдаги булоқ ёнида қароргоҳ қуриб, жойлашиб олган эдилар.
2Филист беклари юз минг кишидан иборат тўдалари билан боришарди. Довуд ва унинг одамлари эса шоҳ Охиш билан бирга орқада келаётган эдилар.
3Филист лашкарбошилари:
— Анави ибронийлар бу ерда нима қилиб юрибди? — деб сўраган эдилар, Охиш шундай жавоб берди:
— Бу одам Исроил шоҳи Шоулнинг хизматкори Довуд бўлади. Неча ою йиллардан бери ёнимда юрибди. Мен томонга ўтгандан буён ундан бирор ёмонлик кўрмадим.
4Лекин Филист лашкарбошилари Охишга:
— Бу одамни орқасига қайтариб юборинг! — дейишди жаҳл билан. — Сиз унга ажратиб берган жойга бораверсин. Биз билан урушга боришига йўл қўйманг! Жанг вақтида бизга қарши чиқиши мумкин. У олдинги хўжайинига ўзини қандай қилиб яхши кўрсатишини биласизми? Одамларимизнинг бошини унга тутиб беришдан бошқа яхши йўл топа олармиди?!
5Ҳалиги: “Шоул мингларчасини ўлдирди, Довуд эса ўн мингларчасини”, деб куйлаб ўйнаб қўшиқ айтган эдилар–ку. Бу ўша Довуднинг ўзгинаси–ку.
6Охиш Довудни ёнига чақириб деди:
— Худо ҳақи, сен яхши одамсан. Ҳузуримга келганингдан бери бирон номаъқул иш қилганингни кўрмадим. Мен билан бирга урушга боришингни истардиму, аммо бекларимиз урушга боришингни маъқул кўришмаяпти.
7Майли, бу сафар орқангга қайт, тинчгина кет, тағин Филист бекларининг кўзи олдида бирорта номаъқул иш қилиб қўймагин.
8— Ахир, мен нима қилдим?! — деди Довуд. — Ҳузурингизга келганимдан бери мендан бирор айб топмадингиз–ку! Энди шоҳ ҳазратларининг ғанимларига қарши урушга нима учун бормаслигим керак экан?!
9— Биламан, — деди Охиш, — сен менинг назаримда Худонинг фариштасидай поксан. Лекин Филист лашкарбошилари, биз билан урушга бормасин, дейишяпти.
10Энди сен ва ўзинг билан келган шоҳинг Шоулнинг одамлари эрталаб туринглар–да, тонг отар–отмас жўнанглар.
11Шундай қилиб, Довуд одамлари билан эрта тонгда туриб, Филистлар ҳудудига қараб йўлга тушди. Филистлар эса Йизрилга
[133] жўнашди.
30–БОБ
Довуд Омолек халқини мағлуб қилади
1Довуд одамлари билан йўл юриб, учинчи куни ўз шаҳри Зихлахга етиб келди. Бу орада Омолек халқи Нагав чўлига
[134], хусусан, Зихлах шаҳрига ҳам бостириб кирган, Зихлахга ўт қўйиб, шаҳарни талон–тарож қилишган экан.
2Улар бирор кимсани ўлдирмай, у ердаги аёллару ёш–қарини асир олишиб, олдиларига солиб ҳайдаганча, йўлларига қайтиб кетишган эди.
3Довуд одамлари билан у ерга етиб боргач, шаҳарнинг аланга ичида қолганини, хотинлари, ўғил–қизларини асир олиб кетишганини билди.
4Улар ҳолдан тойгунча дод–вой солиб йиғлашди.
5Довуднинг иккала хотини — Йизриллик Охинавам ва Кармиллик Наволнинг беваси Обигайл ҳам асир олинган эди.
6Довуд ёмон аҳволда қолди, чунки ҳар бир одам ўғиллари, қизлари учун қайғурар, “Довудни тошбўрон қиламиз”, дейишарди. Лекин Довуд ўз Эгаси Худодан мадад олди.
7У Охималекнинг ўғли руҳоний Абуатарга
[135]:
— Менга эфодни келтир, Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билайлик, — деди. Абуатар эфодни олиб келди.
8Довуд Эгамиздан:
— Бу қароқчиларнинг орқасидан қувиб борайми? Қувсам, етиб оламанми? — деб сўради
[136].
— Орқаларидан қув, уларга албатта етиб олиб, асирларни озод қиласан, — деди Эгамиз.
9Шундай қилиб, Довуд ёнидаги олти юзта одами билан йўлга чиқиб, Басор сойлигига юриш қилди.
10Улар сойликдан ҳали ўтиб бўлмаган эдики, икки юз киши толиқиб йиқилиб, ўша ерда қолди. Довуд қолган тўрт юз кишиси билан қароқчиларни қувлаб кетди.
11Чўлда бир Мисрликни топиб, Довуднинг олдига келтиришди. “Еб, ичиб ол”, деб унга нон–пон беришди.
12Бир ҳовуч анжир қоқи билан икки ҳовуч майиз
[137] ҳам беришди. Ҳалиги одам тамадди қилиб олгач, бироз жонланди. У уч кечаю уч кундуз на туз тотган, на сув ичган эди.
13Довуд ундан:
— Сен кимнинг одамисан? Қаердан келяпсан? — деб сўради.
— Мисрликман, Омолек уруғидан бўлган бир одамнинг қулиман, — деди йигит. — Уч кун олдин касал бўлиб қолган эдим, хўжайиним мени чўлда қолдириб кетди.
14Нагав чўлидаги Харет халқи ҳудудига, Яҳудо ҳудудига, Нагав чўлидаги Холиб уруғи ерларига бостириб бориб, Зихлах шаҳрига ўт қўйдик.
15— Мени ўша босқинчиларнинг ёнига олиб бора оласанми? — деб сўради Довуд.
— Сени ўлдирмайман, хўжайинингнинг қўлига топширмайман, деб Худо номи билан онт ичсангиз, сизни ўша босқинчилар олдига олиб бораман, — деди йигит.
16Шундай қилиб, Мисрлик одам Довудга йўл кўрсатиб кетди. Босқинчилар дала бўйлаб тарқалиб, Филист ва Яҳудо ерларидан талон–тарож қилиб келган мўл–кўл ўлжаларини еб–ичиб, хурсандчилик қилишаётган эди.
17Довуд эртаси кун кечқурунгача уларни қирди. Туяларга миниб қочган тўрт юз йигитдан ташқари, улардан бирортаси ҳам қутулиб кета олмади.
18Шундай қилиб, Довуд Омолек халқи тортиб олган ҳамма нарсаларини, жумладан, иккала хотинини ҳам қайтариб олди.
19Катта–кичикдан, ўғил–қизлардан, ўлжа олинган моллардан, хуллас, Омолек халқи олиб кетган нарсалардан бирортаси қолиб кетмади. Довуд ҳаммасини қайтариб олди.
20Довуд Омолек халқининг ҳамма мол–қўйларини ўлжа қилиб олди. Довуднинг одамлари ўлжа олинган мол–қўйларни ўзларининг моллари олдидан ҳайдаб кетар экан: “Булар — Довуднинг ўлжалари”, дейишарди.
21Шундан кейин Довуд Басор сойлигида толиқиб орқада қолиб кетган икки юз киши олдига қайтди. Улар ҳам Довуд билан унинг одамларини кутиб олгани чиқишди. Довуд уларга яқин келгач, омонлик тилади.
22Лекин Довуд билан борган баъзи ёмон, ярамас одамлар:
— Булар биз билан бирга бормадиларми, энди ўлжа олинган нарсалардан ҳеч қандай улуш бермаймиз, ҳар қайсиси фақат хотини билан болаларини олиб кетсин, — дейишди.
23— Йўқ, биродарларим, — деди Довуд, — бу нарсаларни бизга Эгамиз берди, энди ундай қилманглар. Эгамизнинг Ўзи бизни сақлади, устимизга бостириб келган босқинчиларни қўлимизга берди.
24Сизларнинг бу гапингизга ким рози бўлади? Урушга борганлар билан анжомлар ёнида қолганларнинг улуши бирдир, ҳар бир нарса тенг бўлинади.
25Ўша кундан бошлаб Довуд бу усулни Исроилда қонун–қоида ҳолига келтирди, ушбу қонун бугунгача
[138] давом этиб келяпти.
26Ниҳоят, Довуд Зихлахга қайтди. У ўзининг ўртоқлари — Яҳудо оқсоқолларига тортиб олинган ўлжалардан жўнатиб: “Мана Эгамизнинг ғанимларидан тортиб олинган ўлжалардан сизларга инъомлар”, деб айтиб юборди.
27Инъомлар қуйидаги шаҳарларнинг оқсоқолларига жўнатилди: Байтил, Нагав чўлидаги Рамўт шаҳри, Ятир,
28Арор, Сифмўт, Эштамўва,
29Рахол, Ярахмал уруғи ва Хайин халқининг шаҳарлари,
30шунингдек, Хўрмах, Бўр–Ошон, Отах
31ва Хеврон шаҳарлари. Довуд одамлари билан кезган ерларнинг ҳаммасига ўлжалардан жўнатди.
31–БОБ
Шоул билан ўғилларининг ҳалокати
1Филистлар эса шу пайтда Исроил лашкари билан жанг қилишаётган эди. Исроил лашкари Филистларнинг олдига тушиб қочиб, кўплари Гилбова тоғида
[139] ҳалок бўлди.
2Энди Филистлар Шоул билан унинг ўғиллари ортидан тушдилар. Натижада Шоулнинг ўғиллари Йўнатан, Абунадов ва Малкишува ўлдирилди.
3Шоулнинг атрофида жанг тобора авжига чиқди. Шу пайт Филист камончилари Шоулга қарата ўқ отдилар. Шоул оғир яраланди.
4У қуролбардорига:
— Қиличингни суғургин–да, менга санч, токи анави суннатсизлар келиб, менга қилич солиб, хўрламасинлар, — деди. Лекин қуролбардори қўрқди, Шоулнинг айтганини қилмади. Шунда Шоул қиличини қинидан суғуриб, ўзини қилич устига ташлади.
5Қуролбардори ҳам Шоулнинг ҳалок бўлганини кўриб, ўзини қиличи устига ташлаб, Шоул билан бирга ўлди.
6Шундай қилиб, Шоул, унинг учала ўғли, қуролбардори ва ҳамма сипоҳлари бир кундаёқ ҳалок бўлишди.
7Йизрил водийсининг
[140] нарёғида ва Иордан дарёсининг шарқ томонида яшайдиган Исроил халқи ўз сипоҳларининг қочганини, Шоул билан ўғиллари ўлганини кўришдию, шаҳарларини ташлаб қочишди. Филистлар бу шаҳарларга келиб ўрнашиб олишди.
8Эртаси куни Филистлар ҳалок бўлганларни талон–тарож қилгани жанг майдонига келишди. Бирдан улар Гилбова тоғида Шоул билан учала ўғлининг жасади ётганини кўриб қолишди.
9Улар Шоулнинг бошини кесиб, қуролларини олишди. Филистлар босиб олган ерларига хабарчилар йўллаб, бу хушхабарни бутхоналарига, халққа эшиттиришди.
10Шоулнинг қурол–аслаҳасини Аштарет
[141] уйига қўйишди, жасадини эса Байт–Шан шаҳрининг деворига қоқиб қўйишди.
11Гиладдаги Ёбош
[142] аҳолиси Филистларнинг Шоулни қандай аҳволга солганини эшитиб қолишди.
12Шунда ҳамма жасур йигитлар тун бўйи юриб, Байт–Шанга боришди. Шоул билан ўғилларининг жасадларини Байт–Шан деворидан олиб, Ёбошга олиб боришди ва у ерда куйдиришди.
13Суякларини йиғиштириб, Ёбошдаги тамариск дарахти
[143] тагига дафн қилгач, етти кун рўза тутишди
[144].
ШОҲЛАР (ИККИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китоб бўлиб, иккала қисмини битта ўрамга жойлаш узунлик қилганидан, китоб икки қисмга — “1 Шоҳлар” ва “2 Шоҳлар”га бўлинган. “2 Шоҳлар”нинг кўп қисми шоҳ Довуднинг ҳукмронлиги даврида юз берган воқеаларнинг тарихидир.
Шоҳ Шоулнинг ўлимидан кейин Яҳудо қабиласи Довудни ўзларига шоҳ қилиб танлашади. Яҳудо қабиласидан ташқари барча Исроил қабилалари Ишбоситни ўзларига шоҳ қиладилар. Ишбоситнинг қўл остидаги шоҳлик Исроил шоҳлиги деб ном олади. Ишбосит Шоулнинг ўғли эди. Етти йил давомида Довуд Ишбосит билан уруш олиб бориб, жамики Исроил ва Яҳудо шоҳлигининг шоҳи бўлади.
Довуд Қуддусни Ёбус халқидан тортиб олиб, ўз шоҳлигининг янги пойтахти қилади ва аҳд сандиғини бу ерга олиб келади. У Эгамизга атаб Маъбадни қуриб, у ерни аҳд сандиғи сақланадиган бир жой қилмоқчи бўлади. Эгамиз эса Довудни бу ниятидан қайтаради. Бунинг ўрнига, Эгамиз Довудга, сен қудратли ҳукмдор бўласан, сенинг наслинг то абад шоҳ бўлади, деб ваъда беради.
Довуд Исроилнинг душманларини мағлуб қилади ва кучли шоҳликнинг ҳукмдори бўлади. Лекин у ҳам урушга кетган қўшин лашкарбошисининг хотини Ботшева билан зино қилади. Бу қилмиши учун Эгамиз Довудга оғир кулфат келтиради. Бу кулфатларнинг аксарияти ўз оиласи ичида юз беради. Жумладан, Довуднинг ўғилларидан бири Омнўн ўгай синглиси Тамаранинг номусига тегади. Омнўнни, эса вақти, келиб ўгай акаси Абсалом ўлдиради. Сўнгра Абсалом Довудга қарши исён кўтаради.
Довуд бенуқсон инсон эмас эди–ю, лекин Эгамизга содиқ бўлиб, ёлғиз Унга сажда қиларди. Шунинг учун Яҳудода ҳар доим Довуднинг насли ҳукмдор бўлиб ўтди. Зотан, Эгамиз Довудга шундай ваъда берган эди: “Мен, Эганг, сен учун бир хонадон яратаман, деб айтмоқдаман. Сен оламдан ўтиб, ота–боболаринг ёнига дафн қилинганингдан кейин ҳам, Мен ўзингдан бино бўлган наслингдан бирини шоҳ қилиб, унинг шоҳлигини мустаҳкамлайман. ...Унинг шоҳлик тахтини то абад мустаҳкам қиламан. Мен унга ота бўламан, у эса Менга ўғил бўлади.” (7:11-14)
1–БОБ
Довуд Шоулнинг ўлимидан хабар топади
1Шоул ҳалок бўлгандан кейин, Довуд Омолек халқини енгиб, Зихлах шаҳрига қайтиб келди ва у ерда икки кун қолди.
2Учинчи куни Шоулнинг қароргоҳидан Довуднинг олдига бир одам келди. У қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган
[1], аянчли аҳволда эди. Ўша одам Довуднинг олдига келгач, мук тушиб, унга таъзим қилди.
3— Қаердан келяпсан? — деб сўради Довуд.
— Исроил қароргоҳидан қочиб келдим, — деди у одам.
4— Айт–чи, нима бўлди? — деб сўради Довуд.
— Сипоҳлар уруш майдонидан қочдилар, одамларимиздан кўплари ўлдирилди, Шоул билан ўғли Йўнатан ҳам ҳалок бўлди, — деди у. Шунда Довуд:
5— Шоул билан ўғли Йўнатаннинг ҳалок бўлганини қаердан биласан? — деб сўради хабарчи йигитдан.
6— Тасодифан Гилбова тоғига
[2] борган эдим, — деб гапида давом этди у. — Шоул найзасига зўрға суяниб турар, душман отлиқлари ва жанг аравалари эса унга томон ёпирилиб келаётган экан.
7Шоул орқасига қараб, мени кўриб қолиб чақирди. “Лаббай”, дедим мен.
8“Сен кимсан?” деб сўради Шоул. “Омолек халқиданман”, дедим мен.
9Сўнг у: “Бу ёққа кел, мени ўлдир. Тарашадай бўлиб серрайиб қолдиму, лекин жоним чиқмаяпти”, деди.
10Шоҳ оғир яралангани учун, энди яшай олмаслигига кўзим етиб, уни ўлдирдим. Бошидаги тожини ва қўлидаги билакузугини олиб, сизга — жаноби олийларига келтирдим.
11Довуд бу гапни эшитиб, қайғудан кийимларини йиртди. Бошқалар ҳам шундай қилдилар.
12Шоул ва унинг ўғли Йўнатан, Эгамизнинг лашкари — Исроил халқидан кўпчилиги жангда ҳалок бўлган эдилар. Шунинг учун ҳаммалари оқшомгача аза тутиб фарёд қилдилар, рўза тутдилар.
13Довуд шум хабарни олиб келган йигитдан:
— Қаерликсан? — деб сўради.
— Мен Омолек халқиданман, бегона халқданман, — деди йигит.
14— Эгаммой суртиб Шоулни шоҳ қилиб танлаган эди–ку! Шундай шоҳга қўл кўтариб, ўлдиришдан қўрқмадингми? — деди Довуд унга.
15Кейин Довуд битта сипоҳини чақирди–да:
— Қани, ўлдир уни! — деб буюрди. Йигит Омолекка бир қилич уриб ўлдирди. Довуд унга қарата:
16— Тилинг ўзингнинг бошингга етди. Эгам мой суртиб танлаган шоҳни мен ўлдирдим, деб ўз оғзинг билан гувоҳлик бердинг, — деди.
Довуднинг марсияси
17Довуд Шоул билан унинг ўғли Йўнатан учун марсия куйлади.
18Сўнг, ушбу марсия
[3]Яҳудо халқига ўргатилсин, деб фармон берди. Бу марсия “Ёшур” китобида
[4] ёзилган.
19“Эй, Исроил, йўқ бўлди
Ғуруринг сенинг тепаликларингда,
Қандай қулаган экан довюраклар!
20Бу хабарни Гатликларга эшиттирманг,
Ашқалон
[5] кўчаларида ёйиб юрманг.
Токи Филист қизлари севинмасин,
Суннатсизлар қизлари шод бўлмасин.
21Эй, Гилбова тоғлари
[6],
Тепангизга шудринг, ёмғир тушмасин,
Ҳосилдор ерларингиз ҳосилсиз қолсин!
Ўша ерларда йўқотди шуҳратини
Баҳодирларнинг қалқони,
Шоулнинг қалқонига мой суртилмас энди
[7].
22Бир дам тинмади Йўнатаннинг ёйи
Ер тишлаганлар қонидан
Ва йигитларнинг танасидан.
Шоулнинг қиличи беҳуда кўтарилмасди.
23Шоул билан Йўнатан азиз ва дилкаш эдилар,
Ҳаётда ҳам, ўлганда ҳам бирга бўлдилар.
Бургутдан чаққон,
Шердан кучли эдилар улар.
24Шоул учун аза тутинг, эй, Исроил қизлари!
У сизларга шоҳона либослар кийдирганди,
Либосингизни олтин тақинчоқлар–ла безаганди.
25Урушда қандай қулаган экан довюраклар!
Элим тепалигида Йўнатан жонсиз ётар.
26Қайғураман сен учун, биродарим Йўнатан,
Менга кўп азизу қадрдон эдинг сен,
Нақадар ажойиб эди менга бўлган муҳаббатинг,
Аёлларнинг севгисидан ҳам эди ортиқ.
27Қандай қулаган экан довюраклар!
Қандай йўқ бўлди жанг қуроллари.”
2–БОБ
Довуд Яҳудо шоҳи бўлади
1Шундан кейин Довуд Эгамиздан:
— Яҳудо шаҳарларидан бирортасига борайми? — деб сўради
[8].
— Бор! — деди Эгамиз.
— Қайси шаҳарга борай? — деб сўради Довуд.
— Хевронга бор! — деб жавоб берди Эгамиз.
2Довуд иккала хотини — Йизриллик Охинавам ва Кармиллик Наволнинг беваси Обигайл билан ўша ёққа жўнади.
3Одамларини ҳам оилалари билан бирга олиб кетди. Ҳаммалари Хеврон атрофидаги шаҳарларга жойлашдилар.
4Яҳудо халқи Хевронга бориб, Довуднинг бошига мой суртиб, уни Яҳудо устидан шоҳ қилиб танлашди.
Шунда улар Довудга: “Гиладдаги Ёбош шаҳри аҳолиси Шоулни дафн қилибди”, деб хабар етказишди.
5Довуд хабарчилар орқали Ёбош аҳолисига шундай хабар жўнатди: “Шоул шоҳ жанобларига садоқатингизни кўрсатиб, уни дафн қилибсизлар. Бунинг учун сизларни Эгам ёрлақасин.
6Эгам сизлардан марҳаматини ва садоқатини дариғ тутмасин. Қилган хайрли ишингизга яраша сизларга яхшилик қилай.
7Энди дадил, мард бўлинглар. Шоҳ жаноблари Шоул оламдан ўтдилар. Яҳудо халқи эса менга мой суртиб ўзларига шоҳ қилди.”
Ишбосит Исроилга шоҳ бўлади
8Нар деган одамнинг ўғли Абнур
[9] Шоулнинг лашкарбошиси бўлган эди. Абнур Шоулнинг ўғли Ишбоситни
[10] Моханайим шаҳрига
[11] олиб келди.
9Уни Гилад, Ошер
[12], Йизрил, Эфрайим, Бенямин ҳудудларига — бутун Исроилга
[13] шоҳ қилди.
10Ишбосит қирқ ёшида шоҳ бўлиб, у Исроилда икки йил шоҳлик қилди.
Лекин Яҳудо халқи Довудга эргашди.
11Довуд Хевронда Яҳудо халқига етти йилу олти ой шоҳлик қилди.
Исроил ва Яҳудо орасидаги уруш
12Нар ўғли Абнур Ишбоситнинг одамларини бошлаб Моханайимдан чиқди ва Гивон шаҳрига
[14] қараб юрди.
13Довуднинг одамларига Зеруя ўғли Йўаб бош бўлиб у ерга борганда, Гивон ҳовузи
[15] ёнида Ишбоситнинг одамларига дуч келиб қолди. Томонларнинг бири ҳовузнинг бир тарафида, иккинчиси бошқа тарафида тўхташди.
14Абнур Йўабга:
— Қани, ҳар иккала томондан йигитлар рўпарамизда олишсинлар, — деди.
— Майли, олишаверишсин, — деди Йўаб.
15Ишбоситнинг Бенямин қабиласидан ўн икки одами, Довуднинг одамларидан ҳам ўн иккитаси чиқди.
16Улар бир қўли билан бир–бирларининг бошларини ушлашди, иккинчи қўли билан қиличларини бир–бирларининг биқинларига санчишди. Ҳаммалари бирга ерга йиқилиб жон беришди. Шу сабабдан Гивондаги ўша жойга “Тиғлар майдони”
[16] деб ном берилган.
17Ўша кунги жанг жуда қаттиқ бўлди. Барибир, Абнур бошлиқ Исроил одамлари Довуднинг одамларидан енгилди.
18Зеруянинг уч ўғли — Йўаб, Абушай ва Осойил ҳам ўша куни у ерда эдилар. Осойил, худди кийикка ўхшаб, жуда чопағон эди.
19У на ўнгга, на чапга бурилмай, тўппа–тўғри Абнурнинг изидан қувиб кетди.
20Абнур орқасига қараб:
— Осойил, бу сенмисан? — деб сўради.
— Ҳа, менман, — деди Осойил.
21— Ё ўнгга ёки чапга кет, йигитлардан бирортасига ҳамла қилиб, қурол–яроғини ол, — деди Абнур. Аммо Осойил Абнурнинг ортидан қолмади.
22Абнур Осойилни яна огоҳлантирди:
— Мени қувлама, тағин абжағингни чиқариб юбормай! Акс ҳолда аканг Йўабнинг юзига қандай қарайман?!
23Барибир Осойил унинг ортидан қолмади. Абнур найзасининг орқа учи билан Осойилнинг қорнига бир урган эди, найза Осойилнинг орқасидан тешиб чиқди. Осойил ерга йиқилди–ю, жон берди. Ҳамма Осойил йиқилиб ўлган жойга етиб борди–ю, тўхтаб қолди.
24Йўаб билан Абушай эса Абнурнинг изидан қолмади. Кун ботганда улар Омоҳ тепалигига етиб боришди. Омоҳ Гивон чўлига борадиган йўлнинг шарқ томонидаги Гиёҳ деган жой яқинида эди.
25Бенямин қабиласидан одамлар йиғилиб келиб Абнурнинг атрофига бирлашди ва бир тепаликнинг устида тўхташди.
26Сўнгра Абнур Йўабни чақириб деди:
— Қачонгача бир–биримизни қирамиз?! Бунинг оқибати ёмон бўлишини биласан–ку! Одамларингга: “Бўлди, энди биродарларингизни таъқиб қилманглар”, деб қачон буйруқ берасан?
27Йўаб эса шундай жавоб берди:
— Худо ҳақи, яхшиямки ўзинг айтдинг. Бўлмаса, одамларим эртага эрталабгача биродарларини таъқиб қилишни тўхтатмасдилар.
28Йўаб бурғу чалдирди, ҳамма тўхтади. Шундан сўнг улар Исроил лашкарини таъқиб қилишдан тўхтаб, улар билан жанг қилмадилар.
29Абнур эса тун бўйи одамлари билан Иордан водийси
[17] бўйлаб юриб, Иордан дарёсини кечиб ўтди, улар жарликни ёқалаб
[18], Моханайимга етиб келишди.
30Йўаб Абнурни қувлашдан тўхтаб, орқасига қайтди ва ҳамма одамларини тўплади. Осойилдан ташқари, Довуднинг одамларидан яна ўн тўққиз киши ҳалок бўлган эди.
31Лекин Довуднинг одамлари Абнурнинг қўл остидаги Бенямин қабиласидан уч юз олтмиш кишини ўлдирган эдилар.
32Йўаб одамлари билан Осойилнинг жасадини олиб келиб, ота–боболарининг Байтлаҳмдаги хилхонасига дафн қилишди. Йўаб ва унинг одамлари туни билан йўл юриб, Хевронга етиб келишганда, тонг отган эди.
3–БОБ
Довуднинг Хевронда туғилган болалари
1Шоул хонадони билан Довуд хонадони ўртасидаги уруш узоқ давом этди. Шоулнинг хонадони заифлашган сари, Довуд хонадони кучайиб бораверди.
2Довуднинг Хевронда туғилган ўғиллари қуйидагилардир:
тўнғич ўғли — Йизриллик Охинавамдан туғилган Омнўн,
3иккинчиси — Кармиллик Наволнинг беваси Обигайлдан туғилган Хилов,
учинчиси — Гашур шоҳи Талмайнинг қизи Маходан туғилган Абсалом,
4тўртинчиси — Хаггитдан туғилган Одониё,
бешинчиси — Обидадан туғилган Шафатиё,
5олтинчиси — Довуднинг бошқа хотини Эглахдан туғилган Йитраём.
Довуднинг бу ўғиллари Хевронда туғилган эдилар.
Абнур Довудга қўшилади
6Шоул хонадони билан Довуд хонадони ўртасида уруш бўлганда, Шоулнинг хонадонидан лашкарбоши Абнур тобора кучайиб бораверди.
7Шоулнинг Ризпа деган канизаги
[19] бўларди. У Оё деган одамнинг қизи эди. Бир куни Ишбосит
[20] Абнурга:
— Нимага отамнинг канизаги билан бирга бўлдинг? — деб қолди.
8Абнур Ишбоситнинг гапидан қаттиқ ғазабланиб:
— Мени, Яҳудога хизмат қилаётган кўппаклардан, деб ўйлаяпсизми? — деди. — Бугунгача отангиз Шоулнинг хонадонига, хеш–ақрабосига, ёр–биродарларига содиқ қолдим–ку. Сизни Довуднинг қўлига бермадим–ку. Энди эса ўша хотин туфайли мени айблаяпсиз.
9-10Эгамиз: “Шоҳликни Шоул хонадонидан тортиб олиб, Дандан Бэршэвагача
[21] бўлган жойда яшовчи Исроил ва Яҳудо халқи устидан Довуднинг шоҳлигини барпо қиламан”, деб онт ичган. Энди мен ҳам Довуд учун хизмат қилмасам, Эгам мени не кўйга солса солсин, ундан баттарроғини кўрсатсин.
11Ишбосит Абнурдан қўрқди, унга чурқ эта олмади.
12Шундан сўнг Абнур ўз номидан Довудга чопарлар орқали шундай хабар берди: “Бу юртда сиз ҳукмрон бўлишингиз керак. Мен билан аҳд қилинг. Ўшанда мен сиз томонда бўламан, бутун Исроил халқини сизга мойил қиламан.”
13Довуд шундай жавоб жўнатди: “Яхши, сен билан аҳд қиламан. Лекин битта шартим бор: мени кўргани келганингда, Шоулнинг қизи, хотиним Михални ҳам олиб кел. Акс ҳолда мени кўра олмайсан.”
14Довуд Ишбоситга ҳам элчилар орқали шу хабарни жўнатди: “Хотиним Михални ўзимга қайтариб бер. Мен уни юзта Филистнинг суннат териси эвазига олган эдим
[22].”
15Ишбосит Михалнинг эри Палти
[23] ҳузурига одамлар жўнатиб, Михални олдириб келди. Палти Лайиш деганнинг ўғли эди.
16Эри йўл бўйи йиғлай–йиғлай Бохурим шаҳригача Михалга эргашиб борди. Кейин Абнур унга:
— Орқангга қайт! — деди. Палти қайтиб кетди.
17Абнур Исроил оқсоқолларига шундай хабар жўнатди:
— Сизлар анчадан бери, Довуд бизга шоҳ бўлсин, деб орзу қилиб келардингизлар.
18Энди ҳаракат қилинглар. Чунки Эгамиз Довуд тўғрисида гапириб: “Халқим Исроилни қулим Довуд орқали Филистларнинг ва жамики ғанимларининг қўлидан қутқараман”, деган.
19Абнур Бенямин одамлари
[24] билан юзма–юз гаплашди. Сўнг Исроил халқи ва Бенямин қабиласига маъқул келган маслаҳат тўғрисида Довуд билан гаплашгани Хевронга борди.
20Абнур йигирмата ҳамроҳи билан Довуднинг ҳузурига келди. Довуд Абнур ва унинг ҳамроҳлари шарафига зиёфат берди.
21Абнур Довудга:
— Энди кетишга ижозат беринг, бутун Исроил халқини шоҳ ҳазратлари ҳузурига йиғиб келай, — деди. — Улар сиз билан аҳд қилганларидан кейин, ўзингиз истаган ҳамма жойда шоҳлик қилинг.
Довуд Абнурга ижозат берди. Абнур соғ–саломат ўз йўлига кетди.
Йўаб Абнурни ўлдиради
22Худди шу пайтда Довуднинг Йўаб бошлиқ одамлари бир босқиндан қайтишди. Улар бир қанча мол–мулкни ўлжа қилиб олиб келишди. Аммо Абнур Хевронда — Довуднинг ҳузурида эмас эди. Довуд Абнурга ижозат бергандан кейин, у соғ–саломат кетган эди.
23Йўаб ҳамма жангчилари билан Хевронга етиб келганда, унга: “Абнур шоҳ ҳузурига келган эди, шоҳ унга қайтиб кетишга ижозат берди, Абнур эсон–омон кетди”, деб айтиб беришди.
24— Нима қилиб қўйдингиз? — деди Йўаб шоҳнинг ҳузурига бориб. — Бу қанақаси, сизнинг ҳузурингизга Абнур ўз оёғи билан келсаю, сиз эса уни қўйиб юборсангиз?! Абнур кетиб қолибди–ку.
25Абнурни биласизми ўзи?! У сизни алдаган, қаерга боришингизни, келишингизни, нима қилаётганингизни билиш учун келган.
26Йўаб Довуднинг ҳузуридан чиқибоқ, Абнурнинг орқасидан чопарлар жўнатди. Чопарлар Абнурни Сиро сардобаси бўйидан қайтариб келишди. Довуд бу воқеадан бехабар эди.
27Абнурни Хевронга қайтариб келишгач, Йўаб: “Холи гаплашиб олайлик”, деб уни дарвоза йўлагига олиб ўтди. Укам Осойилнинг ўлими учун қасос олай, деб Абнурнинг қорнига пичоқ уриб, ўлдирди.
28Довуд бу воқеани эшитгач, деди:
— Эгам олдида мен ҳам, шоҳлигим ҳам то абад Абнурнинг қони учун айбдор эмас.
29Унинг қони Йўаб ва унинг жамики ота хонадони гарданига тушсин. Йўабнинг авлодидан яра тошган, тери касаллигига
[25] чалинган, чўлоқ, урушда ўлган, нонга зор бўлган кишилар ҳеч аримасин.
30Йўаб акаси Абушай билан биргаликда Абнурни ўлдирди. Абнур Гивондаги урушда уларнинг укаси Осойилни ўлдирган эди.
Абнур дафн қилинади
31Сўнгра Довуд Йўаб билан унинг ҳамма одамларига шундай амр берди:
— Абнурнинг жасади тепасида йиғланглар. Кийимларингизни йиртиб, қанорга ўранинглар
[26].
Шоҳ Довуднинг ўзи тобутнинг орқасида борди.
32Абнурни Хевронда дафн қилишди. Шоҳ Довуд Абнурнинг қабри устида йиғлади. Ўша ерда ҳамма ҳўнг–ҳўнг йиғлади.
33Шоҳ Довуд Абнур учун йиғлаётиб, шундай марсия айтди:
“Эй Абнур, аҳмоқлардай ўлишинг керакмиди?!
34Жиноятчилардай қўлларинг боғлиқ эмасди,
Жиноятчилардай оёқларингга кишан урилмаганди.
Инсофсизлар қўлига тушиб қолдинг сен,
Виждонсизлар дастидан нобуд бўлдинг сен.”
Ҳамма Абнурнинг тепасида яна йиғлади.
35Қуёш ботмасдан олдин халқ Довуднинг ёнига бориб:
— Бирор нарса тановул қилиб олинг, — деб кўндирмоқчи бўлишди.
— Қуёш ботмасдан олдин нон ёки бошқа бирор нарса тановул қилсам, Худо мени не кўйга солса солсин, ҳатто ундан баттарроғига дучор қилсин, — деб онт ичди Довуд.
36Шоҳнинг ҳамма қилган ишлари барчага маъқул келгани сингари, халқ унинг бу ишини ҳам маъқул топди.
37Ўша куни бутун Исроил халқи Абнурнинг ўлдирилишида шоҳнинг қўли йўқлигини билди.
38Шоҳ одамларига деди:
— Билмайсизларки, бугун Исроилдан бир йўлбошчи, улуғ бир инсон кетди.
39Худо мой суртиб танлаган шоҳ бўлсам ҳам, бугун ожизман. Анави Зеруянинг ўғиллари мендан анча кучли. Эгам ёмонларнинг қилмишига яраша жазосини берсин.
4–БОБ
Ишбосит ўлдирилади
1Ишбосит
[27] Абнурнинг Хевронда ўлдирилганини эшитди–ю, бўшашиб қолди. Бутун Исроил халқи ваҳимага тушди.
2Ишбоситнинг хизматида Банах ва Рахав деган иккита одам бор эди, улар босқинчи тўдалар сардори эдилар. Ўзлари Берўт шаҳридан бўлиб, Бенямин қабиласидан Риммон деганнинг ўғиллари эди. Берўт шаҳри у вақтда Бенямин ҳудудига кирарди.
3Берўт аҳолиси Гитайим шаҳрига қочиб кетган эди. Ўшандан буён улар келгинди бўлиб ўша ерда яшайдилар.
4Шоулнинг наслидан Мефибосит
[28] деган иккала оёғи ҳам ногирон бола бор эди. У Йўнатаннинг ўғли эди. “Шоул билан Йўнатан ҳалок бўлди”, деб Йизрил шаҳридан хабар келганда, Мефибосит беш ёшда эди. Энагаси, болани олиб қочаман, деб шоша–пиша кетаётганда, болани қўлидан тушириб юборган, бола эса ногирон бўлиб қолган эди.
5Бир куни Рахав билан Банах кун роса қизиган пайтда Ишбоситнинг уйига келишди. Туш пайти, Ишбосит ўзининг хонасида ухлаётган экан.
6-7Иккала ака–ука буғдой олиш баҳонасида уйга киришди. Уйга кирганлари заҳоти, Ишбоситнинг қорнига ханжар уриб, уни ўлдирдилар. Сўнг унинг бошини кесиб олиб кетдилар.
Рахав билан Банах тун бўйи Иордан водийси
[29] бўйлаб юришди.
8Улар Ишбоситнинг бошини Хевронга — шоҳ Довудга олиб келишиб, унга шундай дейишди:
— Мана сизни ўлдирмоқчи бўлган ғанимингиз Шоулнинг ўғли Ишбоситнинг боши! Эгамиз бугун Шоулдан ва унинг хонадонидан шоҳ жаноблари учун ўч олди.
9Бироқ Довуд Рахав билан укаси Банахга шундай деди:
— Жонимни ҳар турли бало–қазолардан асраган Худо шоҳид!
10Шоулнинг ўлимини биттаси ўзича хушхабар деб олиб келган эди. Ўша одамни ушлаб, Зихлахда ўлдиртирган эдим. Унинг мукофоти шу бўлган эди!
11Айбсиз одамни ўзининг уйида, тўшагида ўлдирган ёвуз кимсаларнинг ўлдирилиши ҳам шубҳасиздир! Ҳозироқ сизлардан унинг хунини талаб қилиб, бутунлай қуритиб юбормасамми?!
12Довуд йигитларига фармон берган эди, улар иккала ака–укани ўлдиришди. Сўнг қўл–оёқларини кесиб ташлаб, жасадларини Хеврондаги ҳовуз бўйидаги тик ўрнатилган ходаларнинг учларига қоқишди. Ишбоситнинг бошини Абнурнинг Хеврондаги хилхонасига олиб бориб дафн қилишди.
5–БОБ
Довуд Исроил ва Яҳудо шоҳи бўлади
1Жамики Исроил қабилалари Хевронга — Довуднинг ҳузурига келиб шундай дейишди:
— Биз ҳам сизнинг жигарингизмиз.
2Илгари Шоул шоҳимиз бўлганда ҳам, урушларда Исроил лашкарига ўзингиз бош бўлар эдингиз. Эгамиз сизга: “Сен халқим Исроилнинг чўпони бўлиб, уларни боқасан, Исроилга сен раҳнамолик қиласан”, деб ваъда берган эди.
3Шундай қилиб, Довуд Хевронда Исроил оқсоқоллари билан Эгамиз олдида аҳд қилди. Исроил оқсоқоллари Довуднинг бошига мой суртиб, уни Исроил устидан шоҳ қилиб кўтаришди.
4Довуд ўттиз ёшида шоҳ бўлиб, қирқ йил шоҳлик қилди.
5Хевронда етти йилу олти ой Яҳудо устидан, Қуддусда эса ўттиз уч йил бутун Исроил ва Яҳудо устидан шоҳ бўлди.
6Шоҳ Довуд одамлари билан Қуддусда яшаётган Ёбус халқига қарши отланганда, улар Довудга: “Сен бу ерга кира олмайсан, ҳатто орамиздаги кўрлар билан чўлоқлар ҳам сени орқангга улоқтириб юборади”, дейишди. Ёбус халқи: “Довуд шаҳримизни босиб ололмайди”, деб ўйлаган эди.
7Аммо Довуд Сион қалъасига
[30] бостириб кириб, қалъани эгаллади. Кейинчалик бу қалъага “Довуд қалъаси”, деб ном берилди.
8Ўша куни Довуд одамларига шундай деди:
— Кимки Ёбус халқини енгмоқчи бўлса, шаҳарга қувур орқали кириб, “чўлоқ” ва “кўр” Ёбусларга ҳужум қилсин. Уларни кўргани кўзим йўқ.” Шу сабабдан: “Кўрлар билан чўлоқлар Худо уйига кирмайди”, деган гап пайдо бўлган.
9Шундай қилиб, Довуд қалъани эгаллаб, бу ерни “Довуд қалъаси”, деб атади. У Милло деган жойдан
[31] бошлаб бутун шаҳар атрофини девор билан мустаҳкамлади.
10Довуд тобора кучайиб борарди, чунки Парвардигори Олам — Эгамиз унга ёр эди.
11Тир
[32] шоҳи Хирам Довудга элчилар жўнатиб, садр ёғочларини, дурадгорлар ва тош терувчиларни ҳам йўллади. Улар Довудга бир сарой қуриб беришди.
12Довуд энди билдики, Эгамиз уни Исроил устидан шоҳ қилиб тайинлаган экан, Эгамиз Ўз халқининг ҳақи–ҳурмати учун унинг шоҳлигини юксалтирган экан.
13Довуд Хеврондан Қуддусга келгандан кейин, бу ерда яна канизаклар
[33], хотинлар олди, улардан янада кўп ўғил–қизлар кўрди.
14Довуднинг Қуддусда туғилган фарзандлари қуйидагилар эди: Шимо
[34], Шўвав, Натан, Сулаймон,
15Йибхар, Элишува, Нафах, Ёфия,
16Элишама, Элёдах ва Элифалет.
Довуд Филистларни мағлуб қилади
17Филистлар: “Исроил халқи Довудга мой суртиб шоҳ қилишибди” деган хабарни эшитишди. Шундан кейин барча Филист лашкари Довудни қидириб жангга отландилар. Довуд бу хабарни эшитиб, муҳофаза қўрғонига чиқди.
18Филистлар келиб, Рафа сойлигида
[35] ёйилдилар.
19Довуд Эгамиздан:
— Филистларга ҳужум қилайми? Уларни қўлимга берасанми? — деб сўради
[36]— Ҳужум қил! — деб жавоб берди Эгамиз Довудга, — уларни албатта қўлингга бераман.
20Шундай қилиб, Довуд Баал–Перазимга кетди ва у ерда Филистларни тор–мор қилди. Кейин шундай деди:
— Сув тўғондан тошиб далани босгани сингари, Эгам ғанимларимни босиб, олдимдан улоқтириб юборди.
Шу сабабдан бу ерга “Баал–Перазим”
[37] деган ном берилди.
21Филистлар ўша ерда бутларини ташлаб қочган эдилар, Довуд одамлари билан ўша бутларни олиб кетди.
22Ундан сўнг Филистлар яна Рафа сойлигига келиб, жангга шай бўлиб туришди.
23Довуд тағин Эгамизнинг хоҳиш–иродасини сўради. Эгамиз эса шундай жавоб берди: “Олд томонидан ҳужум қилма. Уларнинг орқасига айланиб ўтгин–да, мумиёли дарахтлар томондан яқинлашиб бор.
24Мумиёли дарахтлар тепасида қадам товушларини эшитганинг заҳоти уларга ҳужум қил. Ўшанда Мен Филист лашкарини йўқ қилиш учун сенинг қаршингдан чиқаман.”
25Довуд, Эгамиз амр берганидай қилиб, Ғибодан Гезер шаҳригача бўлган жойларда Филистларни тор–мор қилди.
6–БОБ
Довуд аҳд сандиғини Қуддусга олиб келади
1Довуд Исроил лашкаридан яна ўттиз минг сараланган одамларини тўплади.
2Довуд ўз одамлари билан Яҳудодаги Баало шаҳрига
[38] жўнади. Унинг мақсади Худо — икки каруб орасида тахт қурган Сарвари Оламнинг сандиғини олиб келиш эди.
3Худонинг сандиғи Абунадовнинг тепаликдаги уйида
[39] эди. Сандиқни янги арава устига ортишди. Абунадовнинг ўғиллари Уззох билан Охё аравани ҳайдаб кетишди.
4Абунадовнинг тепаликдаги уйидан Худонинг сандиғини олиб кетишаётганда, Охё сандиқнинг олдида бораётган эди.
5Довуд ва жамики Исроил халқи Эгамизнинг ҳузурида берилиб
[40], ўйин–кулги қилаётган эдилар. Улар лира, арфа, чилдирма, шақилдоқ ва занг чалиб, қўшиклар билан бу воқеани байрам қилаётган эдилар.
6Нохун деган одамнинг хирмонига етиб борганларида, ҳўкизлар қоқилиб кетди. Уззох қўлини узатиб Худонинг сандиғини ушлаб қолди.
7Лекин Уззох ҳурматсизлик
[41] қилгани учун, Эгамиз ундан ғазабланиб, ўша ердаёқ Уззохни уриб, жонини олди. Уззох Худонинг сандиғи ёнгинасида жон берди.
8Эгамиз Уззохни ургани учун, Довуд қаттиқ ғазабланди. Ўша кундан буён шу жой “Параз–Уззох”
[42], деб айтилади.
9Довуд ўша куни Эгамиздан қўрқиб: “Қандай қилиб Эгамнинг сандиғини ўзим билан олиб кела олар эканман?” деб ўйлади.
10У Эгамизнинг сандиғини Довуд қалъасига — ўзиникига олиб боришни хоҳламади. Сандиқни Гатлик
[43] Обидадомнинг уйига ташлаб кетди.
11Эгамизнинг сандиғи Гатлик Обидадомнинг уйида уч ой турди. Эгамиз Обидадомга ва унинг бутун хонадонига барака берди.
12“Эгамиз Ўзининг сандиғи учун Обидадомнинг бутун хонадонига, унга қарашли ҳамма нарсага марҳамат қилди”, деб шоҳ Довудга хабар етказишди. Шундай қилиб, Довуд бориб, Обидадомнинг уйидан Худонинг сандиғини ўз қалъасига катта тантана билан олиб келди.
13Эгамизнинг сандиғини олиб бораётганлар олти қадам юришганда, Довуд бир буқа билан бир бўрдоқи бузоқни қурбонлик қилди.
14Довуд Эгамизнинг ҳузурида бутун вужуди билан ўйинга тушарди. У ўшанда руҳонийларнингмуқаддас либосини
[44] кийиб олган эди.
15Довуд билан бутун Исроил халқи севинчли хитоблар, карнай садолари остида Эгамизнинг сандиғини олиб келишарди.
16Эгамизнинг сандиғи Довуд қалъасига кириб келаётганда, Шоулнинг қизи Михал деразадан қараб турган эди. У Эгамизнинг олдида сакраб ўйнаётган шоҳ Довудни кўрдию, ўз кўнглида уни паст кўрди.
17Эгамизнинг сандиғини Довуд махсус қурдирган чодирнинг ичкарисига олиб кириб қўйишди. Кейин Довуд Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликлари келтирди.
18У қурбонликлар қилиб бўлгандан кейин, Сарвари Олам номидан халқни дуо қилди.
19Сўнг ҳаммага — эркагу аёлга, жамики Исроил жамоасига бир донадан гардиш нон, бир ҳовучдан хурмо
[45] ва бир ҳовучдан майиз
[46] тарқатди. Шундан кейин халқ уй–уйига тарқалди.
20Довуд ўз оиласини дуо қилгани уйига келганда, Шоулнинг қизи, Довуднинг хотини Михал пешвоз чиқиб, Довудга шундай деди:
— Бугун Исроил шоҳи қандай ажойиб шуҳратга эришди–я! Худди бемаъни одамлардай, ярим яланғоч бўлиб, аъёнларингнинг чўрилари олдида ўзингни кўрсатдинг!
21— Мен Эгам олдида ўйнадим! — деди Довуд. — У отанг ва унинг бутун хонадонидан мени ортиқ кўрган, Ўз халқи Исроилга мени раҳнамо қилиб танлаган. Ҳа, Эгам олдида албатта ўйнайман.
22Бундан буён ўзимни яна ҳам пастроқ тутарман, балки уларнинг олдида ўзимни яна ҳам кичик тутарман. Лекин билиб қўй, сен айтган ўша чўрилардан мен шараф топарман.
23Шоулнинг қизи Михал умрининг охиригача бефарзанд ўтди.
7–БОБ
Худо Довудга сўз беради
1Шоҳ Довуд ўз саройида яшар, Эгамиз эса уни тўрт тарафдаги ғанимларидан омон сақлар эди.
2Шоҳ бир куни Натан пайғамбарга деди:
— Қаранг, мен садр ёғочидан қурилган уйда яшаяпман, Худонинг сандиғи эса чодирда турибди.
3— Кўнглингда нима бўлса, шуни қилавер, Эгам сен билан, — деди Натан.
4Ўша куни кечаси Натанга Эгамизнинг сўзи аён бўлди:
5“Қулим Довуднинг олдига боргин–да, унга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Истиқомат қилишим учун уйни Менга сен қурмайсан.
6Исроил халқини Мисрдан олиб чиққанимдан то шу кунгача бирор уйда яшаган эмасман. У ердан бу ерга кўчиб, чодирда маскан қилиб юрдим.
7Мен ҳеч қачон Исроил халқининг раҳнамоларига — халқимнинг чўпонларига шикоят қилмадим. Ҳеч қачон уларнинг бирортасига: “Нима учун менга садр дарахти ёғочидан уй қуриб бермадингизлар?” деб айтмадим.
8Энди қулим Довудга айт:
— Сарвари Олам шундай демоқда: “Мен сени яйловлардаги қўй суруви орасидан танлаб олиб, халқим Исроилга раҳнамо қилдим.
9Қаерга борсанг, сен билан бўлдим, ҳужум қилганингда, ҳамма ғанимларингни йўқ қилдим. Энди сенинг номингни оламдаги улуғ одамларнинг номи сингари машҳур қиламан.
10-11Халқим Исроилга илк ҳакамларни тайинлаганимдан буён виждонсиз одамлар бу халқимни эзиб келдилар. Энди халқим Исроил учун бир юрт тайин этиб, уларни ўша ерга ўтқазаман. Улар ўз юртида истиқомат қилишади, бошқа беҳаловат бўлишмайди. Сени ҳамма ғанимларингдан тинч–омон сақлайман. Мен, Эганг, сен учун бир хонадон яратаман, деб айтмоқдаман.
12Сен оламдан ўтиб, ота–боболаринг ёнига дафн қилинганингдан кейин ҳам, Мен ўғилларингдан бирини шоҳ қилиб, унинг шоҳлигини мустаҳкамлайман.
13Менга атаб уйни у қуради. Мен эса унинг шоҳлик тахтини то абад мустаҳкам қиламан.
14Мен унга Ота бўламан, у эса Менга ўғил бўлади. Агар гуноҳ қилса, ота ўғлини жазолагандай, Мен ҳам уни жазолайман.
15Сени шоҳ бўлсин, деб Шоулни иноятимдан маҳрум қилган эдим. Лекин ўғлингдан ҳеч қачон марҳаматимни дариғ тутмайман.
16Хонадонинг ва шоҳлигинг Менинг олдимда абадий туради, тахтинг то абад мустаҳкам бўлади.”
17Худо аён қилганларнинг ҳаммасини Натан Довудга айтди.
Довуднинг шукрона ибодати
18Шундан кейин шоҳ Довуд Эгамизнинг ҳузурида ўтириб
[47], шундай ибодат қилди:
“Эй, Эгамиз Раббий! Мен ким бўлибман, хонадоним нима бўлибдики, Сен мени бу қадар улуғладинг?!
19Бунинг устига, эй, Эгамиз Раббий, Сен келажак замонда юз берадиган воқеалардан хабар бериб, бу қулингнинг хонадони учун кўп ваъда бердинг. Сенинг бу ваъдаларинг жамики инсонларга тегишли бўлсин
[48], эй, Эгамиз Раббий!
20Мен Сенга ортиқ нима дея олардим, Эгамиз Раббий! Ахир, бу қулингни биласан–ку.
21Берган ваъдангга, Ўз хоҳишингга мувофиқ, шундай улуғвор иш қилдинг ва бу қулингга аён этдинг.
22Нақадар улуғворсан, эй, Эгамиз Раббий! Сенга ўхшаган бошқа худо ҳақида ҳеч қачон эшитмаганмиз, Сенинг асло ўхшашинг йўқ, Сендан ўзга Худо йўқ!
23Халқинг Исроилга ўхшаши йўқ! Эй, Худойим, бошқа қайси халқни Сен қулликдан халос қилиб, Ўзингнинг халқинг қилдинг?! Сен Ўз халқингни Мисрдан олиб чиқиб, бутун оламга шуҳратингни ёйдинг. Буюк ва ажойиб ишларинг билан халқинг олдидан бегона халқлару худоларни қувдинг.
24Халқинг Исроилни, то абад Ўзимнинг халқим бўлади, деб мустаҳкамладинг, эй, Эгам, Сен уларнинг Худоси бўлдинг.
25Эй, Парвардигор Эгамиз! Бу қулингга ва унинг хонадонига қарата айтган сўзингда то абад тур, берган ваъдангни бажар,
26токи одамлар, Сарвари Олам — Исроилнинг Худоси экан, деб номингни то абад мақтаб юрсинлар. Ҳа, қулинг Довуднинг хонадонини Ўзинг ҳар доим мустаҳкам қилгин.
27Эй, Исроилнинг Худоси — Сарвари Олам! Бу қулингга, сенинг хонадонингни яратаман, деб аён этгансан! Шу сабабдан бу қулинг Сенга шундай деб ибодат қилишга журъат этди.
28Эй, Эгамиз Раббий! Сен — Худосан, сўзларинг — ҳақ. Сен бу қулингга ана шундай эзгу нарсаларни ваъда қилгансан.
29Агар Ўзинг маъқул кўрсанг, бу қулингнинг хонадонига марҳамат қилгин, токи Сенинг ҳузурингда то абад турсин. Сен сўз бергансан, эй, Эгамиз Раббий! Сенинг марҳаматинг туфайли бу қулингнинг хонадони то абад марҳаматга сазовор бўлғай.”
8–БОБ
Довуднинг зафарлари
1Бирмунча вақт ўтгач, Довуд яна Филистларга ҳужум қилиб, уларни мағлуб қилди ва Матех–Оммоҳ шаҳрини Филистлардан тортиб олди
[49].
2Сўнг Мўаб халқини ҳам мағлуб қилди. Асирларни ерга қатор қилиб ётқизиб, қаторни арқон билан ўлчай бошлади. Бир ўлчаб, тирик қолдирди, икки ўлчаб ўлдирди. Шундай қилиб, тирик қолган Мўаб халқи Довудга қул бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлишди.
3Зўво
[50] шоҳи Ҳададзар ўз шоҳлигини бошқатдан ўрнатмоқчи бўлиб Фурот дарёси бўйларига юриш қилган эди. Довуд уни ҳам тор–мор қилди. Ҳададзар Рехоб деганнинг ўғли эди.
4Довуд Ҳададзарнинг бир минг етти юзта отлиқ, йигирма мингта пиёда сипоҳини асирга олди. Ўзининг юзта жанг араваси учун керакли отларни қолдириб, бошқа ҳамма отларни майиб қилди.
5Дамашқдаги Орам халқи Зўво шоҳи Ҳададзарга ёрдамга келган эди, Довуд улардан йигирма икки минг кишини ўлдирди.
6Сўнг Дамашқдаги Орам халқининг шаҳарларига ўзининг қўнолғаларини жойлаштирди. Орам халқи ҳам Довудга қарам бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлдилар. Шундай қилиб, Довуд қаерга бормасин, Эгамиз уни зафарга эриштирди.
7Довуд Ҳададзарнинг аъёнлари кўтариб юрадиган олтин қалқонларни тортиб олиб, Қуддусга келтирди.
8Яна Ҳададзарнинг қўли остидаги Бетах ва Барўтай шаҳарларидан кўп бронза олиб кетди.
9Хомат
[51] шоҳи Тўах “Довуд Ҳададзарнинг ҳамма лашкарини мағлуб қилибди”, деб эшитиб қолди.
10Тўах шоҳ Довуднинг ҳузурига ўғли Ёрамни юбориб, уни қутлади, жангда Ҳададзардан ғолиб келгани учун Довудни олқишлади. Тўах Ҳададзар билан узоқ вақтдан бери уришиб келарди. Ёрам Довудга олтин, кумуш, бронза идишларни ҳадя қилиб олиб келди.
11Шоҳ Довуд бу инъомларни босиб олган юртлардан келтирган олтину кумушлар билан бирга Эгамизганазр қилди.
12Булар Эдом
[52], Мўаб, Оммон юртларидан, Филист ва Омолек халқларидан олиб келинган, Зўво шоҳи Ҳададзардан олинган ўлжалар эди.
13Довуд Туз водийсида
[53] Орам халқидан ўн саккиз минг кишини ҳалок қилиб қайтгандан сўнг, янада донг таратди.
14Эдом юртининг ҳамма ерига ўз қўнолғаларини жойлаштирди. Эдом халқи Довудга қарам бўлди. Довуд қаерга борса, Эгамиз уни зафарга эриштирди.
15Довуд бутун Исроилда шоҳлик қилар экан, халқини одиллик билан бошқарарди.
16Зеруя ўғли Йўаб — лашкарбоши, Охилуд ўғли Ёҳушафат — мушовир
[54] эди.
17Охитоб ўғли Зодўх билан Абуатар ўғли Охималек — руҳоний, Сараё — мирза эди.
18Ёҳайидо ўғли Бинаё — Харетлик ва Палатлик қўриқчиларнинг
[55] бошлиғи, Довуднинг ўғиллари эса руҳоний эдилар.
9–БОБ
Довуд Мефибоситга яхшилик қилади
1Бир куни Довуд:
— Шоул хонадонидан бирор одам қолдими? — деб сўради. — Агар бўлса, Йўнатаннинг ҳақи–ҳурмати унга яхшилик қилайин.
2Шоул хонадонида Зибах деган бир хизматкор бор эди. Уни Довуднинг ҳузурига чақириб келишди.
— Сенмисан, Зибах? — деб сўради шоҳ.
— Ҳа, жаноби олийлари, менман, — деди Зибах.
3— Шоул хонадонидан бирорта одам қолганми? — деб сўради шоҳ. — Унга Худонинг иноятини кўрсатайин.
— Йўнатаннинг бир ўғли бор, унинг иккала оёғи ҳам чўлоқ
[56], — деди Зибах.
4— Қаерда у? — сўради шоҳ.
— Лўдаворда, Омиёл ўғли Мохирнинг уйида, — деди Зибах.
5Шоҳ Довуд Лўдавордаги Мохирнинг уйидан Мефибоситни
[57] ўз ҳузурига олдириб келди.
6Шоулнинг набираси Мефибосит Йўнатаннинг ўғли эди. Мефибосит Довуднинг ҳузурига келиб, мук тушиб таъзим қилди.
— Мефибосит! — деди Довуд.
— Қулингиз шу ерда, — деб жавоб берди Мефибосит.
7Довуд унга деди:
— Қўрқма, отанг Йўнатаннинг ҳақи–ҳурмати учун сенга яхшилик қилай. Бобонг Шоулнинг ҳамма ерларини сенга қайтариб бераман. Ўзинг эса ҳар доим менинг дастурхонимдан таом ейсан.
8Мефибосит таъзим қилиб:
— Мен, қулингиз, ким бўлибманки, ўлик итга ўхшаган мендек бир кимсага яхшилик қиляпсиз? — деди.
9Сўнг шоҳ Довуд Шоулнинг хизматкори Зибахни чақиртирди:
— Илгари Шоулга ва унинг хонадонига нима тегишли бўлса, ҳаммасини хўжайинингнинг набираси Мефибоситга бердим, — деди Довуд унга.
10— Мефибосит учун сен ўғилларинг ва қулларинг билан ерга ишлов бериб, ҳосил олинглар, токи хўжайинингнинг набираси эҳтиёжига яраша озиқ–овқат билан таъминлансин. Хўжайинингнинг набираси Мефибосит ҳар доим менинг дастурхонимдан таом ейди.
Зибахнинг ўн беш ўғли ва йигирмата қули бор эди.
Шунда Зибах шоҳга:
11— Жаноби олийлари бу қулига нима буюрган бўлсалар, ҳаммасини ижро этурман, — деди.
Мефибосит, худди шоҳ фарзандларининг биридай, шоҳ дастурхонидан
[58] таом ейдиган бўлди.
12Мефибоситнинг Миха деган ёшгина ўғли ҳам бор эди. Зибах хонадонида яшаганларнинг ҳаммаси Мефибоситнинг хизматкори бўлди.
13Мефибосит Қуддусда истиқомат қилиб қолди ва доим шоҳ дастурхонидан таом еди. Унинг иккала оёғи ҳам чўлоқ эди.
10–БОБ
Довуд Оммон ва Орам халқларини бўйсундиради
1Орадан бир қанча вақт ўтгач, Оммон шоҳи Нахош
[59] оламдан ўтиб, ўрнига ўғли Ханун шоҳ бўлди.
2Довуд: “Нахош менга содиқ эди, мен ҳам унинг ўғли Ханунга содиқ бўлайин”, деб кўнглидан ўтказди. Шундай қилиб, отаси вафоти муносабати билан тасалли бериш учун Довуд ўз элчиларини унинг ҳузурига жўнатди.
Довуднинг элчилари Оммон юртига боргач,
3Оммон беклари ўзларининг шоҳи Ханунга шундай деб ўргатишди: “Довуд бу одамларини отангиз ҳурмати учун жўнатган, деб ўйлайсизми? Йўқ, Довуд элчиларини сизнинг ҳузурингизга ёмон ният билан юборган, у шаҳарни кузатиб, текшириб, кейин қўлга киритмоқчи.”
4Шу гапдан сўнг Ханун Довуднинг элчиларини ушлади, уларнинг соқолларининг ярмини қирқиб, кийимларини сонларигача кестириб, орқага қайтариб юборди.
5Довуд бу воқеани эшитди–ю, элчиларини кутиб олиш учун одамлар жўнатди. Элчилар жуда шармандали аҳволда қолган эдилар. Шоҳ ўша элчиларига: “Соқолингиз ўсгунча Ерихода қолинглар, кейин менинг олдимга қайтиб келинглар”, деб айттириб юборди.
6Оммон халқи “Энди Довуднинг ғазабига дучор бўлдик”, деб ўйлади. Улар ҳар томонга хабар жўнатиб, Байт–Рехоб ва Зўво шаҳарларидан Орам халқининг йигирма минг пиёда сипоҳини, Махо шаҳри шоҳидан мингта сипоҳни ва Тов халқидан ўн икки минг сипоҳни ёлладилар.
7Довуд бу хабарни эшитди–ю, лашкарбоши Йўаб бошчилигида қўриқчиларининг ҳаммасини урушга сафарбар қилди.
8Оммон лашкари шаҳар дарвозаси олдида Довудга қарши саф тортди. Рехоб ва Зўводан келган Орам сипоҳлари, Тов ва Маходан келган одамлар ялангликда, алоҳида саф тортдилар.
9Йўаб ғаним тўдалари орқаю олдиндан ҳужум қилаётганини кўриб, Исроилнинг сараланган сипоҳларидан танлаб олди–да, Орам лашкарларига қарши сафлантирди.
10Қолганларига эса укаси Абушайни бош қилиб, Оммонларга қарши шай қилиб қўйди.
11Йўаб Абушайга:
— Орам лашкари мендан устун келса, сен ёрдамга келасан, — деди. — Борди–ю, Оммонлар сендан баланд келса, мен ёрдамга бораман.
12Бардам бўл! Халқимиз ва Худойимизнинг шаҳарлари учун мардларча кураш олиб борайлик. Эгамизнинг хоҳиш–иродаси бажо бўлсин.
13Йўаб бошчилигидаги сипоҳлар Орам лашкарига қарши ташландилар. Орам лашкари эса уларнинг олдига тушиб қочиб қолдилар.
14Уларнинг қочганини кўрган Оммонлар ҳам Абушайдан қочиб, шаҳарга беркиндилар. Шундан кейин Йўаб улар билан жанг қилмай, Қуддусга қайтиб кетди.
15Орам лашкарлари Исроил лашкаридан енгилганларини англаб етганларидан сўнг, яна бир жойга тўпланишди.
16Шоҳ Ҳададзар Фурот дарёсининг нариги томонидаги Орам лашкарига хабар бериб, энди уларни ҳам чақирди. Орам лашкари Ҳададзарнинг лашкарбошиси Шўвах бошчилигида Хелам шаҳрига келди.
17Довуд бу воқеани эшитиб, жамики Исроил лашкарини йиғди, Иордан дарёсини кечиб ўтиб, Хеламга етиб борди. Орам лашкари саф тортиб, Довуд лашкарлари билан жанг қилди.
18Аммо Орам лашкари яна Исроил лашкарининг олдига тушиб қочиб қолди. Довуд Орам лашкарининг етти юзта жанг араваси аравакашини ва қирқ минг отлиқ сипоҳини ўлдирди. У Ҳададзарнинг лашкарбошиси Шўвахни ҳам яралаган эди, Шўвах жанг майдонидаёқ жон берди.
19Шундай қилиб, Ҳададзарнинг қўл остидаги ҳамма шоҳлар мағлубиятга учраб, Исроил халқи билан сулҳ тузишга мажбур бўлди. Улар Исроил халқига қарам бўлиб қолди. Шундан кейин Орам халқи Оммон халқига ёрдам беришдан қўрқиб қолди.
11–БОБ
Довуд билан Ботшева
1Баҳор бошланиб, шоҳлар урушга кетадиган пайт ҳам бўлди. Довуд лашкарбошиларига ва бутун Исроил қўшинига Йўабни бош қилиб, урушга юборди. Улар Оммон лашкарини яксон қилиб, Рабба шаҳрини
[60] қамал қилишди. Довуднинг ўзи Қуддусда қолган эди.
2Бир куни оқшом пайти Довуд ётоғидан чиқди–да, сарой томига кўтарилиб
[61] шаҳарни томоша қила бошлади. Бирдан чўмилаётган бир аёлни кўриб қолди. Аёл жуда гўзал эди.
3Довуд биттасига:
— Бориб бил–чи, у ким экан, — деб жўнатди. Ўша одам қайтиб келиб:
— У аёл Элиёмнинг қизи, Хет халқидан бўлган Уриёнинг хотини, исми Ботшева экан, — деди.
4Довуд: “Аёлни олиб келинглар”, деб хизматкорларини жўнатди. Аёлни Довуднинг ҳузурига олиб келишди. Аёл ҳайз кўрган бўлиб, тозаланиш расм–русумларини энди тугатган экан
[62]. Довуд у билан бирга бўлди. Кейин аёл уйига қайтди.
5Аёл ҳомиладор бўлганини билди ва бу ҳақда Довудга хабар берди.
6Довуд Йўабга, Хет халқидан бўлган Уриёни менинг олдимга юбор, деб хабар йўллади. Йўаб Уриёни Довуднинг олдига жўнатди.
7Уриё келгандан кейин, Довуд ундан Йўаб ва сипоҳларнинг аҳволини, урушнинг қандай бораётганини сўради.
8Сўнг Уриёга:
— Уйингга бор, дам ол, — деди.
Уриё саройдан чиққач, шоҳ унинг орқасидан ҳадялар жўнатди.
9Лекин Уриё уйига кетмади, шоҳнинг соқчилари билан бирга сарой дарвозаси ёнида ухлашга қолди.
10Довудга, Уриё уйига кетмабди, деб хабар етказишди. Довуд Уриёдан:
— Сен сафардан келдинг–ку, нега уйингга бормадинг? — деб сўради.
11Уриё шундай жавоб берди:
— Худонинг сандиғи ҳам, Исроил ва Яҳудо сипоҳлари ҳам чодирларда қолди, лашкарбошим Йўаб билан жаноби олийларининг одамлари яп–яланг майдонда чодир тикиб ётишибди. Аҳвол шунақалигини била туриб, мен еб–ичиш, хотиним билан бирга бўлиш учун уйимга борсам яхши бўлмас. Онт ичиб айтаманки, зинҳор бундай иш қилмайман.
12Шундан кейин Довуд:
— Бугун шу ерда қол, эртага сени жўнатиб юбораман, — деди.
Уриё ўша куни Қуддусда қолди.
13Эртасига Довуд Уриёни яна чақириб, едириб–ичирди. Уриё маст бўлиб қолди. Кеч киргач, Уриё тағин уйига кетмай, шоҳ соқчилари ёнидаги ўрнида ухлади.
14Эртасига эрталаб Довуд Йўабга бир мактуб ёзиб, Уриё орқали бериб юборди.
15Мактубнинг мазмуни шундай эди: “Уриёни уруш қизиган жойга юборгин–да, бир ўзини қолдир, токи у яраланиб ҳалок бўлсин.”
16Йўаб шаҳарни қуршаб олган эди. Уриёни ғанимнинг кучли лашкари эгаллаган ерга юборди.
17Ғаним лашкари шаҳардан чиқиб келиб, Йўабнинг сипоҳлари билан жанг қилди. Ғаним лашкари Довуднинг одамларидан баъзиларини ўлдирди, Хет халқидан бўлган Уриё ҳам ўлдирилди.
18Йўаб урушнинг бориши ҳақида Довудга хабар бериш учун бир одамни жўнатаётиб, унга
19шундай деб тайинлади:
— Сен урушга оид ҳамма хабарларни шоҳга айт.
20Лекин шоҳ ғазабланиб, сенга шундай деб айтиб қолиши мумкин: “Улар билан жанг қилиш учун нимага шаҳарга бунчалик яқин бордингизлар? Улар шаҳар деворидан туриб ўқ отишларини билмасмидингизлар?
21Гидўннинг
[63] ўғли Абумалекни ким ўлдирган эди? Эсингизда йўқми, Тавозда бир аёл Абумалекнинг устига девор тепасидан тегирмон тошини ташлаб юбориб ўлдирганди–ку! Шундай экан, нима учун деворга бунчалик яқин бордингизлар?” Агар шу гапларни айтса, сен: “Қулингиз Уриё ҳам ўлди”, дейсан.
22Хабарчи жўнаб кетди. Довуднинг ҳузурига етиб боргач, Йўаб нима деб буюрган бўлса, ҳаммасини оқизмай–томизмай шоҳга айтиб берди:
23— Оммонлар биздан устун келди, шаҳардан чиқиб биз билан даштда жанг қилди. Кейин уларни шаҳар дарвозасигача қувиб бордик.
24Шу пайтда Оммонларнинг мерганлари шоҳ ҳазратларининг одамларини девордан туриб ўққа тутишди. Одамларингиздан баъзилари ўлди, қулингиз Уриё ҳам ўлди, — деди.
25— Йўабга айт, — деди Довуд хабарчига. — Рўй берган ҳодисадан унинг кўнгли чўкмасин. Жанг қурбонсиз бўлмайди. Шаҳарга ҳужумни кучайтириб, ер билан яксон қилсин. Шундай деб, унга далда бер.
26Уриёнинг хотини эрининг ҳалок бўлганини эшитиб, аза тутди.
27Аза муддати тугагач, Довуд аёлни саройга олдириб келди. Аёл Довудга турмушга чиқди ва бир ўғил туғди.
Бироқ Довуднинг бу қилиғи Эгамизга маъқул келмади.
12–БОБ
Пайғамбар Натан Довудни койийди
1Эгамиз пайғамбар Натанни Довуднинг ҳузурига жўнатди. Натан Довуднинг ҳузурига келиб гап очди:
— Бир шаҳарда икки одам яшар экан. Ўша одамлардан бири бой, бошқаси камбағал экан.
2Бойнинг жуда кўп мол–қўйлари бор экан.
3Камбағалнинг эса биттагина сотиб олиб боқаётган совлиқ қўзичоқдан бошқа ҳеч нарсаси йўқ экан. Қўзичоқ камбағал одамнинг уйида болалар билан бирга катта бўлаётган экан. Қўзичоқ унинг таомидан еб, идишидан сув ичар, қўйнида ухларкан. Қисқаси, қўзичоқ ўша одамнинг қизидай экан.
4Бир куни бой одамнинг уйига бир йўловчи ташриф буюрибди. Бой меҳмонга таом ҳозирлаш учун ўзининг мол–қўйларидан биттасини ҳам кўзи қиймабди–да, камбағалнинг қўзисини сўйиб, меҳмонга таом ҳозирлабди.
5Довуд бой одамнинг ишидан қаттиқ ғазабланди:
— Худо шоҳид! Шундай иш қилган одам ўлимга лойиқдир! — деди Натанга.
6— Бағритошлик қилиб, шундай иш қилгани учун у қўзичоқ эвазига тўртта қўй тўлаши лозим.
7Шу гапдан кейин Натан Довудга:
— Ўша одам сенсан! — деди. — Исроил халқининг Худоси — Эгам шундай айтмоқда: “Мен сенга мой суртиб танлаб Исроилга шоҳ қилдим, Шоулнинг қўлидан халос этдим.
8Сенга хўжайинингнинг хонадонини инъом қилдим, хотинларини қўйнингга солиб қўйдим. Исроил ва Яҳудо халқини сенга бердим. Агар булар оз бўлса эди, яна нималарни бермасдим!
9Нега Менинг олдимда қабиҳлик қилиб, сўзимни писанд қилмадинг? Хет халқидан бўлган Уриёни ўлдирдинг, ҳа, Оммонларнинг қиличи билан жонини олдинг. Хотинини эса тортиб олдинг.
10Мени писанд қилмаганинг учун, Уриёнинг хотинини тортиб олганинг учун, бундан буён қилич сенинг хонадонингга доим хавф солиб туради.”
11Эгам шундай айтмоқда: “Ўзингнинг хонадонингдан ўзингга ёмонлик келтираман. Кўз ўнгингда хотинларингни яқинларингдан бирига бераман. Ўша яқининг куппа–кундузи хотинларингнинг қўйнига киради.
12Ҳа, сен бу ишни яширинча қилдинг, Мен эса, бутун Исроил халқи кўрсин, деб куппа–кундузи қиламан.”
13— Эгам олдида гуноҳ қилдим! — деди Довуд Натанга.
— Эгам гуноҳингдан ўтди, ўлмайсан, — деди Натан.
14— Бироқ сен шу ишни қилиб, Эгамизни менсимаганлигинг
[64] учун, туғилган боланг нобуд бўлади.
15Натан шу гапларни айтиб, уйига кетди.
Довуднинг ўғли ўлади
Довуд Уриёнинг хотинидан фарзанд кўрган эди. Эгамиз эса ўша болани оғир хасталикка мубтало қилди.
16Довуд ўғли учун Худога илтижо қилиб, рўза тутди, уйига бориб кечалари кўкрагини захга бериб ётаверди.
17Сарой оқсоқоллари уни ердан турғизмоқчи бўлишса ҳам, Довуд турмади, улар билан бирга таом ҳам емади.
18Еттинчи куни бола оламдан ўтди. Аъёнлар, болангиз оламдан ўтди, деб хабар беришга қўрқишди. “Бола тирик пайтида, биз шоҳ билан суҳбатлашдик, аммо у бизнинг гапимизга қулоқ солмади”, дейишди ўзаро. “Болангиз вафот этди, деб шоҳга қандай айтамиз? У ўзини ўзи бирор нарса қилиб қўйиши мумкин.”
19Довуд аъёнларининг ўзаро шивир–шивир қилаётганларини эшитиб, боласининг нобуд бўлганини билди.
— Болам нобуд бўлдими? — деб сўради улардан.
— Ҳа, нобуд бўлди, — дейишди аъёнлар.
20Шундан кейин Довуд ердан турди. Ювиниб, хушбўй мой суртди ва кийимларини алмаштирди. Эгамизнинг уйига бориб, сажда қилди. Сўнг уйига қайтиб келиб:
— Менга таом келтиринглар, — деб буюрди. Довуд олдига қўйилган таомни еди.
21Шунда аъёнлари сўрашди:
— Нимага бундай қиляпсиз? Бола тириклигида рўза тутдингиз, йиғладингиз, у нобуд бўлгандан сўнг эса, ўрнингиздан турдингиз, таом едингиз.
22Довуд шундай жавоб берди:
— Ҳа, болам тириклигида рўза тутдим, йиғладим. Ким билади, Эгам менга шафқат қилар, болам тирик қолар, деб ўйлаган эдим,
23лекин энди болам нобуд бўлди. Шундай бўлгач, нега рўза тутайин?! Болани қайтариб олиб кела олармидим?! Мен унинг ёнига бораман, лекин у менинг олдимга қайтиб келмайди.
Сулаймоннинг туғилиши
24Довуд хотини Ботшевага тасалли берди, қўйнига кириб, у билан қовушди. Ботшева бир ўғил туғди. Довуд болага Сулаймон деб исм қўйди. Эгамиз ҳам болани яхши кўриб суйди
25ва бу ҳақда Натан пайғамбар орқали хабар берди. Эгамиз болани севгани учун, Натан унга Ёдидаё
[65] деб исм қўйди.
Довуд Рабба шаҳрини қўлга олади
26Бу пайтда Йўаб Оммонларнинг Рабба шаҳрига ҳужумни давом эттираверди. Ниҳоят, шаҳарнинг шоҳ саройи жойлашган қалъасини босиб олди.
27Кейин Довудга чопарлар орқали шундай хабар жўнатди: “Рабба шаҳрига ҳужум қилиб, ҳовузни қўлга киритдим.
28Энди қолган сипоҳни бошлаб келинг, шаҳарни сиз ўраб, босиб олинг, токи шаҳарни мен қўлга киритган бўлмайин, акс ҳолда шаҳарни Йўаб олган деб айтиб юришади.”
29Довуд ҳамма сипоҳларини тўплаб, Рабба шаҳрига йўл олди. Шаҳарга ҳужум қилиб, қўлга киритди.
30Довуд уларнинг шоҳи бошидаги тожни
[66] ҳам олди. Қимматбаҳо тош билан безатилган, оғирлиги икки пуд
[67] келадиган олтин тож Довуднинг бошига қўнди. Довуд шаҳардан катта миқдорда ўлжа йиғди.
31У шаҳар аҳолисини арра, чўкич ва болта билан қилинадиган ишларга, ғишт тайёрлашга мажбур қилди. Довуд Оммон шаҳарларининг ҳаммасида шу усулни қўллади. Шундан кейин у ҳамма лашкарини бошлаб, Қуддусга қайтиб кетди.
13–БОБ
Омнўн билан Тамара
1Сўнгра шундай ҳодиса содир бўлди: Довуднинг Тамара деган гўзал қизи бор эди. У Абсаломнинг синглиси эди. Довуднинг бошқа ўғли Омнўнга
[68] Тамара ўгай эди. У Тамарани севиб қолди.
2Омнўн ўгай синглиси Тамарани деб азоб чекавериб, касал бўлиб қолди. Тамара ҳали бокира бўлгани учун, Омнўн унга бирор нарса қилишга ожиз эди.
3Омнўннинг Ёнадов деган дўсти бор эди. Ёнадов Довуднинг акаси Шимонинг
[69] ўғли бўлиб, жуда айёр йигит эди.
4Бир куни Ёнадов Омнўнга деди:
— Эй, шаҳзода, нимага кундан–кунга озиб–тўзиб кетяпсан? Менга ҳам сабабини айт–чи.
— Ўгай акам Абсаломнинг синглиси Тамарани севиб қолдим, — деди Омнўн.
5— Тўшакка михланиб, ўзингни касалга сол, — деди Ёнадов. — Отанг сени кўргани келганда, унга: “Марҳамат қилиб, синглим Тамара келиб менга бирон таом берсин, таомни кўз олдимда тайёрлаганини мен кўрайин ва унинг қўлидан таом еяйин”, деб айтасан.
6Хуллас, Омнўн тўшакка михланиб, ўзини касалга солди. Шоҳ уни кўргани келди.
— Марҳамат қилиб, синглим Тамара келиб, олдимда икки дона нон ёпсин, мен унинг қўлидан нон еяйин, — деди Омнўн.
7Тамара саройда яшарди. Довуд унга: “Аканг Омнўннинг уйига бориб, унга нон ёпиб бер”, деб айттириб юборди.
8Тамара ўгай акаси Омнўннинг уйига борди. Омнўн тўшакда ётган экан. Тамара хамир қориб, акасининг кўзи олдида нон ёпди.
9Товадаги нонни олиб келиб, Омнўннинг олдига қўйган эди, у емади. Омнўн:
— Ҳузуримдан ҳамма чиқиб кетсин! — деб буйруқ берди, уйда ҳеч ким қолмади.
10Шундан кейин Омнўн Тамарага:
— Таомни ётоқхонамга олиб кир, сенинг қўлингдан еяйин, — деди. Тамара ўзи ёпган нонларни акаси Омнўннинг ётоқхонасига олиб кирди.
11Енг, деб нонни акасига яқин олиб борган эди, Омнўн бирдан Тамарага ёпишиб:
— Кел, мен билан бирга бўл, синглим! — деди.
12— Йўқ, ака, мени зўрламанг! — деди Тамара. — Исроилда бунақа қилишмайди–ку! Бундай қабиҳ ишни қилманг!
13Бундай шармандаликдан кейин мен қандай бош кўтариб юраман?! Сиз эса Исроилдаги разил одамлардан биттаси бўлиб қоласиз. Шоҳга айтсангиз, у мени сиздан аямайди–ку!
14Лекин Омнўн Тамаранинг гапига қулоқ солмади. Омнўн Тамарадан кучлироқ эди, Тамарани зўрлаб ётқизиб, номусига тегди.
15Кейин Омнўн Тамарадан шундай нафратланиб кетдики, унга бўлган нафрати ардоқлаган севгисидан кучли эди.
— Тур, жўна! — деди у Тамарага.
16— Йўқ! — деди Тамара. — Мени ҳайдаяпсиз, лекин бу ишингиз менга қилган ҳозирги гуноҳингиздан оғирроқдир.
Бироқ Омнўн унинг гапига қулоқ солмади.
17Хизматкорини чақириб:
— Бу хотинни ҳузуримдан ҳайдаб чиқариб, эшикни ёп! — деди.
18Хизматкор Тамарани ташқарига ҳайдаб чиқариб, орқасидан эшикни ёпди. Тамара узун, чиройли гулли либос
[70] кийган эди. Шоҳнинг турмушга чиқмаган қизлари шундай кийинишарди.
19Тамара қайғусидан бошига кул сочиб, устидаги узун либосини йиртиб ташлади
[71]. Уятдан юзини қўли билан тўсиб, фарёд солганича кетди.
20Акаси Абсалом ундан:
— Аканг Омнўн сен билан бўлдими? — деб сўради. — Майли, синглим, бу ҳақда бирортасига оғиз оча кўрма! Ахир, у аканг–ку! Бу воқеани кўнглингга олма.
Шундан сўнг Тамара акаси Абсаломнинг уйида яшаб юраверди. У доимо ёлғиз, ғамгин эди.
21Шоҳ Довуд бўлиб ўтган воқеани эшитиб, қаттиқ ғазабланди.
22Абсалом эса синглиси Тамаранинг номусини булғагани учун Омнўндан қанчалик нафратланса ҳам, унга бирор марта на яхши, на ёмон гап қилди.
Абсалом Омнўнни ўлдиради
23Икки йилдан кейин Абсалом шоҳнинг ҳамма ўғилларини Баал–Хазорга зиёфатга таклиф қилди. Баал–Хазор Эфрайим шаҳри яқинида бўлиб, бу ерда Абсалом қўйларининг жунини қирқтираётган эди
[72].
24Абсалом шоҳнинг ҳузурига келиб:
— Қўйларимнинг жунини қирқтиряпман, марҳамат қилиб, шоҳ аъёнлари билан бирга мен, қулингизга ҳамроҳ бўлсинлар, — деди.
25— Биз ҳаммамиз борсак, сенга юк бўламиз, ўғлим, — деди шоҳ Довуд. Абсалом қанча илтимос қилмасин, шоҳ, бора олмайман, деб унамади, бормаса ҳам, ўғлини дуо қилди.
26— Бўлмаса, ижозат берсангиз, акам Омнўн биз билан борсин, — деди Абсалом.
— Омнўн нимага сен билан бориши керак? — деб сўради шоҳ.
27Абсалом илтимос қилавергандан кейин, шоҳ Омнўнни ва бошқа ўғилларини у билан бирга жўнатди.
28Абсалом хизматкорларига шундай буйруқ берган эди:
— Қараб туринглар, Омнўн шароб ичиб, сархуш бўлишини кутинглар. Сизларга “Омнўнни уринг”, деб айтишим биланоқ, уни ўлдирасизлар. Қўрқманглар, сизларга мен буйруқ беряпман. Дадил, мард бўлинглар!
29Хизматкорлар Абсаломнинг буйруғини ижро этиб, Омнўнни ўлдирдилар. Шоҳнинг қолган ўғиллари эса хачирларига миниб қочиб қолишди.
30Улар йўлда кетаётганларида, “Абсалом шоҳнинг ҳамма ўғилларини ўлдирибди, бирортаси ҳам тирик қолмабди”, деган хабар Довуднинг қулоғига етди.
31Шоҳ ўрнидан турди–да, қайғудан кийимларини йиртиб, ўзини ерга отди. Унинг ёнидаги барча аъёнлари ҳам кийимларини йиртишди.
32Довуднинг акаси Шимо ўғли Ёнадов шундай деди:
— Шоҳ ҳазратлари, ҳамма ўғилларимдан айрилибман, деб ўйламасинлар, фақат Омнўн ўлди, холос. У ўгай синглиси Тамаранинг номусига теккандан буён Абсалом Омнўнни ўлдиришга қасд қилиб юрарди.
33Шоҳ жаноби олийлари, ҳамма ўғилларингиз ўлдирилибди, деган хабардан хавотирга тушмасинлар. Фақат Омнўн ўлган, холос.
34Абсалом ўша заҳоти қочиб кетди. Қуддус девори устидаги соқчи ғарб томондан
[73] шаҳарга қараб келаётган бир тўп оломонни кўрди.
35Ёнадов шоҳга:
— Ана, ўғилларингиз келишяпти, мен, қулингиз, айтгандай бўлди, — деди.
36У гапини тугатар–тугатмас, шоҳнинг ўғиллари етиб келиб, фарёд кўтаришди. Шоҳ ҳам, аъёнлар ҳам ҳўнг–ҳўнг йиғлаб кўз ёш тўкишди.
37-38Абсалом қочиб кетиб, Гашур шоҳи Талмайнинг
[74] ёнига борди ва у ерда уч йил қолиб кетди. Талмай Омиҳуд деганнинг ўғли эди. Шоҳ Довуд эса ўғли Омнўн учун узоқ вақт мотам тутди.
39Довуд Омнўннинг ўлимидан тасалли топгандан кейин, Абсаломни соғина бошлади
[75].
14–БОБ
Абсалом Қуддусга қайтиб келади
1-2Шоҳ Довуд Абсаломни соғинаётганини Йўаб билди. У биттасини Тахува шаҳрига
[76] юбориб, у ерда яшайдиган бир донишманд аёлни олдириб келди. Йўаб ўша аёлга:
— Сендан бир илтимосим бор, — деди. — Мотамсаро қиёфага кириб, азали кийимларингни киясан. Пардоз қилма, ўзингни худди марҳумга анчадан бери аза тутаётган аёлдай кўрсат.
3Мен сенга нима айтсам, шоҳ ҳузурига бориб, унга етказасан.
Кейин Йўаб аёлга нималар айтиши лозимлигини ўргатди.
4Тахувалик аёл шоҳ ҳузурига йўл олди. Унинг ҳузурига бориб, мук тушиб таъзим қилди–да:
— Эй, шоҳим, ёрдам беринг! — деди.
5— Нима бўлди? — деб сўради шоҳ.
— Мен бир бахтсиз тул аёлман, — деди у. — Эрим ўлган.
6Бу чўрингизнинг икки ўғли бор эди. Иккови далада жанжаллашиб қолишибди. Ўша ерда уларни ажратиб қўядиган бирор кимса йўқ экан, биттаси иккинчисини уриб ўлдириб қўйибди.
7Энди эса бутун қавмим бу чўрингизга қарши чиқиб: “Биродарини ўлдирганни бизнинг қўлимизга бер, биродарини ўлдиргани учун ундан қасос оламиз, қотилни ўлдирамиз, меросхўрини йўқ қиламиз”, дейишяпти, охирги умид нишонамдан ҳам айиришмоқчи. Агар яна фожиа юз берадиган бўлса, ер юзида эримнинг номини давом эттирадиган бирор кимса қолмайди–ку.
8— Уйингга боравер, — деди шоҳ, — мен сенинг фойдангга амр бераман.
9— Шоҳ ҳазратлари, бу воқеага мен ва отамнинг хонадони айбдор бўлсин, — деди Тахувалик аёл, — шоҳим ва унинг тахти бегуноҳ бўлсин.
10— Ким сенга бирор нарса деса, уни менинг олдимга бошлаб кел. Бир иш қилайинки, ўша одам сени бошқа хафа қилмайдиган бўлсин, — деди шоҳ.
11— Бўлмаса, шоҳим ўзларининг Эгаси Худо номи билан онт ичсинлар, токи қасоскорлар яна зиён–заҳмат етказмасин, — деди аёл. — Акс ҳолда, ўғлимни ўлдириб қўйишади.
— Худо шоҳид! Ўғлингнинг бирор тукига ҳам зарар етмайди, — деди шоҳ.
12— Энди ижозат берсангиз, бу чўрингиз шоҳ ҳазратларига яна бир оғиз гап айтмоқчи эди, — деди аёл.
— Айт, — деди шоҳ.
13Аёл гапини давом эттирди:
— Бўлмаса, нима учун шоҳ Худонинг халқига қарши бундай ноҳақликни раво кўраётирлар? Шоҳим ҳалиги гапи билан ўзларини гуноҳкор қилгандай бўлдилар. Чунки, шоҳим, ўзингиз қувғин қилган одамни қайтармаяпсиз.
14Тупроққа тўкилган сувни қайта йиғиб бўлмаганидай, ҳаммамиз ҳам оламдан ўтиб кетамиз. Лекин Худо жонимизни олишни истамайди. Худо “Бадарға қилинган одам Ўзимдан узоқ кетмасин”, деб йўлларини қидиради.
15Одамлар мени қўрқитгани учун, шоҳ ҳазратларига шуларни айтиб беришга келдим. Ўзимга ўзим айтдим: “Шоҳга маслаҳат солай–чи, балки бу чўрисининг тилагини бажо айлар.
16Ўғлим билан мени ўлдириб, бизни Худо берган меросдан маҳрум қиладиганнинг қўлидан қутқаришни фақат шоҳ ўз зиммасига олиши мумкин.
17Шоҳ ҳазратлари ўз сўзи билан мени тинчлантирадилар. Чунки шоҳим, Худонинг фариштаси каби, яхши–ёмон гапни тинглаб, ажрим қиладилар.” Эгангиз Худо сизга ёр бўлсин!
18— Сендан бир нарсани сўрайман, лекин мендан ҳеч нарсани яшира кўрма! — деди шоҳ.
— Сўрасинлар, шоҳ ҳазратлари, — деди аёл.
19— Бу айтганларингнинг ҳаммасида Йўабнинг қўли борми? — деб сўради шоҳ. Аёл унга шундай жавоб берди:
— Тўғриси, шоҳ ҳазратлари, сиздан ҳеч нарсани яшириб бўлмас экан! Ҳа, бу чўрингизга шу гапларни ўргатган ва буйруқ берган — қулингиз Йўаб бўлади.
20Ҳа, қулингиз Йўаб вазиятни яхшилаш учун ўйлаб топди буни. Шоҳ ҳазратлари Худонинг фариштаси каби донодир, эл–юртда бўлиб ўтган воқеалар унинг назаридан четда қолмайди.
21Шундан кейин шоҳ Йўабга:
— Сен истаганингдай бўла қолсин, бор, анави йигитни — Абсаломни қайтариб кел, — деди.
22Йўаб мук тушиб таъзим қилди ва:
— Эй, шоҳ ҳазратлари, бугун мен, қулингизнинг истагини бажо айлаб, менга илтифот кўрсатаётганингизни билиб турибман, — деб шоҳни мақтади.
23Шундан кейин Йўаб Гашурга бориб, Абсаломни Қуддусга олиб келди.
24Лекин шоҳ: “Абсалом уйига борсин, менинг ҳузуримга келмасин”, деб амр берди. Шунинг учун Абсалом шоҳни кўра олмай, уйига кетди.
25Бутун Исроилда Абсалом каби чиройли, келишган одам йўқ эди. У бошдан–тирноғигача бенуқсон эди.
26Сочини кўтариб юриш оғирлик қилгани учун ҳар йил олдирарди. Олдирган сочини тортиб кўрганда, сочининг оғирлиги шоҳликдаги ўлчов бўйича беш юз мисқол
[77] чиқарди.
27Абсаломнинг уч ўғли ва Тамара деган гўзал бир қизи бор эди.
28Абсалом Қуддусда икки йил турди. Лекин шу вақт давомида шоҳни кўра олмади.
29Ниҳоят, Йўабни шоҳ ҳузурига жўнатмоқчи бўлиб, бу ҳақда унга хабар берди. Аммо Йўаб Абсаломникига келишни истамади. Абсалом иккинчи марта хабар юборди. Йўаб яна келмади.
30Шунда Абсалом хизматкорларига:
— Кўряпсизларми, Йўабнинг арпа даласи меникига ёндош. Боринглар, унинг арпасига ўт қўйинглар, — деди.
Хизматкорлар бориб, Йўабнинг арпасига ўт қўйишди.
31Шунда Йўаб Абсаломнинг уйига борди.
— Нимага хизматкорларинг даламга ўт қўйди? — деди.
32Абсалом унга шундай жавоб берди:
— Сенга, меникига кел, сени шоҳ ҳузурига жўнатаман, деб хабар берган эдим. Сен орқали шоҳга: “Гашурдан нега келдим? Қайтанга ўша ерда қолганимда, менга яхшироқ бўларди”, деган гапларни етказмоқчи эдим. Энди шоҳ ҳузурига борай. Агар менинг айбим бўлса, ўлдирсин.
33Шундан сўнг Йўаб шоҳ ҳузурига бориб, Абсаломнинг айтганларини унга етказди. Шоҳ Абсаломни чақиртирди. Абсалом шоҳ ҳузурига кела солиб, мук тушиб таъзим қилди. Шоҳ Абсаломни ўпди.
15–БОБ
Абсалом Довудга қарши бош кўтаради
1Абсалом ўзи учун битта жанг араваси, отлар ва элликта қўриқчини тайёрлаб қўйди.
2У эрталаб туриб, шаҳар дарвозасига борадиган йўл бўйида турадиган бўлди. Жанжалли иш билан шоҳ ҳузурига арз қилиб келаётган ҳар бир одамни Абсалом тўхтатиб:
— Қаерликсан? — деб сўрарди. Ўша одам: “Исроилнинг фалон қабиласиданман”, деб жавоб берарди.
3Абсалом эса унга:
— Қара, даъволаринг тўғри, сен ҳақсан. Лекин сенинг гапингга қулоқ соладиган, шоҳ тайинлаган бирор вакил йўқ, — дерди.
4Кейин: — Агар юртга мен ҳакам бўлганимда эди, — деб қўшиб қўярди, — шикоят ёки бирор масала билан менинг олдимга келган одамга адолат қилардим.
5Бирортаси унинг олдига мук тушиб, таъзим қилиб келиши биланоқ, Абсалом ўша одамни турғизиб, ўпиб қўярди.
6Абсалом шоҳ ҳузурига шикоят қилиб келган Исроил халқининг ҳаммасига шундай муомала қиларди. Хуллас, Абсалом шу йўсинда Исроил халқини ўзига оғдириб олди.
7Орадан тўрт йил
[78] ўтгач, Абсалом шоҳга деди:
— Ижозат берсангиз, мен Хевронга бориб, Эгамга атаган назримни адо этайин.
8Чунки мен, қулингиз, Орамда — Гашур юртида яшаётганимда, Эгам мени Қуддусга қайтарса, албатта Хевронга бориб Унга сажда қиламан, деб назр атаган эдим.
9— Эсон–омон бор! — деди шоҳ Абсаломга.
Абсалом Хевронга борган заҳоти
10ҳамма Исроил қабилаларига махфий хабарчилар жўнатиб, уларга шундай деди: “Бурғу овозини эшитишингиз биланоқ, Абсалом Хевронда шоҳ бўлди, деб овоза қиласизлар.”
11Абсалом Қуддусдан таклиф қилган икки юз киши у билан бирга Хевронга борганди. Таклиф қилинган одамлар, бўлиб ўтган воқеалардан бехабар, яхши ният билан Абсаломга эргашишганди.
12Абсалом Хевронда қурбонлик қилаётиб, Довуднинг маслаҳатчиси Охитўфелни ҳам чақиртириб келди. Охитўфел Гилохда
[79] яшарди. Шу тариқа фитна кучайиб, Абсаломни қўллаётганлар тобора кўпайиб борарди.
Довуд Қуддусдан қочиб кетади
13Бир хабарчи Довуднинг олдига келиб:
— Абсалом Исроил халқининг ишончини қозонди, — деди.
14Шундан сўнг Довуд Қуддусда ўзига хизмат қилиб юрган ҳамма одамларига шундай буйруқ берди:
— Қани, қочиб қолайлик! Бўлмаса, Абсалом бизни соғ қўймайди. Ҳозироқ кетайлик, акс ҳолда Абсалом орқамиздан бирпасда етиб олиб бизни бир балога гирифтор қилади, шаҳар аҳолисини биттама–битта қиличдан ўтказади!
15— Шоҳ ҳазратлари нима қарорга келган бўлсалар, биз, қулларингиз, бажаришга тайёрмиз, — дейишди шоҳнинг аъёнлари.
16Шундай қилиб, шоҳ бутун сарой аҳлини эргаштириб, йўлга тушди. Саройга қараб турсин, деб фақат ўнта канизагини
[80] у ерда қолдирди.
17Шоҳ ва унинг ҳамроҳлари шаҳарнинг энг четидаги уйга етиб боришгач, ўша ерда тўхташди.
18Шоҳнинг ҳамма лашкари, Харетлик ва Палатлик ҳамма қўриқчилар
[81], Гат шаҳридан
[82] унга эргашиб келган олти юзта одам шоҳнинг олдидан ўтди.
19Шоҳ Гатлик лашкарбоши Этхайга:
— Нимага сен биз билан келяпсан? — деди. — Орқангга қайт, ким шоҳ бўлса, ўша шоҳ билан қол, чунки сен ватанидан қувилган бир бегонасан.
20Сен кечагина келдинг. Мен эса бугун қаерга боришимни ўзим билмайман–у, сени бирга олиб кетиб сарсон қилайми? Қани, биродарларинг билан орқага қайт. Худо марҳаматини ва садоқатини сендан дариғ тутмасин!
21Этхай шоҳга шундай жавоб берди:
— Шоҳ ҳазратлари! Худо ҳақи, хоҳ ҳаёт учун бўлсин, хоҳ ўлим учун бўлсин, сиз қаерда бўлсангиз, мен, қулингиз ҳам, ўша ерда бўламан.
22— Бўпти, мен билан юравер, — деди Довуд Этхайга. Шундан кейин Гатлик Этхай, унинг ёнидаги ҳамма одамлари, бола–чақалари билан, Довуднинг ёнидан ўтиб йўлда давом этдилар.
23Халқ йўлда давом этаркан, атрофда эл–юрт зор–зор йиғлаб фарёд чекарди. Шоҳ Қидрон сойлигини
[83] босиб ўтди. Халқ саҳрога борадиган йўл бўйлаб кетарди.
24Руҳоний Зодўх билан Худонинг аҳд сандиғини кўтариб бораётган левилар, руҳоний Абуатар ҳам шу ерда жам бўлган эдилар. Улар Худонинг сандиғини ерга қўйиб, халқ шаҳардан чиқиб бўлгунча кутиб туришди.
25Бир пайт шоҳ Зодўхга деди:
— Худонинг сандиғини шаҳарга қайтариб олиб бор. Агар Эгам мендан рози бўлса, мени қайтарсин, сандиқ турадиган жойни ва сандиқни менга яна кўрсатсин.
26Аммо Эгам: “Сендан рози эмасман”, деса, майли, Унга нима маъқул бўлса, шуни қилсин.
27Шоҳ руҳоний Зодўх билан суҳбатини давом эттирди:
— Сен валий эмасмисан?!
[84] Ўғлинг Охимасни ва Абуатарнинг ўғли Йўнатанни ёнингга ол. Абуатар билан бирга шаҳарга эсон–омон қайтиб боринглар.
28Сизлардан аниқ хабар келмагунча, мен Иордан дарёсининг кечувида яшириниб ўтираман. Мен саҳрода кўздан ғойиб бўлгунимча, Қуддусда нима бўлаётганини билайин.
29Хуллас, Зодўх билан Абуатар Худонинг сандиғини Қуддусга қайтариб олиб кетишди ва ўзлари ҳам ўша ерда қолишди.
30Довуд эса йиғлай–йиғлай Зайтун тоғига
[85] кўтарила бошлади. У қайғу–аламлардан бошини ўраб олган, ялангоёқ, ёнидаги ҳамма одамлар ҳам бошларини ўраган, йиғлаганларича тоққа чиқишарди.
31Шу пайт кимдир Довудга:
— Маслаҳатчи Охитўфел ҳам Абсалом билан бирга фитна уюштирганларнинг орасида экан, — деб қолди.
— Эй, Эгам! Илтижо қиламан: Охитўфел Абсаломга аҳмоқона маслаҳат берсин! — деди Довуд.
32Довуд Зайтун тоғининг тепасидаги Худога сажда қилинадиган жойига чиқиб борганда, у ерда Довудни Орх уруғидан
[86] бўлган Хушай кутиб олди. Хушай аянчли аҳволда бўлиб, қайғудан кийимларини йиртган, бошига тупроқ сочган эди
[87].
33Довуд унга:
— Агар мен билан борсанг, менга юк бўласан, — деди.
34— Сен шаҳарга қайтиб бор, Абсаломга: “Эй, шоҳим, мен сизнинг қулингизман, отангизга олдин қандай итоат этган бўлсам, сизга ҳам шундай итоат этаман”, дейсан. Мен учун Охитўфелнинг маслаҳатини йўққа чиқарасан.
35Руҳонийлар Зодўх билан Абуатар ўша ерда сенинг ёнингда бўлишади. Шоҳ саройида нима эшитсанг, уларни хабардор қилиб тур.
36Зодўхнинг ўғли Охимас билан Абуатарнинг ўғли Йўнатан ҳам ўша ерда. Нимаики эшитсангизлар, руҳонийларнинг ўғиллари орқали мени хабардор қилиб турасизлар.
37Шундай қилиб, Довуднинг дўсти Хушай Қуддусга келди. Худди шу пайтда Абсалом ҳам Қуддусга кираётган эди.
16–БОБ
Довуд билан Зибах
1Довуд Зайтун тоғининг нариги томонига ошиб ўтаётганда, Мефибоситнинг
[88] хизматкори Зибахга дуч келиб қолди. Зибах эгарланган иккита эшак устига икки юзта нон, юз ҳовуч майиз
[89], юз ҳовуч ҳўл мева ва бир меш шароб юклаб олган эди.
2— Буларни нимага олиб келдинг? — деб сўради шоҳ Зибахдан.
— Эшакларни шоҳнинг хонадони аҳли минади, нон билан ҳўл меваларни йигитлар ейди, шаробни эса саҳрода толиқиб сулайиб қолганлар ичади, — деб жавоб берди Зибах.
3— Хўжайинингнинг набираси қаерда? — сўради Довуд.
— Мефибосит Қуддусда қолди, — деди Зибах. — Исроил халқи бугун бобомнинг шоҳлигини менга қайтариб беради, деб ўйлаяпти у.
4— Мефибоситнинг ҳамма нарсаси энди сеники, — деди шоҳ.
— Қулингиз бўлай, шоҳ ҳазратлари! Тилагим шуки, ҳар доим илтифотингизга сазовор бўлай, — деди Зибах.
Довуд билан Шимах
5Шоҳ Довуд Бохуримга етиб борганда, Шоул хонадонидан Шимах деган бир одам қарғаниб ўртага чиқди. У Гера деганнинг ўғли эди.
6Шоҳнинг ўнг ва чап томонида ҳамма одамлари, қўриқчилари ҳимоя қилиб туришарди. Шунга қарамай, Шимах Довудга ва унинг аъёнларига тош отарди.
7Шимах шундай деб ҳақорат қилар эди:
— Йўқол, кет, эй, разил одам, сенинг қўлинг қон!
8Сен Шоулнинг ўрнига шоҳ бўлган эдинг. Шоул хонадонидан қанча қонлар тўккан бўлсанг, Эгам ҳаммасини ўз бошингга қайтарди, шоҳликни ўғлинг Абсаломга берди. Қўлинг қон бўлгани учун, қилмишингга яраша кулфат тортяпсан.
9— Бу ўлик кўппак нега шоҳ ҳазратларини ҳақорат қилар экан? — деди Зеруя ўғли Абушай Довудга. — Ижозат берсинлар, бориб бошини узиб ташлай.
10Лекин шоҳ:
— Бу сизларга алоқадор иш эмас, эй, Зеруя ўғиллари! — деди. — Эгам унга “Довудни қарға!” дегани учун, у қарғаётган бўлса, ким ундан: “Нега бундай қиляпсан?” деб сўрай олади?!
11Кейин Довуд Абушай билан барча сипоҳларга айтди:
— Ўзимнинг пушти камаримдан пайдо бўлган ўғлим мени ўлдирмоқчи бўляпти–ю, Бенямин наслидан бўлган шу одамнинг қилиғига ҳайрон бўляпсизларми?! Қўйинглар уни, майли, ҳақорат қилаверсин, чунки унга шундай қил, деб Эгам буюрган.
12Балки Эгам кулфатларимни кўриб, бугунги ҳақоратлар эвазига яхшилик қайтарар.
13Довуд одамлари билан йўлида давом этаверди. Довуднинг ён томонида — қир ёнбағрида юриб кетаётган Шимах уни қарғар, тош отарди.
14Шоҳ ва ҳамроҳлари борадиган жойларига етиб келгунларича чарчашди ва дам олиш учун тўхташди.
Абсалом Қуддусда
15Ўша пайтда Абсалом билан унга эргашган Исроил халқи Қуддусга кирдилар. Маслаҳатчи Охитўфел ҳам Абсалом билан бирга эди.
16Довуднинг дўсти, Орх уруғидан Хушай Абсаломнинг ёнига бориб:
— Шоҳимизнинг умри узоқ бўлсин! Шоҳимизнинг умри узоқ бўлсин! — деб ҳайқирди.
17Абсалом Хушайга:
— Дўстингга садоқатинг шуми? Нимага дўстинг билан кетмадинг? — деб сўради.
18— Нега кетар эканман?! — деди Хушай. — Мен Эгам ва мана бу халқ, қолаверса, бутун Исроил халқи танлаган одамни ёқлайман, ўша одамнинг ёнида бўламан.
19Ҳа, мен Довуднинг ўғли Абсаломдан бошқа яна кимга ҳам хизмат қилардим?! Отангга қандай хизмат қилган бўлсам, сенга ҳам шундай хизмат қиламан.
20Шунда Абсалом Охитўфелга қараб:
— Нима қилайлик, бизга маслаҳат бер–чи, — деди.
21Охитўфел шундай маслаҳат берди:
— Отанг, саройга қараб турасизлар, деб канизакларини қолдириб кетган эди. Ўша канизакларнинг
[90] олдига кир. Шунда сен отангни очиқчасига шарманда қилганингни Исроил халқи эшитади. Сени қўллаб–қувватлаган одамларнинг қарори янада қатъий бўлади.
22Сарой томида Абсалом учун бир чодир қуришди. Абсалом эса жамики Исроил халқининг кўзи олдида отасининг канизаклари олдига кирди
[91].
Хушай Охитўфелнинг маслаҳатини рад қилади
23Ўша пайтлари Охитўфелнинг айтган сўзлари шунчалик доно эдики, худди тўппа–тўғри Худодан келгандай туюларди. Шунинг учун, Абсалом ҳам, Довуд қилганидай, Охитўфелнинг ҳамма маслаҳатини сўзсиз қабул қиларди.
17–БОБ
1Охитўфел Абсаломга шундай деди:
— Ижозат берсанг, ўн икки минг кишини танлаб оламан, шу бугуноқ кечаси отланиб, Довуднинг орқасидан тушаман.
2Довуд чарчаган, ҳолдан тойган, унга ҳужум қилиб қўрқитсам, ёнидагиларнинг ҳаммаси қочиб кетади. Мен фақат шоҳ Довудни ўлдираман, холос.
3Кейин жамики халқни сенинг ихтиёрингга қайтариб олиб келаман. Ўзинг қидираётган одамни топиб ўлдирсанг бўлди — ҳамма сенга бош эгади, бутун халқ тинчийди.
4Бу маслаҳат Абсаломга ҳам, жамики Исроил оқсоқолларига ҳам маъқул келди.
5— Орх уруғидан бўлган Хушай бор–ку, уни ҳам чақириб келинглар, — деди Абсалом, — у нималар дер экан, эшитайлик–чи.
6Хушай келди.
— Охитўфел шундай–шундай маслаҳат берди, — деди Абсалом. — Унинг маслаҳатига амал қилсак бўладими? Бўлмаса, сен маслаҳат бер.
7— Охитўфелнинг бу сафарги маслаҳати яхши эмас, — деди Хушай Абсаломга.
8— Отанг Довуд билан унинг одамлари моҳир жангчилар эканлигини биласан. Улар даштда болаларидан айрилган айиқдай ғазабга минганлар. Отанг тажрибали жангчи, тунни лашкар ёнида ўтказмайди.
9Шу пайтда у бирорта ғорда ёки бошқа бир жойда яшириниб юрибди. У Абсаломнинг одамларидан баъзиларини биринчи ҳужумдаёқ ҳалок қилганда, бу ҳақда эшитган ҳар бир одам: “Абсаломга эргашганлар тор–мор бўлди”, дейди.
10У пайтда ҳатто шер юракли баҳодир йигитлар ҳам қўрқувга тушади. Чунки Исроилдаги ҳар бир одам отангнинг жасурлигини, жангчиларининг ҳам ботирлигини билишади.
11Сенга маслаҳатим шу: Дандан Бэршэвагача чўзилган жойлардаги бутун Исроил лашкари атрофингга тўплансин. Ахир, Исроил халқи денгиз қирғоғидаги қум сингари сон–саноқсиз–ку! Уларни сен ўзинг жангга бошла.
12Довуд қаерда яшириниб юрган бўлса ҳам, унга қарши юриш қиламиз, бутун ер юзини шудринг қоплаганидай, биз ҳам унинг устига бостириб борамиз. Довудни ҳам, ёнидагиларнинг ҳам бирортасини тирик қолдирмаймиз.
13Агар у бирор шаҳардан бошпана топса, ҳамма Исроил одамлари арқон олиб, ўша шаҳарга келишади. Шаҳарни ағдариб, бирор дона тошини ҳам қолдирмай, сойликка тортиб туширамиз.
14Абсаломга қўшилиб ҳамма бир оғиздан:
— Орх уруғидан бўлган Хушайнинг маслаҳати Охитўфелнинг маслаҳатидан анча маънили, — дейишди. Сабаби, Эгамиз Абсаломни кулфатга дучор қилиш ниятида Охитўфелнинг яхши маслаҳатини беҳудага чиқаришни мўлжаллаб қўйган эди.
Довудга хабар берилади
15Хушай руҳонийлар Зодўх билан Абуатарга шундай деди:
— Охитўфел Абсаломга ва Исроил оқсоқолларига ундай маслаҳат берди, мен эса бошқача маслаҳат бердим.
16Сизлар ҳозироқ шу хабарни Довудга етказинглар: бу кеча қирда — дарёнинг кечувида тунамасин, ҳозироқ нариги қирғоққа ўтаверсин
[92]. Бўлмаса, шоҳнинг ўзи ҳам, ёнидаги одамлари ҳам қирилиб кетади.
17Бу пайтда Абуатар ўғли Йўнатан билан Зодўх ўғли Охимас
[93] Эн–Рўғол булоғида
[94] кутиб туришарди. Бир чўри қиз бўлиб ўтган гап–сўзларни уларга етказар, Йўнатан билан Охимас эса эшитганларини шоҳ Довудга етказиб туришарди. Ўзлари таваккал қилиб шаҳарга киролмас, бирортаси кўриб қолиши мумкин эди.
18Лекин бир ўспирин ногаҳон уларни кўриб қолди ва Абсаломга хабар берди. Шундан кейин Йўнатан билан Охимас тезда бу шаҳардан чиқиб, Бохурим шаҳрига
[95] — бир одамнинг уйига келишди. Ўша уйнинг ҳовлисида бир қудуқ бор эди. Йўнатан билан Охимас қудуққа тушишди.
19Ҳалиги одамнинг хотини қудуқ оғзини ёпинчиқ билан беркитди. Қуёшда қуритаётгандай бўлиб, устига бошоқ ёйиб қўйди. Шунинг учун ҳеч ким, бу ерда одам бор, деб шубҳаланмасди.
20Абсаломнинг одамлари ўша уйга бориб, аёлдан:
— Охимас билан Йўнатанни кўрмадингми? — деб сўрашди.
— Ирмоқнинг нариги томонига ўтиб кетишди, — деб жавоб берди аёл. Абсаломнинг одамлари уларни қидириб кетишди, лекин топа олмай Қуддусга қайтишди.
21Улар кетгандан сўнг Охимас билан Йўнатан қудуқдан чиқишди–да, бўлиб ўтган ҳодисалардан шоҳ Довудни хабардор қилиш учун унинг ёнига жўнашди.
— Қани, ҳозироқ дарёни кечиб ўтинглар, чунки Охитўфел сизларга қарши шундай–шундай маслаҳат берди, — дейишди улар шоҳга.
22Шу заҳоти Довуд ҳамма одамларини эргаштириб, Иордан дарёсини зудлик билан кечиб ўтди. Тонг отганда, ҳамма Иордан дарёсидан ўтиб бўлган, орқада бирорта ҳам одам қолмаган эди.
23Охитўфел берган маслаҳати амалга ошмаганини кўриб, эшагини эгарлаб жўнади. Ўз шаҳрига
[96] — уйига қайтиб келди. Ишларини саранжом–саришта қилиб бўлгандан кейин, ўзини осиб ўлдирди. Унинг жасадини ота–боболарининг хилхонасига дафн қилишди.
24Абсалом билан ҳамма Исроил лашкари Иордан дарёсини кечиб ўтишаётганда, Довуд Моханайим шаҳрига етиб борган эди.
25Абсалом Йўабнинг ўрнига Эмосани лашкарбоши қилиб тайинлаганди. Эмоса Йўабнинг жияни бўлиб, Исмоил қавмидан
[97] Этер
[98] деган одамнинг ўғли эди. Онасининг исми Обигайл бўлиб, Нахош деган одамнинг қизи эди. Обигайл Зеруянинг синглиси, Зеруя Йўабнинг онаси эди.
26Абсалом ва унинг қўл остидаги Исроил лашкари Гилад ерларида қароргоҳ қуришди.
27-29Довуд Моханайимга борганда, уни бир неча одам кутиб туришарди. Улар Оммонларнинг Рабба шаҳридан Нахош ўғли Шўви, Лўдавор шаҳридан Омиёл ўғли Мохир ва Рўғолим шаҳридан Гиладлик Борзулай эдилар. Улар, одамлар чўлда толиққан, оч қолиб, чанқагандир, деб Довуд билан унинг одамларига кўрпа–тўшаклар, косалар, сопол идиш–товоқлар, буғдой, арпа, кепакли ун, қовурилган дон, ловия, ясмиқ дони
[99], асал, сузма, қўй, пишлоқ олиб келишган эди.
18–БОБ
Абсаломнинг ҳалокати
1Довуд ёнида юрган одамларини бир жойга тўплаб, улар устидан мингбошилар, юзбошилар тайинлади.
2Сўнг уларни Йўаб, унинг акаси Абушай ва Гатлик
[100] Этхайнинг назорати остида уч қисмга бўлиб жўнатди. Шоҳ одамларига:
— Мен ҳам сизлар билан бирга бораман, — деган эди,
3улар:
— Биз билан борманг, — дейишди. — Борди–ю, қочишимизга тўғри келиб қолса, ғанимларимиз биз билан қизиқмайди. Ярмимиз ўлиб кетганимизда ҳам эътибор беришмайди. Сиз бизнинг ўн мингтамизга арзийсиз. Сиз бизга шаҳардан туриб ёрдам беринг, бизга шуниси яхши.
4— Сизларга қайсиниси маъқул бўлса, шуни қилганим бўлсин, — деди шоҳ. Одамлар юз, минг кишилик тўдаларга бўлиниб шаҳардан чиқишаётганда, шоҳ дарвоза ёнида турган эди.
5Шоҳ Йўабга, Абушай ва Этхайга:
— Абсалом ёш, менинг ҳурматим учун унга зиён келтирманглар, — деб тайинлади. Шоҳнинг лашкарбошиларга Абсаломга алоқадор буйруқ берганини ҳамма сипоҳлар эшитишди.
6Абсаломга эргашган Исроил лашкари билан жанг қилиш учун Довуднинг одамлари майдонга чиқишди. Жанг Эфрайим ўрмонида бўлди.
7Довуднинг одамлари Исроил лашкарини мағлуб қилди. Катта талафот бўлди, ўша куни йигирма минг киши ўлди.
8Жанг тобора ёйилиб борарди. Ўша куни ўрмондаги фалокатдан нобуд бўлган одамларнинг сони жангда ўлдирилганларнинг сонидан кўп эди.
9Жанг пайти Абсалом хачирини миниб ёлғиз ўзи қочиб кетаётган эди, тўсатдан Довуднинг одамларига дуч келиб қолди. Хачир катта эман дарахтининг қалин шохлари тагидан елиб кетаётганда, Абсаломнинг боши шохлар орасига кириб қолди. Хачир елиб кетаверди, Абсалом эса дарахтга осилиб қолди.
10Довуднинг одамларидан бири Абсаломнинг осилиб ётганини кўриб қолди ва бориб Йўабга айтди:
— Абсаломни кўрдим, у бир эман дарахтида осилиб ётибди!
11Йўаб хабар олиб келган одамга:
— Уни кўрган бўлсанг, нимага ерга қулатиб ўлдирмадинг? Сенга ўн кумуш танга
[101] ва бир камар инъом этган бўлардим, — деди.
12Ўша одам Йўабга шундай жавоб берди:
— Ҳатто минг кумуш танга
[102] санаб берганингизда ҳам, шоҳ ўғлига қўлимни теккизмайман. Чунки шоҳнинг сизга, Абушай ва Этхайга “Ёш Абсаломнинг жонини сақланг” деган буйруғини биз ҳам эшитган эдик.
13Борди–ю, Абсаломнинг жонига қасд қилганимда, сиз ўзингизни четга тортмасмидингиз, ахир?! Барибир, шоҳимиз ҳамма нарсадан воқиф бўлади–ку!
14Йўаб:
— Сен билан пачакилашиб вақтимни йўқотмай, — деди–ю, қўлига учта найза олиб ўша ерга борди. Абсалом эман дарахтида муаллақ осилиб турар, ҳали тирик эди. Йўаб Абсаломнинг юрагига найза санчди.
15Сўнгра Йўабнинг ўнта қуролбардори Абсаломни ўраб олиб, тамомила ўлдиришди.
16Йўаб жангни тўхтатиш учун бурғу чалдирди, шунда Довуднинг одамлари Исроил лашкарини қувлашдан тўхтаб орқага қайтишди.
17Абсаломни эса дарахтдан кўтариб олиб, ўрмондаги чуқур бир хандаққа улоқтиришди. Бир талай тош уйиб, хандақ оғзини беркитишди. Шу пайтда Исроил лашкарининг ҳаммаси уй–уйларига қочиб кетишган эди.
18Абсалом ҳаётлигида “Номимни давом эттирадиган битта ўғлим йўқ
[103]”, деб Шоҳ сойлигида
[104] ўзига атаб бир ёдгорлик тоши ўрнатган ва ёдгорлик тошига ўзининг номини берган эди. Бу ёдгорлик шу кунгача
[105] “Абсалом ёдгорлиги” дейилади.
Довуд ўғлига аза тутади
19Зодўхнинг ўғли Охимас Йўабга:
— Ижозат берсангиз, тез бориб шоҳимизга: “Эгам сизни ғанимларингиз қўлидан қутқарди”, деб хабар етказсам, — деди.
20— Йўқ, — деди Йўаб, — бугун сен хабар олиб бормайсан. Бошқа сафар хабар етказарсан, лекин бугун эмас. Чунки шоҳнинг ўғли ўлди.
21Кейин Йўаб бир Ҳабашистонлик одамга
[106]:
— Сен бориб, кўрганларингни шоҳга айт, — деб буюрди. Ўша одам Йўабга таъзим қилди–ю, югуриб кетди.
22Аммо Охимас яна:
— Нима бўлса бўлар, ижозат беринг, мен анави Ҳабашистонликнинг орқасидан югуриб борайин, — деб илтимос қилди.
— Ўғлим, нимага югуриб боришни истаб қолдинг? Сенга манфаат келтирадиган хабар йўқ–ку! — деди Йўаб.
23— Нима бўлса бўлар, ҳозир югуриб борай, — деб яна илтимос қилди Охимас.
— Майли, югур, — деди Йўаб. Охимас шу заҳоти Иордан текислиги бўйлаб югуриб, Ҳабашистонликдан ўзиб кетди.
24Довуд бу вақтда шаҳар дарвозаси олдида
[107] ўтирган эди. Қоровул шаҳар дарвозаси тепасига чиқди. Атрофга назар ташлаб, биттасининг югуриб келаётганини кўрди
25ва бу ҳақда шоҳга айтди.
— Биттаси келаётган бўлса, демак, яхши хабар олиб келяпти, — деди шоҳ.
Ўша одам тобора яқинлашиб келарди.
26Қоровул яна бошқасининг югуриб келаётганини кўриб, дарвозабонга:
— Ана, яна биттаси югуриб келяпти, — деб хабар берди.
— У ҳам яхши хабар олиб келаётир, — деди шоҳ.
27— Менимча, олдиндаги одам югуришидан Зодўх ўғли Охимасга ўхшайди, — деди қоровул.
— Охимас — яхши одам, яхши хабар олиб келади, — дея жавоб берди шоҳ.
28Шу пайт Охимас баланд овоз билан шоҳга:
— Тинчлик–омонлик бўлсин, шоҳим! — деди.
Сўнг шоҳнинг олдида мук тушиб таъзим қилиб:
— Шоҳ ҳазратларига қўл кўтарганлар устидан ғалаба ато қилган сизнинг Эгангиз Худога ҳамду санолар бўлсин! — деди.
29— Болам Абсалом соғ–саломатми? — деб сўради шоҳ.
— Йўаб мен, қулингизни жўнатган пайтда катта ғалаён бўлаётган эди, кейин нима бўлганини билмайман, — деди Охимас.
30— Бу томонга ўт, шу ерда кутиб тур, — деди шоҳ. Охимас нарига ўтиб кута бошлади.
31Шу орада Ҳабашистонлик етиб келди.
— Шоҳ ҳазратларига хушхабар! — деди у. — Эгам адолат қилиб, сизга қарши исён кўтарганлар устидан ғалаба ато қилди.
32— Болам Абсалом соғ–саломатми? — деб сўради шоҳ Ҳабашистонликдан.
— Шоҳ ҳазратлари! — деди Ҳабашистонлик. — Ғанимларингизнинг, ёмон ният билан сизга қарши отланганларнинг охирати шу йигитнинг охирати каби бўлсин.
33Шоҳ эсанкираб қолди. Дарвоза тепасидаги болохонага чиқиб фарёд қила бошлади. У болохонага чиқар экан:
— Оҳ, ўғлим Абсалом! Оҳ, ўғилгинам, болам Абсалом! Сенинг ўрнингга мен ўлсам бўлмасмиди, ўғлим?! Вой, болам Абсалом! — деб фарёд қиларди.
19–БОБ
Йўаб Довудга танбеҳ беради
1Шоҳ Довуд Абсалом учун кўз ёши тўкиб, аза тутаётир, деб Йўабга хабар беришди.
2Довуднинг сипоҳлари ҳам: “Шоҳ ўғли учун аза тутяпти экан”, деб эшитишди. Шундай қилиб, ўша кунги зафар барча лашкар учун азага айланди.
3Ўша куни сипоҳлар худди урушдан қочганлардай, шаҳарга хижолат тортиб, писиб киришди.
4Шоҳ эса юзини беркитиб, бор овози билан: “Оҳ, ўғлим Абсалом! Абсалом, болагинам, жигарим!” деб фарёд қиларди.
5Йўаб шоҳ турган уйга кириб, унга шундай деди:
— Бугун сизнинг жонингизни, ўғилларингиз, қизларингиз, хотинларингиз, канизакларингизнинг
[108] жонларини қутқарган одамларингизнинг ҳаммасини хижолатга қўйдингиз.
6Чунки сиз ўзингиздан нафратланганларга меҳр қўйиб, сизни яхши кўрганлардан нафратланар экансиз. Бугун лашкарбошиларингиз ва мард йигитларингиз сизнинг олдингизда ҳеч нарсага арзимаслигини ошкор қилиб қўйдингиз. Ҳа, мен бир нарсани англаб етдим: бугун Абсалом омон қолиб, ҳаммамиз ўлиб кетсак, сизга яхши бўлар экан!
7Энди туринг, ташқарига чиқиб, одамларингизга далда беринг! Эгамнинг номини ўртага қўйиб онт ичаманки, агар чиқмасангиз, шу кеча сизнинг ёнингизда бирорта одам қолмайди. Бу эса ёшлигингиздан то шу бугунгача бошингизга келган кулфатлар ичида энг ёмони бўлади!
8Шу гапдан кейин шоҳ шаҳар дарвозаси олдига бориб ўтирди. Ҳамма лашкарга: “Шоҳ шаҳар дарвозасида ўтирибди”, деган хабар етиб борди. Шундан кейин улар шоҳнинг ёнига ташриф буюришди.
Довуд Қуддусга қайтади
Бу пайтда Исроил халқидан Абсалом томонда бўлганлари уй–уйларига қочиб кетган эди.
9Исроилнинг турли қабилаларидан бўлган одамлар бир–бирлари билан баҳс қилишарди:
— Бизни ғанимларимиз қўлидан Довуд халос қилган, Филистлар қўлидан қутқарган эди. У Абсаломдан қочиб, юртдан кетиб қолган.
10Бизга йўлбошчи бўлсин, деб Абсаломга мой суртиб шоҳ қилган эдик, лекин у жангда ўлди. Шундай экан, Довуддан илтимос қилайлик, қайтиб келсин, бизнинг шоҳимиз бўлсин.
11Шоҳ Довуд руҳонийлар Зодўх билан Абуатарга қуйидагича хабар жўнатди:
— Яҳудо оқсоқолларига бориб айтинглар, шоҳ шундай демоқда: “Бутун Исроил халқи, шоҳни ўз хонадонига қайтариш керак, деяпти. Исроил халқининг гаплари менинг қулоғимга етиб келди. Нима учун сизлар лоқайдлик қиляпсизлар?
12Сизлар қариндошларимсиз, жигарларимсиз! Нега сизлар шоҳни қайтариб олиб келишни орқага суряпсизлар?”
13Эмосага ҳам шу гапни етказинглар: “Сен жигаримсан–ку! Сени ҳозирдан бошлаб Йўабнинг ўрнига умрбод лашкарбоши қилиб тайинлайман. Шундай қилмасам, Худо мени не кўйга солса солсин, ҳатто ундан баттарроғини кўрсатсин!”
14Шундай қилиб, Довуд жамики Яҳудо халқини тамоман ўзига мойил қилди. Ниҳоят, улар шоҳга: “Ҳамма одамларингизни эргаштириб орқага қайтинг!” деб хабар беришди.
15Шоҳ орқага қайтиб, Иордан дарёси бўйига етиб келди. Яҳудо халқи: “Шоҳни кутиб олайлик, Иордан дарёсидан олиб ўтайлик”, деб Гилгалга
[109] келди.
16Бенямин қабиласидан Гера ўғли Шимах ҳам шу ерда эди. У шоҳ Довудни кутиб олиш учун шошилганича Бохурим шаҳридан Яҳудо одамлари билан бирга дарё бўйига етиб келди.
17Унинг ёнида Бенямин қабиласидан минг киши бор эди. Шоул хонадонининг хизматкори Зибах ҳам ўн беш ўғлини ва йигирмата қулини эргаштириб келди. Улар дарё бўйига тезда шоҳдан олдин етиб келишди.
18“Шоҳ хонадонини дарёдан олиб ўтайлик, шоҳнинг ҳамма хоҳишини бажо келтирайлик”, деб улар хизмат қилишди.
Довуд Шимахни кечиради
Шоҳ Иордан дарёсини энди кечиб ўтмоқчи бўлиб турган эди, Шимах ўзини шоҳнинг оёқлари остига ташлади–да,
19унга ёлворди:
— Шоҳ ҳазратлари гуноҳимдан ўтсинлар! Қуддусдан чиққан кунингиз қилган гуноҳимни
[110] эсламасинлар, хаёлларига келтирмасинлар, шоҳ ҳазратлари!
20Чунки мен, қулингиз, ўз гуноҳимни биламан. Мана, шоҳ ҳазратларини кутиб олиш учун бугун жамики Исроилдаги одамлардан биринчи бўлиб мен келдим.
21Шунда Зеруя ўғли Абушай:
— Наҳотки, Эгам мой суртиб танлаган шоҳни ҳақорат қилгани учун Шимах ўлдирилмаса?! — деди.
22— Эй, Зеруя ўғиллари! — деди Довуд. — Ким сизларнинг фикрингизни сўради? Менга ақл ўргатмоқчимисизлар? Шу топда Исроил шоҳи эканимни ўзим билмайманми? Исроилда шу бугун бирорта одамнинг қони тўкилмайди!
23Сўнг Довуд Шимахга:
— Ўлмайсан! — деб онт ичди.
Довуднинг Мефибоситга меҳрибонлиги
24Шоулнинг набираси Мефибосит
[111] ҳам шоҳни кутиб олишга борган эди. Шоҳ кетган кундан бошлаб соғ–саломат қайтгунигача, Мефибосит на оёқларини, на кийимларини ювган, на соқолини қирққан эди.
25Мефибосит шоҳни кутиб олишга Қуддусдан келганда, Довуд ундан:
— Мефибосит, нимага мен билан кетмадинг? — деб сўради.
26Мефибосит шундай жавоб берди:
— Эй, шоҳ ҳазратлари, мен, қулингиз, чўлоқ бўлганим учун, қулим Зибахга: “Эшакни эгарла, мен эшакка миниб шоҳ билан бирга кетаман”, деган эдим. Лекин у мени алдади,
27шоҳ ҳазратларининг олдида мен, қулингизнинг юзини қора қилди. Аммо сиз, шоҳ ҳазратлари, Худонинг фариштасидайсиз. Сизга нима маъқул келса, шуни қилинг.
28Отам хонадонининг ҳамма аъзолари шоҳ ҳазратларидан фақат ўлимни кутиб юрганларида, сиз мен, қулингизга хонадонингиздагилар қаторида дастурхонингиздан таом ейиш имтиёзини бердингиз. Сиздан бундан ортиқ бир нарса сўрашга қандай ҳақим бор, эй, шоҳим?!
29— Ўзингнинг ишларинг тўғрисида гапиришингга ҳожат йўқ, — деди шоҳ. — Сенга ва Зибахга, ерларни
[112] бўлишиб олаверинглар, деб буюрган эдим–ку.
30— Шоҳ ҳазратлари ниҳоят саройга соғ–саломат қайтиб келдилар, шунинг ўзи менга кифоя, — деди Мефибосит. — Энди ҳамма ерни Зибах олаверсин.
Довуднинг Борзулайга меҳрибонлиги
31Гиладлик Борзулай ҳам шоҳга Иордан дарёсини кечиб ўтишида ёрдам бериб, уни кузатиб қўяй, деб Рўғолимдан келган эди.
32Борзулай анча кексайиб қолган, саксон ёшда эди. У бой одам бўлиб, шоҳ Моханайимда истиқомат қилиб турган пайтда, шоҳнинг тирикчилигини таъминлаган эди.
33Шоҳ Борзулайга:
— Мен билан юринг, энди Қуддусда мен сизнинг тирикчилигингизни таъминлайман, — деди.
34Лекин Борзулай:
— Қанча умрим қолдики, сиз билан Қуддусга кетсам? — деди.
35— Мен, қулингиз, ҳозир саксон ёшдаман. Бундан бу ёғига нима ёқади, нима ёқмайди — ажрата билмасам, еб–ичганимнинг таъмини сеза олмасам. Яна эркак–аёл қўшиқчиларнинг овозини фарқлай олмасам. Шундай экан, нимага шоҳ ҳазратларига яна юк бўлайин?
36Мен, қулингиз, Иордан дарёсини шоҳ билан бирга кечиб, сизга бир оз ҳамроҳ бўламан, холос. Шоҳ нима учун менга шу қадар илтифот қилиши керак?
37Ижозат берсангиз, мен орқамга қайтайин, ўз шаҳримда — ота–онамнинг хилхонасида жон берайин. Лекин мана қулингиз Химхан шу ерда, у сиз билан нариги қирғоққа ўтсин. Унга нимани маъқул кўрсангиз, шуни қиларсиз.
38— Химхан мен билан нариги қирғоққа кечиб ўтади, — деди шоҳ. — Сиз унга нимани маъқул кўрсангиз, у учун шуни бажо келтираман. Ўзингиз учун нима истайсиз? Айтинг, бажо қилайин.
39Шундан сўнг шоҳ билан барча одамлар Иордан дарёсини кечиб ўтдилар
[113]. Шоҳ Борзулайни ўпиб, дуо қилди. Борзулай ўз юртига қайтиб кетди.
Яҳудо ва Исроил халқи шоҳни талашишади
40Шоҳ Гилгалга жўнади. Химхан ҳам у билан бирга кетди. Яҳудо одамларининг ҳаммаси ва Исроил
[114] одамларининг ярми шоҳни кузатиб бораётган эдилар.
41Бир пайт жамики Исроил халқи шоҳнинг олдига бориб шундай дейишди:
— Нега биродарларимиз Яҳудо халқи сизни олиб қочиб, ўзингизни, хонадонингизни, одамларингизни Иордан дарёсининг бу томонига ҳам ўтказиб қўйишди?
42Яҳудо халқи Исроил халқига шундай жавоб қайтаришди:
— Чунки шоҳ бизнинг яқинимиз. Нимага сизлар хафа бўляпсизлар? Шоҳнинг ейдиганидан бирор нарса едикми?! Ёки ўзимизга бирор нарса олдикми?
43— Исроилда ўнта қабила бор, — деб жавоб берди Исроил халқи. — Шунинг учун Довудда сизлардан кўра, бизнинг ўн марта ҳақимиз бор. Шундай экан, нега бизни менсимайсизлар?! Шоҳимизни қайтариб келайлик, деб биринчи бўлиб биз айтмаганмидик?!
Яҳудо халқининг гапи Исроил халқиникидан кўра, қаттиқроқ бўлди.
20–БОБ
Шебанинг исёни
1Ўша пайтда Бенямин қабиласидан Шеба деган ярамас бир одам шу ерда — Гилгалда эди. У Бихри деганнинг ўғли эди. Шеба бурғу чалиб, шундай хитоб қилди:
“Эссай ўғли Довуднинг бизга ўтказиб қўйган жойи йўқ,
Бизнинг ҳам ундан қарзимиз йўқ!
Эй, Исроил
[115] эрлари, ҳамма ўз уйига қайтсин!”
2Шундан кейин жамики Исроил одамлари Довудни тарк этиб, Шебага эргашиб, кетиб қолишди. Яҳудо халқи эса ўзларининг шоҳига содиқ қолиб, Иордан дарёсидан Қуддусгача унга ҳамроҳ бўлишди.
3Шоҳ Довуд Қуддусдаги саройига етиб боргач, саройга қараб туринглар, деб қолдириб кетган ўнта канизагини
[116] алоҳида уйда сақлашни буюрди. Довуд уларни боқди, лекин бирортаси билан бирга бўлмади
[117]. Канизаклар эса умрларининг охиригача назорат остида, бева хотинлар каби яшадилар.
4Шундан кейин шоҳ Довуд ўз лашкарбошиси Эмосага:
— Уч кун ичида Яҳудо халқини ҳузуримга чақириб кел, ўзинг ҳам шу ерда бўл, — деди.
5Эмоса Яҳудо халқини чақириб келишга кетди. Аммо белгиланган вақтда қайтиб келмади.
6Шундан сўнг Довуд бошқа лашкарбошиси Абушайга деди:
— Энди Шеба бизга Абсаломдан ҳам оғирроқ кулфат келтиради. Менинг одамларимни олиб, Шебанинг орқасидан қувла. Акс ҳолда у мустаҳкам шаҳарга ўрнашиб олиб, биздан яширинади.
7Ўша заҳоти Абушай Шебани тутиб келиш учун Қуддусдан чиқди. У Йўабни ва унинг одамларини, Харетлик ва Палатлик қўриқчиларни
[118], ҳамма ботир сипоҳларни ёнига олди.
8Улар Гивондаги
[119] катта қоянинг ёнига етиб борганда, Эмосани учратиб қолдилар. Йўаб жанг кийимларини кийиб олган эди. Кийимининг устидан камар боғлаган, ханжарини қинига солиб, камарига осиб олган эди. У Эмосанинг олдига сўрашиш учун қадам ташлади–ю, яширинча ханжарини қинидан суғурди.
Йўаб Эмосага:
9— Яхшимисан, иним? — деди–ю, гўё уни ўпмоқчи бўлиб, ўнг қўли билан Эмосанинг соқолидан ушлади.
10Эмоса Йўабнинг нариги қўлида ханжар борлигини сезмай қолди. Йўаб ханжарини Эмосанинг қорнига тиқиб юборди, Эмосанинг ичак–човоғи ерга тўкилди. Иккинчи марта ханжар уришига ҳожат қолмади, Эмосанинг жони чиқиб бўлган эди.
Шундан кейин Йўаб билан акаси Абушай Шебани қувлашда давом этишди.
11Йўабнинг одамларидан бири Эмосанинг жасади тепасида туриб:
— Йўабга ким содиқ бўлса, ким Довуд тарафида бўлса, Йўабнинг орқасидан борсин, — деди.
12Эмосанинг жасади қонга беланиб йўлнинг ўртасида ётар, ҳар бир одам жасадга яқинлашганда, унинг тепасида тўхтаб қоларди. Йўабнинг ҳалиги гапирган йигити бу аҳволни кўриб, Эмосанинг жасадини судраб йўл ёқасидаги далага олиб бориб ташлади, устига кийим ташлаб қўйди.
13Жасад йўлдан олиб ташлангандан сўнг, ҳамма Шебани қувлаб, Йўабнинг ортидан кетди.
14Шу орада Шеба ҳамма Исроил қабилалари ерларини босиб ўтиб, Овил–Байт–Махо шаҳрига
[120] етиб келди. Бихри уруғининг
[121] ҳаммаси Шебага эргашиб, шаҳарга кириб олишди.
15Сўнг Йўаб ҳамма одамлари билан Овил–Байт–Махога бориб, ўша шаҳарни қамал қилиб, шаҳар деворига қиялатиб тупроқ уйдилар
[122] ва тепага чиқиб девортешар қурол билан деворни йиқита бошладилар.
16Шу пайт бир доно аёл шаҳар ичкарисидан овоз берди:
— Эшитинглар! Қулоқ солинглар! Йўабни айтиб юборинглар, бу ёққа келсин, у билан гаплашмоқчиман.
17Йўаб аёлга яқинроқ борди.
— Йўаб сизмисиз? — сўради аёл.
— Ҳа, менман, — деди Йўаб.
— Бу чўрингизнинг сўзларини эшитинг! — деди аёл.
— Қулоғим сенда, — деди Йўаб.
18Аёл гапида давом этди:
— Қадимдан “Овил шаҳрида маслаҳат қилинглар” деган гап бўларди, шунга риоя қилиб, ҳамма ҳар қандай ишларини ҳал қилишарди.
19Биз Исроилнинг тинчлигини истаган содиқ кишилармиз. Сиз эса Исроилда онадай бўлган шаҳарни вайрон қилмоқчисиз. Нимага Эгамнинг меросини йўқ қилиш сизга керак бўлиб қолди?
20— Худо сақласин! — деди Йўаб, — вайрон қилмоқчи ёки бутунлай йўқ қилмоқчи эмасман.
21Ҳечам ундай эмас. Эфрайим қирларидан Бихри ўғли Шеба деган одам шоҳ Довудга қарши исён кўтарган эди. Фақат ўшани берсангизлар бўлди, мен шаҳардан тинчгина кетаман.
— Унинг бошини девордан ошириб, сизга ташлашади, — деди аёл.
22Сўнг аёл бутун шаҳар аҳлига ўзининг доно гапларини етказди. Шаҳар аҳли Шебанинг бошини кесиб, девордан ошириб Йўабга ташлади. Йўаб бурғусини чалди. Йўабнинг одамлари шаҳардан чиқиб, уйларига қайтиб кетишди. Йўаб ҳам Қуддусга — шоҳнинг ёнига жўнади.
Довуднинг амалдорлари
23Йўаб бутун Исроил қўшинининг лашкарбошиси эди. Ёҳайидо ўғли Бинаё эса Харетлик ва Палатлик қўриқчиларнинг сардори эди.
24Одонирам
[123]қароллар устидан масъул, Охилуд ўғли Ёҳушафат мушовир
[124] эди.
25Шаво — котиб, Зодўх билан Абуатар — руҳоний,
26Ёвирлик Эро ҳам Довуднинг руҳонийси эдилар.
21–БОБ
Гивонликлар Шоул хонадонидан ўч олади
1Довуд шоҳлиги пайтида уч йил муттасил очарчилик ҳукм сурди. Довуд Эгамиздан шу ҳақда сўраган эди
[125], Эгамиз шундай жавоб берди: “Қон тўккан Шоул ва унинг хонадони бу очарчиликка сабабчи, чунки Шоул Гивонликларни қирган эди.”
2Шундан сўнг шоҳ Гивонликларни чақиртириб келди ва улар билан гаплашди.
Гивонликлар Исроил қавмларидан бўлмай, Амор халқларининг
[126] қолган–қутгани эди. Исроил халқи уларга, сизларни тирик қолдирамиз, деб онт ичишган эди–ю, лекин Шоул Исроил ва Яҳудо халқи бутун юртни назорат қилсин, деб истаган ва уларни қириб ташлашга ҳаракат қилган эди.
3Хуллас, Довуд:
— Сизлар учун нима қилай? — деб сўради Гивонликлардан. — Эгамнинг халқини дуо қилишингиз учун бу гуноҳни қандай ювсам бўлади?
4Гивонликлар унга:
— Бизга Шоул ва унинг хонадонидан олтин ҳам, кумуш ҳам керак эмас, Исроил халқидан бирортасини ўлдириш ниятимиз ҳам йўқ, — деб жавоб беришди
— Нима истасангиз, бажо қиламан, — деди Довуд.
5Шундан сўнг Гивонликлар айтишди:
— Шоул бизни Исроил юртида яшамасин, деб қириб ташлашни ва бизни йўқотишни мақсад қилиб қўйган эди.
6Шунинг учун Шоулнинг ўғилларидан еттитаси бизга берилсин. Биз уларни Гивонда, айнан Эгамиз танлаб олган Шоулнинг шаҳрида, Эгамизнинг ҳузурида ўлдирамиз. Жасадларини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқамиз.
— Сизларга бераман уларни, — деди шоҳ.
7Довуд Шоулнинг набираси — Йўнатаннинг ўғли Мефибоситга
[127] раҳм қилди. Довуд билан Йўнатан Эгамизнинг номини ўртага қўйиб бир–бирига қасамёд қилишган эди.
8Оё қизи Ризпа Шоулдан Орманах ва Мофибасет деган ўғиллар кўрган эди. Довуд Мефибоситнинг ўрнига Шоулнинг ўша иккала ўғлини олди. Шоулнинг қизи Мерав
[128] Махлалик Борзулай ўғли Одриёлдан бешта ўғил кўрган эди. Довуд ўша ўғилларнинг
9ҳаммасини Гивонликларнинг қўлига берди. Гивонликлар еттовини тоғда — Эгамизнинг олдида ўлдириб, жасадларини тик ўрнатилган ходанинг учига қоқдишди. Еттови ҳам бирга жон берди. Улар ўлдирилганда, ўрим–йиғим энди бошланган, арпа ўримининг илк кунлари эди
[129].
10Оё қизи Ризпа қанор
[130] олди ва жасадлар ёнидаги бир қирнинг тепасига бориб, қанорни ёйди. Ўрим пайти бошлангандан то жасадлар устига осмондан ёмғир ёққунга қадар
[131] Ризпа ўша ерда қолди. Жасадларни кундузи осмонда учадиган қушлардан, кечалари ёввойи ҳайвонлардан қўриқлади.
11Шоулнинг канизаги
[132] Оё қизи Ризпа қилган ишни Довудга етказишди.
12Довуд Гиладдаги Ёбош халқининг олдига бориб, Шоул ва унинг ўғли Йўнатаннинг суякларини улардан олди. Филистлар Гилбова тоғида Шоулни ўлдирган куни унинг ва ўғлининг жасадларини Байт–Шан шаҳри майдонида деворга қоқиб қўйган эдилар. Гиладдаги Ёбош халқи эса икковининг жасадини яширинча у ердан олиб кетишган эди
[133].
13Довуд Шоул билан ўғли Йўнатаннинг суякларини у ердан олиб келгандан сўнг, ўлдирилган етти кишининг жасадларини ҳам олишди.
14Шоул билан ўғли Йўнатаннинг суякларини Бенямин ҳудудидаги Зилага — отаси Кишнинг хилхонасига дафн қилишди. Шундай қилиб, шоҳнинг ҳамма фармонларини ижро этишди.
Шундан кейин Худо юрт учун қилинган илтижоларга жавоб берди.
Филистларга қарши уруш
15Филистлар билан Исроил лашкари ўртасида яна уруш бошланди. Довуд одамлари билан Филистларга қарши урушга отланди. Аммо жанглар давомида Довуд жуда толиқиб қолди.
16Филист жангчиларидан бири Йишбибанўв Довудни ўлдирмоқчи бўлди. Йишбибанўв Рафа халқидан
[134] эди. У қўлида учи 750 мисқол
[135] келадиган бронза найза кўтарган, белига эса янги қилич боғлаб олганди.
17Зеруя ўғли Абушай
[136] Довудни ҳимоя қилиб, ўша Филистни мағлуб қилиб ўлдирди. Шундан кейин Довуднинг одамлари унга: “Энди сиз биз билан бирга урушга бормайсиз, токи Исроилнинг чироғи ўчиб қолмасин”, деб айтишди.
18Шундан сўнг Гов шаҳрида Филистлар билан янгидан уруш бошланди. Бу урушда Хушалик Сиббахай деган одам Соф деган одамни ўлдирди. Соф Рафа халқидан эди.
19Исроил лашкари билан Филистлар ўртасида Говда яна бир марта уруш бўлди. Байтлаҳмлик Элханон Гатлик
[137] Гўлиётни ўлдирди. Элханон Ёвир деганнинг ўғли эди. Гўлиёт найзасининг сопи тўқувчининг дастгоҳи ходасидай келарди.
20Сўнгра яна Гат шаҳрида уруш бўлди. У ерда ҳам Рафа халқидан девдай бир одам бор эди. Қўллари, оёқлари олти бармоқли эди, ҳаммаси бўлиб йигирма тўртта бармоғи бор эди.
21Ўша одам Исроил лашкарини ҳақорат қилган эди, Йўнатан уни ўлдирди. Йўнатан Довуднинг акаси Шимонинг
[138] ўғли эди.
22Довуд ва унинг одамлари томонидан ўлдирилган ўша тўрталаси ҳам Гатлик бўлиб, Рафа халқидан эди.
22–БОБ
Довуднинг зафар қўшиғи
1Эгамиз Довудни жамики душманлари ва Шоулнинг қўлидан озод қилган куни Довуд Эгамизга атаб шу қўшиқни айтди:
2“Эгам — менинг ишонган қоям
[139], қалъам, қутқарувчим.
3Худодир менинг қоям, Ундан паноҳ топаман.
Эгамдир қалқоним, баҳодир курашчим
[140],
Қўрғониму бошпанам.
Нажоткорим, зулмдан мени Сен қутқарурсан!
4Эгамга илтижо қиламан,
Ғанимларимдан У мени халос қилади.
Эгамизга ҳамду санолар!
5Ўлим тўлқинлари мени қуршаб олганди,
Бало–қазо селлари даҳшат–ла босганди,
6Ўликлар диёрининг
[141] тўрлари мени ўраб олганди,
Ўлим доми қаршимда пайдо бўлганди.
7Кулфатда қолганимда Эгамга илтижо қилдим,
Ҳа, Худойимга илтижо қилдим.
Маъбадидан туриб У овозимни эшитди,
Оҳу нолам қулоғига етиб борди.
8Ўша замон ер юзи титраб, тебранди,
Самоларнинг пойдевори
[142] ларзага келди,
Эгам ғоят ғазабга минган эди.
9Бурнидан тутун ўрларди,
Оғзидан оташ пишқирарди,
Ундан тошкўмир чўғи ёғиларди.
10У кўкларни ёриб, пастга тушди,
Оёқлари остида — қора булут.
11Бир карубга миниб учиб келди,
Ел қанотлари узра кўринган эди.
12Атрофини зулмат билан ўради,
Атрофидаги қора булутларни Ўзига чайла қилди.
13Улкан нур Эгамнинг олдидан чиқди,
Қип–қизил чўғ ёғилиб турди.
14Эгамнинг овози кўклардан гулдиради,
Худойи Таолонинг садоси эшитилди.
15Ўқлар отди, чақмоқ чақтириб, ёвларини тирқиратди,
Уларни саросимага солди.
16Эгамнинг гина–кудуратидан,
Унинг қаҳрли нафасидан
Денгизнинг туби кўриниб қолди,
Заминнинг пойдевори
[143] яланғоч бўлиб қолди.
17Эгам юқоридан қўл узатиб, мени тутди,
Баҳайбат сувлардан
[144] мени чиқариб олди.
18Мени кучли ғанимларим қўлидан,
Мендан нафратланган ёвларимдан қутқарди,
Чунки улар мендан кучли эдилар.
19Улар қора кунимда менга қарши турдилар,
Аммо Эгам менга таянч бўлди.
20Мени кенг жойга чиқариб қўйди,
Мендан мамнун бўлиб, нажот берди.
21Солиҳлигим–чун мени мукофотлар,
Айбсизлигим–чун Эгам тақдирлар.
22Зеро, мен Эгам йўлларига риоя этдим,
Ахлоқсизлик қилмадим,
Худойимдан юз ўгирмадим.
23Унинг ҳамма таомилини маҳкам ушладим,
Фармонларидан бўйин товламадим.
24Унинг олдида бенуқсон бўлдим,
Гуноҳ қилишдан ўзимни сақладим.
25Шу сабабли Эгам мени пок деб билди,
Солиҳлигимга яраша мукофот берди.
26Эй, Эгам! Ўзингга содиқ бўлганга содиқ бўлурсан,
Тўғри кишига Ўзинг тўғри бўлурсан.
27Пок кишига поклигингни кўрсатурсан,
Эгрига эса айёрлигингни кўрсатасан.
28Аҳли камтарга–чи, ёрдам берурсан,
Димоғдорни кузатиб, манманлиги–чун ерга урурсан.
29Эй, Эгам! Сен Ўзинг чироғимсан,
Зулматни мен учун ёруғликка айлантирурсан.
30Эй, Худойим! Сенга суяниб лашкарни йўқ қиламан,
Сенга суяниб деворлардан ошиб ўтаман.
31Худонинг йўли комилдир,
Эгамнинг каломи чин ҳақиқатдир,
Паноҳ излаб борганга У қалқондир.
32Эгамдан бошқа Худо ким экан?!
Худомиздан бўлак қоя бормикан?!
33Менинг мустаҳкам қалъам — Худодир,
Йўлимни Ўзи бехатар қилар.
34Оёқларимни кийик оёғи каби қилар,
Мени тепаликка эсон–омон ўтқазар.
35Қўлларимга жанг қилишни ўргатар,
Бармоқларим бронза ёйни бука олар.
36Сен менга зафар қалқонингни бергансан,
Мададинг эса мени юксалтирар.
37Оёқларим учун йўлимни кенг қилгансан,
Оёқларим сира оғиб кетмас.
38Ғанимларимни қувлаб, ҳалок қиламан,
Уларни йўқ қилмай ортга қайтмайман.
39Уларни шундай эзаманки, ҳеч ҳам тура олмаслар.
Оёқларим остида чўзилиб қоларлар.
40Сен менга қувват бериб, жангга юбординг,
Менга қарши отланган ёвни олдимда бош эгдирдинг.
41Ғанимларимни мендан қочирдинг,
Мендан нафратланганларни йўқ қилдинг.
42Улар нажоткорни тўрт кўз–ла излаб, топмадилар,
Эгамга ёлвордилар, вале У жавоб бермади.
43Ердаги тупроқ сингари уларни эздим,
Йўлдаги лойдек тепкилаб босдим.
44Сен мени халқим ғийбатидан халос қилдинг,
Мени элларга раҳнамо қилиш учун сақладинг.
Ўзим танимаган элат менга қарам бўлди.
45Ёт эллар менга бўйин эгдилар,
Овозимни эшитибоқ қулоқ тутдилар.
46Ёт эллар ҳолсизланиб йиқилдилар,
Қалтираб манзилидан чиқиб қочдилар.
47Эгам барҳаётдир! Мен ишонган қоямга ҳамду санолар бўлсин!
Нажотим қояси — Худойим юксалсин!
48Мен учун қасд олган Худодир,
Халқларни менга У тобе қилган.
49Мени ғанимларимдан қутқарган,
Босқинчилардан мени устун қилган,
Мени зўравонлар қўлидан халос этган.
50Эй, Эгам, халқлар ичра Сенга ҳамдлар айтурман,
Сенинг исмингни куйлаб сано айтурман.
51Эгам Ўз шоҳини улуғ зафарларга эриштирар,
Ўзи мой суртиб танлаган Довуддан ва унинг наслидан
То абад марҳаматини дариғ тутмас.”
23–БОБ
Довуднинг васияти
1Эссай ўғли Довуднинг сўзлари.
Довудни Худо юксалтиргандир,
Ёқубнинг Худоси мой суртиб, танлаб шоҳ қилган уни,
Довуд Исроилнинг суюкли қўшиқчиси бўлгандир.
Довуднинг охирги сўзлари қуйидагилардир:
2“Эгамнинг Руҳи мен орқали гапирган,
Тилимда тайёрдир Унинг каломи.
3Исроил халқининг Худоси мен орқали сўзлаган,
Исроилнинг ишонган қояси
[145] менга айтган:
“Инсонларни адолат билан бошқараётган,
Худодан қўрқиб шоҳлик қилаётган инсон
4Бамисоли тонг шафағидир,
Мусаффо тонгда нур сочаётган қуёш кабидир,
Нурлари ёмғирдан сўнг тупроқда майса ундирар.”
5Хонадоним Худо олдида шундай эмасми?!
Чунки У мен билан то абад мустаҳкам бўладиган,
Ҳар томонлама ишончли, бузилмас бир аҳд тузган.
Албатта ғолиб бўлишим учун, ҳар қандай тилагимга етишим учун,
У шак–шубҳасиз менга мадад беради.
6Шаккоклар улоқтирилажак тикон кабидир,
Чунки уларни қўл билан ушлаб бўлмас.
7Тиконларни ушлаш учун киши
Темир асбоб ёки найзанинг сопини теккизар,
Тиканзорга ўт қўйиб кулини кўкка совурар.”
Довуднинг “Учта қаҳрамон” ва “Ўттизта қаҳрамон” деган гуруҳларидаги баҳодир жангчилар
8Довуднинг баҳодир жангчилари исми қуйидагича: биринчиси — Хахмўн уруғидан Ёшувам. У “Учта қаҳрамон”нинг
[146] сардори эди. У найзаси билан саккиз юз кишига ҳужум қилиб, ҳаммасини бир жангда ўлдирган эди
[147].
9“Учта қаҳрамон”дан иккинчиси Охўва уруғидан Дўдў ўғли Элазар эди. У жанг қилиш учун тўпланган Филистларни Довуд билан бирга мағлуб қилган эди. Исроил лашкари у пайтда чекинган эди.
10Лекин Элазар жойида тураверди, чекинмади. Қўли толиқиб, увишиб қолгунча Филистларни ўлдирди. Ўша куни Эгамиз уни улуғ зафарга эриштирди. Сўнгра Исроил лашкари фақат ҳалок бўлганларни талон–тарож қилиш учун Элазарнинг орқасидан борди.
11“Учта қаҳрамон”дан учинчиси Харорлик Агей ўғли Шаммох эди. Филистлар Лехидаги бир ясмиқзор
[148] ёнига йиғилиб келганда, Исроил лашкари уларнинг олдига тушиб қочишган эди.
12Лекин Шаммох ясмиқзорнинг ўртасида турганича, ўша ерни ҳимоя қилди ва Филистларни тор–мор қилди. Эгамиз уни ҳам улуғ зафарга эриштирди.
13Ўрим–йиғим пайтида ўша учаласи (улар “Ўттизта қаҳрамон”
[149] гуруҳи таркибига кирар эдилар)
[150] Довуднинг ёнига — Адуллам ғорига кетдилар
[151]. Рафа сойлигида
[152] Филистлар лашкари қароргоҳ қурган эди.
14Бу пайтда Довуд ўзининг адирдаги қароргоҳида эди. Битта Филист қўнолғаси эса Байтлаҳмда жойлашган эди.
15Довуд ҳасрат билан:
— Қанийди бирортаси Байтлаҳм дарвозасининг ёнидаги қудуқдан менга сув олиб келиб берса! — деди.
16Ўша учта қаҳрамон Филистлар қароргоҳини ёриб ўтишди–да, Байтлаҳмдаги дарвозанинг ёнидаги қудуқдан сув тортиб, Довудга олиб келишди. Лекин Довуд сувни ичмай, ерга тўкиб, Эгамизга бағишлади.
17— Эй, Эгам! — деб хитоб қилди. — Бундай қилишдан мени Ўзинг асра! Шу йигитларнинг қонини ичайми? Ахир, улар жонини хавф–хатарга қўйиб сув олиб келгани боришди–ку!
Шунинг учун ҳам Довуд сувни ичишни истамади. “Учта қаҳрамон” ана шундай жасурлик кўрсатишган эди.
18Йўабнинг акаси Абушай “Ўттизта
[153] қаҳрамон”нинг сардори эди. Абушай найзаси билан уч юз кишини ўлдирди. Шу тариқа у “Учта қаҳрамон” сингари донг таратди.
19У “Ўттизта
[154] қаҳрамон”дан ҳам машҳур эди, уларнинг йўлбошчиси бўлди. Лекин “Учта қаҳрамон” қаторига кирмасди.
20Яна Кабзаёл шаҳридан Ёҳайидо ўғли Бинаё деган жасур бир жангчи бор эди. У ажойиб ишлар қилди, Мўаблик икки довюрак одамни
[155] ўлдирди. Қор ёққан кунда бир хандаққа тушиб, шерни ўлдирди.
21Яна девдай бир Мисрликни ҳам ўлдирди. Мисрликнинг қўлида найзаси бор эди. Бинаё унинг устига таёқ билан бостириб борди. Найзани Мисрликнинг қўлидан тортиб олди–да, ўша найза билан уни ўлдирди.
22Бинаёнинг қилган ишлари ана шулардир. Шу тариқа Бинаё “Учта қаҳрамон” каби донг таратди.
23У “Ўттизта қаҳрамон” орасида шуҳрат топди, лекин “Учта қаҳрамон”дан бири ҳисобланмасди. Довуд уни қўриқчилар сардори қилиб тайинлади.
24Қуйидагилар ҳам “Ўттизта қаҳрамон”дан эдилар:
Йўабнинг укаси Осойил,
Байтлаҳм шаҳридан Дўдў ўғли Элханон,
25Харўд шаҳридан Шаммох ва Элихо,
26Палат шаҳридан Халез,
Тахува шаҳридан Ихеш ўғли Эро,
27Онотўт шаҳридан Абуазар,
Хуша шаҳридан Мавуннай,
28Охўва уруғидан Залмон,
Натуфо шаҳридан Махрай,
29Натуфолик Банах ўғли Халев,
Бенямин наслидан Гиволик Рибай ўғли Этхай,
30Пиратон шаҳридан Бинаё,
Гаш сойликларидан Хидой,
31Байт–Араба шаҳридан Абуалвон,
Бохурим шаҳридан Озмобит,
32Шалбим шаҳридан Элияхба,
Ёшоннинг ўғиллари,
Йўнатан,
33Харор шаҳридан Шаммох,
Харорлик Шорор ўғли Охиём,
34Махо шаҳридан Ахазбай ўғли Элифалет,
Гилох шаҳридан Охитўфел ўғли Элиём,
35Кармил шаҳридан Хазро,
Оров шаҳридан Парай,
36Зўво шаҳридан Натан ўғли Йихал,
Гад қабиласидан Баних,
37Оммон халқидан Зилах,
Берўт шаҳридан Йўабнинг қуролбардори Нахрай,
38Йитар уруғидан Эро ва Горив,
39Хет халқидан Уриё.
Ҳаммаси бўлиб ўттиз етти киши эди.
24–БОБ
Довуд рўйхат қилади
1Исроил халқига Эгамиз яна ғазабини сочди. Эгамиз халққа зарар етказмоқчи бўлиб, аҳолини рўйхат қилишга Довудни мажбур этди: “Қани, Исроил ва Яҳудо халқини санаб чиқ”, деди.
2Шоҳ ёнида турган лашкарбошиси Йўабга шундай буйруқ берди:
— Исроилнинг ҳамма қабилаларини — Дандан Бэршэвагача бўлган жойларни кезиб, халқни санаб чиқинглар, токи қанча аҳоли борлигини мен билайин.
3Лекин Йўаб шундай деди:
— Эгангиз Худо халқнинг ҳозирги сонини юз карра кўпайтирсин, шоҳ ҳазратлари ҳам ўша кунларни кўрсин! Шоҳим нимага шуни истаб қолдилар?
4Лекин Йўаб ва лашкарбошиларнинг сўзидан шоҳнинг сўзи устун келди. Шундан сўнг улар шоҳнинг ҳузуридан чиқиб, Исроил халқини санаш учун кетишди.
5Улар Иордан дарёсини кечиб ўтдилар ва Арорда чодир қуриб, бу ердаги Исроил халқини санадилар. Арор — сойликдаги шаҳарнинг жанубида, Гад ерлари томонда эди. Кейин у ердан Язирга бориб санашди.
6Сўнг Гилад ерларини босиб ўтиб, Тахтим–Ходши ерларига боришди. Сўнгра Данёнга
[156], Данёндан эса Сидон атрофларига айланиб бориб, бу ердаги халқни санашди.
7Яна Тир қалъасидаги, Хив ва Канъон халқларининг ҳамма шаҳарларидаги Исроил халқини санаб чиқишди. Ниҳоят, жанубга — Яҳудонинг Нагав чўлидаги Бэршэва шаҳрига келишди.
8Улар тўққиз ою йигирма кун юртни у бошидан бу бошигача айланиб чиққанларидан кейин Қуддусга қайтиб келишди.
9Йўаб рўйхат натижасини шоҳга маълум қилди: Исроилда жанг қилишга қодир 800.000, Яҳудода эса 500.000 одам бор экан.
10Халқни санаб чиққандан сўнг Довуднинг виждони қийналди.
— Бу ишни қилиб оғир гуноҳга ботдим, ақлсизларча иш тутдим. Ўтинаман, эй, Эгам, бу қулингнинг гуноҳини кечир, — деб илтижо қилди.
11Эртасига эрталаб Довуд уйқудан тургач, Довуднинг валийси — пайғамбар Гадга Эгамизнинг шу сўзлари аён бўлди:
12“Бориб Довудга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Мен сенга учта жазони таклиф қиламан, шулардан биттасини танла, кейин сенга ўша жазони юбораман.”
13Гад Довуднинг ҳузурига бориб, учта жазони бирма–бир баён қилди:
— Юртингда етти йил очарчилик бўлсинми? Ёки сени таъқиб қиладиган ғанимларингдан уч ой қочиб юришни истайсанми? Ё бўлмаса, юртингда уч кун ўлат бўлсинми? Энди яхшилаб ўйла, мени Юборганга нима деб жавоб берайин?
14— Мен жуда оғир аҳволда қолдим–ку, — деди Довуд Гадга. — Нима бўлса ҳам, одамзоднинг қўлига тушмайин. Майли, Эгамнинг Ўзи бизни жазоласин, чунки У ғоят раҳмдил.
15Шундай қилиб, Эгамиз ўша куни эрталабдан белгиланган вақтгача Исроил юртига ўлат юборди. Бутун юрт бўйлаб — Дандан Бэршэвагача бўлган жойда етмиш минг киши ўлди.
16Эгамизнинг фариштаси, Қуддусни йўқ қиламан, деб қўл кўтарганда, Эгамиз раҳм қилиб, бало–қазо жўнатмайдиган бўлди. Халқни қираётган фариштага:
— Бўлди, бас! Етади! — деб амр берди.
Эгамизнинг фариштаси ўша пайтда Қуддусда — Ёбус халқидан бўлган Аравно деган одамнинг хирмонида
[157] эди.
17Довуд халқни ўлдираётган фариштани кўргач, Эгамизга деди:
— Гуноҳ қилган менман, мен айбдорман! Қўйдай беозор бу инсонлар нима айб қилибди? Ғазабингни менга ва отам хонадонига соча қол!
18Ўша куни пайғамбар Гад Довуднинг ҳузурига борди ва унга:
— Ёбус халқидан бўлган Аравнонинг хирмонига бориб, ўша ерда Эгамга атаб бир қурбонгоҳ қургин, — деди.
19Довуд Гаднинг сўзига кириб, худди Эгамиз амр этганидай, хирмонга борди.
20Аравно шоҳ билан аъёнларнинг ўзига томон келаётганини кўрди ва Довуднинг олдига бориб, ерга мук тушиб таъзим қилди.
21— Шоҳ ҳазратлари нечун бу қулининг олдига ташриф буюрдилар? — деб сўради.
— Эгамга атаб бир қурбонгоҳ қуриш учун хирмонингни сендан сотиб олгани келдим, токи ўлат халқдан даф бўлсин, — деди Довуд.
22— Шоҳ ҳазратлари нимани маъқул топсалар, Унга ўшани назр қилсинлар, — деди Аравно. — Ана, куйдириладиган қурбонликлар учун ҳўкизлар, ўтин учун эса хўптир
[158] ва ҳўкизларнинг бўйинтуруқлари бор.
23Эй, шоҳим, буларнинг ҳаммасини сизга инъом этаман.
Кейин қўшиб қўйди:
— Эгангиз Худо сиздан рози бўлсин!
24— Бўлмайди! — деди бирдан шоҳ. — Сендан бу нарсаларни ўз баҳосида сотиб оламан. Текин тушган қурбонликларниЭгам Худога куйдириб назр қилмайман.
Шундан сўнг Довуд хирмонни ва ҳўкизларни эллик кумуш тангага
[159] сотиб олди.
25Довуд ўша ерда Эгамизга атаб қурбонгоҳ қуриб, куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларини атади. Эгамиз эса Исроил юрти учун Довуднинг илтижоларига жавоб берди. Шундай қилиб, Исроилдан ўлат даф қилинди.
ШОҲЛАР (УЧИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“3 Шоҳлар” ва “4 Шоҳлар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китоб бўлиб, иккала қисмини битта ўрамга жойлаш узунлик қилганидан, китоб икки қисмга — “3 Шоҳлар” ва “4 Шоҳлар”га бўлинган. “3 Шоҳлар” ўша яхлит китобнинг биринчи қисмидир. Бу китоблар Исроил тарихининг давомидир.
“3 Шоҳлар” китоби уч қисмдан иборат. Биринчи қисмда (1-2–боблар) шоҳ Довуд ҳаётининг сўнгги йиллари ва унинг ўғли Сулаймон қандай қилиб Исроил шоҳи бўлгани тўғрисида ҳикоя қилинади. Иккинчи қисм (3-11–боблар) Сулаймон ҳукмронлиги давридаги воқеаларни ўз ичига олиб, бу қисмда унинг қанчалик шуҳрат таратгани ва бойигани тўғрисида ҳикоя қилинади. Иккинчи қисмда, асосан, Эгамизнинг Қуддусдаги уйини Сулаймон қандай қилиб қургани ва бағишлагани тўғрисида баён қилинади. Китобнинг қолган қисми (12-22–боблар) Сулаймоннинг вафотидан кейин юз берган воқеалардан — шимолдаги қабилаларнинг Сулаймон ўғли Рахабомга қарши исён кўтаргани, Исроил халқининг иккита алоҳида шоҳликка бўлиниб кетгани тўғрисидаги воқеалардан иборат. Жанубдаги шоҳлик — Яҳудо шоҳлиги, шимолдагиси — Исроил шоҳлиги деб аталадиган бўлди. “3 Шоҳлар”нинг бу қисми иккала шоҳликнинг ҳукмдорлари тарихини ўз ичига олади. Ушбу китоб Яҳудо шоҳи Ёҳушафат ва Исроил шоҳи Охазиё ҳукмронлиги давридаги воқеалар билан тугайди.
Китобда ҳар бир шоҳ Худога бўлган содиқлигига қараб ҳукм қилинади. Агар шоҳ Худонинг қонунига содиқ бўлиб, Унга итоат этса, у яхши деб мақталади. Агар шаккоклик қилиб, тўғри йўлдан озса, қабиҳ деб ҳукм қилинади. Ҳамма Исроил шоҳлари Эгамиздан юз ўгириб, бегона худоларга сажда қилганлари учун, қабиҳ шоҳлар деб ҳукм қилинади. Яҳудо шоҳларининг кўпчилиги ўз боболари шоҳ Довуддан намуна олиб, унинг йўлидан юрганлари ва Эгамизга сажда қилганлари учун яхши шоҳлар деб эътироф этилади.
“3 Шоҳлар” яна шимолий шоҳликнинг қабиҳ ҳукмдори Ахаб ва малика Изабелга қарши турган Илёс пайғамбар тўғрисидаги машҳур воқеаларни ҳам қамраб олган. Илёс пайғамбар Исроил халқини Эгамизга итоат этишга ва бегона худоларга сажда қилмасликка даъват этади. Илёс халққа шундай деб танбеҳ берди: “Қачонгача икки кеманинг учини тутиб юрасизлар?! Агар Эгамиз Худо бўлса, Унга эргашинглар. Борди–ю, Баал Худо бўлса, унга сажда қилинглар. ...Баалнинг пайғамбарлари илтижо қилиб Баални чақиришсин. Мен ҳам илтижо қилиб Эгамизни чақираман. Кимнинг Худоси аланга орқали жавоб берса, Худо Ўшадир.” (18:21, 24)
1–БОБ
Кексайган шоҳ Довуд
1Шоҳ Довуд анча кексайди
[1]. Уни кўрпа–тўшаклар билан ўраб ташлашса ҳам, ҳеч исимас эди.
2Шунда аъёнлари Довудга айтишди:
— Ҳазрати олийлари учун ёш, бокира қиз қидириб топсак. Ўша қиз шоҳимиз олдида бўлсин, парвариш қилсин, шоҳимизнинг қучоғида ётсин. Ана шунда шоҳ ҳазратлари исийдилар.
3Шундай қилиб, бутун Исроил ҳудуди бўйлаб чиройли, бўйи етган қизни қидирдилар. Ниҳоят, Шунамлик
[2] Обиша исмли қизни топиб, шоҳ ҳузурига олиб келишди.
4Қиз ғоятда гўзал эди. У шоҳни парвариш қилиб, унинг хизматида бўлди. Лекин шоҳ қизга яқинлашмади.
Одониё тахтга даъвогар бўлади
5Абсалом вафот этгандан кейин, Довуднинг Хаггитдан туғилган Одониё исмли ўғли “Мен шоҳ бўламан”
[3], деб ўзини жуда катта тутадиган бўлиб қолди. У ўзига жанг аравалари, чавандозлар ва элликта қўриқчи олди.
6Отаси эса “Нима учун сен бундай қиляпсан?” деб ҳеч қачон уни тергамади. Одониё Абсаломдан кейингиси бўлиб, жуда чиройли йигит эди.
7У Зеруя ўғли Йўаб ва руҳоний Абуатарга маслаҳат солди. Иккови ҳам Одониё тарафига ўтдилар.
8Лекин руҳоний Зодўх, Ёҳайидо ўғли Бинаё, пайғамбар Натан, Шимах, Рей ва Довуднинг қўриқчилари Одониё томонга ўтмадилар.
9Одониё Эн–Рўғол булоғи
[4] бўйидаги Зўхалат тоши ёнида қўй, буқа ва боқилган бузоқларни қурбонлик қилиб, ҳамма ака–укаларини — шоҳ ўғилларини, шоҳга қарашли барча Яҳудо аъёнларини таклиф қилди
[5].
10Пайғамбар Натанни, Бинаёни, шоҳнинг қўриқчиларини, укаси Сулаймонни эса таклиф қилмади.
Сулаймон тахтга ўтиради
11Шундан сўнг Натан Сулаймоннинг онаси Ботшевага деди:
— Хаггитдан туғилган Одониё ўзини–ўзи шоҳ қилганини, Довуд ҳазратлари эса бу аҳволдан бехабар эканини эшитмадингми?
12Энди мен сенга шундай маслаҳат бераман: Сен ўзингнинг ва ўғлинг Сулаймоннинг ҳаётини қутқар.
13Шоҳ Довуд саройига бориб, унинг ҳузурига киргин. Шоҳга шундай деб айт: “Шоҳ ҳазратлари бу чўрисига, мендан кейин ўғлинг Сулаймон шоҳ бўлади, мендан кейин тахтга у ўтиради, деб ваъда бермаганмидилар?! Нимага энди Одониё шоҳ бўлиб қолди?”
14Сен у ерда шоҳ билан суҳбатни давом эттираётганингда, мен орқангдан кириб, сенинг гапингни қўллаб–қувватлайман.
15Ботшева бориб, шоҳ Довуднинг хонасига кирди: шоҳ жуда мункиллаб қолган, Шунамлик Обиша эса унинг хизматини қилаётган эди.
16Ботшева шоҳга эгилиб таъзим қилди.
— Тила тилагингни, — деди шоҳ.
17Ботшева унга деди:
— Шоҳ ҳазратлари! Бу чўрингизга ўз Эгангиз Худо номи билан онт ичиб “Мендан кейин ўғлинг Сулаймон шоҳ бўлади, мендан кейин тахтга у ўтиради”, деб ваъда берган эдингиз–ку.
18Энди эса Одониё шоҳ бўлиб қолибди. Шоҳ ҳазратлари эса бу ҳақда ҳеч нарса билмайдилар.
19У бир талай буқа, боқилган бузоқ ва қўйлар сўйиб, шоҳимизнинг ҳамма ўғилларини, руҳоний Абуатарни, лашкарбоши Йўабни таклиф қилибди. Қулингиз Сулаймонни эса таклиф қилмабди.
20Шоҳ ҳазратлари! Жамики Исроил халқининг кўзлари сизга қадалган, ўзингиздан кейин тахтга ким ўтиришини сиз эълон қилишингизни кутишяпти.
21Акс ҳолда шоҳ ҳазратлари оламдан ўтиб, ота–боболари ёнига кетганларида, мен ва ўғлим Сулаймон хиёнаткордай бўлиб қоламиз.
22Ботшева шоҳ билан гаплашаётганда, пайғамбар Натан келиб қолди.
23Шунда шоҳга: “Пайғамбар Натан шу ердалар, сизни кўрмоқчилар”, деб хабар беришди. Натан шоҳ ҳузурига кирди–ю, ер ўпиб унга таъзим қилди.
24Кейин у шоҳга деди:
— Шоҳ ҳазратлари! Сиз “Мендан кейин Одониё шоҳ бўлади, мендан кейин тахтга у ўтиради”, деб айтган эдингизми?
25У бугун чиқибоқ бир талай буқа, боқилган бузоқ, қўйлар сўйиб, шоҳнинг ҳамма ўғилларини, қўшинингизнинг лашкарбошиларини
[6] ва руҳоний Абуатарни таклиф қилди. Ҳаммалари Одониёнинг ҳузурида еб–ичиб ўтиришибди, “Яшасин шоҳ Одониё!” деб бақиришяпти.
26Мен, қулингизни, руҳоний Зодўхни ва Ёҳайидо ўғли Бинаёни, қулингиз Сулаймонни эса таклиф қилмади.
27Буларнинг ҳаммаси шоҳ ҳазратларининг хоҳишига кўра бўлдими? Шоҳ ҳазратлари ўзларидан кейин тахтга ким ўтириши ҳақида биз, қулларига нега аён қилмадилар?
28Шунда Довуд “Ботшевани менга чақиринглар!” — деди. Ботшева кириб, шоҳ қаршисида турди.
29-30Шоҳ онт ичиб айтди:
— Мени ҳар қандай балолардан доимо сақлаб келган Худойим шоҳид! Мен Исроил халқининг Худоси — Эгамиз номи билан онт ичиб, сенга “Ўғлинг Сулаймон мендан кейин шоҳ бўлади, мендан кейин тахтга у ўтиради”, деб ваъда берган эдим. Ўша онтимни бугун адо этаман.
31Ботшева ер ўпиб, шоҳга таъзим қилди:
— Шоҳимиз Довуд ҳазратлари дунё тургунча турсинлар!
32— Руҳоний Зодўхни, пайғамбар Натанни, Ёҳайидо ўғли Бинаёни менинг ҳузуримга таклиф қилинглар! — деди шоҳ Довуд. Улар шоҳ ҳузурига кириб келдилар.
33Шундан сўнг шоҳ уларга:
— Ёнингизга шоҳингизнинг қўриқчиларини олинглар, — деди. — Ўғлим Сулаймонни менинг хачиримга ўтқазиб, Гихўн булоғига
[7] олиб боринглар.
34У ерда руҳоний Зодўх ва пайғамбар Натан Сулаймоннинг бошига мой суртиб, уни Исроил шоҳи қилсинлар. Кейин бурғу чалиб, баланд овоз билан: “Яшасин шоҳ Сулаймон!” деб айтинглар.
35Сўнг унинг орқасидан қайтиб келинглар. У келгач, менинг тахтимга ўтирсин, менинг ўрнимга шоҳ бўлсин. Мен уни Исроил ва Яҳудонинг
[8] ҳукмдори қилиб тайинладим.
36Бинаё шоҳга қарата:
— Омин! Шоҳимиз ҳазратларининг Худоси — Эгамизнинг амри ҳам шундай бўлсин! — деди.
37— Эгамиз доим шоҳ ҳазратлари билан бўлган эди. Бундан кейин У Сулаймонга ёр бўлсин, Сулаймоннинг тахтини шоҳимиз Довуд ҳазратлари тахтидан ҳам юксак қилсин.
38Руҳоний Зодўх, пайғамбар Натан, Ёҳайидо ўғли Бинаё, шоҳнинг Харетлик ва Палатлик қўриқчилари
[9] Сулаймонни шоҳ Довуднинг хачирига ўтқазиб жўнадилар. Ниҳоят, уни Гихўн булоғига олиб келдилар.
39Руҳоний Зодўх чодирдан
[10] олиб келган мой солинган қўчқор шохини
[11] олиб чиқди ва Сулаймоннинг бошига мой суртди. Кейин бурғу чалдилар. Шунда бутун халқ: “Яшасин шоҳ Сулаймон!” деб қичқирди.
40Халқ Сулаймонга эргашиб, най чалиб, ўйин–кулги қилиб кетди. Халқнинг қийқириғидан гўё ер титраб кетди.
41Одониё ва ҳамма таклиф қилинганлар таомни еб бўлар–бўлмас, шовқин–суронни эшитиб қолдилар. Йўаб бурғу овозини эшитиб: “Нимага бунчалик шовқин? Шаҳарни ларзага келтиради–я”, — деди.
42У гапини тугатмаган ҳам эдики, руҳоний Абуатарнинг ўғли Йўнатан кириб келди.
— Кел, — деди Одониё унга, — сен улуғ одамсан, яхши хабар олиб келяпсан–ов.
43— Йўқ, шоҳимиз Довуд ҳазратлари Сулаймонни шоҳ қилиб кўтардилар, — деб жавоб берди Йўнатан.
44— Шоҳ Довуд у билан бирга руҳоний Зодўхни ва пайғамбар Натанни, Бинаёни, ўзининг Харетлик ва Палатлик қўриқчиларини юборди. Улар Сулаймонни шоҳнинг хачирига ўтқазишди.
45Руҳоний Зодўх ва пайғамбар Натан Гихўн булоғида Сулаймоннинг бошига мой суртиб, шоҳ қилдилар. У ердан шод–хуррам бўлиб қайтиб келишди. Шунинг учун шаҳар ола–ғовур бўлиб қолди. Сизлар эшитаётган шовқин–суроннинг боиси шудир.
46Сулаймон шоҳлик тахтига ўтирибди.
47Шоҳнинг аъёнлари Довуд ҳазратларини табриклаш учун келиб шундай дейишди: “Сулаймоннинг номини Худойингиз сизнинг номингиздан ҳам кўпроқ улуғласин, унинг тахтини сизнинг тахтингиздан ҳам юксалтирсин.” Шоҳ эса тўшагида ётганича Худога сажда қилиб,
48бундай деди: “Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ҳамду санолар бўлсин! У бугун кўзларим очиқлигида зурриётимдан биттасини тахтга ўтқазди.”
49Одониёнинг меҳмонлари қўрқув ичида ўринларидан туриб, ҳаммаси ҳар ёққа тарқалиб кетдилар.
50Одониё ҳам Сулаймондан қўрққанидан ўрнидан турди–ю, қочиб бориб, қурбонгоҳнинг бурчагидан маҳкам ушлаб олди
[12].
51Сулаймонга шу хабарни олиб келдилар: “Одониё шоҳ Сулаймондан қўрқяпти, у қурбонгоҳнинг бурчагини маҳкам ушлаб олиб, Сулаймон, бу қулимни ўлдирмайман, деб олдин менга сўз берсин, деяпти.”
52— Агар у менга содиқ бўлса, — деди Сулаймон, — бирорта тукига зарар етмайди. Борди–ю, кўнглида ёмонлик бўлса, бошини оламан.
53Шоҳ Сулаймон одам юбориб, Одониёни қурбонгоҳдан олдириб келди. Одониё келиб, шоҳ Сулаймонга таъзим қилди. Шундан сўнг Сулаймон: “Бор, уйингга жўна!” — деди унга.
2–БОБ
Довуднинг Сулаймонга васияти
1Довуднинг умри охирлаб бораётган эди. У ўғли Сулаймонга шундай деб васият қилди:
2— Энди менинг ҳам умрим охирлаб боряпти. Сен қатъий иродали, мардонавор бўл.
3Эгангиз Худо қўйган талабларни бажар. Мусонинг Тавротида ёзилганидай, Унинг йўлидан юриб, фармон ва амрларига, қонун–қоидалари ва шартларига риоя қил. Шунда нима қилсанг ҳам, қаерга борсанг ҳам, ҳар доим барака топасан.
4Эгамиз мен ҳақимда айтган мана бу ваъдасини адо этади: “Агар ўғилларинг Менинг олдимда ўз йўлларидан адашмай, бутун қалби билан, жону дили билан содиқ бўлиб юрсалар, сенинг наслингдан бўлган эркак зоти то абад Исроил тахтида ўтиради.”
5Яна Зеруя ўғли Йўаб менга нима қилганини сен биласан. У Исроилнинг иккита лашкарбошисини — Нар ўғли Абнур билан Этер ўғли Эмосани ўлдириб, тинчлик пайтида уруш давридагидай қон тўкди
[13]. Чориғидан тортиб белигача урушдагидай қонга булғанди.
6Йўаб ажалидан беш кун бурун ўлсин, ўликлар диёрига
[14] тинчгина кирмасин. Шунга ақлингни ишлат.
7Гиладлик Борзулайнинг ўғилларига садоқатли бўл. Улар сенинг дастурхонингдан таом ейдиганлар орасида бўлсин. Чунки мен аканг Абсаломдан қочиб юрганимда, улар менинг олдимда ҳозиру нозир бўлишди
[15].
8Эсингда бўлсин: ёнингда Бенямин қабиласидан Бохуримлик Гера ўғли Шимах ҳам бор. Моханайимга қочиб ўтаётганимда, у мени ёмон қарғаган эди
[16]. Лекин кейинроқ у мени кутиб олиш учун Иордан дарёси бўйига чиқди. Мен Эгамиз номи билан онт ичиб, унга: “Сени ўлдирмайман”, деган эдим
[17].
9Лекин сен уни айбсиз деб билма. Сен ақлли одамсан, нима қилишни ўзинг биласан. У қариб қолган бўлса ҳам, ўлдирилиши керак.
Довуднинг ўлими
10Ниҳоят, Довуд оламдан ўтиб, Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди.
11Довуд Исроилда қирқ йил шоҳлик қилди: шундан етти йили Хевронда, ўттиз уч йили Қуддусда ўтди.
12Шундай қилиб, Сулаймон отаси Довуд ўрнига тахтга ўтирди. Унинг шоҳлиги мустаҳкам бўлди.
Одониёнинг ўлими
13Хаггитдан туғилган Одониё Сулаймоннинг онаси Ботшева ҳузурига келди.
— Тинчликми, бу ерга яхшилик билан келдингми? — деб сўради Ботшева.
— Ҳа, яхшилик билан, — деди Одониё.
14— Сизда гапим бор эди.
— Гапиравер, — деди Ботшева.
15Одониё гап бошлади:
— Яхши биласиз, мен шоҳ бўлишим керак эди
[18]. Бутун Исроил халқи менга, бўлажак шоҳ, деб кўз тикиб турган эди. Лекин шоҳлик қўлдан кетди, Эгамизнинг хоҳиши билан укамга насиб қилган экан.
16Энди сиздан бир ўтинчим бор, фақат йўқ деманг.
— Гапир, — деди Ботшева.
17— Илтимосим шуки, — деди Одониё, — шоҳ Сулаймон билан гаплашсангиз, Шунамлик Обишани менга хотинликка берса. Сиз айтсангиз, йўқ демайди.
18— Яхши, мен шоҳга сен тўғрингда айтиб кўрай–чи, — деди Ботшева.
19Ботшева, Одониё ҳақида гаплашай, деб шоҳ Сулаймон ҳузурига кетди. Шоҳ унга пешвоз чиқиб, таъзим қилди, кейин яна тахтига ўтирди. Шоҳнинг онаси учун ҳам тахт қўйиб беришди. Ботшева шоҳнинг ўнг томонига
[19] ўтирди.
20— Сенга битта кичкина илтимосим бор, қайтармагин, — деди Ботшева.
— Сўранг, онажон, тилагингиз бажо бўлур, — деди шоҳ.
21— Шунамлик Обишани аканг Одониёга хотинликка берсанг, — деди Ботшева.
22Сулаймон кинояли оҳангда онасига деди:
— Нимага Одониё учун сиз фақат Шунамлик Обишани сўраяпсиз? Одониё акам бўлгандан кейин, у учун шоҳликни ҳам сўрайверинг. Ахир, руҳоний Абуатар, Зеруя ўғли Йўаб унинг тарафини олишларини биласиз–ку!
23Шоҳ Сулаймон Эгамиз номи билан онт ичиб, шундай деди:
— Агар Одониёни шу гапи учун ўлдирмасам, Худо мени ҳар қандай жазога мубтало қилсин, ундан ҳам баттарроғига дучор қилсин.
24Отам Довуднинг тахтига мени ўтқазиб, куч–қудратимни оширган ва Ўзи айтганидай, менинг сулоламни яратган Худо шоҳид! Одониё шу бугуноқ ўлдирилади!
25Шоҳ Сулаймон Бинаёни жўнатди. Бинаё Одониёни ўлдирди.
Абуатарнинг бадарға қилиниши ва Йўабнинг ўлдирилиши
26Руҳоний Абуатарга эса Сулаймон шу гапларни айтди:
— Сен Онотўтга
[20] — ўзингнинг ерингга жўнаб қол! Сен аслида ўлимга лойиқсан! Лекин сен отам Довуднинг олдида Эгамиз Раббийнинг сандиғини олиб борган эдинг, отам билан бирга ҳар нарсага бардош берган эдинг. Шунинг учун ҳозир сени ўлдирмайман!
27Сулаймон Абуатарни Эгамизнинг руҳонийлигидан маҳрум қилди. Шундай қилиб, Эгамизнинг Шилўда Элах хонадони ҳақида айтган сўзлари бажо бўлди
[21].
28Бу хабарни Йўаб ҳам эшитди. Абсаломга эргашмаган бўлса ҳам, Одониё исён кўтарганда, Йўаб қўшилган эди. Одониёнинг ўлими ҳақида эшитган Йўаб Эгамизнинг чодирига қочиб борди ва қурбонгоҳнинг бурчагидан ушлаб олди
[22].
29“Йўаб Эгамизнинг чодирига қочиб кетибди, қурбонгоҳ ёнида экан”, деган хабарни Сулаймонга етказишди. Сулаймон ўша заҳоти Бинаёни жўнатиб “Бор, уни ўлдириб кел”, деб буюрди.
30Бинаё Эгамизнинг чодирига келиб, Йўабга: “Шоҳимиз сени, чодирдан чиқсин, деяптилар”, деб хабар берди. Йўаб эса: “Йўқ, мен шу ерда ўлишни истайман”, деб жавоб қилди. Бинаё: “Йўаб менга шундай–шундай деди”, деб шоҳга етказди.
31Шоҳ Бинаёга:
— У нима деган бўлса, айтганини қил, — деди, — уни ўлдириб, дафн қил, токи Йўаб тўккан бегуноҳ қонларнинг жавобгарлиги менинг ва отам хонадонининг гарданимизда қолмасин.
32Эгамиз унинг қонини ўзининг бошига етказсин. У отам Довудга билдирмасдан, иккита солиҳ, ўзига қараганда яхши инсонни ўлдирган эди. Улардан бири Исроил лашкарбошиси, Нар ўғли Абнур, иккинчиси эса Яҳудо лашкарбошиси Этер ўғли Эмоса
[23] эди.
33Икковининг қони то абад Йўабнинг гарданида, унинг насли гарданида қолсин. Эгамиз Довудни, унинг наслини, хонадонини ва тож–тахтини то абад саломат қилсин!
34Сўнг Бинаё бориб, Йўабни ҳам ўлдирди. Йўаб чўл яқинидаги ўз уйида дафн қилинди.
35Шоҳ Сулаймон Йўабнинг ўрнига Бинаёни лашкарбоши, Абуатарнинг ўрнига Зодўхни руҳоний қилиб тайинлади.
Шимахнинг ўлими
36Шундан сўнг шоҳ одам юбориб, Шимахни чақиртириб келди ва унга шундай деди:
— Қуддусда ўзингга бир уй қур ва ўша ерда ўтир. У ердан ҳеч қаерга чиқма.
37Шуни билиб қўйки, ўша ердан чиқиб, Қидрон сойлигидан
[24] ўтган кунингоқ ўлиминг муқаррардир. Ўзингнинг бошингни ўзинг ейсан.
38— Хўп бўлади, шоҳ ҳазратлари, гапингиз тўғри, — деди Шимах шоҳга. — Нима буюрсалар, мен, қулингиз, бажо айларман.
Шундай қилиб, Шимах узоқ вақт Қуддусда яшаб қолди.
39Лекин орадан уч йил ўтиб, бир воқеа юз берди: Шимахнинг икки қули Гат
[25] шоҳи Охишнинг ёнига қочиб кетди. Шоҳ Охиш Махо деганнинг ўғли эди. Шимахга: “Қулларинг Гатда экан”, деб хабар бердилар.
40Шимах эшагини эгарлади ва қулларини излаб Гатга — Охиш ҳузурига йўл олди. У ерга бориб, қулларини қайтариб олиб келди.
41Шундан кейин Сулаймонга “Шимах Қуддусдан Гатга бориб, яна қайтиб келибди”, деб хабар бердилар.
42Шоҳ Шимахни чақиртириб келиб, унга шундай деди:
— Сенга: “Билиб қўй, Қуддусдан чиқиб, бирор ерга борган кунингоқ ўлишинг муқаррар”, деб Эгамиз номи билан онт ичдириб, қаттиқ огоҳлантирмаганмидим?! Сен эса: “Хўп бўлади! Гапингиз тўғри” деган эдинг.
43Нега Эгамизга ичган онтингга ва менинг амримга итоат қилмадинг?
44Шоҳ яна Шимахга айтди:
— Отам Довудга қилган ёмонликларингни ўзинг биласан, юрагингда муҳрланиб қолган. Қилган ёмонликларинг учун сенга Эгамиздан қайтсин!
45Шоҳ Сулаймон эса Эгамизнинг марҳаматидан баҳраманд бўлсин, Довуднинг тож–тахти Эгамизнинг олдида то абад мустаҳкам турсин!
46Сўнг шоҳ Сулаймон Бинаёга амр берди, у чиқди–ю, Шимахни ўлдирди. Шундай қилиб, Сулаймоннинг шоҳлиги хавф–хатардан холи бўлиб, мустаҳкамланди.
3–БОБ
Сулаймон донолик сўрайди
1Сулаймон Миср шоҳи — Фиръавннинг қизларидан бирига уйланиб, Фиръавн билан алоқасини мустаҳкамлади, хотинини эса Қуддусдаги Довуд қалъасига олиб келди. У ўз саройини, Эгамизнинг уйини ва Қуддус атрофидаги деворни битиргунга қадар, хотини ўша ерда яшади.
2Халқ ҳали ҳам турли жойлардаги саждагоҳларда
[26]қурбонлик қилиб юрарди, чунки ўша кунларгача Эгамизга атаб бир уй қурилмаган эди.
3Сулаймон Эгамизни севарди, шунинг учун отаси Довуднинг кўрсатмалари бўйича юрарди. Лекин у ҳам саждагоҳларда қурбонлик қилар ва тутатқи тутатарди.
4Шоҳ қурбонлик қилиш учун Гивонга
[27] кетди. Чунки энг асосий саждагоҳ ўша ерда эди. Сулаймон илгари ҳам ўша қурбонгоҳда минглаб куйдириладиган қурбонликлар келтирган эди.
5Сулаймон Гивонда кечаси туш кўрди. Тушида Эгамиз зоҳир бўлди. Худо унга:
— Тила тилагингни! — деди.
6Сулаймон айтди:
— Эй, Худойим! Отам Довуд Сенинг қулинг эди. Отам Сенга содиқ бўлиб, солиҳлик билан, тўғри кўнгил билан юргани учун, унга улуғ севгингни кўрсатдинг. Отамга марҳамат қилиб, бугун унинг тахтига ўтирмоғи учун унга бир ўғил ато этдинг.
7Энди эй, Эгам Худо, бу қулингни отам Довуд ўрнига шоҳ қилдинг. Мен эса бир ёш боладайман, кўп нарсага ақлим етмайди, нима қилишимни ҳам билмайман.
8Энди мен, қулинг, Ўзинг сайлаб олган халқни бошқаришим лозим. Кўплигидан бу халқни ҳисоблаб чиқишнинг имкони ҳам йўқ.
9Энди халқингга шоҳлик қилишим учун менга ақл–идрок бергинки, яхшилик билан ёмонликнинг фарқига борайин. Бинобарин, Сенинг шу қадар беҳисоб халқингга ким ҳукмронлик қила олар?!
10Сулаймон сўраган нарсалар Раббийга маъқул бўлди.
11Сўнг Худо унга деди:
— Сен ўзинг учун узоқ умр сўрамадинг, ўзинг учун бойлик истамадинг, душманларингнинг жонини сўрамадинг. Аксинча, тўғри ҳукм этмоқ учун ўзинг учун ақл–идрок сўрадинг.
12Ўзингнинг сўраганингга кўра, сенга донишмандлик ва ақл–идрок ато қиламан. Сендан аввал ўзингга ўхшагани дунёга келмаган эди, бундан сўнг ҳам сенга ўхшагани дунёга келмас.
13Яна ўзинг сўрамаган нарсаларни — бойлик ва обрўни ҳам бераман: умринг бўйи шоҳлар орасида сенга тенг келадигани бўлмас.
14Сен ҳам фармонларимга, амрларимга риоя қилиб, отанг Довуд юргани сингари, Менинг йўлларимдан юрсанг, умрингни янада узайтираман.
15Сулаймон уйғониб кетди, ҳаммаси туш эди. Шундан кейин у Қуддусга келди ва Эгамизнинг аҳд сандиғи олдида туриб, куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликлари қилди, ҳамма аъёнларига зиёфат берди.
Сулаймоннинг донишмандлигидан бир лавҳа
16Бир куни иккита фоҳиша хотин шоҳнинг ҳузурига келиб, унинг олдига киришди.
17Хотинлардан бири гап бошлади:
— Ҳазрати олийлари! Мен мана бу аёл билан бир уйда яшайман. У билан уйда қолганимда, менинг кўзим ёриди.
18Менинг кўзим ёригандан сўнг учинчи куни бу аёл ҳам фарзанд кўрди. Хуллас, биз бирга эдик. Уйда фақат икковимиз, бошқа одам йўқ эди.
19Манави хотин кечаси боласини босиб олган экан, боласи ўлиб қолибди.
20Ярим кечаси туриб, бу чўрингиз ухлаб ётганда, ўғлимни бағримдан олиб, ўзининг ёнига қўйибди. Нобуд бўлган боласини эса менинг ёнимга ётқизиб қўйибди.
21Боламни эмизиш учун саҳарда турсам, у жонсиз ётган экан. Фақат эрталаб унга қараб, менинг ўғлим эмаслигини билдим.
22Иккинчи хотин эса:
— Йўқ, тириги — менинг ўғлим, ўлган бола — сеники! — деди.
Биринчиси эса:
— Йўқ, ўлган бола — сеники, тириги — меники! — деди.
Шундай қилиб, улар шоҳ ҳузурида можаро қилишди.
23Ниҳоят, шоҳ деди:
— Бирингиз: “Тириги — менинг ўғлим, нобуд бўлгани — сеники”, деяпсиз. Иккинчингиз эса: “Йўқ, нобуд бўлгани — сеники, тириги — меники”, деяпсиз.
24Шундан кейин шоҳ:
— Менга бир қилич олиб келинглар! — деб буюрди. Шоҳга қилич олиб келишди.
25— Тирик болани иккига бўлинглар. Ярмини биттасига, ярмини эса иккинчисига беринглар! — деб фармон берди.
26Шу заҳоти боласи тирик қолган аёл шоҳга деди:
— Ҳазрати олийлари! Тирик қолган болани манави аёлга бераверинг! Уни ўлдирмасангиз бўлди!
Бу аёлнинг фарзанди учун юраги ёнарди.
Наригиси эса:
— Менга ҳам бўлмасин, сенга ҳам, иккига бўлаверинглар! — деди.
27Шу онда шоҳ:
— Тўхтанглар, болани ўлдирманглар! — деди. — Болани раҳмдил аёлга беринглар, онаси ўшадир.
28Шоҳ чиқарган бу ҳукмни бутун Исроил халқи эшитди. Шундан кейин шоҳдан ҳайиқадиган бўлдилар, чунки эътибор берсалар, адолатли ҳукм қилиш учун Худо унга донишмандлик ато қилган экан.
4–БОБ
Сулаймоннинг амалдорлари
1Сулаймон бутун Исроилнинг шоҳи эди.
2Унинг қўл остидаги аъёнлар қуйидагилар эди:
Зодўх ўғли Озариё — руҳоний,
3Шишонинг ўғиллари Элихорут ва Охиё — котиб,
Охилуд ўғли Ёҳушафат — тарихнавис,
4Ёҳайидо ўғли Бинаё — лашкарбоши,
Зодўх билан Абуатар — руҳоний,
5Натан ўғли Озариё — ҳокимларнинг назоратчиси,
Натан ўғли Забуд — руҳоний ва шоҳнинг маслаҳатчиси,
6Охисар — сарой бошқарувчиси,
Абдах ўғли Одонирам — қаролларнинг бошлиғи эди.
7Сулаймоннинг ўн иккита ҳокими бўлиб, улар Исроил ҳудудларини бошқарар, шоҳни ва шоҳ хонадонини озиқ–овқат билан таъминлардилар. Ҳар биттаси йилига бир ой давомида шоҳ хонадонига озиқ–овқат етказиб бериши шарт эди.
8Уларнинг исмлари қуйидагича эди:
Эфрайим қирларида — Банхур,
9Мохаз, Шалбим, Байт–Шамаш, Элўн–Байт–Ханон деган шаҳарларда — Бандахор,
10Арбўт ва Сўхў шаҳарларида, бутун Хафер ўлкасида — Банхесед,
11Бутун Нафўт–Дўр
[28] деган жойда — Банабунадов (Сулаймоннинг қизи Тўфат Банабунадовнинг хотини эди),
12Танах ва Махидў шаҳарларида, бутун Байт–Шан
[29] ҳудудида — Охилуд ўғли Бано (бу жой Йизрил этагидаги Зоратон шаҳридан Овил–Махла шаҳригача ва Ёхмаём шаҳрининг нариги томонига қадар бўлган ерлардир),
13Гиладдаги Рамўт шаҳрида — Бангебер, шунингдек, Манаше ўғли Ёвир уруғига қарашли Гилад ўлкасидаги қишлоқлар, Башан ўлкасидаги Аргоб ҳудуди, девор билан ўралган ва дарвозаси бронза тамба билан мустаҳкамланган олтмишта катта шаҳар ҳам унга қарарди.
14Моханайим ерларида — Иддо ўғли Охинадов,
15Нафтали ҳудудида — Охимас (у Сулаймоннинг қизи Босиматга уйланган эди),
16Ошер ҳудудида ва Болўт шаҳрида — Хушай ўғли Бано,
17Иссахор ерларида — Парувах ўғли Ёҳушафат,
18Бенямин ерларида — Эла ўғли Шимах,
19Гилад ўлкасида — Ури ўғли Гебер. Бу юртда Сихўн — Амор халқининг шоҳи, Ўг — Башан шоҳи бўлган эди.
Яҳудо юртининг ўз ҳукмдори бор эди
[30].
Сулаймон ҳукмронлигининг равнақ топиши
20Яҳудо ва Исроил халқи шу қадар кўп эдики, гўё денгиз қирғоғидаги қумни эслатарди. Улар еб–ичиб, хурсандчилик билан яшашарди.
21Сулаймон Фурот дарёсидан Филистлар ерига ва Миср чегараларига қадар бўлган ҳамма ўлкаларда шоҳлик қиларди. Бу ўлкалардаги халқлар Сулаймонга ўлпон тўлаб, умр бўйи унга тобе бўлдилар.
22Сулаймон хонадонининг бир кунлик озиғи қуйидагича эди: 300 тоғора
[31] сифатли ун ва 600 тоғора
[32] кепакли ун,
23оғилхонада боқилган семиз молдан 10та ва яйловда боқилган буқадан 20та мол, 100та қўй, булардан ташқари, буғулар, кийиклар, оҳулар, семиз паррандалар.
24Фурот дарёсининг ғарбидаги Тифсахдан Ғазо шаҳрига қадар бўлган ўлкаларда, дарёнинг ғарб томонидаги ҳамма шоҳлар устидан Сулаймон ҳукмрон эди. Атрофдаги ҳамма юртлар билан алоқаси яхши эди.
25Сулаймон ҳаётлигида Дандан Бэршэвага қадар бўлган Яҳудо ва Исроил юртидаги ҳар бир одам ўз узумзорида, ўз анжир дарахти остида тинчгина умр кечирарди.
26Сулаймоннинг отхоналарида жанг аравалари учун тўрт минг
[33] оти, ўн икки минг учқур отлари бор эди.
27Ўша ўн икки ҳокимнинг ҳар бири шоҳ Сулаймонни, шоҳ Сулаймоннинг дастурхонидан таом ейдиганларнинг ҳаммасини белгиланган ойда озиқ–овқат билан таъминларди, бирорта ҳам камчиликка йўл қўйишмасди.
28Ҳар бири ўзининг навбати келганда шоҳ тайинлаган ерга
[34] жанг араваларининг отлари ва бошқа отлар учун арпа, сомон ҳам олиб келишарди.
29Шундай қилиб, Худо Сулаймонга денгиз қирғоғидаги қум каби чексиз–чегарасиз донолик, идрок, тенгсиз ақл берди.
30Сулаймоннинг донолиги бутун шарқ халқларининг донолигидан, бутун Миср халқининг донолигидан ҳам ортиқ эди.
31У ҳамма инсонлардан, Зерах уруғидан бўлган Этхандан, Мохул ўғиллари Хаман, Қолкўл, Дардахдан ҳам доно эди. Атрофдаги ҳамма халқлар орасида унинг донғи кетган эди.
32У 3000 матал, 1005та қўшиқлар ижро этди.
33У Лубнондаги садр дарахтидан тортиб деворда ўсган иссопгача, қўйингки, жамики дов–дарахтлар, ҳайвонлар, қушлар, судралиб юрувчилар, балиқлар ҳақида сўз юритарди.
34Дунёдаги ҳамма шоҳлар Сулаймоннинг донолигидан баҳраманд бўлгани унинг олдига одамларини юборарди. Ҳамма халқлардан одамлар келиб, Сулаймоннинг доно сўзларини эшитардилар.
5–БОБ
Сулаймон Эгамизнинг уйини қуришга тайёргарлик кўради
1Тир
[35] шоҳи Хирам: “Сулаймонни отасининг ўрнига мой суртиб шоҳ қилиб кўтаришибди”, деган хабарни эшитгач, аъёнларини унинг ҳузурига жўнатди. Хирам Довудни доимо ўзига дўст деб биларди
[36].
2Сулаймон ҳам Хирам ҳузурига аъёнларини жўнатиб, шу гапларни айтиб юборди:
3“Сиз биласизки, отам доимо душманларига қарши жанг қилиш билан банд бўлиб, ўзининг Эгаси Худога атаб бир уй бунёд эта олмади. Ниҳоят, Эгам отам Довуднинг душманларини унинг оёқлари остига ташлади.
4Эгам Худо энди менга ҳар тарафдан осойишталик ато этди: ҳозирда на ғанимим бор, на ҳужум хавфи бор.
5Эгам отам Довудга: “Сенинг ўрнингга, сенинг тахтингга ўғлингни ўтқазар эканман, Менга атаб уйни у барпо қилади”, деган эди. Шунинг учун Эгам Худога атаб бир уй қурмоққа қарор қилдим.
6Энди сиз амр беринг, Лубнонда менга садр дарахтлари кесиб берсинлар. Менинг одамларим сизнинг одамларингиз билан бирга ишлайдилар. Одамларингизга сиз сўраган ҳақни бераман. Ўзингиз биласиз, дарахт кесишда Сидонлик одамларингизга тенг келадиган устаси бизнинг орамизда йўқ.”
7Хирам Сулаймон юборган хабарни эшитгач, жуда хурсанд бўлиб, шундай деди: “Ўша буюк халқни бошқариш учун Эгамиз Довудга доно бир ўғил ато қилибди, Эгамизга ҳамду санолар бўлсин.”
8Кейин у Сулаймонга шундай хабар жўнатди:
“Менга айтиб юборган гапларингни эшитдим. Садр ва сарв дарахти кесишни сўраган экансан, эҳтиёжингни қондираман.
9Қаролларим ёғочларни Лубнондан денгизга судраб келадилар. Қаерни тайин этсанг, ёғочлардан сол
[37] қилиб, денгиз соҳили бўйлаб ўша ерга келтириб бераман. У ерда солларни ечдираман, сен эса олиб кетаверасан. Менинг эҳтиёжимни қондириб, одамларим учун озиқ–овқат берасан.”
10Шундай қилиб, Хирам, Сулаймоннинг эҳтиёжига кўра, садр ва сарв ёғочлари берди.
11Сулаймон эса, Хирамнинг одамлари истеъмол қилсин, деб 200.000 тоғора
[38] буғдой ва 40.000 кўза
[39] тоза мой берди. У ҳар йили Хирамга шунча миқдорда буғдой ва мой бериб турди.
12Эгамиз эса ваъдасига кўра, Сулаймонга донишмандлик берди. Хирам билан Сулаймон ўртасида тотувлик пайдо бўлиб, улар ўзаро сулҳ туздилар.
13Шоҳ Сулаймон бутун Исроилдан 30.000 қаролни мажбурлаб олди.
14Навбати билан ойига 10.000тасини Лубнонга жўнатиб турди. Улар бир ой Лубнонда, икки ой уйда бўлишарди. Бу қаролларга Одонирам бошчилик қиларди.
15Яна Сулаймоннинг оғир юк ташувчи 70.000, қирларда тош кесадиган 80.000 одами бор эди.
16Булардан ташқари, қаролларни назорат қиладиган, ишнинг бошида турадиган 3300та назоратчи ҳам бор эди.
17Сулаймон амр бергач, улар Эгамизнинг уйи пойдеворини тарошланган тошдан барпо қилиш учун йирик мармар тошларни кесдилар.
18Сулаймоннинг одамлари, Хирамнинг одамлари, Габолликлар
[40] тошларни йўндилар, ниҳоят, Эгамизнинг уйини қуриш учун дарахт ва тошларни ҳозирлаб бўлдилар.
6–БОБ
Сулаймон Эгамизнинг уйини қуради
1Исроил халқи Миср юртидан чиққанларига 480 йил бўлганда, Сулаймон Исроил тахтига ўтирганига тўрт йил бўлган эди
[41]. У ўша йилнинг иккинчи ойида — Зив ойида
[42]Эгамизнинг уйини барпо қилишни бошлади.
2Шоҳ Сулаймон Эгамиз учун қураётган уйнинг узунлиги 60 тирсак
[43], энига 20 тирсак, баландлиги 30 тирсак эди.
3Эгамиз уйининг асосий хонаси олдида айвон бўлиб, айвоннинг узунлиги асосий хонанинг эни билан бир ўлчовда — 20 тирсак, эни 10 тирсак эди.
4Уйга панжарали деразалар ҳам ясаттирди.
5Уйнинг ташқаридаги деворининг ёнига ва орқасига уч қаватли ён хоналар қурдирди.
6Биринчи қаватнинг кенглиги 5 тирсак, иккинчи қаватнинг кенглиги 6 тирсак, учинчи қаватнинг кенглиги 7 тирсак эди. Сулаймон уйнинг деворларини, ён хоналарнинг ҳажмига мослаб, зинапоя шаклида қурдирди. Шу сабабдан ён хоналар уйнинг деворига тақалмаган эди.
7Уй қурилиши учун тошлардан фойдаланилди. Тошлар коннинг ўзида йўниб тайёрланди. Шу сабабдан уй қурилаётганда, на болға, на болта, на бирор темир асбоб овози эшитилди.
8Ўрта қаватдаги ён хонанинг эшиги уйнинг жануб томонида эди: айланма зинапоя орқали ўрта қаватга, ўрта қаватдан эса учинчисига чиқиларди.
9Шундай қилиб, Сулаймон уйнинг деворларини қуриб битказди. Сўнг уйнинг томини садр дарахтидан қилинган тўсинлар ва тахталар билан ёпди.
10Уйнинг айланаси бўйлаб қурилган ён хоналарнинг ҳар бир қаватининг баландлиги 5 тирсак эди. Тўсинлар ён хоналар билан уйнинг деворини боғлаб турарди.
11Эгамиз Сулаймонга шу сўзларни аён қилди:
12— Мана, сен уйни қуряпсан. Агар Менинг фармонларимга кўра юрсанг, қонун–қоидаларимга риоя этсанг, ҳамма амрларимга итоат қилсанг, ўшанда отанг Довудга берган ваъдаларимни сен орқали бажараман.
13Ҳар доим Исроил халқи орасидан маскан қиламан, халқим Исроилни асло тарк этмайман.
14Шундай қилиб, Сулаймон Худонинг уйини қуриб бўлди.
Эгамиз уйининг безаклари ҳақида батафсил маълумотлар
15Сулаймон Эгамиз уйининг девори ичкарисини ердан шифтига қадар садр ёғочидан қилинган тахта билан қоплатди. Полини сарв ёғочи тахтасидан қилди.
16Ички хона уйнинг ичкарисига қурилган бўлиб, ердан шифтига қадар садр ёғочи билан ажратилган эди. Бу хона Энг муқаддас хона, деб аталди. Бу хонанинг бўйи 20 тирсак чиқарди.
17Уйнинг асосий хонаси 40 тирсак бўлиб, Энг муқаддас хонанинг олд томонида эди.
18Уйнинг ичкариси садр тахталари билан қопланиб, тахталарга қовоқ ва очилиб турган гуллар сурати шундай ўйилган эдики, девор тошлари кўринмас эди.
19Энг муқаддас хона Эгамизнинг аҳд сандиғини қўйиш учун ҳозирланган эди.
20Ўша хонанинг узунлиги ички тарафдан 20 тирсак, кенглиги 20 тирсак, баландлиги ҳам 20 тирсак эди. Сулаймон бу хонани тоза олтин билан қоплатди. Садр ёғочидан ясалган тутатқи қурбонгоҳини ҳам олтин билан қоплатди
[44].
21Сулаймон уйнинг асосий хонасини ҳам олтин билан қоплатди. Олтин билан қопланган Энг муқаддас хонанинг олд томонига олтин занжирлар торттирди.
22Шундай қилиб, Сулаймон уйнинг ҳамма жойини бошдан охиригача олтин билан қоплатди. Энг муқаддас хонанинг кираверишидаги тутатқи қурбонгоҳини ҳам тамомила олтин билан қоплади.
23Сўнг Энг муқаддас хонага қўйиш учун зайтун дарахти ёғочидан иккита каруб ясаттирди. Карубларнинг баландлиги 10 тирсак эди.
24Карубларнинг қанотлари 5 тирсакдан эди. Қанотларнинг у учидан бу учигача ҳаммаси бўлиб 10 тирсак чиқарди.
25Ҳар иккала карубнинг шакли, ҳажми бир эди.
26Ҳар бир карубнинг баландлиги 10 тирсак эди.
27Сулаймон карубларни Энг муқаддас хонага ёнма–ён қўйди. Карубларнинг қанотлари чўзилиб кетган, бирининг қаноти бир деворга, иккинчисининг қаноти эса нариги деворга тегиб турарди. Уйнинг ўртасида эса икковининг қанотлари бир–бирига туташарди.
28Сулаймон карубларни ҳам тоза олтин билан қоплатди.
29Иккала хонанинг деворига гир айланаси бўйлаб карублар, пальма дарахтлари, очилиб турган гулларнинг суратини ўйдирди.
30Бу хоналарнинг полини ҳам олтин билан қоплатди.
31Энг муқаддас хонанинг кириш жойига зайтун ёғочидан икки тавақали эшик ясаттирди. Эшикнинг кесакиси
[45] беш қиррали эди.
32Зайтун ёғочидан ясалган икки тавақали эшикка карублар, пальма дарахтлари, очилиб турган гуллар суратини ўйдирди, сўнг эшик устини, карублар ва пальма дарахтлари суратини ҳам олтин билан қоплатди.
33Асосий хонанинг кираверишидаги тўрт бурчакли кесакини зайтун ёғочидан,
34иккита эшикни сарв дарахти ёғочидан ясади. Эшикларнинг ҳар бири икки тавақали, йиғма эди.
35Эшикларнинг юзасига ҳам карублар, пальма дарахти, очилиб турган гуллар суратини ўйдириб, уларни олтин билан бир текис қилиб қоплатди.
36Ички ҳовли деворларининг уч қаторини тарошланган тошдан, бир қаторини садр ёғочидан қилди.
37Эгамиз уйининг пойдевори Сулаймон ҳукмронлигининг тўртинчи йилида — Зив ойида
[46] қўйилиб,
38ўн биринчи йилнинг саккизинчи ойида — Бул ойида
[47] лойиҳага биноан батамом, ҳамма икир–чикиригача қуриб битказилди. Шундай қилиб, Сулаймон уйни етти йил давомида бунёд қилди.
7–БОБ
Сулаймоннинг саройи
1Сулаймон ўзига ҳам сарой қурди. У ўз саройини ўн уч йилда қуриб битказди.
2У дастлаб саройдаги “Лубнон ўрмони” деган уйини
[48] қурди. Уйнинг узунлиги 100 тирсак
[49], кенглиги 50 тирсак, баландлиги 30 тирсак бўлиб, садр ёғочидан тўрт қатор устун ўрнатилган, устунлар тепасига садр ёғочидан қилинган тўсинлар ташланган эди.
3Уйнинг томи садр ёғочи билан қопланган эди. Тўсинлар қирқ бешта бўлиб, ҳар қаторда ўн бештадан эди.
4Ён деворлардаги деразалар уч қатор бўлиб, бир–бирига рўпарама–рўпара эди.
5Ҳамма эшиклар ва эшиклар кесакиси
[50] тўрт бурчакли қилиб ясалган, ён деворларда учтадан эшик бўлиб, бир–бирига рўпарама–рўпара эди.
6Сулаймон саройнинг “Устунли кошона”сини ҳам қурди. Кошонанинг бўйи 50 тирсак, эни 30 тирсак эди. Кошонанинг олд томонида айвон қурдириб, устун билан тиради. Айвоннинг томи ёпилган эди.
7Яна саройнинг тахт турадиган кошонасини қурдириб, тепасидан пастига қадар садр ёғочи билан қоплади. Сулаймон бу кошонада ўтириб, ҳукм чиқарарди.
8Бу кошонанинг орқа томонидаги ҳовлида Сулаймон яшайдиган уй бор эди. Бу уй ҳам айни шу тарзда қурилган эди. Сулаймон хотини — фиръавннинг қизи учун ҳам худди шу кошона каби бир уй қуриб берди.
9Бинолар пойдеворидан томигача мармар тошлардан қилинган эди. Мармар тошларнинг олд ва орқа томони арралаб тарошланган, белгиланган ўлчовга кўра тайёрланган эди. Ҳовлининг деворлари ҳам шу тарзда қурилган эди.
10Пойдеворнинг мармар тошлари йирик, 8 тирсакли, 10 тирсакли эди.
11Девори ҳам мармар тошлардан қурилган эди. Тошлар белгиланган ўлчовга кўра тайёрланиб, тарошланган эди. Девор қурилишида садр ёғочидан ҳам фойдаланилди.
12Катта ҳовлининг чор атрофи девор билан ўралган бўлиб, уч қатор тарошланган тош ва бир қатор садр ёғочидан қилинган эди. Эгамиз уйининг ички ҳовлиси билан айвони деворлари ҳам шундай қилинган эди.
Хуром
13Шоҳ Сулаймон Тир шаҳридан Хуром деган бир одамни чақиртириб келди.
14У Нафтали қабиласидан бир бева аёлнинг ўғли эди. Отаси Тир шаҳридан бўлиб, мисгар ўтган эди. Хуром бор истеъдоди, маҳорати ва ақлини ишга солиб, бронзадан турли буюмлар ясашни ўрганиб олган эди. У Сулаймон ҳузурига келгач, ҳамма ишларни бажариб берди.
Бронзадан ясалган иккита устун
15Хуром бронзадан иккита устун ясади, ҳар бир устуннинг баландлиги 18 тирсак, тевараги 12 тирсак чиқарди.
16Бронзани эритиб яна иккита устунқош ясади, бу устунқошлар устунларнинг тепасига қўйиш учун керак эди. Устунқошларнинг баландлиги 5 тирсак эди.
17Устунқошларнинг ҳар бири еттита тўрсимон безаклару тўқилган занжирлар билан безатилган эди.
18Устунқошларни қоплаш учун ҳар бир тўрсимон нақш атрофидан айланасига икки қатор қилиб анор сурати солинган эди.
19Ҳар бир устуннинг иккинчи устунқоши ҳам бор эди. Уларнинг баландлиги 4 тирсак бўлиб, лолагул шаклида эди.
20Устунқошнинг бўртиқ жойларига тўрсимон безаклар солинган бўлиб, безакларнинг тепаси ва пастига айлантириб, 200та анор сурати солинган эди.
21Хуром устунларни уйнинг айвонига ўрнатди: жануб томонига ўрнатилган устунга Ёхин
[51] деб, шимол томонига ўрнатилган устунга Бўаз
[52] деб ном берди.
22Устунларнинг тепаси лолагул шаклида эди. Шундай қилиб, устунлар тайёр бўлди.
Бронзадан ясалган ҳовуз
23Кейин Хуром бронзани эритиб думалоқ шаклда ҳовуз ясади. Ҳовузнинг бир қирғоғидан нариги қирғоғигача 10 тирсак, баландлиги эса 5 тирсак эди. Айланаси 30 тирсак эди.
24Ҳовузнинг ташқи томонида, қирғоғи остида айланасига икки қатор қовоқсимон бўртиқ бор эди. Ҳар бир тирсак масофада ўнтадан шундай шакл қилинган эди. Бронза эритилиб, ҳовуз ясалаётган пайтда, бу қовоқсимон бўртиқлар ҳам қилинган эди.
25Ҳовуз бронзадан қилинган ўн иккита буқа устига ўрнаштирилган эди. Буқаларнинг учтаси шимолга, учтаси ғарбга, учтаси жанубга ва учтаси шарққа қаратилган эди. Буқаларнинг орқа томони ҳовузнинг ичкарисига қаратилган эди.
26Ҳовузнинг қалинлиги тўрт энли бўлиб, четлари косанинг четларига ўхшар, шакли лолагулга ўхшарди. Унга 4000 кўза
[53] сув сиғарди.
Бронзадан ясалган аравалар
27Сўнг Хуром бронзадан ўнта арава ясади. Ҳар бир араванинг узунлиги 4 тирсак, кенглиги ҳам 4 тирсак, баландлиги 3 тирсак эди.
28-29Араваларнинг тузилиши қуйидагича эди: араваларнинг тўртала томонида бронзадан ясалган тўсиқлар бўлиб, бу тўсиқларга арслон, буқа ва карубларнинг сурати солинган эди. Ҳар бир тўсиқнинг тўрт томонига бўртиқ шаклда гулчамбарлар ишланган эди.
30Ҳар бир араванинг тўртта бронза ғилдираги ва ўқлари бор эди. Араванинг ҳар тўртала бурчагида ҳам тоғорани ушлаб турадиган тирговучлар бор эди. Ҳар бир қуйма тирговучнинг ёнбошида гулчамбарлар ясалган эди.
31Араванинг тепасида думалоқ шаклда чамбарак бўлиб, аравадан бир тирсак юқори чиқиб турарди. Чамбарак кўндалангига бир ярим тирсак эди. Чамбарак оғзи ҳам айланасига суратлар билан безатилган эди. Араваларнинг тўсиқлари эса тўртбурчак шаклда эди.
32Араваларнинг тўртала ғилдираги ён тўсиқларнинг остида эди. Ғилдиракларнинг ўқлари аравага маҳкамланган, ҳар бир ғилдиракнинг баландлиги бир ярим тирсак эди.
33Ғилдиракларнинг тузилиши жанг араваси ғилдирагининг тузилишига ўхшарди: ғилдиракларнинг ўқлари, тўғини, кегайлари, гупчаклари қуйма эди.
34Ҳар бир араванинг тўрт бурчагида тўртта кашак
[54] бор эди. Кашаклар аравага маҳкамланган эди.
35Араванинг юқорисидан ярим тирсак баландликда думалоқ ҳалқа бор эди. Араванинг юқорисидан тирговуч ва ён тўсиқлари бирга қўйилган эди.
36Шундай қилиб, Хуром ҳар бир тирговучнинг ва ён тўсиқларнинг юзасига карублар, арслонлар, пальма дарахтлари ва гулчамбарлар суратини ўйди.
37У ўнта араванинг ҳаммасини бир хил шакл ва ҳажмда ясади.
38Хуром ўнта араванинг устига қўйиш учун бронзадан ўнта тоғора ясади. Ҳар бир тоғорага 80 кўза
[55] сув сиғар эди. Ҳар бир тоғора кўндалангига 4 тирсак чиқарди. Ҳар бир аравага биттадан тоғора эди.
39Араванинг бештасини Эгамиз уйининг жануб томонига, бештасини шимол томонига қўйди. Ҳовуз шаклини эса уйнинг жануби–шарқ томонига ўрнаштирди.
40Хуром қозонлар, куракчалар ва тоғорачалар ҳам ясади.
Эгамиз уйи безакларининг рўйхати
Хуром шоҳ Сулаймон учун Эгамизнинг уйига оид қуйидаги ашёларни ясаб берди:
41иккита устун,
устунларнинг тепасидаги иккита доира шаклидаги устунқош,
устунқошни ўраб турган иккита тўрсимон безак,
42иккала безакнинг ёнларида тўрт юзта анор сурати, яъни устунлар тепасида доира шаклидаги иккита устунқошни қоплаб туриш учун ҳар бир тўрсимон безакнинг иккала чеккасидаги анор суратлари,
43ўнта арава, араванинг устидаги ўнта тоғора,
44битта ҳовуз, ҳовуз остидаги ўн икки буқа шакли,
45қозонлар, кураклар, тоғорачалар.
Хуром шоҳ Сулаймон учун Эгамизнинг уйига оид ана шу ашёларни сайқал бронзадан ясаб берди.
46Шоҳ бу нарсаларни Иордан водийси атрофларида — Сухўт ва Зоратон орасида лойдан ясалган қолипларда қуйдирди.
47Буюмлар ғоят кўплигидан Сулаймон бронзани ўлчамасдан ишлатаверди. Шунинг учун ишлатилган бронзанинг ҳисоби аниқланмади.
48Сулаймон Эгамизнинг уйи учун қуйидаги ҳамма буюмларни ҳам ясаттирди:
олтиндан ясалган тутатқи қурбонгоҳи,
устида муқаддас нонлар
[56] турадиган олтин хонтахта,
49ўнта тоза олтиндан ишланган чироқпоялар (бу чироқпоялар Энг муқаддас хонанинг олдида бўлиб, бештаси жануб томонда, бештаси шимол томонда турарди),
яна олтиндан гуллар, мойчироқлар, қисқичлар,
50тоза олтиндан тоғоралар, қайчилар, тоғорачалар, куракчалар ва оловкураклар,
Энг муқаддас хона эшигининг ошиқ–мошиғи, асосий хонанинг эшиклари ошиқ–мошиғи.
51Шундай қилиб, шоҳ Сулаймон Эгамизнинг уйига оид ишларни битирди. Сулаймон отаси Довуд назр қилган нарсаларни, кумуш, олтин ва турли буюмларни олиб келди. Уларни Эгамиз уйининг хазинасига қўйди.
8–БОБ
Аҳд сандиғи Эгамизнинг уйига келтирилади
1Шундан сўнг Сулаймон Исроил оқсоқолларини, ҳамма қабила йўлбошчиларини, Исроил халқи уруғбошиларини Қуддус шаҳрига тўплади. У Эгамизнингаҳд сандиғиниДовуд қалъасидан — СионданЭгамизнинг уйига олиб келмоқчи эди.
2Уларнинг ҳаммаси еттинчи ойда — Етаним ойидаги
[57]Чайла байрами
[58] куни шоҳ Сулаймоннинг ҳузурига йиғилишди.
3Исроил оқсоқолларининг ҳаммаси келгач, руҳонийларсандиқни ердан кўтаришди.
4Руҳонийлар ва левиларЭгамизнинг сандиғи билан бирга, Учрашув чодирини
[59], чодирдаги барча муқаддас буюмларни Эгамизнинг уйига олиб келишди.
5Шоҳ Сулаймон ва тўпланган бутун Исроил жамоаси сандиқнинг олдида қўйлар, моллар сўйиб, қурбонлик қилишди. Қурбонлик қилинган қўй ва моллар шу қадар кўп эдики, ҳисобига етиб бўлмасди.
6Руҳонийлар Эгамизнинг аҳд сандиғини унга аталган жойга — Энг муқаддас хонага, карубларнинг қанотлари остига қўйишди.
7Карубларнинг қанотлари сандиқ усти бўйлаб чўзилган ва сандиқ ҳамда унинг ходаларини беркитиб турарди.
8Ходалар шунчалик узун эдики, уларнинг учи Энг муқаддас хонанинг шундайгина олдидан кўриниб турарди, бошқа жойдан эса кўринмасди. Ходалар бугунгача
[60] ҳам ўша ерда турибди.
9Сандиқнинг ичида Мусо Синай тоғида қўйган иккита тош лавҳадан бошқа ҳеч нарса йўқ эди. Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин Синай тоғида
[61] Эгамиз улар билан аҳд тузган эди.
10Руҳонийлар Муқаддас хонадан чиқаётганларида, Эгамизнинг уйи булут билан тўлиб кетди.
11Булут нур сочиб, кўзни қамаштирарди. Руҳонийлар хизматни давом эттириш учун у ерга киролмай қолдилар, чунки уй Эгамизнинг улуғворлиги билан тўлганди.
12Шунда Сулаймон ибодат қилди:
— Эй, Эгамиз! Сен, зим–зиё зулматда маскан қиларман, деган эдинг.
13Мана энди сенга ажойиб бир уй, абадий истиқомат қилишинг учун бир маскан барпо қилдим.
Шоҳ Сулаймоннинг дуоси
14Кейин шоҳ орқасига қайрилиб, тик турган жамики Исроил жамоасини дуо қилди.
15Шоҳ деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ҳамду санолар бўлсин. У отам Довудга берган ваъдасини бажарди.
16Эгамиз отамга шундай деган эди: “Халқим Исроилни Мисрдан олиб чиққан кунимдан бери Мен улуғланадиган уй барпо қилиш учун Исроил қабилаларининг бирорта шаҳарни танламадим, балки халқим Исроил устида ҳукмрон бўлсин, деб Довудни танладим.”
17Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб бир уй барпо қилмоқ отам Довуднинг нияти эди.
18Лекин Эгамиз отам Довудга шундай деб айтди: “Модомики, Менга атаб бир уй барпо қилмоқни кўнглингга туйган экансан, яхши қилибсан.
19Бироқ Менга атаб ўша уйни сен эмас, балки сенинг пушти камарингдан бино бўладиган ўғлинг барпо қилади.”
20Эгамиз ваъда берган эди, бажо айлади: отам Довуднинг ўрнига тахтга мен чиқдим, Эгамиз ваъда этганидай, Исроил тахтига ўтирдим, Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб бир уй бино қилдим.
21Ўша уйда Аҳд сандиғи учун ҳам жой тайёрладим. Эгамиз ота–боболаримизни Миср юртидан олиб чиққандан кейин, улар билан қилган аҳд лавҳаси шу сандиқнинг ичида турибди.
Сулаймоннинг ибодати
22Сулаймон Эгамизнинг қурбонгоҳи олдида Исроил жамоаси рўпарасида қўлларини кўкка чўзганича деди:
23— Эй, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! На юқорида — кўкда, на қуйида — ерда Сенга ўхшаши йўқ. Сенга бутун қалби билан боғланиб, Сен кўрсатган йўлдан юрадиган қулларингга Сен аҳдингни содиқ сақлайсан.
24Қулинг — отам Довудга Сен Ўз оғзинг билан берган ваъдаларингни бугун қўлинг билан бажо айладинг.
25Эй, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! Ўзингнинг қулингга — отам Довудга: “Болаларинг ҳам сенга ўхшаб олдимда ўйлаб қадамини боссалар, сенинг наслингдан бўлган эркак зоти то абад Исроил тахтида ўтиради”, деб ваъда берган эдинг. Энди берган ваъдангни адо эт!
26Эй, Исроил халқининг Худоси! Қулингга — отам Довудга айтганларинг тўғри чиқсин, деб илтижо этаман.
27Худо ер юзида яшармиди?! Сен осмонга, ҳатто фалак тоқига ҳам сиғмассан. Фалак тоқи олдида мен қурган уй нима бўлибди?!
28Эй, Эгам Худо, илтижо билан қилган ибодатимни қабул эт! Сенга ёлвориб қилаётган илтижоларимга жавоб бер.
29Сен: “Мен ўша ерда улуғланай”, деб айтган эдинг. Кўзларинг кечаю кундуз ўша жойга — ўша уйга қадалиб турсин. Мен, қулинг ўша томонга қараб ибодат қиламан, ибодатларимни тингла.
30Исроил халқи билан бирга ўша томонга қараб қилган илтижоларимизга қулоқ тут. Самолардан — Ўз маконнингдан туриб қулоқ сол, эшитгину гуноҳимиздан ўт.
31Кимдир гуноҳкорликда айбланса, ўша одам келиб, уйинг — қурбонгоҳинг олдида айбсизман, деб онт ичса,
32эй, Эгам, самодан туриб қулоқ сол, қулларингни Ўзинг ҳукм эт. Гуноҳкорнинг қилмишини бўйнига қўй, жазосини бер. Гуноҳсизнинг эса ҳақлигини кўрсат, ҳақ бўлгани учун уни озод қил.
33Халқинг Исроил Сенинг олдингда гуноҳ қилгани учун ёвга мағлуб бўлса, яна қайтиб Сени тан олса–да, ўша уйда Сенга ёлвориб илтижо қилса,
34Сен самодан туриб, уларнинг илтижоларига қулоқ сол, гуноҳларидан ўт. Оталарига Ўзинг берган юртга уларни қайтар.
35Улар Сенга қарши гуноҳ этганлари учун осмон беркилиб, ёмғир ёғмаганда, улар ўша уйга қараб, Сени яна тан олиб илтижо қилсалар, Сен уларни гуноҳлари учун жазолаганингда, тавба қилсалар,
36қулларинг Исроил халқига самодан туриб қулоқ сол, уларнинг гуноҳидан ўт. Уларга тўғри йўл кўрсат, токи ўша йўлдан кетсинлар, кейин халқингга мулк қилиб берган ерга ёмғир ёғдир.
37Юртда очарчилик ё ўлат пайдо бўлса, гармсел, занг касали, чигиртка
[62], қурт–қумурсқа босса ёки ўз юртида ёв қамал қилса, ёхуд кулфат, хасталик бошига келса,
38ҳар қандай инсон ёки халқинг Исроил Сенга ёлвориб ибодат қилса, ҳар ким ўз юрагидаги дардини айтиб, бу уй томонга қўлларини чўзса,
39-40Сен осмондан — масканингдан туриб қулоқ сол ва уларнинг гуноҳидан ўт. Ҳар бирининг тутган йўлига қара, хизматига яраша бер, токи Сен Ўзинг ота–боболаримизга берган юртда умрларининг охиригача Сендан қўрқиб яшасинлар. Зотан, жамики инсон боласининг кўнглидагини ёлғиз Сен биласан, холос.
41Халқинг Исроилдан бўлмаган бегона одам Сени деб узоқ юртдан келиб,
42Сенинг шуҳратинг, қудратинг ва ажойиботларинг ҳақида эшитиб, ўша уйга қараб ибодат қилса,
43Сен маконингдан туриб қулоқ сол. Ўша одамнинг сўраганини бажо айла, токи ер юзидаги ҳамма халқлар Сени билишсин, халқинг Исроил каби Сендан ҳайиқадиган бўлсин. Мен барпо қилган шу уй Сенга атаб қилинганини билсин.
44Сен халқингни ғанимларига қарши жанг қилишга юборганингда, улар Ўзинг танлаб олган бу шаҳарга, Сенга атаб мен қурган уйга юз буриб, ибодат қилсалар,
45осмондан туриб уларнинг илтижоларини эшит, бажо айла.
46Сенинг олдингда улар гуноҳ қилганларида, чунки гуноҳ қилмайдиган одамнинг ўзи йўқ, Сен ғазабланиб, уларни яқин ёки узоқ юртларга асир қилиб олиб кетадиган душманларнинг қўлига берсанг,
47улар ғанимлари юртида асирликда юриб, эсини йиғиб олгач: “Гуноҳ қилдик, шаккоклик қилдик, айбдормиз”, деб тавба қилиб, Сенга ёлворсалар,
48ғанимлар юртида бутун қалби билан, жону дили билан Сенга қайтсалар, Ўзинг ота–боболарига берган юртга, Ўзинг танлаб олган шаҳарга, Сенга атаб мен қурган уйга юз буриб, Ўзингга ибодат қилсалар,
49самодан — маконингдан туриб уларнинг қилган илтижоларини эшит, бажо айла.
50Халқинг Сенга қарши қанча гуноҳ қилган бўлмасин, Сенга қарши қанчалик исён қилган бўлмасин, уларни кечир. Халқингни асир этган ёв кўнглида шафқат қўзғатгин, токи улар халқингга меҳрибонлик қилсин.
51Ахир, Исроил Сенинг халқинг, Сенинг улушингдир. Уларни Мисрдан — темир ўчоқ ичидан Ўзинг олиб чиққансан.
52Халқинг Сенга доимо илтижо қилганда, мен, қулингнинг илтижоларини, халқинг илтижоларини эшитиб, уларга доимо назарингни солиб марҳамат қилгин.
53Зотан, ота–боболаримизни Мисрдан олиб чиққанингда, қулинг Мусо орқали айтганингдай, уларни Ўзингнинг улушинг қилиб, дунёдаги ҳамма халқдан ажратиб олдинг, эй, Эгамиз Раббий!
Сулаймоннинг сўнгги дуоси
54Сулаймон Эгамизнинг қурбонгоҳи олдида тиз чўкиб, қўлларини юқорига кўтарганича, Унга ибодатини айтиб бўлгач, ўрнидан турди.
55Сулаймон тик турганича баланд овоз билан Исроил жамоасини дуо қилди:
56— Эгамизга ҳамду санолар бўлсин! У ваъдасига кўра, Ўзининг халқи Исроилга тинчлик–омонлик берди. У қули Мусо орқали яхши ваъдалар берган эди, ўша ваъдаларнинг биронтаси ҳам бажарилмай қолмади.
57Эгамиз Худо ота–боболаримиз билан бўлганидай, биз билан ҳам бўлсин, бизни тарк этмасин, ташлаб кетмасин.
58Эгамизнинг йўлидан юрмоқ учун, ота–боболаримизга буюрган амр, фармон ва қонун–қоидаларга риоя этмоғимиз учун кўнглимизни Ўзига ром қилсин.
59Эгамизнинг олдида илтижо қиларканман, шу илтижоларимга қулоқ тутиб, бу қулининг ва Ўзининг халқи Исроилнинг кундалик эҳтиёжларини бажо айласин,
60токи дунёдаги жамики қавмлар Эгамиз — Худо эканини билиб қўйсин. Ундан бошқаси йўқ.
61Ҳозиргидай, унинг фармонлари бўйича юрмоқ учун, амрларига риоя этмоқ учун чин юракдан Эгамиз Худога боғланинглар.
Сулаймон қурбонликлар келтиради
62Шундан кейин шоҳ ва ҳамма Исроил халқи Эгамизга атаб қурбонлик қилдилар.
63Сулаймон 22.000 мол, 120.000 қўйни Эгамизга атаб тинчлик қурбонлиги қилди. Шу тариқа шоҳ ва бутун Исроил халқи Эгамизнинг уйини бағишладилар.
64Шу куни шоҳ Эгамизнинг уйи олдидаги ҳовли ўртасини ҳам муқаддас қилди. Сўнг ўша ерда куйдириладиган қурбонликлар, дон назрлари ва тинчлик қурбонликларининг ёғини назр қилди, чунки буларнинг ҳаммаси Эгамизнинг ҳузуридаги бронза қурбонгоҳ устига сиғмаган эди.
65Кейин Сулаймон ва у билан бирга катта жамоа — Лево–Хоматдан
[63] тортиб Миср сойлигига қадар ерларда яшайдиган бутун Исроил халқи Эгамиз Худо олдида Чайла байрамини
[64] нишонлашди. Байрам ўн тўрт кун давом этди. Улар етти кун қурбонгоҳнинг Худога бағишланишини нишонлашди, етти кун Чайла байрамини қилишди
[65].
66Чайла байрамидан кейин
[66] Сулаймон халққа рухсат берди, халқ шоҳни дуо қилди. Шундан кейин Эгамиз Ўз қули Довудга ва Исроил халқига кўрсатган муруввати туфайли ҳамманинг кўнгли шодликка тўлиб, уйларига қайтиб кетдилар.
9–БОБ
Эгамиз яна Сулаймонга зоҳир бўлади
1Сулаймон Эгамизнинг уйини ҳам, ўзининг саройини ҳам қуриб бўлди. Мўлжалланган ҳамма юмушларни тамом қилди.
2Шундан кейин Эгамиз Сулаймонга, илгари Гивонда зоҳир бўлганидай
[67], яна зоҳир бўлди.
3Эгамиз унга шу сўзларини аён қилди:
— Менга қилган илтижоларингни эшитдим. Сен қурган ва Ўзим улуғланадиган уйни муқаддас қилдим. Кўзларим, кўнглим доимо ўша ерда бўлади.
4Сен ҳам Менинг олдимда, отанг Довуд каби, софдиллик билан ва тўғри бўлиб юрсанг, Мен амр этган ҳамма фармонларимни ижро этсанг, қонун–қоидаларимни маҳкам тутсанг,
5Исроил устидан шоҳлик тахтингни абадий мустаҳкам қиламан. Отанг Довудга ҳам: “Сенинг наслингдан бўлган эркак зоти то абад Исроил тахтида ўтиради”, деб ваъда берган эдим
[68].
6Сен ҳам, сенинг наслинг ҳам Мен кўрсатган йўлдан қайтсангиз, сизларга берган амр ва фармонларимга риоя қилмасангиз, бориб бошқа худоларга хизмат қилсангизлар, топинсангизлар,
7Исроилни Ўзим берган юртдан улоқтириб ташлайман. Мен муқаддас қилган, Ўзим улуғланадиган уйни тарк этаман. Ана ўшанда Исроил халқи ҳамманинг оғзида дув–дув гап бўлади, ҳамма халқлар уларни масхара қилади.
8Ҳозир ажойиб бўлиб турган уйнинг ёнидан ўтганлар бунинг аянчли аҳволини кўрганда, даҳшатга тушиб: “Нимага уларнинг Эгаси бу юртни ва бу уйни мана шу аҳволга солди экан–а?” деб қотиб қолади.
9Сўнг яна ўзлари шундай хулоса чиқарадилар: “Э–ҳа, улар ота–боболарини Миср юртидан олиб чиққан, ўзларининг Эгаси Худодан юз ўгирдилар–ку! Бошқа худоларга эргашиб, ўша худоларга топиниб, хизмат этдилар–ку! Қилмишларига яраша ўзларининг Эгаси уларнинг бошига шу кўргиликларни солибди–да.”
Сулаймоннинг шоҳ Хирам билан тузган битими
10Сулаймон иккала уйни — Эгамизнинг уйини ва ўз саройини йигирма йилда битирган эди.
11Тир шоҳи Хирам Сулаймоннинг эҳтиёжига кўра, садр ёғочи, сарв ёғочи, олтин етказиб берган эди. Шоҳ Сулаймон Хирамга бу хизматлари учун Жалила ўлкасидаги йигирмата шаҳарни берди.
12Хирам: “Сулаймон берган шаҳарларни кўрай–чи”, деб Тирдан йўлга чиқди, лекин у шаҳарлар Хирамга маъқул келмади.
13— Дўстим, менга берган шаҳарларинг шуми бори–йўғи?! — деди Хирам Сулаймонга. Хирам ўша ерларга Кавул
[69] деб ном берди ва бугунга қадар шу ном билан юритилади.
14Хирам эса шоҳ Сулаймонга 250 пуд
[70] олтин юборган эди.
Сулаймоннинг ютуқлари
15Шоҳ Сулаймон мажбурлаб олган қаролларни чақиртириб, Эгамизнинг уйини, ўзининг саройини барпо эттирган эди. Шунингдек, Қуддуснинг шарқ томонидаги пастликни тўлдириб, мустаҳкам қилдирган
[71] ва Қуддус деворини қурдирган эди. Хазор, Махидў ва Гезер шаҳарларини мустаҳкамлаган эди.
16Миср фиръавни Гезерга бостириб келиб, шаҳарни қўлга олган ва ўт қўйганди. Шу ерда истиқомат қилаётган Канъон аҳолисини қириб ташлаб, шаҳарни ўзининг қизи — Сулаймоннинг хотинига сеп қилиб берганди.
17Шундан сўнг Сулаймон Гезерни, Пастки Байт–Хўронни,
18Баалатни, Яҳудонинг чўлидаги Тамарни
[72],
19ўзининг ҳамма омбор шаҳарларини, жанг аравалари сақланадиган шаҳарларни, отлиқлари турадиган шаҳарларини қайтадан тузатиб мустаҳкамлади. Бундан ташқари, Қуддусда, Лубнонда, шоҳликнинг ҳамма бурчакларида нима истаса, барпо қилди.
20Шу ўлкада қолиб кетган Амор, Париз, Хив, Хет ва Ёбус халқлари Исроил халқидан эмасди.
21Исроил халқи уларнинг бу юртда қолиб кетган авлодларини тамомила қириб битиролмаган эди
[73]. Сулаймон ўша қолиб кетганларини қарол қилиб олди. Улар бугунгача
[74] бор.
22Лекин Сулаймон Исроил халқидан бирортасини қул қилмади. Шоҳнинг сипоҳлари, аъёнлари, акобирлари
[75], лашкарбошилари, жанг араваларининг қўмондонлари ва сувориларининг қўмондонлари Исроил халқидан эди.
23Сулаймоннинг ишбошилари 550 киши бўлиб, улар ишлаётган одамлар устидан назоратчи эдилар.
24Фиръавннинг қизи Довуд қалъасидан ўзига аталган саройга кўчиб ўтди. Бу саройни Сулаймон унга атаб барпо қилган эди. Шундан кейин Сулаймон Қуддуснинг шарқ томонидаги пастликни тўлдириб, мустаҳкам қилдирди
[76].
25Сулаймон Эгамизга атаб қурган қурбонгоҳда йилига уч марта куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликлари қилар, тутатқи тутатарди. Шундай қилиб, у Эгамизнинг уйини битказган эди.
26Шоҳ Сулаймон Эдом юртида, Қизил денгиз
[77] бўйидаги Элет ёнида — Эзйўн–Гебер шаҳрида кемалар ясади.
27Хирам ўз тажрибали денгизчиларини Сулаймоннинг одамлари билан бирга кемаларда жўнатди.
28Улар Офирга
[78] бориб, у ердан 900 пуд
[79] олтин олиб, шоҳ Сулаймонга келтириб бердилар.
10–БОБ
Шава маликасининг ташрифи
1Шава
[80] маликаси Сулаймоннинг донғини, Эгамизга атаб қилган ишларини эшитгач, Сулаймоннинг ҳузурига келди. У Сулаймонга топишмоқлар айтиб синаб кўрмоқчи эди.
2Малика Қуддусга жуда кўп миқдорда олтин ва қимматбаҳо тошлар, хушбўй зираворлар юкланган катта карвонни бошлаб келди.
Малика Сулаймоннинг ҳузурига киргач, кўнглида нима бўлса, ҳаммасини унга айтди.
3Сулаймон маликанинг ҳамма саволларига жавоб берди, маликанинг бирорта саволига жавоб беришда қийналмади.
4Шава маликаси Сулаймоннинг донолигини, у қурган саройни,
5дастурхонидаги ноз–неъматларни, аъёнларнинг тартиб–қоидага кўра жойлашувларини, шоҳ соқийлари
[81] ва баковулларининг
[82] хизмат либосларини, Эгамизнинг уйида шоҳ куйдириладиган қурбонликларниназр қилганини кўрди. Малика ғоят ҳайратланиб,
6шоҳга деди:
— Сизнинг ишларингиз, донолигингиз ҳақида юртимда эшитганларим тўғри экан.
7Келиб ўз кўзларим билан кўрмагунча гап–сўзларга ишонмаган эдим. Менга ҳатто ярмини ҳам айтишмаган экан. Мен эшитгандан ҳам кўра, донороқ экансиз, бойлигингиз ҳам жуда кўп экан.
8Нақадар бахтиёрдир одамларингиз! Омадлидир хизматкорларингиз! Улар доимо ҳузурингизда бўлиб, донолигингиздан баҳра олишар.
9Сиздан мамнун бўлиб, Исроил тахти узра ўтқазган Эгангиз Худога ҳамду санолар бўлсин. У Исроилни то абад севгани учун адолат ва тўғрилик билан ҳукм этсин, деб сизни шоҳ қилган экан.
10Малика Сулаймонга 250 пуд
[83] олтин, беҳисоб хушбўй зираворлар, қимматбаҳо тошлар ҳадя қилди. Ҳеч ким шоҳ Сулаймонга олдин ҳам, кейин ҳам Шава маликаси берганчалик хушбўй зираворлар ҳадя қилмаган эди.
11Хирамнинг Офирдан олтин олиб келган кемалари жуда кўп сандал дарахти ёғочлари, қимматбаҳо тошлар келтирганди.
12Шоҳ у ёғочлардан Эгамизнинг уйи учун ҳам, шоҳ саройи учун ҳам жиҳозлар, мусиқачилар учун лира ва арфалар ясаттирганди. Бугунгача бунақа сандал дарахти ёғочлари келтирилмаган ва ҳеч ким кўрмаган эди.
13Шоҳ Сулаймон Шава маликасига истаганини ва сўраганини муҳайё қилди. Бундан ташқари, маликага кўнгилдан чиқариб ҳадялар инъом этди. Шундан кейин малика ҳамма одамларини эргаштириб, ўз юртига жўнаб кетди.
Шоҳ Сулаймоннинг бойлиги
14Ҳар йили Сулаймонга келиб турадиган олтиннинг оғирлиги 1425 пуд
[84] эди.
15Одамларнинг олди–соттисидан, савдогарлар тижоратидан олинадиган солиқ ва бутун Араб шоҳларидан, Исроилдаги вилоят ҳокимларидан олинадиган ўлпон бунга кирмасди.
16Шоҳ Сулаймон олтиндан икки юзта катта қалқон ясаттирди. Ҳар бир қалқонни ясашга ярим пуд
[85] олтин сарф бўлди.
17Яна олтиндан уч юзта кичик қалқон ҳам ясаттирди. Ҳар бир қалқон учун 400 мисқол
[86] олтин сарф бўлди. Шоҳ бу қалқонларни “Лубнон ўрмони” деган уйга
[87] қўйди.
18У яна фил тишидан катта тахт ясаб, уни тоза олтин билан қоплатди.
19Тахтнинг олтита поғонаси бўлиб, суянчиғининг юқориси орқага қайрилган, ўриндиғининг икки томонида тирсаги бор эди. Тирсакларнинг ёнида иккита шер тасвири турарди.
20Ҳар бир поғонанинг икки чеккасида ҳам биттадан шер тасвири бўлиб, тахтнинг олти поғонасида жами ўн иккита шер тасвири бор эди. Бундай тахт бошқа бирорта шоҳликда бўлмаган эди.
21Шоҳ Сулаймоннинг ичимлик ичадиган ҳамма идишлари олтиндан, “Лубнон ўрмони” деган уйдаги ҳамма идишлар ҳам тоза олтиндан бўлиб, бирорта ҳам буюм кумушдан ясалмаган эди. Сулаймон даврида кумуш арзимас нарса бўлиб қолганди.
22Хирамнинг кемалари қаторида, Сулаймоннинг ҳам денгизда савдо кемалари бўлиб, бу кемалар ҳар уч йилда қайтиб олтин, кумуш, фил тишлари, турли–туман маймунлар
[88] олиб келарди.
23Шундай қилиб, Сулаймон бойликда ҳам, доноликда ҳам ер юзидаги ҳамма шоҳлардан ўтиб кетди.
24Сулаймонга Худо берган доноликни эшитмоқ учун бутун дунё унинг олдига келгани ошиқарди.
25Келганларнинг ҳар бири кумуш ва олтин идишлар, кийим, қурол–аслаҳа, хушбўй зираворлар, от ва хачирлар ҳадя қилиб олиб келар эди. Бундай ҳол йиллаб давом этарди.
26Сулаймон жанг аравалари ва отлар тўплади. Унинг бир минг тўрт юзта жанг араваси ва ўн икки мингта оти бор эди. Сулаймон буларнинг бир қисмини жанг аравалари сақланадиган шаҳарларга ва бир қисмини Қуддусга — ўзининг ёнига жойлаштирди.
27Шоҳ Қуддусда кумушни оддий тош билан баравар қилиб қўйди. Садр ёғочлари эса кўплигидан Яҳудо қир этакларида ўсадиган оддий шикамора–анжир дарахтига тенглашиб қолди.
28Шоҳнинг савдогарлари Мисрдан
[89] ва Қувайдан Сулаймон учун отлар олиб келишарди. Улар отларни Қувайдан сотиб олишарди.
29Мисрдан келтирилган ҳар бир жанг араваси учун 600 кумуш танга
[90], ҳар бир от учун 150 кумуш танга
[91] тўлашарди. Сўнг буларни барча Хет шоҳларига ва Орам шоҳларига сотишарди.
11–БОБ
Сулаймон Худодан юз ўгиради
1Шоҳ Сулаймон фиръавннинг қизидан бошқа яна Мўаблик, Оммонлик, Эдомлик, Сидонлик ва Хет халқидан кўпгина ажнабий аёлларга кўнгил қўйди.
2ЭгамизИсроил халқига бу халқлар ҳақида гапириб, шундай деган эди: “Уларга қиз берманглар ҳам, қиз олманглар ҳам. Акс ҳолда улар кўнглингизни ўз худоларига ром қилиб қўядилар.” Сулаймон эса ўша аёлларга шаҳват билан ёпишди.
3Унинг етти юзта хотини шоҳлар қизларидан бўлиб, уч юзта канизаги
[92] ҳам бор эди. Хотинлари сабабли шоҳ бегона худоларга юз бурди.
4Охири шундай бўлдики, кексайган чоғида шоҳнинг кўнгли хотинлари туфайли бегона худоларга мойил бўлди. Довуд ўзининг Эгаси Худога чин юракдан боғланган эди, Сулаймон эса отасига ўхшамади.
5Шундай қилиб, Сулаймон Сидон аҳолисининг худоси Аштарет, Оммон халқининг макруҳ худоси Мўлахга
[93] сажда қила бошлади.
6Сулаймон Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди. Отаси Довуд Эгамизга содиқ қолган бўлса, Сулаймон ундай қилмади.
7Қуддуснинг шарқидаги тепаликда Мўаб халқининг макруҳ худоси Хамўшга ва Оммон халқининг макруҳ худоси Мўлахга саждагоҳ қурди.
8Ҳамма ажнабий хотинлари ўз худоларига тутатқи тутатиб, қурбонликлар келтиришлари учун шундай қилди.
9-10Эгамиз унга икки марта зоҳир бўлиб: “Бегона худоларга эргашма”, деб амр берган эди. Лекин у Исроил халқининг Худоси — Эгамиздан юз ўгирди. Эгамизнинг амрини бажо қилмади. Эгамиз Сулаймондан қаттиқ ғазабланди.
11Шундан кейин У Сулаймонга деди:
— Модомики, Сен билан қилган аҳдимни ва сенга амр қилган фармонларимни била туриб бажармаган экансан, Мен энди шоҳликни сендан тортиб оламан ва тобе одамларингдан бирига бераман.
12Лекин отанг Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун бу ишни сен ҳаётлигингда қилмайман. Шоҳликни ўғлингнинг қўлидан тортиб оламан.
13Шунда ҳам шоҳликнинг ҳаммасини тортиб олмайман, қулим Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун, Ўзим танлаб олган Қуддус ҳақи–ҳурмати учун битта қабилани сенинг ўғлингга қолдираман.
Сулаймоннинг душманлари
14Эгамиз Сулаймонга Эдомлик Ҳададни душман қилиб қўйди. У Эдом шоҳлари наслидан эди.
15Анча олдин Довуд Эдомликлар билан уруш қилган эди. Ўша жангда Исроил халқидан ҳалок бўлганларни дафн қилиш учун лашкарбоши Йўаб Эдомга борди.
16Исроил лашкари ва Йўаб Эдомдаги эркак зотини битта қўймай қириб ташлагунга қадар, олти ой у ерда қолган эдилар.
17Шунда Ҳададга ва унинг отасига хизмат қилган баъзи Эдомликлар Мисрга қочиб кетишган эди. Ўша пайтда Ҳадад кичкина бола эди.
18Улар Мидиёндан жўнаб, Поронга етиб келишди. Порондан ҳам одамлар уларга қўшилдилар. Кейин Мисрга — Миср шоҳи фиръавн ҳузурига етиб келишди. Фиръавн Ҳададга уй берди, озиқ–овқат тайин этди, ер берди.
19Ҳадад фиръавннинг ҳурматини қозонди. Фиръавн Ҳададга қайинсинглисини — малика Тахпанаснинг синглисини никоҳлаб берди.
20Хотини Ҳададга ўғли Гануватни туғиб берди. Тахпанас болани фиръавн хонадонида тарбия қила бошлади. Гануват фиръавн хонадонида унинг ўғиллари қаторида улғайди.
21Ҳадад Мисрда: “Довуд оламдан ўтибди, лашкарбоши Йўаб ҳам вафот этибди”, деган хабарни эшитгач, фиръвнга деди:
— Менга ижозат берсалар, ўз юртимга кетсам.
22Юртимга кетаман, дейсан, нима, менинг ёнимда бирор нарсага муҳтожлик сезяпсанми? — деб сўради фиръавн.
— Йўқ, асло, лекин барибир, менга ижозат берсалар, — деб туриб олди Ҳадад.
23Худо Разўнни ҳам Сулаймонга душман қилиб қўйди. Разўн Элёдах деганнинг ўғли эди. Разўн ўз хўжайини, Зўво шоҳи Ҳададзарнинг дастидан қочиб кетган эди.
24Довуд Зўволикларни қиргач
[94], Разўн ҳам атрофига бир босқинчи гуруҳни тўплаб, ўша гуруҳга бош бўлди. Сўнг улар Дамашққа бориб, у ерда жойлашдилар. Дамашқда ўз ҳукмронлигини ўрнатдилар.
25У ҳам Сулаймон ҳаёт пайтида Исроилга душман бўлиб қолди. Разўн Орамда шоҳ бўлиб турар экан, Ҳадад каби, Исроилга нафрат билан қараб, доимо душманлик қилиб келди.
Худонинг Ерибомга берган ваъдаси
26Яна Сулаймоннинг аъёнларидан бири — Эфрайим қабиласидан бўлган Ерибом дегани ҳам шоҳга қарши бош кўтарди. У Заридо шаҳридан
[95] Набат деганнинг ўғли эди. Ерибомнинг онаси бева аёл бўлиб, оти Зарува эди.
27Ерибом Сулаймонга қарши бош кўтарганининг сабаби қуйидагича эди: Сулаймон Қуддуснинг шарқ томонидаги пастликни тўлдириб, мустаҳкамлаб
[96], отаси Довуд қалъасининг деворларини тузатган эди.
28Ерибом жуда ҳам қобилиятли йигит эди. Ерибомнинг ғайратлилигини кўрган Сулаймон уни Юсуф қабиласидан олинган
[97] барча қаролларга назоратчи қилиб қўйди.
29Бир куни Ерибом Қуддусдан ташқари чиққан эди, Шилўлик пайғамбар Охиё билан йўлда учрашиб қолди. Охиё янги кийимлар кийиб олган экан. У ерда икковидан бошқа ҳеч ким йўқ эди.
30Шу пайт Охиё устидаги янги кийимларини ечди–ю, йиртиб ўн икки бўлакка бўлиб ташлади.
31Кейин Ерибомга деди:
— Ўзингга ўн бўлагини ол. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз ҳам шундай айтмоқда: “Мен Сулаймоннинг қўлидан шоҳликни тортиб оламан ва ўнта қабилани сенга бераман.
32Қулим Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун, Исроилнинг ҳамма қабилалари орасидан Ўзим танлаб олган Қуддус шаҳри ҳақи–ҳурмати учун битта қабила
[98] Сулаймонники бўлади.
33Сулаймон
[99] Мендан юз ўгириб, Сидоннинг худоси Аштаретга, Мўаб худоси Хамўшга, Оммоннинг худоси Мўлахга сажда қила бошлади. Отаси Довудга ўхшамади, олдимда тўғри ишлар қилмади, фармонларимга ва қонун–қоидаларимга риоя қилмади, йўлларимдан юрмади.
34Аммо шоҳликни ундан тамомила тортиб олмайман. Амр ва фармонларимга риоя қилган ва ўзим танлаб олган қулим Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун, Сулаймонни умрининг охиригача шоҳ қиламан.
35Шоҳликни эса унинг ўғлидан тортиб олиб, ўнта қабилани сенга бераман.
36Мен ўша ерда улуғланай, деб Ўзим учун Қуддус шаҳрини танлаганман. Қулим Довуднинг чироғи Қуддусда ҳеч қачон ўчмасин, деб Сулаймоннинг ўғлига битта қабилани бераман.
37Мен сени Исроил
[100] шоҳи қиламан, кўнглинг қаерни истаса, ўша ерда шоҳлик қилаверасан.
38Агар қулим Довудга ўхшаб айтганларимга итоат қилсанг: йўлларимдан юрсанг, олдимда тўғри ишлар қилсанг, фармон ва амрларимга риоя қилсанг, Мен сен билан бўламан. Исроилни сенга бериб, Довудга қилганимдай, хонадонинг ҳукмронлигини ўзингдан кейин ҳам давом эттираман.
39Сулаймоннинг шу қилмишлари эвазига Довуднинг наслини таҳқирлайман, лекин то абад эмас.”
40Сулаймон Ерибомни ўлдирмоқчи бўлди. Ерибом эса Мисрга — Миср шоҳи Шишахнинг ёнига қочиб кетди. У Сулаймон вафот этгунча Мисрда қолди.
Сулаймоннинг ўлими
41Сулаймоннинг бошқа ишлари, бутун фаолияти, унинг донишмандлиги ҳақида “Сулаймоннинг ишлари” китобида ёзиб қолдирилган.
42Сулаймон Қуддусда бутун Исроил устидан ҳукмдор эди. Унинг ҳукмронлиги қирқ йил давом этди.
43Сулаймон оламдан ўтди. У отаси Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига эса ўғли Рахабом шоҳ бўлди.
12–БОБ
Шимолдаги қабилалар исён кўтаришади
1Рахабом Шакам шаҳрига
[101] кетди. Жамики Исроил
[102] халқи ҳам, Рахабомни шоҳ қилиб кўтарамиз, деб Шакамга келишди.
2Набат ўғли Ерибом бу ҳақда эшитиб, Мисрдан қайтди
[103]. У Сулаймоннинг дастидан Мисрга қочиб кетганича, ҳануз ўша ерда эди.
3Исроил халқи одам юбориб, уни айттириб келди. Сўнгра Ерибом билан барча Исроил жамоаси Рахабом ҳузурига келиб, унга шу гапни айтишди:
4— Отангиз бизга оғир бўйинтуруқ солган эди. У бизни мажбур қилган оғир меҳнатни энди сиз енгиллатиб, бўйинтуруқдан халос қилинг. Ўшанда биз сизга итоат этамиз.
5— Ҳозир қайтиб кетаверинглар, — деди Рахабом келганларга, — уч кундан кейин яна ҳузуримга келинглар.
Шундай қилиб, халқ қайтиб кетди.
6Шоҳ Рахабомнинг отаси Сулаймон ҳаётлиги даврида оқсоқоллар ҳар доим унинг олдида ҳозиру нозир эдилар. Шоҳ ўша оқсоқолларга маслаҳат солди.
— Сизлар нима дейсизлар, бу халққа нима деб жавоб берсам бўлади?
7Оқсоқоллар шоҳга шундай деб маслаҳат беришди:
— Агар сиз бу халққа бугун қул бўлиб хизмат қилсангиз, уларга жавоб берганингизда, яхши сўзингизни аямасангиз, улар сизга бир умр хизмат қиладилар.
8Лекин шоҳ оқсоқолларнинг маслаҳатларини рад қилди. Бирга ўсган ва ўзига хизмат қилаётган ёш йигитлар билан маслаҳатлашди.
9Шоҳ ўша йигитларга деди:
— Бу халқ менга: “Отангиз бизга солган оғир бўйинтуруқдан энди бизни сиз халос қилинг”, деяпти. Уларга нима деб жавоб берайин? Сизлар қандай маслаҳат берасизлар?
10Рахабом билан бирга ўсиб–улғайган ёш йигитлар унга шундай маслаҳат беришди:
— Арз қилган ўша халққа шундай деб айт: “Менинг синчалоғим отамнинг белидан ҳам йўғон.
11Отам сизларга оғир бўйинтуруқ солган эди, энди мен ундан ҳам баттар қиламан. Отам сизларни қамчи билан жазолаган экан, мен эса чаёнларга чақтириб, жазолайман.”
12Рахабом Ерибом билан халққа: “Учинчи куни ҳузуримга келинглар”, деб айтгани учун, халқ айтилган пайтда шоҳ Рахабомнинг ҳузурига келди.
13-14Шоҳ оқсоқолларнинг берган маслаҳатларини писанд қилмай, ёш йигитларнинг гапига кириб, халққа кескин жавоб берди:
— Отам сизларга оғир бўйинтуруқ солган эди, энди мен ундан ҳам баттар қиламан. Отам сизларни қамчи билан уриб жазолаган экан, мен эса чаёнларга чақтириб жазолайман.
15Шундай қилиб, шоҳ халққа қулоқ солмади. Эгамизнинг Шилўлик Охиё орқали Набат ўғли Ерибомга берган сўзи
[104] бажо бўлиши учун, Худо бу воқеани шундай режалаштирган эди.
16Исроил халқи қарасаки, шоҳ гапга қулоқ солмаяпти. Шундан кейин халқ унга шундай хитоб қилди:
“Эссай ўғли Довуднинг бизга ўтказиб қўйган жойи йўқ,
Бизнинг ҳам ундан қарзимиз йўқ!
Эй, Исроил халқи, ҳамма ўз уйига қайтсин!
Эй, Довуд, энди ўз кўмочингга ўзинг кул тортавер!”
Шундай қилиб, Исроил халқи уйларига тарқалиб кетди.
17Фақат Яҳудо шаҳарларида яшайдиган Исроил халқи устидангина Рахабом ҳукмронлик қиладиган бўлиб қолди.
18Шоҳ Рахабом қароллар бошлиғи Одонирамни
[105] Исроил халқи олдига юборган эди, Исроил халқи уни тошбўрон қилиб ўлдирди. Бу хабарни шоҳ Рахабом эшитди–ю, шоша–пиша жанг аравасига миниб Қуддусга қочди.
19Исроил халқи ўша кундан бошлаб Довуд хонадонидан юз ўгирди.
20Исроил
[106] халқи: “Ерибом қайтиб келибди”, деган хабарни эшитишди–ю, одам юбориб, уни ўзларининг ҳузурига чақиртириб келишди. Исроил халқи Ерибомни бутун Исроилга шоҳ қилдилар. Довуд хонадонига содиқ бўлган фақат Яҳудо қабиласи қолди, бошқа ҳеч ким бу хонадонга эргашмади.
Шамаёнинг башорати
21Сулаймон ўғли Рахабом Қуддусга келиб, Яҳудо ва Бенямин қабилаларидан 180.000 одамни сипоҳликка танлаб олди. “Шоҳликни қайтариб оламан”, деган мақсадда уларни Исроил халқига қарши жанг қилиш учун тайёрлади.
22Лекин ўшанда пайғамбар Шамаёга Худонинг қуйидаги сўзлари аён бўлди:
23“Сулаймоннинг ўғли, Яҳудо шоҳи Рахабомга, бутун Яҳудо ва Бенямин қабиласига, бу ердаги бошқа халқларга шу гапларни етказ:
24— Эгамиз шундай айтмоқда: қариндошларингиз Исроил халқига қарши уруш бошламанглар! Ҳар ким ўз уйига қайтсин! Чунки бу ишлар ҳаммаси Мендан бўлди.”
Улар Эгамизнинг амрига итоат этиб, уйларига қайтиб кетдилар.
Ерибом Худодан юз ўгиради
25Ерибом Эфрайим қирларидаги Шакам шаҳрини мустаҳкам қилиб, ўша ерда ўрнашди. У ердан Паниёлга
[107] кетиб, у шаҳарни ҳам мустаҳкам қилди.
26Кейин Ерибом ўзига ўзи айтди: “Шоҳлик яна Довуд хонадонига қайтиб қолиши мумкин.
27Агар бу халқ Эгамизнинг уйигақурбонлик қилиш учун Қуддусга бораверса, у пайтда халқнинг кўнгли яна ўзларининг ҳукмдори Яҳудо шоҳи Рахабомга чопади, мени эса ўлдирадилар.”
28Шундан сўнг шоҳ маслаҳатчилари билан маслаҳатлашиб, икки олтин бузоқ ясади ва халққа деди:
— Эй, Исроил, Қуддусга бориб юришингизга ҳожат йўқ! Мана, сизларни Мисрдан олиб чиққан худоларингиз!
[108]29Ерибом олтин бузоқларнинг бирини Байтил шаҳрига, иккинчисини Дан шаҳрига
[109] ўрнаштирди.
30Халқ олтин бузоқларга топинмоқ учун Байтилга ва Данга борарди
[110]. Бу нарсалар эса ҳаммани гуноҳга ботирди.
31Ерибом, бундан ташқари, бегона худоларга атаб саждагоҳлар
[111] қурдирди. Леви қабиласидан бўлмаган халқдан руҳонийлар тайинлади.
Байтилдаги қурбонгоҳ
32Ерибом саккизинчи ойнинг
[112] ўн бешинчи кунини, Яҳудода бўладиган байрамга
[113] ўхшаш байрам деб тайин қилди. Кейин қурбонгоҳга чиқиб, Байтилда ясаган олтин бузоқларга қурбонликлар келтирди. Байтилда ўзи барпо қилган саждагоҳларга руҳонийлар тайинлаган эди.
33Шундай қилиб, саккизинчи ойнинг ўн бешинчи кунини Исроил халқи учун байрам деб тайин этгач, Байтилга борди. Байрамни нишонлаш учун қурбонгоҳ ёнига келиб қурбонлик келтирди.
13–БОБ
1Ерибом қурбонгоҳнинг ёнида қурбонлик куйдирмоқчи бўлиб турган пайтда, бир пайғамбар, Эгамизнинг амрига кўра, Яҳудодан Байтилга келди.
2Пайғамбар Эгамизнинг амри билан қурбонгоҳга нидо қилди:
— Қурбонгоҳ, эй, қурбонгоҳ! Эгамиз шундай айтур: “Довуд хонадонида бир ўғил фарзанд дунёга келар, Унинг исми Йўшиё
[114] бўлур. Саждагоҳларда қурбонлик куйдирадиган руҳонийларни сенинг устингда қурбон қилур. Сенинг устингда инсон суякларини ёқар.”
3Пайғамбар ўша куниёқ бунинг аломати тўғрисида айтди:
— Эгамиз айтган аломат қуйидагича бўлади: Қурбонгоҳ ёрилиб кетар, устидаги кул тўкилар.
4Ерибом пайғамбарнинг Байтилдаги қурбонгоҳга айтган сўзларини эшитгач, қурбонгоҳдан унга томон қўлини узатиб: “Ушланглар уни!” — деди. Ерибомнинг пайғамбарга қарши чўзилган қўли эса қуриб, ёғочдай қотиб қолди. Унинг қўли букилмайдиган бўлиб қолди.
5Эгамизнинг пайғамбар орқали айтган аломати бажо бўлди: қурбонгоҳ ёрилиб, устидаги кул тўкилиб кетди.
6Шунда шоҳ пайғамбарга деди:
— Илтижо қиламан, Эгангиз Худога мен учун ёлвориб, ибодат этинг, токи қўлим аввалги ҳолига келсин.
Пайғамбар Эгамизга ибодат қилган эди, шоҳнинг қўли аввалги ҳолига келиб, букиладиган бўлди.
7Шоҳ пайғамбарга яна айтди:
— Мен билан юр уйимга, тамадди қилиб ол, сенга ҳадялар берай.
8Пайғамбар шоҳга деди:
— Бойлигингнинг ярмини берсанг ҳам, сен билан бормайман, бу ерда нон ҳам емайман, сув ҳам ичмайман.
9Эгамиз менга: “Нон емайсан, сув ичмайсан, борган йўлингдан қайтмайсан”, деб амр берган.
10Шундан кейин пайғамбар Байтилга келган йўлидан қайтмай, бошқа йўлдан кетди.
Байтиллик кекса пайғамбар
11Байтилда кекса бир пайғамбар яшарди. Унинг ўғиллари келиб, Яҳудолик пайғамбарнинг шу куни Байтилда қилган ишлари ҳақида оталарига айтиб бердилар. Пайғамбарнинг шоҳга айтган сўзларини ҳам оталарига баён қилдилар.
12Отаси ўғилларидан: “Ўша одам қайси йўлдан кетди?” — деб сўради.
Яҳудодан келган пайғамбарнинг қайси йўлдан кетганини унга ўғиллари кўрсатдилар.
13Шунда кекса пайғамбар ўғилларига: “Эшагимни эгарланглар!” — деди. Ўғиллари пайғамбарнинг эшагини эгарлаб бердилар, у эшагига миниб жўнади.
14Кекса пайғамбар Яҳудолик пайғамбарнинг изидан кетди ва ниҳоят уни топди. Яҳудолик пайғамбар эман дарахти остида ўтирган экан. Кекса пайғамбар ундан:
— Яҳудодан келган пайғамбар сенмисан? — деб сўради.
— Ҳа, менман, — деб жавоб берди у.
15Кекса пайғамбар унга:
— Мен билан юр уйимга, тамадди қилиб ол, — деди.
16Яҳудолик пайғамбар унга айтди:
— Сен билан бирга қайтиб боролмайман. Бу ерда сен билан бирга нон ҳам емайман, сув ҳам ичмайман.
17Эгамиз менга: “У ерда нон ҳам емайсан, сув ҳам ичмайсан, борган йўлингдан қайтмайсан”, деб амр берган.
18Пайғамбар эса унга шундай деди:
— Мен ҳам сенга ўхшаган бир пайғамбарман, Фаришта менга Эгамизнинг шу сўзларини айтди: “Уни йўлдан қайтариб, ўзинг билан бирга уйингга олиб кел, нон еб, сув ичиб олсин.” Лекин кекса пайғамбар ёлғон гапираётган эди.
19Шундай қилиб, Яҳудолик пайғамбар кекса пайғамбар билан бирга қайтиб келди, унинг уйида тамадди қилди.
20Улар дастурхон атрофида ўтирганларида, кекса пайғамбарга Эгамиз шу сўзларни аён қилди.
21Кекса пайғамбар эса Яҳудолик пайғамбарга шундай деди:
— Эгамиз шундай айтмоқда: “Сен Менинг сўзимга итоат қилмадинг! Мен, Эгангиз Худонинг амрига қарши чиқиб
22орқангга қайтдинг. Мен сенга нон ема, сув ичма, деб айтган ерда еб–ичдинг. Энди сенинг жасадинг ота–боболаринг хилхонасига дафн қилинмайди.”
23Яҳудолик пайғамбар тамадди қилиб бўлиши биланоқ, кекса пайғамбар унинг эшагини эгарлаб берди.
24Яҳудолик пайғамбар йўлда кетаётган эди, олдидан бир шер чиқиб қолди. Шер уни тилка–пора қилиб, жасадни йўлнинг устига ташлади. Эшак ҳам, шер ҳам жасаднинг олдида турарди.
25Шу ердан ўтиб кетаётган одамлар йўл ўртасидаги жасадни ва жасад ёнида турган шерни кўрдилар. Одамлар кекса пайғамбар яшайдиган шаҳарга бориб, кўрганларини айтдилар.
26Яҳудолик пайғамбарни йўлдан қайтариб келган кекса пайғамбар ҳам шу воқеани эшитди ва шундай деди:
— Эгамизнинг амрига итоат этмаган пайғамбар ўшадир. Шунинг учун Эгамиз шерни юборди ва шер уни тилка–пора қилиб ташлади. Эгамиз, айтганига биноан, уни ўлдирди.
27Кекса пайғамбар ўғилларига: “Эшагимни эгарланглар!” — деди. Ўғиллари эшакни эгарлаб бердилар.
28У бориб, йўл ўртасида ётган жасадни топди. Эшак ҳам, шер ҳам жасаднинг ёнида турар, шер жасадни емаган, эшакка ҳеч қандай зарар етказмаган эди.
29Кекса пайғамбар Яҳудолик пайғамбарнинг жасадини ердан кўтариб олиб, эшакка ортди ва орқасига қайтариб, олиб кетди. “Уни дафн қилиб, унга аза очай”, деб шаҳарга келди.
30Жасадни ўзининг қабрига қўйгач: “Вой, жигарим, вой жигарим!” деб қабр устида фарёд чекди.
31Яҳудолик пайғамбарни дафн қилгач, кекса пайғамбар ўғилларига:
— Вафот этганимдан сўнг мени ҳам Яҳудолик пайғамбар дафн қилинган хилхонага қўйинглар, — деди. — Суякларим унинг суяклари ёнида турсин.
32Эгамизнинг амрига кўра, Байтилдаги қурбонгоҳ ва Самария
[115] шаҳарларидаги ҳамма саждагоҳлар ҳақида унинг айтган сўзлари албатта бажо бўлади.
Ерибомнинг гуноҳ ишлари
33Бу ҳодисадан кейин ҳам Ерибом қабиҳ йўлдан қайтмади. Яна саждагоҳларга оддий халқдан руҳонийлар тайин этди. Кимни хоҳласа, ўшани руҳоний қилиб тайинлайверди.
34Бу гуноҳ ишлар Ерибом наслининг ер юзидан қирилиб, йўқолиб кетишига сабабчи бўлди.
14–БОБ
Ерибомнинг ўғли вафот этади
1Ўша пайтда шоҳ Ерибомнинг ўғли Абиё касал бўлиб қолди.
2Ерибом хотинига:
— Қани, тур, кийимларингни ўзгартир, токи менинг хотиним эканлигингни ҳеч ким билиб қолмасин, — деди. — Шилўга жўна. Пайғамбар Охиё ўша ерда. Исроил халқининг шоҳи бўлишим ҳақида у башорат қилган эди
[116].
3Ўнта нон, бир нечта кулча, бир хумча асал олиб, пайғамбар Охиёнинг ҳузурига бор. Ўғлимизга нима бўлишини у сенга айтади.
4Хотини Ерибом айтганидай қилди, ўрнидан туриб, Шилўга йўл олди. Охиёнинг уйига етиб ҳам келди. Охиё қартайганидан кўзлари кўрмайдиган бўлиб қолган эди.
5Эгамиз Охиёга деди:
— Ана, Ерибомнинг хотини келяпти, қара, қиёфасини ўзгартириб олган, ўғли касал, унга нима бўлади — шуни сендан сўрамоқчи. Унга шундай–шундай деб айт.
6Ерибомнинг хотини эшикни очиб, остона ҳатлаши биланоқ, Охиё унинг қадам товушларини эшитди. Шу заҳоти Охиё аёлга деди:
— Кел, Ерибомнинг хотини, ичкари кир. Мени биров таниб қолмасин, деб бошқача кийиниб олибсанми?! Аммо сенга совуқ хабарларим бор.
7Изингга қайтиб бор, Ерибомга шу гапларни етказ: “Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: сени халқинг орасидан юксалтириб, халқим Исроил устидан ҳукмдор қилдим.
8Шоҳликни Довуд хонадонидан тортиб олиб, сенга бердим. Бироқ сен қулим Довудга ўхшаган бўлмадинг. У менинг амрларимга риоя қилиб, бутун қалби билан Менга эргашар, олдимда тўғри ишларнигина қиларди.
9Сен ўзингдан олдин ўтганларнинг ҳаммасидан ҳам кўп ёмон ишлар қилдинг. Ўзинг учун бошқа худоларнинг тасвирларини ясаб, Мени ғазаблантирдинг. Мендан юз ўгирдинг.
10Ана шу қилмишларинг эвазига хонадонингга бало–офат келтираман. Хоҳ қул бўлсин, ҳоҳ озод бўлсин, Исроилдаги ҳар бир эркак уруғингни қириб юбораман. Хонадонингни, худди супуриндини қиртишлаб улоқтиргандай, илдизидан қуритиб ташлайман.
11Шаҳарда вафот этган оиланг аъзоси кўппакларга ем бўлар, қирда вафот этгани кўкдаги қушларга ем бўлар. Зотан, бу сўзларни Эгамиз айтган.”
12Энди ўрнингдан тур, уйингга жўна. Шаҳарга қадам қўйишинг биланоқ, боланг нобуд бўлади.
13Бутун Исроил халқи болангни дафн қилади, унга аза тутади. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз Ерибом хонадонидан фақат шу боланигина хуш кўрди. Ерибом хонадонидан қабрга кирадигани фақат шу боладир.
14Шундан кейин Эгамиз Ўзи учун Исроил устига бир шоҳ қўяди. У шоҳ Ерибом хонадонини ўша куни — ўша заҳотиёқ қириб битиради.
15Эгамиз Исроил халқини шундай урадики, Исроил сув ичида ўсган қамишга ўхшаб титрайди. Эгамиз Исроил халқини ота–бобосига берган бу ҳосилдор юртдан юлиб олиб, Фурот дарёсининг нариги томонига сочиб юборарди. Чунки бу халқ Ашерага атаб устунлар ясаб, Эгамизни ғазаблантирди.
16Ерибом гуноҳ қилди, Исроил халқини ҳам гуноҳга ботирди, шунинг учун Эгамиз Исроилни тарк этади.”
17Ерибомнинг хотини ўрнидан туриб, уйига жўнади. У Тирзага
[117] етиб келиб, уйининг остонасидан ҳатлаши биланоқ, боласи жон берди.
18Эгамизнинг ўз қули Охиё пайғамбар орқали айтган сўзлари бажо бўлди, бутун Исроил халқи болани дафн қилиб, унга аза тутдилар.
Ерибомнинг ўлими
19Ерибомнинг бошқа ишлари — қандай жанг қилгани, қай тарзда ҳукмронлик қилгани — ҳаммаси “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
20Ерибом йигирма икки йил шоҳ бўлди. У ҳам оламдан ўтди. Ўрнига ўғли Надов шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Рахабом
21Сулаймоннинг ўғли Рахабом эса Яҳудода ҳукмронлик қилди. У тахтга ўтирган пайтда қирқ бир ёшда эди. Онаси Оммонлик бўлиб, исми Намах эди. Рахабом Қуддусда ўн етти йил шоҳлик қилди. Эгамиз ҳамма Исроил қабилаларининг шаҳарлари орасидан Қуддус шаҳрини Ўзи улуғланиши учун танлаб олган эди.
22Яҳудо халқи ҳам Эгамиз олдида қабиҳликлар қилиб, гуноҳ ишлари билан Худони ота–боболаридан ҳам қаттиқроқ ғазаблантирди.
23Улар ҳар бир тепалик жойда, ҳар бир яшил дарахт остида ўзларига саждагоҳлар
[118], бутсимон тошлар, Ашеранинг устунларини ясадилар.
24Бу юртдаги саждагоҳларда фаҳшбозлар
[119] ҳам бор эди. Улар шунчалик кўп қабиҳ ишлар қилдиларки, уларнинг қилмишлари Канъон юртидан Эгамиз қувиб юборган ҳамма халқларнинг жирканч ишларига баробар эди.
25Рахабом шоҳлигининг бешинчи йилида
[120] Миср шоҳи Шишах Қуддусга бостириб келди.
26У Эгамизнинг уйидаги ва саройдаги хазиналарни тортиб олди, қўлига нима илинса, ҳаммасини олди. Сулаймон ясаттирган олтин қалқонларни ҳам олди.
27Шоҳ Рахабом олтин қалқонлар ўрнига бронза қалқонлар ясатди ва уларни шоҳ саройи дарвозасини қўриқлайдиган соқчилар бошлиқлари қўлига берди.
28Шоҳ Эгамизнинг уйига кирганда, соқчилар қалқонларни кўтариб боришар, кейин эса қалқонларни жойига элтиб қўйишарди.
29Рахабомнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
30Рахабом билан Ерибом бутун умри давомида уришиб келдилар.
31Ниҳоят, Рахабом ҳам оламдан ўтиб, Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Онаси Оммонлик бўлиб, исми Намах эди. Рахабомнинг ўрнига ўғли Абиё
[121] шоҳ бўлди.
15–БОБ
Яҳудо шоҳи Абиё
1Исроил шоҳи Ерибом ҳукмронлик қилаётганига ўн саккиз йил бўлганда, Абиё Яҳудога шоҳ бўлди.
2У Қуддусда уч йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Махо бўлиб, у Абсаломнинг
[122] қизи эди.
3Абиё ҳам отасининг илгари қилган гуноҳларини давом эттирди. У ўзининг Эгаси Худога чин дилдан боғланган бобоси Довуд сингари эмас эди.
4Парвардигор Эгамиз Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун Довуддан кейин унинг ўғлини тахтга ўтқазди. Шундай қилиб, Қуддусни мустаҳкам қилиб, шу шаҳарда унга сўнмас бир чироқ берди.
5Довуд Эгамиз олдида доим тўғри иш қилди. Умрининг охиригача, Хет халқидан бўлган Уриёга
[123] қилган номуносиб хатти–ҳаракатини ҳисобга олмаганда, Эгамизнинг амридан зинҳор бўйин товламади.
6Рахабом билан Ерибом ўртасида бошланган уруш Абиёнинг умри охиригача давом этди.
7Абиёнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган. Абиё билан Ерибом ўртасида уруш муттасил давом этган эди.
8Абиё оламдан ўтди. Уни Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилдилар, унинг ўрнига ўғли Осо шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Осо
9Ерибом Исроилга ҳукмронлик қилаётганига йигирма йил бўлганда, Осо Яҳудо ҳукмдори бўлди.
10У Қуддусда қирқ бир йил шоҳлик қилди. Бувисининг исми Махо бўлиб, у Абсаломнинг қизи эди.
11Осо, бобоси Довуд каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
12Саждагоҳлардаги фаҳшбозларни
[124] бу юртдан қувди. Ота–боболари ясаган ҳамма бутларни йўқ қилди.
13Бувиси Махо Ашеранинг макруҳ тасвирини ясатган эди, шунинг учун бувисини ҳам маликалик мартабасидан
[125] маҳрум қилди. Осо бувиси ясаган бутни ёриб, Қидрон сойлигида
[126] ёқиб юборди.
14Осо саждагоҳларни йўқ қила олмаган бўлса–да, умр бўйи Эгамизга чин кўнгилдан боғланди.
15Отаси назр этган нарсаларни ҳам, ўзи назр этган нарсаларни — олтин, кумушларни, идишларни ҳам Эгамизнинг уйига олиб келди.
16Осо билан Исроил шоҳи Башо умрларининг охиригача бир–бирлари билан уришиб ўтдилар.
17Исроил шоҳи Башо Яҳудога ҳужум қилди. Одамлар Яҳудо юртига осонликча кириб чиқа олмаслиги учун, у Рама шаҳрини
[127] мустаҳкамлади.
18Осо эса Эгамиз уйининг хазинасида қолган ҳамма олтин ва кумушни ҳамда шоҳ саройи хазиналарини олди. Хазиналарни аъёнлари орқали Орам шоҳи Банҳадад ҳузурига жўнатди. Хезиённинг набираси Банҳадад Тавриммўннинг ўғли эди. Осо Дамашқда ўтирган Банҳададга шу гапларни етказишни буюрди:
19“Сенинг отанг билан менинг отам ўртасида иттифоқ бўлгани каби, сен билан менинг ўртамда ҳам иттифоқ бўлсин. Сенга ҳадя қилиб кумуш ва олтин бериб юборяпман. Исроил шоҳи Башо билан иттифоқ тузган эдинг, энди ўшани бекор қил, токи у рўпарамдан даф бўлсин.”
20Банҳадад шоҳ Осонинг таклифини қабул қилди, лашкарбошиларига: “Исроил шаҳарларига ҳужум қилинглар”, деб уларни ўша ёққа юборди. Улар Ийхон, Дан, Овил–Байт–Махо шаҳарларини, бутун Нафтали ерлари билан бирга Жалила кўли
[128] атрофларини босиб олдилар.
21Башо бу воқеани эшитгач, Рамани мустаҳкамлаш фикридан воз кечиб, Тирзага қайтиб келди.
22Шоҳ Осо Яҳудо халқининг биттасини ҳам қолдирмай чақирди. Уларга Рама шаҳрини мустаҳкамлашда Башо ишлатган тош ва ёғочларни ташиттирди. Осо ўша тош ва ёғочлар билан Бенямин ерларидаги Ғибо ҳамда Миспах шаҳарларини мустаҳкамлади.
23Осонинг бошқа ишлари, каҳрамонликлари, бутун фаолияти, мустаҳкам қилган шаҳарлари ҳақида “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган. У ҳам кексайиб, оёқлари оғрийдиган бўлиб қолди.
24Ниҳоят, Осо оламдан ўтиб, бобоси Довуднинг қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Ёҳушафат шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Надов
25Осо Яҳудода шоҳлик қилаётганига икки йил бўлганда, Надов Исроил шоҳи бўлди ва икки йил ҳукмронлик қилди. Надов Ерибомнинг ўғли эди.
26У ҳам Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди. Исроилни гуноҳга ботирган отасидан намуна олди.
27Иссахор хонадонидан Охиё ўғли Башо Надовга қарши суиқасд уюштириб, Филистларнинг Гибитон шаҳрида уни ўлдирди. Ўшанда Надов ва бутун Исроил лашкари Гибитон шаҳрини қамал қилиб турган эди.
28Осо Яҳудода учинчи йили шоҳлик қилаётганда, Башо Надовни ўлдирди. Башо Надовнинг ўрнига шоҳ бўлди.
29У шоҳ бўлгандан кейин Ерибомнинг бутун оиласини битта қўймай қириб ташлади. Шундай қилиб, Эгамизнинг ўз қули, Шилўлик Охиё
[129] орқали айтган сўзлари
[130] бажо бўлди.
30Ерибомнинг ўзи ҳам гуноҳ қилиб, Исроил халқини ҳам гуноҳга ботириб, Исроил халқининг Худоси — Эгамизни ғазаблантиргани учун, шу воқеалар юз берди.
31Надовнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
32Осо билан Исроил шоҳи Башо умрларининг охиригача бир–бири билан уришиб ўтдилар.
Исроил шоҳи Башо
33Яҳудо шоҳи Осо шоҳлик қилаётганига уч йил бўлганда, Башо Тирзада бутун Исроил халқи устидан ҳукмдор бўлди ва йигирма тўрт йил шоҳлик қилди.
34У ҳам Ерибомнинг йўлидан кетиб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилиб, Исроилни гуноҳга ботирди.
16–БОБ
1ЭгамизИсроил шоҳи Башога Хонин ўғли Ёҳу орқали шу сўзларни аён қилган эди:
2— Сени Мен тупроқ остидан чиқариб юксалтирдим. Сени халқим Исроилнинг ҳукмдори қилдим. Сен эса Ерибомнинг йўлидан кетиб, халқим Исроилни гуноҳга ботирдинг. Гуноҳларингиз Мени ғазаблантирди.
3Мана кўрасан, Набат ўғли Ерибом хонадони сингари, сенинг оилангни ҳам илдизидан қуритаман.
4Сенинг уруғингдан шаҳарда вафот этган одам кўппакларга ем бўлар, қирда вафот этган одам кўкдаги қушларга ем бўлар.
5Башонинг бошқа ишлари, фаолияти, каҳрамонликлари “Исроил шоҳларининг тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
6Башо ҳам оламдан ўтиб, Тирзада ота–боболари ёнига дафн қилинди. Унинг ўрнига ўғли Элох шоҳ бўлди.
7Хонин ўғли Ёҳу орқали Башога ва унинг хонадонига Эгамиз Ўзининг сўзларини аён қилган эди. Башо Эгамиз олдида Ерибом хонадони каби қабиҳликлар қилгани ва Ерибомнинг хонадонини қириб ташлагани учун, Эгамиз ундан ғазабланди.
Исроил шоҳи Элох
8Осо Яҳудога шоҳлик қилаётганига йигирма олти йил бўлганда, Элох Исроил шоҳи бўлди. Элох Башонинг ўғли эди. У Тирзада истиқомат қилиб, икки йил ҳукмдорлик қилди.
9Лекин жанг араваларининг ярмига қўмондон бўлган Зимри унга суиқасд уюштирди. Элох Тирзада турган пайтда Тирзадаги бош вазири Арзонинг уйида ичиб маст бўлиб қолди.
10Шунда Зимри ичкарига кирди–ю, уни ўлдирди. Сўнг Зимри шоҳ бўлиб олди. Осо Яҳудода шоҳлик қилаётганига йигирма етти йил бўлганда, шу воқеа юз берди.
11Зимри шоҳ бўлиб тахтга ўтиргач, Башо хонадонини битта қўймай қириб ташлади. Башонинг на қариндош–уруғидан, на ёр–биродарларидан бирор эркак зоти тирик қолди.
12Ёҳу пайғамбар орқали Эгамизнинг айтган сўзларига кўра, Зимри Башо хонадонини йўқ қилди.
13Башо билан унинг ўғли Элохнинг гуноҳлари кўп бўлиб, улар Исроил халқини гуноҳга ботирган, ўзларининг бутлари билан Исроил халқининг Худоси — Эгамизни ғазаблантиргани учун, шу ҳодисалар юз берган эди.
14Элохнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Исроил шоҳлар тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
Исроил шоҳи Зимри
15Осо Яҳудога шоҳлик қилаётганига йигирма етти йил бўлганда, Зимри ҳам Тирзада етти кун Исроилга шоҳ бўлди. Лашкарлар шу пайтда Гибитон шаҳрини қамал қилиб турган эди. Бу шаҳар Филистларники эди.
16“Зимри шоҳга суиқасд уюштирибди, шоҳни ўлдирибди”, деган хабарни лашкарлар Гибитонни қамал қилиб турган ерда эшитишди. Халқ лашкарбоши Омрини қароргоҳда ўша куниёқ Исроил шоҳи қилиб кўтарди.
17Омри Исроил лашкарини бошлаб Гибитондан чиқиб келди ва Тирзани қамал қилди.
18Зимри эса шаҳарнинг қўлдан кетганини кўрди–ю, шоҳ саройининг ички қалъасига кирди. Кейин орқасидан шоҳ саройига ўт қўйиб юбориб, ўзи ҳам нобуд бўлди.
19Зимри гуноҳ қилгани учун шу ҳодисалар юз берган эди. У Ерибомнинг йўлидан юриб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилган, ҳам ўзи гуноҳ қилган, ҳам Исроил халқини гуноҳга бошлаган эди.
20Зимрининг бошқа ишлари, хоинлиги “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
Исроил шоҳи Омри
21Энди Исроил халқи иккига бўлиниб қолди. Халқнинг ярми: “Гинат ўғли Тивнахни шоҳ қиламиз”, деб унга эргашди, ярми эса Омрининг этагини тутди.
22Омрининг этагини тутган халқ Тивнахга эргашган халқ устидан ғолиб келди, Тивнах эса ўлди. Омри шоҳ бўлиб қолди.
23Осо Яҳудога шоҳлик қилаётганига ўттиз бир йил бўлганда, Омри Исроил шоҳи бўлди. У ҳаммаси бўлиб ўн икки йил ҳукмдорлик қилди. Олти йили Тирзада ўтди.
24У Шамер исмли одамдан тўрт пуд
[131] кумушга тепаликни сотиб олиб, у ерга шаҳар қурдирди. Шаҳарни тепаликнинг олдинги эгаси Шамернинг исми билан Самария деб атади.
25Омри ҳам Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди. У шу даражада қабиҳлик қилдики, аввал ўтган шоҳларнинг бирортаси Омричалик қабиҳлик қилмаган эди.
26Омри ҳам Исроил халқини гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибомнинг йўлидан кетди. Омри халқни бутпарастликка бошлаб, Исроил халқининг Худоси — Эгамизни ғазаблантирди.
27Омрининг бошқа ишлари, кўрсатган қаҳрамонликлари “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
28Ниҳоят, Омри оламдан ўтиб, Самарияда ота–боболари ёнига дафн қилинди, ўрнига ўғли Ахаб шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Ахаб
29Осо Яҳудога шоҳлик қилаётганига ўттиз саккиз йил бўлганда, Ахаб Исроил шоҳи бўлди. Ахаб Омрининг ўғли эди. У Самарияда туриб, йигирма икки йил давомида Исроилни бошқарди.
30Ахаб Эгамиз олдида шундай қабиҳликлар қилдики, олдин ўтган шоҳларнинг бирортаси ҳам шунчалик қабиҳлик қилмаган эди.
31Ҳатто Набат ўғли Ерибомнинг гуноҳларига шерик бўлгани камлик қилгандай, Сидонликлар
[132] шоҳи Этбаалнинг қизи Изабелга уйланиб, Баалга хизмат қилиб, унга сажда эта бошлади.
32Самарияда Баалга атаб қурган уйда қурбонгоҳ ҳам барпо қилди.
33Ахаб, бунинг устига, Ашерага атаб устун ясади. У ўзидан аввал ўтган ҳамма Исроил шоҳларидан зиёда гуноҳ қилиб, Исроил халқининг Худоси — Эгамизни ғазаблантирди.
34Ахаб шоҳлик қилган даврда Байтиллик Хиёл Ерихо шаҳрини қайтадан қурди. Эгамизнинг Нун ўғли Ёшуа орқали қилган башорати бажо бўлди. Хиёл тўнғич ўғли Абурамнинг жони эвазига шаҳарнинг пойдеворини ётқизди. Кичик ўғли Сахувнинг жони эвазига эса шаҳар дарвозасини ўрнатди.
17–БОБ
Илёс ва қурғоқчилик
1Гиладнинг
[133] Тишба шаҳридан бўлган Илёс Ахабга деди:
— Мен хизмат қилаётган Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шоҳид! Мен айтмагунимча, шу йилларда на шудринг тушади, на ёмғир ёғади
[134].
2Илёсга Эгамиз шу сўзларни аён қилди:
3— Бу ердан кет, шарқ томонга бор. Иордан дарёси шарқидаги Харит жилғаси ёнида беркиниб ол.
4Сен ўша жилғанинг сувидан ичасан, қарғаларга амр бердим: улар сени боқишади.
5Илёс Эгамизнинг амрига биноан, бу ердан кетди. Иордан дарёсининг шарқидаги Харит жилғасига бориб, ўша ерда қолди.
6Қарғалар унга эрталаб ҳам, кечқурун ҳам нон ва гўшт олиб келишар, ўзи эса дарёчанинг сувидан ичарди.
7Бутун юрт бўйлаб ёмғир ёғмади, орадан бир неча кун ўтгач, дарёча ҳам қуриб қолди.
Илёс ва Зорафатлик бева аёл
8Кейин Илёсга Эгамиз шу сўзларни аён қилди:
9— Тур ўрнингдан! Сидондаги Зорафат шаҳрига
[135] бориб, ўша ерда яша. Шу шаҳарда яшайдиган бир бева аёлга амр этдим, у сени боқади.
10Илёс Зорафатга жўнади. Шаҳар дарвозаси олдига етиб боргач, қараса, бир аёл ўтин териб юрибди. Илёс аёлни чақириб, унга деди:
— Илтимос, менга ичгани идишда озгина сув берсангиз.
11Аёл сувга кетаётган эди, уни яна чақириб айтди:
— Илтимос, менга бир бурда нон ҳам ола келинг.
12Аёл деди:
— Эгангиз Худо шоҳид! Уйимда нон увоғи ҳам йўқ, фақат хумда бир ҳовуч ун ва хурмачада озгина зайтун мойи бор, холос. Икки–учта тараша ўтин териб олсам, бориб, ўзим ва ўғлим учун нимадир тайёрлаган бўлардим. Бу охирги егулигимиз бўлади. Балки кейин ўлиб кетармиз.
13Илёс аёлга деди:
— Қўрқманг, бораверинг, егуликни тайёрлайверинг. Фақат олдин ўша ун ва мойдан кулча қилиб, менга олиб келиб беринг. Ўзингизга ва ўғлингизга эса кейин қиларсиз.
14Бинобарин, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: “Мен ер узра ёмғир ёғдирмагунга қадар, хумдаги ун тамом бўлмас, хурмачадаги мой ҳам тугамас.”
15Аёл бориб, Илёснинг айтганларини қилди. Шундан кейин Илёс билан бирга, аёлнинг оиласи учун кўп кунларга етадиган егулик бўлди.
16Эгамизнинг Илёс орқали айтганларига биноан, хумдаги ун ҳам тамом бўлмади, хурмачадаги мой ҳам тугамади.
17Орадан бир қанча вақт ўтгач, хонадон соҳибаси — аёлнинг ўғли касал бўлиб қолди. У шунчалик оғир дардга йўлиқдики, охири жон берди.
18Аёл Илёсга деди:
— Мендан нима истайсиз, эй, Худонинг одами?
[136] Сиз гуноҳларимни Худога эслатгани ва ўғлимнинг ўлимига сабабчи бўлгани келибсиз–да?!
[137]19Илёс аёлга: “Менга беринг ўғлингизни!” — деб болани аёлнинг қучоғидан олди, уни ўзи истиқомат қиладиган болохонага олиб чиқиб, тўшакка ётқизди.
20Сўнгра Эгамизга хитоб қилди:
— Эй, Эгам Худо! Мен шу бева аёлнинг меҳмониман. Наҳот, унинг ўғлини нобуд қилиб, бошига кулфат ёғдирсанг?!
21Илёс боланинг устига уч марта чўзилиб, кейин Эгамизга яна хитоб қилди:
— Эй, Эгам Худо! Илтижо қиламан, бу болага қайтадан жон ато эт!
22Эгамиз Илёснинг илтижосини эшитди. У болага қайтадан жон ато этиб, тирилтирди.
23Илёс болани болохонадан уйга олиб тушди, уни онасига бериб: “Қаранг, ўғлингиз тирик!” — деди.
24Аёл эса Илёсга:
— Энди билдим: сиз Худонинг одами экансиз, — деди. — Эгамиз чиндан ҳам сиз орқали гапирар экан.
18–БОБ
Илёс ва Баалнинг пайғамбарлари
1Орадан анча кунлар ўтди. Ниҳоят, қурғоқчиликнинг учинчи йили Илёсга Эгамиз шу сўзларни аён қилди:
— Ахабнинг ҳузурига бор. Мен ер юзига ёмғир ёғдираман.
2Илёс Ахабга кўрингани кетди. Бу вақтда Самарияда даҳшатли очарчилик ҳукм сурарди.
3Ахаб сарой бошқарувчиси Ободиёни чақирди. Ободиё Эгамиздан жуда қўрқарди.
4Изабел Эгамизнинг пайғамбарларини ўлдираётганда, Ободиё юзта пайғамбарни ғорга олиб кетган ва элликта–элликта қилиб ўша ерда яширган, уларни нон–сув билан таъминлаб турганди.
5Ахаб Ободиёга деди:
— Юртдаги ҳамма булоқлар ва сойликларга бор, ўт–ўлан топиб, отларни, хачирларни боқайлик, мол–ҳолдан айрилиб қолмайлик тағин.
6Иккови айланиб чиқиш учун юрт ҳудудини тақсимлаб олишди. Ахаб бир йўлдан ўзи алоҳида кетди. Ободиё ҳам ўзи алоҳида бошқа йўлдан кетди.
7Ободиё йўлда кетаётганда, рўпарасидан Илёс чиқиб қолди. Ободиё Илёсни таниди ва етти букилиб таъзим қилиб:
— Сизмисиз, тўрам Илёс? — деб сўради.
8— Ҳа, менман, — деб жавоб берди Илёс унга. — Бор, хўжайинингга: “Илёс шу ерда”, деб айт.
9— Менинг қандай айбим борки, сиз мен, қулингизни Ахабнинг қўлига топширяпсиз?! — деди Ободиё. — Мени ўлдириш учунми?!
10Эгангиз Худо шоҳид! Бирорта шоҳлик ёки халқ йўқки, хўжайиним сизни ахтариб топиш учун ўша ерларга бирор одамни жўнатмаган бўлсин. Ўша шоҳликлар, халқлардан: “Илёс бу ерда йўқ”, деб жавоб келгандан кейин ҳам уларга сизни топа олмаганлари ҳақида қасам ичдирди.
11Энди эса сиз: “Бор, хўжайинингга, Илёс шу ерда, деб айт”, деяпсиз.
12Ёнингиздан кетишим биланоқ, Эгамизнинг Руҳи сизни бирор жойга олиб кетади. Қаергалигини эса мен билолмай қоламан. Мен Ахабнинг ҳузурига бориб хабар бердим ҳам дейлик. У эса сизни топа олмай, ўша заҳоти мени ўлдиради. Лекин мен, қулингиз, болалигимдан Эгамиздан қўрқаман.
13Изабел Эгамизнинг пайғамбарларини ўлдираётганда, мен Эгамизнинг пайғамбарларидан юзтасини элликта–элликта қилиб ғорларда яширдим, уларга нон–сув бериб турдим. Наҳотки, мана шу қилган ишларим ҳақида тўрам эшитмаган бўлсалар?!
14Энди эса сиз менга: “Бор, хўжайинингга, Илёс шу ерда, деб айт”, деяпсиз. У мени ўлдиради–ку!
15— Мен хизмат қилаётган Сарвари Олам шоҳид! Бугун мен унга албатта кўринаман, — деди Илёс.
16Шундан кейин Ободиё Ахабнинг ёнига бориб, уни воқеадан хабардор қилди. Ахаб эса Илёсни кутиб олиш учун кетди.
17Ахаб Илёсни кўрди–ю: “Исроилга бало келтирадиган сенмисан ҳали?!” деб дўқ урди.
18— Исроилга бало келтирадиган мен эмас, — дея жавоб берди Илёс. — Аксинча, сен ва отангнинг хонадони Эгамизнинг амрларидан юз ўгирдингизлар, Баалга сажда қилиб, Исроилга бало келтирдингизлар.
19Энди бирортасига буюр: бутун Исроил халқини, Баалнинг Изабел дастурхонидан таом ейдиган 450та пайғамбарини, Ашеранинг 400та пайғамбарини менга Кармил тоғи ёнига тўплаб берсин.
20Ахаб жамики Исроил халқини, пайғамбарларни Кармил тоғи
[138] ёнига тўплади.
21Илёс халқнинг рўпарасига чиқиб, уларга танбеҳ берди:
— Қачонгача икки кеманинг учини тутиб юрасизлар?! Агар Эгамиз Худо бўлса, Унга эргашинглар. Борди–ю, Баал Худо бўлса, унга сажда қилинглар.
Халқдан садо чиқмади.
22Илёс яна халққа қараб гапира бошлади:
— Эгамизнинг пайғамбари бўлиб ёлғиз мен қолдим, Баалнинг пайғамбарлари эса 450 киши.
23Энди бизга иккита буқа келтиринглар. Баалнинг пайғамбарлари битта буқани танлаб олиб нимталасин, кейин ўтинларнинг устига қўйишсин, лекин олов ёқишмасин. Мен ҳам буқанинг биттасини тайёрлаб ўтинларнинг устига қўяман, лекин олов ёқмайман.
24Баалнинг пайғамбарлари илтижо қилиб, Баални чақиришсин. Мен ҳам илтижо қилиб, Эгамизни чақираман. Кимнинг Худоси аланга орқали жавоб берса, Худо Ўшадир.
Халққа бу гап жуда маъқул келди.
25Илёс Баалнинг пайғамбарларига деди:
— Сизлар кўпчиликсиз, битта буқани танлаб олиб, аввал сизлар нимталанглар. Кейин худойингизга илтижо қилиб, чақиринглар, лекин олов ёқманглар.
26Баалнинг пайғамбарлари ўзлари танлаб олган буқани нимталаб, тайёрлаб қўйдилар. Кейин эрталабдан пешингача: “Эй, Баал, бизга жавоб бер!” деб ўзларининг худосига илтижо қилиб, чақирдилар. Лекин на бирон садо келди, на бирортаси жавоб берди. Улар ўзлари қурган қурбонгоҳнинг атрофида сакрайвердилар.
27Пешин вақти бўлди. Илёс энди уларнинг устидан кула бошлади:
— Баландроқ овоз билан чақиринглар. Ахир, у худо, балки хаёл суриб ўтиргандир, ё бирор нарса билан машғулдир, ёки йўлда келаётгандир, ёки ухлаб ётган бўлса, уйғотиш керакдир.
28Хуллас, улар баланд овоз билан бақиравердилар. Кейин, одатларига кўра, ўзларига пичоқ ва найза санчиб, қон оқиздилар.
29Пешин вақти ўтиб кетди. Кечки қурбонлик пайтига
[139] қадар улар жазавага тушиб бақиравердилар. Лекин на бир садо бўлди, на бирорта аломат, на бир жавоб бўлди.
30Илёс: “Менга яқинроқ келинглар”, — деб ҳамма одамларни чақирди. Халқ Илёснинг ёнига келди. Шу пайт Илёс Эгамизнинг бузилган қурбонгоҳини қайта тиклай бошлади.
31Илёс ўн иккита тош олди. Бу тошлар Ёқубнинг ўғилларидан келиб чиққан қабилаларни англатарди. Ёқубга Эгамиз: “Сенинг номинг Исроил бўлади”, деган сўзларни аён қилган эди.
32Илёс ўша тошларни ишлатиб, Эгамизга атаб қурбонгоҳ қурди. Қурбонгоҳ атрофида бир тоғора
[140] буғдой сиғадиган хандақ кавлади.
33Сўнг ўтинларни қалаштирди, буқани нимталаб, ўтинлар устига қўйди.
— Тўла тўрт кўза сув олиб келинглар, — деди Илёс одамларга. — Сувни куйдиришга аталган қурбонликнинг ва ўтинларнинг устидан тўкинглар.
34Кейин: “Яна такрорланглар!” деб буюрди Илёс одамларга. Одамлар яна тўрт кўза сув қуйдилар. “Учинчи марта ҳам такрорланглар!” — деди. Учинчи марта ҳам тўрт кўза сув қуйдилар.
35Энди қурбонгоҳнинг атрофида сув оқа бошлади, хандақ ҳам сувга тўлди.
36Кечки қурбонлик пайти бўлганда, пайғамбар Илёс қурбонгоҳга яқин келиб, хитоб қилди:
— Эй, Иброҳимнинг, Исҳоқнинг ва Ёқубнинг
[141] Худоси — Эгамиз! Бугун сенинг Исроилда Худо эканлигинг, Мен эса Сенинг қулинг эканлигим аён бўлсин. Буларнинг ҳаммасини сенинг амрингга биноан бажо қилганим аён бўлсин.
37Менга жавоб бер, эй, Эгамиз! Менга жавоб бер: мана бу халқ Сенинг Худо эканингни, уларнинг дилини Сен Ўзингга мойил қилувчи эканингни билсин.
38Ўша заҳоти Эгамиз олов юборди. Олов куйдиришга аталган қурбонликни, ўтинларни, тошларни ва тупроқни ямламай ютиб юборди. Хандақдаги сувни ҳам олов тортиб кетди.
39Бу ҳодисани кузатиб турган халқ юз тубан мук тушиб: “Эгамиз — Худодир, Эгамиз — Худодир”, — деди.
40Шундан сўнг Илёс одамларга: “Баалнинг пайғамбарларини ушланглар, бирортаси ҳам қочиб кетмасин!” деб буюрди. Одамлар Баалнинг пайғамбарларини ушладилар. Илёс уларни Хишон сойлигига олиб тушиб, ўша ерда ўлдирди.
Қурғоқчилик тугайди
41Шу воқеадан кейин Илёс Ахабга: “Бор, энди еб–ичавер, қаттиқ ёмғир ёғади, ёмғир яқинлашаётганини эшитяпман”, деди.
42Ахаб тамадди қилиб олиш учун кетди. Илёс эса Кармилнинг тепасига чиқди. Ерга энгашиб, юзини тиззалари орасига қўйди.
43Кейин хизматкорига: “Бор, денгиз томонга қара–чи”, деди. Хизматкор кетди.
— Ҳеч нарса йўқ экан, — деди у қайтиб келиб.
Илёс хизматкорига етти марта: “Денгизга қара!” деб буюрди.
44Хизматкор еттинчи марта ҳам бориб қаради.
— Ана, денгиздан кичкина бир булут чиқиб келяпти, катталиги одамнинг кафтича келади, — деди у, ниҳоят.
Илёс хизматкорига буюрди:
— Тез бориб, Ахабга айт, аравасини қўшиб жўнасин. Тағин ёмғирда қолиб кетмасин.
45Шу пайт бирдан осмонни қоп–қора булут қоплади, шамол эсиб, шиддат билан ёмғир бошлади. Ахаб эса аравасига ўтириб, Йизрилга
[142] йўл олди.
46Эгамиз Илёсга алоҳида куч–қудрат ато қилди. У тўнининг этагини белига қистирди–да, Ахабдан илгари Йизрилга қараб югуриб кетди.
19–БОБ
Илёс Синай тоғида
1Ахаб Илёс қилган ҳамма ишларни, барча пайғамбарларни қандай қилиб қиличдан ўтказганини Изабелга айтиб берди.
2Изабел Илёсга чопар орқали шу хабарни етказди: “Пайғамбарларнинг жонини қандай олган бўлсанг, эртага шу вақтда мен ҳам сенинг жонингни олмасам, худолар мени ҳар қандай жазога мубтало қилсин, ундан ҳам баттарроғига дучор қилсин.”
3Илёс бу хабарни эшитди–ю, ўрнидан туриб, жонини қутқариш умидида Яҳудонинг Бэршэва шаҳри
[143] томон йўл олди. Хизматкорини ўша шаҳарда қолдириб,
4ёлғиз ўзи чўлда бир кун йўл юрди. Ниҳоят, бир юлғун дарахти остига келиб ўтирди. Ўзига ўзи ўлим тилаб:
— Етар, эй, Эгам! — деб хитоб қилди у, — энди жонимни олақол. Ахир, ота–боболаримдан менинг ортиқ жойим йўқ.
5Илёс юлғун остида ётиб ухлаб қолди. Бир пайт фаришта уни туртиб: “Тур, таом еб ол”, — деди.
6Илёс туриб қараса, бош томонида иссиқ тош устида пишган нон, кўзада сув турибди. У еб–ичиб бўлиб, яна ётди.
7Эгамизнинг фариштаси иккинчи дафъа қайтиб келди ва Илёсга тегиниб: “Тур, таом еб ол, олдингда ҳали узоқ йўл турибди”, деди.
8Илёс ўрнидан туриб еб–ичиб олди. Таомнинг қуввати билан қирқ кечаю қирқ кундуз йўл юриб Худонинг тоғи Синайга
[144] етиб келди.
9Илёс Синай тоғидаги бир ғорга кириб, ўша ерда тунади. Бир пайт Эгамиз ундан: “Эй, Илёс, бу ерларда нима қилиб юрибсан?” деб сўради.
10— Эй, Парвардигори Олам — Эгам, Сен учун кўп жон куйдирган эдим, — деди Илёс. — Чунки Исроил халқи Сен билан қилган аҳддан қайтди, қурбонгоҳларингни бузди, пайғамбарларингни қиличдан ўтказди. Эй, Эгам, Сенинг пайғамбарларингдан ёлғиз мен қолдим, холос. Энди жонимни олиш учун мени ҳам қидириб юрибдилар.
11— Чиқ, тоғда Менинг рўпарамда тур, ёнингдан ўтаман, — деди Эгамиз унга.
Эгамиз ўтганда, қудратли бўрон тоғларни ёриб, қояларни парча–парча қилиб ташлади, лекин Эгамиз бўрон ичида эмасди. Шамолдан сўнг зилзила бўлди, лекин Эгамиз зилзилада ҳам эмасди.
12Зилзиладан сўнг эса аланга кўтарилди. Бироқ Эгамиз аланга ичида ҳам эмас экан. Алангадан кейин эса майин шабада товуши эшитилди.
13Илёс бу товушни эшитиб, юзини чакмони билан беркитиб олди. Ташқарига чиқиб, ғорнинг оғзида турди. Шунда яна: “Илёс, бу ерда нима қилиб турибсан?” деган садо келди.
14— Эй, Парвардигори Олам — Эгам, мен Сен учун кўп жон куйдирган эдим, — деди Илёс. — Исроил халқи Сен билан қилган аҳддан қайтди, қурбонгоҳларингни бузди, пайғамбарларингни қиличдан ўтказди. Эгамнинг пайғамбарларидан ёлғиз мен қолдим, холос. Энди жонимни олиш учун мени ҳам қидириб юрибдилар.
15Эгамиз унга айтди:
— Сен келган йўлингдан орқага қайт. Дамашқ яқинидаги саҳрога бор. У ерга борганингдан кейин, Хазайилнинг бошига мой сурт, у Орам юртининг шоҳи бўлсин.
16Нимши ўғли Ёҳунинг
[145] бошига ҳам мой сурт, у Исроилнинг шоҳи бўлсин. Овил–Махлалик Шофот ўғли Элишайнинг бошига ҳам мой сурт, у сенинг ўрнингга пайғамбар бўлади.
17Хазайилнинг қиличидан қочиб қутулганни Ёҳу ўлдиради, Ёҳунинг қиличидан қочиб қутулганни Элишай ўлдиради.
18Мен Исроил халқидан етти минг одамни қолдираман, улар Баал олдида тиз чўкмаган, бирортаси ҳам Баални ўпмаган.
Элишай
19Илёс у ердан кетиб, Шофот ўғли Элишайни топди. У ўн икки жуфт ҳўкиз билан ер ҳайдаётганларнинг орасида ўн иккинчи жуфт ҳўкизни ҳайдаётган эди. Илёс Элишайнинг ёнидан ўтаётиб, чакмонини унинг устига ташлади
[146].
20Элишай ҳўкизларини қолдириб, Илёснинг орқасидан югуриб борди.
— Ижозат бер, бориб, ота–онамни ўпиб хайрлашиб келай, кейин орқангдан етиб бораман, — деди у Илёсга.
Илёс Элишайга деди:
— Бор, лекин мен сенга қилганимни ўйлаб кўр!
21Элишай Илёснинг ёнидан қайтиб бориб, бир жуфт ҳўкизни сўйди. Омоч–бўйинтуруқларини ёқиб, ҳўкизларнинг гўштини пишириб, одамларга берди. Одамлар гўштни еб бўлгач, Элишай Илёснинг ортидан жўнади ва унга хизмат қила бошлади.
20–БОБ
Орам шоҳи билан уруш
1Орам шоҳи Банҳадад
[147] ҳамма лашкарини тўплади. Ўттиз иккита шоҳ ўз отлари, жанг аравалари билан унга мадад берди. Банҳадад Самарияни қамал қилиб, бу шаҳарга уруш бошлади.
2Банҳадад шаҳарга — Исроил шоҳи Ахаб ҳузурига чопарлар жўнатиб, улар орқали шу хабарни етказди:
— Банҳадад айтмоқда:
3“Сенинг олтин–кумушларинг, энг сара хотинларинг, ўғилларинг меники бўлади.”
4— Сиз айтгандай бўла қолсин, шоҳ ҳазратлари, — деб жавоб йўллади Исроил шоҳи, — ўзим ҳам, менинг ҳамма нарсам ҳам сизникидир.
5Банҳададнинг чопарлари яна қайтиб келиб, Ахабга шу хабарни етказдилар:
— Банҳадад айтмоқда: “Сенга, олтинингни, кумушингни, хотинларингни ва болаларингни менга берасан, деб хабар берган эдим.
6Эртага шу пайтда қулларимни жўнатаман: улар саройингни, аъёнларингнинг бошпанасини бирма–бир кўриб, кўзингни қувнатиб турган қимматбаҳо ҳамма нарсаларингни олиб кетадилар.”
7Исроил шоҳи юрт оқсоқолларини чақириб, уларга айтди:
— Ўйлаб бир қаранглар, у одам қандай ёмонликни ўйлаб топади–я. У хотинларимни, ўғилларимни, олтин–кумушларимни сўраб чопар жўнатганда, мен рад қилмагандим.
8Ҳаммалари шоҳга:
— Қулоқ солманг унинг гапларига, рози бўлманг! — деб маслаҳат бердилар.
9Исроил шоҳи Банҳададнинг чопарларига шу гапни айтди:
— Шоҳ ҳазратларига шундай деб етказинглар: у олдин мендан нима истаган бўлса, ҳаммасини адо этаман, фақат кейинги талабига рози эмасман.
Чопарлар Банҳададга Ахабнинг шу гапини олиб келдилар.
10Банҳадад Ахабга яна чопарларини жўнатиб, қуйидаги гапни етказди:
— Самарияни ер билан яксон қиламан, агар Самариянинг кули орқамда юрган мана шу одамларимнинг ҳар бирига бир ҳовучдан етиб ортиб қолса, худолар мени ҳар қандай жазога мубтало қилсин, ундан ҳам баттарроғига дучор қилсин.
11Исроил шоҳи ҳам Банҳададнинг гапларига муносиб жавоб берди:
— Айтиб қўйинг, шоҳингиз совутини кийишдан олдин эмас, ечгандан кейин мақтансин.
12Банҳадад шоҳлари билан чодирда кайфу сафо қилиб ўтирган эди. У Ахабнинг гапини эшитиши биланоқ: “Шаҳарга ҳужум қилгани тайёрланинг!” деб амр берди. Унинг одамлари шу заҳоти шаҳарни қуршаб олди.
13Ўша пайт Исроил шоҳи Ахабнинг олдига бир пайғамбар келиб, шу гапларни айтди:
— Эгам шундай демоқда: “Эй, Ахаб, анави катта қўшинни кўряпсанми? Бугун ўшаларни сенинг қўлингга бераман. Ана ўшанда Эгангиз Мен эканлигимни биласан.”
14— Ким орқали беради? — деб сўради Ахаб.
— Вилоят ҳокимларининг паҳлавонлари орқали бераман, деб айтмоқда Эгам, — гапида давом этди пайғамбар.
— Жангни ким бошлайди? — яна сўради Ахаб.
— Сен, — деди пайғамбар.
15Ахаб вилоят ҳокимларининг паҳлавонларини чақирди: улар 232та экан. Кейин Исроил лашкарининг ҳаммасини чақирди, улар етти минг киши чиқди.
16Пешин вақтида Исроил лашкари ҳужум қилиб қолди. Банҳадад ва шоҳлар, яъни унга ёрдам бераётган ўттиз икки шоҳ чодирларда ичиб маст бўлиб ётган экан.
17Исроил лашкари томонидан аввал вилоят ҳокимларининг паҳлавонлари чиқдилар. Банҳадад чопарлар жўнатган эди, чопарлар: “Самариядан одамлар чиқиб келяпти”, деб унга хабар етказдилар.
18— Агар сулҳ тузиш учун келаётган бўлсалар, тириклайин ушланглар, — деб амр берди Банҳадад. — Борди–ю, жанг қилиш учун отланган бўлсалар ҳам, тириклайин ушланглар.
19Вилоят ҳокимларининг паҳлавонлари, уларнинг орқасидан эса лашкар шаҳардан чиқиб келиб,
20ҳар бири қаршисида турган Орам лашкарини ўлдирди. Бир пайт Орам лашкари қочиб қолди, Исроил лашкари эса уларни қувлаб кетдилар. Орам шоҳи Банҳадад от устида, отлиқлар билан бирга қочиб қутулди.
21Исроил шоҳи келиб, отларни, жанг араваларини яксон қилиб ташлади. Шундай қилиб, Орам лашкари қаттиқ мағлубиятга учрадилар.
22Шундан кейин пайғамбар яна Исроил шоҳи ёнига келиб деди:
— Бор, яна куч тўпла, нима қилишингни кўриб–билиб ол. Янаги баҳорда Орам шоҳи сенга хавф солади.
Банҳадад яна ҳужум қилади
23Айни пайтда Орам шоҳига ҳам аъёнлари уқтирдилар:
— Уларнинг худолари — тоғлар худоларидир. Шунинг учун бу сафар уларнинг қўли баланд келди. Агар улар билан текисликда жанг қилсак, албатта биз ғолиб келамиз.
24Энди шоҳимиз шундай қилсинлар: ҳукмдорларнинг ҳаммасини вазифаларидан четлатсинлар. Уларнинг ўрнига лашкарбошиларини тайинласинлар.
25Қанча лашкар, от, жанг араваси йўқотган бўлсалар, ўшанча лашкар, от, жанг аравалари тўплаб, қўшин ташкил қилсинлар. Кейин Исроил лашкарлари билан текисликда жанг қилиб, албатта уларни мағлуб этамиз.
Орам шоҳи аъёнларининг маслаҳатини инобатга олиб, улар айтгандай қилди.
26Янаги йил баҳорда Банҳадад Исроил билан уришиш учун отланди. У Орам лашкарларини йиғиб, Офоқ шаҳрига
[148] олиб чиқди.
27Исроил лашкари ҳам йиғилиб, озиқ–овқат тўплашди. Сўнг Орам лашкари билан жанг қилиш учун жўнаб кетишди. Исроил лашкари Орам лашкарининг рўпарасида қароргоҳ қурдилар. Орам лашкарлари юртни босиб кетган, Исроил лашкари эса уларнинг олдида иккита кичкина эчки галасичалик келарди, холос.
28Пайғамбар Исроил шоҳи ёнига келиб, унга шу хабарни баён қилди:
— Эгам шундай айтмоқда: “Модомики Орам лашкари, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз — тоғлар худосидир, текислик худоси эмас, деб айтаётган эканлар, Мен мана шу катта қўшиннинг ҳаммасини сенинг қўлингга бераман. Шунда Эгангиз Мен эканлигимни биласизлар.”
29Бир–бири билан душманлашган иккала томон етти кун қароргоҳда кутиб ётдилар. Ниҳоят, еттинчи куни жанг бошланди. Исроил лашкари бир кунда Орам лашкаридан 100.000 кишини қириб ташлади.
30Қолганлари Офоққа — шаҳар ичкарисига қочиб кирган эдилар, 27.000тасини девор босиб қолди. Банҳадад ҳам шаҳарга қочиб бориб, бир уйнинг энг ичкари хонасига кириб олди.
31Аъёнлари унга:
— Исроил шоҳлари раҳмдил шоҳлардир, деб эшитган эдик, — дедилар. — Қани, энди эгнимизга қанор кийиб, бўйнимизга арқон боғлайлик–да
[149], кейин Исроил шоҳи ҳузурига борайлик. Шояд у сизнинг бир қошиқ қонингиздан кечса.
32Ҳамма аъёнлар эгниларига қанор кийиб, бўйинларига арқон боғлаб, Исроил шоҳи ҳузурига келдилар.
— Қулингиз Банҳадад: “Ўтинаман, шоҳ мени ўлдирмасин”, деб илтижо қиляпти, — дедилар.
— У ҳозир тирикми? Ахир, у менинг акам–ку! — деди Ахаб.
33Бу одамлар бир аломат кутаётган эдилар. Унинг гапини дарров оғзидан илиб олиб:
— Ҳа, Банҳадад — акангиз, — дедилар.
— Боринглар, уни олиб келинглар, — деб буюрди Ахаб.
Банҳадад Ахабнинг ёнига келди. Ахаб уни аравага ўтқазди.
34— Менинг отам сенинг отангдан тортиб олган шаҳарларни қайтариб бераман, — деди Банҳадад Ахабга. — Отам Самарияда бозорлар барпо қилган эди, сен, худди шу сингари, Дамашқда ўзинг учун бозорлар барпо қиласан.
— Сулҳ тузганимиздан кейин мен сени озод қиламан, — деди Ахаб ҳам ўз навбатида. У Банҳадад билан сулҳ тузгач, Банҳададни озод қилди.
Бир пайғамбар Ахабга қарши гапиради
35Пайғамбарлар гуруҳидан биттаси бошқасига:
— Мени ур! — деди. Пайғамбар Эгамизнинг амри бўйича иш тутаётган эди. Ўша одам пайғамбарни уришни истамади.
36Пайғамбар унга шундай деди:
— Модомики, сен Эгамизнинг амрига қулоқ солмадингми, энди кўрасан, ёнимдан кетишинг биланоқ, сени шер ғажиб ташлайди.
У одам пайғамбарнинг ёнидан кетиб, шерга дуч келиб қолди. Шер уни тилка–пора қилиб ташлади.
37Пайғамбар бошқа бир одамни учратиб қолиб, унга ҳам:
— Мени ур! — деди. У одам пайғамбарни уриб, жароҳат етказди.
38Пайғамбар нарироқ бориб кўзларини ёпинчиқ билан тўсиб, қиёфасини ўзгартирди ва йўл бўйида шоҳни кута бошлади.
39Шоҳ ўтиб кетаётган эди, пайғамбар унга қараб бақирди:
— Эй, шоҳим, мен, қулингиз, жангга борган эдим. Қарангки, орқадан бир одам менинг ёнимга бошқа одамни бошлаб келиб: “Бу асирни маҳкам ушла, қочиб кетмасин, бошинг билан жавоб берасан ёки эвазига икки пуд
[150] кумуш берасан”, деди.
40Мен, қулингиз, у–бу ишлар билан машғул бўлиб турганимда, асир ғойиб бўлди.
— Сен ўзингга ўзинг ҳукм чиқариб қўйибсан–ку, — деди Исроил шоҳи пайғамбарга.
41Пайғамбар шу заҳоти кўзидан ёпинчиқни олди. Шоҳ билдики, у пайғамбарлардан бири экан.
42Пайғамбар шоҳга деди:
— Эгамиз шундай айтмоқда: “Модомики Мен ўлимга маҳкум этган
[151] одамни сен қўлингдан чиқариб юборган экансан, унинг жони эвазига сен жонингдан жудо бўласан. Унинг халқи бошига келадигани сенинг халқинг бошига тушади.”
43Ғазабланган Исроил шоҳи хафаҳол уйига жўнаб, Самарияга етиб келди.
21–БОБ
Навўтнинг узумзори
1Воқеалар кетидан воқеалар юз бераверди.
Йизрил шаҳрида, Самария шоҳи Ахабнинг саройи ёнида шу ерлик Навўт деган одамнинг узумзори бор эди.
2— Узумзорингни менга бер, мен у ерни полиз қиламан, — деди Ахаб Навўтга. — Узумзоринг менинг уйимга яқин. Ўша жойнинг ўрнига мен сенга ундан ҳам яхшироқ узумзор бераман. Истасанг, баҳосини айт, кумуш берайин.
3— Оталаримдан қолган меросни
[152] сизга бераманми?! Худо сақласин, — жавоб қайтарди Навўт Ахабга.
4Йизриллик Навўтнинг: “Оталаримдан қолган меросни сизга бераманми?!” деган гапидан Ахаб ғазабланди, хафаҳол уйига келди. Нон ҳам емай ўринга кириб, тескари қараб ётаверди.
5Хотини Изабел Ахабнинг ёнига келиб, ундан: “Нега руҳингиз тушкун, нон ҳам емадингиз?” деб сўради.
6Ахаб бўлиб ўтган воқеани айтиб берди:
— Йизриллик Навўтга: “Узумзорингни менга сот, кумуш бераман, ёки истасанг унинг ўрнига сенга бошқа узумзор берай”, десам, у: “Узумзоримни сизга бермайман”, деб жавоб қилди.
7— Сиз Исроил шоҳимисиз ўзи?! — деди Изабел Ахабга. — Туринг ўрнингиздан, нон–пон еб олинг. Кўнглингизни чоғ қилаверинг. Йизриллик Навўтнинг узумзорини сизга мен олиб бераман.
8Изабел Ахаб номидан мактублар ёзди, Ахабнинг муҳри билан тасдиқлади. Мактубларни Навўт яшаётган шаҳарнинг оқсоқолларига, аслзодаларига юборди.
9Мактуб қуйидаги мазмунда битилган эди:
“Рўза эълон қилинглар. Ҳаммани тўплаб, Навўтни уларнинг олдига ўтқазиб қўйинглар.
10Унинг рўпарасига иккита ярамас одамни турғизиб қўйинглар. Улар: “Эй, Навўт, сен Худони ва шоҳни ҳақорат қилдинг”, деб гувоҳлик берсинлар. Кейин уни ташқарига олиб чиқиб, тошбўрон қилиб ўлдиринглар.”
11Навўт истиқомат қиладиган шаҳардаги одамлар, аслзодалар ва оқсоқоллар ҳаммасини Изабел буюрганидай қилдилар.
12Аввал рўза эълон қилдилар. Кейин халқни тўплаб, Навўтни халқнинг олдига ўтқаздилар.
13Иккита
[153] ярамас одам келиб, Навўтнинг рўпарасига ўтирди. Улар халқнинг олдида: “Навўт Худони ва шоҳни ҳақорат қилди”
[154], деб Навўтга айб қўйишди. Шундан сўнг Навўтни шаҳар ташқарисига олиб чиқиб, тошбўрон қилиб ўлдирдилар.
14Оқсоқоллар ва аслзодалар: “Навўт тошбўрон қилиб ўлдирилди”, деб Изабелга хабар бердилар.
15Изабел Навўтнинг тошбўрон қилиб ўлдирилганини эшитган замон Ахабга деди:
— Йизриллик Навўт узумзорини сизга кумушга ҳам сотмаган эди. Боринг энди, унинг ўша узумзорини ўзингизнинг мулкингизга қўшиб олинг. Навўт энди йўқ. У ўлибди.
16Ахаб Навўтнинг ўлдирилганини эшитдию: “Тезроқ бориб, Йизриллик Навўтнинг узумзорини ўзимга мулк қилиб олай”, деб ҳаракатга тушди.
17Ўша пайт Тишба шаҳридан бўлган Илёсга Эгамиз шу сўзларни аён қилган эди:
18“Бор, Самарияда ўтирган Исроил шоҳи Ахабни кутиб олиш учун чиқ. У ҳозир Навўтнинг узумзорида, ўша узумзорни ўзига мулк қилиб олмоқчи бўлиб, у ерга келди.
19Ахабга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Навўтни ўлдириб унинг мулкини ўзингга олмоқчимисан?! Навўтнинг қонини кўппаклар ялаган ерда сенинг қонингни ҳам кўппаклар ялайди.”
20— Ҳа, душманим, мени бу ерга ҳам топиб келдингми? — деди Ахаб Илёсга.
— Ҳа, топиб келдим, — деди Илёс, — сен Эгамиз олдида қабиҳликларга роса муккангдан кетдинг.
21Эгамизнинг гапи шундай: “Бошингга бало ёғдираман, сени илдизингдан қуритаман. Исроилдаги сенга қарашли эркак зотини, ҳоҳ қул бўлсин, ҳоҳ озод бўлсин, қириб ташлайман.
22Исроилни гуноҳга ботириб, Эгамизни ғазаблантирганинг учун сенинг хонадонингни Набат ўғли Ерибомнинг хонадони кўйига, Охиё ўғли Башонинг хонадони кўйига соламан.”
23Эгамиз Изабел ҳақида ҳам айтди: “Йизрил девори ичкарисида Изабел кўппакларга ем бўлар.
24Ахабга қарашли шаҳарда вафот этган одам кўппакларга ем бўлар, қирда вафот этган одами кўкдаги қушларга ем бўлар.”
25Шу пайтгача ҳеч ким Ахаб сингари Эгамиз олдида қабиҳликларга муккасидан кетмаган эди. Хотини Изабел эса уни гижгижлаб турар эди.
26Ахаб, Амор халқи сингари, бутларга эргашиб, кўп қабиҳликлар қилган эди. Амор халқини эса гуноҳ ишлари учун Эгамиз у юртдан ҳайдаб, юртни Исроил халқига берган эди.
27Ахаб Илёснинг айтганларини эшитиб, қайғудан кийимларини йиртди, эгнига қанор илиб олди, рўза тутди, қанор кийиб ухлади
[155], доимо ғамгин юрди.
28Шундан кейин Илёсга Эгамиз шу сўзларни аён қилди:
29“Кўрдингми, Ахаб тавба қилиб, Менинг олдимда қандай мўмин бўлиб қолди! У Менга итоат қилгани учун, у барҳаёт экан, бошига бало келтирмайман. Ўғли шоҳ бўлгандан сўнг, унинг хонадонига бало–қазо ёғдираман.”
22–БОБ
Михиё Ахабни огоҳлантиради
1Орадан уч йил ўтди. Шу вақт оралиғида Орам билан Исроил ўртасида уруш бўлмади.
2Учинчи йили Яҳудо шоҳи Ёҳушафат Исроил шоҳи ҳузурига келди.
3Исроил шоҳи аъёнларига деди:
— Гиладдаги
[156] Рамўт бизники эканини биласизларми? Лекин биз бу шаҳарни узоқ вақтдан буён Орам шоҳидан тортиб олмай, сукут сақлаб келяпмиз.
4— Гиладдаги Рамўт учун жанг қилмоққа мен билан борасанми? — деб сўради Ахаб Ёҳушафатдан.
— Мени гўё ўзинг деб бил, халқимни ўзингнинг халқинг деб, отларимни ўзингнинг отларинг деб бил, — деди Ёҳушафат унга.
5Ёҳушафат Исроил шоҳига яна айтди:
— Аввал Эгамизнинг хоҳиш–иродасини бил–чи, У нима дер экан.
6Исроил шоҳи тўрт юзга яқин пайғамбарни тўплаб улардан сўради:
— Гиладдаги Рамўт учун жанг қилмоққа борайми ёки бормайми?
— Бораверсинлар, Раббий у шаҳарни шоҳ ҳазратларининг қўлига беради.
7— Бу ерда улардан бошқа Эгамизнинг бирорта пайғамбари қолмадими? Агар бўлса, ундан ҳам сўраб кўрайлик, — деди Ёҳушафат.
8— Яна бир киши бор, — деди Ахаб Ёҳушафатга, — Йимлонинг ўғли Михиё. У орқали Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билсак бўлади. Лекин мен уни ёмон кўраман, чунки у мен ҳақимда башорат қилса, хайрли гап айтмайди, хунук гап айтади.
— Эй, шоҳ, бундай деб айтма, — деди Ёҳушафат.
9Исроил шоҳи мулозимини чақириб:
— Тез бориб, Йимлонинг ўғли Михиёни олиб кел, — деб буюрди.
10Исроил шоҳи Ахаб ва Яҳудо шоҳи Ёҳушафат шоҳлик либосларини кийиб, ҳар қайсиси ўз тахтида Самария дарвозаси ёнидаги хирмонда ўтирар, ҳамма пайғамбарлар эса уларнинг рўпарасида туриб башорат қилаётган эди.
11Ханано ўғли Зидқиё темир шохлар ясаб, деди:
— Эгамиз: “Орам лашкарини қириб битирмагунингча, шу шохлар билан сузаверасан”, деб айтмоқда.
12Бошқа пайғамбарлар ҳам шоҳга:
— Рамўтга бораверсинлар, албатта ғалаба қиладилар, Эгамиз ўша шаҳарни шоҳимизнинг қўлларига беради, — деб башорат қилдилар.
13Мулозим Михиёни чақириш учун кетди. У Михиёнинг олдига келиб, унга деди:
— Қара, ҳозир ҳамма пайғамбарлар бир оғиздан шоҳга яхшиликдан башорат қиляптилар. Сенинг башоратинг ҳам уларникидай бўлсин. Сен ҳам яхшиликдан каромат қил.
14— Худо ҳақи! Эгамиз менга нимани аён қилса, шуни айтаман, — деди Михиё.
15Михиё шоҳ ҳузурига келди.
— Эй, Михиё, мен Рамўтни қайтариб олиш учун жанг қилмоқчиман. Шунинг учун Гиладдаги Рамўтга борайми ёки бормайми? — дея сўради шоҳ ундан.
— Бораверсинлар, албатта ғолиб келадилар, — деди Михиё. — Эгамиз ўша шаҳарни шоҳ ҳазратларининг қўлига беради.
16— Фақат ҳақиқатни айтишинг учун, Эгамиз номини ўртага қўйиб сенга неча марта онт ичдирайин? — деб шоҳ ундан яна сўради.
17— Исроил халқини кўриб турибман, улар тоғлар устида ёйилиб юрган чўпонсиз қўйларга ўхшайди, — деди Михиё. — Эгамиз: “Уларнинг хўжайини йўқ, ҳар бири ўз уйига тинч–омон қайтиб кетсин”, деди.
18— У мен ҳақимда башорат қилганда хайрли гап айтмайди, балки хунук хабар айтади, деб сенга айтмаганмидим?! — деб хафалигини изҳор қилди Ахаб Ёҳушафатга.
19— Ундай бўлса, Эгамизнинг сўзларини эшитсинлар, — деди Михиё Ахабга. — Мен Эгамизни Ўзининг тахтида ўтирган ҳолатда кўрдим. Жамики самовий мавжудотлар Унинг ўнг ва чап томонидан жой олган экан.
20Эгамиз улардан сўради: “Ахаб Гиладдаги Рамўт шаҳрига бориб, ўша ерда ҳалок бўлсин, дея ким уни ўзига оғдира олади?” Бири ундай деди, бошқаси бундай деди.
21Бир пайт руҳлардан биттаси Эгамизнинг рўпарасида пайдо бўлди ва: “Уни мен кўндираман”, деди.
22“Қандай қилиб кўндирасан?” сўради Эгамиз. “Мен чиқиб, ҳамма пайғамбарларнинг оғзида ёлғончи руҳга айланаман”, деди у. “Сен уни кўндир, бор, айтганингдай қил, сен уддасидан чиқасан”, деди Эгамиз.
23Мана кўрдингизми, Эгамиз ҳамма пайғамбарларингизнинг оғзига ёлғончи руҳ солиб қўйган. У бошингизга фалокат келтиришни қарор қилган.
24Шу пайт Ханано ўғли Зидқиё Михиёнинг олдига келиб, унинг юзига бир шапалоқ урди:
— Наҳотки, Эгамизнинг Руҳи мени тарк этиб, сен билан гаплашгани кетган бўлса?! Айт–чи, у қайси йўлдан кетди? — сўради Зидқиё.
25— Қараб тур, сичқоннинг ини минг танга бўлиб, яширингани ичкари хонага югурганингда кўрасан, — деди Михиё Зидқиёга.
26— Михиёни ушланглар! — буюрди Исроил шоҳи. — Уни шаҳар ҳокими Омоннинг ва шахзода Йўшнинг ҳузурига олиб боринглар.
27Уларга менинг амримни етказинглар. Улар Михиёни зиндонга ташлашсин. Мен соғ–саломат қайтиб келгунимча, оз–моз нон–сув бериб турсин, холос.
28— Эй, халойиқ! Ҳаммангиз эшитиб қўйинг! Агар шоҳ ҳазратлари соғ–саломат қайтиб келсалар, Эгамиз мен орқали гапирмаган бўлади, — деди Михиё.
Ахабнинг ўлими
29Исроил шоҳи Ахаб билан Яҳудо шоҳи Ёҳушафат Гиладдаги Рамўт шаҳрига кетишди.
30— Мен қиёфамни ўзгартириб, жангга кираман, сен эса шоҳлик либосларингни кийиб ол, — деди Ахаб Ёҳушафатга.
Ахаб қиёфасини ўзгартириб, жангга кирди.
31Орам шоҳи ўттиз иккита жанг аравалари қўмондонига: “Каттаси билан ҳам, кичиги билан ҳам жанг қилиб ўтирманглар, асосий ҳужумни Исроил шоҳининг ўзига қаратинглар”, деб амр берган эди.
32Жанг аравалари қўмондонлари Ёҳушафатни кўргач: “Исроил шоҳи ана шу!” деб ўйлаб унга ҳужум бошладилар. Лекин Ёҳушафат жангга даъват қилиб бақирганда,
33араваларнинг қўмондонлари билдиларки, у Исроил шоҳи эмас экан. Қўмондонлар орқага қайтдилар.
34Бир одам бехосдан ёйини тортиб қўйиб юборган эди, ўқ тўппа–тўғри Исроил шоҳига келиб тегди. Шоҳнинг устидаги совути уланган жойдан ўқ кириб кетган экан. Шоҳ оғир жароҳатланди.
— Отни орқага бур, мен жароҳатландим, лашкарлар орасидан олиб чиқиб кет! — деди шоҳ извошчисига.
35Ўша куни ғоятда шиддатли жанг бўлди. Шоҳ эса араваси устида суяниб Орам лашкарларини кузатиб турди. Ўқ теккан жойдан араванинг ичига қон оқарди. Кечга томон бориб шоҳ қазо қилди.
36Кунботар пайтида лашкар орасида: “Ҳар ким ўз шаҳрига, ўз юртига кетаверсин!” деган овоза тарқалди.
37Шоҳнинг жасадини Самарияга олиб келиб, ўша ерда дафн қилдилар.
38Аравани эса Самариядаги ҳовузда ювдилар. Фоҳишалар ҳам шу ерда ювинишарди. Эгамизнинг айтгани
[157] бўлди: кўппаклар унинг қонини ялади.
39Ахабнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти, фил суягидан қурган саройи, ҳамма мустаҳкам қилган шаҳарлари ҳақида “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
40Ахаб оламдан ўтди. Унинг ўрнига ўғли Охазиё шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Ёҳушафат
41Исроил шоҳи Ахаб шоҳлик қилаётганига тўрт йил бўлганда, Ёҳушафат Яҳудога шоҳ бўлган эди. Ёҳушафат Осонинг ўғли эди.
42Ўшанда Ёҳушафат ўттиз беш ёшда эди. У Қуддусда йигирма беш йил шоҳлик қилди. Онаси Озибах Шилхининг қизи эди.
43Ёҳушафат отаси Осонинг йўлидан юрди. Йўлдан озмай, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди. Лекин саждагоҳларни йўқ қилиб ташламади. Халқ ҳамон ўша жойларда қурбонлик қилиб, тутатқи тутатарди.
44Ёҳушафат Исроил шоҳи билан сулҳ тузди.
45Ёҳушафатнинг бошқа ишлари, кўрсатган қаҳрамонликлари, қандай жанг қилгани “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
46Отаси Осо давридан қолган–қутган саждагоҳлардаги фаҳшбозларни
[158] Ёҳушафат юртдан қувиб чиқарди.
47Бу пайтда Эдомда шоҳ йўқ, шоҳнинг ноиби юртни бошқарарди.
Ёҳушафатнинг кемалари
48Ёҳушафат: “Офирдан олтин олиб келаман”, деб денгизда савдо кемалари ясади, лекин Эзйўн–Геберга
[159] борганда, кемалар парчаланиб, Офирга ета олмади.
49Ўшанда Исроил шоҳи Охазиё Ёҳушафатга: “Менинг одамларим сенинг одамларинг билан бирга кемада кетсин”, деган, лекин у рози бўлмаган эди.
50Ёҳушафат оламдан ўтди. У ҳам бобоси Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди, унинг ўрнига ўғли Ёҳурам шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Охазиё
51Ёҳушафат Яҳудода шоҳлик қилаётганига ўн етти йил бўлганда, Охазиё Исроилга шоҳ бўлди. Охазиё Ахабнинг ўғли эди. У Самарияда истиқомат қиларди. У икки йил Исроил шоҳи бўлди.
52Охазиё Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди. Ота–онасининг йўлидан, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибомнинг йўлидан кетди.
53Охазиё Баалга хизмат қилиб, унга топинди. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз унинг қилмишларидан қаттиқ ғазабланди. Бинобарин, отаси ҳам Эгамизнинг қаҳрини келтирган эди.
ШОҲЛАР (ТЎРТИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“3 Шоҳлар” ва “4 Шоҳлар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китоб бўлиб, иккала қисмини битта ўрамга жойлаш узунлик қилганидан, китоб икки қисмга — “3 Шоҳлар” ва “4 Шоҳлар”га бўлинган. “4 Шоҳлар” ўша яхлит китобнинг иккинчи қисмидир. “4 Шоҳлар” китобида ҳам икки мустақил шоҳлик — Яҳудо ва Исроил шоҳликларининг тарихи баён этилади.
“4 Шоҳлар” китоби, асосан, иккита қисмдан иборат. Биринчи қисм (1-17–боблар) милоддан аввалги 722 йилгача иккала шоҳликда юз берган воқеалар — Шимолий шоҳлик Исроилнинг Оссурия шоҳлиги томонидан босиб олинишигача бўлган воқеаларни ўз ичига олади. Исроилнинг пойтахти Самария йўқ қилиниб, бу шоҳликдаги халқ Оссурия томонидан асирга олинган, фақат Жанубий шоҳлик — Яҳудо қолган эди.
Китобнинг иккинчи қисми (18-25–боблар) Яҳудо шоҳлигининг милоддан олдинги 586 йилгача бўлган тарихидан иборат. Бу пайтга келиб Бобил шоҳи Навухадназар Яҳудони босиб олган эди. Пойтахт Қуддус тамомила вайрон қилиниб, Яҳудо ва Қуддус аҳолисининг кўпчилиги Бобилга асир қилиб олиб кетилади. Шоҳ Навухадназар Гадалиё деган бир одамни Яҳудода қолган халққа ҳукмдор қилиб тайинлайди. Китоб Яҳудонинг келажагига умид борлигини кўрсатиш билан тугайди. Ёҳайихин деган Яҳудо шоҳи Бобил асирлигидан озод бўлади ва ҳар куни Бобил шоҳи билан таом ейишга таклиф қилинади.
“4 Шоҳлар” китобида айтилганидай, халқ Эгамизга бўлган садоқатидан юз ўгиргани учун, Исроил ва Яҳудо йўқ қилинади. Эгамиз бу юртларга пайғамбарларни қайта–қайта жўнатиб, бегона худоларга сажда қилишни тўхтатинглар, Менга қайта юз буринглар, деб халқни ва шоҳларни огоҳлантиради. Халқ қулоқ солмагани учун охири жазосини олади. Иккала шоҳлик ҳам йўқ қилинади. Халқ ўз юртидан узоқда — бегона халқлар орасида яшайди. Қуддуснинг қулаши — Исроил тарихида энг даҳшатли воқеалардан биридир. Нима учун бундай кулфатлар содир бўлгани китобда қуйидагича изоҳланади: “Эгамиз Қуддус ва Яҳудо халқидан ғоят ғазабланган, оқибатда уларни Ўз ҳузуридан қувиб юборган эди.” (24:20)
1–БОБ
Илёс ва шоҳ Охазиё
1Исроил
[1] шоҳи Ахабнинг вафотидан кейин
[2], Мўаб юрти
[3] Исроилга қарши исён кўтарди
[4].
2Исроил шоҳи Охазиё Самария шаҳридаги саройининг томи
[5] панжарасидан йиқилиб, қаттиқ шикастланди. Сўнг чопарларига: “Филистларнинг Эхрон шаҳридаги
[6] худоси Баал–Забуб ёнига бориб, ундан сўранглар–чи, мен соғаярмиканман”, деб уларни жўнатди.
3Шунда Тишба шаҳридан бўлган пайғамбар Илёсга Эгамизнинг фариштаси гапирди:
— Қани, бўл, Самария шоҳи юборган чопарларга пешвоз чиқиб, уларга шу гапларни етказ: “Нима учун сизлар Эхрон шаҳрининг худоси Баал–Забубдан, шоҳ соғаярмикан, деб сўраб билиш учун келяпсизлар?! Исроилда Худо йўқ деб ўйлаяпсизларми?!
4Энди Эгам шундай айтмоқда: шоҳингиз шу қилгани учун ётган жойидан турмай, ўлади.”
Илёс Эгамизнинг айтганини бажарди.
5Чопарлар Охазиёнинг ҳузурига қайтиб бордилар. Шоҳ:
— Намунча тез қайтиб келдингизлар? — деб сўради.
6Чопарлар Охазиёга айтдилар:
— Қаршимиздан бир одам бизга пешвоз чиқди. Сизнинг ҳузурингизга қайтишимизни, шу хабарни етказишимизни айтди: “Эгамиз шундай демоқда: нимага сен Эхроннинг худоси Баал–Забубдан, соғаярмиканман, деб сўраб билиш учун чопарлар жўнатдинг? Исроилда Худо йўқ деб ўйладингми?! Шу қилганинг учун ётган жойингдан турмай, ўласан.”
7Охазиё чопарлардан:
— Сизларга пешвоз чиқиб, шу гапларни айтган одамнинг кўриниши қанақа? — деб сўради.
8— У одам ҳайвон терисидан кийим кийган экан, белига чарм камар боғлаб олибди, — деб жавоб беришди чопарлар шоҳга.
— У Илёс, — деди Охазиё.
9Шундан кейин шоҳ Охазиё Илёсни олиб келиш учун элликбошини элликта сипоҳи билан жўнатди. Илёс тоғ тепасида ўтирган эди. Элликбоши Илёсни топиб, унга деди:
— Эй, Худонинг одами!
[7] Тезроқ пастга тушар экансиз, шоҳимиз шундай деб амр қилмоқда.
10— Агар мен Худонинг одами бўлсам, — дея жавоб берди Илёс, — осмондан олов тушиб, сени ва элликта сипоҳингни ёндириб юборсин.
Шу заҳоти осмондан олов тушиб, элликбошини ҳам, ҳамма сипоҳларини ҳам ёндириб юборди.
11Шоҳ Илёснинг олдига яна бошқа элликбошисини элликта сипоҳи билан жўнатди. У элликбоши ҳам: “Эй, Худонинг одами! Тезроқ пастга тушар экансиз, шоҳимиз шундай деб амр қилмоқда”, деди.
12— Агар мен Худонинг одами бўлсам, — деб жавоб берди Илёс, — осмондан олов тушиб, сени ва элликта сипоҳингни ёндириб юборсин.
Шу заҳоти осмондан олов тушиб, элликбошини ҳам, элликта сипоҳини ҳам ёндириб юборди.
13Охазиё учинчи марта яна элликта сипоҳ билан бошқа элликбошини жўнатди. Элликбоши Илёснинг олдига чиқиб, унинг қаршисида тиз чўкди ва унга илтижо қилиб деди:
— Эй, Худонинг одами! Менинг жонимга ва мана шу элликта қулингизнинг жонига раҳм қилинг.
14Осмондан олов тушиб, мендан олдинги иккала элликбоши ҳам барча сипоҳлари билан ёниб кетганди. Энди менинг жонимга раҳм қилинг.
15Шунда Илёсга Эгамизнинг фариштаси зоҳир бўлиб:
— Шоҳдан қўрқма, элликбоши билан бирга боравер, — деб айтди. Илёс элликбоши билан бирга шоҳ ҳузурига бориб,
16унга шундай деди:
— Эгамиз айтмоқда: “Исроилда Худо йўқдай, Эхроннинг худоси Баал–Забубдан, соғаярмиканман, деб сўраб билиш учун чопарлар жўнатдинг. Шу қилганинг учун ётган тўшагингдан турмай, ўласан.”
17Шундай қилиб, Эгамизнинг Илёс орқали айтганига мувофиқ, шоҳ Охазиё вафот этди. Шоҳнинг ўғли бўлмагани учун унинг ўрнига укаси Ёрам
[8] шоҳ бўлди. Бу воқеа юз берганда, Яҳудо шоҳи Ёҳурам иккинчи йил шоҳлик қилаётган эди
[9]. Ёҳурам Ёҳушафатнинг ўғли эди.
18Охазиёнинг бошқа ишлари “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
2–БОБ
Илёс осмонга олинади
1Эгамиз Илёсни қуюн ичида осмонга кўтариб кетадиган вақт келди. Илёс билан Элишай Гилгал шаҳридан
[10] чиқиб кетишаётганда,
2Илёс Элишайга:
— Сен шу ерда қол, Эгамиз менга, Байтил шаҳрига бор, деб амр қилган, — деди.
— Худо шоҳид! Онт ичиб айтаманки, сиздан ҳечам айрилмайман, — деди Элишай.
Сўнгра улар Байтилга жўнадилар.
3Байтилда пайғамбарлар гуруҳи Элишайга пешвоз чиқиб:
— Эгамиз бугун ҳазратингни олиб кетади, буни биласанми? — деб сўрадилар.
— Биламан, — деди Элишай, — лекин менга бу тўғрида гапирманглар.
4Кейин Илёс Элишайга:
— Сен шу ерда қол, Эгамиз менга, Ерихо шаҳрига бор, деб амр берган, — деди.
— Худо шоҳид! Онт ичиб айтаманки, сиздан ҳечам айрилмайман, — дея жавоб қайтарди Элишай. Сўнгра улар Ерихога келишди.
5Ерихода пайғамбарлар гуруҳи Элишайнинг олдига келиб, ундан:
— Эгамиз бугун ҳазратингни олиб кетади, буни биласанми? — деб сўрашди.
— Биламан, — деди Элишай, — лекин менга бу тўғрида гапирманглар.
6Кейин Илёс Элишайга:
— Сен шу ерда қол, Эгамиз менга, Иордан дарёсига бор, деб амр берган, — деди.
— Худо шоҳид! Онт ичиб айтаманки, сиздан ҳечам айрилмайман, — деди Элишай.
Шундай қилиб, икковлари жўнаб кетишди.
7Пайғамбарлардан элликтаси келиб, узоқроқда икковининг рўпарасида тўхтадилар. Иккови эса Иордан дарёси бўйида турардилар.
8Бир пайт Илёс чакмонини олди–да, бураб эшиб, сувга урган эди, сув икки томонга сурилиб, йўл очилди. Икковлари қуруқ жойдан ўтиб кетдилар.
9Улар нариги қирғоққа ўтиб олишгач, Илёс Элишайга айтди:
— Мени ҳадемай Эгамиз олиб кетади. Айт, шу воқеа юз бермасдан олдин сен учун нима қилай?
Шунда Элишай:
— Илтимос, сизнинг пайғамбарлик руҳингиздан менга икки ҳисса кўп мерос қолсин
[11], токи сизнинг издошингиз бўлай, — деди.
10— Қийин нарсани сўраяпсан, — деди Илёс. — Майли, агар мен ёнингдан кўтарилиб кетаётганимни кўра олсанг, истаганинг бажо бўлади. Агар кўра олмасанг, бажо бўлмайди.
11Улар йўлда суҳбатлашиб кетишаётган эди, бирдан олов отлар қўшилган олов арава пайдо бўлиб, уларнинг ўртасига елдек учиб келди. Илёс қуюн ичида осмонга чиқиб кетди. Шундай қилиб, икковлари бир–бирларидан айрилдилар.
12Элишай буни кўриб Илёсга хитоб қилди:
— Отам! Отам! Сиз Исроилнинг қудратли ҳимоячиси эдингиз! Исроилнинг жанг араваси ва отлиқ лашкари каби эдингиз–а! Қаёққа кетиб қолдингиз–а!
Элишай Илёсни бошқа кўра олмагани учун, эгнидаги кийимини иккига бўлиб ташлади
[12].
13Илёснинг эгнидан чакмони тушиб қолган эди. Элишай ўша чакмонни олиб орқасига қайтиб, Иордан дарёси қирғоғига келди.
14Элишай Илёснинг чакмонини сувга уриб: “Эгам Илёсга қилганидай, мен учун ҳам мўъжиза кўрсатадими?” — деди. Элишай чакмонини яна сувга урган эди, дарё суви икки томонга сурилиб йўл очилди. Элишай ўша жойдан ўтиб кетди.
15Ерихолик пайғамбарлар гуруҳи олисдан Элишайни кўриб:
— Элишайда Илёснинг руҳи бор, — деб Элишайга пешвоз чиқдилар. Уни кутиб олдилар, ер ўпиб унга таъзим қилдилар.
16Сўнгра пайғамбарлар Элишайга:
— Биз, қулларингизнинг элликта бақувват одамларимиз бор, — дедилар. — Ижозат беринг, улар бориб, ҳазратингизни излашсин. Балки Эгамизнинг Руҳи уни бирор тоққа ёки водийга бошлаб кетгандир.
— Йўқ, юборманглар, — деди Элишай уларга.
17Лекин пайғамбарлар гуруҳи илтимос қилавериб, охири уни кўндирдилар. Элишай: “Майли, юборинглар”, деди. Пайғамбарлар гуруҳи элликта одамни жўнатдилар. Одамлар уч кун қидириб, Илёсни топа олмаганларидан кейин,
18Элишайнинг ёнига қайтиб келдилар. Элишай бу пайтда Ерихода эди. Элишай уларга:
— Сизларга, борманглар, деб айтмаганмидим?! — деди.
Элишайнинг мўъжизалари
19Ўша шаҳарнинг аҳолиси Элишайга мурожаат қилди:
— Ҳазратимиз кўриб турганларидай, шаҳар яхши ерга жойлашган, лекин суви яхши эмас, ери ҳам ҳосил бермайди.
20Шунда Элишай:
— Менга янги косага туз солиб беринглар, — деди. Улар Элишайнинг айтганини бердилар.
21Элишай булоқ бошига чиқиб, тузни сувга ташлади–да, шундай деди:
— Эгамиз шундай айтмоқда: “Мен бу сувни тоза қилдим, энди бу сув туфайли ҳечам ўлим, ҳосилсизлик бўлмайди.”
22Элишай айтганидек, сув тоза бўлди ва ҳозиргача
[13] тозадир.
23Шундан кейин Элишай у ердан Байтилга йўл олди. У йўлда кетаётган эди, шаҳардан ёш болалар чиқиб:
— Жўнаб қол, йўқол, кал! Жўнаб қол, кал! — деб уни масхара қилишди.
24Элишай орқасига қайрилиб, болаларга қаради ва уларни Эгамизнинг номи билан қарғади. Шу пайт ўрмондан иккита урғочи айиқ чиқиб, болалардан қирқ иккитасини бурда–бурда қилиб ташлади.
25Элишай бу ердан Кармил тоғига кетди, у ердан эса Самарияга қайтди.
3–БОБ
Мўаб ва Исроил ўртасидаги уруш
1Ахаб ўғли Ёрам
[14]СамариядаИсроил тахтига ўтирди ва ўн икки йил шоҳ бўлди. Бу пайтда Ёҳушафат Яҳудода шоҳлик қилаётганига ўн саккиз йил бўлган эди
[15].
2Ёрам Эгамиз олдида қабиҳликлар қилган бўлса ҳам, отаси ва онасичалик эмасди. Отаси Баалга атаб ўрнатган тошни у қўпориб ташлади.
3Шундай бўлса ҳам, Исроил халқини гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга
[16] эргашди.
4Мўаб
[17] шоҳи Меша чорвачилик билан шуғулланарди. У Исроил шоҳига ҳар йили 100.000та қўзи ва 100.000та қўйининг жунини ўлпон қилиб тўларди.
5Ахаб вафот этгандан кейин, Мўаб шоҳи Исроил шоҳига қарши бош кўтарди.
6Шунда шоҳ Ёрам Самариядан чиқиб, жамики Исроил лашкарини тўплади.
7Сўнгра Яҳудо шоҳи Ёҳушафатга шу хабарни етказди: “Мўаб шоҳи менга қарши қўзғалди. Мўабга қарши уришгани мен билан борасизми?” Яҳудо шоҳи қуйидагича жавоб жўнатди: “Бораман, мен сен билан биргаман, менинг халқим — сенинг халқингдир, менинг отларим — сенинг ҳам отларингдир.”
8“Биз қайси йўлдан боришимиз керак?” сўради Яҳудо шоҳи. “Эдом
[18] саҳросидаги йўлдан”, жавоб берди шоҳ Ёрам.
9Исроил, Яҳудо ва Эдом шоҳлари биргаликда йўлга чиқдилар. Улар етти кун йўл юрганларидан кейин, бирга борган лашкар учун ҳам, ҳайвонлар учун ҳам сув тугади.
10Шунда Исроил шоҳи:
— Эвоҳ, Эгамиз бизни — учала шоҳни Мўаб шоҳи қўлига бериш учун бир жойга тўплабди–да, — деди.
11— Бу ерда Эгамизнинг пайғамбари йўқми? Агар бўлса, биз ўша пайғамбар орқали Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билардик, — деди Ёҳушафат.
Исроил шоҳининг аъёнларидан биттаси:
— Шофот ўғли Элишай шу ерда, у доимо Илёснинг хизматида бўлган эди
[19], — деб жавоб берди.
12— Эгамизнинг хабарини бизга у айта олади, — деди Ёҳушафат. Сўнгра Исроил шоҳи, Ёҳушафат ва Эдом шоҳи Элишайнинг ҳузурига бордилар.
13Элишай Исроил шоҳига айтди:
— Мен сенга қандай ёрдам бера оламан?! Бор, ўзингнинг ота–онангнинг пайғамбарларидан
[20] маслаҳат сўра.
Исроил шоҳи Элишайга:
— Йўқ, Эгамиз биз, учала шоҳни Мўаб шоҳи қўлига бериш учун тўплаган, — деди.
14— Ўзим хизматида бўлган Сарвари Олам шоҳид! — деди Элишай. — Агар мен Яҳудо шоҳи Ёҳушафатни ҳурмат қилмаганимда, сенга ҳеч ҳам қарамаган, ҳатто назар солмаган ҳам бўлардим.
15Энди менга бир созанда олиб келинглар!
Созанда мусиқа чалган эди, Эгамиз Элишайга Ўз қудратидан берди.
16Элишай деди:
— Эгамиз шундай айтмоқда: “Қуриб қолган бу сойлик сувга тўлади.”
17Эгамиз айтмоқда: “На шамолни, на ёмғирни кўрасизлар, лекин бу сойлик сувга тўлиб–тошади. Ўзларингиз ҳам, от–уловларингиз ҳам, чорвангиз ҳам шу сувдан ичасизлар.”
18Эгамиз қиладиган бу ишлар ҳали камдир: У Мўаб халқини сизларнинг қўлингизга беради.
19Сизлар эса Мўабнинг ҳамма мустаҳкам шаҳарларини, энг чиройли шаҳарларини вайрон қиласизлар, ҳамма мевали дарахтларини кесиб ташлайсизлар, ҳамма булоқларини кўмасизлар, ҳосилдор далаларининг ҳаммасини тошлоқ қилиб ишдан чиқарасизлар.”
20Кейинги куни эрталабки қурбонлик пайтида
[21], бирдан Эдом томондан сув тўлиб–тошиб оқа бошлади. Ҳамма ерни сув босиб кетди.
21Мўаб халқи шоҳлар жанг қилиш учун келаётганини эшитди–ю, ҳаммалари — қурол осишга ярайдиганларидан тортиб катталаригача йиғилишиб, чегарага келишди.
22Улар саҳарда турганларида, қуёш сув устида ёғду сочар, сув Мўаб лашкарига узоқдан қонга ўхшаб қизариб кўринарди.
23— Бу қон–ку, — дейишди улар, — шоҳлар бир–бирлари билан жанг қилибдилар, бир–бирини қирибдилар. Қани, ўлжага, Мўаб лашкари!
24Аммо Мўаб лашкари Исроил қароргоҳига борганда, Исроил лашкари уларга бирдан ташланиб, ҳужум қилиб қолдилар, Мўаб лашкари эса қочиб қолди. Исроил лашкари Мўаб юртига кириб ҳам ҳужумни давом эттирди.
25Шаҳарларини вайрон қилдилар, даладаги ҳамма ҳосилдор ерларга тош отавериб, далани тошга тўлдириб ташладилар, булоқларини кўмиб юбордилар, барча мевали дарахтларини кесдилар. Фақат Хир–Харасот шаҳридаги тош деворлар қолди, холос. Палахмончилар шаҳарни қуршаб олиб, тош ирғитавердилар.
26Мўаб шоҳи жангда мағлуб бўлаётганини англаб етгач, етти юзта қиличбозини ёнига олди. У Эдом шоҳи кучларини ёриб ўтмоқчи бўлди, лекин бунинг уддасидан чиқолмади.
27Шундан кейин Мўаб шоҳи тахт вориси бўлган тўнғич ўғлини олиб келди–да, уни девор устида куйдириб қурбонлик қилди. Бу воқеадан Исроил лашкари қаттиқ ваҳимага тушди. Улар Мўаб шоҳидан узоқлашиб, ўз юртига қайтиб кетдилар.
4–БОБ
Элишайнинг бева аёлга ёрдами
1Илгари пайғамбарлар гуруҳида бир пайғамбар бўлар эди. Ўша пайғамбарнинг беваси Элишайнинг олдига келиб фарёд қилди:
— Сизга хизмат қилиб юрган менинг эрим вафот қилди. Ўзингиз биласиз, у Эгамиздан қўрқарди. Бир одам олдин қарз берган эди. Энди у иккала ўғлимни ўзига қул қилиб олиб кетгани келди.
2Шунда Элишай:
— Айт–чи, сен учун мен нима қилай? Уйингда нима бор? — деди.
— Бу чўрингизнинг уйида зайтун мойи солинган хумчадан бошқа ҳеч вақо йўқ, — деди аёл.
3— Бор, ҳамма қўшниларингдан бўш идишларини сўраб ол, — деди Элишай. — Иложи борича кўпроқ сўраб ол.
4Борганингдан кейин ўғилларинг билан бирга уйга кириб, эшикни ёпиб қўй. Сўнг ҳамма идишга зайтунмойи қуй, тўлган идишларни нари суриб қўявер.
5Аёл Элишайнинг олдидан кетгач, ўғиллари билан бирга уйга кириб, эшикни беркитди. Ўғиллари идишларни узатиб туришди, аёл эса қуяверди.
6Ҳамма идишлар тўлгандан кейин, аёл ўғлига:
— Яна идиш узат, — деди.
— Бошқа идиш йўқ, — деди ўғли. Шундан сўнг зайтун мой ҳам оқмай қолди.
7Аёл пайғамбар ҳузурига келиб, бўлган воқеани айтиб берди.
— Бор, мойни сотиб қарзингни тўла, — деди Элишай. — Ортиб қолган мойни ишлатиб, ўғилларинг билан кун кечир.
Элишай ва Шунамлик бой аёл
8Бир куни Элишай Шунамга
[22] келди. У ерда бир бой аёл: “Меникига кириб, чой–пой ичиб кетинг”, деб илтимос қилиб, кўндирди.
Элишай қачон келмасин, ҳар доим тамадди қилгани ўша аёлникига кирарди.
9Бир куни аёл эрига:
— Шу йўлдан доимо ўтиб юрадиган одам Худонинг муқаддас одами эканини билиб олдим, — деди.
10— Келинг, том устига чоғроққина болохона қуриб, у ерга кўрпа–тўшак, хонтахта, курси, мойчироқ қўяйлик. У бизникига келганда, болохонада турсин.
11Кунларнинг бирида Элишай Шунамга келганда, болохонага кириб, ёнбошлади.
12Кейин хизматкори Гахазига: “Шунамлик аёлни чақир”, деб буюрди. Хизматкор аёлни чақириб келди. Аёл келгач,
13Элишай хизматкорига гапирди:
— Бу аёлга шундай деб айт: “Сен бизга ғамхўрлик қиляпсан. Бунинг эвазига сен учун нима қилайлик? Сенинг бирор ишинг юзасидан шоҳ билан ёки лашкарбоши билан гаплашиш керак эмасми?”
— Йўқ, — деди аёл, — мен халқим орасида яшасам, бас.
14Элишай Гахазидан:
— Ундай бўлса, бу аёл учун нима қилишим керак? — деб сўради.
— Унинг ўғли йўқ экан, эри эса кексайиб қолибди, — деди Гахази.
15— Чақир уни! — буюрди Элишай. Хизматкор аёлни чақириб келди, аёл эшик олдида ҳозир бўлди.
16— Келгуси йили худди шу пайтда қўлингда ўғлингни кўтариб юрган бўласан, — деб айтди Элишай аёлга.
— Йўқ, ҳазратим, эй, Худонинг одами
[23], бу чўрингизни беҳудага умидвор қилманг, — деди аёл.
17Лекин Элишай айтганидай, аёл ҳомиладор бўлиб, келгуси йил ўша вақтда ўғил туғди.
18Бола улғаяверди. Бир куни бола ўроқчилар орасида ишлаётган отаси ёнига бориб:
19“Вой бошим! Бошим оғриб кетди!” деди отасига. Отаси эса хизматкорига: “Онасига олиб бор”, деб буюрди.
20Хизматкор болани кўтариб, онасига олиб борди. Бола тушгача онасининг тиззасида ўтирди–ю, сўнгра вафот этди.
21Она боласини кўтариб бориб, пайғамбар ётадиган тўшакка ётқизди–да, эшикни беркитиб, ташқарига чиқди.
22Сўнг эрини чақириб келиб, унга айтди:
— Менинг ёнимга хизматкорларингиздан биттасини эшаги билан бирга юборинг. Мен пайғамбар ҳузурига бориб, тезда қайтиб келаман.
23— Нимага унинг олдига бугун боришинг керак?! — деди эри. — Бугун янги ой шодиёнаси куни эмас, Шаббат куни
[24] ҳам эмас.
— Ҳечқиси йўқ, — деди аёл.
24Шундан кейин аёл эшакни эгарлаб, хизматкорга:
— Эшакни ҳайда, — деди, — мен сенга гапирмагунимча секинлама.
25Аёл жўнаб кетди. У пайғамбар ёнига — Кармил тоғига
[25] етиб борди. Пайғамбар уни узоқдан кўриб, хизматкори Гахазига:
— Бу ўша Шунамлик аёл–ку! — деди.
26— Югур, уни кутиб ол, “Ўзинг яхшимисан? Эринг соғ–саломатми? Боланг яхшими?” деб ундан сўра.
— Ҳаммаси яхши, — деди аёл.
27Аёл тоққа, пайғамбар ёнига етиб келгач, унинг оёқларига ёпишиб олди. Гахази, аёлни четроққа олиб қўяй, деб яқин келган эди, Элишай Гахазига айтди:
— Уни тинч қўй, унинг дили озор чеккан. Эгамиз эса буни мендан яширди, менга маълум қилмади.
28— Мен ҳазратимдан ўғил сўраганмидим?! — деди аёл. — “Мени беҳудага умидвор қилманг”, деб айтмаганмидим?!
29Элишай Гахазига айтди:
— Қани бўл, менинг таёғимни қўлингга олиб югур. Бирортасини учратиб қолсанг, у билан саломлашма, ким сенга салом берса, саломига алик олма. Борганингдан кейин таёғимни боланинг юзига қўй.
30— Худо шоҳид! Онт ичиб айтаманки, сизсиз кетмайман, — деди боланинг онаси Элишайга. У ўрнидан туриб, аёлни эргаштириб кетди.
31Гахази олдин етиб бориб, таёқни боланинг юзига қўйди. На бир садо, на бир жавоб бўлмагандан кейин Элишайга пешвоз чиқиб: “Бола уйғонмаяпти”, деди.
32Элишай ичкарига кирди. Қараса, ўлган бола Элишайнинг тўшагида ётган экан.
33Элишай хонага киргач, эшикни беркитди–да, Эгамизга ёлвориб ибодат қилди.
34Сўнг боланинг устига чўзилиб ётди. У оғзини боланинг оғзига, кўзларини кўзларига, кафтини кафтига қўйди, боланинг устида чўзилиб ётганда, боланинг танаси исиди.
35Сўнгра у ўрнидан туриб болохонанинг у ёғидан бу ёғига юрди. Кейин яна қайтиб келиб, боланинг устига чўзилди. Бола етти марта аксириб, кўзларини очди.
36Элишай Гахазига: “Аёлни чақир!” — деди. Гахази аёлни чақириб келди. Аёл Элишайнинг олдига яқинлашди. Элишай унга: “Ол ўғлингни!” — деди.
37Аёл ичкари кириб, Элишайнинг оёқларига йиқилди, боши ерга теккудай бўлиб таъзим қилди. Ўғлини олиб, чиқиб кетди.
Яна икки мўъжиза
38Элишай Гилгалга
[26] қайтиб келди. Бу ерда очарчилик ҳукм сураётган эди. Пайғамбарлар гуруҳи Элишайнинг олдига йиғилишган эди. Шунда Элишай хизматкорига:
— Катта қозон ўрнатиб, пайғамбарлар гуруҳи учун бирор таом пишир! — деди.
39Биттаси далага кўкат тергани чиқди. У ерда чирмашиб ўсадиган ёввойи қовоқларни топиб, этагини тўлдириб қовоқлардан терди. У қовоқларни олиб келиб тўғради ва таом қайнаётган қозонга ташлади. Ўша одам қовоқнинг қанақалигини билмас эди.
40Ҳаммаларига таомдан қуйиб берилди. Улар таомни татиб кўришлари биланоқ: “Эй, пайғамбар ҳазратлари! Қозондаги таом заҳар бўлиб кетибди–ку!” деб шовқин кўтардилар. Таомдан ҳеч ким тановул қила олмади.
41Шунда Элишай:
— Менга ун беринглар! — деди. Унни қозонга солгач, хизматкорга:
— Энди одамларга қуйиб беравер, еяверишсин, — деди. Қозондаги таом безарар бўлиб қолган эди.
Элишай юзта одамни тўйдиради
42Баал–Шолишо шаҳридан
[27] бир киши арпасининг биринчи ҳосилидан қилинган йигирмата кулча ва бир қоп янги узилган бошоқни пайғамбарга олиб келди. Элишай хизматкорига:
— Одамларга бер, тановул қилишсин, — деб буюрди.
43Қандай қилиб шугинани юзта одамга бераман?! — деди хизматкор.
— Одамларга бўлиб бер, тановул қилишсин, — деди Элишай, — чунки Эгамиз шундай демоқда: “Ҳамма тўяди, ҳатто ортиб ҳам қолади.”
44Хизматкор одамларга кулчаларни ва бошоқни бўлиб берди. Эгамиз айтганидай, одамлар еб тўйди, яна ортиб ҳам қолди.
5–БОБ
Элишай Нўмонга шифо беради
1Орам шоҳининг Нўмон деган лашкарбошиси бор эди. Хўжайини уни жуда улуғлар ва ҳурмат қилар эди, чунки Эгамиз Нўмон орқали Орамга ғалаба ато қиларди. Нўмон жуда довюрак жангчи эди–ю, лекин тери касаллигига
[28] чалинган эди.
2Орам лашкарлари Исроил юртига бостириб борганларида, кичкина қизчани асир қилиб олиб кетган эдилар. Қизча Нўмоннинг хотинига чўрилик қиларди.
3Қизча бир куни бекасига айтиб қолди:
— Агар тўрам Самариядаги пайғамбар
[29] ҳузурига борганларида эди, ўша пайғамбар тўрамга шифо берган бўларди.
4Шундай қилиб, Нўмон ўз ҳукмдори ҳузурига борди. Шоҳга Исроил юртидан келтирилган қизчанинг айтганларини гапириб берди.
5Орам шоҳи Нўмонга:
— Йўлга отланавер, мен Исроил шоҳига
[30] мактуб ёзиб бераман, — деди. Нўмон йигирма бир пуд
[31] кумуш, тўрт пуд
[32] олтин, ўн сидра қимматбаҳо кийим–бош олиб, йўлга чиқди.
6Нўмон мактубни Исроил шоҳига келтириб берди. Мактуб шу мазмунда битилган эди: “Ушбу мактуб етиб борганда, билингизки, хизматкорим Нўмонни сизнинг ҳузурингизга юборган бўламан, уни тери касаллигидан сиз фориғ қилишингиз мумкин.”
7Исроил шоҳи мактубни ўқиб, ваҳимага тушиб, кийимларини йиртди:
— Орам шоҳи мени ҳаёт бахш этадиган ва жон оладиган Худо деб ўйлаяптими?! Шифо беришим учун у менинг ҳузуримга одамини жўнатибди–я! Мана, билиб қўйинглар, Орам шоҳи мен билан уруш чиқариш учун баҳона излаяпти.
8Исроил шоҳи ваҳимага тушиб либосларини йиртганини пайғамбар Элишай эшитгач, шоҳга хабарчи орқали шу гапни етказди: “Нега ваҳимага тушиб либосларингизни йиртдингиз? Ўша одам менинг олдимга келсин, Исроилда пайғамбар борлигини билиб қўйсин.”
9Нўмон отларию жанг араваларини Элишайнинг уйи эшиги олдига олиб келиб тўхтатди.
10Элишай Нўмоннинг олдига хизматкорини чиқариб, у орқали Нўмонга шу гапни етказди: “Бор, Иордан дарёсида етти марта ювин, шунда тананг янгиланиб, пок бўлади.”
11Нўмон эса дарғазаб бўлди: “Мен ўйлаган эдимки, пайғамбар албатта менинг олдимга чиқади, ўзининг Эгаси Худони чақириб илтижо қилади. Қўллари билан касал жойимни силаб, мени бу касалликдан фориғ қилади.
12Дамашқдаги Абано ва Парфар дарёлари Исроилнинг ҳамма дарёларидан афзал эмасми?! Мен ўша дарёларда ювиниб, покланиб олаверардим–ку!”
Нўмон жаҳл билан бурилиб кетди.
13Шунда хизматкорлари келиб:
— Жаноби олийлари, агар пайғамбар сизга қийин нарсани айтганда, қилмасмидингиз? — деб гапиришди, — у сизга: “Ювингин, пок бўлиб қоласан”, деди холос–ку.
14Охири, Нўмон пайғамбарнинг айтганини қилиб, Иордан сувида етти марта шўнғиди. Шунда танаси худди ёш боланинг танаси каби янгиланиб, пок бўлди.
15Нўмон ва унинг барча ҳамроҳлари пайғамбар ҳузурига қайтиб келдилар. Нўмон Элишайнинг ҳузурига келгач, айтди:
— Бутун ер юзида Исроилнинг Худосидан бошқа худо йўқлигини билдим. Марҳамат, энди мен, қулингизнинг ҳадяларини қабул қилинг.
16Мен хизмат қилаётган Худо шоҳид! Ҳадянгни олмайман! — деди Элишай.
Нўмон Элишайни қанча мажбур қилса ҳам, Элишай рад этди.
17Шунда Нўмон айтди:
— Ундай бўлса, мен, қулингизга иккита хачир кўтара оладиган тупроқ олиб кетишга ижозат беринг
[33]. Мен, қулингиз, бундан буён Эгамиздан бошқа худоларга ҳар хил қурбонликларукуйдириладиган қурбонликлар қилмайман.
18Эгамиз мен, қулингизни фақат битта нарсада кечирсин: хўжайиним худо Риммон уйига бориб сажда қилиш учун қўлимга суянганда, мен ҳам Риммон уйида у билан бирга таъзим қиламан. Ўша ерда таъзим қилганимда, шу нарса учун Эгамиз мени кечирсин.
19— Эсон–омон бор, — деди унга Элишай. Нўмон Элишай ҳузуридан чиқиб, ҳали унча узоқ йўл юрмаган ҳам эдики,
20пайғамбар Элишайнинг хизматкори Гахази ўзига ўзи айтди: “Ҳазратим анави Орам халқидан Нўмон келтирган ҳадяларни қабул қилмасдан, унга ижозат берди. Худо ҳақи! Ортидан югуриб бориб, ундан бирор нарса ундирай.”
21Гахази Нўмоннинг орқасидан кетди. Нўмон ортидан келаётган Гахазини кўриб, уни қарши олгани аравадан тушди.
— Тинчликми? — сўради Нўмон.
22— Тинчлик, — деди хизматкор, — хўжайиним мендан айтиб юборди, унинг ҳузурига Эфрайим қирларидаги пайғамбарлар гуруҳидан иккитаси келибди, уларга икки пуд
[34] кумуш ва икки сидра кийим–бош бераркансиз.
23— Балки тўрт пуд
[35] оларсан, — деди Нўмон ва Гахазини тўрт пуд олишга кўндирди. Нўмон иккита қопдаги тўрт пуд кумушни ва икки сидра кийим–бошни боғлаб, ўзининг иккита хизматкорига берди. Хизматкорлар бу нарсаларни кўтариб, Гахазининг олдига тушиб жўнадилар.
24Тепаликка келганларида, Гахази нарсаларни хизматкорларнинг қўлидан олди ва уйига олиб бориб яширди. Сўнгра Нўмоннинг иккала хизматкорига ижозат берди.
25Гахази қайтиб келгач, хўжайинининг ҳузурига кирди.
— Қаерда эдинг, Гахази? — сўради Элишай ундан.
— Мен, қулингиз ҳеч қаерга бормадим, — жавоб берди у.
26Элишай эса Гахазига:
— Ўша одам аравасидан тушиб сенга пешвоз чиққанда, менинг руҳим сен билан бирга эмасмиди?! — деди. — Ҳозир кумушу либослар ёки зайтунзорлар, узумзорлар, қўй, сигирлар, қул ва чўрилар оладиган пайтми?!
27Шу қилганинг учун Нўмоннинг тери касаллиги сенга ва сенинг наслингга абадий ёпишиб қолсин.
Ўша заҳоти Гахазига яра тошиб, тери қордай оппоқ бўлиб қолди. У Элишайнинг ҳузуридан чиқиб кетди.
6–БОБ
Болта сув юзига чиқади
1Бир куни пайғамбарлар гуруҳи Элишайга:
— Қаранг, сиз билан биз йиғиладиган мана шу жойимиз тор, — дедилар.
2— Ижозат беринг, Иордан дарёси бўйига борайлик, ҳар биримиз у ерда ёғоч кесиб, ўша ерда ўзимизга бошпана қурайлик.
— Майли боринглар, — деди Элишай.
3— Улардан биттаси:
— Марҳамат қилиб, сиз ҳам биз, қулларингиз, билан бирга боринг, — деди.
— Хўп, бораман, — деди Элишай.
4Элишай улар билан бирга кетди. Ҳаммалари Иордан дарёси бўйига етиб келиб, дарахт кеса бошладилар.
5Биттаси дарахт кесаётиб, болтасини сувга тушириб юборди. У: “О, ҳазратим! Болтани омонатга олган эдим!” — деб бақирди.
6— Болта қайси жойга тушди? — сўради пайғамбар. Ўша одам Элишайга болта тушган жойни кўрсатди. Элишай дарахтдан битта шох кесиб олиб, сувга ташлаган эди, болта сув юзига чиқди.
7— Ол уни, — деди Элишай. Ўша одам қўлини узатиб, болтани олди.
Орам лашкари ва Элишай
8Орам шоҳи Исроилга лашкар тортди ва “Фалон жойга лашкаримни жойлаштираман”, деб лашкарбошилари билан маслаҳатлашиб олди.
9Пайғамбар Исроил шоҳига: “Ўша жойдан ўтманг, чунки у ерга Орам лашкари пистирма қўйган” деган хабар юборди.
10Исроил шоҳи пайғамбар айтган жойга хабарчи юборди. Ўша ерда яшайдиган одамлар бу хавфнинг чорасини кўрдилар. Бундай воқеа бир–икки марта эмас, кўп марта юз берди.
11Бу ҳодисадан Орам шоҳи қаттиқ безовталанди. У лашкарбошиларини чақириб:
— Менга айтинглар–чи, қайси бирингиз Исроил шоҳи билан алоқадасиз? — деди уларга.
12— Ҳеч қайсимиз, шоҳ жаноблари! — деди лашкарбошилардан бири. — Бу Исроилдаги пайғамбар Элишайнинг иши, у ҳатто ётоқхонангизда айтган гапингизни ҳам Исроил шоҳига аён қилиб туради.
13— Боринглар, унинг қаердалигини билиб келинглар! — деб буюрди Орам шоҳи. — Мен бирортасини юбораман–да, уни қўлга тушираман.
Шундан кейин: “Элишай Дўтанда
[36]”, деб шоҳга хабар етказдилар.
14Орам шоҳи ўша ерга отлиқлар, жанг аравалари ва катта куч жўнатди. Улар тунда келиб, шаҳарни ўраб олдилар.
15Тонгда пайғамбарнинг хизматкори ўрнидан туриб, ташқари чиқди. Қараса, шаҳар атрофида отлиқ лашкарлар, жанг аравалари турибди. Шунда хизматкор:
— Эвоҳ! Ҳазратим, энди нима қиламиз? — деб сўради.
16— Қўрқма, — деди Элишай, — чунки бизнинг ҳимоячиларимиз уларникидан жуда кўп.
17Кейин Элишай илтижо қилди:
— Эй, Эгам! Хизматкоримнинг кўзини оч, у кўрсин!
Эгамиз хизматкорнинг кўзини очиб юборди. Элишайнинг атрофидаги қирлар оловли отлар ва жанг араваларига тўлиб кетганини хизматкор кўрди.
18Орам лашкари Элишайга ҳужум қилган эди, Элишай Эгамизга: “Уларни кўр қилиб қўй!” деб илтижо қилди. Эгамиз Элишайнинг илтижосини эшитди–да, Орам лашкарини кўр қилиб қўйди.
19Кейин, Элишай Орам лашкарига деди:
— Сизлар адашиб қолибсизлар, сизлар излаётган шаҳар бу эмас. Ортимдан юринглар, мен излаётган одамингиз олдига сизларни олиб бораман.
Шундай қилиб, Элишай Орам лашкарини Самарияга бошлаб келди.
20Улар Самарияга етиб келганларидан кейин Элишай:
— Эй, Эгамиз! Уларнинг кўзларини оч, токи улар кўрсин, — деб илтижо қилган эди, Эгамиз Орам лашкарининг кўзини очди. Улар қарасалар, Самариянинг ўртасида турибдилар.
21Исроил шоҳи Орам лашкарини кўргач:
— Уларни қириб ташлайми, ота? — деб сўради.
22— Йўқ, ўлдирма! — деди Элишай. — Нега ўлдирар экансан?! Сен уларни жанг қилиб асир олганингда ҳам ўлдирмасдинг. Уларга нон, сув бер, еб–ичиб, ўзларининг ҳукмдори ёнига қайтиб кетишсин.
23Шоҳ асирларга катта зиёфат тайёрлади. Асирлар еб–ичиб бўлишгач, Исроил шоҳи уларни йўлларига қайтариб юборди. Орам лашкарлари ўзларининг ҳукмдори ёнига кетишди. Бу босқинчилар қайтиб Исроил ерларига қадам босмадилар.
Самарияда очарчилик
24Орадан анча вақт ўтгач, Орам шоҳи Банҳадад
[37] ҳамма лашкарларини йиғиб Самарияни қамал қилди.
25Орам лашкарлари Самарияни қамал қилиб турар эканлар, у ерда оғир қаҳатчилик юз берди. Натижада эшакнинг калласи саксон кумуш тангага
[38], икки коса каптар ахлати
[39] беш кумуш тангага
[40] сотилди.
26Бир куни Исроил шоҳи
[41] шаҳар девори устида кетаётган эди, бир аёл: “Шоҳ ҳазратлари! Ёрдам беринг”, деб фарёд қилди.
27— Сенга Эгамиз ёрдам бермаса, мен қандай ёрдам бера оламан?! — деди шоҳ. — Мен буғдой ёки шароб бера олармидим?!
28Дардинг нима?
— Мана бу аёл: “Ўғлингни бер, уни бугун ейлик, менинг ўғлимни эртага еймиз”, деб айтган эди.
29Менинг ўғлимни пишириб едик. Эртасига мен унга: “Ўғлингни бер, уни ейлик”, деган эдим, у ўғлини яшириб қўйибди, — деди у.
30Шоҳ аёлнинг сўзларини эшитгач, қайғудан либосларини йиртди. Халқ девор устида кетаётган шоҳнинг либоси ичидаги қанорни
[42] кўриб қолди.
31Сўнгра шоҳ деди:
— Агар шу бугун Элишайнинг боши олинмаса, Худо мени не кўйга солса солсин, ҳатто бундан баттарроғини қилсин.
32Шоҳ хабарчи жўнатганда, Элишай ўз уйида оқсоқоллар билан бирга ўтирган эди. Шоҳ юборган хабарчи Элишайникига келмасдан олдин, Элишай оқсоқолларга айтди:
— Кўряпсизларми қотилни?! Менинг бошимни олмоқ учун қотил одамини жўнатди! Қараб туринглар, хабарчи келганда, эшикни ёпинглар, уни ичкарига киритманглар. Ана, унинг орқасидан хўжайинининг оёқ товушлари келяпти!
33Элишай оқсоқоллар билан суҳбатлашиб ўтирганда, хабарчи унинг олдига келиб, шоҳнинг қуйидаги сўзларини етказди: “Шунча кулфат Эгамиздан келди! Нима учун мен энди Унга умид боғлашим керак?!”
7–БОБ
1Элишай айтди:
— Эгамизнинг сўзини эшитинглар: У шундай демоқда: “Эртага худди шу пайтда Самария дарвозаси олдида ярим тоғора
[43] яхши ун бир кумуш тангадан
[44], бир тоғора
[45] арпа ҳам бир кумуш тангадан сотилади.”
2Шоҳнинг энг яқин амалдори шу ерда эди. У Элишайга:
— Ҳатто Эгамиз осмоннинг қопқасини очиб, ёмғир ёғдирганда ҳам шундай бўлмас–ов, — деди. Шунда Элишай:
— Сен кўзинг билан кўрасан, лекин сенга насиб қилмайди, — деди.
Қамал тугайди
3Шу вақтда шаҳар дарвозаси ташқарисида тери касаллигига
[46] чалинган тўртта одам ўтириб: “Ўлимимизни кутиб, шу ерда ўтираверамизми?!” деб бир–бирига гапирди.
4“Агар шаҳарга кирадиган бўлсак, у ерда очарчилик бўляпти, биз ҳам ўша ерда ўлиб кетамиз. Шу ерда ўтираверсак ҳам ўламиз. Яхшиси, Орам лашкарининг қароргоҳига борайлик. Агар бизни тирик қолдиришса, яшаймиз, ўлдиришса, ўламиз.”
5Улар оқшом пайти Орам лашкарининг қароргоҳига бормоқчи бўлишиб, отланишди. Орам лашкарининг қароргоҳи чеккасига келиб қарасалар, у ерда бирорта ҳам одам йўқ экан.
6Раббий Орам лашкарига жанг араваларининг тақир–туқурини, отларнинг кишнашини, кўп лашкарнинг шовқин–суронини эшиттирган эди. Улар бир–бирларига: “Исроил шоҳи бизга қарши ҳужум қилгани Хет халқини ва Мисрнинг шоҳларини ёллаганга ўхшайди”, дедилар.
7Улар оқшом пайти жонларини қутқариш учун чодирларини, отларини, эшакларини, бутун қароргоҳни шундайича ташлаб қочиб қолган эдилар.
8Ўша касал одамлар қароргоҳга келиб, бир чодирга кирдилар. Чодирда еб–ичиб, у ердан кумуш, олтин, кийим–кечакларни олиб кетиб, яшириб қўйдилар. Кейин қайтиб келиб бошқа чодирга кирдилар, у ердан ҳам топганларини олиб бориб яширдилар.
9Сўнгра улар бир–бирларига айтдилар:
— Биз тўғри иш қилмаяпмиз. Бу кун — хушхабарлар юз берган кундир. Агар биз сусткашлик қилиб, тонг отишини кутсак, жазога тортилишимиз аниқ. Кетдик, шоҳ саройига бориб хабар берайлик.
10Касал одамлар бориб, шаҳар дарвозабонларини чақирдилар–да, уларга шундай дедилар:
— Биз Орам лашкарининг қароргоҳига борган эдик. У ерда на бирор тирик жон бор, на бирор инсон товуши эшитилади. Фақат боғловлиқ отлар, эшаклар турган экан. Чодирларни, қандай турган бўлса, шундайлигича ташлаб кетибдилар.
11Дарвозабонлар жар солиб бу хушхабарни шоҳ саройига етказдилар.
12Шоҳ тунда ўрнидан туриб, лашкарбошиларига шундай деди:
— Орам лашкари қандай режа тузаётганларини сизларга айтиб қўяй. Биз қаҳатчиликни бошдан кечираётганимизни улар биладилар. Шаҳардан чиққанимиздан кейин, бизни тириклайин қўлга олиб, шаҳарга ёриб киришни режалаштирганлар. Шунинг учун далада пистирма қўйиш учун қароргоҳдан чиқиб кетганлар.
13Шоҳнинг аъёнларидан бири:
— Бир нечта одам шаҳарда қолган бешта отни олиб аҳволни билиб келсин, — деб айтди. — Бу ердагилардан ким борса ҳам, биз, тирик қолганлар ва шаҳарда ҳалок бўлганлар каби, ўлимга маҳкум.
14Улар иккита отлиқ одамни тайёрладилар. Шоҳ ўша одамларни Орам лашкари изидан жўнатар экан: “Бориб нима бўлганини билиб келинглар”, деди.
15Отлиқлар Орам лашкарининг изидан Иордан дарёсигача боришди. Йўл бўйи кийим–кечак, буюмлар сочилиб кетган эди. Бу нарсаларни Орам лашкари шошиб–пишиб қочаётганларида ташлаб кетган эдилар. Юборилган одамлар қайтиб келиб, шоҳга хабар бердилар.
16Халқ Орам лашкарининг қароргоҳига бориб, у ерни талон–тарож қилди. Эгамиз айтганидай, ярим тоғора яхши ун бир кумуш тангадан, бир тоғора арпа ҳам бир кумуш тангадан сотилди.
17Шоҳ ўша яқин амалдорини дарвозага тайинлаган эди. Халқ амалдорни дарвоза олдида босиб, янчиб ўтиб кетди, амалдор ўлди. Шоҳ пайғамбар ҳузурига борганда, пайғамбар бўладиган ҳодисаларни унга олдиндан айтган эди.
18Ҳаммаси пайғамбар айтганидай бўлди. У шоҳга: “Эртага худди шу пайтда Самария дарвозаси олдида ярим тоғора яхши ун бир кумуш тангадан, бир тоғора арпа бир кумуш тангадан сотилади”, деган эди.
19Амалдор эса пайғамбарга: “Ҳатто Эгамиз осмоннинг қопқасини очиб, ёмғир ёғдирганда ҳам, шундай бўлмас–ов”, деб жавоб берган эди. Элишай эса унга: “Сен кўзинг билан кўрасан, лекин сенга насиб қилмайди”, деганди.
20Шундай қилиб, айтилган воқеа юз берди: халқ ўша амалдорни дарвоза олдида босиб, янчиб ўтиб кетди, амалдор ўлди.
8–БОБ
Шунамлик аёл қайтиб келади
1Элишай ўзи тирилтирган боланинг
[47] онасига шундай деган эди:
— Тур ўрнингдан, ўзинг ва хонадонинг аҳли билан бирга жўна. Қаерда яшай олсанг, ўша ерда яшайвер, чунки Эгамиз юртга етти йил қаҳатчилик юборишга қарор қилди.
2Аёл пайғамбарнинг айтганларига қулоқ солди. Унинг ўзи ва хонадони аҳли Филистлар ерига бориб, у ерда етти йил истиқомат қилди.
3Орадан етти йил ўтгач, ўша аёл Филистлар еридан қайтиб келди. Сўнг уйимни ва даламни қайтариб олай, деб шоҳ ҳузурига келди.
4Шу пайтда шоҳ Элишайнинг хизматкори Гахази билан гаплашаётган эди:
— Элишай қилган ҳамма ажойиботлар ҳақида менга айтиб бер–чи, — деди шоҳ.
5Пайғамбар ўликни қандай тирилтирганини Гахази шоҳга гапираётган эди, ҳалиги аёл шоҳдан ўз уйи ва даласини қайтариб олиш учун сўраб келиб қолди.
— Шоҳ ҳазратлари! — деди Гахази. — Бу ўша аёлдир. Ана, Элишай тирилтирган ўғли ҳам ёнида турибди.
6Шоҳ аёлдан бўлиб ўтган воқеаларни сўради. Аёл шоҳга ҳаммасини айтиб берди. Шундан сўнг шоҳ сарой амалдорларидан бирини чақириб, аёл билан бирга жўнатар экан, амалдорга амр берди:
— Бу аёлнинг ҳамма нарсаси, бу юртдан чиқиб кетган кундан бошлаб бугунгача олинган жамики даромади билан бирга даласи қайтарилсин.
Элишай ва Орам шоҳи Банҳадад
7Элишай Дамашққа келди. Орам шоҳи Банҳадад хаста эди. “Пайғамбар шу ерга келибди”, деб шоҳга хабар етказишди.
8Шоҳ шунда Хазайил деган одамга
[48] деди:
— Бирорта ҳадя олгин–да, пайғамбарга пешвоз чиқ. У орқали Эгамиздан сўраб кўр–чи, мен шу касалликдан халос бўлармиканман.
9Хазайил Дамашқдаги энг яхши ҳадялардан қирқта туяга юклаб, Элишайни кутиб олгани кетди. Элишайнинг олдига келгач, унга шундай деди:
— Орам шоҳи Банҳадад — қулингиз мени сизнинг ҳузурингизга юборди. “Шу касалликдан халос бўлармиканман ёки йўқмикан, билиб кел”, деди.
10— Шоҳнинг ҳузурига бориб, албатта соғайиб кетаркансиз, деб айт, — деди Элишай Хазайилга, — лекин Эгамиз менга аён қилди: шоҳ ўлади.
11Хазайил уятдан қизаргунча, Элишай унинг юзига тик қараб тураверди. Кейин пайғамбар йиғлай бошлади.
12— Ҳазратим нечун йиғлаяптилар? — сўради Хазайил.
— Исроил халқига қиладиган ёвузликларингни билганим учун йиғлаяпман, — деди Элишай. — Сен Исроил халқининг қалъаларига ўт қўясан, йигитларини қиличдан ўтказасан, гўдакларини ерга уриб ўлдирасан, ҳомиладор аёлларнинг қорнини ёриб ташлайсан.
13— Кўппакдан фарқ қилмайдиган мен, қулингиз, ким бўлибманки, шунақа ишларни қила олар эканман?! — деди Хазайил.
— Эгамиз менга аён қилди: сен Орам шоҳи бўласан
[49], — дея жавоб берди Элишай.
14Хазайил Элишайнинг ҳузуридан чиқиб, ҳукмдори Банҳададнинг ёнига қайтиб келди.
— Элишай сенга нима деди? — сўради шоҳ Хазайилдан.
— У менга айтдики, сиз албатта соғайиб кетаркансиз, — деб жавоб берди Хазайил.
15Эртаси куни Хазайил кўрпани олиб, сувга ботирди–да, ҳўл кўрпани шоҳнинг юзига ёпиб уни бўғди. Шундай қилиб, Хазайил шоҳни ўлдириб, унинг ўрнига ўзи шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Ёҳурам
16Ёҳушафат ҳали Яҳудо шоҳи бўлиб турганда, унинг ўғли Ёҳурам ҳам тахтга ўтирди
[50]. Бу воқеа Исроил шоҳи Ёрам ҳукмронлигининг бешинчи йилида юз берди.
17Ёҳурам Яҳудо шоҳи бўлганда, ўттиз икки ёшда эди. У Қуддусда саккиз йил ҳукмронлик қилди.
18Хотини Ахабнинг қизи бўлгани учун, Ёҳурам ҳам, Ахаб хонадони сингари, Исроил шоҳлари йўлидан юриб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди.
19Эгамиз Ўз қули Довуд ҳақи–ҳурмати учун Яҳудони ҳалокатга учратишни истамади, чунки Эгамиз Довудга: “Сенинг наслингга то абад сўнмайдиган чироқ бераман”, деб ваъда қилган эди.
20Ёҳурам даврида Эдом Яҳудо шоҳлигига қарши исён қилди. Эдом халқи ўзларининг мустақил шоҳлигини қурдилар.
21Шундан сўнг Ёҳурам
[51] ҳамма жанг араваларини бошлаб Зоирга борди. Эдом лашкари Ёҳурамни ва унинг жанг аравалари сардорларини ўраб олган эди, лекин Ёҳурам тунда ҳужум қилиб, қамални ёриб чиқди. Яҳудо лашкари уйларига қочиб кетди.
22Шундай қилиб, Эдом халқи ҳозиргача
[52] Яҳудо ҳукмронлигидан озоддир. Ўша пайтда Либна шаҳри
[53] ҳам исён кўтарган эди.
23Ёҳурамнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
24Ёҳурам оламдан ўтди. У Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ёҳурамнинг ўрнига ўғли Охазиё шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Охазиё
25Исроил шоҳи Ёрам ўн иккинчи йил шоҳлик қилаётганда, Охазиё Яҳудо шоҳи бўлди. У Ёҳурамнинг ўғли эди.
26Охазиё тахтга ўтирганда, йигирма икки ёшда эди. У Қуддусда бир йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Оталиё бўлиб, Исроил шоҳи Омрининг невараси эди.
27Охазиё ҳам Ахаб хонадонининг йўлидан кетди. Ахаб наслига ўхшаб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди. Чунки у Ахаб хонадонига қариндош эди.
28Охазиё билан Ёрам бирга Гиладдаги
[54] Рамўтга бориб, Орам шоҳи Хазайилга қарши уруш очди. Ёрам шу урушда ярадор бўлди.
29Шоҳ Ёрам ярасини даволатиш учун Йизрил шаҳрига
[55] қайтиб келган эди. Яҳудо шоҳи Охазиё эса яраланган Ёрамни кўргани Йизрилга борди.
9–БОБ
Ёҳу Исроил устидан шоҳ қилиб тайинланади
1Пайғамбар Элишай пайғамбарлар гуруҳидан биттасини чақириб, унга деди:
— Қани, бўл, қўлингга анави мой солинган идишни ол, Гиладдаги Рамўтга бор.
2У ерга борганингдан кейин, Ёҳуни қидириб топ. Нимши деганнинг набираси Ёҳу Яҳошафат деган одамнинг ўғлидир. Уни ўртоқлари орасидан чақириб чиқиб, бошқа хонага олиб кир.
3Сўнгра мой солинган идишни ол. Ёҳунинг бошига мойни суртгин–да, шундай дегин: “Эгамиз шундай айтмоқда: сенга мой суртиб, Исроил устидан шоҳ қилиб танладим.” Кейин эшикни очгин–у, кутмасдан қоч.
4Ёш пайғамбар Гиладдаги Рамўтга кетди.
5Ўша жойга етиб келганда, лашкарбошилар суҳбатлашиб ўтирган эди.
— Сенда гапим бор, лашкарбоши, — деди у.
— Қайси биримизда гапинг бор? — деб сўради Ёҳу.
— Сенда, лашкарбоши, — деди у Ёҳуга.
6Ёҳу ўрнидан туриб, бошқа хонага кирди. Ёш пайғамбар унинг бошига мойни суртгач, деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: “Сенга мой суртиб, Ўзимнинг халқим Исроил устидан шоҳ қилиб танладим.
7Сен ҳукмдоринг Ахабнинг хонадонини қириб ташлайсан, токи пайғамбар қулларим ва бошқа ҳамма қулларимнинг тўкилган қонлари учун Мен Изабелдан ўч олай.
8Ахабнинг бутун хонадони йўқ бўлади. Исроилда Ахабнинг уруғидан ҳар бир эркак зотини, хоҳ қул бўлсин, хоҳ озод бўлсин, қириб ташлайман.
9Ахаб хонадонини Набат ўғли Ерибомнинг хонадони ва Охиё ўғли Башонинг хонадони кўйига соламан.
10Изабел эса Йизрил ерларида итларга ем бўлади, уни дафн қиладиган ҳеч кимса бўлмайди.”
У шундай деб эшикни очди–ю, қочди.
11Ёҳу лашкарбоши дўстлари олдига қайтди.
— Тинчликми? Анави телба сенинг олдингга нима учун келибди? — деб сўрашди дўстлари ундан.
— Э, бунақа одамларни биласизлар–ку, валдирайверадилар–да улар, — деди Ёҳу дўстларига.
12— Эй, ёлғончи! Қани, бизга ҳам айт–чи, — дейишди улар.
Ёҳу дўстларига: “Эгамиз менга мой суртиб Исроил устидан шоҳ қилиб танлабди”, деб пайғамбарларнинг гапларини айтиб берди.
13Ҳаммалари шошилиб қолишди. Ҳар ким либосларини ечиб, Ёҳу турган зинапояга тўшадилар ва бурғу чалиб: “Ёҳу шоҳ бўлди!” деб жар солдилар.
Ёҳу Ёрамни ўлдиради
14Ёҳу Ёрамга қарши фитна уюштирди.
Бу пайтда бутун Исроил лашкари шоҳ Ёрам бошчилигида Гиладдаги Рамўт шаҳрини Орам шоҳи Хазайилдан ҳимоя қилаётган эди.
15Ёрам
[56] Хазайил билан жанг қилганда, Орам лашкари уни яралаган, Ёрам эса яраларини даволатиш учун Йизрилга қайтган эди
[57].
Ёҳу дўстларига:
— Агар сизлар мен томонда бўлсаларингиз, шаҳардан бирор кимса чиқиб кетишига ва Йизрилга хабар олиб боришига йўл қўйманглар, — деди.
16Ёҳу отига миниб, Йизрил шаҳрига йўл олди, чунки Ёрам касал бўлиб, у ерда ётган эди.
Яҳудо шоҳи Охазиё ҳам Ёрамни кўргани келган эди.
17Йизрил минораси устида қоровул турарди.
Ёҳунинг одамлари яқинлашиб келарди. Қоровул уларни кўриб қолиб: “Бир талай одамни кўряпман”, деди. Ёрам қоровулга айтди:
— Бирорта отлиқни юбор, одамларни кутиб олиб: “Тинчлик билан келяпсизларми?” деб сўрасин.
18Сувори Ёҳуга пешвоз чиқиб деди:
— Шоҳ: “Тинчлик билан келяпсизларми?” деб сўраяпти.
— Тинчликдан сенга нима?! Орқамдан юр, — деди Ёҳу. Қоровул эса: “Отлиқ уларнинг олдига етиб борди–ю, лекин қайтиб келмаяпти”, деб хабар берди.
19Энди бошқа бир отлиқни юборишди, буниси ҳам уларнинг олдига келиб:
— Шоҳимиз: “Тинчлик билан келяпсизларми?” деб сўраяпти, — деди.
— Тинчликдан сенга нима?! Орқамдан юр, — деди Ёҳу.
20Қоровул: “Отлиқ уларнинг олдига етиб борди–ю, қайтиб келмади, ўпкаси оғзига тиқилгандай ҳовлиқиб от чоптириб келишидан Ёҳуга ўхшайди”, деб хабар етказди.
21— Аравани қўш! — деб буюрди Ёрам. Шоҳнинг жанг аравасини қўшдилар. Исроил шоҳи Ёрам ва Яҳудо шоҳи Охазиё ўз араваларига миниб, Ёҳуни кутиб олгани чиқдилар. Улар Ёҳуни Йизриллик Навўтнинг даласида
[58] кутиб олдилар.
22Ёрам Ёҳуни кўргач, унга:
— Тинчлик билан келдингми, Ёҳу? — деб сўради.
— Онанг Изабел бошлаган зиною сеҳр–жоду бизда ҳанузгача давом этиб келар экан, қанақасига тинчлик бўлсин?! — деди Ёҳу.
23Ёрам Охазиёга: “Қочдик, Охазиё! Хоинлик бу!” деди–ю, от тизгинини буриб, қочиб қолди.
24Ёҳу камонни кучи борича тортиб, Ёрамнинг иккала кураги ўртасини мўлжаллаб отди. Ўқ Ёрамнинг қоқ юрагини тешиб ўтди. Ёрам араваси ичига йиқилди.
25Ёҳу хизматкори Бидкарга деди:
— Унинг жасадини Йизриллик Навўтнинг даласига олиб бориб ташла, шуни ёдингдан чиқармагинки, биз, икковимиз, Ёрамнинг отаси Ахабнинг ортидан жанг аравасида борганимизда, Ахабга қарши Эгамиз шуни аён қилган эди:
26“Кеча Навўт билан унинг ўғиллари қонини кўрдим. Сендан ўша далада қасос оламан.” Энди Эгамизнинг айтганига кўра, Ёрамнинг жасадини олиб, Навўтнинг даласига олиб бориб ташла.
Яҳудо шоҳи Охазиё ўлдирилади
27Яҳудо шоҳи Охазиё бу ҳодисани кўриб, Байт–Хагон шаҳрига қараб қочди
[59]. Ёҳу унинг ортидан қувиб кетаётганда:
— Уни ҳам ўлдиринглар! — деб бақирди. Йиблаём шаҳри ёнидаги Гур тепалигида аравасида турган Охазиёни отдилар. Охазиё Махидў шаҳрига қочиб бориб, ўша ерда жон берди.
28Аъёнлари унинг жасадини аравада Қуддусга олиб келдилар ва Довуд қалъасида ота–боболари хилхонасига дафн қилдилар.
29Ахаб ўғли Ёрам шоҳлигининг ўн биринчи йилида Охазиё Яҳудо шоҳи бўлган эди.
Изабел ўлдирилади
30Ёҳу Йизрилга борди. Изабел эса бу хабарни эшитиб кўзларига сурма суртиб, сочларини тараб, деразадан қараб турган эди.
31Ёҳу шаҳар дарвозасидан киргач, Изабел:
— Ҳа, сенмисан, ҳукмдорини ўлдирган Зимридан
[60] қолишадиган жойинг йўқ! Тинчлик билан келдингми? — деди.
32Ёҳу кўзларини деразага қадаб:
— Ким мен томонда? Ким? — деб бақирди. Тепада ҳарам оғаларидан икки–учтаси пайдо бўлди.
33— Уни пастга улоқтиринглар! — деб буюрди Ёҳу. Улар Изабелни ушлаб пастга улоқтирдилар. Унинг қони деворга, отларга сачради, Ёҳунинг оти жасадни эзғилаб ташлади.
34Шундан кейин Ёҳу келиб, еб–ичди. Сўнгра:
— Анави лаънатини топиб, кўминглар, — деди, — нима бўлганда ҳам, шоҳ қизи–да
[61].
35Лекин Изабелнинг жасадини дафн қилишга борган одамлар, унинг бош–суяги, оёғи ва қўл панжасидан бошқа бирор аъзосини топа олмадилар.
36Ҳаммалари қайтиб келиб, Ёҳуни аҳволдан хабардор қилдилар. Ёҳу уларга шундай деди:
— Эгамизнинг Ўз қули Илёс орқали айтган бу сўзлари бажо бўлди
[62]:
“Изабелнинг жасади Йизрил ерларида кўппакларга ем бўлар,
37Унинг жасади Йизрил далаларидаги гўнгга ўхшаб қолар,
Шунинг учун ҳеч ким, бу Изабелдир, деб айтмас.”
10–БОБ
Ахаб хонадони ўлдирилади
1Ахабнинг Самарияда етмишта ўғли бор эди. Ёҳу Самария ҳудудидаги Йизрил бекларига, оқсоқолларига ва Ахаб ўғилларининг мураббийларига шу мазмунда мактуб ёзиб юборди:
2“Шоҳингизнинг ўғиллари сизлар билан бирга турибдилар, жанг араваларингиз, отларингиз ва қурол–яроғларингиз ҳам бор, ўзларингиз мустаҳкам шаҳарда яшайсизлар. Ушбу мактуб сизларга етиб бориши биланоқ,
3ҳукмдорингиз ўғилларидан энг муносибини танлаб олиб, отасининг ўрнига тахтга ўтқазинглар ва ҳукмдорингизнинг хонадонини ҳимоя қилиш учун мен билан жанг қилишга тайёрланинглар.”
4Аммо Самариядагилар жуда қўрқиб кетдилар:
— Ёҳуга иккита шоҳ бардош беролмади–ю, биз қандай қилиб бардош берардик?! — дейишди улар.
5Шундан кейин бош вазир, шаҳар ҳокими, оқсоқоллар, Ахаб ўғилларининг мураббийлари Ёҳуга шундай хабар беришди: “Биз ҳеч кимни шоҳ қилмаймиз. Биз сизнинг қулларингизмиз, нима буюрсангиз, шуни ижро қилурмиз, сизга нима маъқул бўлса, шуни қилинг.”
6Ёҳу эса уларга иккинчи марта шу мазмунда мактуб ёзди: “Агар сизлар мен тарафда бўлиб, менга итоат этишга тайёр бўлсангизлар, ҳукмдорингиз ўғилларининг бошларини олиб, эртага шу пайтда Йизрилга менинг ҳузуримга келтиринглар.” Шоҳнинг етмишта ўғли бўлиб, уларни шаҳарнинг энг аслзодалари тарбия қилаётган эдилар.
7Мактуб аслзодаларнинг қўлига теккач, улар шоҳ ўғилларини ушлаб, ҳаммаларини — етмиш кишини бўғизладилар, уларнинг бошларини саватга солиб, Йизрилга — Ёҳунинг ҳузурига жўнатдилар.
8Хабарчи Ёҳуга: “Улар шоҳ ўғилларининг бошларини олиб келдилар”, деди. Ёҳу: “Каллаларни дарвоза олдига икки тўп қилиб тахланглар, эрталабгача ўша ерда қолсин”, деди.
9Эртасига эрталаб Ёҳу халқнинг олдига чиқиб гапирди:
— Ўз ҳукмдоримга қарши мен исён кўтариб, уни ўлдирдим. Сизлар айбдор эмассизлар. Лекин мана бу одамларни ким ўлдирди?
10Шуни билиб қўйингларки, Эгамизнинг Ахаб хонадони тўғрисида айтган биронта сўзи ижросиз қолмайди. Эгамиз Ўз қули Илёс орқали айтган сўзини бажо қилди
[63].
11Сўнгра Ёҳу Йизрилда Ахаб хонадонининг қолган–қутганини, унинг ҳамма аъёнларини, яқинларини, руҳонийларини ўлдирди. Шундай қилиб, Ахабнинг биронта ҳам одами тирик қолмади.
Шоҳ Охазиёнинг қариндошлари ўлдирилади
12Шундан кейин Ёҳу Йизрилдан Самария томон йўлга чиқди. У йўлда чўпонларга қарашли Байт–Акад деган жойда
13Яҳудо шоҳи Охазиёнинг қариндошлари билан учрашиб қолди ва улардан: “Сизлар кимсизлар?” деб сўради.
— Биз Охазиёнинг қариндошларимиз, — дейишди улар. — Шоҳнинг оиласидан ва малика Изабелнинг ўғилларидан хабар олгани кетяпмиз.
14— Буларни тириклайин ушланглар! — деб буюрди Ёҳу одамларига. Уларни тириклайин ушлаб ҳаммаларини — қирқ иккита одамни Байт–Акад сардобаси ёнида бўғизладилар. Улардан бирортасини ҳам тирик қолдирмадилар.
Ахабнинг бошқа қариндошлари ўлдирилади
15Ёҳу у ердан жўнаб кетди. Йўлда ўзига томон тўғри келаётган Ёҳунадов деган одам билан учрашиб қолди. У Рахав деган одамнинг ўғли эди. Ёҳу у билан саломлашиб:
— Сенга менинг ниятим холис, сенинг ниятинг ҳам холисми? — деб сўради.
— Шундай, — деб жавоб берди Ёҳунадов.
— Ундай бўлса, қўлингни бер, — деди Ёҳу. Ёҳунадов қўлини узатди. Ёҳу уни ёнига — аравасига олди.
16— Мен билан юр, мен Эгамиз учун қанчалик жон куйдиришимни кўриб қўй, — деди Ёҳу унга. Сўнгра уни аравасида Самарияга олиб кетди.
17Ёҳу Самарияга етиб келгач, Эгамиз Илёс орқали айтганидай, Ахабнинг у ердаги қолган–қутган қариндошларини битта қўймай ўлдирди.
Баалга сиғинганлар ўлдирилади
18Ёҳу жамики халқни тўплаб, уларга айтди:
— Ахаб Баалга унчалик сиғинмас эди, мен эса Баалга чин дилдан сиғинаман.
19Энди менинг олдимга Баалнинг ҳамма пайғамбарларини чақириб келинглар, ҳеч ким келмай қолмасин, чунки мен Баалга жуда катта қурбонлик қиламан, келмаганлар ўлдирилади.
Аслида Ёҳу Баалга сиғинганларни ўлдириш мақсадида бир ҳийла ўйлаётган эди.
20— Баалга бағишланган байрам йиғини бўлишини тайинланглар, — деди Ёҳу.
Бу тўғрида эълон қилдилар.
21Ёҳу бутун Исроил бўйлаб хабар жўнатган эди, Баалга сажда қилувчиларнинг ҳаммаси келди, биронтаси ҳам келмай қолмади. Ҳамма Баалнинг уйига
[64] кирди. Баалнинг уйи лиқ тўлди.
22Ёҳу муқаддас либосларни сақловчи хизматкорга:
— Баалга сиғинадиганларнинг ҳаммасига либослар келтир, — деб амр берди.
Хизматкор ҳар бирига либос келтирди.
23Шу пайт Ёҳу Ёҳунадов билан бирга Баалнинг уйига кирди–да, сажда қилувчиларга:
— Атрофингизга яхшилаб қаранг, — деди. — Орангизда Эгамизга хизмат қиладиганлардан ҳеч ким бўлмасин, бу ерда фақат Баалга сажда қилувчилар бўлсин.
24Шундан кейин Ёҳу билан Ёҳунадов куйдириладиган ва бошқа қурбонликлар қилгани ичкарига кирдилар. Ёҳу Баалнинг уйи атрофига саксон кишини қўйиб, уларга шундай амр берган эди: “Қўлингизга мана бу одамларни топширяпман. Булардан бирортаси қочиб жонини қутқариб кетишига кимки йўл қўйса, боши билан жавоб беради.”
25Қурбонлик куйдириб бўлиниши биланоқ, Ёҳу қўриқчиларга ва лашкарбошиларга: “Ичкарига кириб, ҳаммани ўлдиринглар, бирортаси ҳам қочиб кетмасин!” — деб буйруқ берди. Қўриқчилар ва лашкарбошилар ҳаммасини қилич дамидан ўтказиб, жасадларини ташқарига отдилар. Сўнгра Баалнинг уйидаги ичкари хонага кириб,
26у ердаги бутсимон устунларни ташқарига олиб чиқиб ёқиб юбордилар.
27Баалга аталган тошни синдирдилар, уйини вайрон қилдилар. Халқ бу жойни ҳожатхонага айлантирди. Ўша жой бугунгача
[65] ҳожатхона бўлиб қолди.
28Шундай қилиб, Ёҳу Исроил ерида Баалга сажда қилишга барҳам берди.
29Бироқ Ёҳу Исроил халқини гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга эргашди, яъни Байтил ва Дандаги олтин бузоқларга сажда қилишдан
[66] Ёҳу қайтмади.
30Эгамиз Ёҳуга:
— Менинг олдимда тўғри иш қилиб муваффақият қозондинг, — деди. — Ахаб хонадонига қарши Мен нима истаган бўлсам, ҳаммасини қилдинг. Бунинг учун сенинг наслинг тўртинчи авлодигача Исроил тахтида ўтиради.
31Аммо Ёҳу Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг қонунларига бутун қалби билан итоат қилмади, Исроил халқини гуноҳга ботирган Ерибом қилган гуноҳларга эргашди.
Ёҳунинг ўлими
32-33Ўша пайтда Эгамиз Исроил ерларини парчалаб, кичрайтира бошлади.
Орам шоҳи Хазайил Иордан дарёсининг шарқида Гад, Рубен, Манаше қабилалари яшайдиган бутун Гилад ерларини, Арнон сойлигидаги Арор шаҳридан Гилад ва Башан ўлкаларига қадар бўлган жамики Исроил ерларини босиб олди.
34Ёҳунинг бошқа ишлари, бутун фаолияти ва қаҳрамонликлари ҳақида “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
35Ёҳу оламдан ўтди. У Самарияда ота–боболари ёнига дафн этилди. Ёҳунинг ўрнига ўғли Ёҳухоз шоҳ бўлди.
36Ёҳу Самарияда йигирма саккиз йил Исроилга ҳукмдорлик қилди.
11–БОБ
Яҳудо маликаси Оталиё
1Оталиё
[67] ўз ўғли шоҳ Охазиёнинг ўлдирилганини эшитгач, Яҳудода Охазиёнинг жамики уруғини қириб ташлашга киришди.
2Шоҳнинг ҳамма ўғилларини ўлдириш режалаштирилган эди. Шоҳ Ёҳурамнинг
[68] Ёҳушева
[69] деган қизи бор эди. Ёҳушева Охазиёга ўгай сингил эди. Ёҳушева Охазиёнинг ўғли Йўшни шоҳнинг ўғиллари орасидан билдирмасдан олиб қочди. Уни, энагаси билан бирга, Эгамизнинг уйидаги ётоқхонага яширди. Бола Оталиёдан яшириниб, тирик қолди.
3Оталиё юртни бошқарган пайтда, бола олти йил давомида Эгамизнинг уйида энагаси билан бирга яшириниб юрди.
4Еттинчи йили руҳоний Ёҳайидо Харёллик қўриқчиларнинг
[70] лашкарбошиларига ва сарой қўриқчиларининг лашкарбошиларига хабар бериб, уларни чақиртирди. Ҳаммаларини Эгамизнинг уйига йиғиб, улар билан аҳд тузди. Ҳаммаларига Эгамизнинг уйида онт ичиргандан кейин, шоҳнинг ўғли Йўшни уларга кўрсатди.
5Ёҳайидо уларга шундай буюрди: “Энди сизлар бундай қиласизлар: Шаббат куни хизматдагиларнинг учдан бири шоҳ саройини қўриқлашади.
6Учдан бири Сур дарвозасини, учдан бири эса сарой дарвозасини қўриқлашади ва сарой қўриқчилари ўрнига туришади.
7Шаббат куни хизматлари битган бошқа икки қисм сипоҳларингиз Эгамизнинг уйи атрофида туриб шоҳни қўриқласин.
8Ҳамма қўлида қуроли билан шоҳни ҳар томондан ўраб олсин, ким сафга яқинлашса, ўлдирилсин. Шоҳ кирганда ҳам, чиққанда ҳам, унга ҳамроҳ бўлинглар.”
9Юзбошилар руҳоний Ёҳайидонинг амрларини сўзсиз бажардилар. Ҳар бир юзбоши Шаббат куни хизматини бошлаган ва хизматини тугатган қўриқчиларини олиб, Ёҳайидонинг ёнига борди.
10Руҳоний Эгамизнинг уйида турган шоҳ Довуднинг найзаларию қалқонларини юзбошиларга тарқатди.
11Шоҳни қўриқлаш учун уйнинг жануб томонидан шимол томонигача, қурбонгоҳнинг ва уйнинг атрофига соқчилар жангга шай қилиб қўйилди.
12Ёҳайидо шоҳнинг ўғли Йўшни ташқарига олиб чиқиб, бошига тож кийгизди. Унга шоҳлик қонунларини берди. Йўш шоҳ деб эълон қилинди. Унинг бошига мой суртишди, сўнгра: “Шоҳимизнинг умрлари узоқ бўлсин!” дея олқишлаб, қарсак чалдилар.
13Оталиё қўриқчилар билан халқнинг шовқин–суронини эшитгач, Эгамизнинг уйига йиғилганлар ёнига борди.
14Қарасаки, одатга кўра, Эгамизнинг уйи эшиги ёнидаги устун олдида шоҳ турибди, шоҳнинг атрофини лашкарбошилар, карнайчилар ўраб олган. Юртнинг бутун халқи шод–хуррам, карнай чаляпти. Шунда Оталиё ғазабдан либосларини йиртиб: “Хоинлик! Хоинлик!” деб бақирди.
15Руҳоний Ёҳайидо юзбошиларга: “У хотинни бу ердан олиб чиқиб кетинглар, кимки унга эргашса, қиличдан ўтказинглар”, дея буйруқ берди. Руҳоний ўша аёлнинг Эгамиз уйида ўлдирилишини истамади.
16Оталиё ушланди ва саройнинг От дарвозасига келтирилиб, ўша ерда ўлдирилди.
Ёҳайидо қилган ислоҳотлар
17Руҳоний Ёҳайидо, Яҳудо халқи Эгамизнинг халқи бўлсин, дея шоҳ, халқ ва Эгамиз орасида аҳд тузди. Ундан кейин халқ билан шоҳ орасида ҳам аҳд тузди.
18Сўнг бутун халқ Баалнинг уйига бориб, уни бузиб ташлади, у ердаги қурбонгоҳларни ва Баалнинг тасвирларини синдирди, Баалнинг руҳонийси Маттонни эса қурбонгоҳларнинг рўпарасида ўлдирди.
19Сўнгра юзбошиларни, Харёллик қўриқчиларни, сарой қўриқчиларини ва жамики халқни ёнига олиб, шоҳни Эгамизнинг уйидан олиб чиқди. Улар қўриқчилар дарвозасидан ўтиб, шоҳни саройга олиб келдилар ва тахтга ўтқаздилар.
20Оталиё шоҳ саройида ўлдирилгани учун, юрт халқи севинди. Қуддус осойишта бўлиб қолди.
21Йўш
[71] тахтга ўтирган пайтда етти ёшда эди.
12–БОБ
Яҳудо шоҳи Йўш
1Исроил шоҳи Ёҳу еттинчи йил шоҳлик қилаётганда, Йўш
[72]Яҳудо шоҳи бўлган эди. У Қуддусда қирқ йил ҳукмронлик қилди. Онаси Бэршэва шаҳридан бўлиб, исми Зибиёх эди.
2Йўш умри бўйи Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди, чунки руҳоний Ёҳайидо унга йўл кўрсатарди.
3Лекин саждагоҳлар
[73] ҳамон йўқ қилинмаган, халқ ҳали ҳам ўша жойларда қурбонлик қилиб, тутатқи тутатарди.
4Йўш руҳонийларга фармон берди:
— ЭгамизнингМаъбадига эҳсон сифатида олиб келинган кумушни, доимий солиқни, онт туфайли берилган тўловни ёки ихтиёрий берилган ҳадяларни тўпланглар.
5Бу кумушларни руҳонийлар олиб келувчилардан қабул қилиб олиб, Эгамиз уйининг бузилган жойларини тузатишга сарфлашсин.
6Йўш шоҳлигининг йигирма учинчи йилида ҳам руҳонийлар Эгамиз уйининг бузилган жойларини ҳали тузатмаган эдилар.
7Шундан кейин шоҳ Йўш руҳоний Ёҳайидо билан бошқа руҳонийларни чақириб:
— Нимага Эгамизнинг уйини тузатмаяпсизлар? — деди уларга, — энди одамлардан кумуш олманглар. Олган кумушларингизни Эгамизнинг уйини тузатишга беринглар.
8Руҳонийлар халқдан ўзлари пул йиғмасликка ва Эгамизнинг уйи таъмирланишини назорат қилмасликка рози бўлишди.
9Руҳоний Ёҳайидо бир қути олиб, қопқоғи устидан тешик очди. Уни қурбонгоҳнинг ёнига — одамлар Эгамизнинг уйига кирадиган жойнинг ўнг томонига жойлаштирди. Остонада қоровул бўлиб турган руҳонийлар Эгамизнинг уйига келтирилган ҳамма кумушни қутига ташлайверишди.
10Қутида кўп пул йиғилганидан кейин, шоҳнинг мирзаси билан олий руҳоний келиб, Эгамизнинг уйига келтирилган кумушларни қопларга солиб тортишди.
11Тортилган кумушлар Эгамизнинг уйидаги ишларнинг бошида турган одамларга берилди. Улар эса бу кумушларни Эгамизнинг уйида ишлаётган дурадгор ва бинокорларга,
12тош терувчиларга, сангтарошларга тўлашар, уйни тузатмоқ учун ёғоч ва тош сотиб олишга ишлатишар, уйни тузатишга керак бўлган бошқа ашёларга сарф қилишарди.
13Эгамизнинг уйида йиғилган кумуш бу жой учун кумуш тоғоралар, қайчилар, тоғорачалар ва карнайлар, ҳар хил олтин ёки кумуш буюмлар ясашга сарф қилинмади.
14Бу кумушнинг ҳаммаси ишловчиларга тўлашга ва уйни тузатишга сарф қилинди.
15Эгамизнинг уйида ишловчиларга пул тақсимлайдиган одамлардан ҳисоб–китоб талаб қилинмади, чунки улар ҳалол ишлашди.
16Айб ва гуноҳ назр қилиб берилган пуллар эса Эгамизнинг уйига келтирилмади. Бу пуллар руҳонийларники эди.
17Ўша пайтда Орам шоҳи Хазайил Гат шаҳрига
[74] ҳужум қилиб, шаҳарни қўлга киритди. Кейин Қуддусга ҳужум қилмоққа қарор қилди.
18Яҳудо шоҳи Йўш эса ота–боболари — Яҳудо шоҳлари Ёҳушафатнинг, Ёҳурамнинг, Охазиёнинг ва ўзининг Эгамизга атаган ҳамма муқаддасназрларини, Эгамизнинг уйидан ва сарой хазиналаридан олинган жамики олтинларни Орам шоҳи Хазайилга юборди. Шундан кейин Хазайил Қуддусга ҳужум қилиш қароридан қайтди.
19Йўшнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
20Шоҳ Йўшнинг аъёнлари исён кўтариб, уни Силлога борадиган йўлда — Миллодаги
[75] уйда ўлдирдилар.
21Уни ўлдирганлар Йўшнинг аъёнларидан Шимат деган одамнинг ўғли Йўзабад билан Шўмер деганнинг ўғли Ёҳузабад эдилар. Йўш Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Унинг ўрнига ўғли Эмозиё шоҳ бўлди.
13–БОБ
Исроил шоҳи Ёҳухоз
1Яҳудо шоҳи Йўш шоҳлигининг йигирма учинчи йилида Ёҳухоз СамариядаИсроил тахтига ўтирди ва ўн етти йил ҳукмронлик қилди. Ёҳухоз Ёҳунинг ўғли эди.
2Ёҳухоз Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди ва Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибомнинг қилган гуноҳларига эргашди. У қабиҳ йўлидан асло қайтмади.
3Шунинг учун Эгамиз Исроилдан ғазабланди ва Исроил халқини узоқ вақт Орам шоҳи Хазайил билан Хазайилнинг ўғли Банҳададнинг қўлига бериб қўйди.
4Шу сабабдан Ёҳухоз Эгамизга илтижо қилган эди, Эгамиз унинг илтижоларини эшитди. Исроил халқи чеккан азоб–уқубатларни, Орам шоҳи уларни сиқувга олганини Эгамиз кўриб турарди.
5Эгамиз Исроилга бир қутқарувчи
[76] юборгандан кейин, улар Орам халқининг зулмидан халос бўлди ва олдингидай тинчгина яшайверди.
6Аммо халқ Ерибом хонадони Исроилга олиб кирган гуноҳларга эргашаверди, бу гуноҳлардан қайтмади. Ашерага аталган устун ҳали ҳам Самарияда турган эди.
7Орам шоҳи Ёҳухознинг лашкарларини қириб, кулини кўкка совурган эди. Ёҳухознинг элликта отлиқ сипоҳи, ўнта жанг араваси, ўн мингта пиёда сипоҳидан бошқа кучи қолмаган эди.
8Ёҳухознинг бошқа ишлари, бутун фаолияти ва унинг қаҳрамонликлари “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
9Ёҳухоз оламдан ўтди. У Самарияда ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Ёҳўш
[77] шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Ёҳўш
10Яҳудо шоҳи Йўш шоҳлигининг ўттиз еттинчи йилида Ёҳўш Самарияда Исроил тахтига ўтирди ва ўн олти йил ҳукмронлик қилди. Ёҳўш Ёҳухознинг ўғли эди.
11У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди. Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган жамики гуноҳларга эргашди, бу гуноҳлардан қайтмади.
12Ёҳўшнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти, Яҳудо шоҳи Эмозиё билан жанг қилганда кўрсатган қаҳрамонликлари “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
13Ёҳўш оламдан ўтиб, Самарияда ота–боболари — Исроил шоҳлари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Ёрубом шоҳ бўлди.
Элишайнинг ўлими
14Элишай тузалмас хасталикка йўлиққанда, Исроил шоҳи Ёҳўш уни зиёрат қилгани бориб: “Отам! Отам! Сиз Исроилнинг қудратли ҳимоячиси эдингиз! Исроилнинг жанг араваси ва отлиқ лашкари каби эдингиз–а!
[78] Қаёққа кетиб қолдингиз–а?” деб йиғлаган эди.
15Ўшанда Элишай шоҳга: “Ёйинг билан ўқларингни ол!” деди. Шоҳ ёйи билан ўқларини олди.
16Элишай: “Ёйни ҳозирла!” деб шоҳга буюрди. Шоҳ ёйни ҳозирлагач, Элишай қўлларини шоҳнинг қўллари устига қўйди.
17Сўнгра унга: “Шарқ томондаги деразани оч!” деб буюрди. Шоҳ деразани очгандан кейин, Элишай: “Ўқни от!” деди. Шоҳ ўқни отди.
— Бу ўқ Эгамиз берадиган нажот аломатидир, у сени Орам лашкари устидан зафарга эриштиради, — деди Элишай. — Сен Орам лашкарини Офоқда йўқ қиласан.
18Кейин Элишай шоҳга: “Қолган ўқларни ол!” деб буюрди. Исроил шоҳи ўқларни олгач, Элишай унга: “Ўқларни ерга ур!” деди. Шоҳ ўқларни уч марта ерга уриб, тўхтаб қолди.
19Шунда пайғамбар шоҳдан аччиқланди:
— Беш–олти марта уришинг лозим эди, ўшанда Орам лашкарини тамомила мағлуб қилган бўлардинг. Энди эса уларни уч мартагина мағлуб этасан, холос.
20Шундан кейин Элишай вафот этди, уни дафн қилдилар. Ҳар йили баҳорда Мўабдан босқинчилар Исроил ерларига бостириб келарди.
21Бир сафар Исроил одамлари бир марҳумни дафн қилаётган эдилар, Мўаблик босқинчиларни кўрдилар–у, жасадни Элишайнинг хилхонасига ташлаб қочдилар. Жасад Элишайнинг суякларига текканда тирилиб кетди ва оёққа турди.
Исроил билан Орам ўртасидаги уруш
22Орам шоҳи Хазайил Ёҳухознинг бутун шоҳлиги даврида Исроил халқига зулм ўтказиб келган эди.
23Аммо Эгамиз Исроил халқига раҳм–шафқат кўрсатиб, Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқуб билан қилган аҳдига кўра, Исроил халқига юз бурган эди. Эгамиз ҳозиргача
[79] Исроил халқини Ўз ҳузуридан қувиб чиқармади ва уларнинг қирилиб кетишига йўл қўймади.
24Орам шоҳи Хазайил вафот этгач, ўрнига ўғли Банҳадад шоҳ бўлди.
25Сўнгра Ёҳўш отаси Ёҳухоз шоҳлиги даврида бой берган шаҳарларни Хазайилнинг ўғли Банҳададдан қайтариб олди. Банҳададни уч марта мағлуб қилиб, Исроил шаҳарларига бошқатдан эгалик қилди.
14–БОБ
Яҳудо шоҳи Эмозиё
1Исроил шоҳи Ёҳўш
[80] иккинчи йили шоҳлик қилаётганда, Эмозиё Яҳудо шоҳи бўлди. Эмозиё Йўшнинг ўғли эди.
2Эмозиё шоҳ бўлганда, йигирма беш ёшда эди. У Қуддусда йигирма тўққиз йил ҳукмронлик қилди. Онаси Қуддуслик бўлиб, исми Ёҳуваддон эди.
3Эмозиё Эгамиз олдида тўғри ишлар қилса ҳам, бобоси Довуд каби эмасди. У ҳар қандай ишни отаси Йўш каби қилди.
4Шу боисдан саждагоҳлар
[81] ҳамон йўқ қилинмаган, халқ у ерларда ҳали ҳам қурбонликлар келтириб, тутатқи тутатарди.
5Эмозиё ўз шоҳлигини мустаҳкамлаб олгандан кейин, шоҳни — отасини ўлдирган аъёнларни йўқ қилди.
6Бироқ Мусонинг Тавротида ёзилганига кўра, қотилларнинг болаларини ўлдирмади, чунки Эгамиз: “Оталар фарзандлари гуноҳи учун ўлдирилмасин, фарзандлар оталари гуноҳи учун ўлдирилмасин, ҳар ким ўзининг гуноҳи учунгина жазолансин”, деб амр қилган эди.
7Эмозиё Туз водийсида
[82] ўн мингта Эдомсипоҳини ўлдирди. Села шаҳрини жанг қилиб қўлга киритиб, у ерга Ёхтал деб ном берди. Ўша жой ҳозир ҳам шу ном билан юритилади.
8Шундан сўнг Эмозиё Исроил шоҳи Ёҳўшга хабарчилар жўнатиб: “Қани, менга жанг майдонида рўбарў келиб кўр–чи”, деди.
9Исроил шоҳи Ёҳўш эса бунга жавобан Яҳудо шоҳи Эмозиёга шу хабарни жўнатди: “Лубнондаги ғовтикан шу ердаги садр дарахтига, қизингни ўғлимга хотинликка бер, деб хабар йўллабди. Ўша пайтда Лубнондаги йиртқич ҳайвон ўша ердан ўтиб кетаётиб, ғовтиканни босиб янчиб кетибди.
10Шунга ўхшаб, сен ҳам Эдом халқини мағлуб этганинг учун мағрурланиб кетдинг, Эмозиё. Ўша шуҳратинг билан кифояланиб, уйингда ўтиравер. Нима учун қитмирлик қиляпсан? Ўз бошингни ҳам, Яҳудо халқининг бошини ҳам балога гирифтор қиляпсан!”
11Лекин Эмозиё қулоқ солмади. Шунинг учун Исроил шоҳи Ёҳўш Яҳудо шоҳи Эмозиё устига юриш қилди. Иккала томоннинг лашкари Яҳудонинг Байт–Шамаш шаҳрида
[83] рўбарў келди.
12Исроил лашкари Яҳудо лашкарини мағлуб этди. Яҳудо лашкарининг ҳаммаси уйларига қочиб кетди.
13Исроил шоҳи Ёҳўш Яҳудо шоҳи Эмозиёни Байт–Шамашда асир қилиб олди. Эмозиё Охазиёнинг невараси, Йўшнинг ўғли эди. Сўнг Ёҳўш Қуддусга келиб, Қуддус деворининг Эфрайим дарвозасидан Бурчак дарвозасигача бўлган тўрт юз тирсак
[84] қисмини буздирди.
14Эгамизнинг уйида ва саройнинг хазиналарида топилган олтинларни, кумушларни ва ҳамма ашёларни тортиб олди. Бунинг устига, асирларни ҳам олиб, Самарияга қайтиб кетди.
15Ёҳўшнинг бошқа ишлари, Яҳудо шоҳи Эмозиё билан жанг қилганда кўрсатган қаҳрамонликлари ҳақида “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
16Ёҳўш оламдан ўтди. У Самарияда ота–боболари — Исроил шоҳлари ёнига дафн қилинди. Унинг ўрнига ўғли Ёрубом шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Эмозиёнинг ўлими
17Яҳудо шоҳи Эмозиё Исроил шоҳи Ёҳўшнинг ўлимидан кейин ўн беш йил яшади.
18Эмозиёнинг бошқа ишлари ҳақида “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
19Қуддусда Эмозиёга қарши фитна уюштирилди. Эмозиё бундан хабар топиб Лахиш шаҳрига
[85] қочди. Аммо душманлари Эмозиёнинг ортидан одам юбориб, уни ўша ерда ўлдиртирдилар.
20Эмозиёнинг жасадини отда Қуддусга олиб келдилар. У Довуд қалъасида ота–боболарининг ёнига дафн қилинди.
21Сўнгра Яҳудо халқи ўн олти ёшли Уззиёни
[86] отаси Эмозиёнинг ўрнига шоҳ қилиб кўтардилар.
22Отаси Эмозиё оламдан ўтгач, Уззиё Элет шаҳрини
[87] қайтадан Яҳудо ерларига қўшиб олиб, бошқатдан қурди.
Исроил шоҳи Ёрубом
23Яҳудо шоҳи Эмозиё шоҳлигининг ўн бешинчи йилида Ёрубом Самарияда Исроил шоҳи бўлди ва қирқ бир йил ҳукмронлик қилди. Ёрубом Ёҳўшнинг ўғли эди.
24У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди ва Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга эргашди.
25Ёрубом Лево–Хоматдан
[88] Ўлик денгизгача
[89] бўлган Исроил ерларини қайтадан қўлга киритди. Зотан, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз Ўз қули Юнус пайғамбар орқали бу тўғрида айтган эди. Юнус Амитай деганнинг ўғли бўлиб, у Гат–Хафер шаҳридан эди.
26Эгамиз Исроил халқи тортаётган ниҳоятда оғир азобларни кўрди. Бу ерда Исроилга ёрдам беришга қодир на қул, на озод қолган эди.
27Эгамиз Исроил халқи номини ер юзидан ўчиришни истамагани учун, Ёрубом орқали уларни қутқарган эди.
28Ёрубомнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти, жангларда кўрсатган қаҳрамонликлари, илгаридан Яҳудога қарашли бўлган Дамашқ ва Хоматни
[90] қайтадан Исроил ерларига қўшиб олгани тўғрисида “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
29Ёрубом оламдан ўтиб, ота–боболари — Исроил шоҳлари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Закариё шоҳ бўлди.
15–БОБ
Яҳудо шоҳи Уззиё
1Ёрубом Исроилда ҳукмронлик қилаётганига йигирма етти йил бўлганда, Уззиё
[91]Яҳудо шоҳи бўлди. Уззиё Эмозиёнинг ўғли эди.
2Уззиё шоҳ бўлганда, ўн олти ёшда эди. У Қуддусда эллик икки йил ҳукмдорлик қилди. Онаси Қуддуслик бўлиб, исми Ёхолиё эди.
3Уззиё ҳам, отаси Эмозиё каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
4Лекин саждагоҳлар
[92] ҳамон йўқ қилинмаган, халқ ўша жойларда ҳали ҳам қурбонликлар келтириб, тутатқи тутатарди.
5Эгамиз Уззиёни жазолаб, тери касаллигига
[93] йўлиқтирди. Умрининг охиригача бир уйда ёлғиз яшади. Юрт халқини ҳам, шоҳ саройини ҳам ўғли Йўтом бошқарарди.
6Уззиёнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
7Уззиё оламдан ўтиб, Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Йўтом шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Закариё
8Уззиё Яҳудода шоҳлик қилаётганига ўттиз саккиз йил бўлганда, Закариё Самарияда Исроил шоҳи бўлди ва олти ой ҳукмронлик қилди. Закариё Ёрубомнинг ўғли эди.
9У ҳам, оталари каби, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилиб, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга эргашди.
10Шаллун деган одам Закариёга қарши фитна уюштирди. Шаллун Ёбош деганнинг ўғли эди. Ҳамманинг олдида Закариёни ўлдириб, ўрнига ўзи шоҳ бўлди.
11Закариёнинг бошқа ишлари “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
12Шундай қилиб, Эгамизнинг Ёҳуга: “Сенинг наслинг тўртинчи авлодигача Исроил тахтида ўтиради”, деб айтган ваъдаси амалга ошди
[94].
Исроил шоҳи Шаллун
13Уззиё Яҳудода шоҳлик қилаётганига ўттиз тўққиз йил бўлганда, Шаллун Исроил шоҳи бўлди ва Самарияда бир ой ҳукмронлик қилди.
14Манахим деган одам Тирзадан
[95] Самарияга келиб, Шаллунга суиқасд уюштирди. Манахим Гади деганнинг ўғли эди. Манахим Шаллунни ўлдириб, ўрнига ўзи шоҳ бўлди.
15Шаллуннинг бошқа ишлари ва у қилган фитна ҳақида “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
16Ўшанда Тифсах аҳолиси таслим бўлмагани учун, Манахим Тирзадан тортиб Тифсах шаҳри ва унинг атрофидаги қишлоқларни қирди. Ҳатто ҳомиладор аёлларнинг қоринларини ёриб ташлади.
Исроил шоҳи Манахим
17Уззиё Яҳудода шоҳлик қилаётганига ўттиз тўққиз йил бўлганда, Манахим Исроил шоҳи бўлган ва Самарияда ўн йил ҳукмдорлик қилган эди.
18У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилиб, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга умри бўйи эргашди.
19Шундан кейин Оссурия шоҳи Тиғлатпиласар
[96] Исроил ерларига ҳужум қилди. “Тиғлатпиласар мени қўллаб–қувватласин, ўзим шоҳ бўлиб қолай”, деган мақсадда Манахим унга 2140 пуд
[97] кумуш берди.
20Манахим Исроилдаги ҳамма бойларни одам бошига эллик кумуш тангадан
[98] тўлашга мажбур қилиб, Оссурия шоҳига берилган кумушнинг ўрнини қоплади. Шундан сўнг Оссурия шоҳи Исроил ерларидан чиқиб, юртига қайтиб кетди.
21Манахимнинг бошқа ишлари, унинг бутун фаолияти “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
22Манахим оламдан ўтгач, ўрнига ўғли Пакахиё шоҳ бўлди.
Исроил шоҳи Пакахиё
23Уззиё Яҳудода шоҳлик қилаётганига эллик йил бўлганда, Пакахиё Самарияда Исроил шоҳи бўлди ва икки йил ҳукмронлик қилди. Пакахиё Манахимнинг ўғли эди.
24Пакахиё Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилиб, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга эргашди.
25Пеках деган лашкарбоши Пакахиёга қарши фитна уюштирди. Пеках Рамалиё деган одамнинг ўғли эди. Пеках ёнига Гиладлик элликта одамни олиб, Самариядаги шоҳ саройининг қалъасида Пакахиёни, Аргоб ва Орейни ўлдирди. Унинг ўрнига Пекахнинг ўзи шоҳ бўлди.
26Пакахиёнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
Исроил шоҳи Пеках
27Уззиё Яҳудода шоҳлик қилаётганига эллик икки йил бўлганда, Пеках Самарияда Исроил шоҳи бўлди ва йигирма йил ҳукмронлик қилди.
28У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилиб, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом қилган гуноҳларга эргашди.
29Исроил шоҳи Пеках даврида Оссурия шоҳи Тиғлатпиласар бостириб келиб, Исроилнинг Ийхон, Овил–Байт–Махо, Ёнох, Кедеш, Хазор шаҳарлари билан бирга Гилад, Жалила ва бутун Нафтали ҳудудларини қўлга киритди ҳамда бу ерлардаги халқни Оссурияга асир қилиб олиб кетди.
30Яҳудо шоҳи Йўтом ҳукмронлигининг йигирманчи йилида Хўшея Пекахга фитна уюштириб, уни ўлдирди ва ўрнига ўзи шоҳ бўлди. Хўшея Элох деганнинг ўғли эди.
31Пекахнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
Яҳудо шоҳи Йўтом
32Исроил шоҳи Пеках ҳукмронлик қилаётганига икки йил бўлганда, Йўтом Яҳудо шоҳи бўлди. Йўтом Уззиёнинг ўғли эди.
33Йўтом йигирма беш ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн олти йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Еруша бўлиб, у Зодўхнинг қизи эди.
34Йўтом, отаси Уззиё каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
35Аммо саждагоҳлар ҳамон йўқ қилинмаган, халқ ўша саждагоҳларда қурбонликлар келтириб, тутатқи тутатарди. Йўтом Эгамиз уйининг ҳовлисида Юқори Дарвозани қурди.
36Йўтомнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти ҳақида “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
37Ўша кунларда Орам шоҳи Ратан билан Исроил шоҳи Пеках Яҳудога ҳужум қилишларига Эгамиз йўл қўйиб берди.
38Йўтом оламдан ўтиб, бобоси Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига ўғли Охоз шоҳ бўлди.
16–БОБ
Яҳудо шоҳи Охоз
1Исроил шоҳи Пеках ҳукмронлик қилаётганига ўн етти йил бўлганда, Охоз Яҳудо шоҳи бўлди. Охоз Йўтомнинг ўғли эди.
2Охоз йигирма ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн олти йил ҳукмдорлик қилди. У бобоси Довуддан намуна олмади, Эгаси Худо олдида тўғри ишлар қилмай,
3Исроил шоҳларининг йўлидан кетди. Канъон юртидан Эгамиз қувган қавмларнинг жирканч одатларига тақлид қилиб, ҳатто ўз ўғлини оловда куйдириб қурбонлик қилди
[99].
4Саждагоҳларда
[100], дўнгликларда ва ҳар қандай яшил дарахт остида қурбонликлар келтириб, тутатқи тутатарди.
5Орам шоҳи Ратан билан Исроил шоҳи Пеках Қуддусни босиб олиш учун юриш қилдилар. Шаҳарни қамал қилиб турсалар–да, Охозни енга олмадилар.
6Шунда Орам шоҳи Ратан Элет шаҳрини олиб, у ердаги Яҳудо халқини ҳайдаб чиқарди. Элетга жойлашган Орам халқи
[101] ҳозир ҳам ўша ерда истиқомат қиладилар.
7Охоз Оссурия шоҳи Тиғлатпиласарга: “Мен сизга қарамман
[102], қулингизман, келинг, менга ҳужум қилаётган Орам ва Исроил шоҳларининг қўлидан мени қутқаринг”, деб элчилар жўнатди.
8Эгамизнинг уйидаги ва шоҳ саройининг хазиналаридаги олтину кумушларни Оссурия шоҳига ҳадя қилиб юборди.
9Оссурия шоҳи Охознинг илтимосига рози бўлди. Дамашққа ҳужум қилиб, бу шаҳарни босиб олди. Шаҳар аҳолисини Хирга суриб чиқарди ва шоҳ Ратанни ўлдирди.
10Шоҳ Охоз Оссурия шоҳи Тиғлатпиласар билан учрашиш учун Дамашққа борганда, у ердаги қурбонгоҳни кўрди. Қурбонгоҳнинг режасини ҳамма икир–чикирларигача чизиб, тайёрлаб, руҳоний Уриёга юборди.
11Шоҳ Охоз Дамашқдан қайтгунга қадар, руҳоний Уриё, у юборганлари бўйича, айнан ўшандай қурбонгоҳ қурди.
12Шоҳ Дамашқдан қайтгач, янги қурбонгоҳни кўриб, унинг устида қурбонликлар келтириш учун борди.
13Куйдириладиган қурбонлигини ва дон назрини адо этди, янги қурбонгоҳ устига шароб назрини қуйди, тинчлик қурбонлигининг қонини қурбонгоҳга сепди.
14Эгамизга бағишланган олдинги бронза қурбонгоҳ янги қурбонгоҳ билан Эгамизнинг уйи орасида эди. Охоз бронза қурбонгоҳни бир четга — ўзи қурган янги қурбонгоҳнинг шимол томонига кўчиртириб ташлади.
15Сўнгра шоҳ Охоз руҳоний Уриёга шундай фармон берди: “Эрталабки куйдириладиган қурбонлик билан кечқурунги дон назрини, шоҳнинг куйдириладиган қурбонлигини ва унинг дон назрини, бундан ташқари, юрт халқининг куйдириладиган қурбонлигини, дон назрини ва шароб назрини мана шу катта қурбонгоҳ устида адо эт. Куйдириладиган қурбонлик билан бошқа қурбонликларнинг қонини шу қурбонгоҳга сеп. Келажакда нима бўлиши менга аён бўлиши учун эса бронза қурбонгоҳни сақла.”
16Руҳоний Уриё шоҳ Охознинг ҳамма фармонини бажарди.
17-18Шоҳ Охоз Оссурия шоҳини мамнун қилиш учун қуйидаги ишларни қилди: Худонинг уйидаги араваларнинг ён тўсиқларини кўчиртириб ташлади, буларнинг устидаги тоғораларни ҳам олдирди. Бронзадан қилинган буқаларнинг устидан ҳовузни
[103] олиб, тошдан ясалган тўшама устига жойлаштирди. Эгамизнинг уйи ичкарисида қурилган ва Шаббат куни шоҳ фойдаланадиган жойни, шоҳ ташқаридан кирадиган йўлакни олдириб ташлади.
19Охознинг бошқа ишлари “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
20Охоз оламдан ўтиб, Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн этилди. Ўрнига ўғли Ҳизқиё шоҳ бўлди.
17–БОБ
Исроилнинг охирги шоҳи Хўшея
1Яҳудо шоҳи Охоз ҳукмронлик қилаётганига ўн икки йил бўлганда, Хўшея СамариядаИсроил шоҳи бўлди ва тўққиз йил ҳукмдорлик қилди. Хўшея Элохнинг ўғли эди.
2У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилган бўлса ҳам, ўзидан олдин ўтган Исроил шоҳлари қадар эмасди.
3Оссурия шоҳи Шалманасар
[104] Хўшеяга қарши уруш очди. Хўшея таслим бўлиб, Шалманасарга ўлпон тўлай бошлади.
4Лекин кейинроқ Хўшея Миср фиръавни Сўвахдан ёрдам сўраб хабарчилар жўнатди ва Оссурия шоҳига ҳар йили тўлаши керак бўлган ўлпонни тўламай қўйди. Хўшеянинг хоинлик қилганини Оссурия шоҳи билиб қолди, шунинг учун уни тутиб, зиндонга ташлади.
Самариянинг мағлубияти
5Шалманасар Исроил ерларига ҳужум қилиб, Самарияни уч йил қамал қилиб турди.
6Хўшея тўққизинчи йили шоҳлик қилаётганда, Оссурия шоҳи
[105] Самарияни қўлга киритиб
[106], Исроил халқини Оссурияга кўчирди. Уларни Халах шаҳрига, Хавор дарёси бўйидаги Гозан ҳудудига ва Мидия шаҳарларига жойлаштирди.
7Исроил халқи ўзларини Миср фиръавни ҳукмронлигидан халос қилиб, Мисрдан олиб чиққан Эгаси Худога қарши гуноҳ қилган эдилар. Уларнинг бошига келган жамики ғам–кулфатларнинг сабаби шу эди. Ўша пайтларда Исроил халқи бегона худоларга сажда қилишар,
8Канъон юртидан Эгамиз қувган қавмларнинг одатларига ва Исроил шоҳлари
[107] ўзларича жорий қилган одатларга биноан яшардилар.
9Ўзларининг Эгаси Худога маъқул келмайдиган ишларни худди Худодан яширгандай хуфёна қилардилар. Ҳамма ерда — қишлоқлардан тортиб мустаҳкам шаҳаргача бўлган жойларда саждагоҳлар
[108] қурган эдилар.
10Ҳар бир тепаликнинг устига, ҳар бир яшил дарахтнинг остига бутсимон тошларни, Ашерага атаб устунлар ўрнатган эдилар.
11Канъон юртидан Эгамиз қувиб юборган халқлар сингари, Исроил халқи ҳамма саждагоҳларда қурбонликлар қилишарди. Улар қабиҳ ишлари билан Эгамизни ғазаблантирардилар.
12Эгамиз: “Бундай ишларни қилманглар”, деб айтганига қарамасдан, бутларга хизмат қилаверардилар.
13Эгамиз Исроил ва Яҳудо халқини ҳамма пайғамбарлар, валийлар орқали огоҳлантириб, уларга шундай амр берган эди: “Қабиҳ йўлларингиздан қайтинглар. Менинг амрларимга, фармонларимга итоат этинглар! Мен ҳамма қонунларимни ота–боболарингизга берганман, қулларим — пайғамбарлар орқали сизларга юборганман.”
14Аммо Исроил халқи қулоқ солмасди. Оталари каби ўзларининг Эгаси Худога қарши исён қилиб, ўжарлик қилаверардилар.
15Эгамизнинг фармонларидан, огоҳлантиришларидан ва оталари билан қилган аҳдидан юз ўгириб, бетайин худоларга сажда қилгани учун ўзлари ҳам бетайин бўлиб қолгандилар. Эгамиз: “Атрофингиздаги халқларга ўхшаб яшаманглар”, деб уларга амр берса ҳам, ўша халқларнинг одатларига кўра яшайверардилар.
16Исроил халқи ўзларининг Эгаси Худонинг ҳамма амрларидан юз ўгиргандилар. Улар топингани иккита бузоқ тасвирини ва Ашеранинг устунини ясадилар. Барча самовий жисмларга сажда қилиб, Баалга хизмат этардилар.
17Ўғилларини, қизларини оловда куйдириб қурбонлик қилардилар
[109], фол очтириб, таъбирчиларга эътиқод қилардилар. Эгамиз олдида қабиҳ ишларга муккасидан кетиб, Эгамизни ғазаблантиравердилар.
18Эгамиз Исроил халқидан қаттиқ ғазабланиб, уларни Ўзининг ҳузуридан чиқариб ташлаганди. Яҳудо халқидан ташқари биронта қабила Эгамизнинг ҳузурида қолмаган эди.
19Ҳатто Яҳудо халқи ҳам ўзларининг Эгаси Худонинг амрларига риоя қилмай қўйганди. Улар Исроил халқи жорий қилган қабиҳ йўлдан кетдилар.
20Оқибатда Эгамиз Исроилнинг ҳамма қавмидан юз ўгирди. Уларни талончиларнинг қўлига бериб, жазолади. Охири, ҳаммасини ҳузуридан улоқтириб ташлади.
21Дарвоқе, Эгамиз Довуд хонадонидан Исроилни тортиб олгандан кейин
[110], Исроил халқи Набат ўғли Ерибомни шоҳ қилган эди. Ерибом Исроил халқини Эгамизнинг йўлидан оздириб, оғир гуноҳга ботирди.
22Исроил халқи Ерибом қилган ҳамма гуноҳларга эргашди, бу гуноҳлардан қайтмади.
23Натижада Эгамиз пайғамбар қуллари орқали айтганидай, Исроил халқини Ўз ҳузуридан қувган ва Исроил халқи ўз юртларидан Оссурияга сургун қилинган эдилар. Улар ҳозиргача
[111] ўша ерда яшайдилар.
Самарияга ўрнашганлар
24Бобилдан, Гўсах, Иввах ва Сефарвайим шаҳарларидан Оссурия шоҳи одамлар олиб келиб, Самария
[112] шаҳарларида Исроил халқи ўрнига жойлаштирди. Улар Самарияни эгаллаб, Самария шаҳарларида истиқомат қила бошладилар.
25Улар бу жойларга дастлаб ўрнашганларида Эгамизга сажда қилмадилар. Шунинг учун Эгамиз Самария шаҳарларига арслонлар юборди. Арслонлар ўша халқлардан баъзи одамларни ўлдирди.
26Сўнгра Оссурия шоҳига қуйидагича хабар жўнатилди: “Сиз Самария шаҳарларига кўчириб келиб ўрнаштирган халқлар бу юртнинг худоси қонун–қоидаларини билмаяптилар. Шунинг учун ўша худо бу ерга арслонлар юборяпти, одамлар эса арслонларга ем бўляпти.”
27Шундан кейин Оссурия шоҳи қуйидагича фармон берди: “Самариядан кўчириб юборилган руҳонийлардан бирортасини ўша ерга қайтариб олиб боринглар. Руҳоний ўша юртга бориб яшасин ва Самариянинг худоси қонун–қоидаларини ўша ердаги халқларга ўргатсин.”
28Самариядан кўчириб юборилган руҳонийлардан бири қайтиб келиб, Байтилда истиқомат қила бошлади. У ўша ерда ўрнашган халқларга Эгамизга қандай сажда қилишни ўргатишга киришди.
29Лекин Самария шаҳарларига жойлашган ҳар бир халқ ўз худоларининг тасвирини ясайвердилар. Исроил халқи Самарияда яшаганда барпо қилган саждагоҳларга ўша худоларнинг тасвирини қўйдилар.
30Бобилликлар худо Сухўтванўтнинг, Хутликлар худо Наргалнинг, Хоматликлар худо Ошиманинг,
31Иввахликлар эса худо Нивхаз ва Тартоқнинг тасвирларини ясаб, ўша худоларга сажда қилдилар. Сефарвайимликлар ўзларининг худолари Одраммалек ва Анаммалекка болаларини куйдириб қурбонлик қилдилар.
32Улар ҳам Эгамизга сажда қилдилар, айни пайтда бегона худоларнинг саждагоҳларида хизмат қилиш учун ораларидан руҳонийлар ҳам сайлаб олдилар.
33Улар Эгамизга сажда қилиш билан бирга, ораларидан кўчиб келган халқларнинг одатларига мувофиқ ўзларининг худоларига ҳам хизмат қилавердилар.
34Ўша халқлар бугунгача эски одатлари бўйича яшаб келадилар: на Эгамиздан қўрқадилар, на Эгамиз Исроил отини берган одам — Ёқубнинг ўғилларига қилган фармонларга, қоидаларга, қонун ва амрларга итоат этадилар.
35Зотан, Эгамиз Ёқуб ўғиллари билан аҳд тузиб, шундай амр этган эди: “Бегона худоларга сажда қилманглар, таъзим қилманглар, у худоларга хизмат қилманглар, қурбонлик қилманглар.
36Фақат буюк қудрати ва ажойиботлари билан сизларни Мисрдан олиб чиққан Мен, Эгангизга сажда қилинглар. Менга таъзим қилиб, қурбонлик келтиринглар.
37Сизлар учун ёзган фармонларимни, қоидаларимни, қонунларимни ва амрларимни то абад ижро этинглар ва бегона худоларга сажда қилманглар.
38Сизлар билан тузган аҳдимни унутманглар, бегона худоларга сажда қилманглар.
39Фақат Мен, Эгангиз Худога сажда қилинглар. Шунда Мен сизларни ҳамма ғанимларингиз қўлидан халос қиламан.”
40Самарияга ўрнашган халқлар эса Эгамизнинг амрларига қулоқ солмасдан илгариги одатларига кўра яшайвердилар.
41Бу халқлар бир пайтнинг ўзида ҳам Эгамизга сажда қилар, ҳам ўйиб ишланган тасвирларга хизмат қилардилар. Уларнинг болалари ва набиралари ҳам бугунгача оталари каби яшайдилар.
18–БОБ
Яҳудо шоҳи Ҳизқиё
1Исроил шоҳи Хўшея ҳукмронлик қилаётганига уч йил бўлганда, Ҳизқиё Яҳудо ҳукмдори бўлди. Ҳизқиё Охознинг ўғли эди.
2Ҳизқиё йигирма беш ёшда эди. У Қуддусда йигирма тўққиз йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Абиё
[113] бўлиб, Закариё деган одамнинг қизи эди.
3Ҳизқиё, бобоси Довуд каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
4У саждагоҳларни
[114] йўқотди, бутсимон тошларни парчалаб ташлади, Ашеранинг устунларини кесди. Мусо бронзадан ясаган Нахуштон номли илон тасвирини
[115] ҳам синдирди. Чунки Исроил халқи ўша кунгача бронза илон тасвирига қурбонлик келтирарди.
5Ҳизқиё Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ишонарди. Ҳизқиёгача ҳам, ундан кейин ҳам Яҳудо шоҳлари орасида унга ўхшагани бўлмади.
6Ҳизқиё Эгамизга ниҳоятда содиқ бўлиб, Унинг йўлларидан озмади. Эгамиз Мусога берган амрларни ижро этди.
7Эгамиз Ҳизқиё билан бўлди. Ҳизқиё нима иш қилмасин, Эгамиз уни баракали қилди. У Оссурия шоҳига итоат қилмай, унга қарши бош кўтарди.
8Ҳамма жойда — Ғазо ва унинг атрофларигача, қишлоқлардан тортиб мустаҳкам шаҳаргача бўлган жойларда Филистларни мағлуб қилди.
9Ҳизқиё шоҳлигининг тўртинчи йилида Оссурия шоҳи Шалманасар Самарияга ҳужум қилиб, қамал қилди. Бу пайтда Исроил шоҳи Хўшея еттинчи йил шоҳлик қилаётган эди.
10Қамалнинг учинчи йилида
[116] Самария қулади. Ҳизқиё ҳукмронлигининг олтинчи йилида ва Исроил шоҳи Хўшея ҳукмронлигининг тўққизинчи йилида Шалманасар Самарияни олди.
11Оссурия шоҳи
[117] Исроил халқини Оссурияга кўчириб, уларни Халах шаҳрига, Хавор дарёси бўйидаги Гозан ҳудудига ва Мидия шаҳарларига жойлаштирди.
12Улар ўзларининг Эгаси Худонинг амрига қулоқ солмаганлари учун, Унинг аҳдини бузганлари учун, Эгамизнинг қули Мусонинг ҳамма амрларига қулоқ солмай, ижро этмаганлари учун шу ҳодисалар юз берди.
Оссурия қўшини Қуддусни ўраб олади
13Ҳизқиё шоҳлигининг ўн тўртинчи йилида
[118], Оссурия шоҳи Санхарив
[119] Яҳудонинг ҳамма мустаҳкам шаҳарларига ҳужум қилиб, босиб олди.
14Яҳудо шоҳи Ҳизқиё Лахиш шаҳрида
[120] турган Оссурия шоҳига шундай хабар юборди: “Мен айбдорман, менинг юртимдан кетинг, нимани талаб қилсангиз, рози бўламан.” Оссурия шоҳи Яҳудо шоҳи Ҳизқиёга 640 пуд
[121] кумуш ва 64 пуд
[122] олтинни ўлпон қилиб тўлашга мажбур қилди.
15Ҳизқиё ҳамма кумушни Эгамизнинг уйидан ва шоҳ саройининг хазиналаридан топиб, унга берди.
16Ҳизқиё яна Эгамизнинг уйи эшиклари билан эшик кесакилари
[123] устига илгари ўзи қоплатган олтин қопламаларни ҳам чиқариб олиб, Оссурия шоҳига берди.
17Кейин Оссурия шоҳи ўзининг бош қўмондони, бош вазири ва мулозими бошчилигида катта лашкарни Лахишдан Қуддусга, шоҳ Ҳизқиёнинг устига сафарбар қилди. Лашкар Қуддусга бораётиб, Юқори Ҳовуз ариғи ёнида тўхтади. Бу ариқ кир ювувчининг даласига борадиган йўл ёнида эди.
18Улар шоҳ Ҳизқиёга хабарчи юборган эдилар, Хилқиё ўғли — бош вазир Элияқим, котиб Шавна ва Осиф ўғли — мушовир
[124] Йўх Оссурияликларнинг ёнига бордилар.
19Мулозим уларга шундай деди:
“Улуғ Оссурия шоҳининг шу гапларини Ҳизқиёга етказинг: ‘Нимангга ишоняпсан ўзи?
20Ҳарбий маҳоратингдан ва куч–қудратингдан гапиряпсан, лекин булар қуруқ гаплар–ку. Кимингга ишониб менга итоат этмаяпсан?
21Ҳа, сен Мисрга ишоняпсан. Лекин Миср ёриқ қамишдан қилинган ҳассага ўхшайди–ку. Унга суянсанг, қўлингга санчилади. Миср фиръавни унга ишонганлар учун ўша ёриқ қамишдир.
22Балки менга: «Биз Эгамиз Худога ишонамиз», деб айтарсизлар. Ҳа, Ҳизқиё Яҳудо халқи ва Қуддусликларга: «Фақат Қуддусда, шу қурбонгоҳнинг олдида сажда қилинглар», деб айтган. Лекин у йўқ қилган саждагоҳлар
[125] ва қурбонгоҳлар
[126] Эгангизники эмасмиди?!’
23Келинглар, жаноби олийлари Оссурия шоҳи номидан сизлар билан гаров ўйнаймиз. Сизларга икки мингта от берсак, отларни мина оладиган одамлар топа оласизларми?!
24Мисрнинг жанг аравалари ва отлиқлари
[127] ёрдами билан ҳам жаноби олийларининг энг заиф лашкарбошисини енга олармидиларинг?!
25Қолаверса, бизни Эгангизнинг хоҳишисиз бу ерни вайрон қилишга келган, деб ўйлаяпсизларми? Эгангизнинг Ўзи бизга: ‘Бу юртга бориб, у ерни вайрон қил’, деб амр берган–ку!”
26Элияқим, Шавна ва Йўх мулозимга айтдилар:
— Бу қулларингга орамийча гапиравер, орамийчани
[128] тушунамиз. Ибронийча гапирма. Девор устидагилар бизнинг гапимизни эшитиб қолади.
27Шунда мулозим:
— Жаноби олийлари бу сўзларни фақат ҳукмдорингизга ва сизларга гапирсин, деб мени юборибдими?! — деб жавоб берди. — Девор устида тўпланган одамларга ҳам гапиряпман–да. Улар ҳам, сизлар каби, тезакларини еб, сийдикларини ичишга гирифтор қилинган.
28Сўнгра у тик туриб, баланд овоз билан ибронийча гапирди: “Улуғ Оссурия шоҳининг гапларини эшитинг!
29Шоҳ ҳазратлари шундай айтмоқда: ‘Ҳизқиё сизларни йўлдан урмасин. У сизларни менинг қўлимдан қутқара олмайди.
30Ҳизқиё: «Эгамиз бизни албатта қутқаради, бу шаҳар Оссурия шоҳи қўлига берилмайди», деб сизларни Эгангиздан умидвор қилмасин.’
31Ҳизқиёга итоат қилманглар. Чунки Оссурия шоҳи айтмоқда: ‘Мен билан сулҳ тузиб, менинг олдимга чиқинглар. Шунда ҳар ким ўз узумзори ҳосилидан ва анжир дарахти мевасидан тановул қилишига, ўз сардобасидан сув ичишига ижозат берилади.
32Сўнгра мен сизларни ўз ўлкангизга ўхшаган бир юртга олиб бораман. У жой буғдой, шароб, нон, узум, зайтун мойи ва асал юртидир. Ўлимни эмас, ҳаётни танланглар. «Эгамиз бизни қутқаради», деб сизларни алдамоқчи бўлган Ҳизқиёга қулоқ солманглар.
33Қайси халқнинг худоси ўз юртини Мен, Оссурия шоҳининг қўлидан қутқарибди?!
34Хомат билан Арпаднинг
[129] худолари қани? Сефарвайим, Хана ва Иввахнинг
[130] худолари қани? Улар Самарияни
[131] менинг қўлимдан қутқара олмадилар–ку!
35Жамики халқларнинг худоларидан қайси бири ўз юртини менинг қўлимдан қутқарибдики, Эгангиз Қуддусни қутқара олса?!’”
36Халқ жим қолди, биронтаси ҳам жавоб бермади. Чунки шоҳ Ҳизқиё: “Унинг гапига жавоб қайтарманглар”, деб фармон берган эди.
37Шундан кейин бош вазир Элияқим, котиб Шавна ва мушовир Йўх қайғудан либосларини йиртиб, Ҳизқиёнинг олдига келдилар–да, Оссурия шоҳи мулозимининг гапларини Ҳизқиёга айтиб бердилар.
19–БОБ
Шоҳ Ҳизқиё Ишаёдан маслаҳат сўрайди
1Шоҳ Ҳизқиё юз берган воқеаларни эшитгач, қайғудан либосларини йиртиб, қанорга ўраниб
[132], Эгамизнинг уйига борди.
2Бош вазир Элияқимни, котиб Шавнани ва оқсоқол руҳонийларни Омиз ўғли Ишаё пайғамбар ҳузурига юборди. Ҳаммалари қанорга ўраниб олган эдилар.
3Улар Ишаёнинг ҳузурига бориб, шундай дедилар:
— Ҳизқиё айтяптики: “Бугун жафо чекяпмиз, жазо оляпмиз, шарманда бўляпмиз. Биз кўзи ёриётган, лекин туғиш учун мадори қолмаган аёлга ўхшаймиз.
4Барҳаёт Худони таҳқирлаш учун Оссурия шоҳи ўзининг мулозимини юборибди. Мулозимнинг сўзларини кошкийди Эгангиз Худо эшитса–ю, ўша сўзлари учун уларни жазоласа. Энди қолганлар учун илтижо қил.”
5Шоҳ Ҳизқиёнинг аъёнлари Ишаё ҳузурига келгач,
6Ишаё уларга шундай деди:
— Шоҳингизга шу гапларни етказинглар: “Эгамиз шундай айтмоқда: ‘Оссурия шоҳининг қуллари Мени ҳақоратлаб айтган сўзлардан қўрқма.
7Унинг ичига бир руҳ юборганимдан кейин, у бир миш–мишни эшитиб, ўз юртига қайтиб кетади. Унга ўз юртида ажал келтираман.’”
Оссурияликларнинг мактуби
8Оссурия шоҳи Санхаривнинг Лахиш шаҳридан
[133] қайтиб кетганини эшитиб, шоҳнинг мулозими ҳам орқасига қайтди. Шоҳни Либна шаҳрига қарши уришаётган ерида топди.
9-10Санхарив: “Ҳабашистон
[134] шоҳи Тирхоқо сен билан уруш қилгани отланди” деган хабарни эшитди. У Ҳабашистонга қарши жанг бошлашдан олдин Яҳудо шоҳи Ҳизқиёга яна одамлари орқали шу гапни етказди:
“Умид қилган худойинг: ‘Қуддус Оссурия шоҳига таслим бўлмайди’, деб сени алдамасин.
11Оссурия шоҳлари бутун юртларни ер билан яксон қилиб, уларни қандай аҳволга солганини эшитгансан. Энди сен қутулиб қолмоқчи бўляпсанми?!
12Оталарим қанча халқларни хонавайрон қилган эди, лекин уларни худолари сақлаб қолмади–ку! Гозан, Хорон, Разаф аҳолисини, Талассарда яшаган Эден халқларини ўзларининг худолари сақлаб қола олдими?!
13Қани, айт–чи, Хомат шаҳрининг шоҳи қани энди?! Арпад, Сефарвайим, Хана, Иввах шаҳарларининг шоҳлари қаерда?!”
14Ҳизқиё хабарчиларнинг қўлидан мактубни олиб ўқигач, Эгамизнинг уйига кирди. Мактубни Эгамизнинг олдида очиб, ерга ёйди ва
15ёлвориб ибодат қилди: “Эй, икки каруб орасида тахт қурган Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! Бутун ер юзидаги шоҳликларнинг танҳо Худоси Сенсан. Осмонни ва ерни Сен яратгансан.
16Эй, Эгам! Қулоқ солиб, эшит, кўзларингни очиб, қара. Санхарив нималар айтганини, у барҳаёт Худони қандай ҳақоратлаганини билиб қўй.
17Эй, Эгамиз! Биз биламизки, Оссурия шоҳлари бир қанча халқларни ва уларнинг юртларини вайрон қилганлар.
18Ўша халқларнинг худоларини оловда ёқиб, йўқ қилганлар. Чунки ўша нарсалар худолар эмас, балки инсон қўли билан ёғочдан, тошдан ясалган нарсалар эди.
19Эй, Эгамиз Худо! Энди Сен бизни Санхаривнинг қўлидан қутқаргин, токи бутун ер юзидаги шоҳликлар Сенинг танҳо Худо эканингни билишсин, эй, Эгамиз!”
Ишаё башорат қилади
20Ҳизқиёга Ишаё пайғамбар шундай хабар юборди:
“Исроил халқининг Худоси — Эгамиз айтмоқда: ‘Оссурия шоҳи Санхарив ҳақида қилган илтижоларингни эшитдим.’
21Эгамиз унга қарши шу сўзларни менга аён қилди:
Устингдан кулар.
Қиз Қуддус орқангдан масхара қилар,
Бошини чайқар.
22Кимни ҳақорат қилдинг ўзи?
Кимни таҳқирладинг?
Кимга қўрс гапирдинг?
Киборларча боқдинг, ҳей?
Исроилнинг ҳақиқий Худосига!
23Хабарчиларинг орқали Мен, Раббийни ҳақорат қилдинг.
Ўзинг ҳақингда айтдингки:
«Жанг аравалари билан
Забт этдим тоғ чўққиларини.
Етиб бордим Лубнондаги инсон қадами етмаган жойларга.
Қўпордим энг баланд садр дарахтларини,
Ҳам энг сара сарв дарахтларини.
Етиб бордим Лубноннинг энг кимсасиз масканларига,
Ҳатто ўрмондаги энг қалин дарахтзорларига.
24Бегона юртларда қудуқлар қазидим,
Сувларидан шимирдим, чанқоғим қонди.
Қуритдим Мисрнинг ҳамма дарёларин
Оёғим кафти билан.»
25Эшитмаганмисан, эй, Санхарив,
Анча олдин мўлжаллаб қўйган эдим буни.
Азалдан режа қилган эдим буни.
Энди амалга оширдим буни.
Вайронага айлантиргиздим
Мустаҳкам шаҳарларини.
26Қўл, қаноти қирқилди шаҳар аҳлининг.
Ваҳимага тушиб, бўлдилар шарманда.
Далада ўсган ўтга,
Янги майсаларга,
Томларда ўсган майсаларга
[137] ўхшаб,
Ўсмасдан олдин қуриб қолдилар.
27Лекин сени биламан: қандай ўтирасан,
Қачон келиб, қачон кетасан.
Биламан: Мендан ғазабдасан.
28Мендан ғазабланган эдинг,
Манманлигинг етиб келди қулоғимга, шу боис
Ўтказаман бурнингдан ҳалқамни,
Оғзингдан сувлиғимни
[138].
Қайтариб олиб кетурман сени
Келган йўлингдан.’
29Сен учун аломат шу бўлади, эй, Ҳизқиё: бу йил ўзича ўсиб чиқиб пишган нарсани тановул қиласизлар, иккинчи йил — ўрнидан ўсиб чиққанини. Учинчи йил уруғ экиб ҳосил ўрасиз, узумзорлар барпо қилиб, мевасин тановул қиласиз.
30Яҳудо халқининг қутулиб қолганлари яна қуйига илдиз отажак ва юқорида мева беражак.
31Халқнинг қолгани Қуддусдан келар, қутулганлари — Сион тоғидан. Сарвари Олам бунинг юз беришини қатъий қилиб қўйган.
32Оссурия шоҳи тўғрисида Эгамиз шундай айтмоқда: ‘Санхарив бу шаҳарга киролмас, ўқлар отолмас, шаҳарга яқинлашмас қалқони билан, шаҳар деворига қиялатиб тупроқ уйдирмас
[139].
33Келган йўлидан қайтиб кетар, шаҳарга кирмас, — деб айтмоқда Эгамиз.
34— Ўзим учун, қулим Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун бу шаҳарни сақлайман, қўриқлайман.’”
35Ўша кечаси Эгамизнинг фариштаси Оссурияликларнинг қароргоҳига бориб, 185.000 кишини ўлдирди. Эртасига уйғониб қарасалар, қароргоҳ жасадга тўлиб кетибди.
36Оссурия шоҳи Санхарив қароргоҳни ташлаб, орқага қайтди. Найнавога келиб, ўша ерда тўхтади.
37Санхарив ўз худоси Нисрохнинг уйида сажда қилаётганда, ўғилларидан Одраммалек билан Саризар унга бир қилич урган эдилар, у ўлди. Иккови ҳам Арарат юртига
[140] қочиб кетди. Санхаривнинг ўрнига ўғли Исархаддўн шоҳ бўлди
[141].
20–БОБ
Ҳизқиё касал бўлади
1Ўша кунлари Ҳизқиё қаттиқ касал бўлиб қолди. Ишаё пайғамбар унинг ҳузурига келиб, шундай деди: “Эгамиз шундай айтмоқда: ‘Тайёргарлигингни кўриб қўявер, тузалмайсан энди, ўласан.’”
2Ҳизқиё юзини деворга буриб, Эгамизга ёлворди:
3“Эй, Эгам! Чин қалбимдан Сенга содиқ бўлиб, йўлларингдан юрганимни ва олдингда тўғри ишлар қилганимни эсла.” Шундай деб аччиқ–аччиқ йиғлади.
4Ишаё саройнинг ичкари ҳовлисидан чиқиб улгурмаган ҳам эдики, Эгамиз унга қуйидаги сўзларини аён қилди:
5“Орқангга қайтиб бориб, халқимнинг ҳукмдори Ҳизқиёга шу хабарни етказ: ‘Бобонг Довуднинг Худоси — Эгамиз шундай айтмоқда: «Илтижоларингни эшитдим, кўз ёшларингни кўрдим. Сенга соғлигингни қайтараман. Учинчи куни Менинг уйимга чиқасан.
6Умрингни яна ўн беш йилга узайтираман. Ўзингни ва бу шаҳарни Оссурия шоҳининг қўлидан халос қиламан. Ўзим учун ва қулим Довуднинг ҳақи–ҳурмати учун бу шаҳарни муҳофаза қиламан».’”
7Шундан кейин Ишаё: “Анжир шираси келтиринглар, ширани олиб келгач, яранинг устига қўйинглар, шунда Ҳизқиё соғаяди”, деди.
8Ҳизқиё Ишаёдан:
— Эгамиз мени соғайтиргандан кейин, учинчи куни Эгамизнинг уйига чиқар эканман, бунинг аломатини нима исботлайди? — деб сўради.
9Ишаё шундай жавоб берди:
— Эгамиз берган ваъдасини бажаришини исботлаб, сенга аломат кўрсатади. Соя Охознинг зинапоясидан
[142] ўн қадам олдинга кетсинми ёки ўн қадам орқага сурилсинми?
10— Соя зинапоядан ўн қадам илгари кетмоғи одатдаги ҳолдир, шунинг учун ўн қадам орқага сурилсин, — деди Ҳизқиё.
11Пайғамбар Ишаё Эгамизга илтижо қилган эди, Эгамиз сояни Охознинг зинапоясидан ўн қадам орқага сурди.
Бобилдан келган элчилар
12Ўша пайтда Ҳизқиёнинг хасталигини эшитган Бобил шоҳи Мардухбаладон
[143], унга мактуб билан бирга ҳадялар ҳам жўнатди. Мардухбаладон Баладон деганнинг ўғли эди.
13Ҳизқиё элчиларни қабул қилди. Хазинасидаги бор нарса — омборлардаги ҳамма қимматбаҳо ашёларини, олтинни, кумушни, хушбўй ҳидли зираворларни ва мойларни, қурол–яроғ омборини, омборларидаги ҳамма нарсаларни уларга кўрсатди. Ҳизқиё саройидаги ва ўз ҳукмронлиги остидаги ерларда бор бўлган ҳамма нарсани элчиларга кўрсатди.
14Ишаё пайғамбар шоҳ Ҳизқиёнинг ҳузурига келиб:
— Бу одамлар қаердан келибдилар? Сенга нима дедилар? — деб сўради.
— Узоқ бир юртдан, Бобилдан келибдилар — деб жавоб берди Ҳизқиё.
15Улар саройингда нимани кўрдилар? — деб сўради Ишаё.
— Саройимдаги ҳамма нарсани кўрдилар, — дея жавоб берди Ҳизқиё. — Хазиналаримда мен уларга кўрсатмаган ҳеч нарса қолмади.
16Шунда Ишаё айтди:
— Энди Эгамизнинг сўзига қулоқ сол.
17Эгамиз айтмоқдаки: “Бир кун келиб, саройингдаги ҳамма нарса, ота–боболарингнинг бугунгача тўплаб қолдирганлари Бобилга ташиб кетилади. Ҳеч нарса қолмайди.
18Сенинг пушти–камарингдан бўлган ўғилларингдан баъзилари ҳам олиб кетилади, улар Бобил шоҳининг саройида бичилган қул бўлади.”
19Ҳизқиё Ишаёга:
— Эгамиз сен орқали айтган сўзлар хосиятлидир, — деди–да, ичида: “Нима бўлгандаям, умрим охиригача тинч, хотиржам яшар эканман–ку”, деб ўйлади.
Ҳизқиё ҳукмронлигининг охири
20Ҳизқиёнинг бошқа ишлари, қаҳрамонликлари, ҳовуз ва қувур
[144] қазиб, қандай қилиб шаҳарга сув келтиргани тўғрисида “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
21Ҳизқиё оламдан ўтгач, ўрнига ўғли Манаше шоҳ бўлди.
21–БОБ
Яҳудо шоҳи Манаше
1Манаше ўн икки ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда эллик беш йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Хафзибо эди.
2У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди. Эгамиз халқи Исроилнинг олдидан қувиб юборган халқларнинг жирканч одатларига эргашди.
3Отаси Ҳизқиё йўқ қилган саждагоҳларни
[145] қайтадан барпо этди. У Исроил шоҳи Ахаб каби, Баалга атаб қурбонгоҳлар қурди, Ашеранинг устунини ўрнатди. Барча самовий жисмларга сажда қилиб хизмат этди.
4Манаше Эгамизнинг улуғланиши керак бўлган уйида бегона худоларга атаб қурбонгоҳлар қурди.
5Эгамиз уйининг иккала ҳовлисида ҳам жамики самовий жисмларга сажда қилиш учун қурбонгоҳлар барпо қилдирди.
6Ўғлини оловда куйдириб қурбонлик қилди
[146], фоллар очтирди, таъбирчиларга эътиқод қилди, арвоҳ чақирувчиларга маслаҳат солди. Эгамиз олдида кўп қабиҳ ишлар қилиб, Уни ғазаблантирди.
7Манаше Ашерага атаб ўйиб ишланган устунни Эгамизнинг уйига қўйди. Эгамиз бу уй тўғрисида Довуд билан унинг ўғли Сулаймонга шундай деган эди
[147]: “Мен бу уйни ва Қуддусни Исроил қавмлари яшайдиган масканлар орасидан танлаб олганман. Мен то абад ўша ерда улуғланаман.
8Улар амрларимни адо этсалар, қулим Мусо амр этган ҳамма қонунларга риоя қилсалар, Исроил халқининг ота–боболарига Мен берган ердан улар ҳайдалишига йўл қўймайман.”
9Аммо халқ қулоқ солмади. Манаше халқни шу қадар йўлдан оздирдики, Канъон юртидан Эгамиз йўқотиб юборган халқлардан ҳам кўра, кўпроқ қабиҳ ишлар қилдилар.
10Эгамиз Ўз қуллари — пайғамбарлар орқали шундай деди:
11-12— Яҳудо шоҳи Манаше жирканч ишлар қилгани, ўзидан олдинги Амор халқларидан
[148] ҳам баттар қабиҳликлар қилгани, бутлар ясаб, Яҳудо халқини гуноҳга ботиргани учун Мен, Исроил халқининг Худоси — Эгангиз айтмоқдаман: “Қуддуснинг ва Яҳудо халқининг бошига шундай фалокат келтираманки, бу фалокатни эшитганларнинг бошидан ҳуши учади.
13Самарияга қарши ишлатган ўлчов ипини ва Ахабнинг хонадонига қарши ишлатган шоқулни
[149] Қуддусга қарши ишлатаман. Бир одам косасини қандай артиб тозалаб, тўнкариб қўйса, Қуддусни ҳам косага ўхшатиб топ–тоза қилиб йўқ қилиб юбораман.
14Меросим — Исроил халқининг қолганларидан юз ўгираман ва ғанимларининг қўлига таслим эттираман. Ғанимлар Қуддус аҳолисини талон–тарож қилади, ўлжа қилиб олиб кетади.
15Чунки улар олдимда қабиҳ ишлар қилдилар. Ота–боболари Мисрдан чиққан кундан бугунгача бу халқ Мени ғазаблантириб келадилар.”
16Манаше шунчалик кўп айбсиз қон тўкдики, Қуддусни бу бошидан нариги бошигача қонга ботирди. Қон тўкишдан ташқари, Яҳудо халқини гуноҳга ботирди, улар Эгамиз олдида қабиҳликлар қилдилар.
17Манашенинг бошқа ишлари, бутун фаолияти, қилган гуноҳлари ҳақида “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
18Манаше оламдан ўтди ва саройидаги Уззо деган боққа дафн этилди. Ўрнига ўғли Омон шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Омон
19Омон шоҳ бўлганда йигирма икки ёшда эди. У Қуддусда икки йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Машулламот бўлиб, Ётбахлик Хорузнинг қизи эди.
20Омон ҳам, отаси Манаше каби, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди.
21Худди отаси юрган йўллардан юриб, ўша бутларга хизмат этиб, сажда қилди.
22Ота–боболарининг Худоси — Эгамиздан юз ўгириб, Унинг йўлидан юрмади.
23Шоҳ Омоннинг аъёнлари фитна уюштириб уни ўз саройида ўлдирдилар.
24Яҳудо халқи ўз шоҳи Омонга фитна уюштирганларнинг ҳаммасини ўлдириб, ўрнига ўғли Йўшиёни шоҳ қилиб кўтардилар.
25Омоннинг бошқа ишлари “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
26Омон Уззо боғида ота–боболари хилхонасига дафн этилди. Унинг ўрнига ўғли Йўшиё шоҳ бўлди.
22–БОБ
Яҳудо шоҳи Йўшиё
1Йўшиё саккиз ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўттиз бир йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Ёдидо бўлиб, Бозхатлик Одаёнинг қизи эди.
2Йўшиё Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди. Ўнгга ҳам, чапга ҳам оғмасдан, бобоси Довуднинг йўлидан юрди.
Қонун китоби
3Йўшиёнинг Шофон деган котиби бор эди. Шофон Машуллом деган одамнинг набираси, Озалиё деганнинг ўғли эди. Йўшиё ўз шоҳлигининг ўн саккизинчи йилида Шофонни Эгамизнинг уйига юбораётиб, унга шу гапларни айтди:
4“Олий руҳоний Хилқиёнинг ҳузурига бор. Дарвозабонлар халқдан тўплаб, Эгамизнинг уйига келтирган кумушларни у ҳисоблаб чиқсин.
5-6Сўнгра кумушларни Эгамизнинг уйида меҳнат қилаётган ишбошиларга берсин. Ишбошилар эса кумушларни олиб, Эгамизнинг уйидаги бузилган жойларни тузатаётганларга, дурадгорларга, бинокорларга, тош терувчиларга берсинлар. Уйнинг тузатилиши учун лозим бўлган ёғочни, йўнилган тошни ҳам ўша кумушга сотиб олишсин.
7Уларга берилган кумушнинг ҳисоби сўралмасин, чунки улар ҳалол ишлашяпти.”
8Олий руҳоний Хилқиё котиб Шофонга: “Эгамизнинг уйидан Таврот китоби топиб олдим”, деб китобни Шофонга берди. Шофон китобни ўқиди.
9Кейин шоҳнинг ҳузурига бориб: “Хизматкорларингиз Эгамизнинг уйидаги кумушларни олиб, ўша ердаги ишбошиларга бердилар”, деб ҳисобот берди.
10Кейин у шоҳга: “Руҳоний Хилқиё менга китоб берди”, деди–да, овоз чиқариб шоҳга китобни ўқиб берди.
11Шоҳ Тавротда ёзилган сўзларни эшитгач, қайғудан либосларини йиртиб ташлади.
12Кейин руҳоний Хилқиёга, Шофон ўғли Охихамга, Михиё ўғли Ахборга, котиб Шофонга ва ўзининг мулозими Осоёҳга шундай фармон берди:
13“Боринглар, топилган бу китобдаги сўзларга мувофиқ, мен тўғримда ҳам, бутун Яҳудо халқи тўғрисида ҳам Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билинглар. Оталаримиз бу китобдаги сўзларга қулоқ солмаганлари, ҳаммамиз учун ёзилган бу сўзларга риоя қилмаганлари учун, Эгамизнинг даҳшатли ғазаби бизга қарши ғоятда аланга олган.”
14Руҳоний Хилқиё, Охихам, Ахбор, Шофон ва Осоёҳ пайғамбар Хулда ҳузурига бориб, унга маслаҳат солдилар. Хулда Эгамизнинг уйидаги муқаддас либослар посбони Шаллуннинг хотини эди. Шаллун Тихвонинг ўғли, Хархаснинг набираси эди. Хулда Қуддуснинг Янги даҳасида яшарди.
15Хулда уларга шундай деди:
— Исроил халқининг Худоси — Эгамиз айтмоқда: “Сизларни Менинг ҳузуримга юборган одамга шу гапларимни айтинглар:
16Яҳудо шоҳи ўқиган китобда ёзилгандай, бу юртга ҳам, бу юртда яшаётган халққа ҳам фалокат келтираман.
17Улар Мендан юз ўгирганлари, бошқа худоларга қурбонликлар келтириб, ўз қўллари билан ясаган бутлар туфайли
[150] қаҳримни келтирганлари учун, бу юртга қарши ғазабим алангаланади ва асло босилмайди.”
18Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билиш учун сизларни юборган Яҳудо шоҳига шу хабарни беринглар: “Исроил халқининг Худоси — Эгамиз эшитган сўзларинг тўғрисида шуни айтмоқда:
19бу юрт вайрон бўлиб, бу юртда яшаганлар лаънати бўлсин, деган сўзларимни эшитганингдан кейин, юрагинг юмшади, Менга бўйин эгдинг, қайғудан либосларингни йиртиб, ҳузуримда нола қилдинг. Мен ҳам илтижоларингни эшитдим.
20Шунга кўра, сен ота–боболаринг ёнига хотиржам кетасан, ўз қабрингга дафн этиласан. Бу юртга Мен келтирадиган жамики фалокатларни сен кўрмайсан.”
Хилқиё ва унинг ҳамроҳлари бу хабарни шоҳга етказдилар.
23–БОБ
Йўшиё бутпарастликни йўқ қилади
1Шоҳ Йўшиё хабар бериб, Яҳудо ва Қуддуснинг ҳамма оқсоқолларини ҳузурига тўплади.
2Жамики Яҳудо халқи ва Қуддус аҳолиси, руҳонийлар, пайғамбарлар, зодагонлару авом халқ шоҳ бошчилигида Эгамизнинг уйига борди. Шоҳ Эгамизнинг уйидан топилган Аҳд китобини
[151] бошидан охиригача уларнинг олдида ўқиди.
3Шоҳ Эгамизнинг уйи эшиги олдидаги устун ёнида туриб: “Эгамиз кўрсатган йўлдан юраман, амрларига итоат этаман, шартларига, фармонларига бутун қалбим билан, жону дилим билан қулоқ соламан, бу китобда ёзилган аҳд сўзларини адо этаман”, деб Эгамиз билан қайта аҳд қилди.
Бутун халқ бу аҳдга қўшилди.
4Шоҳ Йўшиё: “Баалга, Ашерага ва барча самовий жисмларга атаб қилинган нарсалар Эгамизнинг уйидан олиб чиқиб ташлансин”, деб олий руҳоний Хилқиёга, ундан кейинги руҳонийларга, Эгамизнинг уйи дарвозабонларига фармон берди. Ўша буюмларни Қуддус ташқарисидаги Қидрон сойлигига
[152] чиқартириб ёқди, кулини Байтилга олиб келтирди.
5Яҳудо шоҳлари Яҳудо шаҳарларидаги ва Қуддус атрофидаги саждагоҳларда
[153] бутпараст руҳонийларни тайинлаган эдилар. Ўша руҳонийлар саждагоҳларда қурбонликлар келтирарди. Йўшиё Баалга, қуёшга, ойга, сайёраларга ва жамики самовий жисмларга қурбонлик қилган ўша руҳонийларни йўқ қилди.
6У Эгамизнинг уйидан Ашеранинг устунини Қуддус ташқарисига — Қидрон сойлигига чиқариб ёқди. Майдалаб кул қилиб, кулни авом халқнинг қабрлари устига сепди.
7Фаҳшбозларнинг
[154] Эгамиз уйидаги ҳужраларини бузди. У ерда аёллар Ашерага атаб тўқув ишларини бажаришарди.
8Йўшиё Яҳудо шаҳарларидан ҳамма руҳонийларни чиқариб юборди. Ғибодан Бэршэвагача руҳонийлар қурбонликлар келтирадиган саждагоҳларни ярамайдиган қилди. У Қуддус ҳокими Ёшуа Дарвозасининг киришидаги саждагоҳларни йўқотди. Бу дарвоза шаҳарга киришда чап томонда эди.
9Саждагоҳларнинг руҳонийлари Эгамизнинг Қуддусдаги қурбонгоҳига қурбонлик қилишмас, лекин руҳоний биродарларнинг улушидан хамиртурушсиз нон тановул қила олардилар.
10Йўшиё, бирортаси ўғлини ёки қизини Мўлахга оловда куйдириб қурбонлик қилмасин
[155], деб Хиннум сойлигидаги
[156] Тофат деган жойдаги саждагоҳни ярамайдиган қилди.
11Яҳудо шоҳлари қуёшга атаган отларнинг ҳайкалини Эгамизнинг уйи эшиги олдидан йўқотди. Отлар Эгамиз уйининг ҳовлисида — аъён Натанмалекнинг хонаси ёнида эди. Йўшиё қуёшга аталган жанг араваларини ҳам оловда ёқди.
12Охознинг болохонаси томидаги Яҳудо шоҳлари қилдирган қурбонгоҳларни ҳам, Эгамиз уйининг иккала ҳовлисида Манаше қилдирган қурбонгоҳларни ҳам бузди ва майдалаб туйиб, Қидрон сойлигига сочиб юборди.
13Қуддуснинг шарқида — Макруҳ тоғининг жанубида
[157]Исроил шоҳи Сулаймон Сидоннинг макруҳ худоси Аштарет учун, Мўабнинг макруҳ худоси Хамўш учун ва Оммоннинг макруҳ худоси Мўлах
[158] учун қилдирган саждагоҳларни ярамайдиган қилди.
14У бутсимон тошларни синдириб, Ашерага аталган устунларни қўпориб ташлади, уларнинг ўрнини инсон суяклари билан тўлдирди
[159].
15Бундан ташқари, Исроилни гуноҳга ботирган Набат ўғли Ерибом Байтилда ўрнатган саждагоҳни ҳам, қурбонгоҳни
[160] ҳам йўқотди. Саждагоҳга ўт қўйиб, кулини кўкка совурди. У Ашеранинг устунига ўт қўйиб юборди.
16Сўнгра Йўшиё қайрилиб қараб, адирдаги қабрларни кўрди. У ердаги қабрларни кўргач, одамларини юбориб, мозорлардаги суякларни чиқартирди, Эгамизнинг сўзига биноан, суякларни қурбонгоҳда ёқди ва шу тариқа қурбонгоҳни ярамайдиган қилди. Зотан, бу ҳақда пайғамбар қурбонгоҳга нидо қилган эди
[161].
17— Анави ёдгорлик тоши кимники? — деб сўради Йўшиё.
— Яҳудодан келиб, Байтилдаги қурбонгоҳда сиз қилган ишлар тўғрисида нидо қилган пайғамбарнинг қабридир, — дея жавоб беришди шаҳар аҳолиси.
18— Унга тегманглар, — деди шоҳ. — Ҳеч ким унинг суякларини безовта қилмасин.
Шундай қилиб, пайғамбарнинг суякларига ҳам, Самариядан келган пайғамбарнинг
[162] суякларига ҳам тегмадилар.
19Исроил шоҳлари бутун юрт бўйлаб бегона худоларнинг саждагоҳларини қуриб Эгамизни ғазаблантирган эдилар. Йўшиё, худди Байтилда қилганидай, бу саждагоҳларни вайрон қилиш учун сипоҳлар жўнатди.
20Ўша шаҳарлардаги саждагоҳларнинг ҳамма руҳонийларини қурбонгоҳларда бўғизлади. Инсон суякларини қурбонгоҳларда ёқди. Шундан кейин Қуддусга қайтиб кетди.
Йўшиё Фисиҳ зиёфатини нишонлайди
21Шоҳ: “Эгангиз Худонинг Фисиҳ зиёфатини бу Аҳд китобида
[163] ёзилганидай нишонланг”, деб халққа фармон берди.
22Исроилга раҳнамолик қилган ҳакамлар давридан буён на Исроил шоҳлари, на Яҳудо шоҳлари ҳукмронлиги пайтида Фисиҳ зиёфати шунчалик нишонланмаган эди.
23Эгамизга аталган бу Фисиҳ зиёфати эса шоҳ Йўшиё ҳукмронлигининг ўн саккизинчи йилида Қуддусда нишонланди.
Йўшиё жорий қилган ислоҳотлар
24Йўшиё яна руҳоний Хилқиё Эгамизнинг уйидан топган китобда ёзилган қонунни ижро этмоқ мақсадида арвоҳ чақирувчиларни, фолбинларни, хонаки санамларни
[164] ва бошқа бутларни, Яҳудо ва Қуддусда пайдо бўлган ҳамма макруҳ нарсаларни йўқ қилиб ташлади.
25Йўшиёдан олдин ҳам, кейин ҳам унга ўхшаб Мусонинг ҳамма қонунларига мувофиқ, бутун қалби билан, жону дили билан, бутун вужуди билан Эгамизга итоат этган бирон шоҳ чиқмади.
26Лекин Манаше қилган гуноҳлари билан Эгамизнинг қаттиқ қаҳрини келтиргани учун, Эгамиз Яҳудога қарши алангаланган ғазабини ҳали қайтармаган эди.
27Шунинг учун Эгамиз: “Исроил халқини ҳузуримдан қандай ҳайдаган бўлсам, Яҳудо халқини ҳам шундай қиламан, Ўзим танлаган шаҳар Қуддусдан ва Мен ўша ерда улуғланаман, деб айтган уйимдан
[165] юз ўгираман”, деган эди.
Йўшиёнинг ўлими
28Йўшиёнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
29Йўшиё ҳукмронлиги пайтида Миср фиръавни Нехо Оссурия шоҳига ёрдам бериш учун Фурот дарёси томон йўлга чиқди. Шоҳ Йўшиё эса Нехонинг устига юриш қилди. Махидўда
[166] тўқнашганларида, Нехо Йўшиёни ўлдирди
[167].
30Аъёнлари Йўшиёнинг жасадини жанг аравасида Махидўдан Қуддусга олиб келиб, ота–боболари хилхонасига дафн қилдилар. Яҳудо халқи Йўшиёнинг ўғли Ёҳухозга мой суртиб, уни отасининг ўрнига шоҳ қилиб кўтардилар.
Яҳудо шоҳи Ёҳухоз
31Ёҳухоз йигирма уч ёшида тахтга ўтириб, Қуддусда уч ой шоҳлик қилди. Онасининг исми Хамутал бўлиб, Либналик Еремиёнинг
[168] қизи эди.
32Ёҳухоз ота–боболарига ўхшаб Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди.
33Фиръавн Нехо, Ёҳухоз Қуддусда ҳукмдор бўлмасин дея Хомат юртидаги Ривло шаҳрида
[169] уни занжирбанд қилди. Юрт халқидан 200 пуд
[170] кумуш ва 2 пуд
[171] олтин ўлпон талаб қилди.
34Фиръавн Нехо Йўшиёнинг ўғли Элияқимни отасининг ўрнига шоҳ қилди ва исмини ўзгартириб Ёҳайиқим қўйди. Сўнгра Ёҳухозни олиб Мисрга қайтди. Ёҳухоз ўша ерда вафот этди.
Яҳудо шоҳи Ёҳайиқим
35Ёҳайиқим фиръавн истаган олтин ва кумушни берди. Нехога ўлпон тўлаш учун эса юрт халқига солиқ солди ва ҳар биридан бойлигига қараб олтин ва кумуш йиғди.
36Ёҳайиқим йигирма беш ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн бир йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Забудо бўлиб, Румахлик Подиёнинг қизи эди.
37Ёҳайиқим ота–боболари сингари, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди.
24–БОБ
1Яҳудо шоҳи Ёҳайиқим ҳукмдорлиги даврида Бобил шоҳи Навухадназар
[172] Яҳудога ҳужум қилди. Ёҳайиқим уч йил унинг ҳукмронлиги остида бўлди. Охири у Навухадназарга қарши исён кўтарди.
2Эгамиз Ўз қуллари пайғамбарлар орқали айтганига кўра, Яҳудо халқига қарши Бобил
[173], Орам, Мўаб ва Оммон босқинчи тўдаларини юбориб, бу юрт халқини йўқ қилмоқчи бўлди.
3-4Эгамизнинг амри билан Яҳудо халқининг бошига кўп кулфат келди. Манаше қилган ҳамма гуноҳлар учун, беайбларнинг қонини тўккани учун, Эгамиз Яҳудо халқини Ўз ҳузуридан ҳайдамоқчи бўлди. Манаше Қуддусни беайбларнинг қонига ботирган эди. Эгамиз Манашени бу қилмиши учун кечирмоқчи эмасди.
5Ёҳайиқимнинг бошқа ишлари, бутун фаолияти “Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
6Ёҳайиқим оламдан ўтгач, ўрнига ўғли Ёҳайихин шоҳ бўлди.
7Миср фиръавни қайтиб ўз юртидан ташқарига чиқмади
[174]. Бобил шоҳи Мисрнинг шимолий чегараси — Миср сойлигидан тортиб, Фурот дарёсигача фиръавнга қарашли бўлган ҳамма ерларни босиб олган эди.
Яҳудо шоҳи Ёҳайихин
8Ёҳайихин ўн саккиз ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда уч ой ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Нахушта бўлиб, Қуддуслик Элнатаннинг қизи эди.
9Ёҳайихин ҳам, отаси каби, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди.
10Ўша пайтда Бобил шоҳи Навухадназарнинг лашкарлари Қуддусни қамал қилди.
11Қамал пайтида Навухадназарнинг ўзи Қуддусга келди.
12Яҳудо шоҳи Ёҳайихиннинг ўзи, онаси, хизматкорлари, лашкарбошилари, сарой аъёнлари Навухадназарга таслим бўлдилар. Бобил шоҳи ҳукмронлигининг саккизинчи йилида
[175] Ёҳайихин асирга олинган эди.
13Эгамизнинг айтгани бўйича
[176], Навухадназар Эгамизнинг уйидаги ва шоҳ саройидаги барча хазиналарни бўшатди. Исроил шоҳи Сулаймон Эгамизнинг уйи учун ясаттирган олтин ашёларнинг ҳаммасини майдалади.
14Жамики Қуддус аҳолисини, бекларни, жасур сипоҳларни, ҳунармандларни, темирчиларни, ҳаммаси бўлиб ўн мингта одамни асир қилиб олиб кетди. Яҳудо халқининг энг қашшоқ тўпидан бошқа кимса бу юртда қолмади.
15-16Бобил шоҳи Навухадназар Ёҳайихинни асир қилгандан кейин, Бобилга олиб келди. Ёҳайихин билан бирга унинг онасини, хотинларини, аъёнларини ва юртнинг обрўли одамларини ҳам Қуддусдан Бобилга ҳайдаб келди. Бундан ташқари, ҳамма жасур сипоҳларни — етти мингта сипоҳни, жанг қилишга қодир мингта ҳунарманд ва темирчини ҳам асир қилиб олиб кетди.
17Ёҳайихиннинг ўрнига эса амакиси Маттаниёни шоҳ қилиб тайинлади ва унинг отини ўзгартириб, Зидқиё қўйди.
Яҳудо шоҳи Зидқиё
18Зидқиё йигирма бир ёшида шоҳ бўлди ва Қуддусда ўн бир йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Хамутал бўлиб, Либналик Еремиёнинг
[177] қизи эди.
19Зидқиё ҳам, Ёҳайиқим каби, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилгани учун
20Эгамиз Қуддус ва Яҳудо халқидан ғоят ғазабланган, оқибатда уларни Ўз ҳузуридан қувиб юборган эди.
Қуддус қулайди
Зидқиё Бобил шоҳига қарши исён кўтарди.
25–БОБ
1Зидқиё шоҳлигининг тўққизинчи йили ўнинчи ойининг ўнинчи куни
[178]Бобил шоҳи Навухадназар ҳамма лашкари билан Қуддус атрофига келиб, қароргоҳ қурди. Шаҳар девори атрофида баланд қурилмалар ясатди
[179].
2Шоҳ Зидқиё ҳукмронлигининг ўн биринчи йилигача шаҳар қамалда қолди.
3Тўртинчи ойнинг
[180] тўққизинчи куни шаҳарда очлик шу қадар кучайдики, халқ бир луқма нон тополмай қолди.
4Охири шаҳар деворидан бир тешик очишди. Бобилликлар
[181] шаҳарни гир атрофдан қуршаб турган эдилар. Ҳамма сипоҳлар тунда шоҳ билан бирга шоҳнинг боғи яқинидаги икки деворнинг орасидаги дарвозадан чиқиб, Иордан водийси
[182] томонга қочиб кетдилар.
5Аммо Бобил сипоҳлари шоҳнинг орқасидан қувиб, Ерихо текислигида унга етиб олдилар. Ҳамма лашкар эса шоҳни ташлаб қочиб кетди.
6Бобил сипоҳлари шоҳ Зидқиёни ушлаб, Ривло шаҳрига
[183] Бобил шоҳи ҳузурига олиб келдилар. Зидқиёни ҳукм қилдилар.
7Зидқиёнинг кўзи олдида ўғилларини қатл қилиб, ўзининг кўзларини ўйиб олдилар. Кейин уни кишанлаб, Бобилга олиб кетдилар.
Эгамизнинг уйи қулайди
8Бешинчи ойнинг еттинчи кунида, Бобил шоҳи Навухадназар шоҳлигининг ўн тўққизинчи йилида
[184] Бобил шоҳининг амалдори — қўриқчилари сардори Набизарадон Қуддусга кирди.
9У Эгамизнинг уйига, шоҳ саройига ва Қуддусдаги ҳамма нуфузли одамларнинг ҳашаматли иморатларига ўт қўйди.
10Қўриқчилар сардори раҳнамолигида Бобил лашкарлари Қуддусни ўраб турган деворларни йиқитдилар.
11Набизарадон қолган ҳамма халқни — шаҳарда тирик қолганларни, Бобил шоҳи томонга ўтган қочоқларни олиб кетди.
12Узумчилик ва деҳқончилик билан машғул бўлсинлар, дея ҳеч вақоси йўқ, қашшоқ одамлардан баъзиларинигина қолдирди, холос.
13Бобилликлар Эгамизнинг уйидаги бронза устунларни, араваларни, бронза ҳовузни
[185] парчалаб, ҳамма бронзани Бобилга олиб кетдилар.
14Эгамизнинг уйида хизмат пайтида ишлатиладиган идишларни — қозонларни, куракларни, қайчилар ва куракчаларни, барча бронза ашёларни ҳам олиб кетдилар.
15Набизарадон тоза олтин ва кумуш оловкуракларни, тоғорачаларни, ҳамма олтин ва кумуш буюмларни олиб кетди.
16Эгамизнинг уйи учун Сулаймон қилдирган икки устун, ҳовуз ва араваларга беҳисоб бронза сарф қилинган эди.
17Ҳар бир устуннинг баландлиги 18 тирсак
[186] бўлиб, тепасида бронзадан ясалган устунқош бор эди. Иккала устунқошнинг баландлиги 5 тирсакдан
[187], атрофлари бронзадан ясалган тўрсимон безак ва анор тасвири билан безатилган эди.
Яҳудо халқи Бобилга кўчирилади
18Қўриқчилар сардори Набизарадон олий руҳоний Сараёни, ундан кейинги руҳоний Зафаниёни ва учта дарвозабонни ҳам асирга олди.
19Шаҳарда қолган сипоҳларнинг битта лашкарбошисини, шоҳнинг яқинларидан бештасини, яна халқни лашкар сафига ёзган лашкарбоши котибини ва халқдан шаҳарда қолган олтмиш кишини ҳам банди қилди.
20Уларнинг ҳаммасини Ривло шаҳрига — Бобил шоҳи ҳузурига олиб келди.
21Бобил шоҳи уларни Хомат юртида — Ривлода қатл қилди. Шундай қилиб, Яҳудо халқи ўзларининг юртидан сургун қилиндилар.
Яҳудо ҳокими Гадалиё
22Бобил шоҳи Навухадназар Яҳудода қолган халқ устидан Гадалиёни ҳоким қилиб тайинлади. Шофоннинг набираси Гадалиё Охихамнинг ўғли эди.
23Лашкарбошилар ва сипоҳлар, Бобил шоҳи Гадалиёни ҳоким қилиб тайинлаганини эшитгач, Миспахга
[188] — Гадалиёнинг ҳузурига келдилар. Келганлар Натаниё ўғли Исмоил, Кариёх ўғли Йўханон, Натуфолик Танхумат ўғли Сараё, Махолик Язаниё ва уларнинг одамлари эди.
24Гадалиё келганларга ва уларнинг одамларига онт ичиб, шундай деди: “Бобилликларга тобе бўлишдан қўрқманглар. Бу юртда ўрнашиб, Бобил шоҳига хизмат қилаверинглар. Шунда сизларга яхши бўлади.”
25Ўша йилнинг еттинчи ойида
[189] шоҳ уруғидан бўлган Исмоил ўнта одами билан бирга Миспахга бориб, Гадалиёни ўлдирди. Исмоил Элишаманинг набираси, Натаниёнинг ўғли эди. Миспахда Гадалиё билан бирга бўлган Яҳудо одамларини ва Бобилликларни ҳам қиличдан ўтказди.
26Шундан кейин жамики халқ — бою камбағал Бобилликлардан қўрқиб, лашкарбошилар билан бирга, Мисрга қочиб кетди.
Ёҳайихин озодликка чиқади
27Яҳудо шоҳи Ёҳайихин сургунда юрганига ўттиз етти йил бўлганда, Эвилмардух Бобил шоҳи бўлди
[190]. Эвилмардух ўша йилнинг ўн иккинчи ойи йигирма еттинчи куни
[191] Яҳудо шоҳи Ёҳайихинни зиндондан озод қилди.
28Унга яхши муносабатда бўлди, Бобилга сургун қилинган бошқа шоҳлардан кўра, баландроқ мартаба берди.
29Шундай қилиб, Ёҳайихин зиндон кийимларини ечди. Умр бўйи доимо Бобил шоҳининг дастурхонидан таом еди.
30Умрининг охиригача шоҳ тарафидан кундалик эҳтиёжи ҳар доим қондирилди.
СОЛНОМАЛАР (БИРИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“1 Солномалар” ва “2 Солномалар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китобдир. Бу китобни битта ўрамга жойлаштиришнинг имкони бўлмагани учун, китоб икки қисмга — “1 Солномалар” ва “2 Солномалар”га бўлинган. Гарчи иккала китобда “Шоҳлар” китобларидаги кўп воқеалар такрорланса ҳам, Исроил тарихи “Шоҳлар” китобларидагига қараганда бир оз бошқачароқ нуқтаи назардан баён қилинади.
Шоҳ Довуд “1 Солномалар” китобида энг муҳим шахсдир. У Қуддусни Худога сажда қилиш марказига айлантирди. Ўз халқига Худога тўғри йўллар билан сажда қилишни ўргатди. Худога сажда қилинадиган жойни, яъни Маъбадни Довуднинг ўғли Сулаймон қурган бўлса–да, Довуд Маъбаднинг асосчиси сифатида шуҳрат қозонди.
“1 Солномалар”нинг кўп қисмида рўйхат берилган бўлиб, бу рўйхат Одам Атодан тортиб, шоҳ Шоул давригача бўлган наслларнинг рўйхатини ўз ичига олади (1-9–боблар). Шоулнинг ўлими тўғрисидаги хабардан кейин (10–боб), китобнинг давомида (11-29–боблар) шоҳ Довудга урғу берилади. Китобнинг охирги бу бобларини тўртта қисмга бўлиш мумкин. Биринчи қисмида (11-12–боблар) қандай қилиб Довуд шоҳ бўлгани ва Қуддусни пойтахт қилгани ҳикоя қилинади. Бу қисм Довуднинг сипоҳлари ва лашкарбошилари тўғрисидаги маълумотларни ҳам ўз ичига олади. Иккинчи қисмда (13-16–боблар) Довуд қай тарзда муқаддасаҳд сандиғини янги жой — Қуддусга кўчиргани тасвирланади. Учинчи қисм (17-20–боблар) Довуднинг ҳукмронлиги давридаги воқеаларни ўз ичига олади. Охирги қисмда (21-29–боблар) Довуд Худонинг Маъбадини қуриш учун қандай тайёргарлик кўргани ва ўғли Сулаймонга сажда қилишга оид кўрсатмаларни бергани баён қилинади.
“1 Солномалар”да Довуд Худога чин кўнгилдан сажда қиладиган ва итоат этадиган инсон сифатида намуна қилиб кўрсатилади. Довуд ҳукмронлигининг сўнгги даврида Исроилнинг жамики халқи олдида Худони улуғлаб шундай дейди: “Эй отамиз Ёқубнинг Эгаси — Худо! Сенга то абад ҳамду санолар бўлсин! Эй Эгамиз! Сен буюк, қудратли, шуҳратли, салобатли ва улуғдирсан. Зотан еру осмондаги барча нарса Сеникидир. Эй Эгамиз! Сен Шоҳсан. Сен ҳар нарсадан юксаксан. Бойлик ва шон–шарафнинг манбаи Сенсан. Ҳа, Сен ҳамма нарса устидан ҳукмронсан. Куч–қудрат эгаси Ўзингсан. Одамларни юксалтирадиган, уларга куч берадиган Сенсан.” (29:10-12)
1–БОБ
Одам Атодан Иброҳимгача бўлган насллар
Одам Атодан Нуҳ ўғилларигача бўлган насллар
1Одам Атодан Шет туғилди, Шетнинг насли қуйидагилардир: Энўш,
2Хенан, Махалиёл, Ёред,
3Ханўх, Матушалоҳ, Ламак
4ва Нуҳ.
Нуҳнинг Сом, Хом ва Ёфас деган уч ўғли бор эди.
Ёфасдан келиб чиққан халқлар
5Ёфас насли: Гўмер, Магўг, Модай, Ёвон, Тувал, Мешех, Тирос ва улардан келиб чиққан халқлар.
6Гўмер насли: Ашканоз, Дифат, Тўхармо ва улардан келиб чиққан халқлар.
7Ёвон насли: Элишох, Таршиш, Кит, Рўдон ва улардан келиб чиққан халқлар.
Хомдан келиб чиққан халқлар
8Хом насли: Куш, Мизра, Фут, Канъон ва улардан келиб чиққан халқлар.
9Куш насли: Саво, Хавила, Сабто, Рамо, Сабтахо ва улардан келиб чиққан халқлар.
Рамо насли: Шава, Дедон ва улардан келиб чиққан халқлар.
10Кушнинг наслида яна Нимрўд дегани ҳам бор эди. Нимрўд ер юзидаги биринчи буюк жангчи эди.
11Мизра насли: Луд, Оном, Лахов, Нафтух,
12Патрўс, Каслув, Хафтўр ва улардан келиб чиққан халқлар. Каслувдан Филист халқи келиб чиқди.
13Канъон насли: Канъоннинг тўнғич ўғли Сидон, Хет ва улардан келиб чиққан халқлар.
14Канъондан Ёбус, Амор, Гиргош,
15Хив, Орх, Син,
16Арвод, Замар ва Хомат халқлари ҳам келиб чиқди.
Сомдан келиб чиққан халқлар
17Сом насли: Элам, Ошур, Арпахшод, Луд, Орам, Уз, Хул, Гетер, Мешех ва улардан келиб чиққан халқлар.
18Арпахшоднинг Шилах деган ўғли бор эди. Шилахнинг Ибир деган ўғли бор эди.
19Ибир икки ўғил кўрди: биринчисининг исмини Палах қўйди, чунки унинг даврида дунё бўлиниб кетди. Иккинчисининг исми Ёхтон эди.
20Ёхтоннинг насли: Элмўдод, Шалаф, Хазормават, Ёрах,
21Ҳадорам, Узол, Дикла,
22Эбал, Абумайл, Шава,
23Офир, Хавила, Йўвов ва улардан келиб чиққан халқлар.
24Сомдан Иброҳимгача бўлган насллар қуйидагича эди: Сом, Арпахшод, Шилах,
25Ибир, Палах, Раву,
26Саруғ, Нахўр, Тераҳ,
27Ибром, яъни Иброҳим.
Иброҳимнинг насли
28Иброҳимнинг ўғиллари Исҳоқ ва Исмоилдир.
29Уларнинг насл–насаби қуйидагичадир:
Исмоилнинг тўнғич ўғли — Наваёт, кейингилари — Кедар, Адбал, Мивсом,
30Мишмо, Думах, Массо, Ҳадад, Темо,
31Ятур, Нофиш ва Кедемах. Мана шулар Исмоилнинг ўғилларидир.
32Чўри Хатуро Иброҳимга туғиб берган ўғиллар — Зимрон, Ёхшон, Мидон, Мидиён, Йишбоқ ва Шувах. Ёхшоннинг Шава ва Дедон деган ўғиллари бор эди.
33Мидиённинг Эфах, Ифар, Ханўх, Авидо ва Элдах деган ўғиллари бор эди. Мана шуларнинг ҳаммаси Хатуронинг авлодларидир.
34Иброҳим ўғли Исҳоқнинг Эсов билан Ёқуб деган ўғиллари бор эди.
Эсовнинг насли
35Эсовнинг ўғиллари — Элифаз, Рувел, Ёуш, Ялом ва Кўрах.
36Элифазнинг ўғиллари — Темон, Ўмар, Зафи, Гатам, Ханаз, Тимно ва Омолек.
37Рувелнинг ўғиллари — Нахат, Зерах, Шаммох ва Миззо.
Эдомнинг туб аҳолиси
38Сеир ўғиллари — Лўтон, Шўвал, Зибўн, Анаҳ, Дишон, Эзер ва Дишан.
39Лўтоннинг ўғиллари — Хўри билан Хўмам. Лўтоннинг Тимна деган синглиси ҳам бор эди.
40Шўвалнинг ўғиллари — Элиён, Монахат, Эбал, Шафи ва Ўнам.
Зибўннинг ўғиллари — Оё билан Анах.
41Анахнинг ўғли — Дишон.
Дишоннинг ўғиллари — Хамрон, Эшбон, Йитрон ва Херон.
42Эзернинг ўғиллари — Билхан, Завон ва Яқон.
Дишаннинг ўғиллари — Уз ва Орон.
Эдом шоҳлари ва йўлбошчилари
43Исроилда шоҳлар бўлмасдан олдин ҳам, Эдомда шоҳлар ҳукмронлик қилган эди. Бу шоҳлар қуйидагилардир:
Бавўрнинг ўғли Белах. Белах Динхаба шаҳридан эди.
44Белах вафот этгач, унинг ўрнига Зерах ўғли Йўвов шоҳ бўлди. У Бозрах шаҳридан эди.
45Йўвов вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Хушом шоҳ бўлди. У Темон юртидан эди.
46Хушом вафот этгач, унинг ўрнига Бадад ўғли Ҳадад шоҳ бўлди. У Овит шаҳридан эди. Ҳадад Мўаб юртида Мидиён лашкарини қириб ташлаган эди.
47Ҳадад вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Самло шоҳ бўлди. У Масрихо шаҳридан эди.
48Самло вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Шовул шоҳ бўлди. У Фурот дарёси бўйидаги Рехобўт шаҳридан эди.
49Шовул вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Ахбор ўғли Баалханон шоҳ бўлди.
50Баалханон вафот этгандан кейин, унинг ўрнига Ҳадад шоҳ бўлди. У Поғу шаҳридан эди. Ҳададнинг хотини Махитавал эди, Махитавалнинг отаси — Матрид, бобоси Мезахаб эди.
51Охири Ҳадад ҳам оламдан ўтди.
Эдом йўлбошчилари қуйидагилар эди: Тимно, Элво, Етет,
52Охолибом, Элох, Пинон,
53Ханаз, Темон, Мивзар,
54Махдиёл ва Иром. Эдом йўлбошчилари ана шулардан иборатдир.
2–БОБ
Ёқубнинг насли
1Ёқубнинг ўғиллари қуйидагилардир: Рубен, Шимўн, Леви, Яҳудо, Иссахор, Забулун,
2Дан, Юсуф, Бенямин, Нафтали, Гад ва Ошер.
Яҳудонинг насли
3Яҳудонинг Ғур, Ўнан ва Шело деган ўғиллари бор эди. Бу учала ўғилни унга Канъонлик Ботшува туғиб берганди. Яҳудонинг тўнғич ўғли Ғур Эгамизнинг олдида қабиҳ ишлар қилгани учун, Эгамиз унинг жонини олди.
4Яҳудонинг келини Тамара ҳам Яҳудога Параз ва Зерах деган ўғилларни туғиб берди. Яҳудонинг ҳаммаси бўлиб беш ўғли бор эди.
5Параздан Хазрон ва Хомул исмли икки ўғил туғилди.
6Зерахнинг бешта ўғли бўлиб, уларнинг исмлари Зимри, Этхан, Хаман, Қолкўл ва Дардах эди.
7Зерах авлодидан бўлган Карми исмли бир одамнинг Охар деган ўғли бор эди. Охар Эгамизга бағишланган нарсаларнинг бир нечтасини олиб, Исроилга кулфат келтирганди.
8Этханнинг ўғли Озариё эди.
Яҳудонинг набираси Хазрондан Довудгача бўлган насллар
9Хазроннинг учта ўғли бўлиб, исмлари Ярахмал, Рам ва Холиб эди.
10Рамдан Оминадов туғилди, Оминадов Яҳудо йўлбошчиси Нахшўннинг отаси эди.
11Нахшўндан Салмо туғилди, Салмодан Бўаз туғилди,
12Бўаздан Обид туғилди ва Обиддан Эссай туғилди.
13Эссайнинг етти ўғли бўлиб, тўнғичи — Элиёб, иккинчиси — Абунадов, учинчиси — Шимо,
14тўртинчиси — Натанил, бешинчиси — Раддай,
15олтинчиси — Озим, еттинчиси Довуд эди.
16Уларнинг Зеруя ва Обигайл деган сингиллари бор эди. Зеруянинг учта ўғли бўлиб, уларнинг исмлари Абушай, Йўаб ва Осойил эди.
17Обигайл Исмоил қавмидан бўлган Этер билан турмуш қуриб, Эмосани туғди.
Хазроннинг насли
18Хазрон ўғли Холибнинг Озибах ва Ярийўт деган хотинлари бор эди. Озибахдан туғилган ўғилларининг исми Ешер, Шўвав ва Ардун эди.
19Озибах оламдан ўтгач, Холиб Эфратга уйланди. Эфрат унга Хурни туғиб берди.
20Хурдан Ури туғилди, Уридан Базалил туғилди.
21Хазрон олтмиш ёшга кирганда Мохирнинг қизи — Гиладнинг синглисига уйланиб, ундан Сахув исмли ўғилни кўрди.
22Сахувдан Ёвир туғилди. У Гиладдаги йигирма учта шаҳар устидан ҳукмронлик қиларди.
23Кейинчалик Гашур ва Орам халқлари Ёвир шаҳарларини, шунингдек, Қанот шаҳри ва атрофидаги олтмишта қишлоқни қўлга киритишди. Бу ерларда яшаётган халқ Гиладнинг отаси Мохирнинг уруғидан эди.
24Хазрон вафот этгандан кейин, ўғли Холиб отасининг бева қолган Эфрат исмли хотинига уйланди. Улар Ашхур исмли ўғил кўрдилар. Ашхур Тахува шаҳрининг асосчиси бўлди.
Хазрон ўғли Ярахмалнинг насли
25Хазроннинг тўнғич ўғли Ярахмалдан бино бўлган ўғиллар қуйидагилардир: тўнғич ўғли Рам, сўнгра Бунах, Орен, Озим ва Охиёдир.
26Ярахмалнинг Отарах исмли бошқа хотини ҳам бор эди. Отарахдан Ўнам туғилди.
27Ярахмалнинг тўнғич ўғли Рамдан Маз, Ёмин ва Эхер бино бўлди.
28Ўнамнинг Шаммай ва Ёдо деган ўғиллари бор эди.
Шаммай Надов ва Абушур исмли ўғиллар кўрди.
29Абушурнинг Абуҳайил деган хотини бўлиб, ундан Ахбон ва Мўлид деган ўғиллар туғилди.
30Надовдан Салед ва Опайим деган ўғиллар бино бўлди. Салед бефарзанд ўтиб кетди.
31Опайим — Йишининг отаси, Йиши — Шашоннинг отаси, Шашон Охлайнинг отаси эди.
32Шаммайнинг укаси Ёдонинг Этер ва Йўнатан исмли иккита ўғли бор эди. Этер бефарзанд ўтиб кетди.
33Йўнатаннинг Палаф ва Зозо исмли иккита ўғли бор эди.
Мана шуларнинг ҳаммаси Ярахмалнинг насли эди.
34Шашоннинг ўғли бўлмай, фақат қизлари бор эди, холос. Шашоннинг Ярхо исмли бир Мисрлик қули ҳам бор эди.
35Шашон қизини ўзининг қули Ярхога узатди. Улар ўғил кўришди ва исмини Аттай қўйишди.
36Аттайдан Натан туғилди, Натандан Зобод туғилди,
37Зободдан Эфлол туғилди, Эфлолдан Обид туғилди,
38Обиддан Ёҳу туғилди, Ёҳудан Озариё туғилди,
39Озариёдан Халез туғилди, Халездан Эласах туғилди,
40Эласахдан Сисмай туғилди, Сисмайдан Шаллум туғилди,
41Шаллумдан Ёхамиё туғилди, Ёхамиёдан Элишама туғилди.
Хазрон ўғли Холибнинг насли
42Ярахмалнинг укаси Холиб икки ўғил кўрди, тўнғичининг исми Мешо ва кенжасининг исми Моришо эди. Мешодан Зиф туғилди, Моришодан Хеврон туғилди.
43Хеврон Кўрах, Таппух, Раҳем ва Шема исмли ўғиллар кўрди.
44Шемадан Рахам туғилди, Рахамдан Ёрихим туғилди. Шеманинг акаси Раҳем Шаммай исмли ўғил кўрди.
45Шаммайдан Мойун туғилди. Мойундан Байтзур туғилди.
46Холибнинг Эфах исмли чўриси унга Хоронни, Мўзони ва Газезни туғиб берди. Хорон ҳам Газез исмли бир ўғил кўрди.
47Эфахнинг отаси Ёҳдойнинг Рахем, Йўтом, Гешон, Палат ва Шаф деган ўғиллари ҳам бор эди.
48Холибнинг Махо исмли бошқа бир чўриси унга Шабар ва Тирхано исмли ўғиллар туғиб берди.
49Кейинроқ улар Шаф ва Шаво исмли яна икки ўғил кўришди. Шаф Мадманно шаҳрига, Шаво эса Махбина ва Гива шаҳарларига асос солди. Холибнинг Ахса исмли бир қизи ҳам бор эди.
50Мана шуларнинг ҳаммаси Холибнинг насли эди.
Холиб ўғли Хурнинг насли
Холибнинг хотини Эфратдан туғилган тўнғич ўғли Хур уч ўғил кўрди. Биринчисининг исми Шўвал бўлиб, у Хират–Ёрим шаҳрига асос солди.
51Иккинчисининг исми Салмо бўлиб, у Байтлаҳм шаҳрига асос солди. Учинчисининг исми Хореф бўлиб, у Байт–Гадер шаҳрига асос солди.
52Хират–Ёримнинг асосчиси Шўвалдан Ҳору халқи ва Монахат шаҳрининг ярим аҳолиси бино бўлди.
53Хират–Ёрим аҳолиси Йитар уруғи, Фут уруғи, Шумот уруғи ва Мишрой уруғларидан ташкил топган эди. Зорох ва Эштойўл шаҳарларининг аҳолиси ҳам шу уруғлардан келиб чиққан.
54Натуфо, Отрўт–Байт–Йўаб ва Зорох шаҳарларининг аҳолиси ҳамда Монахат шаҳрининг ярим аҳолиси Байтлаҳмнинг асосчиси Салмон наслидан ташкил топган эди.
55Ябиз шаҳрида истиқомат қилган котибларнинг уруғлари ҳам Салмо наслидан келиб чиққан бўлиб, Тиротликлар, Шиматликлар ва Сухотликлар деган ном билан юритиларди. Булар Хайин халқидан бўлган Хаммат исмли бир одамнинг авлодлари эдилар. Хаммат Рахав хонадонининг аждоди эди.
3–БОБ
Шоҳ Довуднинг насли
1Довуд Хевронда турган пайтда туғилган ўғиллари мана шулар эди: тўнғичи — Омнўн, у Йизриллик Охинавамдан туғилган. Иккинчиси — Дониёр, у Кармиллик Обигайлдан туғилган.
2Учинчиси — Абсалом, у Гашур шоҳи Талмайнинг қизи Маходан туғилган. Тўртинчиси — Одониё, у Хаггитдан туғилган.
3Бешинчиси — Шафатиё, у Обидадан туғилган. Олтинчиси — Йитраём, у Эглахдан туғилган.
4Довуднинг бу олти ўғли Хевронда туғилган эди.
Довуд бу ерда етти йилу олти ой, Қуддусда эса ўттиз уч йил ҳукмронлик қилди.
5Довуднинг Қуддусда туғилган ўғиллари эса қуйидагилардир: Шимо, Шўвав, Натан ва Сулаймон. Бу тўртала ўғли Омиёлнинг қизи Ботшувадан туғилган.
6Довуднинг яна тўққизта ўғли бўлиб, ўғилларининг исмлари қуйидагича эди: Йибхар, Элишама, Элифалет,
7Нўғах, Нафах, Ёфия,
8Элишама, Элёдах ва Элифалет.
9Довуд, бу ўғилларидан ташқари, чўриларидан ҳам ўғиллар кўрган эди. Унинг Тамара деган қизи ҳам бор эди.
Шоҳ Сулаймоннинг насли
10Сулаймоннинг наслидан чиққан шоҳлар қуйидагилар эди: Рахабом, Абиё, Осо, Ёҳушафат,
11Ёҳурам, Охазиё, Йўш,
12Эмозиё, Озариё, Йўтом,
13Охоз, Ҳизқиё, Манаше,
14Омон ва Йўшиё.
15Йўшиёнинг тўрт ўғли бор эди. Тўнғичи — Йўханон, иккинчиси — Ёҳайиқим, учинчиси — Зидқиё ва тўртинчиси Шаллум эди.
16Ёҳайиқимнинг Ёҳайихин билан Зидқиё деган ўғиллари бор эди.
Шоҳ Ёҳайихиннинг насли
17Бобилга асир қилиб олиб кетилган Ёҳайихиннинг ўғиллари қуйидагилардир: Шалтиёл,
18Малкиром, Подиё, Шеназар, Ёхамиё, Хўшама ва Надавиё.
19Подиёнинг Зарубабел ва Шимах деган ўғиллари бор эди.
Зарубабелнинг Машуллом, Ханониё деган ўғиллари ва Шалумит деган бир қизи бор эди.
20Зарубабелнинг яна Хашува, Охил, Бархиё, Хасадиё ва Ёшахесед исмли бешта ўғли бор эди.
21Ханониёнинг ўғиллари Пилатиё ва Ешаё эди. Ешаёдан Рафиё туғилди, Рафиёдан Арнан, Арнандан Ободиё, Ободиёдан Шаханиё туғилди.
22Шаханиёнинг насли қуйидагича эди: унинг Шамаё исмли бир ўғли ва Хаттуш, Йихал, Бориёх, Нариё ва Шофот исмли бешта набираси бор эди. Ҳаммаси бўлиб олтита эдилар.
23Нариёнинг Элийўнай, Ҳизқиё ва Озриком деган уч ўғли бор эди.
24Элийўнайнинг Хўдавиё, Элиашаб, Палиё, Оққув, Йўханон, Далоё ва Онанах деган еттита ўғли бор эди.
4–БОБ
Яҳудонинг насли
1Яҳудонинг Параз, Хазрон, Карми, Хур ва Шўвал деган ўғиллари бор эди.
2Шўвал ўғли Раёдан Яхат туғилди. Яхатдан Охимай ва Лўҳад туғилдилар. Булар Зорох шаҳри аҳолисининг аждодлари эдилар.
3-4Холиб хотини Эфратдан Хур исмли ўғлини кўрди. Хур онаси Эфратнинг тўнғич ўғли эди. Хурнинг авлодлари Байтлаҳм шаҳрига асос солган эдилар. Хурнинг Этом, Панувал ва Эйзар деган ўғиллари бор эди. Этомнинг Йизрил, Йишмо ва Йидбош исмли уч ўғли ва Хазалейлпўн исмли бир қизи бор эди. Панувал Гадўр шаҳрига, Эйзар эса Хуша шаҳрига асос солди.
5Тахува шаҳрига асос солган Ашхурнинг Хела ва Наро исмли иккита хотини бор эди.
6Ашхур Народан тўртта ўғил кўрди. Уларнинг исмлари Охизам, Хафер, Таманах ва Хахаштори эди.
7Хотини Хеладан эса Зарет, Изхор ва Этнан исмли уч ўғил кўрди.
8Кознинг Ониб ва Зобеба деган ўғиллари бор эди. Коз Харум ўғли Охархел уруғларининг аждоди эди.
9Ябиз исмли бир одам биродарларига қараганда баланд обрўга эга эди. Онаси “Уни дард чекиб туққанман”, деб исмини Ябиз қўйган эди.
10Ябиз Исроилнинг Худосига шундай деб ёлворди: “Кошкийди, Сен мени муборак қилиб, ҳудудимни кенгайтирсанг. Ёнимда бўлиб, мени дардга йўлиқтирмай, кулфатдан сақласанг.” Худо унинг илтижоларини бажо қилди.
Бошқа оилалар рўйхати
11Шухонинг акаси Халубдан Махир туғилди. Махирдан Эштун туғилди.
12Эштундан Байтрафа, Посиёх ва Тахинно туғилдилар. Тахинно Нахош шаҳрига асос солди. Буларнинг авлодлари Рахада истиқомат қилардилар.
13Ханазнинг Ўтниёл билан Сараё деган икки ўғли бор эди. Ўтниёлнинг ҳам Хатат билан Миёнўтай деган икки ўғли бор эди.
14Миёнўтайдан Ўфра туғилди. Сараёдан Йўаб туғилди. Йўаб Ҳунармандлар водийсига асос солди. У ерда яшаган одамларнинг ҳаммаси ҳунарманд эди.
15Яфунах ўғли Холиб уч ўғил кўрди. Уларнинг исмлари Иру, Элох ва Найам эди. Элохдан Ханаз туғилди.
16Ёхалилнинг Зиф, Зифо, Тираё ва Осориёл деган ўғиллари бор эди.
17Эзрахнинг Этер, Мирод, Ифар ва Ёлун деган ўғиллари бор эди. Мирод фиръавннинг қизи Битиёга уйланди, улар Марям исмли бир қиз ҳамда Шаммай ва Йишбох исмли икки ўғил кўришди. Йишбох Эштамўва шаҳрига асос солди.
18Мирод Яҳудо қабиласидан ўзига яна бир хотин олди. Бу хотинидан у Ёред, Хабер ва Ёҳутал исмли уч ўғил кўрди. Ёред Гадўр шаҳрига, Хабер Сўху шаҳрига ва Ёҳутал Зонўвах шаҳрига асос солдилар.
19Хўдиё Нахамнинг синглисига уйланди. Улардан Кейлахда истиқомат қилган Харм уруғи ва Эштамўвада истиқомат қилган Махо уруғлари келиб чиқди.
20Шимоннинг Омнўн, Рина, Банханон ва Тилўн деган ўғиллари бор эди.
Йишининг Зўхит ва Банзўхит деган ўғиллари бор эди.
Шелонинг насли
21Яҳудонинг Шело исмли ўғли ҳам бор эди. Шелонинг насли қуйидагилардан ташкил топган эди: Леха шаҳрини қурган Ғур, Моришо шаҳрини қурган Ладо, Байт–Ашбия шаҳрида яшаган зиғир тўқувчиларнинг уруғи,
22Йўхим ва Хозеба шаҳрининг аҳолиси. Йўш ва Сораф ҳам Шелонинг наслидан келиб чиққан эдилар. Улар Мўаблик аёлларга уйланиб, Байтлаҳм шаҳрига ўрнашиб олган эдилар. Бу маълумотлар қадимги ёзувлардан олинган.
23Шу наслга тегишли одамлар шоҳ саройида кулоллар сифатида хизмат қилиб, Натайим ва Гедера шаҳарларида яшашарди.
Шимўннинг насли
24Шимўннинг Намувол, Ёмин, Ёрив, Зерах ва Шовул исмли ўғиллари бор эди.
25Шовулнинг Шаллум деган ўғли, Мивсом деган набираси ва Мишмо деган чевараси бор эди.
26Мишмонинг Хаммувол деган ўғли, Заккур исмли набираси ва Шимах деган чевараси бор эди.
27Шимах ўн олти ўғил ва олти қиз кўрди. Лекин ака–укаларининг фарзандлари кам бўлгани учун Шимўн қабиласи, Яҳудо қабиласи каби, кўпаймади.
28Шимўн насли Бэршэва, Мўлодах, Хазор–Шувал,
29Билхах, Эзам, Тўлад,
30Батувал, Хўрмах, Зихлах,
31Байт–Маркобўт, Хазор–Сусум, Байт–Бирий ва Шарайим шаҳарларида истиқомат қилардилар. Довуд шоҳ бўлгунга қадар мана шу шаҳарлар Шимўн наслига қарашли эди.
32Улар яна Этом, Ойин, Риммон, Тўхан ва Ошон номли бешта шаҳарда ҳам истиқомат қилардилар.
33Жануби–ғарбдаги Баал шаҳригача чўзилган бу шаҳарлару уларнинг атрофидаги ҳамма қишлоқлар Шимўн наслига қарашли эди. Улар шу жойларда яшаб, ўз насабнома маълумотларини ёзиб қўйган эдилар.
34-38Қуйидагилар Шимўн наслининг уруғбошилари эди: Машувов, Ямлах, Эмозиё ўғли Йўша, Йўэл ва Йўшйивиё ўғли Ёҳу. Ёҳу Сараёнинг невараси, Осиёлнинг эвараси эди. Элийўнай, Яқўво, Ёшухаё, Осоёҳ, Одил, Есимил, Бинаё ва Шифи ўғли Зизо ҳам Шимўн наслининг уруғбошилари эди. Зизо Элоннинг невараси, Ёдиёнинг эвараси, Шамаё ўғли Шимрининг чевараси эди.
Уларнинг уруғлари ниҳоятда кўпайгани учун
39улар қўй–эчкиларига яйлов ахтариб, водийнинг шарқий четида жойлашган Гадўр шаҳригача бордилар.
40У ердаги кенг, тинч ва осойишта жойлар кўм–кўк яйловларга бой эканини кўрдилар. Бу ерлар азалдан Хом наслига қарашли эди.
41Яҳудо шоҳи Ҳизқиё ҳукмронлик қилган даврда юқорида номлари рўйхат қилинган Шимўн насли Хом наслига ва улар орасида ўрнашиб олган Муним уруғига ҳужум қилдилар. Уларнинг ҳаммасини битта қолдирмай қириб ташладилар. У ерда қўйлар учун яйловлар кўп бўлгани учун уларнинг жойига ўзлари ўрнашиб олдилар.
42Сўнг Шимўн наслидан беш юз киши Йишининг Пилатиё, Нариё, Рафиё ва Узиёл исмли тўрт ўғли бошчилигида Сеир тоғларига бориб,
43Омолек наслининг қолганларини қириб ташладилар. Шимўн насли бугунга қадар ўша жойларда яшаб келяпти.
5–БОБ
Рубен насли
1Рубен Ёқубнинг тўнғич ўғли эди. Аммо у отасининг тўшагини булғагани учун, тўнғич фарзандлик ҳуқуқи Юсуфнинг ўғилларига берилган эди. Шу сабабдан Рубен насабномада тўнғич сифатида рўйхатда йўқ.
2Рубеннинг укаси Яҳудо ака–укалари орасида энг кучлиси бўлиб, йўлбошчи унинг қабиласидан чиқса ҳам, тўнғичлик ҳуқуқи Юсуфники бўлди.
3Рубен тўрт ўғил кўрди. Уларнинг исмлари Ханўх, Паллув, Хазрон ва Карми эди.
4Йўэлнинг насли қуйидагилардан иборат эди: Йўэлнинг ўғли — Шамаё, Шамаёнинг ўғли — Гўг, Гўгнинг ўғли — Шимах,
5Шимахнинг ўғли — Михо, Михонинг ўғли — Раё, Раёнинг ўғли — Баал
6ва Баалнинг ўғли — Берах. Оссурия шоҳи Тиғлатпиласар Берахни асир қилиб, олиб кетган эди. Берах Рубен қабиласининг йўлбошчиси эди.
7Рубен қабиласининг қуйидаги уруғбошилари ҳам насабнома рўйхатида қайд этилган: Явиёл, Закариё
8ва Бэлах. Бэлах Азазнинг ўғли, Шеманинг невараси ва Йўэлнинг эвараси эди. Улар Арор шаҳрида ҳамда шимолдаги Наво ва Баал–Миёнга қадар чўзилган ерларда яшадилар.
9Уларнинг Гилад еридаги подаси ҳаддан ташқари кўп бўлгани учун улар шарқдаги саҳрогача бўлган ҳамма ерларни эгаллаб олган эдилар. Бу саҳро Фурот дарёсигача чўзилган эди.
10Рубен насли шоҳ Шоул даврида Ҳожар уруғига қарши уруш очди. Уларни мағлуб қилиб, Гиладнинг шарқидаги ҳамма ерларини эгаллаб олди.
Гад насли
11Гад қабиласи Башан ерларида, Рубен қабиласининг шимолида яшаган эди. Уларнинг ҳудуди Салко шаҳрига қадар чўзилганди.
12Йўэл Башан ерида йўлбошчи эди, унинг ўнг қўл ёрдамчиси Шофом эди, Янай ва Шофот уруғбошилар эдилар.
13Гад қабиласининг қолган аъзолари қуйидаги етти уруғга тегишли эди: Микойил, Машуллом, Шеба, Йўрай, Яқан, Зия ва Ибир.
14Булар Абуҳайилнинг ўғиллари бўлиб, уларнинг еттинчи авлодигача бўлган аждодлари қуйидагилар эдилар: Хури, Ёрўвах, Гилад, Микойил, Яшишай, Яхду ва Буз.
15Гўнонинг невараси, Абдил ўғли Охи бу уруғларнинг йўлбошчиси эди.
16Гад қабиласи Гиладда, Башанда ва ўша ердаги шаҳарларда ҳамда Шарондаги бутун яйловларда истиқомат қиларди.
17Бу маълумотларнинг ҳаммаси Яҳудо шоҳи Йўтом ва Исроил шоҳи Ёрубом ҳукмронлиги даврида насабномага киритилганди.
Иордан шарқидаги қабилалар лашкари
18Рубен, Гад қабилаларининг ва Манаше қабиласи ярмининг қилич ва қалқон билан қуролланган камончилардан иборат 44.760 та жанг қилишга тайёр, моҳир сипоҳи бор эди.
19Улар Ҳожар уруғига, Ятур, Нофиш ва Надав қабилаларига ҳужум қилдилар.
20Жанг пайтида бу сипоҳлар Худога илтижо қилдилар. Улар Худога инонганлари учун Худо илтижоларига жавоб бериб, Ҳожар уруғини ва барча иттифоқчиларини уларнинг қўлига бериб, мағлуб қилди.
21Улар душманнинг чорвасидан 50.000 туя, 250.000 қўй, 2.000 эшакни ўлжа олдилар ва 100.000 одамни асир қилдилар.
22Ғанимнинг кўпчилиги жангда қирилиб кетганди, чунки Худонинг Ўзи уларга қарши жанг қилган эди. Рубен ва Гад қабилалари ҳамда Манаше қабиласининг ярми сургунгача ўша ерларда яшаб қолдилар.
Иордан шарқидаги Манаше қабиласининг ярми
23Манаше қабиласининг ярми Баал–Хермон, Санир ва Хермон тоғига қадар чўзилган Башан ерларида жойлашиб, кўпайди.
24Қабиланинг уруғбошилари қуйидагилар эди: Ифар, Йиши, Элиэл, Озриёл, Еремиё, Хўдавиё ва Яхдиёл. Улар баҳодир жангчилар бўлиб, ўз уруғларининг машҳур бошлиқлари эдилар.
Иордан шарқидаги қабилалар сургун қилинади
25Рубен ва Гад қабилалари ҳамда Манаше қабиласининг ярми ота–боболарининг Худосига қарши гуноҳ қилдилар. Улар Худога бевафолик қилиб, Худо қириб юборган ўша юртдаги халқларнинг худоларига сиғина бошладилар.
26Шунинг учун Исроил халқининг Худоси Оссурия шоҳи Пулни, яъни Тиғлатпиласарни юбориб, Рубен, Гад қабилаларини ва Манаше қабиласининг ярмини мағлуб қилди. Шох Пул уларни асир олиб Халах, Хавор ва Хара ҳудудларига ҳамда Гозан дарёсининг бўйларига сургун қилди. Улар бугунгача ўша ерларда истиқомат қилиб келяптилар.
6–БОБ
Олий руҳонийлар хонадонининг шажараси
1Левининг ўғиллари Гершон, Қоҳот ва Марори эди.
2Қоҳотнинг ўғиллари Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл эди.
3Имромнинг Ҳорун ва Мусо исмли икки ўғли ва Марям исмли бир қизи бор эди.
Ҳоруннинг ўғиллари Надов, Абиҳу, Элазар ва Итамар эди.
4Элазардан Финхаз туғилди, Финхаздан Абушува туғилди,
5Абушувадан Букки туғилди, Буккидан Уззи туғилди,
6Уззидан Зарахиё туғилди, Зарахиёдан Маройўт туғилди,
7Маройўтдан Эмориё туғилди, Эмориёдан Охитоб туғилди,
8Охитобдан Зодўх туғилди, Зодўхдан Охимас туғилди,
9Охимасдан Озариё туғилди, Озариёдан Йўханон туғилди,
10Йўханондан Озариё туғилди. Озариё шоҳ Сулаймон Қуддусда қурган Маъбаддаруҳоний бўлиб хизмат қилган эди.
11Озариёдан Эмориё туғилди, Эмориёдан Охитоб туғилди,
12Охитобдан Зодўх туғилди, Зодўхдан Шаллум туғилди,
13Шаллумдан Хилқиё туғилди, Хилқиёдан Озариё туғилди,
14Озариёдан Сараё туғилди, Сараёдан Ёҳузадах туғилди.
15Эгамиз шоҳ Навухадназар орқали Яҳудо ва Қуддус халқини сургун қилганда, Ёҳузадах ҳам бадарға бўлган эди.
Левининг бошқа насли
16Левининг ўғиллари Гершон, Қоҳот ва Марори эди.
17Гершоннинг ўғиллари исми Лубнах ва Шимах эди.
18Қоҳотнинг ўғиллари Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл эди.
19Марорининг ўғиллари Махли ва Муши эди.
Ота хонадонига кўра, рўйхатга олинган Леви уруғлари қуйидагилардан иборат эди:
20Гершон насли қуйидагилар эди: Гершондан Лубнах туғилди, Лубнахдан Яхат туғилди, Яхатдан Зиммо туғилди,
21Зиммодан Йўх туғилди, Йўхдан Йиддо туғилди, Йиддодан Зерах туғилди, Зерахдан Ётарай туғилди.
22Қоҳотнинг насли қуйидагилар эди: Қоҳотдан Оминадов туғилди, Оминадовдан Кўрах туғилди, Кўрахдан Асир туғилди,
23Асирдан Элқана туғилди, Элқанадан Эбуасаф туғилди, Эбуасафдан Асир туғилди,
24Асирдан Тахат туғилди, Тахатдан Уриёл туғилди, Уриёлдан Уззиё туғилди, Уззиёдан Шовул туғилди.
25Элқананинг Эмосай ва Охимўт деган икки ўғли бор эди.
26Охимўтдан Элқана туғилди, Элқанадан Зўфай туғилди, Зўфайдан Нахат туғилди,
27Нахатдан Элиёб туғилди, Элиёбдан Ерохам туғилди, Ерохамдан Элқана туғилди, Элқанадан Шомуил туғилди.
28Шомуилнинг икки ўғли бор эди, тўнғичининг исми Йўэл, кенжасининг исми Абиё эди.
29Марорининг насли қуйидагилар эди: Мароридан Махли туғилди, Махлидан Лубнах туғилди, Лубнахдан Шимах туғилди, Шимахдан Уззох туғилди,
30Уззохдан Шимо туғилди, Шимодан Хаггиё туғилди, Хаггиёдан Осоёҳ туғилди.
Маъбад созандалари
31Аҳд сандиғиЭгамизнинг уйига келгандан кейин, Довуд у ердаги хизматга созандалар тайинлаганди.
32Сулаймон Қуддусда Эгамизнинг уйини қургунга қадар, улар Учрашув чодири — Муқаддас чодир олдида қўшиқ айтиб хизмат қилишарди. Ўз хизматини берилган кўрсатмалар асосида адо этишарди.
33У ерда хизмат қилган одамлар қуйидаги уруғлардан эди:
Қоҳот уруғидан — қўшиқчи Хаман. Хаманнинг насабномаси қуйидагича эди: Хаман — Йўэлнинг ўғли, Йўэл — Шомуилнинг ўғли,
34Шомуил — Элқананинг ўғли, Элқана — Ерохамнинг ўғли, Ерохам — Элиэлнинг ўғли, Элиэл — Тўвахнинг ўғли,
35Тўвах — Зуфнинг ўғли, Зуф — Элқананинг ўғли, Элқана — Махатнинг ўғли, Махат — Эмосайнинг ўғли,
36Эмосай — Элқананинг ўғли, Элқана — Йўэлнинг ўғли, Йўэл — Озариёнинг ўғли, Озариё — Зафаниёнинг ўғли,
37Зафаниё — Тахатнинг ўғли, Тахат — Асирнинг ўғли, Асир — Эбуасафнинг ўғли, Эбуасаф — Кўрахнинг ўғли,
38Кўрах — Изхорнинг ўғли, Изхор — Қоҳотнинг ўғли, Қоҳот — Левининг ўғли, Леви — Ёқубнинг ўғли.
39Хаманнинг Осиф исмли қариндоши унинг ўнг қўл ёрдамчиси эди. Осифнинг насабномаси қуйидагича эди: Осиф — Бархиёнинг ўғли, Бархиё — Шимонинг ўғли,
40Шимо — Микойилнинг ўғли, Микойил — Босиёнинг ўғли, Босиё — Малкиёнинг ўғли,
41Малкиё — Итнонинг ўғли, Итно — Зерахнинг ўғли, Зерах — Одаёнинг ўғли,
42Одаё — Этханнинг ўғли, Этхан — Зиммонинг ўғли, Зиммо — Шимахнинг ўғли,
43Шимах — Яхатнинг ўғли, Яхат —Гершоннинг ўғли, Гершон — Левининг ўғли.
44Хаманнинг чап қўл ёрдамчиси ўз қариндоши Этхан эди. У Марори уруғидан эди. Этханнинг насабномаси қуйидагича эди: Этхан — Хишининг ўғли, Хиши — Абдининг ўғли, Абди — Маллухнинг ўғли,
45Маллух — Хашавиёнинг ўғли, Хашавиё — Эмозиёнинг ўғли, Эмозиё — Хилқиёнинг ўғли,
46Хилқиё — Омзининг ўғли, Омзи — Банихнинг ўғли, Баних — Шамернинг ўғли,
47Шамер — Махлининг ўғли, Махли — Мушининг ўғли, Муши — Марорининг ўғли, Марори — Левининг ўғли.
48Леви қабиласининг қолган аъзолари Худонинг уйидаги бошқа ҳамма хизматга тайинланган эдилар.
Ҳоруннинг насли
49Фақат Ҳорун ва унинг насли қурбонгоҳдақурбонлик куйдириб, хушбўй тутатқи қурбонгоҳида тутатқи тутатишлари мумкин эди. Улар Энг муқаддас хонадаги барча хизматни адо этиб, Худонинг қули Мусо берган ҳамма буйруқларга кўра, Исроил халқини гуноҳдан поклар эдилар.
50Ҳоруннинг насли қуйидагилар эди: Ҳоруннинг ўғли — Элазар, Элазарнинг ўғли — Финхаз, Финхазнинг ўғли — Абушува,
51Абушуванинг ўғли — Букки, Буккининг ўғли — Уззи, Уззининг ўғли — Зарахиё,
52Зарахиёнинг ўғли — Маройўт, Маройўтнинг ўғли — Эмориё, Эмориёнинг ўғли — Охитоб,
53Охитобнинг ўғли — Зодўх, Зодўхнинг ўғли — Охимас.
Левилар яшаган шаҳарлар
54Левиларга ажратилган шаҳарлардан биринчи бўлиб Қоҳот уруғининг Ҳорун насли улуш олган эди. Уларга қуръа бўйича берилган ҳудудга
55Яҳудо юртидаги Хеврон шаҳри ва унинг атрофидаги яйловлар кирган эди.
56Аммо ўша шаҳарнинг атрофидаги далалару қишлоқлар Яфунах ўғли Холибга берилди.
57Ҳорун наслига қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди: паноҳ шаҳар Хеврон, Либна, Ятир, Эштамўва,
58Хилен, Давир,
59Ошон ва Байт–Шамаш.
60Бенямин қабиласининг ҳудудидан қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофидаги яйловлар ҳам берилди: Ғибо, Элимат ва Онотўт. Қохот уруғининг Ҳорун наслига ҳаммаси бўлиб ўн учта шаҳар берилди.
61Қоҳот наслининг қолганларига эса Иорданнинг ғарб томонидаги Манаше қабиласига қарашли ҳудуддан ўнта шаҳар қуръа бўйича тақсимлаб берилди.
62Гершон уруғига, хонадонларига кўра, Иссахор, Ошер, Нафтали ва Башандаги Манаше қабилаларининг ҳудудларидан ўн учта шаҳар қуръа бўйича берилди.
63Марори уруғига, хонадонларига кўра, Рубен, Гад ва Забулун қабилаларининг ҳудудларидан ўн иккита шаҳар қуръа бўйича берилди.
64Шундай қилиб, Исроил халқи левиларга яшаш учун шаҳарларни ва ўша шаҳарлар атрофидаги яйловларни ажратиб берди.
65Юқорида номлари айтиб ўтилган Яҳудо, Шимўн ва Бенямин қабилалари ҳудудларидан ажратилган шаҳарлар ҳам қуръа бўйича тақсимланган эди.
66Қоҳот уруғининг баъзи хонадонларига Эфрайим қабиласининг ҳудудидан қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофидаги яйловлар берилди:
67Эфрайим қирларидаги паноҳ шаҳар Шакам, Гезер,
68Ёхмаём, Байт–Хўрон,
69Ойжавлон ва Гат–Риммон.
70Қоҳот уруғининг қолган хонадонларига эса Иорданнинг ғарб томонидаги Манаше қабиласининг ярмига қарашли икки шаҳар берилди: Онар ва Билом. Бу шаҳарларнинг атрофларидаги яйловлар ҳам уларга берилди.
71Гершон уруғига қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди:
Иорданнинг шарқ томонидаги Манаше қабиласининг ҳудудидан Аштарўт ва Башандаги Гўлон,
72Иссахор қабиласининг ҳудудидан Кедеш, Доварат,
73Рамўт ва Онем,
74Ошер қабиласининг ҳудудидан Мошол, Абдўн,
75Ҳуққоқ ва Рехоб,
76Нафтали қабиласи ҳудудидан Хаммон, Хиратайим ва Жалиладаги Кедеш.
77Марори уруғининг қолган хонадонларига қуйидаги шаҳарлар ва уларнинг атрофларидаги яйловлар берилди:
Забулун қабиласининг ҳудудидан Риммоно ва Товур,
78-79Ерихо рўпарасидаги Иордан дарёсининг шарқ томонида жойлашган Рубен қабиласининг ҳудудидан Яхаз, Кадамўт, Мифат ва чўлдаги Базер,
80Гад қабиласининг ҳудудидан Моханайим,
81Хашбон, Язир ва Гиладдаги Рамўт.
7–БОБ
Иссахор насли
1Иссахорнинг Тўло, Пувах, Ёшув ва Шимрон деган тўртта ўғли бор эди.
2Тўлонинг олтита ўғли бор эди: Уззи, Рафиё, Ёриёл, Яхмай, Йибсам ва Шомуил. Улар ўз хонадонларининг уруғбошилари эдилар. Шоҳ Довуд даврида Тўлонинг насабномасида 22.600 та жангчи қайд этилган эди.
3Уззининг Йизрахиё деган ўғли бор эди. Йизрахиёнинг тўртта ўғли бўлиб, исмлари Микойил, Ободиё, Йўэл ва Ишшиё эди. Йизрахиё ва унинг ўғиллари уруғбошилар эди.
4Уларнинг хотинлари ва болалари ниҳоятда кўп бўлгани учун, насабномасига кўра, жанг қилишга қодир 36.000 та одами бор эди.
5Иссахор қабиласининг насабномасида ҳаммаси бўлиб 87.000 та жангчи қайд этилган эди.
Бенямин ва Дан насли
6Беняминнинг Бэлах, Бохир ва Ёдиёл деган уч ўғли бор эди.
7Бэлахнинг Эзбўн, Уззи, Узиёл, Яримўт ва Ири деган бешта ўғли бор эди. Уларнинг бешови ҳам уруғбошилар бўлиб, насабномасида 22.034 та баҳодир жангчи қайд этилган эди.
8Бохирнинг Зомиро, Йўш, Элиазар, Элийўнай, Омри, Ёримўт, Абиё, Онотўт ва Элимат деган ўғиллари бор эди. Буларнинг ҳаммалари Бохирнинг ўғиллари эди.
9Уларнинг насабномасида уруғбошилардан ташқари 22.200 та жангчи қайд этилган эди.
10Ёдиёлнинг Билхан деган битта ўғли, Билханнинг эса Ёуш, Бенямин, Эҳуд, Ханано, Затон, Таршиш ва Охишар деган етти ўғли бор эди.
11Уларнинг ҳаммаси уруғбошилар бўлиб, насабномасига кўра, жанг қилишга тайёр 17.200 та одами бор эди.
12Шупим ва Хупим халқлари Ирдан, Хушим халқи эса Охердан келиб чиққанди.
Нафтали насли
13Нафталининг Яхзиёл, Гўно, Изар ва Шаллум деган тўртта ўғли бор эди. Улар Билхахнинг наслидан эди.
Манаше насли
14Манаше Орамлик чўрисидан Осриёл ва Мохир исмли икки ўғил кўрди. Мохир Гиладнинг отаси эди.
15Мохир Хупим ва Шупимга хотинлар олиб берди. Мохирнинг Махо исмли бир синглиси бор эди. Залофoход Мохирнинг авлодларидан бири бўлиб, фақат қизлар кўрган эди.
16Мохирнинг хотини Махо икки ўғил туғди. Уларнинг исмини Параш ва Шараш қўйдилар. Параш Улом ва Раҳем исмли икки ўғил кўрди.
17Уломнинг Бадон деган ўғли бор эди.
Манаше невараси Мохир ўғли Гиладнинг насли мана шулардан иборатдир.
18Гиладнинг синглиси Хаммалекадан Ишхўд, Абуазар ва Махло туғилди.
19Шамидонинг Охиён, Шакам, Лихи ва Ониём деган ўғиллари бор эди.
Эфрайим насли
20Эфрайимнинг Шуталах деган ўғли бор эди. Шуталахдан Барид туғилди, Бариддан Тахат, Тахатдан Эладах, Эладахдан Тахат,
21Тахатдан Зобод, Зободдан Шуталах туғилдилар.
Эфрайимнинг Шуталахдан ташқари яна Эйзар ва Элад исмли икки ўғли ҳам бор эди. Улар Гат шаҳрининг туб аҳолисига қарашли чорвани ўғирламоқчи бўлганларида Гатликлар уларни ўлдирган эдилар.
22Уларнинг отаси Эфрайим кўп кунлар аза тутди. Қариндошлари унга тасалли бергани келдилар.
23Эфрайим хотини билан яна қовушган эди, хотини ҳомиладор бўлиб, ўғил туғди. Эфрайим, уйимда бахтсизлик юз берган эди, деб ўғлининг исмини Бариё қўйди.
24Эфрайимнинг Шеро деган бир қизи бор эди. Шеро тепадаги Байт–Хўрон ва пастдаги Байт–Хўрон шаҳарларини ҳамда Узан–Шеро шаҳрини қурди.
25Эфрайимнинг Рефах исмли бир ўғли ҳам бор эди. Рефахдан Рашаф туғилди, Рашафдан Телах, Телахдан Тахан,
26Тахандан Ладен, Ладендан Омиҳуд, Омиҳуддан Элишама,
27Элишамадан Нун, Нундан Ёшуа туғилдилар.
28Эфрайим насли жанубдаги Байтил шаҳри, шарқдаги Нарон шаҳри ва ғарбдаги Гезер шаҳригача чўзилган ҳудудни қўлга киритиб, ўша ерга ўрнашиб олган эдилар. Уларнинг ҳудудига ўша шаҳарлар атрофидаги барча қишлоқлар, Шакам ва Оя шаҳарлари ҳамда улар атрофидаги қишлоқлар кирган эди.
29Манаше қабиласи Байт–Шан, Танах, Махидў ва Дўр шаҳарлари ва ўша шаҳарлар атрофидаги қишлоқларида ўрнашиб олган эди.
Бу жойларда Ёқубнинг ўғли Юсуф авлодлари яшаган эди.
Ошер насли
30Ошернинг ўғиллари қуйидагилардир: Йимнах, Йишво, Йишви ва Бариё. Ошернинг Серах исмли бир қизи ҳам бор эди.
31Бариёнинг Хабер ва Малхиёл исмли икки ўғли бўлиб, Малхиёл Бирзайит шаҳрини қурган эди.
32Хабернинг Яфлет, Шўмер ва Хўтам исмли уч ўғли ва Шува исмли бир қизи бор эди.
33Яфлетнинг ўғиллари — Пўсах, Бимхал ва Ошвот.
34Шўмернинг ўғиллари — Охи, Рохгах, Хуббо ва Орам.
35Шўмернинг укаси Хўтамнинг ўғиллари — Зўфах, Йимно, Шалаш ва Амал.
36Зўфахнинг ўғиллари — Сувах, Харнатар, Шувол, Бери, Йимра,
37Базер, Хўд, Шаммо, Шилшо, Йитрон ва Бера.
38Этернинг ўғиллари — Яфунах, Фиспа ва Орро.
39Уллонинг ўғиллари — Орах, Ханниэл ва Ризиё.
40Ошер насли ана шулардан иборат бўлиб, улар уруғбошилар, машҳур баҳодир жангчилар, обрўли йўлбошчилар эдилар. Ошер қабиласининг насабномасида жанг қилишга қодир 26.000 киши қайд этилган эди.
8–БОБ
Яна Бенямин насли ҳақида
1Беняминнинг бешта ўғли бор эди. Тўнғич ўғли — Бэлах, иккинчиси — Ошбол, учинчиси — Ахрах,
2тўртинчиси — Нўхах, бешинчиси Рафа эди.
3Бэлахнинг ўғиллари қуйидагилардир: Адар, Гера, Абиҳуд,
4Абушува, Нўмон, Охўва,
5Гера, Шафуфон ва Хуром.
6-7Эҳуднинг Нўмон, Охиё ва Гера исмли ўғиллари бўлиб, улар Ғибо шаҳри аҳолисининг уруғбошилари эдилар. Ғибо аҳолиси Монахатга қувиб юборилганда, Гера халқни бошлаб кетган эди. Геранинг Уззо ва Охихуд исмли икки ўғли бор эди.
8Шахарайим иккала хотини Хушим ва Барони қўйиб юборгандан кейин, Мўаб юртида ўғиллар кўрган эди.
9Унинг Ҳўдаш исмли янги хотини унга Йўвов, Зибиё, Мeшo, Малкам,
10Юс, Саҳиё ва Мирмо деган етти ўғил туғиб берган эди. Шахарайимнинг бу ҳамма ўғиллари уруғбошилар эдилар.
11Шахарайимнинг Хушимдан туғилган Абутав ва Элфал деган иккита ўғли ҳам бор эди.
12-13Элфалнинг Ибир, Мишом, Шамад, Бариё ва Шема деган ўғиллари бор эди. Шамад Онў ва Лўд шаҳарларини, шунингдек, буларнинг атрофларидаги қишлоқларни қурган эди. Бариё билан Шема эса Ойжавлон шаҳри аҳолисининг уруғбошилари бўлиб, Гат аҳолисини қувиб юборган эдилар.
14Охё, Шошах, Ёримўт,
15Забадиё, Арод, Эдер,
16Микойил, Йишпо ва Йўхо Бариёнинг ўғиллари эди.
17Забадиё, Машуллом, Хизқи, Хабер,
18Йишмарай, Йизлиё ва Йўвов Элфалнинг ўғиллари эди.
19Яхим, Зихри, Забди,
20Эливенай, Зиллатай, Элиэл,
21Одаё, Бароё ва Шимрот Шимахнинг ўғиллари эди.
22Йишпон, Ибир, Элиэл,
23Абдўн, Зихри, Ханон,
24Ханониё, Элам, Онтўтиё,
25Йифдаё ва Панувал Шошахнинг ўғиллари эди.
26Шамшарай, Шахариё, Оталиё,
27Яршиё, Илёс ва Зихри Ерохамнинг ўғиллари эди.
28Уларнинг ҳаммаси ўз наслининг уруғбошилари бўлиб, исмлари ўз насли насабномасида қайд этилган эди. Улар Қуддусда яшадилар.
29Явиёл Гивон шаҳрини қуриб, ўша шаҳарда ўрнашди. Хотинининг исми Махо,
30тўнғич ўғлининг исми Абдўн, кейингилариники Зур, Киш, Баал, Надов,
31Гадўр, Охё, Закар,
32ва Михлўт эди. Михлўт Шимохнинг отаси эди. Буларнинг насли Қуддусда ўз уруғлари билан ёнма–ён яшади.
Шоҳ Шоулнинг насли
33Нар — Кишнинг отаси, Киш шоҳ Шоулнинг отаси эди. Шоулнинг тўртта ўғли бўлиб, исмлари Йўнатан, Малкишува, Абунадов ва Эшбаaл эди.
34Йўнатандан Марибаал туғилди, Марибаалдан Михо туғилди.
35Михонинг Питўн, Малек, Тария ва Охоз деган ўғиллари бор эди.
36Охоздан Ёҳуваддо туғилди, Ёҳуваддодан Элимат, Озмобит ва Зимри туғилдилар. Зимридан Мўзо туғилди,
37Мўзодан Бина туғилди, Бинадан Рафах туғилди, Рафахдан Эласах туғилди, Эласахдан Озиёл туғилди.
38Озиёлнинг олтита ўғли бўлиб, уларнинг исмлари Озриком, Бохару, Исмоил, Шариё, Ободиё ва Ханон эди. Буларнинг ҳаммаси Озиёлнинг ўғиллари эди.
39Озиёлнинг укаси Эшехнинг учта ўғли бўлиб, тўнғичи — Улом, иккинчиси — Ёуш, учинчиси Элифалет эди.
40Уломнинг ўғиллари баҳодир жангчи ва камончилар эдилар. Уларнинг кўп ўғиллари ва набиралари бор эди, ҳаммаси бўлиб 150 та эди.
Бенямин қабиласи мана шулардан иборат эди.
9–БОБ
1Шундай қилиб, бутун Исроил халқи насабномада қайд этилиб, бу маълумотларнинг ҳаммаси “Исроил шоҳлари китоби”га киритилган.
Асирликдан Қуддусга қайтиб келган халқ
Яҳудо халқи Эгамизга килган бевафолиги учун Бобилга сургун қилинган эди.
2Биринчи бўлиб сургундан ўз шаҳарларидаги мулкларига оддий халқ қайтиб келди. Улар билан бирга баъзи руҳонийлар, левилар ва Маъбад хизматкорлари ҳам қайтишганди.
3Яҳудо, Бенямин, Эфрайим ва Манаше қабиласидан бўлганлар Қуддусга бориб ўрнашдилар. Қайтиб келганлар орасида қуйидагилар бор эди:
Яҳудо қабиласидан қайтиб келганлар
4Яҳудо ўғли Параз наслидан бўлган Утай. У Омиҳуднинг ўғли, Омрининг набираси, Имрининг эвараси ва Банихнинг чевараси эди.
5Шело наслидан — Шелонинг тўнғич ўғли Осоёҳ ва унинг ўғиллари,
6Зерах наслидан — Ёвал.
Ҳаммаси бўлиб Яҳудо қабиласидан Қуддусга қайтиб келганлар 690 кишини ташкил қилар эди.
Бенямин қабиласидан қайтиб келганлар
7Бенямин қабиласидан қуйидагилар Қуддусга қайтиб келган эдилар: Машуллом ўғли Саллу. У Хўдавиёнинг невараси ва Хассинуванинг эвараси эди.
8Яна Ерохам ўғли Йибнаё ва Уззи ўғли Элох қайтиб келган. Элох Михрининг невараси эди. Шафатиё ўғли Машуллом ҳам қайтиб келган. У Рувелнинг невараси ва Йибниёнинг эвараси эди.
9Насабномага киритилган Бенямин насли 956 кишини ташкил қилган эди. Юқорида айтиб ўтилганларнинг ҳаммаси уруғбошилар эди.
Руҳонийлардан қайтиб келганлар
10Қуйидаги руҳонийлар Қуддусга қайтиб келган эдилар: Ёдаё, Ёҳайирив ва Ёхин.
11Яна Худо уйининг бош амалдори Озариё қайтиб келган эди. У Хилқиёнинг ўғли, Машулломнинг невараси, Зодўхнинг эвараси ва Охитоб ўғли Маройўтнинг чевараси эди.
12Ерохам ўғли Одаё ҳам қайтиб келганди. У Пешхурнинг невараси ва Малкиёнинг эвараси эди. Одил ўғли Масай ҳам қайтиб келганди. У Яхзиронинг невараси, Машулломнинг эвараси ва Иммар ўғли Машилламатнинг чевараси эди.
13Ҳаммаси бўлиб 1760 руҳоний қайтиб келган эди. Улар уруғбошилар бўлиб, Худонинг уйида хизмат қилиш учун лаёқатли эдилар.
Левилардан қайтиб келганлар
14Қуйидаги левилар Қуддусга қайтиб келган эдилар: Хашшуб ўғли Шамаё. У Марори уруғидан бўлиб, Озрикомнинг невараси, Хашавиёнинг эвараси эди.
15Яна Боғбақар, Хареш, Галол ва Маттаниё қайтиб келганди. Маттаниё Миханинг ўғли, Зихрининг невараси ва Осифнинг эвараси эди.
16Шамаё ўғли Ободиё ҳам қайтиб келганди. У Галолнинг невараси ва Ёдутуннинг эвараси эди. Осо ўғли Бархиё ҳам қайтиб келганди. У Элқананинг набираси бўлиб, Натуфо шаҳрининг қишлоқларида яшаган эди.
Маъбад дарвозабонларидан қайтиб келганлар
17Қуддусга қайтиб келган Маъбад дарвозабонлари қуйидагилар эди: Шаллум, Оққув, Талмўн, Охиман ва уларнинг қариндош–уруғлари. Шаллум уларнинг бошлиғи эди.
18Улар бугунгача шарқ томондаги Шоҳ Дарвозасида соқчилик қилиб келмоқдалар. Левилар қароргоҳига қарашли дарвозабонлар шулардир.
19Эбуасафнинг набираси Кори ўғли Шаллум ва унинг Кўрах уруғидан бўлган қариндошлари Маъбаднинг дарвозасида соқчилик қилганлар. Уларнинг ота–боболари ҳам Эгамизнинг чодири киришида соқчилик хизматида бўлган эдилар.
20Элазар ўғли Финхаз илгари уларнинг устидан бошлиқ эди. Эгамиз у билан бирга эди.
21Машалмиё ўғли Закариё ҳам Учрашув чодирининг эшигида соқчилик қилган эди.
22Ўша кунларда дарвозани қўриқлаш учун ҳаммаси бўлиб 212 дарвозабон танлаб олинган эди. Улар ўз қишлоқларида насабномалари бўйича рўйхатга олинган эдилар. Уларни бу масъул вазифага шоҳ Довуд билан Шомуил пайғамбар тайинлаган эдилар.
23Бу дарвозабонлар ва уларнинг авлодлари Эгамизнинг уйи эшикларида соқчилик қилардилар.
24Улар Эгамиз уйининг шарқ, ғарб, шимол ва жануб томонидаги эшикларини қўриқлар эдилар.
25Уларнинг қишлоқларидаги қариндошлари аниқ белгиланган бир муддатда келиб, улар билан бирга етти кун давомида хизмат қилишга мажбур эдилар.
26Тўртта бош дарвозабон Леви қабиласидан эди. Улар Худонинг уйидаги омборхона ва хазиналар учун масъул эдилар.
27Худонинг уйини қўриқлаш ва эрталаблари эшикларини очиш уларнинг зиммасида бўлгани учун, улар тунни Худонинг уйи ёнида ўтказар эдилар.
28Баъзи левилар Маъбад хизматида фойдаланадиган асбоб–анжомлар учун масъул эдилар. Уларнинг вазифаси асбоб–анжомларни ишлатишдан олдин ва ишлатилгандан кейин санаш эди.
29Левиларнинг айримлари жиҳозларга, Муқаддас хонадаги бошқа буюмларга ҳамда сифатли унга, шаробга, зайтун мойига, тутатқига ва зираворларга масъул эдилар.
30Бироқ зираворларнинг аралашмасини фақат руҳонийлар тайёрлай олар эдилар.
31Левилардан бири — Кўрах наслидан бўлган Шаллумнинг тўнғич ўғли Маттитиё назр нонларини пиширишга тайинланган эди.
32Унинг Қоҳот наслидан бўлган баъзи биродарлари эса Шаббат кунихонтахтага қўйиладиган муқаддас нонларни тайёрлашга масъул эдилар.
33Левиларнинг қўшиқчилари Маъбаддаги хоналарда яшар эдилар. Улар уруғбошилар бўлиб, кечаю кундуз хизматда бўлганлари учун бошқа барча вазифалардан озод қилинган эдилар.
34Юқорида номлари айтилган левилар уруғбошилар бўлиб, насабнома рўйхатига бошлиқлар сифатида киритилган эдилар. Улар Қуддусда яшардилар.
Шоҳ Шоулнинг насл–насаби
35Явиёл Гивон шаҳрини қуриб, ўша шаҳарда ўрнашди. Хотинининг исми Махо,
36тўнғич ўғлининг исми Абдўн, кейингилариники Зур, Киш, Баал, Нар, Надов,
37Гадўр, Охё, Закариё ва Михлўт эди.
38Михлўт Шимомнинг отаси эди. Буларнинг насли Қуддусда ўз уруғлари билан ёнма–ён яшарди.
39Нар — Кишнинг отаси, Киш шоҳ Шоулнинг отаси эди. Шоулнинг тўртта ўғли бўлиб, исмлари Йўнатан, Малкишува, Абунадов ва Эшбаaл эди.
40Йўнатандан Марибаал туғилди, Марибаалдан Михо туғилди.
41Михонинг Питўн, Малек, Тахрия ва Охоз деган ўғиллари бор эди.
42Охознинг Ёрох исмли ўғли бўлиб, Ёрохнинг Элимат, Озмобит ва Зимри деган уч ўғли бор эди. Зимридан Мўзо туғилди,
43Мўзодан Бина туғилди, Бинадан Рафиё, Рафиёдан Эласах, Эласахдан Озиёл туғилдилар.
44Озиёлнинг олтита ўғли бўлиб, уларнинг исмлари Озриком, Бохару, Исмоил, Шариё, Ободиё ва Ханон эди. Озиёлнинг ўғиллари ана шулар эдилар.
10–БОБ
Шоҳ Шоулнинг ўлими
1Филистлар Исроил лашкари билан жанг қилди. Исроил лашкари Филистларнинг олдига тушиб қочиб, кўплари Гилбова тоғида ҳалок бўлди.
2Филистлар Шоул билан унинг ўғиллари ортидан тушдилар. Натижада Шоулнинг ўғиллари Йўнатан, Абунадов ва Малкишува ўлдирилди.
3Шоулнинг атрофида жанг тобора авжига чиқди. Шу пайт Филист камончилари Шоулга қарата ўқ отдилар. Шоул яраланди.
4У қуролбардорига:
— Қиличингни суғургин–да, менга санч, токи анави суннатсизлар келиб, мени хўрламасинлар, — деди.
Лекин қуролбардори қўрқди, Шоулнинг айтганини қилмади. Шунда Шоул қиличини қинидан суғуриб, ўзини қилич устига ташлади.
5Қуролбардори ҳам Шоулнинг ҳалок бўлганини кўриб, ўзини қиличи устига ташлаб, ўлди.
6Шундай қилиб, Шоул, унинг учала ўғли ва бутун хонадони бир кунда ҳалок бўлишди.
7Йизрил водийсида яшайдиган Исроил халқи ўз сипоҳларининг қочганини, Шоул билан ўғиллари ўлганини кўришдию, шаҳарларини ташлаб қочишди. Филистлар бу шаҳарларга келиб ўрнашиб олишди.
8Эртаси куни Филистлар ҳалок бўлганларни талон–тарож қилгани жанг майдонига келишди. Бирдан улар Гилбова тоғида Шоул билан унинг ўғиллари жасадларини кўриб қолишди.
9Улар Шоулнинг кийимларини ечишди, бошини кесиб, қуролларини олишди. Филист юрти бўйлаб хабарчилар жўнатиб, бу хушхабарни бутхоналарига, халққа эшиттиришди.
10Шоулнинг қурол–аслаҳасини ўз худолари уйига қўйишди, бошини эса худо Дўғон уйининг деворига қоқиб қўйишди.
11Гиладдаги жамики Ёбош аҳолиси Филистларнинг Шоулга қилган ҳамма нарсасини эшитишди.
12Шунда ҳамма жасур йигитлар Шоул билан ўғилларининг жасадларини олиб, Ёбошга олиб боришди. Суякларини Ёбошдаги эман дарахти тагига дафн қилгач, етти кун рўза тутишди.
13Шундай қилиб, Шоул Эгамизга қилган бевафолиги учун ҳалок бўлган эди. У Эгамизнинг сўзига итоат этмади. Бунинг устига, арвоҳ чақирувчига маслаҳат солган эди.
14Эгамизнинг хоҳиш–иродасини эса сўрамади. Шунинг учун Эгамиз уни ўлдириб, шоҳликни Эссай ўғли Довудга берди.
11–БОБ
Довуд Исроил ва Яҳудо шоҳи бўлади
1Жамики Исроил халқи Хевронга — Довуднинг ҳузурига йиғилиб шундай деди:
— Биз сизнинг жигарингизмиз.
2Илгари Шоул шоҳ бўлганда ҳам, урушларда Исроил лашкарига ўзингиз бош бўлар эдингиз. Эгангиз Худо сизга: “Сен халқим Исроилнинг чўпони бўлиб, уларни боқасан, халқим Исроилга сен раҳнамолик қиласан”, деб айтган эди.
3Шундай қилиб, Довуд Хевронда Исроил оқсоқоллари билан Эгамиз олдида аҳд қилди. Исроил оқсоқоллари, Эгамизнинг Шомуил орқали берган сўзига мувофиқ, Довуднинг бошига мой суртиб, уни Исроил устидан шоҳ қилиб кўтаришди.
Довуд Қуддусни босиб олади
4Шоҳ Довуд билан ҳамма Исроил сипоҳлари Қуддусга юриш қилдилар. Ўша даврда Қуддус шаҳри Ёбус деб аталган бўлиб, у ернинг ўтроқ халқи Ёбус халқи деб аталар эди.
5Ёбус аҳолиси Довудга: “Сен ҳеч қачон шаҳарга кира олмайсан”, дедилар. Аммо Довуд Сион қалъасига бостириб кириб, қалъани эгаллади. Кейинчалик бу қалъага “Довуд қалъаси”, деб ном берилди.
6Довуд: “Кимки Ёбусларга биринчи бўлиб ҳужум қилса, у лашкарбоши бўлади”, деб айтган эди. Зеруя ўғли Йўаб биринчи бўлиб ҳужум қилди ва лашкарбоши бўлди.
7Довуд қалъада яшай бошлади. Шунинг учун бу жой “Довуд қалъаси”, деб ном олди.
8У Милло деган жойдан бошлаб бутун шаҳар атрофини девор билан мустаҳкамлади. Йўаб эса шаҳарнинг қолган жойларини тузатди.
9Довуд тобора кучайиб борарди, чунки Сарвари Олам унга ёр эди.
Довуднинг “Учта қаҳрамон” ва “Ўттизта қаҳрамон” деган гуруҳларидаги баҳодир жангчилар
10Қуйида шоҳ Довуднинг баҳодир жангчилари рўйхати берилган. Улар қолган Исроил халқи билан биргаликда Эгамизнинг ваъдасига мувофиқ Довудни шоҳ деб эълон қилганлар ҳамда унинг шоҳлиги учун кучли таянч бўлганлар.
11Довуднинг баҳодир жангчилари қуйидагича: биринчиси — Хахмўн ўғли Ёшувам. У “Учта қаҳрамон”нинг сардори бўлиб, найзаси билан уч юз кишига ҳужум қилганда ҳаммасини бир жангда ўлдирган эди.
12“Учта қаҳрамон”дан иккинчиси Охўва уруғидан Дўдў ўғли Элазар эди.
13Филистлар жанг қилиш учун Пас–Даммимда тўпланганда, Элазар Довуд билан бирга эди. У ердаги даланинг бир қисмига арпа экилган эди. Исроил лашкарлари қоча бошлагач,
14Элазар билан Довуд даланинг ўртасида туриб олиб, у ерни ҳимоя қилишди. Филистларни қириб ташлашди. Эгамиз уларни катта ғалабага эриштирди.
15“Ўттизта қаҳрамон” гуруҳи таркибига кирган ўша учта қаҳрамон Довуднинг ёнига — Адуллам ғори олдидаги қояга кетишди. Рафа сойлигида Филистлар лашкари қароргоҳ қурган эди.
16Бу пайтда Довуд ўзининг адирдаги қароргоҳида эди. Битта Филист қўнолғаси эса Байтлаҳмда жойлашган эди.
17Довуд ҳасрат билан:
— Қанийди бирортаси Байтлаҳм дарвозасининг ёнидаги қудуқдан менга сув олиб келиб берса! — деди.
18Ўша учта қаҳрамон Филистлар қароргоҳини ёриб ўтишди–да, Байтлаҳмдаги дарвозанинг ёнидаги қудуқдан сув тортиб, Довудга олиб келишди. Лекин Довуд сувни ичмай, ерга тўкиб, Эгамизга бағишлади.
19— Бундай қилишдан мени Худойимнинг Ўзи асрасин! — деб хитоб қилди у. — Шу йигитларнинг қонини ичайми? Ахир, улар жонини хавф–хатарга қўйиб сув олиб келишди–ку!
Шунинг учун ҳам Довуд сувни ичишни истамади. “Учта қаҳрамон” ана шундай жасурлик кўрсатишган эди.
20Йўабнинг акаси Абушай “Ўттизта қаҳрамон”нинг сардори эди. Абушай найзаси билан уч юз кишини ўлдирди. Шу тариқа у “Учта қаҳрамон” сингари донг таратди.
21У “Ўттизта қаҳрамон”дан ҳам машҳур эди, уларнинг йўлбошчиси бўлди. Лекин “Учта қаҳрамон” қаторига кирмасди.
22Кабзаёл шаҳридан Ёҳайидо ўғли Бинаё деган жасур бир жангчи бор эди. У ажойиб ишлар қилди, Мўаблик икки довюрак одамни ўлдирди. Қор ёққан кунда бир хандаққа тушиб, шерни ўлдирди.
23Яна бўйи беш тирсак келадиган девдай бир Мисрликни ҳам ўлдирди. Мисрликнинг қўлидаги найзаси тўқувчининг дастгоҳи ходасидай келарди. Бинаё унинг устига таёқ билан бостириб борди. Найзани Мисрликнинг қўлидан тортиб олди–да, ўша найза билан уни ўлдирди
24Бинаёнинг қилган ишлари ана шулардир. Шу тариқа Бинаё “Учта қаҳрамон” каби донг таратди.
25У “Ўттизта қаҳрамон” орасида шуҳрат топди, лекин “Учта қаҳрамон”дан бири ҳисобланмасди. Довуд уни қўриқчилар сардори қилиб тайинлади.
26Бошқа баҳодир жангчилар қуйидагилардир:
Йўабнинг укаси Осойил,
Байтлаҳм шаҳридан Дўдў ўғли Элханон,
27Харўд шаҳридан Шаммўт,
Палонлик Халез,
28Тахува шаҳридан Ихеш ўғли Эро,
Онотўт шаҳридан Абуазар,
29Хуша шаҳридан Сиббахай,
Охўва уруғидан Илай,
30Натуфо шаҳридан Махрай ва Банах ўғли Халед,
31Бенямин наслидан Гиволик Рибай ўғли Итай,
Пиратон шаҳридан Бинаё,
32Гаш сойликларидан Хурай,
Байт–Араба шаҳридан Абил,
33Бахарумлик Озмобит,
Шалбим шаҳридан Элияхба,
34Гизонлик Хошим ўғиллари,
Харор шаҳридан Шахей ўғли Йўнатан,
35Харорлик Сохор ўғли Охиём,
Ур ўғли Элифал,
36Махиротлик Хафер,
Палонлик Охиё,
37Кармил шаҳридан Хазро,
Эзбай ўғли Нарай,
38Натаннинг укаси Йўэл,
Хагри ўғли Мивхор,
39Оммон халқидан Зилах,
Берўт шаҳридан Зеруя ўғли Йўабнинг қуролбардори Нахрай,
40Йитар уруғидан Эро ва Горив,
41Хет халқидан Уриё,
Охлай ўғли Зобод,
42Рубен қабиласининг йўлбошчиси Шизо ўғли Адинах ва унинг ўттиз жангчиси,
43Махо ўғли Ханон,
Митанлик Ёшафат,
44Аштарутлик Уззия,
Арорлик Хўтамнинг ўғиллари Шомо ва Явиёл,
45Шимри ўғли Ёдиёл ва унинг укаси Тизлик Йўхо,
46Махавлик Элиэл,
Элнамнинг ўғиллари Яривай ва Йўшавиё,
Мўаб юртидан Йитмо,
47Элиэл, Обид ва Зўволик Ясиёл.
12–БОБ
Довуднинг Бенямин қабиласидан илк издошлари
1Бирмунча вақт олдин Довуд шоҳ Шоулдан қочиб, Зихлах шаҳрида яшаб юрган пайтда баъзи баҳодир жангчилар унга қўшилган эдилар. Урушларда Довуд томонида жанг қилган бу жангчилар
2Бенямин қабиласидан, Шоулнинг қариндош–уруғларидан эдилар. Улар моҳир камончилар бўлиб, ҳам ўнг, ҳам чап қўли билан ўқ ва тошларни отар эдилар.
3Уларнинг бош сардори Гиволик Шамонинг ўғли Охазар эди. Унинг укаси Йўш сардорнинг ўнг қўл ёрдамчиси эди. Қуйидагилар эса жангчилар эди:
Озмобитнинг ўғиллари — Йизиёл ва Палат,
Барака ва Онотўтлик Ёҳу,
4“Ўттиз қаҳрамоннинг” сардори ва моҳир жангчиси — Гивонлик Йишмаё,
Еремиё, Яхазиёл, Йўханон, Гедералик Йўзабад,
5Элузай, Яримўт, Болиё, Шамариё ва Харуфлик Шафатиё,
6Кўрах наслидан — Элқана, Ишшиё, Озариёл, Йўазар ва Ёшувам,
7Гадўрлик Ерохамнинг ўғиллари — Йўэлах ва Забадиё.
Довуднинг Гад қабиласидан издошлари
8Гад қабиласидан баъзилари Довудга қўшилмоқчи бўлиб, адирлардаги пана жойларга бордилар. Улар тажрибали баҳодир жангчилар бўлиб, қалқон ва найзани усталик билан ишлатардилар. Шердай жасур, тоғлардаги кийикдай чаққон эдилар.
9Эйзар уларнинг бош сардори бўлиб, иккинчиси — Ободиё, учинчиси — Элиёб,
10тўртинчиси — Мишманах, бешинчиси — Еремиё,
11олтинчиси — Аттай, еттинчиси — Элиэл,
12саккизинчиси — Йўханон, тўққизинчиси — Элзабад,
13ўнинчиси — Еремиё, ўн биринчиси Махбаннай эди.
14Гад қабиласидан бўлган бу жангчилар сардорлар бўлиб, орасидаги энг заифи юз кишига, энг кучлиси эса минг кишига бас келар эди.
15Улар Иордан дарёсининг тошқин мавсумида — йилнинг биринчи ойида дарёдан кечиб ўтиб, шарқий ва ғарбий қирғоқлардаги водийларда яшайдиган халқни қувиб чиқарган эдилар.
Бенямин ва Яҳудо қабиласидан чиққан издошлар
16Бир куни Бенямин ва Яҳудо қабиласидан баъзилар адирлардаги пана жойларга, Довуднинг ёнига келдилар.
17Довуд уларни кутиб олгани чиқиб, уларга айтди: “Агар бу ерга тинчлик билан, менга ёрдам бергани келган бўлсангиз, қаторимизга марҳамат қилинглар. Борди–ю, мени душманларим қўлига топширмоқчи бўлиб келган бўлсангиз, ота–боболаримизнинг Худоси буни кўриб жазоингизни берсин. Мен сизларга ҳеч қандай ёмонлик қилганим йўқ.”
18Шунда “Ўттизта қаҳрамон”нинг сардори Эмосайни Худонинг Руҳи қамраб олди ва Эмосай гапира бошлади:
“Биз сизникимиз, эй Довуд!
Сиз томондамиз, Эй Эссай ўғли!
Омон бўлинг, илойим омон бўлинг!
Сизга ёрдам берганлар ҳам омон бўлсин!
Сизни қўллаган Худойингизнинг Ўзидир.”
Довуд уларни қаторига қўшиб, лашкарининг сардорлари қилиб тайинлади.
Манаше қабиласидан чиққан издошлар
19Довуд Филистларга қўшилиб, Шоулга қарши урушга отланганда, Манаше қабиласидан баъзилари Довуд томонга ўтиб олган эдилар. Бироқ натижада Довуд Филистлар томонида жанг қила олмаган эди, чунки Филист беклари маслаҳатлашиб: “Агар Довуд ўз хўжайини Шоул томонга ўтиб олса, бошимиз кетади”, деб уни орқага қайтариб юборган эдилар.
20Довуд Зихлахга қайтиб кетаётганда, унинг томонига Манаше қабиласидан қуйидагилар ўтиб олган эдилар: Аднах, Йўзабад, Ёдиёл, Микойил, Йўзабад, Элиху, Зиллатай. Улар Манаше қабиласининг мингбошилари ҳамда
21баҳодир жангчилари бўлганлари учун Довуд уларни ўз лашкари устидан лашкарбошилар қилиб тайинлади. Улар босқинчи тўдаларни йўқ қилишда Довудга ёрдам берган эдилар.
22Кундан кунга Довудга қўшилган одамларнинг сони кўпайиб борар эди. Натижада Худонинг лашкари сингари буюк бир лашкар ҳосил бўлди.
Довуд лашкарининг рўйхати
23Довуд Хевронда турган пайтда кўп моҳир жангчилар келиб, унинг лашкари қаторига қўшилган эдилар. Эгамизнинг сўзига биноан, Шоулнинг ўрнига Довудни тахтга ўтқизмоқчи бўлган ўша жангчиларнинг сони қуйидагича эди:
24Яҳудо қабиласидан қалқон ва найза билан қуролланган 6.800 киши.
25Шимўн қабиласидан — 7.100 баҳодир жангчи.
26Леви қабиласидан — 4.600 киши.
27Буларнинг қаторига Ҳорун хонадонининг йўлбошчиси Ёҳайидо ва унинг 3.700 одами,
28ёш жангчи Зодўх ва унинг уруғидан 22 сардор ҳам кирган эди.
29Бенямин қабиласидан — Шоулга қариндош бўлган 3.000 киши. Бенямин қабиласининг кўпчилиги шу пайтгача Шоул хонадонига садоқатини сақлаб келган эди.
30Эфрайим қабиласидан — ўз уруғида донг таратган 20.800 баҳодир жангчи.
31Иордан дарёсининг ғарб томонидаги Манаше қабиласининг ярмидан — 18.000 киши. Улар махсус танлаб олинган бўлиб, Довудни шоҳ қилиш мақсади билан Хевронга келган эдилар.
32Иссахор қабиласидан — 200 лашкарбоши ва уларнинг қўл остидаги одамлари. Бу лашкарбошилар Исроил халқининг нима қилишини ва қачон қилишини яхши билишар эди.
33Забулун қабиласидан — 50.000 моҳир жангчи. Улар Довудга чексиз садоқати билан хизмат қилиш учун тиш–тирноғигача қуролланиб, жангга тайёр бўлиб келган эдилар.
34Нафтали қабиласидан — 1.000 сардор ҳамда қалқон ва найза билан қуролланган 37.000 киши.
35Дан қабиласидан — жангга тайёр 28.600 киши.
36Ошер қабиласидан — жангга тайёр 40.000 моҳир жангчи.
37Иордан дарёсининг шарқ томонидаги Рубен, Гад қабилаларидан ва Манаше қабиласининг ярмидан — 120.000 киши. Улар барча жанг аслаҳалари билан қуролланган эдилар.
38Бу жангчиларнинг ҳаммаси жанговар ҳолатда бўлиб, Довудни бутун Исроил устидан шоҳ қилиш мақсадида Хевронга келган эдилар. Исроилнинг қолган халқи ҳам Довудни шоҳ қилиш мақсадига қўшилган эди.
39Жангчилар Довуднинг ҳузурида уч кун қолиб, қариндошлари тайёрлаган озуқа ичимликлардан еб, зиёфат қилишди.
40Шимолдаги Иссахор, Забулун ва Нафтали қабилаларининг олис ҳудудларидан ҳам одамлар келишган эди. Улар эшак, туя, хачир, ҳўкизларга егуликлар ортиб, бир талай ун, анжир қоқиси, майиз, шароб, зайтун мойи олиб келишган эди. Булардан ташқари, кўплаб мол ва қўйларни етаклаб келишганди. Ҳа, бутун Исроилда хурсандчилик ҳукмрон эди.
13–БОБ
Аҳд сандиғи Хират–Ёримдан келтирилади
1Довуд ҳар бир лашкарбоши — мингбоши ва юзбоши билан маслаҳатлашди.
2-3Сўнг бутун Исроил жамоасига деди: “Шоҳ Шоул даврида биз Худойимизнинг аҳд сандиғига эътиборсиз бўлиб келдик. Борди–ю, сиз буни лозим топсангиз ва бунга Эгамиз Худонинг иродаси бўлса, келинглар, аҳд сандиғини қайтариб олиб келайлик. Бунинг учун бутун Исроил бўйлаб хабар жўнатиб юртдаги жамики қариндош–уруғларимизни шу ерга йиғайлик, ўз шаҳарларида яшайдиган руҳонию левилар ҳам олдимизга йиғилиб келишсин.”
4Бутун жамоага бу таклиф маъқул тушиб, ҳамма таклифга рози бўлди.
5Шундай қилиб, Довуд Худонинг сандиғини Хират–Ёримдан Қуддусга олиб келиш учун бутун юртдаги — Мисрдаги Шихор дарёсидан тортиб, то шимолдаги Лево–Хомат шаҳрига қадар бўлган жойлардаги жамики Исроил халқини тўплади.
6Улар биргаликда Худонинг аҳд сандиғини олиб келиш учун Яҳудодаги Баалах, яъни Хират–Ёрим шаҳрига йўл олишди. Аҳд сандиғи икки каруб узра тахт қурган Эгамизнинг номи билан аталган эди.
7Худонинг сандиғи Абунадовнинг уйида эди. Сандиқ янги арава устига ортилгач, Уззох билан Охё аравани ҳайдаб кетишди.
8Довуд ва жамики Исроил халқи Худонинг ҳузурида берилиб, ўйин–кулги қилаётган эдилар. Улар лира, арфа, чилдирма, занг ва карнайлар чалиб, қўшиклар билан бу воқеани байрам қилаётган эдилар.
9Улар Хидон деган одамнинг хирмонига етганларда, ҳўкизлар қоқилиб кетди. Уззох сандиқни ушлаб қолмоқчи бўлиб қўлини узатди.
10Лекин Уззох ҳурматсизлик қилгани учун, Эгамиз ундан ғазабланди. Уззохни уриб, жонини олди. Уззох ўша ерда — Худонинг олдида жон берди.
11Эгамиз Уззохни ургани учун, Довуд қаттиқ ғазабланди. Ўша кундан буён шу жой “Параз–Уззох”, деб айтилади.
12Довуд ўша куни Худодан қўрқиб: “Қандай қилиб Худонинг сандиғини ўзим билан олиб кела олар эканман?” деб ўйлади.
13У сандиқни ўзи билан Довуд қалъасига олиб бормай, уни Гатлик Обидадомнинг уйига ташлаб кетди.
14Худонинг сандиғи у ерда уч ой турди. Обидадомнинг хонадонига ва жамики мол–мулкига Эгамиз барака берди.
14–БОБ
Довуднинг Қуддусдаги фаолияти
1Тир шоҳи Хирам Довудга элчилар жўнатиб, унинг учун сарой қурдириш ниятида садр ёғочларини, тош терувчилар ва дурадгорларни ҳам йўллади.
2Довуд энди билдики, Эгамиз уни Исроил устидан шоҳ қилиб тайинлаган экан, Ўз халқининг ҳақи–ҳурмати учун унинг шоҳлигини ниҳоятда юксалтирган экан.
3Довуд Қуддусда яна хотинлар олди, улардан янада кўп ўғил–қизлар кўрди.
4Довуднинг Қуддусда туғилган фарзандлари қуйидагилар эди: Шаммува, Шўвав, Натан, Сулаймон,
5Йибхар, Элишува, Элфалат,
6Нўғах, Нафах, Ёфия,
7Элишама, Балёдо ва Элифалет.
Филист халқи устидан ғалаба
8Филистлар: “Довудга мой суртилибди. У бутун Исроил халқи устидан шоҳ бўлибди”, деган хабарни эшитишди. Шундан кейин барча Филист лашкари Довудни қидириб жангга отландилар. Довуд бундан хабардор бўлгач, уларга қарши саф торттирди.
9Филистлар келиб, Рафа сойлигини талон–тарож қила бошладилар.
10Довуд Худодан:
— Филистларга ҳужум қилайми? Уларни қўлимга берасанми? — деб сўради.
— Ҳужум қил! — деб жавоб берди Эгамиз Довудга, — уларни қўлингга бераман.
11Шундай қилиб, Довуд Баал–Перазимга бориб, у ерда Филистларни тор–мор қилди. Кейин шундай деди:
— Сув тўғондан тошиб далани босгани сингари, Эгам ғанимларимни босиб, менинг қўлим билан уларни улоқтириб юборди.
Шу сабабдан бу ерга “Баал–Перазим” деган ном берилди.
12Филистлар ўша ерда худоларини ташлаб қочган эдилар, Довуд уларни ёндириб юборишни буюрди.
13Кўп ўтмай Филистлар сойликка қайтиб келиб, у ерларни яна талон–тарож қила бошладилар.
14Довуд тағин Худонинг хоҳиш–иродасини сўради. Худо эса унга шундай жавоб берди: “Сен уларнинг қаршисидан ҳужум қилма. Уларни айланиб ўтгин–да, мумиёли дарахтлар томондан яқинлашиб бор.
15Мумиёли дарахтлар тепасида қадам товушларини эшитганинг заҳоти уларга ҳужум қил. Ўшанда Мен Филист лашкарини йўқ қилиш учун сенинг қаршингдан чиққан бўламан.”
16Довуд Худо амр берганидай қилиб, Гивондан Гезер шаҳригача бўлган жойларда Филистлар лашкарини тор–мор қилди.
17Довуднинг донғи ҳамма юртларга тарқалди. Эгамиз ҳамма халқларни ундан қўрқадиган қилиб қўйди.
15–БОБ
Аҳд сандиғини олиб келишга тайёргарлик
1Довуд ўзи учун Довуд қалъасида уйлар барпо қилди. Худонинг сандиғи учун ҳам жой тайёрлаб, чодир қурди.
2Кейин у шундай амр берди: “Худонинг сандиғини фақат левилар кўтариб юрсин. Зеро, Эгамиз Ўз сандиғини кўтариб юриш учун левиларни танлагандир. Уларни Ўзига абадий хизмат қилиш учун танлаб олгандир.”
3Довуд ўзи тайёрлаган жойга Эгамизнинг сандиғини олиб келиш учун жамики Исроил халқини Қуддусда тўплади.
4Сўнгра қуйидаги Ҳорун наслини ва левиларни йиғди:
5Қоҳот наслидан — уруғбоши Уриёл ва у билан бирга унинг 120 қариндоши,
6Марори наслидан — уруғбоши Осоёҳ ва у билан бирга 220 қариндоши,
7Гершон наслидан — уруғбоши Йўэл ва у билан бирга 130 қариндоши,
8Элизофон наслидан — уруғбоши Шамаё ва у билан бирга 200 қариндоши,
9Хеврон наслидан — уруғбоши Элиэл ва у билан бирга 80 қариндоши,
10Узиёл наслидан — уруғбоши Оминадов ва у билан бирга 112 қариндоши.
11Довуд руҳонийлар Зодўх билан Абуатарни, левилардан Уриёл, Осоёҳ, Йўэл, Шамаё, Элиэл ва Оминадовни чақириб,
12уларга деди: “Сизлар Леви қабиласининг уруғбошиларисиз. Шундай экан, Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг сандиғини мен тайёрлаган жойга олиб кела олишингиз учун, ўзларингизни ва қариндошларингизни покланглар.
13Олдинги сафар сандиқни левилар олиб келмагани учун, Эгамиз Худо биздан қаттиқ ғазабланган эди. Ҳа, биз Ундан сандиқни қандай олиб келишимиз кераклигини сўрамаган эдик.”
14Руҳонийлар ва левилар Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг сандиғини олиб келиш учун ўзларини покладилар.
15Улар Эгамизнинг Мусо орқали берган амрига мувофиқ Худонинг сандиғини ходалар билан елкаларига ортиб, кўтариб кетдилар.
16Булардан ташқари, Довуд Леви қабиласининг уруғбошиларига қариндошлари орасидан созандаларни тайинлашни буюрган эди. Улар арфа, лира ва зангларни чалиб, бу мусиқа асбобларнинг жўрлигида шодиёна қўшиқлар айтишлари керак эди.
17Левилар Марори уруғидан қуйидаги созандаларни тайинлаган эдилар: Йўэл ўғли Хаман, Бархиё ўғли Осиф ва Қушаё ўғли Этхан.
18Уларнинг ёрдамчилари қилиб қуйидагилар тайинланган эди: Закариё, Язиёл, Шамиромўт, Ёхиёл, Унно, Элиёб, Бинаё, Масиё, Маттитиё, Элифалеҳ, Михниё ҳамда дарвозабонлар Обидадом ва Явиёл.
19Созандалардан Хаман, Осиф ва Этхан бронза занглар чалишлари керак эди.
20Закариё, Азиэл, Шамиромўт, Ёхиёл, Унно, Элиёб, Масиё ва Бинаё арфаларни чалишлари керак эди.
21Маттитиё, Элифалеҳ, Михниё, Обидадом, Явиёл ва Озазиё эса саккиз торли лираларни чалиб, куйда етакчилик қилишлари керак эди.
22Левиларнинг бошлиғи Хонаниё моҳир созанда бўлгани учун, уни қўшиқчилар раҳбари қилиб тайинлаган эдилар.
23-24Аҳд сандиғини қўриқлаш учун Бархиё, Элқана, Обидадом ва Ёхиё тайинланган эдилар. Руҳонийлар Шабаниё, Ёшафат, Натанил, Эмосай, Закариё, Бинаё ва Элиазар Худонинг сандиғи олдида карнайлар чалиб боришлари керак эди.
Аҳд сандиғи Қуддусга келтирилади
25Довуд, Исроил оқсоқоллари ва мингбошилар Эгамизнинг аҳд сандиғини Обидадомнинг уйидан олиб келиш учун катта тантана билан кетдилар.
26Аҳд сандиғини кўтариб келаётган левиларга Худонинг Ўзи ёрдам берди. Шу сабабдан улар еттита буқа ва еттита қўйни қурбонлик қилдилар.
27Сандиқни кўтариб келаётган барча левилар, қўшиқчилар ва қўшиқчилар раҳбари Хонаниё сингари Довуд ҳам майин зиғирдан тўқилган ридо кийиб олган эди. Ридодан ташқари Довуд руҳонийларнинг муқаддас либосини ҳам кийган эди.
28Шундай қилиб, бутун Исроил халқи севинчли хитоблар билан, бурғу, карнай, занг садолари ҳамда арфа ва лира куйлари остида Эгамизнинг аҳд сандиғини олиб келди.
29Эгамизнинг аҳд сандиғи Довуд қалъасига кириб келаётганда, Шоулнинг қизи Михал деразадан қараб турган эди. У сакраб ўйнаётган шоҳ Довудни кўрдию, ўз кўнглида уни паст кўрди.
16–БОБ
1Левилар Худонинг сандиғини Довуд қурдирган чодирнинг ичкарисига олиб кириб қўйдилар. Кейин Худога куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликлари келтирдилар.
2Довуд қурбонликлар қилиб бўлгандан кейин, Эгамизнинг номидан халқни дуо қилди.
3Сўнг Исроил жамоасидаги ҳар бир одамга — эркагу аёлга, бир донадан гардиш нон, бир ҳовучдан хурмо ва бир ҳовучдан майиз тарқатди.
4У левилардан баъзиларини Эгамизнинг сандиғи олдида хизмат қилиш учун тайинлади. Улар Исроил халқининг Худоси — Эгамизни улуғлаб, Унга шукроналар айтишлари ва мадҳлар куйлашлари керак эди.
5Осиф уларнинг раҳнамоси эди, унинг ёрдамчилари эса: Закариё, Явиёл, Шамиромўт, Ёхиёл, Маттитиё, Элиёб, Бинаё, Обидадом ва Явиёл эдилар. Улар арфа ва лира созандалари, Осифнинг ўзи занг созандаси,
6руҳонийлар Бинаё билан Яхазиёл эса карнай созандалари бўлиб, улар ҳар куни Худонинг аҳд сандиғи олдида мусиқий асбобларини чалишлари керак эди.
Довуднинг шукрона қўшиғи
7Ўша куни Довуд биринчи марта Осиф билан унинг қариндошлари зиммасига Эгамизга ҳамду санолар айтиш масъулиятини юклаган эди.
8Эгамизга шукр айтинг, Унга сажда қилинг,
Бошқа халқлар орасида Унинг ишларини билдиринг.
9Тараннум қилиб Уни, ҳамду сано ила қўшиқ айтинг,
Унинг жамики ажойиб ишларини сўзлаб беринг.
10Эгамизнинг муқаддас номи ила фахрланинг,
Эгамизга юз бурганларнинг қалби шодликка тўлсин.
11Эгамизга юз буринг! Унинг қудратига,
Унинг ҳузурида бўлишга интилинг.
12-13Эй, сизлар, Эгамизнинг қули Исроил насли,
Эй, Ёқуб ўғиллари — Эгамизнинг танлаганлари,
Эсда тутинг Эгамиз қилган ажойиботларни,
Унинг мўъжизаларини, чиқарган ҳукмларини.
14У Эгамиз Худодир,
У чиқарган ҳукмлар бутун ер юзидадир.
15Ўз аҳдини У то абад ёддан чиқармас,
Минглаб наслларга берган ваъдасини асло унутмас.
16Риоя қилар У Иброҳим билан қилган аҳдига,
Исҳоққа қасам ичиб берган ваъдасига.
17Ёқуб учун бу аҳдни бир қонун қилди,
Ҳа, Исроил учун абадий бир аҳд қилди.
18Айтдики: “Канъон юртини сенга бераман,
Уни мулк учун улуш қилиб бераман.”
19У замон уларнинг сони кам эди,
Ҳа, жуда кам эдилар.
Улар бу юртга келгинди эди.
20Кезарди бир халқдан бошқасига,
Бир шоҳликдан бошқа юртга.
21Ҳеч ким уларни эзишларига Эгамиз йўл қўймади,
Уларни деб шоҳларга танбеҳ берди.
22Айтдики: “Мен танлаганларга тегманглар,
Пайғамбарларимга зарар келтирманглар.”
23Эй олам, Эгамизни тараннум этинг!
Ҳар кун Унинг нажотидан сўйланг.
24Эълон қилинг элатлар орасида Унинг шуҳратини,
Жамики халқлар орасида Унинг ажойиботларини.
25Эгамиз буюкдир, кўп мақтовга лойиқдир,
Жамики худолардан У иззатлидир.
26Зотан, халқларнинг ҳамма худолари бутлардир,
Эгамиз эса самоларни яратгандир.
27Шуҳрату улуғворлик Унинг ҳузуридадир,
Қудрату шодлик Унинг масканидадир.
28Эгамизга ҳамдлар айтинг, эй замин халқлари!
Эгамизнинг қудратию шуҳратига ҳамдлар ўқинг!
29Эгамизнинг шарафига ҳамдлар ўқинг!
Назрлар келтириб, Унинг ҳузурига киринг!
Муқаддас либосда Эгамизга сажда қилинг!
30Эй, замин аҳли, Унинг олдида титраб туринг!
Олам мустаҳкам ўрнашган, ҳеч қачон тебранмайди.
31Самолар шод бўлсин, замин қувонсин,
Элатлар орасида айтишсин: “Эгамиз шоҳдир!”
32Денгизу ундаги ҳамма жонзот гувилласин.
Далалару ундаги ҳар нарса севинч ила жўшсин,
33Шунда ўрмондаги ҳамма дарахт шодликдан қўшиқ айтсин.
Эгамиз олдида улар қўшиқ айтар,
Ана, Заминни бошқармоқ учун У келаётир.
34Эгамизга шукрона айтинг, У яхшидир!
Унинг содиқ севгиси абадийдир.
35Яна шундай деб айтинглар:
“Эй нажоткоримиз Худо, бизларни қутқар,
Халқлар орасидан бизни тўплаб ол,
Ўзинг муқаддассан, Сенга шукр айтайлик,
Сенинг мадҳларинг билан фахрланайлик.
36Исроил халқининг Худоси — Эгамизга
То абад олқишлар бўлсин.”
Шундан кейин жамики халқ: “Омин!” деб Эгамизга ҳамду санолар айтди.
Қуддус ва Гивонда сажда қилиш
37Довуд Осифни ва унинг қариндошларини Эгамизнинг аҳд сандиғи олдидаги доимий хизматга тайинлади. Улар ҳар куни ўша ерда ўз вазифаларини бажарар эдилар.
38Уларга бу хизматда Обидадом ва унинг олтмиш саккизта қариндоши ёрдам беришлари керак эди. Ёдутун ўғли Обидадом ва Хўсах дарвозабон эдилар.
39Довуд руҳоний Зодўхни ва унинг руҳоний қариндошларини Гивондаги саждагоҳда, Эгамизнинг Муқаддас чодирида хизмат қилишга тайинлади.
40Улар, Эгамизнинг Исроил халқига берган қонунига мувофиқ, ҳар куни эрталаб ва кечқурун қурбонгоҳ устида қурбонликлар куйдиришлари лозим эди.
41Уларнинг ёнида Хаман, Ёдутун ва номма–ном айтиб танланган бошқа одамлар ҳам хизмат қилиб, Эгамизга: “Унинг содиқ севгиси абадийдир”, дея ҳамду сано айтишлари керак эди.
42Хаман билан Ёдутун ҳамду санонинг куйи учун масъул бўлиб, карнай, занг ва бошқа мусиқа асбобларини чалишлари керак эди. Ёдутуннинг ўғиллари дарвозабон қилиб тайинланган эди.
43Шундан кейин ҳамма одамлар уйларига қайтиб кетдилар, Довуд ҳам ўз оиласини дуо қилгани уйига қайтди.
17–БОБ
Натан пайғамбар Довудга хабар беради
1Довуд ўз саройига ўрнашиб олгач, Натан пайғамбарга деди:
— Қаранг, мен садр ёғочидан қурилган уйда яшаяпман, Эгамизнингаҳд сандиғи эса чодирда турибди.
2— Кўнглингда нима бўлса, шуни қилавер, Худо сен билан, — деди Натан.
3Ўша куни кечаси Натанга Эгамизнинг сўзи аён бўлди:
4— Қулим Довуднинг олдига боргин–да, унга шу гапларни етказ: “Эгам шундай демоқда: Истиқомат қилишим учун уйни Менга сен қурмайсан.
5Исроил халқини Мисрдан олиб чиққанимдан то шу кунгача бирор уйда яшаган эмасман. У ердан бу ерга кўчиб, чодирда маскан қилиб юрдим.
6Мен ҳеч қачон Исроил халқининг раҳнамоларига — халқимнинг чўпонларига шикоят қилмадим. Ҳеч қачон уларнинг бирортасига: “Нима учун менга садр дарахти ёғочидан уй қуриб бермадингизлар?” деб айтмадим.”
7— Энди қулим Довудга айт: “Сарвари Олам шундай демоқда: Мен сени яйловлардаги қўй суруви орасидан танлаб олиб, халқим Исроилга раҳнамо қилдим.
8Қаерга борсанг, сен билан бўлдим, ҳужум қилганингда, ҳамма ғанимларингни йўқ қилдим. Энди сенинг номингни оламдаги улуғ одамларнинг номи сингари машҳур қиламан.
9-10Халқим Исроилга илк ҳакамларни тайинлаганимдан буён виждонсиз одамлар халқимни эзиб келдилар. Энди халқим Исроил учун бир юрт тайин этиб, уларни ўша ерга ўтқазаман. Улар ўз юртида истиқомат қилишади, бошқа беҳаловат бўлишмайди. Ҳамма ғанимларингни сенга бўйсундираман. Мен, Эганг, сен учун бир хонадон барпо этаман, деб айтмоқдаман.
11Сен оламдан ўтиб, ота–боболаринг ёнига дафн қилинганингдан кейин ҳам, ўғилларингдан бирини шоҳ қилиб, унинг шоҳлигини мустаҳкамлайман.
12Менга атаб уйни у қуради. Мен эса унинг тахтини то абад мустаҳкам қиламан.
13Мен унга ота бўламан, у эса Менга ўғил бўлади. Мен сендан олдинги шоҳни иноятимдан маҳрум қилган эдим. Лекин ўғлингдан ҳеч қачон марҳаматимни дариғ тутмайман.
14Мен уни Ўз хонадоним ва шоҳлигим устига абадий ўтқазаман, унинг тахти то абад мустаҳкам бўлади.”
15Худо аён қилганларнинг ҳаммасини Натан Довудга айтди.
Довуд шукрона айтиб ибодат қилади
16Шундан кейин шоҳ Довуд Эгамизнинг ҳузурида ўтириб, шундай ибодат қилди:
“Эй, Парвардигор Эгам! Мен ким бўлибман, хонадоним нима бўлибдики, Сен мени бу қадар улуғладинг?!
17Бунинг устига, эй Худо, Сен келажак замонда юз берадиган воқеаларни хабар қилдинг. Бу қулингнинг хонадони учун кўп ваъда бердинг. Назарингда мени улуғ одамдай билдинг, эй Парвардигори Эгам!
18Сен бу қулингни шуҳратга эриштирдинг, Сенга бундан ортиқ нима ҳам дея олардим?! Ахир, бу қулингни биласан–ку.
19Эй Эгам, Сен бу қулингнинг ҳақи–ҳурмати учун Ўз хоҳишингга мувофиқ, шундай улуғвор иш қилдинг. Бу буюк ваъдаларингни бизга аён қилдинг.
20Сенга ўхшаган бошқа худо ҳақида ҳеч қачон эшитмаганмиз. Сенинг асло ўхшашинг йўқ, Эй Эгам, Сендан ўзга Худо йўқ!
21Халқинг Исроилга ўхшаши йўқ! Эй, Худойим, бошқа қайси халқни Сен қулликдан халос қилиб, Ўзингнинг халқинг қилдинг?! Сен Ўз халқингни Мисрдан олиб чиқиб, бутун оламга шуҳратингни ёйдинг. Буюк ва ажойиб ишларинг билан халқинг олдидан бегона халқларни қувдинг.
22Халқинг Исроилни то абад Ўзингнинг халқинг қилдинг. Эй Эгам, Сен уларнинг Худоси бўлдинг.
23Эй Эгам! Бу қулингга ва унинг хонадонига қарата айтган сўзингда то абад тур, берган ваъдангни бажар,
24токи одамлар, Сарвари Олам — Исроилнинг Худоси экан, деб номингни то абад мақтаб юрсинлар. Ҳа, қулинг Довуднинг хонадонини Ўзинг ҳар доим мустаҳкам қилгин.
25Зотан Сен, эй Худойим, бу қулингга, сенинг хонадонингни барпо этаман, деб аён этгансан! Шу сабабдан бу қулинг Сенга ибодат қилишга журъат этди.
26Эй Эгам! Сен — Худосан. Сен бу қулингга ана шундай эзгу нарсаларни ваъда қилгансан.
27Агар Ўзинг маъқул кўрсанг, бу қулингнинг хонадонига марҳамат қилгин, токи Сенинг ҳузурингда то абад турсин. Зотан Сен марҳамат қилган хонадон абадий марҳаматли бўлгай.”
18–БОБ
Довуднинг жангдаги ғалабалари
1Бирмунча вақт ўтгач, Довуд яна Филистларга ҳужум қилиб, уларни мағлуб қилди. Гат шаҳри ва унинг атрофидаги қишлоқларни Филистлардан тортиб олди.
2Сўнг Мўаб халқини ҳам мағлуб қилди. Мўаб халқи Довудга қарам бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлишди.
3Зўво шоҳи Ҳададзар Фурот дарёси бўйларига юриш қилиб, ўша ерларда ўз ҳокимиятини ўрнатмоқчи бўлган бир пайтда Довуд унга ҳужум қилди. Довуд Ҳададзарни Хомат шаҳри ёнида тор–мор этди.
4Ҳададзарнинг 1.000 жанг аравасини, 7.000 отлиқ ва 20.000 пиёда сипоҳини асирга олди. Ўзининг 100 жанг араваси учун керакли отларни қолдириб, бошқа ҳамма отларни майиб қилди.
5Дамашқдаги Орам халқи Зўво шоҳи Ҳададзарга ёрдамга келган эди, Довуд улардан 22.000 кишини ўлдирди.
6Сўнг Дамашқдаги Орам халқининг шаҳарларига ўзининг қўнолғаларини жойлаштирди. Орам халқи ҳам Довудга қарам бўлиб, ўлпон тўлайдиган бўлди. Шундай қилиб, Довуд қаерга бормасин, Эгамиз уни зафарга эриштирди.
7Довуд Ҳададзарнинг аъёнлари кўтариб юрадиган олтин қалқонларни тортиб олиб, Қуддусга келтирди.
8Яна Ҳададзарнинг қўли остидаги шаҳарлари бўлган Тивхат ва Хундан кўп бронза олиб кетди. Кейинчалик Сулаймон бу бронзадан ҳовуз, устунлар ва ҳар хил ашёлар ясаттирди.
9Хомат шоҳи Тўву “Довуд Ҳададзарнинг ҳамма лашкарини мағлуб қилибди”, деган хабарни эшитиб қолди.
10Тўву шоҳ Довуднинг ҳузурига ўғли Ҳадорамни юбориб, қутлади, жангда Ҳададзардан ғолиб келгани учун Довудни олқишлади. Тўву Ҳададзар билан узоқ вақтдан бери уришиб келарди. У Довудга олтин, кумуш, бронза идишларни тортиқ қилиб юборди.
11Шоҳ Довуд бу инъомларни бошқа юртлардан — Эдом, Мўаб, Оммон, Филист ва Омолекдан тортиб олиб келган олтину кумушлар билан бирга Эгамизганазр қилди.
12Зеруя ўғли Абушай Туз водийсида Эдом халқидан 18.000 кишини ҳалок қилди.
13У Эдом юртига ўз қўнолғаларини жойлаштирди. Эдом халқи Довудга қарам бўлди. Довуд қаерга борса, Эгамиз уни зафарга эриштирди
14Довуд бутун Исроилда шоҳлик қилар экан, халқини одиллик билан бошқарарди.
15Зеруя ўғли Йўаб — лашкарбоши, Охилуд ўғли Ёҳушафат мушовир эди.
16Охитоб ўғли Зодўх билан Абуатар ўғли Охималек — руҳоний, Шавшо мирза эди.
17Ёҳайидо ўғли Бинаё Харетлик ва Палатлик қўриқчиларнинг бошлиғи эди. Довуднинг ўғиллари саройда юксак лавозимдаги аъёнлар эдилар.
19–БОБ
Довуд Оммон халқи билан Орам халқини мағлуб қилади
1Орадан бир қанча вақт ўтгач, Оммон шоҳи Нахош оламдан ўтиб, ўрнига ўғли Ханун шоҳ бўлди.
2Довуд: “Нахош менга содиқ эди, мен ҳам унинг ўғли Ханунга содиқ бўлайин”, деб кўнглидан ўтказди. Шундай қилиб, Довуд Ханунга отаси вафоти муносабати билан тасалли бериш учун ўз элчиларини жўнатди.
Довуднинг элчилари Ханунга тасалли бергани Оммон юртига боришгач,
3Оммон беклари Ханунга шундай деб ўргатишди: “Довуд бу одамларини отангиз ҳурмати учун жўнатган, деб ўйлайсизми? Йўқ, бу элчилар сизнинг ҳузурингизга ёмон ният билан келишган, улар юртни кузатиб, текшириб, кейин қўлга киритишмоқчи.”
4Шу гапдан сўнг Ханун Довуднинг элчиларини ушлади, уларнинг соқолларини қирдириб, кийимларини сонларигача кестириб, орқага қайтариб юборди.
5Элчилар қайтиб кетишди. Довуд бу воқеани эшитди–ю, элчиларини кутиб олиш учун одамлар жўнатди. Элчилар жуда шармандали аҳволда қолган эдилар. Шоҳ ўша элчиларига: “Соқолингиз ўсгунча Ерихода қолинглар, кейин менинг олдимга қайтиб келинглар”, деб айттириб юборди.
6Оммон халқи: “Энди Довуднинг ғазабига дучор бўлдик”, деб ўйладилар. Шунинг учун Ханун ва Оммон халқи Орам–Нахрайимдан, Орам–Маходан ва Зўво шоҳликларидан жанг аравалари ва отлиқлар ёллаш учун 2.000 пуд кумуш юбордилар.
7Ханун 32.000 жанг аравани ва Махо шаҳри шоҳини лашкари билан ёллади. Махо шоҳи келиб, Мидаво шаҳри ёнида қароргоҳ қурди. Оммон халқи ҳам ўз шаҳарларидан чиқиб, жангга отланди.
8Довуд бу хабарни эшитди–ю, лашкарбоши Йўаб бошчилигида қўриқчиларининг ҳаммасини урушга сафарбар қилди.
9Оммон лашкари шаҳар дарвозаси олдида Довудга қарши саф тортди. Ёрдамга келган шоҳлар ҳам ялангликда, алоҳида саф тортдилар.
10Йўаб ғаним тўдалари орқаю олдиндан ҳужум қилаётганини кўриб, Исроилнинг сараланган сипоҳларидан танлаб олди–да, Орам лашкарларига қарши сафлантирди.
11Қолганларига эса укаси Абушайни бош қилиб, Оммонларга қарши шай қилиб қўйди.
12Йўаб Абушайга:
— Орам лашкари мендан устун келса, сен ёрдамга келасан, — деди. — Борди–ю, Оммонлар сендан баланд келса, мен ёрдамга бораман.
13Бардам бўл! Халқимиз ва Худойимизнинг шаҳарлари учун мардларча кураш олиб борайлик. Эгамизнинг хоҳиш–иродаси бажо бўлсин.
14Йўаб бошчилигидаги сипоҳлар Орам лашкарига қарши ташландилар. Орам лашкари эса уларнинг олдига тушиб қочиб қолдилар.
15Уларнинг қочганини кўрган Оммонлар ҳам Йўабнинг укаси Абушайдан қочиб, шаҳарга беркиндилар. Шундан кейин Йўаб Қуддусга қайтиб кетди.
16Орам лашкари Исроил лашкаридан енгилганини англаб етгач, хабарчилар юбориб, Фурот дарёсининг нариги томонида турган ўз лашкарини чақиртириб келдилар. Уларга лашкарбоши қилиб, Шоҳ Ҳададзар лашкарининг қўмондони Шўфахни тайинладилар.
17Довуд бу воқеани эшитиб, жамики Исроил лашкарини йиғди. Иордан дарёсини кечиб ўтиб, Орам лашкарига қарши саф тортди. Орам лашкари ҳужумга ўтди.
18Аммо улар бу сафар ҳам Исроил лашкарининг олдига тушиб қочиб қолишди. Довуд Орам лашкарининг 7.000 жанг араваси аравакашини ва 40.000 сипоҳини ўлдирди. Ҳададзарнинг лашкарбошиси Шўфах ҳам Довуднинг қўлидан ҳалок бўлди.
19Шундай қилиб, Ҳададзарнинг қўли остидаги шоҳлар Исроил дастидан мағлубиятга учраганларини кўриб, Довуд билан сулҳ тузишга мажбур бўлишди. Улар Довудга қарам бўлиб қолишди. Шундан кейин Орам халқи Оммон халқига ёрдам беришдан бош тортадиган бўлди.
20–БОБ
Довуд Рабба шаҳрини босиб олади
1Баҳор бошланиб, шоҳлар урушга кетадиган пайт ҳам бўлди. Йўаб лашкарни жангга бошлади. Улар Оммон юртини яксон қилиб, Рабба шаҳрини қамал қилишди. Довуднинг ўзи Қуддусда қолган эди. Йўаб Раббага ҳужум қилиб, шаҳарни қўлга киритди.
2Довуд Раббага етиб боргач, уларнинг шоҳи бошидаги тожни олди. Тож икки пуд олтиндан ясалган бўлиб, қимматбаҳо тошлар билан безатилган эди. Тож Довуднинг бошига қўнди. Довуд шаҳардан катта миқдорда ўлжа ҳам йиғди.
3У шаҳар аҳолисини арра, чўкич ва болта билан қилинадиган ишларга мажбур қилди. Довуд Оммон шаҳарларининг ҳаммасида шу усулни қўллади. Шундан кейин у ҳамма лашкарини бошлаб, Қуддусга қайтиб кетди.
Филист паҳлавонларига қарши жанг
4Шундан сўнг Гезер шаҳрида Филистлар билан яна уруш чиқди. Бу урушда Хушалик Сиббахай Сиппайни ўлдирди. Сиппай Рафа халқидан эди. Филистлар Исроил халқига бўйин эгдилар.
5Кўп ўтмай Исроил лашкари билан Филистлар ўртасида яна уруш бўлди. Ёвир ўғли Элханон Гатлик Гўлиётнинг укаси Лахмини ўлдирди. Гўлиёт найзасининг сопи тўқувчининг дастгоҳи ходасидай келарди.
6Сўнгра яна Гат шаҳрида уруш бўлди. У ерда ҳам Рафа халқидан девдай бир одам бор эди. Унинг қўл–оёқлари олти бармоқли эди, ҳаммаси бўлиб йигирма тўртта бармоғи бор эди.
7Ўша одам Исроил лашкарини ҳақорат қилган эди, Йўнатан уни ўлдирди. Йўнатан Довуднинг акаси Шимонинг ўғли эди.
8Довуд ва унинг одамлари томонидан ўлдирилган ўша Филистлар Гат шаҳридан бўлиб, Рафа халқидан эдилар.
21–БОБ
Довуд рўйхат қилади
1Иблис Исроилга қарши қўзғалиб, Довудни Исроил халқини санаб чиқишга ундади.
2Довуд Йўабга ва лашкарбошиларга шундай буйруқ берди:
— Боринглар, Бэршэвадан Дангача бўлган жойларни кезиб, Исроил халқини санаб чиқинглар. Менга натижасини олиб келинглар, токи қанча аҳоли борлигини мен билайин.
3Лекин Йўаб шундай деди:
— Эгам халқнинг ҳозирги сонини юз карра кўпайтирсин! Эй шоҳ ҳазратлари, бу халқнинг ҳаммаси сизнинг қулларингиз эмасми?! Нечун ҳазратим халқни санашга эҳтиёж сезиб қолдилар?! Нечун Исроилга гуноҳ орттирмоқчилар?!
4Лекин Йўаб сўзидан шоҳнинг сўзи устун келди. Йўаб бориб, бутун Исроил юртини кезиб чиқди. Сўнгра Қуддусга қайтиб келди.
5Йўаб рўйхат натижасини Довудга маълум қилди. Бутун Исроилда жанг қилишга қодир 1.100.000, Яҳудода эса жанг қилишга қодир 470.000 одам бор экан.
6Йўаб Леви қабиласи билан Бенямин қабиласини рўйхатга киритмаган эди, чунки шоҳнинг бу буйруғидан у тамом норози эди.
7Халқ рўйхатга олингани Худога ҳам маъқул келмади. У Исроил халқини жазолади.
8Шунда Довуд:
— Бу ишни қилиб оғир гуноҳга ботдим, ақлсизларча иш тутдим. Ўтинаман, бу қулингнинг гуноҳини кечир, — деб Худога илтижо қилди.
9Довуднинг пайғамбари Гадга Эгамиз деди:
10“Бориб Довудга шу гапларни етказ:
— Эгам шундай айтмоқда: Мен сенга учта жазони таклиф қиламан, шулардан биттасини танла, кейин сенга ўша жазони юбораман.”
11Гад Довуднинг ҳузурига бориб, унга шундай деди:
— Эгамиз айтмоқда: “Оладиган жазоингни ўзинг танла.
12Уч йил очарчилик бўлсинми? Ёки уч ой давомида душманларинг сени таъқиб қилиб, қирсинми? Ёки Эгамнинг Ўзи сенга уч кун давомида қиличи билан ҳужум қилиб, Ўз фариштаси орқали бутун юртни ўлатга гирифтор қилсинми?” Мени Юборганга нима деб жавоб берайин?
13— Мен жуда оғир аҳволда қолдим–ку, — деди Довуд Гадга. — Нима бўлса ҳам, одамзоднинг қўлига тушмайин. Майли, Эгамнинг Ўзи мени жазоласин, чунки У ғоят раҳмдил.
14Шундай қилиб, Эгамиз Исроил юртига ўлат юборди. Натижада Исроил халқининг етмиш мингтаси нобуд бўлди.
15Худо Қуддусни вайрон қилиш учун бир фариштани юборди. Лекин фаришта шаҳарни вайрон қилмоқчи бўлиб турганда, Эгамиз раҳм қилиб, бало–қазо жўнатмайдиган бўлди. Халқни қираётган фариштага:
— Бўлди, бас! Етади! — деб амр берди.
Эгамизнинг фариштаси ўша пайтда Қуддусда — Ёбус халқидан бўлган Ўрнан исмли одамнинг хирмонида турган эди.
16Довуд қараса, Эгамизнинг фариштаси ер билан осмон ўртасида, қўлидаги яланғочланган қиличини Қуддус томон чўзиб турган экан. Шунда қанор кийган Довуд ва оқсоқоллар мук тушдилар.
17— Халқни санашга амр берган менман–ку, — дея ёлворди Худога Довуд. — Гуноҳ қилган менман, мен айбдорман! Қўйдай беозор бу инсонлар нима айб қилибди? Эй Эгам Худо, ғазабингни менга ва отам хонадонига соча қол! Халқингни эса ўлатдан халос эт.
18Шундан кейин Эгамизнинг фариштаси Гадга:
— Довудга бориб айт: у Ёбус халқидан бўлган Ўрнаннинг хирмонига бориб, ўша ерда Менга атаб бир қурбонгоҳ қурсин, — деб буюрди.
19Гад Эгамизнинг номидан гапирган эди, Довуд Гаднинг сўзига кириб, хирмонга борди.
20Ўша пайти Ўрнан билан унинг тўрт ўғли буғдой янчиётган эдилар. Бирданига улар фариштани кўриб қолдилар. Ўғилларнинг тўртталаси ҳам қочиб яшириниб олдилар.
21Худди ўша заҳоти Довуд ҳам хирмонга яқинлашиб қолган эди. Ўрнан Довудни кўриши биланоқ хирмондан чиқиб, ерга мук тушиб таъзим қилди.
22Довуд Ўрнанга айтди:
— Менга хирмонингни тўлиқ нархига сот, мен Эгамга қурбонгоҳ қурмоқчиман, токи ўлат халқдан даф бўлсин.
23— Олаверинг, — дея жавоб берди Ўрнан. — Шоҳ ҳазратлари нимани маъқул кўрсалар, хирмон билан шуни қилсинлар. Мана, куйдириб қурбонлик қилишлари учун ҳўкизларимни бераман, ўтин учун хўптирим бор, дон назри учун буғдойим ҳам тайёр. Ҳаммасини олаверинг.
24— Бўлмайди! — деди шоҳ Довуд. — Сендан бу нарсаларни тўлиқ нархига сотиб оламан. Сенинг нарсаларингни Эгам учун олмайман. Текин тушган қурбонликларни Эгам Худога куйдириб назр қилмайман.
25Довуд Ўрнанга хирмон учун олти юз олтин танга берди.
26Довуд ўша ерда Эгамизга атаб қурбонгоҳ қуриб, куйдириладиган қурбонликлар ва тинчлик қурбонликларини атади. Сўнгра Эгамизга илтижо қилди. Эгамиз унинг илтижосига жавоб бериб, қурбонгоҳ устига осмондан олов туширди.
27Шундан сўнг Эгамиз фариштага: “Қиличингни қинига қайтариб солиб қўй!” деб амр берган эди, фаришта итоат этди.
28Довуд қилган илтижосига Эгамиздан жавоб олганини кўргач, Ўрнаннинг хирмонида яна қурбонликлар келтирди.
29Мусо саҳрода ясаган Эгамизнинг чодири ва қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳ ўша пайтда Гивондаги саждагоҳда жойлашган эди.
30Аммо Довуд Худога илтижо қилгани у ерга бормаганди. Чунки у Эгамизнинг фариштаси қиличидан қўрққан эди.
22–БОБ
1Довуд шундай деди: “ЭгамизХудонинг уйи ҳам, Исроил халқи қурбонликлар куйдирадиган қурбонгоҳ ҳам шу ерда бўлади.”
Маъбадни қуришга тайёргарлик
2Довуд Исроил юртидаги барча мусофирларни бир жойга тўплаттирди. Улардан баъзиларини Эгамизнинг уйини қуриш учун тош кесиб йўнадиган сангтарошлар қилиб тайинлади.
3Довуд ёғоч дарвозалар учун ошиқ–мошиқ ва михлар ясагани кўп миқдорда темир сақлаб қўйди. Бронза ҳам шунчалик кўп эдики, ҳеч ким унинг ҳисобига ета олмасди.
4У беҳисоб садр ёғочини ҳам сақлаб қўйди. Сидонликлар ва Тирликлар кўп миқдорда садр ёғочлари олиб келган эдилар.
5Довуд ичида шундай деб айтар эди: “Ўғлим Сулаймон ёш, тажрибасиз. Эгамиз учун қуриладиган уй эса шу қадар салобатли бўлиши керакки, унинг донғи бутун дунёга ёйилиб, барча халқлар орасида шуҳрат топиши керак. Шундай экан, қурилиш учун ҳамма тайёргарликни ўзим кўриб қўяверай.” Шунинг учун Довуд ўлимидан олдин кўп миқдордаги ашёларни тайёрлаб қўйган эди.
6Сўнгра Довуд ўғли Сулаймонни чақиртириб, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз учун уй қуришни унга топширди.
7— Ўғлим! — деб гапини бошлади Довуд, — Мен Эгам Худога атаб бир уй қуриш ниятида эдим.
8Лекин Эгам менга шундай сўзини юборган эди: “Сен кўп жанг қилиб, кўп қон тўкдинг. Ер юзида, Менинг олдимда шу қадар кўп қон тўкканинг учун Менга атаб уйни сен қурмайсан.
9Аммо сендан бир ўғил туғилади. Ўғлинг тинчликсевар одам бўлади. Мен уни атрофдаги ҳамма ғанимлардан халос қилиб, тинчлик бераман. Унинг исми Сулаймон бўлади. Унинг ҳукмронлиги даврида Исроилга тинчлик, осойишталик ато қиламан.
10Менга атаб уйни ўша ўғлинг қуради. У Менга ўғил бўлади, Мен унга ота бўламан. Унинг Исроилдаги шоҳлик тахтини то абад мустаҳкам қиламан.”
11Энди, ўғлим, Эгам сенга ёр бўлсин. Унинг уйини қураётганингда Эганг Худо Ўз ваъдасига мувофиқ, сени муваффақиятга эриштирсин.
12Эгам сенга идрок билан фаҳм–фаросат берсин, токи У Исроил ҳукмронлигини сенга топширганда, сен Эганг Худонинг қонунига риоя қила олгин.
13Агар сен Эгамизнинг Исроил учун Мусога амр этган қонун–қоидаларини битта қолдирмай бажарсанг, муваффақиятга эришасан. Дадил ва ботир бўл. Қўрқма, ваҳимага тушма.
14Мен Эгамизнинг уйи учун кўп машаққатлар билан 214.000 пуд олтин, 2.140.000 пуд кумуш, беҳисоб миқдорда бронза ва темир тайёрладим. Яна ёғоч ва тош ҳам тайёрлаб қўйдим. Сен буларга яна қўшишинг лозим.
15Сенинг кўп ишчиларинг бор. Уларнинг орасида тош йўнувчилар, тош терувчилар, дурадгорлар,
16олтин, кумуш, бронза ва темирга ишлов берадиган ҳар турли, беҳисоб моҳир ҳунармандлар бор. Қани, ишга бел боғла. Эгам сенга ёр бўлсин.
17Довуд Исроилнинг барча йўлбошчиларига “Сулаймонга ёрдам беринглар!” деб амр қилиб, шундай деди:
18“Эгангиз Худо сизлар билан бирга бўлиб, сизларга ҳар томондан тинчлик ато этди. Биздан олдин бу юртда яшаган халқни У менинг қўлимга берди. Улар энди Эгамизга ва Унинг халқига қарам бўлиб қолди.
19Энди бутун қалбингиз ва юрагингиз билан Эгамиз Худога интилинг. Боринглар, Парвардигор Эгамизга атаб уй қуришни бошланглар, токи аҳд сандиғи ва муқаддас ашёлар ўша ерда сақланадиган бўлсин.”
23–БОБ
1Довуд роса кексайиб, умри охирлашиб қолгач, ўғли Сулаймонни Исроил устидан шоҳ қилди.
Левиларнинг вазифаси
2Довуд Исроилнинг ҳамма йўлбошчиларини, руҳонийларини ва левиларни тўплади.
3У ўттиз ва ундан юқори ёшдаги левиларни ҳисоблади. Уларнинг жами 38.000 эркак чиқди.
4Шунда Довуд айтди: “Булардан 24.000 таси Эгамизнинг уйидаги ишлар учун масъул бўлади, 6000 таси амалдорлар ва ҳакамлар бўлиб хизмат қилади,
54000 таси дарвозабон бўлади, қолган 4000 таси эса мен ясаттирган мусиқий асбобларни чалиб, Эгамизни мадҳ қилади.”
6Довуд левиларни уруғларига кўра, Гершон, Қоҳот ва Марори гуруҳларига бўлди.
Гершон насли
7Гершоннинг Ладен ва Шимах деган икки ўғли бор эди.
8Ладеннинг учта ўғли бўлиб, тўнғичи Ёхиёл, ўртанчаси Затом ва кенжаси Йўэл эди.
9Улар Ладен наслининг уруғбошилари эдилар. Шимахнинг Шалумўт, Хазиёл ва Харон исмли уч ўғли бор эди.
10-11Кейинчалик Шимах яна тўрт ўғил кўрди, уларнинг тартиби қуйидагича эди: Яхат, Зенах, Ёуш ва Бариё. Ёуш билан Бариёнинг ўғиллари кам бўлгани учун, улар битта хонадон ҳисобланардилар.
Қоҳот насли
12Қоҳотнинг тўртта ўғли бўлиб, уларнинг исмлари Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл эди.
13Имромнинг ўғиллари Ҳорун ва Мусо эди. Ҳорун Худога бағишланган бўлиб, энг муқаддас ашёлар учун масъулият то абад унинг ва унинг насли зиммасига юкланган эди. Улар Эгамизнинг ҳузурида қурбонликлар келтиришлари, Унга хизмат қилишлари ва то абад Унинг номидан халқни дуо қилишлари керак эди.
14Худонинг одами Мусога келсак, унинг ўғиллари Леви қабиласининг бир қисми ҳисобланарди.
15Мусонинг Гершом ва Элиазар деган икки ўғли бор эди.
16Гершомнинг ўғиллари орасида Шавувол тўнғичи эди.
17Элиазарнинг тўнғич фарзанди Рахавиё эди. Элиазарнинг ундан бўлак ўғиллари бўлмаса–да, Рахавиёнинг ўғиллари ниҳоятда кўп эди.
18Қоҳотнинг иккинчи ўғли Изхор ҳам ўғиллар кўрган эди. Унинг тўнғич ўғли Шалумит эди.
19Қоҳотнинг учинчи ўғли Хеврон тўрт ўғил кўрган эди. Тўнғич ўғлининг исми Ёриё, кейингиларники Эмориё, Яхазиёл ва Ёхамом эди.
20Қоҳотнинг кенжа ўғли Узиёлнинг икки ўғли бор эди: тўнғичи Михо ва кенжаси Ишшиё.
Марори насли
21Марорининг Махли ва Муши деган иккита ўғли бор эди.
Махлининг Элазар ва Киш исмли иккита ўғли бор эди.
22Элазар ўғил кўрмай ўтиб кетди. Ундан фақат қизлар туғилди. Унинг қизлари ўзларининг амакиваччалари — Кишнинг ўғилларига турмушга чиқдилар.
23Мушининг Махли, Эдер ва Ёримўт исмли уч ўғли бор эди.
24Хуллас, левиларнинг номма–ном рўйхатга киритилган авлодлари, уларнинг уруғ ва хонадонлари шулардан иборат эди. Йигирма ва ундан юқори ёшдаги левилар Эгамизнинг уйидаги хизматга тайинланган эдилар.
25Довуд шундай деган эди: “Исроил халқининг Худоси — Эгамиз Ўз халқига тинчлик ато қилди. Энди У Қуддусда абадий истиқомат қилади.
26Шундай экан, бундан буён левилар Эгамизнинг чодирини ёки унда ишлатиладиган ашёларни кўтариб юришлари шарт эмас.”
27Довуднинг охирги фармонига кўра, йигирма ва ундан юқори ёшдаги левилар рўйхатга олинган эдилар.
28Левиларнинг вазифаси Эгамизнинг уйидаги хизматда Ҳорун наслига ёрдам бериш эди. Буларнинг ичига: ҳовли ва ён хоналарга масъул бўлиш, муқаддас нарсаларни поклаш ва Эгамизнинг уйидаги ҳар қандай бошқа юмушларни бажариш кирар эди.
29Шунингдек, левилар Эгамиз ҳузуридаги хонтахта устига қўйиладиган нонлар, дон назри учун сифатли ун, хамиртурушсиз чалпаклар, пишириб тайёрланадиган назрлар, зайтун мойи аралаштирилган назрлар, назрларнинг оғирлиги, сони ва ҳажми учун масъул эдилар.
30Ҳар куни эрталаб ва кечқурун улар Маъбадда Эгамизга шукроналар айтиб, ҳамду санолар куйлашлари керак эди.
31Шаббат кунлари, янги ой ва бошқа белгиланган байрамларда қурбонликлар куйдирилганда ҳам шукроналар айтиб, ҳамду санолар куйлаш уларнинг зиммасида эди. Эгамизнинг ҳузурида доимо хизмат қилаётган левиларнинг сони қоидага мувофиқ бўлиши шарт эди.
32Демак, левилар Учрашув чодири ва Маъбад учун масъул бўлиб, Эгамизнинг уйида хизмат қилган ўз қариндошлари — Ҳорун наслига ёрдам беришлари керак эди.
24–БОБ
Руҳонийлар учун қуръа ташланади
1Ҳорун насли хизмат учун гуруҳ–гуруҳларга бўлинди. Ҳоруннинг Надов, Абиҳу, Элазар ва Итамар исмли тўрт ўғли бор эди.
2Лекин Надов билан Абиҳу оталаридан олдин, ўғил кўрмасдан вафот этганлари учун, Элазар билан Итамар руҳоний бўлдилар.
3Шоҳ Довуд Ҳорун наслини бажарадиган вазифаларига кўра, гуруҳларга бўлди. Унга бу ишда Элазар наслидан бўлган Зодўх ва Итамар наслидан бўлган Охималек ёрдам бердилар.
4Элазар наслидаги уруғбошиларнинг сони Итамар наслиникига қараганда кўпроқ бўлгани учун, Элазар насли ўн олти гуруҳга, Итамар насли эса саккиз гуруҳга бўлинди.
5Маъбадда Худога хизмат қиладиган малакали раҳнамоларнинг баъзилари Элазар наслидан, бошқалари эса Итамар наслидан эдилар. Шу сабабдан тарафкашликка йўл қўймаслик учун бажарадиган вазифалари уларга қуръа бўйича бўлиб берилди.
6Элазар ва Итамар насллари учун галма–галдан қуръа ташланди. Левилардан бўлган котиб Натанил ўғли Шамаё қуръа натижаларини қайд этиб турди. Шоҳ, унинг аъёнлари, руҳоний Зодўх, Абуатар ўғли Охималек ҳамда руҳоний ва леви хонадонларининг уруғбошилари бунга шоҳид эдилар.
7Биринчи қуръа Ёҳайиривга тушди.
Иккинчи қуръа Ёдаёга тушди.
8Учинчи қуръа Харимга тушди.
Тўртинчи қуръа Сайўримга тушди.
9Бешинчи қуръа Малкиёга тушди.
Олтинчи қуръа Миёминга тушди.
10Еттинчи қуръа Хаккўзга тушди.
Саккизинчи қуръа Абиёга тушди.
11Тўққизинчи қуръа Ешувага тушди.
Ўнинчи қуръа Шаханиёга тушди.
12Ўн биринчи қуръа Элиашабга тушди.
Ўн иккинчи қуръа Яхимга тушди.
13Ўн учинчи қуръа Хуппага тушди.
Ўн тўртинчи қуръа Эшебовга тушди.
14Ўн бешинчи қуръа Билдахга тушди.
Ўн олтинчи қуръа Иммарга тушди.
15Ўн еттинчи қуръа Хазирга тушди.
Ўн саккизинчи қуръа Хаппизезга тушди.
16Ўн тўққизинчи қуръа Патихиёга тушди.
Йигирманчи қуръа Ҳизқиёга тушди.
17Йигирма биринчи қуръа Ёхинга тушди.
Йигирма иккинчи қуръа Гамулга тушди.
18Йигирма учинчи қуръа Далоёга тушди.
Йигирма тўртинчи қуръа Мазиёга тушди.
19Ҳар бир гуруҳ Эгамиз уйидаги ўз вазифасини уларнинг аждоди Ҳорун томонидан белгиланган кўрсатмалар асосида бажариши лозим эди. Бу кўрсатмаларни Ҳорунга Исроил халқининг Худоси — Эгамиз берган эди.
Леви уруғбошиларининг рўйхати
20Левидан бино бўлган бошқа уруғбошилар қуйидагилар эди:
Имром наслидан — Шавувол,
Шавувол наслидан — Ёхидаё,
21Рахавиё наслидан — йўлбошчи Ишшиё,
22Изхор наслидан — Шалумўт,
Шалумўт наслидан — Яхат,
23Хеврон наслидан — тўнғичи — Ёриё, иккинчиси — Эмориё, учинчиси — Яхазиёл ва тўртинчиси — Ёхамом,
24Узиёл наслидан — Михо,
Михо наслидан — Шомир,
25Михо укаси —Ишшиё,
Ишшиё наслидан — Закариё,
26-27Марори наслидан — Махли, Муши ва Язиё,
Язиё наслидан — Бено, Шўҳам, Заккур ва Ибри,
28-29Махли наслидан — Элазар ва Киш. Элазарнинг ўғиллари йўқ эди.
Киш наслидан — Ярахмал,
30Муши наслидан — Махли, Эдер ва Яримўт.
Леви насли, уруғлари бўйича, ана шулардан иборат эди.
31Улар ҳам Ҳорун насли сингари қуръа ташлаб бажарадиган вазифаларини аниқлаб олган эдилар. Шоҳ Довуд, Зодўх, Охималек, руҳоний ва леви хонадонларининг уруғбошилари бунга шоҳид эдилар. Катта ўғил хонадони кичик ўғил хонадони қатори қуръа ташлади.
25–БОБ
Маъбад созандаларининг вазифалари
1Довуд билан леви йўлбошчилари левиларнинг Осиф, Хаман ва Ёдутун уруғларини созандалар қилиб тайинладилар. Уларнинг вазифаси лира, арфа ва занг чалиб, башорат қилиш эди. Созандаларнинг рўйхати ва уларнинг бажарадиган вазифаси қуйидагича эди:
2Осифнинг тўрт ўғли Заккур, Юсуф, Натаниё ва Осорилах отасининг раҳбарлиги остида бўлиб, шоҳнинг буйруғи билан башорат қилишар эди.
3Ёдутуннинг олти ўғли Гадалиё, Зари, Ешаё, Шимах, Хашавиё ва Маттитиё отасининг раҳбарлиги остида эдилар. Улар лира жўрлигида башорат қилишар, Эгамизга шукроналар ва ҳамду санолар айтишар эди.
4Хаманнинг Буккиёх, Маттаниё, Узиёл, Шавувол, Яримўт, Ханониё, Хонин, Элиота, Гидалти, Ромамтизер, Ёшбахаша, Малўти, Хўтир ва Махазийўт исмли ўн тўрт ўғли бор эди.
5Буларнинг ҳаммаси шоҳ хизматида бўлган валий Хаманнинг ўғиллари эдилар. Худо Ўз ваъдасига биноан Хаманни сийлаб, унга ўн тўрт ўғил берган эди. Унинг уч қизи ҳам бор эди.
6Ўғилларнинг ҳаммаси отасининг раҳбарлиги остида занг, арфа ва лира чалиб, Эгамизнинг уйида созанда бўлиб хизмат қилишар эди. Осиф, Ёдутун ва Хаман бевосита шоҳнинг буйруқларига бўйсунишарди.
7-9Бу созандалар қариндошлари билан бирга 288 кишини ташкил қилиб, Эгамизнинг ҳузурида юксак маҳорат билан мусиқа чалишар эди. Улар хонадонларига кўра, йигирма тўрт гуруҳга бўлинди. Ҳар бир гуруҳ ўн икки кишидан ташкил топган бўлиб, бир раҳбарга эга эди. Уларнинг ҳаммаси — ёшу қари, устозу шогирд ўз вазифаларини билиб олиш учун қуръа ташлашди.
Биринчи қуръа Осиф хонадонидаги Юсуф ва унинг гуруҳига тушди.
Иккинчи қуръа Гадалиё ва унинг гуруҳига тушди.
10Учинчи қуръа Заккур ва унинг гуруҳига тушди.
11Тўртинчи қуръа Йизри ва унинг гуруҳига тушди.
12Бешинчи қуръа Натаниё ва унинг гуруҳига тушди.
13Олтинчи қуръа Буккиёх ва унинг гуруҳига тушди.
14Еттинчи қуръа Ясарелах ва унинг гуруҳига тушди.
15Саккизинчи қуръа Ешаё ва унинг гуруҳига тушди.
16Тўққизинчи қуръа Маттаниё ва унинг гуруҳига тушди.
17Ўнинчи қуръа Шимах ва унинг гуруҳига тушди.
18Ўн биринчи қуръа Озариёл ва унинг гуруҳига тушди.
19Ўн иккинчи қуръа Хашавиё ва унинг гуруҳига тушди.
20Ўн учинчи қуръа Шавувол ва унинг гуруҳига тушди.
21Ўн тўртинчи қуръа Маттитиё ва унинг гуруҳига тушди.
22Ўн бешинчи қуръа Яримўт ва унинг гуруҳига тушди.
23Ўн олтинчи қуръа Ханониё ва унинг гуруҳига тушди.
24Ўн еттинчи қуръа Ёшбахаша ва унинг гуруҳига тушди.
25Ўн саккизинчи қуръа Хонин ва унинг гуруҳига тушди.
26Ўн тўққизинчи қуръа Маллўти ва унинг гуруҳига тушди.
27Йигирманчи қуръа Элиота ва унинг гуруҳига тушди.
28Йигирма биринчи қуръа Хўтир ва унинг гуруҳига тушди.
29Йигирма иккинчи қуръа Гидалти ва унинг гуруҳига тушди.
30Йигирма учинчи қуръа Махазийўт ва унинг гуруҳига тушди.
31Йигирма тўртинчи қуръа Ромамтизер ва унинг гуруҳига тушди.
26–БОБ
Маъбад дарвозабонлари ва уларнинг вазифалари
1Маъбад дарвозасида хизмат қилиш учун қуйидаги левилар тайинланган эди:
Кўрах наслидаги Осиф хонадонидан — Кори ўғли Машалмиё.
2Машалмиёнинг етти ўғли бор эди: тўнғичи — Закариё, иккинчиси — Ёдиёл, учинчиси — Забадиё, тўртинчиси — Ятниёл,
3бешинчиси — Элам, олтинчиси — Ёҳуханон ва еттинчиси — Элихўнай.
4-5Худо Обидадомни баракалаб, унга саккиз ўғил берган эди: тўнғич ўғли — Шамаё, иккинчиси — Ёҳузабад, учинчиси — Йўх, тўртинчиси — Сохор, бешинчиси — Натанил, олтинчиси — Омиёл, еттинчиси — Иссахор ва саккизинчиси — Фуллатай.
6Обидадомнинг тўнғичи Шамаёнинг ҳам ўғиллари бор эди. Улар ниҳоятда қобилиятли бўлганлари учун, ўзларининг ота хонадонида уруғбошилар эдилар.
7Уларнинг исмлари Ўтнах, Рафаил, Обид ва Элзабад эди. Шамаёнинг қариндошлари Элиху билан Самахиё ҳам ниҳоятда қобилиятли эдилар.
8Обидадомнинг бу авлоди жами олтмиш икки кишини ташкил қилиб, ҳаммаси қобилиятли, ўз хизмати учун малакали эдилар.
9Машалмиёнинг ўғиллари ва ака–укалари ўн саккиз кишини ташкил қилиб, ҳаммаси қобилиятли эдилар.
10Марори наслидан бўлган Хўсахнинг тўрт ўғли бор эди. Унинг Шимри деган ўғли йўлбошчи эди. Шимри тўнғич ўғил бўлмаса ҳам, отаси уни йўлбошчи қилган эди.
11Хўсахнинг иккинчи ўғли — Хилқиё, учинчиси — Тавалиё ва тўртинчиси Закариё эди. Хўсах хонадонининг ўн уч аъзоси Маъбад дарвозабонлари бўлиб хизмат қилар эдилар.
12Дарвозабонлар хонадонлари бўйича гуруҳ–гуруҳларга бўлинган эдилар. Улар Эгамизнинг уйида хизмат қилаётган бошқа левилар сингари ўз вазифаларига эга эдилар.
13Ҳар бир хонадон катта–кичиклигига қарамай қуръа ташлаб, қўриқлайдиган дарвозасини аниқлаб олди.
14Шарқ томондаги дарвоза учун қуръа ташланганда, қуръа Шаламиёга тушди. Сўнгра ўғли Закариё учун қуръа ташланди, унга шимол томондаги дарвоза тушди. Закариё доно маслаҳатчи эди.
15Обидадом учун қуръа ташланганда, унга жануб томондаги дарвоза тушди. Ўғиллари учун қуръа ташланганда, уларга омборхонани қўриқлаш тушди.
16Ғарб томондаги дарвоза ва юқори йўл устидаги Шаллехет дарвозаси учун қуръа ташланганда, қуръа Шупим билан Хўсахга тушди. Дарвозабонлар ўз хизматини белгиланган вақтда, узлуксиз кетма–кетликда бажаришлари лозим эди.
17Шарқ томондаги дарвозада кунига олтита дарвозабон, шимол томондаги дарвозада тўртта, жануб томондаги дарвозада ҳам тўртта дарвозабон турарди. Шунингдек, иккита омборхонада иккитадан дарвозабон турарди.
18Ғарб томондаги ҳовлига келсак, йўлакда тўртта, ҳовлининг ичида эса иккита дарвозабон турарди.
19Кўрах ва Марори наслидан бўлган дарвозабонларга мана шу қўриқчилик вазифалари топширилган эди.
Бошқа левилар ва уларнинг вазифалари
20Охиё бошчилигидаги бошқа левиларХудонинг уйидаги хазиналар ва назр қилинган ҳадялар хазиналари учун масъул эдилар.
21Гершон уруғидан бўлган Ладен Ёхиёлининг отаси эди. Ладеннинг наслидан кўп уруғбошилар чиқди.
22Ёхиёлининг ўғиллари Затом билан Йўэл Эгамизнинг уйидаги хазиналар учун масъул эдилар.
23Имром, Изхор, Хеврон ва Узиёл уруғларига ҳам вазифалар тақсимланиб берилди.
24Мусо ўғли Гершомнинг уруғидан Шавувол Маъбаднинг бош хазинабони эди.
25Гершомнинг укаси Элиазарнинг насли қуйидагича эди: Элиазарнинг ўғли Рахавиё, Рахавиёнинг ўғли Ешаё, Ешаёнинг ўғли Ёрам, Ёрамнинг ўғли Зихри ва Зихрининг ўғли Шалумўт.
26Шалумўт ва унинг хонадони Эгамизганазр қилинган ҳадялар хазинаси учун масъул эди. Бу хазинада шоҳ Довуд, уруғбошилар, мингбошилар, юзбошилар ва лашкарбошилар Худога назр қилган ҳадялар сақланган эди.
27Улар жангда қўлга киритган ўлжанинг бир қисмини Эгамизнинг уйини таъминлаш учун назр қилардилар.
28Шалумўт ва унинг хонадони барча ҳадялар учун масъул эдилар. Валий Шомуил, Киш ўғли Шоул, Нар ўғли Абнур ва Зеруя ўғли Йўаб назр қилган ҳадялар ҳам уларнинг назорати остида эди.
29Изхор наслидан Хонаниё ва унинг ўғиллари Исроил халқи учун маъмурлар ва ҳакамлар қилиб тайинландилар. Улар Маъбаддан ташқарида хизмат қилишарди.
30Хеврон наслидан Хашавиё ва унинг бир минг етти юз қобилиятли қариндоши ҳам маъмурлар қилиб тайинландилар. Улар Иордан дарёсининг ғарб томонидаги қабилалар учун масъул бўлиб, Худонинг ва шоҳнинг хизматига оид масалаларни ечишар эди.
31Хеврон наслидаги Ёриё насабнома маълумотига кўра, Хеврон наслининг йўлбошчиси эди. Довуд ҳукмронлигининг қирқинчи йилида насабномаларга оид барча ёзма маълумотлар кўриб чиқилган эди. Шунда Гиладдаги Язир шаҳрида Хеврон насли орасида қобилиятли одамлар борлиги аниқланди.
32Шоҳ Довуд Ёриёни ва унинг 2.700 та қобилиятли қариндошини маъмурлар қилиб тайинлади. Улар Иордан дарёсининг шарқ томонидаги Рубен, Гад ва Манаше қабиласининг ярмиси учун масъул бўлиб, Худонинг ва шоҳнинг хизматига оид барча масалаларни ечишлари керак эди.
27–БОБ
Исроилдаги ҳарбий тузум
1Қуйида Исроил халқининг уруғбошилари, мингбошилари ва юзбошиларининг, шунингдек, уларнинг сардорлари рўйхати берилган. Бу сардорлар шоҳнинг хизматида бўлиб, ҳар йили бир ой давомида вазифасини ўтаётган ҳарбий қисмлар учун масъул эдилар. Ҳар бир қисм 24.000 одамдан ташкил топган эди.
2Биринчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Забдиёл ўғли Ёшувам эди.
3Ёшувам Параз наслидан эди.
4Иккинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Охўва уруғидан бўлган Дўдай эди. Дўдайнинг ўнг қўл ёрдамчиси Михлўт эди.
5Учинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Бинаё эди. У руҳоний Ёҳайидонинг ўғли бўлиб,
6“Ўттизта қаҳрамон” орасидаги баҳодир жангчи эди. “Ўттизта қаҳрамон”нинг сардори ҳам ана шу Бинаё эди. Бинаёнинг ўғли Омизабод қисмнинг бош қўмондони эди.
7Тўртинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Йўабнинг укаси Осойил эди. Осойилдан кейин ўғли Забадиё отасининг ўрнини эгаллади.
8Бешинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Шамҳут эди. У Йизро уруғидан эди.
9Олтинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Тахувалик Ихеш ўғли Эро эди.
10Еттинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Палонлик Халез эди. У Эфрайим қабиласидан эди.
11Саккизинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Хушалик Сиббахай эди. Сиббахай Зерах уруғидан эди.
12Тўққизинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Онотўтлик Абуазар эди. Абуазар Бенямин қабиласидан эди.
13Ўнинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Натуфолик Махрай эди. Махрай Зерах уруғидан эди.
14Ўн биринчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Пиратонлик Бинаё эди. Бинаё Эфрайим қабиласидан эди.
15Ўн иккинчи ойда хизмат қиладиган қисмнинг сардори Натуфолик Халдай эди. Халдай Ўтниёл уруғидан эди.
Исроил қабилаларининг йўлбошчилари
16Исроил қабилаларининг йўлбошчилари қуйидагилар эди:
Рубен қабиласининг йўлбошчиси — Зихри ўғли Элиазар,
Шимўн қабиласининг йўлбошчиси — Махо ўғли Шафатиё,
17Леви қабиласининг йўлбошчиси — Камувол ўғли Хашавиё,
Ҳорун наслининг йўлбошчиси — Зодўх,
18Яҳудо қабиласининг йўлбошчиси — Довуднинг акаси Элиху,
Иссахор қабиласининг йўлбошчиси — Микойил ўғли Омри,
19Забулун қабиласининг йўлбошчиси — Ободиё ўғли Йишмаё,
Нафтали қабиласининг йўлбошчиси — Озриёл ўғли Яримўт,
20Эфрайим қабиласининг йўлбошчиси — Озазиё ўғли Хўшея,
Ғарбдаги Манаше қабиласининг ярмига йўлбошчи — Подиё ўғли Йўэл,
21Гиладдаги Манаше қабиласининг ярмига йўлбошчи — Закариё ўғли Эддо,
Бенямин қабиласининг йўлбошчиси — Абнур ўғли Ясиёл,
22Дан қабиласининг йўлбошчиси — Ерохам ўғли Озариёл.
Исроил қабилаларининг йўлбошчилари ана шулардан иборат эди.
23Довуд Исроил халқини санаб чиққанда, йигирма ёшдан пастини рўйхатга киритмаган эди, чунки Эгамиз: “Исроил халқини осмондаги юлдузлар каби кўпайтираман”, деб ваъда берган эди.
24Зеруя ўғли Йўаб халқни санашни бошлагандию, лекин охирига етказмаганди. Халқ саналгани учун Эгамиз Исроилга ғазабини сочганди. Шу сабабдан бу саноқнинг натижаси шоҳ Довуднинг йилномасига киритилмади.
Шоҳ мулкини бошқарувчилар
25Одил ўғли Озмобит сарой хазинабони эди.
Уззиё ўғли Йўнатан туман хазинабони эди. У шаҳар атрофидаги, шаҳарлардаги, қишлоқлардаги ва қалъалардаги хазиналар учун масъул эди.
26Халуб ўғли Эзри ерга ишлов берадиган деҳқонлар учун масъул эди.
27Рамалик Шимах узумзорлар учун масъул эди.
Шафомлик Забди шароб омборлари учун масъул эди.
28Гедерлик Баалханон Яҳудо қир этакларидаги зайтунзорлар ва шикамора–анжирзорлар учун масъул эди.
Йўш зайтун мойи омборлари учун масъул эди.
29Шаронлик Шитрай Шарон текислигида боқиладиган подалар учун масъул эди.
Адлай ўғли Шофот водийларда боқиладиган подалар учун масъул эди.
30Исмоил уруғидан Обил туя подалари учун масъул эди.
Миронўтлик Ёхидаё эшак подалари учун масъул эди.
31Ҳожар уруғидан Ёзиз қўй сурувлари учун масъул эди.
Ана шуларнинг ҳаммаси шоҳ Довуд мулкини назорат қилар эдилар.
Довуднинг шахсий маслаҳатчилари
32Довуднинг амакиси Йўнатан донишманд одам бўлиб, маслаҳатчи ва тафсирчи эди. Хахмўн ўғли Ёхиёл шоҳ ўғилларининг мураббийси эди.
33Охитўфел шоҳнинг маслаҳатчиси эди. Орх уруғидан Хушай шоҳнинг дўсти эди.
34Охитўфелдан кейин унинг ўрнига Бинаё ўғли Ёҳайидо ва Абуатар маслаҳатчи бўлди. Йўаб шоҳ қўшинининг лашкарбошиси эди.
28–БОБ
Довуд Маъбадни қуриш учун кўрсатма беради
1Довуд Исроилдаги ҳамма аъёнларни — қабила йўлбошчиларини, шоҳга хизмат қиладиган ҳарбий қисмлар сардорларини, мингбошиларни, юзбошиларни, шоҳ ва шаҳзодалар мулкини ва подаларини бошқарувчиларни, сарой аъёнларини, баҳодир паҳлавонларни ва бошқа ҳамма жангчиларни Қуддусда тўплади.
2Шоҳ Довуд уларнинг олдида туриб, гапирди:
“Биродарларим, халқим, гапимни эшитинглар! Мен Худонинг оёқ курсиси бўлмиш Эгамизнингаҳд сандиғи учун бир оромгоҳ қурмоқчи эдим. Қурилиш учун ҳамма тайёргарликни ҳам кўриб қўйган эдим.
3Лекин Худо:
— Менга атаб уйни сен қурмайсан, сен жанг қилиб, кўп қон тўкдинг, — деди.
4Ваҳоланки, Исроил халқининг Худоси Эгамиз бутун отам хонадонидан мени танлаб олди. Мени то абад Исроилнинг шоҳи қилди. У Яҳудо қабиласини етакчи қилиб танлади, Яҳудо қабиласидан эса отамнинг хонадонини раво кўрди, отамнинг ўғиллари орасидан эса мени мамнунлик ила бутун Исроил устидан шоҳ қилди.
5Эгамиз менга кўп ўғиллар берди, ҳамма ўғилларим орасидан Исроил шоҳи қилиб Сулаймонни танлади. Ҳа, Эгамизнинг шоҳлиги тахтига у ўтиради.
6Эгамиз менга айтди:
— Мен учун уйни ва ҳовлиларни қурадиган ўғлинг Сулаймондир. Мен уни Ўзимга ўғил қилиб танладим, Мен унга ота бўламан.
7Агар у бугунгидай, Менинг амрлариму қонунларимга қатъият билан риоя қилиб юрса, унинг тахтини то абад мустаҳкам қиламан.
8Шунинг учун энди Эгамизнинг жамоаси Исроил халқининг кўзи ўнгида ва Худойимизнинг гувоҳлигида сизларга айтайин: Эгангиз Худонинг амрларини битта қолдирмай бажаринг. Ана шунда сизлар мана шу ҳосилдор юртга эгалик қиласизлар, болаларингизга ҳам уни абадий мерос қилиб қолдирасизлар.
9Энди Сулаймон ўғлим, отанг Худони тан олгин, бутун онгинг билан сидқидилдан Унга хизмат қилгин. Зотан Эгамиз ҳар бир инсоннинг юрагини синайди, нияту фикрларимизни У билади. Агар Уни изласанг, топасан. Агар Уни тарк этсанг, У ҳам сени абадий ташлаб кетади.
10Қулоқ сол! Маъбад қуриш учун Эгамиз сени танлаган экан, қани, дадил бўлиб, ишга бел боғла!”
11Довуд Маъбад биноларининг, омборхоналарининг, бошқа хоналарининг ва Энг муқаддас хонанинг, яъни гуноҳдан поклаш жойининг чизма лойиҳаларини ўғли Сулаймонга берди.
12Шунингдек, Довуд Эгамиз уйининг ҳовлилари ва атрофидаги хоналари, Худо уйининг хазиналари ва назр қилинган ҳадялар сақланадиган хоналари учун кўнглидаги ниятларини айтди.
13Руҳонийлар ва левиларнинг тузумига, уларнинг Эгамизнинг уйида қилинадиган барча хизматларига ва хизмат пайтида фойдаланадиган барча ашёларга оид кўрсатмалар берди.
14Хизматда ишлатиладиган қуйидаги идиш ва жиҳозларни ясаш учун олтин ва кумуш вазнини белгилаб берди:
15мойчироқлар ва чироқпоялар,
16муқаддас нонлар қўйиладиган олтин хонтахта, кумуш хонтахталар,
17санчқилар, тоғорачалар, кўзалар, жомлар ва
18тутатқи қурбонгоҳи. Бундан ташқари, олтин араванинг, яъни қанотларини ёйиб, Эгамизнинг аҳд сандиғини қоплаб турган олтин карубларнинг лойиҳасини ҳам Сулаймонга берди.
19Сўнгра Довуд шундай деди:
— Буларнинг ҳаммасини мен Эгамнинг бошчилигида ёздим, лойиҳанинг икир–чикрларини Унинг Ўзи менга аён қилди.
20У ўғли Сулаймонга деди:
— Дадил ва ботир бўл. Ишни бошла! Қўрқма, ваҳимага тушма! Эгамиз Худо — менинг Худойим сен билан биргадир. Эгамизнинг уйидаги ишлар битмагунча, У сени ташлаб қўймайди, тарк этмайди.
21Мана, руҳонийлар ва левилар гуруҳлари Худонинг уйидаги ҳар қандай хизматни қилишга тайёр бўлиб турибдилар. Моҳир ҳунармандлар сенга жони билан ёрдам берадилар. Бутун халқ ва уларнинг йўлбошчилари амрингга мунтазирдир.
29–БОБ
Маъбад қурилиши учун ҳадялар
1Шоҳ Довуд бутун жамоага шундай деди:
“Худо танлаган ўғлим Сулаймон ҳали ёш, тажрибасиз, қиладиган иши эса улкандир, чунки бу кошона инсон учун эмас, балки Эгамиз Худо учундир.
2Эгамиз уйининг қурилиши учун мен қўлимдан келганича олтин, кумуш, бронза, темир, ёғоч, ақиқ тошлар, безак учун фируза тошлар, ранго–ранг тошлар, ҳар хил қимматбаҳо тошлар ва мармар йиғдим.
3Энди эса, Худойимнинг уйига бўлган садоқатимни кўрсатиб, буларга қўшимча қилган ҳолда шахсий хазинамдаги олтин ва кумушни бераман.
4Мен бераётган мана бу 6.000 пуд Офир олтинини ва 14.000 пуд тоза кумушни биноларнинг деворларини қоплаш учун
5ҳамда ҳунармандлар ясайдиган ашёлар учун ишлатинглар. Қани, яна ким бугун Эгамизга ўз садоқатини кўрсатмоқчи? Ким Маъбаднинг қурилишига назрлар бермоқчи?”
6Шунда уруғбошилар, қабила йўлбошчилари, мингбошилар, юзбошилар ва шоҳнинг аъёнлари кўнгилдан чиқариб назрлар бердилар.
7Улар Худо уйининг қурилиши учун 10.000 пуд олтин, 10.000 драхма олтин, 20.000 пуд кумуш, 36.000 пуд бронза ва 200.000 пуд темир назр қилдилар.
8Кимда қимматбаҳо тошлар бўлса, уларни Эгамизнинг уйи хазинасига бердилар. Хазинага Гершон наслидан бўлган Ёхиёл масъул эди.
9Одамлар йўлбошчиларнинг берган бу ҳадялари учун севиндилар, чунки улар кўнгилдан чиқариб берган бу назрларини якдиллик билан Эгамизга келтирган эдилар. Шоҳ Довуд ҳам жуда хурсанд бўлди.
Довуд Худони мадҳ қилади
10Довуд бутун жамоанинг кўзи олдида Эгамизга ҳамду сано ўқиди:
“Эй бобомиз Ёқубнинг Худоси — Эгамиз! Сенга то абад ҳамду санолар бўлсин!
11Эй Эгамиз! Сен буюк, қудратли, шуҳратли, салобатли ва улуғдирсан. Зотан еру осмондаги барча нарса Сеникидир. Эй Эгамиз! Сен Шоҳсан. Сен ҳар нарсадан юксаксан.
12Бойлик ва шон–шарафнинг манбаи Сенсан. Ҳа, Сен ҳамма нарса устидан ҳукмронсан. Куч–қудрат эгаси Ўзингсан. Одамларни юксалтирадиган, уларга куч берадиган Сенсан.
13Энди, эй Худойимиз, биз Сенга шукрлар айтамиз, Сенинг улуғ номингни мадҳ қиламиз.
14Лекин мен ким бўлибман, менинг халқим нима бўлибдики, биз кўнгилдан чиқариб Сенга назр қила оладиган бўлсак? Ахир, ҳамма нарса Сендан келган! Биз бугун бор–йўғи Сенинг нарсангни Ўзингга қайтариб бердик, холос.
15Биз Сенинг олдингда, ота–боболаримиз сингари мусофиру меҳмонмиз. Бизнинг умримиз соядай изсиз ўтиб кетади.
16Эй Эгамиз Худо! Биз Сенинг муқаддас исмингга атаб уй барпо қилиш учун йиққан мана шу бойликларнинг ҳаммаси Сендан келган. Ҳа, ҳаммаси Ўзингникидир.
17Эй Худойим! Биламан, Сен юракни синайсан, тўғри одамдан хушнуд бўласан. Мана шу назрларни мен Сенга чин дилдан, кўнглимдан чиқариб бердим. Ҳозир эса шу ерда турган халқинг ҳам назрларини Сенга хурсандчилик билан атаганини кўрдим.
18Эй ота–боболаримиз Иброҳим, Исҳоқ ва Ёқубнинг Худоси — Эгамиз! Халқингнинг юрагидаги бу нияту мақсадларини то абад сақла, уларнинг юрагини Ўзингга бур.
19Ўғлим Сулаймон Сенинг амрларинг, шартларинг ва қонунларингга риоя қила олиши учун ва мен ҳозирлигини кўриб қўйган Маъбадни қура олиши учун унга кучли истак ато қилгин.”
20Шундан кейин Довуд бутун жамоага: “Эгамиз Худони олқишланг!” деди. Улар ота–боболарининг Худоси — Эгамизни олқишладилар. Унга таъзим қилиб, Эгамиз ва шоҳнинг олдида мук тушдилар.
21Эртаси куни улар минг бош буқа, минг бош қўчқор ва минг бош қўзини Эгамизга куйдириладиган қурбонлик қилдилар. Булар билан бирга шароб назрларини ва бутун Исроил халқи учун бир талай бошқа қурбонликларни келтирдилар.
22Ўша куни жамики Исроил халқи катта хурсандчилик билан Эгамиз ҳузурида еб–ичди.
Улар Довуд ўғли Сулаймонни иккинчи марта шоҳ деб эълон қилдилар. Сўнг Сулаймон ва Зодўхнинг бошларига мой суртиб, Сулаймонни Эгамизнинг шаҳзодаси, Зодўхни эса руҳоний қилиб тайинладилар.
23Сулаймон Эгамизнинг тахтига ўтириб, отаси Довуднинг ўрнига шоҳ бўлди. У катта муваффақиятга эришди, бутун Исроил халқи унга итоат қилар эди.
24Барча йўлбошчилар, баҳодир жангчилар ва шоҳ Довуднинг ҳамма ўғиллари шоҳ Сулаймонга содиқ бўлишга сўз бердилар.
25Эгамиз Сулаймонни шу қадар юксалтирдики, бутун Исроил халқи уни ниҳоятда иззат қиладиган бўлди. Дарҳақиқат, Сулаймондан олдин ҳеч қандай шоҳ Исроилда бундай дабдабали шуҳратга эришмаган эди.
Довуд ҳукмронлигининг сўнгги пайтлари
26Эссай ўғли Довуд бутун Исроил устидан шоҳ бўлган.
27У Исроилда қирқ йил шоҳлик қилди: шундан етти йили Хевронда, ўттиз уч йили Қуддусда ўтди.
28Довуд ёшини яшаб, ошини ошади, давлату шуҳрат орттириб, оламдан ўтди. Ўрнига ўғли Сулаймон шоҳ бўлди.
29Шоҳ Довуднинг бутун фаолияти, бошдан охиригача валий Шомуилнинг, пайғамбар Натаннинг ва валий Гаднинг қўлёзмаларида баён этилган.
30Довуднинг ҳукмронлиги даврида кўрсатган қаҳрамонликлари, Исроил халқининг ва ўзининг бошидан кечган воқеалар ҳамда атрофдаги шоҳликларда юз берган ҳодисалар ўша китобларга киритилган.
СОЛНОМАЛАР (ИККИНЧИ КИТОБ)
Кириш
“1 Солномалар” ва “2 Солномалар”нинг асл нусхаси битта ибронийча китобдир. Бу китобни битта ўрамга жойлаштиришнинг имкони бўлмагани учун, китоб икки қисмга — “1 Солномалар” ва “2 Солномалар”га бўлинган. Гарчи иккала китобда “Шоҳлар” китобларидаги кўп воқеалар такрорланса ҳам, Исроил тарихи “Шоҳлар” китобларидагига қараганда бир оз бошқачароқ нуқтаи назардан баён қилинади.
“2 Солномалар” китоби шоҳ Сулаймоннинг ҳукмронлиги тарихи билан бошланади. Сўнг милоддан аввалги 586 йилдаги Қуддус шаҳрининг қулашигача Яҳудо ва Исроил шоҳликларида юз берган воқеалар ҳикоя қилинади.
Шоҳ Сулаймон Исроилнинг мукаммал шоҳи сифатида шуҳрат таратади. “2 Солномалар”нинг биринчи қисми (1-9–боблар) Сулаймоннинг ҳукмронлиги давридаги воқеаларни баён қилади. Хусусан, Қуддусдаги Маъбаднинг қурилиши, Худога бағишланиши ва у ердаги сажда қилиш бошланган пайтлардаги ҳодисаларни ўз ичига олади.
Китобнинг иккинчи қисми (10-36–боблар) Исроилдаги шимолий қабилаларнинг исёни билан бошланади. Исён натижасида мамлакат иккита алоҳида шоҳликка — жанубда Яҳудо шоҳлиги ва шимолда Исроил шоҳлигига бўлинади. Китобнинг бу қисмида Қуддуснинг қулаши ва вайрон бўлишигача юз берган воқеалар баён қилинади. Мазкур китоб “3 Шоҳлар” дан фарқли равишда шимолий шоҳлик тўғрисида кам маълумот беради. “2 Солномалар” китобида ёзилишича, Исроил халқи Худодан юз ўгириб, кўп гуноҳ қилган. Шунинг учун уларнинг тарихи баён қилинишга арзимас эди.
“2 Солномалар” китоби, “1 Солномалар” китоби сингари, Худога тўғри йўллар билан сажда қилиш муҳимлигига катта эътибор беради. Яҳудо шоҳлари Ҳизқиё ва Йўшиё Худога бўлган садоқати, қонунга итоаткорлиги ва татбиқ этган ислоҳотлари туфайли юксак обрўга сазовор шоҳлар ҳисобланади.
Мазкур китобда Қуддуснинг вайрон бўлиши ва Яҳудо халқи Бобилга асир қилиб олиб кетилиши тўғрисида ҳам ҳикоя қилинади. Яҳудо халқига берилган умид ваъдаси китобга якун ясайди. Форс шоҳи Куруш асирларга Яҳудога қайтишлари учун ижозат бериб шу сўзларни айтади: “Самовий Худо — Эгам ер юзидаги жамики шоҳликларни менга берган. У Яҳудодаги Қуддусда Ўзига бир уй қуришни менга топширди. Эгамизнинг халқидан бўлган ҳар бир кимса Яҳудога борсин, Эгаси Худо унга ёр бўлсин.” (36:23)
1–БОБ
Шоҳ Сулаймон донолик сўраб ибодат қилади
1Довуд ўғли Сулаймон ўз ҳокимиятини мустаҳкамлаб олди. Эгаси Худо у билан бирга бўлиб, уни ниҳоятда юксалтирди.
2Сулаймон жамики Исроил халқини — мингбошиларни, юзбошиларни, ҳакамларни, Исроилнинг ҳамма йўлбошчиларини ва уруғбошиларини чақиртирди.
3Сулаймон билан бутун жамоа Гивондаги саждагоҳга йўл олишди. Эгамизнинг қули Мусо саҳрода қурдирган Худонинг Учрашув чодири ўша даврда Гивонда жойлашган эди.
4Худонинг аҳд сандиғи эса Довуднинг ташаббуси билан Хират–Ёримдан Қуддусга олиб келинган эди, чунки Довуд сандиқ учун Қуддусда бир жой тайёрлаб, чодир ўрнатиб қўйган эди.
5Базалил қурган бронза қурбонгоҳ эса ҳануз Гивондаги Эгамиз чодирининг қаршисида жойлашган эди. Базалил Урининг ўғли ва Хурнинг невараси эди. Сулаймон ва жамоа қурбонгоҳ олдида Эгамиздан Унинг хоҳиш–иродасини сўрадилар.
6Сўнг Сулаймон Эгамизнинг олдида Учрашув чодирининг қаршисидаги ўша бронза қурбонгоҳ устига чиқиб, мингта қурбонлик куйдирди.
7Ўша куни кечаси Худо Сулаймонга зоҳир бўлиб, унга:
— Тила тилагингни! — деди.
8Сулаймон Худога айтди:
— Сен отам Довудга улуғ севгингни кўрсатдинг. Мени унинг ўрнига шоҳ қилдинг.
9Эй Парвардигор Эгам! Отам Довудга берган ваъданг устидан чиқ. Ахир, Сен мени ернинг қумидай кўп бўлган бир халқ устидан шоҳ қилдинг.
10Бу халқни бошқара олишим учун, менга донолик ва илму маърифат бергин. Бўлмаса Сенинг шу қадар беҳисоб халқингга ким ҳукмронлик қила олар?!
11Худо Сулаймонга шундай жавоб берди:
— Сен ўзинг учун мол–мулк, бойлик, шон–шуҳрат ёки душманларингнинг жонини сўрамадинг, ҳатто ўзингга узоқ умр ҳам тиламадинг. Аксинча, Мен сени устидан шоҳ қилган халқимни бошқарай деб, донолик ва илму маърифат сўраганинг учун
12донолик ва илму маърифат сенга ҳадя бўлсин. Буларга қўшимча қилиб сенга бойлик, мол–мулк ва шон–шуҳрат бераман, сенгача ўтган ва сендан кейин бўладиган ҳеч қайси шоҳ сенга тенг келмайди.
13Шундан кейин Сулаймон Гивондаги саждагоҳда жойлашган Учрашув чодиридан Қуддусга қайтиб кетди. У Исроил устидан ҳукмронлик қила бошлади.
Шоҳ Сулаймоннинг бойлиги
14Сулаймон жанг аравалари ва отларни тўплади. Унинг 1.400 та жанг араваси ва 12.000 та оти бор эди. Сулаймон буларнинг бир қисмини жанг аравалари сақланадиган шаҳарларга ва бир қисмини Қуддусга — ўзининг ёнига жойлаштирди.
15Шоҳ Қуддусда кумушу олтинни оддий тош билан баравар қилиб қўйди. Садр ёғочлари эса кўплигидан Яҳудо қир этакларида ўсадиган оддий шикамора–анжир дарахтига тенглашиб қолди.
16Шоҳнинг савдогарлари Мисрдан ва Қувайдан Сулаймон учун отлар олиб келишарди. Улар отларни Қувайдан сотиб олишарди.
17Мисрдан келтирган ҳар бир жанг арава учун 600 кумуш танга, ҳар бир от учун 150 кумуш танга тўлашарди. Сўнг буларни барча Хет шоҳларига ва Орам шоҳларига сотишарди.
2–БОБ
Маъбад қурилиши учун тайёргарлик
1Сулаймон Эгамизга атаб Маъбад ва ўзи учун шоҳона сарой бунёд этишга қарор қилди.
2Сулаймон 70.000 юк ташувчини, қирларда тош кесадиган 80.000 сангтарошни ва булар устидан назоратчи қилиб 3.600 кишини ёллади.
3Сулаймон Тир шоҳи Хирамга шу хабарни жўнатди:
“Бир вақтлар сиз отам Довудга саройини қуриш учун садр ёғочларини жўнатганингиз каби менга ҳам садр ёғочларини жўнатинг.
4Мен Эгам Худога атаб бир уй қурмоқчиман. У ерда хушбўй ҳидли тутатқилар тутатилади, доимий равишда муқаддас нонларназр қилиниб, хонтахта устига терилади. Эрталаб ва кечқурунлари қурбонликлар куйдирилади, шунингдек, Шаббат кунларида, янги ой байрамларида ва Эгамиз Худо белгилаган байрамларда куйдириладиган қурбонликлар келтирилади. Исроил халқи буларга доимо, авлодлар оша риоя қилади.
5Мен қурмоқчи бўлган уй ҳашаматли бўлади, чунки Худойимиз бошқа худолардан буюкдир.
6Лекин ким Унга бир уй қура олар?! У осмонга, ҳатто осмони фалакка ҳам сиғмайди–ку! Мен ким бўлибманки, Унга уй қура олсам?! Фақат Унга қурбонликлар келтириш учун бир жой тайёрлай оламан, холос.
7Шундай экан, менга моҳир бир устани юборинг. У ўймакорликдан бўлак, олтин, кумуш, бронза ва темирга ишлов бера оладиган, сафсар, қизил ва кўк матолар тўқий оладиган бўлсин. У Яҳудо ва Қуддусда, отам Довуд саралаган моҳир усталарим билан бирга ишлайди.
8Менга Лубнондан садр, сарв ва сандал ёғочларини жўнатинг. Сизнинг хизматкорларингиз Лубнон дарахтларини кесишга уста эканини биламан. Менинг одамларим сизнинг одамларингиз билан бирга ишлайдилар.
9Улар мен учун катта миқдорда ёғоч тайёрлаб беришсин. Мен қурмоқчи бўлган уй улкан ва ҳашаматли бўлиши керак.
10Мен ёғоч кесадиган хизматкорларингизга иш ҳақи қилиб 200.000 тоғора янчилган буғдой, 200.000 тоғора арпа, 40.000 кўза шароб ва 40.000 кўза зайтун мойи юбораман.”
11Шундан кейин Тир шоҳи Хирам мактуб орқали Сулаймонга шундай жавоб берди:
“Эгамиз Ўз халқини севгани учун, улар устидан сизни шоҳ қилди.”
12Хирам яна шу гапларни айтди:
“Еру кўкни яратган Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ҳамду санолар бўлсин. У шоҳ Довудга доно, ақлли, фаҳм–фаросатли ўғил ато қилибди. Шу ўғил Эгамизга атаб Маъбадни ва ўзи учун саройни бунёд қилади.
13Сизга Хуром исмли ақлли, моҳир бир устани юборяпман.
14Унинг онаси — Дан қабиласидан, отаси эса — Тирлик. Унинг ўзи олтин, кумуш, бронза, темир, тош ва ёғочга ишлов берадиган моҳир устадир. У сафсар, кўк, қизил матоларни ва майин зиғир матони ҳам тўқишни билади. Шунингдек, турли ўймакорлик ишларни бажара олади, унга берилган ҳар қандай нақшни сола олади. Хуром сизнинг усталарингиз ва отангиз бўлмиш хўжайиним Довуд етиштирган усталар билан бирга ишлайди.
15Жаноби олийлари! Ўзингиз айтган буғдой, арпа, зайтунмойи, шаробни қулларингизга юборинг.
16Сизга керак бўладиган ҳар қандай дарахтни биз Лубнондан кесиб берамиз, ёғочлардан сол қилиб, денгиз соҳили бўйлаб Яффага қадар келтириб берамиз. Сиз ўша ердан ёғочларни Қуддусга олиб кетаверасиз.”
Маъбад қурилиши бошланди
17Шундан кейин Сулаймон отаси Довуд сингари, Исроил юртида истиқомат қилаётган мусофирларнинг ҳаммасини рўйхатга олди. Мусофирларнинг сони 153.600 киши экан.
18Сулаймон уларнинг 70.000 тасини оғир юк ташувчи, 80.000 тасини қирларда тош кесадиган сангтарош, 3.600 тасини эса ишлаётганлар устидан назоратчи қилиб тайинлади.
3–БОБ
1Сулаймоннинг отаси шоҳ Довуд Эгамизнинг уйи учун Қуддусда бир жой тайёрлаб қўйган эди. Бу жой Мориёх тоғида — Довудга Эгамиз зоҳир бўлган Ёбуслик Ўрнаннинг хирмонида эди. Сулаймон Худонинг уйини ўша ерда барпо қила бошлади.
2Қурилиш Сулаймон ҳукмронлигининг тўртинчи йили, иккинчи ойининг иккинчи кунида бошланган эди.
3Сулаймон Худонинг уйи учун пойдевор қўйди, пойдеворнинг узунлиги (қадимги ўлчов бирлигига асосан) 60 тирсак, эни 20 тирсак эди.
4Уйнинг асосий хонаси олдида айвон бўлиб, айвоннинг узунлиги асосий хонанинг эни билан бир ўлчовда — 20 тирсак, баландлиги 120 тирсак эди. Сулаймон айвоннинг ичини тоза олтин билан қоплатди.
5Асосий хонанинг деворларини олдин сарв тахтаси билан қоплатиб, устидан тоза олтинни қоплатди, сўнг хурмо дарахти ва занжирлар шаклларини ўйдириб солдирди.
6Уйни қимматбаҳо тошлар билан безаттирди. Парвайимдан келтирилган олтин билан
7уйнинг тўсинларини, остоналарини, деворларини ва эшикларини қоплатди. Деворларга карублар суратини ўйдирди.
8Сулаймон Энг муқаддас хонани ҳам қурдирди. Бу хонанинг узунлиги асосий хонанинг эни билан бир ўлчовда — 20 тирсак, эни ҳам 20 тирсак эди. Сулаймон бу хонани 200 пуд тоза олтин билан қоплатди.
9Ишлатилган олтин михларнинг умумий оғирлиги 125 мисқол эди. Юқори хоналарнинг деворлари ҳам олтин билан қопланди.
10Сўнг Сулаймон иккита каруб шаклини ясаттирди. Уларни олтин билан қоплатиб, Энг муқаддас хонага ўрнаштирди.
11-13Карублар ёнма–ён, кираверишга қаратиб қўйилган эди. Ҳар бирининг иккитадан қаноти бўлиб, ҳар бир қанотининг узунлиги беш тирсак эди. Қанотлар ёйилган ҳолда ясалган бўлиб, карубларнинг бир қаноти деворга тегиб турар эди. Иккинчи қаноти эса хонанинг марказида бошқа карубнинг қанотига тегиб турар эди. Иккала карубнинг ёйилган қанотлари жами 20 тирсакни ташкил қилар эди.
14Сулаймон кўк, сафсар, қизил матолардан ва майин зиғир матосидан ички парда қилдириб, парданинг устига карублар суратини солдирди.
Икки бронза устун
15Сулаймон 35 тирсак баландликдаги икки устун ясаттириб, уларни Эгамиз уйининг олд томонига ўрнатди. Ҳар бир устун тепасида устунқош бўлиб, устунқошнинг баландлиги 5 тирсак эди.
16Устунқошлар тўқилган занжирлар ва юзта анор сурати билан безатилган эди.
17Устунлар уйнинг олдига — биттаси ўнг томонга, иккинчиси чап томонга ўрнатилган эди. Ўнг томондаги устунга Ёхин деб, чап томондагисига Бўаз деб ном берилди.
4–БОБ
Маъбад анжомлари
1Шоҳ Сулаймон бронза қурбонгоҳ ясатди. Қурбонгоҳнинг узунлиги 20 тирсак, эни ҳам 20 тирсак, баландлиги 10 тирсак эди.
2Кейин бронзани эритиб, думалоқ шаклда ҳовуз ясатди. Ҳовузнинг бир қирғоғидан нариги қирғоғигача 10 тирсак, баландлиги эса 5 тирсак эди. Айланаси 30 тирсак эди.
3Ҳовузнинг ташқи томонида, қирғоғи остида айланасига икки қатор буқа шакли бор эди. Ҳар бир тирсак масофада ўнтадан шундай шакл қилинган эди. Бронза эритилиб, ҳовуз ясалаётган пайтда, бу буқа шакллари ҳам қилинган эди.
4Ҳовуз бронзадан ясалган ўн иккита буқа устига ўрнаштирилган эди. Буқаларнинг учтаси шимолга, учтаси ғарбга, учтаси жанубга ва учтаси шарққа қаратилган эди. Буқаларнинг орқа томони ҳовузнинг ичкарисига қаратилган эди.
5Ҳовузнинг қалинлиги тўрт энли бўлиб, четлари косанинг четларига ўхшар, шакли лолагулга ўхшарди. Унга 6.000 кўза сув сиғарди.
6Сулаймон ўнта тоғора ҳам ясатди. Тоғоранинг бештаси ҳовузнинг чап томонига, бештаси ўнг томонига ўрнатилди. Бу тоғоралар қурбонлик қилиб куйдириладиган ҳайвонларни ювиш учун мўлжалланган эди. Ҳовуз эса руҳонийларнинг ювиниши учун эди.
7-8Сулаймон лойиҳага биноан ўнта олтин чироқпоя билан ўнта хонтахта ясатиб, уларни Маъбаднинг асосий хонасига ўрнаштирди. Бешта чироқпоя билан бешта хонтахтани хонанинг ўнг томонига, қолган бешта чироқпоя билан бешта хонтахтани хонанинг чап томонига ўрнаштирди. Булардан ташқари, олтиндан юзта тоғорача ҳам ясатди.
9Сулаймон руҳонийлар учун ички ҳовлини қурдирди. Бундан ташқари, ташқи ҳовлини қурдириб, икки ҳовли орасига эшиклар ясатди. Эшикларни бронза билан қоплатди.
10Ҳовузни Эгамиз уйининг жануби–шарқ томонидаги бурчагига ўрнаштирди.
11Хуром қозонлар, куракчалар ва тоғорачалар ҳам ясади. Шундай қилиб, у шоҳ Сулаймон учун Худонинг уйига оид қуйидаги ашёларни ясаб берди:
12иккита устун,
устунларнинг тепасидаги иккита доира шаклидаги устунқош,
устунқошни ўраб турган иккита тўрсимон безак,
13иккала безакнинг ёнларида тўрт юзта анор сурати, яъни устунлар тепасида доира шаклидаги иккита устунқошни қоплаб туриш учун ҳар бир тўрсимон безакнинг иккала чеккасидаги анор суратлари,
14аравалар, аравалар устидаги тоғоралар,
15битта ҳовуз, ҳовуз остидаги ўн икки буқа шакли,
16қозонлар, кураклар, санчиқлар ва буларга алоқадор барча буюмлар.
Хуром шоҳ Сулаймон учун Эгамизнинг уйига оид ана шу ашёларни сайқалланган бронзадан ясаб берди.
17Шоҳ бу нарсаларни Иордан водийси атрофларида — Сухўт ва Заридо орасида лойдан ясалган қолипларда қуйдирди.
18Сулаймон бу нарсаларнинг ҳаммасини кўп миқдорда ясаттирди, шунинг учун ишлатилган бронзанинг ҳисобини аниқлаб бўлмади.
19Сулаймон Худонинг уйи учун қуйидаги ҳамма буюмларни ҳам ясаттирди:
олтиндан ясалган тутатқи қурбонгоҳи,
устида муқаддас нонлар турадиган хонтахталар,
20тоза олтиндан ишланган чироқпоялар ва уларнинг мойчироқлари, булар лойиҳага биноан Энг муқаддас хонанинг олдида ёниб туришлари керак эди,
21яна тоза олтиндан гуллар, мойчироқлар, қисқичлар,
22қайчилар, тоғорачалар, куракчалар ва оловкураклар ясатди. Энг муқаддас хона ва асосий хона эшиклари ҳам тоза олтиндан ясалган эди.
5–БОБ
1Шундай қилиб, Сулаймон Эгамизнинг уйига оид ҳамма ишларни битирди. Сўнгра у отаси Довуд назр қилган нарсаларни олиб келиб, кумуш, олтин ва ҳамма буюмларни Худонинг уйи хазинасига қўйди.
Аҳд сандиғи Маъбадга келтирилади
2Шундан сўнг Сулаймон Исроил оқсоқолларини, ҳамма қабила йўлбошчиларини, Исроил халқи уруғбошиларини Қуддус шаҳрига тўплади. У Эгамизнингаҳд сандиғиниДовуд қалъасидан — СионданЭгамизнинг уйига олиб келмоқчи эди.
3Уларнинг ҳаммаси еттинчи ойда нишонланадиган Чайла байрами пайтида шоҳнинг ҳузурига йиғилишди.
4Исроил оқсоқолларининг ҳаммаси келгач, левиларсандиқни ердан кўтаришди.
5Руҳонийлар ва левилар сандиқ билан бирга Учрашув чодирини, чодирдаги барча муқаддас буюмларни Эгамизнинг уйига олиб келишди.
6Шоҳ Сулаймон ва тўпланган бутун Исроил жамоаси сандиқнинг олдида қўйлар, буқалар сўйиб қурбонлик қилишди. Қурбонлик қилинган қўй ва буқалар шу қадар кўп эдики, ҳисобига етиб бўлмасди.
7Руҳонийлар Эгамизнинг аҳд сандиғини унга аталган жойга — Энг муқаддас хонага, карубларнинг қанотлари остига қўйишди.
8Карубларнинг қанотлари сандиқ усти бўйлаб чўзилган ва сандиқ ҳамда унинг ходаларини беркитиб турарди.
9Ходалар шунчалик узун эдики, уларнинг учи Энг муқаддас хонанинг шундайгина олдидан кўриниб турарди, бошқа жойдан эса кўринмасди. Ходалар бугунгача ҳам ўша ерда турибди.
10Сандиқнинг ичида Мусо Синай тоғида қўйган иккита тош лавҳадан бошқа ҳеч нарса йўқ эди. Исроил халқи Мисрдан чиққандан кейин Синай тоғида Эгамиз улар билан аҳд тузган эди.
11-14Бу ерда ҳозир бўлган руҳонийларнинг ҳаммаси, қайси гуруҳга қарашли бўлишидан қатъий назар, ўзларини поклаган эдилар. Жамики леви созандалари — Осиф, Хаман, Ёдутун, уларнинг ўғиллари ва қариндошлари майин зиғир матосидан тикилган либосларни кийиб олган эдилар. Левилар занг, арфа ва лираларни кўтариб қурбонгоҳнинг шарқ томонига турдилар. Уларнинг ёнидан карнай чаладиган 120 руҳоний жой олдилар. Созандалару карнайчилар жўр бўлиб, Эгамизга ҳамду сано ва шукрона айтар эдилар. Карнай, занг ва бошқа созлар жўрлигида қўшиқчилар Эгамизга шундай ҳамду сано куйлар эдилар:
“Эгамиз яхшидир,
Унинг содиқ севгиси абадийдир.”
Руҳонийлар Худонинг уйидан чиқиб кетаётганларида, бирданига уйни булут қоплаб, Эгамизнинг улуғворлиги у ерни тўлдирди. Шунинг учун руҳонийлар ўз хизматини давом эттира олмадилар.
6–БОБ
Сулаймоннинг нутқи
1Шунда Сулаймон ибодат қилди:
— Эй Эгамиз! Сен, зим–зиё зулматда маскан қиларман, деган эдинг.
2Мана энди Сенга ажойиб бир уй, абадий истиқомат қилишинг учун бир маскан барпо қилдим.
3Кейин шоҳ орқасига қайрилиб, тик турган жамики Исроил жамоасини дуо қилди.
4Шоҳ деди:
“Исроил халқининг Худоси — Эгамизга ҳамду санолар бўлсин. У отам Довудга берган ваъдасини бажарди.
5Эгамиз отамга шундай деган эди:
— Халқим Исроилни Мисрдан олиб чиққан кунимдан бери Мен улуғланадиган уй барпо қилиш учун Исроил қабилаларининг бирорта шаҳрини танламаган эдим, бирорта одамни халқимга ҳукмрон қилиб сайламаган эдим.
6Мана, энди эса улуғланишим учун Қуддусни танладим, халқим устидан ҳукмрон бўлсин деб, Довудни сайладим.
7Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб бир уй барпо қилмоқ отам Довуднинг нияти эди.
8Лекин Эгамиз отам Довудга шундай деб айтди:
— Модомики, Менга атаб бир уй барпо қилмоқни кўнглингга туйган экансан, яхши қилибсан.
9Бироқ Менга атаб ўша уйни сен эмас, балки сенинг пушти камарингдан бино бўладиган ўғлинг барпо қилади.
10Эгамиз ваъда берган эди, бажо айлади: отам Довуднинг ўрнига тахтга мен чиқдим, Эгамиз ваъда этганидай, Исроил тахтига ўтирдим, Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб бир уй бино қилдим.
11Ўша уйга Аҳд сандиғини ўрнаштирдим. Эгамизнинг Исроил халқи билан қилган аҳд лавҳалари шу сандиқнинг ичида турибди.”
Сулаймоннинг ибодати
12Сулаймон Эгамизнинг қурбонгоҳи олдида Исроил жамоаси рўпарасида қўлларини кўкка чўзди.
13У супанинг устида турар эди. Бу супани Сулаймон бронзадан ясаб, уни ҳовлининг ўртасига ўрнатган эди. Супанинг узунлиги беш тирсак, эни ҳам беш тирсак, баландлиги уч тирсак эди. Сулаймон бутун Исроил жамоаси олдида тиз чўкиб, қўлларини кўкка чўзганча,
14ибодат қила бошлади:
“Эй Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! На кўкда, на ерда Сенга ўхшаши йўқ. Сенга бутун қалби билан боғланиб, Сен кўрсатган йўлдан юрадиган қулларингга Сен аҳдингни содиқ сақлайсан.
15Қулинг — отам Довудга Сен Ўз оғзинг билан берган ваъдаларингни бугун қўлинг билан бажо айладинг.
16Эй Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! Ўзингнинг қулингга — отам Довудга:
— Болаларинг ҳам сенга ўхшаб қонунларимга риоя қилиб, ўйлаб қадамини боссалар, сенинг наслингдан бўлган эркак зоти то абад Исроил тахтида ўтиради, — деб ваъда берган эдинг. Энди берган ваъдангни адо эт!
17Эй Исроил халқининг Худоси — Эгамиз! Қулинг Довудга айтганларинг тўғри чиқсин, деб илтижо этаман.
18Худо ер юзида инсон зоти билан яшармиди?! Сен осмонга, ҳатто осмони фалакка ҳам сиғмассан. Фалак олдида мен қурган уй нима бўлибди?!
19Эй Эгам Худо, илтижо билан қилган ибодатимни қабул эт! Сенга ёлвориб қилаётган илтижоларимга жавоб бер.
20Сен: “Мен ўша ерда улуғланай”, деб айтган эдинг. Кўзларинг кечаю кундуз ўша жойга — ўша уйга қадалиб турсин. Мен, қулинг ўша томонга қараб ибодат қиламан, ибодатларимни тингла.
21Исроил халқи билан бирга ўша томонга қараб қилган илтижоларимизга қулоқ тут. Самолардан — Ўз маконингдан туриб қулоқ сол, эшитгину гуноҳимиздан ўт.
22Кимдир гуноҳкорликда айбланса, ўша одам келиб, шу уйингдаги қурбонгоҳинг олдида айбсизман, деб онт ичса,
23эй Эгам, самодан туриб қулоқ сол, қулларингни Ўзинг ҳукм эт. Гуноҳкорнинг қилмишини бўйнига қўй, жазосини бер. Гуноҳсизнинг эса ҳақлигини кўрсат, ҳақ бўлгани учун уни озод қил.
24Халқинг Исроил Сенинг олдингда гуноҳ қилгани учун ёвга мағлуб бўлса, яна қайтиб Сени тан олса–да, ўша уйда Сенга ёлвориб илтижо қилса,
25Сен самодан туриб, уларнинг илтижоларига қулоқ сол, гуноҳларидан ўт. Уларга ва оталарига Ўзинг берган юртга уларни қайтар.
26Улар Сенга қарши гуноҳ этганлари учун осмон беркилиб, ёмғир ёғмаганда, улар ўша уйга қараб, Сени яна тан олиб илтижо қилсалар, Сен уларни гуноҳлари учун жазолаганингда, тавба қилсалар,
27қулларинг Исроил халқига самодан туриб қулоқ сол, уларнинг гуноҳидан ўт. Уларга тўғри йўл кўрсат, токи ўша йўлдан кетсинлар, кейин халқингга мулк қилиб берган ерга ёмғир ёғдир.
28Юртда очарчилик ё ўлат пайдо бўлса, гармсел, занг касали, чигиртка, қурт–қумурсқа босса ёки ўз юртида халқингни ёвлар қамал қилса, ёхуд кулфат, хасталик уларнинг бошига келса,
29ҳар қандай инсон ёки халқинг Исроил Сенга ёлвориб ибодат қилса, ҳар ким ўз дард–ҳасратини айтиб, бу уй томон қўлларини чўзса,
30-31Сен осмондан — масканингдан туриб қулоқ сол ва уларнинг гуноҳидан ўт. Ҳар бирининг тутган йўлига қара, хизматига яраша бер, токи Сен Ўзинг ота–боболаримизга берган юртда улар умрларининг охиригача Сендан қўрқиб, Сенинг йўлларингдан юрсинлар. Зотан, жамики инсон боласининг кўнглидагини ёлғиз Сен биласан, холос.
32Халқинг Исроилдан бўлмаган бегона одам Сени деб узоқ юртдан келса, Сенинг шуҳратинг, қудратинг ва ажойиботларинг ҳақида эшитиб, ўша уйга қараб ибодат қилса,
33Сен маконингдан туриб қулоқ сол. Ўша одамнинг сўраганини бажо айла, токи ер юзидаги ҳамма халқлар Сени билишсин, халқинг Исроил каби Сендан ҳайиқадиган бўлсин. Мен барпо қилган шу уй Сенга атаб қилинганини билсин.
34Сен халқингни ғанимларига қарши жанг қилишга юборганингда, улар Ўзинг танлаб олган бу шаҳарга, Сенга атаб мен қурган уйга юз буриб, ибодат қилсалар,
35осмондан туриб уларнинг илтижоларини эшит, бажо айла.
36Сенинг олдингда улар гуноҳ қилганларида, чунки гуноҳ қилмайдиган одамнинг ўзи йўқ, Сен ғазабланиб, уларни яқин ёки узоқ юртларга асир қилиб олиб кетадиган душманларнинг қўлига берсанг,
37улар ғанимлари юртида асирликда юриб, эсини йиғиб олгач: “Гуноҳ қилдик, шаккоклик қилдик, айбдормиз”, деб тавба қилиб, Сенга ёлворсалар,
38асир бўлган юртда бутун қалби билан, жону дили билан Сенга қайтсалар, Ўзинг ота–боболарига берган юртга, Ўзинг танлаб олган шаҳарга, Сенга атаб мен қурган уйга юз буриб, ибодат қилсалар,
39самодан — маконингдан туриб уларнинг қилган илтижоларини эшит, бажо айла. Халқинг Сенга қарши қанча гуноҳ қилган бўлмасин, уларни кечир.
40Энди, эй Худойим, бизга назар сол, шу жойда қилган ибодатларимизга қулоқ тут.
41Қани, эй Парвардигор Эгам, кел оромгоҳингга
Қудратинг рамзи бўлган сандиқ билан бирга.
Эй Парвардигор Эгам!
Руҳонийларинг нажот кийимларини кийишсин.
Тақводорларинг эзгулигингдан шод бўлишсин.
42Эй Парвардигор Эгам!
Танлаган шоҳингни рад қилмагин!
Қулинг Довудга кўрсатган севгингни ёдингда тутгин.”
7–БОБ
Маъбад Эгамизга бағишланади
1Сулаймон ибодат қилиб бўлиши биланоқ, осмондан аланга тушиб, куйдириладиган ва бошқа қурбонликларни ямлаб юборди. Эгамизнинг улуғворлиги Маъбадни тўлдирди.
2Шунинг учун руҳонийларЭгамизнинг уйига кира олмадилар.
3Жамики Исроил халқи олов тушганини ва Эгамизнинг улуғворлиги Маъбадни тўлдирганини кўргач, ҳаммалари ерга мук тушиб, таъзим қилдилар ва Эгамизга сажда қилиб, Унга шукрона айтдилар:
“Эгамиз яхшидир,
Унинг содиқ севгиси абадийдир.”
4Шундан кейин шоҳ ва барча халқ Эгамизга атаб қурбонлик қилдилар.
5Шоҳ Сулаймон 22.000 буқани, 120.000 қўйни Эгамизга атаб қурбонлик қилди. Шу тариқа шоҳ ва бутун халқ Худонинг уйини бағишладилар.
6Руҳонийлар ўз жойларини эгалладилар. Левилар ҳам мусиқий асбобларни кўтариб, руҳонийлар сингари ўз жойларига турдилар. Довуд бу мусиқий асбобларни Эгамизга ҳамду сано айтиш учун ясаттирган эди, Довуднинг ўзи Эгамизни мадҳ этиб, “Унинг содиқ севгиси абадийдир” деб ҳамду сано айтганда, ўша мусиқий асбоблардан фойдаланган эди. Халқ тик турар, левиларнинг қаршисидан жой олган руҳонийлар эса карнайлар чалардилар.
7Сулаймон Эгамизнинг уйи олдидаги ҳовли ўртасини ҳам муқаддас қилди. Сўнг ўша ерда куйдириладиган қурбонликлар, дон назрлари ва тинчлик қурбонликларининг ёғини назр қилди, чунки буларнинг ҳаммаси у ясаттирган бронза қурбонгоҳ устига сиғмаган эди.
8Кейин Сулаймон ва у билан бирга ниҳоятда катта жамоа — Лево–Хоматдан тортиб Миср сойлигига қадар ерларда яшайдиган бутун Исроил халқи етти кун давомида Чайла байрамини нишонлашди.
9Улар етти кун қурбонгоҳнинг Худога бағишланишини нишонлашди, кейин яна етти кун Чайла байрамини қилишди. Чайла байрамидан кейин муқаддас йиғин қилишди.
10Еттинчи ойнинг йигирма учинчи куни Сулаймон халқни ўз уйларига жўнатди. Эгамизнинг Довудга, Сулаймонга ва Исроил халқига кўрсатган муруввати туфайли ҳамманинг кўнгли шодликка тўлган эди.
11Сулаймон Эгамизнинг уйини ҳам, ўзининг саройини ҳам қуриб бўлди. Мўлжалланган ҳамма юмушларни муваффақият билан тамом қилди.
Худо Сулаймонга иккинчи марта зоҳир бўлади
12Кейин Эгамиз кечаси Сулаймонга зоҳир бўлиб, унга айтди:
“Менга қилган илтижоларингни эшитдим, бу уйни Ўзимга қурбонликлар келтириладиган жой қилиб танладим.
13Ёмғир ёғмасин деб осмонни беркитганимда, ёки чигирткаларга ер юзини еб битириши учун амр берганимда, ёхуд халқимнинг орасига ўлат касалини юборганимда,
14Менинг номим билан аталган халқим тавба қилиб, Менга илтижо қилса, Менга юз буриб қабиҳ йўлларидан қайтса, Мен осмондан туриб уларнинг илтижоларини эшитаман, гуноҳларини кечириб, юртига шифо бераман.
15Энди сизларга назаримни соламан, бу жойда қилган ибодатларингизга қулоқ тутаман.
16Мен то абад улуғланишим учун бу уйни танлаб, муқаддас қилдим. Бу уйдан кўзимни узмайман, қалбим у ерни маскан қилади.
17Агар сен Менинг олдимда отанг Довуд каби юрсанг, Мен амр этган ҳамма фармонларимни ижро этсанг, қонун–қоидаларимни маҳкам тутсанг,
18шоҳлик тахтингни абадий мустаҳкам қиламан. Шунда отанг Довуд билан тузган аҳдим, унга: “Сенинг наслингдан бўлган эркак зоти то абад Исроилда ҳукмронлик қилади” деб айтган гапларим амалга ошади.
19Борди–ю, сен йўлимдан қайтсанг, берган амр ва фармонларимни тарк этсанг, бориб бошқа худоларга хизмат қилсанг, уларга топинсанг,
20сени Ўзим берган юртдан қўпориб ташлайман. Улуғланишим учун муқаддас қилган бу уйни тарк этаман. Ана ўшанда бу уй ҳамманинг оғзида дув–дув гап бўлади, ҳамма халқлар уйимни масхара қилади.
21Ҳозир ажойиб бўлиб турган уйнинг ёнидан ўтганлар даҳшатга тушадилар:
— Нимага уларнинг Эгаси бу юртни ва бу уйни мана шу аҳволга солди экан–а? — дейдиган бўладилар.
22Сўнг яна ўзлари шундай хулоса чиқарадилар:
— Э–ҳа, улар ота–боболарини Миср юртидан олиб чиққан, Эгаси Худодан юз ўгирдилар–ку! Бошқа худоларга эргашиб, ўша худоларга топиниб, хизмат этдилар–ку! Қилмишларига яраша ўзларининг Эгаси уларнинг бошига шу кўргиликларни солибди–да.”
8–БОБ
Шоҳ Сулаймоннинг эришган ютуқлари
1Сулаймон Эгамизнинг уйини ва ўз саройини йигирма йилда битирган эди.
2Сўнгра шоҳ Хирам берган шаҳарларни қайтадан қуриб, Исроил халқини ўша шаҳарларга жойлаштирди.
3Сулаймон Хомат–Зўвога юриш қилиб, у жойни қўлга киритди.
4У саҳродаги Тадмўр шаҳрини ва Хоматдаги омбор шаҳарларни тузатиб мустаҳкамлади.
5У яна тепадаги Байт–Хўронни ва пастки Байт–Хўронни қайтадан қурди, бу шаҳарларни девор билан ўради, тамбаланадиган дарвозалар ўрнатди.
6Баалат шаҳрини, ўзининг ҳамма омбор шаҳарларини, ҳамма жанг аравалари сақланадиган шаҳарларни, отлиқлари турадиган шаҳарларини қайтадан тузатиб мустаҳкамлади. Бундан ташқари, Қуддусда, Лубнонда, шоҳликнинг ҳамма бурчакларида нима истаса, барпо қилди.
7Шу ўлкада қолиб кетган Амор, Париз, Хив, Хет ва Ёбус халқлари Исроил халқидан эмасди.
8Исроил халқи уларнинг бу юртда қолиб кетган авлодларини қириб битирмаган эди. Сулаймон ўша қолиб кетганларини қарол қилиб олди. Улар бугунгача бор.
9Лекин Сулаймон Исроил халқидан бирортасини қароллик учун қул қилмади. Шоҳнинг сипоҳлари, аъёнлари, жанг араваларининг қўмондонлари ва сувориларининг қўмондонлари Исроил халқидан эди.
10Сулаймоннинг ишбошилари 250 киши бўлиб, улар одамлар устидан назоратчи эдилар.
11Сулаймон Фиръавннинг қизини Довуд қалъасидан унга атаб барпо қилган янги саройга кўчиртирди. У шундай деган эди: “Менинг хотиним Довуд қалъасида ортиқ яшай олмайди, чунки Аҳд сандиғи сақланган ҳар қандай жой муқаддасдир.”
12Сулаймон Маъбад айвонининг қаршисида қурган қурбонгоҳ устида Эгамизгақурбонликлар куйдира бошлади.
13У бу қурбонликларни Мусонинг талабларига риоя қилган ҳолда Шаббат кунларида, янги ой шодиёналарида ва йилда бир мартадан нишонланадиган Хамиртурушсиз нон байрамида, Ҳосил байрамида ва Чайла байрамида келтирар эди.
14Сулаймон, отаси Довуд жорий қилган қоидага кўра, руҳонийлар ва левиларнинг хизматларини тақсимлаб берди. ЛевиларЭгамизни мадҳ қилишда ва кундалик ишларда руҳонийларга ёрдам берардилар. Сулаймон Маъбад дарвозабонларини ҳам гуруҳларга бўлиб, ҳар бир дарвозада уларнинг ҳар куни қиладиган ишларини тақсимлаб берди. У буларнинг ҳаммасини Худонинг одами Довуднинг фармонига мувофиқ қилди.
15Шоҳ Довуднинг руҳонийларга, левиларга, хазиналарга ва бошқа нарсаларга оид бирорта кўрсатмаси эътибордан четда қолмади.
16Шундай қилиб, Сулаймон ҳамма ишни ўз ниҳоясига етказди. Эгамиз уйининг пойдевори қўйилгандан бошлаб, то уй тамомила қурилиб бўлгунича бажарилган ҳамма иш муваффақиятли бўлди.
17Шундан сўнг Сулаймон Эдом юртидаги Қизил денгиз қирғоғида жойлашган Эзйўн–Гебер ва Элет шаҳарларига кетди.
18Шоҳ Хирам Сулаймонга ўз кемачилари ва тажрибали денгизчилари бошчилигида кемаларни жўнатди. Улар Сулаймоннинг одамлари билан бирга Офир юртига сузиб бориб, у ердан Сулаймонга 960 пуд олтин келтириб бердилар.
9–БОБ
Шава маликаси ташриф буюради
1Шава маликаси Сулаймоннинг донғини эшитгач, Қуддусга келди. У Сулаймонга топишмоқлар айтиб синаб кўрмоқчи эди. Малика ўзи билан жуда кўп миқдорда олтин ва қимматбаҳо тошлар, хушбўй зираворлар юкланган катта карвонни бошлаб келган эди. Малика Сулаймоннинг ҳузурига киргач, кўнглида нима бўлса, ҳаммасини унга айтди.
2Сулаймон маликанинг ҳамма саволларига жавоб берди, маликанинг бирорта саволига жавоб беришда қийналмади.
3Шава маликаси Сулаймоннинг донолигини, у қурган саройни,
4дастурхонидаги ноз–неъматларни, аъёнларнинг тартиб–қоидага кўра жойлашувларини, шоҳ соқийлари ва баковулларининг хизмат либосларини, Эгамизнинг уйида шоҳ Сулаймон куйдириб, назр қилган қурбонликларни кўрди. Малика ғоят ҳайратланиб,
5шоҳга деди:
— Сизнинг ишларингиз, донолигингиз ҳақида юртимда эшитганларим тўғри экан.
6Келиб ўз кўзларим билан кўрмагунча, гап–сўзларга ишонмаган эдим. Менга донолигингизнинг ҳатто ярмини ҳам айтишмаган экан. Мен эшитгандан ҳам ортиқ бўлиб чиқдингиз!
7Нақадар бахтиёрдир одамларингиз! Омадлидир хизматкорларингиз! Улар доимо ҳузурингизда бўлиб, донолигингиздан баҳра олишар.
8Сиздан мамнун бўлиб, Исроил тахти узра ўтқазган Эгангиз Худога ҳамду санолар бўлсин. У Исроилни то абад севгани учун адолат ва тўғрилик билан ҳукм этсин, деб сизни шоҳ қилган экан.
9Малика Сулаймонга 250 пуд олтин, беҳисоб хушбўй зираворлар ва қимматбаҳо тошлар ҳадя қилди. Шава маликаси ҳадя қилган хушбўй зираворларнинг сифати шу қадар юқори эдики, уларга тенг келадигани йўқ эди.
10Хирам билан Сулаймоннинг Офирдан олтин олиб келган хизматкорлари сандал дарахти ёғочлари ва қимматбаҳо тошларни ҳам келтирганди.
11Шоҳ у ёғочлардан Эгамизнинг уйи учун ҳам, шоҳ саройи учун ҳам зиналар, мусиқачилар учун лира ва арфалар ясаттирди. Буларга ўхшаганини Яҳудо юртида ҳеч ким ҳеч қачон кўрмаган.
12Шоҳ Сулаймон Шава маликасига истаган ва сўраганининг ҳаммасини муҳайё қилди. Малика олиб келганидан ҳам зиёдроқ нарса берди. Шундан кейин малика ҳамма одамларини эргаштириб ўз юртига жўнаб кетди.
Шоҳ Сулаймоннинг бойлиги
13Ҳар йили Сулаймонга келиб турадиган олтиннинг оғирлиги 1425 пуд эди.
14Одамлар ва савдогарларнинг олди–соттисидан олинадиган солиқ бунга кирмасди. Араб шоҳлари ва Исроил ҳокимлари ҳам Сулаймонга олтин, кумуш олиб келишарди.
15Шоҳ Сулаймон олтиндан икки юзта катта қалқон ясатди. Ҳар бир қалқонни ясашга ярим пуд олтин сарф бўлди.
16Яна олтиндан уч юзта кичик қалқон ҳам ясатди. Ҳар бир қалқон учун 750 мисқол олтин сарфланди. Шоҳ бу қалқонларни “Лубнон ўрмони” деган уйига қўйди.
17У яна фил тишидан катта тахт ясатиб, уни тоза олтин билан қоплатди.
18Тахтнинг олтита поғонаси ва ўриндиққа уланган олтин оёқ курсиси бор эди. Ўриндиқнинг икки томонида тирсаги бор эди. Тирсакларнинг ёнида иккита шер тасвири турарди.
19Ҳар бир поғонанинг икки чеккасида ҳам биттадан шер тасвири бўлиб, тахтнинг олти поғонасида жами ўн иккита шер тасвири бор эди. Бундай тахт бошқа бирорта шоҳликда бўлмаган эди.
20Шоҳ Сулаймоннинг ичимлик ичадиган ҳамма идишлари олтиндан, “Лубнон ўрмони” деган уйидаги ҳамма идишлар ҳам тоза олтиндан эди. Сулаймон даврида кумуш арзимас нарса бўлиб қолган эди.
21Хирамнинг кемалари қаторида, Сулаймоннинг ҳам денгизда савдо кемалари бўлиб, бу кемалар ҳар уч йилда олтин, кумуш, фил тишлари, турли–туман маймунлар олиб қайтарди.
22Шундай қилиб, Сулаймон бойликда ҳам, доноликда ҳам ер юзидаги ҳамма шоҳлардан ўтиб кетди.
23Худо Сулаймонга берган доноликни эшитмоқ учун ер юзидаги ҳамма шоҳлар унинг олдига келгани ошиқарди.
24Келганларнинг ҳар бири кумуш ва олтин идишлар, кийим, қурол–аслаҳа, хушбўй зираворлар, от ва хачирлар ҳадя қилиб олиб келар эди. Бундай ҳол йиллаб давом этарди.
25Сулаймоннинг отлари ва жанг аравалари учун 4.000 та отхонаси бор эди. Булардан ташқари, у 12.000 учқур отга эга эди. Сулаймон отларнинг бир қисмини аравалар сақланадиган шаҳарларга, иккинчи қисмини ўз ёнига — Қуддусга жойлаштирган эди.
26У Фурот дарёсидан то Филистлар ерига қадар ва Миср чегараларига қадар бўлган ҳамма шоҳлар устидан ҳукмронлик қиларди.
27Шоҳ Қуддусда кумушни оддий тош билан баравар қилиб қўйди. Садр ёғочлари эса кўплигидан Яҳудо қир этакларида ўсадиган оддий шикамора–анжир дарахтига тенглашиб қолди.
28Шоҳнинг савдогарлари Сулаймон учун Мисрдан ва бошқа барча юртлардан отлар олиб келишарди.
Сулаймоннинг ўлими
29Сулаймоннинг бошқа ишлари бошдан охиригача Натан пайғамбарнинг тарих китобида, Шилўлик Охиёнинг башоратларида ва валий Йиддонинг ваҳийларида баён этилган. Валий Йиддонинг ваҳийларида Набат ўғли Ерибом ҳукмронлиги тўғрисида ҳам ёзилган.
30Сулаймон Қуддусда бутун Исроил устидан ҳукмдор эди. Унинг ҳукмронлиги қирқ йил давом этди.
31Сулаймон оламдан ўтди. У отаси Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Ўрнига эса ўғли Рахабом шоҳ бўлди.
10–БОБ
Шимолий қабилалар қўзғолони
1Рахабом Шакам шаҳрига кетди. Жамики Исроил халқи ҳам, Рахабомни шоҳ қилиб кўтарамиз, деб Шакамга келишди.
2Набат ўғли Ерибом бу ҳақда эшитиб, Мисрдан қайтди. У Сулаймоннинг дастидан Мисрга қочган эди.
3Исроил халқи одам юбориб, уни айттириб келишган эди. Сўнг Ерибом билан биргаликда ҳаммаси Рахабом ҳузурига келиб, унга шу гапни айтишди:
4— Отангиз бизга оғир бўйинтуруқ солган эди. У бизни мажбур қилган оғир меҳнатни энди сиз енгиллатиб, бўйинтуруқдан халос қилинг. Ўшанда биз сизга итоат этамиз.
5— Уч кундан кейин ҳузуримга келинглар, — деди Рахабом келганларга.
Шундай қилиб, халқ қайтиб кетди.
6Шоҳ Рахабомнинг отаси Сулаймон ҳаётлиги даврида оқсоқоллар ҳар доим унинг олдида ҳозиру нозир эдилар. Шоҳ ўша оқсоқолларга маслаҳат солди:
— Сизлар нима дейсизлар, бу халққа нима деб жавоб берсам бўлади?
7Оқсоқоллар шоҳга шундай деб маслаҳат беришди:
— Агар сиз бу халққа меҳр кўрсатиб, уларни мамнун қилсангиз, улардан яхши сўзингизни аямасангиз, улар сизга бир умр хизмат қиладилар.
8Лекин шоҳ оқсоқолларнинг маслаҳатини рад қилди. Бирга ўсган ва ўзига хизмат қилаётган ёш йигитлар билан маслаҳатлашди.
9Шоҳ ўша йигитларга деди:
— Бу халқ менга: “Отангиз бизга солган оғир бўйинтуруқдан энди бизни сиз халос қилинг”, деяпти. Уларга нима деб жавоб берайин? Сизлар қандай маслаҳат берасизлар?
10Рахабом билан бирга ўсиб–улғайган ёш йигитлар унга шундай маслаҳат беришди:
— Арз қилган ўша халққа шундай деб айт: “Менинг жимжилоғим отамнинг белидан ҳам йўғон.
11Отам сизларга оғир бўйинтуруқ солган эди, энди мен ундан ҳам баттар қиламан. Отам сизларни қамчи билан жазолаган экан, мен эса чаёнларга чақтириб, жазолайман.”
12Рахабом Ерибомга ва халққа: “Учинчи куни ҳузуримга келинглар”, деб айтгани учун, халқ айтилган пайтда шоҳ Рахабомнинг ҳузурига келди.
13-14Шоҳ оқсоқолларнинг берган маслаҳатларини писанд қилмай, ёш йигитларнинг гапига кириб, халққа кескин жавоб берди:
— Отам сизларга оғир бўйинтуруқ солган эди, энди мен ундан ҳам баттар қиламан. Отам сизларни қамчи билан уриб жазолаган экан, мен эса чаёнларга чақтириб жазолайман.
15Шундай қилиб, шоҳ халққа қулоқ солмади. Эгамизнинг Шилўлик Охиё орқали Набат ўғли Ерибомга берган сўзи бажо бўлиши учун, Худо бу воқеани шундай режалаштирган эди.
16Исроил халқи қарасаки, шоҳ гапга қулоқ солмаяпти. Шундан кейин халқ унга шундай хитоб қилди:
“Эссай ўғли Довуднинг бизга ўтказиб қўйган жойи йўқ,
Бизнинг ҳам ундан қарзимиз йўқ!
Эй Исроил халқи, ҳар бирингиз ўз уйингизга қайтинг!
Эй Довуд, энди ўз кўмочингга ўзинг кул тортавер!”
Шундай қилиб, Исроил халқи уйларига тарқалиб кетди.
17Фақат Яҳудо шаҳарларида яшайдиган Исроил халқи устидангина Рахабом ҳукмронлик қиладиган бўлиб қолди.
18Шоҳ Рахабом қароллар бошлиғи Ҳадорамни Исроил халқи олдига юборган эди, Исроил халқи уни тошбўрон қилиб ўлдирди. Бу хабарни шоҳ Рахабом эшитди–ю, шоша–пиша жанг аравасига миниб Қуддусга қочди.
19Исроил халқи ўша кундан бошлаб Довуд хонадонидан юз ўгирди.
11–БОБ
Шамаёнинг башорати
1Рахабом Қуддусга келиб, Яҳудо ва Бенямин қабилаларидан 180.000 одамни сипоҳликка танлаб олди. “Шоҳликни қайтариб оламан”, деган мақсадда уларни Исроил халқига қарши жанг қилиш учун тайёрлади.
2Лекин ўшанда пайғамбар Шамаёга Эгамизнинг қуйидаги сўзлари аён бўлди:
3— Сулаймоннинг ўғли, Яҳудо шоҳи Рахабомга ҳамда Яҳудо ва Бенямин ҳудудларида истиқомат қилаётган бутун Исроил халқига шу гапларни етказ:
4“Эгамиз шундай деб айтмоқда:
— Қариндошларингизга қарши уруш бошламанглар! Ҳар ким ўз уйига қайтсин! Чунки бу ишлар ҳаммаси Мендан бўлди.”
Улар Эгамизнинг айтганини қилиб, Ерибомга қарши уруш қилмадилар.
5Рахабом Қуддусда яшади, у мудофаа учун Яҳудодаги қуйидаги шаҳарларни мустаҳкамлади:
6Байтлаҳм, Этом, Тахува,
7Байт–Зур, Сўхў, Адуллам,
8Гат, Моришо, Зиф,
9Одорайим, Лахиш, Озикаҳ,
10Зорох, Ойжавлон ва Хеврон. Бу шаҳарлар Яҳудо ва Бенямин ҳудудларидаги мустаҳкам шаҳарлар бўлди.
11Рахабом қалъаларни мустаҳкамлади. У ерга қўмондонлар тайин қилиб, озиқ–овқат, зайтун мойи ва шароб ғамлади.
12Ҳар бир шаҳарни қалқон ва найзалар билан таъминлаб, мудофаани ғоят кучайтирди. Шу тариқа у Яҳудо ва Бенямин қабилаларини қўли остида сақлади.
Руҳонийлар ва левилар Яҳудогакеладилар
13Исроилнинг барча ҳудудларидаги руҳонийлар ва левилар Рахабомнинг тарафдорлари эдилар.
14Левилар ҳатто ўз яйловларини ва мулкларини ташлаб, Яҳудо ва Қуддусга келган эдилар. Чунки Исроил шоҳи Ерибом ва унинг ўғиллари левиларга Эгамизнинг руҳонийлари сифатида хизмат қилишга йўл қўймаган эдилар.
15Ерибом бегона худоларга аталган саждагоҳларда хизмат қилиш учун ўз руҳонийларини тайинлади. Улар Ерибом ясаттирган олтин бузоқларга ва эчки жинларига топинар эдилар.
16Исроилнинг ҳамма қабилаларидан Эгамиз Худога чин юракдан интилганлар эса ота–боболарининг Худоси — Эгамизга қурбонлик қилиш учун левилар ва руҳонийларга эргашиб, Қуддусга келдилар.
17Бунинг натижасида Яҳудо шоҳлиги мустаҳкам бўлди. Улар Довуд билан Сулаймонга қандай хизмат қилган бўлсалар, Рахабомга ҳам уч йил давомида садоқат билан хизмат қилдилар.
Рахабомнинг хонадони
18Рахабом Довуд ўғли Яримўтнинг қизи Махалатга уйланди. Махалатнинг онаси Абуҳайил, Эссай ўғли Элиёбнинг қизи эди.
19Рахабом Махалатдан Ёуш, Шамариё ва Заҳам деган ўғиллар кўрди.
20Кейинчалик у Абсаломнинг қизи Махони ўзига хотин қилиб олди. Маходан Абиё, Аттай, Зизо ва Шалумит деган ўғиллар кўрди.
21Рахабом бошқа хотинлари ва чўриларига қараганда, Абсаломнинг қизи Махони яхши кўрарди. Рахабомнинг ўн саккизта хотини ва олтмишта чўриси бўлиб, у булардан йигирма саккиз ўғил ва олтмиш қиз кўрди.
22Маходан туғилган ўғли Абиёни тахт вориси қилиш ниятида, ҳамма ака–укалари орасида бош шаҳзода қилиб тайинлади.
23Рахабом доноларча иш тутиб, қолган ўғилларига масъулиятни тақсимлаб берди, уларни Яҳудо ва Бенямин ҳудудидаги мустаҳкам шаҳарларга ўрнаштирди. Уларга ҳамма нарсани мўл қилиб етказди, уларни кўп хотинларга уйлантирди.
12–БОБ
Миср Яҳудога ҳужум қилади
1Рахабом ўз ҳукмронлигини мустаҳкамлаб, кучайиб кетгач, у билан бирга бутун Исроил халқи Эгамизнинг қонунларидан юз ўгирди.
2Улар Эгамизга қилган бевафолиги учун, Рахабом шоҳлигининг бешинчи йилида Миср шоҳи Шишах Қуддусга бостириб келди.
3Шишах ўзи билан 1200 жанг аравани, 60.000 отлиқ лашкарни, шунингдек, Мисрдан Ливиялик, Сухўтлик ва Ҳабашистонлик сон–саноқсиз қўшинни тортиб келди.
4Шишах Яҳудонинг мустаҳкам шаҳарларини қўлга киритиб, Қуддусгача етиб борди.
5Шунда пайғамбар Шамаё Рахабомнинг ва Яҳудо лашкарбошиларининг олдига келди. Улар ўша пайтда Шишахдан қочиб, Қуддусга тўпланишган эди. Пайғамбар Шамаё уларга деди:
— Эгамиз шундай демоқда: “Сизлар Мени тарк этдингиз, шунинг учун Мен ҳам сизларни тарк этиб, Шишахнинг қўлига бераман.”
6Шунда лашкарбошилар билан шоҳ ўзларининг айбларини тан олиб: “Эгамиз адолатлидир”, дедилар.
7Улар айбларини тан олганларини Эгамиз кўргач, Шамаёга шу сўзларини аён қилди: “Улар гуноҳларига иқрор бўлдилар, шунинг учун уларни қириб ташламайман. Шишах ҳужум қилганда, уларни қисман халос этаман. Шишахнинг қўли орқали Қуддусга ғазабимни сочмайман.
8Бироқ уларни Шишахга қарам қилиб қўяман, шунда улар Менга хизмат қилиш билан бошқа юртларнинг шоҳларига хизмат қилиш орасидаги фарқни билиб оладилар.”
9Миср шоҳи Шишах Қуддусга бостириб келди. У Эгамизнинг уйидаги ва саройдаги хазиналарни тортиб олди, қўлига нима илинса, ҳаммасини олди. Сулаймон ясаттирган ҳамма олтин қалқонларни ҳам олди.
10Шоҳ Рахабом олтин қалқонлар ўрнига бронза қалқонлар ясатди ва уларни шоҳ саройи дарвозасини қўриқлайдиган соқчилар бошлиқлари қўлига берди.
11Шоҳ Эгамизнинг уйига кирганда, соқчилар қалқонларни кўтариб боришар, кейин эса қалқонларни жойига элтиб қўйишарди.
12Рахабом айбларини тан олгани учун, Эгамиз ғазабидан тушиб, Яҳудо халқини тамомила қириб юбормади. Яҳудодаги аҳвол яхшиланди.
Рахабомнинг ҳукмронлиги
13Шоҳ Рахабом Қуддусда ҳукмронлик қилиб, кучайиб бораверди. У тахтга ўтирган пайтда қирқ бир ёшда эди. Унинг онаси Оммонлик бўлиб, исми Намах эди. Рахабом Қуддусда ўн етти йил шоҳлик қилди. Эгамиз ҳамма Исроил қабилаларининг шаҳарлари орасидан Қуддус шаҳрини Ўзига сажда қилишлари учун танлаб олган эди.
14Рахабом чин юракдан Эгамизга интилмагани учун, қабиҳлик қилаверди.
15Рахабомнинг бутун фаолияти бошдан охиргача пайғамбар Шамаё ва валий Йиддо ёзган насабномада баён этилган. Рахабом билан Ерибом бутун умри давомида уришиб келдилар.
16Ниҳоят, Рахабом ҳам оламдан ўтиб, Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди. Унинг ўрнига ўғли Абиё шоҳ бўлди.
13–БОБ
Абиё билан Ерибом ўртасидаги уруш
1Исроил шоҳи Ерибом ҳукмронлик қилаётганига ўн саккиз йил бўлганда, Абиё Яҳудога шоҳ бўлди.
2У Қуддусда уч йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Михиё бўлиб, Гиволик Уриёлнинг қизи эди.
Абиё билан Ерибом ўртасида уруш бўлди.
3Абиё сараланган одамлардан ташкил топган 400.000 ботир жангчисини урушга бошлади. Ерибом эса Абиёга қарши 800.000 сараланган баҳодир жангчини саф торттирди.
4Абиё Эфрайим қирларидаги Заморайим тоғи ёнбағрига чиқиб, гапирди:
“Эй Ерибом ва бутун Исроил халқи, гапимни эшитинг!
5Исроил халқининг Худоси — Эгамиз шоҳ Довуд билан қатъий аҳд тузиб, Исроил устидан ҳукмронлик қилишни то абад унга ва унинг наслига топширган. Наҳотки буни билмасангиз?!
6Шундай бўлса–да, Набат ўғли Ерибом Довуд ўғли Сулаймоннинг хизматида бўла туриб, ўз хўжайинига қарши бош кўтарди.
7Атрофига бир гуруҳ аллақандай ярамас одамларни тўплаб, Сулаймон ўғли Рахабомга қарши фитна уюштирди. Рахабом ўша пайтда ёш, тажрибасиз бўлгани учун уларга қаршилик кўрсата олмади.
8Энди эса сизлар Довуд насли қўлидаги Эгамизнинг шоҳлигига қарши уруш қилмоқчисизлар. Ҳа, сизлар кўпчиликсиз. Ерибом худолар сифатида ясаттириб берган олтин бузоқлар ҳам ёнингизда.
9Сизлар Ҳоруннинг наслидан бўлган Эгамизнинг руҳонийларини ва левиларни қувиб юбордингизлар. Бегона халқлардан ўрнак олиб, оддий одамларни руҳоний қилиб тайинладингизлар. Қойил–э! Ёш буқаси ёки еттита қўчқори бўлган ҳар ким сохта худоларингизга руҳонийлик қила олади–я!
10Лекин бизнинг Худо Эгамиздир, биз ундан юз ўгирмадик. Эгамизга хизмат қилаётган руҳонийларимиз Ҳорун наслидандир. Левилар уларга хизматда ёрдам беришяпти.
11Улар ҳар куни эрталаб ва кечқурун Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар аташади, хушбўй тутатқилар тутатишади, тоза олтиндан қилинган хонтахтагамуқаддас нонлар қўйишади, ҳар оқшом олтин чироқпоядагимойчироқларни ёқишади. Ҳа, биз Эгамиз Худонинг талабларини бажарамиз, сизлар эса Уни тарк этдингизлар.
12Худо биз билан биргадир, У бизнинг йўлбошчимиздир. Унинг руҳонийлари карнайлар чалиб, сизларга қарши жангга даъват қилади. Эй Исроил халқи! Ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамизга қарши жанг қилманг, сиз барибир муваффақиятга эришмайсиз!”
13Шу орада Ерибом билдирмай сипоҳларининг бир қисмини Яҳудо лашкарларининг орқа томонига пистирма қўйиш учун жўнатди. Сипоҳларининг асосий қисми эса Яҳудо лашкарларининг олд томонида саф тортган эди.
14Яҳудо лашкарлари қарасалар, қуршовда қолишибди. Улар Эгамиздан ёрдам сўраб ёлворишди, руҳонийлар карнайларини чалишди.
15Яҳудо лашкарлари овози борича ҳайқирдилар. Уларнинг жанговар ҳайқириғи остида Худо Ерибомни ҳамда бутун Исроил лашкарларини Абиё ва Яҳудо халқи олдида мағлуб қилди.
16Исроил лашкарлари Яҳудо лашкарлари олдига тушиб қочдилар. Худо Исроил лашкарларини Яҳудо лашкарларининг қўлига берди.
17Абиё ва унинг лашкарлари уларга оғир талафот етказдилар. Исроил лашкарларининг 500.000 та сараланган сипоҳи қурбон бўлди.
18Яҳудо лашкарлари ота–боболарининг Худоси — Эгамизга таянганлари учун, жангда Исроил лашкарларини мағлуб қилиб, ғалабага эришган эдилар.
19Абиё Ерибомни таъқиб қилиб, Байтил, Яшоно ва Эфрўн шаҳарларини ҳамда ўша шаҳарлар атрофидаги қишлоқларни қўлга киритди.
20Ерибом Абиё даврида олдинги қудратини тиклай олмади. Эгамиз шоҳ Ерибомнинг жонини олиб, уни ҳалок қилди.
21Абиё эса кучайиб бораверди. У ўн тўртта хотинга уйланиб, улардан йигирма иккита ўғил ва ўн олтита қиз кўрди.
22Абиёнинг бошқа ишлари, унинг фаолияти ва тутган йўллари пайғамбар Йиддонинг тарихида баён этилган.
14–БОБ
Шоҳ Осо Ҳабашистонни мағлуб қилади
1Абиё оламдан ўтди. Уни Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилдилар, унинг ўрнига ўғли Осо шоҳ бўлди. Унинг ҳукмронлиги даврида юртда ўн йил тинчлик, осойишталик бўлди.
2Осо Эгаси Худонинг олдида яхши ва тўғри ишлар қилди.
3У бегона худоларга аталган қурбонгоҳларни ва саждагоҳларни йўқотди, бутсимон тошларни парчалаб ташлади, Ашеранинг устунларини кесди.
4Осо Яҳудо халқига: “Ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамизга юз буринг, Унинг қонун ва амрларига риоя қилинг”, деб фармон берди.
5У Яҳудонинг ҳамма шаҳарларидан саждагоҳларни ва тутатқи қурбонгоҳларини йўқотди. Унинг ҳукмронлиги даврида шоҳликда тинчлик, осойишталик бўлди.
6Юртда тинчлик ҳукмрон бўлган пайтда, Осо Яҳудодаги шаҳарларни мустаҳкамлади. Эгамиз унга осойишталик ато қилгани учун, ўша йиллари уруш бўлмади.
7У Яҳудо халқига айтди: “Келинглар, шаҳарларни деворлар билан ўрайлик, миноралар қурайлик, тамбаланадиган дарвозалар ўрнатиб, шаҳарларни мустаҳкамлайлик. Биз Эгамиз Худога итоат қилганимиз учун, бу юрт ҳали ҳам бизники. Худо бизга ҳар тарафдан осойишталик ато қилган.” Шундай қилиб, улар қурилиш қилдилар, ҳузур–ҳаловатга етишдилар.
8Осонинг Яҳудо қабиласидан 300.000 сипоҳи бўлиб, улар қалқон ва найзалар билан қуролланган эдилар. Бенямин қабиласидан эса 280.000 сипоҳи бўлиб, улар қалқон ва ёйлар билан қуролланган эдилар. Уларнинг ҳаммаси баҳодир жангчилар эди.
9Ҳабашистонлик Зерах беҳисоб лашкари ва 300 жанг араваси билан Яҳудо юртига ҳужум қилиб, Моришо шаҳригача бостириб борди.
10Осо унга қарши йўлга отланди. Иккала томон Моришо яқинидаги Зафито водийсида саф тортишди.
11Осо ўзининг Эгаси Худога илтижо қилди: “Эй Эгамиз! Ёлғиз Сенгина заифга кучли рақибини мағлуб қилишга ёрдам бера оласан. Эй Эгамиз Худо! Бизга ёрдам бер! Биз Сенга таянамиз. Сенинг номинг билан бу беҳисоб лашкарга қарши жангга отландик. Эй Эгамиз! Сен бизнинг Худойимизсан. Инсон зоти Сени мағлуб қилишига йўл қўйма!”
12Осо ва Яҳудо лашкари ҳужумни бошлагач, Эгамиз Ҳабашистонликларни мағлуб қилди. Ҳабашистонликлар қоча бошладилар.
13Осо билан лашкарлари уларни Гароргача қувиб бордилар. Ҳабашистонликларнинг бирортаси ҳам қочиб қутула олмади. Уларнинг ҳаммаси Эгамизнинг ва Унинг лашкари олдида қирилиб кетди. Яҳудо лашкари кўп миқдорда ўлжа олиб қайтди.
14Гарор атрофидаги шаҳарларда яшайдиган халқ юз берган воқеани эшитиб, Эгамиздан қўрқиб қолган эди. Шу сабабдан Яҳудо лашкарлари ўша шаҳарларнинг ҳаммасини мағлуб қилиб, талон–тарож қилдилар, у ердан мўл ўлжа олиб кетдилар.
15Улар чўпонларнинг чодирларига ҳам ҳужум қилиб, кўп миқдорда қўй, эчки, туяларни олдилар. Сўнгра Қуддусга қайтиб кетдилар.
15–БОБ
Шоҳ Осонинг ислоҳотлари
1Одод ўғли Озариёни Худонинг Руҳи қамраб олди.
2Озариё Осонинг ҳузурига бориб деди: “Эй шоҳ Осо! эй Яҳудо ва Бенямин халқи! Гапимга қулоқ солинглар. Сизлар Эгамиз билан бўлар экансиз, У ҳам сизлар билан бирга бўлади. Агар сизлар Эгамизни изласангизлар, Уни топасизлар. Агар Уни тарк этсангизлар, У ҳам сизларни тарк этади.
3Исроил халқи узоқ вақт давомида ҳақиқий Худосиз яшади. Уларга таълим берадиган руҳоний йўқ эди, қонундан маҳрум эдилар.
4Лекин бошларига оғир кулфат тушганда, улар Исроил халқининг Худоси — Эгамизга қайтдилар, Уни изладилар, шунда топдилар.
5Ўша нотинч даврда йўлга чиқиш хатарли эди, чунки ҳамма жойда беҳаловатлик ва тартибсизлик ҳукмрон эди.
6Бир халқ иккинчисини яксон қиларди, бир шаҳар бошқасини вайрон этар эди, чунки Эгамиз уларни изтиробга солиб, беҳаловат қилиб қўйган эди.
7Лекин сизлар дадил бўлинглар! Тушкунликка тушманглар! Сизлар қилган ишларингиз учун мукофот оласизлар.”
8Осо Одод ўғли Озариёнинг айтган башоратини эшитгач, дадилланди. У Яҳудо ва Бенямин ерларидан, шунингдек, Эфрайим қирларида қўлга киритган шаҳарлардан макруҳ бутларни йўқ қилди. Маъбад ҳовлисидаги Эгамизнинг қурбонгоҳини тузатди.
9У Яҳудо ва Бенямин халқини, шунингдек, ораларида истиқомат қилаётган Эфрайим, Манаше ва Шимўн қабиласидан бўлган мусофирларни тўплади. Уларнинг кўпчилиги Осо ҳукмронлиги даврида Яҳудога кўчиб келган эдилар, чунки Эгаси Худо Осо билан бирга бўлганини кўрган эдилар.
10Улар Осо ҳукмронлигининг ўн бешинчи йили учинчи ойида Қуддусда тўпландилар.
11Ўша куни ўзлари олиб келган ўлжалардан етти юзта буқа ва етти мингта қўйни Эгамизга қурбонлик қилдилар.
12Сўнг ота–боболарининг Худоси — Эгамизга бутун қалби билан, жону дили билан интилишга аҳд қилдилар.
13Кимки Исроил халқининг Худоси — Эгамизга интилмаса, хоҳ ёш бўлсин, хоҳ қари, хоҳ эркак бўлсин, хоҳ аёл, ўлдириладиган бўлди.
14Улар баланд овозда Эгамизга қасамёд қилдилар, ҳайқирдилар, карнай ва бурғулар чалдилар.
15Жамики Яҳудо халқи чин дилдан қасамёд қилгани учун хурсанд эди. Улар Эгамизни астойдил излаганлари учун, Уни топдилар. Эгамиз уларга ҳар тарафдан осойишталик ато қилди.
16Шоҳ Осонинг бувиси Махо Ашеранинг макруҳ тасвирини ясагани учун, Осо бувисини маликалик унвонидан маҳрум қилди. Сўнг бувиси ясаган тасвирни қўпориб ташлаб, парча–парча қилгандан кейин, Қидрон сойлигида ёқиб юборди.
17Осо Исроилдаги саждагоҳларни йўқ қилмаган бўлса ҳам, умр бўйи Эгамизга содиқ қолди.
18У Эгамизнинг уйига отаси Абиё Худога атаган ашёларни, шунингдек, ўзи атаб қўйган олтин ва кумуш ашёларни олиб келди.
19Осо шоҳлигининг ўттиз бешинчи йилига қадар уруш бўлмади.
16–БОБ
Исроил шоҳи Башо Яҳудога ҳужум қилади
1Осо ҳукмронлигининг ўттиз олтинчи йилида Исроил шоҳи Башо Яҳудога ҳужум қилди. Одамлар Яҳудо юртига осонликча кириб чиқа олмаслиги учун, у Рама шаҳрини мустаҳкамлади.
2Осо Эгамизнинг уйидаги ва саройдаги хазиналардан кумуш ва олтинларни олиб, Дамашқда ўтирган Орам шоҳи Банҳададга жўнатди. Осо унга шу хабарни ҳам юборди:
3“Сенинг отанг билан менинг отам ўртасида иттифоқ бўлгани каби, сен билан менинг ўртамда ҳам иттифоқ бўлсин. Сенга кумуш ва олтин бериб юборяпман. Исроил шоҳи Башо билан иттифоқ тузган эдинг, энди ўшани бекор қил, токи у юртимдан жўнаб қолсин.”
4Банҳадад шоҳ Осонинг таклифини қабул қилди, лашкарбошиларига: “Исроил шаҳарларига ҳужум қилинглар”, деб уларни ўша ёққа юборди. Улар Ийхон, Дан, Овил–Майим шаҳарларини ва Нафтали ҳудудидаги барча омбор шаҳарларни босиб олдилар.
5Башо бу воқеани эшитгач, Рамани мустаҳкамлаш фикридан воз кечиб, ишни тўхтатиб қўйди.
6Шоҳ Осо жамики Яҳудо халқини чақиртириб, уларга Рама шаҳрини мустаҳкамлашда Башо ишлатган тош ва ёғочларни ташиттирди. Осо ўша тош ва ёғочлар билан Ғибо ҳамда Миспах шаҳарларини мустаҳкамлади.
7Шу вақтда валий Хонин Яҳудо шоҳи Осонинг ҳузурига келиб, унга айтди: “Сен Эганг Худога суянмасдан, Орам шоҳига суяндинг. Шунинг учун Орам шоҳининг лашкарларини қўлдан бой бердинг.
8Наҳотки Ҳабашистонликлар билан Ливияликлар эсингда бўлмаса?! Улар сон–саноқсиз лашкари, кўплаб жанг аравалари ва отлиқ сипоҳлари билан келган эди–ку. Ўшанда Сен Эгамизга суянганинг учун, Эгамиз уларни сенинг қўлингга берган эди.
9Эгамиз ер юзидаги ҳаммани кузатиб туради, Унга содиқ бўлганларга У куч–қудрат беради. Сен ақлсизларча иш тутдинг. Бундан буён сенинг бошинг урушдан чиқмайди.”
10Осо валийнинг бу гапларидан ғазабланди. У ғазаб устида валийни зиндонга ташлади. Халқдан баъзиларини ҳам шафқатсизларча эза бошлади.
Осо ҳукмронлигининг охирги даврлари
11Осонинг бутун фаолияти, бошидан охиригача “Яҳудо ва Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзиб қолдирилган.
12Ҳукмронлигининг ўттиз тўққизинчи йилида Осонинг оёқлари оғрийдиган бўлиб қолди. Унинг аҳволи жуда оғир бўлишига қарамай, у касаллик пайтида ҳам Эгамизга юзини бурмади, фақат табиблардан ёрдам сўради.
13Ниҳоят, Осо ҳукмронлигининг қирқ биринчи йилида оламдан ўтди.
14Уни атторлар тайёрлаган турли–туман зираворлар билан тўла тобутга ётқиздилар. У Довуднинг қалъасида, ўзи учун қоядан ўйдирган қабрга дафн қилинди. Унинг шарафига катта гулхан ёқдилар.
17–БОБ
Яҳудо шоҳи Ёҳушафат
1Ёҳушафат отаси Осо ўрнига шоҳ бўлди, у Исроилга қарши мудофаасини кучайтирди.
2У Яҳудодаги ҳамма мустаҳкам шаҳарларга лашкарларни жойлаштирди. Яҳудо ерларида ҳамда отаси Осо қўлга киритган Эфрайим шаҳарларида кўплаб қўнолғалар ўрнаштирди.
3Ёҳушафат бобоси Довуднинг йўлидан юргани учун Эгамиз у билан бирга бўлди. Ёҳушафат Баалга сиғинмай,
4отасининг Худосига интилди, Исроил шоҳлари йўлларидан юрмасдан, Худонинг амрларига итоат этди.
5Шунинг учун Эгамиз унинг ҳокимиятини мустаҳкам қилди. Бутун Яҳудо халқи Ёҳушафатга ўлпон тўларди, у катта бойлик ва шуҳрат топди.
6Эгамизга итоат қилишдан у завқ олар эди. Шу боис, у Яҳудодаги саждагоҳларни йўқотди, Ашерага аталган устунларни чопиб ташлади.
7Ҳукмронлигининг учинчи йилида халққа таълим бериш учун ўз аъёнлари Банхайилни, Ободиёни, Закариёни, Натанилни ва Михиёни Яҳудо шаҳарларига жўнатди.
8Левилардан Шамаё, Натаниё, Забадиё, Осойил, Шамиромўт, Йўнатан, Одониё, Тўвиёху ва Тўдониё ҳамда руҳонийлар Элишама ва Ёҳурам уларга ҳамроҳ бўлдилар.
9Улар Эгамизнинг Таврот китобини олиб, Яҳудонинг ҳамма шаҳарларига боришди ва халққа таълим беришди.
10Яҳудо атрофларидаги халқларга Эгамиз қўрқув солди, шунинг учун ўша халқлар Ёҳушафатга қарши уруш қилмадилар.
11Баъзи Филистлар Ёҳушафатга катта миқдорда кумушни ўлпон қилиб олиб келдилар. Араблар ҳам 7.700 та қўчқор ва 7.700 та така олиб келдилар.
12Ёҳушафат тобора кучайиб бораверди. У Яҳудода қалъалар ва омбор шаҳарлар қурдирди.
13У ерга кўп миқдорда озиқ–овқат тўплади. Қуддусга тажрибали баҳодир жангчиларни жойлаштирди.
14Бу жангчилар хонадонларига кўра, сафарбар қилинган эдилар:
Яҳудо қабиласининг сипоҳларига лашкарбоши Аднаҳ эди. Унинг қўли остида 300.000 баҳодир жангчи бўлиб, улар 1.000 жангчидан ташкил топган бўлинмаларга бўлинган эдилар.
15Иккинчи лашкарбоши Ёҳуханон эди, унинг қўли остида 280.000 сипоҳи бор эди.
16Учинчи лашкарбоши Зихри ўғли Амасиё эди, унинг қўли остида 200.000 сипоҳи бор эди. Амасиё ўз хоҳиши билан Эгамизга хизмат қилаётган эди.
17Бенямин қабиласининг сипоҳларига лашкарбоши Элёдах эди. У баҳодир жангчи бўлиб, қўли остида ёй ва қалқон билан қуролланган 200.000 сипоҳи бор эди.
18Элёдахнинг ўнг қўл ёрдамчиси Ёҳузабад эди, унинг қўли остида қуролланган 180.000 сипоҳи бор эди.
19Бу жангчилар шоҳга Қуддусда хизмат қилар эдилар. Булардан ташқари, шоҳ мустаҳкам шаҳарларга бошқа лашкарларни ҳам жойлаштирган эди.
18–БОБ
Михай пайғамбар Ахабни огоҳлантиради
1Ёҳушафат ниҳоятда бой бўлиб, обрўси ошиб кетди. У ўғлига Исроил шоҳи Ахабнинг қизини олиб бериб, Ахаб билан алоқасини мустаҳкамлади.
2Орадан бир неча йил ўтгач, Ёҳушафат Ахабни кўргани Самария шаҳрига борди. Ахаб Ёҳушафат ва унинг ҳамроҳлари шарафига кўплаб мол–қўй сўйди. У Ёҳушафатни Гиладдаги Рамўт шаҳрига ҳужум қилишга кўндирмоқчи бўлиб,
3— Гиладдаги Рамўт учун жанг қилмоққа мен билан борасанми? — деб сўради.
— Мени гўё ўзинг деб бил, халқимни ўзингнинг халқинг деб бил. Биз сен билан бирга урушга борамиз, — деди Яҳудо шоҳи Ёҳушафат унга.
4Ёҳушафат Исроил шоҳига яна айтди:
— Аввал Эгамизнинг хоҳиш–иродасини бил–чи, У нима дер экан.
5Исроил шоҳи тўрт юз пайғамбарни тўплаб улардан сўради:
— Гиладдаги Рамўт учун жанг қилмоққа борайми ёки бормайми?
— Бораверсинлар, Худо у шаҳарни шоҳ ҳазратларининг қўлига беради.
6— Бу ерда улардан бошқа Эгамизнинг бирорта пайғамбари қолмадими? Агар бўлса, ундан ҳам сўраб кўрайлик, — деди Ёҳушафат.
7— Яна бир киши бор, — деди Ахаб Ёҳушафатга, — Йимлонинг ўғли Михиё. У орқали Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билсак бўлади. Лекин мен уни ёмон кўраман, чунки у мен ҳақимда башорат қилса, хайрли гап айтмайди, ҳар доим хунук гап айтади.
— Эй шоҳ, бундай деб айтма, — деди Ёҳушафат.
8Исроил шоҳи мулозимини чақириб:
— Тез бориб, Йимлонинг ўғли Михиёни олиб кел, — деб буюрди.
9Исроил шоҳи Ахаб ва Яҳудо шоҳи Ёҳушафат шоҳлик либосларини кийиб, ҳар қайсиси ўз тахтида Самария дарвозаси ёнида ўтирар, ҳамма пайғамбарлар эса уларнинг рўпарасида туриб башорат қилаётган эди.
10Ханано ўғли Зидқиё темир шохлар ясаб, деди:
— Эгамиз: “Орам лашкарини қириб битирмагунингча, шу шохлар билан сузаверасан”, деб айтмоқда.
11Бошқа пайғамбарлар ҳам шоҳга:
— Рамўтга бораверсинлар, албатта ғалаба қиладилар, Эгамиз ўша шаҳарни шоҳимизнинг қўлларига беради, — деб башорат қилдилар.
12Мулозим Михиёни чақириш учун кетди. У Михиёнинг олдига келиб, унга деди:
— Қара, ҳозир ҳамма пайғамбарлар бир оғиздан шоҳга яхшиликдан башорат қиляптилар. Сенинг башоратинг ҳам уларникидай бўлсин. Сен ҳам яхшиликдан каромат қил.
13— Худо ҳақи! Худойим менга нимани аён қилса, шуни айтаман, — деди Михиё.
14Михиё шоҳ ҳузурига келди.
— Эй Михиё, мен Рамўтни қайтариб олиш учун жанг қилмоқчиман. Шунинг учун Гиладга борайми ёки бормайми? — дея сўради шоҳ ундан.
— Бораверсинлар, албатта ғолиб келадилар, — деди Михиё. — Ўша шаҳар шоҳ ҳазратларининг қўлига берилади.
15— Фақат ҳақиқатни айтишинг учун, Эгамиз номини ўртага қўйиб сенга неча марта онт ичдирайин? — деб шоҳ ундан яна сўради.
16— Исроил халқини кўриб турибман, улар тоғлар устида ёйилиб юрган чўпонсиз қўйларга ўхшайди, — деди Михиё. — Эгамиз: “Уларнинг хўжайини йўқ, ҳар бири ўз уйига тинч–омон қайтиб кетсин”, деди.
17— У мен ҳақимда башорат қилганда хайрли гап айтмайди, балки хунук хабар айтади, деб сенга айтмаганмидим?! — деб хафалигини изҳор қилди Ахаб Ёҳушафатга.
18— Ундай бўлса, Эгамизнинг сўзларини эшитсинлар, — деди Михиё Ахабга. — Мен Эгамизни Ўзининг тахтида ўтирган ҳолатда кўрдим. Жамики самовий мавжудотлар Унинг ўнг ва чап томонидан жой олган экан.
19Эгамиз улардан сўради: “Исроил шоҳи Ахаб Гиладдаги Рамўт шаҳрига бориб, ўша ерда ҳалок бўлсин, дея ким уни ўзига оғдира олади?” Бири ундай деди, бошқаси бундай деди.
20Бир пайт руҳлардан биттаси Эгамизнинг рўпарасида пайдо бўлди ва: “Уни мен кўндираман”, деди. “Қандай қилиб кўндирасан?” сўради Эгамиз.
21“Мен чиқиб, ҳамма пайғамбарларнинг оғзида ёлғончи руҳга айланаман”, деди у. “Сен уни кўндир, бор, айтганингдай қил, сен уддасидан чиқасан”, деди Эгамиз.
22Мана кўрдингизми, Эгамиз пайғамбарларингизнинг оғзига ёлғончи руҳ солиб қўйган. У бошингизга фалокат келтиришга қарор қилган.
23Шу пайт Ханано ўғли Зидқиё Михиёнинг олдига келиб, унинг юзига бир шапалоқ урди:
— Наҳотки, Эгамизнинг Руҳи мени тарк этиб, сен билан гаплашгани кетган бўлса?! Айт–чи, у қайси йўлдан кетди? — сўради Зидқиё.
24— Қараб тур, сичқоннинг ини минг танга бўлиб, яширингани ичкари хонага югурганингда кўрасан, — деди Михиё Зидқиёга.
25— Михиёни ушланглар! — буюрди Исроил шоҳи. — Уни шаҳар ҳокими Омоннинг ва шахзода Йўшнинг ҳузурига олиб боринглар.
26Уларга менинг амримни етказинглар. Улар Михиёни зиндонга ташлашсин. Мен соғ–саломат қайтиб келгунимча, оз–моз нон–сув бериб турсин, холос.
27— Эй халойиқ! Ҳаммангиз эшитиб қўйинг! Агар шоҳ ҳазратлари соғ–саломат қайтиб келсалар, Эгамиз мен орқали гапирмаган бўлади, — деди Михиё.
Ахабнинг ҳалокати
28Исроил шоҳи Ахаб билан Яҳудо шоҳи Ёҳушафат Гиладдаги Рамўт шаҳрига кетишди.
29— Мен қиёфамни ўзгартириб, жангга кираман, сен эса шоҳлик либосларингни кийиб ол, — деди Ахаб Ёҳушафатга.
Ахаб қиёфасини ўзгартириб, жангга кирди.
30Орам шоҳи жанг аравалари қўмондонига: “Каттаси билан ҳам, кичиги билан ҳам жанг қилиб ўтирманглар, асосий ҳужумни Исроил шоҳининг ўзига қаратинглар”, деб амр берган эди.
31Жанг аравалари қўмондонлари Ёҳушафатни кўргач: “Исроил шоҳи ана шу!” деб ўйлаб унга ҳужум бошладилар. Ёҳушафат лашкарини жангга даъват қилиб бақирганда, Эгамиз Худо унга ёрдам бериб, ҳужумни қайтарди.
32Араваларнинг қўмондонлари билдиларки, у Исроил шоҳи эмас экан. Қўмондонлар орқага қайтдилар.
33Бир одам бехосдан ёйини тортиб қўйиб юборган эди, ўқ тўппа–тўғри Исроил шоҳига келиб тегди. Шоҳнинг устидаги совути уланган жойдан ўқ кириб кетган экан. Шоҳ оғир жароҳатланди.
— Отни орқага бур, мен жароҳатландим, лашкарлар орасидан мени олиб чиқиб кет! — деди шоҳ извошчисига.
34Ўша куни ғоятда шиддатли жанг бўлди. Шоҳ Ахаб эса араваси устида суяниб, Орам лашкарларини кузатиб турди. Кечга томон бориб шоҳ қазо қилди.
19–БОБ
Валий Ёҳу Ёҳушафатга танбеҳ беради
1Яҳудо шоҳи Ёҳушафат Қуддусдаги саройига соғ–саломат қайтиб келди.
2Хонин ўғли валий Ёҳу шоҳ Ёҳушафат билан учрашгани бориб, унга деди: “Қабиҳларга ёрдам бериб, Эгамиздан нафратланганларни яхши кўриш тўғрими? Қилган бу ишинг учун Эгамиз сендан ғазабланди.
3Шунга қарамай, сен яхши ишлар ҳам қилгансан. Сен Ашеранинг устунларини Яҳудо юртидан йўқ қилгансан, бутун юрагинг билан Худога интилишга қатъий қарор этгансан.”
Шоҳ Ёҳушафатнинг ислоҳотлари
4Ёҳушафат Қуддусда яшар эди. Бироқ у тез–тез халқ орасига чиқиб, жанубдаги Бэршэвадан тортиб, то шимолдаги Эфрайим қирларигача борар эди. Бутун халқни ота–боболарининг Худоси — Эгамизга юз буришга даъват этарди.
5У Яҳудодаги мустаҳкам шаҳарларнинг ҳар бирига ҳакамлар тайинлаб,
6уларга шундай кўрсатма берди: “Ҳукм қилишда эҳтиёт бўлинглар, чунки сизлар инсон номидан эмас, балки Эгамиз номидан ҳукм қиласиз. Ҳукм қилаётганингизда У сизлар билан бирга бўлади.
7Эгамиздан қўрқинг. Ҳукм чиқарганингизда эҳтиёт бўлинг, чунки Эгамиз Худо ноҳақликка, тарафкашлигу порага тоқат қилмайди.”
8Эгамизнинг қонуни билан боғлиқ бўлган ҳукмларни чиқариш ва одамлар орасидаги мунозараларни ечиш учун Ёҳушафат Қуддусда баъзи левиларни, руҳонийларни ва Исроил уруғбошиларни тайинлади. Улар Қуддусда яшардилар.
9Ёҳушафат уларга шундай деб уқтирди: “Ўз вазифангизни Эгамиздан қўрққан ҳолда, сидқидилдан, одилона бажаринг.
10Бошқа шаҳарда истиқомат қиладиган биродарларингиз олдингизга қотиллик ёки қонун, амр, фармон, қоидалар билан боғлиқ бўлган даъволар билан келса, уларни огоҳлантиринг, токи улар Эгамизга қарши гуноҳ қилиб қўймасинлар, ўзларининг ва сизнинг бошингизга Эгамизнинг қаҳрини келтирмасинлар. Шундай қилсангиз, айбдан ҳоли бўласизлар.
11Сизлар Худонинг ишлари юзасидан ҳамма ҳисоботни олий руҳоний Эмориёга, шоҳнинг ишлари юзасидан бўлган ҳисоботни эса Яҳудо қабиласининг бошлиғи Исмоил ўғли Забадиёга берасизлар. Суд қарорлари амалга ошишини левилар назорат қилиб турадилар. Дадил бўлинглар, тўғри иш қилганга Эгам ёр бўлсин!”
20–БОБ
Эдомга қарши уруш
1Орадан бир оз вақт ўтгач, Мўaбликлар билан Оммонликлар ҳамда Мавун халқининг бир қисми Ёҳушафатга қарши урушгани отландилар.
2Хабарчилар келиб, Ёҳушафатга: “Сон–саноқсиз лашкар Эдомдан, Ўлик денгизнинг нариги қирғоғидан сизга қарши келмоқда. Улар Хазазон–Тамарни қўлга киритиб бўлишган”, деб айтдилар. (Хазазон–Тамарнинг бошқа номи Энгеди эди.)
3Ёҳушафат қўрқиб кетди. У Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билмоқчи бўлиб, бутун Яҳудо бўйлаб рўза эълон қилди.
4Яҳудонинг ҳамма шаҳарларидан халқ Қуддусга йиғилиб, Эгамиздан мадад тилади.
Шоҳ Ёҳушафатнинг ибодати ва ғалабаси
5Ёҳушафат Яҳудо ва Қуддус жамоаси қаршисида — Эгамизнинг уйи олдидаги янги ҳовлида туриб,
6илтижо қилди:
“Эй ота–боболаримизнинг Худоси — Эгамиз! Самодаги ягона Худо Сенсан. Сен ер юзидаги барча халқларга ҳукмронлик қиласан. Куч–қудрат эгаси Ўзингсан. Ким Сенга бас кела олар?!
7Эй Худойимиз! Халқинг Исроил бу юртга келганда, Сен уларнинг олдидан маҳаллий халқни ҳайдаб юбординг, бу юртни дўстинг Иброҳимнинг наслига то абад бердинг.
8Ота–боболаримиз бу ерда яшаб, Сенга атаб бир Маъбад барпо қилдилар. Улар шундай деган эдилар:
9— Бошимизга уруш, ўлат ва очарчилик каби кулфатлар тушганда биз шу уйинг олдига, Сенинг ҳузурингга келамиз. Зеро, Сен шу ердасан. Кулфат ичра Сенга ёлворамиз, шунда Сен илтижоларимизни эшитиб, бизга нажот берасан.
10Мана қара, Оммон, Мўаб ва Эдом юртининг халқлари бизга ҳужум қиляптилар. Бизнинг ота–боболаримиз Мисрдан чиққанларида, Сен уларга бу юртларга киришга ижозат бермаган эдинг. Улар ўша юртларни айланиб ўтиб, у халқларни қириб юбормаган эдилар.
11Энди эса бу халқларнинг бизга қайтарган мукофотини кўриб қўй! Сен бизга мулк қилиб берган юртдан улар бизни ҳайдаб юбормоқчилар.
12Эй Худойимиз! Сен Ўзинг уларни жазола, чунки бизга ҳужум қилган бу улкан лашкарга биз қаршилик қилишга ожизмиз. Нима қилишни биз билмаймиз, Сендан келадиган ёрдамга кўз тутиб ўтирибмиз.”
13Шу пайтда жамики Яҳудо эркаклари хотин, бола–чақалари билан Эгамизнинг олдида — Маъбадда турган эдилар.
14Шу он Эгамизнинг Руҳи жамоа орасида турган леви Закариё ўғли Яхазиёлни қамраб олди. Яхазиёл Осиф уруғидан бўлиб, Бинаёнинг невараси, Явиёлнинг эвараси ва Маттаниёнинг чевараси эди.
15Яхазиёл деди: “Эшитинглар, эй Ёҳушафат ҳазратлари, бутун Яҳудо ва Қуддус аҳли! Эгамиз сизларга шундай деб айтмоқда: бу сон–саноқсиз лашкардан қўрқманглар, ваҳимага тушманглар! Бу жанг сизники эмас, Худоникидир.
16Эртага уларга ҳужум қилинглар. Улар Зиз довонидан ошиб тушадилар. Сизлар уларни Ярубол адирларининг этагидаги сойлик бошида топасизлар.
17Бу урушда сизлар жанг қилмайсизлар. Сизлар жойингизни эгаллаб, кутинглар. Эгамиз сизларни ғалабага эриштирганини кўрасизлар. Эй Яҳудо ва Қуддус аҳли! Қўрқманглар, ваҳимага тушманглар. Эртага уларга ҳужум қилинглар, Эгамиз сизлар билан бирга бўлади.”
18Шундан кейин Ёҳушафат ер ўпиб таъзим қилди. Бутун Яҳудо ва Қуддус аҳли ҳам таъзим қилиб, Эгамизга сажда қилди.
19Қоҳот ва Кўрах наслларидан бўлган левилар тик туриб, Исроил халқининг Худоси — Эгамизга баланд овоз билан ҳамду сано ўқидилар.
20Яҳудо лашкарлари тонг саҳарда туриб, Тахува адирларига йўл олдилар. Улар йўлга чиққанларида, Ёҳушафат туриб деди: “Эшитинг, эй Яҳудо ва Қуддус аҳли! Эгангиз Худога ишонинг, шунда бехатар бўласиз! Эгамизнинг пайғамбарлари айтган гапларига ишонинг, шунда муваффақиятга эришасиз!”
21Ёҳушафат халқ билан маслаҳатлашиб бўлгандан кейин, Эгамиз шаънига қўшиқ айтадиган, муқаддаслигининг гўзаллигига ҳамду сано ўқийдиган қўшиқчиларни тайинлади. Улар лашкар олдида: “Эгамизга шукроналар айтинг, Унинг содиқ севгиси абадийдир”, деб қўшиқ айтишлари керак эди.
22Улар кўшиқ ва ҳамду сано айтишни бошлашлари биланоқ, Яҳудога қарши келган Оммон, Мўаб ва Эдом халқларига Эгамиз ғойибдан ҳужум қилди, уларни тор–мор этди.
23Оммон ва Мўаб халқлари Эдом халқига ҳужум қилиб, уларни битта қолдирмай қириб ташлашди. Уларни йўқ қилганларидан кейин эса бир–бирларини қиришди.
24Яҳудо халқи адирларнинг бутун манзарасини кўрса бўладиган баландликка етиб келганларида, ғанимлар томонга қараб, фақат ерда чўзилиб ётган мурдаларни кўрдилар. Биронтаси ҳам қочиб қутулмаган эди.
25Ёҳушафат ўлжа олиш учун лашкарини бошлаб борганда, улар кўп миқдорда уй ҳайвонларини, мол–ҳолни, кийим–кечакларни ва қимматбаҳо буюмларни топдилар. Кўтара олгунларича нарса олиб кетдилар. Ўлжанинг кўплигидан, улар уч кун нарса ташидилар.
26Тўртинчи куни улар Барака сойлигида йиғилишиб, Эгамизга ҳамду сано айтдилар. Шу сабабдан бу сойликнинг номи бугунги кунда ҳам Барака сойлиги деб юритилади.
27Кейин бутун Яҳудо ва Қуддус халқи Ёҳушафат бошчилигида хурсандчилик билан Қуддусга қайтдилар, чунки Эгамиз уларга душманлари устидан тантана қилишга имкон берган эди.
28Улар арфа, лира ва карнай чалиб, Қуддусга — Эгамизнинг уйига келдилар.
29Эгамиз халқи Исроилнинг душманларини мағлуб қилганини эшитган барча халқлар Худодан қўрқиб қолишди.
30Ёҳушафатнинг шоҳлиги тинчликдан баҳра топди, Худо уларга ҳар тарафдан осойишталик ато қилди.
Ёҳушафат ҳукмронлигининг сўнгги даври
31Шундай қилиб, Ёҳушафат Яҳудода ҳукмронлик қилди. У тахтга ўтирган пайтда ўттиз беш ёшда бўлиб, Қуддусда йигирма беш йил шоҳлик қилди. Онаси Озибах Шилхининг қизи эди.
32Ёҳушафат отаси Осонинг йўлидан юрди, йўлдан озмай, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
33Аммо саждагоҳларни йўқ қилиб ташламади. Халқ ҳануз ота–боболарининг Худосига чин юракдан боғланмади.
34Ёҳушафатнинг бошқа ишлари бошдан охиригача Хонин ўғли Ёҳунинг қўлёзмаларида баён этилган бўлиб, “Исроил шоҳлари тарихи” таркибига киритилган.
35Кейинчалик Яҳудо шоҳи Ёҳушафат Исроил шоҳи Охазиё билан иттифоқ тузди. Охазиё кўп қабиҳ ишлар қилган эди.
36Улар биргаликда Эйзун–Геберда денгиз савдо кемаларини ясадилар.
37Шунда Моришолик Дўдаваҳу ўғли Элиазар Ёҳушафатга қарши башорат қилиб: “Сен Охазиё билан иттифоқ қилганинг учун, Эгамиз бу кемаларингни бузиб ташлайди”, деб огоҳлантирди. Кемалар парчаланиб, денгизга чиқишга муваффақ бўлмадилар.
21–БОБ
1Ёҳушафат оламдан ўтди. У ҳам Довуд қалъасида ота–боболари ёнига дафн қилинди, унинг ўрнига ўғли Ёҳурам шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Ёҳурам
2Ёҳурамнинг Озариё, Ёхиёл, Закариё, Озариёҳу, Микойил, Шафатиё деган укалари бор эди. Буларнинг ҳаммаси Яҳудо шоҳи Ёҳушафатнинг ўғиллари эди.
3Отаси уларга кўп миқдорда олтину кумуш ва қимматбаҳо ашёлар билан бирга Яҳудо юртидаги мустаҳкам шаҳарларни ҳадя этган эди. Ёҳурамни эса тўнғич ўғил бўлгани учун тахт вориси қилган эди.
4Ёҳурам отасининг тахтига ўтириб, ўзини мустаҳкамлаб олгандан кейин, укаларининг ҳаммасини ва Исроил аъёнларидан баъзиларини қиличдан ўтказди.
5Ёҳурам Яҳудо шоҳи бўлганда, ўттиз икки ёшда эди. У Қуддусда саккиз йил ҳукмронлик қилди.
6Хотини Ахабнинг қизи бўлгани учун, Ёҳурам ҳам, Ахаб хонадони сингари, Исроил шоҳлари йўлидан юриб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди.
7Шундай бўлса–да, Довуднинг хонадонини Эгамиз ҳалокатга учратишни истамади, чунки У Довуд билан аҳд қилиб: “Сенинг наслингга то абад сўнмайдиган чироқ бераман”, деб ваъда қилган эди.
Эдомликларнинг исёни
8Ёҳурам даврида Эдом Яҳудо шоҳлигига қарши исён қилди. Эдом халқи ўзларининг мустақил шоҳлигини қурдилар.
9Ёҳурам ҳамма лашкарбошилари ва жанг араваларини Эдомга бошлаб борди. Эдом лашкари Ёҳурамни ва унинг жанг аравалари сардорларини ўраб олди, лекин Ёҳурам тунда ҳужум қилиб, қамални ёриб чиқди.
10Шундай қилиб, Эдом халқи ҳозиргача Яҳудо ҳукмронлигидан озоддир. Ёҳурам ота–боболарининг Худоси — Эгамизни тарк этгани учун, Либна шаҳри ҳам ўша пайтда исён кўтарган эди.
11Ёҳурам Яҳудо қирларида саждагоҳлар барпо қилди, Яҳудо ва Қуддус аҳолисини Худога бевафолик қилишга бошлади, уларни ҳақ йўлдан оздирди.
12Илёс пайғамбар унга қуйидагича мактуб юборди:
“Бобонг Довуднинг Худоси — Эгамиз шундай демоқда:
— Сен отанг Ёҳушафатнинг йўлидан юрмадинг, Яҳудо шоҳи Осонинг изидан ҳам бормадинг,
13балки Исроил шоҳларининг йўлидан юрдинг. Ахаб хонадони Исроилни Худога бевафолик қилишга бошлагандай, сен ҳам Яҳудо ва Қуддус аҳолисини Худога бевафолик қилишга бошладинг. Сен ҳатто ўз укаларингни ўлдирдинг, улар сендан яхшироқ эди.
14Шу сабабдан Мен, Эгангиз, сенинг халқинг, болаларинг, хотинларинг бошига ва бутун мол–мулкингга оғир кулфат келтираман.
15Сен ўзинг эса оғир ичак хасталигига йўлиқасан. Ичак–човоқларинг ташқарига чиққунга қадар, хасталигинг кундан кунга кучайиб бораверади.”
16Эгамиз Филистларни ва Ҳабашистоннинг ёнида яшаётган Арабларни Ёҳурамга қарши қўзғатди.
17Улар Яҳудога бостириб келиб, шоҳ саройидаги ҳамма бойликларни, шоҳнинг ўғилларини ва хотинларини олиб кетдилар. Шоҳнинг кенжа ўғли Охазиёдан бошқа ўғли қолмади.
Шоҳ Ёҳурамнинг хасталаниши ва вафоти
18Шундан кейин Эгамиз шоҳ Ёҳурамни тузалмас ичак хасталигига йўлиқтирди.
19Орадан икки йил ўтгач, Ёҳурамнинг хасталиги зўрайиб, ичак–човоқлари ташқарига чиқди. Ёҳурам қаттиқ азоб–уқубат билан вафот этди. Одамлар Ёҳурамнинг ота–боболари шарафига гулхан ёқишган бўлса–да, Ёҳурамнинг шарафига гулхан ёқишмади.
20Ёҳурам тахтга ўтирган пайтда ўттиз икки ёшда бўлиб, Қуддусда саккиз йил ҳукмронлик қилди. Унинг ўлими учун ҳеч ким қайғурмади. Гарчи уни Довуд қалъасига дафн этган бўлсалар–да, шоҳлар қабрига дафн қилмадилар.
22–БОБ
Яҳудо шоҳи Охазиё
1Араблар қилган босқинчилик сафари давомида Ёҳурамнинг кенжа ўғли Охазиёдан бошқа ҳамма катта ўғилларини қатл қилган эдилар. Шунинг учун Қуддус аҳолиси Охазиёни ўзларига шоҳ қилишди.
2Охазиё тахтга ўтирганда, йигирма икки ёшда эди. У Қуддусда бир йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Оталиё бўлиб, Исроил шоҳи Омрининг невараси эди
3Охазиё ҳам Ахаб хонадони йўлидан юрди, чунки онаси унга қабиҳ ишлар қилишни маслаҳат берарди.
4Охазиё Ахаб наслига ўхшаб, Эгамиз олдида қабиҳликлар қилди. Отаси Ёҳурамнинг вафотидан кейин, шоҳ Ахаб хонадонининг бошқа аъзолари Охазиёнинг маслаҳатчилари бўлиб, уни ҳалокатга бошладилар.
5Охазиё уларнинг маслаҳатига кириб, Исроил шоҳи Ахаб ўғли Ёрам билан бирга Гиладдаги Рамўтга бориб, Орам шоҳи Хазайилга қарши уруш очди. Ёрам шу урушда ярадор бўлди.
6Шоҳ Ёрам ярасини даволатиш учун Йизрил шаҳрига қайтиб келган эди. Яҳудо шоҳи Охазиё эса яраланган Ёрамни кўргани Йизрилга борди.
7Худо Охазиёнинг бу ташрифини унинг ҳалокати учун ишлатди. Охазиё Ёрамникига етиб боргач, Ёрам билан биргаликда Нимши невараси Ёҳуни кутиб олгани чиқди. Ёҳуни Эгамиз Ахаб хонадонини қатл қилиш учун танлаган эди.
8Ёҳу Ахаб хонадони устидан чиқарилган ҳукмни ижро этаётган пайтида, Охозиё билан бирга келган Яҳудо аъёнларига ва Охазиёнинг жиянларига дуч келди. Уларнинг ҳаммасини битта қолдирмай қириб юборди.
9Сўнг Охазиёни қидира бошлади. Ёҳунинг одамлари Самарияда яшириниб юрган Охазиёни қўлга олдилар. Уни Ёҳунинг олдига олиб келиб ўлдирдилар. Аммо кейин дафн қилдилар, чунки улар: “Э–ҳа, бу Эгамизга чин юракдан интилган Ёҳушафатнинг невараси–ку!” деб айтган эдилар. Охазиё хонадонида шоҳлик қиладиган ҳеч бир кимса қолмади.
Яҳудо маликаси Оталиё тахтга ўтиради
10Оталиё ўз ўғли шоҳ Охазиёнинг ўлдирилганини эшитгач, Яҳудода Охазиёнинг жамики уруғини қириб ташлашга киришди.
11Шоҳнинг ҳамма ўғилларини ўлдириш режалаштирилган эди. Шоҳ Ёҳурамнинг Ёҳушева деган қизи бор эди. Ёҳушева Охазиёнинг ўгай синглиси бўлиб, руҳоний Ёҳайидога турмушга чиққан эди. Ёҳушева Охазиёнинг ўғли Йўшни шоҳнинг ўғиллари орасидан билдирмасдан олиб қочди. Уни, энагаси билан бирга, Эгамизнинг уйидаги ётоқхонага яширди. Бола Оталиёдан яшириниб, тирик қолди.
12Оталиё юртни бошқарган пайтда, бола олти йил давомида Худонинг уйида улар билан бирга яшириниб юрди.
23–БОБ
Оталиёга қарши исён
1Еттинчи йили руҳоний Ёҳайидо қўрқмай ҳаракатга тушди. У қуйидаги юзбошилар билан аҳд қилди: Ерохам ўғли Озариё, Ёҳуханон ўғли Исмоил, Обид ўғли Озариё, Одаё ўғли Масиё ва Зихри ўғли Элишафат.
2Улар Яҳудо юртини кезиб чиқдилар, Яҳудонинг ҳамма шаҳарларидан левиларни ва Исроил уруғбошиларини йиғиб, Қуддусга олиб келдилар.
3Келганларнинг ҳаммаси Худонинг уйига йиғилиб, ўша ерда шоҳ билан аҳд қилдилар. Ёҳайидо уларга шундай деди: “Мана шоҳнинг ўғли! Эгамизнинг Довуд ўғиллари ҳақида берган ваъдасига мувофиқ, бу ўғил ҳукмронлик қилсин.
4Энди сизлар бундай қиласизлар: Шаббат куни хизмат қиладиган руҳоний ва левиларнинг учдан бир қисми дарвозаларни қўриқласин.
5Учдан бири — шоҳнинг уйида, учдан бири эса Асос дарвозасида бўлсин. Халқ оммаси Эгамиз уйининг ҳовлиларида турсин.
6Эгамизнинг уйига руҳонийлар билан хизматдаги левилардан бошқа ҳеч ким кирмасин. Фақат улар кира оладилар, чунки улар муқаддасдирлар. Қолган одамлар Эгамизнинг кўрсатмаларига риоя қилиб, ташқарида қолсинлар.
7Левилар қўлида қуроли билан шоҳни ҳар томондан ўраб олсин, Эгамизнинг уйига кирган ҳар ким ўлдирилсин. Шоҳ кирганда ҳам, чиққанда ҳам, унга ҳамроҳ бўлинглар.”
8Левилар ва бутун Яҳудо халқи руҳоний Ёҳайидонинг амрларини сўзсиз бажардилар. Ҳар бир юзбоши Шаббат куни хизматини бошлаган ва хизматини тугатган қўриқчиларини олиб қолди, чунки ўша куни Ёҳайидо қўриқчиларининг бирорта бўлинмасига кетишга ижозат бермаган эди.
9Руҳоний Ёҳайидо Худонинг уйида турган шоҳ Довуднинг найзаларини ҳамда катта ва кичик қалқонларини юзбошиларга тарқатди.
10Шоҳни қўриқлаш учун уйнинг жануб томонидан шимол томонигача, қурбонгоҳнинг ва уйнинг атрофига одамларни жангга шай қилиб жойлаштирди.
11Ёҳайидо шоҳнинг ўғли Йўшни ташқарига олиб чиқиб, бошига тож кийгизди. Унга шоҳлик қонунларини берди. Йўш шоҳ деб эълон қилинди. Ёҳайидо ва унинг ўғиллари Йўшнинг бошига мой суртишди, сўнгра: “Шоҳимизнинг умрлари узоқ бўлсин!” дея ҳайқиришди.
Оталиё ўлдирилади
12Оталиё югураётган ва шоҳни олқишлаётган халқнинг шовқин–суронини эшитгач, Эгамизнинг уйига йиғилганлар ёнига борди.
13Қарасаки, Эгамизнинг уйи эшиги ёнидаги устун олдида шоҳ турибди, шоҳнинг атрофини лашкарбошилар, карнайчилар ўраб олган. Юртнинг бутун халқи шод–хуррам, карнай чаляпти, қўшиқчилар мусиқа асбоблари жўрлигида байрам ўтказяпти. Шунда Оталиё ғазабдан либосларини йиртиб: “Хоинлик! Хоинлик!” деб бақирди.
14Руҳоний Ёҳайидо юзбошиларни чақириб: “У хотинни бу ердан олиб чиқиб кетинглар, кимки унга эргашса, қиличдан ўтказинглар”, дея буйруқ берди. Руҳоний ўша аёлнинг Эгамиз уйида ўлдирилишини истамади.
15Оталиё ушланди ва саройнинг От дарвозасига келтирилиб, ўша ерда ўлдирилди.
Руҳоний Ёҳайидонинг ислоҳотлари
16Руҳоний Ёҳайидо, Яҳудо халқи Эгамизнинг халқи бўлсин, дея ўзи билан халқ ва шоҳ орасида аҳд тузди.
17Сўнг бутун халқ Баалнинг уйига бориб, уни бузиб ташлади, у ердаги қурбонгоҳларни ва Баалнинг тасвирларини синдирди, Баалнинг руҳонийси Маттонни эса қурбонгоҳларнинг рўпарасида ўлдирди.
18Ёҳайидо Довуд берган кўрсатмаларга риоя қилган ҳолда Эгамиз уйининг назоратини леви руҳонийларига топширди. Уларга Мусонинг қонунида ёзилганидай Эгамизга куйдириладиган қурбонликлар келтиришни ва Довуд амр этгандай шод–хуррамлик билан қўшиқ айтишни буюрди.
19Ҳеч ким Эгамизнинг уйига ҳаром бўлиб кирмасин деб, дарвозага соқчиларни жойлаштирди.
20Сўнгра юзбошиларни, аслзодаларни, халқ йўлбошчиларини ва жамики халқни ёнига олиб, шоҳни Эгамизнинг уйидан олиб чиқди. Улар Юқори дарвозадан ўтиб, шоҳни саройга олиб келдилар ва тахтга ўтқаздилар
21Оталиё ўлдирилгани учун, юрт халқи севинди. Қуддус осойишта бўлиб қолди.
24–БОБ
Яҳудо шоҳи Йўш
1Йўш шоҳ бўлганда, етти ёшда эди. У Қуддусда қирқ йил ҳукмронлик қилди. Онаси Бэршэва шаҳридан бўлиб, исми Зибиёх эди.
2Руҳоний Ёҳайидо ҳаётлигида Йўш Эгамизнинг олдида тўғри ишлар қилди.
3Ёҳайидо Йўшга иккита хотин олиб берди. Йўш бу хотинларидан ўғил–қизлар кўрди.
4Орадан бир оз вақт ўтгач, Йўш Эгамизнинг уйини тузатишга қарор қилди.
5У руҳонийларни ва левиларни тўплаб, уларга айтди: “Яҳудо шаҳарларига бориб, Худойимизнинг уйини тузатиш учун жамики Исроил халқидан йилига тўланадиган солиқни йиғиб келинглар. Бу ишни тезлик билан бажаринглар.” Лекин левилар бу ишни орқага сурдилар.
6Шунда шоҳ олий руҳоний Ёҳайидони чақиртириб, ундан сўради: “Нимага сиз левиларни солиқ йиғиб келишлари учун жўнатмадингиз? Эгамизнинг қули Мусо Муқаддас аҳд чодирининг ҳаражатларини қоплаш учун бу солиқни Исроил жамоасига солган–ку.”
7Қабиҳ аёл Оталиёнинг издошлари Худонинг уйига бостириб кириб, у ердаги Эгамизга бағишланган ашёларни Баалнинг сажда маросимлари учун ишлатган эдилар.
8Шоҳнинг буйруғи билан, бир қути ясалиб, Эгамиз уйи дарвозасининг ташқи томонига ўрнатилди.
9Худонинг қули Мусо саҳрода Исроил халқига солган солиқни Эгамизга олиб келишлари учун Яҳудо ва Қуддус бўйлаб эълон қилинди.
10Жамики йўлбошчилар ва халқ бажонидил солиқ пулларини олиб келиб, қутини тўлдиравердилар.
11Қутида кўп пул йиғилганидан кейин, левилар қутини шоҳ аъёнларига олиб боришар эди. Шоҳнинг мирзаси билан олий руҳонийнинг ёрдамчиси қутини бўшатиб, уни ўз жойига қайтиб қўйишар эди. Улар ҳар куни шундай қилишарди. Шу тариқа кўп миқдорда кумуш тўплашди.
12Шоҳ ва Ёҳайидо бу кумушларни Эгамизнинг уйидаги ишларнинг бошида турган одамларга берди. Улар эса бу кумушга Эгамизнинг уйини тузатиш учун тош терувчилар, дурадгорлар, темир ва бронзага ишлов берадиган усталарни ёлладилар.
13Ҳаммалари чин юракдан меҳнат қилишди, Худонинг уйини олдинги ҳолатида тиклаб, мустаҳкамлашди.
14Улар ҳамма ишларни тугатишгач, қолган кумушларни шоҳ билан Ёҳайидога беришди. Бу кумушлардан Эгамизнинг уйида ишлатиладиган буюмлар ясалди: хизматда ва қурбонликлар куйдиришда ишлатиладиган буюмлару идишлар, шунингдек, олтин ва кумушдан ясалган бошқа анжомлар. Руҳоний Ёҳайидо даврида Эгамизнинг уйида доимо куйдириладиган қурбонликлар келтириларди.
Руҳоний Ёҳайидонинг сиёсати бекор қилинади
15Ёҳайидо роса кексайиб, бир юз ўттиз ёшида вафот этди.
16У Исроил халқи, Худо ва Худонинг уйи учун қилган хизматлари эвазига Довуд қалъасида шоҳлар ёнига дафн қилинди.
17Ёҳайидонинг вафотидан кейин Яҳудо аъёнлари шоҳ ҳузурига келишиб, унга таъзим қилдилар. Шоҳ уларнинг маслаҳатларига қулоқ солди.
18Натижада халқ ота–боболарининг Худоси — Эгамизнинг уйини тарк этиб, Ашеранинг устунларига ва бутларга сиғина бошлади. Уларнинг бу гуноҳлари туфайли, Яҳудо ва Қуддус устига Эгамиз ғазабини сочди.
19У, халқимни қайтарай деб, олдиларига пайғамбарларни юборди. Бироқ халқ пайғамбарларнинг огоҳига қулоқ солмади.
20Худонинг Руҳи руҳоний Ёҳайидонинг ўғли Закариёни қамраб олди. Закариё халқнинг олдида туриб, шундай деб айтди: “Худо шундай демоқда: Нимага сизлар Менинг амрларимга итоат этмаяпсизлар? Шунинг учун роҳат–фароғатга эришолмайсизлар. Сизлар Мени тарк этганларингиз учун, Мен ҳам сизларни тарк этаман.”
21Аъёнлар Закариёга фитна уюштирдилар. Шоҳнинг фармони билан уни Эгамизнинг уйи ҳовлисида тошбўрон қилиб ўлдирдилар.
22Шоҳ Йўш Закариёнинг отаси Ёҳайидо кўрсатган олижанобликларини эсламади, аксинча ўғлини ўлдирди. Закариё жон бераётганда: “Эгамиз бу қилмишингизни кўриб, жазонгизни берсин”, деди.
Шоҳ Йўш ҳукмронлигининг сўнгги даври
23Ўша йилнинг охирида Орам лашкарлари Йўшга ҳужум қилишди. Улар Яҳудо ва Қуддусни босиб олиб, ҳамма халқ йўлбошчиларини ўлдиришди, олган ҳамма ўлжаларини Дамашқ шоҳига жўнатишди.
24Гарчи Орам лашкарлари озчилик бўлса ҳам, Эгамиз уларнинг қўлига Яҳудонинг катта лашкарини топширганди. Чунки Яҳудо халқи ота–боболарининг Худоси — Эгамизни тарк этганди. Шундай қилиб, шоҳ Йўш жазосини олди.
25Йўш жангда оғир яраланди. Орам лашкари кетишлари биланоқ, Йўшнинг икки аъёни руҳоний Ёҳайидо ўғлининг ўчини олиш учун, Йўшга фитна уюштириб, уни тўшагида ўлдирдилар. Йўшни Довуд қалъасига дафн қилдилар, бироқ шоҳлар қабрига уни қўймадилар.
26Йўшга фитна уюштирганлар Оммонлик Шимат деган аёлнинг ўғли Зобод ва Мўаблик Шимрит деган аёлнинг ўғли Ёҳузабад эди.
27Йўшнинг ўғиллари тўғрисидаги тўлиқ ахборот, Йўшга қарши айтилган кўп башоратлар ва Худонинг уйи тузатилгани тўғрисидаги маълумотлар “Шоҳлар Китобига шарҳлар”да баён этилган. Йўшнинг ўрнига ўғли Эмозиё шоҳ бўлди.
25–БОБ
Яҳудо шоҳи Эмозиё
1Эмозиё тахтга ўтирган пайтда, йигирма беш ёшда эди. У Қуддусда йигирма тўққиз йил ҳукмронлик қилди. Онаси Қуддуслик бўлиб, исми Ёҳуваддон эди.
2Эмозиё Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди, аммо чин юракдан қилмаган эди.
3Эмозиё ўз шоҳлигини мустаҳкамлаб олгандан кейин, отасини ўлдирган аъёнларни йўқ қилди.
4Бироқ Мусонинг Тавротида ёзилганига кўра, қотилларнинг болаларини ўлдирмади, чунки Эгамиз: “Оталар фарзандлари гуноҳи учун ўлдирилмасин, фарзандлар оталари гуноҳи учун ўлдирилмасин, ҳар ким ўзининг гуноҳи учунгина жазолансин”, деб амр қилган эди.
Эдом юртига қарши уруш
5Эмозиё Яҳудо ва Бенямин қабилаларини уларнинг уруғларига кўра, ҳарбий қисмларга бўлди. Улар устидан мингбоши ва юзбошиларни тайинлади. Эмозиёнинг лашкари йигирма ва ундан юқори ёшдаги 300.000 сараланган жангчидан ташкил топган бўлиб, уларнинг ҳаммаси урушга яроқли, қилич ва қалқонни моҳирлик билан ишлата олар эди.
6Булардан ташқари, Эмозиё икки юз пуд кумушга Исроилдан 100.000 баҳодир жангчини ёллади.
7Лекин Худонинг бир одами Эмозиёнинг ҳузурига келиб, шу гапни айтди:
— Эй шоҳ! Исроил лашкарлари сен билан бормасин, чунки Эгамиз улар билан эмас. Исроил халқига ёрдам беришдан У воз кечган.
8Сен жасорат билан жанг қилсанг ҳам, барибир Худо сени ғанимларинг олдида мағлуб қилади, чунки ёрдам берадиган ва мағлуб қиладиган Худодир.
9Эмозиё Худонинг одамидан сўради:
— Исроил лашкари учун тўлаган икки юз пуд кумуш нима бўлади? — Худонинг одами:
— Эгамиз бундан ҳам кўпроғини сенга беришга қодир, — дея жавоб берди.
10Шундан кейин Эмозиё Исроилдан келган лашкарга жавоб бериб, уларни уйларига қайтариб юборди. Улар Яҳудо халқидан қаттиқ ғазабланиб, жаҳл устида уйларига қайтиб кетдилар.
11Эмозиё жасорат кўрсатиб, лашкарини Туз водийсига бошлаб борди. У ерда Сеирликлардан 10.000 тасини ўлдирди.
12Яҳудо лашкари уларнинг яна 10.000 тасини тириклайин асирга олиб, Села чўққисидан пастга итариб юбордилар. Уларнинг ҳаммаси тошларга урилиб ҳалок бўлдилар.
13Шу орада Эмозиё орқага қайтариб юборган Исроил лашкари Самария билан Байт–Хўрон оралиғидаги Яҳудо шаҳарларига ҳужум қилди, улар 3000 кишини ўлдириб, кўп ўлжа олдилар.
14Эмозиё Эдомликларни мағлуб қилгандан кейин ўзи билан Эдомликларнинг худоларини олиб келди. Уларни ўзига худо қилиб ўрнатди, ўша худоларга сажда қилиб, қурбонликлар келтирди.
15Эгамиз бундан қаттиқ ғазабланиб, Эмозиёнинг ҳузурига пайғамбарини юборди. Пайғамбар унга шу сўзларини айтди:
— Нимага сен бегона худоларга сажда қиляпсан? Бу худолар ўз халқини сенинг қўлингдан қутқара олмади–ку!
16— Қачондан бери сен шоҳнинг маслаҳатчиси бўлиб қолдинг?! — деб пайғамбарнинг гапини бўлди шоҳ. — Овозингни ўчир! Бўлмаса жонингни оламан.
Пайғамбарнинг гапи оғзида қолди, бироқ у шоҳни шундай деб огоҳлантириб қўйди:
— Сен шу ишни қилиб, менинг маслаҳатимга қулоқ солмаганинг учун Худо сени нобуд қилишга қарор қилганини биламан.
Исроил Яҳудони мағлуб қилади
17Яҳудо шоҳи Эмозиё ўз аъёнлари билан маслаҳатлашиб, Исроил шоҳи Ёҳўшга шундай хабар жўнатди:
— Қани, менга жанг майдонида рўбарў келиб кўр–чи. — Ёҳуш Ёҳухознинг ўғли, Ёҳунинг набираси эди.
18Исроил шоҳи Ёҳўш эса бунга жавобан Яҳудо шоҳи Эмозиёга шу хабарни жўнатди:
— Лубнондаги ғовтикан шу ердаги садр дарахтига, “қизингни ўғлимга хотинликка бер”, деб хабар йўллабди. Ўша пайтда Лубнондаги йиртқич ҳайвон ўша ердан ўтиб кетаётиб, ғовтиканни босиб янчиб кетибди.
19Шунга ўхшаб сен ҳам: “Кўриб қўй, Эдомни мағлуб қилдим”, деб мақтаниб, юрагинг киборликка тўлибди. Уйингда ўтиравер. Нима учун қитмирлик қиляпсан? Ўз бошингни ҳам, Яҳудо халқининг бошини ҳам балога гирифтор қиляпсан!
20Лекин Эмозиё қулоқ солмади. Бу Худонинг иши эди. Яҳудо халқи Эдомнинг худоларига сажда қилгани учун, Худо уларни душманнинг қўлига беришга қарор қилган эди.
21Шунинг учун Исроил шоҳи Ёҳўш Яҳудо шоҳи Эмозиё устига юриш қилди. Иккала томоннинг лашкари Яҳудонинг Байт–Шамаш шаҳрида рўбарў келди.
22Исроил лашкари Яҳудо лашкарини мағлуб этди. Яҳудо лашкарининг ҳаммаси уйларига қочиб кетди.
23Исроил шоҳи Ёҳўш Яҳудо шоҳи Эмозиёни Байт–Шамашда асир қилиб олди. Эмозиё Охазиёнинг невараси, Йўшнинг ўғли эди. Сўнг Ёҳўш Эмозиёни Қуддусга олиб борди. У ерда Қуддус деворининг Эфрайим дарвозасидан Бурчак дарвозасигача бўлган тўрт юз тирсак қисмини буздирди.
24Худонинг уйида Обидадомнинг насли қўриқлаган ҳамма олтин, кумуш ва ашёларни тортиб олди. Бунинг устига, сарой хазинасини ва асирларни олиб, Самарияга қайтиб кетди.
25Яҳудо шоҳи Эмозиё Исроил шоҳи Ёҳўшнинг ўлимидан кейин ўн беш йил яшади.
26Эмозиёнинг қолган фаолияти бошдан охиргача “Яҳудо ва Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
27Эмозиё Эгамиздан юз ўгирган вақтда Қуддусда унга қарши фитна уюштирилди. Эмозиё бундан хабар топиб Лахиш шаҳрига қочди. Аммо душманлари Эмозиёнинг ортидан одам юбориб, уни ўша ерда ўлдиртирдилар.
28Эмозиёнинг жасадини отда Қуддусга олиб келдилар. У Довуд қалъасида ота–боболарининг ёнига дафн қилинди.
26–БОБ
Яҳудо шоҳи Уззиё
1Шундан кейин Яҳудо халқи ўн олти ёшли Уззиёни отаси Эмозиёнинг ўрнига шоҳ қилди.
2Эмозиёнинг вафотидан сўнг, Уззиё илгарилари Яҳудога қарашли бўлган Элет шаҳрини қўлга киритиб, қайтадан қурди.
3Уззиё шоҳ бўлганда, ўн олти ёшда эди. У Қуддусда эллик икки йил ҳукмдорлик қилди. Онаси Қуддуслик бўлиб, исми Ёхолиё эди.
4Уззиё ҳам, отаси Эмозиё каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
5Худонинг ваҳийларини таъбир қилувчи Закариёнинг ҳаёт даврида Уззиё Худога интиларди. У Эгамизга интилган пайтда, Худо унга ҳузур–ҳаловат бағишлади.
6Уззиё Филистларга қарши уруш бошлаб, Гат, Ёбнах ва Ашдод шаҳарларининг деворларини бузиб ташлади. У Ашдод ҳудудида ва Филистларга қарашли бошқа жойларда шаҳарлар қурди.
7У Филистларга, Гур–Баалда яшайдиган Арабларга ва Мавунларга қарши уруш қилганда, Худо унга мадад берди.
8Оммонликлар Уззиёга ўлпон тўлайдиган бўлди. У ниҳоятда кучайиб кетганидан, шуҳрати Миср чегерасигача ёйилди.
9Бундан ташқари, Уззиё Қуддусдаги Бурчак дарвозаси, Сойлик дарвозаси ва деворнинг қайрилган жойида миноралар қуриб, бу минораларни мустаҳкамлади.
10У саҳрода мудофаа қўрғонларини қурдирди. Яҳудо қир этакларида ва текисликларда боқилган подалари кўп бўлгани учун, кўплаб сардобалар қаздирди. Деҳқончиликка ихлос қўйгани учун, адирлару унумдор ерларда экинлар экдириб, узумзорлар барпо қилди. У ерда ишлайдиган деҳқону боғбонлари бор эди.
11Уззиёнинг моҳир жангчилардан ташкил топган лашкарлари бор эди. Бу жангчиларни котиб Явиёл ва унинг ёрдамчиси Масиё сафарбар қилиб, уларни бўлинмаларга бўлган эди. Котиб Явиёл билан Масиё Ханониёнинг қўли остида иш олиб борар эдилар. Ханониё шоҳнинг аъёни эди.
12Бу сараланган жангчиларга 2.600 уруғбоши қўмондонлик қиларди.
13Уларнинг қўли остида жами 307.500 баҳодир жангчи бўлиб, бу катта лашкар шоҳни душманларидан ҳимоя қилар эди.
14Уззиё бутун лашкарни қалқонлар, найзалар, дубулғалар, совутлар, камонлар ва сопқон тошлари билан таъминлаган эди.
15У Қуддусдаги миноралар устига ва шаҳар девори бурчакларига олимлари кашф этган ўқ отадиган ва катта тошларни улоқтирадиган қуролларни ўрнатди. Худо унга ёрдам бергани учун, у ниҳоятда қудратли бўлиб, шуҳрати ҳар ёққа таралди.
Шоҳ Уззиё такаббурлиги учун жазоланади
16Уззиё кучайиб кетгандан кейин, ҳалокатга олиб борадиган киборликка берилди. У Эгамизнинг Маъбадига кириб, тутатқи қурбонгоҳида тутатқи тутатди, шу йўсин ўзининг Эгаси Худога итоатсизлик қилди.
17Руҳоний Озариё Эгамизнинг саксонта жасур руҳонийси билан бирга Уззиёнинг кетидан борди.
18Улар шоҳ Уззиёга танбеҳ бериб дейишди: “Эй шоҳимиз! Эгамизга тутатқи тутатиш сизнинг ишингиз эмас. Бу Ҳорун наслидан бўлган руҳонийларнинг ишидир. Тутатқи тутатишга улар бағишланганлар. Қани бўлинг, бу муқаддас жойдан чиқиб кетинг! Сиз Парвардигор Эгамизга итоатсизлик қилдингиз. Бу қилмишингиз учун Худо сизни юксалтирармиди?!”
19Уззиё ўша пайтда қўлидаги оташкураги билан тутатқи тутатишга тайёр бўлиб турган эди. У руҳонийларнинг танбеҳидан қаттиқ ғазабланди, шу заҳотиёқ пешанасига яра тошди. Бу ҳодиса Эгамизнинг уйидаги тутатқи қурбонгоҳи олдида, руҳонийларнинг кўз ўнгида содир бўлди.
20Олий руҳоний Озариё билан бошқа руҳонийлар шоҳ пешанасидаги қўрқинчли яраларни кўришгач, шоҳни ташқарига олиб чиқишга шошилдилар. Шоҳнинг ўзи ҳам ташқарига отланди, чунки Эгамиз уни жазолаган эди.
21Уззиё умрининг охиригача тери касаллигидан тузалмади. У алоҳида бир уйда ёлғиз яшади. Эгамизнинг уйига кириш унга ман этилган эди. Юртдаги халқни ҳам, шоҳ саройини ҳам ўғли Йўтом бошқарарди.
22Уззиёнинг бошқа ишлари бошдан охиргача Омиз ўғли пайғамбар Ишаё ёзиб қолдирган.
23Уззиё оламдан ўтиб, шоҳлар қабристонинг бир четига дафн қилинди. Бироқ тери касаллигига чалингани учун уни шоҳлар хилхонасига қўймадилар. Унинг ўрнига ўғли Йўтом шоҳ бўлди.
27–БОБ
Яҳудо шоҳи Йўтом
1Йўтом йигирма беш ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн олти йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Еруша бўлиб, у Зодўхнинг қизи эди.
2Йўтом, отаси Уззиё каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди. Аммо отасидан фарқли равишда ЭгамизнингМаъбадида тутатқи тутатмади. Халқ эса ҳамон бузуқ одатларини давом эттирарди.
3Йўтом Эгамиз уйининг ҳовлисида Юқори Дарвозани қурди ва Офел тепалигидаги девор устида катта ишларни олиб борди.
4Бундан ташқари, у Яҳудонинг қирларида шаҳарлар, ўрмонзорларда қалъалар ва миноралар қурдирди.
5У Оммонликларга қарши жанг қилиб, уларни бўйсундирди. Оммонликлар уч йил давомида Йўтомга қуйидаги миқдордаги ўлпонни тўлашга мажбур бўлдилар: 214 пуд кумуш, 100.000 тоғора буғдой ва 100.000 тоғора арпа.
6Йўтом Эгаси Худога содиқлик билан итоат этгани учун қудратли бўлиб кетди.
7Йўтомнинг бошқа ишлари, қилган жанглари ва тутган йўллари “Исроил ва Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
8У йигирма беш ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн олти йил ҳукмдорлик қилди. Онасининг исми Еруша бўлиб, у Зодўхнинг қизи эди.
9Йўтом оламдан ўтиб, Довуд қалъасида дафн қилинди. Ўрнига ўғли Охоз шоҳ бўлди.
28–БОБ
Яҳудо шоҳи Охоз
1Охоз йигирма ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн олти йил ҳукмдорлик қилди. У бобоси Довуддан намуна олмади, Эгамизнинг олдида тўғри ишлар қилмай,
2Исроил шоҳларининг йўлидан кетди. У ҳатто Баалга сажда қилиш учун Баалнинг қуйма тасвирларини ясади.
3Хиннум сойлигида бутларга атаб қурбонликлар куйдирди. Канъон юртидан Эгамиз қувган қавмларнинг жирканч одатларига тақлид қилиб, ҳатто ўз ўғилларини оловда куйдириб қурбонлик қилди.
4Саждагоҳларда, дўнгликларда ва ҳар қандай яшил дарахт остида қурбонликлар келтириб, тутатқи тутатарди.
Орам ва Исроил халқлари Яҳудога ҳужум қилади
5Шоҳ Охоз гуноҳ қилгани учун Эгаси Худо уни Орам шоҳининг қўлига берди. Орам шоҳи Охозни мағлуб қилиб, халқидан жуда кўпчилигини асир қилиб Дамашққа олиб кетди.
Бундан ташқари, Эгамиз шоҳ Охозни Исроил шоҳи қўлига берди. Исроил шоҳи Охоз бошига катта қирғин солиб, уни мағлуб қилди.
6Бир куннинг ўзида Исроил шоҳи — Рамалиё ўғли Пеках Яҳудо лашкарининг 120.000 баҳодир жангчисини ўлдирди. Бунга сабаб Яҳудо халқи ота–боболарининг Худоси — Эгамизни тарк этгани бўлди.
7Исроил халқидан бўлган баҳодир жангчи Зихри шоҳнинг ўғли Масиёни, сарой бошқарувчиси Озрикомни ва шоҳнинг ўнг қўл вазири Элқанани ўлдирди.
8Яҳудо халқи уларга қариндош бўлишига қарамай, Исроил лашкари улардан 200.000 аёл ва ўғил–қизларини асир қилиб, катта ўлжа билан бирга Самарияга олиб кетишди.
Пайғамбар Одод
9Эгамизнинг Одод деган пайғамбари Самарияда эди. У қайтиб келган Исроил лашкарини қаршилаб чиқиб, уларга шундай деди: “Ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз халқи Яҳудодан ғазаблангани учун уларни сизнинг қўлингизга топширди. Сизлар эса уларни шунчалик қаҳр устида қирдингизки, уларнинг садоси самоларга етди.
10Шуниси етмагандай, сизлар Яҳудо ва Қуддус халқининг эркагу аёлини ўзингизга қул қилмоқчи бўлдингиз. Ўзингизга бир қаранг, Эгангиз Худо олдида қилган қилмишларингизнинг ҳаммаси турган битгани гуноҳ.
11Энди гапимни эшитинг! Асир қилган бу қариндошларингизни орқага қайтариб юборинг. Акс ҳолда Эгамиз ўз ғазабини сизнинг устингизга сочади.”
12Исроил халқининг баъзи йўлбошчилари ҳам, чунончи Йўханон ўғли Озариё, Машилламўт ўғли Бархиё, Шаллум ўғли Ёхизқиё ва Ҳадлай ўғли Эмоса, урушдан қайтиб келганларга ўз норозилигини билдириб,
13дедилар: “Асирларни бу ерга олиб келманглар! Биз Эгамизга қарши гуноҳ қилиб, Унинг қаҳрини чиқариб бўлдик. Сизлар эса шусиз ҳам ортиб ётган гуноҳимиз устига яна гуноҳ орттирмоқчисизлар.”
14Шунда сипоҳлар Исроил аъёнлари ва бутун жамоа олдида асирларни озод қилиб, ўлжаларни топширдилар.
15Юқорида номлари айтилган тўртта йўлбошчи асирларнинг орасидаги яланғоч бўлганларнинг ҳаммасига ўлжа олинган нарсалардан уст–бош, оёқ кийим бердилар, едирдилар, ичирдилар, яраларига мой суртдилар. Кейин заифларини эшакларга миндириб, асирларнинг ҳаммасини Яҳудога қарашли пальма шаҳри — Eрихога олиб бордилар. Сўнг Самарияга қайтиб келдилар.
Шоҳ Охoз Оссуриядан ёрдам сўрайди
16Ўша пайтда шоҳ Охоз Оссурия шоҳидан ёрдам сўраб, ҳузурига одам жўнатди,
17чунки Эдомликлар яна Яҳудо юртига ҳужум қилиб, кўп асирларни олиб кетган эдилар.
18Шу орада Филистлар ҳам Яҳудо қир этакларидаги ҳамда Нагав чўлидаги шаҳарларга ҳужум қилиб, Байт–Шамаш, Ойжавлон ва Гадерўт шаҳарларини қўлга киритдилар, шунингдек, Сўхў, Тимнах ва Гимзо шаҳарларини ва бу шаҳарлар атрофидаги қишлоқларни қўлга олиб, ўша жойларга ўрнашиб олдилар.
19Шоҳ Охоз Яҳудо халқини гуноҳ қилишга ундаб, Эгамизга ҳаддан ташқари кўп хиёнат қилгани учун, Яҳудо халқини Эгамиз шу қадар таҳқирлаган эди.
20Оссурия шоҳи Тилгатпиласар келиб, Охозга ёрдам бериш ўрнига зулмни кучайтирди.
21Охоз Эгамизнинг уйидан, шоҳ саройидан ва аъёнларнинг уйидан қимматбаҳо нарсаларни олиб, Оссурия шоҳига ўлпон қилиб берди. Бироқ бу ҳам ёрдам бермади.
Шоҳ Охознинг гуноҳлари
22Ҳаётининг энг қийин дамларида ҳам ўша шоҳ Охоз Эгамизга баттар хиёнат қилди.
23Уни мағлуб қилган Орам халқининг худоларига қурбонликлар келтирди. У ичида шундай дерди: “Орам шоҳларининг худолари уларга ёрдам берди, агар мен Орам худоларига қурбонлик келтирсам, улар менга ҳам ёрдам беришади.” Ваҳоланки, бу худолар шоҳ Охознинг ва унинг қўли остидаги бутун халқнинг ҳалокатига сабаб бўлди.
24Охоз Худонинг уйидаги ҳамма ашёларни йиғиштириб олиб, парчалади. Худонинг уйи эшикларини беркитиб, Қуддуснинг ҳар бурчагида қурбонгоҳлар қурдирди.
25Яҳудонинг ҳамма шаҳарларида бегона худоларга қурбонликлар куйдириш учун саждагоҳлар барпо қилиб, ота–боболарининг Худоси — Эгамизни ғазаблантирди.
26Охознинг бошқа ишлари ва тутган йўллари бошидан охиригача “Яҳудо ва Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
27Охоз оламдан ўтиб, Қуддусда дафн қилинди. Лекин уни Исроил шоҳлари хилхонасига кўммадилар. Унинг ўрнига ўғли Ҳизқиё шоҳ бўлди.
29–БОБ
Яҳудо шоҳи Ҳизқиё
1Ҳизқиё йигирма беш ёшида шоҳ бўлди. У Қуддусда йигирма тўққиз йил шоҳлик қилди. Онасининг исми Абиё бўлиб, Закариёнинг қизи эди.
2Ҳизқиё, бобоси Довуд каби, Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди.
Маъбад покланади
3Ҳукмронлигининг биринчи йилида Ҳизқиё Эгамиз уйининг эшикларини қайта очди, уларни тузаттирди.
4Сўнг руҳонийларни ва левиларни чақиртириб, уларни Маъбаднинг шарқий ҳовлисига тўплади.
5Ҳизқиё уларга деди: “Гапимни эшитинглар, эй левилар! Ўзларингизни покланглар, ота–боболарингиз Худоси — Эгамизнинг уйини ҳам покланглар! Бу муқаддас жойдан ҳаром нарсаларни чиқариб ташланглар!
6Бизнинг ота–боболаримиз бевафо эдилар. Улар Эгамиз Худо олдида ёмон ишлар қилиб, Уни тарк этдилар. Эгамизнинг маконидан юзларини ўгириб, Унга орқаларини бурдилар.
7Маъбад эшикларини ёпиб ташладилар, чироқларни ўчириб қўйдилар. Исроил халқининг Худосига атаб, муқаддас масканда тутатқи тутатилмайдиган, қурбонликлар куйдирилмайдиган бўлди.
8Шунинг учун Яҳудо ва Қуддусга Эгамиз Ўз қаҳрини сочди. Уларнинг аҳволи ҳамманинг ёқасини ушлатиб, даҳшату ваҳимага солди. Сиз ўзингиз ҳам бундан хабардорсиз.
9Шунинг учун оталаримиз жангда ҳалок бўлди, хотину ўғил–қизларимиз асирликка олиб кетилди.
10Эгамиз биздан Ўз қаҳрини қайтарсин деб, мен Исроил халқининг Худоси — Эгамиз билан аҳд қилишга қарор этдим.
11Ўғилларим! Энди эътиборсиз бўлманглар, чунки Эгамиз сизларни Унинг ҳузурида хизмат қилишингиз учун ва қурбонликлар куйдиришингиз учун танлаб олган.”
12Левилардан қуйидагилар шу ерда эдилар:
Қоҳот наслидан — Эмосай ўғли Махат, Озариё ўғли Йўэл,
Марори наслидан — Абди ўғли Киш ва Ёхалил ўғли Озариё,
Гершон наслидан — Зиммо ўғли Йўх, Йўх ўғли Эден,
13Элизофон наслидан — Шимри, Ёвал,
Осиф наслидан — Закариё, Маттаниё,
14Хаман наслидан — Ёхиёл, Шимах,
Ёдутун наслидан — Шамаё ва Узиёл.
15Бу левилар қолган леви биродарларини тўплаб, ҳаммаси покландилар. Сўнг шоҳнинг фармони бўйича, Эгамизнинг қонун–қоидаларига риоя қилган ҳолда Эгамизнинг уйини поклай бошладилар.
16Руҳонийлар Эгамиз уйининг ички хонасини поклаш учун у ерга кириб, Маъбаддаги ҳамма ҳаром–хариш нарсаларни Эгамиз уйининг ҳовлисига олиб чиқдилар. Левилар эса бу нарсаларни шаҳар ташқарисига, Қидрон сойлигига олиб бориб ташладилар.
17Руҳонийлар билан левилар ишини биринчи ойнинг биринчи куни бошлаган эдилар. Саккиз кун давомида улар Эгамиз уйининг ҳовлиларини покладилар. Кейинги саккиз кун давомида уйнинг ўзини покладилар. Биринчи ойнинг ўн олтинчи кунига келиб ҳамма ишларини тугатдилар.
18Сўнгра шоҳ Ҳизқиё ҳузурига бориб, шундай дедилар: “Биз Эгамизнинг бутун уйини, қурбонлик куйдириладиган қурбонгоҳни ва қурбонгоҳнинг ҳамма ашёларини, муқаддас нонлар қўйиладиган хонтахтани ва хонтахтанинг ҳамма ашёларини покладик.
19Шоҳ Охоз бевафолиги дастидан чиқариб ташлаган ҳамма ашёларни биз тайёрлаб, покладик. Мана, уларнинг ҳаммаси Эгамизнинг қурбонгоҳи олдида турибди.”
Маъбаддаги хизмат тикланади
20Шоҳ Ҳизқиё эртаси куни саҳарда шаҳар аъёнларини тўплаб, ҳаммаларини Эгамизнинг уйига бошлаб борди.
21Улар шоҳ хонадонининг ва Яҳудо халқининг гуноҳини ювиш учун ҳамда Маъбадни поклаш учун гуноҳ қурбонлиги қилиб еттита буқа, еттита қўчқор, еттита қўзи ва еттита такани олиб келдилар. Ҳорун наслидан бўлган руҳонийларга шоҳ: “Буларни Эгамизнинг қурбонгоҳида назр қилинглар!” деб буюрди.
22Руҳонийлар буқаларни сўйиб, қонни қурбонгоҳга сепдилар. Кейин қўчқорларни сўйиб, қонини қурбонгоҳга сепдилар. Қўзиларни ҳам сўйиб, қонини қурбонгоҳга сепдилар.
23Сўнгра гуноҳ қурбонлиги қилинадиган такаларни шоҳ ва жамоа олдига олиб келдилар. Улар қўлларини такалар устига қўйдилар.
24Руҳонийлар такаларни сўйдилар, бутун халқни гуноҳларидан поклаш учун қонни қурбонгоҳга сепдилар. Негаки, шоҳ “Куйдириладиган қурбонликлар ва гуноҳ қурбонликлари жамики Исроил учун қилинсин”, деб фармон берган эди.
25Ҳизқиё шоҳ Довуднинг кўрсатмаларига риоя қилиб, левиларни Эгамизнинг уйига жойлаштирди, уларга занг, арфа ва лираларни берди. Бу кўрсатмаларни Довудга Эгамиз ўз пайғамбарлари Гад ва Натан орқали берган эди. Гад шоҳ Довуднинг хизматидаги валий эди.
26Левилар Довуднинг чолғу асбоблари билан, руҳонийлар карнайлари билан ўз жойларини эгалладилар.
27Шундан кейин Ҳизқиё: “Қурбонгоҳда қурбонликлар куйдирилсин!” деб буюрди. Қурбонликлар куйдирила бошланган заҳоти қўшиқчилар Довуднинг чолғу асбоблари ва карнайлар жўрлигида Эгамизга ҳамду санолар айтишни бошладилар.
28Қурбонликлар куйдирилиб бўлгунча, бутун жамоа сажда қилиб, қўшиқчилар қўшиқ айтиб, карнайчилар карнай чалиб турдилар.
29Қурбонлик тугагач, шоҳ Ҳизқиё ва бутун халқ тиз чўкиб, Худога сажда қилди.
30Шоҳ Ҳизқиё билан аъёнлар левиларга: “Довуд ва валий Осиф ёзган саноларни айтиб, Эгамизни мадҳ қилинглар!” деб буюрдилар. Левилар севинч ила сано куйлаб, тиз чўкиб сажда қилдилар.
31Кейин Ҳизқиё халққа деди: “Мана, сизлар ўзингизни Эгамизга бағишладингизлар. Энди атаган қурбонлигу шукрона назрларингизни Эгамизнинг уйига олиб келинглар.” Жамоа қурбонликлар ва шукрона назрларини келтирдилар. Баъзилари эса кўнгилдан чиқариб куйдириладиган қурбонлик учун ҳайвонларни ҳам олиб келдилар.
32Куйдириладиган қурбонлик учун 70 буқа, 100 қўчқор ва 200 қўзи келтирилди.
33Булардан ташқари, жамоа 600 буқа ва 3.000 қўйни қурбонлик қилиш учун олиб келди.
34Аммо руҳонийлар озчилик бўлганлари учун куйдириладиган ҳайвонларнинг терисини шилишга улгура олмаётган эдилар. Шу сабабдан қариндошлари левилар то иш тугагунча ва бошқа руҳонийлар ўзларини поклагунча уларга қарашиб турдилар. Левилар руҳонийларга қараганда ўзларини поклаш масаласига жиддийроқ ёндашган эдилар.
35Куйдириладиган қурбонликларнинг миқдори ниҳоятда кўп эди, булардан ташқари, тинчлик қурбонликларининг ёғлари ва куйдириладиган қурбонликлар билан бирга келтириладиган шароб назри ҳам ғоятда мўл эди. Шу йўсин, Эгамиз уйидаги хизмат қайта тикланди.
36Эгамизнинг Ўз халқига қилган бу ишидан Ҳизқиё ва бутун жамоа севинди. Буларнинг ҳаммаси қисқа вақтда содир бўлган эди.
30–БОБ
Шоҳ Ҳизқиё Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрамини нишонлайди
1Ҳизқиё бутун Исроил ва Яҳудо халқига хабар жўнатди, Эфрайим ҳамда Манаше қабилаларига ҳам мактуб ёзиб, уларни Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб Фисиҳ зиёфатини нишонлаш учун Эгамизнинг Қуддусдаги уйига таклиф қилди.
2Шоҳ, аъёнлар ҳамда Қуддусдаги жамоа Фисиҳ зиёфатини иккинчи ойда нишонлашга қарор қилган эдилар.
3Улар Фисиҳ зиёфатини ўз вақтида — биринчи ойда нишонлай олмаган эдилар. Бунга сабаб покланган руҳонийларнинг сони етарли бўлмагани ва одамларнинг кўпчилиги Қуддусга йиғилмагани бўлди.
4Фисиҳ зиёфати тўғрисидаги бу қарор шоҳга ҳам, жамоага ҳам тўғридай туюлди.
5Улар жанубдаги Бэршэвадан тортиб то шимолдаги Дан шаҳригача бўлган Исроил ҳудудларида истиқомат қилган ҳаммани Исроил халқининг Худоси — Эгамизга атаб Фисиҳ зиёфатини нишонлаш учун Қуддусга таклиф қилдилар. Негаки бу зиёфат анча вақтдан бери, қонунда кўрсатилгандай бутун халқ томонидан нишонланмаган эди.
6Чопарлар шоҳ ва унинг аъёнлари номидан ёзилган мактубни бутун Исроил ва Яҳудо халқларига етказдилар. Мактубда қуйидагилар битилган эди:
“Эй Оссурия босқинчилигидан омон қолган Исроил халқи! Иброҳимнинг, Исҳоқнинг ва Ёқубнинг Худоси — Эгамизга қайтинглар, шунда У ҳам сизга қайтади.
7Эгаси Худога хиёнат қилган ота–боболарингизга ва Исроиллик қариндошларингизга ўхшаманглар. Ўзингиз кўриб турганингиздай Худо уларни қаттиқ жазолади.
8Ота–боболарингиз сингари қайсар бўлманглар, Эгамизга бўйсунинглар, Унинг Маъбадига келинглар. Эгамиз Маъбадни абадий муқаддас қилган. Эгангиз Худога сажда қилинглар, ана шунда у ғазабидан тушади.
9Агар Эгамизга қайтсангиз қариндошу бола–чақаларингизни асир қилган босқинчилар уларга раҳм қиладилар, уйларига қайтиб келишларига йўл қўядилар. Зотан Эгангиз Худо иноятли ва раҳмдилдир, Унга қайтсангиз У сиздан юзини ўгирмайди.”
10Шундай қилиб, чопарлар то шимолдаги Забулун ҳудудигача бўлган Эфрайим ва Манаше ҳудудларидаги ҳамма шаҳарларга кириб чиқдилар. Лекин одамлар уларнинг устидан заҳархандалик билан кулиб, масхара қилдилар.
11Фақат Ошер, Манаше ва Забулун қабиласидан баъзилари итоат этиб, Қуддусга келдилар.
12Яҳудо халқини эса Худо бирлаштириб, уларга шоҳ ва аъёнларнинг кўрсатмасини бажаришга хоҳиш берган эди. Бу кўрсатма Худонинг амрига асосланган эди.
13Иккинчи ойда Хамиртурушсиз нон байрамини нишонлаш учун жуда кўп халқ Қуддусга йиғилди.
14Улар Қуддусдаги ҳамма бегона қурбонгоҳларни ва ҳамма тутатқи қурбонгоҳларини қўпориб, Қидрон сойлигига улоқтириб ташладилар.
15Иккинчи ойнинг ўн тўртинчи куни эса Фисиҳ қўзиларини сўйдилар. Ўзларини покламаган руҳонийлар ва левилар уятли аҳволда қолганидан покланиш маросимини адо этиб, куйдириладиган қурбонликлариниЭгамизнинг уйига олиб келдилар.
16Сўнг улар Худонинг одами Мусонинг қонунига мувофиқ Маъбадда ўз жойларини эгалладилар. Руҳонийлар левиларнинг қўлидан қурбонлик қонини олиб, қурбонгоҳга сепдилар.
17Халқдан кўпчилиги ўзларини покламагани учун, Фисиҳ қўзисини қурбон қила олмадилар. Бундай одамларнинг Фисиҳ қўзисини сўйиш ва Эгамизга аташ вазифасини левиларнинг ўзлари бажардилар.
18Эфрайим, Манаше, Иссахор ва Забулун қабиласидан келганларнинг аксарияти ўзларини покламаган бўлсаларда, Худонинг қонунига зид равишда Фисиҳ таомидан тановул қилдилар. Лекин Ҳизқиё улар учун қуйидагича ибодат қилди: “Эй Эгам, мурувватинг ила бу бандаларингни кечир.
19Улар покланиш маросимини адо этмаган бўлсаларда, ота–боболарининг Худоси — Эгамизга чин юракдан сажда қилишга қарор этганлар.”
20Ҳизқиёнинг ибодатини Эгамиз эшитиб, халқни кечирди, уларга зарар етказмади.
21Қуддусда тўпланган халқ катта хурсандчилик билан етти кун Хамиртурушсиз нон байрамини нишонлади. Левилар ва руҳонийлар ҳар куни созларнинг баланд куйлари жўрлигида Эгамизни мадҳ қилдилар.
22Ҳизқиё Эгамизга хизмат қилишда моҳирлик кўрсатган ҳамма левиларни руҳлантирди. Хуллас, халқ тинчлик назрларини қурбон қилди, ота–боболарининг Худоси — Эгамизга шукроналар айтиб, етти кун байрам таомини тановул қилди.
Иккинчи байрам
23Бутун жамоа байрамни яна етти кун нишонлашга қарор қилди. Шундай қилиб, улар яна етти кун хурсандчилик билан байрам қилдилар.
24Яҳудо шоҳи Ҳизқиё жамоага қурбонлик қилиш учун 1.000 та буқа ва 7.000 та қўй берди. Шоҳ аъёнлари эса 1.000 та буқа ва 10.000 та қўй бердилар. Жуда кўп руҳонийлар ўзларини покладилар.
25Яҳудо халқи, руҳонийлар, левилар, Исроил халқи, Исроил ва Яҳудода истиқомат қилаётган мусофирлар ўзларида йўқ хурсанд эдилар.
26Қуддусда катта хурсандчилик ҳукм сурарди. Исроил шоҳи Довуд ўғли Сулаймон замонидан бери Қуддусда бундай воқеа юз бермаган эди.
27Сўнгра руҳонийлар ва левилар туриб, халқни дуо қилдилар. Уларнинг ибодати Худонинг самодаги муқаддас маконига етиб, ижобат бўлди.
31–БОБ
Шоҳ Ҳизқиёнинг ислоҳотлари
1Байрам тугагандан кейин, ўша ердаги бутун халойиқ Яҳудо, Бенямин, Эфрайим ва Манаше ҳудудидаги шаҳарларга бориб, бутсимон тошларни парчалаб ташладилар, Ашеранинг устунларини кесдилар, cаждагоҳлар ва қурбонгоҳларни вайрон қилдилар. Биттасини ҳам қолдирмадилар. Шундан кейин ҳаммаси ўз шаҳарларига, ўзларининг мулкига қайтдилар.
2Ҳизқиё руҳонийларни ва левиларни гуруҳларга бўлди. Ҳар бир гуруҳга қуйидаги вазифаларини тақсимлаб берди: ЭгамизнингМаъбади ҳовлисида қуйдириладиган қурбонликларни ва тинчлик қурбонликларини назр қилиш, у ерда хизмат қилиб, ҳамду сано ва мадҳиялар айтиш.
3Эгамизнинг қонунига кўра, ҳар куни эрталаб ва кечқурун, Шаббат кунлари, янги ой шодиёналари ва тайинланган байрам кунлари куйдириладиган қурбонликлар келтирилиши лозим эди. Шоҳ Ҳизқиё ўзининг шахсий мулкидан бу қурбонликлар учун ҳайвонларни берди.
4У Қуддусда яшаган халққа: “Руҳонийлар ва левиларга тегишли улушни беринглар, токи улар ўзларини тўлиқ Эгамизнинг қонунларини бажаришга бағишласинлар”, деб фармон берди.
5Фармон берилгач, халқ буғдойнинг, шароб, зайтун мойи, асал ва далада етишитирилган донларнинг биринчи ҳосилидан мўл қилиб, олиб келдилар. Улар олиб келган ҳамма нарсанинг ушри ниҳоятда мўл эди.
6Яҳудо шаҳарларида яшаган Исроил ва Яҳудо халқи мол–қўйларининг ушрини ҳамда Эгаси Худога атаб бағишланган инъомларнинг ушрини олиб келиб, уюм–уюм қилдилар.
7Халқ инъомлар олиб келишни учинчи ойда бошлаб, еттинчи ойда тугатди.
8Ҳизқиё ва унинг аъёнлари келиб уюм–уюм инъомларни кўришгач, Эгамизга ҳамду сано айтиб, Исроил халқини дуо қилишди.
9Ҳизқиё руҳонийлар ва левилардан бу инъомлар ҳақида сўраганда,
10Зодўх хонадонидан бўлган олий руҳоний Озариё Ҳизқиёга шундай жавоб берди: “Халқ инъомларни Эгамизнинг уйига олиб кела бошлаганидан бери, етарлича озуқамиз бор. Жуда кўп ортиб қолгани ҳам бор. Ҳа, Эгамиз Ўз халқига барака берди, ортганнинг кўплигини бир кўриб қўйинг.”
11Шунда Ҳизқиёнинг буйруғи билан Эгамиз уйининг ҳовлисида омборхоналар қурилди.
12Бу омборхоналарга ҳамма ҳадялар, ушрлар ва бағишланган инъомлар қўйилди. Буларга назоратчи қилиб леви Хонаниё, унинг ёрдамчиси қилиб укаси Шимах тайинланди.
13Уларнинг қўли остида қуйидаги ўнта леви ишлайдиган бўлди: Ёхиёл, Озазиё, Нахат, Осойил, Яримўт, Йўзабад, Элиэл, Йисмахиё, Махат ва Бинаё. Буларнинг ҳаммаси шоҳ Ҳизқиё ва олий руҳоний Озариё томонидан тайинланган эдилар.
14Маъбаднинг шарқий дарвозаси дарвозабони Кори Худога кўнгилдан қилинган назрлар учун масъул эди. Кори леви Йимнахнинг ўғли эди. Унинг вазифаси Эгамизга аталган инъомларни ва энг муқаддас назрларни руҳонийлар ва левиларга бўлиб бериш эди.
15Унинг содиқ ёрдамчилари Эден, Минёмин, Ешува, Шамаё, Эмориё ва Шаханиё эдилар. Улар руҳонийларга қарашли шаҳарларда хизмат қилиб, у ердаги руҳонийларнинг оилаларига гуруҳлари бўйича улуш тақсимлаб беришар эди. Ёшу қарига бир хил улуш ажратишарди:
16Эгамизнинг уйидаги хизматни гуруҳлари бўйича бажарадиган ҳамма эркакларга, шунингдек, насабномада номлари қайд этилган уч ва ундан юқори ёшдаги ўғил болаларга улуш беришарди.
17Улар хонадонлари бўйича рўйхатга олинган руҳонийларга, шунингдек йигирма ва ундан юқори ёшдаги левиларга улуш ажратишарди. Левиларнинг рўйхати бажарадиган вазифалари ва гуруҳлари асосида тузилган эди.
18Насабномада номилари қайд этилган ҳамма эркакларнинг оилаларига — чақалоқ, хотин, ўғил–қизларига ҳам улуш бериларди. Зотан улар ўзларини садоқат билан поклар эдилар.
19Шаҳарларнинг четларида истиқомат қилган, Ҳорун наслидан бўлган руҳонийларга келсак, уларга ҳам улуш тарқатадиган одамлар тайинланган эди. Бу одамлар руҳоний уруғидан бўлган ҳар бир эркак зотига ва рўйхатга олинган ҳар бир левига улуш беришар эди.
20Шу йўсин, Ҳизқиё бутун Яҳудо бўйлаб улуш тарқатиш вазифасини уддалади. У Эгаси Худо олдида яхши, тўғри ва ҳалол ишлар қилди.
21Маъбад хизматига, Худонинг қонунлари ва амрларига оид қилган ҳар бир ишини Худога интилган ҳолда, чин юракдан қилгани учун, кўп муваффақиятга эришди.
32–БОБ
Оссурияликлар Қуддусга хавф солади
1Шоҳ Ҳизқиё садоқат билан бажарган бу ишларидан кейин, Оссурия шоҳи Санхарив Яҳудога бостириб келди. У мустаҳкам шаҳарларни эгаллаб олиш мақсадида уларни қамал қилди.
2Санхарив Қуддусга жанг қилмоқчи бўлганини Ҳизқиё кўргач,
3лашкарбошилари ва жангчиларига маслаҳат солди. Улар шаҳар ташқарисидаги булоқлар оқимини тўхтатишга қарор қилдилар.
4Кўп сонли халойқ тўпланиб: “Нимага энди Оссурия шоҳлари келиб, мўл–кўл сувга эга бўлар экан”, дея ҳамма булоқларни ва ҳудуддан оқиб ўтган ирмоқни тўхтатишди.
5Ҳизқиё қатъият билан ишга киришиб, бузилган деворни қурдирди, девор устига минора ўрнатди. Шаҳар деворининг ташқарисидан яна бир девор кўтартирди. Шунингдек, Довуд қалъасининг шарқидаги тўлдирилган пастлик устидаги истеҳкомларни тузаттирди, кўплаб қурол–аслаҳа ва қалқонлар ясаттирди.
6Шаҳардаги ҳамма эркаклар устидан лашкарбошилар тайинлаб, уларни шаҳар дарвозаси олдидаги майдонга тўплади. Ҳаммаларига далда бериб, шундай деди:
7“Дадил ва ботир бўлинглар, қўрқманглар. Оссурия шоҳи ва унинг тўдалари олдида ваҳимага тушманглар, чунки буюк куч биз томонда, улар томонда эмас.
8Улар томонда инсоний қудрат бўлса, биз томонда Эгамиз Худодир. У бизга ёрдам беради, биз учун жанг қилади.” Яҳудо шоҳи Ҳизқиёнинг сўзларидан халқ руҳланиб кетди.
9Оссурия шоҳи Санхарив жамики лашкари билан Лахиш шаҳрини қамал қилган пайтда, ўз аъёнларини Қуддусга — Яҳудо шоҳи Ҳизқиё ва Қуддус аҳолиси олдига қуйидаги хабар билан жўнатди:
10“Оссурия шоҳи Санхарив шундай демоқда:
— Сизлар ўзи нимангизга ишоняпсизлар, қамалда қолган Қуддусда ҳануз ўтирибсизлар?
11Оссурия шоҳи қўлидан Эгамиз Худо бизни қутқаради, деб Ҳизқиё сизларни алдамасин. У сизларни очлигу ташналикдан ҳалок қилмоқчи!
12Эгангизнинг саждагоҳларини ва қурбонгоҳларини йўқ қилган Ҳизқиёнинг ўзи эмасми?! У Яҳудо халқи ва Қуддусликларга: “Фақат битта қурбонгоҳ олдида сажда қилинглар, ёлғиз ўшанинг устида қурбонликлар келтиринглар”, деб айтган.
13Наҳотки мен ва оталарим бошқа юртларнинг халқларига нималар қилганини билмасангиз?! Ўша халқларнинг худолари қани?! Бирортаси ўз юртини менинг қўлимдан қутқара олдими?!
14Менинг ота–боболарим ер юзидан супуриб ташлаган қайси бир халқнинг худоси ўз юртини менинг қўлимдан қутқара олибдики, Худойингиз сизни қутқара олса?!
15Энди Ҳизқиёнинг алдовларига учманглар, у сизларни йўлдан урмасин. Унга ишонманглар, бирор халқнинг ёки шоҳликнинг худоси ўз халқини менинг қўлимдан ёки оталаримнинг қўлидан қутқара олмаган. Худойингиз ким бўлибдики, сизларни менинг қўлимдан қутқара олса.”
16Санхаривнинг аъёнлари гапида давом этиб, Парвардигор Эгамиз ва Унинг қули Ҳизқиёни ҳақоратладилар.
17Шоҳ Санхарив ёзган мактубида ҳам Исроил халқининг Худоси — Эгамизни таҳқирлаб, Уни шундай сўзлар билан масхара қилган эди: “Бошқа юртларнинг худолари ўз халқларини менинг қўлимдан қутқара олмагани сингари Ҳизқиёнинг худоси ҳам ўз халқини менинг қўлимдан қутқара олмайди.”
18Аъёнлар бу гапларини иброний тилида девор устида турган Қуддус халқига бақириб айтдилар. Улар Қуддусни қўлга киритиш ниятида аҳолини ваҳимага солиб, қўрқитиб қўймоқчи эдилар.
19Қуддус Худосини бошқа халқларнинг худолари қаторида кўрдилар, У тўғрисида худди инсон қўли билан яратилган бутлар ҳақида гапиргандай гапирдилар.
20Шоҳ Ҳизқиё ва Омиз ўғли Ишаё пайғамбар Худога илтижо қилиб ёрдам сўрадилар.
21Эгамиз фариштасини жўнатган эди, фаришта Оссурия шоҳи қароргоҳидаги ҳамма баҳодир жангчиларни, лашкарбошиларни ва аъёнларни қириб ташлади. Санхарив шармандаларча ўз юртига қайтиб кетди. У ўз худосининг уйига кирганда, ўғилларининг баъзилари унга қилич уриб ўлдирдилар.
22Шундай қилиб, Эгамиз шоҳ Ҳизқиёни ва Қуддус аҳолисини Оссурия шоҳи Санхаривнинг қўлидан ва бутун ғанимлари қўлидан қутқарди. Ҳизқиёга Эгамиз ҳар тарафдан осойишталик ато қилди.
23Кўп одамлар Қуддусга келиб, Эгамизга назрлар, Яҳудо шоҳи Ҳизқиёга қимматбаҳо тортиқлар олиб келдилар. Ўша пайтдан бошлаб ҳамма халқлар Ҳизқиёни юксак даражада ҳурмат қиладиган бўлдилар.
Шоҳ Ҳизқиёнинг хасталиги
24Ўша кунларда Ҳизқиё тузалмас хасталикка йўлиқиб, ўлим тўшагига ётиб қолди. У Эгамизга ибодат қилган эди, Эгамиз унга жавоб бериб, хасталигидан тузалишини тасдиқлайдиган бир аломат кўрсатди.
25Аммо Ҳизқиё ношукурчилик қилиб, ўзини мағрур тутгани учун ўз бошига ҳамда Яҳудо ва Қуддус устига Эгамизнинг ғазабини келтирди.
26Ниҳоят, Ҳизқиё ва Қуддус аҳолиси юрагидаги мағрурликни ташлади. Шу сабабдан Эгамиз шоҳ Ҳизқиё даврида халққа ғазабини сочмади.
Шоҳ Ҳизқиёнинг бойлиги ва ҳашамати
27Ҳизқиё бой–бадавлат бўлиб, юксак обрўга эришди. У ўзининг кумушлари, олтин, қимматбаҳо тошлари, зираворлари, қалқонлари ва ҳамма қимматли буюмлари учун хазиналар қурдирди.
28Буғдой, шароб ва зайтунмойлари учун омборхоналар, барча турдаги моллари учун оғилхоналар, қўйлари учун қўтонлар қурдирди.
29Кўплаб шаҳарлар бунёд этиб, пода ва сурувларини кўпайтирди, чунки Худо унга беҳад бойлик берган эди.
30Ҳизқиё Гихўн булоғининг юқори қисмини беркитиб, қаздирган қувур орқали сувни Қуддус ичига олиб кирди. У ҳамма ишларида муваффақиятга эришди.
31Бироқ Бобил шаҳзодалари Яҳудо юртида юз берган мўъжизали аломат тўғрисида сўраш учун ўз элчиларини Ҳизқиё ҳузурига жўнатганларида, Худо Ҳизқиёни ўз ҳолига қўйиб қўйганди. Худо Ҳизқиёни синаб, унинг дилидаги асл ниятларини билмоқчи эди.
32Ҳизқиёнинг бошқа ишлари, қилган яхшиликлари Яҳудо ва Исроил шоҳлари китобидаги Омиз ўғли Ишаё пайғамбарнинг ваҳийсида ёзилган.
33Ҳизқиё оламдан ўтиб, Довуд насли хилхонасининг тўрига дафн қилинди. Ҳизқиё вафот этганда, бутун Яҳудо халқи ва Қуддус аҳолиси унга иззат–ҳурмат кўрсатди. Унинг ўрнига ўғли Манаше шоҳ бўлди.
33–БОБ
Яҳудо шоҳи Манаше
1Манаше ўн икки ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда эллик беш йил ҳукмдорлик қилди.
2У Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди. Эгамиз Ўз халқи Исроилнинг олдидан қувиб юборган халқларнинг жирканч одатларига эргашди.
3Отаси Ҳизқиё бузиб ташлаган саждагоҳларни қайтадан барпо этди, Баалга атаб қурбонгоҳлар қурди, Ашерага атаб устунлар ўрнатди. Барча самовий жисмларга сажда қилиб хизмат этди.
4Манаше Эгамизнинг улуғланиши керак бўлган уйида бегона худоларга атаб, қурбонгоҳлар қурди.
5Эгамиз уйининг иккала ҳовлисида ҳам жамики самовий жисмларга сажда қилиш учун қурбонгоҳлар барпо қилдирди.
6Ўғлини Хиннум сойлигида оловда куйдириб қурбонлик қилди, фоллар очтирди, таъбирчиларга эътиқод қилди, сеҳр–жоду билан шуғулланди, арвоҳ чақирувчиларга маслаҳат солди. Эгамиз олдида кўп қабиҳ ишлар қилиб, Уни ғазаблантирди.
7Ўзи ясаттирган бутни Худонинг уйига ўрнатди. Худо бу уй тўғрисида Довуд билан унинг ўғли Сулаймонга шундай деган эди: “Мен бу уйни ва Қуддусни Исроил қавмлари яшайдиган масканлар орасидан танлаб олганман. Мен то абад ўша ерда улуғланаман.
8Улар амрларимни битта қолдирмай бажарсалар, қулим Мусо орқали берган қонун–қоида ва талабларимга риоя қилсалар, Исроил халқининг ота–боболарига Мен белгилаган ердан ҳайдалишларига йўл қўймайман.”
9Манаше Яҳудо халқини ва Қуддус аҳлини шу қадар йўлдан оздирдики, улар Канъон юртидан Эгамиз йўқотиб юборган халқлардан ҳам кўра, кўпроқ қабиҳ ишлар қилдилар.
Шоҳ Манаше тавба қилади
10Эгамиз шоҳ Манашени ва унинг халқини огоҳлантирди, лекин улар қулоқ солмадилар.
11Шунинг учун Эгамиз уларга қарши Оссурия лашкарбошиларини жўнатди. Улар Манашени асирга олдилар, бурнидан ҳалқа ўтқазиб, уни занжирбанд қилдилар ва Бобилга олиб келдилар.
12У кулфатда қолгач, Эгаси Худодан шафқат сўраб илтижо қилди, ота–боболарининг Худосига бўйин эгди.
13Илтижо қилганда, Худо Манашенинг илтижосини қабул қилди, уни яна Қуддусга — ўз шоҳлигига қайтарди. Шунда Манаше, Эгамиз ҳақиқатан ҳам Худо эканлигини билди.
14Шундан кейин Манаше Довуд қалъасининг шарқ томонидаги ташқи деворини тузатиб, уни баланд қилиб кўтартирди. Бу девор Қидрон сойлигидаги Гихўн бўлоғидан то шимолдаги Балиқ дарвозасигача ва шаҳарнинг Офел деган қисмигача чўзилган эди. Манаше Яҳудонинг ҳамма мустаҳкам шаҳарларига лашкарбошилар тайинлади.
15Эгамизнинг уйидан бегона худоларнинг тасвирларини ва ўзи ўрнатган бутни олиб ташлади, Эгамизнинг уйи турган тоғда ва Қуддуснинг бошқа жойларида ўзи қурдирган қурбонгоҳларни буздириб, шаҳар ташқарисига чиқартирди.
16Сўнг Эгамизнинг қурбонгоҳини қайтадан қурдириб, қурбонгоҳ устида тинчлик қурбонликлари ва шукрона қурбонликларини атади. Яҳудо халқига: “Исроил халқининг Худоси — Эгамизга сажда қилинглар”, деб фармон берди.
17Халқ бошқа саждагоҳларда қурбонлик қилишда давом этди. Аммо қилган барча қурбонликларини улар Эгаси Худога атар эдилар.
Манаше ҳукмронлигининг сўнгги даврлари
18Манашенинг бошқа ишлари, Худога қилган ибодати, Исроил халқининг Худоси — Эгамиз номидан валийлар унга берган хабарлар “Исроил шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
19Унинг илтижоси ва Худонинг берган жавоби, тавба қилмасдан олдин қилган ҳамма гуноҳлари ва Худога қилган хиёнати, қурдирган саждагоҳлар, Ашеранинг устунлари ва сиғинган бутлар тўғрисида валийлар китобида ёзилган.
20Манаше оламдан ўтиб, ўз уйида дафн қилинди. Ўрнига ўғли Омон шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Омон
21Омон шоҳ бўлганда, йигирма икки ёшда эди. У Қуддусда икки йил ҳукмдорлик қилди.
22Омон ҳам, отаси Манаше каби, Эгамиз олдида қабиҳ ишлар қилди. Отаси Манаше ясаттирган ҳамма бутларга қурбонлик қилиб, хизмат этди.
23Отаси Манаше Эгамизга бўйин эгган бўлса, Омон Эгамизга бўйин эгмади, отасидан ҳам кўпроқ гуноҳ орттирди.
24Омоннинг аъёнлари фитна уюштириб, уни ўз саройида ўлдирдилар.
25Яҳудо халқи ўз шоҳи Омонга фитна уюштирганларнинг ҳаммасини ўлдириб, ўрнига ўғли Йўшиёни шоҳ қилиб кўтардилар.
34–БОБ
Яҳудо шоҳи Йўшиё
1Йўшиё саккиз ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўттиз бир йил ҳукмдорлик қилди.
2У Эгамиз олдида тўғри ишлар қилди. Ўнгга ҳам, чапга ҳам оғмасдан, бобоси Довуднинг йўлидан юрди.
3Ҳукмронлигининг саккизинчи йилида, ёшлигидан бобоси Довуднинг Худосига интила бошлади. Ҳукмронлигининг ўн иккинчи йилида эса Яҳудо ва Қуддусни саждагоҳлардан, Ашеранинг устунларидан, ўйма ва қуйма бутлардан тозалай бошлади.
4Унинг кўрсатмаси билан Баалнинг қурбонгоҳлари буздирилди, бу қурбонгоҳларнинг ёнидаги тутатқи қурбонгоҳлари ҳам синдириб ташланди. Ашеранинг устунлари, шунингдек, ўйма ва қуйма бутлар парчаланиб, бўлаклари ўша бутларга қурбонлик қилганларнинг қабрлари устига сочиб ташланди.
5Йўшиё бутпараст руҳонийларнинг суякларини ўзлари сажда қилган қурбонгоҳлар устида ёқди. Шундай қилиб, у Яҳудо ва Қуддусни поклади.
6Шимолдаги Нафтали ҳудудигача бўлган Манаше, Эфрайим ва Шимўн шаҳарларидаги ва буларнинг атрофидаги вайроналардаги
7қурбонгоҳларни синдирди, Ашерага аталган устунларни кесди, бутларни парчалаб ташлади. Исроил юрти бўйлаб ҳамма тутатқи қурбонгоҳларини бузди. Шундан кейин Қуддусга қайтиб кетди.
Қонун китоби топилади
8Йўшиё юртни ва Эгамизнинг уйини поклагандан кейин, ҳукмронлигининг ўн саккизинчи йилида Озалиё ўғли Шофонни, Қуддус ҳокими Масиёни ва мушовир Йўхоз ўғли Йўхни Эгаси Худонинг уйини тузатишга юборди.
9Улар олий руҳоний Хилқиёнинг олдига келиб, Худонинг уйига келтирилган кумушни унга топширдилар. Леви дарвозабонлари бу кумушни Манаше, Эфрайим ва Исроил халқининг омон қолганларидан, шунингдек, Яҳудо, Бенямин қабилаларидан ва Қуддус аҳолисидан тўплаб олган эдилар.
10Улар кумушни Эгамизнинг уйида меҳнат қилаётган ишбошиларга топширдилар. Ишбошилар эса кумушни олиб, Эгамизнинг уйидаги бузилган жойларни тузатиб таъмир этаётганларга тўладилар.
11Қолганини эса дурадгор ва бинокорларга бердилар. Улар бу кумушга Яҳудо шоҳлари қаровсиз қолдирган хароб биноларни тузатиш учун тош ва ёғочларни сотиб олдилар.
12Ишчилар сидқидилдан меҳнат қилдилар. Уларга назоратчи қилиб Марори наслидан левилар Яхат ва Ободиё тайинланди, Қоҳот уруғидан эса левилар Закариё ва Машуллом тайинланди. Мусиқа асбобларини чаладиган ҳамма левилар
13юк ташувчиларга ҳамда турли хизматдаги ишчиларга масъул эдилар. Левиларнинг баъзилари эса котиб, маъмур ва дарвозабон эдилар.
14Эгамизнинг уйидаги кумуш олиб чиқилаётганда, руҳоний Хилқиё Эгамизнинг Мусо орқали берган Таврот китобини топиб олди.
15У котиб Шофонга:
— Эгамизнинг уйидан Таврот китоби топиб олдим, — деб китобни Шофонга берди.
16-17Шофон эса китобни шоҳга олиб бориб: “Қулларингиз топширилган ҳамма ишларни бажаряптилар. Эгамизнинг уйидаги кумушлар ўша ердаги ишбошиларга ва ишчиларга берилди, — дея ҳисобот бергач,
18— Руҳоний Хилқиё мана бу китобни менга берди”, деб қўшимча қилди, сўнг Таврот китобини шоҳга овоз чиқариб ўқиб берди.
19Шоҳ Таврот сўзларини эшитгач, ваҳимага тушганидан кийимларини йиртди.
20Кейин руҳоний Хилқиёга, Шофон ўғли Охихамга, Михо ўғли Абдўнга, котиб Шофонга ва ўзининг мулозими Осоёҳга шундай фармон берди:
21— Боринглар, топилган бу китобдаги сўзларга мувофиқ, мен тўғримда ҳам, Исроил ва Яҳудо халқларининг омон қолганлари тўғрисида ҳам Эгамизнинг хоҳиш–иродасини сўранглар. Оталаримиз бу китобдаги сўзларга қулоқ солмаганлари учун, ёзилганларга риоя қилмаганлари учун, Эгамизнинг даҳшатли ғазаби бизнинг устимизга ёғилди.
22Руҳоний Хилқиё ва шоҳ жўнатган одамлар пайғамбар Хулда ҳузурига бориб, унга маслаҳат солдилар. Хулда Эгамизнинг уйидаги муқаддас либослар посбони Шаллуннинг хотини эди. Шаллун Тоққатнинг ўғли, Хасранинг набираси эди. Хулда Қуддуснинг янги даҳасида яшарди.
23Хулда уларга шундай деди:
“Исроил халқининг Худоси — Эгамиз демоқда:
— Сизларни Менинг ҳузуримга юборган одамга шу гапларимни айтинглар:
24“Мен бу юртга ҳам, бу юртда яшаётган халққа ҳам фалокат келтираман. Яҳудо шоҳи ҳузурида ўқилган китобдаги ҳамма лаънатларни ёғдираман.
25Улар Мендан юз ўгирганлари учун, бошқа худоларга қурбонликлар келтириб, ўз қўллари билан ясаган бутлар туфайли қаҳримни келтирганлари учун, бу юртга ғазабим ёғилади ва асло босилмайди.”
26Эгамизнинг хоҳиш–иродасини билиш учун сизларни юборган Яҳудо шоҳига шу хабарни беринглар: Исроил халқининг Худоси — Эгамиз эшитган сўзларинг тўғрисида шуни айтмоқда:
27— Сен бу юртга ва юртнинг халқига қарши айтган сўзларимни эшитганингдан кейин, юрагинг юмшади, Менга бўйин эгдинг. Сен Менга бўйин эгганинг учун, либосларингни йиртиб, ҳузуримда йиғлаганинг учун Мен илтижоларингни эшитдим.
28Шунга кўра, сен ота–боболаринг ёнига хотиржам кетасан, ўз қабрингга дафн этиласан. Бу юртга ва унинг аҳлига Мен келтирадиган жамики фалокатларни сен кўрмайсан.”
Хилқиё ва унинг ҳамроҳлари бу хабарни шоҳга етказдилар.
Шоҳ Йўшиёнинг аҳди
29Шоҳ Йўшиё хабар бериб, Яҳудо ва Қуддуснинг ҳамма оқсоқолларини ўз ҳузурига тўплади.
30Жамики Яҳудо халқи ва Қуддус аҳолиси, руҳонийлар, левилар, зодагонлару авом халқ шоҳ бошчилигида Эгамизнинг уйига борди. Шоҳ Эгамизнинг уйидан топилган Аҳд китобини бошидан охиригача уларнинг олдида ўқиди.
31У Эгамизнинг уйи эшиги олдидаги ўз жойида туриб: “Эгамиз кўрсатган йўлдан юраман, амрларига итоат этаман. Шартларига, фармонларига бутун қалбим билан, жону дилим билан қулоқ соламан. Бу китобда ёзилган аҳд сўзларини адо этаман”, деб Эгамиз билан қайта аҳд қилди.
32Сўнгра у Бенямин қабиласига ва Қуддусдаги ҳамма одамларга бу аҳдга риоя қилиш тўғрисида фармон берди. Ўша кундан бошлаб Қуддус аҳолиси ота–боболарининг Худоси билан қилган аҳд талабларини бажара бошладилар.
33Йўшиё Исроил халқига қарашли ҳамма ҳудудлардан макруҳ бутларни йўқотди. Исроил халқининг ҳаммасини Эгаси Худога сажда қилдирди. Унинг даврида халқ ота–боболарининг Худоси — Эгамиздан юз ўгирмай, Унга хизмат қилди.
35–БОБ
Шоҳ Йўшиё Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрамини нишонлайди
1Шоҳ Йўшиё Қуддусда Эгамизнинг шарафига Фисиҳ зиёфатини нишонлади. Биринчи ойнинг ўн тўртинчи куни Фисиҳ қўзилари қурбонлик қилинди.
2Йўшиё руҳонийларни хизматга тайинлаб, Эгамизнинг уйидаги хизматга уларни рағбатлантирди.
3Сўнг Эгамизга бағишланган ва халққа таълим берган левиларга деди: “МуқаддассандиқниИсроил шоҳи Довуд ўғли Сулаймон қурган Эгамизнинг уйига олиб киринглар. Сандиқни бундан буён елкангизда кўтариб юришингизнинг эҳтиёжи йўқ. Энди Эгангиз Худога ва Унинг халқи Исроилга хизмат қилинглар.
4Шоҳ Довуднинг ва ўғли Сулаймоннинг ёзган кўрсатмаларига мувофиқ, хонадонингиз ва гуруҳларингиз бўйича хизматга тайёрланинглар.
5Муқаддас масканга шундай тартибда жойлашингларки, токи Исроил халқининг бирорта хонадони эътиборингиздан четда қолиб кетмасин.
6Фисиҳ қўзисини сўйиб, ўзингизни покланглар. Сўнг юртдошларингиз учун Фисиҳ қўзиларини тайёрлаб беринглар. Хуллас, Эгамизнинг Мусо орқали берган кўрсатмаларига риоя қилинглар.”
7Шоҳ Йўшиё бу ерда ҳозир бўлган халққа Фисиҳ қурбонликлари учун 30.000 та қўзи ва улоқчани, 3.000 та буқани берди. Буларнинг ҳаммаси шоҳнинг шахсий мулкидан эди.
8Шоҳнинг аъёнлари ҳам халққа, руҳоний ва левиларга қурбонликлар учун кўнгилдан чиқариб ҳайвонларни бердилар. Худонинг уйида хизмат қилувчиларнинг бошлиқлари Хилқиё, Закариё ва Ёхиёл руҳонийларга Фисиҳ қурбонликлари учун 2.600 та қўзи билан улоқча ва 300 та буқа бердилар.
9Хонаниё, унинг укалари Шамаё ва Натанил, левиларнинг йўлбошчилари Хашавиё, Явиёл ва Йўзабад Фисиҳ қурбонликлари учун левиларга 5.000 та қўзи билан улоқча ва 500 та буқа бердилар.
10Фисиҳ маросимига оид тайёргарликлар тугагач, руҳонийлар билан левилар шоҳнинг буйруғига биноан ўз жойларини эгалладилар.
11Левилар Фисиҳ қўзиларини бўғизлаб, қонини руҳонийларга бердилар. Руҳонийлар қонни қурбонгоҳга сепдилар. Левилар эса қўзиларнинг терисини шилишга киришдилар.
12Улар куйдириладиган қурбонликлар учун қўзи ва буқаларни одамларга хонадонлари бўйича тақсимлаб бердилар. Токи ҳар бир хонадон ўзига тегишли қурбонлигини Мусонинг Тавротидаги кўрсатмаларга биноан келтирсин.
13Левилар қонун–қоидага мувофиқ, Фисиҳ қўзиларини оловда пиширдилар, муқаддас қурбонликлар гўштини эса тоғораларда, қозонларда ва товаларда қайнатдилар. Гўшт тайёр бўлгач, уни дарров халқнинг олдига дастурхонга тортдилар.
14Шундан сўнггина левилар ўзлари учун ва руҳонийлар учун Фисиҳ таомини тайёрлашга киришдилар. Негаки, Хорун наслидан бўлган руҳонийларнинг қўли кечгача бўшамади, улар куйдириладиган қурбонликларни ва ёғларни куйдириш билан овора эдилар.
15Осиф наслидан бўлган қўшиқчилар шоҳ Довуднинг, Осиф, Хаман ва шоҳнинг валийси Ёдутуннинг кўрсатмасига биноан ўз жойларида турдилар. Маъбад дарвозабонлар ҳам ўз жойларидан силжимадилар. Леви биродарлари уларга Фисиҳ таомини тайёрлаганлари учун хизматларини тўхтатишга зарурат бўлмади.
16Шундай қилиб, ўша куни шоҳ Йўшиёнинг фармонига кўра, Эгамизга бағишланган ҳамма хизматлар бажарилди. Фисиҳ зиёфати нишонланиб, Эгамизнинг қурбонгоҳида куйдириладиган қурбонликлар келтирилди.
17Исроил халқи Фисиҳ зиёфатини ва етти кун давомида Хамиртурушсиз нон байрамини нишонлади.
18Пайғамбар Шомуил давридан буён Исроилда Фисиҳ зиёфати бу сингари нишонланмаган эди. Исроил шоҳларидан бирортаси Йўшиё сингари Фисиҳ зиёфатини руҳонийлар, левилар, жамики Яҳудо ва Исроил халқи ҳамда Қуддус аҳолиси иштирокида нишонламаган эди.
19Бу Фисиҳ зиёфати шоҳ Йўшиё ҳукмронлигининг ўн саккизинчи йилида нишонланди.
Йўшиё ҳукмронлигининг сўнгги даври
20Бу воқеалардан сўнг, Йўшиё Маъбадни тартибга солиб бўлгач, Миср шоҳи Нехо жанг қилгани Фурот дарёси бўйидаги Кархамиш шаҳрига лашкарини бошлаб келди. Йўшиё унга қарши отланди.
21Лекин Нехо Йўшиёга элчилар орқали шундай хабар юборди:
“Эй Яҳудо шоҳи! Сен бу жангга аралашма! Мен сенга эмас, ўз душманларимга қарши урушга отландим. Худо менга, шошил, деб амр берди. Худо мен томонда, Унга қаршилик қилишни бас қил, акс ҳолда нобуд бўласан.”
22Аммо Йўшиё жанг қилишдан қайтмади. Худонинг Нехо орқали айтган сўзларига қулоқ солмади. Шоҳона кийимларини ўзгартириб, Махидў текислигида жангга кирди.
23Жанг пайтида Миср камончилари шоҳ Йўшиёга ўқ отдилар. Шунда шоҳ аъёнларига: “Мени бу ердан олиб чиқинглар, оғир яраландим”, деди.
24Аъёнлар Йўшиёни жанг арвасидан олиб, бошқа жанг аравасига солдилар–да, Қуддусга олиб келдилар. Йўшиё шу ерда вафот этди. У ота–боболарининг хилхонасига дафн қилинди. Бутун Яҳудо ва Қуддус аҳолиси Йўшиё учун аза тутди.
25Еремиё пайғамбар шоҳ Йўшиёга атаб марсия айтди. Шу кунга қадар эркак ва аёл қўшиқчилар Йўшиёни хотирлаганларида шу марсияни айтишади, бу Исроилда одат бўлиб қолди. Бу марсия қўшиғи “Марсиялар” китоби таркибига киритилган.
26Йўшиёнинг бошқа ишлари, Эгамизнинг қонунига биноан олиб борган содиқ фаолияти,
27ҳаётидаги барча воқеалар, бошдан охиригача “Исроил ва Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган.
36–БОБ
Яҳудо шоҳи Ёҳухоз
1Яҳудо халқи Йўшиёнинг ўғли Ёҳухозни отасининг ўрнига шоҳ қилиб кўтарди.
2Ёҳухоз йигирма уч ёшида тахтга ўтириб, Қуддусда уч ой шоҳлик қилди.
3Сўнгра Миср шоҳи Нехо уни Қуддус тахтидан тушириб, юрт халқидан 200 пуд кумуш ва 2 пуд олтин ўлпон талаб қилди.
4Миср шоҳи Ёҳухознинг укаси Элияқимни Яҳудо ва Қуддусга шоҳ қилиб тайинлади. Унинг исмини ўзгартириб Ёҳайиқим қўйди. Акаси Ёҳухозни эса Мисрга олиб кетди.
Яҳудо шоҳи Ёҳайиқим
5Ёҳайиқим йигирма беш ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн бир йил ҳукмдорлик қилди. У Эгаси Худонинг олдида қабиҳ ишлар қилди.
6Бобил шоҳи Навухадназар Яҳудога ҳужум қилди. У Ёҳайиқимни занжирбанд қилиб Бобилга олиб кетди.
7Эгамизнинг уйидаги бир қанча идишларни ҳам Бобилга олиб кетиб, уларни Бобилдаги саройига қўйди.
8Ёҳайиқимнинг бошқа ишлари, унинг қилган жирканч қилмишлари, ҳамма камчиликлари “Исроил ва Яҳудо шоҳлари тарихи” китобида ёзилган. Унинг ўрнига ўғли Ёҳайихин шоҳ бўлди.
Яҳудо шоҳи Ёҳайихин
9Ёҳайихин саккиз ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда уч ойу ўн кун ҳукмдорлик қилди. У Эгамизнинг олдида қабиҳ ишлар қилди.
10Ўша йили баҳорда шоҳ Навухадназар Ёҳайихинни ҳибсга олиб, Бобилга олиб кетди. У билан бирга Эгамизнинг уйидаги қимматбаҳо идишларни ҳам олиб кетди. Ёҳайихиннинг ўрнига укаси Зидқиёни Яҳудо ва Қуддус устидан шоҳ қилиб тайинлади.
Яҳудо шоҳи Зидқиё
11Зидқиё йигирма бир ёшида шоҳ бўлиб, Қуддусда ўн бир йил ҳукмдорлик қилди.
12У Эгаси Худонинг олдида қабиҳ ишлар қилди. Эгамизнинг сўзларини аён қилган пайғамбар Еремиёга бўйин эгмади.
Қуддус қулайди
13Шоҳ Навухадназар Зидқиёга Худонинг номи билан садоқат онтини ичдирган бўлса ҳам, Зидқиё Навухадназарга қарши исён кўтарди. У қайсарлик қилиб, Исроил халқининг Худоси — Эгамизга тавба қилишдан бош тортди.
14Бош руҳонийларнинг ҳаммаси омма қаторида ўзга халқларнинг жирканч одатларига тақлид қилиб, Худога ўта бевафо бўлдилар. Шу йўсин, улар Эгамизнинг Ўзи муқаддас қилган Қуддусдаги уйни булғадилар.
15Ота–боболарининг Худоси — Эгамиз Ўз халқи ва масканига раҳм қилиб, уларнинг олдига қайта–қайта пайғамбарларини жўнатди.
16Лекин улар Худонинг элчиларини ҳақорат қилиб, Худонинг сўзларидан нафратландилар, пайғамбарларни масхара қилдилар. Охири Эгамиз Ўз халқидан шу қадар ғазабландики, улар нажотсиз қолдилар.
17Эгамиз уларга қарши Бобил шоҳини тортиб келди. Бобил шоҳи Маъбадда уларнинг ёшларини қиличдан ўтказди, на ёш эркакка, на аёлга, на кексага, на хастага шафқат қилди. Худо Яҳудо халқининг ҳаммасини Бобил шоҳининг қўлига берган эди.
18Бобил шоҳи Худонинг уйидаги каттаю кичик буюмларни, жамики хазинани, шоҳ ва унинг аъёнлари хазиналарини, хуллас, ҳамма нарсани Бобилга олиб кетди.
19Худонинг уйига эса ўт қуйди, Қуддус деворини бузиб ташлади, ҳамма ҳашаматли биноларни ёндирди, Қуддусдаги ҳамма қимматбаҳо ашёларни йўқ қилиб ташлади.
20Қиличдан омон қолганларини эса Бобилга сургун қилди. Форс шоҳлиги қарор топгунга қадар Яҳудо халқи Бобил шоҳига ва унинг авлодларига қул бўлиб қолди.
21Юрт бўм–бўш чўлга айланди. Ерга дам берилмаган йилларнинг сони тўлгунича, етмиш йил давомида ташландиқ бўлиб ётди. Шундай қилиб, Эгамизнинг Еремиё пайғамбар орқали айтган сўзлари амалга ошди.
Шоҳ Куруш Яҳудо халқига озодлик беради
22Форс шоҳи Куруш ҳукмронлигининг биринчи йилида Эгамизнинг Еремиё орқали билдирган сўзлари бажо бўлиши учун, Эгамиз шоҳ Курушнинг руҳини қўзғатди. Шундай қилиб, Куруш ўз шоҳлигининг ҳамма томонига хабарчилар жўнатди ва ёзма фармонда қуйидагиларни эълон қилди:
23“Форс шоҳи Куруш шундай демоқда:
— Самовий Худо — Эгамиз ер юзидаги жамики шоҳликларни менга берган. У Яҳудо юртидаги Қуддусда Ўзига бир уй қуришни менга топширди. Худонинг халқидан бўлган ҳар бир кимса Қуддусга борсин, Эгаси Худо унга ёр бўлсин.”
ЭЗРА
Кириш
Бу китоб Эзра деган моҳир тафсирчи шарафига номланган. Эзра китобнинг иккинчи қисмида бош қаҳрамон бўлиб гавдаланади.
Форс шоҳи Куруш милоддан олдинги 539 йили махсус фармон жорий қилгани тўғрисида “2 Солномалар” китобининг охирида баён қилинган эди. Бу фармонга кўра, Куруш яҳудийларга: “Ўз юртларингизга қайтиб бориб, Эгангизнинг уйини тикланглар”, деб ижозат берди. “Эзра” китобининг биринчи қисми (1-6–боблар) Курушнинг ўша фармони билан бошланади. Бу қисмнинг давомида бир қанча яҳудийлар Қуддусга қайтиб бориб, Маъбадда иш бошлагани тўғрисида ҳикоя қилинади. Лекин қўшни халқлар яҳудийларга кўп халақит берар, шунинг учун қурилиш ишлари суст борарди. Ҳатто бир неча йил иш тўхтаб ҳам қолади. Ниҳоят, милоддан олдинги 515 йили Маъбад қайта қуриб битказилади.
Китобнинг бу қисмидан яна кейинги даврда юз берган муаммолар ҳам ўрин олган (4:6-23). Дарвоқе, шоҳ Артахшас ҳукмронлиги даврида яҳудийлар шаҳар деворини тиклаш ишларини тўхтатган эдилар.
Китобнинг иккинчи қисми (7-10–боблар) Эзранинг Қуддусга келиши билан бошланади. Эзра Яҳудо халқига Худонинг қонунларини ўргатиш учун Қуддусга қайтиб келади. Лекин Исроил халқи, ота–боболари сингари, гуноҳ қилаётганини Эзра кўриб, даҳшатга тушади. Бу пайтда Исроил халқи бутпараст халқлар билан қуда–андачилик қилар, бунинг оқибатида улар бутпарастликка ружу қўйиб, Худонинг қонунларини бузаётган эдилар. Бу гуноҳлари туфайли Исроил халқи Худонинг қаҳрига учраш хавфи остида қолган эди (“Қонунлар” 7:1-5 га қаранг). Шу боис Эзра ибодат қилиб, Исроил халқининг гуноҳларидан ўт, деб Худога илтижо қилади. Халқ Худонинг қонунларига итоат этишга рози бўлади.
“Нахимиё” китобида ҳам Эзранинг бошқа ишлари тўғрисида ҳикоя қилинади.
Худонинг халқи узоқ вақтгача мустақил бўла олмади. Лекин уларнинг устидан қайси шоҳлик ҳукмронлик қилмасин, барибир, яҳудий халқини Худо бошқараётганини Эзра билар эди. Шунинг учун у айтган эдики: “Ота–боболаримизнинг Худосига ҳамду санолар бўлсин! Эгам Қуддусдасги уйини шарафлаши учун буларни шоҳнинг юрагига солди. Худонинг марҳамати билан мен шоҳнинг, маслаҳатчиларининг, барча обрўли аъёнларининг илтифотига сазовор бўлдим.” (7:27-28)
1–БОБ
Шоҳ Куруш яҳудийларга ватанларига қайтишга ижозат беради
1Эгамизнинг Еремиё орқали айтганларини бажо қилиш учун Форс шоҳи Курушнинг руҳини қўзғатди. Бу воқеа Куруш ҳукмронлигининг биринчи йилида содир бўлди. Шоҳ Куруш шоҳлигининг ҳамма томонига хабарчилар жўнатиб, ёзма фармонда қуйидагиларни эълон қилди:
2“Форс шоҳи Куруш шундай демоқда:
— Самовий Худо — Эгамиз ер юзидаги жамики шоҳликларни менга берган. У Яҳудо юртидаги Қуддус шаҳрида Ўзига бир уй қуришни менга топширди.
3Худонинг халқидан бўлганларга мен ижозат бераман: улар Қуддусга боришлари ва Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг уйини қайта қуришлари мумкин. Қуддусда сажда қилинадиган Худо Удир. Исроил халқига ўзларининг Худоси ёр бўлсин.
4Сургундаги яҳудийлар яшайдиган ҳамма жойда шундай деб эълон қилинсин: Қуддусга қайтмайдиган яҳудийлар қайтадиган яҳудийларга ёрдам берсин. Уларга кумуш, олтин, сафар учун зарур буюмлар ва чорва беришсин. Шунингдек, Худонинг Қуддусдаги уйи қайта қурилиши учун кўнгилдан чиқариб назрлар беришсин.”
5Шундай қилиб, Яҳудо ва Бенямин қабилаларининг уруғбошилари, руҳонийлар ва левилар, шунингдек, Худо руҳлантирган ҳар бир одам Эгамизнинг Қуддусдаги уйини қайта қуриш учун сафарга тайёрланди.
6Барча қўшнилари уларга чин кўнгилдан чиқариб назрлар бердилар. Булардан ташқари, кумуш идишлар, олтин, сафар учун буюмлар, чорва ва бошқа қимматбаҳо ҳадялар бериб ёрдам қилдилар.
7Шоҳ Куруш Эгамизнинг уйига тегишли бўлган буюмларни олиб келишни буюрди. Бу буюмларни шоҳ Навухадназар Қуддусдан олиб келиб, ўзининг худолари уйига қўйган эди.
8Шоҳ Куруш бу буюмларни хазинабон Митрадот назорати остига топширтирди. Митрадот эса буларни Яҳудо йўлбошчиси Шашбаззарга санаб берди.
9Буюмларнинг рўйхати қуйидагича эди:
олтин тоғорачалар — 30 та
кумуш тоғорачалар — 1000 та
бошқа идишлар — 29 та
10олтин косалар — 30 та
кумуш косалар — 410 та
бошқа буюмлар — 1000 та.
11Олтин ва кумуш буюмларнинг жами 5400 та эди. Шашбаззар бошқа асирлар қаторида Бобилдан Қуддусга қайтиб кетаётганда, бу буюмларнинг ҳаммасини ўзи билан олиб кетди.
2–БОБ
Асирликдан қайтиб келганларнинг рўйхати
1-2Бобил шоҳи Навухадназар асир қилиб олиб кетган яҳудийларнинг бир қисми Қуддусга ва Яҳудо юртидаги ўз шаҳарларига қайтиб келиб, ўрнашдилар. Улар Зарубабел, Ёшуа, Нахимиё, Сараё, Ралиё, Мордахай, Билшон, Миспар, Биғвай, Рахум ва Банах бошчилигида қайтиб келган эдилар.
Исроил уруғлари ота–боболари бўйича рўйхат қилинади
Асирликдан қайтиб келган Исроил эркакларининг сони қуйидагича эди:
3Парўш уруғидан — 2172 та эркак.
4Шафатиё уруғидан — 372 та эркак.
5Орах уруғидан — 775 та эркак.
6Пахатмўаб, яъни Eшува ҳамда Йўаб уруғларидан — 2812 та эркак.
7Элам уруғидан — 1254 та эркак.
8Затту уруғидан — 945 та эркак.
9Заккай уруғидан — 760 та эркак.
10Баних уруғидан — 642 та эркак.
11Бўвай уруғидан — 623 та эркак.
12Озгад уруғидан — 1222 та эркак.
13Одонихам уруғидан — 666 та эркак.
14Биғвай уруғидан — 2056 та эркак.
15Адин уруғидан — 454 та эркак.
16Отер, яъни Ҳизқиё уруғидан — 98 та эркак.
17Безай уруғидан — 323 та эркак.
18Йўра уруғидан — 112 та эркак.
19Хашум уруғидан — 223 та эркак.
20Гибор уруғидан — 95 та эркак.
Исроил уруғлари шаҳарлар бўйича рўйхат қилинади
21Байтлаҳмлик — 123 та эркак.
22Натуфолик — 56 та эркак.
23Онотўтлик — 128 та эркак.
24Озмобитлик — 42 та эркак.
25Хират–Аримлик, Хафиралик ва Берўтлик — 743 та эркак.
26Рамалик ва Ғиболик — 621 та эркак.
27Михмашлик — 122 та эркак.
28Байтиллик ва Айлик — 223 та эркак.
29Наволик — 52 та эркак.
30Махбишлик — 156 та эркак.
31Эламлик— 1254 та эркак.
32Харимлик — 320 та эркак.
33Лўдлик, Ҳодидлик ва Онўлик — 725 та эркак.
34Ерихолик — 345 та эркак.
35Санолик — 3.630 та эркак.
Руҳонийлар уруғлари
36Асирликдан қайтиб келган руҳонийларнинг сони қуйидагича эди:
Ёшуа наслининг Ёдиё уруғидан — 973 та эркак.
37Иммар уруғидан — 1052 та эркак.
38Пашхур уруғидан — 1247 та эркак.
39Харим уруғидан — 1017 та эркак.
Левилар уруғлари
40Асирликдан қайтиб келган левилар уруғларининг сони қуйидагича эди:
Хўдавиё наслидан бўлган Ешува ҳамда Кадмил уруғидан — 74 та эркак.
41Осиф уруғидан бўлган қўшиқчилар — 128 та эркак.
42Шаллум, Отер, Талмўн, Оққув, Хатита ва Шўвай уруғларидан бўлган Маъбад дарвозабонлари, ҳаммаси бўлиб — 139 та эркак.
Маъбад хизматкорлари уруғлари
43Асирликдан қайтиб келган Маъбад хизматкорларининг уруғлари қуйидагилар эди:
Зихо, Хасуфа, Таббайўт,
44Керош, Сиёҳо, Падўн,
45Лавон, Хагава, Оққув,
46Хагав, Шамлай, Ханон,
47Гиддол, Гахар, Раё,
48Ратан, Накудо, Ғаззом,
49Уззо, Посиёх, Бесай,
50Оснах, Муним, Нафусим,
51Бобуҳ, Хакуфа, Хорхур,
52Базулут, Махидо, Харша,
53Боркис, Сисаро, Тамах,
54Назиё, Хатифа.
Сулаймоннинг қароллари уруғлари
55Сулаймон қаролларининг асирликдан қайтиб келган уруғлари қуйидагилар эди:
Сўтай, Ҳасўфарат, Парудо,
56Ялох, Дархун, Гиддол,
57Шафатиё, Хаттил, Пахаратҳаззавойим, Омай.
58Маъбад хизматкорлари ва Сулаймоннинг қароллари уруғларидан бўлганларнинг жами 392 киши эди.
Насл–насаби номаълум бўлганлар
59Қуйидагилар Тел–Малах, Тел–Харша, Харуб, Адон ва Иммар шаҳарларидан келган эдилар, лекин ўзларининг уруғбошиси Исроил авлодига мансублигини исботлай олмасдилар:
60Далоё, Тўвиё ва Накудо уруғлари — 652 киши.
61-62Қуйидаги руҳонийлар уруғлари ўз насабномасини топа олмадилар: Хаваё, Хаккўз ва Борзулай уруғлари (Борзулайнинг бобоси Гиладлик Борзулай деган одамнинг қизига уйланган бўлиб, бу уруғ ўша аёлнинг уруғи номи билан юритилар эди). Шу сабабдан хизмат қилишга нопок ҳисобланиб, руҳонийликка қабул қилинмадилар.
63Яҳудо ҳокими уларга шундай деди: “Бирорта руҳоний Худодан Урим ва Туммим орқали руҳоний эканлигингизни сўраб, тасдиқламагунча, сизлар назрларнинг руҳонийларга тегишли улушидан тановул қилмайсизлар.”
Асирликдан қайтиб келганларнинг жами
64Бу жамоа жами 42.360 кишидан иборат эди.
65Булардан ташқари, қул ва чўрилари — 7.337 киши, қул ва чўри қўшиқчилар 200 киши эди.
66Жамоанинг 736 та оти, 245 та хачири,
67435 та туяси, 6.720 та эшаги бор эди.
68Асирлар жамоаси Қуддусга — Эгамиз уйининг вайроналари олдига келишди. Шу заҳоти, баъзи уруғбошилар Худонинг уйини олдинги ўрнида қайта тиклаш учун кўнгилдан чиқариб назрлар келтирдилар.
69Ҳар бири қурби етганча назр атади. Улар қурилиш учун жами 61.000 олтин танга, 190 пуд кумуш ва руҳонийлар учун 100 та кўйлак бердилар.
70Руҳонийлар, левилар, қўшиқчилар, Маъбад дарвозабонлари, Маъбад хизматкорлари ва халқдан бир қанчаси Қуддусга ҳамда унинг атрофидаги шаҳарларга ўрнашиб олдилар. Исроил халқининг қолганлари эса ўз шаҳарларига бориб жойлашдилар.
3–БОБ
Қуддусда сажда қилиш қайтадан бошланади
1Исроил халқи ўз шаҳарларига ўрнашиб олганлардан кейин, еттинчи ойда ҳаммаси Қуддусда йиғилишди.
2Ёҳузадах ўғли Ёшуа, унинг руҳоний ҳамкорлари ва Шалтиёл ўғли Зарубабел уруғ–аймоғи билан биргаликда Исроил халқининг Худосига аталган қурбонгоҳни қайтадан қурдилар. Уларнинг мақсади: Худонинг одами — Мусонинг Тавротида ёзилган амрларга мувофиқ, қурбонгоҳда куйдириладиган қурбонликларни келтириш эди.
3Улар маҳаллий халқлардан қўрқардилар, аммо шунга қарамай, қурбонгоҳни олдинги пойдевори устига қурдилар. Қурбонгоҳнинг устида ҳар куни эрталаб ва кечқурун Эгамизгақурбонликларни куйдириб назр қилдилар.
4Сўнгра Мусонинг қонунида ёзилгани сингари, Чайла байрамини нишонладилар. Ҳар бир байрам кунига оид қурбонликлар қилиб, куйдирдилар.
5Улар кунда куйдириладиган қурбонликлардан ташқари, ҳар ойда нишонланадиган янги ой шодиёнасида ва йил давомида Эгамизга атаб нишонланадиган байрамларда қурбонликлар келтирдилар. Шунингдек, кўнгилдан чиқариб қурбонликлар олиб келдилар.
6Хуллас, одамлар еттинчи ойнинг биринчи кунидан бошлаб, Эгамизга куйдириладиган қурбонликларни келтира бошлаган эдилар. Лекин Эгамизнинг Маъбади пойдевори ҳали ётқизилмаган эди.
Халқ Маъбадни қайта қура бошлайди
7Халқ тош йўнувчиларни ва дурадгорларни пул билан таъминлаб турди. Улар Форс шоҳи Курушнинг ижозати билан Ўрта ер денгизи орқали Лубнондан Яффа шаҳрига садр ёғочларини келтирдилар. Ёғочларни олиб келган Сидонликлар ва Тирликларга егулик, ичимлик ва зайтун мойи бердилар.
8Асирликдан қайтганлар Худонинг Қуддусдаги уйи вайроналари олдига келганларига бир йилу икки ой бўлгач, улар Эгамизнинг уйини қайта қуришни бошладилар. Қурилишда Шалтиёл ўғли Зарубабел, Ёҳузадах ўғли Ёшуа, уларнинг биродарлари руҳоний ва левилар, шунингдек, асирликдан қайтиб келган ҳамма одамлар иштирок этди. Улар қурилиш ишларини назорат қилиш учун йигирма ва ундан юқори ёшдаги левиларни тайинладилар.
9Худонинг уйи қурилишини Ешува, унинг ўғиллари ва қариндошлари, Кадмил ва унинг ўғиллари назорат қилар эдилар. (Ешува ва Кадмил Хўдавиё наслидан эдилар.) Уларга бу ишда левиларнинг Ханадод уруғи ёрдам берар эди.
10Бинокорлар Эгамиз Маъбадининг пойдеворини ётқизиб бўлганларидан кейин, руҳонийлар ўз либосларини кийдилар. Исроил шоҳи Довуднинг кўрсатмаларига мувофиқ, руҳонийлар карнайлари билан, Осиф наслидан бўлган левилар занглари билан, Эгамизга ҳамду сано айтиш учун ўз жойларини эгалладилар.
11Улар Эгамизга ҳамду сано ва шукроналар айтиб, шундай нақорат куйладилар:
“Эгамиз яхшидир,
Унинг Исроилга бўлган содиқ севгиси абадийдир.”
Эгамизнинг уйи пойдевори ётқизилганидан, бутун халқ баланд овоз билан Эгамизга ҳамду сано айтди.
12Одамлар хурсандчиликдан бақирарди, Эгамизнинг олдинги уйини кўрган ёши улуғ руҳонийлар, левилар ва уруғбошиларнинг кўпчилиги эса уйнинг пойдеворини кўрганларида ҳўнграб йиғладилар.
13Халқ шунчалик қаттиқ бақирардики, овозлари узоқдан ҳам эшитилиб турарди. Буни эшитганлар хурсандчилик овозларини йиғи товушидан фарқлай олмасди.
4–БОБ
Душманлар Маъбаднинг қайта қурилишига тўсқинлик қиладилар
1Яҳудо ва Бенямин қабиласининг ғанимлари: “Асирликдан қайтиб келганлар Исроилнинг Худоси — ЭгамизМаъбадини қайта қураётган эканлар”, деган хабарни эшитиб қолишди.
2Улар Зарубабелнинг ва уруғбошиларнинг олдига келиб, шундай дедилар: “Биз ҳам сизларга қўшилиб Худойингизнинг уйини қурайлик, чунки биз ҳам, сизлар сингари, Худойингизга сажда қиламиз. Оссурия шоҳи Исархаддўн бизни бу ерга олиб келгандан буён Худойингизга қурбонлик қилиб келяпмиз.”
3Лекин Зарубабел, Ёшуа ва Исроилнинг бошқа уруғбошилари уларга шундай деб жавоб бердилар: “Сизлар Худойимизга уйни биз билан бирга қурмайсизлар. Исроил халқининг Худоси — Эгамиз учун уйни ўзимиз қурамиз. Форс шоҳи Куруш буни бизга буюрган.”
4Шундан кейин маҳаллий халқдан бўлган бу ғанимлар Яҳудо халқини саросимага солиб, қўрқитишга ва қурилиш ишларидан қайтаришга ҳаракат қилишди.
5Улар амалдорларга пора бериб, Форс шоҳи Курушнинг бутун ҳукмронлиги давомида Маъбадни қайта қуриш режаларига қаршилик қилиб келдилар. Доро тахтни эгаллаб, Форс шоҳи бўлгунга қадар бу аҳвол давом этиб келди.
Яҳудийлар Қуддус деворларини кўтарганларида яна қаршиликларга дуч келадилар
6Бир неча йилдан кейин шоҳ Ахашвераш тахтга чиқди. Ахашвераш ҳукмронлигининг бошларида, ғанимлар Яҳудо юрти ва Қуддус шаҳрида яшаётган яҳудийларга қарши айбнома ёздилар.
7Ҳатто кейинроқ — Форс шоҳи Артахшас ҳукмронлиги даврида ҳам Бишлам, Митрадот, Тўвал ва уларнинг бошқа шериклари шоҳга мактуб ёздилар. Мактуб орамийча ёзилиб, таржима қилинди.
8Кейин ҳоким Рахум ва котиб Шимшай ҳам шоҳ Артахшасга Қуддус аҳолисини қоралаб мактуб ёзди. Мактуб шундай сўзлар билан бошланган эди:
9“Ҳоким Рахумдан, котиб Шимшайдан ва уларнинг бошқа шериклари — ҳакамлар, йўлбошчилар, амалдорлар, Эрахликлар, Бобилликлар, Шушанликлар (яъни Элам халқи),
10шунингдек, улуғ ва қудратли шоҳ Ўснапар Самария шаҳарларига ва Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятга олиб келиб ўрнаштирган турли халқлардан мактуб.”
11Улар юборган мактубнинг мазмуни қуйидагича эди:
“Шоҳ Артахшас жаноби олийлари! Биз, Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятда истиқомат қилувчи қулларингиз, сизга салом йўлламоқдамиз.
12Жаноби олийларига шу нарса маълум бўлсинким, сизнинг қўл остингиздаги бошқа ўлкалардан Қуддусга келиб ўрнашган яҳудийлар исёнкор, бехосият шаҳарни қайтадан тикламоқдалар. Улар пойдевор ётқизиб, тез орада шаҳар деворларини ҳам қуриб тугатадилар.
13Жаноби олийларини шундан хабардор қилмоқчимизки, агар шаҳар қайтадан қурилиб, деворлари ҳам битса, яҳудийлар ўлпон, солиқ ва хирож тўламай қўядилар. Натижада шоҳликнинг даромади камайиб кетади.
14Саройнинг тузига биз ҳам шерик бўлганимиз учун, шоҳимизнинг шарманда бўлишига қараб ўтиришимиз бизга тўғри келмайди. Шунинг учун мактуб жўнатиб, шоҳимизни хабардор қилмоқчи бўлдик.
15Сиз фармон беринг: ота–боболарингизнинг йилномаларини кўриб чиқишсин. Бу шаҳар ғалаён макони бўлганини ўша йилномалардан топасиз. Бу шаҳар олдиндан ҳукмдорлар ва вилоят ҳокимларига қарши бош кўтариб, кўп муаммолар туғдирган, шу сабабдан вайрон қилинган эди.
16Биз жаноби олийларига шуни маълум қилиб қўймоқчимизки, агар бу шаҳар қайта қурилиб, деворлари битса, Фурот дарёсининг ғарбидаги бу вилоятга эгалик қила олмай қоласиз.”
17Шоҳ қуйидагича жавоб жўнатди:
“Самарияда ва Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятда истиқомат қилаётган ҳоким Рахумга, котиб Шимшайга ва уларнинг бошқа шерикларига салом йўллайман.
18Сизлар менга юборган мактуб ҳузуримда таржима қилиниб, ўқиб эшиттирилди.
19Шундай қилиб, менинг фармонимга биноан, текширув олиб борилди ва бу шаҳар олдиндан шоҳларга қарши исён кўтаргани аниқланди. Ҳақиқатан ҳам, бу шаҳар исёну ғалаён макони бўлган экан.
20Қуддусда қудратли шоҳлар бўлган экан. Улар Фурот дарёсининг ғарбидаги барча юртларни бошқарган эканлар, ўша юртлардан ўлпон, солиқ ва хирож йиққан эканлар.
21Шунинг учун яҳудийларга буюринглар, ишни тўхтатсинлар. Мен фармон бермагунимча шаҳар қайта қурилмасин.
22Ҳушёр бўлинглар: менинг манфаатимга зарар келтирадиган иш бошқа қилинмасин.”
23Шоҳ Артахшаснинг мактуби Рахум, котиб Шимшай ва уларнинг шериклари ҳузурида ўқилгач, улар шоша–пиша Қуддусга бордилар, шаҳар қурилишини тўхтатишга яҳудийларни мажбурладилар.
Маъбаддаги қурилиш ишлари қайта бошланади
24Худонинг Қуддусдаги уйини қайта қуриш ишлари тўхтатилган эди. Форс шоҳи Доро ҳукмронлигининг иккинчи йилигача у ерда ҳеч қандай иш қилинмади.
5–БОБ
1Ўша даврда Хаггей ва Иддо ўғли Закариё пайғамбарлар Яҳудо юртидаги ва Қуддусдаги яҳудийларгаИсроил халқининг Худоси номидан башорат қила бошладилар.
2Шунда Шалтиёл ўғли Зарубабел ва Ёҳузадах ўғли Ёшуа Худонинг Қуддусдаги уйини қайта қуришга яна киришдилар. Худонинг пайғамбарлари уларнинг ишини қўллаб–қувватлаб турдилар.
3Ўша заҳоти Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокими Таттанай билан Шатарбўзанай ҳамда уларнинг шериклари яҳудийларнинг олдига келиб: “Бу уйни кўтаришга, уни қайта қуришга ким сизларга ижозат берди?” деб сўрашди.
4Бинони қураётган одамларнинг исмларини ҳам талаб қилишди.
5Лекин яҳудий оқсоқолларга Худо назарини солган эди. Шунинг учун Форс амалдорлари шоҳ Дорога мактуб юборишга қарор қилдилар. “Мактубга жавоб келмагунча яҳудийларни тўхтатмаймиз”, деб келишиб олдилар.
Таттанай, Шатарбўзанай ва уларнинг шериклари шоҳ Дорога мактуб юборадилар
6Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокими Таттанай, Шатарбўзанай ва уларнинг шериклари — вилоят амалдорлари шоҳ Дорога мактуб юбордилар.
7Улар юборган мактубнинг мазмуни қуйидагича эди:
“Шоҳ Доро жаноби олийларига тинчлик–омонлик бўлсин.
8Шоҳ жанобларига маълум бўлсинки, биз Яҳудо вилоятида улуғ Худога атаб қурилаётган уйга борган эдик. Бу уй йўнилган тошлардан ва садр ёғочидан қуриляпти. Иш қунт билан қилиняпти, қурилиш бир маромда илгарилаб боряпти.
9Биз ўша ердаги оқсоқоллар билан гаплашдик, улардан: “Бу уйни кўтаришга, уни қайта қуришга ким сизларга ижозат берди?” деб сўрадик.
10Сизни хабардор қилиб қўяйлик, деб уларга бошчилик қилаётган одамларнинг исмларини ҳам сўрадик.
11Уларнинг бизга берган жавоби шу бўлди:
— Биз Самовий Худонинг қулларимиз. Биз тиклаётган Худонинг бу уйи анча йиллар олдин Исроилнинг улуғ бир шоҳи томонидан қуриб битказилган эди.
12Лекин ота–боболаримиз Самовий Худони ғазаблантирдилар. Шунинг учун, Худо уларни Халдей қабиласидан бўлган Бобил шоҳи Навухадназарнинг қўлига берди. Навухадназар бу уйни вайрон қилиб, халқни Бобилга сургун қилди.
13-14Худонинг уйидан олтин ва кумуш буюмларни олиб, Бобилдаги маъбадга олиб кетди. Лекин Бобил шоҳи Куруш ўз ҳукмронлигининг биринчи йилида, Худонинг уйи қайта қурилсин, деб фармон чиқарди. У ҳатто Қуддусдаги Маъабадга қарашли ўша олтин ва кумуш буюмларни Бобилдаги маъбаддан олиб келишни буюриб, Шашбаззар деган одамга берди. Шоҳ Курушнинг ўзи Шашбаззарни Яҳудонинг ҳокими қилиб тайинлади.
15У Шашбаззарга шундай деди: “Бу буюмларни Қуддусга олиб бор. Худонинг уйини олдинги ўрнида қурдириб, буюмларни Маъбадга жойлаштир.”
16Шунда Шашбаззар келиб, Худонинг Қуддусдаги уйи пойдеворини ётқиздирди. Ўшандан буён ҳозиргача қурилиш давом этмоқда, ҳали тугагани йўқ.
17Энди, шоҳимизга маъқул бўлса, Бобилдаги шоҳ ҳужжатларини синчиклаб қараб чиқсалар. Ўшанда шоҳ Куруш Худонинг Қуддусдаги ўша уйини қайта қуриш учун фармон чиқарганми ёки йўқми, кўрадилар. Шоҳимиз бу ишга оид қарорларини бизга маълум қилишларини сўраймиз.”
6–БОБ
Шоҳ Курушнинг фармони қидирилади
1Шундан сўнг шоҳ Доро, Бобилда сақланадиган ҳужжатлар синчиклаб қараб чиқилсин, деб фармон берди.
2Ниҳоят, Мидия вилоятининг маркази Екбатана шаҳридаги архивдан бир ўрама қоғоз топилди. Унда қуйидагилар ёзилган эди:
3“Шоҳ Куруш ўз ҳукмронлигининг биринчи йилида Худонинг Қуддусдаги уйига оид шундай фармон чиқарди: Худонинг уйи олдинги ўрнида қайта қурилсин, токи одамлар у ерда қурбонликлар келтира оладиган бўлишсин. Бу уйнинг баландлиги олтмиш тирсак, кенглиги ҳам олтмиш тирсак бўлсин.
4Деворлари йўнилган тош ва ёғочдан қурилсин, ҳар уч қатор тошнинг устига бир қатор ёғоч ётқизилсин. Харажатлар шоҳ хазинасидан тўлансин.
5Бундан ташқари, Навухадназар Қуддусдаги Маъбаддан Бобилга олиб келган Худонинг уйига тегишли буюмлар ҳам Қуддусга қайтариб олиб борилсин. Ҳаммаси Худонинг уйига олдингидай жойлаштирилсин.”
Шоҳ Доро Маъбаддаги ишларни давом эттиришни буюради
6Шоҳ Доро шундай мактуб жўнатди: “Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокими Таттанай, Шатарбўзанай ва шерикларингиз — вилоят амалдорлари! Сизлар нари туринглар!
7Худонинг уйидаги ишларга аралашманглар. Яҳудо ҳокими ва яҳудий оқсоқоллар Худонинг уйини олдинги ўрнида қайтадан қураверишсин.
8Бундан ташқари, сизлар яҳудий оқсоқолларга Худонинг уйини қайта қуришда қуйидагича ёрдам беришингизни амр қиламан: иш учун керак бўлган ҳамма маблағни уларга кечиктирмай етказиб туринглар. Маблағни Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятдан йиғилган ўлпондан — шоҳ хазинасидан тўланглар.
9Қуддусдаги руҳонийларСамовий Худога ҳар куни куйдириладиган назрларни келтира олишлари учун уларни керакли нарсалар билан таъминланглар. Уларга сўраганини — буқа, қўчқор, қўзиларни, шунингдек, буғдой, туз, шароб ва зайтун мойини беринглар.
10Шунда улар Самовий Худога маъқул келадиган қурбонликларни назр қила оладиган бўлишади ҳамда мени ва фарзандларимни дуо қилиб юришади.
11Яна буюраман: ким бу фармонимни ўзгартирса, ўша одамнинг уйидан хода суғуриб олинсин. Айбдор одам тик ўрнатилган ходанинг учига қоқилсин. Қилган жинояти учун уйи бузиб ташланиб, гўнгтепага айлантирилсин.
12Бу фармонимни ўзгартиришга уринган ёки Худонинг Қуддусдаги уйини йўқотишга ҳаракат қилган ҳар қандай шоҳ ёки халқни Худонинг Ўзи йўқ қилсин. Зотан Худо улуғланиши учун Ўзига Қуддус шаҳрини танлаган. Бу фармонни мен, Доро, жорий қилдим. Фармоним сўзсиз бажарилсин.”
Маъбад қуриб битказилади ва Худога бағишланади
13Шоҳ Доро юборган буйруққа мувофиқ, Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокими Таттанай, Шатарбўзанай ва уларнинг шериклари шоҳнинг фармонини сўзсиз бажаришди.
14Шундай қилиб, яҳудий оқсоқоллар Худонинг уйини қуравердилар, иш бир маромда илгарилаб борарди. Хаггей ва Иддо ўғли Закариё пайғамбарлар эса уларни башоратлари билан руҳлантириб турдилар. Яҳудий оқсоқоллар Исроил халқининг Худоси амрига ҳамда Форс шоҳлари Куруш, Доро ва Артахшаснинг фармонларига кўра, қурилишни тамомладилар.
15Адар ойининг учинчи куни, шоҳ Доро ҳукмронлигининг олтинчи йилида Худонинг уйи қурилиши тугатилди.
16Исроил халқи — руҳонийлар, левилар ва асирликдан қайтган бошқа одамлар шод–хуррамлик билан уйни Худога бағишладилар.
17Улар Худо уйининг бағишланишига атаб, 100 та буқа, 200 та қўчқор, 400 та қўзини қурбонлик қилдилар. Исроил қабилаларининг сонига кўра, бутун Исроил халқи учун 12 та такани гуноҳ қурбонлиги қилдилар.
18Сўнг руҳоний ва левиларни гуруҳларга бўлдилар, уларга Худонинг Қуддусдаги уйида бажариладиган вазифаларни тақсимлаб бердилар. Буларнинг ҳаммасини Мусонинг китобида ёзилган кўрсатмалар бўйича қилдилар.
Фисиҳ зиёфати ва Хамиртурушсиз нон байрами
19Асирликдан қайтганлар кейинги йилнинг биринчи ойи, ўн тўртинчи кунида Фисиҳ зиёфатини нишонладилар.
20Руҳонийлар ва левилар ўзларини покладилар. Ҳаммалари пок бўлганларидан кейин, левилар асирликдан қайтган халқ учун, руҳонийлар учун ва ўзлари учун Фисиҳ қўзисини сўйдилар.
21Асирликдан қайтган Исроил халқи Фисиҳ таомидан тановул қилди. Юртдаги бошқа одамлар ҳам яҳудийларга қўшилиб, Фисиҳ таомидан тановул қилдилар. Улар Исроил халқининг Худоси — Эгамизга сажда қилиш учун қўшни халқларнинг бутпараст удумларидан воз кечган эдилар.
22Ҳаммаси шод–хуррамлик билан етти кун давомида Хамиртурушсиз нон байрамини биргаликда нишонладилар. Улар хурсанд эдилар, чунки Эгамиз уларни Оссурия шоҳининг илтифотига сазовор қилган эди. Оссурия шоҳи уларга Исроил халқи Худосининг уйини қайта қуришда ёрдам берганди.
7–БОБ
Эзра Қуддусга келади
1Орадан кўп йиллар ўтди. Форс шоҳи Артахшас ҳукмронлиги даврида Эзра деган бир одам бор эди. Унинг насабномаси қуйидагича эди:
Эзра — Сараёнинг ўғли,
Сараё — Озариёнинг ўғли,
Озариё — Хилқиёнинг ўғли,
2Хилқиё — Шаллумнинг ўғли,
Шаллум — Зодўхнинг ўғли,
Зодўх — Охитобнинг ўғли,
3Охитоб — Эмориёнинг ўғли,
Эмориё — Озариёнинг ўғли,
Озариё — Маройўтнинг ўғли,
4Маройўт — Зарахиёнинг ўғли,
Зарахиё — Уззининг ўғли,
Уззи — Буккининг ўғли,
5Букки — Абушуванинг ўғли,
Абушува — Финхазнинг ўғли,
Финхаз — Элазарнинг ўғли,
Элазар — олий руҳоний Ҳоруннинг ўғли эди.
6-7Эзра Исроил халқининг Худоси — Эгамизнинг Мусога берган қонунини жуда яхши биладиган моҳир тафсирчи эди.
Шоҳ Артахшас ҳукмронлигининг еттинчи йилида Эзра Бобилдан Қуддусга томон йўлга отланди. Исроил халқидан, руҳонийлардан, левилардан, қўшиқчилардан, Маъбад дарвозабонларидан, Маъбад хизматкорларидан баъзилари ҳам Эзра билан бирга Қуддусга кетмоқчи бўлдилар. Эзрага Эгаси Худо ёр бўлгани учун, шоҳ унга сўраган нарсасини инъом қилди.
8-9Биринчи ойнинг биринчи кунида улар Эзранинг бошчилигида Бобилдан чиқдилар. Эзрага Худонинг марҳамати ёр бўлгани учун, улар тўрт ойдан кейин — бешинчи ойнинг биринчи кунида Қуддусга етиб келдилар.
10Эзра бутун ҳаётини Худонинг қонунларини ўрганишга, бу қонунларни бажаришга, Исроил халқига Худонинг қонун–қоидаларини ўргатишга бағишлаган эди.
Артахшаснинг Эзрага берган хати
11Эгамизнинг Исроил халқига берган амр ва қонунларининг моҳир тафсирчиси — руҳоний Эзрага шоҳ Артахшас мактуб берган эди. Мактубнинг мазмуни қуйидагича эди:
12“Самовий Худо қонунларининг моҳир тафсирчиси — руҳоний Эзрага шаҳаншоҳ Артахшасдан саломлар бўлсин.
13Менинг шоҳлигимда истиқомат қилаётган Исроил халқидан, шунингдек, руҳоний ва левилардан сен билан Қуддусга кетишни истаган ҳар кимга ижозат берилсин, деб фармон бераман.
14Мен еттита маслаҳатчим билан бирга сени Яҳудо юрти ва Қуддусга юбориб, у ердаги вазиятни текшириб чиқишингга ваколат берамиз. Сенга топширилган Худойингнинг қонуни у ерда ижро этиляптими ёки йўқми, билиб кел.
15Қуддусда маскан қилган Исроил халқининг Худосига биз кўнгилдан чиқариб назр қилган кумуш ва олтинларни ҳам ўзинг билан олиб кет.
16Бобил вилояти бўйлаб сен тўплайдиган ҳамма кумуш ва олтинни ол. Исроил халқи ва уларнинг руҳонийлари ўз Худосининг Қуддусдаги уйи учун кўнгилдан чиқариб берадиган назрларни ҳам олиб кет.
17Бу пулга, биринчи навбатда, буқалар, қўчқорлар, қўзилар, уларга қўшиб қилинадиган дон билан шароб назрларини сотиб ол. Буларни Худойингнинг Қуддусдаги уйи қурбонгоҳида назр қил.
18Қолган кумуш ва олтинни эса Худойингнинг хоҳишига мувофиқ, ўзингга ва ҳамкорларингга маъқул келганича ишлатсанг бўлади.
19Худойингнинг уйида фойдаланиш учун берилган буюмларни Қуддусдаги Худога инъом қил.
20Борди–ю, Худойингнинг уйи учун яна бошқа харажатлар талаб қилинса, маблағни шоҳ хазинасидан олишинг мумкин.
21Мен, шоҳ Артахшас, Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят хазинабонларининг ҳаммасига фармон бераман: Самовий Худо қонунларининг моҳир тафсирчиси — руҳоний Эзра нима талаб қилмасин, унинг талаби сўзсиз ижро этилсин.
22210 пудга қадар кумуш, 1000 тоғорага қадар буғдой, 200 кўзага қадар шароб, 200 кўзага қадар мой ва керагича туз берилсин.
23Самовий Худо Ўз уйи учун нималарни амр қилган бўлса, ўша нарсалар албатта муҳайё қилинсин. Мендан ва менинг меросхўрларимдан Худо ғазабланмасин.
24Биз яна сизларни хабардор қиламизки, руҳонийлардан, левилардан, қўшиқчилардан, Маъбад дарвозабонларидан, Маъбад хизматкорларидан, Худонинг уйидаги бошқа хизматкорлардан ўлпон, солиқ ёки хирож олиш ман этилади.
25Сен, Эзра, Худо берган донолик билан қози ва ҳакамларни тайинла. Улар Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятда Худойингнинг қонунларини биладиган жамики халқни ҳукм қилсинлар. Қонунларни билмайдиган одамларга сизлар таълим беринглар.
26Худойингнинг қонунига ва шоҳнинг қонунига итоат қилмаганларнинг ҳаммаси албатта жазога тортилсин: қатл қилинсин ёки сургун қилинсин, мол–мулки мусодара қилинсин ёки қамоққа ташлансин.”
Эзра Худони мадҳ қилади
27Ота–боболаримизнинг Худосига ҳамду санолар бўлсин! Эгам Қуддусдаги уйини шарафлаши учун буларни шоҳнинг юрагига солди.
28Худонинг марҳамати билан мен шоҳнинг, маслаҳатчиларининг, барча обрўли аъёнларининг илтифотига сазовор бўлдим.
Эзра сафарга тайёрланади
Эгам Худо менга ёр бўлгани учун, мен дадил бўлиб, Исроил йўлбошчиларини ўзим билан олиб кетгани тўпладим.
8–БОБ
Эзра билан бирга асирликдан қайтиб келган одамлар
1Шоҳ Артахшас ҳукмронлиги даврида мен билан бирга Бобилдан кетган уруғбошилар ва улар билан бирга рўйхатга олинганлар қуйидагилардир:
2-3Финхаз уруғидан — Гершом.
Итамар уруғидан — Дониёр.
Довуд уруғидан — Шаханиё наслидан бўлган Хаттуш.
Парўш уруғидан — Закариё ва у билан бирга рўйхатга олинган 150 та эркак.
4Пахатмўаб уруғидан — Зарахиё ўғли Элихўнай ва у билан бирга 200 та эркак.
5Затту уруғидан — Яхазиёл ўғли Шаханиё ва у билан бирга 300 та эркак.
6Адин уруғидан — Йўнатан ўғли Эвид ва у билан бирга 50 та эркак.
7Элам уруғидан — Оталиё ўғли Ешаё ва у билан бирга 70 та эркак.
8Шафатиё наслидан — Микойил ўғли Забадиё ва у билан бирга 80 та эркак.
9Йўаб наслидан — Ёхиёл ўғли Ободиё ва у билан бирга 218 та эркак.
10Баних уруғидан — Йўсифиё ўғли Шалумит ва у билан бирга 160 та эркак.
11Бўвай уруғидан — Бўвай ўғли Закариё ва у билан бирга 28 та эркак.
12Озгад уруғидан — Хаккатан ўғли Йўханон ва у билан бирга 110 та эркак.
13Одонихам уруғидан — Элифалет, Явиёл, Шамаё ва улар билан бирга 60 та эркак. Элифалет, Явиёл ва Шамаё қариндошлари орасидан энг охирги бўлиб қайтиб келдилар.
14Биғвай уруғидан — Утай, Заккур ва улар билан бирга 70 та эркак.
Эзра Маъбадда хизмат қилиш учун левиларни чақиртиради
15Мен уларни Оҳабо шаҳрига оқиб борадиган дарё бўйида тўпладим. Ўша жойда биз уч кун турдик. Мен тўпланганларни синчиклаб кўриб чиқдим, уларнинг орасида руҳонийларни топдим, лекин левилар йўқ эди.
16Кейин йўлбошчилар Элиазарни, Ориёлни, Шамаёни, Элнатанни, Ёривни, Элнатанни, Натанни, Закариёни, Машулломни ҳамда Таврот устозлари Йўхарив ва Элнатанни чақиртирдим.
17Уларни Косифиёдаги левиларнинг йўлбошчиси Иддонинг ҳузурига жўнатаётиб, уларга шундай деб тайинладим: “Иддонинг ҳузурига боргач, унга, унинг шерикларига, Косифиёдаги Маъбад хизматкорларига айтинглар, Худонинг уйи учун левиларни юборишсин.”
18Худойимизнинг марҳамати бизга ёр бўлгани учун, улар Шаравиё деган лаёқатли бир одамни, ўғиллари ва қариндошлари билан бирга юбордилар. Шаравиё Ёқуб ўғли Леви наслининг Махли уруғидан эди. Келганлар жами 18 та эркак эдилар.
19Шунингдек, Марори уруғидан Хашавиё ва Ешаё ўғиллари ва қариндошлари билан бирга юборилган эди. Улар жами 20 та эркак эдилар.
20Булардан ташқари, 220 та Маъбад хизматкори ҳам юборилди. Бу хизматкорларнинг аждодларини шоҳ Довуд ва унинг аъёнлари левиларга ёрдам бериш учун тайинлаган эдилар. Уларнинг ҳаммаси номма–ном қайд этилган.
Эзра рўзани эълон қилади
21Худодан: “Бизни, болаларимизни ва бутун мол–мулкимизни сафарда сақлагин”, деб сўраб, тоат–ибодат қилишимиз учун мен Охабо дарёси бўйида рўзани эълон қилдим.
22Шоҳдан: “Бизни йўлда душмандан ҳимоя қилиш учун бир гуруҳ сипоҳ ва отлиқ сипоҳ беринг”, деб сўрашга хижолат бўлардим. Чунки биз шоҳга: “Худойимиз Унга юз бурганларнинг ҳаммасига марҳамат қилади, лекин Ундан юз ўгирганларга ғазабини сочади”, деб айтган эдик.
23Шундай қилиб, биз рўза тутдик ва Худойимизга, бизни сақлагин, деб илтижо қилдик. Худойимиз бизнинг илтижоларимизни эшитди.
Маъбад учун ҳадялар
24Сўнгра бош руҳонийларнинг орасидан ўн иккита руҳонийни — Шаравиёни, Хашавиёни ва уларнинг қариндошларидан ўнтасини танлаб олдим.
25Худойимизнинг уйи учун назр қилинган кумуш, олтин ва буюмларни уларнинг ҳузурида тарозида тортдим. Шоҳ, унинг маслаҳатчилари, аъёнлари, Бобил вилоятидаги бутун Исроил халқи назр қилган бу ҳадяларни уларга топширдим.
26Мен уларга топширган назрларнинг миқдори қуйидагича эди:
1400 пуд кумуш,
210 пуд кумуш буюм,
210 пуд олтин,
27ярим пуд чиқадиган 20 та олтин коса,
қиймати олтинга тенг бўлган, сайқалланган аъло сифатли 2 та бронза буюм.
28Мен уларга шундай дедим: “Сизлар Эгамизга бағишлангансизлар, буюмлар ҳам Эгамизга бағишланган. Одамлар бу кумуш ва олтинларни ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамизга кўнгилдан чиқариб назр қилдилар.
29Сизлар бу назрларни Қуддусга олиб боргунларингизгача эҳтиёт қилиб сақланглар. Сўнг буларни Эгамизнинг уйи омборида бош руҳонийлар, левилар ва уруғбошилар ҳузурида тарозида тортинглар.”
30Шундай қилиб, руҳонийлар ва левилар тарозида тортилган бу кумуш, олтин ва буюмларни Худойимизнинг Қуддусдаги уйига олиб бориш учун қабул қилиб олдилар.
Қуддусга сафар
31Биринчи ойнинг ўн иккинчи куни биз Оҳабо дарёси бўйидан Қуддус томон йўлга тушдик. Худойимиз бизга ёр эди. Йўлда кетаётганимизда, У бизни душман ҳужумидан ва қароқчилардан ҳимоя қилди.
32Биз Қуддусга етиб келиб, у ерда уч кун турдик.
33Тўртинчи куни эса кумуш, олтин ва буюмларни Худойимизнинг уйида тарозида тортиб, Уриё ўғли руҳоний Миромўтга топширдик. Унинг ёнида Финхаз ўғли руҳоний Элазар, шунингдек, левилардан Ешува ўғли Йўзабад ва Биннуй ўғли Новадиё бор эдилар.
34Ўша куни биз ҳамма нарсани тарозида тортиб, ҳисоблаб чиқдик, ҳар бир нарсанинг вазнини ёзиб қўйдик.
35Шундан сўнг асирликдан қайтиб келганлар Исроил халқининг Худосига қурбонликлар келтирдилар. Улар бутун Исроил халқи учун 12 та буқани, 96 та қўчқорни, 77 та қўзини Эгамизга қурбонлик қилиб куйдирдилар. Булардан ташқари, халқни гуноҳларидан поклаш учун 12 та такани қурбонлик қилдилар.
36Сўнг шоҳнинг фармонини Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ноибларига ва ҳокимларига олиб бордилар. Ноиблар билан ҳокимлар халққа ва Худонинг уйига ёрдам кўрсатдилар.
9–БОБ
Исроил халқи бутпарастлар билан қудалашиб олганидан Эзра хабардор бўлади
1Шу воқеалардан кейин Исроил халқининг йўлбошчилари менинг олдимга келиб, шундай дейишди: “Асирликдан қайтган Исроил халқининг кўпчилиги, ҳатто баъзи руҳонийлар билан левилар маҳаллий халқлардан ўзларини сақламадилар. Улар Канъон, Хет, Париз, Ёбус, Оммон, Мўаб, Миср ва Амор халқларининг жирканч одатларини ўзлаштириб олдилар.
2Яҳудий эркакларининг баъзилари ўша халқларнинг қизларига уйландилар, ўғилларига ҳам ўша халқларнинг қизларидан олиб бердилар. Шу тариқа муқаддас халқ юртдаги бошқа халқлар билан чатишиб кетди. Бу хиёнатни йўлбошчилар билан амалдорлар бошлаб беришди.”
3Мен бу гапларни эшитганимда қайғудан кўйлагим ва ридоимни йиртиб ташладим, соч–соқолимни юлдим. Қаттиқ изтиробда қолдим.
4Асирликдан қайтганларнинг бу хиёнати дастидан Исроил Худосининг сўзларидан қўрқадиган ҳамма одамлар менинг атрофимга тўпландилар. Мен эса кечки қурбонликназр қилинадиган пайтгача изтироб чекиб ўтиравердим.
Эзра илтижо қилади
5Кечки қурбонлик пайтида мен ҳамон изтироб чекканимча ўтирган ўрнимдан турдим. Кўйлакларим ва ридоим йиртилган ҳолатда тиз чўкдим. Эгам Худога қўлларимни чўзиб,
6ёлвордим:
“Эй Худойим! Қаттиқ хижолатдаман, ҳузурингда бошимни кўтаришга ботинолмайман. Эй Худойим! Айбларимиз бошимиздан ҳам ошиб кетган, гуноҳларимиз тоғдай уйилиб, осмону фалакка етган.
7Ота–боболаримиз давридан шу кунгача биз гуноҳга ботиб келдик. Айбларимиз туфайли Сен бизни, шоҳларимизни, руҳонийларимизни бошқа юртларнинг шоҳларига мағлуб қилдинг. Улар бизни ўлдиришди, талон–тарож қилишди, асир қилиб олиб кетишди, худди ҳозиргидай, биз шармандали аҳволга тушдик.
8Энди эса, эй Эгамиз Худо, сен қисқа вақт давомида бизга шафқатингни кўрсатиб, бизни омон сақладинг, муқаддас масканинг олдига жойлаштирдинг. Бизга умид бердинг, қуллигимизда озгина бўлса ҳам, ҳаловат ато қилдинг.
9Эй Худойимиз, биз қул бўлсак ҳам, Сен бизни тарк этмадинг. Бизга марҳамат кўрсатиб, Форс шоҳининг илтифотига сазовор қилдинг. Бизга янги ҳаёт ато қилдинг, уйингни қайта қуришимизга, уни тиклашимизга имконият бердинг, Яҳудо юртида ва Қуддусда бехатар яшашимизга имконият яратдинг.
10Эй Худойимиз, энди нима ҳам дердик?! Буларнинг ҳаммасидан кейин ҳам биз амрларингга риоя қилмадик.
11Сен пайғамбар қулларинг орқали шундай амр берган эдинг:
— Сизлар эгалик қилиш учун кираётган бу юрт маҳаллий халқларнинг бутпараст удумлари туфайли ҳаром бўлган. Халқлар жирканч одатлари билан бутун юртни у бошидан бу бошигача булғадилар.
12Шунинг учун уларга қиз узатманглар, ўғилларингизга уларнинг қизларини олиб берманглар. Уларга ҳеч қачон тинчлик ва фаровонликни раво кўрманглар. Шундагина сизлар кучли бўласизлар, юртнинг аъло ҳосилидан еб, роҳатланасизлар, бу юртни болаларингизга абадий мерос қилиб қолдирасизлар.
13Бошимизга тушган ҳамма кўргиликларга қилган қабиҳ ишларимиз, ўзимизнинг айбларимиз сабаб бўлди. Эй Худойимиз, шунга қарамай, сен бизни қилмишларимизга яраша жазоламай, оз жазоладинг, айримларимизни омон сақладинг. Мана шулардан кейин ҳам
14биз амрларингни буздик. Жирканч одатларга муккасидан кетган халқлар билан қуда–андачилик қилдик! Энди Сен биздан ғазабланиб, биронтамизни ҳам тирик қолдирмай қириб ташлашинг аниқ!
15Эй Исроил халқининг Худоси — Эгамиз, Сен адолатлисан. Шунга қарамай, шу кунгача Сен бизни асраб келдинг. Сенинг олдингда туришга ҳақимиз йўқ, лекин мана, айбларимиз билан олдингда турибмиз.”
10–БОБ
Халқ гуноҳи учун тавба қилади
1Эзра Худонинг уйи олдида ўзини ерга отиб йиғлаганича, гуноҳларни эътироф этди. У Худога илтижо қилаётганда, атрофига Исроилдан катта жамоа — эркагу аёл, болалар йиғилишди. Халқ ҳам аччиқ–аччиқ йиғларди.
2Элам наслидан Ёхиёл ўғли Шаханиё Эзрага шундай дея мурожаат қилди: “Биз маҳаллий халқларнинг бутпараст аёлларига уйланиб, Худойимизга бевафолик қилдик. Лекин шунга қарамай, биз, Исроил халқи учун ҳали ҳам умид бор!
3Келинг, Худойимиз билан аҳд қилайлик. Ҳазратим, сизнинг маслаҳатингизга кўра ва Худойимизнинг сўзларидан қўрқадиганларнинг маслаҳатига кўра, барча бутпараст хотинларни болалари билан бирга қўйиб юборайлик. Таврот қонунига амал қилайлик.
4Қани ҳазратим, ишга киришинг, бу сизнинг бурчингиздир. Биз сиз биланмиз. Дадил бўлинг, ишни бошланг.”
5Шунда Эзра ўрнидан туриб, руҳонийларнинг, левиларнинг ва бутун Исроил халқининг бошлиқларига, айтилганларни қиламиз, деб онт ичирди. Ҳаммалари онт ичдилар.
6Сўнг Эзра Худонинг уйи олдидан кетиб, Элиашаб ўғли Ёхуханоннинг хонасига борди, тунни ўша ерда ўтказди. У на нон еди, на сув ичди, у асирликдан қайтганларнинг хиёнаткорлиги дастидан қайғураётган эди.
7“Асирликдан қайтганларнинг ҳаммаси Қуддусга тўплансин”, деб Яҳудо юрти ва Қуддус бўйлаб жар солинди.
8“Агар кимки уч кун ичида келмаса, йўлбошчиларнинг ва оқсоқолларнинг буйруғига кўра, уларнинг ҳамма мол–мулки мусодара қилинсин, ўзлари асирликдан қайтганлар жамоасидан чиқарилсин”, деб хабар берилди.
9Уч кун ичида Яҳудо ва Бенямин ҳудудида яшаётганларнинг ҳаммаси Қуддусда тўпланди. Бу воқеа тўққизинчи ойнинг йигирманчи кунида рўй берди. Одамлар Худонинг уйи олдидаги ҳовлида жойлашиб ўтирди. Аҳволнинг жиддийлигидан ва кучли ёмғир ёғаётганидан халқ титрарди.
10Руҳоний Эзра ўрнидан туриб, халққа деди: “Сизлар бутпараст аёлларга уйланиб, Эгамизга хиёнат қилдингизлар, Исроил халқининг айблари устига айб орттирдингизлар.
11Энди ота–боболарингизнинг Худоси — Эгамиз олдида тавба қилинглар, Унинг хоҳиши бўйича иш тутинглар. Ўзларингизни маҳаллий халқлардан айириб, бутпараст хотинларингизни қўйиб юборинглар.”
12Шундан кейин бутун жамоа баланд овоз билан жавоб берди: “Сиз ҳақсиз! Айтганларингизни қиламиз.
13Лекин халқ кўп, ёмғир ҳам ёғяпти, шунинг учун очиқ жойда тура олмаймиз. Орамиздаги кўпчилик бу гуноҳга қўл урган, шунинг учун бу масалани бир–икки кунда ҳал қилиб бўлмайди.
14Майли, йўлбошчиларимиз Қуддусда қолсинлар, улар бу ишнинг масъулиятини ўз зиммаларига олсинлар. Бутпараст аёлларга уйланганларнинг ҳаммаси белгиланган вақтда ўз шаҳар оқсоқоли ва ҳаками билан бирга келишсин. Шу йўсин бу масаладаги Худойимизнинг қаттиқ ғазаби биздан қайтади.”
15Фақат Осойил ўғли Йўнатан билан Тихво ўғли Яхзиё бу таклифга қарши чиқдилар, левилардан Машуллом ва Шаббатай ҳам уларни қўллаб–қувватладилар.
16Шундай қилиб, асирликдан қайтганлар берилган таклифни қабул қилдилар. Руҳоний Эзра уруғбошилар орасидан одамларни тайинлаб, уларнинг исмларини ёзиб қўйди. Ўнинчи ойнинг биринчи куни улар бу ишни текширишга киришдилар.
17Биринчи ойнинг биринчи кунига келиб, бутпараст аёлларга уйланган барча эркаклар билан боғлиқ бўлган масала кўриб чиқилди.
Бутпараст аёлларга уйланганларнинг рўйхати
18Бутпараст аёлларга уйланган одамлар қуйидагилардир:
Руҳонийлардан:
Ёҳузадах ўғли Ёшуанинг уруғидан ва унинг ҳамкорларидан — Масиё, Элиазар, Ёрив ва Гадалиё.
19Улар хотинларини қўйиб юборишга онт ичдилар ва айблари учун битта қўчқорни айб қурбонлиги қилдилар.
20Иммар уруғидан — Хонин ва Забадиё.
21Харим уруғидан — Масиё, Илёс, Шамаё, Ёхиёл ва Уззиё.
22Пашхур уруғидан — Элийўнай, Масиё, Исмоил, Натанил, Йўзабад ва Эласах.
23Левилардан:
Йўзабад, Шимах, Килаёх (Килит деб ҳам айтилади), Патихиё, Яҳудо ва Элиазар.
24Қўшиқчилардан:
Элиашаб.
Маъбад дарвозабонларидан:
Шаллум, Талим ва Ури.
25Исроил халқининг қолганларидан:
Парўш уруғидан — Ромиё, Йизиё, Малкиё, Миёмин, Элазар, Малкиё ва Бинаё.
26Элам уруғидан — Маттаниё, Закариё, Ёхиёл, Абди, Ёримўт ва Илёс.
27Затту уруғидан — Элийўнай, Элиашаб, Маттаниё, Ёримўт, Зобод ва Азизах.
28Бўвай уруғидан — Ёхуханон, Ханониё, Заббай ва Отлей.
29Баних уруғидан — Машуллом, Маллух, Одаё, Ёшув, Шаёл ва Ёримўт.
30Пахатмўаб уруғидан — Адна, Хилол, Бинаё, Масиё, Маттаниё, Базалил, Биннуй ва Манаше.
31Харим уруғидан — Элиазар, Ишшиё, Малкиё, Шамаё, Шимўн,
32Бенямин, Маллух, Шамариё.
33Хашум уруғидан — Маттанай, Маттатах, Зобод, Элифалет, Ёримай, Манаше ва Шимах.
34Баних уруғидан — Мадай, Имром, Увал,
35Бинаё, Бидаё, Халух,
36Ваниё, Миромўт, Элиашаб,
37Маттаниё, Маттанай ва Ясой.
38Биннуй уруғидан — Шимах,
39Шаламиё, Натан, Одаё,
40Махнадбай, Шошай, Шорой,
41Озариёл, Шаламиё, Шамариё,
42Шаллум, Эмориё ва Юсуф.
43Наво уруғидан — Явиёл, Маттитиё, Зобод, Забино, Яддай, Йўэл ва Бинаё.
44Юқоридагиларнинг ҳаммаси бутпараст аёлларга уйланган эдилар. Айримлари ўша аёллардан фарзандлар ҳам кўрган эдилар.
НАХИМИЁ
Кириш
“Эзра” китобида ёзилган воқеалардан йигирма йил ўтгандан кейин, Нахимиё деган яҳудий Қуддус ҳақида шундай бир янгилик эшитди: шаҳар девори ҳанузгача вайрон бўлиб, ёниб кетган дарвозалар ҳали ҳам янгиланмаган экан.
Нахимиё Форс шоҳи Артахшаснинг амалдори бўлиб, Форс шоҳлигига қарашли Шушан шаҳрида яшар эди. Нахимиё ибодат қилиб, Худодан: “Қуддусга боришимга, шаҳар деворларини қайта тиклашимга имконият бер”, деб сўрайди. Шоҳ Артахшас Нахимиёни Қуддусга жўнатди, ҳатто таъмирлашга керак бўладиган ашёларни ҳам берди.
Нахимиё Қуддусга келиб, таъмирлаш ишларини бошлади. Лекин атрофдаги қўшни халқлар яҳудийларни ҳақорат қилишар, Форс шоҳига қарши чиққан исёнчилар, деб айб қўйишарди. Душманлар ҳатто Қуддусга ҳужум қилиб, Нахимиёни ўлдиришни ҳам режалаштирган эдилар. Шунча қийинчиликларга қарамай, Нахимиё ва яҳудийлар Қуддус девори ва дарвозаларини қуриб битириб, Худога бағишладилар. Ана шу ишлар Худонинг Ўз халқига қилган марҳамати белгиси бўлиб қолди.
Нахимиё билар эдики, Исроил халқи Худога итоат этгандагина, У Ўз халқига марҳамат қилишда давом этади. Шунинг учун Нахимиё ибодатларидан бирида шундай деб айтган эди: “Эй Самовий Худо — Эгам! Сен буюк ва ҳайбатли Худосан. Сени севиб, амрларингга риоя қилган бандаларингга аҳдингни содиқ сақлайсан.” (1:5)
1–БОБ
1Қуйидагилар Хахалё ўғли Нахимиёнинг хотираномасидир.
Нахимиё Қуддус учун қайғуради
Шоҳ Артахшас ҳукмронлигининг йигирманчи йилида, Хислав ойида мен Шушандаги қалъасида эдим.
2Шунда укам Хонин бошқа баъзи одамлар билан Яҳудо юртидан келди. Мен улардан асирликка олиб кетилмаган ва асирликдан қайтиб борган яҳудийларнинг ҳолини, шунингдек, Қуддус шаҳрининг аҳволини сўрадим.
3Улар шундай жавоб бердилар: “Вилоятдаги асирликка олиб кетилмаган ва асирликдан қайтиб борган яҳудийлар оғир қайғу, шармандали аҳволда қолганлар: Қуддуснинг девори вайрон бўлиб кетган, дарвозалари ёндирилган.”
4Бу сўзларни эшитганимда, ўтириб йиғладим. Бир неча кун қайғуриб юрдим. Рўза тутдим, Самовий Худога илтижо қилиб юрдим. Унга шундай деб ёлвордим:
5“Эй Самовий Худо — Эгам! Сен буюк ва ҳайбатли Худосан. Сени севиб, амрларингга риоя қилган бандаларингга аҳдингни содиқ сақлайсан.
6Мен, қулингнинг ибодатларини эшит, аҳволимга боқ. Исроил халқи учун кечаю кундуз қилган илтижоларимни эшит. Ахир, улар Сенинг қулларинг–ку. Мен халқим қилган ҳамма гуноҳларни эътироф этаман. Мен ўзим ҳам, хонадоним ҳам гуноҳ қилдик.
7Қулинг Мусо орқали берган амрларингга, фармонларингга, қонун–қоидаларингга биз риоя қилмадик, Сени қаттиқ хафа қилдик.
8Ёлвораман, қулинг Мусога берган ваъдангни ёдингда тут. Ахир, Сен шундай дегансан: “Агар сизлар Менга содиқ бўлмасангизлар, Мен сизларни халқлар орасига тарқатиб юбораман.
9Лекин Менга юз бурсангизлар, амрларимга риоя қилиб бажарсангизлар, Мен сизларни йиғиб оламан. Ернинг энг четига сургун қилинган бўлсаларингиз ҳам, сизларни ўша жойлардан йиғиб келаман, Мен улуғланишим учун танланган жойга сизларни қайтариб олиб келаман.”
10Биз Сенинг қулларингмиз, буюк қудратинг ва ажойиботларинг билан Ўзинг қутқарган халқингмиз.
11Ё Раббий! Бу қулингнинг илтижоларини эшит. Сени иззат–ҳурмат қилишни хуш кўрадиган ҳамма қулларингнинг илтижоларига қулоқ тут. Мен, қулингга бугун омад бер, шоҳ Артахшасда менга нисбатан шафқат уйғотгин.”
Ўша пайтларда мен шоҳнинг соқийси эдим.
2–БОБ
Нахимиё Қуддусга боради
1Шоҳ Артахшас ҳукмронлигининг йигирманчи йили, Нисон ойи эди. Бир куни шоҳга шароб келтирилди. Мен шаробни олиб кириб, унга узатдим. Шоҳ қаршисида мен ҳеч қачон ғамгин аҳволда бўлмагандим.
2Шунинг учун шоҳ мендан сўради:
— Нега ғамгин кўринасан? Касалга ўхшамайсан–ку! Юрагингда бирор дардинг бўлса керак–а?
Мен қаттиқ қўрқиб кетдим,
3шунга қарамай шоҳга дедим:
— Шоҳ ҳазратларининг умрлари узоқ бўлсин. Ота–боболаримнинг қабрлари жойлашган шаҳар ташландиқ бўлиб, ўша шаҳарнинг дарвозалари ёндириб юборилса–ю, нега ғамгин бўлмайин?! —
4Шоҳ мендан:
— Тилагинг нима? — деб сўради. Шунда мен Самовий Худога ибодат қилиб,
5шоҳга шундай жавоб бердим:
— Агар шоҳ ҳазратлари маъқул топсалар, бу қулингиз шоҳ ҳазратларидан марҳамат топган бўлса, мени Яҳудо юртига — ота–боболаримнинг қабрлари жойлашган шаҳарга юборсалар, деб илтимос қилмоқчи эдим, токи мен у шаҳарни қайтадан қурайин. —
6Малика ҳам шоҳнинг ёнида ўтирган эди. Шоҳ мендан:
— Қанча вақт йўл юрасан? Қачон қайтиб келасан? — деб сўради. Шоҳ менга марҳамат қилиб, ижозат берди. Мен унга қачон қайтиб келишимни айтдим.
7Сўнгра шоҳга яна дедим:
— Агар шоҳ ҳазратлари маъқул деб топсалар, Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокимларига мактублар ёзиб берилса, токи Яҳудога кириб боришим учун улар менга ижозат беришсин.
8Яна шоҳ ҳазратларининг ўрмон қоровули Осифга ҳам мактуб ёзилиб, унга кўрсатма берилса. Маъбад ёнидаги қалъа дарвозалари учун, шаҳар девори учун ва ўзим яшайдиган уй учун ёғоч тайёрлагани у менга дарахтлар кесиб берсин.
Мен нима сўраган бўлсам, шоҳ ҳаммасига ижозат берди, чунки Худойимнинг марҳамати менга ёр эди.
9Шоҳ бир неча лашкарбошисини ва отлиқ сипоҳларини менга ҳамроҳ қилиб жўнатди. Мен Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоят ҳокимлари ҳузурига бориб, уларга шоҳнинг мактубларини бердим.
10Байт–Хўронлик Санбаллат ва Оммонлик малай Тўвиё: “Исроил халқининг манфаати учун жон куйдирадиган биттаси келибди”, деган гапни эшитиб, ғоят ғазабландилар.
Нахимиё Қуддус деворини кўздан кечиради
11Шундай қилиб, мен Қуддусга етиб келдим. Орадан уч кун ўтгач,
12тунда ўрнимдан турдим, ёнимга бир нечта шерикларимни олиб, ташқарига чиқдим. Лекин Қуддус ҳақидаги Худо кўнглимга солган режамни ҳеч кимга айтмадим. Мен минган эшакдан бўлак бошқа бирорта ҳайвонни ўзимиз билан олмадик.
13Мен тунда Сойлик дарвозаси орқали шаҳардан чиқиб, Аждар булоғига, у ердан Гўнг дарвозасига бордим. Вайрон бўлиб ётган Қуддус деворини, ёниб кетган дарвозаларини кўздан кечирдим.
14Сўнгра Булоқ дарвозасига ва Шоҳ ҳовузига бордим. Лекин миниб бораётган эшагим вайроналар орасидан йўл топа олмади.
15Шу сабабдан мен Қидрон сойлигига тушдим. Сойлик бўйлаб чиқиб бориб, ўша ердан деворни кўздан кечиришда давом этдим. Сўнг ортимга қайтиб, Сойлик дарвозаси орқали шаҳарга кирдим.
16Қаерга борганимни, нима қилаётганимни шаҳар амалдорлари билмасдилар. Мен яҳудийларга, руҳонийларга, йўлбошчиларга, амалдорларга ва ишда қатнашадиган бошқа одамларга ҳали ҳеч гап айтмагандим.
17Ниҳоят, энди уларга шундай дедим: “Қанчалар кулфатда қолганимизни ўзларингиз кўриб турибсизлар! Қуддус вайрон бўлиб ётибди, шаҳарнинг дарвозалари ёниб кетган. Келинглар, шаҳар деворини қайтадан қурайлик, шармандали аҳволимиздан қутулайлик.”
18Худойимнинг марҳамати менга ёр бўлганини ва шоҳнинг менга айтган гапларини уларга айтиб бердим. Улар: “Қурилишни бошлайлик”, дейишди. Шундай қилиб, улар ишни бошлашга тайёр бўлдилар.
19Байт–Хўронлик Санбаллат, Оммонлик малай Тўвиё ва Арабистонлик Гашим буни эшитиб, бизнинг устимиздан кулдилар, нафрат билан шундай дедилар:
— Бу қилаётганларингиз нимаси?! Сизлар шоҳга қарши исён кўтаряпсизларми?!
20Мен уларга шундай жавоб бердим:
— Самовий Худо ишимизнинг барорини беради. Биз, Унинг қуллари, деворни қайта қуришни бошлаймиз. Аммо сизлар бизга гапларингни ўтказа олмайсизлар, қўлингиздан ҳеч нарса келмайди. Сизлар бизнинг диний маросимларимизда ҳам қатнаша олмайсиз.
3–БОБ
Қуддус девори таъмирланади
Қўй дарвозаси
1Олий руҳоний Элиашаб қўли остидаги руҳонийлар билан ишга киришиб, Қўй дарвозасини қайтадан қурдилар. Сўнгра дарвозани Худога бағишлаб, дарвозанинг қанотларини ўрнатдилар. Mиё минорасидан Ханонил минорасигача бўлган деворни ҳам Худога бағишладилар.
2Ерихо шаҳридан бўлган эркаклар деворнинг кейинги қисмини қурдилар. Улардан кейинги қисмини эса Имри ўғли Заккур қурди.
Балиқ дарвозаси
3Хассано уруғи Балиқ дарвозасини қурди. Улар дарвозанинг ёндорларини тиклаб, дарвоза қанотларини, зулфинларини, тамбаларини ўрнатдилар.
4Деворнинг ундан кейинги қисмида Хаккўзнинг набираси, Уриёнинг ўғли Миромўт таъмирлаш ишларини олиб борди.
Кейинги қисмида Машазавилнинг набираси, Бархиёнинг ўғли Машуллом, ундан кейинги қисмида Бано ўғли Зодўх таъмирлаш ишларини олиб бордилар.
5Кейинги қисмида Тахува шаҳридан бўлган эркаклар таъмирлаш ишларини олиб бордилар. Лекин шаҳарнинг зодагонлари қурилиш назоратчилари буюрган ишлардан бош тортдилар.
Яшоно дарвозаси
6Посиёх ўғли Йўхадах ва Бесодайах ўғли Машуллом Яшоно дарвозасини таъмирладилар. Улар дарвозанинг ёндорларини тиклаб, дарвоза қанотларини, зулфинларини, тамбаларини ўрнатдилар.
7Деворнинг навбатдаги қисмида Гивонлик Малатиё, Миронўтлик Ёдўн, шунингдек, Гивон ва Миспах аҳолисининг эркаклари таъмирлаш ишларини олиб бордилар. Миспах шаҳри Фурот дарёсининг ғарбидаги вилоятнинг маъмурий маркази эди.
8Деворнинг кейинги қисмида заргарлардан бири Харҳиё ўғли Узиёл таъмирлаш ишларини олиб борди. Унинг ёнида атторлардан бири Ханониё таъмирлаш ишларини олиб борди. Улар Қуддус деворининг Кенг деворгача бўлган қисмини таъмирладилар.
