Gelip çykyş
- Giriş
Müsürden çykyş
- Giriş
Lewiler
- Giriş
Çölde
Kanun taglymaty
- Giriş
Ýeşuwa
- Giriş
Ysraýyl serdarlary
- Giriş
Rut
- Giriş
Birinji Şamuwel
- Giriş
Ikinji Şamuwel
- Giriş
Birinji patyşalar
- Giriş
Ikinji patyşalar
- Giriş
Ýyl ýazgylarynyň birinji kitaby
- Giriş
Ýyl ýazgylarynyň ikinji kitaby
- Giriş
Ezra
- Giriş
Nehemýa
- Giriş
Ester
- Giriş
Eýýup
- Giriş
- 17
Zebur
- Giriş
- 72
- 89
- 106
Süleýmanyň pähimleri
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
Wagyz kitaby
- Giriş
Nagmalar nagmasy
- Giriş
Işaýa
- Giriş
Ýermeýa
- Giriş
Ýermeýanyň agysy
- Giriş
Ezekiýel
- Giriş
Danyýel
- Giriş
Hoşeýa
- Giriş
Ýowel
- Giriş
Amos
- Giriş
Abadýa
Ýunus
- Giriş
Mika
- Giriş
Nahum
- Giriş
Habakuk
- Giriş
Sepanýa
- Giriş
Hagaý
- Giriş
Zakarýa
- Giriş
Malaky
- Giriş
Mattanyň hoş habary
- Giriş
Markyň hoş habary
- Giriş
Lukanyň beýan eden hoş habar
- Giriş
Ýohannanyň hoş habary
- Giriş
Resullaryň işleri
- Giriş
Ýakubyň haty
- Giriş
Petrusyň birinji haty
- Giriş
Petrusyň ikinji haty
- Giriş
Ýohannanyň birinji haty
- Giriş
Ýohannanyň ikinji haty
Ýohannanyň üçünji haty
Ýahudanyň haty
Pawlusyň rimlilere haty
- Giriş
Pawlusyň korintoslylara birinji haty
- Giriş
Pawlusyň korintoslylara ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň galatýalylara haty
- Giriş
Pawlusyň efeslilere haty
- Giriş
Pawlusyň filipililere haty
- Giriş
Pawlusyň kolosiýalylara haty
- Giriş
Pawlusyň saloniklilere birinji haty
- Giriş
Pawlusyň saloniklilere ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň Timoteosa birinji haty
- Giriş
Pawlusyň Timoteosa ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň Titusa haty
- Giriş
Pawlusyň Filimuna haty
Ýewreýlere hat
- Giriş
Ýohanna gelen aýanlyk
- Giriş
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
[36]
[37]
[38]
[39]
[40]
[41]
[42]
[43]
[44]
[45]
[46]
[47]
[48]
[49]
[50]
[51]
[52]
[53]
[54]
[55]
[56]
[57]
[58]
[59]
[60]
[61]
[62]
[63]
[64]
[65]
[66]
[67]
[68]
[69]
[70]
[71]
[72]
[73]
[74]
[75]
[76]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[1]
[2]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
[36]
[37]
[38]
[39]
[40]
[41]
[42]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[1]
[2]
[3]
[4]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[1]
[2]
[3]
[1]
[2]
[3]
[4]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[1]
[2]
[3]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[1]
[2]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[1]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[1]
[1]
[2]
[1]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[1]
[2]
[3]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
[36]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
[36]
[37]
[38]
[39]
[40]
[41]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[16]
[17]
[18]
[19]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[1]
[2]
[3]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[1]
[1]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[1]
[2]
[1]
[2]
[3]
[4]
[1]
[1]
[2]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[1]
[1]
[2]
[1]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
[23]
[24]
[25]
[26]
[27]
[28]
[29]
[30]
[31]
[32]
[33]

Mukaddes Kitap (Библия на туркменском языке)

Институт перевода Библии (ИПБ) – это российская научная организация, занимающаяся переводом, изданием и распространением Библии на языках неславянских народов, проживающих в России и в сопредельных странах. Эти народы (около 85 млн чел.) имеют различные культурные и религиозные корни и говорят на более чем 130 языках. Численность носителей некоторых из них составляет миллионы, другими владеют только несколько тысяч и даже сотен человек. Одни языки имеют давнюю литературную традицию, а для других письменность была создана совсем недавно. Цель Института перевода Библии – создать точный и богословски верный перевод, чтобы донести содержание Библии до современного читателя на родном языке.

Деятельность ИПБ проходит по благословению Святейшего Патриарха Московского и всея Руси Кирилла. Офис Института располагается в Москве, в Андреевском ставропигиальном монастыре. 28 октября 2015 года весь коллектив Института перевода Библии был удостоин медали священномученика Евгения (Зернова) в благодарность за многолетнее плодотворное сотрудничество в деле распространения Слова Божия и христианского просвещения народов Якутии. Медаль вручил Председателю Правления ИПБ протоиерею Александру Троицкому епископ Якутский и Ленский Роман.

Книга взята с сайта http://ibt.org.ru/ru/

Gelip çykyş
- Giriş
Müsürden çykyş
- Giriş
Lewiler
- Giriş
Çölde
Kanun taglymaty
- Giriş
Ýeşuwa
- Giriş
Ysraýyl serdarlary
- Giriş
Rut
- Giriş
Birinji Şamuwel
- Giriş
Ikinji Şamuwel
- Giriş
Birinji patyşalar
- Giriş
Ikinji patyşalar
- Giriş
Ýyl ýazgylarynyň birinji kitaby
- Giriş
Ýyl ýazgylarynyň ikinji kitaby
- Giriş
Ezra
- Giriş
Nehemýa
- Giriş
Ester
- Giriş
Eýýup
- Giriş
- 17
Zebur
- Giriş
- 72
- 89
- 106
Süleýmanyň pähimleri
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
Wagyz kitaby
- Giriş
Nagmalar nagmasy
- Giriş
Işaýa
- Giriş
Ýermeýa
- Giriş
Ýermeýanyň agysy
- Giriş
Ezekiýel
- Giriş
Danyýel
- Giriş
Hoşeýa
- Giriş
Ýowel
- Giriş
Amos
- Giriş
Abadýa
Ýunus
- Giriş
Mika
- Giriş
Nahum
- Giriş
Habakuk
- Giriş
Sepanýa
- Giriş
Hagaý
- Giriş
Zakarýa
- Giriş
Malaky
- Giriş
Mattanyň hoş habary
- Giriş
Markyň hoş habary
- Giriş
Lukanyň beýan eden hoş habar
- Giriş
Ýohannanyň hoş habary
- Giriş
Resullaryň işleri
- Giriş
Ýakubyň haty
- Giriş
Petrusyň birinji haty
- Giriş
Petrusyň ikinji haty
- Giriş
Ýohannanyň birinji haty
- Giriş
Ýohannanyň ikinji haty
Ýohannanyň üçünji haty
Ýahudanyň haty
Pawlusyň rimlilere haty
- Giriş
Pawlusyň korintoslylara birinji haty
- Giriş
Pawlusyň korintoslylara ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň galatýalylara haty
- Giriş
Pawlusyň efeslilere haty
- Giriş
Pawlusyň filipililere haty
- Giriş
Pawlusyň kolosiýalylara haty
- Giriş
Pawlusyň saloniklilere birinji haty
- Giriş
Pawlusyň saloniklilere ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň Timoteosa birinji haty
- Giriş
Pawlusyň Timoteosa ikinji haty
- Giriş
Pawlusyň Titusa haty
- Giriş
Pawlusyň Filimuna haty
Ýewreýlere hat
- Giriş
Ýohanna gelen aýanlyk
- Giriş
notes
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]
- [34]
- [35]
- [36]
- [37]
- [38]
- [39]
- [40]
- [41]
- [42]
- [43]
- [44]
- [45]
- [46]
- [47]
- [48]
- [49]
- [50]
- [51]
- [52]
- [53]
- [54]
- [55]
- [56]
- [57]
- [58]
- [59]
- [60]
- [61]
- [62]
- [63]
- [64]
- [65]
- [66]
- [67]
- [68]
- [69]
- [70]
- [71]
- [72]
- [73]
- [74]
- [75]
- [76]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]
- [34]
- [35]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [1]
- [2]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]
- [34]
- [35]
- [36]
- [37]
- [38]
- [39]
- [40]
- [41]
- [42]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [1]
- [2]
- [3]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [1]
- [2]
- [3]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [1]
- [2]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [1]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [1]
- [1]
- [2]
- [1]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [1]
- [2]
- [3]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]
- [34]
- [35]
- [36]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]
- [34]
- [35]
- [36]
- [37]
- [38]
- [39]
- [40]
- [41]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [1]
- [2]
- [3]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [1]
- [1]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [1]
- [2]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [1]
- [1]
- [2]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [1]
- [1]
- [2]
- [1]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [1]
- [2]
- [3]
- [4]
- [5]
- [6]
- [7]
- [8]
- [9]
- [10]
- [11]
- [12]
- [13]
- [14]
- [15]
- [16]
- [17]
- [18]
- [19]
- [20]
- [21]
- [22]
- [23]
- [24]
- [25]
- [26]
- [27]
- [28]
- [29]
- [30]
- [31]
- [32]
- [33]

Gelip çykyş

Giriş

Gelip çykyş Töwradyň ilkinji kitabydyr. Onuň gadymy golýazmasy ýewreýçe ýazylandyr. Kitabyň ýewreýçe ady «gelip çykyş» ýa-da «başda» diýmegi aňladyp, ol kitabyň ilkinji sözüdir. Bu kitapda dünýäniň ýaradylyşy, tutuş adamzadyň, şol sanda ysraýyl halkynyň gelip çykyşy beýan edilýär.

«Gelip çykyşyň» birinji bölüminde (1 — 11-nji baplar) Ybraýym pygamberiň döwrüne çenli bolup geçen wakalar we şol döwürde ýaşan adamlar hakynda gürrüň berilýär.

Hudaýyň ýaradan zatlarynyň ählisi ajaýypdy. Emma ilkinji ynsanlar: Adam ata we How ene Rebbi diňlemän, günäniň dünýä aralaşmagyna sebäp boldular. Adamlaryň edýän günäsi gitdigisaýy artyp, Hudaýyň sabyr käsesi pürepür bolansoň, Ol tutuş adamzady sil arkaly ýok etmegi ýüregine düwdi. Reb tutuş adamzatdan diňe Nuh pygamberi we onuň maşgalasyny aman galdyrmak isledi, sebäbi olar Rebbe ybadat edip, dogruçyldylar. Hudaý olara özlerini, haýwanlaryň we guşlaryň her görnüşinden bir jübütini halas etmek üçin, uly gämi ýasamagy buýurdy. Gämi taýýar bolandan soň, heniz görlüp-eşidilmedik sil gelip, ýer ýüzündäki ähli adamlary, janly-jandarlary ýok etdi.

Silden soň Nuh pygamberiň nesli ýene-de ýer ýüzüne ýaýrady. Ýöne olaryň köpüsi Rebbe ybadat etmeklerini bes etdiler.

Kitabyň galan böleginde (12 — 50-nji baplar) Ybraýym pygamber we onuň maşgalasy baradaky taryhy wakalar beýan edilýär. Ybraýym pygamber Rebbe iman edip, örän dogruçyl adamdy. Ol Hudaýyň görkezen ýurduna — Kengan ýurduna öz maşgalasy bilen göçdi. Hudaý ondan bir beýik halk ýaratjakdygyny, bu halka şol ýurdy miras berjekdigini, onuň nesli arkaly tutuş adamzady ýalkajakdygyny wada edip, onuň bilen äht baglaşdy. Ybraýym hem özüniň hiç perzendiniň ýokdugyna garamazdan, Hudaýyň beren bu wadasyna ynandy.

Ýyllar geçýärdi, emma Ybraýym pygamber bilen Saranyň heniz-de çagalary ýokdy. Şonda Sara öz gyrnagy Hajary Ybraýyma aýallyga berýär. Şeýdip, hezreti Ysmaýyl dünýä inýär. Ybraýym bu wada berlen oguldyr öýdüp, örän begenýär. Emma Hudaý wada berlen ogluň Ybraýymyň öz aýalyndan, ýagny Saradan doguljakdygyny ýene-de bir gezek aýdýar. Wagt geçip, wada edilen ogul, ýagny hezreti Yshak dünýä inýär. Emma Hudaý söýgüli ogluňy gurbanlyk ber diýip, Ybraýymyň imanyny synap görmekçi bolýar. Ybraýym Hudaýyň sözünden çykman, Yshagy Oňa gurbanlyk bermek üçin hanjary ýokary galdyran pursadynda, Ol onuň imanynyň näderejede güýçlüdigini görüp, gurbanlyk üçin bir goç berýär. Ybraýymyň şeýle imany Hudaýyň nazarynda dogrulyk saýylýar. Hudaý Ybraýyma beren wadasyny berjaý edip, onuň ogly Ysmaýyl pygamberden arap halkyny, ogly Yshak pygamberden bolsa ýewreý halkyny ýaradýar.

Bulardan başga-da, kitapda Ybraýym pygamberiň ogly Yshak we agtygy Ýakup pygamberleriň durmuşlary jikme-jik beýan edilýär.

Ýokarda agzalyp geçilen «äht» düşünjesi ilkinji gezek «Gelip çykyş» kitabynda duş gelýär. Ata-babalar berlen ähte minnetdar bolansoňlar, Hudaýa höwes bilen ybadat edýärdiler, Oňa ýakma gurbanlyklaryny berýärdiler. Ol Özüni olara aýan eden Hudaýdyr. «Ýakma gurbanlygy» we şular ýaly birnäçe gurbanlyk adalgalary, haýwanlar babatdaky «haram» we «halal» diýen düşünjeleri hem ilki «Gelip çykyşda» duş gelýär.

Hudaý hezreti Ysmaýyla-da, hezreti Yshaga-da birnäçe tireleriň nesilbaşylary boljakdyklaryny wada edýär. Ol Ybraýym pygamberiň agtygy Ýakuba «Ysraýyl» (Ysraýyl pygamber) diýip at berýär. Ysraýylyň körpe ogly Ýusup pygamber doganlary tarapyndan Müsüre gul edilip satylýar. Emma Hudaýyň beren akyldarlygy we başarjaňlygy arkaly Ýusup Müsüriň häkimi bolýar. Kengan ýurduna düşen açlyk zerarly Ýakubyň doganlary Müsüre gelip, ol ýerde ornaşýarlar. Ýusup öz ata-babalarynyň ýurdunda uzakda ýaşamaly bolýandygyna garamazdan, Hudaýyň Öz halkyna beren wadasyny bir gün berjaý etjekdigini bilýärdi.

«Meniň sanaglym dolup barýar, ýöne Hudaý hökman siziň dadyňyza ýetişer. Hudaý sizi Müsürden çykaryp, Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba wada eden topragyna elter»

50:24.

Mazmuny

Dünýäniň we adamzadyň ýaradylyşy 1:1—2:25

Günäniň we zorlugyň başy 3:1-24

Adam atadan Nuh pygambere çenli bolan döwür 4:1—5:32

Nuh pygamber we sil 6:1—10:32

Babyl minarasy11:1-9

Samyň nesilleri 11:10-32

Ata-babalar: Ybraýym, Yshak, Ýakup 12:1—35:29

Ysawyň nesilleri 36:1-43

Ýusup we onuň doganlary 37:1—45:28

Ysraýyllar Müsürde 46:1—50:26

1-nji bap

Hudaý dünýäni we adamzady ýaradýar

¹Başda Hudaý gögi we ýeri ýaratdy. ²Dünýä şekilsiz boşlukdy, suwlaryň ýüzi tüm-garaňkylyk bilen örtülendi. Suwuň ýüzünde Hudaýyň Ruhy perwaz urýardy.

³Hudaý: «Ýagtylyk bolsun!» diýdi. Ýagtylyk peýda boldy. ⁴Hudaý ýagtylygyň gowudygyny görüp, ony tümlükden bölüp aýyrdy. ⁵Hudaý ýagtylygy gündiz, tümlügi bolsa gije diýip atlandyrdy. Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu ilkinji gündi.

⁶Hudaý: «Suwlaryň aralygynda gümmez bolsun we ol suwy suwdan bölüp aýyrsyn!» diýdi. ⁷Şeýdip, Hudaý gümmez ýaratdy. Ol gümmeziň astyndaky suwy ýokarsyndaky suwdan bölüp aýyrdy. ⁸Hudaý gümmezi asman diýip atlandyrdy. Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu ikinji gündi.

⁹Hudaý: «Asmanyň astyndaky suwlar bir ýere jemlensin we gury ýer emele gelsin!» diýdi. Bu şeýle-de boldy. ¹⁰Hudaý gury ýeri ýer, bir ýere jemlenen suwlary bolsa deňiz diýip atlandyrdy. Hudaý munuň gowudygyny gördi. ¹¹Soňra Hudaý: «Ýerde her dürli ösümlikler emele gelsin. Tohum berýän her dürli ösümlikler we tohumy miwesiniň içinde bolan her dürli miweli agaçlar össün. Soňra olaryň tohumlaryndan dürli ösümlikler we agaçlar gögersin» diýdi. Bu şeýle-de boldy. ¹²Şeýdip, ýer tohum berýän her dürli ösümlikleri we tohumy miwesiniň içinde bolan her dürli miweli agaçlary öndürdi. Hudaý munuň gowudygyny gördi. ¹³Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu üçünji gündi.

¹⁴Hudaý: «Gündizi gijeden aýyrmak üçin asmanda şamçyraglar bolsun. Goý, olar baýramçylyklary, günleri we ýyllary görkezsin. ¹⁵Şamçyraglar asmanyň gümmezinde bolup, ýer ýüzüne ýagty saçsynlar!» diýdi. Bu şeýle-de boldy. ¹⁶Şeýdip, Hudaý iki sany beýik şamçyragy — gündizi dolandyrmak üçin uly şamçyragy, gijäni dolandyrmak üçin kiçi şamçyragy hem-de ýyldyzlary döretdi. ^17-18Ýeriň ýüzüne ýagtylyk bermek, gündiz bilen gijäni dolandyrmak we ýagtylygy garaňkylykdan tapawutlandyrmak üçin, Hudaý olary asmanda ýerleşdirdi. Ol munuň gowudygyny gördi. ¹⁹Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu dördünji gündi.

²⁰Hudaý: «Goý, suw janly-jandarlardan dolup-daşsyn we guşlar hem asmanyň gümmezinde uçsunlar» diýdi. ²¹Şeýdip, Hudaý äpet deňiz aždarlaryny, suwda ýüzýän dürli suw jandarlaryny we dürli guş-gumrulary ýaratdy. Ol munuň gowudygyny gördi. ²²Hudaý: «Deňiz jandarlary örňäň, köpeliň, deňizleri dolduryň, ýer ýüzündäki guşlar köpeliň» diýip, olara pata berdi. ²³Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu bäşinji gündi.

²⁴Hudaý: «Ýer öz görnüşlerine görä jandarlary: mallary, süýrenijileri hem-de haýwanlary öndürsin» diýdi. Bu şeýle-de boldy. ²⁵Hudaý ýer ýüzünde dürli haýwanlary, mallary hem-de süýrenijileri döretdi. Ol munuň gowudygyny gördi.

²⁶Onsoň Hudaý: «Indi Öz keşbimizde, Özümize meňzeş ynsany ýaradalyň. Goý, olar balyklaryň, guşlaryň, mallaryň, bütin ýer ýüzündäki haýwanlaryň^[1] we ähli süýrenijileriň üstünden höküm sürsünler!» diýdi.

²⁷Şeýdip, Hudaý Öz keşbinde ynsany ýaratdy,

hawa, Hudaý ony Öz keşbinde ýaratdy,

olary erkek we aýal edip ýaratdy.

²⁸Hudaý erkege we aýala: «Örňäp, köpelip, ýer ýüzüni dolduryň we oňa eýeçilik ediň; balyklaryň, guşlaryň we ýer ýüzünde hereket edýän bütin jandarlaryň üstünden höküm sürüň» diýip pata berdi. ²⁹Hudaý olara: «Indi Men size ýer ýüzünde tohum berýän ösümlikleri we tohumy miwesiniň içinde bolan miweli agaçlary berýärin, olar size iýmit bolar. ³⁰Ýerdäki haýwanlaryň, gökdäki guşlaryň hemmesine we burnunda dirilik nepesi bolan ýer ýüzünde hereket edýän bütin jandarlara ähli gök otlary iýmit üçin berýärin» diýdi. Bu şeýle-de boldy. ³¹Hudaý Öz ýaradan zatlarynyň juda gowudygyny gördi. Şeýdip, gije geçip, daň atdy. Bu altynjy gündi.

2-nji bap

¹Şeýdip, tutuş älem-jahanyň we ondaky ähli zatlaryň ýaradylyşy tamamlandy. ²Hudaý ýedinji günde ähli işini tamamlap, şol gün dynç aldy. ³Hudaý ýedinji güni aýratyn gün hökmünde ýalkady, sebäbi Ol şol gün ähli ýaradyş işlerini tamamlap, dynç aldy.

Adam ata bilen How ene Erem bagynda

⁴Hudaýymyz Reb gögi we ýeri ýaradanda bolup geçen wakalar şulardyr:

Hudaýymyz Reb ýeri we gögi ýaradanda, ^5-6ýer ýüzünde heniz gyrymsy agaç ýokdy, gök ot hem bitmändi, çünki Hudaýymyz Reb ýere ýagyş ýagdyrmandy we ýeri bejermek üçin entek hiç kimi ýaratmandy, emma ýeriň astyndan çykan suw tutuş topragy suwarardy. ⁷Hudaýymyz Reb toprakdan adam^[2] ýaradyp, onuň burnuna dirilik nepesini üfledi. Şeýdip, adam janly barlyk boldy.

⁸Hudaýymyz Reb gündogarda ýerleşen Eremde^[3] bag oturdyp, adamy şol ýerde ýerleşdirdi. ⁹Hudaýymyz Reb ol ýerde süýji, dürli-dürli owadan miweli agaçlary gögertdi. Bagyň ortarasynda iki sany daragt: ýaşaýyş daragty hem-de ýagşyny-ýamany saýgaryş daragty bardy.

¹⁰Erem bagyny suwarýan derýa Eremiň içinden akyp geçip, bagyň gutaran ýerinde dört derýa bölünýär. ^11-12Birinji derýanyň ady Pişondyr; ol derýa altyna baý bolan bütin Hawyla ýurdunyň içinden akyp geçýär. Ol ýerde sap altyn, bdolah hem-de hakyk diýen gymmatbaha daşlar bar. ¹³Ikinji derýanyň ady Gihondyr. Ol tutuş Kuş ýurdunyň içinden akyp geçýär. ¹⁴Üçünji derýanyň ady Tigrdir. Ol Aşuryň gündogaryndan akyp geçýär. Dördünji bolsa Ýewfrat derýasydyr.

¹⁵Erem bagyny işläp bejereri we oňa gözegçilik ederi ýaly, Hudaýymyz Reb adamy ol bagda ýerleşdirdi. ¹⁶Hudaýymyz Reb adama şeýle emr etdi: «Sen bagdaky islän agaçlaryň miwesinden arkaýyn iýip bilersiň. ¹⁷Ýöne ýagşyny-ýamany saýgaryş daragtynyň miwesinden iýmegin, çünki şondan iýen günüň sen hökman ölersiň».

¹⁸Hudaýymyz Reb: «Adama ýekelik ýagşy däl, oňa özüne laýyk kömekçi ýaradaýyn» diýdi.

¹⁹Hudaýymyz Reb ähli haýwanlary, guşlary toprakdan döretdi we adamyň olary atlandyryşyny görmek üçin, olary onuň ýanyna getirdi. Adam ähli janly-jandarlara näme at beren bolsa, şol-da olaryň ady boldy. ²⁰Şunlukda, adam ähli mallara, guşlara, ähli haýwanlara at berdi. Ýöne adamyň özüne laýyk kömekçi tapylmady.

²¹Hudaýymyz Reb adamy agyr uka giderdi; adam ukudaka, Reb onuň bir gapyrgasyny alyp, boşap galan ýerini et bilen örtdi. ²²Hudaýymyz Reb adamyň bedeninden alan şol gapyrgasyndan aýal ýaratdy we ony adamyň ýanyna getirdi. ²³Adam ony görüp: «Ine, süýegi öz süýegimden, teni öz tenimdendir; ol aýal bolar, çünki ol erkekden^[4] alnandyr» diýdi. ²⁴Şol sebäpden hem erkek ata-enesini taşlap, aýaly bilen birigýär we olaryň ikisi bir ten bolýar.

²⁵Adam-da, onuň aýaly-da ýalaňaçdylar, olar heniz utanmany bilmeýärdiler.

3-nji bap

Adam ata bilen How ene Rebbiň tabşyrygyny bozýarlar

¹Hudaýymyz Reb tarapyndan ýaradylan haýwanlarynyň arasynda iň mekiri ýylandy. Ýylan aýaldan: «Dogrudanam, Hudaý size bagdaky agaçlaryň hiç birinden iýmäň diýdimi?» diýip sorady. ²Aýal ýylana şeýle jogap berdi: «Bagdaky agaçlaryň miwelerinden iýmäge biziň ygtyýarymyz bar. ³Ýöne Hudaý: „Siz bagyň ortasyndaky agajyň miwesinden iýmelem dälsiňiz, oňa degmelem dälsiňiz, ýogsam ölersiňiz“ diýdi». ⁴Ýylan aýala şeýle diýdi: «Ýok, ýok! Ölmersiňiz. ⁵Şol agajyň miwesinden dadan günüňiz, Hudaý siziň gözüňiziň açyljakdygyny we edil Hudaý kimin boljakdygyňyzy hem-de ýagşyny-ýamany saýgarjakdygyňyzy bilýär». ⁶Aýal bu agajyň miwesiniň iýmit üçin gowudygyny, göze ýakymlydygyny we onuň akyl-paýhas berýändigini görüp, ondan alyp iýdi. Ýanyndaky adamsyna-da berdi, ol hem iýdi. ⁷Olaryň gözleri açyldy we özleriniň ýalaňaçdyklaryny bildiler. Olar injir agajynyň ýapraklaryny biri-birine birleşdirip, özlerine örtgi edindiler.

⁸Salkyn aralaşanda, adam aýaly bilen bagda gezmeläp ýören Hudaýymyz Rebbiň sesini eşidip, bagdaky agaçlaryň arasynda Onuň huzuryndan gizlendiler. ⁹Hudaýymyz Reb adamy çagyryp: «Sen nirede?» diýdi. ¹⁰Adam: «Men bagda, Seniň sesiňi eşidip, gorkup gizlendim, çünki men ýalaňaçdym» diýdi. ¹¹Beýik Hudaý ondan: «Ýalaňaçdygyňy saňa kim aýtdy? Iýme diýip gadagan eden agajymyň miwesinden iýdiňmi?» diýip sorady. ¹²Adam: «Miwäni Seniň maňa beren aýalyň alyp berdi. Men hem iýdim» diýdi. ¹³Hudaýymyz Reb aýaldan: «Bu näme etdigiň boldy?!» diýip sorady. Aýal: «Ýylan maňa aldap iýdirdi» diýdi.

¹⁴Hudaýymyz Reb ýylana:

«Şeýle edeniň üçin,

ähli mallaryň we haýwanlaryň

iň nälet siňeni sen bolarsyň.

Garnyňyň üstünde süýrenip gezersiň sen,

ömürboýy toprakdan iýmitlenersiň sen.

¹⁵Seniň bilen aýalyň,

seniň tohumyň bilen aýalyň tohumynyň arasyna,

duşmançylyk salaryn Men.

Ol seniň kelläňi owradar,

sen bolsa onuň dabanyndan çakarsyň» diýdi.

¹⁶Beýik Hudaý aýala şeýle diýdi:

«Göwrelilik döwrüňdäki hasratyňy has artdyraryn,

agyr burgy bilen dograrsyň çagalaryňy sen,

sen äriňe meýilli bolarsyň^[5],

emma ol höküm sürer seniň üstüňden».

¹⁷Adama bolsa Beýik Hudaý şeýle diýdi:

«Sen aýalyňyň gepine gitdiň,

„Iýme“ diýip, gadagan eden agajymyň miwesinden iýdiň.

Seniň eden işiň sebäpli, Men topragy näletländirin.

Sen toprakdan ömürboýy muşakgatlyk bilen iýmitlenersiň.

¹⁸Toprak saňa akbaş-ýandak öndürip berer.

Sen meýdan otlaryny iýersiň.

¹⁹Sen ýerden alnansyň we ýere dolanýançaň,

nany maňlaý deriňi döküp iýersiň.

Çünki topraksyň sen we ýene-de topraga öwrülersiň».

²⁰Adam aýalyna How^[6] diýip at dakdy, sebäbi How ähli ýaşaýanlaryň enesi boldy. ²¹Hudaýymyz Reb adam bilen onuň aýalyna deriden eşikler edip, olary geýindirdi.

²²Hudaýymyz Reb: «Ine, adam ýagşyny-ýamany saýgaryp, Biziň Birimiz kimin boldy. Olar indi ýaşaýyş daragtyna el uzadyp, onuň miwesindenem iýip, ebedi ýaşaýmasynlar» diýdi. ²³Şoňa görä öz alnan topragyny işläp bejereri ýaly, Hudaýymyz Reb adamy Erem bagyndan çykardy. ²⁴Ol adamy bagdan kowdy; soňra Ol ýaşaýyş daragtyna barýan ýoly goramak üçin, bagyň gündogarynda keruplar^[7] hem-de aýlanyp duran ýalynly gylyjy goýdy.

4-nji bap

Kabyl bilen Habyl. Ilkinji ganhorlyk

¹Adam aýaly Howa ýanaşdy. How hamyla bolup, Kabyly dogurdy. How: «Rebbiň kömegi bilen men bir ogul dünýä inderdim^[8]» diýdi. ²Soňra ol Kabylyň dogany Habyly dogurdy. Habyl goýun çopany, Kabyl bolsa daýhan bolup ýetişdi. ³Birnäçe wagtdan soň Kabyl topragyň miwesinden Rebbe sadaka getirdi. ⁴Habyl hem öz sürüsiniň ilkinji doglanlarynyň semizlerinden Rebbe sadaka getirdi. Reb Habyly we onuň sadakasyny kabul etdi. ⁵Emma Reb Kabyly we onuň sadakasyny kabul etmedi. Kabylyň muňa gaty gahary gelip, ýüzüni sallady. ⁶Reb Kabyla şeýle diýdi: «Näme üçin gaharlanýaň? Näme ýüzüňi sallaýarsyň? ⁷Eger sen dogry iş etseň, kabul edilmezmiň näme? Eger sen nädogry iş etseň, günä bosagada peýläp ýatandyr; günäniň seniň üstüňden höküm süresi geler. Ýöne sen günäniň üstünden agalyk etmelisiň!»

⁸Kabyl öz dogany Habyla: «Ýör, çeträge çykaly»^[9] diýdi. Meýdanda Kabyl Habyla topulyp, ony öldürdi. ⁹Reb Kabyldan: «Doganyň Habyl nirede?» diýip sorady. Ol: «Habarym ýok, men näme doganymyň sakçysymy?» diýdi. ¹⁰Reb Kabyla şeýle diýdi: «Sen nämeler etdiň?! Doganyňyň gany toprakdan Maňa perýat edýär. ¹¹Indi sen näletlendiň we doganyňyň seniň eliň bilen dökülen ganyny özüne siňdiren toprakdan mahrum bolduň. ¹²Sen näçe jan çekseň-de, ýer saňa hasyl bermez, sen ýer ýüzünde gaçgak hem sergezdan bolarsyň». ¹³Kabyl Rebbe: «Jezam çekerden agyr. ¹⁴Ine, bu gün Sen meni mes toprakly ýerden kowduň. Men Seniň huzuryňdan gizlenip, ýer ýüzünde gaçgak we sergezdan bolaryn. Maňa duşan, meni öldürer» diýdi. ¹⁵Emma Reb oňa: «Ýok! Kabyly öldüren adamdan ýedi gezek öç alnar» diýdi. Reb Kabyla duşanyň ony öldürmezi ýaly, oňa bellik goýdy. ¹⁶Soňra Kabyl Rebbiň huzuryndan gidip, Eremiň gündogaryndaky Not^[10] ýurdunda mesgen tutdy.

¹⁷Kabyl aýalyna ýanaşdy. Onuň aýaly hamyla bolup, Hanogy dogurdy. Kabyl gala bina edip, oňa ogly Hanogyň adyny dakdy. ¹⁸Hanokdan Irat, Iratdan Mehuýaýyl, Mehuýaýyldan Metuşaýel, Metuşaýelden Lemek doguldy. ¹⁹Lemek iki aýal aldy: olaryň biriniň ady Ada, beýlekisiniňki bolsa Sillady. ²⁰Ada Ýabaly dogurdy. Ýabal çadyrda ýaşaýan maldarlaryň atasydy. ²¹Onuň doganynyň ady Ýubaldy. Ýubal lira we tüýdük çalýanlaryň atasydy. ²²Silla Tubal-Kabyly dogurdy. Tubal-Kabyl bürünçden we demirden dürli gurallary ýasaýardy. Onuň Nagama atly aýal dogany bardy.

²³Lemek aýallaryna şeýle diýdi:

«Eý, Ada we Silla,

maňa gulak asyň!

Aýallarym, sözümi diňläň!

Meni ýaralan adamy öldürerin,

meni uran juwan ýigidi öldürerin.

²⁴Kabyl üçin ýedi gezek öç alynsa,

Lemek üçin ýetmiş ýedi gezek öç alnar».

²⁵Adam ýene aýalyna ýanaşdy. How bir ogul dogurdy. Ol: «Kabylyň elinden ölen Habylyň deregine Reb maňa başga bir ogul berdi» diýip, onuň adyna Şis^[11] dakdy. ²⁶Şisden hem bir ogul doguldy; ol onuň adyna Enoş dakdy. Şol wagtdan başlap adamlar Rebbe ybadat edip başladylar.

5-nji bap

Adam atanyň nesilleri

¹Adamyň nesilleri baradaky taryhy ýazgylar şeýledir. Hudaý ynsany ýaradanda, ony Öz keşbinde ýaratdy. ²Hudaý olary erkek we aýal edip ýaratdy; onsoň olara pata berip, olary «ynsan» diýip atlandyrdy. ³Adam ýüz otuz ýaşyndaka, ondan öz keşbinde, özüne meňzeş bir ogul dünýä indi. Ol oglunyň adyna Şis dakdy. ⁴Şis doglandan soň, Adam sekiz ýüz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ⁵Şeýdip, Adam jemi dokuz ýüz otuz ýyl ýaşap dünýäden ötdi.

⁶Şis ýüz bäş ýaşyndaka, ondan Enoş doguldy. ⁷Enoş doglandan soň, Şis sekiz ýüz ýedi ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ⁸Şeýdip, Şis jemi dokuz ýüz on iki ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ⁹Enoş togsan ýaşyndaka, ondan Keýnan doguldy. ¹⁰Keýnan doglandan soň, Enoş sekiz ýüz on bäş ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹¹Şeýdip, Enoş jemi dokuz ýüz bäş ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ¹²Keýnan ýetmiş ýaşyndaka, ondan Mahalaleýel doguldy. ¹³Mahalaleýel doglandan soň, Keýnan sekiz ýüz kyrk ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹⁴Şeýdip, Keýnan jemi dokuz ýüz on ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ¹⁵Mahalaleýel altmyş bäş ýaşyndaka, ondan Ýeret doguldy. ¹⁶Ýeret doglandan soň, Mahalaleýel sekiz ýüz otuz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹⁷Şeýdip, Mahalaleýel jemi sekiz ýüz togsan bäş ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ¹⁸Ýeret ýüz altmyş iki ýaşyndaka, ondan Hanok doguldy. ¹⁹Hanok doglandan soň, Ýeret sekiz ýüz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²⁰Şeýdip, Ýeret jemi dokuz ýüz altmyş bäş ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ²¹Hanok altmyş bäş ýaşyndaka, ondan Metuşela doguldy. ²²Metuşela doglandan soň, Hanok ýene üç ýüz ýyl ýaşady we Hudaýyň huzurynda gezdi. Ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²³Şeýdip, Hanogyň ýaşan günleri üç ýüz altmyş bäş ýyl boldy. ²⁴Hanok Hudaýyň huzurynda gezdi; soňra ol birdenkä gaýyp boldy, sebäbi Hudaý ony Öz ýanyna alypdy. ²⁵Metuşela ýüz segsen ýedi ýaşyndaka, ondan Lemek doguldy.

²⁶Lemek doglandan soň, Metuşela ýedi ýüz segsen iki ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²⁷Şeýdip, Metuşela jemi dokuz ýüz altmyş dokuz ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ²⁸Lemek ýüz segsen iki ýaşyndaka, ondan bir ogul dünýä indi. ²⁹Lemek: «Rebbiň topragy näletländigi sebäpli, biz agyr zähmet çekmeli bolýarys. Bu çaga biziň elimize agyr zähmet çekmekden teselli berer» diýip, onuň adyna Nuh^[12] dakdy. ³⁰Nuh doglandan soň, Lemek bäş ýüz togsan bäş ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ³¹Şeýdip, Lemek jemi ýedi ýüz ýetmiş ýedi ýyl ýaşap dünýäden ötdi. ³²Nuh bäş ýüz ýaşyndaka, ondan Sam, Ham we Ýafes dünýä indi.

6-njy bap

Adamzadyň betpälligi

¹Bütin dünýäde adamlar köpelip başlap, olardan ençeme gyzlar dünýä indi. ²Ylahy barlyklar^[13] bu ynsan gyzlarynyň owadanlygyny görüp, olardan öz halanlaryny aýallyga aldylar. ³Şol sebäpli Reb: «Men adamzady ebedilik ýaşatmaryn, çünki olar tendir; onuň ömri ýüz ýigrimi ýyl bolar» diýdi. ⁴Şol zamanda hatda ondan gijräkki döwürlerde-de, dünýäde nefiller^[14] bardy. Olar ylahy barlyklar bilen ynsan gyzlarynyň nesilleridi. Nefiller gadym eýýämden bäri belli, at-abraýly gahrymanlardy.

⁵Reb bütin dünýädäki adamzadyň betpälliginiň juda çökderdigini, olaryň kalbyndaky oý-pikirleriniň we niýetleriniň hemişe pislikden doludygyny gördi. ⁶Ol adamzady ýaradandygyna ökündi we ýürekden gynandy. ⁷Reb «Öz ýaradan ynsanlarymy haýwanlar, süýrenijiler we guşlar bilen birlikde ýer ýüzünden süpürip taşlaryn. Çünki Men olary ýaradandygyma ökünýärin» diýdi. ⁸Ýöne Nuh Rebbiň nazarynda merhemet tapdy.

Nuh

⁹Nuhuň maşgalasynyň kyssasy şeýledir. Nuh öz döwürdeşleriniň arasynda dogruçyl hem takwa adamdy. Ol Hudaýyň huzurynda gezdi. ¹⁰Nuhuň Sam, Ham, Ýafes atly üç ogly bardy.

¹¹Hudaýyň nazarynda ýer ýüzi azgynçylykdan we zulumdan doludy. ¹²Hudaý ýer ýüzündäki ähli janly-jandarlaryň azgynçylyga ýüz urandygyny gördi. ¹³Hudaý Nuha şeýle diýdi: «Men bütin janly-jandarlaryň soňuna çykjak, çünki olar zerarly ýer ýüzi zulumdan doldy. Men olary ýer bilen bile ýok etjek. ¹⁴Özüňe serwi agajyndan bir gämi ýasa; onda otaglar ýasap, gämä içinden hem daşyndan şepbik çal. ¹⁵Gämini şeýle ýasamaly: onuň uzynlygy üç ýüz, giňligi elli we beýikligi otuz tirsek bolsun. ¹⁶Oňa üçek-de^[15] ýasa, üçegiň boýy bir tirsek bolsun; gäminiň gapysyny gapdaldan aç. Gämini aşaky, ortaky we üstki gatlardan ybarat edip ýasa. ¹⁷Ine, Men bolsa ýer ýüzüne sil gönderip, gökleriň astyndaky burnunda dirilik nepesi bolan janly-jandarlaryň ählisini ýok etjekdirin; ýer ýüzündäki zatlaryň barysy öler. ¹⁸Emma Men seniň bilen äht baglaşaryn. Sen ogullaryň, aýalyň hem gelinleriň bilen gämä münersiň. ¹⁹Diri galmaklary üçin, bir erkek, bir urkaçy edip, jandarlaryň-da her görnüşinden bir jübütini gämä alyp mün. ²⁰Diri galmak üçin guşlaryň, mallaryň we süýrenijileriň hersi öz taýy bilen jübüt-jübüt bolup, seniň bilen gämä münerler. ²¹Şeýle hem sen özüňe hem ähli haýwanlara iýmit bolar ýaly öz ýanyň bilen dürli-dümen azyk-owkat alyp mün». ²²Nuh Hudaýyň buýran zatlarynyň hemmesini ýerine ýetirdi.

7-nji bap

Nuh gämä münýär

¹Reb Nuha şeýle diýdi: «Ähli maşgalaň bilen gämä mün, çünki Men seniň döwürdeşleriňiň içinden diňe seniň dogruçyl adamdygyňy gördüm. ^2-3Haýwanlaryň tohumlaryny ýer ýüzünde diri saklamak üçin, olaryň halal görnüşleriniň erkeginden we urkaçysyndan ýedi jübüt, haram görnüşleriniň erkeginden we urkaçysyndan iki jübüt, şeýle hem guşlaryň erkeginden we urkaçysyndan ýedi jübüt al. ⁴Çünki Men ýedi günden kyrk gije-gündizläp ýere ýagyş ýagdyryp, Öz ýaradan janly-jandarlarymyň ählisini ýer ýüzünden süpürip taşlajakdyryn». ⁵Nuh Rebbiň buýran zatlarynyň hemmesini berjaý etdi. ⁶Ýere sil gelende, Nuh alty ýüz ýaşyndady. ⁷Nuh, onuň ogullary, aýaly we gelinleri silden gutulmak üçin gämä mündüler. ^8-9Hudaýyň Nuha buýruşy ýaly, halal we haram haýwanlar, guşlardyr süýrenijiler erkek we urkaçy jynsynda jübüt-jübüt bolup, Nuh bilen gämä mündüler. ¹⁰Ýedi günden soň ýer ýüzüni sil aldy.

¹¹Nuhuň ömrüniň alty ýüzünji ýylynyň ikinji aýynyň on ýedinji güni — hut şol gün düýpsüz çuňlugyň ähli çeşmeleri böwsüldi, asman suw bentleri kimin açyldy. ¹²Kyrk gije-gündizläp, ýer ýüzüne dynman ýagyş ýagdy. ¹³Şol gün Nuh, onuň ogullary Sam, Ham, Ýafes, Nuhuň aýaly hem-de gelinleri gämä mündüler. ^14-15Ähli haýwanlar, mallar, süýrenijiler we guşlar — ähli ganat-perliler hersi öz taýyna görä, burnunda dirilik nepesi bolan janly-jandarlaryň hemmesi jübüt-jübüt bolup, Nuh bilen gämä mündüler. ¹⁶Ähli erkek hem urkaçy janly-jandarlar Hudaýyň Nuha buýruşy ýaly gämä mündüler. Onsoň Reb gäminiň gapysyny ýapdy. ¹⁷Ýer ýüzünde sil kyrk gün dowam etdi. Suw gitdigisaýy joşdy we gämi ýerden ýokary göterildi. ¹⁸Ýerde suw joşup, juda köpeldi; gämi suwda ýüzüp ýördi. ¹⁹Suw ýerde şeýle bir joşdy welin, hatda ýer ýüzündäki bar belent daglar-da suwuň aşagynda galdy. ²⁰Suw daglaryň depesinden on bäş tirsek ýokary galdy; daglaryň üsti suw bilen örtüldi. ²¹Ýer ýüzünde hereket edýän janly-jandarlaryň ählisi, guşlar-da, mallardyr haýwanlar-da, süýrenijilerdir ynsanlar-da ýok boldular. ²²Gury ýerdäki burnunda dirilik nepesi bolan janly-jandarlaryň hemmesi öldi. ²³Reb ýer ýüzündäki ähli janly-jandarlary süpürip taşlady; ynsanlar, mallar, haýwanlar, süýrenijiler we guşlar ýer ýüzünden süpürilip taşlandy. Diňe Nuh we onuň ýanyndakylar diri galdylar. ²⁴Tutuş ýer ýüzüni ýüz elli günläp sil aldy.

8-nji bap

Nuh gämiden çykýar

¹Nuh hem-de onuň bilen gämide bolan haýwanlardyr mallaryň ählisini Hudaý ýatdan çykarmandy. Hudaý ýerde şemal öwüsdirdi; suw çekilmäge başlady.

²Düýpsüz çuňlugyň çeşmeleri beklendi,

Gökleriň penjireleri ýapyldy,

Gökdäki ýagyş diňdi.

³Suw ýer ýüzünden kem-kemden çekildi; ýüz elli günden soň suw peseldi. ⁴Gämi ýedinji aýyň on ýedisi güni Ararat daglarynda saklandy. ⁵Onunjy aýa çenli suw peselmegini dowam etdi; onunjy aýyň biri güni daglaryň başy göründi.

^6-7Kyrk günden soň Nuh öz ýasan gämisiniň penjiresini açdy-da, bir gargany çykaryp, uçuryp goýberdi; garga tä ýer guraýança uçup geziberdi. ⁸Soňra suwuň ýerden doly çekilendigini ýa-da çekilmändigini bilmek üçin Nuh bir kepderini uçuryp goýberdi. ⁹Kepderi gonara ýer tapman, onuň ýanyna gämä dolanyp geldi, çünki ýeriň ýüzi entek hem suw bilen örtülendi. Nuh elini uzadyp kepderini tutdy-da, ony öz ýanyna gämä aldy. ¹⁰Nuh ýedi gün garaşandan soň, ýene-de kepderini uçuryp goýberdi. ¹¹Kepderi agşam onuň ýanyna dolanyp geldi. Bu gezek onuň agzynda zeýtun agajynyň täze ýolnan ýapragy bardy. Nuh suwuň ýerden çekilendigine göz ýetirdi. ¹²Ol ýene ýedi gün garaşandan soň, kepderini üçünji gezek iberdi. Kepderi bu sapar yzyna dolanmady.

¹³Nuhuň ömrüniň alty ýüz birinji ýylynyň ilkinji aýynyň birine suw ýerden çekilipdi. Nuh gäminiň üçegini söküp, daş-töweregine seretdi; ýeriň ýüzi sarygypdy. ¹⁴Ikinji aýyň ýigrimi ýedisine ýer bütinleý gurady. ^15-17Reb Nuha: «Aýalyň, ogullaryň we gelinleriň bilen gämiden çyk. Ýanyňda bar bolan janly-jandarlaryň ählisini — ähli haýwanlary: guşlary, mallary, süýrenijileri özüň bilen gämiden alyp çyk. Goý, olar ýeriň ýüzüne ýaýrap, örňäp köpelsinler» diýdi. ¹⁸Nuh aýaly, ogullary we gelinleri bilen gämiden çykdy. ¹⁹Ähli haýwanlar, ähli süýrenijiler, ähli guşlar — ýer ýüzünde hereket edýän bütin jandarlar öz görnüşleri bilen gämiden çykdylar. ²⁰Nuh Rebbe gurbanlyk sypasyny gurdy; ol halal haýwanlardyr guşlaryň birnäçesini aldy-da, olary gurbanlyk sypasynyň üstünde goýup, Rebbe ýakma gurbanlyk berdi. ²¹Reb ýakymly ysy alyp, Öz ýanyndan şeýle diýdi: «Mundan beýläk ýer hiç haçan ynsan zerarly näletlenmez, çünki onuň kalbyndaky päli-niýeti ýaşlygyndan bäri pisdir. Men indi hiç haçan bütin janly-jandarlary şu edişim ýaly heläklemerin. ²²Indiden beýläk ýerde ekişdir orumyň, aňzakdyr jöwzanyň, tomusdyr gyşyň hem-de gije-gündiziň ömürboýy yzy üzülmez».

9-njy bap

Hudaý Nuh bilen äht edýär

¹Hudaý Nuha hem-de onuň ogullaryna şeýle pata berdi: «Örňäň, köpeliň, ýer ýüzüni dolduryň. ²Ähli haýwanlar, guşlar, süýrenijiler we balyklar sizden juda gorkuda ýaşarlar; olaryň hemmesi siziň ygtyýaryňyza berilýär. ³Janly-jandarlaryň ählisi size iýmit bolar; edil gök ösümlikleri berşim ýaly, olaryň hemmesini Men size berýärin. ⁴Ýöne olaryň etini gany bilen iýmäň. Jan gandadyr. ⁵Siziň ganyňyzy dökene ölüm jezasyny bererin. Adam öldüren islendik haýwana ýa-da ynsana Men jeza bererin. ⁶Kimde-kim bir ynsanyň ganyny dökse, onuň gany hem ynsan tarapyndan dökülsin. Çünki Hudaý ynsany Öz keşbinde ýaradandyr. ⁷Siz örňäp, köpeliň we ýer ýüzüne ýaýraň».

⁸Hudaý Nuha we onuň ogullaryna ýüzlenip, şeýle diýdi: ^9-10«Men indi siz we sizden soňky geljek nesliňiz bilen, şeýle hem siziň bilen gämiden çykan ähli jandarlar: guşlar, mallar we ýer ýüzündäki haýwanlaryň bary bilen äht baglaşýaryn. ¹¹Men siziň bilen äht baglaşýaryn. Indi hiç haçan bütin janly-jandarlar sil bilen heläklenmez we tutuş ýer ýüzüni weýran etjek sil gelmez. ¹²Meniň siz hem-de siziň bilen bolan ähli jandarlar bilen nesilden-nesle edýän ebedilik ähtimiň nyşany şudur: ¹³bulutlaryň arasynda ýerleşdiren älemgoşarym Meniň dünýä bilen eden ähtimiň nyşany bolar. ^14-15Ýeriň ýüzüni bulut örtüp, bulutlaryň arasynda älemgoşar görnende, Men siziň we ähli janly-jandarlar bilen eden ähtimi ýatlaryn. Mundan beýläk Men hiç haçan bütin janly-jandarlary sil bilen heläklemerin. ¹⁶Bulutlarda älemgoşar peýda bolan mahaly ony görüp, Men ýer ýüzüniň ähli janly-jandarlary bilen eden baky ähtimi ýatlaryn». ¹⁷Hudaý Nuha: «Ýer ýüzündäki ähli janly-jandarlar bilen Meniň baglaşan ähtimiň nyşany — ine, şudur» diýdi.

Nuh we onuň ogullary

¹⁸Sam, Ham, Ýafes Nuhuň gämiden çykan ogullarydy. (Ham Kenganyň atasydy.) ¹⁹Nuhuň üç ogly şulardy. Tutuş ýer ýüzüniň ynsanlary şulardan ýaýrady. ²⁰Nuhuň özi daýhandy. Ol ilki bilen üzüm agaçlaryny oturtdy. ²¹Ol şerap içip, ondan serhoş bolup, öz çadyrynyň ortarasynda ýalaňaç ýatyrdy. ²²Kenganyň kakasy Ham öz kakasynyň ýalaňaçdygyny görüp, muny beýleki iki doganyna habar berdi. ²³Sam bilen Ýafes geýim alyp, ony omuzlaryna atdylar we ýeňseleýin ýöräp baryp, kakalaryny geýindirdiler. Olar ýüzlerini başga tarapa öwrüp, kakalarynyň ýalaňaçlygyny görmediler. ²⁴Nuh serhoşlygyndan açylansoň, körpe oglunyň özüne näme edendigine göz ýetirip şeýle diýdi:

²⁵«Kengana nälet siňsin,

ol doganlarynyň elinde,

gullaryň guly bolsun.

²⁶Samyň Hudaýy Rebbe alkyş bolsun!

Kengan Sama gul bolsun.

²⁷Hudaý Ýafesi örňetsin^[16],

Ýafesiň nesilleri Samlaryň çadyrlarynda ýaşasyn,

Kengan Ýafese gul bolsun».

²⁸Nuh silden soň ýene üç ýüz elli ýyl ýaşady. ²⁹Ol jemi dokuz ýüz elli ýaşap dünýäden ötdi.

10-njy bap

Nuhdan dörän milletler

¹Nuhuň ogullary Samyň, Hamyň hem-de Ýafesiň nesilleri şulardyr. Silden soň olardan şu çagalar doguldy.

²Ýafesiň nesilleri: Gomer, Magok, Madaý, Ýawan, Tubal, Meşek we Tiras. ³Gomeriň nesilleri: Aşkenaz, Ripat we Togarma. ⁴Ýawanyň nesilleri: Elişa, Tarşyş, Kitim we Dodanym. ⁵Bulardan deňiz ýakasynda ýaşaýan milletler ýaýrady. Ine, Ýafesiň nesilleri şulardy. Olaryň hersi öz milletlerine görä, öz ýurtlarynda mesgen tutup, her tiräniň özüne mahsus bolan dili bardy.

⁶Hamyň nesilleri: Kuş, Müsür, Put we Kengan. ⁷Kuşuň nesilleri: Seba, Hawyla, Sabta, Ragama we Sabteka. Ragamanyň nesilleri: Şeba we Dedan. ⁸Kuşdan ýene Nimrot doguldy; ol ýer ýüzünde ilkinji edermen urşujydy. ⁹Nimrot Rebbiň huzurynda batyr awçy bolup ýetişdi. Şol sebäpden hem il arasynda: «Rebbiň huzuryndaky Nimrot ýaly batyr awçy» diýilýär. ¹⁰Başda Nimrodyň şalygy Şingar ýurdundaky Babyl, Erek, Akat hem Kalne galalarynyň dördüsini öz içine alýardy. ^11-12Nimrot ol ýurtdan Aşura çykyp, Ninewäni, Rehobotiri, Kalany hem-de Ninewe bilen beýik gala bolan Kalanyň aralygyndaky Reseni bina etdi. ^13-14Müsür lutlaryň, anamlaryň, lehablaryň, naptuhlaryň, patruslaryň, kasluhlaryň we kaptorlaryň atasydy; kasluhlardan hem piliştliler gelip çykdy. ^15-18Kengandan onuň nowbahar ogly Sidon, soňra Het doguldy. Kengan ýabuslaryň, amorlaryň, girgaşlaryň, hiwileriň, arklaryň, sinleriň, arwatlaryň, semarlaryň we hamatlaryň hem atasydy. Soňra Kengan tireleri dumly-duşa ýaýradylar. ¹⁹Olaryň araçägi Sidondan Gerara hem-de Gaza çenli, Gazadan Sodoma, Gomora, Adma, Seboýyma we Laşa çenli baryp ýetdi. ²⁰Ine, Hamyň nesilleri şulardy. Olaryň hersi öz milletlerine görä, öz topraklarynda mesgen tutup, her tiräniň özüne mahsus bolan dili bardy.

²¹Ýafesiň agasy Samdan-da ençeme ogul dünýä indi. Ol ýewreýleriň^[17] atasydy. ²²Eýlam, Aşur, Arpakşat, Lut we Aram Samyň nesilleridir. ²³Us, Hul, Geter we Maş Aramyň nesilleridir. ²⁴Arpakşatdan Şela, Şeladan Eber doguldy. ²⁵Eberden iki ogul dünýä indi, olaryň biriniň ady Pelekdi, onuň döwründe dünýädäki halk bölünipdi^[18]; onuň doganynyň ady Ýoktandy. ²⁶Ýoktandan Almodat, Şelep, Hasarmawet, Ýera, ²⁷Hadoram, Uzal, Dikla, ²⁸Obal, Abymaýyl, Şeba, ²⁹Opyr, Hawyla we Ýobap doguldy. Bularyň hemmesi Ýoktanyň nesilleridir. ³⁰Olar Meşa bilen Separ aralygyndaky gündogar daglarda mesgen tutdular. ³¹Ine, Samyň nesilleri şulardy. Olaryň hersi öz milletlerine görä öz topraklarynda mesgen tutup, her tiräniň özüne mahsus bolan dili bardy.

³²Nuhuň ogullaryndan milletleri boýunça emele gelen tireler şulardyr. Silden soň olardan ençeme milletler döräp, olar tutuş ýer ýüzüne ýaýradylar.

11-nji bap

Babyl minarasy

¹Tutuş ýer ýüzünde bir dil, birmeňzeş sözler bardy. ²Adamlar gündogardan göçüp barýarkalar, Şingar ýurdunda bir düzlügiň üstünden gelip, şol ýerde mesgen tutdular. ³Olar biri-birlerine: «Geliň, kerpiç ýasap, ony gowy bişireliň» diýişdiler. Olar gurluşyk üçin daşyň ýerine kerpiç, palçygyň ýerine bolsa şepbik ulandylar. ⁴Soňra olar: «Ýer ýüzüne dagaman, özümizden bir at galdyrarymyz ýaly, geliň, bir gala we depesi göge ýetip duran minara guralyň» diýişdiler. ⁵Reb ynsanlaryň gurýan galasyny hem-de minarasyny görmek üçin aşak indi. ⁶Reb: «Görsene, olar bir halk, olaryň dilleri-de bir. Bu olaryň niýetiniň başlangyjydyr; olar indi öz göwünlerine gelen zatlaryny etmekden saklanmazlar. ⁷Geliň, aşak ineliň-de, biri-biriniň gepine düşünmez ýaly, olaryň dilini garyşdyralyň» diýdi. ⁸Şeýdip, Reb ynsanlary bütin ýer ýüzüne dargatdy; olar gala gurmalaryny bes etdiler. ⁹Şoňa görä-de, şol gala Babyl diýip at dakyldy, çünki Reb şol ýerde ähli ynsanlaryň dilini garjaşdyryp^[19], olary bütin ýer ýüzüne dargadypdy.

Samyň nesilleri

¹⁰Samyň nesilleri şulardyr. Silden iki ýyl soňra, Sam ýüz ýaşyndaka, ondan Arpakşat doguldy. ¹¹Arpakşat doglandan soň, Sam ýene bäş ýüz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹²Arpakşat otuz bäş ýaşyndaka, ondan Şela doguldy. ¹³Arpakşat Şela doglandan soň ýene dört ýüz üç ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹⁴Şela otuz ýaşyndaka, ondan Eber doguldy. ¹⁵Şela Eber doglandan soň ýene dört ýüz üç ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹⁶Eber otuz dört ýaşyndaka, ondan Pelek doguldy. ¹⁷Pelek doglandan soň Eber ýene dört ýüz otuz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ¹⁸Pelek otuz ýaşyndaka, ondan Reguw doguldy. ¹⁹Reguw doglandan soň Pelek ýene iki ýüz dokuz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²⁰Reguw otuz iki ýaşyndaka, ondan Seruk doguldy. ²¹Seruk doglandan soň Reguw ýene iki ýüz ýedi ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²²Seruk otuz ýaşyndaka, ondan Nahor doguldy. ²³Nahor doglandan soň Seruk ýene iki ýüz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²⁴Nahor ýigrimi dokuz ýaşyndaka, ondan Tera doguldy. ²⁵Tera doglandan soň Nahor ýene ýüz on dokuz ýyl ýaşady we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ²⁶Tera ýetmiş ýaşyndaka, ondan Ybram, Nahor hem-de Haran doguldy.

Teranyň nesilleri

²⁷Teranyň nesilleri şulardyr. Teradan Ybram, Nahor we Haran doguldy. Harandan Lut doguldy. ²⁸Haran öz dogduk mekanynda, babyllaryň Ur galasynda kakasy Tera dirikä aradan çykdy. ²⁹Ybram bilen Nahor öýlendiler; Ybramyň aýalynyň ady Seraý, Nahoryňky bolsa Milkady. Milka Haranyň gyzydy. Haran Iskanyň hem kakasydy. ³⁰Seraý önelgesizdi; onuň çagasy ýokdy. ³¹Tera ogly Ybramy, agtygy Haranyň ogly Luty, gelni bolan Ybramyň aýaly Seraýy öz ýanyna alyp, Kengan topragyna gitmek üçin babyllaryň Ur galasyndan çykyp gaýtdy. Olar Harana gelip, şol ýerde mesgen tutdular. ³²Tera iki ýüz bäş ýaşynda Haranda aradan çykdy.

12-nji bap

Reb Ybramy saýlaýar

¹Reb Ybrama şeýle diýdi: «Öz ýurduňy, kowumdaşlaryňy we ataňyň hojalygyny taşla-da, Meniň saňa görkezjek ülkäme git.

²Senden beýik millet ýaradyp,

Men seni ýalkaryn,

adyňy arşa götererin,

başgalar sen arkaly ýalkanarlar

biri-birlerine pata bererler.

³Seni ýalkany ýalkaryn,

seni näletläni-de näletlärin;

Ýer ýüzündäki ähli milletler

sen arkaly pata alarlar».

⁴Ybram Rebbiň aýdyşy ýaly ýola düşdi. Lut hem onuň bilen bile gitdi. Harandan çykyp gaýdanda, Ybram ýetmiş bäş ýaşyndady. ⁵Ol aýaly Seraýy, doganynyň ogly Luty hem-de Harandaky ähli mal-mülküni we gullaryny alyp, Kengan ýurduna tarap ýola düşdi. Olar Kengana geldiler. ⁶Ybram Kenganyň içi bilen Şekemiň golaýyndaky Moredäki dub agajyna çenli gitdi. Ol döwürlerde kenganlar şol ýerde ýaşaýardylar.

⁷Reb Ybrama görnüp: «Men şu ýurdy seniň nesliňe berjek» diýdi. Ybram ol ýerde özüne görnen Rebbe gurbanlyk sypasyny ýasady. ⁸Soňra ol ýerden Beýteliň gündogaryndaky daglyga tarap gitdi. Ol günbatardaky Beýtel we gündogardaky Aý galalarynyň arasynda öz çadyryny dikdi. Ybram ol ýerde Rebbe gurbanlyk sypasyny ýasap, Rebbe ybadat etdi. ⁹Soňra ol bir ýerden başga ýere göçüp-gonup, günorta tarap ýoluny dowam etdirdi.

Ybram bilen Seraý Müsürde

¹⁰Kenganda gazaply açlyk başlandy. Şoňa görä, açlyk gutarýança, Ybram wagtlaýyn Müsüre gitdi. ¹¹Olar Müsüre golaýlanlarynda, Ybram aýaly Seraýa: «Men seniň juda owadan aýaldygyňy bilýärin. ¹²Müsürliler seni görüp: „Bu onuň aýaly“ diýerler; onsoň olar meni öldürerler, seni bolsa diri galdyrarlar. ¹³Olaryň sen üçin maňa ýagşylyk ederleri we seniň üstüň bilen meniň janymyň halas bolary ýaly, sen olara: „Men onuň aýal dogany“ diý» diýdi.

¹⁴Ybram Müsüre gelende, müsürliler Seraýyň juda owadandygyny gördüler. ¹⁵Seraýy gören faraonyň köşk emeldarlary faraona Seraýyň gözelligini tarypladylar. Hatyn köşge äkidildi. ¹⁶Seraýyň hatyrasyna faraon Ybrama ýagşylyk etdi. Ol Ybrama dowarlar, öküzler, eşekler, gul-gyrnaklar we düýeler berdi. ¹⁷Reb Ybramyň aýaly Seraý sebäpli faraon we onuň köşgündäki adamlara elhenç keseller bilen ejir çekdirdi. ¹⁸Şonda faraon Ybramy ýanyna çagyryp: «Meni nä günlere saldyň?! Seraýyň öz aýalyňdygyny näme üçin maňa aýtmadyň? ¹⁹Näme üçin sen „Ol meniň aýal doganym“ diýdiň? Men Seraýy özüme aýallyga aldym-a! Ine, seniň aýalyň, ony al-da, gümüňi çek!» diýdi. ²⁰Faraon Ybram barada öz adamlaryna buýruk berdi. Olar Ybramy aýalydyr bar emlägi bilen Müsürden öz ýoluna ugratdylar.

13-nji bap

¹Ybram aýalyny hem ähli emlägini alyp, Müsürden çykyp, Negep çölüne gitdi. Lut hem onuň ýanyndady.

Ybram bilen Lut biri-birinden aýrylyşýarlar

²Ybram juda baýdy. Onuň süri-süri ownukly-irili mallary, altyn-kümüşleri bardy. ^3-4Ybram Negep çölünden gaýtdy we bir ýerden başga ýere göçüp-gonup, Beýtele ýetdi. Ol Beýtel bilen Aýyň aralygyndaky öňki çadyr diken ýerine bardy we öňki ýasan gurbanlyk sypasynyň ýanynda Rebbe ybadat etdi.

⁵Ybram bilen bile gelen Lutuň hem ownukly-irili mallary we çadyrlary bardy. ⁶Mallary juda köp bolansoň, olara öri darlyk etdi. Şol sebäpli hem olar bile ýaşap biljek däldiler. ⁷Şeýdip, Ybramyň çopanlary bilen Lutuň çopanlarynyň arasynda dawa-jenjel turdy. Şol döwürlerde kenganlar bilen perizler hem Kengan topragynda ýaşaýardylar. ⁸Şonda Ybram Luta: «Öz aramyzda-da, çopanlarymyzyň arasynda-da dawa-jenjel bolmasyn. Biz garyndaşdyrys. ⁹Ine, tutuş ýurt seniň öňüňde ýaýylyp ýatyr. Biz aýrylyşaly. Sen saga gitseň, men sola giderin, sen sola gitseň, men saga giderin» diýdi.

¹⁰Lut daş-töweregine göz aýlap, Iordan deresiniň Sogara çenli edil Rebbiň bagy, Müsür topragy ýaly, bu ýeriň bol suwdan ganandygyny gördi. Bu Rebbiň Sodomy we Gomorany weýran etmezinden öňdi. ¹¹Lut özüne Iordan deresini saýlap alyp, gündogara tarap ýola rowana boldy. Şeýdip, olar aýrylyşdylar. ¹²Ybram Kenganda, Lut bolsa Iordan deresindäki galalarda düşlediler. Lut çadyryny Sodomyň çetinde dikdi. ¹³Sodomyň halky pis işleri bilen Rebbe garşy uly günä etdiler.

Ybram Hebrona göçýär

¹⁴Lut aýrylyp gidenden soň, Reb Ybrama şeýle diýdi: «Häzirki oturan ýeriňden demirgazyga we günorta, gündogara we günbatara gözüňi aýla. ¹⁵Görýän tutuş ýurduňy Men saňa hem-de seniň nesliňe ebedilik berjekdirin. ¹⁶Seniň nesliňi edil ýeriň çägeleri kimin san-sajaksyz ederin. Eger ýeriň çägeleri sanalyp bilinýän bolsa, onda seniň nesliň-de sanalyp bilner. ¹⁷Bar, özüňe beriljek topraga boýdan-başa aýlanyp çyk. Men ony saňa berjek».

¹⁸Şeýdip, Ybram göçüp, Hebronyň golaýyndaky Mamräniň dub tokaýjygyna geldi we şol ýerde düşläp, Rebbe gurbanlyk sypasyny ýasady.

14-nji bap

Ybram Luty halas edýär

¹Omrapel Şingaryň, Arýok Elasaryň, Kedorlagomer Eýlamyň, Tidal bolsa Goýimiň patyşasydy. ²Bular Sodom şasy Beranyň, Gomora şasy Birşanyň, Adma şasy Şinabyň, Seboýym şasy Şemeberiň we Sogar diýip atlandyrylýan Bala şasynyň garşysyna urşa başladylar. ³Olar Sidim deresinde, ýagny Öli deňizde öz güýçlerini birleşdirdiler. ⁴Bu şalar on iki ýyllap, Kedorlagomere gulluk etdiler, on üçünji ýyl bolsa oňa garşy baş göterdiler. ^5-6On dördünji ýylda Kedorlagomer we onuň bilen birleşen şalar, Aşterotkarnaýymda rapalary, Hamda zuzylary, Şawekirýataýymda eýmimleri we çöl etegindäki Eýlparana çenli uzalyp gidýän Segir daglarynda horylary derbi-dagyn etdiler. ⁷Olar Segir daglaryndan yzlaryna öwrülip, Eýnmişpata (ýagny Kadeş) galalaryna geldiler we amalekleriň tutuş topragyny basyp alyp, Haseson Tamarda ýaşaýan amorlary-da ýeňlişe sezewar etdiler. ^8-9Onsoň Sodom, Gomora, Adma, Seboýym we Bala, ýagny Sogar şalary söweş meýdanyna çykdylar we bäş şa bolup, Sidim deresinde dört şanyň: Eýlam şasy Kedorlagomeriň, Goýim şasy Tidalyň, Şingar şasy Omrapeliň, Elasar şasy Arýogyň garşysyna söweşe girdiler.

¹⁰Sidim deresi içi şepbikli çukurlardan doludy. Sodom bilen Gomora şalary gaçyp barýarkalar, olaryň adamlaryndan käbirleri şol çukurlara ýykyldylar, beýlekileri bolsa daglara gaçdylar. ¹¹Dört şa bolsa Sodomy we Gomorany talap, olja alan ähli mal-mülküdir azyklaryny alyp gitdiler. ¹²Olar Ybramyň doganynyň ogly Luty-da ähli mal-mülki bilen bile äkitdiler. Ol hem Sodomda ýaşaýardy.

¹³Gaçyp gutulanlardan biri gelip, bolan wakany Ybram ýewreýe habar berdi. Şol wagtlar Ybram Eşkol bilen Aneriň dogany amor Mamräniň dub tokaýjygynyň gapdalynda ýaşaýardy. Olar Ybramyň arkadaşlarydy.

¹⁴Öz doganynyň ogly Lutuň ýesir düşendigini eşidip, hojalygynda doglup, söweşe türgenleşdirilen üç ýüz on sekiz sany esgeriň öňüne düşüp, Ybram Dana çenli şol dört şanyň yzyndan kowdy. ¹⁵Ybram esgerlerini toparlara bölüp, gije şalaryň üstüne çozup, olary derbi-dagyn etdi. Soňra Ybram olary ýene Damaskdan demirgazykda ýerleşen Hobaha çenli kowdy. ¹⁶Ybram olja alan ähli mal-mülküni, doganynyň ogly Luty, onuň ähli emlägini, aýallary hem halky yzyna gaýtaryp getirdi.

Mäliksadyk Ybrama pata berýär

¹⁷Ybram Kedorlagomeri we onuň ýanyndaky şalary derbi-dagyn edip gelenden soň, Sodom şasy ony garşylamak üçin Şawe deresine, ýagny şa jülgesine gitdi. ¹⁸Beýik Hudaýyň ruhanysy bolan Salim şasy Mäliksadyk Ybrama çörek bilen şerap getirdi. ¹⁹Ol Ybrama pata berip:

«Ýeri-gögi ýaradan Beýik Hudaý Ybramy ýalkasyn!

²⁰Duşmanlaryny onuň eline beren

Beýik Hudaýa alkyş bolsun!» diýdi.

Ybram ähli zadyň ondan birini Mäliksadyga berdi. ²¹Onsoň Sodom şasy Ybrama: «Meniň adamlarymy yzyna ber, ähli mal-mülki bolsa özüň al» diýdi. ^22-23Ybram Sodom şasyna şeýle diýdi: «„Ybramy men gurplandyrdym“ diýmeziň ýaly, saňa degişli zatlaryň hiç birini, hatda bir guşajygy ýa-da sapajygy hem almajakdygyma Ýeri-gögi ýaradan Beýik Hudaýyň — Rebbiň adyndan ant içýärin. ²⁴Ýöne ýigitleriň iýen iýmitleri muňa degişli däldir. Şeýle hem meniň bilen giden Aner, Eşkol we Mamre hem öz paýlaryny alsynlar».

15-nji bap

Reb Ybram bilen äht edýär

¹Şu wakalardan soň Ybrama görnüş arkaly Rebbiň sözi aýan boldy. Reb oňa şu sözleri aýtdy: «Ybram, gorkma! Men seniň galkanyňdyryn, seniň sylagyň juda uly bolar». ²Ybram: «Eý, Hökmürowan Reb, Sen maňa näme berjek? Meniň heniz-de perzendim ýok. Hojalygym damaskly Eligezere miras galar. ³Sen maňa perzent bermänsoň, hojalygymdaky gulum maňa mirasdar bolar» diýdi. ⁴Ybrama Rebbiň şu sözi aýan boldy: «Ol seniň mirasdaryň bolmaz, öz biliňden önjek seniň mirasdaryň bolar» diýdi. ⁵Soňra Reb Ybramy daşary çykaryp: «Asmana seret. Sen şol görünýän ýyldyzlary sanap bilseň sanaý. Seniň şonça-da nesliň bolar» diýdi. ⁶Ybram Rebbe iman etdi we Reb ony dogry hasaplady.

⁷Reb Ybrama: «Şu ýurda eýe bolmagyň üçin, seni babyllaryň Ur galasyndan çykaran Reb — Mendirin» diýdi. ⁸Ybram: «Eý, Hökmürowan Reb! Özümiň şu topragyň eýesi boljakdygymy men nädip bilerin?» diýdi. ⁹Reb oňa: «Maňa üçýaşar göle, üçýaşar geçi, üçýaşar goç, gumry hem-de ýaş kepderi getir» diýdi. ¹⁰Ybram getirip, olaryň hersini iki bölege böldi we her bölegi beýleki böleginiň garşysynda goýdy. Ýöne ol guşlary bölmedi. ¹¹Ybram läşleriň üstünde aýlanyşýan çaýkelleri kowdy.

¹²Gün ýaşyp barýarka, Ybramy agyr uky basmarlady; onuň üstüne elhenç gorky howpy abandy.

¹³Reb Ybrama şeýle diýdi: «Sen şuny bilip goýgun: seniň nesliň ýat toprakda gelmişek hem gul bolup ýaşar we şol ýeriň halky olary dört ýüz ýyllap ezer. ¹⁴Emma Men seniň nesliňi gul eden milletiň jezasyny bererin. Şondan soň olar ummasyz mal-mülki bilen ol ýerden çykarlar.

¹⁵Sen bolsaň uzak ýaşarsyň, asudalykda ölüp, ata-babalaryňa gowşarsyň. ¹⁶Nesliňiň dördünji arkasy bu ýere dolanyp geler, çünki amorlaryň günäsi heniz jeza almak derejesine ýetenok».

¹⁷Gün ýaşyp, garaňky düşende, tüsseli ojak hem-de ýalynly çyra görnüp, bular haýwan bölekleriniň arasyndan geçipmiş.

^18-21«Müsür derýasyndan tä beýik Ýewfrat derýasyna çenli uzalyp gidýän şu ýurdy: keýnleriň, kenizleriň, kadmonlaryň, hetleriň, perizleriň, rapalaryň, amorlaryň, kenganlaryň, girgaşlaryň we ýabuslaryň ýaşaýan ýurduny Men seniň nesliňe berýändirin» diýip, hut şol gün Reb Ybram bilen äht edişdi.

16-njy bap

Hajar we Ysmaýyl

¹Ybramyň aýaly Seraý oňa çaga dogrup bermedi. Seraýyň Hajar atly müsürli bir gyrnagy bardy. ²Bir gün Seraý Ybrama: «Sered-ä, Reb meni çaga dogurmakdan saklady. Sen meniň gyrnagym bilen ýat. Belki, ol maňa çaga dogrup berer» diýdi. Ybram Seraýyň sözüne gulak asdy. ³Şeýdip, Seraý müsürli gyrnagy Hajary öz adamsy Ybrama aýallyga berdi. (Bu waka bolup geçende, Ybram Kenganda on ýyl ýaşapdy.)

⁴Ybram Hajar bilen ýatdy we Hajar göwreli boldy. Hajar özüniň göwrelidigini bilenden soň, öz bikesine ýigrenç bilen seretdi. ⁵Seraý Ybrama: «Meniň mertebämiň peselmegine sen sebäp bolduň! Öz gyrnagymy seniň goýnuňa beren mendirin. Ol özüniň göwrelidigini bileni bäri maňa ýigrenç bilen seredýär. Ikimizden haýsymyzyň mamladygymyzy, goý, Reb çözsün» diýdi.

⁶Ybram Seraýa: «Gyrnagyň öz eliňde. Sen oňa islän zadyňy et» diýdi. Şunlukda, Seraý Hajara juda ýowuz daraşyp ugrady. Hajar ondan gaçyp gitdi.

^7-8Rebbiň perişdesi Hajary çöl içindäki, Şur ýolundaky suw gözbaşyndan tapdy. Ol ondan: «Eý, Seraýyň gyrnagy Hajar, nireden gelip, nirä barýarsyň?» diýip sorady. Hajar: «Bikäm Seraýdan gaçyp barýaryn» diýip jogap berdi. ⁹Rebbiň perişdesi Hajara: «Bikäň ýanyna dolan-da, oňa tabyn bol» diýdi. ¹⁰Rebbiň perişdesi sözüni dowam edip, Hajara: «Seniň nesliňi şeýle bir köpelderin welin, hatda olary sanap-da bolmaz.

¹¹Sen häzir göwreli; seniň bir ogluň bolar.

Sen onuň adyna Ysmaýyl dakarsyň,

çünki Reb seniň ahy-nalaňy eşitdi^[20].

¹²Ol gulan ýaly bir adam bolar.

Ol her kese, her kes hem oňa garşy bolar.

Ol öz doganlarynyň hiç biri bilen oňuşmaz».

¹³«Men, hakykatdan-da, özüme üns berýän Hudaýy gördüm» diýip, Hajar özi bilen gepleşen Rebbi «Görýän Hudaý» diýip atlandyrdy. ¹⁴Şoňa görä-de Kadeş bilen Berediň arasyndaky ol guýy «Beýer-lahaýroý»^[21] diýip atlandyrylandyr.

¹⁵Hajar Ybrama bir ogul dogrup berdi. Ybram oglunyň adyna Ysmaýyl dakdy. ¹⁶Hajar Ysmaýyly dogranda, Ybram segsen alty ýaşyndady.

17-nji bap

Ybraýym sünnetlenýär

¹Ybram togsan dokuz ýaşyndaka, Reb oňa görnüp, şeýle diýdi: «Men Gudratygüýçli Hudaýdyryn. Sen Meniň nazarymda gez we takwa bol. ²Men seniň bilen äht ederin we saňa juda köp nesil bererin». ^3-4Şol wagt Ybram Onuň öňünde ýüzin düşdi. Hudaý oňa şeýle diýdi: «Seniň bilen edýän ähtim, ine, şudur: sen köp milletleriň atasy bolarsyň; ⁵indiden beýläk seniň adyň Ybram däl-de Ybraýym bolar, çünki Men seni köp milletleriň atasy^[22] edýärin. ⁶Men seni juda örňederin. Senden milletler hem şalar dörär. ⁷Men seniň bilen we seniň nesliň bilen nesilden-nesle dowam etjek ebedilik äht baglaşaryn. Men seniň hem-de seniň nesliňiň Hudaýy bolaryn. ⁸Häzirki gelmişek bolup ýaşap ýören ýeriň bolan Kengan ýurduny tutuşlygyna Men saňa hem-de nesliňe ebedilik mülk edip bererin. Men olaryň Hudaýy bolaryn».

⁹Hudaý sözüni dowam edip, Ybraýyma şeýle diýdi: «Sen we seniň nesliň nesilden-nesle Meniň ähtimi berjaý etmelisiňiz. ¹⁰Siz Meniň sen we seniň geljekki nesliň bilen edýän ähtimiň şertlerini berjaý etmelisiňiz. Araňyzdaky erkekleriňiziň ählisini sünnetlemelisiňiz. ¹¹Ujydyňyzyň pürçügini kesdirip, sünnetleniň. Sünnet siz bilen Meniň aramdaky ähtiň nyşany bolar. ¹²Mundan beýläk öz nesliňizden, şeýle hem özüňizden bolman, kesekilerden satyn alan gullaryňyzdan doglan erkek çagalaryň hemmesi sekiz günlükkä sünnetlenmelidir. ¹³Seniň öz hojalygyňda doglan gullaryň-da, satyn alan gullaryň-da sünnetlenmelidir. Şeýle etmek bilen, siziň teniňiz Meniň siz bilen eden ähtimiň bakydygyny görkezer. ¹⁴Ujydynyň pürçügini kesdirip, sünnetlenmedik erkek ähti bozan adam hökmünde öz halkynyň arasyndan çykarylsyn».

¹⁵Hudaý Ybraýyma: «Indi aýalyňyň adyny Seraý diýip tutma. Mundan beýläk onuň ady Sara^[23] bolar. ¹⁶Men Sarany ýalkaryn; ondan saňa bir ogul hem bererin. Men Sarany ýalkaryn; ol ençeme milletleriň enesi bolar. Onuň neslinden şalar dörär». ¹⁷Ybraýym Onuň öňünde ýüzin düşdi; soňra ol gülüp, içinden: «Ýüz ýaşyndaky adamdanam, heý, çaga doglarmy?! Togsan ýaşyndaky Sara-da bir çaga dogrup bilermi?!» diýdi. ¹⁸Soňra Ybraýym ýene Hudaýa: «Ysmaýyly mirasdarym hökmünde kabul etsediň!» diýdi. ¹⁹Hudaý şeýle diýdi: «Ýok! Hut öz aýalyň Sara saňa bir ogul dogrup berer. Sen onuň adyna Yshak^[24] dakarsyň. Men onuň özi we tutuş nesli bilen ebedilik äht baglaşaryn. ²⁰Men seniň Ysmaýyl hakda aýdanyňy-da eşitdim. Men Ysmaýyly ýalkap, örňedip, ony juda köpelderin. Ondan on iki sany tirebaşy dörär. Men Ysmaýyldan uly millet dörederin. ²¹Emma Men Öz ähtimi geljek ýylyň hut şu pursadynda Saradan doguljak Yshak bilen baglaşaryn». ²²Hudaý Ybraýym bilen eden gürrüňini tamamlap ýokary göterildi.

²³Ybraýym Hudaýyň özüne buýruşy ýaly, hojalygyndaky erkekleriň hemmesini, ogly Ysmaýyly, öz hojalygynda doglan gullary we satyn alan gullaryny hut şol günüň özünde sünnetledi. ²⁴Ybraýym togsan dokuz ýaşynda sünnetlendi. ^25-26Onuň ogly Ysmaýyl on üç ýaşynda sünnetlendi. Ybraýym bilen onuň ogly Ysmaýyl bir günde sünnetlendi. ²⁷Ybraýymyň hojalygyndaky erkekleriň ählisi, onuň hojalygynda doglan gullary-da, kesekilerden satyn alan gullary-da onuň bilen bile sünnetlendiler.

18-nji bap

Üç myhman

¹Bir gün günüň jokrama yssy wagtynda, Ybraýym Mamräniň dub tokaýjygynyň ýanyndaky çadyrynyň agzynda otyrka, oňa Reb göründi. ²Ybraýym töweregine seredip, aňyrrakda üç kişiniň durandygyny gördi. Ybraýym olary gören badyna, garşylamak üçin çadyrynyň agzyndan olara tarap ylgady. Ol iki bükülip, olara tagzym etdi. ³Ybraýym şeýle diýdi: «Eý, jenabym, eger men siziň göwnüňizden turan bolsam, onda öz guluňyzyň duşundan sowlup geçmäň. ⁴Men size aýagyňyzy ýuwar ýaly suw getirdeýin. Şu agajyň aşagynda dem-dynjyňyzy alaýyň. ⁵Size güýç-kuwwat berer ýaly bir bölek nan getireýin, çünki ýoluňyz bendäňiziň üstünden düşdi ahyryn! Soňra ýoluňyzy dowam etdirersiňiz». Olar: «Aýdyşyň ýaly edäý» diýdiler. ⁶Ybraýym howlukmaç çadyra, Saranyň ýanyna geldi-de, oňa: «Derrew üç kersen oňat undan hamyr ýugur-da, nan ýap». ⁷Soňra Ybraýym mallaryna tarap ylgady-da, sürüden ýaş hem semiz bir göläni saýlap, ony hyzmatkär ýigide berdi. Onsoň hyzmatkär dessine nahar taýýarlamaga girişdi. ⁸Ybraýym gatyk, süýt hem bişirilen göläniň etini getirip, adamlaryň öňünde goýdy. Myhmanlar naharlandylar. Ybraýymyň özi bolsa olaryň ýanynda agajyň aşagynda durdy.

⁹Adamlar Ybraýymdan: «Aýalyň Sara nirede?» diýip soradylar. Ybraýym: «Sara ol taýda, çadyrda» diýip jogap berdi. ¹⁰Olaryň biri: «Indiki ýyl şu wagtlar men seniň ýanyňa ýene dolanyp gelerin we oňa çenli aýalyň Saradan bir ogul bolar» diýdi. Sara onuň arkasyndaky çadyryň agzynda bularyň gürrüňini diňläp durdy. ¹¹Ybraýym bilen Saranyň ikisiniň-de ýaşlary birçene barypdy; olar örän garrapdylar. Sarada aýbaşy gelmesi kesilipdi. ¹²Şoňa görä Sara içinden gülüp: «Men-de, adamym-da garry; şu ýaşdan soň men beýle şatlyga eýe bolup bilerinmi?!» diýdi. ¹³Şonda Reb Ybraýymdan: «Näme üçin Sara „Şu ýaşdan soň men, heý, çaga dogrup bilerinmi?!“ diýip güldi?» diýip sorady. ¹⁴«Rebbiň başarmajak zady barmy?! Bellenen wagtda, indiki ýyl şu wagtlar ýanyňa dolanyp gelenimde, Saranyň bir ogly bolar» diýdi. ¹⁵«Men gülmedim» diýip, Sara gorkusyna boýun almady. Reb: «Ýok, sen güldüň» diýdi.

Ybraýym Sodom üçin ýalbarýar

¹⁶Adamlar turup, Sodoma tarap ýola düşdüler. Ybraýym hem olary ugratmak üçin olar bilen bile gitdi. ¹⁷Reb şeýle diýdi: «Etjek bolýan işimi Ybraýymdan gizläýinmi?! ¹⁸Ybraýymdan beýik hem güýçli bir millet dörär. Ýer ýüzüniň ähli milletleri Ybraýymdan pata alarlar. ¹⁹Dogruçyllyk hem adalatlylyk bilen Rebbiň ýolundan ýöremekligi ogullaryna we nesillerine tabşyrsyn diýip, Men Ybraýymy saýladym. Eger olar Meniň aýdanlarymy berjaý etseler, onda Men Ybraýyma beren wadalarymyň hemmesini ýerine ýetirerin». ²⁰Soňra Reb Ybraýyma: «Halkyň Sodom bilen Gomoranyň garşysyna edýän ahy-nalasyny eşitdim; olaryň günäleri juda agyrdyr. ²¹Men aşak düşüp göreýin. Olaryň etmişi, hakykatdan-da, Maňa ýetişi ýaly erbetmikä? Men anyklaýyn» diýdi.

²²Şeýdip, adamlar ol ýerden gaýdyp, Sodoma tarap ýola düşdüler. Ybraýym bolsa Rebbiň huzurynda durdy. ²³Ol Rebbe golaýlaşyp, Oňa şeýle diýdi: «Sen beýtseň, günäliniň oduna bigünä-de ýanmazmy?! ²⁴Aýdaly, galada elli sany bigünä bar. Şol elli sany bigünä adamyň haky üçin oňa haýpyň gelmezmi? Sen şonda-da galany weýran edermiň? ²⁵Günäli bilen bigünäniň arasyna parh goýman, bigünäni günäliler bilen bile öldürmäweri! Beýle iş etmeklik Senden daşda bolsun! Bütin Ýer ýüzüniň Kazysy — Sen adalatly hereket etmeli ahyryn!» ²⁶Reb: «Eger-de Sodom galasyndan elli sany bigünä adam tapsam, onda Men olaryň hatyrasyna tutuş galany diri galdyraryn» diýdi. ²⁷Ybraýym oňa şeýle ýüzlendi: «Seniň öňüňde tozdur kül kimin bolsam-da, men Sen Taňrym bilen gepleşmäge ýürek edýän. ²⁸Eger galadaky bigünäleriň sany kyrk bäş bolaýsa, şonda nädersiň? Bäş adamyň kemterlik edýändigi üçin Sen tutuş galany weýran edermiň?» Ol Ybraýyma: «Eger-de Men ol ýerden kyrk bäş sany bigünäni tapsam, onda ony weýran etmerin» diýip jogap berdi. ²⁹Ybraýym Ondan ýene-de: «Aýdaly, galadan diňe kyrk sanysy tapylýar, onda näme?» Ol: «Eger Men ol ýerden kyrk sany bigünä tapsam, onda ony weýran etmerin» diýdi. ³⁰Onsoň Ybraýym Taňra ýüzlenip: «Eý, Taňrym, geplesem maňa gaharyň gelmesin. Aýdaly, galadan otuz sanysy tapylýar, onda näme?» diýdi. Reb: «Eger ol ýerden otuz sany bigünä tapsam, onda Men ony weýran etmerin» diýdi. ³¹Ybraýym ýene-de ýüzlenip: «Men Sen Taňrym bilen gepleşmäge ýürek edýän. Aýdaly, galada ýigrimi sany bigünä bar» diýdi. Taňry: «Ýigrimi sany bigünäniň hatyrasy üçin Men galany weýran etmerin» diýdi. ³²Ybraýym: «Eý, Taňrym, maňa gaharyň gelmesin! Men iň soňky gezek Saňa ýüz tutýaryn. Aýdaly, galada bary-ýogy on sany bigünä bar» diýdi. Taňry: «On bigünäniň hatyrasy üçin Men ony weýran etmerin» diýip jogap berdi.

³³Reb Ybraýym bilen gürrüňini tamamlandan soň, onuň ýanyndan gitdi. Ybraýym bolsa öýüne dolanyp geldi.

19-njy bap

Sodom we Gomora weýran edilýärler

¹Agşamara hälki iki perişdeSodom galasyna geldi. Lut galanyň derwezesinde otyrdy. Ol perişdeleriň gelýänini görüp, ýerinden turup, olaryň öňlerinden çykyp, olara iki bükülip tagzym etdi. ²Lut: «Eý, jenaplar, aýagyňyzy ýuwuň-da, bu gije öýüme myhman boluň. Ertir ir bilen turup, ýoluňyzy dowam etdirersiňiz!» diýdi. Olar: «Ýok, biz gijäni meýdançada geçireris» diýdiler. ³Lut ýüreginden syzdyryp ýalbaransoň, olar onuň öýüne sowuldylar. Ol perişdeleri hezzetläp, olara petir bişirip berdi. Olar naharlandylar. ⁴Olar ýatmazdan öň, Sodomyň ýaşu-garry ähli erkek adamlary Lutuň öýüniň daşyny gabadylar. ⁵Olar Luta: «Şu gije öýüňe gelen adamlar nirede? Olary biziň ýanymyza çykar, biz olar bilen ýatjak» diýip gygyryşdylar. ^6-7Lut daşary çykyp, gapyny daşyndan ýapdy we ýygnanan adamlara: «Eý, doganlar, gabahatlykdan el çekiň. ⁸Meniň iki sany boý gyzym bar. Men şolary siziň eliňize bereýin. Siz olara islän zadyňyzy edäýiň, ýöne bu adamlara degmäň. Olar meniň öýümi penalap geldiler» diýdi. ⁹Emma olar Luta: «Aýryl gapydan» diýdiler. Olar soňra: «Gelmişek halyňa bize akyl öwretjek bolýaňmy? Indi biz seni olardan hem beter ederis» diýşip, gapyny döwmek üçin Luta topuldylar. ¹⁰Emma içerdäki adamlar gapyny açyp, Luty içeri saldylar-da, gapyny ýapdylar. ¹¹Olar gapynyň agzynda duranlaryň uludan-kiçä ählisiniň gapyny tapyp bilmezleri ýaly gözlerini kör etdiler.

¹²Adamlar Luta şeýle diýdiler: «Seniň bu ýerde ýene kimiň bar? Ogul-gyzyňmydyr, giýewiňmidir, garaz, galadaky özüňe degişli adamlaryň ählisini al-da, bu ýerden çyk. ¹³Biz Sodomy weýran etjekdiris. Reb bu ýeriň halkyna garşy edilýän uly ahy-nalalary eşidip, bizi Sodomy weýran etmäge iberdi». ¹⁴Lut özüne giýew boljaklaryň ýanyna baryp olara: «Basym bu ýerden çykyň, Reb galany weýran etjekdir» diýdi. Emma olar Lut degişýändir öýtdüler. ¹⁵Daň atandan soň perişdeler: «Şäher weýran edilende heläk bolmazyňyz ýaly, aýalyň bilen ýanyňdaky iki gyzyňy hem al-da, bu ýerden çyk!» diýip, Luty gyssap başladylar. ¹⁶Emma Lut ikirjiňlendi. Şol wagt adamlar Lutuň, onuň aýalynyň hem iki gyzynyň elinden tutup, Rebbiň merhemeti bilen olary aman-sag galadan alyp çykdylar. ¹⁷Galadan çykanlaryndan soň adamlaryň biri: «Indi gaç-da, başyňy gutar. Yzyňa garama! Düzlükde aýak çekme, göni daga gaç, ýogsam gala bilen bile heläk bolarsyň» diýdi.

¹⁸Ýöne Lut oňa şeýle diýdi: «Ýok, ýok jenabym! ¹⁹Guluňyz seniň nazaryňda eýýäm merhemet tapdy. Sen meni ölümden halas edip, maňa ýagşylyk etdiň. Emma men daglara gaçyp bilmerin; men betbagtçylyga ýolugyp, ölerin diýip gorkýaryn. ²⁰Şu golaýda kiçijik bir gala bar. Ol kiçi ahyryn?! Özümi şol ýere atmaga maňa ygtyýar etseň, men ölümden halas bolaryn». ²¹Ol Luta: «Bolýar, seniň haýyşyňy ýerine ýetirerin. Men şol diýýän galaňy weýran etmerin. ²²Sen basym gaç, çünki sen ol ýere baryp ýetýänçäň, men hiç zat edip bilmerin» diýdi. Şoňa görä-de ol gala Sogar^[25] diýlip atlandyryldy.

²³Gün doganda, Lut Sogara gelip ýetdi. ^24-25Şol wagt Reb Sodom bilen Gomora galalarynyň üstüne gökden otly kükürt ýagdyryp, bu iki galany daş-töweregi, ähli ilatydyr ösümlikleri bilen bile weýran etdi. ²⁶Lutuň aýaly yzyna garady we şol bada duz sütünine öwrüldi.

²⁷Ybraýym daň bilen turup, özüniň Rebbiň huzurynda duran ýerine gitdi. ²⁸Ybraýym Sodoma, Gomora we tutuş düzlüge tarap aşak seredip, ol ýurtdaky asmana göterilýän tüssäniň edil ojakdan çykýan ýalydygyny gördi.

²⁹Şeýdip, Hudaý düzlükdäki iki galany weýran edende, Ybraýymy ýatdan çykarmady; Lutuň mesgen tutan galalaryny weýran edende, Hudaý Luty ol betbagtçylykdan halas etdi.

Mowaplaryň we ammonlaryň gelip çykyşy

³⁰Lut Sogarda galmakdan gorkup, iki gyzyny-da alyp, bu ýerden çykdy. Ol dagda mesgen tutup, gyzlary bilen bile bir gowakda ýaşaberdi. ³¹Bir gün gyzlaryň ulusy uýasyna: «Kakamyz garrap barýar; dünýä adatyna görä biziň ýanymyza girer ýaly ýer ýüzünde hiç bir erkek kişi ýok. ³²Gel, kakamyza şerap içirip, onuň bilen ýataly. Şeýdip, biz öz kakamyzdan perzentli bolarys» diýdi.

³³Gyzlar şol gije kakalaryny serhoş etdiler. Şeýdip, gyzlaryň ulusy öz kakasynyň ýanyna girip, onuň bilen ýatdy. Lut gyzynyň haçan ýatyp, haçan turanyny-da bilmedi. ³⁴Ertesi gün ýene gyzlaryň ulusy öz doganyna: «Men öten agşam kakam bilen ýatdym. Gel, bu gije-de ony serhoş edeli; sen hem onuň bilen ýat. Şeýdip, biz öz kakamyzyň üsti bilen perzentli bolarys» diýdi. ³⁵Gyzlar bu gije hem kakalaryny serhoş etdiler. Bu gezek gyzlaryň kiçisi öz kakasynyň ýanyna girip, onuň bilen ýatdy. Lut onuň-da haçan ýatyp, haçan turanyny bilmedi.

³⁶Şeýdip, Lutuň iki gyzy-da öz kakasyndan göwreli boldy. ³⁷Gyzlaryň ulusy bir ogul dogurdy we onuň adyna Mowap^[26] dakdy. Ol häzirki mowaplaryň nesilbaşysydyr. ³⁸Gyzlaryň kiçisi-de bir ogul dogurdy we onuň adyna Benamy^[27] dakdy. Ol häzirki ammonlaryň nesilbaşysydyr.

20-nji bap

Ybraýym we Abymelek

¹Ybraýym ol ýerden Negep çölüne göçüp, Kadeş bilen Şuruň aralygynda düşledi. Soňra ol Gerarda gelmişek bolup ýaşady. ²Ybraýym öz aýaly Sara «Ol meniň aýal doganym» diýdi. Geraryň şasy Abymelek adam iberip, Sarany getirtdi.

³Hudaý Abymelegiň düýşüne girip, oňa: «Ärli aýaly ýanyňa aldyrdandygyň sebäpli sen ölersiň» diýdi. ⁴Emma Abymelek Sara heniz ýakynlaşmandy. Abymelek: «Eý, Taňry! Sen bigünä halky-da ýok etjekmi?! ⁵Ybraýymyň özi: „Bu meniň aýal doganym“ diýip aýtmadymy näme?! Aýalyň özi-de: „Ol meniň erkek doganym“ diýdi ahyryn. Men bu işi päk ýürek we ynsap bilen etdim» diýdi.

⁶Hudaý Abymelege düýşünde şeýle diýdi: «Seniň muny päk ýürekden edendigiňi Men bilýärin. Seni Özüme garşy günä etmeklikden saklan Mendirin. Şonuň üçin seniň oňa el urmagyňa ygtyýar bermedim. ⁷Indi bolsa sen aýaly öz adamsyna gaýtaryp ber, çünki onuň adamsy pygamberdir. Ol seniň üçin dileg eder. Şeýdip, sen diri galarsyň. Aýaly yzyna gaýtarmasaň, sen we seniň ähli adamlaryň hökman ölersiňiz».

⁸Abymelek daň bilen turdy we ähli emeldarlaryny çagyryp, olara düýşüni gürrüň berdi. Olar gaty gorkdular. ⁹Abymelek Ybraýymy çagyryp, oňa: «Bu näme etdigiň boldy?! Seniň meni we meniň patyşalygymy beýle uly günä bilen ýazykly ederiň ýaly, meniň saňa garşy eden günäm näme?! Sen maňa asla edilmeli däl işi etdiň» diýdi. ¹⁰Abymelek ýene-de Ybraýymdan: «Sen näme maksat bilen beýle etdiň?» diýip sorady.

¹¹Ybraýym oňa şeýle jogap berdi: «Bu ýerde Hudaýdan gorkýan ýokdur öýtdüm we aýalym sebäpli özümi öldürerler diýip pikir etdim. ¹²Onsoňam ol meniň, hakykatdan-da, aýal doganym. Ikimiz atabir enebaşga dogandyrys, ol soň meniň aýalym boldy. ¹³Hudaý meni atamyň öýünden Öz saýlan ýurduna gitmäge çagyranda, men Sara: „Sen maňa wepaly bol. Men barada soran her kişä bu meniň erkek doganym diý“ diýdim».

¹⁴Abymelek Ybraýyma ownukly-irili mallar, gullardyr gyrnaklar berdi; aýaly Sarany hem oňa gaýtaryp berdi. ¹⁵Abymelek Ybraýyma: «Ine, tutuş ýurdum seniň öňüňde ýaýylyp ýatyr. Sen islän ýeriňde ýaşa» diýdi. ¹⁶Abymelek Sara-da: «Doganyňa müň teňňe kümüş berdim. Bu ýanyňdakylara seniň bigünädigiňi görkezer. Sen doly aklanansyň» diýdi. ^17-18Ybraýymyň aýaly Sara sebäpli Reb Abymelegiň köşgündäki aýallaryň ählisiniň ýatgysyny baglapdy. Ybraýym Hudaýa dileg etdi. Hudaý Abymelegiň özüni-de, aýalydyr gyrnaklaryny-da çaga dograrlary ýaly sagaltdy.

21-nji bap

Yshak dogulýar

¹Reb edil aýdyşy ýaly, Sara beren wadasyny berjaý etdi. ²Sara göwreli bolup, Ybraýymyň garran çagynda oňa bir ogul dogrup berdi. ³Ybraýym özüniň Saradan bolan oglunyň adyna Yshak dakdy. ⁴Hudaýyň buýruşy ýaly, Ybraýym Yshagy sekiz günlükkä sünnetledi. ⁵Ogly Yshak doglanda, Ybraýym ýüz ýaşyndady. ⁶Sara: «Hudaý maňa begenç hem gülki getirdi. Oglumyň bolandygyny eşiden her kişi meniň bilen bile gülşer». ⁷Sara: «Ybraýyma Sara çaga emdirer diýen bolsa, muňa ynanan tapylarmydy?! Emma, ine, ol gojalansoň, men oňa ogul dogrup berdim» diýdi. ⁸Çaga ulaldy, ony süýtden aýyrdylar. Şol gün, ýagny Yshagyň süýtden aýrylan güni Ybraýym uly toý tutdy.

Hajar bilen Ysmaýyl kowulýarlar

⁹Asly müsürli Hajaryň Ybraýymdan bolan oglunyň öz ogly Yshagyň üstünden gülýänini Sara gördi. ¹⁰Ol Ybraýyma: «Bu gyrnagy ogly bilen bile çykaryp kow. Gyrnagyň ogly oglum Yshak bilen mirasymyzy paýlaşmaz» diýdi. ¹¹Emma ogly baradaky bu mesele Ybraýyma juda agyr degdi. ¹²Hudaý Ybraýyma şeýle diýdi: «Sen ogluň we gyrnagyň üçin gamlanma. Sara näme et diýse, şony-da et, çünki seniň adyň Yshagyň nesli arkaly dowam eder. ¹³Gyrnagyňdan bolan ogluňdan hem bir millet ýaradaryn, çünki ol-da seniň perzendiňdir». ¹⁴Ybraýym daň bilen turdy-da, biraz nan hem bir meşik suw alyp, olary Hajaryň egnine atdy. Ol oglany Hajaryň gözegçiligine berip, ony goýberdi. Hajar gidip, Beýerşebanyň çölünde esli wagt entedi.

¹⁵Meşikdäki suw tükendi. Hajar oglany bir gyrymsy agajyň aşagynda taşlap gitdi. ¹⁶«Oglumyň ölenini bir görmäýin» diýip, gidip, oglundan okýetim uzaklykda oturyp, içigip-içigip aglady. ^17-18Hudaý oglanyň sesini eşitdi. Hudaýyň perişdesi gökden Hajary çagyryp: «Hajar, näme boldy? Gorkma, Hudaý oglanyň sesini eşitdi. Bar, oglany ýerinden galdyr-da, elinden tut. Men ondan bir beýik millet ýaradaryn» diýdi. ¹⁹Hudaý Hajaryň gözüni açdy we ol bir suwly guýyny gördi. Ol baryp, guýudan meşigini doldurdy-da, ondan ogluna içirdi.

²⁰Hudaý ol oglan bilen biledi. Ol ulalyp, çölde ýaşap, ökde kemançy bolup ýetişdi. ²¹Oglan Paran çölünde ýaşaýardy. Ejesi ony müsürli bir gyza öýerdi.

Ybraýym bilen Abymelek äht edişýärler

²²Şol döwürde Abymelek patyşa öz harby serkerdesi Pikol bilen bile Ybraýymyň ýanyna baryp, oňa: «Ähli işde Hudaý seniň bilen biledir. ²³Sen maňa meniň tohum-tijime biwepalyk etmejekdigiňe, meniň saňa wepaly bolşum ýaly, seniň-de maňa we öz gelmişek bolup ýaşaýan ýurduňa wepaly boljakdygyňa sen Hudaýdan ant iç» diýdi. ²⁴Ybraýym: «Ant içýärin» diýdi.

²⁵Soňra Abymelegiň gullarynyň özünden suwly guýyny zor bilen alandyklary üçin Ybraýym oňa närazylyk bildirdi. ²⁶Abymelek oňa: «Muny men şu wagt eşidýärin. Ony kimiň edendiginden habarym ýok. Sen muny maňa habar bermediň» diýdi. ²⁷Ybraýym Abymelege ownukly-irili mal berdi. Olar özara äht baglaşdylar. ²⁸Ybraýym ýedi sany guzyny sürüden çykaryp, aýry goýdy. ²⁹Patyşa Ybraýymdan: «Näme üçin beýdýärsiň?» diýip sorady. ³⁰Ol: «Sen şu ýedi guzyny menden al. Şeýle etmek bilen sen şol guýyny meniň gazdyrandygyma şaýatlyk edersiň» diýdi. ³¹Olar bu guýyny Beýerşeba^[28] diýip atlandyrdylar, çünki bu ýerde olar özara ant içişipdiler. ³²Olar Beýerşebada äht baglaşanlaryndan soň, Abymelek öz harby serkerdesi Pikol bilen ol ýerden öz ýurduna, piliştlileriň topragyna dolandy. ³³Ybraýym Beýerşebada bir sany ýylgyn ekip, ol ýerde Baky Hudaý Rebbe ybadat etdi. ³⁴Ybraýym piliştlileriň ýurdunda uzak wagtlap gelmişek bolup ýaşady.

22-nji bap

Hudaý Ybraýymy synaýar

¹Şol wakalardan soň Hudaý Ybraýymy synady. Hudaý oňa: «Ybraýym!» diýip seslendi. Ybraýym Oňa: «Lepbeý» diýip jogap berdi. ²Hudaý: «Ogluňy, ýalňyz ogluňy, söýgüli ogluň Yshagy al-da, Moryýa ýurduna bar we Meniň saňa görkezjek dagymyň üstünde Yshagy Hudaýa ýakma gurbanlygy hökmünde hödür et» diýdi. ³Ybraýym daň bilen turup, eşegini gaňňalady. Öz hyzmatkärlerinden ikisini hem-de Yshagy ýanyna aldy; ýakma gurbanlygy üçin odun döwüşdirdi we Hudaýyň özüne aýdan ýerine gitdi. ⁴Üçülenji gün Ybraýym ol ýeri uzakdan gördi. ⁵Ybraýym hyzmatkärlerine: «Siz şu ýerde, eşegiň ýanynda galyň. Oglum ikimiz beýleräge gidip, sežde edip, onsoň yzymyza dolanyp geleris» diýdi. ^6-7Ol ýakma gurbanlygy üçin niýetlenen odunlary ogly Yshagyň omzuna goýdy, ot bilen pyçagy bolsa Ybraýymyň özi göterdi. Şeýdip, ikisi tirkeşip gitdiler. Olar gidip barýarkalar, Yshak birden: «Kaka!» diýip, Ybraýyma ýüzlendi. Ybraýym: «Näme, oglum?» diýdi. Yshak: «Ot-da, odun-da bar, ýöne ýakma gurbanlygy üçin janly nirede?» diýdi. ⁸Ybraýym: «Ýakma gurbanlyk janlysy bilen Hudaýyň özi üpjün eder, oglum» diýip jogap berdi. Olar ýollaryny dowam etdirdiler.

⁹Olar Hudaýyň Ybraýyma görkezen ýerine gelip ýetdiler. Ybraýym ol ýerde gurbanlyk sypasyny ýasady. Odunlary onuň üstüne üýşürdi we ogly Yshagy daňyp, ony odunlaryň üstünde ýatyrdy. ¹⁰Soňra ogluny gurban etmek üçin pyçagyny eline aldy. ¹¹Onsoň Rebbiň perişdesi oňa gökden: «Ybraýym! Ybraýym!» diýip gygyrdy. Ybraýym Oňa: «Lepbeý» diýip jogap berdi. ¹²Perişde: «Oglana el gatma, oňa hiç zat etme. Indi Men seniň Hudaýdan gorkýandygyňy bilýärin. Sen öz ýalňyz ogluňy Menden gaýgyrmadyň» diýdi. ¹³Şol wagt Ybraýym başyny galdyryp, aňyrrakda gyrymsy agaçlaryň gür şahalaryna şahy çolaşan bir goçuň durandygyny gördi. Ybraýym baryp goçy tutdy we ony oglunyň deregine Rebbe ýakma gurbanlyk edip berdi. ¹⁴Ybraýym bu ýere «Ýahwe ýire^[29]» diýip at goýdy. (Häzirki aýdylýan «Rebbiň dagynda üpjün edilýär» diýen söz hem şondan galandyr.)

¹⁵Rebbiň perişdesi gökden Ybraýymy ikinji gezek çagyryp, ¹⁶oňa: «Reb şeýle diýýär: „Men Öz adymdan ant içýärin. Seniň bu işi edendigiň üçin, ýagny öz ýalňyz ogluňy Menden gaýgyrmandygyň üçin, ¹⁷Men hakykatdanam seni ýalkap, seniň nesliňi asman ýyldyzlarydyr deňiz ýakasynyň çägeleri deý köpelderin. Seniň nesliň öz duşmanlaryndan üstün çykar. ¹⁸Meniň sözüme gulak asandygyň üçin, ýer ýüzüniň ähli milletleri seniň nesilleriň arkaly pata alarlar“» diýdi.

¹⁹Ybraýym hyzmatkärleriniň ýanyna gaýdyp geldi. Olar ol ýerden Beýerşeba gaýtdylar. Ybraýym Beýerşebada ýaşady.

²⁰Şol wakalardan soň Ybraýyma şeýle habar geldi: «Doganyň Nahoryň aýaly Milka oňa ençeme ogul dogrup berdi. ²¹Onuň nowbahar oglunyň ady Us, ondan kiçisi Büz, soňra Kemuwal, (bu Aramyň kakasydyr), ²²Keset, Hazo, Pildaş, Ýidlap hem Betuwel. ²³Betuwelden Rebeka doguldy». Milka şu sekiz ogly Ybraýymyň dogany Nahora dogrup berdi. ²⁴Onuň Rewuma atly gyrnak aýaly-da Tebany, Gahamy, Tahaşy hem-de Magakany dogurdy.

23-nji bap

Saranyň ölümi

¹Sara ýüz ýigrimi ýedi ýaşady; şu onuň ömür süren ýyllarydy. ²Sara Kengan ýurdundaky Kirýatarbada, ýagny Hebronda dünýäden ötdi. Ybraýym Sara üçin matam tutup, ýas baglamaga geldi. ³Ol Saranyň jesediniň ýanyndan turdy we hetleriň ýanyna baryp, olara: ⁴«Men siziň araňyzda ýaşaýan bir gelmişekdirin. Maňa öz araňyzdan aýalymy jaýlar ýaly ýer beriň» diýdi. ^5-6Hetler Ybraýyma: «Bizi diňle agam, biz saňa Hudaýyň hormatlaýan adamy hökmünde garaýarys. Sen aýalyňy biziň iň gowy gonamçylygymyzda jaýla. Biziň hiç birimiz öz gonamçylygymyzy senden gaýgyrmarys we merhumyňy jaýlamakdan saklamarys» diýdiler. ⁷Ybraýym ýerinden turup, ol ýurduň halky bolan hetlere tagzym etdi. ^8-9Ol olara ýüzlenip, şeýle diýdi: «Eger-de meniň merhumymy öz araňyzda jaýlamagyma razy bolsaňyz, onda Soharyň ogly Epronyň mülküniň çetindäki Makpela gowagyny maňa mülk hökmünde doly bahasyndan satmagyny haýyş edip beriň» diýdi. ¹⁰Şol wagt hetleriň arasynda Epron hem otyrdy. Epron hetlere, gala derwezesindäkileriň hemmesine eşitdirip, gaty ses bilen: ¹¹«Ýok, jenabym, maňa gulak as. Men şol mülk ýeri öz kowumdaşlarymyň öňünde gowagy bilen bile saňa mugt berýärin. Arkaýyn merhumyňy jaýlaber» diýdi.

^12-13Ybraýym hetleriň öňünde tagzym etdi we ol halaýyk eşider ýaly edip, Eprona: «Onda diňle, men şol mülk ýeriň hakyny saňa tölärin, sen ony al-da, maňa ol ýerde merhumymy jaýlamaga ygtyýar et» diýdi. ^14-15Epron Ybraýyma: «Jenabym, maňa gulak as. Mülk ýeriň bahasy dört ýüz kümüş teňňedir. Ikimiziň aramyzda bu bir uly zat däl-le. Git-de, merhumyňy jaýlaber» diýdi. ¹⁶Ybraýym Epron bilen ylalaşdy we Epronyň hetlere eşitdirip aýdan mukdarynda, söwdagärleriň arasyndaky ölçege görä ölçäp, oňa kümüş berdi.

^17-18Şunlukda, Epronyň Mamräniň gündogarynda ýerleşýän Makpeladaky mülki gowagydyr ähli baglary bilen bile Ybraýymyň eýeçiligine geçdi. Hetler-de, gala derwezesinde oturan ýaşulular-da muny ykrar etdiler. ¹⁹Şondan soň Ybraýym öz aýaly Sarany Mamräniň, ýagny Hebronyň gündogarynda ýerleşen Makpeladaky mülkündäki gowakda, Kengan ýurdunda jaýlady. ²⁰Şeýlelikde, hetleriň şol mülki ondaky gowak bilen bile Ybraýyma gonamçylyk üçin berildi.

24-nji bap

Yshak we Rebeka

¹Ybraýym juda garrapdy. Reb ony ähli babatda ýalkapdy. ^2-3Ybraýym öýüniň iň ulusyna, özüniň ähli işlerini dolandyrýan hyzmatkärine şeýle diýdi: «Eliňi uýlugymyň astynda goý-da, ogluma häzirki ýaşaýan ýerimdäki halkdan, Kengan gyzlaryndan gelinlik tapmajakdygyňa Gögüň we Ýeriň Hudaýy Rebden ant iç. ⁴Meniň dogduk mekanyma, garyndaşlarymyň arasyna git-de, oglum Yshaga gelinligi şol ýerden tapyp getir». ⁵Hyzmatkär Ybraýymdan: «Eger-de gyz meniň bilen bile bu ýere gelmek islemese, onda seniň ogluňy çykyp gaýdan dogduk mekanyňa alyp gideýinmi?» diýip sorady. ⁶Ybraýym oňa şeýle diýdi: «Oglumy ol ýere äkidäýme. ⁷Meni atamyň öýünden alyp gaýdyp: „Bu ýeri seniň nesliňe berjek“ diýip, wada eden Gögüň Hudaýy Reb Öz perişdesini seniň öňüňden iberer. Şeýdip, sen ol ýerden oglum üçin bir gyz taparsyň. ⁸Eger ol gyz seniň bilen gaýtmak islemese, onda sen içen antyňdan azat bolarsyň. Ýöne hergiz oglumy ol ýere äkidäýmegin». ⁹Hyzmatkär elini Ybraýymyň uýlugynyň astynda goýup ant içdi.

¹⁰Hyzmatkär Ybraýymyň düýelerinden onusyny hem-de onuň gymmatbaha sowgatlaryndan alyp, Mesopotamiýadaky Nahoryň ýaşaýan galasyna tarap ýola düşdi. ¹¹Ol gala baryp ýetdi we onuň daşyndaky guýynyň başynda düýelerini çökerdi; agşam çaglarydy, galanyň gyz-gelinleriniň suw almaga çykýan wagtlarydy. ¹²Soňra ol şeýle dileg etdi: «Eý, meniň jenabym Ybraýymyň Hudaýy Reb! Jenabym Ybraýyma merhemet et-de, meniň işimi oň et. ¹³Ine, men guýynyň başynda durun. Şäheriň gyzlary guýudan suw çekmäge gelýärler. ¹⁴Men bir gyza: „Küýzäňi egniňden düşür-de, maňa birazajyk suw bersene, içeýin-le“ diýerin. Eger ol gyz maňa: „Al, iç, men seniň düýeleriňi-de suwa ýakaýyn“ diýse, ol Seniň guluň Yshak üçin saýlan gyzyň bolar. Şonda men Seniň jenabyma merhemet edendigiňi bilerin».

¹⁵Ybraýymyň hyzmatkäri heniz dileg edip otyrka, Rebeka egni küýzeli galadan çykyp gelýärdi. Ol Ybraýymyň inisi Nahor we onuň aýaly Milkanyň ogly Betuweliň gyzydy. ¹⁶Ol heniz erkek eli degmedik görmegeý, boý gyzdy. Rebeka aşak guýa inip, küýzesini suwdan doldurdy-da, yzyna dolandy. ¹⁷Hyzmatkär ylgap, onuň öňünden çykyp: «Küýzäňdäki suwdan birazajyk içeýin-le» diýdi. ¹⁸Ol: «Içiň, meniň jenabym» diýdi-de, dessine küýzesini egninden düşürip, oňa suw berdi. ¹⁹Rebeka Ybraýymyň hyzmatkärine suw bereninden soň: «Men siziň düýeleriňizi-de ganýança suwa ýakaryn» diýdi. ²⁰Ol dessine küýzesindäki suwy nowa guýdy-da, suw çekmek üçin guýa tarap ylgady. Ol onuň düýeleriniň ählisi üçin guýudan suw çekdi. ²¹Ybraýymyň hyzmatkäri öz ýoluny Rebbiň açandygyny ýa-da açmandygyny biljek bolup, sesini çykarman gyzy synlap durdy. ²²Düýeler suwdan gananlaryndan soň, Ybraýymyň hyzmatkäri agyrlygy bir mysgaldan gowrak bolan tylla burun halkasyny we her taýy on mysgal bolan goşa tylla bilezigi gyza berdi. ²³Soňra ol gyzdan: «Sen kimiň gyzy? Ataň öýünde maňa we meniň ýoldaşlaryma gijäni geçirer ýaly ýer tapylmazmyka?» diýip sorady. ²⁴Gyz oňa: «Men Nahoryň we Milkanyň ogly Betuweliň gyzydyryn. ²⁵Bizde saman-da, ot-da köp, ýatar ýaly ýer hem bar» diýip jogap berdi. ²⁶Ybraýymyň hyzmatkäri baş egip, Rebbe sežde etdi. ²⁷Ol: «Jenabym Ybraýymyň Hudaýy Rebbe alkyş bolsun, çünki Ol Öz sadyk söýgüsini meniň jenabymdan gaýgyrmady. Ol meni jenabymyň garyndaşynyň öýüne göni alyp geldi» diýdi. ²⁸Gyz öýlerine bakan ylgady we baryp, öýündäkilere bolan wakany gürrüň berdi. ^29-30Rebekanyň Laban diýen erkek dogany bardy. Laban öz gyz dogany Rebekanyň burun halkasyny, bilegindäki bileziklerini görüp, Rebekadan ol adamyň nämeler diýenini eşidip, guýa tarap ylgady. Ol guýynyň başyna gelende, ýaňky adam heniz hem düýeleriniň ýanynda durdy. ³¹Laban: «Näme üçin bu ýerde dursuň? Ýör, öýe gideli, eý, Rebbiň ýalkany, ýör öýe gideli. Men seniň üçin jaý, düýeleriň üçin hem ýer taýynladym» diýdi. ³²Şeýdip, Ybraýymyň hyzmatkäri içeri girdi. Laban düýeleriň ýüküni düşürip, olaryň öňüne samandyr ot dökdi. Ol Ybraýymyň hyzmatkärine we onuň ýoldaşlaryna aýaklaryny ýuwarlary ýaly suw getirip berdi. ³³Onuň öňüne nahar goýuldy, ýöne ol adam: «Habarymy alýançaňyz, naharlanjak däl» diýdi. Laban oňa: «Beýle bolsa, habaryňy beräý» diýdi.

³⁴Ybraýymyň hyzmatkäri şeýle diýdi: «Men Ybraýymyň hyzmatkäridirin. ³⁵Reb meniň jenabyma köp bereket berdi. Ol meniň jenabymy baýadyp, oňa ownukly-irili mallar, altyn-kümüş, gul-gyrnaklar hem-de düýelerdir eşekler berdi. ³⁶Jenabymyň aýaly Sara garrandan soň, ol Ybraýyma ogul dogrup berdi. Ybraýym ähli emlägini ogluna berdi. ^37-38Jenabym: „Ogluma ýaşaýan ýerim bolan Kengandan gyz alma. Meniň öz dogduk mekanyma, garyndaşlarymyň ýanyna git-de, oňa şol ýerden gelinlik tapyp getir“ diýip, maňa ant içirdi. ³⁹Men jenabyma: „Tapan gyzym meniň bilen gaýtmasa nädeýin?“ diýdim. ⁴⁰Jenabym: „Nazarynda gezýän Rebbim Öz perişdesini seniň öňüňden iberip, işiňi oň eder. Şeýdip, sen meniň dogduk mekanymdan, garyndaşlarymyň arasyndan ogluma gelinlik taparsyň. ⁴¹Meniň garyndaşlarymyň arasyna baranyňda, şonda sen maňa içen antyňdan azat bolarsyň; hatda olar saňa gyz bermeseler-de, sen maňa içen antyňdan azat bolarsyň“ diýdi. ⁴²Ine, şeýdip, men guýynyň başyna gelip, şeýle dileg etdim: „Eý, jenabym Ybraýymyň Hudaýy Reb! Sen meniň işimi oň et. ^43-44Ine, men guýynyň başynda durun. Guýudan suw çekmäge gelen gyzlardan birine: ‘Küýzäňdäki suwdan birazajyk içäýeýin’ diýenimde, ol maňa: ‘Al, iç, men seniň düýeleriňi-de suwa ýakaýyn’ diýse, goý, ol meniň jenabymyň ogly üçin saýlan gyzyň bolsun“ diýdim. ⁴⁵Men heniz içimden edýän dilegimi soňlamankam, Rebeka egni küýzeli galadan suw almaga çykyp gelýärdi. Ol guýa baryp, ondan suw çekdi. Men oňa: „Maňa suw bersene“ diýdim. ⁴⁶Ol dessine küýzesini egninden düşürdi-de: „Al, iç. Men siziň düýeleriňizi-de suwa ýakaýyn“ diýdi. Şeýdip, men suw içdim, ol düýeleri-de suwa ýakdy. ⁴⁷Men ondan: „Sen kimiň gyzy?“ diýip soradym. Ol: „Men Nahoryň we Milkanyň ogly Betuweliň gyzydyryn“ diýip jogap berdi. Men oňa burun halkasy bilen bilezik berdim. ⁴⁸Soňra men baş egip, Rebbe sežde etdim. Yshak üçin jenabymyň garyndaşynyň gyzyny almaga göni ýol görkezen jenabym Ybraýymyň Hudaýy Rebbi alkyşladym. ⁴⁹Indi siz meniň jenabyma merhemet ediň-de, sadyklygyňyzy görkeziň we boljagyny ýa-da bolmajagyny maňa aýdyň. Onsoň men näme etmelidigi barada belli karara gelerin». ⁵⁰Laban bilen Betuwel oňa şeýle jogap berdiler: «Bu Rebbiň işidir. Muny biz çözýän däldiris. ⁵¹Rebeka şu ýerde, ony al-da gidiber. Goý, ol Rebbiň aýdyşy ýaly, seniň jenabyňyň ogluna aýal bolsun». ⁵²Ybraýymyň hyzmatkäri bu sözleri eşidende, dyza çöküp, Rebbe sežde etdi. ⁵³Ol Rebeka altyndyr kümüş, şaý-sepler we geýimler çykaryp berdi, onuň ejesi bilen erkek doganyna-da gymmatbaha sowgatlar etdi. ⁵⁴Soňra Ybraýymyň hyzmatkäri öz ýanyndaky adamlar bilen iýip-içdi we olar gijäni şol ýerde geçirdiler. Irden turanlaryndan soň ol: «Indi meni ýola salyň, men öz jenabymyň ýanyna dolanaýyn» diýdi. ⁵⁵Emma gyzyň ejesi bilen dogany: «Goý, Rebeka hiç bolmasa on gün ýanymyzda bolsun, onsoň gidibersin» diýdiler. ⁵⁶Ybraýymyň hyzmatkäri bulara: «Reb meniň işimi oň etdi. Siz meni eglemäň; maňa rugsat beriň, men öz jenabymyň ýanyna dolanaýyn» diýdi. ⁵⁷Olar: «Gyzy çagyryp, onuň özünden sorap göreliň» diýdiler. ⁵⁸Olar Rebekany çagyryp, ondan: «Sen şu adam bilen gitjekmi?» diýip soradylar. Rebeka: «Hawa, gitjek» diýip jogap berdi. ⁵⁹Şunlukda, olar uýasy Rebekany, onuň enekesini, Ybraýymyň hyzmatkäri bilen onuň adamlaryny ugratdylar. ⁶⁰Olar Rebeka pata berip, şeýle diýdiler:

«Eý, uýamyz!

Goý, senden müňläp-müňläp perzentler dünýä insin;

Nesliň öz duşmanlarynyň galalaryny basyp alsyn!»

⁶¹Rebeka bilen onuň gyrnaklary düýelere münüp, Ybraýymyň hyzmatkäriniň yzyna düşdüler. Ybraýymyň hyzmatkäri Rebekany alyp, ýola rowana boldy. ⁶²Bu wagt Yshak Beýer-lahaýroýdan gaýdyp gelip, Negep çöllüginde düşläpdi. ⁶³Ol bir gün agşam daşarda gezmelemäge çykdy. Yshak başyny galdyryp, birnäçe düýäniň gelýändigini gördi. ^64-65Rebeka Yshagy görüp, düýeden düşdi we Ybraýymyň hyzmatkärinden: «Biziň öňümizden gelýän adam kim?» diýip sorady. Hyzmatkär: «Ol meniň jenabym» diýip jogap berdi. Rebeka bürenjegini alyp, ýüzüni büredi. ⁶⁶Hyzmatkär başdan geçirenleriniň baryny Yshaga gürrüň berdi. ⁶⁷Yshak Rebekany ejesi Saranyň ýaşan çadyryna alyp bardy. Yshak Rebeka öýlendi we ony söýdi. Şeýdip, Yshak ejesiniň ölümi üçin çekýän hasratyndan köşeşdi.

25-nji bap

Ybraýymyň ölümi

¹Ybraýym ýene-de Ketura atly bir aýala öýlendi. ²Ketura Ybraýyma Zimrany, Ýokşany, Medany, Midýany, Ýişbaky we Şuwany dogrup berdi. ³Ýokşandan Şeba we Dedan doguldy. Dedandan aşurlar, latuşlar we lagumlar döredi. ⁴Midýanyň ogullary: Eýpa, Eper, Hanok, Abyda we Eldaga. Bularyň hemmesi Keturanyň nesilleridi.

⁵Ybraýym özüniň ähli emlägini Yshaga berdi. ⁶Gyrnak aýallaryndan bolan ogullaryna bolsa Ybraýym özi dirikä sowgatlar berip, olary Yshakdan aýryp, gündogar topragyna iberdi.

^7-8Ybraýym ýüz ýetmiş bäş ýyl ömür sürüp, garrap, öz durmuşyndan razy bolup, dünýäden ötdi we ata-babalaryna gowuşdy. ^9-10Ogullary Yshak bilen Ysmaýyl Ybraýymy Makpela gowagynda, het Soharyň ogly Epronyň mülkünde, Mamräniň gündogarynda ýerleşýän Ybraýymyň hetlerden satyn alan ýerinde jaýladylar. Şunlukda, Ybraýym bilen onuň aýaly Sara ikisi-de şol ýerde jaýlandy. ¹¹Ybraýym ölenden soň Hudaý onuň ogly Yshagy ýalkady. Yshak Beýer-lahaýroýyň golaýynda düşledi.

Ysmaýylyň nesilleri

¹²Ybraýymyň aýaly Saranyň Hajar atly müsürli gyrnagy bardy. Ybraýymyň bu gyrnak aýalyndan bolan ogly Ysmaýylyň nesilleri şulardyr. ^13-15Uludan kiçä Ysmaýylyň ogullarynyň atlary şunuň ýalydyr: nowbahar ogly Nebaýot, soňra Kedar, Adbeýel, Mibsam, Mişma, Duma, Masa, Hadat, Teýma, Ýetur, Napyş we Kedema. ¹⁶Şular Ysmaýylyň nesilleriniň obalaryna we düşelgelerine görä atlarydyr. Olar on iki tirebaşydyrlar. ¹⁷Ysmaýyl ýüz otuz ýedi ýyl ömür sürüp, dünýäden ötdi we ata-babalaryna gowuşdy. ¹⁸Ysmaýylyň nesilleri Aşur tarapda, Müsüriň golaýynda, Hawyladan Şura çenli bolan aralykda ýaşadylar. Olar Ybraýymyň beýleki nesillerinden aýra ýaşadylar.

Ysaw we Ýakup

¹⁹Ybraýymyň ogly Yshagyň nesilleri şulardyr. ²⁰Yshak Rebeka öýlenende, ol kyrk ýaşyndady. Rebeka Padanaramdaky mesopotamiýaly Betuweliň gyzy, mesopotamiýaly Labanyň aýal doganydy. ²¹Rebekadan perzent önmeýärdi. Yshak aýaly üçin Rebbe dileg etdi. Reb Yshagyň dilegini eşitdi we Rebeka göwreli boldy.

²²Göwredäki ekiz çaga biri-biri bilen itekleşýärdi. Rebeka: «Näme üçin bu ejir meniň başyma düşdi?» diýip, Rebden sorady.

²³Reb oňa şeýle jogap berdi:

«Göwräňde iki millet bar,

senden iki bäsdeş halk dörär.

Biri beýlekisinden rüstem çykar,

ulusy kiçisine gul bolar».

²⁴Wagty dolup, Rebeka ekiz ogul dogurdy. ²⁵Olaryň ilkinji doglanynyň ýüzi gyzyl we teni edil possun geýnen ýaly tüýlekdi. Oňa Ysaw^[30] diýip at goýdular. ²⁶Soňra onuň ökjesinden ýapyşyp, ekiz taýy dünýä indi. Şonuň üçinem onuň adyna Ýakup^[31] dakdylar. Çagalar doglanda, Yshak altmyş ýaşyndady.

²⁷Oglanlar ulalyp, Ysaw ökde awçy we meýdan adamy, Ýakup bolsa ýuwaş hem öýdeçi adam bolup ýetişdi. ²⁸Yshak Ysawy söýýärdi, çünki Yshak onuň getirýän aw etlerini halaýardy. Rebeka bolsa Ýakuby söýýärdi.

²⁹Günleriň bir güni Ýakup merjimek çorbasyny bişirip ýörkä, Ysaw gaty ýadaw hem aç halda meýdandan geldi. ³⁰Ol Ýakuba: «Gyzyl, şol gyzyl çorbaňdan maňa-da bersene. Men aç öldüm» diýdi. (Şol sebäpden hem oňa Edom^[32] diýip at dakdylar.) ³¹Ýakup oňa: «Ilki öz nowbahar ogullyk hakyňy maňa sat» diýdi. ³²Ysaw: «Men açlygymdan ölüp barýaryn, nowbahar ogullyk haky meniň nämäme derkar» diýdi. ³³Ýakup oňa: «Onda ant iç» diýdi. Ysaw ant içip, öz nowbahar ogullyk hakyny Ýakuba satdy. ³⁴Ýakup Ysawa nan hem gyzyl merjimek çorbasyny berdi. Ysaw iýip-içip bolandan soň, turup gitdi. Ine, şeýdip, Ysaw özüniň nowbahar ogullyk hakyna biperwaý garady.

26-njy bap

Yshak Gerarda mesgen tutýar

¹Ýurda Ybraýymyň döwründäki ýaly başga bir açlyk düşdi. Yshak Gerara, piliştlileriň şasy Abymelegiň ýanyna gitdi. ^2-3Reb Yshaga görnüp, oňa şeýle diýdi: «Sen Müsüre gitmän, Meniň saňa görkezjek ýurdumda gelmişek bolup ýaşaber. Men seniň bilen bolaryn we seni ýalkaryn. Şu ýurdy tutuşlygyna Men saňa hem seniň nesliňe berjekdirin we ataň Ybraýyma eden wadamy ýerine ýetirjekdirin. ^4-5Ýer ýüzüniň ähli milletleri seniň nesilleriňden pata alarlar. Ybraýymyň Maňa gulak asandygy, Meniň özüne beren buýruklarymy, tabşyryklarymy, düzgünlerimi we kanunlarymy ýerine ýetirendigi üçin, Men seniň nesilleriňi asman ýyldyzlary deý köpelderin. Bu ýurdy tutuşlygyna Men seniň nesilleriňe bererin».

⁶Şeýdip, Yshak Gerarda düşledi. ⁷Ol ýeriň adamlary Yshakdan onuň aýaly hakynda soranda, ol «bu meniň aýalym» diýmäge gorkup, olara «bu meniň aýal doganym» diýdi. Yshak Rebeka sebäpli bu ýeriniň halky özüni öldürer öýdýärdi, çünki Rebeka juda owadandy. ⁸Onuň bu ýerde ýaşap ýörenine esli wagt bolupdy. Bir gün piliştlileriň patyşasy Abymelek, Yshagyň aýaly Rebeka bilen oýnaşyp durandygyny penjireden gördi. ⁹Abymelek Yshagy öz ýanyna çagyryp, oňa: «Bu seniň aýalyň ahyryn! Sen näme üçin oňa „aýal doganym“ diýdiň?» diýip sorady. Yshak Abymelege: «Ol meniň aýalym diýsem, men öldürilerin öýtdüm» diýip jogap berdi. ¹⁰Abymelek oňa: «Näme üçin sen beýtdiň? Biziň adamlarymyzdan biri seniň aýalyňa ýanaşaýan bolsa, onda sen bizi günä goýardyň» diýdi. ¹¹Soňra Abymelek: «Şu adama ýa-da onuň aýalyna degeniň başy ölümlidir» diýip, tutuş halka duýduryş berdi. ¹²Yshak ol ýurtda ekin ekip, şol ýylda hem ýüz esse artyk bugdaý hasylyny aldy, çünki Reb ony ýalkapdy. ¹³Yshak gitdigisaýy baýap, döwletli adam boldy. ¹⁴Onuň süri-süri ownukly-irili mallary we köp sanly hyzmatkärleri bardy. Şol sebäpli hem piliştliler Yshaga görübilmezçilik etdiler. ¹⁵Kakasy Ybraýymyň öz döwründe gullaryna gazdyran ähli guýularyny piliştliler toprakdan dolduryp, gömüp taşladylar. ¹⁶Onsoň Abymelek Yshaga: «Bu ýerden git, çünki sen bizden zor çykdyň» diýdi. ¹⁷Yshak ol ýerden gidip, Gerar jülgesine baryp, şol ýerde çadyryny dikip, ornaşdy. ¹⁸Yshak kakasy Ybraýymyň döwründe gazylyp, ol ölenden soň piliştliler tarapyndan gömlen guýulary täzeden gazyp, olary kakasynyň dakan atlary bilen atlandyrdy. ^19-20Emma Yshagyň gullary jülgede guýy gazyp, ol ýerde bir gözbaşyny tapanlarynda, Geraryň çopanlary «suw biziňki» diýip, Yshagyň çopanlary bilen dawalaşdylar. Şeýdip, Yshak guýyny Esek^[33] diýip atlandyrdy, çünki olar Yshak bilen bäsdeşlik etdiler. ²¹Soňra olar başga bir guýy gazdylar. Ol-da dawaly boldy. Ol guýyny Yshak «Sitna»^[34] diýip atlandyrdy. ²²Yshak ol ýerden göçdi we ýene-de bir guýy gazdy, ýöne oňa dawa eden bolmady, şol sebäpden hem ol: «Ahyrsoňy, Reb bize giň meýdan berdi, indi biz bu ýurtda örňäris» diýip, soňky guýynyň adyna Rehobot^[35] dakdy. ²³Yshak ol ýerden Beýerşeba gitdi. ²⁴Şol gije Reb Yshaga görnüp: «Men seniň ataň Ybraýymyň Hudaýydyryn. Gorkma, Men seniň bilen biledirin. Men Öz gulum Ybraýymyň hatyrasyna saňa pata bererin hem seniň nesliňi köpelderin» diýdi. ²⁵Yshak ol ýerde gurbanlyk sypasyny ýasap, Rebbe ybadat etdi. Şol ýerde çadyryny dikdi. Onuň gullary bolsa guýy gazdylar. ²⁶Onsoň Yshagyň ýanyna Gerardan Abymelek, Abymelegiň maslahatçysy Ahuzat hem onuň harby serkerdesi Pikol geldi. ²⁷Yshak olara: «Siz meni ýigrenip, öz ýurduňyzdan kowup goýberip, ýene meniň ýanyma gelýärmisiňiz?» diýdi. ^28-29Olar Yshaga şeýle jogap berdiler: «Rebbiň seniň bilen biledigine biziň gözümiz ýetdi. Şoňa görä biziň saňa ýagşylykdan başga hiç zat etmän, el gatman, seni parahatlyk bilen goýberişimiz ýaly, seniň-de bize ýamanlyk etmezligiň üçin özara ant içişip, şertnama baglaşaly diýdik. Indi Reb seni ýalkasyn». ³⁰Yshak myhmanlary hezzetledi. Olar iýip-içdiler. ³¹Olar ir bilen turup, özara ant içişdiler. Yshak olary ugratdy. Myhmanlar Yshagyň ýanyndan razy bolup gaýtdylar. ³²Şol gün Yshagyň hyzmatkärleri onuň ýanyna gelip, öz gazan guýulary hakynda oňa gürrüň berdiler. Olar Yshaga: «Biz suw tapdyk» diýdiler. ³³Yshak guýa «Şeba»^[36] diýip at dakdy. Şoňa görä-de bu galanyň adyna şu günki güne çenli Beýerşeba^[37] diýlip gelinýär.

Ysawyň keseki aýallary

³⁴Ysaw kyrk ýaşyna ýetende, het Beýeriniň gyzy Ýehudyt we het Eýlonyň gyzy Bosmata öýlendi. ³⁵Bu gelinler Yshak bilen Rebekany janyndan doýurdylar.

27-nji bap

Yshak Ýakuba pata berýär

¹Yshak garrap, gözden galypdy. Ol öz uly ogly Ysawy ýanyna çagyryp, oňa: «Oglum!» diýdi. Ysaw: «Näme, kaka?» diýdi. ²Yshak: «Men indi garradym, haçan öljegim belli däl. ³Indi sen aw enjamlaryňy — sagdakdyr ýaýyňy al-da, meýdana gidip, maňa aw awlap getir. ⁴Ondan meniň halaýan tagamly naharymy bişirip ber; iýeýin-de, ölmezimden öň saňa pata bereýin» diýdi.

^5-6Yshagyň ogly Ysawa aýdan sözlerini Rebeka diňläp durdy. Ysaw meýdana awa gidende, Rebeka ogly Ýakuba şeýle diýdi: «Kakaň doganyň Ysawa: ⁷„Aw awlap gel-de, ondan meniň halaýan tagamly naharymy bişirip ber; men ondan iýeýin-de, ölmezimden öň Rebbiň huzurynda saňa pata bereýin“ diýenini eşitdim. ^8-9Indi maňa gulak as-da, meniň tabşyrygymy ýerine ýetirgin, oglum. Git-de, sürüden iki sany semiz owlak getir, men olardan kakaňyň halaýan tagamly naharyny bişireýin. ¹⁰Sen ony kakaňa iýmäge eltip berersiň, ol bolsa ölmezinden öň saňa pata berer». ¹¹Ýakup ejesine şeýle jogap berdi: «Doganym Ysaw tüýlek adam, meniň derim bolsa tekiz. ¹²Eger kakam meni elläp göräýse, onda ol meniň özüni aldaýandygymy biler. Men pata almagyň deregine nälete galaryn». ¹³Ejesi Ýakuba: «Şol nälet, goý, maňa gelsin, oglum. Sen maňa gulak as-da, gidip owlaklary getir» diýdi. ¹⁴Şeýdip, Ýakup gidip, ejesine iki sany owlak getirip berdi. Ejesi Yshagyň halaýan tagamly naharyny bişirdi. ¹⁵Soňra Rebeka uly ogly Ysawyň öýdäki gymmatbaha eşiklerini alyp, olary kiçi ogly Ýakuba geýdirdi. ¹⁶Onuň ellerini we boýnunyň tüýsüz ýerlerini owlak derisi bilen örtdi. ¹⁷Soňra Rebeka bişiren tagamly naharyny öz bişiren nany bilen bile ogly Ýakubyň eline tutdurdy.

¹⁸Ýakup kakasynyň ýanyna gelip: «Kaka!» diýdi. Yshak: «Hawa! Sen kim, oglummy?» diýdi. ¹⁹Ýakup kakasyna: «Men nowbahar ogluň Ysawdyryn. Men seniň aýdyşyň ýaly edendirin. Indi dik otur-da, getiren aw etimden iýip, maňa pata beräý» diýdi. ²⁰Yshak oglundan: «Awy nädip beýle çalt tapyp bildiň?» diýip sorady. Ýakup: «Hudaýyň Reb maňa tapmaga kömek etdi» diýip jogap berdi. ²¹Yshak Ýakuba: «Golaýragyma süýş, oglum. Seni elläp göreýin, seniň, hakykatdan-da, oglum Ysawdygyňy ýa-da däldigiňi bir bileýin» diýdi. ²²Ýakup kakasy Yshagyň alkymyna bardy. Ol ogluny elläp gördi-de: «Ses Ýakubyň sesi, ýöne eller Ysawyň elleri» diýdi. ²³Ýakubyň elleri edil Ysawyňky ýaly tüýlek bolansoň, Yshak ony tanaman, oňa pata berdi. ²⁴Soňra Yshak ondan: «Sen, hakykatdan-da, meniň oglum Ysawmy?» diýip sorady. Ýakup: «Hawa, men şol» diýip jogap berdi. ²⁵Yshak oňa: «Oglum, aw etiňi getir, iýeýin-de, saňa pata bereýin» diýdi. Ýakup nahary onuň öňünde goýdy; Yshak iýdi, Ýakup şerap getirdi, Yshak içdi. ²⁶Yshak Ýakuba: «Gel, oglum, meni ogşa» diýdi. ²⁷Ýakup kakasynyň alkymyna baryp, ony ogşady. Yshak onuň geýimleriniň ysyny aldy we oňa pata berdi:

«Ine, oglumyň bu ysy

Rebbiň bereket beren

meýdanyň ysy ýalydyr.

²⁸Hudaý saňa

Gögüň çygyndan,

mes toprakly ýerden,

bol galla hem şerap bersin.

²⁹Halklar saňa hyzmat etsinler,

Il-uluslar saňa boýun egsinler.

Baştutan bol sen öz doganlaryňa,

doganlaryň saňa boýun egsinler.

Seni näletlän, näletlensin,

seni ýalkan, ýalkansyn!»

Ysaw Yshakdan pata sorap ýalbarýar

³⁰Yshak Ýakuba pata berip, ol kakasynyň ýanyndan çykan dessine, dogany Ysaw awdan gaýdyp geldi. ³¹Ol hem kakasyna tagamly nahar bişirip getirdi-de: «Kaka, dik otur-da, getiren aw etimden iýip, maňa pata ber» diýdi. ³²Yshak oňa: «Sen kim?» diýdi. Ol: «Men seniň nowbahar ogluň Ysaw» diýip jogap berdi. ³³Yshak tutuş göwresi bilen saňňyldap: «Onda seniň öň ýanyňdan maňa aw etinden nahar bişirip getiren kimdi? Men naharyň baryny iýip, oňa pata berdim-ä. Ol indi pataly bolar!» diýdi. ³⁴Ysaw kakasynyň sözlerini eşidip, dady-perýat etdi. Ol kakasyna: «Eý, kaka, maňa-da pata ber, maňa-da!» diýip zarynlady. ³⁵Yshak oňa: «Saňa berilmeli patany doganyň aldy, ol meni aldan eken» diýdi. ³⁶Ysaw kakasyna: «Oňa Ýakup^[38] ady ýöne ýere dakylmandyr. Ol meni ikinji gezek aldady. Ol başda nowbahar ogullyk hakymy aldy, ine, bu gün bolsa ol maňa berilmeli patany aldy» diýdi. Onsoň Ysaw: «Sen maňa hiç pata saklamadyňmy?» diýip, kakasyna özelendi. ³⁷Yshak oňa: «Men ony saňa baştutan etdim, ähli doganlaryňy oňa hyzmatkär edip berdim. Oňa nandyr şerap berdim. Indi men saňa näme bereýin, oglum!» diýdi. ³⁸Emma Ysaw kakasyna: «Kaka, sende bary-ýogy ýeke pata barmydy näme, maňa-da pata ber-dä!» diýip, içigip-içigip aglady. ³⁹Kakasy Yshak oňa şeýle jogap berdi:

«Seret, seniň mesgen tutjak ýeriňde gökden çyg düşmez,

Ol mes toprakly ýerden daş bolar.

⁴⁰Gylyjyňa daýanyp ýaşarsyň,

Doganyňa hyzmat edersiň.

Wagt geler, garşylyk görkezersiň.

Onuň zulumyndan dynarsyň».

⁴¹Kakasyndan alan patasy üçin Ysaw Ýakuby ýigrenýärdi. Ol öz ýanyndan: «Kakamyň ölüm pursady golaýlap gelýär. Kakamyň ýas günleri geçenden soň, men Ýakuby öldürerin» diýip oýlanýardy. ⁴²Uly ogly Ysawyň sözleri Rebeka baryp ýetdi. Onsoň Rebeka kiçi ogly Ýakuby çagyrtdy-da, oňa şeýle diýdi: «Doganyň Ysaw senden ar almak üçin seni öldürmegiň küýüne düşüp ýör. ⁴³Indi maňa gulak as, oglum! Eglenme-de, Harana, meniň erkek doganym Labanyň ýanyna gaç! ^44-45Doganyň gahary ýatyşýança, eden işiň onuň ýadyndan çykyşýança, birsellem şol ýerde ýaşa. Soň men adam iberip, seni ol ýerden özüm aldyraryn. Bir günüň içinde ikiňizden hem mahrum bolasym gelenok».

⁴⁶Soňra Rebeka Yshagyň ýanyna gelip, oňa: «Men Ysawyň het aýallaryndan halys irdim. Eger Ýakup şu het gyzlaryndan birine öýlenäýse, onda men nädip ýaşaryn?!» diýdi.

28-nji bap

¹Yshak Ýakuby öz ýanyna çagyryp, oňa pata hem tabşyryk berip, şeýle diýdi: «Sen het gyzlaryna öýlenme! ²Sen Padanarama, babaň Betuweliň öýüne git-de, şol ýerde daýyň Labanyň gyzlaryndan birine öýlen. ³Goý, Gudratygüýçli Hudaý seni ýalkap, örňedip, köpeltsin. Goý, Ol senden ençeme halklar döretsin. ⁴Hudaýyň Ybraýyma beren ýurduny özümiziň häzirki gelmişek bolup ýaşap ýören ýurdumyzy eýelemegiň üçin, goý, Ol saňa we seniň nesilleriňe Ybraýyma beren patasyny bersin!» ⁵Şondan soň Yshak Ýakuby iberdi. Ýakup Betuwel mesopotamiýalynyň ogly, Ýakubyň we Ysawyň ejesi Rebekanyň dogany, Labanyň ýanyna Padanarama gitdi.

Ysaw başga aýala öýlenýär

^6-7Yshagyň Ýakuba pata berip, Padanaramdan birine öýleneri ýaly, ony ol ýere iberendigini we «kengan gyzlaryna öýlenme!» diýip, Ýakuba tabşyryk berendigini we onuň kakasydyr ejesiniň sözüne gulak asyp, Padanarama gidendigini Ysaw eşitdi. ^8-9Ysaw Kengan gyzlaryny kakasynyň halamaýandygyny bilip, Ysmaýylyň ýanyna gitdi we beýleki aýallarynyň üstüne Ybraýymyň ogly Ysmaýylyň gyzy, Nebaýotyň aýal dogany Mahalata öýlendi.

Ýakup Beýtelde düýş görýär

¹⁰Ýakup Beýerşebadan çykyp, Harana tarap gitdi. ¹¹Gün ýaşanda, ol bir ýerde düşledi. Ol bir daşy ýassanyp, şol ýerde ýatdy. ¹²Ýakup düýşünde ýerden asmana uzalyp gidýän basgançaklary gördi. Hudaýyň perişdeleri şol basgançaklardan ýokary çykyp, aşak düşüp ýörmüşler. ¹³Basgançaklaryň çür başynda duran Reb şeýle diýýär: «Ataň Ybraýymyň we Yshagyň Hudaýy Reb — Mendirin. Şu ýatan topragyňy Men saňa we seniň nesliňe bererin. ¹⁴Seniň nesliň ýer ýüzüniň çägeleri kimin san-sajaksyz bolar. Olar gündogara, günbatara, demirgazyga hem-de günorta ýaýrarlar. Ýer ýüzüniň ähli halklary sen arkaly hem-de nesliň arkaly pata alarlar. ¹⁵Men hemişe seniň bilen biledirin. Sen nirede bolsaň-da, Men seni goraryn we seni ýene-de şu ýurda gaýtaryp getirerin. Men seni terk etmerin we saňa beren wadamy ýerine ýetirerin». ¹⁶Ýakup oýanyp: «Hakykatdan-da, Reb şu ýerde. Men muny bilmändirin!» diýdi. ¹⁷Ol gorkup: «Bu nähili gorkunç ýer! Bu Hudaýyň öýi, gögüň derwezesi» diýdi. ¹⁸Ýakup daň bilen turdy we kellesiniň aşagyna goýup ýatan uly daşyny alyp, ony ýadygärlik hökmünde dikdi we onuň üstüne zeýtun ýagyny guýdy. ¹⁹Ýakup bu ýere «Beýtel»^[39] diýip at dakdy. Bu gala ozal Luz diýip atlandyrylýardy. ^20-21Ol soňra ant içip, şeýle diýdi: «Eger Hudaý meniň ýene-de sag-aman atamyň öýüne dolanyp gelerim ýaly, meniň bilen bile bolup, meni ýolda gorap, maňa iýmäge nan, geýmäge eşik berse, onda Reb meniň Hudaýym bolar. ²²Ýadygärlik diken bu dikme daşymy Hudaýyň öýi diýip hasaplaryn. Eý, Hudaý, Seniň maňa beren her bir zadyň ondan birini men Saňa bererin».

29-njy bap

Ýakup Labanyň ýanyna barýar

¹Soňra Ýakup ýoluny dowam etdirip, gündogar halkyň ýurduna geldi. ²Ol başyny galdyranda, onuň gözi açyk meýdandaky bir guýa düşdi. Guýynyň başynda üç süri goýun ýatyrdy. Bu goýun sürüleri şol guýudan suwa ýakylýardy. Guýynyň agzynda ullakan bir daş bardy. ³Çopanlar sürüleriň baryny guýynyň başyna ýygnanlaryndan soň, daşy aýryp, dowarlaryny suwa ýakardylar-da, ýene-de daşy guýynyň agzyna goýardylar.

⁴Ýakup ol ýerdäki adamlardan: «Doganlar, siz nireden?» diýip sorady. Olar: «Biz haranly» diýdiler. ⁵Ýakup olardan: «Siz Nahoryň agtygy Labany tanaýarmysyňyz?» diýip sorady. Olar: «Tanaýarys» diýdiler. ⁶Ýakup ýene-de olardan: «Ol sag-salamatmydyr?» diýip sorady. Olar: «Hawa, ol sag-gurgundyr. Hanha, onuň gyzy Rahel dowaryny sürüp gelýär» diýdiler. ⁷Soňra Ýakup: «Entek günortan çagy ahyryn; entek dowarlary ýygnardan ir; olary suwa ýakyň-da, äkidip bakyň» diýdi. ⁸Olar: «Çopanlar sürüleri ýygnaýança, biz dowarlary suwa ýakyp bilmeris; guýynyň agzyndaky daş aýrylandan soň, dowarlary suwa ýakyp bileris» diýdiler.

⁹Ýakup olar bilen gepleşip durka, Rahel kakasynyň dowarlaryny guýa getirdi. Rahel çopandy. ¹⁰Ýakup Raheli öz daýysy Labanyň sürüsi bilen görende, ol guýynyň ýanyna bardy-da, onuň agzyndaky daşy aýryp, daýysy Labanyň dowarlaryny guýudan suwa ýakdy. ¹¹Soňra ol Raheli ogşap, içigip-içigip aglady. ¹²Ýakup özüniň Raheliň kakasy bilen garyndaşdygyny, özüniň Rebekanyň ogludygyny Rahele aýtdy. Rahel ylgap gidip, kakasyna habar berdi. ¹³Laban öz ýegeni Ýakubyň gelendigini eşidip, ylgap onuň öňünden çykdy. Ol Ýakuby gujaklap ogşady; ony öýüne alyp gaýtdy. Ýakup Labana bolup geçen wakalaryň hemmesini gürrüň berdi. ¹⁴Laban oňa: «Sen meniň öz süýegim, öz tenimsiň» diýdi.

Ýakup Rahele we Leýa öýlenýär

Ýakup Labanyň öýünde bir aý ýaşandan soň, ¹⁵Laban oňa: «Garyndaşym diýip, sen maňa şeýdip, mugt hyzmat etjek ýörjekmi? Saňa näçe zähmet hak tölemeli? Aýt!» diýdi. ¹⁶Labanyň iki gyzy bardy. Ulusynyň ady Leýa, kiçisiniň ady bolsa Raheldi. ¹⁷Leýanyň gözleri mylaýymdy, Rahel bolsa syratlydy we owadandy. ¹⁸Ýakup Raheli söýdi. Ol Labana: «Kiçi gyzyň Rahel üçin men ýedi ýyl hyzmatyňy edeýin» diýdi. ¹⁹Laban: «Ony başga birine berenden, saňa berenim gowudyr. Meniň ýanymda boluber» diýdi. ²⁰Ýakup Rahel üçin ýedi ýyllap Labanyň hyzmatyny etdi. Raheli juda söýýändigine görä, ýedi ýyl onuň üçin ýedi gün ýaly bolup geçip gitdi.

²¹Bir gün Ýakup Labana: «Möhletim doldy, gelinligimi maňa ber, men onuň ýanyna gireýin» diýdi. ²²Şeýdip, Laban töwerek-daşyny çagyryp, toý tutdy. ²³Emma şol gije Laban Raheliň deregine uly gyzy Leýany Ýakubyň ýanyna alyp bardy; Ýakup Leýa ýanaşdy. ²⁴(Laban hyzmatkäri Zilpany gyzy Leýa gyrnak edip beripdi.) ²⁵Daň atdy, ine, görse bu Leýa eken. Ýakup Labana: «Bu näme etdigiň boldy? Men saňa Rahel üçin hyzmat etmänmidim näme? Sen näme üçin meni aldadyň?» diýdi. ²⁶Laban oňa: «Ulusy otyrka, kiçisi durmuşa çykarylmaz. Bu biziň ilimiziň däbidir. ²⁷Bir hepdelik toý dabarasy geçsin, saňa Raheli-de bererin, ýöne onuň üçin ýene ýedi ýyl hyzmatymy etmeli bolarsyň» diýdi. ²⁸Ýakup Laban bilen ylalaşdy. Bir hepdelik toý dabarasy geçenden soň, Laban kiçi gyzy Raheli-de Ýakuba berdi. ²⁹(Laban hyzmatkäri Bilhany Rahele gyrnak edip beripdi.) ³⁰Ýakup Rahele hem ýanaşdy. Ol Raheli Leýadan artyk söýýärdi. Ol Labana ýene-de ýedi ýyl hyzmat etdi.

Ýakubyň çagalary

³¹Reb Leýanyň söýülmeýändigini görüp, onuň ýatgysyny açdy. Rahelden bolsa çaga dogmaýardy. ³²Leýa göwreli bolup, bir ogul dogurdy. Ol ogluna Ruben diýip at goýdy, çünki ol: «Reb meniň betbagtlygymy gördi^[40], indi meni adamym halar» diýdi. ³³Ol ýene-de göwreli boldy we bir ogul dogurdy. Ol: «Reb meniň söýülmeýändigimi eşidip, maňa bu ogly hem berdi» diýdi. Leýa oglunyň adyna Şimgon^[41] dakdy. ³⁴Leýa üçünji gezek göwreli bolup, ýene-de bir ogul dogurdy. Ol: «Adamymyň ýüregi indi maňa baglansa gerek, çünki men oňa üç ogul dogrup berdim» diýdi. Şol sebäpden hem ol üçünji oglunyň adyna Lewi^[42] dakdy. ³⁵Leýa ýene-de göwreli bolup, bir ogul dogurdy. Ol: «Indi men Rebbe alkyş aýdaryn» diýip, oglunyň adyna Ýahuda^[43] dakdy. Soňra ol çaga dogmakdan galdy.

30-njy bap

¹Rahel Ýakuba çaga dogrup bermändigini görende, ol öz aýal doganyna göriplik etdi. Ol Ýakuba: «Maňa-da çaga ber, ýogsam, men ölerin» diýdi. ²Ýakubyň muňa gahary gelip: «Hudaý seni çagadan mahrum edýär. Men Hudaýmy näme?!» diýdi. ³Rahel oňa: «Gyrnagym Bilha bilen ýat. Goý, ol maňa senden ogul dogrup bersin. Şeýdip, Bilhanyň üsti bilen men hem çagaly bolaýyn» diýdi. ⁴Ol öz gyrnagy Bilhany Ýakuba aýallyga berdi; Ýakup onuň bilen ýatdy. ⁵Bilha göwreli bolup, Ýakuba bir ogul dogrup berdi. ⁶Onsoň Rahel: «Hudaý meni aklady, Ol, hakykatdanam, meniň dilegimi eşidip, maňa bir ogul berdi» diýip, oglanyň adyna Dan^[44] dakdy. ⁷Raheliň gyrnagy Bilha ýene-de göwreli bolup, Ýakuba ikinji ogul dogrup berdi. ⁸Rahel: «Doganym bilen juda çynlakaý göreşdim we ýeňdim» diýip, oglunyň adyna Naftaly^[45] dakdy.

⁹Leýa özüniň dogurmakdan galandygyna göz ýetirip, öz gyrnagy Zilpany Ýakuba aýallyga berdi. ¹⁰Leýanyň gyrnagy Zilpa Ýakuba bir ogul dogrup berdi. ¹¹Leýa: «Meniňki şowuna boldy» diýip, oglunyň adyna Gat^[46] dakdy. ¹²Leýanyň gyrnagy Zilpa Ýakuba ikinji ogul dogrup berdi. ¹³Leýa: «Men bagtlydyryn! Gyzlar maňa bagtly diýerler» diýip, ikinji oglunyň adyna Aşer^[47] dakdy.

¹⁴Bugdaý oragy döwründe bir gün Ruben ekin meýdanyna gitdi we ol ýerden selmelek köklerini^[48] tapdy. Ruben ony ejesi Leýa getirip berdi. Rahel Leýanyň ýanyna gelip, oňa: «Ogluňyň getiren selmelek köklerinden maňa-da ber» diýdi. ¹⁵Leýa oňa: «Ärimi elimden alanyňy az görüp, indi oglumyň getiren selmelek köklerini-de alsam diýýärmiň?» diýdi. Rahel oňa: «Bolýar, selmelek kökleriniň deregine Ýakup şu gije seniň bilen ýataýsyn» diýdi. ¹⁶Agşamara Ýakup meýdandan gaýdyp gelýärkä, Leýa onuň öňünden çykyp: «Sen bu gije meniň ýanyma gir. Oglumyň getiren selmelek kökleri bilen seniň şu gijelik kireýiňi töledim» diýdi. Ýakup şol gije Leýa ýanaşdy. ¹⁷Hudaý Leýanyň dilegini eşitdi. Leýa göwreli bolup, Ýakuba bäşinji ogul dogrup berdi. ¹⁸Leýa: «Bu — öz gyrnagymy adamyma berenim üçin, Hudaýyň maňa beren muzdudyr» diýip, oglanyň adyna Ysakar^[49] dakdy. ¹⁹Leýa ýene göwreli bolup, Ýakuba altynjy ogul dogrup berdi. ²⁰Leýa: «Hudaý maňa ajaýyp sowgat etdi. Indi adamym maňa hormat goýar, çünki men oňa alty ogul dogrup berdim» diýip, altynjy oglunyň adyna Zebulun^[50] dakdy. ²¹Ol soňra bir gyz dogurdy we onuň adyna Dina dakdy. ²²Hudaý Raheli ýatdan çykarmandy. Ol Raheliň dilegini eşidip, onuň ýatgysyny açdy. ²³Rahel göwreli bolup, bir ogul dogurdy. Ol: «Hudaý meniň aýybymy aýyrdy. ²⁴Goý, Reb maňa ýene-de ogul bersin!» diýip, onuň adyna Ýusup^[51] dakdy.

Ýakup Laban bilen söwdalaşýar

²⁵Ýusup doglandan soň, Ýakup Labana şeýle diýdi: «Meni goýber, men öz mekanyma, öz ýurduma gideýin. ²⁶Meniň saňa nähili hyzmat edendigimi seniň özüň bilýänsiň. Men aýallarymdyr çagalarym üçin zähmet çekdim. Şonuň üçin sen olary maňa ber. Indi men gideýin». ²⁷Laban oňa: «Men saňa bir zat aýdaýyn. Men Rebbiň özümi sen sebäpli bereketli edendigini pal üsti bilen bildim. ²⁸Saňa näçe tölemelidigini aýt, men tölärin» diýdi. ²⁹Şonda Ýakup oňa şeýle diýdi: «Meniň saňa nähili hyzmat edendigimi, dowarlaryňyň meniň döwrümde nähili köpelendigini sen özüň bilýänsiň. ³⁰Meniň gelmezimden öň, seniň dowarlaryň sany azdy, olar men gelenimden soň köpeldi. Meniň aýak basan ýerimde^[52], Reb saňa bereket berdi. Indi men öz hojalygym üçin haçan işläýin?» ³¹Laban oňa: «Men saňa näme bereýin?» diýdi. Ýakup: «Maňa hiç zat gerek däl. Eger sen meniň şu maslahatymy alsaň, onda men seniň dowarlaryňy ýene-de bakyp, olara göz-gulak bolaryn. ³²Şu gün sen ähli sürülere aýlanyp, tegmiltli ýa-da menekli goýunlary, geçileri, gara guzulary sürüden aýyr. Olar meniň hyzmat hakym bolar. ³³Soň sen şol berenleriňi görmäge geleniňde, meniň dogruçyldygymy görersiň. Eger meniň sürimde tegmiltsiz ýa-da meneksiz geçiler we gara däl goýunlar tapylaýsa, şonda sen olary ogurlyk hasaplap bilersiň». ³⁴Laban: «Bolýar, goý, seniň diýşiň ýaly bolsun» diýdi. ³⁵Emma şol günüň özünde Laban ala-mula we menekli erkeçleriň, tegmiltli we menekli, şeýle hem ak gatyşygy bolan geçileriň ählisini we gara goýunlaryň baryny sürüden çykaryp, öz ogullarynyň gözegçiligine berdi. ³⁶Soňra Laban üç günlük ýola barabarlykda Ýakupdan arany açdy. Ýakup Labanyň beýleki galan sürüsini bakmagyny dowam etdirdi.

³⁷Ýakup derek, badam hem-de çynar agaçlarynyň öl çybyklaryny alyp, olaryň gabygyny ýol-ýol aýranda ak zolaklar peýda boldy. ^38-39Ol zolakly çybyklary dowarlaryň öňünde suw içýän nowalaryna salyp goýdy. Dowarlar nowalardan suw içmäge gelenlerinde, çybyklaryň öňünde goça gelip, bogaz boldular we ala-mula, tegmiltli hem-de menekli owlak-guzulary guzladylar. ⁴⁰Ýakup guzularyny aýry saklap, olary Labanyň ala-mula we gara dowarlarynyň garşysynda bakýardy. Şeýdip, Ýakup özüne süri edindi we ony Labanyň sürüsine goşmady. ⁴¹Sagdyn dowarlar goça gelenlerinde, çybyklaryň öňünde goça gelerleri ýaly, Ýakup çybyklary hemişe olaryň öňünde nowalarda goýardy. ⁴²Hor dowarlar goça gelende bolsa Ýakup olaryň öňünde çybyk goýmaýardy. Şunlukda, sagdyn dowarlar Ýakubyňky, hor dowarlar Labanyňky bolýardy. ⁴³Şeýdip, Ýakup juda baýady. Indi onuň süri-süri dowarlary, gul-gyrnaklary, düýeleri hem eşekleri bardy.

31-nji bap

Ýakup Labanyň ýanyndan gidýär

^1-2Ýakup Labanyň ogullarynyň: «Ýakup biziň kakamyzyň ähli emlägine eýe boldy. Ol özüniň bütin baýlygyny kakamyzyň hasabyna gazandy» diýen gürrüňini eşitdi. Ýakup Labanyň hem özüne bolan garaýşynyň öňküsi ýaly däldigini gördi. ³Onsoň Reb Ýakuba: «Ata-babaňyň mekanyna, öz garyndaşlaryňyň arasyna dolan, Men seniň bilen bile bolaryn» diýdi. ^4-5Şoňa görä Ýakup Rahel bilen Leýany meýdana, dowarlaryň ýanyna çagyryp, olara şeýle diýdi: «Görýärin welin, kakaňyzyň maňa garaýşy öňküsi ýaly däl. Ýöne kakamyň Hudaýy meniň bilendir. ⁶Kakaňyza meniň janymy aýaman hyzmat edendigimi siz bilýänsiňiz. ⁷Kakaňyz bolsa meni aldap, zähmet hakymy on gezek üýtgetdi, ýöne Hudaý oňa maňa zelel ýetirmäge ýol bermedi. ⁸Laban maňa: „Tegmiltli dowarlar seniň hakyň bolsun“ diýende, dowarlar uçdantutma tegmiltli guzulary guzladylar. Ol: „Ala-mula dowarlar seniň hakyň bolsun“ diýende bolsa, dowarlar uçdantutma ala-mula owlak-guzulary guzladylar. ⁹Şeýdip, Hudaý kakaňyzyň dowarlaryny ondan alyp, maňa berdi.

¹⁰Dowarlaryň höwre gelýän möwsüminde men bir düýş gördüm. Düýşümde çakyşýan tekelerdir geçiler diňe ala-mula, tegmiltli we hallymyş. ¹¹Şonda düýşümde Hudaýyň perişdesi maňa: „Ýakup!“ diýip ýüzlendi. Men Oňa: „Lepbeý!“ diýip jogap berdim. ¹²Perişde: „Seret, çakyşýan tekelerdir geçiler diňe ala-mula, tegmiltli we hallydyr. Labanyň saňa edýän zatlarynyň ählisini Men gördüm“ diýdi. ¹³Men Beýtel Hudaýydyryn. Sen ol ýerde bir dikme daşyň üstüne zeýtun ýagyny guýupdyň we ant içipdiň. Indi sen bu ýurtdan git-de, öz dogduk mekanyňa dolan» diýdi.

¹⁴Rahel bilen Leýa Ýakuba şeýle jogap berdiler: «Atamyzyň öýünde bize ne paý, ne-de miras bar. ¹⁵Ol bizi keseki hasaplamaýarmy näme?! Çünki ol bizi satdy, biz üçin tölenen kümüşleri-de satyp iýdi. ¹⁶Hudaýyň kakamyzyň elinden alan ähli baýlygy bize hem biziň çagalarymyza degişlidir. Indi sen Hudaýyň diýenini ýerine ýetir».

^17-18Şeýdip, Ýakup çagalarydyr aýallaryny düýelere mündürip, ähli mallaryny — Padanaramda toplan ähli mal-mülküni alyp, öz kakasy Yshagyň ýanyna — Kengan ýurduna tarap ýola düşdi. ¹⁹Laban öz dowarlaryny gyrkmaga giden wagty, Rahel kakasynyň öý butlaryny ogurlady. ²⁰Ýakup bolsa özüniň bu ýerden gaçýandygyny Laban mesopotamiýalydan gizlemek bilen, ony aldawa saldy. ²¹Şeýdip, Ýakup ähli emlägini alyp, ol ýerden gaçdy. Ol Ýewfrat derýasyndan geçip, Gilgat daglygyna tarap ýöneldi.

Laban Ýakuby yzarlaýar

²²Üçünji gün Ýakubyň gaçandygy hakdaky habar Labana gelip ýetdi. ²³Laban garyndaşlaryny ýanyna alyp, ýedi günläp Ýakubyň yzyndan kowup, Gilgat daglygynda onuň yzyndan ýetdi. ²⁴Şol gije Hudaý Laban mesopotamiýalynyň düýşünde oňa: «Gulak as! Ýakuba ýagşydan-ýamandan zat diýme» diýdi. ²⁵Laban Ýakubyň yzyndan ýetende, Ýakup daglykda öz çadyryny dikipdi. Laban hem öz garyndaşlary bilen Gilgat daglygynda öz çadyrlaryny dikdi.

²⁶Laban Ýakuba şeýle diýdi: «Bu näme etdigiň boldy? Näme üçin meni aldadyň we gyzlarymy söweşde ele salnan ýesirler ýaly edip alyp gaýtdyň? ²⁷Näme sebäpden sen gaýtjakdygyňy menden ýaşyrdyň? Men seni şady-horramlyk hem aýdym bilen, deprek we lira^[53] bilen ugradardym. ²⁸Sen hatda maňa agtyklarymdyr gyzlarymy ogşamaga-da mümkinçilik bermediň. Sen akmaklyk etdiň. ²⁹Saňa ýamanlyk etmäge meniň güýjüm ýetýär. Emma seniň ataňyň Hudaýy öten agşam maňa: „Gulak as! Ýakuba ýagşydan-ýamandan zat diýme“ diýip tabşyrdy. ³⁰Bar, seniň gaýdanyň hiç diýeli. Men seniň ataň öýündäkileriň didaryna gaty zar bolandygyňy bilýärin. Ýöne meniň hudaýlarymy ogurlap gaýtmaň näme?» ³¹Ýakup Labana şeýle jogap berdi: «Gyzlaryňy elimden alarsyň öýdüp gorkdum. ³²Ýöne seniň hudaýlaryňy ogurlap gaýdan diri galmaz. Garyndaşlarymyzyň gözüniň alnynda ähli goşlary barlap çyk-da, özüňe degişli näme tapsaň, al-da gidiber». Hudaýlary Raheliň ogurlandygyndan Ýakup bihabardy.

³³Laban Ýakubyň, Leýanyň we iki gyrnagyň çadyryny barlady, ýöne butlary tapmady. Ol Leýanyň çadyryndan çykyp, Raheliňkä girdi. ³⁴Rahel butlary alypdy we olary düýäniň howdunyň aşagynda gizläp, özi-de onuň üstünde oturypdy. Laban çadyryň ähli ýerini barlap çykdy, ýöne olary tapmady. ³⁵Rahel kakasyna: «Kaka, seniň ýanyňda ýerimden turmaýanlygym üçin meni bagyşla, çünki häzir men görüm görýärin» diýdi. Laban hernäçe agtarsa-da, butlardan derek tapyp bilmedi. ³⁶Ýakup gaharlanyp, Labana şeýle diýdi: «Beýle yzarlaryň ýaly, meniň näme etmişim, näme günäm bar? ³⁷Sen meniň ähli zatlarymy dörüp çykdyň, emma öý goşlaryňdan, heý, tapan zadyň boldumy? Eger bir zat tapan bolsaň, hany, onda ony özüňiň we meniň garyndaşlarymyň öňünde goý, haýsymyzyň mamladygymyzy, goý, olaryň özi çözsün. ³⁸Ine, ýigrimi ýyllap men seniňkide bolanymda, seniň goýunlaryňdyr geçileriň guzy ýa owlak düşüren däldir. Men seniň sürüleriňden ýekeje goç-da iýen däldirin. ³⁹Ýyrtyjy haýwanlaryň parçalan mallaryny men seniň ýanyňa getirip hem durmadym; men hemişe ýitenleri öz boýnuma aldym. Gündiz ogurlanandygy-da, gije ogurlanandygy-da belli bolmadyklary sen menden talap etdiň. ⁴⁰Gündiz jöwzadan, gije aňzakdan ejir çekerdim. Gijeleri çirim etmän geçirerdim. ⁴¹Öýüňde ýaşan ýigrimi ýylym, ine, şeýle geçdi. Iki gyzyň üçin on dört ýyl, dowarlaryň üçin alty ýyl hyzmatyňy etdim. Emma sen meniň zähmet hakymy on gezek üýtgetdiň. ⁴²Eger atam Ybraýymyň Hudaýy we kakam Yshagyň Heder Edýäni meniň bilen bile bolmadyk bolsa, onda sen häzir hem meni boş kowup goýbererdiň. Hudaý meniň çeken ezýetlerimi hem zähmetimi görüp, öten agşam saňa duýduryş berdi».

Ýakup bilen Laban ylalaşýarlar

⁴³Onsoň Laban Ýakuba: «Aýallaryň meniň gyzlarym, çagalaryň meniň çagalarym, dowarlaryň meniň dowarlarym. Ine, şu görýän zatlaryň ählisi meniňkidir. Ýöne men öz gyzlarymy hem olaryň çagalaryny yzyna alyp bilmen ahyryn. ⁴⁴Gel, ikimiz özara äht edişeli. Bu äht ikimize şaýat bolsun» diýdi. ⁴⁵Ýakup bir uly daşy aldy-da, ony dikdi. ⁴⁶Soňra ol öz garyndaşlaryna: «Daş toplaň» diýdi. Olar ýygnan daşlaryndan bir üýşmek ýasap, onuň gapdalynda naharlandylar. ⁴⁷Ol üýşmegi Laban Ýagar-sahaduta^[54], Ýakup bolsa Galet^[55] diýip atlandyrdy. ⁴⁸Labanyň: «Şu daş depesi bize şaýat bolsun» diýendigine görä, ol ýere Galet diýen at galdy. ⁴⁹Bu uly daşa Mispa^[56] diýip at dakyldy, çünki Laban: «Biri-birimizden uzak düşen mahalymyz, Reb bizi gözden salmasyn» diýdi. ^50-51Laban Ýakuba ýene-de şeýle diýdi: «Eger gyzlaryma azar beräýseň ýa-da olaryň üstüne aýal alaýsaň, onda bilip goýgun, aralykda adam bolmasa-da, bize Hudaýyň Özi şaýatdyr. Ine, şu daş üýşmegi bilen şu dikme daş biziň ähtimize şaýatlyk etsin. ⁵²Biri-birimiziň tarapymyza ýaman niýet bilen geçmeli däldigimize, goý, ine, şu üýşmek bilen şu dikme daş şaýatlyk etsin. ⁵³Ybraýymyň Hudaýy we Nahoryň hudaýy (olaryň atalarynyň hudaýlary) biziň dawamyzy çözsünler!» diýdi. Soňra Ýakup öz kakasy Yshagyň Heder Edýäninden ant içdi. ⁵⁴Ýakup dagyň üstünde gurbanlyk berip, garyndaşlaryny nahara çagyrdy. Olar naharlandylar we gije dagda ýatdylar. ⁵⁵Laban daň bilen turup, agtyklarydyr gyzlaryny ogşap, olara pata berip, öz mekanyna gaýtdy.

32-nji bap

Ýakup Ysaw bilen duşuşyga taýynlanýar

¹Ýakup öz ýoly bilen gidip barýarka, Hudaýyň perişdeleri ony garşylady. ²Ýakup olary görüp: «Bu Hudaýyň düşelgesi» diýdi. Şeýdip, Ýakup ol ýeri Mahanaýym^[57] diýip atlandyrdy.

^3-4Ýakup Edom ýurdunyň Segir diýilýän ýerine, dogany Ysawyň ýanyna habarçy ýollap: «Meniň jenabym Ysawa şeýle diýiň» diýip, öz habarçylaryna şu sözleri aýtmaklygy buýurdy: «Seniň guluň Ýakup şeýle diýýär: „Men Labanyňkyda şu wagta çenli gelmişek bolup ýaşadym. ⁵Men ençeme öküzli, eşekli, dowarly hem gul-gyrnakly boldum. Seniň göwnüňi taparym ýaly, men saňa habar ýollaýaryn“». ⁶Habarçylar Ýakubyň ýanyna gaýdyp geldiler. Olar: «Biz seniň doganyň Ysawyň ýanyna bardyk. Ol seni garşylamaga gelýär. Onuň ýanynda dört ýüz adam bar» diýdiler. ^7-8Muny eşidip, Ýakup juda gorkdy. Ol öz ýanyndan: «Eger Ysaw bir toparyň üstüne çozup, ony basyp alaýanda-da, beýleki topar gutular» diýip, öz adamlaryny, ownukly-irili mallaryny hem düýelerini iki topara böldi.

⁹Soňra Ýakup şeýle dileg etdi: «Eý, maňa: „Öz ýurduňa, öz dogan-garyndaşlaryňyň arasyna dolan, Men saňa ýagşylyk ederin“ diýen Rebbim, atam Ybraýym bilen kakam Yshagyň Hudaýy! ¹⁰Men Seniň sadyk söýgiňe we wepalylygyňa mynasyp däldirin. Iordan derýasyndan geçenimde, elimdäki hasamdan başga zadym ýokdy. Indi bolsa men iki toparyň eýesi boldum. ¹¹Ýalbarýaryn, meni öz doganym Ysawyň elinden halas et! Men onuň gelip, biziň hemmämizi, çagalary hem olaryň ejelerini öldürerinden gorkýaryn. ¹²Sen maňa: „Men saňa ýagşylyk ederin, seniň nesliňi deňiz ýakasyndaky san-sajaksyz çägeler deý köpelderin“ diýipdiň».

^13-15Ýakup ol gijäni şol ýerde geçirdi. Özünde bar bolan mallardan iki ýüz geçi bilen ýigrimi erkeji, iki ýüz goýun bilen ýigrimi goçy, otuz sany köşekli saglyk düýäni, kyrk sygyr bilen on öküzi we ýigrimi sany urkaçy eşek bilen on sany erkek eşegi öz dogany Ysawa sowgat etmek üçin saýlap aldy. ¹⁶Ýakup olary aýry-aýry sürüler edip, öz gullarynyň öňüne saldy we olara: «Menden öňde ýöräň we her süriniň arasynda çäk saklaň» diýip tabşyrdy. ^17-18Ýakup olaryň ilkinjisine şeýle tabşyryk berdi: «Doganym Ysaw öňüňden çykyp: „Sen kimiň adamy? Ugruň nirä? Öňüňdäki süri kimiňki?“ diýip sorasa: „Bular guluň Ýakubyňky. Ýakup bulary öz jenaby Ysawa sowgat iberdi. Yzymyzdan onuň özi-de gelýär“ diýiň». ¹⁹Ýakup ikinji, üçünji guluna, sürüleriň yzyna düşüp giden ähli gullaryna-da şol bir tabşyrygy berip: «Ysawa duşanyňyzda, hut şol bir sözleri aýdarsyňyz. ²⁰Şeýle hem siz: „Guluň Ýakup-da yzdan gelýär“ diýersiňiz» diýdi. Çünki Ýakup öz ýanyndan: «Şu öňden ugradýan sowgatlarym bilen men Ysawyň ýüregini ýumşadaryn. Soňra men onuň bilen ýüzbe-ýüz görşerin. Ol, belki, meni kabul eder» diýip oýlandy. ²¹Şeýdip, Ýakup sowgatlary özünden öň iberip, şol gijäni düşelgede geçirdi.

Ýakup göreş tutýar

²²Şol gije Ýakup turup, iki aýalyny, iki gyrnagyny hem-de on bir çagasyny alyp, Ýabok derýasynyň güzerinden geçdi. ²³Olary derýanyň aňyrsyna geçirenden soň, Ýakup ýanyndaky mal-mülkleriniň ählisini hem derýanyň aňyrsyna iberdi. ²⁴Ýakubyň ýeke özi galdy. Tä daň şapagy dogýança, bir kişi bilen göreş tutdy. ²⁵Ýakubyň baş bermeýändigini görensoň, ol kişi Ýakubyň uýlugynyň oýjugyna urup, onuň uýlugyny ýazdyrdy. ²⁶Ol Ýakuba: «Daň şapagy dogup gelýär, meni goýber!» diýdi. Ýakup oňa: «Tä maňa pata berýänçäň, men seni goýbermerin» diýdi. ²⁷Ol adam Ýakupdan: «Adyň näme?» diýip sorady. Ol: «Ýakup» diýip jogap berdi. ²⁸Ol adam Ýakuba: «Indi seniň adyň Ýakup däl-de, Ysraýyl bolar, çünki sen Hudaý hem adamlar bilen göreş tutuşyp^[58], olardan üstün çykdyň» diýdi. ²⁹Ýakup ondan: «Seniň adyň näme?» diýip sorady. Ol: «Meniň adymy näme üçin soraýarsyň?» diýip, şol ýerde Ýakuba pata berdi. ³⁰Ýakup ol ýeri «Peniýel»^[59] diýip atlandyrdy. Ýakup: «Çünki men Hudaýy ýüzbe-ýüz görübem, diri galdym» diýdi. ³¹Ýakup Peniýelden^[60] çykyp barýarka, Gün dogdy. Ol uýlugyna deglendigi sebäpli agsaýardy. ³²(Ysraýyllar henize çenli uýlukdaky siňri iýmeýärler, çünki Hudaý Ýakubyň uýlugyndaky siňre degipdi.)

33-nji bap

Ýakup Ysaw bilen duşuşýar

¹Ýakup töweregine seredip, Ysawyň dört ýüz adam bilen bile gelýändigini gördi. Şeýdip, ol çagalaryny Leýanyň, Raheliň we iki gyrnagynyň arasynda böldi. ²Gyrnaklaryny öz çagalary bilen bile öňde, Leýany öz çagalary bilen bile olaryň yzyndan, Rahel bilen Ýusuby bolsa hemmesiniň yzyndan goýdy. ³Ýakubyň özi bolsa tutuş maşgalasynyň öňüne düşüp, doganyna golaýlaşýança, oňa ýedi gezek iki bükülip tagzym etdi. ⁴Emma Ysaw Ýakuba tarap ylgady; ol Ýakubyň boýnundan gujaklap, ony ogşady. Olar aglaşdylar. ⁵Soňra Ysaw töweregine seredip, aýallary hem çagalary gördi. Ol: «Ýanyňdakylar kim?» diýip sorady. Ýakup Ysawa: «Bular Hudaýyň öz guluňa merhemet bilen beren çagalarydyr» diýip jogap berdi. ^6-7Onsoň gyrnaklar öz çagalary bilen, soňra Leýa öz çagalary bilen gelip, oňa tagzym etdiler. Iň soňundan bolsa Rahel bilen Ýusup gelip, oňa tagzym etdiler. ⁸Ysaw Ýakupdan: «Men mal sürüsi bilen gelýän adamlara duşdum. Olary näme üçin iberdiň?» diýip sorady. Ýakup oňa: «Olary men sen jenabymyň göwnüni tapmak üçin iberdim» diýip jogap berdi. ⁹Ysaw oňa: «Dogan, meniň özümiňki özüme ýeterlik, seniň öz zadyň özüňki bolsun» diýdi. ¹⁰Şonda Ýakup oňa: «Ýok, beýtme. Eger men seniň göwnüňden turan bolsam, onda sen meniň sowgatlarymy kabul et. Men seniň ýüzüňi görüp, hut Hudaýyň ýüzüni gören ýaly boldum. Sen meni açyk ýüz bilen garşy aldyň. ¹¹Iberen sowgatlarymy kabul et. Hudaý meni ýalkady. Mende hemme zat bar» diýdi. Şeýdip, Ýakup Ysawy sowgatlaryny kabul etmäge yrdy; Ysaw olary kabul etdi.

¹²Soňra Ysaw Ýakuba: «Indi bu ýerden ugralyň, men siziň gapdalyňyzdan ýörärin» diýdi. ¹³Ýakup oňa şeýle jogap berdi: «Çagalaryň näzikdigini, sagylýan ownukly-irili mallaryň maňa aladadygyny, meniň jenabym bilýändir. Eger dowarlary gaty gyssasak, olaryň bary haram öler. ¹⁴Şoňa görä-de, jenabym, sen öz guluňyň öňünden gidiber. Men mallaryň hem çagalaryň aýagyna ýöräp, gyssanman barybererin. Jenabym, seniň bilen Segirde duşuşarys».

¹⁵Ysaw oňa: «Men hem öz adamlarymdan birnäçesini seniň ýanyňda galdyraýyn» diýdi. Emma Ýakup oňa: «Beýtmek näme gerek? Jenabym maňa eýýäm ýeterlik merhemet etdi» diýip jogap berdi. ¹⁶Ysaw öňden gaýdyp, şol gün Segire tarap ýola düşdi. ¹⁷Emma Ýakup Sukoda tarap gitdi. Ol ýerde özüne öý gurdy, mallaryna bolsa agyllar ýasady. Şol sebäpden-de ol bu ýeri «Sukot»^[61] diýip atlandyrdy.

¹⁸Ýakup Padanaramdan Kengandaky Şekem galasyna sag-aman geldi. Ol galanyň eteginde düşledi. ¹⁹Ýakup çadyryny diken ýerindäki bir bölek ýeri, Şekemiň atasy Hamoryň ogullaryndan ýüz kümüş teňňä satyn aldy. ²⁰Soňra Ýakup bu ýerde gurbanlyk sypasyny ýasap, ony El-Elohe-Ysraýyl^[62] diýip atlandyrdy.

34-nji bap

Dina bilen Şekem

¹Leýanyň Ýakuba dogrup beren gyzy Dina ýerli halkyň gyzlaryny görmäge gitdi. ²Bu ýurduň begi, hiwilerden bolan Hamoryň ogly Şekem Dinany görüp, ony tutdy, zorlap, namysyna degdi. ³Şekem gyza ýürekden aşyk boldy. Ol gyzy söýdi we onuň göwnüni tapjak bolýardy. ⁴Şekem kakasy Hamora: «Şu gyzy maňa alyp ber» diýdi.

⁵Hamoryň oglunyň Dinany biabraý edendigini Ýakup eşitdi. Onuň ogullary bolsa meýdanda mallaryň üstündedi. Ýakup ogullary gelýänçä sesini çykarmady.

^6-7Ýakubyň ogullarynyň meýdandan gaýdyp gelýän wagty, Şekemiň kakasy Hamor Ýakup bilen gepleşmek üçin onuň ýanyna gitdi. Oglanlar bu habary eşidip, gazap donuny geýdiler. Çünki Şekem Ýakubyň gyzy bilen ýatyp, ysraýyl halkyny ile ryswa edipdi. ⁸Hamor Ýakuba şeýle diýdi: «Meniň oglum Şekem siziň gyzyňyza ölemen aşyk. Gyzyňyzy meniň ogluma aýallyga beräýiň. ⁹Garyndaşlyk açalyň, gyz alşyp-berşeliň. ¹⁰Siz şu ýurtda biz bilen bile mesgen tutup, islän ýeriňizde ýaşap, söwda-satyk ediň we özüňize mülk ediniň». ¹¹Soňra Şekem söze goşulyp, Dinanyň kakasyna we doganlaryna şeýle diýdi: «Maňa merhemet ediň, onsoň men size islän zadyňyzy bererin. ¹²Galyňmy, gymmatbaha serpaýlarmy, garaz, diliňiziň geplän zadyny men size bererin, maňa diňe şol gyzy aýallyga berseňiz bolýar». ¹³Emma Ýakubyň ogullary öz uýalary Dinany biabraý eden Şekeme we onuň kakasyna mekirlik bilen jogap berdiler. ¹⁴Olar şeýle diýdiler: «Uýamyzy sünnetsize bermeris. Bu biziň üçin namys bolar. ¹⁵Diňe şu şert bilen ylalaşarys: siziň ähli erkekleriňiz biziň ýaly sünnetlensin. ¹⁶Şeýtseňiz, onda biz siziň bilen gyz alşyp-berişmäge-de, siz bilen bile bir ýerde mekan tutmaga-da, bir halk bolmaga-da taýýardyrys. ¹⁷Eger-de siz biziň sözümize gulak asyp, sünnetlenmeseňiz, onda gyzymyzy alyp gideris».

¹⁸Bu şert Hamor bilen onuň ogly Şekeme ýarady. ¹⁹Şekem bu işi eglemedi, çünki ol Ýakubyň gyzyny söýýärdi. Şekem maşgalada iň hormatlanýanydy. ²⁰Hamor bilen Şekem ikisi gala derwezesindäki duşuşyk geçirilýän ýere gelip, halka şeýle ýüzlendiler: ²¹«Ol adamlar biziň dostlarymyzdyr. Goý, olar şu ýurtda mesgen tutup, söwda-satyk etsinler. Ýurdumyz giň ahyryn, ol bize-de, olara-da ýeter. Olar bilen gyz alşyp-berşeliň. ²²Bu adamlar diňe şu şert bilen — biziň ähli erkeklerimiziň özleri ýaly sünnetlenmek şerti bilen biziň aramyzda ýaşap, biziň bilen bir halk bolmaga razylaşarlar. ²³Olar bilen razylaşalyň, goý, olar biziň bilen bile otursynlar. Onsoň olaryň ähli mallary we mal-mülkleri biziňki bolar!» ²⁴Hamor bilen onuň ogly Şekemiň sözüni kabul edip, galanyň ähli erkekleri sünnetlendiler.

²⁵Üç gün geçipdi. Erkekler heniz sünnetiň yzasyny çekýärdiler. Ýakubyň iki ogly, Dinanyň agalary Şimgon bilen Lewi gala duýdansyz hüjüm edip, ol ýerdäki erkekleriň ählisini uçdantutma gylyçdan geçirdiler. ²⁶Hamor bilen onuň ogly Şekemi-de öldürip, Dinany Şekemiň öýünden alyp gaýtdylar. ²⁷Ýakubyň beýleki ogullary öldürilenleriň ýanyna geldiler we öz uýalarynyň biabraý edilendigi üçin galany taladylar. ^28-29Olar ownukly-irili mallary, eşekleri, galanyň içindäki hem meýdandaky ähli zatlary we olaryň ähli baýlyklaryny olja aldylar; aýallaryny we oglan-uşaklaryny ýesir aldylar we öýlerindäki bar zatlary taladylar. ³⁰Ýakup Şimgon bilen Lewä: «Siz bu ýurduň ilaty bolan kenganlardyr perizleri maňa duşman edip, başymy bela sokduňyz. Biz azlyk edýändiris. Olar bize garşy baş göterip, meni bütin hojalygym bilen bilelikde gyrgyna bererler» diýdi. ³¹Ogullary Ýakuba: «Uýamyza loly hökmünde garalmagyna ýol berip bolmaz ahyryn» diýdiler.

35-nji bap

Hudaý Beýtelde Ýakuba pata berýär

¹Hudaý Ýakuba: «Beýtele git-de, şol ýerde mesgen tut. Doganyň Ysawdan gaçyp barýarkaň, özüňe görnen Hudaýa gurbanlyk sypasyny ýasa» diýdi. ²Şeýdip, Ýakup maşgalasyna we ýanyndakylara ýüzlenip: «Keseki hudaýlaryňyzy taşlaň, tämizleniň we geýimleriňizi çalşyryň. ³Geliň, Beýtele gideliň. Ol ýerde hasratly günümde maňa kömek eden we giden ýerimde meniň bilen bolan Hudaýa gurbanlyk sypasyny ýasaýyn» diýdi. ⁴Şondan soň olar öz keseki hudaýlaryny we gulakhalkalaryny Ýakuba berdiler. Ýakup olary Şekemiň golaýyndaky dub agajynyň aşagynda gizledi.

⁵Soňra olar ýola düşdüler. Ýakubyň ogullaryny hiç kim yzarlamaz ýaly, töwerekdäki galalaryň ählisiniň ilatyny Hudaýyň gorkusy gaplady. ⁶Ýakup öz adamlary bilen Kengandaky Luza, ýagny häzirki Beýtele geldi. ⁷Ýakup ol ýerde gurbanlyk sypasyny ýasap, ol ýeri «Beýteliň Hudaýy» diýip atlandyrdy, sebäbi Ýakup doganyndan gaçyp barýarka, Hudaý Özüni şol ýerde oňa aýan edipdi. ⁸Rebekanyň enekesi Debora aradan çykdy we ol Beýteliň golaýyndaky dub agajynyň düýbünde jaýlandy. Şeýdip, bu agaç Alon-bakut^[63] diýlip atlandyryldy.

⁹Ýakup Padanaramdan gaýdyp gelenden soň, Hudaý Özüni Ýakuba ýene-de aýan edip, oňa pata berdi. ¹⁰Hudaý Ýakuba: «Seniň adyň häzir Ýakup, ýöne mundan beýläk seniň adyň Ýakup däl-de, Ysraýyl bolar» diýdi. Şeýdip, Ol onuň adyna Ysraýyl dakdy. ¹¹Soňra Hudaý ýene: «Men Gudratygüýçli Hudaýdyryn. Örňäň, köpeliň. Senden millet we birtopar milletler dörär, seniň nesilleriňden şalar çykar. ¹²Ybraýyma, Yshaga beren ýurdumy saňa we seniň nesliňe bererin» diýdi. ¹³Soňra Hudaý Ýakup bilen sözleşen ýerinden ýokary göterilip gitdi. ¹⁴Ýakup Hudaýyň özi bilen gepleşen ýerinde uly daş dikdi we onuň üstüne içgi sadakasyny hem-de zeýtun ýagyny guýdy. ¹⁵Ýakup Hudaýyň özi bilen gepleşen ýerini Beýtel^[64] diýip atlandyrdy.

Raheliň ölümi

¹⁶Olar Beýtelden ugradylar. Efrat welaýatyna ýetmäge sanlyja menzil galanda, ýolda Raheliň çagasynyň bolmaly pursady gelip, ony agyr burgy tutup ugrady. ¹⁷Agyr burgy tutýarka, göbegene oňa: «Gorkma, ine, seniň munyň-da ogul!» diýdi. ¹⁸Jany çykyp barýan Rahel ogluna Benony^[65] diýip at dakdy. Ýöne kakasy onuň adyna Benýamin^[66] goýdy. ¹⁹Şeýdip, Rahel dünýäden ötdi. Ol Efrata, ýagny Beýtullahama gidilýän ýoluň gyrasynda jaýlanyldy. ²⁰Ýakup Raheliň guburynyň üstünde bir uly daş dikdi. (Şol daş Raheliň guburynyň üstünde şu güne çenli hem dur.) ²¹Ysraýyl ýene ýoluny dowam etdirdi. Ol Eder diňiniň aňyrsynda öz çadyryny dikdi. ^22-23Ysraýyl Ederde ýaşaýarka, onuň ogly Ruben öz kakasynyň gyrnak aýaly Bilha bilen ýatdy. Ysraýyl muny eşitdi.

Ysraýylyň on iki ogly bardy. Onuň Leýadan bolan ogullary: Ruben (nowbahar ogly), Şimgon, Lewi, Ýahuda, Ysakar, Zebulun; ²⁴Onuň Rahelden bolan ogullary: Ýusup, Benýamin; ²⁵Onuň Raheliň gyrnagy Bilhadan bolan ogullary: Dan, Naftaly; ²⁶Onuň Leýanyň gyrnagy Zilpadan bolan ogullary: Gat we Aşer. Bu Ýakubyň Padanaramda doglan ogullarydy.

Yshagyň ölümi

²⁷Ýakup Ybraýym bilen Yshagyň gelmişek bolup ýaşan ýeri bolan Mamrä, ýagny Kirýatarba (Hebrona) kakasy Yshagyň ýanyna geldi. ²⁸Yshak ýüz segsen ýyl ömür sürdi. ²⁹Ol garrap dünýäden ötüp, ata-babalaryna gowuşdy. Ogullary Ysaw bilen Ýakup ony jaýlady.

36-njy bap

Ysawyň nesilleri

¹Ysawyň, ýagny Edomyň nesilleri şulardyr. ^2-3Ysaw Kengan gyzlaryna öýlendi. Ol het Eýlonyň gyzy Ada, hiwi Sibgonyň ogly, Ananyň gyzy Oholybama hem-de Ysmaýylyň gyzy, Nebaýotyň aýal dogany Bosmata öýlendi. ⁴Ada Ysawa Elipazy, Bosmat Reguwaly, ⁵Oholybama bolsa Ýeguşy, Ýaglamy we Korany dogrup berdi. Ine, şular Ysawyň Kengan ýurdundaka doglan ogullarydyr.

⁶Ysaw aýallaryny, ogul-gyzlaryny, hojalygyndakylaryň ählisini, mallaryny hem-de Kenganda gazanan ähli emlägini alyp, dogany Ýakubyň ýanyndan aýrylyp, başga ýere gitdi. ⁷Olaryň maly juda köpdi. Şeýle bolansoň, olar bir ýerde ýaşap biljek däldiler, olaryň dowarlaryna öri darlyk edýärdi. ⁸Ysaw, ýagny Edom Segir daglygynda ýaşady. ⁹Segir daglygyndaky edomlaryň atasy bolan Ysawyň nesilleri şulardyr. ¹⁰Olaryň atlary şeýledir: Ysawyň aýaly Adadan bolan ogly Elipaz, Ysawyň aýaly Bosmatdan bolan ogly Reguwal. ¹¹Elipazyň ogullary: Teýman, Omar, Sepo, Gatam we Kenaz. ¹²Timna Ysawyň ogly Elipazyň gyrnak aýalydy. Ol Elipaza Amalegi dogrup berdi. Bular Ysawyň aýaly Adadan bolan nesilleridir. ¹³Reguwalyň ogullary: Nahat, Zera, Şamma we Miza. Bular Ysawyň aýaly Bosmatdan bolan nesilleridir. ¹⁴Ysawyň aýaly Oholybama Sibgonyň gyzy bolan Ananyň gyzydy. Oholybama Ysawa şu ogullary: Ýeguşy, Ýaglamy we Korany dogrup berdi.

^15-16Ysawyň nesillerinden dörän urugbaşylar şulardyr: Ysawyň nowbahar ogly Elipazyň ogullary: Teýman, Omar, Sepo, Kenaz, Kora, Gatam we Amalek. Şular Elipazyň Edom ýurdundaky ogullarydyr; olar Ysawyň Adadan bolan ogullarydyr. ¹⁷Ysawyň ogly Reguwalyň ogullary şulardyr: urugbaşylar Nahat, Zera, Şamma, Miza. Bular Reguwalyň Edom ýurdundaky ogullarydyr. Olar Ysawyň aýaly Bosmatdan bolan ogullarydyr. ¹⁸Ysawyň aýaly Oholybamadan bolan ogullary: Ýeguş, Ýaglam, Kora. Bular Ysawyň Ananyň gyzy Oholybamadan bolan ogullarydyr. ¹⁹Bularyň hemmesi Ysawyň ýagny Edomyň ogullarydyr. Olar urugbaşylardyr.

^20-21Hory Segiriň ogullary şulardyr: Lotan, Şobal, Sibgon, Ana, Dişon, Eser we Dişan. Olar ýurduň ýaşaýjylarydyr we horylaryň urugbaşylarydyr. Bular Segiriň Edom ýurdundaky ogullarydyr. ²²Lotanyň ogullary şulardyr: Hory, Homam. Timna Lutuň aýal doganydy. ²³Şobalyň ogullary: Alwan, Manahat, Eýbal, Şepo, Onam. ²⁴Sibgonyň ogullary: Aýa, Ana (ol kakasynyň eşeklerini bakyp ýörkä, çölde gyzgyn suwly çeşmeleri tapdy). ²⁵Ananyň çagalary: Dişon we gyzy Oholybama. ²⁶Dişonyň ogullary: Hemdan, Eşban, Ýytran, Keran. ²⁷Eseriň ogullary: Bilhan, Zagawan, Akan. ²⁸Dişanyň ogullary: Us, Aran. ^29-30Segir ýurdundaky uruglaryna görä hory urugbaşylary şulardyr: Lotan, Şobal, Sibgon, Ana, Dişon, Eser, Dişan.

Edom patyşalary

³¹Ysraýyllara hiç bir patyşa şalyk etmezden öň Edom ýurdunda höküm süren patyşalar şu aşakdakylardyr. ³²Begoryň ogly Bala Edomda patyşalyk etdi. Onuň paýtagt galasynyň ady Dinhabady. ³³Bala dünýäden ötüp, onuň ýerine Bosra galasyndan bolan Zeranyň ogly Ýobap patyşa boldy. ³⁴Ýobap dünýäden ötüp, onuň ýerine teýmanly Huşam patyşa boldy. ³⁵Huşam dünýäden ötüp, onuň ýerine Mowap topragynda midýanlary ýeňen, Bedatyň ogly Hadat patyşa boldy. Onuň paýtagt galasynyň ady Awytdy. ³⁶Hadat dünýäden ötüp, onuň ýerine masrekaly Samla patyşa boldy. ³⁷Samla dünýäden ötüp, onuň ýerine Ýewfrat derýasynyň boýundaky Rehobotdan bolan Şawul patyşa boldy. ³⁸Şawul dünýäden ötüp, onuň ýerine Akboryň ogly Bagalhanan patyşa boldy. ³⁹Akboryň ogly Bagalhanan dünýäden ötenden soň onuň ýerine Hadar patyşa boldy. Ol Pagu galasyndandy. Hadaryň aýalynyň ady Meheýtabeldi. Ol Matrediň gyzy, Meýzahabyň agtygydy.

^40-43Uruglary, ýurtda mesgen tutýan ýerleri hem atlary boýunça Ysawdan dörän Edom urugbaşylary şulardyr: Timna, Alwa, Ýetet, Oholybama, Ela, Pinon, Kenaz, Teýman, Mibsar, Magdyýel, Iram. Bu uruglaryň hemmesi Ysawdan dörediler.

37-nji bap

Ýusup we onuň doganlary

¹Ýakup öz kakasynyň gelmişek bolup mesgen tutan ýurdy bolan Kenganda ýaşaýardy. ²Ýakubyň maşgalasynyň kyssasy şeýledir.

On ýedi ýaşly Ýusup, öweý ejeleri Bilhadan we Zilpadan bolan doganlary bilen bile süri bakýardy. Ýusup doganlarynyň eden işlerini kakasyna şugullaýardy. ³Ysraýyl Ýusuby beýleki ogullaryndan has gowy görerdi, çünki ol Ýakubyň garran wagty doglupdy. Ýakup oňa üýtgeşik don^[67] tikipdi. ⁴Ýusubyň doganlary öz kakalarynyň Ýusuby özlerinden has ileri tutýandygyny gördüler. Şoňa görä-de, olar Ýusuby ýigrenerdiler we onuň bilen sözleri alyşmazdy.

⁵Bir gün Ýusup düýş gördi. Ol düýşüni doganlaryna gürrüň berende, olar Ýusuby öňkülerindenem beter ýigrendiler. ⁶Ýusup olara şeýle diýdi: «Diňläň, men şeýle düýş gördüm. ⁷Biz ekin meýdanynda desse bogýarmyşyk. Birdenkä meniň dessäm ýerinden galyp, dikelip durýarmyşyn; siziň desseleriňiz bolsa onuň daşyna aýlanyp, oňa baş egýärmişler». ⁸Doganlary Ýusuba: «Bäh, sen biziň üstümizden hökümdarlyk edäýermikäň, bizi dolandyraýarmykaň?» diýdiler. Şeýdip, olar Ýusuby düýşi hem-de özleri barada aýdan sözleri üçin has-da beter ýigrendiler.

⁹Ýusup ýene bir düýş gördi we ol ony-da doganlaryna gürrüň berdi. Ol: «Men ýene bir düýş gördüm. Onda Gün, Aý hem-de on bir sany ýyldyz maňa baş egýärmişler» diýdi. ¹⁰Ýusup muny kakasyna-da, doganlaryna-da gürrüň berdi. Kakasy oňa käýäp: «Bu nähili düýş boldugy? Bäh, men, ejeň, doganlaryň — hemmämiz saňa iki bükülip tagzym etmeli bolaýarmykak?» diýdi. ¹¹Şeýdip, doganlary Ýusuba göriplik edýärdiler, ýöne bu sözler onuň kakasyny oýa batyrdy.

^12-13Bir gün Ýusubyň doganlary kakalarynyň dowarlaryny bakmaga Şekeme giden wagtlarynda, Ysraýyl Ýusuba: «Doganlaryň Şekemde dowarlary bakyp ýörler. Sen olaryň ýanyna gidip gel» diýdi. Ýusup: «Bolýar, gidäýerin» diýdi. ¹⁴Ýakup Ýusuba: «Git-de, doganlaryňdan habar al. Janlary sagmyka, dowarlar tükelmikä, bilip gel» diýip, ony Hebron deresiniň içi bilen ugratdy.

Ýusup Şekeme geldi. ¹⁵Meýdanda ondan-oňa aýlanyp ýörkä, oňa bir adam duşup: «Näme ideýärsiň?» diýip sorady. ¹⁶Ýusup: «Doganlarymy ideýärin. Aýtsana, olar mallaryny nirede bakýarkalar?» diýdi. ¹⁷Ol adam: «Olar bu ýerden gitdiler, men olaryň: „Dotana gideliň“ diýenlerini eşitdim» diýdi. Ýusup doganlarynyň yzyndan gidip, olary Dotandan tapdy.

¹⁸Doganlary Ýusuby uzakdan görüp, heniz ýakynlaşmanka, ony öldürmegiň kastyna çykdylar. ¹⁹Olar biri-birlerine: «Hanha, düýş görüji gelýär. ²⁰Geliň, ony öldürip, şu gurruk guýularyň birine taşlalyň-da, ony bir ýyrtyjy haýwan iýipdir diýeliň. Onsoň göreli-bakaly, onuň düýşleri çyn bolup çykaýarmyka!» diýişdiler.

²¹Muny Ruben eşidip: «Ýok, ony öldürmäliň» diýip, Ýusuby halas etmäge çalyşdy. ²²Ýusuby bularyň elinden halas etmek we ony sag-aman yzyna, kakasynyň ýanyna ibermek üçin, Ruben olara: «Ony şu çöldäki guýa taşlaň, ýöne oňa el gatyp, ganyna galaýmaň!» diýdi. ^23-24Ýusup doganlarynyň ýanyna gelende, olar onuň egnindäki üýtgeşik donuny sypyrdylar-da, Ýusuby gurruk guýa taşladylar.

²⁵Olar naharlanmaga oturanlarynda, Gilgatdan ysmaýyllaryň kerweniniň gelýändigini gördüler. Düýelere hoşboý ysly otlar, melhem hem-de ladan ýüklenendi. Olar bu ýükleri Müsüre alyp barýardylar. ²⁶Ýahuda doganlaryna: «Doganymyzy öldürip, ganhorlygymyzy gizlänimiz bilen gazanýan zadymyz näme?! ²⁷Geliň, ony ysmaýyllara satalyň, goý, ol biziň elimizden jebir çekmesin, ol biziň doganymyzdyr, öz süýegimizdir» diýdi. Doganlary Ýahuda gulak asdylar. ²⁸Midýan täjirleri ol ýerden geçip barýarkalar, doganlary Ýusuby guýudan çykaryp, ony ýigrimi kümüş teňňä ysmaýyllara^[68] satdylar. Olar bolsa Ýusuby Müsüre alyp gitdiler. ²⁹Ruben guýa gaýdyp geldi we ol ýerden Ýusuby tapmansoň, ýakasyny ýyrtyp zarynlady.

³⁰Ol doganlarynyň ýanyna baryp: «Oglan ýok, indi men nädeýin!» diýdi. ³¹Onsoň olar bir erkeji soýup, Ýusubyň donuny onuň ganyna buladylar. ³²Olar Ýusubyň üýtgeşik donuny kakalarynyň ýanyna eltip: «Biz bu dony tapdyk, seret, bu seniň ogluňyň don-a däldir-dä?» diýdiler. ³³Ýakup dony tanap: «Bu oglumyň dony! Ony bir ýyrtyjy haýwan iýipdir; Ýusup şek-şübhesiz parçalanypdyr» diýip aglady. ³⁴Ýakup ýakasyny ýyrtyp zarynlap, ençeme günläp oglunyň ýasyny tutdy. ³⁵Ýakubyň ähli ogullarydyr gyzlary gelip, oňa göwünlik berjek boldular, emma oňa göwünlik berip bilmediler. Ýakup: «Şu hasratym bilen ölüler dünýäsindäki oglumyň ýanyna gitjek» diýdi. Şeýdip, kakasy Ýusubyň ýasyny tutmagyny dowam etdirdi. ³⁶Şol arada midýanlar Ýusuby Müsürde faraonyň janpenalarynyň baştutany Potypara satdylar.

38-nji bap

Tamar bilen Ýahuda

¹Şol wagtlar Ýahuda öz doganlaryndan aýrylyp, adullamly Hira diýen biriniň ýanyna gidip, şol ýerde ornaşdy. ²Ýahuda ol ýerde Şuga diýen bir kenganyň gyzy bilen tanşyp, öýlenip, oňa ýanaşdy. ³Aýal göwreli bolup, bir ogul dogurdy. Ýahuda onuň adyna Er dakdy. ⁴Onuň aýaly ikinji gezek göwreli bolup, ýene-de bir ogul dogurdy. Ol oglanyň adyna Onan dakdy. ⁵Ol soňra ýene-de bir ogul dogurdy we onuň adyna Şela dakdy. Aýaly soňky ogluny dogranda, Ýahuda Kezipdedi.

⁶Ýahuda nowbahar ogly Eri Tamar diýen gyza öýerdi. ⁷Emma Ýahudanyň nowbahar ogly Eri Rebbiň nazarynda pislik edendigi üçin, Reb ony öldürdi. ⁸Ýahuda Onana: «Doganyňyň nesli ýitip gitmez ýaly, sen öz gelnejeňe ýanaşmaga borçlusyň» diýdi. ⁹Emma Onan özünden önjek çagalaryň öz nesli bolmajakdygyny bilýärdi. Şol sebäpden-de ol her wagt gelnejesine ýanaşanda, çaga galmazlygy üçin tohumyny ýere dökerdi. ¹⁰Onan Rebbiň nazarynda pislik edendigi üçin, Reb ony öldürdi. ¹¹Ýahuda gelni Tamara: «Sen ataň öýüne git-de, oglum Şela ýigit çykýança, ol ýerde dullugyňa ýaşaber» diýdi. Çünki Ýahuda Şela-da beýleki iki dogany ýaly öler öýdüp gorkýardy. Şeýdip, Tamar atasy öýüne gitdi.

¹²Esli wagtdan soň Ýahudanyň aýaly — Şuganyň gyzy aradan çykdy. Aýalynyň matamy sowlansoň, Ýahuda dosty adullamly Hira bilen öz gyrkymçylarynyň ýanyna Timna gitdi. ¹³Tamara: «Gaýynataň dowarlaryny gyrkdyrmaga Timna gidýär» diýip habar berdiler. ¹⁴Ol dulluk geýimini çalşyryp, ýüzüni büräp, daşyna örtgi oranyp, Timna gidilýän ýoluň ugrundaky Eýnaýymyň derwezesiniň agzynda oturdy. Çünki Tamar Şelanyň ýigit çykandygyny bilýärdi, emma ol heniz Şela berilmändi. ¹⁵Ýahuda ony gördi we ýüzi örtülgi bolansoň, ol loludyr öýtdi. ¹⁶Ýahuda bu aýalyň öz gelnidiginden bihabar bolansoň, oňa tarap öwrülip: «Meniň bilen ýatjakmy?!» diýdi. Ol Ýahudadan: «Eger seniň bilen ýataýsam, sen maňa näme berersiň?» diýip sorady. ¹⁷Ýahuda ol aýala: «Öz sürimden bir owlak ibererin» diýip jogap berdi. Ol Ýahuda: «Owlagy iberýänçäň, girew goýup bilermiň?» diýdi. ¹⁸Ýahuda ondan: «Saňa girew hökmünde näme bereýin?» diýip sorady. Ol aýal: «Boýnuňdan asylgy möhüriňi gaýşy bilen hem-de eliňdäki hasaňy ber» diýdi. Şeýdip, Ýahuda bulary oňa berip, onuň bilen ýatdy. Şunlukda, ol aýal ondan göwreli boldy. ¹⁹Aýal öýüne gidip, bürenjegini aýryp, ýene-de dulluk geýimini geýdi. ²⁰Ýahuda girewine goýan zatlaryny ol aýaldan almak üçin, adullamly dostundan oňa bir owlak iberdi, ýöne ony tapmady. ²¹«Eýnaýymda, ýoluň ugrunda azgyn aýal otyrdy, şol niredekä?» diýip, ol ýerli adamlardan sorady. Emma oňa: «Bu ýerde hiç haçan azgyn aýal bolmandy» diýip jogap berdiler. ²²Ol Ýahudanyň ýanyna dolanyp geldi we oňa: «Men ony tapmadym, ýerli adamlar hem: „Bu ýerde hiç haçan azgyn aýal bolmandy“ diýýärler» diýdi. ²³Ýahuda: «Biziň üstümizden gülmezleri ýaly, goý, ol zatlar şonuňky bolsun. Men owlagy iberdim, ýöne sen ol aýaly tapyp bilmediň» diýdi.

²⁴Üç aýa golaý wagt geçenden soň, oňa: «Gelniň Tamar loluçylyga ýüz urup, göwreli bolupdyr» diýip habar berdiler. Ýahuda: «Ony daşary çykaryň-da, ýakyň» diýdi. ²⁵Tamary daşary çykaranlarynda, ol gaýynatasyna şu habary ýollap: «Men, ine, şu möhüriň, gaýşyň hem-de hasanyň eýesinden göwreli boldum. Seret-de, bulary tanap, olaryň kimiňkidigini bil!» diýip, girewine alan zatlaryny gaýynatasyna iberdi. ²⁶Ýahuda öz zatlaryny tanap, şeýle diýdi: «Ol menden has mamla, sebäbi men ony oglum Şela dakmadym». Şondan soň, Ýahuda hiç haçan Tamar bilen ýatmady. ²⁷Aýy-güni dolup, dogurmaly pursady gelende, Tamaryň göwresinde ekiz çaganyň bardygy mälim boldy. ²⁸Ol dogranda, ilki bir çaganyň eli çykdy. Göbegene «Şu öň doguldy» diýip, çaganyň goşaryna gyrmyzy sapak daňdy. ²⁹Ýöne çaga elini ýene yzyna çekip aldy we onuň inisi ilki doguldy. Göbegene: «Sen nädip zor bilen çykdyň?» diýdi. Şol sebäpden hem onuň adyna Peres^[69] dakyldy. ³⁰Soňra eli gyrmyzy sapakly çaga doguldy. Onuň adyna Zera goýuldy.

39-njy bap

Ýusup Potypara hyzmat edýär

¹Ysmaýyllar Ýusuby Müsüre getirip, faraonyň janpenalarynyň baştutany Potypara satdylar. ²Reb Ýusup bilen biledi. Ýusubyň işleri oňuna boldy; ol müsürli jenabynyň öýünde ýaşaýardy. ³Müsürli jenap Ýusubyň ähli işlerine Rebbiň kömek edýändigine we Onuň Ýusuba ähli işinde üstünlik berýändigine göz ýetirdi. ⁴Şeýdip, Ýusup jenabynyň göwnüni tapyp, oňa hyzmat etdi. Ol Ýusuby bütin hojalygynyň üstünden baştutan edip belläp, öz eýeçiligindäki ähli zatlary onuň ygtyýaryna berdi. ⁵Şondan soň Reb Ýusubyň hatyrasy üçin bu müsürliniň bütin hojalygyna we onuň öýündäki hem meýdandaky ähli mal-mülküne bereket berdi. ⁶Potypar ähli mal-mülküni Ýusubyň ygtyýarlygyna berdi. Ol indi öz damagyndan başga zada baş galdyrmaýardy.

Ýusup we Potyparyň aýaly

Ýusup boý-syratly, juda görmegeý ýigitdi. ⁷Aradan birnäçe wagt geçenden soň, oňa Potyparyň aýalynyň göwni gidip: «Meniň bilen ýat» diýdi. ⁸Emma Ýusup mundan boýun gaçyryp, şeýle diýdi: «Jenabym öýüň hiç bir zady üçin baş galdyrmaýar. Ol öz eýeçiligindäki bar zatlary meniň baştutanlygyma berdi. ⁹Şu hojalykda meniň ygtyýarym onuňkydan ýokarydyr. Ol hojalygyň senden başga ähli zadyny maňa ynandy, çünki sen onuň aýalysyň. Onsoň nädip men beýle gabahat iş edip, Hudaýyň öňünde günä gazanyp bilerin?!» ¹⁰Potyparyň aýaly Ýusuby özi bilen ýatmaga her gün yrjak bolsa-da, ol oňa gulak asmady.

¹¹Bir gün Ýusup öz işi bilen öýe girdi. Öýde hyzmatkärleriň hiç biri ýokdy. ¹²Potyparyň aýaly onuň eşiginden tutdy-da: «Meniň bilen ýat» diýdi. Emma Ýusup eşigini onuň elinde galdyryp, gaçyp daşary çykdy. ^13-14Ýusubyň eşigini elinde galdyryp gaçandygyny gören aýal hyzmatkärlerini çagyryp, olara: «Görseňizläň, meniň ärim bu ýewreýi bizi biabraý etmek üçin getiripdir. Ol meniň bilen ýatjak bolup, otagyma geldi, men sesimiň ýetdiginden gygyrdym. ¹⁵Şonda ol eşigini ýanymda taşlap, daşary gaçyp gitdi» diýdi. ¹⁶Soňra ol Ýusubyň jenaby gelýänçä, onuň eşigini öz ýanynda saklady. ^17-18Ol Ýusubyň jenabyna-da öz hyzmatkärlerine aýdan sözlerini gaýtalady: «Seniň getiren ýewreý guluň meni biabraý etmek üçin otagyma geldi. Gykylyk turzanymy görüp, ol eşigini ýanymda taşlap gaçyp gitdi».

¹⁹Aýalynyň: «Guluň meni, ine, şeýtdi» diýen sözlerini eşidensoň, jenabyň gany depesine urdy. ²⁰Ol Ýusuby tutup, patyşanyň tussaglarynyň saklanýan zyndanyna saldy. Şeýdip, Ýusup zyndanda oturdy. ²¹Ýöne Reb Ýusup bilen bolup, oňa merhemet etdi. Ýusup zyndanyň başlygynyň göwnünden turdy. ²²Zyndanyň başlygy ol ýerdäki tussaglaryň ählisini Ýusubyň eline berdi. Ýusup zyndanyň ähli işi üçin jogapkärçilik çekdi. ²³Zyndanyň başlygy Ýusubyň garamagyndaky zatlaryň hiç biri bilen gyzyklanmaýardy, çünki Reb Ýusup bilen bolup, her bir işinde oňa üstünlik berýärdi.

40-njy bap

Ýusup tussaglaryň düýşüni ýorýar

¹Birnäçe wagtdan soň, Müsür patyşasynyň baş sakysy bilen baş nan bişirijisi patyşanyň göwnüne degdiler. ²Bu ikisine faraonyň gahary geldi. ³Ol bulary janpenalaryň baştutanynyň öýündäki zyndanda, Ýusubyň saklanýan zyndanyna saldy. ⁴Janpenalaryň baştutany Ýusuby olaryň baştutany edip goýdy; Ýusup olara hyzmat etdi. Olar birnäçe wagt zyndanda boldular.

⁵Bir gije Müsür patyşasynyň tussaglykda saklanýan sakysy bilen nan bişirijisi düýş gördüler. Düýşleriň hersiniň özüne mahsus ýorgudy bardy. ⁶Daň bilen Ýusup bu ikisiniň ýanyna geldi; olar birhili ünjülidiler. ⁷Ol bu tussaglardan: «Bu gün näme sebäpden ünjüli görünýärsiňiz?» diýip sorady. ⁸Olar Ýusuba: «Biz düýş gördük, ýöne ony ýorup biljek adam ýok» diýip jogap berdiler. Ýusup olara: «Ýorgut Hudaýdan dälmidir näme?! Hany, düýşüňizi maňa gürrüň beriň» diýdi. ⁹Baş saky düýşüni Ýusuba gürrüň berdi: «Düýşümde üzüm agajyny gördüm. ¹⁰Üzüm agajynyň üç şahasy barmyş. Ol ösüp, gülleýärmişin-de, onda üzüm salkymlary peýda bolýarmyş. ¹¹Faraonyň käsesi hem meniň elimdemiş. Men üzümi faraonyň käsesine sykyp, käsäni oňa uzadýarmyşym». ¹²Ýusup oňa şeýle diýdi: «Düýşüň ýorgudy, ine, şeýle: üç şaha üç gündür. ¹³Üç günden faraon seni zyndandan çykaryp, saňa ýene öňki wezipäňi berer. Sen faraona ýene-de edil öňki sakylyk eden wagtyňdaky ýaly onuň käsesini eline berersiň. ¹⁴Ýöne günüň gowulaşanda, meni hem ýatla; maňa ýagşylyk edäý. Faraonyň meni-de zyndandan çykarary ýaly, men hakda oňa gürrüň ber. ¹⁵Çünki men ýewreýleriň ýurdundan ogurlanyp getirildim, hatda şu ýerde-de, Müsürde zyndana taşlanar ýaly, men hiç hili günä etmedim».

¹⁶Baş nan bişiriji Ýusubyň düýş ýormaga ökdedigini görüp: «Men hem düýş gördüm. Depämde üç sebet çörek barmyş. ¹⁷Sebetleriň iň üstküsinde faraon üçin undan bişirilen dürli nygmatlar barmyş, olary guşlar iýýärmiş» diýip, Ýusuba düýşüni gürrüň berdi. ¹⁸Ýusup oňa: «Düýşüň ýorgudy, ine, şeýle: üç sebet üç gündür. ¹⁹Ýene üç günden faraon seni zyndandan çykaryp, dardan asar; guşlar seniň etiňi iýerler».

²⁰Üç günden soň faraon öz doglan güni mynasybetli emeldarlary üçin meýlis gurady we baş saky bilen baş nan bişirijini-de zyndandan çykardyp, öz emeldarlarynyň öňünde duruzdy. ²¹Edil Ýusubyň ýorşy ýaly, faraon baş sakyny ýene öňki wezipesine belledi; ol faraona sakylyk etdi. ²²Baş nan bişirijini-de Ýusubyň aýdyşy ýaly, patyşa dardan asdyrdy. ²³Baş saky bolsa Ýusup hakda pikir hem etmedi, ol ony ýadyndan çykardy.

41-nji bap

Ýusup faraonyň düýşüni ýorýar

¹Iki ýyldan soň faraon bir düýş gördi. Ol Nil derýasynyň kenarynda durmuşyn. ²Birdenkä ýedi sany bakylan, semiz sygyr derýadan çykyp, gamyşlygyň içinde otlamaga başlaýarmyş. ³Olardan soň bolsa derýadan ýedi sany süňkleri çykyşyp duran hor sygyr çykyp, kenarda öňküleriň ýanynda durýarmyş. ⁴Süňkleri çykyşyp duran şol hor sygyrlar beýleki ýedi semiz sygry iýýärmiş. Şol wagt hem faraon ukudan oýandy. ⁵Ol ýene uka gitdi we bu gezek başga bir düýş gördi. Bir baldakdan ýedi sany dok we oňat däne sümmüli ösüp çykýarmyş. ⁶Olardan soň bolsa gündogar ýeline guran ýedi sany puç däne sümmüli ösüp çykýarmyş. ⁷Soňra şol ýedi sany guran puç sümmül beýleki dok hem dykyz ýedi sümmüli iýýärmiş. Şol wagt hem faraon ýene-de ukudan oýandy we munuň düýşüdigine düşündi. ⁸Ir bilen faraonyň ruhy ünjülidi. Ol Müsüriň ähli jadygöýleridir akyldarlaryny çagyryp, olara öz düýşüni gürrüň berdi, emma olaryň hijisi düýşleri ýorup bilmediler.

⁹Baş saky faraona ýüzlenip, oňa şeýle diýdi: «Şu gün men hata iş edendigimi boýun alýaryn. ¹⁰Bir gün faraonyň baş nan bişiriji bilen maňa gahary gelip, bizi janpenalaryň baştutanynyň öýündäki zyndana saldy. ¹¹Bir gije biziň ikimiz-de düýş gördük. Düýşleriň hersiniň özüne laýyk ýorgudy bolmalydy. ¹²Biziň ýanymyzda janpenalaryň baştutanynyň hyzmatkäri bolan bir ýewreý ýigit hem bardy. Biz öz düýşümizi şoňa gürrüň berdik we ol biziň gören düýşlerimizi olaryň mazmunyna görä ýorup berdi. ¹³Ýusubyň ýorgudy dogry bolup çykdy. Men öňki wezipäme dolanyp geldim, baş nan bişiriji bolsa dardan asyldy». ¹⁴Faraon Ýusuby çagyrtdy. Ony dessine zyndandan çykardylar. Ýusup özüne serenjam berdi, geýimlerini çalşyrdy we faraonyň huzuryna geldi. ¹⁵Faraon Ýusuba: «Men bir düýş gördüm, ýöne ony ýorup bilýän ýok. Men sen düýş ýorup bilýärmişiň diýip eşitdim» diýdi. ¹⁶Ýusup faraona: «Ony ýorýan men däldirin; diňe Hudaý faraona bähbitli düşündiriş berer» diýdi. ¹⁷Faraon Ýusuba düýşüni gürrüň berdi: «Men düýşümde Nil derýasynyň kenarynda durmuşym. ¹⁸Birdenkä derýadan ýedi sany bakylan, semiz sygyr çykyp, gamyşlygyň içinde otlap başlaýarmyş. ¹⁹Olaryň yzyndan bolsa derýadan ýene-de ýedi sany süňkleri çykyşyp duran hor sygyr çykýarmyş. Men şeýle hor sygyrlary bütin Müsürde hiç haçan görmändim. ²⁰Soňra şol hor süňkleri çykyşyp duran sygyrlar öňki ýedi semiz sygry iýýärmişler. ²¹Emma olaryň semiz sygyrlary iýendigini hiç kim bilip biljek däldi, çünki olaryň entegem öňküleri ýaly süňkleri çykyşyp durmuşyn. Şol wagt hem men oýandym. ²²Soňra ýene başga bir düýş gördüm. Bir baldakda ýedi sany dok we dykyz sümmül gögerýärmiş. ²³Olardan soň bolsa ýedi sany gündogar ýeline guran puç sümmül ösüp çykýarmyş. ²⁴Şol puç sümmüller hem öňki ýedi dok sümmüli iýýärmişler. Men muny jadygöýlere gürrüň berdim, emma muny maňa düşündirip bilen tapylmady».

²⁵Ýusup faraona şeýle diýdi: «Jenabyň iki düýşüniň hem manysy birdir. Hudaý faraona Öz etjek zadyny aýan edipdir. ²⁶Ýedi semiz sygyr bilen ýedi dok sümmül bu ýedi ýyldyr. Bu ikisi bir düýşdür. ²⁷Soňky çykan ýedi hor sygyr bilen gündogar ýeline guran ýedi puç sümmül, ýedi ýyllap dowam etjek açlygy aňladýar. ²⁸Meniň aýdyşym ýaly, Hudaý faraona Öz etjek zadyny görkezipdir. ²⁹Bütin Müsür topragynda ýedi ýyl bolelinlik bolar. ³⁰Soňra ýedi ýyl açlyk geler. Müsüriň öňki bolçulygy unudylar, çünki açlyk Müsüri ejizleder. ³¹Soňky gelen açlyk bolçulygy unutdyrar, çünki ol juda agyr geler. ³²Faraonyň şol bir düýşi iki gezek görmegi işiň Hudaý tarapyndan kesgitlenendigini we Hudaýyň ony tizara amala aşyrjakdygyny aňladýar. ³³Şoňa görä-de, faraonyň düşbi, pähim-paýhasly adamy tapyp, ony Müsüre baştutan edip bellemegi zerurdyr. ³⁴Faraon bütin Müsürde häkimler bellemelidir we olar ýedi ýyllyk bolçulykda Müsür ýurdunyň hasylynyň bäşden birini almalydyrlar. ³⁵Goý, olar öňlerindäki geljek bolçulyk ýyllarynda galla toplap, ony galalarda faraonyň ygtyýarlygynda saklasynlar. ³⁶Bu galla Müsür açlykdan heläk bolmaz ýaly, oňa ýedi ýyl azyk bolar».

Ýusup Müsüre hökümdarlyga bellenýär

³⁷Faraona we onuň ähli emeldarlaryna bu teklip ýarady. ³⁸Faraon öz emeldarlaryna: «Biz Ýusupdan başga Hudaýyň Ruhy bolan adamy tapyp bilmeris» diýdi. ³⁹Soňra ol Ýusuba: «Hudaý şu zatlaryň ählisini saňa aýan etdi, seniň ýaly düşbi, pähim-paýhasly adam ýokdur. ⁴⁰Sen meniň ýurdumda hökümdarlyk edersiň; halk saňa boýun eger. Men diňe şa tagtynda senden beýik bolaryn». ⁴¹Soňra faraon Ýusuba: «Ine, men seni tutuş Müsür topragyna hökümdar edip belleýärin» diýdi. ⁴²Faraon barmagyndaky patyşalyk möhürini çykaryp, ony Ýusubyň barmagyna dakdy; oňa gymmatbaha lybaslar geýdirdi we boýnuna altyn zynjyr dakdy. ⁴³Soňra faraon Ýusuby özüniň weziriniň at arabasyna mündürtdi; Ýusubyň öňünden: «Tagzym ediň!» diýip jar çekdirdiler. Şeýdip, patyşa Ýusuby tutuş Müsür ýurduna hökümdar edip belledi. ⁴⁴Faraon Ýusuba: «Faraon men bolsam-da, Müsüriň hiç bir ýerinde senden rugsatsyz çöp başy gymyldamaz» diýdi. ⁴⁵Faraon Ýusuba Sopnat-Pagnyýa diýip, müsürçe at dakdy; ony Heliýopolys galasynyň ruhanysy Potyperiň gyzy Asenada öýerdi. Şeýdip, Ýusup tutuş Müsür ýurduny dolandyryp başlady. ⁴⁶(Müsür patyşasy faraona hyzmat edip başlanda, Ýusup otuz ýaşyndady.) Ýusup faraonyň ýanyndan gaýdyp, bütin Müsüre aýlandy. ⁴⁷Ýedi ýyllyk bolçulykda toprak bol galla berdi. ⁴⁸Ýusup Müsür topragyndan ýedi ýylyň dowamynda önen ähli gallany ýygnap, galalarda ýerleşdirdi. Ol her galanyň töwereginden ýygnalan gallany şol galanyň özünde saklady. ⁴⁹Şeýdip, Ýusup deňiz çägeleri deý köp galla hasylyny toplady, hatda ol soňabaka olary ölçemesini-de goýdy. ⁵⁰Açlyk ýyllary başlamazyndan öň, Heliýopolys galasynyň ruhanysy Potyperiň gyzy Asenada Ýusuba iki ogul dogrup berdi. ⁵¹Ýusup: «Hudaý maňa ähli muşakgatlyklarymy hem-de atamyň öýüni unutmaga ýardam etdi» diýip, nowbahar oglunyň adyna Manaşa^[70] dakdy. ⁵²Ol ikinji ogly bolanda: «Jebir çeken topragymda Hudaý meni örňetdi» diýip, onuň adyna Efraýym^[71] dakdy.

⁵³Müsüriň ýedi ýyllyk bolçulyk döwri tamamlandy. ⁵⁴Ýusubyň aýdyşy ýaly, ýedi ýyllyk açlyk başlandy. Ähli ýurtlarda açlyk boldy. Emma bütin Müsürde iýmit bardy. ⁵⁵Ahyry açlyk Müsür topragyna hem aralaşyp ugrady. Halk nalyş bilen faraondan azyk sorap başlady. Faraon ähli müsürlilere: «Ýusubyň ýanyna baryň-da, şonuň diýeni bilen boluň» diýdi. ⁵⁶Açlyk Müsüriň ähli ýerine ýaýrap, gitdigisaýy güýjeýärdi. Ýusup ammarlary açyp, Müsür halkyna galla satyp başlady. ⁵⁷Ýusupdan galla satyn almak üçin, Müsüre dünýäniň ähli künjeklerinden adamlar geldiler, çünki bütin dünýäde açlyk barha güýjeýärdi.

42-nji bap

Ýusubyň doganlary Müsüre gelýärler

¹Ýakup Müsürde galla bardygyny bilip, öz ogullaryna: «Näme biri-biriňiziň ýüzüňize seredip otyrsyňyz? ²Men Müsürde galla bar diýip eşitdim. Aç ölesiňiz gelmeýän bolsa gidiň-de, galla satyn alyp geliň» diýdi. ³Şunlukda, Ýusubyň doganlaryndan onusy Müsüre galla satyn almaga gitdi. ⁴Ýusubyň süýtdeş inisi Benýamini bolsa Ýakup «bir betbagtçylyga uçraýmasyn» diýip, doganlary bilen ibermedi. ⁵Müsüre galla satyn almaga gelenleriň arasynda Ysraýylyň ogullary-da bardy, çünki Kenganda-da açlykdy.

⁶Ýusup Müsürde häkim bolansoň, ol bütin ýurduň halklaryna galla satýardy. Ýusubyň doganlary gelip, oňa iki bükülip tagzym etdiler. ⁷Ýusup doganlaryny görenden tanady, ýöne tanamadyksyran boldy. Ol: «Nireden geldiňiz?» diýip, olar bilen haýbatly gepleşdi. Olar: «Biz Kengandan azyk satyn almaga geldik» diýdiler. ⁸Ýusup doganlaryny tanasa-da, olar ony tanamadylar. ⁹Ýusup olar bilen baglanyşykly gören düýşlerini ýatlady we olara: «Siz ýurduň goragsyz ýerini aňtamaga gelen içalylarsyňyz» diýdi. ¹⁰Olar Ýusuba: «Ýok, jenabym, biz gullaryňyz azyk satyn almaga geldik. ¹¹Biziň ählimiz bir adamyň çagalarydyrys. Biz gullaryňyz ak ýürekli adamlardyrys, içaly däldiris» diýdiler. ¹²Ýusup olara ýene: «Ýok, siz ýurduň goragsyz ýerini aňtamaga gelipsiňiz» diýdi. ¹³Olar Ýusuba: «Biz gullaryňyz jemi on iki dogandyrys we Kenganda ýaşaýan bir adamyň ogullarydyrys. Körpämiz kakamyzyň ýanynda galdy, bir doganymyz ýitdi» diýip jogap berdiler. ¹⁴Ýusup olara şeýle diýdi: «Ýok, aýdyşym ýaly, siz içalysyňyz. ¹⁵Siz, ine, şeýle synalarsyňyz. Men faraonyň adyndan ant içýärin. Siziň körpe iniňiz şu ýere gelmese, siz bu ýerden gitmersiňiz. ¹⁶Siziň biriňiz gidiň-de, doganyňyzy getiriň, beýlekileriňiz bolsa zyndanda gözegçilik astynda saklanarsyňyz. Şonda siziň dogry ýa-da ýalan sözleýändigiňiz belli bolar. Eger ýalan sözleýän bolsaňyz, faraonyň adyndan ant içýärin, onda siziň içaly boldugyňyzdyr». ¹⁷Şeýdip, Ýusup olary üç günläp zyndanda tussaglykda saklady.

¹⁸Üçülenji gün Ýusup olara şeýle diýdi: «Eger meniň diýenimi etseňiz, onda diri galarsyňyz, çünki men Hudaýdan gorkýaryn. ¹⁹Eger siz, hakykatdan-da, ak ýürekli adamlar bolsaňyz, onda siziň biriňiz şu ýerde, zyndanda galyň, beýlekileriňiz bolsa aç oturan hojalyklaryňyza galla äkidiň. ²⁰Onsoň körpe doganyňyzy meniň ýanyma getiriň. Eger şeýle etseňiz, bu siziň ýalan sözlemeýändigiňizi subut eder we siz ölümden gutularsyňyz». Doganlar onuň bilen razylaşdylar. ²¹Olar biri-birilerine şeýle diýişdiler: «Biz öz doganymyzyň garşysyna eden günämiz üçin jeza çekýäris. Ol bize nähililer ýalbarypdy, emma biz onuň çekýän hasratyna pisint etmändik. Şol sebäpli-de indi biz hasrat çekýäris». ²²Ruben olara şeýle diýdi: «Men size „oglana sütem etmäň“ diýdim, emma siz maňa gulak asmadyňyz. Ine, indi bizden onuň ölümi üçin ar alynýar». ²³Olar aýdylýan zatlara Ýusubyň düşünýändigini bilmeýärdiler, çünki ol olar bilen dilmajyň üsti bilen gepleşýärdi. ²⁴Ýusup doganlarynyň ýanyndan aýrylyp aglady. Ol soň dolanyp gelip, olar bilen gepleşdi. Ol soňra Şimgony tutdurdy we Şimgon doganlarynyň gözüniň alnynda daňyldy.

Ýusubyň doganlary Kengana dolanýarlar

²⁵Ýusup olaryň horjunlarynyň galladan doldurylmagyny, olaryň getiren kümüş pullarynyň ýene-de yzyna, olaryň çuwallaryna salynmagyny we olara ýol üçin azyk berilmegini buýurdy. Bu şeýle hem edildi. ²⁶Doganlar gallany eşeklerine ýükläp, ýola rowana boldular. ²⁷Gijäni geçirmek üçin düşlän ýerlerinde olaryň biri eşegine iým bermek üçin çuwalyň agzyny açanda, onuň agzynda öz kümüş pulunyň ýatandygyny gördi. ²⁸Ol doganlaryna: «Pulum yzyna gaýtarylypdyr, ol, ine, çuwalyň içinde ýatyr» diýip seslendi. Olaryň muňa ýürekleri ýaryldy. Olar gorkudan ýaňa titreşip, biri-birlerine: «Hudaýyň bize bu näme etdigi-kä?!» diýişdiler.

²⁹Olar Kengana, öz kakalary Ýakubyň ýanyna gelip, bolan işleriň ählisini oňa gürrüň berdiler. ³⁰«Ol ýeriniň häkimi biz bilen hyrsyz gepleşdi, ol bizi içaly hasap etdi. ³¹Biz oňa: „Biz ak ýürekli adamlardyrys, içaly däldiris. ³²Biz bir atadan bolan on iki dogandyrys; bir doganymyz ýitdi, körpämiz bolsa Kenganda kakamyzyň ýanynda galdy“ diýdik. ³³Şonda ol bize şeýle diýdi: „Siziň ak ýürekli adamlardygyňyza göz ýetirmek üçin men, ine, şeýle etjek. Siziň biriňiz meniň ýanymda galarsyňyz, beýlekileriňiz bolsa aç oturan hojalyklaryňyza galla alyp gidersiňiz. ³⁴Körpe iniňizi meniň ýanyma getiriň. Şonda men siziň içaly däl-de, ak ýürekli adamlardygyňyza ynanaryn. Şondan soň siziň doganyňyzy yzyna bererin we siz bu ýurtda söwda-satyk edip bilersiňiz“ diýip, kakalaryna hemme bolan zatlary bolşy ýaly gürrüň berdiler».

³⁵Çuwallaryny boşadanlarynda, olar we olaryň kakasy Ýakup pully düwünçekleriniň çuwallardadygyny görüp gorkdular. ³⁶Ýakup olara şeýle diýdi: «Bu zatlar meniň başyma geldi: siz meni çagalarymdan mahrum etdiňiz. Ýusuby-da, Şimgony-da ýokladyňyz, indem Benýamini äkitjek bolýarsyňyz». ³⁷Ruben kakasyna: «Eger ony gaýtaryp getirmesem, onda meniň iki oglumy-da öldüräý. Benýamini meniň ygtyýaryma ber, men ony seniň ýanyňa gaýtaryp getirerin» diýdi. ³⁸Ýakup: «Oglumy siziň bilen iberjek däl, çünki onuň agasy ölüp, ýeke özi galdy. Eger ýolda Benýamin bir betbagtçylyga uçraýsa, siz meni garrylyk çagymda ölüler dünýäsine hasrat bilen iberersiňiz» diýdi.

43-nji bap

Ýusubyň doganlary Müsüre ikinji gezek gelýärler

¹Kenganda açlyk erbetdi. ²Müsürden getirilen galla gutaranda, Ýakup ogullaryna: «Ýene gidiň-de, biraz azyk satyn alyp geliň» diýdi. ³Ýahuda oňa şeýle diýdi: «Ol adam bize berk duýduryş berip: „Doganyňyz bilen gelmeseňiz, siz meni görmersiňiz“ diýdi. ^4-5Benýamini biziň bilen iberseň, biz gideris hem saňa azyk satyn alyp geleris, ony ibermeseň, gitmeris. Çünki ol adam: „Doganyňyz bilen gelmeseňiz, siz meni görmersiňiz“ diýdi». ⁶Ysraýyl: «Oňa ýene bir doganyňyzyň bardygyny aýdyp, maňa beýle ýamanlyk etmeli däl ekeniňiz-dä!» diýdi. ⁷Olar: «Ol bizden „Kakaňyz dirimi? Başga-da doganyňyz barmy?“ diýip, biz we biziň maşgalamyz hakynda sorag baryny ýagdyrdy. Biz hem onuň soraglaryna jogap bermeli bolduk. Onuň: „Doganyňyzy getiriň“ diýjegini biz nireden bileli ahyryn?» diýdiler. ⁸Ýahuda kakasy Ysraýyla şeýle diýdi: «Sen-de, biz-de, çagalarymyz-da açlykdan ölmän ýaşarymyz ýaly, oglany meniň bilen iber, biz gideli. ⁹Men Benýamine öz janym bilen jogap berjekdigime kepil geçýärin. Ony menden talap et. Eger men oglany saňa yzyna getirip, öňüňde goýmasam, onda, goý, men ömürbaky seniň öňüňde günäkär bolaýyn. ¹⁰Eger biz haýal-ýagallyga salmadyk bolsak, biz ol ýere eýýäm iki gezek gidip-gelerdik».

¹¹Kakalary Ysraýyl olara şeýle diýdi: «Bolýar, gidiň, ýöne ýanyňyz bilen häkim üçin sowgat hökmünde, şu ýurduň iň oňat näz-nygmatlaryndan: biraz melhem, biraz bal, ladan, atyr, pisse hem badam äkidiň. ¹²Iki esse köp pul alyň, çuwalyňyzyň agzynda yzyna gaýtarylan öňki pullaryňyzy bolsa yzyna äkidiň. Belki, bir ýalňyşlyk bolandyr. ¹³Doganyňyzy hem alyň-da, ýene ol adamyň ýanyna dolanyň. ¹⁴Gudratygüýçli Hudaýyň Özi size ol adamyň öňünde rehim etsin; belki, ol beýleki doganyňyzy-da, Benýamini-de goýberäýedi-dä. Çagasyz galmaly bolsam, goý, galaýyn».

¹⁵Şeýdip, olar sowgatlary, iki esse pul hem Benýamini alyp, Müsüre gidip, ýene Ýusubyň huzuryna bardylar. ¹⁶Ýusup olaryň arasynda Benýamini görüp, hojalygynyň baş hyzmatkärine: «Bu adamlary öýe äkit; bir mal soý-da, nahar taýýarla. Olar meniň bilen bile günortanlyk edinerler» diýdi. ¹⁷Ol hyzmatkär tabşyrylyşy ýaly, doganlary Ýusubyň öýüne alyp bardy. ¹⁸Doganlar gorkdular, çünki olar Ýusubyň öýüne getirildiler. Olar: «Muny geçen gezekki çuwallarymyzda yzyna gaýtarylan pul sebäpli, darap, bizi tutup gul edip, elimizden eşeklerimizi almak üçin edýändir» diýdiler.

¹⁹Şeýdip, olar Ýusubyň hyzmatkäriniň ýanyna baryp, öýüň işiginde duran ýerlerinden onuň bilen gepleşdiler. ²⁰Olar şeýle diýdiler: «Jenabym, bize gulak as. Biz bu ýere azyk satyn almak üçin öň hem gelipdik. ²¹Emma şeýle bir ýagdaý boldy. Gidişin, düşlän ýerimizde çuwallarymyzyň agzyny açdyk, görsek, getiren pullarymyz şol durşuna çuwallaryň agzynda goýlupdyr. Olary biz ýene-de gaýtaryp getirdik. ²²Bu gezekki satyn aljak azygymyz üçin bolsa biz goşmaça pul getirdik. Pullary çuwalymyza kimiň salandygyndan biziň habarymyz ýok». ²³Hyzmatkär olara: «Arkaýyn boluň, gorkmaň. Pullary çuwallaryňyza siziň we ataňyzyň Hudaýy siziň üçin salandyr. Pullaryňyzy men aldym» diýdi. Soňra hyzmatkär Şimgony olaryň ýanyna getirdi. ²⁴Hyzmatkär olary Ýusubyň öýüne salyp, olara aýaklaryny ýuwar ýaly suw getirdi we olaryň eşeklerine iým berişdirdi. ²⁵Doganlar bolsa günortana, Ýusubyň geler wagtyna çenli öz getiren sowgatlaryny taýýarladylar, çünki olara Ýusup bilen bile naharlanmalydyklary aýdylypdy.

²⁶Ýusup öýe gelende, doganlary Ýusuba öz sowgatlaryny berip, oňa tagzym etdiler. ²⁷Ýusup olaryň hal-ahwallaryny soraşdyrdy. Soňra ol: «Garry ataňyz sag-gurgunmy? Ol aýatda dirimi?» diýdi. ²⁸Olar: «Guluň kakamyz sag-gurgun gezip ýör» diýip, oňa dyza çöküp tagzym etdiler. ²⁹Soňra Ýusup olara göz aýlady we öz süýtdeş dogany Benýamini görüp: «Körpämiz diýeniňiz şumy? Hudaý saňa merhemet etsin, oglum!» diýdi. ³⁰Soňra Ýusup howlukmaçlyk bilen ol ýerden çykdy, çünki doganynyň didaryny görüp, onuň damagy doldy. Ol öz içki otagyna geçip aglady. ³¹Ýüz-gözüni ýuwup, özüni dürsänden soň bolsa: «Nahar getiriň» diýip buýurdy.

³²Nahary Ýusuba özbaşyna, doganlara özbaşyna we onuň bilen naharlanýan müsürlilere özbaşyna berdiler, çünki müsürliler ýewreýler bilen bile naharlanmaklygy ýigrenç hasaplaýardylar. ³³Doganlar ýaş tertibi boýunça uludan-kiçä, Ýusubyň garşysynda oturdyldy. Olar muňa geň galyp, biri-birlerine seredişdiler. ³⁴Olara nahar Ýusubyň saçagyndan berildi. Benýaminiň paýy beýlekileriňkiden bäş esse artykdy. Şeýdip, olar Ýusup bilen bile iýip-içip keýp çekdiler.

44-nji bap

Ýusubyň käsesi

¹Ýusup baş hyzmatkärine şeýle buýruk berdi: «Bu doganlaryň çuwallaryny olaryň göterip biljek azyklaryndan doldurarsyň; getiren pullaryny-da olaryň horjunlarynyň agzynda goýarsyň. ²Körpeleriniň horjunyna bolsa onuň galla tölemek üçin getiren puly bilen meniň kümüş käsämi salarsyň». Baş hyzmatkär Ýusubyň buýrugyny ýerine ýetirdi. ³Bular daňdan eşekleri bilen ol ýerden ugradyldy. ⁴Olar heniz galadan uzaklaşmankalar, Ýusup baş hyzmatkärine: «Bar, yzlaryndan ýet-de, olara: „Ýagşylyga ýamanlyk bilen jogap bermäňiz näme? ⁵Bu meniň jenabymyň içýän, seredip, geljegi bilýän käsesi ahyryn. Siz pis iş etdiňiz“ diý» diýip buýurdy. ⁶Baş hyzmatkär doganlaryň yzyndan ýetip, olara Ýusubyň sözlerini gaýtalady.

⁷Olar şeýle diýdiler: «Näme sebäpden biziň jenabymyz beýle diýýärkä? Beýle iş etmändigimize biz ant içýäris. ⁸Biz öz horjunlarymyzdan çykan pullary-da Kengandan yzyna getirdik. Onsoň biz seniň jenabyňyň öýünden altyn-kümşi näme üçin ogurlaly?! ⁹Eger käse gullaryňyň birinden çykaýsa, goý, şol adam öldürilsin. Galanlarymyz bolsa jenaba gul bolarys». ¹⁰Baş hyzmatkär: «Goý, siziň diýşiňiz ýaly bolsun, ýöne käse kimden çyksa, diňe şol maňa gul bolar, beýlekileriňiz bolsa boşadylarsyňyz» diýdi. ¹¹Olar dessine horjunlaryny ýere düşürip, olaryň agzyny açdylar. ¹²Baş hyzmatkär ýaş tertibi boýunça uludan-kiçä hemmesiniň horjunyny barlady. Käse Benýaminiň horjunyndan çykdy. ¹³Muňa olar dady-perýat etdiler. Soňra olaryň hersi goşlaryny eşeklerine ýükläp, yzlaryna gala dolandylar.

¹⁴Ýusup heniz öýdedi. Ýahuda hem onuň doganlary Ýusubyň ýanyna gelip, onuň öňünde ýere ýüzin düşüp tagzym etdiler. ¹⁵Ýusup olara: «Bu näme etdigiňiz boldy?! Meniň ýaly adamyň geljegi bilip, kimiň günäkärdigini biljekdigi hakynda pikir etmediňizmi?» diýdi. ¹⁶Ýahuda oňa şeýle jogap berdi: «Näme diýip, näme aýtjagymyzy, özümizi nädip aklajagymyzy bilýän däldiris, jenabym! Gullaryňyň günäkärdigini Hudaý aýan etdi. Indi biziň barymyz özünden käse çykan-da, beýlekilerimiz-de siziň guluňyzdyrys». ¹⁷Emma Ýusup olara şeýle diýdi: «Ýok, beýle iş etmekden Hudaýyň Özi saklasyn. Käse kimden çykan bolsa diňe şol maňa gul bolar, galanlaryňyz bolsa sag-salamat kakaňyzyň ýanyna dolanarsyňyz».

Ýahuda Benýamin üçin ýalbarýar

¹⁸Şu sözlerden soň Ýahuda Ýusubyň golaýyna baryp: «Jenabym, öz guluňa iki agyz söz aýtmaga rugsat et. Maňa gaharlanmaň; siz faraon kiminsiňiz. ¹⁹Jenabym gullaryňyzdan: „Kakaňyz ýa-da doganyňyz barmy?“ diýip soradyňyz. ²⁰Biz saňa garry kakamyzyň bardygyny, onuň garrandan soň bolan bir körpe oglunyň bardygyny, ol oglanyň bolsa süýtdeş doganynyň ölüp, enesiniň çagalaryndan diňe ýeke özüniň galandygyny, ony kakasynyň juda söýýändigini aýdypdyk. ²¹Siz bolsa öz gullaryňyza: „Ony getiriň, men bir göreýin“ diýdiňiz. ²²Biz: „Oglan kakasyndan aýrylyp bilmez, eger ol aýrylaýsa, onuň kakasy jan berer“ diýdik. ²³Ýöne siz: „Körpe doganyňyz bilen gelmeseňiz, siz meni asla görmersiňiz“ diýdiňiz. ²⁴Guluň kakamyza seniň diýenleriňi gürrüň berdik. ²⁵Onsoň kakam bize: „Ýene-de gidiň-de, biraz azyk satyn alyp geliň“ diýdi. ²⁶Biz oňa: „Körpämizi biziň bilen iberseň, biz gideris, ýogsa gitmeris, çünki biz körpämiz bilen bile barmasak, häkimi görüp bilmeris“ diýdik. ²⁷Şonda guluň kakamyz bize: „Aýalymyň maňa iki ogul dogrup berendiginden siziň habaryňyz bardyr. ²⁸Birinden aýra düşdüm. ‘Ol parçalanypdyr’ diýdim. Şondan soň men ony asla görmedim. ²⁹Indi muny-da alyp gitseňiz, olam ýolda bir betbagtçylyga uçraýsa, siz meni garrylyk çagymda ölüler dünýäsine hasrat bilen iberersiňiz“ diýdi. ³⁰Şu sözlerden soň oglany goýup, guluň kakamyzyň ýanyna biz nädip baraly?! Onuň jany oglunda ahyryn. ³¹Oglunyň ýanymyzda ýokdugyny görse, ol jan berer. Şeýdip, biz garry atamyzy ölüler dünýäsine hasrat bilen ibereris. ³²Üstesine-de, men guluň: „Eger men oglany saňa gaýtaryp getirmesem, onda, goý, men ömürbaky seniň öňüňde günäkär bolaýyn“ diýip, oglana öz janym bilen jogap berjekdigime kepil geçdim. ³³Şoňa görä, oglana derek jenaba men gul bolaýyn, ol bolsa, goý, doganlary bilen bile yzyna dolansyn. ³⁴Çünki men oglany bu ýerde taşlap baryp, kakamyň ýüzüne nähili seredeýin. Men kakamyň çekjek hasratyny görmekden gorkýaryn».

45-nji bap

Ýusup öz doganlaryna syryny açýar

¹Ýusup hyzmatkärleriniň öňünde mundan artyk saklanyp bilmän: «Hemmeleri şu ýerden çykar» diýip gygyrdy. Ýusup öz doganlaryna syryny açanda, onuň ýanynda doganlaryndan başga adam ýokdy. ²Ýusup ses edip aglady. Onuň sesi müsürlilere we faraonyň köşgündäkilere eşidildi. ³Ýusup doganlaryna: «Men Ýusup, kakam dirimi?» diýdi. Emma onuň doganlary muny eşidende, olaryň Ýusupdan gorkularyndan ýaňa dilleri tutuldy. ⁴Ýusup olara: «Golaýragyma gelseňizläň» diýdi. Olar Ýusubyň golaýyna geldiler. Ol sözüni dowam edip, şeýle diýdi: «Men siziň Müsüre satan doganyňyz Ýusupdyryn. ⁵Siz meni bu ýere satandygyňyz üçin gam çekip, puşman etmäň, çünki Hudaý adamlaryň janyny gorap saklamak üçin meni siziň öňüňizden Müsüre iberdi. ⁶Çünki ýer ýüzünde iki ýyldan bäri açlyk dowam edýär. Ýene-de bäş ýyllap ekin-tikinde, hasyl-da bolmaz. ⁷Ýer ýüzünde siziň nesilleriňizi aman galdyrmak we sizi beýik gutulyş bilen halas etmek üçin Hudaý meni siziň öňüňizden iberdi. ⁸Şoňa görä-de, meni bu ýere siz däl-de, Hudaý iberdi. Hudaý meni faraona ata hökmünde goýup, onuň bütin köşgüniň eýesi etdi. Men tutuş Müsüriň hökümdarydyryn. ⁹Haýal etmän gidiň-de, kakamyň ýanyna baryp, oňa şeýle diýiň: „Ogluň Ýusup şeýle diýýär: ‘Hudaý meni tutuş Müsüriň hökümdary etdi, sen eglenmän meniň ýanyma gel. ¹⁰Sen Goşen welaýatynda mesgen tutarsyň; sen we seniň çagalaryňdyr agtyklaryň, ownukly-irili mallaryň, mahlasy, özüňde bar bolan ähli zatlaryň bilen meniň golaýymda bolarsyň. ¹¹Bu açlyk ýene bäş ýyla çekjek. Siziň hiç biriňiz mätäçlik çekmez ýaly, men ol ýerde seni we seniň hojalygyňy hem ähli mallaryňy zerur zatlar bilen üpjün ederin’“. ¹²Meniň hakykatdan-da Ýusupdygymy siziň hemmäňiz we inim Benýamin-de öz gözüňiz bilen görüp dursuňyz. ¹³Siz kakama meniň Müsürdäki şan-şöhratym, bu ýerde gören zatlaryňyzyň ählisi hakynda gürrüň beriň we ony tizräk şu ýere alyp geliň». ¹⁴Soňra ol öz inisi Benýamini gujaklap aglady. Benýamin hem ony gujaklap aglady. ¹⁵Ýusup aglap, ähli doganlaryny gujaklap ogşady. Diňe şondan soň doganlary onuň bilen gepleşmäge başladylar.

¹⁶Ýusubyň doganlarynyň gelendigi hakyndaky habar faraonyň köşgüne baryp ýetdi. Muňa patyşa-da, onuň emeldarlary-da begendiler. ¹⁷Faraon Ýusuba şeýle diýdi: «Doganlaryňa şeýle diý: „Eşekleriňizi ýükläň-de, Kengana dolanyň. ¹⁸Kakaňyzy hem, maşgalalaryňyzy hem alyp, meniň ýanyma geliň. Men Müsüriň iň saýlantgy ýerini size bererin. Siz mes toprakly ýurduň hasylyndan iýip doýarsyňyz“. ¹⁹Olara ýene-de şeýle diý: „Çagalaryňyz hem aýallaryňyz üçin Müsürden arabalar alyp, olary kakaňyz bilen bile şu ýere getiriň. ²⁰Yzyňyzda galjak goş-golamlaryňyzyň aladasyny etmäň, çünki bütin Müsüriň saýlantgy näz-nygmatlary siziňki bolar“».

²¹Ysraýylyň ogullary aýdylyşy ýaly-da etdiler. Faraonyň tabşyrygy boýunça Ýusup olara arabalar hem ýol azygyny berdi. ²²Ýusup bularyň Benýaminden başgasynyň hersine bir laý, Benýamine bolsa üç ýüz kümüş teňňe bilen bäş laý geýim-gejim berdi. ²³Kakasyna on erkek eşegi Müsüriň iň saýlama näz-nygmatlaryndan, on urkaçy eşegi bolsa kakasyna Müsüre gaýdyşyn ýol azygy bolar ýaly galladan, çörekden we azykdan ýükläp iberdi. ²⁴Onsoň Ýusup doganlaryny ugradyp, olara: «Ýolda dawalaşaýmaň» diýdi.

²⁵Şeýdip, olar Müsürden gaýdyp, Kengana kakalary Ýakubyň ýanyna dolanyp geldiler. ²⁶Olar kakalaryna: «Ýusup diri, ol tutuş Müsüriň hökümdary» diýip habar berdiler. Ýakup doňup galdy, çünki ol eşidýän zatlaryna ynanyp bilmedi. ²⁷Emma olar Ýusubyň aýdanlarynyň ählisini Ýakuba gürrüň berenlerinden soň we özüni äkitmek üçin Ýusubyň iberen arabalaryny görenden soň, Ýakubyň ýüregi ýerine geldi. ²⁸Ysraýyl: «Ýusubym diri, bes! Ölmänkäm gidip, onuň didaryny bir göreýin!» diýdi.

46-njy bap

Ýakup we onuň maşgalasy Müsüre göçýär

¹Ysraýyl ähli zatlaryny alyp, ýola rowana boldy. Ol Beýerşeba gelip, kakasy Yshagyň Hudaýyna gurbanlyklar berdi. ²Şol gije Hudaý Ysraýyla görnüp, oňa: «Ýakup! Ýakup!» diýdi. Ysraýyl Oňa: «Lepbeý!» diýip jogap berdi. ³Hudaý oňa şeýle diýdi: «Men Hudaýdyryn, seniň ataňyň Hudaýydyryn. Sen Müsüre gitmekden gorkma. Men ol ýerde senden bir beýik millet ýaradaryn. ⁴Men seniň bilen bile Müsüre giderin we seni soň ýene-de öz topragyňa getirerin. Sen dünýäden öteniňde, Ýusup seniň ýanyňda bolar». ⁵Onsoň Ýakup Beýerşebadan gaýtdy. Ysraýylyň ogullary kakalary Ýakuby, öz çagalarydyr aýallaryny, faraonyň iberen arabalaryna mündürdiler. ^6-7Ýakup ähli nesillerini: ogul-gyzlaryny, agtyklarydyr mallaryny we Kenganda toplan ähli mal-mülklerini alyp, Müsüre geldi. ⁸Ysraýyllaryň Ýakup we onuň bilen Müsüre gelen nesilleri şulardyr. Ýakubyň nowbahar ogly Ruben. ⁹Rubeniň ogullary: Hanok, Pallu, Hesron, Karmy. ¹⁰Şimgonyň ogullary: Ýemuwel, Ýamyn, Ohat, Ýakin, Sohar hem-de kengan aýalyndan bolan ogly Şawul. ¹¹Lewiniň ogullary: Gerşon, Kohat, Merary. ¹²Ýahudanyň ogullary: Er, Onan, Şela, Peres, Zera. Bulardan Er bilen Onan Kenganda ölüpdiler. Peresiň ogullary: Hesron, Hamul. ¹³Ysakaryň ogullary: Tola, Puwa, Ýop, Şimron. ¹⁴Zebulunyň ogullary: Sarat, Eýlon, Ýahleýel. ¹⁵Bu ogullary hem-de gyzy Dinany Leýa Ýakuba Padanaramda dogrup beripdi. Ýakubyň ähli ogul-gyzlarynyň jemi otuz üç sanydy. ¹⁶Gatyň ogullary: Sipýon, Hagy, Şuny, Esbon, Eri, Arody, Areli. ¹⁷Aşeriň ogullary: Ýimna, Ýişwa, Ýişwi, Beriga hem-de gyzy Sera. Beragyň ogullary: Heber, Malkyýel. ¹⁸(Bular Zilpanyň ogullarydyr. Laban Zilpany öz gyzy Leýa gyrnak edip beripdi. Ýakubyň Zilpa gyrnagyndan bolan nesliniň sany jemi on altydyr.) ¹⁹Ýakubyň Rahelden bolan ogullary: Ýusup, Benýamin. ²⁰Müsürde Heliýopolys galasynyň ruhanysy Potyperiň gyzy Asenat Ýusuba Manaşany we Efraýymy dogrup berdi. ²¹Benýaminiň ogullary: Bala, Beker, Aşbel, Gera, Nagaman, Ehi, Roş, Mupym, Hupym we Art. ²²(Bular Ýakubyň Rahelden bolan neslidir. Olar jemi on dörtdür.) ²³Danyň ogly: Huşym. ²⁴Naftalynyň ogullary: Ýahseýel, Guny, Ýezer, Şillem. ²⁵(Bular Bilhanyň ogullarydyr. Laban Bilhany öz gyzy Rahele gyrnak edip beripdi. Bilha Ýakuba jemi ýedi ogul dogrup berdi.) ²⁶Gelinlerinden daşary Ýakuba degişli bolan we onuň bilen bile Müsüre gelen nesilleri jemi altmyş alty başdy. ²⁷Ýusubyň Müsürde doglan iki ogly bilen birlikde Ýakubyň Müsürdäki tutuş hojalygy ýetmiş adamdan ybaratdy.

Ýakup maşgalasy bilen Müsürde mesgen tutýar

²⁸Ýakup Goşene barýan ýoly Ýusuba görkezer ýaly, ol Ýahudany öňden Ýusubyň ýanyna iberdi.

Ysraýylyň maşgalasy Goşen welaýatyna gelende, ²⁹Ýusup arabasyna münüp, kakasy Ysraýyly garşylamak üçin Goşene gitdi; Ýusup kakasyny görüp, ony gujaklap, onuň gujagynda uzak wagtlap aglady. ³⁰Ysraýyl Ýusuba: «Didaryňy gördüm, indi ölsem-de armanym ýok. Sen diri ekeniň» diýdi. ³¹Ýusup doganlaryna hem kakasynyň tutuş hojalygyna ýüzlenip, şeýle diýdi: «Men gidip, faraona habar bereýin. Oňa: „Kengandaky doganlarym hem-de kakam tutuş hojalygy bilen meniň ýanyma geldiler. ³²Olar çopandyrlar, çünki olar maldarçylyk bilen meşgullanýarlar. Olar özleri bilen ownukly-irili mallaryny we ähli goş-golamlaryny-da getiripdirler“ diýeýin. ³³Faraon sizi çagyryp, sizden: „Siziň käriňiz näme?“ diýip sorar. ³⁴Şonda siz oňa: „Biz gullaryň ata-babalarymyz ýaly ýaşlygymyzdan bäri maldarçylyk bilen meşgullanyp gelýändiris“ diýip jogap berersiňiz. Şeýle diýseňiz, ol size Goşen welaýatynda mesgen tutmaga rugsat berer, çünki müsürliler çopanlary juda ýigrenýändirler».

47-nji bap

^1-2Şeýdip, Ýusup doganlaryndan bäşisini alyp, Goşen welaýatyndan gaýtdy we faraonyň ýanyna gelip, oňa: «Kakam hem doganlarym özleriniň maşgalasy, ownukly-irili mallary we ähli goş-golamlary bilen Kengandan geldiler. Olar häzir Goşende» diýdi. Onsoň Ýusup doganlaryny faraon bilen tanyş etdi. ³Faraon olardan: «Käriňiz näme?» diýip sorady. Olar faraona: «Biz gullaryň ata-babalarymyz ýaly çopandyrys» diýip jogap berdiler. ⁴Olar faraona: «Ýowuz açlyk zerarly Kenganda dowarlarymyz üçin öri galmansoň, biz Müsürde gelmişek bolup ýaşamaga geldik. Şoňa görä-de, siz öz gullaryňyza Goşen welaýatynda mesgen tutmaga ygtyýar ediň» diýdiler.

⁵Faraon Ýusuba şeýle diýdi: «Kakaňdyr doganlaryň seniň ýanyňa gelipdirler. ⁶Müsüriň çar tarapy seniň üçin açykdyr. Olary ýurduň iň oňat ýerinde ýerleşdir. Goý, olar Goşen welaýatynda mesgen tutsunlar. Eger olaryň arasynda ukyplylary bar bolsa, olara meniň mallaryma seretdir». ⁷Soňra Ýusup kakasyny faraonyň huzuryna getirip, onuň bilen tanyş etdi. Ýakup faraona pata berdi. ⁸Faraon Ýakupdan: «Näçe ýaşyňda?» diýip sorady. ⁹Ýakup: «Men göçüp-gonup ýüz otuz ýyl ýaşadym. Durmuşym gysga hem agyr boldy. Meniň ömrüm göçüp-gonup ýaşan ata-babalarymyňky ýaly uzak bolmady» diýdi. ¹⁰Ýakup faraona ýene-de pata berip, onuň ýanyndan gaýtdy. ¹¹Ýusup kakasydyr doganlaryny Müsürde ýerleşdirdi. Ýusup faraonyň özüne buýruşy ýaly edip, olara Müsüriň iň gowy ýeri bolan Ragmeses etrabyndan mülk berdi. ¹²Ol kakasyny, doganlaryny we kakasynyň ähli hojalygyny — iň körpesine çenli azyk bilen üpjün etdi.

Açlyk ýowuzlaşýar

¹³Açlyk juda ýowuzlaşyp, hiç ýerde iýmit ýokdy. Açlyk Müsürdir Kenganyň halklaryny halys ysgyndan gaçyrdy. ¹⁴Ýusup galla satyp, Müsüriň hem Kenganyň ähli pullaryny syryp-süpürip aldy. Ol pullary faraonyň köşgüne getirdi. ¹⁵Şunlukda, Müsüriň-de, Kenganyň-da pulunyň soňuna çykylansoň, ähli müsürliler Ýusubyň ýanyna gelip, oňa: «Bize azyk ber. Indi biz gözüňiziň alnynda öläýmeli bolarysmy?! Pulumyzdan galan zat ýok» diýdiler. ¹⁶Ýusup olara: «Eger puluňyz bolmasa, onda azygy mala çalşaýalyň» diýdi. ¹⁷Şeýdip, olar öz mallaryny Ýusuba getirip berdiler. Ýusup hem olaryň atlaryny, ownukly-irili mallaryny we eşeklerini azyga çalyşdy. Şol ýyl Ýusup halkyň mallaryny alyp, olary azyk bilen üpjün etdi. ¹⁸Bir ýyl geçdi. Indiki ýyl müsürliler ýene-de Ýusubyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdiler: «Biz jenabymyzdan hiç zady ýaşyrmarys; bar pullarymyzy gutardyk, mallarymyzy bolsa biz size berdik. Size berer ýaly tenimizden we mülklerimizden başga galan zat ýokdur. ¹⁹Indi biz gözüňiziň alnynda öläýmelimi, mülklerimiz çöle dönäýmelimi? Bizi mülklerimiz bilen bile al-da, bize azyk ber. Mülklerimiz bilen bile faraona gul bolaly. Biziň ölmezimiz ýaly, mülklerimiziň-de çöle dönmezi ýaly, siz bize tohum beriň».

²⁰Şeýdip, Ýusup Müsüriň ähli mülklerini faraon üçin satyn aldy. Ähli müsürliler ýowuz açlyga döz gelip bilmän, öz mülklerini satdylar. Şeýlelikde, tutuş Müsür topragy faraonyň eline geçdi. ²¹Ýusup Müsüriň tutuş halkyny gula öwürdi^[72]. ²²Ol diňe ruhanylaryň mülk ýerine degmedi, çünki ruhanylara faraon tarapyndan bellenen möçberde hak tölenilýärdi we olar şol tölenen hak bilen güzeran görýärdiler. Şol sebäpden hem olar öz mülklerini satmadylar.

²³Ýusup Müsür halkyna şeýle diýdi: «Faraon üçin sizi ýerleriňiz bilen bile satyn aldym. Ine, tohum, alyň-da, ekiň. ²⁴Siz alan hasylyňyzyň bäşden bir bölegini faraona berersiňiz, dörtden bir bölegini bolsa özüňize tohum üçin, hojalyklaryňyza we çagalaryňyza azyk üçin alarsyňyz». ²⁵Olar: «Siz bizi halas etdiňiz; jenabymyz razy bolsa, biz faraona gul bolarys» diýdiler. ²⁶Şeýdip, Ýusup ruhanylardan başga hemmeleriň hasylynyň bäşden bir böleginiň faraona berilmelidigi hakynda höküm çykardy. Bu höküm şu günki güne çenli hem öz güýjündedir.

Ýakubyň iň soňky haýyşy

²⁷Ysraýyllar Müsüriň Goşen welaýatynda mesgen tutup, şol welaýatda özlerine mülk edindiler. Olar örňäp, juda köpeldiler.

²⁸Ýakup Müsürde on ýedi ýyl ýaşady. Ol ýüz kyrk ýedi ýyl ýaşady. ²⁹Ölüm pursady golaýlanda, Ysraýyl Ýusuby ýanyna çagyryp, oňa şeýle diýdi: «Eger meni söýýäniň çyn bolsa, onda eliňi uýlugymyň astynda goý-da, maňa wepaly boljakdygyňa hem sözümi tutjakdygyňa ant iç. Meni Müsürde jaýlamagyn. ³⁰Ata-babalarymyň ýanynda ýatarym ýaly, meni Müsürden äkidip, şolaryň ýanynda jaýla». Ýusup oňa: «Aýdyşyň ýaly ederin» diýdi. ³¹Ysraýyl Ýusuba: «Ant iç!» diýdi. Ýusup ant içdi. Onsoň Ysraýyl düşeginiň başynda tagzym etdi.

48-nji bap

Ýakup Efraýym bilen Manaşa pata berýär

¹Şu wakalardan soň Ýusuba «Kakaň hassadyr» diýen habar geldi. Ýusup iki ogluny Manaşa bilen Efraýymy ýanyna alyp ýola düşdi. ²Ýakuba: «Ogluň Ýusup seni görmäge geldi» diýip habar berdiler. Ysraýyl ähli güýjüni jemläp, düşeginde dikelip oturdy.

^3-4Ýakup Ýusuba şeýle diýdi: «Gudratygüýçli HudaýKengan topragynda, Luzda^[73] maňa görnüp: „Men seni örňedip, köpeldip, senden ençeme halklar dörederin. Kengan topragyny saňa we seniň nesilleriňe ebedi mülk edip bererin“ diýip pata beripdi. ⁵Men Müsüre gelmezimden öň, bu ýerde doglan iki ogluň Efraýym bilen Manaşa edil Ruben bilen Şimgon ýaly meniň ogullarymdyr. ⁶Olardan soňky doguljak ogullaryň seniňki bolsun. Olar Efraýym bilen Manaşadan miras alarlar. ⁷Padanaramdan gaýdyp gelýärkäm, Kenganda Efrata^[74] ýetmäge sähel aralyk galanda, ýolda Rahel dünýäden ötdi. Bu meni erbet gama batyrdy. Men ony Eprata (häzirki Beýtullahama) gidilýän ýoluň gyrasynda jaýladym».

⁸Ysraýyl Ýusubyň ogullaryny görüp, ondan: «Bular kim?» diýip sorady. ⁹Ýusup kakasyna: «Bular meniň ogullarym» diýip jogap berdi. Ýakup Ýusuba: «Olary meniň ýanyma getir, men olara pata bereýin» diýdi. ¹⁰Garrylykdan ýaňa Ysraýylyň gözleri kütelişipdi we ol gowy görüp bilmeýärdi. Onsoň Ýusup ogullaryny kakasynyň alkymyna getirdi. Ýakup olary gujaklap ogşady.

¹¹Ysraýyl Ýusuba: «Men seniň didaryňy görmekden umydymy üzüpdim, ýöne Reb maňa seniň çagalaryňy-da görkezdi» diýdi. ¹²Ýusup ogullaryny kakasynyň öňünden alyp, oňa iki bükülip tagzym etdi. ¹³Soňra Ýusup Efraýymy sagyna alyp, Ysraýylyň çep tarapyna, Manaşany bolsa çepine alyp, Ysraýylyň sag tarapyna golaý getirdi. ¹⁴Ýöne Ysraýyl ellerini çalşyryp, kiçi agtygy Efraýymyň başyna sag elini, uly agtygy Manaşanyň başyna bolsa çep elini goýdy. ¹⁵Ysraýyl Ýusuba pata berip, şeýle diýdi:

«Ata-babalarym Ybraýymyň hem Yshagyň nazarynda gezen Hudaýy,

ömürboýy tä şu güne çenli maňa garaşyk edip gelen Hudaý,

¹⁶meni ähli ýamanlykdan goran perişde

bu oglanlary-da ýalkasyn!

Goý, meniň adym, ata-babalarym Ybraýymyň hem Yshagyň ady

şu oglanlaryň üsti bilen dowam etsin!

Goý, olardan köp nesiller döresin!»

^17-18Kakasynyň sag elini Efraýymyň başyna goýmagy, Ýusuba ýaramady. Ýusup: «Kaka, beýle däl. Nowbahar oglum, ine, budur, Manaşadyr. Sag eliňi onuň başyna goý» diýip, kakasynyň elini Efraýymyň başyndan aýryp, ony Manaşanyň başyna goýjak boldy. ¹⁹Ýöne kakasy beýle etmedi. Ol Ýusuba: «Bilýän, oglum, bilýän. Manaşa hem beýik bolar we onuň nesillerinden hem beýik halk dörär. Emma onuň inisi Efraýym, agasyndan has beýik bolar we onuň nesillerinden juda köp milletler dörär» diýdi. ²⁰Şol gün Ysraýyl olara pata berip, şeýle diýdi:

«Ysraýyl halky kimdir birine pata berende:

„Hudaý sizi edil Efraýymy hem Manaşany ýalkaýşy ýaly ýalkasyn“ —

diýip, siziň adyňyz bilen pata berer».

Şeýdip, Ysraýyl Efraýymyň adyny Manaşanyň adyndan öňe geçirdi.

²¹Soňra Ysraýyl Ýusuba: «Meniň sanaglym dolup barýar. Emma Hudaý siziň bilen bile bolar we sizi ýene-de öz ata-babalaryňyzyň mekanyna elter. ²²Indi men Şekemi^[75] doganlaryňa däl-de, saňa berýärin; men ol mülk ýeri gylyjymdyr ýaýym bilen amorlardan basyp aldym» diýdi.

49-njy bap

Ýakup ogullaryna pata berýär

¹Ýakup öz ogullaryny çagyryp, olara: «Ýanyma ýygnanyşyň, men geljek günlerde size nämeleriň garaşýandygyny aýdyp bereýin» diýdi.

²«Eý, Ýakubyň ogullary, toplanyň-da, diňläň,

gulak asyň kakaňyz Ysraýyla!

³Eý, Ruben, meniň nowbahar oglum,

güýjüm-kuwwatym, jahyllyk çagymyň ilkinji miwesi,

hemme ogullarymdan iň mertebelisi we iň güýçlüsi sensiň.

⁴Suw kimin durnuksyzsyň sen,

indiden beýläk mertebäň belende galmaz seniň,

çünki sen öz ataň düşegine geçip,

ony harama çykardyň.

⁵Şimgon we Lewi dogandyr bular,

gylyçlaryny zalymlyk etmek üçin ulanýandyr olar,

⁶gatnaşmaýyn men olaryň geňeşine asla,

goşulmaýyn men olaryň toparyna,

çünki gaharlaryna adamlary gyrdylar olar,

keýpihonlykda öküzleri maýyp-müjrüp etdiler olar.

⁷Nälet bolsun olaryň gahar-gazaplaryna, çünki bu zalymlykdyr,

nälet bolsun, olaryň sütemkärligine, çünki bu zabunlykdyr,

men Şimgonyň we Lewiniň nesillerini Ýakubyň arasyna dagadaryn,

men olary Ysraýylyň arasyna pytradaryn.

⁸Eý, Ýahuda,

eliň duşmanlaryňyň ýakasynda bolar,

doganlaryň seni öwerler,

ataňyň ogullary saňa boýun egerler.

⁹Eý, oglum Ýahuda,

sen aw awlap, awuny iýip, dolanyp gelen şir balasy kiminsiň,

sen şir dek, ene şir dek çökýäň-de ýatýaň.

Şiri ýerinden gozgamaga milt edýän ýokdur.

¹⁰Şalyk hasasy Ýahudanyň elinden düşmez,

onuň nesilleri şalyk sürer elmydam,

Ol Şilo geler,

milletler oňa boýun bolarlar.

¹¹Eşegini üzüm agajyna,

kürresini üzüm agajynyň iň gowusyna daňýandyr ol,

şeraba ýuwýandyr eginbaşyny,

üzüm şiresine ýuwýandyr donuny ol.

¹²Gözleri şerapdan goýudyr onuň,

dişleri süýtden akdyr.

¹³Deňiz kenarynda mesgen tutar Zebulun,

gämiler üçin duralga bolar onuň kenary,

Sidona ýeter ýeriniň çäkleri.

¹⁴Horjunlarynyň arasynda ýazylyp ýatan,

kuwwatly eşek kysmydyr Ysakar.

¹⁵Ysakar dynç alynýan ýeriň amatlydygyny,

ýeriň göwne ýaramlydygyny gördi,

şeýdip, ol ýük çekmek üçin gerşini egip,

mejbury zähmet çekmeli boldy.

¹⁶Ysraýyl tireleriniň biri hökmünde,

Dan öz halkyna hökümdarlyk eder.

¹⁷Dan atyň üstündäki atlynyň yza serpileri ýaly,

atyň topugyndan çakýan

ýol ugrundaky ýylan deý,

ýodanyň boýundaky mar deý bolar.

¹⁸Halas etmegiňe garaşýandyryn men,

ýa Reb!

¹⁹Galtamanlar Gatyň üstüne hüjüm ederler,

emma Gat olaryň yzlaryndan ýetip,

olaryň üstlerine hüjüm eder.

²⁰Topragyndan bol hasyl alar Aşer,

mynasyp näz-nygmatlar bilen üpjün eder şalary.

²¹Naftaly görmegeý çagaly

erkin suguna çalym edýär.

²²Ýusup bir miweli agaçdyr,

bulak başyndaky miweli daragtdyr,

şahalary diwardan aşýar

²³ýaýçylar gazap bilen hüjüm etdiler Ýusuba,

ony atyp, yzyndan kowdular onuň.

²⁴Emma Ýakubyň Gudratly Hudaýy

çopany, Ysraýylyň Gaýasy-Goragçysy tarapyndan

onuň ýaýy berk,

gollary gujurly edildi.

²⁵Ataňyň Hudaýydyr saňa medet berjek,

ýokardaky asmanyň bereketleri bilen,

ýer astyndaky çuňluklaryň bereketleri bilen,

ene göwsi hem ene ýatgysynyň berekedi bilen

Gudratygüýçli Hudaý ýalkajakdyr seni.

²⁶Ataňyň beren patalary

baky daglaryň bereketlerinden,

ebedi baýyrlaryň baýlygyndan artykdyr,

şu patalar Ýusubyň

başyna insin,

doganlarynyň arasyndan saýlananyň üstünde bolsun.

²⁷Benýamin hyrsyz möjekdir,

ol irden awuny tutup iýip,

agşam galan awuny paýlaşdyrýandyr».

²⁸Ine, şular Ysraýylyň on iki tiresidir. Atasy olara pata berip, şulary aýtdy. Ýakup ogullarynyň hersine olaryň özlerine laýyk pata berdi.

Ýakubyň ölümi

^29-30Soňra Ýakup ogullaryna şeýle tabşyryk berdi: «Indi meniň ölüp, ata-babalaryma gowuşmaly pursadym golaýlap gelýär. Meni Kengan ýurdunda ýerleşýän, Mamräniň gündogaryndaky Makpela mülkündäki gowakda jaýlaň. Ybraýym bu gowagy we mülki gonamçylyk etmek üçin Epron hetden satyn alypdy. ³¹Ybraýym we onuň aýaly Sara, Yshak we onuň aýaly Rebeka hem şol gowakda jaýlandylar. Men Leýany hem şol ýerde jaýladym. ³²Ol mülk ýeri we ondaky gowak hetlerden satyn alnandyr».

³³Ýakup ogullaryna tabşyryk berip bolandan soň, aýagyny düşegine ýygnap, dünýäden ötdi we ata-babalaryna gowuşdy.

50-nji bap

¹Ýusup özüni kakasynyň üstüne oklap, aglap, ony ogşady.

²Ol öz hyzmatyndaky lukmanlara kakasynyň jesedini mumyýalamagy buýurdy. Lukmanlar Ysraýylyň jesedini mumyýaladylar. ³Bu iş kyrk güne çekdi, çünki mumyýalamak şonça wagty talap edýärdi. Müsürliler ýetmiş günläp Ysraýylyň ýasyny tutdular.

^4-5Ýas günleri geçenden soň, Ýusup faraonyň köşgündäkilere şeýle diýdi: «Eger men siziň göwnüňizden turan bolsam, onda faraona şeýle diýiň. Kakam ölmezinden öň: „Meniň sanaglym dolup barýar. Meni Kenganda özüm üçin gazan gabrymda jaýlaň“ diýip ant içirdi. Indi, goý, ol maňa gidip, kakamy jaýlamaga rugsat bersin; onsoň men yzyma dolanaryn». ⁶Faraon: «Kakaňy ant içirdişi ýaly et-de jaýla» diýdi.

⁷Şeýdip, Ýusup kakasynyň jesedini alyp ýola düşdi. Faraonyň ähli emeldarlary, köşgüň we tutuş Müsüriň belent mertebeli adamlary, ⁸Ýusubyň tutuş hojalygy, onuň doganlarydyr kakasynyň hojalygyndakylaryň hemmesi-de onuň ýanyndadylar. Goşen welaýatynda diňe çagalar, ownukly-irili mallar galdy. ⁹Söweş arabalary we olaryň üstündäki esgerler-de Ýusup bilen gitdi. Bu ägirt uly mähelledi. ¹⁰Iordan derýasynyň gündogaryndaky Atat harmany diýen ýere ýetenlerinde, olar ses edip aglaşdylar. Ýusup kakasy üçin ýedi günläp ýas tutdy. ¹¹Atat harmany diýen ýerdäki ýasy görüp, Kenganyň ýerli ilaty: «Müsürlileriň ýas tutuşy, gör, nähili agyr!» diýişdiler. Şoňa görä-de, Iordan derýasynyň gündogar tarapyndaky bu ýere Abelmisraýym^[76] diýen at berildi. ¹²Şeýdip, Ysraýylyň ogullary kakalarynyň beren tabşyrygyny aýdyşy ýaly berjaý etdiler. ¹³Olar Ysraýyly Kengan topragyna getirip, Mamräniň gündogaryndaky Makpela mülkündäki gowakda jaýladylar. Ybraýym bu gowagy gonamçylyk etmek üçin ýeri bilen bile Epron hetden satyn alypdy. ¹⁴Kakasyny jaýlandan soň, Ýusup doganlary hem-de olar bilen kakasyny jaýlamaga gelenleriň hemmesi bilen bilelikde Müsüre gaýdyp geldi.

Ýusup doganlaryna göwünlik berýär

¹⁵Kakalary ölenden soň, Ýusubyň doganlary «Eden ýamanlygymyz üçin Ýusup kine saklap, bizden ar alsa näme?» diýip güman etdiler. ^16-17Şunlukda, olar Ýusuba: «Kakamyz bize ölmeziniň öň ýanynda Ýusuba şeýle diýiň: „Doganlaryňyň jenaýat işini we eden günälerini bagyşla, çünki olar saňa ýamanlyk etdiler“ diýip tabşyrdy. Indi öz ataňyň Hudaýynyň gullary bolan biziň günämizi öt!» diýen habar ýolladylar. Bu habary eşidip, Ýusup aglady. ¹⁸Doganlarynyň özleri-de gelip, Ýusubyň öňünde ýüzin düşüp: «Biz seniň gullaryňdyrys» diýdiler. ¹⁹Ýusup olara: «Gorkmaň, men Hudaýmy näme?! ²⁰Siz maňa ýamanlyk etmek islediňiz, emma görşüňiz ýaly, birtopar adamlary diri galdyrmak üçin Hudaý ol ýamanlygy ýagşylyga öwürdi. ²¹Siz gorkmaň. Men siziň-de, siziň çagalaryňyzyň-da aladasyny ederin» diýip, Ýusup olara mähirli sözler bilen göwünlik berdi.

Ýusubyň ölümi

²²Şeýdip, Ýusup kakasynyň hojalygy bilen bile Müsürde ornaşdy. Ol ýüz on ýyl ýaşady. ²³Ýusup Efraýymyň üsti bilen çowluklar gördi. Manaşanyň ogly Makyryň çagalary Ýusubyň çagalary hasaplandy. ²⁴Ýusup doganlaryna: «Meniň sanaglym dolup barýar, ýöne Hudaý hökman siziň dadyňyza ýetişer. Hudaý sizi Müsürden çykaryp, Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba wada eden topragyna elter» diýdi. ²⁵Soňra Ýusup Ysraýylyň ogullaryna ant içirip, şeýle diýdi: «Hudaý size nazar salanda, siz meniň süňklerimi-de öz ýanyňyz bilen alyp gidiň». ²⁶Şeýdip, Ýusup ýüz on ýaşynda dünýäden ötdi. Onuň jesedi Müsürde mumyýalanyp, tabyda salnyp goýuldy.

Müsürden çykyş

Giriş

Müsürden çykyş kitabynda Ysraýylyň taryhyndaky iň wajyp waka beýan edilýär. Bu kitapda ysraýyl halkynyň gul bolup ýaşan ýurdy Müsürden çykyp gaýdyşy gürrüň berilýär. Kitap üç bölümden ybarat:

1) Musa pygamberiň çagyrylmagy we ýewreýleriň gulçulykdan azat edilmegi (1 — 13-nji baplar). Hudaý Musa pygambere ýanyp duran çalyda görnüp, ony çagyrýar. Hudaý Özüni oňa Ýahwe, ýagny Mendirin ady bilen aýan edýär (Msr 3:14-15). Bu at Köne äht kitabynda Hudaýyň iň möhüm ady bolup, ol köplenç «Reb» diýip terjime edildi. Musa pygamber Hudaýyň buýrugyna görä faraondan ysraýyl halkyny azat etmegi talap edýär. Emma faraon ondan boýun towlandan soň, Reb Müsüriň başyna on sany betbagtçylyk getirmegi Musa tabşyrýar. Ahyrsoňy, faraon ysraýyllara Müsürden gitmäge rugsat berýär.

2) Ysraýyllaryň Sinaý dagyna ýörişi (14 — 18-nji baplar). Faraon ysraýyllary azat etmek pikirinden dänip, öz goşunyna olary yzyna gaýtarmagy buýurýar. Emma Reb ysraýyllary gorap, Müsür goşunyny weýran edýär. Ysraýyl halky bolsa çölüň içi bilen ýoluny dowam etdirýär. Reb olary azyk hem suw bilen üpjün edýär.

3) Sinaý dagynda Hudaýyň Öz halky ysraýyl bilen eden ähti. Hudaý ysraýyllara ýaşaýyş üçin ahlak, dini kanunlary we raýat hukuklaryny berýär. Şeýle hem Hudaý Ysraýyla ybadat öýüniň gurluşygy we enjamlaşdyrylyşy, ruhanylar we olaryň Rebbi Hudaýa ybadat etmek baradaky kanunlary berýär (19 — 40-njy baplar).

Kitabyň baş gahrymany Musa pygamberdir. Ol Hudaýyň halkyny Müsürden alyp çykmak üçin Reb tarapyndan saýlanylýar. Kitabyň ýigriminji babynda beýan edilýän On tabşyryk onuň iň meşhur bölümidir (20:1-17).

Mazmuny

Müsür gulçulygy 1:1-22

Musa pygamberiň dogluşy we ýaşlyk döwri 2:1—4:31

Musa we Harun Müsür faraonynyň öňünde 5:1—11:10

Pesah we Müsürden çykyş 12:1—15:21

Gyzyl deňizden Sinaý dagyna tarap ýöriş 15:22—18:27

Kanun we Äht19:1—24:18

Mukaddes çadyr we sežde etmek üçin düzgünler 25:1—40:38

1-nji bap

Müsürliler ysraýyllary ezýärler

¹Ine, Ýakubyň Müsüre öz tutuş hojalyklary bilen gelen ogullarynyň atlary: ²Ruben, Şimgon, Lewi, Ýahuda ³Ysakar, Zebulun, Benýamin ⁴Dan, Naftaly, Gat, Aşer. ⁵Ýakubyň ähli nesilleriniň sany jemi ýetmişdi. Ýusup eýýäm Müsürdedi. ⁶Wagtyň geçmegi bilen Ýusup we onuň ähli erkek doganlary, onuň döwürdeşleri dünýäden ötdi. ⁷Emma ysraýyl ogullarynyň nesilleriniň tohum-tiji ýaýrap köpeldiler we olaryň sany juda artdy, şoňa görä hem tutuş Müsür olardan doludy.

⁸Indi bolsa Müsür tagtyna Ýusup hakynda hiç zat bilmeýän başga bir täze patyşa çykdy. ⁹Ol patyşa öz halkyna ýüzlenip: «Serediň, bize görä ysraýyllaryň sany köp we güýçli. Bu biziň üçin howply. ¹⁰Olar mundan artyk köpelmez ýaly, geliň, mekirlik bilen olaryň soňuna çykalyň. Ýogsam, uruş turaýsa, olar duşmanymyzyň tarapyna goşulyp, bize garşy söweşmekleri we biziň ýurdumyzdan çykyp gitmekleri mümkin» diýdi. ¹¹Şeýlelikde, müsürliler ysraýyllary mejbury işledip, olary ezmek üçin, olaryň üstünden hojaýynlar bellediler. Ysraýyllar faraon üçin Pitom we Ragmeses diýen galla saklanýan galalary gurdular. ¹²Emma müsürliler ysraýyllara näçe zulum etseler-de, olar öňküsinden-de has köpeldiler we olaryň sany juda artdy. Müsürlileriň ysraýyllardan sussy basyldy. ^13-14Şeýdip, olar ysraýyllary zalymlyk bilen ezip, olary laý we kerpiç ýaly agyr işlerde, her hili meýdan işlerinde işledip, olaryň durmuşyny ajy ýaşaýşa öwürdiler. Ähli agyr işlerde olara rehimsizlik bilen sütem etdiler.

¹⁵Soňra biriniň adyna Şipra, beýlekisiniň adyna Puga diýilýän iki sany ýewreý göbegenelerine Müsür patyşasy şeýle diýdi: ¹⁶«Siz ýewreý aýallaryna göbegene bolup hyzmat edýän wagtyňyz, serediň, eger ogul dogursalar, ol bäbegi öldüriň, eger gyz dogursalar, goý, onda ol ýaşabersin». ¹⁷Emma bu göbegeneler Hudaýdan gorkýan aýallar eken, olar Müsür patyşasynyň buýruşy ýaly etmän, gaýtam, erkek doglan çagalary-da diri galdyrypdyrlar. ¹⁸Şonuň üçin hem, Müsür patyşasy şol göbegeneleri ýanyna çagyryp, olardan: «Näme üçin siz beýle etdiňiz, erkek doglan çagalary hem diri galdyrdyňyz?» diýip sorady. ¹⁹Göbegeneler faraona: «Sebäbi ýewreý aýallary Müsür aýallary ýaly däl, olar dogumly, olaryň ýanyna göbegene gelip ýetýänçä, olaryň özleri dograýýarlar» diýdiler. ²⁰Hudaý hem bu göbegenelere garaşyk etdi, şeýdip, ysraýyl halky has köpeldi we güýçlendi. ²¹Göbegeneleriň Hudaýdan gorkýandygy sebäpli, Hudaý olara-da uly maşgala berdi. ²²Soňra faraon ähli müsürlilere: «Ýewreýlerden doglan her bir ogul bäbegi alyp, Nil derýasyna taşlaň, emma gyz bäbek bolsa, goý, ol ýaşabersin» diýip buýruk berdi.

2-nji bap

Musa dogulýar

¹Şol wagtlar lewilerden bir adam öz tiresinden bir gyza öýlendi. ²Onuň aýaly göwreli bolup, bir ogul dogurdy, ol çagasynyň ýakymlyjadygyny görüp, ony öýünde üç aý gizläp saklady. ³Ol aýal çagasyny mundan artyk gizlin saklap bilmejekdigine göz ýetirip, onuň üçin gamyşdan örülen sebet aldy-da, onuň daşyny suw geçmez ýaly şepbik bilen örtdi. Ol çagany şol sebediň içinde ýatyryp, ony derýanyň gyrasyndaky suwda ösüp oturan gamyşlaryň arasynda ýerleşdirdi. ⁴Jigisine näme bolarka diýip, çaganyň gyz dogany hem uzakdan seredip durdy.

⁵Şol wagt faraonyň gyzy derýa suwa düşmäge geldi. Onuň kenizleri bolsa derýanyň kenarynda aýlanyp ýördüler. Birdenkä faraonyň gyzy gamyşlaryň arasyndaky sebedi görüp, ony getirmäge kenizleriň birini iberýär. ⁶Faraonyň gyzy sebedi açyp görse, ine, onuň içinde bir çaga aglap ýatyr. Onuň çaga ýüregi gyýlyp: «Bu ýewreý çagalarynyň biridir» diýýär. ⁷Soňra çaganyň gyz dogany faraonyň gyzynyň ýanyna gelip: «Men gidip, çagany emdirer ýaly ýewreý aýallaryndan birini çagyraýynmy?» diýýär. ⁸Faraonyň gyzy: «Çagyraý» diýýär. Şeýdip, ol gyz gidip, çaganyň öz ejesini alyp gelýär. ⁹Faraonyň gyzy ol aýala: «Şu çagany äkit-de, muňa enekelik et. Men seniň hakyňy tölärin» diýýär. Şeýlelikde, bu aýal çagany äkidip, oňa enekelik edýär. ¹⁰Çaga ösüp kemala gelende, ol ony faraonyň gyzynyň ýanyna getirýär we faraonyň gyzy ony özüne ogullyga alýar. Ol: «Men muny suwdan çykardym» diýip, onuň adyna Musa^[1] dakýar.

Musa Midýana gaçyp gutulýar

¹¹Musa ýigit çykandan soň, bir gün öz halky bolan ýewreýleriň arasyna aýlanmaga çykdy we olaryň agyr iş zerarly çekýän jebrini gördi. Ol bir müsürliniň öz halkyndan bolan bir ýewreýi ýenjip duranyny gördi. ¹²Musa eýlesine-beýlesine göz gezdirdi, hiç kime gözi düşmänsoň, ol ýaňky müsürlini öldürdi we onuň jesedini çägä gömüp gizledi. ¹³Ertesi güni ol aýlanmaga çykanda, iki sany ýewreýiň öz aralarynda urşup duranlaryny gördi we olaryň günälisiniň ýanyna baryp: «Näme üçin sen öz ýewreýiňi urýarsyň?» diýip sorady. ¹⁴Ol adam: «Kim seni biziň üstümizden hökümdar ýa kazy edip goýdy? Düýnki müsürlini öldürişiň ýaly, meni hem öldürmekçimiň?» diýdi. Mundan soň Musa gorkdy we ol: «Meniň eden işim eýýäm aýan bolupdyr» diýip pikir etdi. ¹⁵Faraon bu hakda eşidip, Musany öldürtmegiň küýüne düşdi. Emma Musa gaçyp, Midýan ýurdunda ornaşdy.

Bir gün Musa bir guýynyň başynda otyrdy. ¹⁶Midýan ruhanysynyň ýedi gyzy bardy. Şol wagt olar guýa gelip, öz kakalarynyň sürüsini suwa ýakmak üçin nowalary suwdan doldurdylar. ¹⁷Şonda beýleki çopanlar gelip, ol gyzlary kowdular, emma Musa bu gyzlara arka durup, olaryň sürüsini suwa ýakmaga kömekleşdi. ¹⁸Gyzlar öýlerine kakalary Reguwalyň^[2] ýanyna gelenlerinde, olaryň kakasy: «Nädip siz bu gün öňkiňizden ir gelip bildiňiz?» diýip sorady. ¹⁹Gyzlar: «Şu gün bizi bir müsürli adam çopanlardan gorady, ol hatda biziň sürimizi suwa ýakmaga hem kömek etdi» diýdiler. ²⁰Ol gyzlaryna: «Hany, ol adam nirede? Näme üçin siz ony taşlap gaýtdyňyz? Ony çagyryň, biziň bilen duz-çörek iýsin» diýdi. ²¹Şeýlelikde, Musa bu adamyňkyda ýaşamaga razylaşdy we ol öz gyzy Syporany Musa durmuşa çykardy. ²²Sypora Musa bir ogul dogrup berdi. Musa: «Men bir ýat ýurtda gelmişek boldum» diýip, onuň adyna Gerşom^[3] dakdy.

²³Köp wagtyň geçmegi bilen Müsür patyşasy dünýäden ötdi. Ysraýyllar bolsa heniz hem gulçulykda ezilýändiklerinden nalap, kömek sorap perýat etdiler. Olaryň zulum astynda edýän ahy-nalasy Hudaýa baryp ýetdi. ²⁴Hudaý olaryň nalyşyny eşitdi we Ol Ybraýym, Yshak we Ýakup bilen eden ähtini ýadyna saldy. ²⁵Hudaý ysraýyllara nazar salyp, olaryň hal-ahwallarynyň nähilidigine düşündi.

3-nji bap

Reb Musa görünýär

¹Şol wagtlar Musa gaýynatasy Midýan ruhanysy Ýitronyň sürüsini bakýardy. Bir gün ol sürüsini çölüň içi bilen sürüp, Hudaý dagy Horebe^[4] geldi. ²Oňa çalynyň ortarasynda alawly ot bolup, Rebbiň bir perişdesi göründi. Musa çalynyň ýanýandygyna garamazdan, onuň hiç otda ýanyp gutarmaýandygyny gördi. ³Musa: «Bu geň zady ýakynrak baryp göreýin-le, näme üçin çaly otda ýanmaýarka?» diýdi. ⁴Reb Musanyň ýakynlaşyp gelýändigini görende, çalynyň içinden oňa: «Musa! Musa!» diýip seslendi. Musa: «Men bärde» diýip jogap berdi. ⁵Soňra Hudaý: «Mundan ýakyn gelme, aýagyňdaky çarygyňy çykar, çünki seniň bu duran ýeriň mukaddes toprakdyr! ⁶Men seniň ata-babalaryňyň: Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýydyryn» diýdi. Musa Hudaýa seretmekden gorkup, ýüzüni ýapdy.

⁷Soňra Reb ýene-de: «Men halkymyň Müsürde çekýän jebir-sütemini, hakykatdan-da, gördüm, olaryň müsür hojaýynlaryndan ýaňa nalaýandyklaryny eşitdim. Men olaryň çekýän jebir-jepalaryny bilýärin. ⁸Şonuň üçin hem Men olary müsürlileriň elinden azat etmek üçin aşak indim. Men olary süýt we bal akýan mes toprakly ýurda — kenganlaryň, hetleriň, amorlaryň, perizleriň, hiwileriň we ýabuslaryň ýurduna alyp barjak. ⁹Ine, indi Maňa ysraýyllaryň ahy-nalasy gelip ýetdi, Men müsürlileriň olary zalymlyk bilen ezýändiklerini gördüm. ¹⁰Häzir bolsa Men seni Öz halkym bolan ysraýyllary Müsürden alyp gaýtmak üçin faraonyň ýanyna ibereýin» diýdi. ¹¹Musa bolsa Hudaýa: «Faraonyň ýanyna gidip, ysraýyllary Müsürden çykaryp getirer ýaly, men kim bolupdyryn?» diýdi. ¹²Hudaý oňa: «Seniň bilen boljak Mendirin. Sen halky Müsürden çykaryp getireniňde, Maňa şu dagda sežde edersiňiz. Bu bolsa seni Meniň ýollandygymyň nyşany bolar» diýdi.

¹³Soňra Musa Hudaýa: «Eger men ysraýyllaryň ýanyna baryp: „Meni siziň ýanyňyza ata-babalaryňyzyň Hudaýy iberdi“ diýsem, olar hem: „Onuň ady näme?“ diýip sorasalar, men olara näme jogap bereýin?» diýdi. ¹⁴Hudaý Musa: «Men Mendirin. Ysraýyllaryň ýanyna baryp: „Siziň ýanyňyza ‘Mendirin’ iberdi“ diýip aýt» diýdi. ¹⁵Hudaý Musa ýene-de şulary aýtdy: «Ysraýyllaryň ýanyna seni ata-babalaryňyzyň Hudaýy bolan Rebbiň^[5], ýagny Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýynyň iberendigini aýt. Bu Meniň ebedilik adymdyr, şu at bilen Men nesilme-nesil ýatlanaryn. ¹⁶Sen bar-da, ysraýyl ýaşulularyny bir ýere ýygna we olara ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň, ýagny Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýynyň saňa görnendigini we olaryň Müsürdäki hal-ahwallaryndan Meniň habarymyň bardygyny aýt. ¹⁷Men olary Müsür zulumyndan azat edip, süýt we bal akýan mes toprakly ýurda, ýagny kenganlaryň, hetleriň, amorlaryň, perizleriň, hiwileriň we ýabuslaryň ýurduna eltmegi wada berendigimi olara gürrüň ber. ¹⁸Olar seniň sözüňe gulak asarlar, soňra ysraýyl ýaşululary bilen Müsüriň patyşasynyň ýanyna bararsyňyz hem-de oňa: „Ýewreýleriň Hudaýy Reb biziň bilen duşdy. Indi bolsa Hudaýymyz Rebbe gurbanlyk bermek üçin, bizi üç günlük çöle goýbermegiňi senden towakga edýäris“ diýiň. ¹⁹Müsüriň patyşasy gudratly gol bilen mejbur edilýänçä, sizi goýbermejekdigini Men bilýärin. ²⁰Şonuň üçin hem, Men Müsüre göz görkezerin we onuň içinde etjek ähli geň gudratlarym bilen olaryň temmisini bererin. Şondan soň patyşa sizi goýberer. ²¹Ysraýyllar Müsürden çykanlarynda, Men müsürlilere ysraýyllary sylar ýaly ederin. Ysraýyllar ol ýerden elleri boş çykmazlar. ²²Her bir ysraýyl aýaly müsürli goňşusyndan we öz öýünde ýaşaýan müsürli aýaldan altyn-kümüş şaý-sepler we geýim-gejimler sorap alarlar. Siz olary ogul-gyzlaryňyza dakarsyňyz we olary geýindirersiňiz. Siz müsürlileriň baýlyklaryny talap gaýdarsyňyz».

4-nji bap

Reb Musa gudratly güýç berýär

¹Soňra Musa Rebbe: «Eger olar maňa ynanmasalar ýa-da sözüme gulak asman „Reb saňa görnen däldir“ diýseler, men näme edeýin?» diýdi. ²Reb Musadan: «Eliňdäki näme?» diýip sorady. Ol hem: «Hasa» diýdi. ³Reb: «Ony ýere taşla» diýdi. Musa ony ýere taşlady, ol hasa ýylana öwrüldi. Şonda Musa ondan gaçyp başlady. ⁴Emma Reb Musa: «Eliňi uzat-da, onuň guýrugyndan tut» diýdi. Musa elini uzadyp, ony tutan badyna, ýylan onuň elinde öňküsi ýaly hasa öwrüldi. ⁵Reb oňa: «Ine, muňa ynanarlar, olaryň ata-babalarynyň Hudaýy Rebbiň, ýagny Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýynyň saňa görnendigine ynanarlar» diýdi.

⁶Reb Musa ýene-de: «Eliňi donuňyň içine sok» diýdi. Ol hem elini donunyň içine sokdy. Ol elini daşyna çykaranda, onuň eli ak gar ýaly pis açdy. ⁷Soňra Hudaý oňa: «Eliňi yzyna donuňyň içine sal» diýdi. Musa elini ýene-de donunyň içine salyp, täzeden çykaranda, bedenindäki beýleki agzalar ýaly bolup, onuň eli öňki kaddyna geldi. ⁸Hudaý: «Eger olar saňa ynanmasalar ýa-da birinji görkezen alamatyňa ikirjiňlenseler, belki, olar seniň görkezen şu ikinji alamatyňa ynanarlar. ⁹Eger olar bu görkezen iki alamatyňa-da ynanmasalar ýa-da saňa gulak asmasalar, onda Nil derýasyndan biraz suw getirip, ony gury ýere dök. Şol getiren suwuň gury ýerde gana öwrüler» diýdi.

¹⁰Emma Musa Rebbe: «Eý, Taňrym, Öz guluň bolan maňa geplemeziňden öňem, soňam hiç haçan men dilewar adam bolmadyk. Men gepe çeper däl, dilim tutuk ýaly» diýdi. ¹¹Reb oňa: «Adamyň agzyny kim ýaratdy? Ony lal ýa-da ker edýän kim? Kim oňa göreç berýär ýa-da kim ony kör edýär? Bu Men Reb dälmi näme? ¹²Häzir bolsa ýola düş, Men saňa sözlemäge kömek ederin we saňa näme aýtmalydygyňy öwrederin» diýdi. ¹³Musa bolsa ýene-de: «Eý, Taňrym, ýalbarýaryn, şol ýere maňa derek başga birini iberäýsene» diýdi. ¹⁴Şundan soň Rebbiň Musa gahary geldi we oňa: «Lewiler neslinden bolan doganyň Harun şol ýerde dälmi näme? Men onuň dile çeperdigini bilýärin. Ol eýýäm seni garşy almak üçin ýolda we ol seni görenine ýürekden begener. ¹⁵Sen oňa gepläp, sözleri onuň agzyna salyp berersiň. Men siziň ikiňize hem geplemäge kömek ederin we size näme etmelidigiňizi öwrederin. ¹⁶Saňa derek adamlar bilen Harun gepleşer. Ol seniň sözleýjiň bolar, sen bolsa onuň üçin Hudaý ýaly bolarsyň. ¹⁷Alamatlary görkezer ýaly, sen bu hasany hem öz ýanyň bilen al» diýdi.

Musa Müsüre dolanýar

¹⁸Musa gaýynatasy Ýitronyň ýanyna gelip, oňa: «Maňa yzyma, Müsüre öz dogan-garyndaşlarymyň ýanyna gitmäge ygtyýar ber. Olar dirimikä, gidip göreýin» diýdi. Ýitro Musa: «Sag-aman gidip gel» diýdi. ¹⁹Midýanda Reb Musa: «Müsüre, yzyňa gaýdyber, çünki seniň janyňa kast etjek adamlaryň hemmesi öldi» diýdi. ²⁰Şeýlelikde, Musa aýalyny we ogullaryny eşege mündürip, yzyna, Müsür ýurduna gaýtdy. Ol öz ýany bilen keramatly hasany hem aldy.

²¹Reb Musa şeýle diýdi: Müsüre, yzyňa baranyňda, Meniň saňa beren güýjüm bilen faraonyň öňünde ähli gudratlary görkezersiň. Emma Men faraony doňýürek adam ederin, şol sebäpli hem ol ysraýyl halkyna gitmäge rugsat etmez. ²²Siz bolsa faraona şeýle diýiň: «Reb saňa: „Ysraýyl Meniň nowbahar oglum. ²³Maňa gulluk eder ýaly Meniň oglumy goýber“ diýdim, emma sen onuň gitmegine garşy bolduň. Seret, indi Men hem seniň ilkinji bolan ogluňy öldürerin».

²⁴Ýolda olar bir kerwensaraýda düşlänlerinde, Reb Musa duşup, ony öldürmäge synanyşýar. ²⁵Emma Sypora çakmakdaşdan edilen pyçagy alyp, oglunyň ujydynyň pürçügini kesýär-de, ony Musanyň aýagyna degirýär we oňa: «Hakykatdan-da, sen gan üsti bilen baglaşan ärimsiň» diýýär. ²⁶Şundan soň Reb onuň ýanyndan aýrylýar. Sypora «Sen gan üsti bilen baglaşan ärimsiň» diýip, sünnet sebäpli aýtdy.

²⁷Reb Haruna: «Çöle git-de, Musanyň öňünden çyk» diýdi. Şeýlelikde, Harun gidip, ony Hudaý dagynda garşy alyp, ony gujaklady. ²⁸Soňra Musa Haruna Rebbiň oňa aýt diýip iberen zatlarynyň hemmesini aýtdy. Rebbiň oňa ýerine ýetirmeli diýip buýran ähli gudratly alamatlary hakynda hem gürrüň berdi. ²⁹Musa bilen Harun Müsüre baryp, ysraýyl ýaşulularynyň hemmesini bir ýere ýygnadylar. ³⁰Harun Rebbiň Musa aýdanlarynyň ählisini olara gürrüň berdi. Halkyň öňünde ol alamatlary hem görkezdi. ³¹Adamlar oňa ynandylar. Ysraýyl halkyna Rebbiň nazar salandygyny we olaryň çekýän jebirlerini görendigini eşidenlerinde, olar başlaryny egip sežde etdiler.

5-nji bap

Musa bilen Harun faraonyň huzurynda

¹Şundan soň Musa bilen Harun faraonyň ýanyna gidip, oňa şeýle diýdiler: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Meniň halkymy goýber, goý, olar çölde Meniň şanyma baýram etsinler“». ²Emma faraon: «Kimmiş Ol Reb, Onuň sözüne gulak asyp, men ysraýyllary goýberer ýaly? Men Rebbi bilmeýärin, ysraýyllaryň gitmegine ýol berjek däl» diýdi. ³Soňra olar: «Ýewreýleriň Hudaýy bize duşdy. Indi bolsa bize üç günlük çöle gidip, Hudaýymyz Rebbe sadaka bermäge rugsat et, ýogsam, Reb bizi gyrgyna berer ýa-da gylyç bilen biziň başymyzy alar» diýdiler. ⁴Emma Müsüriň patyşasy olara: «Eý, Musa we Harun, näme üçin siz bu halkyň elini işden sowadýarsyňyz? Öz işiňiz bilen boluň. ⁵Görýäňizmi, häzir bu ýerde olaryň sany biziň öz halkymyzyňkydan-da köp, siz bolsa olary işinden dyndarjak bolýarsyňyz» diýdi.

⁶Şol günüň özünde faraon gul hojaýynlaryna we ysraýyllaryň özleriniň baş gözegçilerine şeýle buýruk berdi: ⁷«Mundan buýana bu halka kerpiç guýar ýaly saman bermäň. Goý, olar gidip, samany özleri tapsynlar. ⁸Emma olaryň guýýan kerpiçleriniň sany öňküsi bilen deň bolsun, ýekejesini hem kemeltmäň. Olar ýalta, şonuň üçin olar: „Bizi goýber, Hudaýymyza sadaka bereli“ diýşip gygyryşýarlar. ⁹Bu adamlaryň ünsi diňe işde bolar ýaly, has agyr işler bilen olaryň egninden basyň. Şonda olar ýalan geplere gulak gabartmazlar».

¹⁰Şeýlelikde, ysraýyllaryň gul eýeleri we olaryň baş gözegçileri çykyp, olara: «Faraon şeýle diýýär: „Men size saman berjek däl. ¹¹Nireden tapsaňyz, şondan tapyň, samany özüňiz ediniň, emma gündelik edýän işiňiz bolsa sähelçe-de azaljak däldir“» diýdiler. ¹²Şeýdip, halk özlerine saman edinmek üçin orlan meýdan gözläp, Müsüriň ähli ýerine dagadylar. ¹³Gul eýeleri olardan her günki etmeli işlerini edil saman bilen üpjün edilýän döwründäki ýaly ýerine ýetirmeklerini berk talap edýärdiler. ¹⁴Faraonyň gul eýeleri tarapyndan bellenen ysraýyllaryň baş gözegçileri urulýardylar we olardan: «Näme üçin siz bu gün guýmaly kerpiç paýyňyzy öňkiňiz ýaly doly ýerine ýetirmeýärsiňiz?» diýip hasabat soralýardylar.

¹⁵Ahyry ysraýyllaryň baş gözegçileri faraonyň ýanyna gidip, oňa: «Näme üçin biz gullaryňa beýle daraýaň? ¹⁶Bize saman berilmeýär, muňa garamazdan, kerpiç guýuň diýip buýruk berýärler. Ine, gullaryňy ýençýärler, emma günä seniň öz adamlaryňda ahyry» diýip arz edýärler. ¹⁷Emma faraon: «Siz baryp ýatan bir işýakmaz. Şonuň üçin hem siz: „Bizi goýber, gidip, Rebbe sadaka bereli“ diýýärsiňiz. ¹⁸Häzir bolsa gidiň-de işläň. Size saman berilmez, ýöne şonda-da kerpiji öňki mukdarda öndürersiňiz» diýdi. ¹⁹Ysraýyllaryň baş gözegçilerine her günki öndürilmeli kerpijiň sanynyň ýekejesiniň hem kemeldilmeli däldigini aýdanlarynda, olar özleriniň betbagtlyga uçrandyklaryna göz ýetirdiler. ²⁰Olar faraonyň ýanyndan çykanlarynda, özlerine garaşyp duran Musa bilen Haruna duşdular. ²¹Olar Musa bilen Haruna: «Faraon we onuň emeldarlary tarapyndan siz biziň başymyza bela getirdiňiz, bizi öldürer ýaly, olaryň eline gylyç berdiňiz. Munuň üçin Reb size göz görkezip, jezaňyzy berer» diýdiler.

Reb azatlygy söz berýär

²²Soňra Musa ýene-de Rebbe ýüzlenip: «Eý, Rebbim, näme üçin bu adamlara betbagtlyk getirdiň? Aslynda näme üçin meni goýberdiň? ²³Seniň adyňdan faraon bilen gepleşmäge gelelim bäri, ol bu adamlara görgi baryny görkezdi. Sen bolsa Öz halkyňy azat etmek üçin ýekeje-de zat etmediň» diýdi.

6-njy bap

¹Emma Reb Musa: «Meniň faraona näme etjegimi indi görersiň. Men ony gudratly golum bilen halkymy goýbermäge mejbur ederin, ol şu gudratly goluň zarbyndan ýaňa, olary hatda öz ýurdundan kowup çykarar» diýdi.

²Hudaý Musa şeýle diýdi: «Men Rebdirin. ³Men Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba Gudratygüýçli Hudaý bolup göründim, emma Özümi olara Reb adym bilen tanatmadym. ⁴Men olara gelmişek bolup ýaşan ýurdy bolan Kengan topragyny bermegi äht etdim. ⁵Şeýle hem, Men ysraýyllaryň Müsürde gulçulykdan ýaňa ezilýändikleri sebäpli edýän ahy-nalasyny eşitdim we Öz eden ähtimi ýatladym. ⁶Şonuň üçin hem ysraýyllara aýt: „Men Rebdirin. Men sizi Müsür zulumyndan çykaryp, gulçulykdan azat ederin. Gudratly güýç bilen we agyr jezalarym bilen Men sizi olardan azat ederin. ⁷Men sizi Öz halkym edip kabul ederin we Men siziň Hudaýyňyz bolaryn. Şonda sizi Müsür süteminden alyp çykanyň Mendigimi, ýagny Hudaýyňyz Rebdigimi bilersiňiz. ⁸Men sizi Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba söz beren ýerime elterin we Men size ol ýeri eýelemäge berjekdirin. Men Rebdirin“». ⁹Musa bu sözleri ysraýyllara aýdyp berdi, emma olar göwnüçökgündikleri we rehimsiz ezilýändikleri sebäpli Musany diňlemediler.

^10-11Soňra Reb Musa: «Git-de, Müsüriň patyşasy faraona aýt, goý, ol ysraýyllara Müsür ýurdundan çykyp gaýtmaga rugsat bersin» diýdi. ¹²Emma Musa Rebbe: «Görýäňmi, entek ysraýyllar meni diňlänok, onsoň faraon maňa nädip gulak assyn, men bir dilsiz-agyzsyz adam ýaly ahyryn» diýdi. ¹³Reb Musa we Harun bilen ysraýyllar we Müsüriň patyşasy faraon hakynda gepleşip, olara ysraýyllary Müsürden alyp çykmagy buýurdy.

Musa bilen Harunyň nesil daragty

¹⁴Bular ysraýyllaryň atalarynyň urugbaşylary: Ysraýylyň ilkinji ogly Rubeniň ogullary: Hanok, Pallu, Hesron we Karmy. Bular Rubeniň uruglarydy. ¹⁵Şimgonyň ogullary: Ýemuwel, Ýamyn, Ohat, Ýakin, Sohar we kengan aýalyndan bolan ogly Şawul. Bular Şimgonyň uruglarydy. ¹⁶Lewiniň nesil daragtyna görä, onuň ogullarynyň atlary şulardyr: Gerşon, Kohat we Merary. Lewi bir ýüz otuz ýedi ýaşap dünýäden ötdi. ¹⁷Gerşonyň ogullary: Libni we Şimgi uruglary bilen. ¹⁸Kohadyň ogullary: Imran, Ýishar, Hebron we Uzyýel. Kohat bir ýüz otuz üç ýaşap öldi. ¹⁹Merarynyň ogullary: Mahly we Muşy. Ine, bu aşakdakylar bolsa Lewileriň nesilleri boýunça uruglary. ²⁰Imran öz kakasynyň gyz jigisi Ýokebedi özüne aýal edip aldy, ol hem oňa Harun bilen Musany dogrup berdi. Imran bir ýüz otuz ýedi ýaşap aradan çykdy. ²¹Ýisharyň ogullary: Kora, Nepek, Zikri. ²²Uzyýel ogullary: Mişaýyl, Elsapan we Sitri. ²³Harun Eminadabyň gyzy, Nahşonyň gyz dogany Elişeba öýlendi we olaryň Nadap, Abyhu, Elgazar we Ytamar diýen ogullary boldy. ²⁴Koranyň ogullary: Asyr, Elkana we Abyýasap. Bular Koranyň uruglary bolupdyr. ²⁵Harunyň ogly Elgazar Putyýeliň gyzlarynyň birini özüne aýal edip aldy we ondan Pinehas diýen ogly boldy. Ine, şular lewileriň uruglary boýunça olaryň atalarynyň urugbaşylary bolupdyr.

²⁶Rebbiň: «Ysraýyllary topar-topar edip, Müsürden alyp çyk» diýip buýruk beren adamlary ine, şu Harun bilen Musady. ²⁷Ysraýyllary Müsürden alyp gaýtmak üçin, Müsür patyşasy faraon bilen gepleşenler hem şular — Musa bilen Harundy.

Harun Musanyň sözleýjisi bolýar

²⁸Şol gün Reb Müsürde Musa ýüzlendi. ²⁹Reb Musa: «Men Rebdirin. Meniň saňa aýdýanlarymyň hemmesini Müsüriň patyşasy faraona ýetir» diýdi. ³⁰Emma Musa Rebbe: «Men söze garyp adam, onsoň faraon meni nädip diňlesin» diýdi.

7-nji bap

¹Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Faraonyň öňünde Men seni Hudaý ýaly edýärin we doganyň Harun bolsa seniň pygamberiň ýaly bolar. ²Meniň saňa buýurýan tabşyryklarymyň ählisini sen aýtmalysyň, doganyň Harun bolsa faraondan ysraýyllary öz ýurdundan goýbermegini sorar. ³Emma Men faraony doňýürek adam ederin. Hatda Men Müsürde alamatlarymyň we gudratlarymyň sanyny köpeltsem-de, ⁴faraon sizi diňlemez. Şundan soň Men Müsüre göz görkezip, olara agyr jezalar berip, Öz halkym bolan ysraýyllary topar-topar edip, Müsürden alyp çykaryn. ⁵Men golumyň güýjüni görkezip, Müsürden ysraýyllary alyp çykanymda, müsürliler Meniň Rebdigime göz ýetirerler». ⁶Musa bilen Harun Rebbiň hut özlerine buýruşy ýaly etdiler. ⁷Faraon bilen gepleşen wagtlary Musa segsen, Harun bolsa segsen üç ýaşyndady.

Hasa ýylana öwrülýär

⁸Reb Musa bilen Haruna ýüzlenip: ⁹«Eger faraon size „Gudrat görkeziň“ diýse, Musa, sen Haruna: „Hasaňy al-da, faraonyň öňünde ony ýere taşla“ diý, şonda hasa ýylana öwrüler» diýdi. ¹⁰Şeýlelikde, Musa bilen Harun faraonyň ýanyna bardylar we Rebbiň buýruşy ýaly etdiler. Harun faraonyň we onuň emeldarlarynyň öňünde hasasyny ýere taşlady, ol ýylana öwrüldi. ¹¹Faraon hem öz akyldarlaryny, jadygöýlerini ýygnady. Olar hem özleriniň gizlin usullary bilen şeýle etdiler. ¹²Olaryň hersi öz hasalaryny ýere taşladylar welin, olar hem ýylana öwrüldiler. Emma Harunyň hasasy olaryň hasalaryny ýuwutdy. ¹³Faraonyň ýüreginiň doňy entek hem çözülenokdy. Rebbiň aýdyşy ýaly, ol heniz hem bulara gulak gabartmaýardy.

Birinji betbagtçylyk: suw gana öwrülýär

¹⁴Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Faraon doňýürek adam, ol halky goýbermekden ýüz öwürýär. ¹⁵Faraonyň irden derýa suwa düşmäge çykýan wagty, sen onuň ýanyna bar. Oňa duşmak üçin, Nil derýasynyň ýanynda garaş, eliňe ýylana öwrülen hasany hem al. ¹⁶Soňra oňa şeýle diý: „Ýewreýleriň Hudaýy Reb, ine, şulary aýtmak üçin meni seniň ýanyňa iberdi. Ol saňa: ‘Meniň halkymy goýber, goý, olar çölde Maňa ybadat etsinler’ diýdi. Ine, sen bolsa, entek hem muňa boýun bolmadyň. ¹⁷Reb şeýle diýýär: ‘Şu etjek işimi görüp, sen Meniň Rebdigimi bilersiň: Görýäňmi, men şu elimdäki hasa bilen Nil derýasynyň suwuna uran badyma, suw gana öwrüler. ¹⁸Nildäki balyklar öler we derýa porsar. Müsürliler Niliň suwundan içip bilmezler’“». ¹⁹Reb Musa: «Haruna aýt: „Hasasyny alsyn-da, Müsüriň ähli suwlaryna: olaryň derýalaryna, ýaplaryna, howuzlaryna we ähli suw howdanlaryna hasasy bilen urup çyksyn. Müsüriň ähli suwlary, hatda çelekdäki we daş küýzelerdäki suwlar hem gana öwrüler“» diýdi.

²⁰Musa bilen Harun Rebbiň buýruşy ýaly etdiler. Harun faraonyň we onuň emeldarlarynyň öňünde hasasyny uzadyp, Nil derýasynyň suwuna urdy, Nil derýasynyň tutuş suwy gana öwrüldi. ²¹Nildäki balyklar ölüp, derýa porsady. Şeýlelikde, müsürliler Nil derýasyndan suw içip bilmediler, Müsüriň ähli suwy gana boýaldy. ²²Emma Müsür jadygöýleri hem özleriniň gizlin usullary bilen şeýle etdiler. Şeýdip, faraonyň ýüregi doňlugyna galdy. Rebbiň aýdyşy ýaly, faraon olary diňlemedi. ²³Faraon yzyna öwrüldi-de, öz jaýyna girip gitdi, ol muny hatda piňine-de almady. ²⁴Niliň suwundan içip bilmeýändikleri üçin, ähli müsürliler agyz suw gözläp, Nil derýasynyň boýuny gazdylar.

²⁵Rebbiň Nil derýasyny şeýle edeninden soň ýedi gün geçipdi.

8-nji bap

Ikinji betbagtçylyk: gurbagalar

¹Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Faraonyň ýanyna bar-da, oňa şeýle diý: „Reb saňa şeýle diýýär: ‘Meniň halkymy goýber, olar gidip, Maňa ybadat etsinler. ²Sen olary goýbermekden ýüz öwürseň, onda Men gurbagalar çozduryp, tutuş ýurduňa betbagtlyk getirerin. ³Nil derýasy gurbaga sürüsinden dolup, olar seniň öýüňe, köşgüňe we ýatýan düşegiňe çenli gelerler. Gurbagalar seniň emeldarlaryňyň we halkyňyň öýlerine dolar, olar hatda tamdyrlaryňyzyň içine we hamyr ýugrulýan jamyňyza çenli girerler. ⁴Gurbagalar seniň üstüňe, seniň halkyňyň we ähli emeldarlaryňyň üstüne çykarlar’“». ⁵Reb Musa: «Haruna aýt: „Goý, ol elindäki hasasyny uzadyp, derýalara, ýaplara we suw howdanlaryna urup, gurbagalar çykarsyn. Müsüriň ýerini gurbagalar gaplap alar“» diýdi. ⁶Şeýlelikde, Harun hasasy bilen Müsürdäki suwlara urup çykdy we gurbagalar peýda boldy. Tutuş Müsüriň ýeri gurbagalar bilen örtüldi. ⁷Emma jadygöýler hem özleriniň gizlin usullary bilen şeýle etdiler, olar hem Müsürde gurbagalar çykardylar.

⁸Soňra faraon Musa bilen Haruny çagyryp, olara: «Menden we halkymdan gurbagalaryň aýrylyp gitmegini sorap, Rebbe dileg ediň. Men bolsa halkyňyzy Rebbe sadaka bermäge goýbererin» diýdi. ⁹Musa faraona: «Seniň üçin, emeldarlaryň we halkyň üçin haçan dileg etmelidigini maňa özüň aýdaý, şonda gurbagalar sizden we siziň öýleriňizden ýok bolup giderler, olar diňe Nil derýasynda galar» diýdi. ¹⁰Faraon hem oňa: «Ertir dileg edäý» diýdi. Musa oňa: «Goý, seniň aýdyşyň ýaly bolsun! Çünki sen biziň Hudaýymyz Reb ýaly başga hiç kimiň ýokdugyny bilersiň. ¹¹Gurbagalar senden, siziň öýleriňizden, emeldarlaryňdan we halkyňdan aýrylyp, diňe Nil derýasynda galar» diýdi. ¹²Şeýlelikde, Musa bilen Harun faraonyň ýanyndan gaýtdylar. Musa faraonyň üstüne çozduran gurbagalaryny ýok etmegini sorap, Rebbe dileg etdi. ¹³Reb hem Musanyň dilegini ýerine ýetirdi. Öýlerdäki, howlulardaky we meýdanlardaky gurbagalar öldüler. ¹⁴Müsürliler ölen gurbagalary uly üýşmekler edip ýygnadylar, ýerden porsy ys haplap urdy. ¹⁵Faraon bu zatlary görüp, göwni aram tapdy. Soň ýene-de özüniň doňýürekligini etdi. Rebbiň aýdyşy ýaly, ol Musa bilen Haruna gulak asmady.

Üçünji betbagtçylyk: çirkeýler

¹⁶Soňra Reb Musa: «Haruna aýt: „Goý, ol hasasyny alsyn-da, ýeriň tozuna urup çyksyn, şonda tutuş Müsüriň içinde çirkeýler peýda bolar“» diýdi. ¹⁷Olar şeýle hem etdiler. Harun eline hasasyny alyp, ýeriň tozuna urup çykdy welin, adamlaryň we haýwanlaryň üstüne çirkeýler çozdy. Tutuş Müsüriň ähli tozy çirkeýe öwrüldi. ¹⁸Jadygöýler hem öz gizlin usullary bilen çirkeý döretmäge synanyşdylar, emma olar muny başarmadylar. Şeýlelikde, çirkeýler adamlaryň we haýwanlaryň üstünde gezişip ýördüler. ¹⁹Jadygöýler faraona: «Bu Hudaýyň işi» diýdiler. Emma faraonyň ýüregi doňdy we ol Rebbiň aýdyşy ýaly, olara gulak asmady.

Dördünji betbagtçylyk: siňekler

²⁰Soňra Reb Musa: «Irden tur-da, faraonyň suwa düşmäge çykýan wagty oňa garaş we oňa şeýle diý: „Reb şeýle diýýär: ‘Meniň halkymy goýber. Olar gidip, Maňa ybadat etsinler. ²¹Eger sen Meniň halkymy ýene-de goýbermeseň, onda Men seniň üstüňe, seniň emeldarlaryňyň we halkyňyň üstüne we seniň öýüňe siňek sürüsini ibererin. Müsürlileriň öýleri siňek sürüsinden dolar, şeýle hem, olaryň ýaşaýan ýerleri siňek bilen gurşalar. ²²Emma şol gün Men Öz halkymyň ýaşaýan ýeri bolan Goşen topragyny aýry goýjak. Ol ýerde hiç hili siňek sürüsi bolmaz, şonda sen Meniň bu ýurduň Rebbidigimi bilersiň. ²³Men Öz halkymy seniň halkyňdan tapawutlandyraryn. Bu gudratly alamat ertir bolar’“». ²⁴Reb şeýle hem etdi. Faraonyň öýi we onuň emeldarlarynyň öýleri güýçli siňek sürüsi bilen doldy. Siňeklerden ýaňa tutuş Müsür ýurdy weýran boldy.

²⁵Soňra faraon Musa bilen Haruny ýanyna çagyrdyp, olara: «Baryň, gidiň-de, şu ýurtda Hudaýyňyza sadaka beriň» diýdi. ²⁶Emma Musa: «Beýle etsek dogry bolmaz. Hudaýymyz Rebbe berýän sadakamyzy müsürliler nejislik hasaplarlar. Eger biz müsürlilere nejislik edip, mal sadakamyzy olaryň gözüniň alnynda bersek, onda olar bizi daşlap öldürmezlermi? ²⁷Hudaýymyz Rebbe berjek sadakamyzy biz Onuň Özüniň buýruşy ýaly, üç günlük çöle gidip bermeli» diýdi. ²⁸Faraon oňa: «Men size çöle gidip, Hudaýyňyz Rebbe sadaka bermäge rugsat edýärin, ýöne siz gaty uzaga gitmeli dälsiňiz. Meniň üçin Rebbe dileg edäý» diýdi. ²⁹Soňra Musa: «Ine, men häzir gidip, faraondan, onuň emeldarlaryndan we halkyndan siňek sürüsiniň aýrylyp gitmegini sorap, Rebbe dileg etjek. Ýöne faraon ýene-de ýalan sözläp, halky Rebbe sadaka bermäge goýbermekden saklamawersin» diýdi.

³⁰Şeýlelikde, Musa faraonyň ýanyndan gaýdyp, Rebbe dileg etdi. ³¹Reb hem Musanyň dilegini ýerine ýetirdi. Siňek sürüsi faraondan, onuň emeldarlaryndan we halkyndan aýrylyp ýok bolup gitdi, ýekeje siňek hem galmady. ³²Emma faraon bu gezek hem doňýürekligine galdy we ysraýyllara gitmäge rugsat etmedi.

9-njy bap

Bäşinji betbagtçylyk: mallaryň gyrylmagy

¹Soňra Reb Musa: «Faraonyň ýanyna bar-da, oňa şeýle diýip aýt: „Ýewreýleriň Hudaýy Reb şeýle diýýär: ‘Meniň halkymy goýber, olar gidip, Maňa ybadat etsinler’. ²Eger sen olary ýene-de saklap, goýbermekden boýun towlasaň, ³onda Reb meýdandaky mal-garalaryňyzy: atlaryňyzy, eşekleriňizi, düýeleriňizi we dowarlardyr sürüleriňizi gyrgyna berer. ⁴Emma Reb ysraýyl mallary bilen Müsür mallarynyň arasynda tapawut goýjakdyr, ysraýyllara degişli mallaryň ýekejesi hem ölmez“» diýdi. ⁵Şeýle hem Reb bu işi Müsürde ertir etjekdigini aýdyp, onuň wagtyny mälim etdi. ⁶Ertesi gün Reb bu işi etdi: müsürlileriň ähli mallary gyryldy, emma ysraýyl mallarynyň ýekejesi hem ölmedi. ⁷Faraon ýagdaýy bilmäge adam ýollady, görse, ysraýyl mallarynyň biri hem ölmändir. Emma faraonyň ýüregi entek hem doňdy, ol halky ýene-de goýbermedi.

Altynjy betbagtçylyk: çybanlar we ýaralar

⁸Soňra Reb Musa bilen Haruna: «Küreden goşawujyňyzy dolduryp kül alyň. Goý, Musa ony faraonyň öňünde göge seçsin. ⁹Ol kül tutuş Müsürde tozana öwrüler. Tozan bolsa adamlaryň we haýwanlaryň bedenine siňip, olarda açyk iriňli çybanlar emele getirer» diýdi. ¹⁰Şeýlelikde, Musa bilen Harun küreden kül alyp, faraonyň öňünde durdular. Musa küli howa seçdi weli, adamlarda we haýwanlarda açyk iriňli çybanlar emele geldi. ¹¹Müsür jadygöýleri bu çybanlardan ýaňa Musanyň ýanyna baryp bilmediler. Çünki çybanlar jadygöýleriň hem, ähli müsürlileriň hem üstünden inipdi. ¹²Emma Reb faraony doňýürek etdi. Ol Rebbiň Musa aýdyşy ýaly, olara gulak asmady.

Ýedinji betbagtçylyk: doly we ot

¹³Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Irden tur-da, faraonyň huzuryna bar we oňa şuny aýt: „Ýewreýleriň Hudaýy Reb şeýle diýýär: ‘Meniň halkymy goýber, olar gidip, Maňa ybadat etsinler. ¹⁴Ýogsam, bu gezek Men seniň öz üstüňden, emeldarlaryňyň we halkyňyň üstünden ähli bela-beterlerimi indererin. Şonda sen bütin ýer ýüzünde Meniň ýaly hiç kimiň ýokdugyny bilersiň. ¹⁵Şu wagta çenli Men golumyň güýji bilen seni we seniň halkyňy gyrgyna berip, köküňiz bilen ýerden sogrup taşlap hem bilýärdim. ¹⁶Emma Men size Öz güýjümi görkezip, adymy tutuş dünýä jar etmek maksady bilen sizi diri saklap ýörün. ¹⁷Sen entek hem Meniň halkyma garşy tekepbirlik edip, olaryň gitmegine rugsat etmersiň. ¹⁸Ine, ertir şu wagtlar Men Müsüriň taryhynda asla görlüp-eşidilmedik güýçli doly ýagdyrjakdyryn. ¹⁹Şonuň üçin hem häziriň özünde adam ýollap, meýdandaky bar bolan mal-garalaryňyzy we ähli zadyňyzy ýygnap, howpsuz ýere getiriň. Sebäbi öýüne getirilmän, meýdanda galan her bir adamyň we malyň üstünden güýçli doly ýagyp, olar öler’“». ²⁰Faraonyň emeldarlarynyň arasynda Rebbiň sözünden gorkýanlary meýdandaky gullaryny we mallaryny derrew içeri ýygnadylar. ²¹Emma Rebbiň sözüni piňine almaýanlar özleriniň gullaryny we mallaryny meýdanda galdyrdylar.

²²Soňra Reb Musa: «Eliňi asmana uzat, şonda tutuş Müsüriň üstüne doly ýagar. Müsüriň meýdanlarynda galan adamlaryň, mallaryň we gögerip oturan ähli ösümlikleriň üstünden doly iner» diýdi. ²³Şundan soň, Musa hasasyny asmana uzatdy we Reb gök gürledip doly ýagdyrdy, ýyldyrym çakyp, ýere ot düşdi. Şeýdip, Reb Müsürde güýçli doly ýagdyrdy. ²⁴Doly ýagýarka, doly bilen bir wagtda ýyldyrym çakyp, yzy üzülmän ýere ot düşüp durdy. Müsürliler millet bolaly bäri, onuň tutuş ýerinde hiç haçan şeýle güýçli doly ýagmandy. ²⁵Doly tutuş Müsüriň meýdanlaryndaky ähli zatlary: adamlary we mallary weýran etdi, ol her bir ekin meýdanyny sandan çykardy. Şeýle hem, meýdandaky hemme agaçlaryny syndyrdy. ²⁶Diňe ysraýyllaryň ýaşaýan ýeri bolan Goşen topragynda doly ýagmady.

²⁷Soňra faraon adam ýollap, Musa bilen Haruny çagyrtdy we olara: «Bu gezek men günämi boýun alýan. Rebbiňki dogry, meniň we halkymyň edýäni nädogry. ²⁸Rebbe dileg et! Gök gürrüldemesini we doly ýagmasyny bes etsin! Men sizi goýberjek, ýöne siz ol ýerde uzak galmaly dälsiňiz» diýdi. ²⁹Musa oňa: «Men galadan çykyp, ellerimi Rebbe uzatdygym, gök gürrüldisi kesiler we dolynyň ýagmasy galar. Şonda sen bu dünýäniň Rebbiňkidigini bilersiň. ³⁰Emma seniň we emeldarlaryňyň entek hem Hudaýymyz Rebden gorkmaýandyklaryny men bilýärin» diýdi. ³¹(Zygyr we arpa weýran boldy. Arpa gulak çykaryp otyrdy, zygyr bolsa pyntyklapdy. ³²Emma bugdaýa we ýazlyk bugdaýa zeper ýetmändi, sebäbi olar gijräk gögerýärdi.) ³³Şeýlelikde, Musa faraonyň ýanyndan gidip, galadan çykdy we asmana ellerini uzadyp, Rebbe dileg etdi. Şobada gök gürrüldisi we doly ýagmasy galdy. Ýere ýagyş guýmasy kesildi. ³⁴Ýöne faraon ýagşyň, dolynyň we gök gürrüldisiniň kesilenini görende, ýene-de günä etdi. Faraon we onuň emeldarlary ýene-de doňýürekligini etdiler. ³⁵Şeýdip, faraon öňküsi ýaly doňýürekligine galdy. Edil Rebbiň Musanyň üsti bilen aýdyşy ýaly, ol ysraýyllary goýbermedi.

10-njy bap

Sekizinji betbagtçylyk: çekirtge sürüsi

¹Şundan soň Reb Musa: «Faraonyň ýanyna git. Olaryň arasynda gudratly alamatlarymy görkezmek üçin, Men faraony we onuň emeldarlaryny doňýürek etdim. ²Sen öz nesilleriňe we nebereleriňe Meniň müsürlileriň aňkasyny aşyryp, olaryň arasynda nähili gudratly alamatlar görkezendigimi gürrüň berersiň. Şonda siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz» diýdi.

³Şeýlelikde, Musa bilen Harun faraonyň ýanyna baryp, oňa şuny aýtdylar: «Ýewreýleriň Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Meniň öňümde haçana çenli pespällikden boýun towlajak? Meniň halkymy goýber, goý, olar gidip, Maňa ybadat etsinler. ⁴Eger sen Meniň halkymy goýbermekden ýüz öwürseň, onda Men ertir seniň ýurduňa çekirtge ibererin. ⁵Çekirtgeler ýeriň ýüzüni örterler, olardan ýaňa ýeriň ýüzi görünmez. Doly ýagandan soňky galan zatlaryňyzy we meýdandaky ösüp oturan ähli agaçlaryňyzy çekirtgeler iýerler. ⁶Seniň öýleriň, ähli emeldarlaryňyň we tutuş müsürlileriň öýleri çekirtgeden dolar. Dünýä ineli bäri, şu güne çenli şeýle zady siziň ata-babalaryňyz hem gören däldir“». Soňra Musa yzyna öwrülip, faraonyň ýanyndan çykyp gaýtdy.

⁷Faraonyň emeldarlary gelip, oňa: «Bu adam haçana çenli bize duzak boljakka? Halky goýber, goý, gidip, Hudaýy Rebbe ybadat etsin. Müsüriň weýran bolýandygyna sen näme entek hem düşüneňokmy?» diýdiler. ⁸Şeýdip, Musa bilen Haruny yzyna, faraonyň ýanyna çagyrdylar. Faraon olara: «Gidiň-de, Hudaýyňyz Rebbe ybadat ediň! Ýöne sizden kimler gider?» diýip sorady. ⁹Musa oňa: «Biz garry-ýaşlarymyz bilen, ogul-gyzlarymyz bilen, mal-garadyr dowarlarymyz bilen bile gideris, sebäbi biz Rebbiň şanyna baýram etmeli» diýdi. ¹⁰Faraon olara: «Siz aýallaryňyz we oglan-uşaklaryňyz bilen gitmäge menden rugsat alyp bilen günüňiz, goý, Reb sizlik bolsun! Görýäňizmi, siziň päliňiz düzüw däl eken. ¹¹Ýok! Rebbe ybadat etmäge diňe erkekleriňiz gider, siziň öz islegiňiz hem şudy ahyryn» diýdi. Soňra Musa bilen Harun faraonyň huzuryndan kowuldylar.

¹²Şundan soň, Reb Musa: «Eliňdäki hasaňy Müsür topragyna urup, çekirtgeler çykar. Olar Müsür ýurduna çozarlar we doly ýagandan soňky galan ähli zatlary, ähli bag-bakjalary iýerler» diýdi. ¹³Şeýlelikde, Musa elindäki hasasyny Müsür topragyna urup çykdy. Reb şol gün uzakly gün we uzakly gije gündogar ýelini turuzdy. Ertesi irden bu gündogar ýeli çekirtgeler getirdi. ¹⁴Çekirtgeler tutuş Müsür topragyna inip, tutuş ýurdy boýdan-başa eýelediler. Şeýle san-sajaksyz çekirtge sürüsi öň hiç haçan bolan däldir, indi hem bolmaz. ¹⁵Çekirtgeler tutuş ýurduň ýüzüni örtendigi sebäpli, ýeriň üsti garalypdy. Olar ýurtdaky doly ýagandan soňky galan ähli bag-bakjalary we ähli agaçlaryň miwelerini iýdiler. Tutuş Müsür topragynda ne agaç, ne-de bag-bakja galdy, ýekeje-de ýaşyl zat galmady. ¹⁶Faraon derrew Musa bilen Haruny çagyrdyp, olara: «Bu bolan ähli zatdan soň, men ýene-de siziň we Hudaýyňyz Rebbiň garşysyna günä etdim. ¹⁷Şonuň üçin hem indi meniň günämi ötüň we bu nejis betbagtçylygyň menden aýrylmagyny sorap, ýene-de birje gezek Hudaýyňyz Rebbe dileg edäýiň» diýdi. ¹⁸Şeýdip, Musa faraonyň ýanyndan gaýdyp, Rebbe dileg etdi. ¹⁹Reb hem şemaly günbatardan örän güýçli öwüsýän ýele öwrüp, çekirtgeleri syryp-süpürip, Gyzyl deňze^[6] getirip taşlady. Tutuş Müsür ýurdunda ýekeje-de çekirtge galmady. ²⁰Emma Reb faraony ýene-de doňýürek etdi, ol ysraýyllary goýbermedi.

Dokuzynjy betbagtçylyk: garaňkylyk

²¹Şundan soň Reb Musa: «Eliňdäki hasaňy asmana uzat, şonda Müsür ýurduna garaňky düşüp, ony tümlük gaplap alar» diýdi. ²²Şeýdip, Musa elindäki hasasyny asmana uzatdy we tutuş Müsür ýurdy üç günläp garaňka gaplandy. ²³Olar hatda bir-birlerini hem görüp bilmediler. Üç günläp olaryň hiç biri hiç ýere gozganyp hem bilmedi, emma ähli ysraýyllaryň ýaşaýan ýerinde ýagtylyk boldy. ²⁴Soň faraon Musany ýanyna çagyrdyp, oňa: «Baryň, gidip, Rebbe ybadat ediň. Çagalaryňyz hem siziň bilen gidibersin, ýöne diňe sygyrlaryňyz bilen dowarlaryňyz bärde galsyn» diýdi. ²⁵Emma Musa: «Sen Hudaýymyz Rebbe mal-garalarymyz bilen sadakalarymyzdyr ýakma gurbanlyklarymyzy bermäge-de rugsat etmelisiň. ²⁶Biz mal-garalarymyzy hökman özümiz bilen alyp gitmeli, bärde ýekeje-de toýnakly galmaz. Biz olary Hudaýymyz Rebbe ybadat etmek üçin äkitmeli. Ol ýere baryp ýetýänçäk, biz Rebbe näme bilen ybadat etmelidigini bilemzok» diýdi. ²⁷Emma Reb faraony doňýürek etdi, ol ysraýyllara gitmäge rugsat etmedi. ²⁸Soňra faraon Musa jogap berip: «Gümüňi çek şu ýerden. Özüňden habardar bol! Gaýdyp meniň gözüme görünme. Çünki meniň gözüme görnen günüň, şol pursatda ölersiň» diýdi. ²⁹Musa hem oňa: «Aýdyşyň ýaly bolar! Men indi hiç haçan seniň gözüňe görünmerin» diýdi.

11-nji bap

Iň soňky betbagtçylyk jar edilýär

¹Reb Musa ýene-de: «Faraonyň we Müsüriň üstünden ýene bir betbagtçylyk indererin. Şondan soň faraon size ol ýerden gitmäge rugsat eder. Ol sizi goýberende, öz ýurdundan büs-bütin kowup çykarar. ²Indi bolsa halka eşitdirip aýt, goý, her bir erkek we her bir aýal öz müsürli goňşusyndan altyn-kümüşden ýasalan şaý-sepler dilesin» diýdi. ³Reb müsürlilere ysraýyllary sylar ýaly edipdi. Mundan başga-da, Müsür topragynda, faraonyň emeldarlarynyň we halkynyň öňünde Musa beýik adam bolupdy.

⁴Musa faraona şeýle diýdi: «Reb şeýle diýýär: „Men ýary gije töweregi Müsüriň içine aýlanyp çykaryn. ⁵Şonda ähli müsürlileriň nowbahar ogullary öler. Tagtda oturan faraonyň nowbahar oglundan başlap, tä degirmen üwäp oturan hyzmatkär aýalyň nowbahar ogluna çenli öler. Ähli mallaryň hem ilkinji doglanlary öler. ⁶Tutuş Müsür ýurdunda uly ses bilen perýat ediler. Şeýle agy sesi öň hiç haçan bolan däldir, indi hem bolmaz. ⁷Emma ysraýyllaryň ýekeje adamyna-da, malyna-da zelel ýetmez, hatda olara it hem üýrmez. Şonda siz Men Rebbiň müsürliler bilen ysraýyllaryň arasynda tapawut goýýandygymy bilersiňiz“». ⁸Musa sözüni dowam edip, faraona: «Seniň ähli emeldarlaryň huzuryma gelip, maňa baş egerler we maňa: „Seniň özüň hem, yzyňa düşýän ähli halk hem gidewersin“ diýerler. Şundan soň men giderin» diýdi. Şeýdip, Musa gahar-gazaba münüp, faraonyň ýanyndan çykyp gaýtdy.

⁹Soňra Reb Musa: «Faraon seni diňlemez. Müsürde Meniň gudratlarym köpeler» diýdi. ¹⁰Musa bilen Harun faraonyň öňünde bu gudratlaryň hemmesini ýerine ýetirdiler. Reb faraony ýene doňýürek etdi, ol ýurdundan ysraýyllary goýbermedi.

12-nji bap

Pesah baýramy

¹Reb Müsürde Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²«Bu aý siziň üçin aýlaryň başlangyjy bolar. Siziň üçin bu aý ýylyň ilkinji aýy^[7] bolar. ³Ysraýyl halkyna aýt, goý, şu aýyň onunjy güni her bir maşgalabaşy öz hojalygy üçin soýmaga bir janly saýlap alsyn. ⁴Eger bir hojalyk bir janlyny iýerden kiçi bolsa, onda olar özleriniň iň ýakyn goňşusy bilen bilelikde, hersiniň maşgala agzalaryna görä bir janlyny öz aralarynda paýlaşsynlar. ⁵Janlyňyz hiç hili şikessiz bolmalydyr. Muňa siz birýaşar tokly ýa-da birýaşar çebiş saýlap bilersiňiz. ⁶Siz ony şu aýyň on dördi gününe çenli saklaň we şol gün gije bütin ysraýyl jemagatynyň hersi öz saýlap goýan janlysyny soýup öldürer. ⁷Soňra olar janlynyň ganyndan alyp, onuň eti iýiljek öýleriň gapylarynyň ikiýan söýesine hem-de üstki söýesine çalsynlar. ⁸Olar şol gije janlynyň etini otda kebap edip, petir we ajy gök otlar bilen iýsinler. ⁹Onuň etini bişirmän, çigligine ýa-da suwda gaýnadyp iýmäň. Ony diňe tutuşlygyna kellebaşaýagy we içgoşlary bilen birlikde otda kebap edip iýiň. ¹⁰Daňdana çenli ondan hiç zat galdyrman iýiň. Eger ertire çenli iýilmän artyp galsa, şol galan-gaçanlary otda ýakyň. ¹¹Siz ony şu ýagdaýda iýmelisiňiz: ýol geýimiňiz egniňize, çarygyňyz aýagyňyza geýlen bolsun, hasaňyz eliňizde bolsun. Şeýle hem, siz ony çaltlyk bilen iýmelisiňiz. Bu Rebbiň Pesahydyr. ¹²Şol gije Men Müsüriň içine aýlanyp, müsürlileriň ähli nowbahar ogullaryny, adamlaryndan tä mallaryna çenli ilkinji doglan erkeklerini öldürerin. Men Müsüriň ähli hudaýlarynyň üstünden höküm çykararyn. Men Rebdirin. ¹³Bolýan öýleriňiziň gapysyna çalnan gan siziň üçin nyşan bolar. Men ol gany görenimde, siziň üstüňizden sowlup geçerin. Men Müsüri jezalandyranymda, hiç hili betbagtlyk sizi weýran etmez.

¹⁴Bu gün siz üçin ýatlama güni bolar. Siz muny Meniň şanyma baýram edip bellärsiňiz. Soň siz bu baýramy nesilme-nesil ebedilik düzgün edip saklarsyňyz. ¹⁵Ýedi günläp siz petir iýmelisiňiz. Şu ýedi günüň ilkinji gününde, siz öýleriňizden hamyrmaýalary çykaryp taşlaň. Kimde-kim birinji günden tä ýedinji güne çenli aralykda hamyrmaýa goşulan zatdan iýse, onda ol ysraýyllaryň arasyndan kowlup çykarylsyn. ¹⁶Birinji günde we ýedinji günde siz mukaddes ýygnanyşyk etmelisiňiz. Şol günler ýekeje iş hem edilmeli däldir, diňe öz iýjek zatlaryňyzy taýýarlaň. ¹⁷Şeýle hem, siz Petir baýramyny-da bellemelisiňiz, sebäbi Men sizi Müsürden topar-topar edip, hut şol gün alyp çykdym. Şonuň üçin hem siz bu güni nesilme-nesil ebedilik düzgün edip saklamalysyňyz. ¹⁸Ilkinji aýyň on dördi güni agşamyndan tä şol aýyň ýigrimi biri güni agşamyna çenli siz petir iýmelisiňiz. ¹⁹Şu ýedi günüň dowamynda öýleriňizde ýekeje-de hamyrmaýa bolmasyn. Kimde-kim hamyrmaýaly zat iýse, ol gelmişek ýa-da ýerli bolsun, ysraýyl halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn. ²⁰Siz hamyrmaýaly hiç zat iýmeli dälsiňiz. Ýaşap oturan ähli ýerleriňizde diňe petir iýmelisiňiz».

²¹Soňra Musa ähli ysraýyl ýaşulularyny çagyryp, olara şeýle diýdi: «Heriňiz maşgalaňyza görä özüňize janly saýlaň we ony Pesah baýramy üçin soýuň. ²²Bir bogdak käkilik otuny alyp, ony jamdaky janlynyň ganyna batyryp, gapynyň üstki söýesine we ikiýan söýesine çalyň. Daňdana çenli hiç kim öz öýüniň gapysyndan daşary çykmaly däldir. ²³Reb müsürlileri birýandan öldürip çykar. Gapynyň üstki we ikiýan söýesindäki gany görende, Reb ol gapydan sowlup geçer we janyňyzy almak üçin öýleriňize girmäge Ölüm perişdesi rugsat etmez. ²⁴Siziň özüňiz we ogullaryňyz bu baýramy ebedilik parz hökmünde bellemelisiňiz. ²⁵Rebbiň size wada beren ýurduna baranyňyzda, siz bu baýramçylygy bellemelisiňiz. ²⁶Çagalaryňyz sizden: „Bu baýram nämäni aňladýar?“ diýip soranlarynda, ²⁷siz olara: „Bu Rebbe berilýän Pesah gurbanlygydyr. Müsürde Reb müsürlileri öldürende ysraýyllaryň öýleriniň üstünden sowlup geçdi, biziň janymyzy aman galdyrdy“ diýip jogap beriň». Muňa ysraýyllar başlaryny egip, sežde etdiler.

²⁸Soňra ysraýyllar baryp, edil Rebbiň Musa bilen Haruna buýruşy ýaly etdiler.

Soňky betbagtçylyk: ilkinji erkek doglanlaryň ölümi

²⁹Ýary gije Reb Müsüriň ähli nowbahar ogullaryny öldürip çykdy. Tagtda oturan faraonyň nowbahar oglundan başlap, zyndanda oturan bendiniň nowbahar ogluna çenli öldürdi, şeýle-de, mallaryň hem ähli ilkinji guzlanlaryny öldürdi. ³⁰Gije faraonyň özi, onuň ähli emeldarlary garaz, tutuş müsürliler ýerlerinden turdular. Müsürde uly dady-perýat boldy, çünki olaryň arasynda ölüsi bolmadyk ýekeje-de öý ýokdy. ³¹Faraon şol gijäniň özünde Musa bilen Haruny çagyrdyp, olara: «Baryň, gidiň, meniň halkymyň arasyndan çykyň. Özüňizem halkyňyz bilen bile gidiň-de, öz aýdyşyňyz ýaly, Rebbe ybadat ediň. ³²Öz soraýşyňyz ýaly, mallaryňyzdyr dowarlaryňyzy hem ýanyňyz bilen alyp gidiň. Maňa ak pata beriň!» diýdi. ³³Müsürliler öz ýurdundan ysraýyllary çalt çykarmak üçin gyssaýardylar. Sebäbi olar: «Biziň hemmämiz öleris» diýişýärdiler. ³⁴Şeýlelikde, ysraýyllar petirlik hamyrlaryny kendirige dolap, ony hamyr jamlara salyp, eginlerinde göterip gaýtdylar. ³⁵Ysraýyllar edil Musanyň özlerine aýdyşy ýaly etdiler. Olar müsürlilerden altyn-kümüşden ýasalan şaý-sepler, şeýle hem, geýim-gejimler soradylar. ³⁶Reb hem müsürlilere ysraýyllary sylar ýaly edipdi. Olar ysraýyllaryň soran zatlaryny berdiler. Şeýdip, ysraýyllar müsürlileriň baýlygyny talap gaýtdylar.

Ysraýyllar Müsürden çykyp gaýdýarlar

³⁷Şeýlelik bilen, ysraýyllar Ragmesesden Sukoda tarap ýola düşdüler. Olar aýallardan we çagalardan başga alty ýüz müň töweregi pyýada erkek adamdy. ³⁸Müsürlilerden hem bir topar märeke, şeýle hem, gaty köp mal-gara: sygyrlar we dowarlar ysraýyllara goşulyp gaýtdy. ³⁹Ysraýyllar Müsürden alyp gaýdan hamyrlaryndan petir kökeler bişirdiler. Hamyr petirlikdi, sebäbi olar Müsürden gyssanmaç kowlup çykarylypdylar. Olar hatda özlerine ýol üçin azyk-owkat hem taýýarlap ýetişmändiler. ⁴⁰Ysraýyllar Müsürde dört ýüz otuz ýyl ýaşadylar. ⁴¹Dört ýüz otuzynjy ýylyň soňky güni, hut şol güni, Rebbiň halky topar-topar bolup, Müsürden çykdy. ⁴²Bu gije Rebbiň ysraýyllara nazar salyp, olary Müsürden alyp çykan gijesidir. Şonuň üçin hem hut şu gije ähli ysraýyllaryň we olaryň nesilleriniň dik oturyp, muny Rebbe bagyş edýän gijesidir.

Pesah baýramynyň düzgünleri

⁴³Soňra Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: «Pesahyň düzgünleri şudur: Ýeke gelmişek-de gurbanlykdan iýmeli däldir. ⁴⁴Emma pula satyn alan guluňyz sünnet edilenden soň ondan iýip biler. ⁴⁵Ýekeje gelmişek ýa-da günlükçi ondan iýmeli däldir. ⁴⁶Ony bir jaýda oturyp iýiň. Ondan birje bölek eti hem öýden daşa çykarmaly dälsiňiz. Şeýle hem, janlynyň ýekeje süňki-de döwülmesin. ⁴⁷Ähli ysraýyl halky bu baýramy bellemelidir. ⁴⁸Eger bir gelmişek gelip, siziň araňyzda ornaşyp, Rebbiň Pesahyny bellemek islese, onda, goý, onuň hojalygyndaky ähli erkekler sünnet edilsin. Şundan soň ol size goşulyp, muny belläp biler we ol siziň öz ýerli halkyňyza degişli adam hasap ediler. Emma sünnet edilmedik hiç bir adama ondan iýmek bolmaz. ⁴⁹Ýerli adam üçin hem, araňyzda ýaşaýan her bir gelmişek üçin hem ýeke-täk bir kanun bolmalydyr». ⁵⁰Ysraýyllaryň hemmesi ähli zady edil Rebbiň Musa bilen Haruna buýruşy ýaly etdiler. ⁵¹Hut şol gün Reb ysraýyllary topar-topar edip, Müsürden çykardy.

13-nji bap

^1-2Soňra Reb Musa: «Ilkinji doglan ähli erkek göbeklileri Maňa bagyş ediň. Ysraýyllaryň göwresinden ilkinji dünýä inen her bir ogul, şeýle hem, olaryň mallarynyň hem ilkinji erkek guzlany Meniňkidir» diýdi.

Petir baýramy

³Musa halka şeýle diýdi: «Bu güni ýatda saklaň, çünki siz bu gün gul bolup ýaşan ýurduňyz Müsürden çykdyňyz. Ol ýerden Reb sizi Özüniň beýik güýji bilen alyp çykdy. Hamyrmaýaly çörek iýilmeli däldir. ⁴Bu gün siz Müsürden Abyp aýynda çykýarsyňyz. ⁵Reb siziň ata-babalaryňyza söz beren süýt we bal akýan mes toprakly ýurt bolan kenganlaryň, hetleriň, amorlaryň, hiwileriň we ýabuslaryň ýurduna getiren wagty hem siz şu aýda bu baýramy bellärsiňiz. ⁶Siz ýedi günläp petir iýmelisiňiz we ýedinji güni siz Rebbiň şanyna toý edersiňiz. ⁷Şol ýedi günüň dowamynda diňe petir iýiň. Siziň ýaşaýan ähli ýerleriňizde ýekeje-de hamyrmaýaly bişirilen çörek bolmasyn. ⁸Ýedilenji gün bolsa ogluňa: „Men bulary Müsürden çykanymda Rebbiň maňa edenleriniň hatyrasy üçin şeýle edýärin“ diýip gürrüň ber. ⁹Goý, bu baýram eliňize baglanan ýaly ýa-da maňlaýyňyza daňlan ýaly bir ýatlama alamaty bolsun. Bu bolsa Rebbiň kanunynyň elmydama diliňizde bolmagyny ýatladar, çünki Reb sizi gudratly goly bilen Müsürden alyp çykdy. ¹⁰Şonuň üçin hem siz her ýyl şol bir belli wagtda bu kanuny ýerine ýetirmelisiňiz».

Ilkinji doglan erkekler hakynda

¹¹«Reb size we ata-babalaryňyza söz berşi ýaly, sizi kenganlaryň ýerine getirip, ony size berende, ¹²siz ilkinji doglan her bir erkek göbeklini Rebbiň huzuryna getirmelisiňiz. Mallaryňyzyň ähli ilkinji erkek doglanlary Rebbiňkidir. ¹³Her bir eşegiňiziň kürrelän kürresini guzyňyz bilen çalşyp, yzyna satyn alyň. Eger yzyna satyn almasaňyz, onda onuň boýnuny omruň. Çagalaryňyzyň arasynda her bir nowbahar ogluňyzy yzyna satyn alyň. ¹⁴Her haçan ogluň senden munuň nämäni aňladýandygyny soranda, oňa şeýle diý: „Reb Öz gudratly goly bilen bizi gul bolup ýaşan ýurdumyz Müsürden alyp çykdy. ¹⁵Faraon doňýüreklik edip, bizi goýbermekden ýüz öwreni üçin, Reb Müsüriň ähli ilkinji doglan ynsan ogullaryndan başlap, tä mallaryň ilkinji dogran erkek jynslylaryna çenli öldürip çykdy. Şonuň üçin hem ilkinji doglan ähli erkek jynslylary Rebbe gurban edýärin, ýöne nowbahar oglumy yzyna satyn alyp bilýärin“. ¹⁶Reb bizi Öz gudratly güýji bilen Müsürden alyp çykandygy üçin, bu baýram eliňize baglanan ýaly ýa-da maňlaýyňyza daňlan ýaly bir belgi bolsun».

Reb ysraýyllara ýol görkezýär

¹⁷Faraon halky goýberende, Hudaý olary piliştlileriň üstünden geçýän ýakyn ýol bilen alyp gitmedi. Çünki Hudaý bu halk ýolda urşa duçar bolaýsa, puşman edip, yzyna Müsüre dolanar öýtdi. ¹⁸Şeýdip, Hudaý ysraýyllary Gyzyl deňze gidýän çöllükden alyp gitdi. Ysraýyllar Müsürden urşa taýýar bolup, ýaragly çykypdylar. ¹⁹Musa Ýusubyň süňklerini özi bilen aldy, sebäbi Ýusup ysraýyllara: «Hudaý size nazar salar, şonda siz bu ýerden meniň süňklerimi hem öz ýanyňyz bilen alyp gidiň» diýip, olara ant içiripdi. ²⁰Ysraýyllar Sukotdan çykyp, çölüň çetindäki Etamda düşlediler. ²¹Reb olaryň öňünden ýol görkezip, gündizine bulut sütüni bolup, gijesine bolsa ot sütüni bolup, olaryň ýollaryny ýagtyldýardy. Şonda olar gündiz hem, gije hem ýol ýöräp bilýärdiler. ²²Gündizine bulut sütüni, gijesine bolsa ot sütüni halkyň öňünden asla uzaklaşmaýardy.

14-nji bap

Ysraýyllaryň Gyzyl deňizden geçişi

^1-2Ine, şonda Reb Musa: «Ysraýyllara aýt, goý, olar yzyna öwrülip, deňziň gyrasyndaky Bagalsepona golaý ýerde, Migdol bilen deňziň arasyndaky Pihahyrotda düşlesinler. ³Faraon: „Ysraýyllar çölde azaşyp ýörendirler“ diýip pikir eder. ⁴Men faraony doňýürek ederin, ol ysraýyllaryň yzyndan kowalap gaýdar. Faraonyň we onuň goşunyny ýeňip gazanjak ýeňşim Maňa şöhrat getirer. Şonda müsürliler Meniň Rebdigimi bilerler» diýdi. Ysraýyllar özlerine aýdylyşy ýaly etdiler.

⁵Müsür patyşasyna ysraýyllaryň gaçandyklary barada aýdanlarynda, ol we onuň emeldarlary ysraýyllar hakdaky pikirlerini üýtgetdiler. Olar: «Ysraýyllary özümize gul bolmakdan boşadyp, bu biziň näme etdigimiz boldy?» diýişdiler. ⁶Şeýlelikde, faraon söweş arabasyna atlanyp, goşunyny hem öz ýany bilen alyp ugrady. ⁷Ol alty ýüz sany iň saýlama söweş arabalaryny we Müsüriň ähli beýleki söweş arabalaryny aldy. Olaryň hersiniň öz onbaşysy bardy. ⁸Reb Müsür şasy faraony doňýürek etdi. Ol Rebbiň goragy astynda gaýdan ysraýyllaryň yzyndan kowalap gaýtdy. ⁹Faraonyň ähli söweş arabalary, olaryň üstündäki esgerleri bilen birlikde tutuş pyýada goşun bolup, müsürliler olaryň yzyndan kowdular. Olar deňziň kenarynda, Bagalseponyň golaýyndaky Pihahyrotda düşlän ysraýyllaryň yzyndan kowup, olara golaý geldiler.

¹⁰Faraon olara ýakyn gelende, ine, birdenkä öz yzlaryndan müsürlileriň kowup gelýändiklerine ysraýyllaryň gözi düşdi. Olar gaty gorkdular we Rebbe perýat etdiler. ¹¹Ysraýyllar Musa: «Müsürde näme gabyr ýokmudy? Sen biziň çölde ölmegimiz üçin alyp gaýtdyňmy? Bizi Müsürden çykaryp, bu näme etdigiň boldy? ¹²Biz saňa Müsürde: „Bizi öz günümize goý, biz müsürlilere hyzmat edibereli“ diýip aýtmanmydyk? Biz çölde ölenimizden, müsürlileriň guly bolup ýören bolsak, müň paý gowy bolardy» diýdiler. ¹³Musa ysraýyllara: «Gorkmaň! Berk duruň we Rebbiň bu gün siziň üçin amala aşyrjak gutulyşyny görüň. Çünki siz bu günki görýän müsürlileriňizi gaýdyp hiç haçan görmersiňiz. ¹⁴Siziň üçin Reb söweşer. Siz diňe bu ýerde bolsaňyz bolýar» diýdi.

¹⁵Reb Musa: «Näme üçin sen Maňa perýat edýärsiň? Ysraýyllara aýt, goý, olar öňe tarap gitsinler. ¹⁶Sen eliňdäki hasaňy uzat-da, deňziň suwuna ur. Deňziň suwy ikä bölüner we ysraýyllar şol gury ýer bilen ýöräp, deňizden geçerler. ¹⁷Men müsürlileri doňýürek ederin, şeýdip, olar siziň yzyňyzdan kowup gaýdarlar. Faraonyň, onuň bütin goşunynyň, söweş arabalarynyň we söweş arabaly esgerleriniň üsti bilen Men şöhrat gazanaryn. ¹⁸Men faraonyň, onuň söweş arabalarynyň we söweş arabaly esgerleriniň üstünden şöhrat gazananymda, müsürliler Meniň Rebdigimi bilerler» diýdi.

¹⁹Şundan soň, Ysraýyl goşunynyň öňünden ýöreýän Hudaýyň perişdesi olaryň yzyna geçdi. Olaryň öňünden süýşüp barýan bulut sütüni hem olaryň arka tarapyna geçip, ²⁰Müsür goşuny bilen Ysraýyl goşunynyň arasyna gelip durdy. Bulut gije ysraýyllar tarapyny ýagty, müsürliler tarapyny bolsa garaňky etdi. Şeýdip, bütin gije bular biri-biriniň golaýyna baryp bilmediler.

²¹Soňra Musa elindäki hasasyny deňze ýetirdi. Reb bolsa şol bütin gije güýçli gündogar ýeli bilen deňziň suwuny kowdy. Deňiz gury ýere öwrülip, suw ikä bölündi. ²²Ysraýyllar hem deňziň ortasyndaky şol gury ýer bilen geçdiler, suw sag tarapdan we çep tarapdan olara diwar bolup durdy. ²³Müsürliler olary yzarlap gelýärdiler, faraonyň ähli atlary, onuň söweş arabalary we söweş arabaly esgerleri olaryň yzyndan kowup, deňziň ortasyna girdiler. ²⁴Daň atmazdan öň Reb ot we bulut sütüniniň içinden aşak, Müsür goşunyna tarap seretdi we olary aljyraňňy ýagdaýa saldy. ²⁵Reb olaryň söweş arabalarynyň tigirlerini batga batyrdy, şonuň üçin hem, olara arabalaryny sürmek gaty kyn düşdi. Şonda müsürliler: «Ýörüň, ysraýyllardan gaçalyň, çünki Müsüriň garşysyna olar üçin Reb söweşýär» diýdiler.

²⁶Soňra Reb Musa: «Eliňi deňze tarap uzat, goý, suw müsürlileriň, olaryň söweş arabalarynyň we söweş arabaly esgerleriniň üstünden basyp, yzyna öwrülsin» diýdi. ²⁷Şeýdip, Musa elini deňze tarap uzatdy welin, daňdan deňziň suwy öňki akymyna öwrüldi. Müsürliler ondan gaçyp çykmaga dyrjaşdylar, emma Reb müsürlileri deňziň ortasyna eltip taşlady. ²⁸Suw yzyna dolup, ysraýyllaryň yzyndan deňze giren söweş arabalaryň, söweş arabaly esgerleriň, faraonyň tutuş goşunynyň üstüni basyp örtdi. Olaryň ýekejesi hem diri galmady. ²⁹Emma ysraýyllar deňizden gury ýer bilen geçdiler, suw olara sag we çep tarapdan diwar bolup durdy.

³⁰Şeýlelikde, Reb şol gün ysraýyllary müsürlileriň elinden halas etdi. Ysraýyllar deňziň kenarynda ölüp ýatan müsürlileri gördüler. ³¹Rebbiň müsürlilere garşy görkezen beýik gudratyny görüp, ysraýyllar Rebden gorkdular. Olar Rebbe we onuň guly Musa iman etdiler.

15-nji bap

Musanyň aýdymy

¹Soňra Musa bilen ysraýyllar Rebbe bagyşlap, şu nagmany aýtdylar:

«Men Rebbe nagma aýdaryn.

Ol şöhratly ýeňiş gazandy.

Aty çapyksuwary bilen deňze gapgardy.

²Reb meniň güýjüm hem aýdymym.

Ol meniň Halasgärim boldy.

Ol meniň Hudaýym, Ony alkyşlaryn.

Ol atamyň Hudaýy, Ony beýgelderin.

³Reb esgerdir.

Onuň ady Rebdir.

⁴Faraonyň söweş arabalaryny

ähli goşuny bilen deňze zyňdy.

Saýlama urşujylary-da

Gyzyl deňizde gark boldy.

⁵Olary tolkunlar gaplap,

daş kimin çuň düýbe çökdüler.

⁶Ýa Reb, Seniň sag goluň

güýç-gudratda şöhratlydyr.

Ýa Reb, Seniň sag goluň

duşmany mynjyradýar.

⁷Özüňe garşy çykanlary

beýik ýeňşiň bilen çökerýäň.

Alawly gazabyňy inderip,

olary saman dek ýakýaň.

⁸Haýbatly demiňden,

suw dik ýokary galdy.

Tolkunlar diwar ýaly bolup,

çuň deňziň düýbi daş dek gatady.

⁹Duşman diýdi:

„Kowalaryn, yzlaryndan ýeterin.

Oljasyny bölüp, teşneligimi gandyraryn.

Gylyjymy ýalaňaçlap, olary ýok ederin“.

¹⁰Üflän ötgür demiňden,

deňiz olary gaplady.

Olar gurşun kimin

äpet suwa çökdüler.

¹¹Eý, Rebbim, hudaýlaryň arasynda heý-de Seň ýalysy barmydyr?

Kim mukaddeslikde Seniň ýaly beýik!

Geň gudratlaryňdan gorkup, halk Seni şöhratlar.

¹²Sag goluňy uzadanyňda,

olary ýer ýuwutdy.

¹³Sadyk söýgiň bilen

azat eden halkyňa baş bolduň.

Beýik güýjüň bilen olara

Mukaddes mekanyňa ýol görkezdiň.

¹⁴Milletler eşidende sandyraşýarlar.

Piliştlileriň ýüregi ýarylara gelýär.

¹⁵Edomyň beglerini gorky basýar.

Mowabyň serdarlaryny ysytma tutýar.

Kenganyň ilaty dowla düşýär.

¹⁶Seniň goluň gudratyndan,

olaryň üstüne howp we gorky inýär.

Öz azat eden halkyň geçip bolýança,

olar daş kimin doňýarlar.

¹⁷Sen halkyňy getirip,

Öz dagyňda oturdarsyň.

Ýa Reb, bu ýeri Öz öýüň üçin saýlarsyň.

Ýa Reb, mukaddes öýi Özüň bina edersiň.

¹⁸Reb hemişelik we baky höküm sürer».

¹⁹Faraonyň atlary, söweş arabalary we söweş arabaly esgerleri bilen deňze girende, Reb deňziň suwuny yzyna gaýtaryp, olaryň üstünden inderdi. Emma ysraýyllar deňziň ortasyndan gury ýer bilen geçdiler. ²⁰Soňra Harunyň aýal dogany Merýempygamber eline depregini aldy. Hemme aýallar hem depreklerini çalyp, tans edip, onuň yzyna düşdüler.

²¹Merýem olara şu aýdymy aýtdy:

«Rebbe nagma aýdyň.

Ol şöhratly ýeňiş gazandy.

Aty çapyksuwary bilen deňze gapgardy».

Ajy suw

²²Şundan soň Musa ysraýyllara baş bolup, olary Gyzyl deňizden alyp, Şur çölüne gaýtdy. Çölde olar üç gün ýörediler, emma suw tapmadylar. ²³Mara gelenlerinde, olar Maranyň suwundan içip bilmediler. Sebäbi ol ajydy. Şol sebäpli ony Mara^[8] diýip atlandyrdylar. ²⁴Adamlar Musa: «Biz indi näme içeli?» diýşip hüňürdeşdiler. ²⁵Musa Rebbe perýat etdi. Reb oňa agaç bölegini görkezdi. Ol ony suwa taşlady welin, suw süýji suwa öwrüldi. Şol ýerde Reb olar üçin parzlar we hökümler berip, olary synady. ²⁶Reb şeýle diýdi: «Eger-de siz Hudaýyňyz Rebbiň sözüne dykgat bilen gulak goýup, Onuň nazarynda dogry hasap edýän işlerini etseňiz, Onuň buýruklaryna boýun bolup, buýran ähli parzlaryny ýerine ýetirseňiz, onda Men müsürlileriň başyndan inderen apatlarymyň hiç birini siziň başyňyza salmaryn. Çünki Men size şypa berýän Rebdirin».

²⁷Soňra olar Eýlime geldiler. Ol ýerde on iki sany suwly çeşme we ýetmiş sany hurma palmasy bardy. Olar suwuň başynda düşlediler.

16-njy bap

Manna we bedeneler

¹Ähli ysraýyl halky Eýlimden çykyp gaýtdy. Müsürden çykanlaryndan soň, olar ikinji aýyň on bäşi güni Eýlim bilen Sinaýyň aralygynda ýerleşýän Sin çölüne geldiler. ²Çölde ähli ysraýyl halky Musa we Haruna igenmäge başlady. ³Olar şeýle diýdiler: «Biz Rebbiň elinden Müsürde ölen bolsak gowy bolardy. Biz ol ýerde etli gazanlar ataryp, doýýançak nahar iýerdik. Siz bolsa bu tutuş jemagaty açlykdan öldürmek üçin çöle getiripsiňiz».

⁴Reb Musa: «Ine, Men size gökden çörek ýagdyrjak. Adamlar her gün gündelik paýyny ýygnamaga çykarlar. Men olary şeýle synap, Meniň kanunym boýunça ýörejegini ýa ýöremejegini bilerin. ⁵Altynjy gün olar gündelik ýygnaýan paýy bilen deňeşdirende iki esse köp ýygnap, iki günlügini taýýarlap goýsunlar» diýdi. ⁶Şeýlelikde, Musa bilen Harun ähli ysraýyllara ýüzlenip: «Agşam siz özüňizi Müsürden alyp çykanyň Rebdigini bilersiňiz. ⁷Irden bolsa siz Rebbiň şöhratyny görersiňiz, sebäbi Reb siziň Özüne garşy edýän zeýrençleriňizi eşitdi. Bizden nalar ýaly, biz kim bolupdyrys?» diýdiler. ⁸Musa ýene-de: «Reb size agşamyna iýmäge et, ertirine bolsa doýýançaňyz çörek berer. Sebäbi Reb siziň Oňa garşy edýän şikaýatlaryňyzy eşitdi. Biz kim? Siziň igençleriňiz bize däl-de, Rebbe garşydyr» diýdi.

⁹Musa Haruna: «Bütin ysraýyl halkyna aýt: „Indi olar Rebbiň huzuryna gelsinler, çünki Reb olaryň nalasyny eşitdi“» diýdi. ¹⁰Harun tutuş ysraýyl halkyna ýüzlenip geplän badyna, olar çölde buludyň içinde peýda bolan Rebbiň şöhratyny gördüler. ¹¹Reb Musa şeýle diýdi: ¹²«Men ysraýyllaryň nalyşyny eşitdim. Olara aýt: agşamyna et iýersiňiz, ertirine bolsa çörekden doýarsyňyz. Şonda siz Meniň Hudaýyňyz Rebdigimi bilersiňiz».

¹³Agşam bedeneler uçup gelip, düşelgäni bürediler. Ir ertir bolsa, düşelgäniň töweregine çyg düşdi. ¹⁴Çyg sowlanda, çölüň ýüzünde gyrawa meňzeş maýda inçe patrak ýaly zat galdy. ¹⁵Ysraýyllar muny görende, biri-birlerinden: «Bu näme?» diýşip soradylar. Çünki olar munuň nämedigini bilmeýärdiler. Musa olara: «Bu size Rebbiň iýmäge beren çöregi. ¹⁶Rebbiň buýrugy şudur: her biriňiz ondan öz iýip biljegiňizi ýygnaň. Düşelgäňizdäki adam sanyna görä, her jan başyna bir omer^[9] ýygyp alarsyňyz» diýdi. ¹⁷Ysraýyllar şeýle hem etdiler. Olaryň käbiri köpräk, käbiri azrak ýygnady. ¹⁸Emma bir omer ölçegi bilen ölçänlerinde, köp ýygnanyňkydan artmady, az ýygnanyňky-da kem çykmady. Her kim öz iýip biljegini ýygnan eken. ¹⁹Musa olara: «Ýekeje adam hem ondan ertire hiç zat galdyrmaly däldir» diýdi. ²⁰Emma olar Musa gulak asmadylar. Ýygnanlaryndan birazragy ertire galdy. Ol bolsa gurtlap porsapdyr. Musanyň olara gaty gahary geldi. ²¹Her gün ertirine her kim bu berilýän çörekden öz iýip biljegini ýygnady. Gün gyzyp, yssy düşende, ol eredi.

²²Altynjy güni olar adam başyna iki esseden, ýagny, iki omer möçberinde ýygnadylar. Halkyň ähli ýolbaşçylary gelip, muny Musa aýdanlarynda, ²³Musa şeýle diýdi: «Rebbiň buýrugy şudur: ertir dynç alyş güni, bu Rebbe bagyş edilen mukaddes Sabat günüdir. Bişirjek zatlaryňyzy bişirip, gaýnatjak zatlaryňyzy gaýnadyň. Artan zatlaryňyzyň hemmesini ertir daňdana alyp goýuň». ²⁴Şeýlelikde, olar Musanyň buýrugy boýunça ertire çenli ondan alyp goýdular. Ol ne porsady, ne-de gurtlady. ²⁵Musa: «Muny şu gün iýiň, çünki bu gün Reb üçin Sabat günüdir. Bu gün siz olary meýdandan tapmarsyňyz. ²⁶Alty günläp siz ondan ýygnarsyňyz, emma ýedinji gün bolan Sabat güni meýdanda ondan hiç zat tapmarsyňyz» diýdi.

²⁷Ýedinji gün birnäçe adam ondan ýygnamaga çykdy, emma hiç zat tapmadylar. ²⁸Reb Musa: «Siz haçana çenli Meniň tabşyryklarymy we kanunlarymy ýerine ýetirmekden boýun towlajaksyňyz? ²⁹Serediň! Men size Sabat gününi berdim. Şonuň üçin hem altynjy gün Men size çöregi iki günlük edip berýärin. Ýedinji gün her kim öz ýerinde galsyn, hiç kim daşary çykmasyn» diýdi. ³⁰Şeýdip, adamlar ýedinji gün dynç aldylar.

³¹Ysraýyllar ol çöregiň adyna manna^[10] diýip at goýdular. Ol kinzanyň tohumyna meňzeş ak we kiçi bolup, tagamy bal goşulyp bişirilen çelpek ýalydy. ³²Musa: «Rebbiň buýrugy şeýle: „Geljekki nesiller üçin bir omer möçberde manna saklaň, şonda olar Müsürden alyp çykanymdan soňra, çölde sizi nähili çörek bilen bakanymy görerler“» diýdi. ³³Musa Haruna: Bir golça alyp, onuň içine bir omer mannany sal. Geljekki nesiller üçin saklar ýaly, ony Rebbiň huzurynda goý diýdi. ³⁴Rebbiň Musa buýruşy ýaly, Harun ony saklamak üçin, Äht sandygynyň öňünde goýdy. ³⁵Ysraýyllaryň ornaşan ýurdy bolan Kengan topragyna baryp ýetýänçäler, olar kyrk ýyllap manna iýdiler. ³⁶(Bir omer batmanyň ondan biri bolýar.)

17-nji bap

Gaýadan çykan suw

¹Ähli ysraýyl halky Sin çölünden göçüp gaýtdy. Rebbiň buýrugy boýunça olar ondan-oňa göçüp-gonup, ahyry Repidimde düşlediler, emma ol ýerde adamlar üçin içmäge suw ýokdy. ²Olar Musa bilen dawalaşyp, ondan içer ýaly suw talap etdiler. Musa olara: «Näme üçin siz meniň bilen dawalaşýarsyňyz? Näme üçin siz Rebbi synaýarsyňyz?» diýdi. ³Emma halk gaty suwsapdy. Olar Musa igenip, oňa şeýle diýdiler: «Näme üçin sen bizi Müsürden alyp gaýtdyň? Bizi, çagalarymyzy we mal-garalarymyzy suwsuzlykdan öldürmek üçin getirdiňmi?» ⁴Şeýlelikde, Musa Rebbe dady-perýat edip: «Men bu halky näme edeýin? Olar meni daşlap öldürmäge taýýar ahyryn» diýdi. ⁵Reb Musa: «Ysraýyllardan birnäçe ýaşulyny ýanyňa alyp, halkyň öňünden ýöre. Nil derýasyna uran hasaňy hem eliňe alyp git. ⁶Men Horepdäki^[11] gaýada seniň öňüňde duraryn. Gaýany ur, ondan suw çykar. Şeýdip, adamlar suw içip bilerler» diýdi. Musa ysraýyl ýaşulularynyň arasynda şeýle etdi. ⁷Ysraýyllar: «Reb biziň aramyzdamy ýa-da ýok?» diýip dawalaşyp, Rebbi synadylar. Şol sebäpli Musa ol ýeri Masa^[12] we Meriba^[13] diýip atlandyrdy.

Ysraýyl halky amalekleri ýeňýär

⁸Soňra amalekler gelip, Repidimde ysraýyllar bilen söweşdi. ⁹Musa Ýeşuwa: «Biziň üçin adamlar saýla we git-de amalekler bilen uruş. Ertir men elime Hudaýyň hasasyny alyp, depäniň üstünde duraryn» diýdi. ¹⁰Ýeşuwa Musanyň aýdyşy ýaly, amalekler bilen söweşdi. Musa, Harun we Hur bolsa depäniň üstüne çykdylar. ¹¹Musa elini göterip duranda, ysraýyllar ýeňýärdi, elini aşak goýberende bolsa, amalekler ýeňýärdi. ¹²Musanyň elleriniň ysgyny gaçdy. Şonda olar ony oturdar ýaly daş getirip goýup, Musany onuň üstünde oturtdylar. Harun bilen Hur onuň ellerini ýokary galdyryp, hersi bir ýandan tutup durdy. Olar tä Gün ýaşýança, onuň ellerini göterip durdular. ¹³Ýeşuwa amalekleri we olaryň goşunyny gylyçdan geçirip, gyran-jyran etdi.

¹⁴Reb Musa: «Bu ýeňşi ýatdan çykarmazlary ýaly kitaba ýaz we Ýeşuwa hem eşitdirip aýt, Men amalekleriň tohum-tijini Ýer ýüzünden süpürip taşlajakdyryn» diýdi. ¹⁵Musa gurbanlyk sypasyny ýasady we oňa: «Reb meniň tugumdyr!» diýip at berdi. ¹⁶Elim Rebbiň tugunda! Reb amalekleriň garşysyna nesiller boýy söweşer diýdi.

18-nji bap

Ýitro Musanyň ýanyna gelýär

¹Hudaýyň Musa üçin we ysraýyllar üçin eden ähli işleri baradaky we Rebbiň olary Müsürden nähili çykarandygy baradaky habar Musanyň gaýynatasy, Midýan ruhanysy Ýitro baryp ýetdi. ²Ine, Musa aýaly Syporany we iki ogluny yzyna Midýana goýberensoň, olary Musanyň gaýynatasy Ýitro saklaýardy. ³Onuň bir oglunyň ady Gerşom^[14] (Ol ony: «Men bir ýat ýurtda gelmişek boldum» diýip dakypdy), ⁴beýleki oglunyň ady Eligezerdi^[15] (Onuň adyny bolsa: «Atamyň Hudaýy maňa ýardam berdi, Ol meni faraonyň gylyjyndan gutardy» diýip, şeýle dakypdy). ⁵Musanyň gaýynatasy Ýitro onuň aýaly we iki ogly bilen Musanyň ýanyna çöle, onuň düşlän dagyna Hudaýyň dagyna geldi. ⁶Kimdir biri Musa: «Gaýynataň Ýitro aýalyňy we iki ogluňy alyp, seniň ýanyňa gelýär» diýip habar berdi. ⁷Musa gaýynatasyny garşy almaga çykdy we dyzyna çöküp tagzym etdi we ony ogşady. Olar biri-biri bilen saglyk-amanlyk soraşanlaryndan soň, çadyryň içine girdiler. ⁸Musa Rebbiň ysraýyllar üçin faraona we müsürlilere eden ähli işleri barada, olaryň ýolda duçar bolan kynçylyklary, Rebbiň olary azat edişi barada gaýynatasyna ýekän-ýekän gürrüň berdi. ⁹Ýitro Rebbiň ysraýyllara eden ähli ýagşy işleri üçin we olary müsürlileriň elinden azat edenligi üçin gaty begendi.

¹⁰Ýitro: «Sizi müsürlileriň we faraonyň elinden azat eden Rebbe alkyş bolsun! ¹¹Indi men Rebbiň beýleki ähli hudaýlardan beýikdigini bilýärin, sebäbi Ol ysraýyllary tekepbirlik bilen ezýän müsürlileriň elinden halas etdi» diýdi. ¹²Musanyň gaýynatasy Ýitro Hudaýa ýakma gurbanlygyny we beýleki sadakalary berdi. Harun ähli ysraýyl ýaşululary bilen birlikde Musanyň gaýynatasy bilen Hudaýyň huzurynda nahar iýmäge geldi.

Ýitro maslahat berýär

¹³Ertesi gün Musa adamlara kazylyk etmäge çykdy. Adamlar ertirden agşama çenli Musanyň töwereginde durdular. ¹⁴Musanyň gaýynatasy onuň adamlar bilen edýän ähli işlerini görende: «Adamlara edýän bu işiň näme boldugy? Näme üçin şunça adamy ýeke özüň kabul edýärsiň, bütin halk ertirden agşama çenli seniň töweregiňde dur» diýdi. ¹⁵Musa gaýynatasyna: «Munuň sebäbi adamlar Hudaýyň islegini bilmek üçin, meniň ýanyma gelýärler. ¹⁶Olaryň dawasy bolsa, maňa gelýärler. Men hem iki dawagäriň arasyndaky dawany çözüp berýärin we Hudaýyň parzlaryny, Onuň kanunlaryny olara aýan edýärin» diýdi. ¹⁷Musanyň gaýynatasy oňa şeýle diýdi: «Seniň edýän bu işiň gowy däl. ¹⁸Sen özüňi hem, adamlary hem kösäp, gynap ýörsüň. Bu iş seniň üçin gaty agyr. Seniň ýeke özüň muny ýerine ýetirip bilmersiň. ¹⁹Indi meniň sözüme gulak goý. Men saňa maslahat berjek. Hudaý saňa ýar bolsun! Sen Hudaýyň öňünde halkyň wekili bolup, olaryň ýagdaýlaryny Hudaýa ýetir. ²⁰Sen olara Hudaýyň parzlaryny we taglymatlaryny öwret. Olara haýsy ýoldan ýöremelidigini we näme iş etmelidigini görkez. ²¹Mundan başga-da, ähli adamlaryň içinden başarjaňlaryny, ýagny Hudaýdan gorkýan, dogruçyl we parany ýigrenýän adamlary saýla. Olary müň adamyň, ýüz adamyň, elli adamyň we on adamyň üstünden baştutan goý. ²²Goý, hemişe olar adamlara kazylyk etsinler. Uly dawalary saňa aýtsynlar, emma kiçi dawalary özleri çözsünler. Şonda seniň üçin aňsadrak bolup, agyr ýüküň ýeňlär. ²³Hudaýyň buýruşy ýaly, şeýle etseň, onda sen bu işiň hötdesinden gelersiň. Bu adamlaryň ählisi hem öýlerine kanagatlanyp gaýdarlar».

²⁴Şeýlelikde, Musa gaýynatasynyň sözüne gulak goýdy. Onuň aýdan ähli zatlaryny ýerine ýetirdi. ²⁵Musa ähli ysraýyllaryň içinden başarjaň adamlary saýlap, olary halka müňbaşy, ýüzbaşy, ellibaşy we onbaşy edip belledi. ²⁶Olar halka hemme wagt kazylyk etdiler. Olar çözmesi kyn dawalary Musa getirdiler, emma kiçi dawalary özleri çözdüler. ²⁷Soňra Musa gaýynatasyny ugratdy. Ýitro yzyna, öz ýurduna gaýtdy.

19-njy bap

Ysraýyllar Sinaýa gelýärler

^1-2Ysraýyllar Müsürden çykanlaryndan soň, edil üçünji aýyň birinji güni Sinaý çölüne geldiler. Olar Repidimden göçüp, Sinaý çölünde düşläp, dagyň eteginde ýerleşdiler. ³Musa Hudaý bilen duşuşmak üçin daga çykdy. Dagyň depesinden Reb ony çagyryp, şeýle diýdi: «Ysraýyllara, ýagny, Ýakubyň nesline şuny aýt: ⁴„Müsürlilere näme edendigimi siz gördüňiz, bürgüdiň öz çagasyny ganatynda göterip gelşi ýaly, Men hem sizi ýanyma şeýdip alyp geldim. ⁵Şonuň üçin hem indi siz Meniň sözüme boýun bolup, Meniň ähtimi saklasaňyz, ähli halklaryň arasynda siz Meniň Öz saýlan halkym bolarsyňyz, çünki tutuş zemin Meniňkidir. ⁶Siz Meniň üçin ruhanylar bolup hyzmat edýän, Maňa bagyş edilen mukaddes millet bolarsyňyz“. Ine, seniň ysraýyllara aýtmaly sözleriň şudur».

⁷Şeýlelikde, Musa gelip, ysraýyllaryň ýaşulularyny çagyrdy we Rebbiň buýran sözleriniň hemmesini olara aýan etdi. ⁸Ähli adamlar birlikde: «Biz Rebbiň aýdanlarynyň barysyny ýerine ýetireris» diýip jogap berdiler. Musa hem halkyň jogabyny Rebbe ýetirdi. ⁹Reb Musa: «Ine, seniň bilen gepleşenimde, adamlar eşider ýaly we olar saňa hemişelik ynanar ýaly, Men seniň ýanyňa goýy bulutda gelerin» diýdi.

Musa halkyň sözlerini Rebbe aýdanda, ¹⁰Reb Musa şeýle diýdi: «Adamlaryň ýanyna bar, şu gün we ertir inlerini tämizlemegi buýur, goý, olar geýimlerini-de ýuwsunlar. ¹¹Birigün taýýar bolsunlar. Sebäbi birigün Men ähli adamlaryň gözüniň alnynda aşak Sinaý dagyna injek. ¹²Sen adamlar üçin dagyň töweregine araçäk belle we olara aýt, olar daga çykmasynlar ýa-da onuň araçägine aýak basmasynlar. Kimde-kim dagy ellese, ol öler. ¹³Oňa el degrilmezden daşlanyp öler ýa-da ok, ýaý bilen atylar. Isle haýwan bolsun, isle ynsan bolsun, ol diri galmaz. Şahdan edilen surnaýyň owazy batly çalnandan soň, olar daga çykyp bilerler». ¹⁴Şeýdip, Musa dagdan aşak, adamlaryň ýanyna düşdi we olara inlerini tämizlemegi buýurdy. Olar geýimlerini hem ýuwdular. ¹⁵Musa halka: «Birigün taýýar boluň, aýalyňyza ýanaşmaň» diýdi.

¹⁶Birigün irden gök gürläp, ýyldyrym çakdy. Galyň bulut dagyň üstüne geldi we şeýle bir batly sesli surnaý çalyndy. Düşelgedäki ähli adamlar gorkup titreşdiler. ¹⁷Musa adamlary Hudaý bilen duşurmak üçin, düşelgeden çykaryp getirdi. Olar dagyň eteginde durdular. ¹⁸Reb aşak ot içinde düşeni üçin, Sinaý dagyny tüsse gaplady. Tüsse ojakdan çykýan ýalydy we tutuş dag güýçli sarsýardy. ¹⁹Surnaýyň owazy gitdigisaýy güýçlenýärdi. Musa gepledi, Hudaý oňa gök gürrüldili ses bilen jogap berdi. ²⁰Reb Sinaý dagynyň depesine inende, Ol Musany dagyň depesine çagyrdy. Musa ýokary çykdy. ²¹Reb Musa: «Aşak düş-de, adamlara duýdur. Olar Meni görmek üçin serhedi bozmasynlar, ýogsam, olaryň köpüsi heläk bolar. ²²Hatda Meniň ýakynyma geljek ruhanylar hem inlerini tämizlesinler, ýogsam Men olaryň-da jezasyny bererin» diýdi. ²³Musa Rebbe: «Adamlar Sinaý dagyna çykyp bilmezler, çünki bize dagyň daşyna araçäk belläp, ony mukaddeslemegi Seniň Özüň tabşyrdyň ahyry» diýdi. ²⁴Reb oňa: «Aşak düş-de, Haruny özüň bilen alyp gel, ýöne ruhanylar we adamlar Meniň ýanyma çykjak bolup, serhedi bozmasynlar, ýogsam, Men ol adamlary heläk ederin» diýdi. ²⁵Şeýlelikde, Musa aşak düşüp, adamlara ähli zady gürrüň berdi.

20-nji bap

On tabşyryk

¹Onsoň Hudaý ähli şu sözleri diýdi: ²«Seniň gul bolup ýaşan ýurduň Müsürden alyp çykan Hudaýyň Reb Mendirin. ³Seniň Menden başga hudaýlaryň bolmasyn.

⁴Özüň üçin ýokarda gökde, aşakda ýerde ýa-da ýerasty suwlarda ýaşaýan zatlaryň hiç birine meňzeş şekilde but ýasama. ⁵Sen olara tagzym etme ýa-da olara gulluk etme, çünki Men Hudaýyň Reb gabanjaň Hudaýdyryn. Meni ýigrenýän atalaryň etmişiniň jezasyny olaryň çagalarynyň üçünji we dördünji arkasyna çekdirerin. ⁶Emma kim Meni söýüp, buýruklarymy ýerine ýetirse, onuň müňlerçe nesline sadyk söýgimi görkezerin.

⁷Hudaýyň Rebbiň adyny boş ýere agzama, çünki Reb Öz adyny boş ýere agzan adamy jezasyz goýmaz.

⁸Mukaddes Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetir. ⁹Alty günde ähli işleriňi edersiň. ¹⁰Emma ýedinji gün Hudaýyň Rebbe bagyşlanan dynç günüdir. Bu gün seniň özüň, ogul-gyzyň, gul-gyrnagyň, mal-garaň, galaňyzda ýaşaýan gelmişek hijisi bir iş hem etmesin. ¹¹Çünki Reb ýeri, gögi, deňzi we olardaky ähli janly-jandarlary alty günde ýaratdy, ýedinji gün bolsa dynç aldy. Şonuň üçin hem Reb Sabat gününi aýratyn gün hökmünde ýalkady.

¹²Ata-eneňe hormat goý, şonda Hudaýyň Rebbiň özüňe beren ýerinde ömrüň uzak bolar.

¹³Adam öldürme.

¹⁴Zyna etme.

¹⁵Ogurlyk etme.

¹⁶Biriniň garşysyna ýalan şaýatlyk etme.

¹⁷Başga adamyň öýüne, aýalyna, gul-gyrnagyna ýa-da öküzine, eşegine oňa degişli zatlaryň hiç birine göz dikme». ¹⁸Ähli ysraýyllar gök gürrüldisini, ýyldyrym çakyşyny we surnaýyň sesini eşidip, dagyň bolsa, tüsseleýändigini görüp, gorkudan ýaňa titreşdiler we uzakda durdular. ¹⁹Olar Musa: «Bize sen geple, biz eşideris, ýöne, goý, Hudaý bize geplemesin, ýogsam, biz öleris» diýdiler. ²⁰Musa adamlara: «Gorkmaň, çünki Hudaý sizi synamak üçin we Ondan gorkup, günä etmezligiňiz üçin geldi» diýdi. ²¹Musa Hudaýyň bolýan tüm garaňkylygyna ýakynlaşanda, adamlar uzakda durdular.

Gurbanlyk sypasy

²²Reb Musa diýdi: «Şuny ysraýyllara ýetir: „Meniň siziň bilen Gökden gepleşenimi özüňiz gördüňiz. ²³Özüňiz üçin Menden başga altyn-kümüşden hudaýlar ýasamaň. ²⁴Meniň üçin toprakdan gurbanlyk sypasyny ýasaň we onuň üstünde goýunlaryňyzy, öküzleriňizi başbitin ýakma gurbanlygy we salamatlyk gurbanlygy edip hödürläň. Adym tutulyp ýatlanylan her bir ýere gelip, Men size ak pata bererin. ²⁵Eger siz Maňa gurbanlyk sypasyny daşdan ýasasaňyz, ony ýonulan daşlardan ýasamaň, çünki gural ulansaňyz, siz ony harama çykararsyňyz. ²⁶Meniň gurbanlyk sypama basgançaklar bilen çykmaň, sebäbi ýalaňaç ýeriňiziň görünmegi mümkin“».

21-nji bap

Ýewreý gullary hakynda

¹«Şu hökümleri ysraýyllara ýetir: ²Siz ýewreý guluny satyn alsaňyz, ol size alty ýyllap hyzmat eder, ýedinji ýyl bolsa ol hiç hili bergisiz azat adam bolar. ³Eger ol sallah bolup gelse, sallahlygyna hem gider. Eger öýlenen gul gelse, onuň aýaly-da özi bilen gider. ⁴Eger hojaýyny guluna aýal alyp berse we ondan ogul-gyz dogulsa, onuň aýaly, çagalary hojaýyna degişli bolup galar-da, guluň ýeke özi gider. ^5-6Emma gul: „Men hojaýynymy, aýalymy we çagalarymy söýýärin. Men azatlyga çykjak däl“ diýip jar etse, hojaýyn ony Hudaýyň huzuryna getirsin. Ony gapynyň ýanyna ýa-da bosaga getirip, temen bilen gulagyny deşsin. Soň ol gul hojaýynyna ömürboýy hyzmat eder».

⁷«Bir adam öz gyzyny gyrnak edip satsa, ol gyrnak azatlyga guluň çykyşy ýaly çykyp bilmez. ⁸Eger gyrnak özüni saýlan hojaýynynyň göwnünden turmasa, gyrnagyň maşgalasy ony yzyna satyn alyp biler. Hojaýynyň ony keseki adama satmaga haky ýokdur, sebäbi ol gyrnagyna adalatsyz garapdyr. ⁹Eger hojaýyn ol gyrnagy ogluna gelinlik saýlasa, ol ony öz gyzy ýaly görmelidir. ¹⁰Eger hojaýyn özüne başga aýal edinse, ol birinji aýalyny hemişeki iýmitinden, geýim-gejiminden ýa-da är-aýallyk hukugyndan mahrum etmeli däldir. ¹¹Eger hojaýyn oňa şu üç zady etmese, ol aýal hiç zat tölemezden, azatlyga çykyp biler».

Zorluk hakda

¹²«Kim adam urup öldürse, ol ölüme höküm edilsin. ¹³Emma ol ony bilkastlaýyn öldürmän, eýsem, bu Hudaý tarapyn bolsa, onda ol adam Meniň bellejek ýerime gaçyp gutulyp biler. ¹⁴Emma bir adam başga birine hile gurap, ony bilkastlaýyn öldürse, ol hatda Meniň gurbanlyk sypama gaçan hem bolsa ony öldüriň.

¹⁵Kim atasyna-enesine el galdyrsa, ol ölüme höküm edilsin.

¹⁶Kim adam ogurlap satsa ýa-da ogurlanan adam onuň öýünden tapylsa, ol ölüme höküm edilsin.

¹⁷Atasyna ýa-da enesine gargan adam ölüme höküm edilsin.

^18-19Iki adam dawalaşyp, biri beýlekisini daş bilen ýa-da ýumruk bilen ursa, ol hem ölmän galyp, düşekde ýatsa, soňra ol ýene-de aýak üstüne galyp, pişegiň kömegi bilen içeri-daşary girip-çykyp bilse, ony uran adam jezasyz galsyn. Ýöne ol onuň ýitiren wagty üçin tölesin we gowy gutulýança oňa seretsin.

²⁰Kim guluny ýa-da gyrnagyny taýak bilen ursa, urlan hem onuň elinden ölse, uran jezalandyrylmalydyr. ²¹Emma ol gul ýa-da gyrnak birki gün ölmän ýaşasa, hojaýyna jeza bermeli däl. Çünki ol gul onuň hususy emlägidir.

²²Adamlar uruşýan mahaly, göwreli aýala zeper ýetip, çagasy düşse, ýöne başga hiç hili zyýan etmese, oňa azar ýetiren adam ol aýalyň äriniň talap eden zatlaryny kazylaryň tassyklan möçberinde jerime tölemeli. ²³Eger oňa başga bir ömür howply zyýan ýeten bolsa, onda jan ýerine jan almak bilen; ²⁴göz ornuna göz, diş ornuna diş, aýak ornuna aýak almak bilen; ²⁵ýanyk ýerine ýanyk, ýara ýerine ýara, gök ýerine gök salmak bilen jeza berilsin.

²⁶Hojaýyn guluny ýa-da gyrnagyny urup, gözüni kör etse, gözüniň öwezine ony azat etsin. ²⁷Eger-de kim guluny ýa-da gyrnagyny urup, dişini döwse, döwlen dişiň öwezine ony azat etsin».

Mal-garalar hakda

²⁸«Eger bir öküz bir erkek adamy ýa-da aýaly süsüp öldürse, onda ol öküz daşlanyp öldürilsin. Onuň eti hem iýilmesin. Öküziň eýesi bolsa günäkär saýylmasyn. ²⁹Eger öküziň süsekdigi öňden mälim bolup, ony eýesine duýdursalar, emma ol adam şonda-da öküzine göz-gulak bolmasa we ol öküz erkek adamy ýa-da aýaly süsüp öldürse, onda öküz daşlanyp öldürilsin. Onuň eýesi bolsa ölüme höküm edilsin. ³⁰Eger öküziň eýesinden hun talap edilse, ol özünden talap edilen huny doly töläp, öz janyny gutaryp biler. ³¹Eger gara mal oglany ýa-da gyzy süsüp öldürse, oňa garşy hem şuňa meňzeş kanun ulanylsyn. ³²Eger öküz guly ýa-da gyrnagy süsüp öldürse, öküz eýesi guluň hojaýynyna altmyş bäş mysgal^[16] kümüş jerime tölesin. Mal bolsa daşlanyp öldürilsin.

³³Bir adam çukuryň üstüni açsa ýa-da çukur gazyp üstüni örtmese we oňa öküz ýa-da eşek gaçsa, ³⁴çukury gazan adam ýetirilen zyýany tölesin. Ölen malyň maslygy bolsa onuň özüne galsyn. ³⁵Bir adamyň öküzi başga biriniň öküzini süsüp öldürse, onda olar diri öküzi satyp, onuň bahasyny deň bölüşmeli. Ölen maly hem deň ikä paýlamaly. ³⁶Eger öküziň süsekdigi ozaldan belli bolup, ony eýesine duýdursalar, eýesi şonda-da oňa göz-gulak bolmasa, ol öküziň öwezine öküz bermelidir. Ölen malyň maslygy bolsa onuň özüne galmalydyr».

22-nji bap

Öwezine bermek hakda

¹«Bir adam öküz ýa-da goýun ogurlap, ony soýsa ýa-da satsa, ol bir öküze derek bäş öküz, bir goýna derek dört goýun bermeli. Eger onuň hiç zady ýok bolsa, ogurlan zatlary üçin ol özüni gulçulyga satmaly. ²Eger ogurlanan mal ogrynyň emläginiň içinden diri tapylsa, ol isle öküz bolsun, isle eşek ýa-da goýun bolsun, ogry onuň üçin iki esse tölemelidir.

^3-4Eger ogry gije öý ýarýan pursady tutulsa we urlup öldürilse, ony öldüren adam ganhor hasaplanmaýar. Emma bu gündiz bolup geçse, onda ony öldüren adam ganhor hasaplanýar.

⁵Eger bir adamyň maly öz meýdanynda ýa-da üzüm bagynda otlap ýörkä azaşyp, başga biriniň meýdanyndaky zatlaryny iýse, ol oňa ýeten zeleliň öwezini öz meýdanynyň we üzüm bagynyň iň gowy hasyly bilen doldurmaly.

⁶Ýandaga düşen ot tutaşyp, desselenip goýlan ýa-da ösüp oturan bugdaý ýa-da ekin meýdany ýansa, onda ýangyny döreden adam ýetirilen zyýany doly tölemelidir. ⁷Eger bir adam puly ýa-da harydy goňşusyna saklamaga berse, ol hem onuň öýünden ogurlansa, onda ogry tutulan ýagdaýynda, goý, ol ogry iki esse tölesin. ⁸Eger ogry tapylmasa, öý eýesi öz goňşusynyň zatlaryna el urandygyny ýa-da urmandygyny mälim etmek üçin, Hudaýyň huzuryna getirilsin.

⁹Her bir emläk baradaky jedelde, ol öküz, eşek, goýun bolsun ýa-da geýim-gejim bolsun, her bir ýiten mal-gara ýa-da zat üçin biri: „Bu meniňki“ diýip dawa etse, şeýle ýagdaýda iki tarap hem Hudaýyň öňüne gelsin. Hudaý kimi günäkär hasaplasa, ol öz goňşusyna iki esse jerime tölemeli.

¹⁰Eger biri goňşusyna öz eşegini, öküzini ýa-da goýnuny, ýa-da islendik malyny saklamaga amanat berse, hiç kim görmänkä ol mal ölse, ýaralansa ýa-da alnyp gidilse, ¹¹goňşusynyň emlägine el urmandygy hakda ikisiniň arasynda Rebbiň adyndan ant içilsin. Amanat beren mal eýesi muny kabul etsin we oňa jerime tölemek gerek däl. ¹²Emma mal amanady saklamaga alan adamdan ogurlanan bolsa, ol adam mal eýesine ýetirilen zyýanyň öwezini tölemelidir. ¹³Eger ony wagşy haýwan parçalan bolsa, goý, onuň maslygy subutnama hökmünde getirilsin. Parçalanan mal üçin jerime tölemeli däl.

¹⁴Eger bir adam goňşusynyň malyny wagtlaýyn sorap alandan soňra ýanynda eýesi ýok wagty ol mal ýaralansa ýa-da ölse, maly sorap alan adam onuň bahasyny doly tölemelidir. ¹⁵Emma eýesi şol wagt malyň ýanynda bolsa, sorap alan kişi oňa hiç zat tölemeli däldir. Eger-de mal kireýine berlen bolsa, ýetirilen zyýanyň öwezine diňe kireýiň muzdy tölenmelidir».

Dürli kanunlar

¹⁶«Eger-de bir adam özüne adagly bolmadyk boý gyzyň başyny aýlap, oňa ýanaşsa, galyň töläp, oňa öýlensin. ¹⁷Emma atasy gyzyny oňa bermäge çürt-kesik garşy bolsa, onda ol adam boý gyz üçin berilýän galyňyň nyrhyny tölemelidir.

¹⁸Jadygöýlik bilen meşgullanýan her bir aýaly öldüriň.

¹⁹Kimde-kim haýwanlar bilen ýanaşsa, ol ölüme höküm edilsin.

²⁰Kimde-kim ýeke-täk Rebden başga hudaýa gurbanlyk berse, bütinleý ýok edilsin.

²¹Gelmişekleriň hukugyny kemsitmäň, olara sütem etmäň. Çünki özüňiz hem Müsürde gelmişek bolup ýaşapdyňyz. ²²Hiç bir dul hatyna ýa-da ýetime ezýet bermäň. ²³Eger ezýet berseňiz, olar hem maňa nalyş etseler, Men hökman olaryň perýadyny eşiderin. ²⁴Men gazap atyna atlanyp, sizi gylyçdan geçirerin. Siziň aýallaryňyz dul galar, çagalaryňyz bolsa ýetim galar.

²⁵Eger meniň halkymdan bir garyp biçärä pul karz berseňiz, süýthorlar kimin göterimine bermäň. ²⁶Eger goňşyňyň donuny girewine alsaň, Gün batmanka ony yzyna ber. ²⁷Çünki bu onuň ýeke-täk ýapynjasydyr. Onsuz ol näme ýapynyp ýatsyn? Eger ol Maňa nalyş etse, eşiderin, çünki Men rehimlidirin.

²⁸Hudaýa sögme. Öz halkyňyň ýolbaşçysyny näletleme.

²⁹Hasylyňyzyň üzüm şerbedinden we zeýtun ýagyndan bermeli sadakalaryňyzy gijikdirmän beriň. Nowbahar ogullaryňyzy Maňa bagyş ediň. ³⁰Mallaryňyzyň-da, dowarlaryňyzyň-da ilkinji erkek guzlanlaryny ýedi gün enesiniň ýanynda saklap, sekizlenji gün Meniň huzuryma getiriň.

³¹Siz Meniň mukaddes halkymsyňyz. Şonuň üçin hem ýyrtyjylaryň meýdanda parçalan mallarynyň etini iýmäň. Ony itleriň öňüne oklaň».

23-nji bap

Adalat we wyždan

¹«Ýalan gep ýaýratma. Ýalana şaýatlyk edip, ýaramaz adama gol berme. ²Erbet iş edýän köpçüligiň yzyna düşme. Bir dawada şaýatlyk edeniňde, köpçüligiň tarapynda durup, adalatdan ýüz dönderme. ³Dawada garybyň-da tarapyny çalma.

⁴Öz duşmanyňyň azaşan öküzine ýa-da eşegine duşsaň, ony eýesine getirip ber.

⁵Eger seni ýigrenýän biriniň eşeginiň ýük astynda ýatanyny görseň, ony taşlap gitme. Oňa bu ýükden azat bolmaga kömek et.

⁶Dawada garyba adalatsyzlyk etme. ⁷Ýalan işden daşda dur. Bigünä we dogruçyl adamy öldürme, çünki Men günälini aklamaýaryn. ⁸Para almaň, çünki para akyldarlaryň gözüni kör eder, dogrynyň işini ters eder.

⁹Gelmişege zulum etmäň. Gelmişegiň ýüregini bilýänsiňiz, çünki siziň özüňiz hem Müsürde gelmişek bolup ýaşapdyňyz».

Ýedinji ýyl we ýedinji gün

¹⁰«Alty ýyl topragyňyza ekin ekip, onuň hasylyny ýygyň. ¹¹Emma ýedinji ýyl topraga dynç beriň, ony şüdügär edip goýuň. Şonda ondan halkyňyzyň arasyndaky garyplar iýsin, ondan galanlaryny bolsa ýyrtyjy haýwanlar iýsin. Üzüm we zeýtun baglaryňyzy hem şeýle ediň.

¹²Alty günläp öz işleriňizi ediň, emma ýedinji gün dynç alyň. Şonda öküziňize we eşegiňize-de ýeňillik bolar. Öýüňizdäki guluňyz hem, gelmişek hem rahatlanar. ¹³Meniň size aýdanlarymyň ählisini ýerine ýetiriň. Başga hudaýlary çagyrmaň, goý, olaryň atlary-da agzalmasyn».

Üç baýram

¹⁴«Ýylda üç sapar Meniň şanyma baýram ediň: ¹⁵Petir baýramyny belläň. Meniň buýruşym ýaly, Abyp aýynyň bellenen günlerinde ýedi günläp petir iýiň, çünki siz Müsürden şol aýda çykdyňyz. Meniň öňümde hiç kim eli boş görünmesin. ¹⁶Meýdanda çeken zähmetiňiziň ilkinji hasylyndan galla baýramyny belläň. Meýdandaky miweleriňizi ýygyp bolup, ýylyň ahyrynda bolsa hasyl toý beriň. ¹⁷Ýylda üç gezek erkekleriňiziň hemmesi Men — Taňry Rebbiň huzuryna gelsinler. ¹⁸Maňa gurbanlyk üçin öldürýän malyňyzyň ganyny hamyrmaýaly çörek bilen bermäň. Meniň baýramymyň şanyna gurban eden malyňyzyň ýagy ertire galmasyn. ¹⁹Ýeriňizde önen ilkinji saýlama miweleri Hudaýyňyz Rebbiň öýüne getiriň.

Owlagy enesiniň süýdünde bişirmäň».

Kengan baradaky wadalar we duýduryşlar

²⁰«Sizi ýolda gorar ýaly we taýýarlan ýerime getirer ýaly, Men siziň öňüňizden perişde iberýärin. ²¹Onuň aýdanlaryna dykgat bilen gulak goýuň. Oňa garşy baş galdyrmaň. Ol siziň beýle etmişiňizi bagyşlamaz, çünki ol Meniň adym bilen geler.

²²Eger siz oňa boýun bolup, Meniň ähli aýdanlarymy berjaý etseňiz, onda Men siziň duşmanlaryňyza duşman, ýagylaryňyza ýagy bolaryn.

²³Meniň perişdäm siziň öňüňizden gidip, sizi amorlaryň, hetleriň, perizleriň, kenganlaryň, hiwileriň we ýabuslaryň ýurduna getirer we Men olary gyryp ýok ederin. ²⁴Siz olaryň hudaýlaryna tagzym etmäň we olara gulluk etmäň. Olaryň dini adatlaryna uýmaň, gaýtam, olaryň butlaryny döwüp, dikme daşlaryny kül-peýekun ediň. ²⁵Siz öz Hudaýyňyz Rebbe gulluk ediň, şeýtseňiz, Men siziň nanyňyza, suwuňyza bereket bererin. Siziň araňyzdan keselçiligi aýraryn. ²⁶Ýurduňyzda çagasy düşen ýa-da önelgesiz galan bolmaz. Ömrüňizi-de uzak ederin. ²⁷Men Öz haýbatymy siziň öňüňizden ugradaryn. Siziň garşyňyza çykan her bir halky aljyraňňylyga salyp, ähli duşmanlaryňyzy ýeňse berip gaçar ýaly ederin. ²⁸Men hiwilere, kenganlara we hetlere howp salyp, olary siziň öňüňizden kowup çykararyn. ²⁹Ýer boş galmaz ýaly we ýyrtyjy haýwanlar garşyňyza köpelmez ýaly, Men duşmanlaryňyzy siziň öňüňizden bir ýylyň dowamynda kowjak däl. ³⁰Siz köpelip, ýeri eýeleýänçäňiz, Men olary siziň öňüňizden ýuwaş-ýuwaşdan kowup çykararyn. ³¹Gyzyl deňizden piliştlileriň deňzine çenli we çölden Ýewfrat derýasyna çenli araçäkleriňizi bellejek. Çünki olaryň ýaşaýjylaryny siziň eliňize berjek. Siz olary kowup çykaryň. ³²Siz olar bilen hem, olaryň hudaýlary bilen hem äht baglaşmaň. ³³Olar siziň ýurduňyzda ýaşamasynlar, ýogsam, olar sizi Maňa garşy goýup, günä etmäge mejbur ederler. Olaryň hudaýlaryna gulluk etseňiz, siz gürrüňsiz duzaga düşersiňiz».

24-nji bap

Reb ysraýyllar bilen äht baglaşýar

¹Soňra Reb Musa: «Sen, Harun, Nadap, Abyhu we Ysraýylyň ýetmiş sany ýaşulusy Meniň ýanyma gelip, Maňa uzakdan sežde ediň. ²Musa, seniň ýeke özüň Meniň golaýyma gel, beýlekiler ýakynlaşmasynlar, halk hatda daga-da aýak basmasyn» diýdi.

³Musa gelip, Rebbiň ähli sözlerini we ähli hökümlerini halka mälim etdi. Tutuş halk biragyzdan oňa: «Biz Rebbiň aýdan ähli sözlerini ýerine ýetireris» diýip jogap berdi. ⁴Musa Rebbiň ähli sözlerini ýazdy. Ol daň bilen turup, dagyň eteginde gurbanlyk sypasyny ýasady. Ol Ysraýylyň on iki tiresine laýyklykda on iki sany uly daş dikdi. ⁵Soňra Musa Rebbe ýakma gurbanlyklar beren we öküzler soýup, salamatlyk gurbanlyklaryny beren ysraýyllaryň ýaş ýigitlerini ugratdy. ⁶Musa gurbanlyk ganynyň ýarysyny alyp, legenlere guýdy, ýarysyny bolsa gurbanlyk sypasyna serpdi. ⁷Soňra Musa Äht kitabyny eline alyp, ony halka eşitdirip okap berdi. Olar: «Rebbiň aýdanlarynyň ählisini ýerine ýetireris we oňa boýun bolarys» diýdiler. ⁸Musa gany alyp, halkyň üstüne sepeledi we olara: «Ine, ähli şu sözleriň esasynda, bu Rebbiň siziň bilen eden äht ganydyr» diýdi. ⁹Soňra Musa, Harun, Nadap, Abyhu we ysraýylyň ýetmiş sany ýaşulusy daga çykdy. ¹⁰Olar Ysraýylyň Hudaýyny gördüler. Onuň aýaklarynyň astyndaky meýdança edil ýakut daşyndan edilen ýalydy we asman ýaly dup-durudy. ¹¹Hudaý ysraýyllaryň baştutanlaryna el degirmedi. Olar hem Hudaýy gördüler we iýip-içdiler.

Musa Sinaý dagynda

¹²Reb Musa: «Meniň ýanyma daga çykyp, ol ýerde garaş. Halka öwretmek üçin, Men saňa ýüzüne kanun we tabşyryklarym ýazylan iki sany ýasy daş bölegini berjek». ¹³Şeýlelikde, Musa kömekçisi Ýeşuwa bilen ornundan turdy. Musa Hudaýyň dagyna çykmaga başlady. ¹⁴Ol ýaşululara şeýle diýdi: «Yzymyza gaýdyp gelýänçäk, bize şu ýerde garaşyň. Harun bilen Hur siziň bilen galýar. Kimiň näme işi bolsa, şolara ýüz tutup bilersiňiz».

¹⁵Soňra Musa daga çykdy. Bulut dagy gaplady. ¹⁶Rebbiň şöhraty Sinaý dagyna ornaşdy. Bulut dagy alty günläp örtdi. Ýedinji gün Reb Musany buludyň içinden çagyrdy. ¹⁷Indi Rebbiň şöhratynyň görnüşi ysraýyllaryň gözüne dagyň depesinde lowlap ýanýan ot ýaly bolup göründi. ¹⁸Musa buludyň içine girip, daga çykdy. Musa dagda kyrk gije-gündiz boldy.

25-nji bap

Mukaddes öý üçin sadakalar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara aýt, Maňa sadaka bersinler. Meniň üçin her bir adamyň öz göwnünden çykaryp beren sadakasyny kabul ediň. ³Olardan kabul edip almaly sadakalaryňyz şulardyr: altyn, kümüş, bürünç; ⁴gök, badam, gyrmyzy ýüplük, nepis zygyr mata, geçi ýüňi; ⁵goçuň eýlenen derisi, saýlama deri, akasiýa agajy; ⁶çyra üçin zeýtun ýagy, mesh ýagy üçin we ýakymly ysly tütetgi üçin hoşboý ysly zatlar; ⁷efoda^[17] we gursakça dakmak üçin hakyk we başga gymmatbaha gaşlar. ⁸Men olaryň arasynda ýaşar ýaly, Maňa mukaddes öý gursunlar. ⁹Mukaddes çadyr we onuň ähli esbaplary Meniň size görkezme berşim ýaly gurulsyn».

Äht sandygy

¹⁰«Akasiýa agajyndan sandyk ýasasynlar. Onuň uzynlygy iki ýarym tirsek, ini we beýikligi bir ýarym tirsek bolsun. ¹¹Onuň içini-de, daşyny-da sap altyna gaplap, onuň daş-töweregine altyndan jähek salsynlar. ¹²Sandyk üçin dört sany altyn halka ýasap, olary onuň dört aýagyna: ikisini bir tarapyna, beýleki ikisini beýleki tarapyna dakyň».

¹³«Akasiýa agajyndan syryklar ýasap, olary altyna gaplaň. ¹⁴Sandygy özüňiz bilen göterip äkider ýaly, syryklary onuň gapdallaryndaky halkalardan geçiriň. ¹⁵Syryklar sandygyň halkalarynda galsyn we ondan aýrylmasyn. ¹⁶Meniň saňa berjek ýazgyly Ähtnamamy hem sandykda goýarsyň».

¹⁷«Soňra sap altyndan gapak ýasasynlar. Onuň uzynlygy iki ýarym tirsek, ini bolsa bir ýarym tirsek bolsun. ¹⁸Gapagyň her iki ýan çetinde döwme altyndan iki sany kerup^[18] ýasat. ¹⁹Keruplaryň birini gapagyň bir çetinde, beýlekisini beýleki çetinde ýerleşdirsinler. Olary gapagyň her ýan çetinde goýup, gapak bilen bir bitewi edip berkitdir. ²⁰Keruplar ganatlaryny gapagyň depesinde ýaýyp, onuň üstüne saýa salyp dursun. Olaryň ýüzleri biri-birine bakyp, göni gapaga tarap seredip dursunlar. ²¹Saňa berjek ýazgyly Ähtnamamy sandygyň içinde goýup, gapagy hem onuň üstünden goý. ²²Äht sandygynyň üstündäki, gapagyň ýokarsyndaky iki sany kerubyň aralygynda Men seniň bilen duşuşaryn we ysraýyllar üçin ähli buýruklarymy saňa bererin».

Hantagta

²³«Akasiýa agajyndan hantagta ýasat. Onuň uzynlygy iki tirsek, ini bir tirsek we beýikligi bir ýarym tirsek bolsun. ²⁴Ony sap altyna gapla we daş-töweregine altyndan jähek salsynlar. ²⁵Hantagtanyň gyralaryna dört barmak giňlikde gurşaw etdir we gurşawyň daş-töweregine altyndan jähek saldyr. ²⁶Hantagta üçin altyndan dört sany halka ýasat. Halkalary onuň dört künjündäki dört aýagyna berkitsinler. ²⁷Hantagtany göterip äkider ýaly halkalardan geçen syryklary gurşawa ýakyn ýerleşdirsinler. ²⁸Syryklary akasiýa agajyndan ýasap, olary altyna gapla. Hantagta şu syryklar bilen göterilmelidir. ²⁹Ýakymly ysly tütetgi üçin tabaklar we jamlar, sadaka hökmünde şerap bermek üçin küýzeler we şakäseler ýasat. Olar sap altyndan bolsun. ³⁰Hemişe hantagtanyň üstünde Maňa hödür çöregini goý».

Çyradan

³¹«Sap altyndan çyradan ýasat. Çyradanyň esasy we şahasy döwme sap altyndan bolsun. Çyradanyň gülkäsesi, gülgunçasy we gülýapragy özi bilen bir bitewi bolsun. ³²Çyradanyň her gapdalyndan üç şaha çykyp, onuň jemi alty şahasy bolsun. ³³Şahalarda badam gülüniň şekilinde gülkäse bolsun. Gülgunçasy bilen gülýapragyny hem ýasaň. Beýleki şahalarda hem hut şunuň ýaly bolsun, umuman, alty şahanyň hemmesini bir meňzeş edip ýasaň. ³⁴Çyradanyň ortasyndaky şahada badam gülüne meňzeş dört sany gülkäse bolup, olaryň hem gülgunçasy we gülýapragy bolsun. ³⁵Her jübütiň astynda bir gunça bolup, hemmesi bilelikde jemi alty şaha çyksyn. ³⁶Çyradanyň gunçalaryny we şahalaryny bir bitewi edip ýasat. Onuň tutuş özi döwme sap altyndan ýasalsyn. ³⁷Çyradan üçin ýedi çyra dak. Çyralar çyradanyň öňüne ýagty saçar ýaly, olary onuň depesine dak. ³⁸Onuň müçenegi we nowasy sap altyndan bolsun. ³⁹Çyradan we oňa degişli ähli enjamlar bir ýarym batman^[19] sap altyndan ýasalsyn. ⁴⁰Ine, sen bularyň hemmesini dagda saňa görkeziljek nusganyň esasynda ýasarsyň».

26-njy bap

Mukaddes çadyr

¹«Bulardan başga-da, sen on perdeden ybarat mukaddes çadyr ýasat. Perdeler zygyr matadan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden edilen bolsun. Ussat keşdeçiler olaryň ýüzüne owadanlap kerubyň şekilini nagyşlap çeksinler. ²Her perdäniň uzynlygy ýigrimi sekiz tirsek, ini dört tirsek bolup, ähli perdeleriň ölçegi bir meňzeş bolsun. ³Bäş perde bir aýry, beýleki bäş perde hem bir aýry edilip çatylsyn. ⁴Birinji bäş perdäniň iň soňkusynyň ujuna gök halka ýasa, ikinji bäş perdäniň hem iň soňkusyna şeýle edilsin. ⁵Birinji toplumyň iň soňkusynyň ujuna elli sany halka ýasa we ikinji toplumyň soňkusyna-da elli halka ýasasynlar. Halkalar biri-biriniň garşysynda ýerleşsin. ⁶Altyndan elli sany ildirgiç ýasat we perdeleri ildirgiç bilen biri-birine berkitdir. Şonda çadyr tutuş bir bitewi bolar».

⁷«Şeýle hem, geçiniň ýüňünden edilen on bir perdeden ybarat mukaddes çadyryň daşky örtügini ýasasynlar. ⁸Daşky örtügiň perdesiniň uzynlygy otuz tirsek, ini dört tirsek bolsun. On bir perdäniň-de ölçegi deň bolsun. ⁹Perdeleriň bäşisini biri-birine çatsynlar, galan altysyny hem şeýle etsinler. Altynjy perdäni çadyryň öň tarapynda iki gatlaň. ¹⁰Birinji toplumyň ortasyndan iň soňkusynyň ujuna elli sany halka ýasaň, ikinji toplumyňka hem şeýle ediň».

¹¹«Soňra bürünçden elli sany ildirgiç ýasat. Ildirgiçleri halkadan geçirip, çadyry birleşdir, şonda çadyr tutuş bir bitewi bolar. ¹²Perdeleriň galan bölegi, ýagny galan ýarysy çadyryň arka tarapyndan asylyp dursun. ¹³Çadyryň perdeleriniň her iki gapdaly bir tirsek uzyn bolsun. Soňra näme artykmaç galsa, olary her iki tarapyndan çadyry örtmek üçin asyň. ¹⁴Çadyr üçin goçuň eýlenen derisinden ýapynja ýasaň, onuň daşky örtügi üçin saýlama deriden ýene bir ýapynja ýasaň».

¹⁵«Mukaddes çadyr üçin akasiýa agajyndan dikligine çarçuwalar ýasat. ¹⁶Her çarçuwanyň uzynlygy on tirsek, ini bir ýarym tirsek bolsun. ¹⁷Çarçuwalary biri-birine sepleşdirip durar ýaly, her çarçuwada iki sany gazyk bolsun. Çadyryň ähli çarçuwalary üçin şeýle edilsin. ¹⁸Mukaddes çadyr üçin çarçuwalary ine şeýle ýasaň: günorta tarapy üçin ýigrimi sany çarçuwa ýasap, ¹⁹şol ýigrimi çarçuwanyň aşagyndan kyrk sany kümüşden daban ýasasynlar. Her çarçuwanyň aşagyndan onuň gazygy üçin iki sany daban bolsun. ²⁰Çadyryň ikinji, demirgazyk tarapy üçin hem ýigrimi çarçuwa ýasaň. ²¹Olaryň hem her çarçuwa ikiden, jemi kyrk sany kümüşden dabany bolsun. Her çarçuwanyň aşagyndan iki daban bejert. ²²Çadyryň ýeňsesi bolan günbatar tarapy üçin alty çarçuwa ýasaň. ²³Çadyryň arka tarapyndaky burçlar üçin iki çarçuwa ýasaň. ²⁴Olar aşakdan hem, ýokardan hem bir halka birleşen bolmaly. Olaryň ikisi-de şeýle edilsin we olar iki burçy emele getirsin. ²⁵Şeýdip, sekiz sany çarçuwa bolup, her çarçuwanyň aşagyndan iki daban ýasalyp, jemi on alty sany kümüşden dabany bolsun».

²⁶«Akasiýa agajyndan syryklar ýasat. Çadyryň bir tarapyndaky çarçuwalar üçin bäş syryk, ²⁷beýleki tarapyndaky çarçuwalar üçin hem bäşisini we arka tarapy bolan günbataryndaky çarçuwalar üçin bäşisini ýasasynlar. ²⁸Çarçuwalaryň ortasyndan geçýän syryk çadyryň bir ujundan beýleki ujuna çenli geçmelidir. ²⁹Çarçuwalary altyna gaplat. Taýaklary saklar ýaly altyndan halkalar ýasat. Syryklary hem altyna gaplat. ³⁰Mukaddes çadyry dagda saňa görkezilen nusganyň esasynda gur».

³¹«Gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tuty ýasat. Onuň ýüzüne owadanlap kerubyň şekilini nagyşlap çeksinler. ³²Tutyny asmak üçin, akasiýa agajyndan dört sany sütün ýasat. Olary altyn bilen gaplaň. Bu sütünler üçin altyndan ildirgiçler ýasaň we kümüşden dört sany daban hem ýasaň. ³³Tutyny ildirgiçden asyp, onuň iç tarapyna Äht sandygyny getir. Bu tuty siziň üçin mukaddes otag bilen iň mukaddes otagy biri-birinden aýyrsyn. ³⁴Iň mukaddes otagdaky Äht sandygynyň gapagyny getirip goý. ³⁵Hantagtany tutynyň daş tarapynda, çadyryň demirgazyk tarapynda goý. Çyradany bolsa hantagtanyň garşysynda, çadyryň günorta tarapynda goý. ³⁶Çadyryň girelgesi üçin gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan ýapynja ýasat. Ol keşde bilen nagyşlansyn. ³⁷Bu ýapynja üçin akasiýa agajyndan bäş sany sütün dikip, olary altyna gaplat. Olaryň ildirgiçleri hem altyndan bolsun we olar üçin bürünçden bäş sany daban ýasat».

27-nji bap

Gurbanlyk sypasy

¹«Akasiýa agajyndan gurbanlyk sypasyny ýasa. Onuň uzynlygy bäş tirsek, ini hem bäş tirsek bolsun. Gurbanlyk sypasy dörtburç şekilinde bolup, beýikligi hem üç tirsek bolsun. ²Gurbanlyk sypasynyň dört burçy-da ýokary çykyp dursun. Şu burçlar gurbanlyk sypasy bilen bir bitewi bolsun. Ony bürünç bilen gapla. ³Gurbanlyk sypasy üçin kül gaplary, kül atarlar, legenler, çarşaklar we maňňallar ýasa. Olaryň hemmesi bürünçden bolsun. ⁴Gurbanlyk sypasy üçin bürünçden torly gözenek ýasa. Onuň dört burçunyň hersine bürünçden halka ýasa. ⁵Halkalary gurbanlyk sypasynyň aşaky gurşawynda ýerleşdir, şonda gözenek gurbanlyk sypasynyň ýarysyndan aşakda bolar. ⁶Akasiýa agajyndan syryklar ýasa we olary bürünç bilen gapla. ⁷Gurbanlyk sypasyny iki tarapyndan göterip äkider ýaly, syryklary halkalardan geçir. ⁸Gurbanlyk sypasynyň daşyny tagtadan ýasap, gutusynyň içini boş goý. Ol saňa edil dagda görkezilişi ýaly ýasalsyn».

⁹«Mukaddes çadyryň haýadyny gur. Haýadyň günorta tarapynda ýüz tirsek uzynlykda nepis zygyr matadan perdeler as. ¹⁰Perdeler üçin ýigrimi sany sütün we olary saklajak ýigrimi sany dabany bürünçden ýasa; sütünleriň ildirgiçleri we jähekleri kümüşden bolsun. ¹¹Demirgazyk tarapy üçin hem şeýle et. Onuň boýuna ýüz tirsek uzynlykda perdeler tut. Perdeler üçin ýigrimi sany sütün we ýigrimi sany dabany bürünçden ýasa, emma onuň ildirgiçleri we jähekleri kümüşden bolsun. ¹²Haýadyň günbatar tarapyna elli tirsek uzynlykda perdeler tutulsyn we ol perdeler üçin on sany sütün we on sany daban ýasa. ¹³Haýadyň öň tarapy bolan gündogar tarapynyň giňligi elli tirsek bolsun. ¹⁴Onuň bir tarapyna uzynlygy on bäş tirsek bolan perdeler tut. Olaryň hem üç sütüni we üç dabany bolsun. ¹⁵Beýleki tarapyna hem on bäş tirsek uzynlykda perdeler tut, onuň-da üç sütüni we üç dabany bolsun. ¹⁶Haýadyň girelgesine gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan uzynlygy ýigrimi tirsek bolan perdeler tut we olary nagyşlar bilen keşdele. Onuň dört sütüni we dört dabany bolsun. ¹⁷Haýadyň töweregindäki ähli sütünler kümüş bilen jäheklensin. Onuň ildirgiçleri kümüşden, dabanlary bürünçden bolsun. ¹⁸Haýadyň uzynlygy ýüz tirsek, ini elli tirsek, beýikligi bäş tirsek bolsun. Onuň nepis zygyr matadan perdeleri we bürünçden dabanlary bolsun. ¹⁹Mukaddes çadyrda ulanylýan ähli esbaplar, onuň ähli gazyklary we onuň haýadynyň ähli gazyklary bürünçden bolsun».

²⁰«Ysraýyllara aýt, çyra hemişe ýanyp durar ýaly, goý, olar saňa çyra üçin sap zeýtun ýagyny getirsinler. ²¹Çyra Rebbe ýüz tutulýan çadyrda, Äht sandygynyň öňündäki tutynyň daş ýüzünde ýanyp dursun. Harun we onuň ogullary çyrany Rebbiň huzurynda ertirden agşama çenli ýaksynlar. Bu ysraýyllar üçin nesilme-nesil dowam etjek ebedilik düzgün bolsun».

28-nji bap

Ruhany geýimleri

¹«Ysraýyllaryň arasyndan agaň Haruny we onuň ogullaryny öz ýanyňa al. Harun we onuň ogullary Nadap, Abyhu, Elgazar we Ytamar Maňa ruhany bolup hyzmat etsinler. ²Agaň Harunyň hormatyny we owadanlygyny bezär ýaly, oňa ruhany geýimlerini tik. ³Meniň ukyp beren ökde ussalarymyň hemmesine aýt: Meniň ruhanym bolmaga Harunyň bagyş edilmegi üçin, onuň ruhany geýimlerini tiksinler. ⁴Olaryň tikjek geýimleri şulardan ybarat: gursakça, efot, don, nagyşly uzyn köýnek, selle we guşak. Agaň Harunyň we onuň ogullarynyň Maňa ruhany bolup hyzmat etmekleri üçin, bu ruhany geýimleri tikeniňizde, ⁵altyn, gök, badam, gyrmyzy ýüplük we nepis zygyr mata ulansynlar».

⁶«Ukyply ökde ussalar efody altyn sapakdan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tiksinler. ⁷Her iki ujuny biri-birine baglaýan iki sany eginbagy bolup, ol hem berkidilsin. ⁸Efodyň ýüzündäki nagyşly kemer hem edil efodyň tikilişi ýaly tikilsin, ol altyndan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tikilsin. ⁹Iki sany hakyk daşyny al we olaryň ýüzüne Ysraýylyň on iki oglunyň adyny oýup ýaz. ¹⁰Olaryň dogluş tertibi boýunça altysynyň adyny bir daşa, beýleki altysynyň adyny başga bir daşa oýup ýaz. ¹¹Nakgaşlaryň oýup möhür basyşy ýaly, Ysraýylyň ogullarynyň atlaryny şu iki daşa oýup ýaz. Olary altyn öýjüklere oturt. ¹²Ysraýylyň ogullary üçin ýatlama bolar ýaly, bu iki daşy efodyň eginbagyna dak. Rebbiň huzurynda ýatlanar ýaly, Harun olaryň atlaryny iki egninde göterip gezsin. ¹³Gaşlar üçin altyndan iki sany öýjük ýasa. ¹⁴Sap altyndan ýüplük ýaly tow berlen iki sany zynjyr ýasa we şol örme zynjyrlary gaş öýjüklere berkit».

¹⁵«Inçe nagyşlar bilen höküm gursakçasyny tik. Ony efot ýaly edip, altyn sapakdan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tik. ¹⁶Gursakça iki gat bolup, uzynlygy bir garyş, ini hem bir garyş, dörtburç bolsun. ¹⁷Gursakçanyň ýüzüne dört hatar gaş dak. Birinji hatarda goýy gyzyl, sary, zümerret gaşlary; ¹⁸ikinji hatarda pöwrize, gök ýakut, almaz; ¹⁹üçünji hatarda mämişi, ak we goňur ýakut, goýy gyrmyzy ýakut; ²⁰dördünji hatarda altyn-sary, hakyk we ýaşyl gaşlar bolsun. Olar altyn gaş öýjüklere oturdylsyn. ²¹Ysraýylyň ogullarynyň atlaryna görä, gaşlar on iki sany bolup, on iki tiräniň hersiniň ady edil möhür basylan ýaly, her gaşyň ýüzüne oýulyp ýazylsyn. ²²Gursakça üçin sap altyndan ýüplük ýaly tow berlen zynjyrlar ýasa. ²³Gursakça üçin altyndan iki sany halka ýasa we olary onuň ýokarky iki ujuna dak. ²⁴Örme iki altyn zynjyry gursakçanyň ujundaky iki halkadan geçir. ²⁵Zynjyrlaryň beýleki iki ujuny iki gaş öýjügine, efodyň öň tarapyndaky eginbaglara berkit. ²⁶Altyndan ýene iki sany halka ýasap, olary gursakçanyň aşaky iki içki ujuna, efodyň içki gatyna dak. ²⁷Altyndan başga ýene iki sany halka ýasap, olary efodyň öň tarapyndaky eginbagynyň aşaky bölegine berkit. Olar efodyň nagyşly kemeriniň ýokarsynda ýerleşsin. ²⁸Gursakça efotdan sallanyp gaçmaz ýaly, onuň halkalary gök ýüp bilen efodyň halkalaryna daňylsyn. Şonda gursakça efodyň nagyşly kemeriniň ýüzünde durar. ²⁹Şeýlelikde, Harun mukaddes otaga girende, ýüzünde Ysraýylyň ogullarynyň atlary ýazylan bu höküm gursakçasyny ýüreginiň üstünden dakyp barsyn. Şonda Men Reb halkymy hemişe ýatlap duraryn. ³⁰Höküm gursakçada Urymy we Tummymy^[20] goý. Harun Meniň huzuryma gelende, olary ýüreginiň üstünden dakyp gelsin. Meniň huzurymda Harun hemişe hökümimi ysraýyllara ýetirip gezer».

³¹«Efodyň aşagyndan geýilýän dony gök matadan tik. ³²Onuň ortasyndan kelle girip-çykar ýaly açyk ýer bolsun. Bu açyk ýeri ýyrtylmaz ýaly, oňa gyýa aýla. ³³Gök, badam, gyrmyzy ýüplükden naryň şekillerini ýasap, olary donuň etegine dak. Nar şekilleriniň arasynda altyndan edilen jaňjagazlar bolsun. ³⁴Şeýdip, nar şekilleri we altyn jaňjagazlar biri-biri bilen başaşa düzülsin. ³⁵Harun hyzmat edýän wagty bu dony geýsin. Ol Meniň huzuryma mukaddes otaga girende-çykanda jaňjagazlaryň sesi eşidilip dursun. Şonda ol ölmez. ³⁶Sap altyndan bezeg şaýyny ýasa. Möhür dek, onuň ýüzüne „Rebbe bagyş edilen“ diýen sözleri oýup ýaz. ³⁷Bu bezegi gök sapak bilen selläniň öň tarapyna berkit. ³⁸Harun muny maňlaýyna daksyn. Bu Meniň üçin nyşan bolar: ysraýyllar Maňa bagyşlap getiren sadakalary babatda günä edenlerinde, bu günä Harunyň üstünde bolar. Şonuň üçin-de, Harun bu bezegi hemişe maňlaýyna daksyn, şonda olar Meniň huzurymda ýalkanarlar».

³⁹«Nepis zygyr matadan nagyşly uzyn köýnek we selle tik. Nagyşlar bilen keşdelenen bil guşagyny hem tik».

⁴⁰«Harunyň ogullarynyň hormatyny we owadanlygyny bezär ýaly olara köýnekler, bil guşaklar we baş daňylar tik. ⁴¹Bulary agaň Haruna we onuň ogullaryna geýdir. Olar Maňa ruhany bolup hyzmat etmekleri üçin, olaryň başlaryna ýag guýup belle we Maňa bagyş et. ⁴²Ýalaňaç ýerlerini ýapar ýaly, olara nepis zygyr matadan bilinden buduna ýetip duran iç geýimlerini tik. ⁴³Harun we onuň ogullary Rebbe ýüz tutulýan çadyra hyzmat etmek üçin girenlerinde ýa-da mukaddes ýerdäki gurbanlyk sypasynyň ýanyna baranlarynda bu geýimleri geýsinler. Şeýtseler, günäni öz üstlerine almazlar we ölmezler. Bu Harun üçin we onuň soňky nesilleri üçin ebedilik düzgün bolsun».

29-njy bap

Harun we onuň ogullary ruhanylyga bagyş edilýär

¹«Harun we onuň ogullary Meniň ruhanylarym bolup hyzmat etmekleri üçin, olary Maňa şeýle bagyş et: bir sany ýaş öküzçe we hiç bir şikessiz iki sany goç al. ²Petir, ýaga ýugrulan külçe we ýüzüne ýag çalnan ýuka petir bişir. Olaryň hemmesini bugdaý unundan bişir. ³Olary bir sebede salyp getir, şeýle hem, öküzi we iki goçy hem getir. ⁴Haruny we onuň ogullaryny Maňa ýüz tutulýan çadyryň girelgesine getir we olary suw bilen ýuwundyr. ⁵Soňra ruhany geýimleri bolan uzyn köýnegi, dony, efody we gursakçany getirip, Haruna geýdir. Efodyň nagyşly kemerini dak. ⁶Onuň başyna selläni geýdir. Sellesine mukaddes ýazgyny berkit. ⁷Mesh ýagy alyp, onuň başyna guý. Şeýdip ony saýla. ⁸Soňra onuň ogullaryny getir we olara hem uzyn köýnekleri geýdir. ⁹Olara bil guşaklaryny daň we başdaňylaryny daň. Haruny we onuň ogullaryny ruhany edip belle. Ruhanyçylyk olar üçin ebedilik düzgün bolsun. ¹⁰Maňa ýüz tutulýan çadyryň öňüne öküzi getir. Harun we onuň ogullary ellerini öküziň kellesine goýsunlar. ¹¹Maňa ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde, Meniň huzurymda öküzi soý. ¹²Öküziň ganyndan alyp, barmagyň bilen gurbanlyk sypasynyň ýokary çykyp duran burçlaryna çal. Galan ganyň hemmesini gurbanlyk sypasynyň düýbüne dök. ¹³Içýagynyň hemmesini al, bagryň ýüzündäki ýagly perdäni, iki böwregini daşynyň ýagy bilen al. Olary gurbanlyk sypasynda ýak. ¹⁴Emma öküziň läşini, onuň derisini, içgoşuny düşelgäniň daşynda ýak. Bu günä gurbanlygydyr».

¹⁵«Soňra goçlaryň birini al. Harun we onuň ogullary goçuň kellesine ellerini goýsunlar. ¹⁶Goçy soýup, ganyny al we ony gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serp. ¹⁷Soň goçy böleklere böl. Onuň içgoşlaryny we aýaklaryny ýuwup, kellesini bir aýry, aýaklaryny bir aýry edip goý. ¹⁸Gurbanlyk sypasynyň üstünde tutuş goçy ýak. Bu Meniň üçin ýakma gurbanlygydyr. Ot üsti bilen berilýän bu gurbanlygyň ýakymly ysy Maňa ýaraýar».

¹⁹«Beýleki goçy al. Harun we onuň ogullary ellerini goçuň kellesine goýsunlar. ²⁰Goçy soýup, ganyny al. Ony Harunyň we onuň ogullarynyň sag gulaklarynyň ýumşak ýerine çal. Şeýle hem, olaryň sag elleriniň we sag aýaklarynyň başam barmaklaryna çal. Galan gany bolsa gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serp. ²¹Soňra gurbanlyk sypasynyň üstündäki gandan alyp, mesh ýagyny hem alyp, olary Harunyň hem onuň ogullarynyň üstüne we geýimlerine sepele. Şeýdip, Harun we onuň geýimleri, şeýle hem onuň ogullary we olaryň geýimleri Maňa bagyş ediler».

²²«Şeýle hem, goçuň ýagyny, guýruk ýagyny, içýagyny, bagryň ýüzündäki ýagly perdäni, iki böwregini daşynyň ýagy bilen we sag buduny al. (Çünki bu goç ruhanyçylyga bellemek üçindir.) ²³Meniň huzurymdaky çörekler salnan sebetden bir petir, ýaga ýugrulan bir külçe we bir sany hem ýüzüne ýag çalnan ýuka petir al. ²⁴Olaryň hemmesini Harunyň we onuň ogullarynyň aýasyna ýerleşdir. Meniň huzurymda olary göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyr. ²⁵Soňra bulary olaryň elinden alyp, ýakma gurbanlygynyň üstünde goýup ýak. Huzurymda ot üsti bilen berilýän bu gurbanlygyň ýakymly ysy Maňa ýaraýar».

²⁶«Haruny ruhanyçylyga bellemek üçin, soýlan goçuň döşüni al we ony Meniň huzurymda göterme sadakasy edip ýokary galdyr. Ol döş seniň paýyň bolar. ²⁷Ruhanyçylyga bellemek üçin soýlan goçuň döşüni göterme sadakasy we buduny üwreme sadakasy hökmünde Maňa bagyş et. Bular Haruna we onuň ogullaryna berilmelidir. ²⁸Bu ysraýyl halkyndan Haruna we onuň ogullaryna ebedilik paý hökmünde berilsin. Çünki bu sadaka ysraýyllaryň Reb üçin berýän salamatlyk sadakasyndan alyp, ruhanylara berilýän sadaka bolsun».

²⁹«Harunyň mukaddes lybasy özünden soň ogullaryna galsyn. Olar şol geýimlerde başlaryna ýag çalnyp, ruhanyçylyga bellensinler. ³⁰Harunyň ýerine ruhany bolan ogly ol geýimleri Maňa ýüz tutulýan çadyra gelip, mukaddes otagda hyzmat edýän wagty geýsin».

³¹«Ruhanyçylyga bellemek üçin soýlan goçy alyp, onuň etini mukaddes ýerde gaýnadyň. ³²Maňa ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde Harun we onuň ogullary goçuň etini we sebetdäki çöregi iýsinler. ³³Ruhanyçylyga bellenip, özlerini bagyş etmekleri üçin, bu günäden saplama gurbanlygynyň naharyndan özleri iýsinler. Emma bulardan başga hiç kim mundan iýmeli däldir, sebäbi bu nahar mukaddesdir. ³⁴Eger ruhanyçylyga bellemek üçin soýlan malyň etinden ýa-da çörekden iýilmän ertir daňdana galsa, ony otda ýakyň. Ol iýilmeli däldir, sebäbi ol mukaddesdir».

³⁵«Haruny we onuň ogullaryny edil Meniň buýruşym ýaly, ýedi günden soň Maňa ruhanyçylyga belle. ³⁶Şeýle hem, günäden saplanmak üçin, her gün bir öküzi günä gurbanlygy edip ber. Gurbanlyk sypasyny päklemek üçin, günä gurbanlygyny ber we onuň üstüne ýag guýup mukaddes et. ³⁷Gurbanlyk sypasy üçin ýedi günläp päkleme geçirip, ony mukaddes et. Şonda gurbanlyk sypasy iň mukaddes bolar. Ony ellän kişi hem mukaddes bolar».

Gündelik gurbanlyklar

³⁸«Ine, gurbanlyk sypasynda ýakyp bermeli gündelik gurbanlyklaryňyz: iki sany birýaşar tokly. ³⁹Olaryň birini ertirine, beýlekisini agşamyna soý. ⁴⁰Birinji tokly bilen bir okara^[21] saýlama bugdaý ununa bir küýze^[22] zeýtun ýagyny garyp ber. Bir küýze şerap guýup, içgi sadakasy üçin ulanyň. ⁴¹Agşamyna hem ertirine edişiň ýaly et. Beýleki toklyny soýup, onuň bilen hamyr we şerap ber. Ot üsti bilen berilýän bu gurbanlygyň ýakymly ysy Maňa ýaraýar. ⁴²Huzurymdaky Maňa ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde bu adaty ýakma gurbanlygyny nesilme-nesil ýerine ýetir. Siziň bilen gepleşmek üçin, ol ýerde Men siziň bilen duşuşaryn. ⁴³Ol ýerde Men ysraýyllar bilen duşuşaryn. Ol ýer Meniň şöhratym bilen mukaddes bolar. ⁴⁴Maňa ýüz tutulýan çadyry we gurbanlyk sypasyny mukaddes ederin. Şeýle hem, Maňa ruhany bolup hyzmat etmekleri üçin, Haruny we onuň ogullaryny Özüme bagyş ederin. ⁴⁵Men ysraýyllaryň arasynda ýaşaryn we olaryň Hudaýy bolaryn. ⁴⁶Aralarynda ýaşamak üçin olary Müsürden alyp çykan olaryň Hudaýy Rebbiň Mendigimi bilsinler. Olaryň Hudaýy Reb Mendirin».

30-njy bap

Ýakymly ysly tütetgi üçin sypa

¹«Ýakymly ysly tütetgi üçin akasiýa agajyndan sypa ýasa. ²Onuň uzynlygy-da, ini-de bir tirsek bolup, ol dörtburç bolsun. Onuň beýikligi iki tirsek bolup, çykyp duran burçlary bilen bile tutuş bir bitewi edilsin. ³Onuň depesini, ähli taraplaryny we burçlaryny sap altyna gapla. Onuň daş-töweregine altyndan jähek çek. ⁴Onuň üçin altyndan iki sany halka ýasa we olary jähegiň aşagyndan biri-birine garşy edip, iki tarapyna dak. Sypany göterip gider ýaly, ol halkalardan syryklar geçir. ⁵Syryklary akasiýa agajyndan ýasa we olary altyna gapla. ⁶Sypany Äht sandygynyň ýanyndan asylgy tutynyň öňünde ýerleşdir. Ony Äht sandygynyň gapagynyň dogrusynda goý, çünki Men ol ýerde seniň bilen duşuşaryn. ⁷Her gün irden Harun çyrany arassalap ýaglamaga gelende, bu sypanyň üstünde ýakymly ysly tütetgi ýaksyn. ⁸Ol agşam çyrany ýakmaga gelende-de şeýle etsin. Siz bu ýakymly ysly tütetgini Meniň huzurymda hemişe nesilme-nesil etmelisiňiz. ⁹Bu sypada başga hiç hili tütetgi ýakylmasyn, ýakma gurbanlygy ýa-da galla sadakasy berilmesin we onuň üstüne içgi sadakasy guýulmasyn. ¹⁰Ýylda bir gezek Harun onuň burçlarynda günäden saplanma gurbanlygyny bersin. Günäden saplanmak üçin öldürilen malyň ganyny döküp, ýylda bir gezek nesillerboýy günä gurbanlygyny ber. Sypa Rebbe bagyş edilendir».

Mukaddes çadyr üçin salgyt

¹¹Reb Musa şeýle diýdi: ¹²«Ysraýyllaryň hasabyny almak üçin, ilat sanawyny geçir. Hasaba alnanlaryň hemmesi öz jany üçin Maňa töleg tölesin. Şonda töleg töläp hasaba alnan adamlaryň başyna hiç hili bela inmez. ¹³Ine, hasaba alnanlaryň tölemeli zady: mukaddes öýüň resmi ölçegi boýunça ýarym şekel kümüş. Bir şekel iki mysgala^[23] deňdir. Maňa sadaka hökmünde ýarym şekel kümüş bersinler. ¹⁴Hasaba alnanlaryň ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan adamlaryň her biri şu mukdarda Maňa sadaka bersin. ¹⁵Baýam, garybam şol ýarym şekeli tölesin. Töleg şundan az-da bolmasyn, köp-de. Siz şu sadakany Maňa bereniňizde, günäňizden saplanarsyňyz. ¹⁶Ysraýyllaryň günälerinden saplanmagy üçin, olardan pul ýygna we ony Maňa ýüz tutulýan çadyryň hyzmaty üçin sarp et. Jany üçin töleýän tölegi Meniň huzurymda ysraýyllara ýatlama bolar».

Bürünç legen

¹⁷Reb Musa ýene-de şeýle diýdi: ¹⁸«Ýuwunmak üçin bürünçden legen ýasa. Onuň sütüni hem bürünçden bolsun. Ony Maňa ýüz tutulýan çadyr bilen gurbanlyk sypasynyň ortasynda goý we içine suw guý. ¹⁹Şol suw bilen Harun we onuň ogullary ellerini we aýaklaryny ýuwsunlar. ²⁰Olar Maňa ýüz tutulýan çadyra girenlerinde ýa-da gurbanlyk sypasynda ot üsti bilen Maňa gurbanlyk bermäge gelenlerinde, şol suw bilen ýuwunsynlar. Şonda olar ölmezler. ²¹Olar şol suw bilen ellerini, aýaklaryny ýuwsunlar, şonda olar ölmezler. Bu Harun üçin we onuň nesilleri üçin arkama-arka gaýtalanýan ebedilik düzgün bolsun».

Mesh ýagy

²²Reb Musa şeýle diýdi: ²³«Ine, şu iň gowy hoşboý ysly zatlary al: ýarym put^[24] mukdarda suwuk mür, çärýek put^[25] mukdarda ýakymly ysly dalçyn we ýene-de çärýek put mukdarda hoşboý ysly gamyş, ²⁴ýarym put mukdarda hindi dalçynyny al. Bularyň hemmesi mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen ölçensin we dört küýze^[26] zeýtun ýagyny al. ²⁵Ussatlyk bilen garyp, bulardan mesh ýagyny ýasa. Bu mukaddes mesh ýagydyr. ^26-28Maňa ýüz tutulýan çadyra, Äht sandygyna, hantagta we onuň ähli enjamlaryna, çyradana we onuň ähli enjamlaryna, tütetgi sypasyna, ýakma gurbanlyk sypasyna we onuň ähli enjamlaryna, legene we onuň sütünine şu ýagy sepele. ²⁹Olary mukaddes et, şonda olar iň mukaddes zatlar bolar. Olara galtaşan hem mukaddes bolar. ³⁰Haruny we onuň ogullaryny ruhanylarym bolup hyzmat etmekleri üçin, başlaryna ýag guýup, Maňa bagyş et. ³¹Ysraýyllara aýt: Bu siziň üstüňiz bilen nesilme-nesil geçýän Meniň mukaddes mesh ýagymdyr. ³²Bu mesh ýagyny adaty bedeniňize guýmak üçin ulanmaly däldir, başga her hili zatlar bilen garyşdyrmaly däldir. Bu mukaddesdir we siziň üçin hem mukaddes bolmalydyr. ³³Ruhanydan başga kimde-kim şonuň ýaly atyr ýasasa we biriniň üstüne guýsa, öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylar».

Tütetgi

³⁴Reb Musa şeýle diýdi: «Hoşboý ysly zatlary: balzamy, onikany, galbanumy we ýakymly ysly tütetgi al. (Bularyň hemmesi deň möçberde bolsun.) ³⁵Atyr ýasaýjy garyp, olardan hoşboý ysly tütetgi ýasa. Oňa duz hem goş, ol sap we mukaddes bolsun. ³⁶Onuň bir bölegini külkeläp, siziň bilen duşuşýan ýerim bolan Äht sandygynyň öňündäki Maňa ýüz tutulýan çadyrda goý. Bu siziň üçin iň mukaddes bolar. ³⁷Şu usul bilen özüňiz üçin tütetgi taýýarlamaň. Muny Men-Rebbe bagyş edilen hasaplaň. ³⁸Kim muny atyr hökmünde ulansa, öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylar».

31-nji bap

Mukaddes çadyr üçin ussalar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ine, Men ýahuda tiresinden Huruň agtygy, Urynyň ogly Besaleli saýladym. ³Men ony Öz Ruhum bilen doldurdym. Her dürli senet işinde Men oňa ukyp, akyl-paýhas we başarjaňlyk berdim. ⁴Ol ökde nakgaş bolup, altyna-kümşe we bürünje dürli nagyşlar salsyn. ⁵Daşlary oýup gaşlary goýmakda, agaç ýonmakda, her hili ussaçylyk işinde oňa ussatlyk berdim. ⁶Şeýle hem, Besalel bilen işlär ýaly, Men dan tiresinden Ahysamagyň ogly Oholyýaby hem saýladym. Men ähli ökde ussalara-da ukyp berdim. Şeýlelikde, olar Meniň saňa buýran şu ähli zatlarymy ýasasynlar: ⁷Maňa ýüz tutulýan çadyr, Äht sandygy we onuň üstüniň gapagy, çadyryň ähli esbaplary, ⁸hantagta we onuň enjamlary, sap altyndan edilen çyradan we onuň ähli enjamlary, tütetgi sypasy, ⁹ýakma gurbanlyk sypasy we onuň ähli enjamlary, legen we onuň sütüni, ¹⁰şeýle hem, nagyşlar bilen keşdelenen geýimler, ruhany bolup gulluk edenlerinde geýmek üçin, Haruna we onuň ogullaryna niýetlenen mukaddes lybaslary, ¹¹mesh ýagy we mukaddes öý üçin ýakymly ysly tütetgi. Olar bulary edil Meniň saňa buýruşym ýaly etsinler».

Sabat güni

¹²Reb Musa ýene-de şulary diýdi: ¹³«Seniň özüň ysraýyllara aýt, goý, olar Meniň Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetirsinler, çünki bu Men bilen siziň araňyzdaky ähtiň geljekki nesilleriňiz boýy dowam etjek nyşanydyr. Munuň bilen sizi Men Rebbiň mukaddes halkym edendigimi bilersiňiz. ¹⁴Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetiriň, sebäbi bu gün siziň üçin aýratyndyr. Kimde-kim ony harlasa, ölüme höküm ediler. Şol gün iş eden adam öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylar. ¹⁵Alty günüň dowamynda işleriňizi edip boluň, emma ýedinji gün dynç alyň. Çünki ol Rebbe bagyş edilendir. Sabat güni iş eden adam ölüme höküm ediler. ¹⁶Şonuň üçin hem ysraýyllar Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetirmelidirler, nesilme-nesil ony ebedi äht hökmünde ýerine ýetirmelidirler. ¹⁷Bu ysraýyl halky bilen Meniň aramdaky hemişelik belgidir, çünki Men alty günde Gögi we Ýeri ýaratdym. Ýedinji gün bolsa hemme işden dynyp, dynç aldym». ¹⁸HudaýSinaý dagynda Musa bilen gepleşip bolansoň, oňa ýüzüne buýruklar ýazylan iki sany ýasy daş bölegini berdi. Ony Hudaýyň hut Özi ýazypdy.

32-nji bap

Altyn göle

¹Halk Musanyň dagdan yzyna dolanman, ol ýerde köp eglenenini görüp, Harunyň daşyna üýşdüler we oňa: «Öňbaşçylyk eder ýaly, hany, bize bir hudaý ýasa, çünki bizi Müsürden çykaryp getiren Musa diýen adama näme bolanyny biz bilemzok» diýdiler. ²Harun olara: «Aýallaryňyzyň, ogullaryňyzyň we gyzlaryňyzyň gulaklaryndaky altyn halkalary aýryp, maňa getirip beriň» diýdi. ³Şeýlelikde, olaryň hemmesi gulaklaryndan altyn halkalaryny aýryp, Haruna getirip berdiler. ⁴Harun galyp etdi, olaryň altynlaryny eredip, ondan göläniň heýkelini ýasady. Halk muňa: «Eý, Ysraýyl, ine, sizi Müsürden çykaran hudaýyňyz şudur» diýişdiler. ⁵Harun muny görende, onuň öňünde gurbanlyk sypasyny ýasady we jar edip: «Ertir Rebbiň şanyna baýramçylyk ederis» diýdi. ⁶Ertesi gün halk irden turup, ýakma gurbanlygyny we salamatlyk sadakasyny berdi. Adamlar iýip-içmäge oturdylar, soňra turup oýnaşmaga başladylar.

⁷Reb Musa şeýle diýdi: «Häziriň özünde aşak düş! Seniň Müsürden çykaran halkyň azgynçylyga ýüz urdy. ⁸Olar Meniň aýdan ýolumdan gaty çalt çykdylar. Olar özlerine göleden but ýasap, oňa sežde etdiler. Oňa sadaka berip: „Eý, Ysraýyl, ine, sizi Müsürden çykaran hudaýyňyz şudur“ diýişdiler». ⁹Reb Musa ýene-de: «Men bu halkyň nähili boýnuýogyndygyny gördüm. ¹⁰Indi Meni ýeke goý, çünki Men gazap atyna atlanyp, olary ýok edip taşlaýyn we senden bir beýik millet döredeýin» diýdi.

¹¹Emma Musa Hudaýy Rebbe ýalbaryp, şeýle diýdi: «Ýa Reb, näme üçin beýik güýjüň bilen we gudratly goluň bilen Müsür ýurdundan getiren bu halkyňa gahar edýäň? ¹²Näme üçin müsürliler: „Hudaý olary dagda öldürmek üçin we ýer ýüzünden süpürip taşlamak üçin erbet niýet bilen alyp gaýdypdyr“ diýmeli? Gahar oduňy öçür, gaýtmyşym et. Öz halkyňyň üstünden bu bela-beteri inderme. ¹³Öz gullaryň Ybraýymy, Yshagy we Ysraýyly ýadyňa sal. Seniň Özüň olara: „Men siziň nesilleriňizi asman ýyldyzlary deý köpelderin we nesilleriňize söz beren bu ähli ýeri size berjek. Olar ony müdimilik miras alarlar“ diýipdiň». ¹⁴Şundan soň, Reb halkynyň üstünden bela-beter indermek pikirinden el çekdi.

¹⁵Soňra Musa eline äht ýazylan iki sany ýasy daş bölegini alyp, dagdan aşak gaýtdy. Bu ýasy daş bölekleriniň hersiniň iki tarapyna-da: öň tarapyna hem, arka tarapyna hem ýazylandy. ¹⁶Bu ýasy daşlar Hudaýyň işidi. Ýasy daşlaryň ýüzündäki oýulyp ýazylan ýazgylar Hudaýyň ýazgylarydy. ¹⁷Ýeşuwa halkyň gygyryşýan gykylygyny eşidip, Musa: «Düşelgeden urşuň sesi gelýär» diýdi. ¹⁸Emma Musa: «Bu ses ýeňijileriň sesem däl, ýeňlenleriňki hem däl. Bu eşidýänimiz aýşy-eşretiň sesidir!» diýdi. ¹⁹Ol düşelgä ýakyn gelen badyna, göläni we tans edip ýören adamlary gördi. Musa gahar-gazaba münüp, elindäki ýasy daş böleklerini zyňyp goýberdi, olar dagyň eteginde çym-pytrak boldy. ²⁰Musa olaryň ýasan gölesini alyp, otda eretdi, soň ony külkeläp, suwa gardy-da, ondan ysraýyllara içirdi.

²¹Musa Haruna: «Bu halka beýle uly günä gazandyrar ýaly, bular saňa näme etdiler?» diýdi. ²²Harun oňa: «Jenabym, maňa gaharyň gelmesin, bu halkyň päliniň bozukdygyny özüň bilýärsiň-ä. ²³Olar maňa: „Öňbaşçylyk eder ýaly, bize hudaý ýasa, çünki bizi Müsürden çykaryp getiren Musa diýen adama näme bolanyny bilemzok“ diýdiler. ²⁴Şeýdip, men olardan kimde altyn bar bolsa, maňa getirip bermegini soradym. Olary alyp, otda eretdim, ondan hem şu göle emele geldi!» diýdi.

²⁵Musa Harunyň bu halky başyna goýberendigini gördi, olar duşmanlarynyň öňünde gülküdiler. ²⁶Soňra Musa düşelgäniň girelgesinde durup: «Kimde-kim Rebbiň tarapynda bolsa meniň ýanyma gelsin!» diýdi. Ähli lewiler onuň daşyna üýşdi. ²⁷Musa olara: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Siziň hemmäňiz gylyçlaryňyzy dakynyň! Siziň her biriňiz düşelgeleriň bir çetinden beýleki çetine çenli gapyma-gapy aýlanyp, öz garyndaşyňyzy, dostuňyzy we goňşyňyzy öldüriň“» diýdi. ²⁸Lewiler Musanyň buýruşy ýaly etdiler. Şol gün üç müňe golaý adam heläk boldy. ²⁹Musa lewilere: «Şu gün siz Rebbiň gullugyna bellendiňiz. Her biriňiz öz ogluňyzy we garyndaşyňyzy öldürip, bu gün siziň özüňiz ýalkandyňyz» diýdi.

³⁰Ertesi gün Musa halka: «Siz agyr günä gazandyňyz. Emma men häzir Rebbiň ýanyna çykaýyn, belki sizi günäňizden sapladyp bilerin» diýdi. ³¹Şeýdip, Musa Rebbiň ýanyna gaýdyp geldi we Oňa: «Wah, bu halk özüne altyndan göle ýasap, agyr günä etdi. ³²Ýöne indi Sen bularyň günälerini geçeweri, ýogsa-da meniň adymy Öz adamlaryňyň ady ýazylan kitabyňdan öçür» diýdi. ³³Reb Musa: «Kimde-kim Maňa garşy günä etse, onuň adyny kitabymdan öçürip taşlaryn. ³⁴Indi bar, git-de, halky saňa aýdan ýerime äkit. Meniň perişdäm seniň öňüňden gitjekdir. Emma jeza güni gelende, Men olaryň eden günälerine görä jezasyny bererin» diýdi.

³⁵Şeýlelikde, Reb halkyň üstünden betbagtçylyk inderdi, sebäbi olar Haruna göle ýasatdyrypdylar.

33-nji bap

Reb Sinaý dagyndan gitmegi buýurýar

¹Reb Musa: «Baryň, bu ýeri taşlap gidiň. Sen we Müsürden getiren halkyň Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň nesillerine Meniň wada beren ýerime gidiň. ²Men siziň öňüňizden perişde ibererin we kenganlary, amorlary, hetleri, perizleri, hiwileri we ýabuslary kowup çykararyn. ³Süýt we bal akýan baý toprakly ýurda gidiň. Emma Men siziň bilen gitjek däl, ýogsam siziň boýnuýogyn halkdygyňyz üçin, Men sizi ýolda ýok edip taşlaryn» diýdi.

⁴Halk bu ýakymsyz sözleri eşidip ýas tutdy, hiç kim şaý-sep dakynmady. ⁵Çünki Reb Musa: «Ysraýyllara aýt, olar boýnuýogyn halk, Men ýekeje pursat hem olar bilen bile gitsem, olary ýok edip taşlaryn. Şonuň üçin hem indi olar şaý-seplerini dakynmasynlar. Men olara näme etmelisini çözeýin» diýdi. ⁶Şol sebäpli ysraýyllar şaý-sep dakynmalaryny goýdular. Olar Horep^[27] dagyndan çykyp gaýtdylar.

Rebbe ýüz tutulýan çadyr

⁷Musa düşelgäniň daşynda, ondan uzagrakda çadyr dikdi, ony Rebbe ýüz tutulýan çadyr diýip atlandyrdy. Kimde-kim Rebden maslahat soramak islese, şol çadyra baryp bilýärdi. ⁸Musa her gezek çadyra tarap ýörän wagty, ähli halk ýerinden turup, dik durardy. Musa tä çadyryň içine girýänçä, olaryň hersi öz çadyrlarynyň girelgesinde, onuň yzyndan seredip durardylar. ⁹Musa çadyra girende, bulut sütüni aşak düşüp, çadyryň girelgesinde durardy we Reb Musa bilen gepleşerdi. ¹⁰Bulut sütüniniň çadyryň girelgesinde duranyny görende, tutuş halk çadyrlarynyň girelgesinde durup sežde ederdiler. ¹¹Reb Musa bilen edil iki dostuň biri-biri bilen gepleşişi ýaly, ýüzbe-ýüz gepleşerdi. Soňra Musa düşelgä gaýdyp gelerdi, emma onuň ýaş kömekçisi Nunuň ogly Ýeşuwa çadyrda galardy.

Reb halky bilen bile bolmaga söz berýär

¹²Musa Rebbe şeýle diýdi: «Ine, Sen maňa bu halky äkit diýdiň, ýöne meniň bilen kimi iberjekdigiňi aýan etmediň. Sen maňa: „Men seniň adyňy gowy tanaýaryn, sen Meniň nazarymda merhemet tapdyň“ diýdiň. ¹³Eger men dogrudan-da, Seniň göwnüňden turan bolsam, maňa Öz ýollaryňy görkez. Şonda men Seni gowy tanap, nazaryňda ýene-de merhemet taparyn. Ýatdan çykarma, bu millet Seniň Öz halkyňdyr». ¹⁴Reb Musa: «Men seniň bilen giderin we saňa parahatçylyk bererin» diýdi. ¹⁵Musa hem Oňa: «Eger Sen biziň bilen gitmeseň, onda bizi bu ýerden gitmeli etme. ¹⁶Eger biziň bilen gitmeseň, onda meniň we halkyňyň Seniň öňüňde merhemet gazanandygy nädip bilinsin? Şonuň üçin hem meniň we halkyňyň Ýer ýüzündäki ähli halklardan aýratyndygymyzy görkez» diýdi.

¹⁷Reb Musa: «Men seniň edil soran zadyňy ederin, sebäbi sen Meniň nazarymda merhemet tapdyň we Men seniň adyňy gowy tanaýaryn» diýdi. ¹⁸Musa: «Ýalbarýan, maňa şöhratyňy görkezäý» diýdi. ¹⁹Reb oňa: «Men siziň öňüňizden bütin şanlylygym bilen geçerin we siziň öňüňizde Reb adymy jar ederin. Men islän adamyma merhemet, islän adamyma hem rehim-şepagat ederin. ²⁰Ýöne sen Meniň ýüzümi görmeli dälsiň, çünki Meni gören kişi diri galmaz» diýdi. ²¹Reb sözüni dowam edip: «Ine, Meniň gapdalymdaky şu gaýanyň üstünde dur. ²²Meniň şöhratym geçýänçä, Men seni gaýanyň jaýrygynda goýjak we Men geçýänçäm, seni elim bilen büräp duraryn. ²³Soňra Men elimi aýraryn welin, sen Meniň arkamy görüp bilersiň. Emma Meniň ýüzüm görülmeli däldir» diýdi.

34-nji bap

Reb täzeden ysraýyllar bilen äht baglaşýar

¹Reb Musa: «Öňkä meňzeş edip, iki sany ýasy daş ýasa. Men olaryň ýüzüne şol seniň birinji döwen ýasy daşlaryň ýüzündäki sözleri ýazjak. ²Säher bilen taýýar bol. Sinaý dagyna çykyp, dagyň depesinde Meniň huzurymda dur. ³Seniň bilen hiç kim daga çykmasyn. Tutuş dagyň üstünde bir adam hem görünmesin. Dowarlaryňyzy, sygyrlaryňyzy hem dagyň eteginde bakmaň» diýdi. ⁴Şeýdip, Musa öňkä meňzeş edip, ýene-de iki sany ýasy daş bölegini ýasady. Rebbiň buýruşy ýaly, ol säher bilen turup, Sinaý dagyna çykdy. Ol eline iki ýasy daş bölegini hem aldy. ⁵Reb bulut içinde aşak inip, Musanyň ýanynda durdy-da: «Men — Reb!» diýip Öz adyny yglan etdi. ⁶Reb Musanyň öňünden geçip, şuny jar etdi: «Men Rebdirin, Rebdirin! Rehimli we merhemetli Hudaýdyryn. Men giň göwünli, örän wepaly, sadyk söýgä baý. ⁷Müňlerçe nesillere sadyk söýgimi görkezerin. Etmişi, ýazygy we günäni bagyşlaýaryn. Ýöne günälini jezasyz hem goýmaýaryn. Atalarynyň etmişiniň jezasyny çagalaryna, olaryň çagalarynyň çagalaryna, olaryň üçünji we dördünji arkasyna çekdirerin».

⁸Musa derrew ýüzüni ýere berip sežde etdi. ⁹Ol: «Eý, Taňry, eger men Seniň öňüňde merhemet tapan bolsam, goý, onda Taňrym biziň bilen gitsin. Bu halk boýnuýogyn bolsa-da, biziň etmişimizi, günämizi bagyşla we bizi Öz mirasdaryň edip al» diýdi. ¹⁰Reb Musa şeýle diýdi: «Indi Men siziň bilen äht baglaşjak. Seniň tutuş halkyňyň öňünde Men gudratlar görkezjek. Şeýle gudratlar tutuş ýer ýüzünde ýa-da hiç bir milletde görlüp-eşidilen däldir. Aralarynda ýaşaýan bu tutuş halkyň Men-Rebbiň edýän işini görerler, çünki Men siziň üçin gorkunç zatlar ederin».

¹¹«Meniň bu günki buýurýan buýruklarymy ýerine ýetir. Seret, Men siziň öňüňizden amorlary, kenganlary, hetleri, perizleri, hiwileri we ýabuslary kowup çykararyn. ¹²Barýan ýeriňiziň ýaşaýjylary bilen äht baglaşmakdan ägä boluň, ýogsam ol äht sizi duzaga düşürer. ¹³Siz olaryň gurbanlyk sypalaryny ýumrup taşlaň, dikme daşlaryny döwüp, Aşera butlaryny çapyň. ¹⁴Başga hudaýa sežde etmäň, sebäbi Gabanjaň atly Reb gabanjaň Hudaýdyr. ¹⁵Baran ýeriňiziň ýaşaýjylary bilen äht baglaşmaň, sebäbi olar öz hudaýlaryna sežde ederler. Olar öz hudaýlaryna sadaka beren wagty, olaryň arasyndan biri sizi çagyrsa, siz hem sadakada berlen nahardan iýersiňiz. ¹⁶Siz ogullaryňyza olaryň gyzlaryndan aýal alyp berersiňiz. Öz hudaýlaryna sežde edip ýören bu gyzlar siziň ogullaryňyza hem şeýle etdirerler».

¹⁷«Guýma butlar ýasamaň.

¹⁸Petir baýramyny belläň. Meniň size buýruşym ýaly, Abyp aýynyň bellenen günlerinde ýedi günläp petir iýiň, sebäbi siz Müsürden Abyp aýynda çykdyňyz.

¹⁹Ähli ilkinji doglan erkekler Meniňkidir. Siziň sygyrlaryňyzyň we dowarlaryňyzyň hem ilkinji erkek guzlanlary Meniňkidir.

²⁰Eşegiň ilkinji kürrelän erkek kürresini goýnuň ilkinji toklusy bilen çalşyp, yzyna satyn alyň. Eger çalyşmasaňyz, onda onuň boýnuny omruň. Ähli nowbahar ogullaryňyzy hem çalşyp, yzyna satyn alyň.

Meniň öňümde hiç kim eli boş görünmesin.

²¹Alty günläp siz işlärsiňiz, emma ýedinji gün dynç alyň. Hatda sürüm döwri bolsa-da, hasyl döwri bolsa-da, dynç alyň. ²²Bugdaýyň ilkinji hasylyndan galla baýramyny belläň. Ýylyň ahyrynda hasyl toý beriň. ²³Ýylda üç gezek ähli erkekleriňiz Ysraýyl Hudaýy bolan Beýik Hudaýyň huzuryna gelsin. ²⁴Çünki Men siziň öňüňizden başga milletleri kowup aýryp, serhetleriňizi giňelderin. Ýylda üç gezek Hudaýyňyz Rebbiň huzuryna gelseňiz, hiç kim siziň ýeriňize göz dikip bilmez.

²⁵Maňa gurbanlyk üçin soýýan malyňyzyň ganyny hamyrmaýaly çörek bilen bermäň. Meniň baýramymyň şanyna gurban eden malyňyzyň ýagy ertire galmasyn.

²⁶Ýeriňizde önen ilkinji saýlama miweleri Hudaýyňyz Rebbiň öýüne getiriň.

Owlagy enesiniň süýdünde bişirmäň».

²⁷Reb Musa ýene-de: «Şu sözleri ýaz, çünki Men seniň bilen we Ysraýyl bilen şu sözleriň esasynda äht baglaşdym» diýdi. ²⁸Musa ol ýerde Reb bilen kyrk gije-gündizläp boldy. Ol ne çörek iýdi, ne-de suw içdi. Ol Äht sözleri bolan bu on tabşyrygy ýasy daşlaryň ýüzüne ýazdy.

Musanyň ýüzi nur saçýar

²⁹Musa eline Äht ýazylan iki sany ýasy daş bölegini alyp, Sinaý dagyndan aşak düşdi. Ol dagdan aşak inip gelýärkä, Hudaý bilen gepleşendigi üçin, onuň ýüzi nur saçýardy. Mundan onuň özi hem bihabardy. ³⁰Harun we ähli ysraýyllar Musanyň ýüzüniň nur saçýandygyny görenlerinde, olar onuň ýakynyna gelmäge gorkdular. ³¹Emma Musa olary öz ýanyna çagyrdy. Harun we halkyň ähli ýolbaşçylary onuň ýanyna geldiler. Musa olar bilen gepleşdi. ³²Mundan soň ähli ysraýyllar onuň töweregine üýşdüler. Musa Sinaý dagynda Rebbiň özüne beren ähli tabşyryklaryny olara tabşyrdy. ³³Musa olar bilen gepleşip bolandan soňra ýapynja bilen öz ýüzüni örtdi. ³⁴Emma Musa Reb bilen gepleşmek üçin, Onuň huzuryna çatma giren wagty, tä daşary çykýança, ýapynjasyny aýrardy. Ol daşary çykyp, Rebbiň näme buýrandygyny ysraýyllara aýdan wagty, ³⁵olar Musanyň ýüzüni görüp bilýärdiler. Onuň ýüzi nur saçýardy. Soňra Musa Reb bilen gepleşmäge girýän wagtyna çenli, ýene-de ýapynja bilen ýüzüni örterdi.

35-nji bap

Sabat güni hakda kanunlar

¹Musa ähli ysraýyl halkyny ýygnap, olara Rebbiň ýerine ýetirmegi buýran zatlaryny aýtdy: ²«Alty günüň dowamynda ähli işiňizi ediň, emma Sabat gününi Rebbe bagyş edip, dynç alyň. Şol gün iş eden adam ölüme höküm ediler. ³Sabat güni ýaşaýan ýeriňiziň hiç bir ýerinde ot ýakmaň».

Mukaddes çadyr üçin sadaka

⁴Musa tutuş ysraýyl halkyna şeýle diýdi: «Ine, size Rebbiň buýrugy: ⁵Öz araňyzdan Rebbe sadaka ýygnaň. Her kim göwnünden çykaran şu zatlary Rebbe sadaka bersin: altyn, kümüş we bürünç; ⁶gök, badam, gyrmyzy ýüplük, nepis zygyr mata, geçi ýüňi; ⁷goçuň eýlenen derisi, saýlama deri, akasiýa agajy; ⁸çyra üçin zeýtun ýagy, mesh ýagy üçin we ýakymly ysly tütetgi üçin hoşboý ysly zatlar; ⁹efoda we gursakça dakmak üçin hakyk we başga gymmatbaha gaşlar.

¹⁰Araňyzdaky hemme ukyply senetçiler gelip, Rebbiň buýran ähli şu zatlaryny ýasasynlar: mukaddes çadyr, ¹¹onuň daşky örtügi we ýapynjasy, ildirgiçleri, çarçuwalary, syryklary, sütünleri we olary saklaýan dabanlary; ¹²sandyk we onuň syryklary, gapagy, tutusy; ¹³hantagta we onuň syryklary, ähli enjamlary we Rebbe hödür çöregi; ¹⁴yşyk üçin çyradan, onuň enjamlary we çyralary, çyra üçin ýag; ¹⁵tütetgi sypasy, onuň syryklary, mesh ýagy we hoşboý ysly zatlar, mukaddes çadyryň girelgesi üçin ýapynja; ¹⁶ýakma gurbanlyk sypasy we onuň bürünçden gözenegi, syryklary, ähli enjamlary, legeni we onuň sütüni; ¹⁷haýadyň perdeleri, onuň sütünleri, dabanlary, haýadyň derwezesi üçin ýapynja; ¹⁸Mukaddes çadyryň we haýadyň gazyklary, olaryň zynjyrlary; ¹⁹Mukaddes otagda hyzmat etmek üçin, owadan tikilen mukaddes lybaslary; ruhany Harunyň we onuň ogullarynyň ruhany bolup hyzmat etmekleri üçin olaryň ýörite geýimleri».

²⁰Soňra ähli ysraýyl halky Musanyň huzuryndan dagaşdylar. ²¹Her kim ýüreginden besläp, göwnünden çykaranyny Rebbe ýüz tutulýan çadyr üçin, onuň hyzmaty üçin we mukaddes lybaslar üçin Rebbe sadaka getirdiler. ²²Şeýlelikde, erkekler hem, aýallar hem birlikde geldiler. Olaryň hemmesi öz göwnünden çykaran bileziklerini, gulakhalkalaryny we möhür basylan ýüzükler, gülýakalar getirdiler. Olaryň hemmesi altyndan ýasalandy. Hemmeler altyndan ýasalan zatlaryny Rebbe sadaka bermek üçin getirdiler. ²³Her kim özünde bar bolan gök, badam, gyrmyzy ýüplügini, nepis zygyr matasyny, geçi ýüňüni, goçuň eýlenen derisini we saýlama deri getirdi. ²⁴Her kim kümüşden ýa-da bürünçden edilen zadyny Rebbe sadaka getirdi. Şeýle hem, her kim her bir işde ulanyp boljak akasiýa agajyny getirdi. ²⁵Ähli ukyply çeper elli aýallar gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan öz elleri bilen ören zatlaryny getirdiler. ²⁶Ýüreklerine salnan ähli başarjaň aýallar geçiniň ýüňünden hem ýüplük ördüler. ²⁷Ýolbaşçylar efodyň we gursakçanyň gaşlaryny öýjüklerine oturtmak üçin hakyk we başga-da gymmatbaha gaşlar getirdiler. ²⁸Olar ýakymly ysly tütetgi üçin, çyra we mesh ýagy üçin hoşboý ysly ösümlikleri we zeýtun ýagyny getirdiler. ²⁹Ähli ysraýyl erkekleri we aýallary Rebbiň Musa buýran işi üçin göwnünden çykaran zatlaryny getirdiler. Olar muny Rebbe meýletin sadaka hökmünde getirdiler.

³⁰Soňra Musa ysraýyllara şeýle diýdi: «Ine, Reb ýahuda tiresinden Huruň agtygy Urynyň ogly Besaleli saýlady. ³¹Ol ony Öz ruhy bilen dolduryp, oňa dürli senetçilik işlerinde ukyp, akyl-paýhas we başarjaňlyk berdi. ³²Ol ökde nakgaş bolup, altyna, kümşe we bürünje dürli nagyşlar saldy. ³³Daşlary oýmakda, agaç ýonmakda, her hili ussaçylyk işinde oňa ukyp berdi. ³⁴Şeýle hem Reb Besalele we dan tiresinden Ahysamagyň ogly Oholyýaba başga adamlara öwretmek ylhamyny hem berdi. ³⁵Reb olara dürli senetçilik işlerinde ukyp berdi: ussaçylyk ýa-da nakgaşçylyk, ýa-da gök, badam, gyrmyzy ýüplük bilen we nepis zygyr sapak bilen keşde çekmeklik, ýa-da dokmaçylyk berildi. Olaryň hemmesi ökde ussalar we nakgaşlardyr».

36-njy bap

¹Mukaddes öýüň gurluşynyň her bir işini nähili ýerine ýetirmelisini biler ýaly, Reb Besalele, Oholyýaba we başga-da her bir ökde ussalara ukyp hem akyl-paýhas berdi. Olar ähli işi Rebbiň buýrugy boýunça ýerine ýetirmelidiler ²Soňra Musa Besaleli, Oholyýaby we başga-da Rebbiň ukyp beren ähli ökde ussalaryny ýygnady. Reb bu işi ýerine ýetirmegi olaryň ýüreklerine saldy. ³Olar mukaddes öýi gurmak üçin, ysraýyllaryň getiren ähli meýletin sadakalaryny Musadan aldylar. Ysraýyllar entek hem her gün irden Musa meýletin sadakalaryny getirýärdiler. ⁴Şeýlelikde, mukaddes öýüň her dürli işini ýerine ýetirýän hemme ökde senetçiler geldiler. Her kimiň etmeli işi bellenildi. ⁵Olar Musa: «Rebbiň bize buýran işini etmekde, halk zatlary gereginden artyk getirýär» diýdiler. ⁶Şonuň üçin hem Musa düşelgäniň içine şeýle buýruk bilen: «Mundan beýläk bir erkek ýa-da aýal mukaddes öý üçin sadaka edip, hiç hili zat getirmesin» diýip jar çekdirdi. Şeýdip, halk sadaka getirmesini kesdi. ⁷Çünki olaryň getiren zatlary eýýäm ähli işi ýerine ýetirmek üçin gereginden hem artykdy.

Ysraýyllar mukaddes çadyry ýasaýarlar

⁸Ökde ussalar on perdeden ybarat mukaddes çadyr ýasadylar. Olar perdeleri nepis zygyr matadan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden edip, olaryň ýüzüne kerubyň şekilini owadanlap çekdiler. ⁹Her perdäniň uzynlygy ýigrimi sekiz tirsek, ini dört tirsek bolup, ähli perdeleriň ölçegi bir meňzeşdi.

¹⁰Olar bäş perdäni bir aýry, beýleki bäş perdäni hem bir aýry edip çatdylar. ¹¹Birinji bäş perdäniň iň soňkusynyň ujuna gök halka ýasadylar, ikinji bäş perdäniň iň soňkusyna-da şeýle etdiler. ¹²Birinji toplumyň perdeleriniň iň soňkusynyň ujuna elli sany halka ýasadylar. Ikinji toplumyň soňkusyna-da elli halka ýasadylar. Halkalar biri-biriniň garşysynda ýerleşendi. ¹³Altyndan elli sany ildirgiç ýasap, perdeleri ildirgiç bilen biri-birine berkitdiler. Şeýdip, çadyr tutuş bir bitewi boldy.

¹⁴Şeýle hem, geçiniň ýüňünden edilen on bir perdeden ybarat mukaddes çadyryň daşky örtügini ýasadylar. ¹⁵Her perdäniň uzynlygy otuz tirsek, ini dört tirsek bolup, on bir perdäniň-de ölçegini bir meňzeş etdiler. ¹⁶Perdeleriň bäşisini bir aýry çatyp, galan altysyny hem bir aýry çatdylar. ¹⁷Birinji toplumyň ortasyndan iň soňkusynyň ujuna elli sany halka ýasadylar, ikinji toplumyňka hem şeýle etdiler. ¹⁸Soňra bürünçden elli sany ildirgiç ýasap, olary halkadan geçirip, çadyry birleşdirdiler. Şonda çadyr tutuş bir bitewi boldy. ¹⁹Çadyr üçin goçuň eýlenen derisinden ýapynja ýasaldy we onuň üstüni örtmäge saýlama deriden ýene bir ýapynja ýasadylar.

²⁰Mukaddes çadyr üçin akasiýa agajyndan dikligine çarçuwalar ýasadylar. ²¹Her çarçuwanyň uzynlygy on tirsek, ini bir ýarym tirsek boldy. ²²Çarçuwalary biri-biri bilen sepleşdirip durar ýaly, her çarçuwada iki sany gazyk dikdiler. Çadyryň ähli çarçuwalary üçin şeýle edildi. ²³Mukaddes çadyryň çarçuwalaryny şeýle ýasadylar: onuň günorta tarapy üçin ýigrimi sany çarçuwa ýasaldy. ²⁴Ýigrimi çarçuwanyň aşagyndan kyrk sany kümüşden daban ýasadylar. Her çarçuwanyň aşagyndan onuň gazygy üçin iki sany daban ýasaldy. ²⁵Çadyryň ikinji tarapy bolan demirgazyk tarapy üçin hem ýigrimi çarçuwa ýasaldy. ²⁶Olara hem her çarçuwa ikiden, jemi kyrk sany kümüşden daban ýasadylar. Her çarçuwanyň aşagyndan iki daban ýasadylar. ²⁷Çadyryň arka tarapy bolan günbatar tarapy üçin, alty çarçuwa ýasaldy. ²⁸Çadyryň arka tarapyndaky burçlar üçin iki çarçuwa ýasaldy. ²⁹Olar aşakdan we ýokardan şol bir halka birleşdirlendi. Olaryň ikisi-de şeýle edilip, olar iki burçy emele getirdiler. ³⁰Şeýdip, sekiz sany çarçuwa bolup, her çarçuwanyň aşagyndan iki daban ýasalyp, jemi on alty sany kümüşden daban ýasadylar.

³¹Mukaddes çadyryň bir tarapyndaky çarçuwalar üçin akasiýa agajyndan bäş sany syryk ýasadylar. ³²Çadyryň beýleki tarapyndaky çarçuwalar üçin bäşisini we arka tarapy bolan günbataryndaky çarçuwalar üçin bäşisini ýasadylar. ³³Çarçuwalaryň ortasyndan geçýän taýagyny çadyryň bir ujundan beýleki ujuna çenli geçirdiler. ³⁴Çarçuwalary altyna gaplap, syryklary saklar ýaly, altyndan halkalar ýasadylar. Syryklar hem altyna gaplandy.

³⁵Gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tuty ýasadylar. Onuň ýüzüne owadan edip, kerubyň şekilini nagyşlap çekdiler. ³⁶Perdäni asmak üçin, akasiýa agajyndan dört sany sütün ýasaldy. Olary altyn bilen gaplap, olara altyndan ildirgiçler we kümüşden dört sany daban ýasadylar. ³⁷Şeýle hem, olar çadyryň girelgesi üçin gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan perde ýasadylar. Ony keşde bilen nagyşladylar. ³⁸Bu perde üçin akasiýa agajyndan bäş sany sütün dikip, onuň ýokarky örtüklerini we sütünlerini altyna gapladylar. Olaryň ildirgiçlerini hem altyndan edip, olara bürünçden bäş sany daban ýasadylar.

37-nji bap

Äht sandygy

¹Besalel akasiýa agajyndan sandyk ýasady. Onuň uzynlygy iki ýarym tirsek, ini we beýikligi bir ýarym tirsek boldy. ²Onuň içini-de, daşyny-da sap altyna gaplady we onuň daş-töweregine altyndan jähek saldy. ³Sandyk üçin dört sany altyn halka ýasady we olary dört aýagyna: ikisini bir tarapyndaky aýaklaryna, beýleki ikisini beýleki tarapyndaky aýaklaryna dakdy.

⁴Ol akasiýa agajyndan syryklar ýasap, olary altyna gaplady. ⁵Sandygy göterip äkider ýaly, syryklary onuň gapdallaryndaky halkalardan geçirdi. ⁶Soňra ol sap altyndan gapak ýasady. Onuň uzynlygyny iki ýarym tirsek, inini bolsa bir ýarym tirsek etdi. ⁷Gapagyň her iki ýan çetinde döwme altyndan iki sany kerup ýasady. ⁸Keruplaryň birini gapagyň bir çetinde, beýlekisini beýleki çetinde ýerleşdirdi. Olary gapagyň her ýan çetinde goýup, olary gapak bilen bir bitewi edip berkitdi. ⁹Keruplar ganatlaryny gapagyň depesinde ýaýyp, onuň üstüne saýa salyp durdular. Olaryň ýüzleri biri-biriniň garşysynda bolup, göni gapaga tarap seredýärdiler.

Hantagta

¹⁰Şeýle hem ol akasiýa agajyndan hantagta ýasady. Onuň uzynlygy iki tirsek, ini bir tirsek we beýikligi bir ýarym tirsek boldy. ¹¹Ony sap altyna gaplap, daş-töweregine altyndan jähek saldy. ¹²Hantagtanyň gyralaryna dört barmak giňlikde gurşaw etdi we gurşawyň daş-töweregine altyndan jähek saldy. ¹³Hantagta üçin altyndan dört sany halka ýasady. Halkalary onuň dört künjündäki dört aýagyna berkitdi. ¹⁴Hantagtany göterip äkider ýaly, halkalardan geçen syryklary gurşawa ýakyn ýerleşdirdi. ¹⁵Besalel akasiýa agajyndan syryklar ýasap, olary altyna gaplady. ¹⁶Hantagtada goýar ýaly sap altyndan gap-gaçlary: ýakymly ysly tütetgi üçin tabaklar we jamlar, içgi sadakasy üçin şakäseler we küýzeler ýasady.

Çyradan

¹⁷Besalel sap altyndan çyradan ýasady. Çyradanyň esasyny we şahasyny hünärmentçilik usulynda döwme sap altyndan ýasap, onuň gülkäsesini, gülgunçasyny we gülýapragyny özi bilen bir bitewi etdi. ¹⁸Çyradanyň her gapdalyndan üç şaha çykyp, jemi onuň alty şahasy boldy. ¹⁹Her şahanyň ujunda badamyň güli şekilinde gülkäse ýasap, onuň gülgunçasy bilen gülýapragyny hem ýasady. Beýleki şahalarda hem hut şeýdip, alty şahanyň altysyny-da birmeňzeş edip ýasady. ²⁰Çyradanyň ortasyndaky şahada badam gülüne meňzeş dört sany gülkäse bolup, olar hem gülgunçasy bilen we gülýapragy bilen ýasaldy. ²¹Her jübütiň astynda bir gunça çykyp, hemmesi bilelikde jemi alty şahany emele getirýärdi. ²²Çyradanyň gunçalaryny we şahalaryny bir bitewi edip ýasap, onuň tutuş özüni döwme sap altyndan ýasady. ²³Çyradana ýedi çyra dakdy. Onuň müçenegini we nowasyny sap altyndan ýasady. ²⁴Çyradany we oňa degişli ähli enjamlary bir ýarym batman^[28] bolan sap altyndan ýasady.

Ýakymly ysly tütetgi üçin sypa

²⁵Ýakymly ysly tütetgi üçin akasiýa agajyndan sypa ýasady. Onuň uzynlygy bir tirsek, ini hem bir tirsek bolup, ol dörtburç boldy. Onuň beýikligi iki tirsek bolup, çykyp duran burçlaryny özi bilen bile bitewi edip ýasady. ²⁶Onuň depesini, ähli taraplaryny we burçlaryny sap altyna gaplady. Onuň daş-töweregine altyndan jähek çekdi. ²⁷Onuň üçin altyndan iki sany halka ýasady we olary jähegiň aşagyndan biri-birine garşy edip, iki tarapyna dakdy. Sypany göterip gider ýaly, ol halkalardan syryklar geçirdi. ²⁸Syryklary akasiýa agajyndan ýasap, olary altyna gaplady.

²⁹Ol atyr ýasaýjynyň garylmagy bilen mukaddes mesh ýagyny we ýakymly ysly tütetgi hem taýýarlady.

38-nji bap

Ýakma gurbanlyk sypasy

¹Besalel akasiýa agajyndan ýakma gurbanlyk sypasyny ýasady. Onuň uzynlygy-da, ini-de bäş tirsek bolup, ol dörtburçdy we onuň beýikligi hem üç tirsek boldy. ²Gurbanlyk sypasynyň dört burçy-da ýokary çykyp durandy. Besalel olary gurbanlyk sypasy bilen bir bitewi edip, ony tutuşlygyna bürünje gaplady. ³Ol gurbanlyk sypasynyň ähli enjamlaryny: kül gaplary, kül atarlary, legenleri, çarşaklary we maňňallary ýasady. Olaryň hemmesini bürünçden ýasady. ⁴Gurbanlyk sypasy üçin bürünçden torly gözenek ýasady. Ony gurbanlyk sypasynyň aşaky gurşawynda ýerleşdirdi. ⁵Torly gözenegiň dört burçunyň hersine syryklary saklar ýaly halka ýasady. ⁶Ol syryklary akasiýa agajyndan ýasap, olary bürünje gaplady. ⁷Gurbanlyk sypasyny iki tarapyndan göterip äkider ýaly, syryklary halkalardan geçirdi. Onuň daşyny tagtalardan ýasap, gutusynyň içini boş goýdy.

⁸Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde hyzmat edýän aýallaryň ýüz görülýän aýnasyndan Besalel bürünçden legen ýasady we onuň durýan aýagyny hem bürünçden etdi.

Mukaddes çadyryň haýady

⁹Besalel mukaddes çadyryň haýadyny gurdy. Haýadyň günorta tarapynda ýüz tirsek uzynlykda nepis zygyr matadan perdeler asdy. ¹⁰Perdeler üçin ýigrimi sany sütün we olary saklaýan ýigrimi dabany bürünçden ýasady, sütünleriniň ildirgiçlerini we jäheklerini kümüşden etdi. ¹¹Demirgazyk tarapy üçin hem şeýle etdi. Onuň boýuna ýüz tirsek uzynlykda perdeler tutdy. Perdeler üçin bürünçden ýigrimi sany sütün we ýigrimi sany daban ýasady, emma onuň ildirgiçlerini we jäheklerini kümüşden ýasady. ¹²Haýadyň günbatar tarapy üçin elli tirsek uzynlykda perdeler tutdy we perdeler üçin on sany sütün we on sany daban ýasady. Sütünleriň ildirgiçleri we jähekleri kümüşden edilendi. ¹³Haýadyň öň tarapy bolan gündogar tarapynyň giňligi elli tirsek boldy. ¹⁴Onuň bir tarapyna uzynlygy on bäş tirsek bolan perdeler tutdy. Olaryň hem üç sütüni we üç dabany bardy. ¹⁵Beýleki tarapyna hem on bäş tirsek uzynlykda perdeler tutdy, onuň-da üç sütüni we üç dabany bardy. ¹⁶Haýadyň daş-töweregindäki ähli perdeler nepis zygyr matadan edilendi. ¹⁷Sütünler üçin dabanlar bürünçden edilendi, emma onuň ildirgiçleri we jähekleri kümüşdendi, onuň ýokarsynyň örtükleri hem kümüşdendi. Haýadyň ähli sütünleri kümüş bilen jäheklenendi. ¹⁸Haýadyň girelgesi üçin gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan keşde bilen nagyşlanan ýapynja tikdiler. Onuň uzynlygy ýigrimi tirsek, beýikligi bäş tirsek bolup, ini hem edil haýadyň tutulary ýalydy. ¹⁹Ýapynjanyň bürünçden dört sany sütüni bilen dört sany dabany bardy. Onuň ildirgiçleri, ýokarsynyň örtükleri we halkalary kümüşdendi. ²⁰Mukaddes çadyryň we onuň haýadynyň ähli gazyklary bürünçdendi.

Mukaddes çadyr

²¹Ine, mukaddes çadyryň, ýagny mukaddes äht çadyrynyň gurluşynyň beýany: Bu Musanyň buýrugy esasynda işlenip, ruhany Harunyň ogly Ytamaryň görkezmesi boýunça lewileriň ýerine ýetiren işidi. ²²Rebbiň Musa buýran ähli zatlaryny ýahuda tiresinden Huruň ogly, Urynyň agtygy Besalel ýasady. ²³Onuň ýanynda dan tiresinden Ahysamagyň ogly Oholyýap hem bardy. Ol zergär we ussady, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden edilen mata we nepis zygyr mata keşde çekýänçidi.

²⁴Mukaddes öýüň ähli gurluşyk işine ulanmak üçin, sadaka edip getirilen altynyň jemi kyrk dokuz batman we ýarym put^[29] boldy. Ol mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen ölçeldi. ²⁵Ilat sanawynda hasaba alnan halkdan ýygnalan kümşüň möçberi ýüz ýetmiş batman we ýarym çuwal^[30] boldy. Ol hem mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen ölçeldi. ²⁶Ilat sanawyna alnan her bir adama, ýigrimi we ondan ýokary ýaşly adamlardan başyna mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen bir mysgaldan^[31] düşýärdi. Ol ýerde jemi alty ýüz müň bäş ýüz elli erkek adam bardy. ²⁷Mukaddes öýüň sütüni üçin we tutynyň sütüni üçin ýüz ýetmiş batman^[32] kümüş ulanyldy. Ýüz sütün üçin ýüz ýetmiş batman kümüş, bir sütün üçin bir ýarym batman^[33] kümüş ulanyldy. ²⁸Besalel sütünleriň ildirgiçleri üçin, onuň ýokarky örtükleri we jähekleri üçin bir batman^[34] ulandy. ²⁹Sadaka üçin getirilen bürünjiň möçberi jemi ýüz ýigrimi batman^[35] boldy. ³⁰Mundan ol Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesi üçin dabanlar ýasady, bürünç gurbanlyk sypasyny we onuň üçin bürünçden gözenek, gurbanlyk sypasynyň ähli enjamlaryny, ³¹şeýle hem, haýadyň ähli sütünlerini, onuň derwezesiniň sütünlerini, mukaddes çadyryň we haýadyň ähli gazyklaryny ýasady.

39-njy bap

Ruhany geýimleri

¹Mukaddes otagda hyzmat etmek üçin gök, badam, gyrmyzy ýüplükden owadan nagyşlanan geýimler tikdiler. Rebbiň Musa buýruşy ýaly, olar Harun üçin mukaddes lybaslary tikdiler.

²Besalel efody altyn sapakdan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyrdan dokalan matadan tikdi. ³Altyn böleklerini owradyp, sapak ýaly inçe kesip, ony gök, badam, gyrmyzy ýüplügiň we nepis zygyr sapagyň arasyna ussatlyk bilen goşdular. ⁴Her iki ujuny biri-birine baglaýan iki sany eginbag tikip, ony hem berkitdiler. ⁵Rebbiň Musa buýruşy ýaly, onuň ýüzündäki nagyşly kemeri hem edil efodyň tikilişi ýaly altyndan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tikdiler.

⁶Hakyk daşlar taýýarlanyp, oňa nakgaşlaryň oýup möhür basyşy ýaly, Ysraýylyň ogullarynyň atlaryny oýup ýazyp, olary hem altyn gaş öýjüklere oturtdylar. ⁷Rebbiň Musa buýruşy ýaly, Ysraýylyň ogullaryna ýatlama daşlary bolmagy üçin bulary efodyň eginbagyna dakdy.

⁸Inçe nagyşlar bilen gursakça tikdi. Ony efodyň tikilişi ýaly edip, altyndan, gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan tikdi. ⁹Gursakçany iki gat edip, inini boýuny bir garyş edip, ony dörtburç şekilinde etdi. ¹⁰Gursakçanyň ýüzüne dört hatar gaş: birinji hatara goýy gyzyl, sary, zümerret gaşlary; ¹¹ikinji hatara pöwrize, gök ýakut, almaz; ¹²üçünji hatara mämişi, ak we goňur ýakut, goýy gyrmyzy ýakut; ¹³dördünji hatara altyn-sary, hakyk we ýaşyl gaşlary dakdy. Olar altyn gaş öýjüklere oturdylandy. ¹⁴Ysraýylyň ogullarynyň atlaryna laýyklykda gaşlar on iki sany bolup, on iki tiräniň hersiniň ady edil möhür basylan ýaly edilip, her gaşyň ýüzüne oýulyp ýazylandy.

Gursakça

¹⁵Gursakça üçin sap altyndan örme zynjyrlar ýasaldy. ¹⁶Gursakça dakmak üçin, altyndan iki sany gaş öýjügi we iki sany altyn halka ýasap, olary gursakçanyň ýokarky iki ujuna ildirdi. ¹⁷Örme iki altyn zynjyry gursakçanyň ujundaky iki halkadan geçirdi. ¹⁸Zynjyrlaryň beýleki iki ujuny altyn gaş öýjüklere, efodyň öň tarapyndaky eginbaglaryna berkitdi. ¹⁹Altyndan ýene iki sany halka ýasap, olary gursakçanyň iç ýüzündäki iki ujuna, efodyň iç gatyna dakdy. ²⁰Altyndan ýene-de iki sany halka ýasap, olary efodyň öň tarapyndaky eginbagynyň aşaky bölegine berkitdi. Olar efodyň nagyşly kemeriniň ýokarsynda ýerleşendi. ²¹Rebbiň Musa buýruşy ýaly, gursakçanyň efotdan sallanyp gaçmazlygy üçin, onuň halkalary gök ýüp bilen efodyň halkalaryna daňlandy. Şonda gursakça efodyň nagyşly kemeriniň ýüzünde durdy.

Beýleki ruhany geýimleri

²²Besalel efodyň aşagyndan geýilýän dony gök matadan tikdi. ²³Onuň ortasyndan kelle girip-çykar ýaly açyk ýer goýdy. Bu açyk ýer ýyrtylmaz ýaly, oňa gyýa aýlady. ²⁴Gök, badam, gyrmyzy ýüplükden nar şekillerini ýasap, olary donuň aşaky etegine dakdy. ²⁵Sap altyndan jaňjagazlar ýasap, olary narlaryň arasyndan donuň tutuş etegine dakdy. ²⁶Rebbiň Musa buýruşy ýaly, bir nar bilen altyn jaňjagaz, olar hyzmat edende geýmek üçin tikilen donuň tutuş etegine dakyldy.

²⁷Olar Harun we onuň ogullary üçin nepis zygyr matadan uzyn köýnekler hem tikdiler ²⁸Şeýle hem, nepis zygyr matadan selle, başdaňy we ýüplükden içki geýimler tikdiler. ²⁹Bilguşagy gök, badam, gyrmyzy ýüplükden we nepis zygyr matadan edilip, nagyşlar bilen keşdelendi. Bu Rebbiň Musa buýruşy ýaly edildi.

³⁰Sap altyndan bezeg şaýyny ýasady. Oýup möhür basylan dek, onuň ýüzüne «Rebbe bagyş edilen» diýen sözleri oýup ýazdy. ³¹Rebbiň Musa buýruşy ýaly, muny gök sapak bilen selläniň öň tarapyna çatdy.

Musa edilen işleri gözden geçirýär

³²Şeýlelik bilen, Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň ähli işi tamamlandy. Ysraýyllar ähli zatlary edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly ýasadylar. ³³Soňra olar mukaddes çadyry Musanyň ýanyna getirdiler, şeýle hem: çadyr we onuň ähli esbaplary, onuň ildirgiçleri, çarçuwalary, syryklary sütünleri we olary saklaýan dabanlary; ³⁴goçuň eýlenen derisinden we saýlama deriden ýapynja, tuty; ³⁵Äht sandygy we onuň syryklary, gapagy, ³⁶hantagta, onuň ähli enjamlary, Rebbe hödür çöregi; ³⁷yşyk üçin sap çyradan, onuň ähli enjamlary we çyralary, çyra üçin ýag; ³⁸altyndan edilen sypany, mesh ýagy we hoşboý ysly zatlar, mukaddes çadyryň girelgesi üçin ýapynja; ³⁹bürünç gurbanlyk sypasy, onuň bürünçden gözenegi, onuň syryklary we ähli enjamlary, legeni we onuň sütüni; ⁴⁰haýadyň perdeleri, sütünleri we dabanlary, onuň derwezesi üçin ýapynja, onuň halkalary we gazyklary. Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň hyzmaty üçin ähli esbaplar. ⁴¹Mukaddes otagda hyzmat etmek üçin, owadan tikilen mukaddes lybaslary. Ruhany Harunyň we onuň ogullarynyň ruhany bolup hyzmat etmekleri üçin ýörite geýimleri getirildi. ⁴²Ysraýyllar ähli işi edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly ýerine ýetirdiler. ⁴³Musa ähli işiň edil Rebbiň buýruşy ýaly ýerine ýetirlendigini görende, ysraýyllara alkyş aýtdy.

40-njy bap

Mukaddes çadyr Rebbe bagyş edilýär

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Birinji aýyň birinji güni Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyry gur. ³Äht sandygyny getirip, onuň içinde goý we onuň öňünden tuty tut. ⁴Hantagtany getirip, onuň enjamlaryny oturt. Çyradany getirip, onuň çyralaryny ýak. ⁵Tütetgi üçin altyndan edilen sypany Äht sandygynyň öňünde goý. Mukaddes çadyryň girelgesine ýapynja tut. ⁶Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň girelgesiniň öňünde ýakma gurbanlyk sypasyny gur. ⁷Çadyr bilen gurbanlyk sypasynyň arasynda legen goýup, oňa suw guý. ⁸Tutuş daş-töwerege haýat gur we haýadyň derwezesine ýapynja tut. ⁹Soňra mesh ýagyny alyp, mukaddes çadyry we onuň ähli zatlaryny ýag guý. Ony we onuň ähli esbaplaryny mukaddes et, şonda ol mukaddes bolar. ¹⁰Ýakma gurbanlygynyň sypasynyň üstüne we onuň ähli enjamlarynyň üstüne hem ýag sepele. Şeýdip, gurbanlyk sypasyny mukaddes edip, ol iň mukaddes bolar. ¹¹Legeni we onuň sütüniniň üstüne ýag sepeläp mukaddes et. ¹²Soňra Haruny we onuň ogullaryny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine getirip, olary suw bilen ýuw. ¹³Haruna ruhany geýimlerini geýdir we onuň başyna ýag guýup, Maňa bagyş et, şonda ol Maňa ruhany bolup hyzmat edip biler. ¹⁴Onuň ogullaryny hem getirip, olara uzyn köýnekleri geýdir. ¹⁵Atasyny bagyş edişiň ýaly, ogullaryny hem başyna ýag guýup bagyş et, şonda olar Maňa ruhany bolup hyzmat edip bilerler: bu ruhanyçylyk olar üçin nesilme-nesil ebedilik bolar».

¹⁶Musa ähli zady edil Rebbiň özüne buýruşy ýaly etdi. ¹⁷Ikinji ýylyň birinji aýynyň birinji güni mukaddes çadyr guruldy. ¹⁸Musa mukaddes çadyry şeýle gurdy: onuň dabanlaryny, çarçuwalaryny oturtdy, syryklaryny dakdy we sütünlerini dikdi. ¹⁹Musa Rebbiň özüne buýruşy ýaly edip, mukaddes çadyryň daşky örtügini we ýapynjasyny tutdy. ²⁰Ol Äht ýazgysyny alyp, sandygyň içinde goýdy we sandygyň syryklaryny dakyp, onuň üstüniň gapagyny ýapdy. ²¹Musa Rebbiň buýruşy ýaly, Äht sandygyny mukaddes çadyra getirip goýdy. Onuň öňünden tuty asyp, ony aýratyn goýdy. ²²Ol hantagtany tutynyň daşynda, Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň demirgazygynda goýdy. ²³Musa Rebbiň buýruşy ýaly edip, ol hödür çöregini hantagtanyň üstünde goýup, Rebbiň huzuryna getirdi. ²⁴Çyradany Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň günorta tarapyna getirip, hantagtanyň garşysynda goýdy. ²⁵Rebbiň özüne buýruşy ýaly, Musa Rebbiň huzurynda çyralary ýakdy. ²⁶Altyndan edilen sypany getirip, Rebbe ýüz tutulýan çadyrda, tutynyň öňünde goýdy. ²⁷Musa Rebbiň buýruşy ýaly, onuň üstünde ýakymly ysly tütetgi ýakdy. ²⁸Ol mukaddes çadyryň girelgesi üçin ýapynja hem tutdy. ²⁹Ol Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň girelgesinde ýakma gurbanlyk sypasyny goýdy. Rebbiň buýruşy ýaly, onuň üstünde ýakma gurbanlygyny we galla sadakasyny berdi. ³⁰Rebbe ýüz tutulýan çadyr bilen gurbanlyk sypasynyň arasynda legeni goýdy we ýuwunmak üçin onuň içine suw guýdy. ³¹Musa, Harun we onuň ogullary şol suw bilen ellerini we aýaklaryny ýuwdular. ³²Olar Rebbe ýüz tutulýan çadyra girenlerinde we gurbanlyk sypasynyň ýanyna gelenlerinde, Rebbiň Musa buýruşy ýaly ýuwundylar. ³³Mukaddes çadyryň we gurbanlyk sypasynyň daş-töweregine haýat gurdy we haýadyň derwezesine ýapynja tutdy. Şeýdip, Musa ähli işi tamamlady.

Rebbiň şöhraty çadyry doldurýar

³⁴Soňra Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyry bulut örtdi. Rebbiň şöhraty mukaddes çadyry doldurdy. ³⁵Musa Rebbe ýüz tutulýan çadyra girip bilmedi, sebäbi ony bulut örtüp, mukaddes çadyry Rebbiň şöhraty doldurypdy. ³⁶Her gezek bulut mukaddes çadyrdan aýrylyp süýşende, ysraýyllar hem öz ýollaryny dowam etdirerdiler. ³⁷Emma bulut ol ýerden aýrylmasa, tä bulut süýşýänçä, olar hem göçmän oturardylar. ³⁸Tutuş ysraýyl halky her gezek ýöriş edende, Reb olar üçin gündizine bulut, gijesine ot sütüni bolup, mukaddes çadyryň depesinde durýardy.

Lewiler

Giriş

«Lewiler» kitabynda Hudaýyň Musa pygambere beren kanunlary we tabşyryklary beýan edilýär. Kitap lewi tiresinden bolan adamlaryň hatyrasyna «Lewiler» diýip atlandyrylýar. Lewiler mukaddes çadyrda Rebbiň aýratyn hyzmatkärleridiler. Ruhanylar hem öz asly boýunça lewi tiresindendirler. Kitapda esasan-da ruhanylaryň we beýleki lewileriň borçlary beýan edilýär. Olar gurbanlyklar, Hudaýa sadakalar we Günäden saplanma güni ýaly dini baýramlary geçirýärler (16:1-34, 23:26-32). Islendik günä: agyr günä, ýeňil günä — tapawudy ýok, mukaddes öýi murdar edip bilýärdi. Şonuň üçin-de, günäden saplanmak üçin berilýän gurbanlyklar dürli-dürlüdi. Olaryň bary bu kitapda jikme-jik beýan edilýär. Bu gurbanlyklar adamlary Hudaý bilen ýaraşdyrmaga ýardam edýärdi. Şeýle hem Lewiler kitaby halal we haram mal, egin-eşik üçin ulanylmaly matalar, garyplar barada edilmeli alada hakyndaky kanunlardan ybaratdyr.

Kitapda her kyrk dokuz ýyldan bir ýyly baýram etmek barada gürrüň edilýär. Şol ýyl ýer başky eýesine gaýtarylyp berilmelidi (25:8-17). Her ýedinji ýyl topraga dynç bermek üçin, ýer ekişsiz galdyrylmalydy (25:1-6). Ýer hakyndaky kanunlar gaty wajypdy, çünki ýer aslynda Hudaýyňky bolup, hojalyklaryň we tutuş jemgyýetiň ykdysady esasydy.

Kitabyň köp bölegi kanunlardan ybaratdyr. Beýleki bölümlerde halk we ruhanylar Hudaýyň görkezmelerine gulak asanda ýa-da ret edende, olara näme bolýandygy beýan edilýär. Hudaý Özüne garşy baş göterenleri dessine jezalandyryp, Özüne gulak asanlara bolsa şu wadany berdi:

«Men siziň araňyzda bolup, siziň Hudaýyňyz bolaryn, sizem Meniň halkym bolarsyňyz. Müsürlileriň guly bolup galmasynlar diýip, sizi Müsürden alyp çykan Hudaýyňyz Reb Mendirin. Sizi olaryň elinden azat edip, başyňyzy dik tutduryp ýöreden Mendirin»

26:12-13.

Mazmuny

Sadakalar we gurbanlyklar baradaky kanunlar 1:1—7:38

Harunyň we onuň ogullarynyň ruhanylyga bellenişi 8:1—10:20

Halallyk we haramlyk baradaky kanunlar 11:1—15:33

Günäden saplanma güni 16:1-34

Durmuşda we Hudaýa sežde etmekde mukaddes bolmak baradaky kanunlar 17:1—27:3

Dürli meseleler baradaky kanunlar 17:1—20:27

Ruhanylar üçin düzgünler 21:1—22:33

Dini baýramlar üçin görkezmeler 23:1—25:55

Ýalkanyşlar we jezalar 26:1-46

Rebbe wadalar we gurbanlyklar baradaky kanunlar 27:1-34

1-nji bap

Ýakma gurbanlygy

¹Reb Özüne ýüz tutulýan çadyrdan Musany çagyryp, oňa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt, Rebbe mal gurbanlyk bermek isleýänler, goý, gara mallardan ýa-da dowarlardan bersinler. ³Siz gara maly ýakma gurbanlyk berseňiz, malyňyz şikessiz öküzçe bolsun. Rebbiň bu gurbanlygy siziň adyňyzdan kabul ederi ýaly, siz bu ýakma gurbanlygyny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getiriň. ⁴Ýakma gurbanlyk berýän malyň eýesi, onuň kellesine elini goýsun we Hudaý ol maly sizi günäleriňizden saplaýan gurbanlyk hökmünde kabul eder. ⁵Soňra öküzçäniň eýesi Rebbiň huzurynda onuň damagyny çalsyn. Harunyň ogullary — ruhanylar bolsa onuň ganyny Rebbe hödür edip, ony Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpsinler. ⁶Soňra gurbanlyk malynyň eýesi ony soýup, böleklesin. ⁷Ruhany Harunyň ogullary gurbanlyk sypasynyň üstünde odun örüp, ot ýaksynlar. ⁸Soňra Harunyň ogullary — ruhanylar böleklenen eti, malyň kellesidir içýagy bilen bilelikde gurbanlyk sypasynyň üstünde ýanyp duran otda goýsunlar. ⁹Malyň garyn içegeleri we aýaklary suwa ýuwulsyn. Ruhany bolsa bularyň hemmesini gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Rebbe tutuşlygyna ot üsti bilen berilýän bu ýakma gurbanlygynyň ysy Oňa ýakymlydyr.

¹⁰Dowarlardan alnan janly ýakma gurbanlyk berilýän bolsa, onda bu gurbanlyk janlysy hiç bir şikessiz goç ýa-da erkeç bolsun. ¹¹Malyň eýesi gurbanlyk janlysynyň damagyny gurbanlyk sypasynyň demirgazyk tarapynda, Rebbiň huzurynda çalsyn. Harunyň ogullary — ruhanylar bolsa gurbanlyk janlysynyň ganyny gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpsinler. ¹²Soňra malyň eýesi gurbanlyk janlysyny böleklesin. Ruhany bolsa ol bölekleri janlynyň kellesidir içýagy bilen bilelikde gurbanlyk sypasynda ýanyp duran otda goýsun. ¹³Gurbanlyk janlysynyň garyn içegeleri we aýaklary suwa ýuwulsyn. Onsoň ruhany bularyň hemmesini gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Rebbe tutuşlygyna ot üsti bilen berilýän bu ýakma gurbanlygynyň ysy Oňa ýakymlydyr. ¹⁴Eger Rebbe ýakma gurbanlyk hökmünde guş hödürlenilýän bolsa, onda siziň gurbanlyk guşuňyz gumry ýa-da kepderi bolsun. ¹⁵Ruhany gurbanlyk guşunyň boýnuny ýolup, onuň kellesini gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Onuň ganyny gurbanlyk sypasynyň gapdalyna sykyp akdyrsyn. ¹⁶Ruhany guşuň petekesini içindäki zatlary bilen bile alyp, gurbanlyk sypasynyň gündogar tarapyna, kül atylýan ýere taşlasyn. ¹⁷Soňra ruhany guşuň ganatlaryndan tutup, ony ikä bölsün, ýöne bölekleri biri-birinden doly bölüp aýyrmasyn. Onsoň ol guşy gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Rebbe tutuşlygyna ot üsti bilen berilýän bu ýakma gurbanlygynyň ysy Oňa ýakymlydyr.

2-nji bap

Galla sadakasy

¹Kimde-kim Rebbe galla sadakasyny bermekçi bolsa, ol sadaka saýlama bugdaý unundan berilsin. Sadaka berýän adam unuň üstüne zeýtun ýagyny guýup, ýakymly ysly tütetgini onuň üstünde goýsun. ²Onsoň galla sadakasy Harunyň ogullaryna — ruhanylara getirilip berilsin. Ruhany zeýtun ýagyna garylan saýlama bugdaý unundan bir goşawujyny, ýakymly ysly tütetginiň baryny alyp, olary gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Rebbiň ýoluna ot üsti bilen berlen bu sadaka paýynyň ysy Oňa ýakymlydyr. ³Galla sadakasynyň galany Harun bilen onuň ogullarynyňky bolsun. Rebbe ot üsti bilen berilýän bu sadaka örän mukaddes sadakadyr.

⁴Eger siz tamdyrda ýapylan petiri sadaka bermekçi bolsaňyz, onda ol saýlama bugdaý unundan bişirilen, zeýtun ýagyna ýugrulan, hamyrmaýasyz külçeler ýa-da ojakda bişirilen, ýüzüne zeýtun ýagy çalnan çelpekler bolsun. ⁵Eger tabada bişirilen galla sadakasyny bermekçi bolsaňyz, onda ol saýlama bugdaý unundan, zeýtun ýagyna ýugrulyp bişirilen petir bolsun. ⁶Sadaka berýän petiri dograp, üstüne zeýtun ýagyny guýsun — bu galla sadakasydyr. ⁷Eger siziň berýän galla sadakaňyz saçda bişirilen petir çörek bolsa, onda ol saýlama bugdaý unundan edilen hem-de zeýtun ýagyna ýugrulan bolsun. ⁸Rebbe şeýle bişirilen galla sadakasyny hödür ediň. Çörek ruhana getirilip berlenden soň, ol ony gurbanlyk sypasynyň ýanyna alyp barsyn. ⁹Ruhany Rebbiň ýoluna berilýän bu sadaka paýyny galla sadakasyndan bölüp aýryp, ony gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Rebbe ot üsti bilen berilýän bu sadakanyň ysy Oňa ýakymlydyr. ¹⁰Galla sadakasynyň galan bölegi Harun bilen onuň ogullarynyňky bolsun. Rebbe ot üsti bilen berilýän bu sadaka paýy örän mukaddesdir.

¹¹Rebbe sadaka berjek çöregiňiz hiç wagt hamyrmaýaly bolmasyn. Çünki Rebbe ot üsti bilen berilýän bu sadaka hamyrmaýaly bolmaly däldir ýa-da bal goşulmaly däldir. ¹²Siz bu zatlary Rebbe ekiniňiziň ilkinji hasyl sadakasy hökmünde berip bilersiňiz. Emma olar gurbanlyk sypasynda ýakymly ys çykarmak üçin ýakylmasyn. ¹³Siz berýän galla sadakalaryňyza duz sepiň. Çünki duz Hudaýyňyz bilen baglaşan ähtiňiziň nyşanydyr. Berýän sadakalaryňyzyň hemmesine duz sepiň.

¹⁴Eger siz ekiniňiziň ilkinji hasylyny Rebbe galla sadakasy hökmünde hödür etmekçi bolsaňyz, ol döwlen täze bugdaý sümmülinden alnan we otda gowrulan bolsun. ¹⁵Oňa zeýtun ýagyny goşup, ýakymly ysly tütetgini-de onuň üstüne goýuň. Bu galla sadakasydyr. ¹⁶Onsoň ruhany döwlen bugdaýyň belli bir mukdaryny we ýakymly ysly tütetgili zeýtun ýagyny alyp, olary gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Bu Rebbiň ýoluna ot üsti bilen berlen sadaka paýydyr.

3-nji bap

Salamatlyk gurbanlygy

¹Berýän sadakaňyz salamatlyk gurbanlygy bolup, siz uly mal öldürmekçi bolsaňyz, onuň öküz ýa sygyrdygynyň parhy ýok, ol şikessiz mal bolmalydyr. ²Malyň eýesi gurbanlyk malynyň kellesine elini goýup, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzynda onuň damagyny çalsyn. Harunyň ogullary — ruhanylar gurbanlygyň ganyny gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpsinler. ^3-4Siz salamatlyk gurbanlygyndan bar içýaglary hem-de garyn içegeleriň daşyndaky bar ýagy, bildäki iki böwregi daşynyň ýagy bilen, bagryň ýüzündäki ýag perdesini böwrekler bilen bile alyp, olary Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk paýy hökmünde hödür ediň. ⁵Onsoň Harunyň ogullary bulary gurbanlyk sypasynyň üstünde ýanyp duran otdaky ýakma gurbanlygy bilen bile ýaksynlar. Rebbe ot üsti bilen berilýän bu gurbanlygyň ysy Oňa ýakymlydyr.

⁶Eger salamatlyk gurbanlygy hökmünde Rebbe dowar süriňizden gurbanlyk hödür etmekçi bolsaňyz, onda ol goçmy, goýunmy, tekemi, geçimi — parhy ýok, ol şikessiz dowar bolmalydyr. ⁷Eger siz goýun gurbanlyk bermekçi bolsaňyz, onda ony Rebbiň huzuryna getirmelisiňiz. ⁸Malyň eýesi gurbanlyk janlysynyň kellesine elini goýup, onuň damagyny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňünde çalsyn. Harunyň ogullary onuň ganyny gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpsinler. ^9-10Malyň eýesi salamatlyk gurbanlygy üçin hödür edilen janlynyň ähli ýaglaryny: goýnuň türresiniň düýbünden kesilip alnan guýruk ýagynyňdyr içýaglarynyň baryny we garyn içegeleriň daşyndaky ýaglaryň baryny, bildäki iki böwregi daşynyň ýagy bilen, bagryň ýüzündäki ýag perdesini böwrekler bilen bile alyp, olary Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk paýy hökmünde hödür etsin. ¹¹Onsoň ruhany bulary alyp, Rebbe ot üsti bilen berilýän iýmit sadakasy hökmünde gurbanlyk sypasynda ýaksyn.

¹²Eger geçi gurbanlyk bermekçi bolsaňyz, siz ony Rebbiň huzuryna getirmelisiňiz. ¹³Malyň eýesi onuň kellesine elini goýup, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňünde onuň damagyny çalsyn. Harunyň ogullary gurbanlyk janlysynyň ganyny gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpsinler. ^14-15Malyň eýesi gurbanlyk janlysynyň bar içýaglaryny hem-de garyn içegeleriniň daşyndaky ähli ýagyny, bildäki iki böwregi daşynyň ýagy bilen we bagryň ýüzündäki ýag perdesini böwrekler bilen bile alyp, olary Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk paýy hökmünde hödür etsin. ¹⁶Onsoň ruhany bulary alyp, Rebbe ot üsti bilen berilýän iýmit sadakasy hökmünde gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Onuň ysy Rebbe ýakymlydyr. Gurbanlygyň ähli ýagy Rebbe hödür edilsin. ¹⁷Siz nirede ýaşasaňyz-da, etiň ýagyny we ganyny iýmäň. Bu siziň bütin nesilleriňiz üçin ebedilik düzgün bolsun».

4-nji bap

Tötänlikden edilen günäler üçin berilmeli gurbanlyklar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ^2-3«Ysraýyl halkyna aýt: „Kimde-kim Men Rebbiň size beren buýruklarymy tötänden bozup, günä etse, şeýle-de başyna ýag guýlup saýlanan baş ruhanynyň özi günä iş edip, halky ýazykly etse, onda ol şikessiz bir öküzçäni öldürip, ony Rebbe günä gurbanlygy hökmünde hödür etsin. ⁴Öküzçäni Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna, Rebbiň huzuryna getirsin we elini öküzçäniň kellesine goýup, Rebbiň huzurynda onuň damagyny çalsyn. ⁵Onsoň başyna ýag guýlup saýlanan baş ruhany öküzçäniň ganyndan birazragyny alyp, ony Rebbe ýüz tutulýan çadyra getirsin. ⁶Baş ruhany gana barmagyny batyryp, Rebbiň huzuryna — iň mukaddes otagyň tutusynyň öňüne gany ýedi gezek sepelesin. ⁷Soňra baş ruhany Rebbe ýüz tutulýan çadyrdaky — Rebbiň huzuryndaky ýakymly ysly tütetgi ýakylýan gurbanlyk sypasynyň şahlaryna biraz gan çalsyn. Öküzçäniň galan ganyny bolsa Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky ýakma gurbanlyk sypasynyň düýbüne döksün. ^8-9Baş ruhany günä gurbanlygy hökmünde berlen bu öküzçäniň bar içýaglaryny, garyn içegeleriniň daşyndaky ýaglaryny, bildäki iki böwregi daşynyň ýagy bilen we bagryň ýüzündäki ýag perdesini böwrekler bilen bile alsyn. ¹⁰Baş ruhany bu malyň ýagyny-da edil salamatlyk gurbanlygy üçin öldürilen öküziň ýaglarynyň alnyşy ýaly alyp, olary ýakma gurbanlyk sypasynda ýaksyn. ^11-12Emma baş ruhany öküzçäniň derisini, bar etini, kellebaşaýagyny, garyn-içegelerini garyn-gajagy bilen, garaz, öküzçäniň diňe ýagyndan başga bar zadyny düşelgäniň daşyndaky bir halal ýere, kül üýşmeginiň üstüne çykardyp ýakdyrsyn.

^13-14Eger bütin ysraýyl halky öz Hudaýy Rebbiň beren buýruklaryny tötänlikden bozup, günä etse, bu günä iş hem jemagatdan ýaşyrylyp, olaryň eden günäleriniň üsti açylan badyna, jemagat günä gurbanlygy hökmünde bir öküzçäni Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňüne getirsin. ¹⁵Halkyň ýaşululary Rebbiň huzurynda ellerini öküzçäniň kellesine goýup, şol ýerde onuň damagy çalynsyn. ¹⁶Başyna ýag guýlup saýlanan baş ruhany öküzçäniň ganyndan birazragyny alyp, ony Rebbe ýüz tutulýan çadyra getirsin ¹⁷Onsoň baş ruhany barmagyny gana batyryp, ony ýedi gezek Rebbiň huzuryna — iň mukaddes otagyň öňüne sepelesin. ¹⁸Soňra baş ruhany Rebbe ýüz tutulýan çadyrda Rebbiň huzuryndaky gurbanlyk sypasynyň şahlaryna biraz gan çalsyn. Galan gany bolsa Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky ýakma gurbanlyk sypasynyň düýbüne döksün. ¹⁹Baş ruhany öküzçäniň ähli ýagyny alyp, ony gurbanlyk sypasynda ýaksyn. ²⁰Baş ruhany günä gurbanlygy üçin berlen öküzçe bilen näme eden bolsa, bu öküzçe bilen hem şeýle etsin. Ol günä gurbanlygy üçin berlen bu öküzçe bilen halky günäsinden saplasyn we Hudaý halkyň günäsini geçer. ²¹Soňra baş ruhany öküzçäni düşelgäniň daşyna çykardyp, ony-da birinji öküzçäni ýakdyryşy ýaly edip ýakdyrsyn. Bu halkyň günä gurbanlygydyr.

^22-23Eger baştutanlardan biri öz Hudaýy Rebbiň beren buýruklaryny tötänlikden bozup, günä etse, ol günäsi barada oňa duýdurylan badyna, gurbanlyk hökmünde şikessiz bir erkeji getirsin. ²⁴Ol erkejiň kellesine elini goýup, ýakma gurbanlyk malynyň öldürilýän ýerinde, Rebbiň huzurynda onuň damagyny çalsyn. Bu günä gurbanlygydyr. ²⁵Ruhany bolsa günä gurbanlygy üçin damagy çalnan janlynyň ganyna barmagyny batyryp, ony ýakma gurbanlyk sypasynyň şahlaryna çalsyn. Galan gany bolsa ýakma gurbanlyk sypasynyň düýbüne döksün. ²⁶Erkejiň bar ýagyny ruhany edil salamatlyk gurbanlygynyňky ýaly edip, gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Şeýdip, ruhany günä gurbanlygy üçin berlen erkeç bilen günälini günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer.

^27-28Eger ýönekeý halkdan biri Rebbiň beren buýruklaryny tötänlikden bozup, günä etse, ol günäsi barada oňa duýdurylan badyna, bir şikessiz geçini gurbanlyk bersin. ²⁹Ol elini günä gurbanlygy üçin berilýän janlynyň kellesine goýup, ýakma gurbanlyk malynyň öldürilýän ýerinde, Rebbiň huzurynda onuň damagyny çalsyn. ³⁰Ruhany onuň ganyna barmagyny batyryp, ol ony ýakma gurbanlyk sypasynyň şahlaryna çalsyn. Galan gany bolsa ol sypanyň düýbüne döksün. ³¹Edil salamatlyk gurbanlygynyň bar ýagyny alşy ýaly, ruhany bu geçiniň hem ähli ýagyny alsyn. Soňra Rebbe ýakymly ys çykarmak üçin ony gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Şeýdip, ruhany günä gurbanlygy üçin berlen geçi bilen günälini günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer. ³²Eger günäli kişi günä gurbanlygy üçin guzy bermekçi bolsa, onda ol şikessiz guzy bolsun. ³³Malyň eýesi elini guzynyň kellesine goýup, ýakma gurbanlyk malynyň öldürilýän ýerinde, günä gurbanlygy hökmünde onuň damagyny çalsyn. ³⁴Ruhany günä gurbanlygy üçin damagy çalnan janlynyň ganyna barmagyny batyryp, ony ýakma gurbanlyk sypasynyň şahlaryna çalsyn. Galan gany bolsa ol gurbanlyk sypasynyň düýbüne döksün. ³⁵Salamatlyk gurbanlygy üçin öldürilen goýnuň bar ýagynyň alnyşy ýaly, bu günä gurbanlygy üçin hödürlenen guzynyň hem ähli ýagy alynsyn. Ruhany ony alyp, Rebbe ot üsti bilen berlen beýleki gurbanlyklar bilen bile gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Şeýdip, ruhany günä gurbanlygy üçin berlen guzy bilen günälini günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer.

5-nji bap

Günäli adamyň bermeli gurbanlygy

¹Kimdir biri bolan işi görüp ýa-da bilibem, bolan işe şaýatlyk etmegi soralanda, ondan boýun gaçyrsa, ol öz jezasyny çekmelidir. ²Kimdir biri haram saýylýan zada: haram wagşy haýwanyň maslygyna ýa-da haram mal-garanyň maslygyna, ýa-da haram süýrenijileriň we mör-möjekleriň maslygyna tötänlikde galtaşsa, onda ol muny aňan badyna, haram we ýazykly saýylýandyr. ³Kimdir biri haramlygyna, haram edýän islendik zada tötänlikden galtaşsa, onda ol muny aňan badyna, ýazykly saýylsyn. ⁴Kimdir biri ýamanlyk ýa-da ýagşylyk etmek üçin, soňuny saýman tötänden ant içse, onda ol muny aňan badyna, nähili ant içilendigine garamazdan, ýazykly saýylsyn. ⁵Eger kimde-kim şulardan birini edip, günä gazanandygyna göz ýetirse, ol eden günäsini boýun alsyn. ⁶Ol eden günäsi üçin töleg hökmünde sürüden bir urkaçy janlyny: goýny ýa-da geçini Rebbe günä gurbanlygy üçin getirsin. Ruhany günä gurbanlygy üçin berlen goýun ýa-da geçi bilen günälini günäsinden saplasyn. ⁷Eger günäliniň goýna gurby çatmaýan bolsa, eden günäsi üçin töleg hökmünde Rebbe iki sany gumry ýa-da iki kepderi getirsin. Olaryň biri günä gurbanlygy, beýlekisi bolsa ýakma gurbanlygy üçindir. ⁸Ol bulary ruhana getirip bersin. Ruhany öňürti günä gurbanlygy üçin niýetlenen guşy Hudaýa hödür edip, onuň boýun oňurgasyny ýazdyrsyn, ýöne onuň kellesini ýolup aýyrmasyn. ⁹Onsoň ruhany günä gurbanlygy üçin berlen guşuň ganyndan gurbanlyk sypasynyň gapdalyna biraz sepeläp, galan gany gurbanlyk sypasynyň düýbüne akdyrsyn. Bu günä gurbanlygydyr. ¹⁰Beýlekisini ruhany höküm boýunça, ýakma gurbanlygy üçin Hudaýa hödür etsin. Şeýdip, ruhany günä gurbanlygy üçin berlen gumry ýa-da kepderi bilen günälini günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer.

¹¹Eger günäliniň iki gumra ýa-da iki kepderä gurby çatmaýan bolsa, onda ol eden günäsi üçin sadaka hökmünde ondan bir batmana barabar saýlama bugdaý ununy getirsin. Onuň üstüne zeýtun ýagy guýulmasyn ýa-da ýakymly ysly tütetgi goýulmasyn, çünki bu günä gurbanlygydyr. ¹²Ol ony ruhana getirip bersin. Ruhany undan Rebbiň ýoluna hödürlenen paý hökmünde bir goşawuç alyp, ony Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka paýy bilen bile gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Bu günä gurbanlygydyr. ¹³Ýokarda agzalan günälerden birini eden günälini ruhany günä gurbanlygy üçin berlen un bilen günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer. Galan un galla sadakasy ýaly ruhanynyňky bolar“».

Ýazyk gurbanlygy

¹⁴Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁵«Eger kimdir biri tötänlikde Rebbe berilmeli sadakalary bermän günä gazansa, onda ol Rebbe ýazyk gurbanlygy hökmünde sürüden şikessiz bir goç getirsin. Ýazyk gurbanlygynyň bahasy mukaddes öýüň ölçegine görä kümüş bilen kesgitlensin. ¹⁶Ol Hudaýa berilmeli sadakalarynyň baryny, üstüne goşmaça bäşden birini goşup, ruhana bersin. Ruhany ýazyk gurbanlygyna berlen goç bilen günälini günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer.

¹⁷Eger kimde-kim Rebbiň beren buýruklarynyň birini tötänlikde bozup, günä gazansa, ol ýazyklydyr we öz jezasyny çekmelidir. ¹⁸Rebbe ýazyk gurbanlygy hökmünde sürüden bir şikessiz goç ýa-da şonuň ýerini tutjak zat getirsin. Ruhany şu goç arkaly günälini tötänlikde eden günäsinden saplasyn we Hudaý onuň günäsini geçer. ¹⁹Bu seniň Rebbe garşy eden günäň üçin töleg hökmünde berilýän ýazyk gurbanlygydyr».

6-njy bap

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Eger kimdir biri amanat ýa-da girew goýan kişä biwepalyk etse, ýa-da ogurlyk etse, ýa-da ony aldap, Rebbiň tabşyryklaryny bozsa, ^3-4ýa ýiten zady tapyp alybam, bu hakda ýalandan ant içip, ynsanyň edäýjek zatlarynyň birini edip günä gazanyp, soňam öz eden günäsine düşünip, zorluk ýa-da hile bilen alan ýa-da özüne amanat berlen, ýa-da biri tarapyndan ýitirilen we özüniň tapan zadyny, ⁵ýa-da ýalandan ant içen islendik zadyny bütinligine we onuň bäşden bir gymmatyny-da üstüne goşup, öz ýazygyny bilen badyna, ony eýesine gaýtaryp bersin. ⁶Soňra ol özüniň Rebbe ýazyk gurbanlygy hökmünde ruhana sürüden bir şikessiz goç ýa-da onuň ýerini tutjak başga bir zat getirip bersin. ⁷Onsoň ruhany Rebbiň huzurynda günälini günäsinden saplasyn we şonda onuň nähili günä edendigine garamazdan, Hudaý onuň günäsini geçer».

Ýakma gurbanlygy

⁸Reb Musa şeýle diýdi: ⁹«Haruna we onuň ogullaryna tabşyr. Ýakma gurbanlygynyň berliş kadasy şeýledir: „Ýakma gurbanlygy uzakly gije gurbanlyk sypasynyň üstünde goýulmalydyr. Gurbanlyk sypasyndaky ot bolsa öçürilmeli däldir. ¹⁰Ertesi irden ruhany egnine nepis zygyr matadan tikilen içki geýimini we onuň üstünden zygyr matadan tikilen lybaslaryny geýsin. Soňra ol gurbanlyk sypasynyň üstündäki otda ýanan ýakma gurbanlyk malynyň külüni aýryp, ony gurbanlyk sypasynyň gapdalynda goýsun. ¹¹Onsoň ruhany zygyr matadan tikilen lybaslaryny çykaryp, başga eşiklerini geýsin we küli düşelgäniň daşyna çykaryp, halal ýere döksün. ¹²Gurbanlyk sypasynyň üstündäki ot mydama ýanyp dursun, ol hiç haçan sönmesin. Ertirlerine ruhany oduň üstüne odun atsyn. Ýakma gurbanlyk malynyň böleklenen etlerini onuň üstüne örsün. Salamatlyk gurbanlyklarynyň ýagyny-da otda ýaksyn. ¹³Gurbanlyk sypasynyň üstünde hemişelik ot ýanyp dursun, ol hiç haçan öçmesin“».

Galla sadakasy

¹⁴«Galla sadakasynyň berliş kadasy şeýledir: „Ony Harunyň ogullary Rebbiň huzurynda, gurbanlyk sypasynyň öňünde bersinler. ¹⁵Ruhany galla sadakasynyň zeýtun ýagyna garylan saýlama unundan we onuň üstündäki ýakymly ysly tütetgiden goşawujyny dolduryp alyp, olary Rebbiň ýoluna ot üsti bilen berilýän sadaka paýy hökmünde gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Onuň ysy Rebbe ýakymlydyr. ¹⁶Onuň galanyny Harun we onuň ogullary iýsin. Ondan petir bişirilip, olar mukaddes ýerde, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň howlusynda iýilsin. ¹⁷Ol hamyrmaýasyz bolsun. Men muny Rebbe ot üsti bilen berlen sadakalarymdan olaryň paýy hökmünde berdim. Edil günä gurbanlygy we ýazyk gurbanlygy ýaly bu galla sadakasy hem örän mukaddes sadakadyr. ¹⁸Harunyň neslinden bolan her bir erkek göbekli bu galla sadakasyndan iýip biler. Bu Rebbe ot üsti bilen berlen sadakalardan onuň nesilleri üçin ebedilik paýdyr. Bu galla sadakasyna Harunyň ogullaryndan başga galtaşan her kes betbagtçylyga uçrar“».

¹⁹Reb Musa şeýle diýdi: ²⁰«Harunyň we onuň ogullarynyň bellenen güni Rebbe bermeli sadakasy, ine, şundan ybaratdyr. Saýlama bugdaý ununyň ondan bir batmanyny gündelik sadaka hökmünde bersinler. Onuň ýarysy ertirine, beýleki ýarysy agşamyna berilsin. ²¹Ol un zeýtun ýagyna ýugrulyp, saçda ýaga bişirilen petir bölekleri Rebbe ýakymly ys çykarmak üçin galla sadakasy hökmünde hödür edilsin. ²²Galla sadakasyny Harunyň neslinden bolan, başyna ýag guýlup saýlanan baş ruhany taýýarlamalydyr. Bu sadaka Rebbe ebedilik paý hökmünde tutuşlygyna ýakylsyn. ²³Ruhanynyň berýän her bir galla sadakasy tutuşlygyna ýakylmalydyr, ol iýilmeli däldir».

Günä gurbanlygy

²⁴Reb Musa şeýle diýdi: ²⁵«Haruna we onuň ogullaryna aýt, günä gurbanlygyň berliş kadasy şeýledir: günä gurbanlygy üçin berilýän malyň damagy Rebbiň huzurynda, ýakma gurbanlyk malynyň öldürilýän ýerinde çalynsyn. Bu örän mukaddes gurbanlykdyr. ²⁶Ony günä gurbanlygy üçin hödür eden ruhany iýsin. Ol mukaddes ýerde, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň howlusynda iýilsin. ²⁷Harunyň ogullaryndan başga gurbanlyk malynyň etine galtaşan her kes betbagtçylyga uçrar. Eger onuň gany egin-eşige syçrasa, ol mukaddes ýerde ýuwulsyn. ²⁸Gurbanlyk malynyň eti gaýnadylan toýun gap döwülsin. Eger ol bürünç gapda gaýnadylan bolsa, ol gap sürtgiç bilen sürtülip, suw bilen çaýkalsyn. ²⁹Ruhanylar urugyndan bolan her bir erkek göbekli ondan iýip biler. Bu gurbanlyk örän mukaddes gurbanlykdyr. ³⁰Emma mukaddes otagda günäden saplamak üçin, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň içine gany getirilen günä gurbanlygy üçin berlen malyň eti iýilmeli däldir. Ol oda ýakylmalydyr».

7-nji bap

Ýazyk gurbanlygy baradaky düzgünler

¹«Ýazyk gurbanlygy örän mukaddes gurbanlykdyr. Onuň berliş kadasy şeýledir: ²Ýazyk gurbanlyk malynyň damagy ýakma gurbanlyk malynyň öldürilýän ýerinde çalnyp, onuň gany gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpilsin. ^3-4Onuň ähli ýagy: guýruk ýagy, garyn içegeleriniň daşyndaky ýagy, bildäki iki böwregi daşynyň ýagy bilen we bagryň ýüzündäki ýag perdesi böwrekler bilen bile alnyp, Rebbe hödür edilsin. ⁵Ruhany olary Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk hökmünde gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Bu ýazyk gurbanlygydyr. ⁶Ruhany maşgalasyndan bolan her bir erkek göbekli ol mal etinden iýsin. Ol mukaddes ýerde iýilsin, çünki bu gurbanlyk örän mukaddes gurbanlykdyr. ⁷Ýazyk gurbanlygynyň berliş kadasy-da edil günä gurbanlygynyň berliş kadasy ýalydyr. Ýazyk gurbanlygynyň eti ýazyklyny günäsinden saplaýan ruhanynyňky bolsun. ⁸Islendik kişiniň ýakma gurbanlygyny hödürleýän ruhany gurbanlyga berlen malyň derisini özüne alsyn. ⁹Tamdyrda, pitide ýa-da saçda taýýarlanan islendik galla sadakasy ony Hudaýa hödürleýän ruhanynyňky bolsun. ¹⁰Emma zeýtun ýagyna garylan ýa-da gury, bişirilmedik galla sadakasy Harun nesilleriniň arasynda deň paýlaşylsyn».

Salamatlyk gurbanlygy baradaky düzgünler

¹¹«Rebbe hödür edilýän salamatlyk gurbanlygynyň berliş kadasy şeýledir: ^12-13eger kimdir biri salamatlyk gurbanlygyny Hudaýa şükür hökmünde hödürleýän bolsa, onda ol gurbanlyk beriljek mal bilen birlikde zeýtun ýagyna ýugrulan külçeler, ýüzüne zeýtun ýagy çalnan çelpekler we zeýtun ýagyna ýugrulyp, saýlama bugdaý unundan bişirilen petir we çörek hödür etsin. ¹⁴Bularyň hersinden bir çöregi Rebbe üwreme sadakasy hökmünde bersin. Olar salamatlyk gurbanlygynyň ganyny gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpýän ruhanynyňky bolsun. ¹⁵Rebbe alkyş hökmünde berlen salamatlyk gurbanlygynyň eti bolsa hödür edilen güni iýilsin. Gurbanlyk etiniň ýekeje bölegi-de ertire galdyrylmasyn. ¹⁶Eger hödür edýän sadakaňyz aýdylan ýa-da meýletin sadaka bolsa, onda ol hödür edilen güni iýilsin. Ondan artyp galany ertesi gün iýilsin. ¹⁷Ondan artyp galany bolsa, üçülenji gün oda ýakylsyn. ¹⁸Eger salamatlyk gurbanlygynyň etinden üçülenji gün iýilse, onda ol kabul bolmaz we ony hödür eden üçin hasaba alynmaz. Ol nejisdir, ondan iýen jezany çekmeli. ¹⁹Eger gurbanlyk malynyň eti islendik haram zada galtaşsa, ol iýilmesin, oda ýakylsyn, halal eti haram saýylmadyk kişi iýip biler. ²⁰Eger kimde-kim haram bolubam, Rebbe hödür edilen salamatlyk gurbanlygynyň etinden iýse, ol öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn. ²¹Eger kimde-kim islendik haram zada: ynsan haramlyklaryna, haram mala ýa-da islendik haram jandara galtaşybam, Rebbe hödür edilen salamatlyk gurbanlygynyň etinden iýse, ol öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn». ²²Reb Musa şeýle diýdi: ²³«Ysraýyl halkyna aýt: „Öküziň, goýnuň ýa-da geçiniň hiç bir ýagyny iýmesinler. ²⁴Ölen malyň ýa-da ýyrtyjylaryň parçalan malynyň ýagy her hili maksatlar üçin ulanylyp bilner, emma ol hiç haçan iýilmeli däldir. ²⁵Kimde-kim Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk malynyň ýagyndan iýse, ol ysraýyl halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn. ²⁶Nirede ýaşaýandyklaryna garamazdan, guşuňkymy ýa-da haýwanyňkymy — parhy ýok, olar hiç hili gan iýmesinler. ²⁷Eger kimde-kim gan iýse, nämäniň ganydygynyň parhy ýok, ol öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn“».

²⁸Reb Musa şeýle diýdi: ²⁹«Ysraýyl halkyna aýt: „Kim Rebbe salamatlyk gurbanlygyny hödür etmekçi bolsa, ol Rebbe aýratyn sadakany öz salamatlyk gurbanlygynyň malyndan bersin. ³⁰Sadaka berýän adamyň özi gurbanlyk berlen malyň ýagyny onuň döşi bilen birlikde getirip, olary Rebbe ot üsti bilen berilýän göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrsyn. ³¹Ruhany ýagy gurbanlyk sypasynda ýaksyn, emma gurbanlyk malynyň döşi Harunyň ogullarynyňky bolmalydyr. ³²Şeýle hem salamatlyk gurbanlygyňyzyň sag buduny-da sadaka hökmünde ruhana beriň. ³³Gurbanlyk malynyň paý hökmünde berilýän bu sag buduny, salamatlyk gurbanlygynyň ganyny we ýagyny hödürlän ruhany alsyn. ³⁴Çünki Men ysraýyl halkyndan olaryň salamatlyk gurbanlyklaryndan Rebbe göterme sadakasy hökmünde hödürlenen döşi we sag budy aldym. Olary Men ysraýyl halkyndan ruhany Haruna we onuň ogullaryna ebedilik paý hökmünde berdim. ³⁵Harunyň we onuň ogullarynyň Rebbe ruhany hökmünde gulluk etmäge başlan günlerinden bäri Rebbe ot üsti bilen berilýän sadakalardan olara degişli paý şudur“». ³⁶Munuň ysraýyl halkyndan ebedilik parz hökmünde ruhanylara berilmelidigini, Haruny we onuň ogullaryny wezipä bellän güni Reb maňa buýurdy. ³⁷Ýakma gurbanlygynyň, galla sadakasynyň, günä gurbanlygynyň, ýazyk gurbanlygynyň, belleme sadakasynyň we salamatlyk gurbanlygynyň berliş kadasy şulardan ybaratdyr. ³⁸Sinaý çölünde Reb Özüne gurbanlykdyr sadakalar bermekligi ysraýyl halkyna buýran güni Ol Musa bu tabşyrygy berdi.

8-nji bap

Musa Haruny we onuň ogullaryny ruhanylyga belleýär

¹Reb Musa şeýle diýdi: ^2-3«Haruny we onuň ogullaryny, olaryň ruhanylyk lybaslaryny, mesh ýagyny, günä gurbanlygy üçin berilýän öküzçäni, iki sany goçy we petirli sebedi al-da, bütin halky Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna üýşür». ⁴Musa Rebbiň buýruşy ýaly-da etdi. Bütin halk Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna ýygnandy. ⁵Musa halka ýüzlenip: «Men Rebbiň özüme beren şu aşakdaky tabşyryklaryny ýerine ýetirmelidirin» diýdi. ⁶Şundan soň, Musa Haruny we onuň ogullaryny öňe çykaryp, olardan ýuwunmaklaryny talap etdi. ⁷Soňra Musa Harunyň egnine uzyn köýnek we don geýdirip, onuň bilini guşak bilen guşady. Musa onuň donunyň üstünden efot geýdirip, ony bezelen guşak bilen Harunyň arkasyna berkitdi. ⁸Onuň döşüne gursakça dakyp, onuň içine Urymy we Tummymy^[1] saldy. ⁹Musa Harunyň kellesine selle orady. Selläniň öň tarapynda bolsa, altyn bezegi — mukaddes täji goýdy. Musa bar zady Rebbiň tabşyryşy ýaly etdi. ¹⁰Soňra Musa mesh ýagy alyp, ony mukaddes çadyra we onuň içindäki ähli enjamlaryň üstüne sepeläp, olary mukaddes etdi. ¹¹Ýagdan ýedi sapar gurbanlyk sypasynyň üstüne sepeläp, ol gurbanlyk sypasyny, onuň ähli enjamlaryny, legeni we onuň sütünini mukaddes etdi. ¹²Bagyş etmek üçin, Musa Harunyň başyna mesh ýagyny guýdy. ¹³Onsoň Musa Harunyň ogullaryny getirdi. Olaryň eginlerine köýneklerini geýdirip, billerine guşak guşap, kellelerine selle orady. Musa bar zady Rebbiň özüne tabşyryşy ýaly etdi. ¹⁴Soňra ol günä gurbanlygynyň öküzçesini idip getirdi. Harun we onuň ogullary, ellerini öküzçäniň kellesine goýdular. ¹⁵Musa öküzçäniň damagyny çaldy. Ol öküzçäniň ganyndan alyp, ony gurbanlyk sypasynyň şahlaryna barmagy bilen çalyp, gurbanlyk sypasyny halallady. Galan gany bolsa, ol gurbanlyk sypasynyň düýbüne dökdi. Şeýdip, Musa gurbanlyk sypasyny halallamak üçin ony mukaddes etdi. ¹⁶Onsoň Musa garyn içegeleriň daşyndaky bar ýaglary we bagryň ýüzündäki ýag perdesini, iki böwregi daşynyň ýagy bilen alyp, olary gurbanlyk sypasynda ýakdy. ¹⁷Emma öküzçäniň özüni, derisini, etini we içgoşuny Rebbiň özüne tabşyryşy ýaly, Musa düşelgäniň daşyna çykardyp ýakdyrdy.

¹⁸Soňra ol ýakma gurbanlygy üçin berilýän goçy getirdi. Harun we onuň ogullary ellerini goçuň kellesine goýdular. ¹⁹Goçuň damagy çalyndy. Musa onuň ganyndan alyp, gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpdi. ²⁰Ol goçy bölekledi, kellesini we içýagyny, onuň galan bölekleri bilen bile oda ýakdy. ²¹Goçuň garyn-içegeleri we aýaklary ýuwlandan soň, Musa goçy bütinligine gurbanlyk sypasynda ýakdy. Bu Rebbe ýaraýan ýakymly ys çykarmak üçin berilýän ýakma gurbanlygydy, ýagny Rebbiň Musa tabşyryşy ýaly, Rebbe ot üsti bilen berlen gurbanlykdy.

²²Soňra ol hödür edilen ikinji goçy, belleme goçuny getirdi. Harun we onuň ogullary ellerini goçuň kellesine goýdular. ²³Musa goçuň damagyny çalyp, onuň ganyndan aldy. Harunyň sag gulagynyň ýumşak etli ýerine, sag eliniň we sag aýagynyň başam barmagyna gan çaldy. ²⁴Onsoň Harunyň ogullaryny öňe çykardylar. Musa olaryňam sag gulaklarynyň ýumşak etli ýerine, sag elleriniň we sag aýaklarynyň başam barmaklaryna gan çaldy. Galan gany bolsa ol gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpdi. ²⁵Soňra Musa goçuň ýaglaryny — guýruk ýagyny, garyn-içegeleriň daşyndaky bar ýaglary, bagryň ýüzündäki ýag perdesini, iki böwregi daşynyň ýagy bilen we sag budy aldy. ²⁶Musa Rebbiň huzuryndaky petirli sebetden bir petiri, zeýtun ýagyna ýugrulan hamyrmaýasyz külçäni, bir çelpegi alyp, olary ýagyň we goçuň sag budunyň üstünde goýdy. ²⁷Bu zatlaryň hemmesini Musa Harun bilen onuň ogullarynyň eliniň aýasynda goýup, Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrdy. ²⁸Soňra Musa bu zatlary olaryň ellerinden alyp, olary gurbanlyk sypasynda, ýakma gurbanlygy bilen bilelikde ýakdy. Bu Rebbe ot üsti bilen berlen ýakymly ysly belleme sadakasydy. ²⁹Onsoň Musa döşi alyp, ony Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrdy. Bu belleme goçundan Musanyň paýydy. Musa bar zady Rebbiň tabşyryşy ýaly etdi. ³⁰Musa mesh ýagyndan we gurbanlyk sypasynyň üstündäki gandan alyp, Harunyň üstüne we eşiklerine, onuň ogullarynyň üstüne we eşiklerine sepeledi. Şeýdip, Haruny we onuň eşiklerini, onuň ogullaryny we olaryň eşiklerini bagyş etdi. ³¹Onsoň Musa Haruna we onuň ogullaryna şeýle diýdi: «Eti Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzynda bişiriň-de, ony şol ýerde belleme sadakalary üçin niýetlenen sebetdäki çörek bilen iýiň. Hudaý maňa: „Muny Harun we onuň ogullary iýsin“ diýdi. ³²Etden we çörekden artanyny bolsa ýakyň. ³³Belleme dabarasy tamamlanýança, siz ýedi günläp, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndan daşlaşmaň. Çünki bellenme dabarasy ýedi gün dowam etmelidir. ³⁴Bu günki ýerine ýetirilen her bir iş Rebbiň tabşyrygy boýunça, siziň günäleriňizden saplanmagyňyz üçin edildi. ³⁵Siz ýedi gije-gündiziň dowamynda Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzynda bolup, Rebbiň buýrugyny berjaý ediň, ýogsam ölersiňiz. Maňa Rebbiň buýrugy şeýledir». ³⁶Harun we onuň ogullary Rebbiň Musa arkaly beren ähli tabşyryklaryny berjaý etdiler.

9-njy bap

Harun gurbanlyk berýär

¹Sekizlenji gün Musa Haruny, onuň ogullaryny we Ysraýyl ýaşulularyny çagyrdy. ²Ol Haruna şeýle diýdi: «Özüňe günä gurbanlygy üçin bir şikessiz göläni, ýakma gurbanlygy üçin hem bir şikessiz goçy alyp, olary Rebbe hödür et. ^3-4Ysraýyl halkyna-da aýt, goý, olar hem günä gurbanlygy üçin bir erkeji, ýakma gurbanlygy üçin hem şikessiz birýaşar göläni we guzyny Rebbiň huzurynda gurbanlyk edip bererleri ýaly, salamatlyk gurbanlygy üçin bir öküzçäni, bir goçy we zeýtun ýagyna garylan galla sadakasyny getirsinler, çünki bu gün Reb size görner». ⁵Olar Musanyň buýran zatlaryny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňüne getirdiler we bütin halk golaýa gelip, Rebbiň huzurynda durdy. ⁶Musa olara: «Rebbiň şöhratynyň size görneri ýaly, Rebbiň size beren tabşyrygy şudur» diýdi. ⁷Onsoň Musa Haruna şeýle diýdi: «Gurbanlyk sypasyna golaý bar-da, öz günä gurbanlygyňy we ýakma gurbanlygyňy ber, özüňi we halkyňy günälerinden sapla. Rebbiň buýruşy ýaly, halky beren gurbanlygy bilen günälerinden sapla».

⁸Harun gurbanlyk sypasynyň ýanyna baryp, özi üçin berilýän günä gurbanlygynyň gölesiniň damagyny çaldy. ⁹Harunyň ogullary gurbanlygyň ganyny ruhana getirip berdiler. Harun barmagyny gana batyryp, gurbanlyk sypasynyň şahlaryna çaldy we galan gany bolsa gurbanlyk sypasynyň düýbüne dökdi. ¹⁰Emma Harun günä gurbanlygy üçin berlen malyň ýagyny, iki böwregi daşynyň ýagy bilen we bagryň ýüzündäki ýag perdesini gurbanlyk sypasynda ýakyp, Rebbiň Musa tabşyryşy ýaly etdi. ¹¹Malyň galanyny ol deri bilen bile düşelgäniň daşynda ýakdy. ¹²Soňra ol ýakma gurbanlyk malynyň damagyny çaldy. Harunyň ogullary gurbanlygyň ganyny onuň ýanyna getirdiler, Harun gany gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpdi. ¹³Harunyň ogullary ýakma gurbanlyk malyny böleklere bölüp, ony kellesi bilen bile Haruna getirip berdiler. Harun olary tutuşlygyna gurbanlyk sypasynda ýakdy. ¹⁴Harun garyn-içegeleri we aýaklary ýuwup, olary ýakma gurbanlygy bilen bilelikde gurbanlyk sypasynda ýakdy.

¹⁵Soňra Harun halkyň gurbanlygyny hödürledi. Ol halkyň günäleri üçin gurban ediljek erkeji getirip, onuň damagyny çaldy-da, öňki gurbanlyk ýaly, muny hem günä gurbanlygy hökmünde hödürledi. ¹⁶Harun ýakma gurbanlygyny-da hödürläp, ony düzgün boýunça hödür etdi. ¹⁷Onsoň ol galla sadakasyny hödürläp, ondan goşawujyny dolduryp aldy-da, ony gurbanlyk sypasynda ýakdy. Bu galla sadakasy ertirlerine berilýän ýakma gurbanlyklaryndan daşarydy. ¹⁸Harun halk üçin salamatlyk gurbanlygy hökmünde berilýän öküziň we goçuň damagyny çaldy. Harunyň ogullary gany onuň ýanyna getirdiler. Harun gany gurbanlyk sypasynyň çar tarapyna serpdi. ¹⁹Şeýle hem, Harunyň ogullary öküziň we goçuň ýaglaryny: guýruk ýaglaryny, garyn-içegeleriň daşyndaky ýaglary, iki böwregi daşynyň ýagy bilen, bagryň ýüzündäki ýag perdesini Haruna getirip berdiler. ²⁰Harun bu ýaglary döşleriň üstünde goýup, olary gurbanlyk sypanyň üstünde ýakdy. ²¹Soňra Musanyň tabşyryşy ýaly edip, Harun döşleri we sag budy Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrdy.

²²Harun günä gurbanlygyny, ýakma gurbanlygyny, salamatlyk gurbanlygyny berenden soň, ellerini halka tarap uzadyp, olara ak pata berdi we aşak düşdi. ²³Musa bilen Harun Rebbe ýüz tutulýan çadyra girdiler, soňra daşary çykyp, halka ak pata berdiler. Şol wagt Rebbiň şöhraty bütin halka göründi. ²⁴Rebbiň huzuryndan ot geldi, ot gurbanlyk sypasynyň üstündäki günä gurbanlygyny we ýagy ýakyp, olary küle öwürdi. Bu ahwalaty gören bütin halk gygyryşyp ýüzin ýykyldy.

10-njy bap

Nadabyň we Abyhuwyň eden günäsi

¹Bir gün Harunyň ogullary Nadap bilen Abyhu kül atarlaryny alyp, oňa köz saldylar we onuň üstüne ýakymly ysly tütetgini goýup, ony Rebbiň huzuryna eltdiler. Emma bu ot mukaddes däldi, çünki Reb ony olara hödürläň diýip tabşyryk bermändi. ²Rebbiň huzuryndan duýdansyz ot gelip, Harunyň ogullaryny ýakyp kül etdi we olar Rebbiň huzurynda şol bada jan berdiler. ³Onsoň Musa Haruna: «Ine, bu Rebbiň: „Hyzmatymy edýän ruhanylar Meniň mukaddesligime hormat goýmalydyrlar. Bütin halk Meni şöhratlamalydyr“ diýeni şudur» diýdi. Harun sesini çykarmady. ⁴Musa Harunyň daýysy Uzyýeliň ogullary Mişaýyl bilen Elsapany çagyryp, olara: «Öňe çykyň-da, garyndaşlaryňyzy mukaddes otagyň öňünden aýryp, düşelgäniň daşyna çykaryň» diýdi. ⁵Olar öňe çykyp, Musanyň aýdyşy ýaly, olary köýneklerinden tutup, düşelgäniň daşyna çykardylar. ⁶Soňra Musa Haruna we onuň ogullary Elgazar bilen Ytamara şeýle diýdi: «Saçlaryňyz daralmadyk bolmasyn, ýas baglap, ýakaňyzy ýyrtmaň. Eger siz şularyň birini etseňiz, ölersiňiz we Rebbiň gazaby bütin halkyň başyndan iner. Emma siziň garyndaşlaryňyz we bütin ysraýyl halky Rebbiň ot üsti bilen ýok edenleri üçin ýas tutup bilerler. ⁷Siz welin Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndan aýrylyp, daşary çykmaň, ýogsam ölersiňiz, çünki depäňize Rebbiň mesh ýagy sürtülendir». Olar Musanyň buýruşy ýaly etdiler.

⁸Reb Haruna şeýle diýdi: ⁹«Özüňem, ogullaryňam Rebbe ýüz tutulýan çadyra çakyr ýa-da şerap içip girmäň, ýogsam ölersiňiz. Bu siziň nesilleriňiz üçin hem ebedilik düzgün bolsun. ¹⁰Siz mukaddes zat bilen ýönekeý zady, halal bilen haramy biri-birinden tapawutlandyrmalysyňyz. ¹¹Meniň Musa arkaly size beren parzlarymy ysraýyl halkyna öwretmelisiňiz».

¹²Musa Haruna we onuň galan ogullary Elgazar bilen Ytamara şeýle diýdi: «Rebbe ot üsti bilen berlen sadakalardan artan galla sadakasyny alyň. Ondan petir bişirip, ony gurbanlyk sypasynyň ýanynda iýiň, çünki ol örän mukaddes sadakadyr. ¹³Siz ony mukaddes ýerde iýmelisiňiz. Bu Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyklar seniň we ogullaryňyň paýydyr. Çünki Reb maňa şeýle buýurdy. ¹⁴Emma Rebbe göterme sadaka hökmünde berlen döş bilen üwreme sadaka hökmünde budy sen öz ogullaryň we gyzlaryň bilen bile islendik halal ýerde iýip bilersiň. Çünki bular ysraýyl halkynyň salamatlyk gurbanlyklaryndan saňa we seniň çagalaryňa berlen paýdyr. ¹⁵Üwreme sadakasy hökmünde budy we Rebbe ýokary galdyrylan göterme sadakasy hökmünde döşi olar Rebbe ot üsti bilen berilýän ýag gurbanlygy bilen birlikde getirsinler. Bular Rebbiň tabşyryşy ýaly, saňa we seniň ogullaryňa ebedilik berlen paý bolsun». ¹⁶Onsoň Musa günä gurbanlygynyň erkejini sorady, görse, ol eýýäm ýakylan eken. Muňa Musanyň gaty gahary gelip, ol Harunyň aman galan ogullary Elgazar bilen Ytamara şeýle diýdi: ¹⁷«Näme üçin siz günä gurbanlygyny mukaddes öýüň ýanynda iýmediňiz? Ol örän mukaddes gurbanlykdyr, ony size Reb Öz huzurynda halky günälerinden saplamagyňyz üçin berdi ahyryn. ¹⁸Gurbanlyk malynyň gany mukaddes otaga getirilmändir. Meniň tabşyrygyma görä, siz bu gurbanlygy hökman mukaddes öýüň ýanynda iýmelidiňiz». ¹⁹Harun Musa ýüzlenip şeýle diýdi: «Ine, meniň ogullarym bu gün Rebbiň huzurynda günä hem-de ýakma gurbanlyklaryny berdi. Meniň başymdan bolsa betbagtçylyk indi, muňa garamazdan, bu gün men günä gurbanlygyndan iýen bolsam, bu Rebbe ýararmydy?» ²⁰Muny eşiden Musa onuň bilen razylaşdy.

11-nji bap

Halal we haram jandarlar

(Kanun tag 14:3-21)

¹Reb Musa hem-de Haruna şeýle diýdi: ^2-3«Ysraýyl halkyna aýdyň, gury ýerde ýaşaýan jandarlaryň arasyndan siziň iýip biljekleriňiz şulardyr: goşatoýnakly, gäwüşeýän islendik haýwany. ^4-6Emma gäwüş gaýtarýan haýwanlardan ýa-da goşatoýnakly haýwanlardan düýäni, atýalmany we towşany iýmeli dälsiňiz, çünki olar gäwüş gaýtarýarlar, emma olar goşatoýnakly däldirler, bular siziň üçin haramdyr. ⁷Goşatoýnaklydygyna garamazdan, doňuz hem toýnagy ýarykly bolsa-da, gäwüş gaýtarmaýar, bu siziň üçin haramdyr. ⁸Siz olaryň etini iýmäň we läşini-de ellemäň. ⁹Suwda ýaşaýan ähli jandarlardan şulary iýip bilersiňiz: akar suwda ýa-da deňizdedigine garamazdan, ýüzgüçli hem teňňeli jandarlaryň islendigini iýip bilersiňiz. ¹⁰Suwda ýaşaýan islendik ýüzgüçsiz we teňňesiz süýrenijiler we deňizdäki beýleki kiçi jandarlaryň ählisi siziň üçin nejisdir. ¹¹Bu jandarlar ysraýyl halky üçin nejisligine galsyn. Olaryň etini iýmäň, olaryň maslygyna galtaşmaň. ¹²Suwda ýaşaýan ýüzgüçsiz we teňňesiz jandarlaryň bary siziň üçin nejisdir. ¹³Guşlardan şu aşakdakylar siziň üçin nejisdir: bürgüt, garaguş we derýa bürgüdi; ^14-16çaýçaňňalak, laçynyň ähli görnüşleri, garganyň ähli görnüşleri, düýeguş, hüwi, çarlak, gyrgynyň ähli görnüşleri; ^17-19baýguş, jüptün, uly baýguş, ak baýguş, gotan we dazzarkel, leglek, hokgaryň ähli görnüşleri, hüýpüýpik we ýarganat. ²⁰Dört aýakly, ganatly mör-möjekleriň hemmesi siziň üçin nejisdir. ²¹Ýöne dört aýakly ganatly mör-möjeklerden ýerde böker ýaly aýagy bogunlylaryny iýip bilersiňiz. ²²Olardan çekirtge görnüşlileri, çöl çekirtge görnüşlileri, jyzlan görnüşlileri, ýaşyl çekirtge görnüşlileri iýip bilersiňiz. ²³Emma galan dört aýakly, ganatly mör-möjekleriň bary siziň üçin nejisdir.

²⁴Kimde-kim olaryň maslygyna galtaşsa, ol agşama çenli haram saýylsyn. ²⁵Kimde-kim bularyň maslygynyň islendik bölegini göterse, ol eşiklerini ýuwsun we agşama çenli haram saýylsyn. ²⁶Toýnakly bolup, emma toýnagy ýaryk bolmadyk ýa-da gäwüş gaýtarmaýan her bir haýwan siziň üçin haramdyr. ²⁷Dört aýakly jandarlaryň arasynda penjesini ýere urup ýöreýänleriniň bary siziň üçin haramdyr. Kimde-kim bu haýwanlaryň maslygyna galtaşsa, ol agşama çenli haram saýylsyn. ²⁸Olaryň maslygyny göteren adam eşiklerini ýuwsun, ol agşama çenli haram saýylsyn. Çünki bu haýwanlar siziň üçin haramdyr.

^29-30Guryýer süýrenijilerden şular: ýalman, syçan, görnüşine görä uly suwulgan, hažžyk, zemzen, suwulgan, çäge suwulgany we hameleon siziň üçin haramdyr. ³¹Süýreniji jandarlardan şular size haramdyr. Kimde-kim olaryň maslygyna galtaşsa, ol agşama çenli haram saýylsyn. ³²Bularyň biriniň maslygy bir zadyň üstüne gaçsa, şol zat haram bolar. Ol islendik ulanylýan zat: agaç gap bolsun, eginbaş bolsun, deri bolsun, halta bolsun — parhy ýok, olar suwa sokulyp çykarylmalydyr we ol agşama çenli haram saýylmalydyr. Şondan soň ol halal bolar. ³³Eger bu jandarlaryň biriniň maslygy islendik toýun gabyň içine düşse, onuň içindäki ähli zat haraplanar we ol gaby döwüň. ³⁴Islendik iýmit şular ýaly gapda ýuwulsa, ol iýmit haraplanar. Şular ýaly gapdan içilýän islendik içgiler-de haraplanar. ³⁵Olaryň maslygynyň bir böleginiň üstüne gaçan islendik zat haraplanar. Tamdyrdygyna ýa-da ojakdygyna garamazdan, ol ýykylmalydyr. Olar harapdyr we siziň üçin hem harap bolmalydyr. ³⁶Muňa garamazdan, çeşme ýa-da guýy halallygyna galar, emma bu jandarlaryň maslygyna galtaşan islendik adam we islendik zat haraplanar. ³⁷Eger olaryň maslygynyň bir bölegi, ekilmek üçin aýry goýlan islendik tohumyň üstüne gaçsa, ol halallygyna galýandyr. ³⁸Emma olaryň maslygynyň bir bölegi ezilen tohumyň içine gaçsa, onda tohum siziň üçin harapdyr. ³⁹Eger halal jandarlaryň biri ölüp, onuň maslygyna galtaşan her kes, agşama çenli haram saýylsyn. ⁴⁰Onuň etinden iýen adam, eşiklerini ýuwsun we ol agşama çenli haram saýylsyn; onuň maslygyny göteren adam eşiklerini ýuwsun we ol agşama çenli haram saýylsyn.

⁴¹Guryýer süýrenijileriň bary siziň üçin nejisdir. Olar iýilmeli däldir. ⁴²Siz garnynda süýşýän süýrenijileri, dört aýakly ýa-da köp aýakly süýrenijileri iýmeli dälsiňiz. Çünki olar siziň üçin nejisdirler. ⁴³Süýrenip ýöreýän jandarlardan haýsydyr birini iýip, siz özüňizi haram etmäň. ⁴⁴Men siziň Hudaýyňyz Rebdirin, şonuň üçin hem siz tämizlenip, mukaddes boluň, çünki Men mukaddesdirin. Guryýer süýrenijilerini iýip, özüňizi haram etmäň. ⁴⁵Men — Reb sizi Müsür topragyndan siziň Hudaýyňyz bolmak üçin alyp geldim. Siz mukaddes bolmalysyňyz, çünki Men mukaddesdirin». ^46-47Bu kanun haram bilen halaly, iýilýän jandar bilen iýilmeýän jandary biri-birinden tapawutlandyrmak üçin niýetlenendir. Şeýle hem ýerde ýaşaýan haýwanlar, guşlar, suwda ýaşaýan jandarlar, guryýer süýrenijileri hakyndaky kanundyr.

12-nji bap

Dogrumdan soňky tämizleniş

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt: „Eger göwreli aýal ogul dogursa, edil aýbaşy görýän döwründäki ýaly, ol aýal ýedi günläp haramdyr. ³Doglan çaga sekizlenji gün sünnet edilsin. ⁴Aýalyň gandan tämizleniş döwri otuz üç gün dowam eder. Ol özüniň tämizleniş döwri gutarýança, hiç bir mukaddes zada galtaşmasyn ýa-da mukaddes öýe girmesin. ⁵Eger aýal gyz dogursa, ol edil aýbaşy görýän döwründäki ýaly, iki hepdeläp haramdyr. Onuň gandan tämizleniş döwri altmyş alty gün dowam eder. ⁶Ogul üçinmi ýa-da gyz üçin — parhy ýok, aýal özüniň tämizleniş döwri tamamlanandan soň, ol ýakma gurbanlygy üçin birýaşar toklyny we günä gurbanlygy üçin bir kepderini ýa-da gumryny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky ruhana getirip bersin. ⁷Ruhany bu ýakma gurbanlyk janlysyny Rebbiň huzurynda hödür edip, ol aýaly haramlygyndan tämizlesin. Şondan soň ol aýal gan akma haramlygyndan tämizlener. Ogul ýa-da gyz dograndygyna garamazdan, çaga dogran aýal üçin kanun şeýledir. ⁸Eger dogran aýalyň tokla gurby çatmasa, onda ol iki gumryny ýa-da iki kepderini — birini ýakma gurbanlygy üçin, beýlekisini günä gurbanlygy üçin getirsin. Ruhany-da ol aýaly hödür eden ýakma gurbanlygy bilen haramlygyndan tämizlesin. Şondan soň ol aýal tämiz bolar“».

13-nji bap

Deri keselleri hakda

¹Reb Musa we Haruna şeýle diýdi: ²«Eger kimdir biriniň derisinde pakgarma, gotur ýa-da menek peýda bolup, ol deri keseline öwrülse, ol adam ruhany Harunyň ýa-da onuň ogullarynyň biriniň ýanyna getirilsin. ³Ruhany onuň endamyndaky deri keselini barlasyn. Eger deriniň keselli ýeriniň gyllary agaryp, ol deriden aşak geçen bolsa, onda bu deri keselidir. Ruhany deri kesellini gözden geçirenden soň, ony haram diýip yglan etsin. ⁴Emma keselliniň endamyndaky menek ak bolup, ol deriniň astyna geçmän, deriniň keselli ýeriniň gyllary agarmadyk bolsa, onda ruhany deri kesellini ýedi günläp aýry saklasyn. ⁵Ýedinji gün ruhany deri kesellini gözden geçirsin. Eger deri keseli endama ýaýraman, öňküligine galan bolsa, onda ruhany deri kesellini ýene-de ýedi günläp aýry saklasyn. ⁶Ýedinji günde ruhany ony ýene gözden geçirsin. Eger deri keseli solup, endama ýaýramadyk bolsa, ruhany deri kesellini tämiz diýip yglan etsin. Bu diňe goturdyr, ol adam geýimlerini ýuwsun we diňe şondan soň ol tämiz bolar. ⁷Ýöne deri keselli adam tämizlenmek üçin özüni ruhana görkezenden soň, gotur onuň endamyna ýaýrap ugrasa, ol ýene-de ruhanynyň ýanyna gelsin. ⁸Ruhany ony ýene-de gözden geçirsin. Eger gotur onuň endamyna ýaýran bolsa, ruhany deri kesellini haram diýip yglan etsin. Bu deri keselidir.

⁹Eger kimdir biri deri keseline ýoluksa, ol ruhanynyň ýanyna getirilsin. ^10-11Ruhany ony gözden geçirsin. Eger onuň derisinde ak pakgarma bolup, onuň üstündäki gyllar agaryp, açyk ýara dörän bolsa, bu ötüşen ýokançly deri keselidir. Ruhany deri kesellini haram diýip yglan etsin. Ruhana kesellini aýry saklamak gerek däldir, çünki ol haramdyr. ^12-13Emma deri keseli endama ýaýrap, ol keselliniň başyndan aýagyna çenli bütin endamyny tutan bolsa, ruhany ony gözden geçirsin. Eger deri keseli onuň tutuş endamyna ýaýran bolsa, ruhany kesellini tämiz diýip yglan etsin. Diňe bütin endamynyň agaranlygy üçin keselli tämizdir. ¹⁴Emma keselliniň endamyndaky ýaranyň içindäki et gyzaran bolsa, ol şol günüň özünde haram diýip yglan edilsin. ¹⁵Ruhany ony ýene-de gözden geçirsin. Eger ruhany deridäki, ýaranyň içinde gyp-gyzyl et görse, ol deri kesellini haram diýip yglan etsin. Ýaranyň içinde gyzaran et harapdyr, çünki ol deri keselidir. ¹⁶Emma ýaranyň içinde gögeren gyp-gyzyl et agarsa, ol deri keselli adam ruhanynyň ýanyna gelsin. ¹⁷Ruhany ony gözden geçirsin. Eger ýaranyň içinde gögeren gyp-gyzyl et agaran bolsa, ruhany deri kesellini tämiz diýip yglan etsin. Ol tämizdir.

^18-19Eger biriniň endamyna çyban çykyp, gowulaşandan soň çybanyň ýerinde ak pakgarma ýa-da gyzylymtyl ak menek peýda bolsa, ol ruhana görkezilmelidir. ²⁰Ruhany ony gözden geçirsin, eger şol gyzylymtyl ak menek deriden aşak geçip, ondaky gyllar agaran bolsa, ruhany ol adamy haram diýip yglan etsin. Ol çyban çykan ýerden dörän deri keselidir. ²¹Emma ruhany deri kesellini gözden geçirende, gyzylymtyl ak menegiň üstündäki gyllar agarmadyk bolsa we ol deriden aşak geçmedik bolsa, onda ruhany deri kesellini ýedi günläp aýry saklasyn. ²²Eger gyzylymtyl ak menek onuň bütin endamyna ýaýran bolsa, ruhany ony haram diýip yglan etsin. Bu ýokançly deri keselidir. ²³Emma bu menek bir ýerde bolup, endama ýaýramadyk bolsa, onda bu çybandan galan yzdyr. Ruhany ol adamy tämiz diýip yglan etsin.

^24-25Eger kimdir biriniň endamynda ýanyk bolup, ol ýanyk ýarasy gyzylymtyl ak ýa-da çuw-ak menege öwrülse, ruhany ony gözden geçirsin. Eger menekdäki gyllar agaryp, menek deriden aşak geçen bolsa, bu ýanykdan dörän ýokançly deri keselidir. Ruhany ol adamy haram diýip yglan etsin. ²⁶Emma ruhany ony gözden geçirende, menekdäki gyllar agarman, menek deriden aşak geçmän, gaýtam onuň reňki öçüşen bolsa, ruhany ol adamy ýedi günläp aýry saklasyn. ²⁷Ýedinji gün ruhany ony gözden geçirsin. Eger menek endama ýaýraýan bolsa, ruhany ol adamy haram diýip yglan etsin. Bu deri keselidir. ²⁸Emma bu menek bir ýerde bolup, ol endama ýaýraman, gaýtam, onuň reňki öçüşen bolsa, bu ýokançly deri keseli däldir. Ruhany ol adamy tämiz diýip yglan etsin, çünki bu ýanyk ýarasyndan galan yzdyr.

^29-30Erkek adamyň ýa-da aýalyň kellesinde ýa-da eňeginde deri keseli peýda bolsa, ruhany ony gözden geçirsin. Eger deri keseli deriden aşak geçip, ondaky gyllar inçejik, sary bolsa, ruhany ony haram diýip yglan etsin. Ol gijilewükdir; ol kellede we eňekde dörän ýokançly deri keselidir. ³¹Ruhany gijilewük kesellini gözden geçirsin. Eger gijilewük deriden aşak geçmedik bolsa we onda gara gyllar ýok bolsa, onda ruhany gijilewükli adamy ýedi gün aýry saklasyn. ^32-33Ýedinji gün ruhany gijilewükli adamy gözden geçirsin. Eger gijilewük onuň endamyna ýaýramadyk bolsa we onda sary gyllar bolman, gijilewük deriden aşak geçmedik bolsa, ol keselli adam saçyny syrsyn, emma gijilewügiň üstüni syrmasyn. Ruhany ýaňky gijilewükli adamy ýene-de ýedi gün aýry saklasyn. ³⁴Ýedinji gün ruhany gijilewük kesellini gözden geçirsin. Eger gijilewük endama ýaýramadyk bolsa we deriden aşak geçmedik bolsa, ruhany ony tämiz diýip yglan etsin. Ol eşiklerini ýuwsun, şondan soň ol tämiz bolar. ^35-36Eger gijilewük keselli tämiz diýlip yglan edilenden soň, gijilewük onuň endamyna ýaýrasa, ruhany ony gözden geçirsin. Eger gijilewük endama ýaýran bolsa, onda ruhany sary gyllary tapjak bolup oturmasyn, ol haramdyr. ³⁷Emma ruhanynyň pikiriçe gijilewük öňki durşuna galyp, oňa gara gyllar çykan bolsa, onda gijilewük gowulaşandyr. Ol adam tämizdir we ruhany ony tämiz diýip yglan etsin.

^38-39Erkek adamyň ýa-da aýalyň derisinde ak menekler peýda bolsa, ruhany ony gözden geçirsin. Eger deridäki menekler agymtyl bolsa, bu deride ören örgündir, ol tämizdir. ⁴⁰Eger bir adamyň saçy düşen bolsa, ol takyr kelledir, emma tämizdir. ⁴¹Eger onuň maňlaý saçy we depe saçy düşen bolsa, ol takyr kelledir, emma tämizdir. ⁴²Emma takyr kellede ýa-da maňlaýda gyzylymtyl ak menek peýda bolsa, bu onuň takyr kellesinde ýa-da maňlaýynda dörän deri keselidir. ^43-44Ruhany ony gözden geçirsin. Eger onuň takyr kellesindäki ýa-da maňlaýyndaky ýokuşýan deri keseli ýaly gyzylymtyl ak menek bolsa, ol adam deri kesellidir we ol haramdyr. Ruhany deri kesellidigi üçin, ol adamy haram diýip yglan etsin. ⁴⁵Ýokançly deri keseli bolan adam sal-sal eginbaş geýip, saçyny daramasyn we eli bilen agzyny tutup: „Men — haram, men — haram“ diýip gygyrsyn. ⁴⁶Ýokançly deri keseli aýrylyp gidýänçä, ol haramdyr. Ol ýeke ýaşamalydyr we düşelgäniň daşynda bolmalydyr».

Zeň hakda

^47-49«Egin-eşige degişli kadalar şeýledir. Ýüňden ýa-da nepis zygyr matadan tikilen eşikde, zygyr süýümiň ýa-da ýüňüň erşinde ýa-da argajynda bolsun, deride ýa-da deriden edilen islendik zatda bolsun — parhy ýok, onuň ýaşylrak ýa-da gyzylrak öwüsýän ýeri bar bolsa, ol zeňdir we ol ruhana görkezilmelidir. ⁵⁰Ruhany zeňli zady gözden geçireninden soň, ony ýedi günläp aýry saklasyn. ⁵¹Ýedinji günde ruhany zeňli zady ýene-de gözden geçirsin. Eger zeň eşikde, erişde ýa-da argaçda, deride ýa-da islendik bir deriden edilen zatda bolsa, ýaýraýan ýokançly zeňdir we ol haraplanandyr. ⁵²Erişden tikilen bolsun ýa-da argaçdan, ýüňden ýa-da nepis zygyr matadan, ýa-da deriden — parhy ýok, ruhany ol zeň ýaýran eşigi oda ýaksyn.

^53-54Ruhany ony gözden geçireninde, zeň eşige, erşe ýa-da argaja, ýa-da deriden edilen islendik zada ýaýramadyk bolsa, ruhany şol zeňli zadyň ýuwulmagyny buýursyn. Soňra ony ýene-de ýedi günläp aýry saklasyn. ⁵⁵Zeň ýokuşan zat ýuwlandan soň, ruhany ony gözden geçirsin. Eger zeňiň reňki üýtgemedik bolsa, hatda zeň ýaýramadyk bolsa-da, ol haraplanandyr. Zeň eşigiň içindemi ýa-da daşynda — parhy ýok, ony oda ýakyň.

⁵⁶Eger ruhany ony gözden geçirýärkä, bu zatlar ýuwlandan soň zeňiň reňkiniň öçüşendigini görse, ol zeňi eşikden, erişden ýa-da argaçdan, ýa-da deriden ýyrtyp aýyrsyn. ⁵⁷Eger bu zeň eşikde, erişde ýa-da argaçda, ýa-da deriden edilen bir zatda peýda bolup, ol ýaýrap başlasa, zeňli zady oda ýakyň. ⁵⁸Emma eşik, eriş, argaç ýa-da deriden edilen islendik zat ýuwlandan soň zeň aýrylan bolsa, onda ol ikilenç ýuwulsyn, şondan soň ol tämiz bolar.

⁵⁹Tämiz ýa-da haraplanan diýip yglan etmek üçin, ýüň ýa-da nepis zygyr matadan tikilen eşikde, erişde, argaçda ýa-da deriden edilen islendik zatda peýda bolan zeň baradaky kadalar şulardan ybaratdyr».

14-nji bap

Tämizleniş hakynda

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ýokançly deri keselli adamyň tämizlenýän döwründäki kadasy şeýledir. Ýokançly deri kesellini ruhanynyň ýanyna getirsinler. ^3-4Ruhany düşelgäniň daşyna çykyp, deri kesellini gözden geçirsin. Eger deri keselli adam keselden gutulan bolsa, ruhany tämizlenmeli adam üçin iki sany diri halal guşy, kedr agajynyň bölegini, goýy gyzyl reňkli sapagy we käkilik oty getirmeklerini buýursyn. ⁵Ruhany guşlaryň biriniň içi çeşme suwly toýun gabynyň üstünde soýulmagyny buýursyn. ⁶Onuň özi bolsa diri guşy, kedr agajynyň bölegini, goýy gyzyl reňkli sapagy we käkilik otuny alyp, olary çeşme suwunyň üstünde öldürilen guşuň ganyna batyrsyn. ⁷Onsoň ruhany deri keselinden tämizlenmeli adamyň üstüne gandan ýedi gezek sepeläp, ony tämiz diýip yglan etsin. Soňra ol guşy açyk meýdana uçuryp goýbersin. ⁸Tämizlenmeli adam geýimlerini ýuwup, endamyndaky ähli tüýlerini syryp ýuwunsyn. Şonda ol tämiz bolar. Soňra ol düşelgä girsin, ýöne ýedi gün geçýänçä, öz çadyryna girmesin. ⁹Ýedinji gün ol saçyny, sakgalyny, gaşyny, endamyndaky ähli tüýlerini syrsyn. Soňra ol geýimlerini ýuwup, suwa düşünsin. Şonda ol tämiz bolar.

¹⁰Sekizlenji gün ol adam iki sany bir ýaşar şikessiz goçy, bir sany şikessiz bir ýaşar guzyny, zeýtun ýagyna garylan ondan üç batmana barabar saýlama bugdaý ununy we bir şakäse zeýtun ýagyny galla sadakasy hökmünde ruhana getirip bersin. ¹¹Tämizleýän ruhany tämizlenýän adamy şu zatlar bilen bilelikde Rebbiň huzuryna, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getirsin. ¹²Ruhany guzularyň birini alyp, ýazyk gurbanlygy hökmünde bir şakäse zeýtun ýagy bilen bile, olary Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrsyn. ¹³Ol guzyny mukaddes ýerde — günä hem-de ýakma gurbanlyk malynyň soýulýan ýerinde soýsun. Çünki ýazyk gurbanlygy-da, edil günä gurbanlygy ýaly, ruhanynyňky bolsun. Bu örän mukaddes gurbanlykdyr. ¹⁴Ruhany ýazyk gurbanlygynyň ganyndan biraz alyp, ony tämizlenýän adamyň sag gulagynyň ýumşak ýerine, sag eliniň başam barmagyna we sag aýagynyň başam barmagyna çalsyn. ¹⁵Ruhany şol bir şakäse zeýtun ýagyndan alyp, ony öz çep eliniň aýasyna guýsun. ¹⁶Onsoň çep elindäki ýaga sag eliniň barmagyny batyryp, ony ýedi gezek Rebbiň huzurynda sepelesin. ¹⁷Elinde galan ýagdan ruhany tämizlenýän adamyň sag gulagynyň ýumşak ýerine, sag eliniň başam barmagyna we sag aýagynyň başam barmagyna, ýazyk gurbanlygynyň malynyň gany sürtülen ýere çalsyn. ¹⁸Elindäki ýagyň galanyny ruhany tämizlenýän adamyň kellesine çalsyn. Şeýdip, ruhany ol adamy Rebbiň huzurynda haramlygyndan tämizlesin. ¹⁹Haram adamy haramlygyndan tämizlemek üçin, ruhany günä gurbanlygyny hödür etsin. Soňra ol ýakma gurbanlygynyň malynyň damagyny çalsyn. ²⁰Ruhany gurbanlyk sypasynyň üstünde ýakma gurbanlygyny we galla sadakasyny bersin. Şeýdip, ruhany ony haramlygyndan tämizlesin. Şondan soň ol adam tämiz bolar.

²¹Eger ol adam garyp bolup, bu zatlara gurby çatmasa, ol haramlygyndan tämizlenmek üçin, Rebbe göterme sadaka hökmünde bir ýaşar goçy, galla sadakasy üçin zeýtun ýagyna garylan bir batmanyň ondan bir bölegine barabar bolan saýlama bugdaý ununy we bir şakäse zeýtun ýagyny ol ruhana getirip bersin. ²²Şeýle hem ol iki gumrynyň ýa-da iki kepderiniň birini günä gurbanlygy, beýlekisini ýakma gurbanlygy üçin hödür etsin. ²³Sekizlenji gün gurbanlyk berýän adam bu gurbanlyklary özüniň tämizlenmegi üçin Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna, Rebbiň huzuryna getirip, olary ruhana bersin. ²⁴Ruhany ýazyk gurbanlygynyň goçuny we bir şakäse zeýtun ýagyny alyp, olary Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrsyn. ²⁵Ruhany ýazyk gurbanlygynyň goçuny soýup, onuň ganyndan birazragyny alyp, ony tämizlenýän adamyň sag gulagynyň ýumşak ýerine, sag eliniň we sag aýagynyň başam barmaklaryna çalsyn. ²⁶Ruhany zeýtun ýagyndan birazragyny, özüniň çep eliniň aýasyna guýsun. ²⁷Onsoň ruhany sag eliniň barmagyny çep elindäki ýaga batyryp, ony ýedi gezek Rebbiň huzurynda sepelesin. ²⁸Ruhany elindäki ýagdan tämizlenýän adamyň sag gulagynyň ýumşak ýerine, sag eliniň we sag aýagynyň başam barmaklaryna, ýazyk gurbanlygynyň goçunyň gany sürtülen ýere çalsyn. ²⁹Elindäki ýagyň galanyny ruhany Rebbiň huzurynda tämizlenýän adamy haramlygyndan tämizlemek üçin, onuň kellesine çalsyn. ^30-31Soňra ruhany ol adamyň gurbunyň çatyp getiren gumrularynyň ýa-da kepderileriniň birini günä gurbanlygy, beýlekisini bolsa ýakma gurbanlygy hökmünde galla sadakasy bilen birlikde hödür etsin. Şeýdip, ruhany tämizlenýän adamy Rebbiň huzurynda haramlygyndan tämizlesin. ³²Deri keselli bolup, tämizlenmegi üçin sadaka bermäge gurby çatmaýan kişiler üçin kada şulardan ybaratdyr».

Jaýlardaky zeň hakda

³³Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ^34-35«Siz Meniň mülk edip berýän Kengan ýurduma baranyňyzdan soň, Men siziň öýleriňiziň birinde zeň döretsem, şol öýüň eýesi ruhanynyň ýanyna gelip: „Öýümde zeň peýda boldy“ diýsin. ³⁶Ruhany öýi gözden geçirmäge gitmezden öň, öýüň içindäki bar zatlaryň daşa çykarylmagyny buýursyn, ýogsam öýüň içindäki ähli zat haraplanar. Soňra ruhany öýi gözden geçirmäge gitsin. ^37-38Ol zeň ýeri gözden geçirsin. Eger zeň öýüň diwarynda bolup, ýaşylymtyl ýa-da gyzylymtyl menekler görnüşinde diwarda çuň ornan bolsa, ruhany öýden daşa çykyp, öýi ýedi günläp gulplap goýsun. ^39-40Ýedinji gün ruhany gelip, öýi ýene gözden geçirsin. Eger zeň öýüň diwarlaryna ýaýrap giden bolsa, ruhany zeň ýaýran daşlary aýyrdyp, olary galanyň daşyndaky harap zatlaryň zyňylýan ýerine taşlatsyn. ⁴¹Ruhany öýüň içiniň suwagyny gyrdyryp alyp, ony galanyň daşyndaky harap zatlaryň zyňylýan ýerine taşlatsyn. ⁴²Aýrylan daşlaryň ýerine başga daşlar örülip, öý täzeden suwalsyn. ^43-44Daşlary sökülip alnyp, suwagy gyrlyp aýrylyp, täzeden suwalandan soňam ol öýde zeň peýda bolsa, ruhany baryp, ol öýi ýene-de gözden geçirsin. Eger zeň öýe ýaýran bolsa, ol öý harap saýylsyn. ⁴⁵Ol öý ýykylmalydyr, onuň daşlary, agaçlary we öýüň ähli suwaglary, galanyň daşyna, harap zatlaryň zyňylýan ýerine çykarylyp taşlansyn. ⁴⁶Kimde-kim „öý ýapyk“ diýlip yglan edilen döwürde oňa girse, ol agşama çenli haram saýylsyn. ⁴⁷Kimde-kim ol öýde ýatsa ýa-da naharlansa, ol geýimlerini ýuwsun.

⁴⁸Öý suwalandan soňra ruhany gelip, öýi gözden geçirsin. Eger öýe zeň ýaýramadyk bolsa, ruhany öýi tämiz diýip yglan etsin, çünki bu zeňiň doly aýryldygydyr. ⁴⁹Öýi halallamak üçin ruhany iki sany guşy, kedr agajynyň bölegini, goýy gyzyl reňkli sapagy we käkilik otuny alsyn. ⁵⁰Guşlaryň birini içi çeşme suwly toýun gabyň üstünde öldürsin. ⁵¹Onsoň kedr agajynyň bölegini, käkiligi, goýy gyzyl reňkli ýüpi diri guş bilen bilelikde alyp, olary çeşme suwly toýun gabynyň üstünde öldürilen guşuň ganyna batyrsyn-da, gany ýedi gezek öýüň içine sepelesin. ⁵²Şeýdip, ruhany öýi guşuň gany, çeşme suwy, diri guşy, kedr agajynyň bölegini, käkilik otuny we goýy gyzyl reňkli sapak bilen halallasyn. ⁵³Ruhany diri guşy galanyň daşyna çykaryp, ony açyk meýdana uçuryp goýbersin. Şeýdip, ol öýi halallasyn, şondan soň öý tämiz bolar.

^54-56Her hili deri keselleri: gijilewük, geýimde we öýde peýda bolan zeň, deri pakgarmasy, gotur, menek ýaly her dürli deri keselleriň harapdygyny ýa-da tämizdigini kesgitleýän kadalar şulardan ybaratdyr».

15-nji bap

Adamy murdar edýän zatlar

¹Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna şeýle diý: „Bir erkegiň jyns agzalaryndan suwuklyk akýan bolsa, onda ol adam haramdyr. ³Suwuklyk akmasy bar adamyň haramlygy şundan ybaratdyr. Onuň erkeklik agzasyndan suwuklygyň akmagy dowam edýänem bolsa, etmeýänem bolsa, ol haramdyr. ⁴Onuň ýatýan ýorgan-düşegi, üstünde oturýan islendik zady harapdyr. ⁵Onuň ýorgan-düşegine galtaşan her kes geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ⁶Suwuklyk akmasy bolan adamyň oturan ýerinde oturan her kes geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ⁷Suwuklyk akmasy bar adamyň bedenine galtaşan her kes geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ⁸Eger suwuklyk akmasy bar adam tämiz adamlaryň üstüne tüýkürse, olar geýimlerini ýuwsunlar, suwa düşünsinler. Olar agşama çenli haramdyrlar. ⁹Suwuklyk akmasy bar adamyň münen islendik eýeri-de harapdyr. ¹⁰Suwuklyk akmasy bar adamyň oturan islendik zadyna galtaşan adam agşama çenli haramdyr. Haram adamyň oturan islendik zadyny göteren geýimlerini ýuwsun, suwa düşsün. Ol agşama çenli haramdyr. ¹¹Suwuklyk akmasy bar adam elini ýuwman birine galtaşsa, ol adam geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ¹²Suwuklyk akmasy bar adamyň ellän islendik toýun gaby döwülsin, agaçdan edilen gap bolsa, ol ýuwulsyn.

¹³Suwuklyk akmasy bar adam keselden gutulansoň, tämizlenmek üçin ýedi güni sanap geçirsin. Ol geýimlerini ýuwup, akar suwa düşsün. Şondan soň ol tämiz bolar. ¹⁴Sekizlenji gün ol iki sany gumryny ýa-da iki kepderini Rebbiň huzuryna, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getirip, olary ruhana bersin. ¹⁵Ruhany guşlaryň birini günä gurbanlygy, beýlekisini bolsa, ýakma gurbanlygy üçin hödür etsin. Şeýdip, Rebbiň huzurynda ruhany ol adamy suwuklyk akmasy zerarly bolan haramlykdan tämizlesin.

¹⁶Eger haýsydyr bir erkegiň tohumy aksa, ol adam tutuş bedenini ýuwsun. Ol agşama çenli haramdyr. ¹⁷Matadan ýa-da deriden edilen zada tohum degen bolsa, ol suw bilen ýuwulsyn. Ol zat agşama çenli harapdyr. ¹⁸Erkek aýalyna ýanaşyp, ondan tohum aksa, erkegem, aýalam suwa düşünsinler. Olar agşama çenli haramdyrlar.

¹⁹Aýbaşy görýän aýal ýedi güne çenli haramdyr. Kim oňa galtaşsa, ol agşama çenli haramdyr. ²⁰Aýbaşy görýän döwründe aýalyň düşenip ýatan her zady harap bolar. Aýalyň oturan her zady hem harapdyr. ²¹Onuň düşegine galtaşan adam geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ²²Ol aýalyň oturan zadyna galtaşan adam geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ²³Ol aýalyň ýorgan-düşegimi ýa-da üstünde oturan zady — parhy ýok, oňa galtaşan adam agşama çenli haramdyr. ²⁴Eger erkek adam ol aýala ýanaşsa, aýalyň haramlygy erkege-de geçer we ol ýedi güne çenli haramdyr we onuň ýatan ýorgan-düşegi-de harapdyr.

²⁵Eger aýalyň gan akmasy aýbaşy görýän döwründen daşary birnäçe günläp dowam etse, gan akmasy kesilýänçä, ol aýal edil aýbaşy görýän döwründäki ýaly haramdyr. ²⁶Onuň gan akmasy döwründe ýatýan ýorgan-düşegi, edil aýbaşy görýän döwründäki ýorgan-düşegi ýaly haram hasaplansyn. Aýalyň oturan islendik zady onuň aýbaşy görýän döwründäki ýaly haramdyr. ²⁷Bu zatlara galtaşan her kes-de haram bolar. Ol eşiklerini ýuwup, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr. ²⁸Aýalyň gan akmasy kesilenden soň, aradan ýedi gün geçsin. Diňe şondan soň, ol tämiz bolar. ²⁹Sekizinji gün ol iki sany gumryny ýa-da iki kepderini alyp, Rebbiň huzuryna, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getirip, olary ruhana bersin. ³⁰Ruhany olaryň birini günä gurbanlygy, beýlekisini-de, ýakma gurbanlygy hökmünde hödürläp, gan akmasy zerarly haram aýaly Rebbiň huzurynda haramlygyndan tämizlesin.

³¹Şeýdip, haramlyklary zerarly, mukaddes çadyrdan daşda bolmaklaryny ysraýyl halkyna duýduryň. Maňa ýüz tutulýan öýi haraplap, olaryň özleri hem murdarlykda ölmesinler. ^32-33Erkeklik jynsyndan suwuklyk ýa-da tohum akyp haram bolan kişi aýbaşy görýän aýal, suwuklyk akmasy bolan erkek ýa-da aýal we haram aýala ýanaşan erkek hakyndaky kadalar şulardan ybaratdyr“».

16-njy bap

Günäden saplanma güni

^1-2Harunyň mukaddes däl ot bilen Rebbiň huzuryna ýakynlaşandyklary sebäpli ölen iki oglunyň ölüminden soň, Reb Musa şeýle diýdi: «Doganyň Haruna aýt, ol tutynyň aňyrsyna — iň mukaddes otaga islän wagty girmesin, ýogsam ol öler. Çünki Men Äht sandygynyň gapagynyň üstünde bulut bolup görünýändirin. ³Harun ilki bilen günä gurbanlygy üçin bir öküzçäni we ýakma gurbanlygy üçin bir goçy gurbanlyk bermezden öň iň mukaddes otaga girmeli däldir. ⁴Harun iň mukaddes otaga girmezinden öň suwa düşünip, nepis zygyr matadan tikilen mukaddes dony geýsin. Donuň aşagyndan zygyr matadan tikilen içki geýimleri geýsin we biline zygyr matadan edilen guşagy guşanyp, kellesine zygyr matadan selle oransyn. ⁵Ysraýyl halky bolsa günä gurbanlygy üçin iki erkeji we ýakma gurbanlygy üçin bir goçy ruhana getirip bersin. ⁶Harun özi üçin günä gurbanlygy hökmünde bir öküzçäni hödürläp, özüni we maşgalasyny günälerinden saplasyn. ⁷Soň ol iki erkeji alyp, Rebbiň huzuryna, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getirsin. ⁸Onsoň Harun iki erkeç üçin bije atsyn: bir erkeç Rebbe gurbanlyk hökmünde hödürlensin, beýlekisi bolsa günä alyp gidýän erkeç bolar. ⁹Harun Rebbe hödür edilmeli erkeji getirip, günä gurbanlygy hökmünde hödürlesin. ¹⁰Günä alyp gidýän erkeç bolsa halky günäsinden saplamak üçin, diriligine Rebbiň huzuryna getirilip, soňra çöle kowulsyn. ¹¹Harun özi üçin günä gurbanlygy hökmünde bir öküzçäni hödürläp, özüni we maşgalasyny günälerinden saplasyn. Ol özi üçin günä gurbanlygy hökmünde bu öküzçäniň damagyny çalsyn. ¹²Harun Rebbiň huzuryndaky gurbanlyk sypasynda ýanýan oduň közlerinden doldurylan kül atary we owradylan ýakymly ysly tütetgiden iki gysym alyp, iň mukaddes otaga girsin. ¹³Ýakymly ysly tütetginiň tüssesi Äht sandygynyň gapagynyň üstüni bürär ýaly, Harun ýakymly ysly tütetgini Rebbiň huzurynda oda atsyn, ýogsam ol öler. ¹⁴Soňra ol öküzçäniň ganyndan alyp, ony barmagy bilen Äht sandygynyň gapagynyň üstüne we Äht sandygynyň öňüne ýedi gezek sepelesin. ¹⁵Soňra Harun halk üçin günä gurbanlygyna niýetlenen erkejiň damagyny çalyp, onuň ganyny iň mukaddes otaga getirsin. Onuň ganyny-da, öküzçäniň ganyny edişi ýaly, Äht sandygynyň gapagynyň üstüne we öňüne sepelesin. ¹⁶Ysraýyl halkynyň haramlyklary we olaryň bar etmişleri, günäleri zerarly Harun iň mukaddes otagy halallasyn. Ol Rebbe ýüz tutulýan öýi-de halallasyn, çünki Rebbe ýüz tutulýan bu öý murdarlykdan doly düşelgäniň ortarasyndadyr. ¹⁷Harun günäden saplamak üçin, iň mukaddes otaga girip, özüni, maşgalasyny we bütin ysraýyl halkyny günälerinden saplap, daşaryk çykýança, Rebbe ýüz tutulýan otagda hiç kim bolmasyn. ¹⁸Soňra ol çykyp, Rebbiň huzuryndaky gurbanlyk sypasyny halallasyn. Öküzçäniň we erkejiň ganyndan alyp, gurbanlyk sypasynyň şahlaryna çalsyn. ¹⁹Ol barmaklary bilen ýedi sapar gurbanlyk sypasynyň üstüne gan sepeläp, ony ysraýyl halkynyň haramlyklaryndan tämizläp, mukaddes etsin.

²⁰Harun iň mukaddes otagy, Rebbe ýüz tutulýan öýi we gurbanlyk sypasyny halallandan soň, diri erkeji Rebbiň huzuryna getirsin. ²¹Onsoň Harun ellerini diri erkejiň başyna goýup, ysraýyl halkynyň bar pisliklerini, etmişlerini we günälerini boýun alsyn. Ruhany şeýle etmek bilen halkyň günäsini erkeje geçirip, ony ýörite çöle boşadyp ibermek üçin bellenen adam bilen çöle ibersin. ²²Erkeç olaryň ähli ýazyklaryny göterip, adam aýagy sekmedik bir ýere äkider. Ýaňky bellenen adam erkeji boşadyp çöle ibersin.

²³Şondan soň Harun Rebbe ýüz tutulýan öýe girsin-de, iň mukaddes otaga gireninde geýen nepis zygyr matadan tikilen lybaslaryny çykaryp, olary iň mukaddes otagda goýsun. ²⁴Harun mukaddes ýerde suwa düşünip, özüniň gündelik geýýän geýimlerini geýsin. Soňra çykyp, özi üçin we halk üçin ýakma gurbanlyklaryny hödürläp, özüni hem-de halky günälerinden saplasyn. ²⁵Ol günä gurbanlygynyň ýagyny gurbanlyk sypasynda ýaksyn. ²⁶Günä alyp gidýän erkeji çöle goýberen adam geýimlerini ýuwup, suwa düşüneninden soň, ol düşelgä girip biler. ²⁷Günä gurbanlygy hökmünde hödürlenen we günäden saplamak üçin ganlary iň mukaddes otaga getirilen öküzçe bilen erkejiň läşleri düşelgäniň daşyna çykarylsyn. Olaryň derisi, eti we garyn-gajagy ýakylsyn. ²⁸Olary ýakan adam geýimlerini ýuwup, suwa düşüneninden soň, ol düşelgä girip biler.

²⁹Bu siziň üçin ebedilik düzgün bolsun: ýedinji aýyň^[2] onunjy güni siz gije-gündiz agyz bekläp, işlemäň. Şol gün ýerli halk-da, araňyzda ýaşaýan gelmişekler-de işlemesin. ³⁰Çünki şol gün siz günäleriňizden tämizlenersiňiz. Reb sizi ähli günäleriňizden tämizlär. ³¹Ol gün Sabat güni bolup, siziň üçin doly dynçlyk günüdir. Şol gün siz gije-gündiz agyz bekläň. Bu siziň üçin ebedilik düzgün bolsun. ³²Atasynyň ýerine ruhanylyga bellenip, bagyş edilen ruhany nepis zygyr matadan tikilen mukaddes lybaslaryny geýip, sizi günäleriňizden saplasyn. ³³Ol iň mukaddes otagy, Rebbe ýüz tutulýan öýi, gurbanlyk sypasyny halallap, ruhanylary we bütin ysraýyl halkyny günälerinden saplasyn. ³⁴Ysraýyl halkyny ähli günälerinden ýylda bir gezek saplamak siziň üçin ebedilik düzgün bolsun». Musa Rebbiň tabşyryşy ýaly etdi.

17-nji bap

Ganyň mukaddesligi

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Haruna, onuň ogullaryna we bütin ysraýyl halkyna aýt, Meniň olara tabşyrygym şeýledir: ^3-4„Eger ysraýyllardan biri öküzçäni, guzyny ýa-da geçini Rebbe gurbanlyk hökmünde hödürlemek üçin, ýüz tutulýan çadyrynyň agzyna getirmän, onuň özi gurbanlyk malynyň damagyny düşelgäniň içinde ýa-da daşynda çalsa, ol kanuny bozandyr. Çünki ol gurbanlyk malynyň ganyny haram ýere dökdi we şonuň üçin-de ol halkdan çetleşdirilsin. ⁵Bu tabşyryk ysraýyl halkynyň açyk meýdanda gurbanlyklar bermegini togtadar. Bu ysraýyl halkynyň öz gurbanlyklaryny Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky ruhana getirip bermegi üçindir. Ruhany ol gurbanlyklary Rebbe salamatlyk gurbanlyklary hökmünde hödür eder. ⁶Ruhany gany Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyndaky Rebbiň gurbanlyk sypasyna serpsin we ýagy Rebbe ýakymly ys çykarmak üçin ýaksyn. ⁷Ysraýyl halky mundan beýläk Rebbe ikilik edip, gurbanlyklaryny but erkeçlerine hödür etmesinler. Bu olara nesilden-nesle ebedilik düzgün bolsun“». ^8-9Mundan başga-da olara şuny tabşyr: «Ysraýyl halkyndan ýa-da olaryň arasynda ýaşaýan gelmişeklerden biri ýakma gurbanlyk ýa-da islendik başga gurbanlyk berip, ony Rebbe hödür etmek üçin, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna getirmese, ol adam öz halkyndan çetleşdirilsin. ¹⁰Eger ysraýyl halkyndan ýa-da olaryň arasynda ýaşaýan gelmişeklerden biri gan iýse, Men ondan ýüz öwrerin we ony öz halkyndan çetleşdirerin. ¹¹Çünki her bir jandaryň jany onuň ganyndadyr. Şoňa görä-de, Men gany size gurbanlyk sypasynda janlaryňyzy günäleriňizden saplamagyňyz üçin berdim, çünki sizi günäleriňizden saplaýan gandyr». ¹²Şonuň üçin Men ysraýyl halkyna şeýle diýdim: «Siziň hiç biriňiz ýa-da araňyzda ýaşaýan gelmişeklerden hiç biri gan iýmesin. ¹³Ysraýyl halkyndan ýa-da araňyzda ýaşaýan gelmişeklerden biri iýilýän haýwany ýa-da guşy awlasa, ol onuň ganyny akdyryp, üstüni toprak bilen gömsün. ¹⁴Çünki her bir jandaryň jany ganyndadyr». Şonuň üçin Men ysraýyl halkyna şeýle diýdim: «Hiç bir jandaryň ganyny agzyňyza almaň, çünki her bir jandaryň jany onuň ganyndadyr. Ony iýen Meniň halkymdan çetleşdirilsin. ¹⁵Haram ölen ýa-da ýyrtyjylaryň parçalan haýwanynyň etini iýen kişi özüniň ýerli halkdan ýa-da gelmişekdigine garamazdan, geýimlerini ýuwsun, suwa düşünsin. Ol agşama çenli haramdyr we soňra tämiz bolar. ¹⁶Eger ol geýimlerini ýuwmasa ýa-da suwa düşmese, onda ol öz jezasyny çekmeli».

18-nji bap

Gadagan edilýän jyns gatnaşyklary

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna şeýle diý: „Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³Siz ýaşan ýeriňiz bolan Müsür ýurdunyň we sizi indi alyp barýan ýurdum bolan Kenganyň adatlaryna eýermäň. ⁴Siz Meniň hökümlerime, parzlaryma eýerip, olary berjaý ediň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ⁵Meniň parzlarymy, hökümlerimi berjaý ediň. Olary berjaý eden aman galar. Men — Rebdirin.

⁶Hiç biriňiz öz mährem garyndaşyňyz bilen jyns gatnaşygyny etmäň. Men — Rebdirin. ⁷Öz ejeň bilen jyns gatnaşygyny edip, kakaňy namysa goýma. Ol seniň ejeňdir, sen onuň bilen jyns gatnaşygyny etmeli dälsiň. ⁸Kakaňyň beýleki aýallary bilen-de jyns gatnaşygyny edip, kakaňy namysa goýma. ⁹Isle bir öýde, isle başga ýerde doglan bolsun — parhy ýok, öz aýal doganyň bilen ýa-da kakaňyň ýa-da ejeňiň gyzy bilen jyns gatnaşygyny etme. ¹⁰Öz ogluňdan bolan gyz agtygyň ýa-da öz gyzyňdan bolan gyz agtygyň bilen jyns gatnaşygyny etme, çünki sen olary biabraý etmek bilen, özüňi-de biabraý edýärsiň. ¹¹Öweý eneňden bolan öweý aýal doganyň bilen jyns gatnaşygyny etme, çünki ol seniň kakaňdan önen aýal doganyňdyr. ¹²Öz ejekeň bilen jyns gatnaşygyny etme, ol seniň kakaňyň aýal doganydyr. ¹³Daýzaň bilen jyns gatnaşygyny etme, çünki ol seniň ejeňiň aýal doganydyr. ¹⁴Öz gelnejeňe golaýlaşyp, onuň bilen jyns gatnaşygyny etme, ol seniň gelnejeňdir. ¹⁵Öz gelniň bilen jyns gatnaşygyny etme, ol seniň ogluňyň aýalydyr. ¹⁶Öz doganyň aýaly bilen jyns gatnaşygyny etme, sen öz doganyňy namysa goýarsyň. ¹⁷Bir aýalyň hem özi, hem gyzy bilen jyns gatnaşygyny etme; bir aýalyň hem özi hem gyz agtygy bilen jyns gatnaşygyny etme. Olar seniň mährem garyndaşlaryňdyr, bu azgynlykdyr. ¹⁸Aýalyň dirikä, onuň uýasyny oňa güni edip alma we onuň bilen jyns gatnaşygyny etme. ¹⁹Aýbaşy görýän aýal bilen jyns gatnaşygyny etme. ²⁰Ýoldaşyň aýaly bilen jyns gatnaşygyny edip, özüňi haram etme. ²¹Öz perzentleriňden hiç birini Molek buty üçin gurbanlyk etme. Çünki şeýle etmek bilen sen öz Hudaýyň adyna ysnat getirersiň. Siziň Hudaýyňyz — Reb Mendirin. ²²Aýal bilen jyns gatnaşygyny edişiň ýaly, erkek bilen jyns gatnaşygyny etme, bu nejislikdir. ²³Hiç bir erkek ýa-da aýal haýwan bilen jyns gatnaşygyny edip, özüni haram etmesin, bu azgynlykdyr.

²⁴Şu nejislikleriň hiç biri bilen günä etmäň, çünki siziň öňüňizden kowýan milletlerim şu pis işleri zerarly haram boldular. ²⁵Şeýdip, ýurt harama çykdy. Men ýurdy etmişleri üçin jezalandyrdym. Ýurt öz ilatyndan ýüz dönderdi. ²⁶Emma siz Meniň parzlarymy, hökümlerimi berjaý edip, bu nejis işleri etmäň. Ýerli halk-da, araňyzda ýaşaýan gelmişekler-de şeýle pis işleri etmesinler. ²⁷Çünki sizden öň bu ýurtda ýaşan ilat bu nejislikleriň baryny etdi we ýurt harama çykdy. ²⁸Eger sizem ýurdy harama çykarsaňyz, ozalky milletden ýüz dönderişi ýaly, ýurt sizden-de ýüz dönderer. ²⁹Kimde-kim bu nejisliklerden birini etse, ol öz halkyndan çetleşdirilsin. ³⁰Sizden öňküleriň eden nejisliklerini gaýtalamazlygyňyz üçin, özüňizi şu zatlar zerarly haram etmezligiňiz üçin, Meniň buýrugymy berjaý ediň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“».

19-njy bap

Mukaddeslik we adalatlylyk

¹Reb Musa şeýle diýdi:

²«Bütin ysraýyl halkyna şeýle diý: „Mukaddes boluň, çünki Men, siziň Hudaýyňyz Reb, mukaddesdirin. ³Her biriňiz öz ene-ataňyzy sylaň, Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetiriň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ⁴Guýma butlary we başga hili butlary ýasap, olara sežde etmäň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

⁵Rebbe salamatlyk gurbanlygyny hödür edeniňizde, gurbanlygyňyzyň kabul bolary ýaly, ony kada laýyklykda beriň. ⁶Gurbanlyk malynyň eti hödür edilen güni ýa-da ertesi iýilsin. Üçünji güne galan et oda ýakylsyn. ⁷Eger et üçünji gün iýilse, ol haramdyr we siziň gurbanlygyňyz kabul bolmaz. ⁸Ol gurbanlykdan iýen öz jezasyny çeker, çünki ol Rebbe bagyş edilen zady harlandyr. Şol sebäpli bu adam öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn.

⁹Ýeriňiziň hasylyny ýygnanyňyzda, atyzlaryňyzyň gyra çetindäkilerini ormaň, hasylyňyzyň hoşasyny çöplemäň. ¹⁰Üzüm baglaryňyzyň miweleriniň baryny ýygmaň, ýere gaçan üzümleri ýygnaman, olary garyp-gasara, gelmişeklere goýuň. Men — Reb siziň Hudaýyňyzdyryn.

¹¹Ogrulyk, hilegärlik etmäň, bir-biriňizi aldamaň. ¹²Galp zat babatda Meniň adymdan ant içip, Hudaýyňyzyň adyna ysnat getirmäň. Men — Reb siziň Hudaýyňyzdyryn. ¹³Ýoldaşyňyň hakyny iýme, ony talama. Günlükçiniň zähmet hakyny bir günem saklama. ¹⁴Kere sögme, körüň öňünde büdrär ýaly zat goýma. Hudaýyňdan gork. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ¹⁵Höküm çykaranyňda adalatsyzlyk etme. Garybyň tarapyny tutup ýa-da baýdan heder edip, adalatsyzlyk etme, ildeşiňe hemişe adalatly höküm çykar. ¹⁶Öz halkyňyň arasynda ýalan gep gezdirme, adalatsyz höküm zerarly ildeşiňe howp abanýan bolsa, şaýat onuň arkasynda dursun^[3]. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ¹⁷Ýüregiňde ildeşiňi ýigrenme, günäsini onuň ýüzüne aýt, ýogsam senem günäkär bolarsyň. ¹⁸Öz halkyňdan öç alma, olaryň hiç biri babatda içiňde kitüw saklama. Gaýtam, ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

¹⁹Siz Meniň parzlarymy berjaý ediň. Mal-garalaryňy başga görnüşdäki mallar bilen çaknyşdyrma. Ekin meýdanyňda iki hili tohumy bile ekme we iki hili matadan tikilen eşik geýme.

²⁰Eger bir adam başga birine adaglanan, yzyna satyn alynmadyk ýa-da azat edilmedik gyrnak bilen ýatsa, onda olaryň ikisine-de jeza berilsin, ýöne öldürilmesin. Çünki bu gyrnak azat edilen däldir. ²¹Ol adam özi üçin Rebbe, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzyna ýazyk gurbanlygy hökmünde bir goç getirsin. ²²Onsoň ruhany Rebbiň huzurynda bu ýazyk gurbanlygynyň goçy bilen, ony eden günäsinden saplasyn we Hudaý günäliniň eden günäsini geçer.

²³Siz Kengan ýurduna gelip, iýmit üçin her hili miweli agaçlary oturdanyňyzda, ilkinji üç ýylyň miwelerinden iýmeklik gadagan edilsin, olary iýmäň. ²⁴Dördünji ýyl bolsa hemme miweler alkyş hökmünde Rebbe bagyş edilsin. ²⁵Bäşinji ýyl welin, siz miweli agaçlaryň miwesinden iýip bilersiňiz, olar size bol miwe berer. Men — Reb siziň Hudaýyňyzdyryn.

²⁶Hiç bir eti gany bilen iýmäň. Siz pal atmaň, jadygöýlik etmäň. ²⁷Saçyňyzyň gyralaryny gyrkyp, sakgalyňyzy timarlamaň. ²⁸Merhum üçin bedeniňize tyg çekmäň, özüňizi tagmalamaň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ²⁹Gyzlaryňyzy loluçylyga satyp, olary biabraý etmäň. Eger siz şeýle etseňiz, ýurt zynahorlyga berlip, ol azgynlykdan dolar. ³⁰Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetirip, mukaddes öýüme hormat goýuň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³¹Jadygöýlere we palçylara ýüz tutmaň. Olardan maslahat sorap, özüňizi haram etmäň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³²Uly ýaşulynyň öňünde dik duruň, garryny sylaň, Hudaýyňyzdan gorkuň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

³³Ýurduňyzda öz araňyzda ýaşaýan gelmişeklere sütem etmäň. ³⁴Araňyzda ýaşaýan gelmişekler siziň üçin ildeşiňiz ýaly bolsun. Olary özüňizi söýşüňiz ýaly söýüň, çünki sizem Müsür ilinde gelmişek bolupdyňyz. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

³⁵Siz uzynlyk ölçäniňizde, çekimde ýa-da sanagda hiç kimi aldamaň. ³⁶Siz hak terezileri, hak ölçeg daşlaryny, hak ölçegleri ulanyň. Sizi Müsür ýurdundan çykaran Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³⁷Siz Meniň ähli parzlarymy, ähli hökümlerimi saklap, olary berjaý ediň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“».

20-nji bap

Rebbiň kanunlaryna boýun egmedikler üçin jezalar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt: „Ysraýyl halkyndan ýa-da olaryň arasynda ýaşaýan gelmişeklerden kimdir biri öz perzentlerinden birini, Molek buta bagyş etse, ol adam öldürilsin. Ýurduň halky ony daşlap öldürsin. ³Men hem ol adamdan ýüz öwrerin we ony öz halkym hökmünde görmerin. Çünki ol halk Meniň mukaddes öýümi haraba çykaryp, Meniň mukaddes adyma ysnat getirip, öz perzendini Molege bagyş etdi. ^4-5Eger ýurduň halky perzendini Molege berýän adamy görmezlige salyp öldürmese, Meniň Özüm ol adamdan we onuň maşgalasyndan ýüz öwrerin. Ony Molegiň yzyna eýerip, zynahorlyga ýüz uranlaryň bary bilen bile Öz halkymdan çetleşdirerin. ⁶Eger kimde-kim biwepalyk edip, jadygöýleriň we palçylaryň yzyna eýerse, Men ondan ýüz öwrerin we ony Öz halkymdan çetleşdirerin. ⁷Şonuň üçin siz iniňizizi tämizläp, mukaddes boluň, çünki siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ⁸Meniň parzlarymy saklap, olary berjaý ediň. Sizi mukaddes edýän Reb — Mendirin. ⁹Kakasyny ýa-da ejesini näletlän adam öldürilsin. Öz kakasyny we ejesini näletländigi üçin, onuň gany öz boýnunadyr.

¹⁰Eger bir adam başga bir adamyň aýaly bilen jyns gatnaşygyny etse, ol azgyn erkek-de, aýal-da öldürilsin. ¹¹Kim kakasynyň aýaly bilen jyns gatnaşygyny etse, ol öz kakasyny namysa goýýandyr. Olaryň ikisi-de öldürilsin. Olaryň ganlary öz boýunlarynadyr. ¹²Bir erkek öz gelni bilen jyns gatnaşygyny etse, olaryň ikisi-de öldürilsin, çünki bular azgynlyk etdiler. Olaryň ganlary öz boýunlarynadyr. ¹³Bir erkek aýal bilen jyns gatnaşygyny edişi ýaly, erkek bilen jyns gatnaşygyny etse, olaryň ikisi-de nejis iş edendikleri üçin öldürilsin. Olaryň ganlary öz boýunlarynadyr. ¹⁴Eger bir erkek bir aýala hem-de onuň ejesine-de öýlense, bu azgynlykdyr. Araňyzda azgynlyk bolmaz ýaly, ol adam aýaly we onuň ejesi bilen bile oda ýakylsyn. ¹⁵Eger bir erkek bir haýwan bilen jyns gatnaşygyny etse, ol adam-da, haýwan-da öldürilsin. ¹⁶Eger bir aýal bir haýwan bilen jyns gatnaşygyny etse, ol aýal-da, haýwan-da öldürilsin. Olar öldürilsin, olaryň ganlary öz boýunlarynadyr. ¹⁷Eger bir adam öz gyz doganyna, kakasynyň ýa ejesiniň gyzyna öýlense, olar köpçüligiň öňünde masgaralanyp, öz halkynyň arasyndan çykarylsyn. Ol adam öz gyz dogany bilen jyns gatnaşygyny edenligi üçin jezalandyrylmalydyr. ¹⁸Eger bir adam aýbaşy görýän aýal bilen jyns gatnaşygyny etse, olaryň ikisi-de öz halkyndan çetleşdirilsin, çünki olar tämizlik baradaky kadalary bozdular. ¹⁹Öz daýzaň ýa-da ejekeň bilen jyns gatnaşygyny etme, çünki beýle etmek bilen sen özüňi namysa goýýansyň. Olaryň ikisine-de jeza berilmelidir. ²⁰Gelnejesi bilen jyns gatnaşygyny eden adam agasyny namysa goýýandyr. Bular öz jezalaryny çekip, dünýäden perzentsiz öterler. ²¹Kimde-kim öz gelnejesine öýlense, bu haramlykdyr. Ol öz doganyny namysa goýýandyr, olar perzentsiz öterler.

²²Mesgen tutmagyňyz üçin alyp barýan ýurdumyň sizden ýüz döndermezi ýaly, siz Meniň parzlarymy we hökümlerimi saklap, olary berjaý ediň. ²³Öňüňizden kowup çykarýan milletiň adatlaryna eýermäň, çünki şeýle işler edendikleri üçin Men olary ýigrendim“. ²⁴Emma Men size şeýle diýdim: „Olaryň ýurduny siz miras alarsyňyz, Men süýt we bal akýan, mes toprakly ýurdy size mülk edip bererin. Sizi beýleki milletlerden saýlap alan Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ²⁵Şonuň üçin hem siz halal haýwany haram haýwandan, halal guşy hem haram guşdan saýgaryň. Siziň üçin haram diýip aýrybaşgalan haýwanlarym, guşlarym ýa-da guryýer süýrenijileri bilen özüňizi haram etmäň. ²⁶Meniň üçin mukaddes boluň, çünki Men — Reb mukaddesdirin we Men sizi beýleki halklardan Özümiňki bolmagyňyz üçin saýlap aldym. ²⁷Jadygöý, palçy bolan erkegu-aýal daşlanyp öldürilsin. Olaryň gany öz boýunlarynadyr“».

21-nji bap

Ruhanylar mukaddes bolmalydyr

¹Reb Musa şeýle diýdi: «Ruhanylar, ýagny Harun ogullary bilen gepleşip, olara şeýle diý: „Olaryň hiç biri öz garyndaşlaryndan bolan merhuma galtaşyp, özlerini haram etmesin. ^2-3Diňe mährem garyndaşy, ýagny ejesi, kakasy, ogly, gyzy, dogany, şonuň ýaly-da, durmuşa çykmadyk uýasy ölen ýagdaýynda ol merhuma galtaşyp, özüni haram edip biler. ⁴Emma ruhany aýalynyň garyndaşlaryndan bolan merhum üçin özüni haram edip, öz adyna ysnat getirmesin. ⁵Ýas tutýanlygynyň alamaty hökmünde, ruhanylar saçlaryny we sakgallaryny gyrkyp timarlamasynlar, bedenlerine tyg çekmesinler. ⁶Ruhanylar özlerini Hudaýa bagyş etsinler we Hudaýyň adyna ysnat getirmesinler. Çünki Rebbe ot üsti bilen berilýän iýmit sadakasyny hödürleýän şolardyr. Ruhanylar mukaddes bolmalydyrlar. ⁷Olar lola, azgyn aýala, ärinden aýrylan aýala öýlenmesinler. Çünki ruhanylar Hudaýa bagyş edilendir. ⁸Siz ruhanylary mukaddes saýyň, çünki Hudaýyňyza iýmit sadakasyny olar hödürleýärler. Halk hem olary mukaddes saýsyn, sebäbi sizi mukaddes edýän Men — Reb mukaddesdirin. ⁹Eger ruhanynyň gyzy loluçylyga baş urup, özüni biabraý etse, ol atasynyň adyna hem ysnat getirýär. Beýle gyz oda ýakylsyn. ¹⁰Başyna mesh ýagy guýlup, ruhanylyk lybaslaryny geýmek üçin bellenen baş ruhany ýas tutýandygyny görkezmek üçin, saçyny ýaýyp, lybaslaryny ýyrtmasyn. ¹¹Ol hiç bir ölä ýakynlaşyp, hatda öz kakasy ýa ejesi üçin hem özüni haram etmesin. ¹²Baş ruhany mukaddes öýden daşa çykyp, öz Hudaýynyň mukaddes öýüni harlamasyn, çünki ol Hudaýynyň mesh ýagy guýlup mukaddes edildi. Men — Rebdirin. ¹³Ol boý gyza öýlensin. ^14-15Baş ruhany dula, ärinden aýrylana, azana ýa-da loly aýala öýlenmesin. Ol halkynyň arasynda öz perzendiniň adyna ysnat getirmez ýaly, diňe öz tiresinden bolan gyza öýlensin. Çünki Men-Reb ony mukaddes edýändirin“». ¹⁶Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁷«Harun bilen gepleşip, oňa şeýle diý: „Seniň tohum-tijiňiň geljekki nesilleriňden-de nogsanly adam Rebbe bagyş edilen iýmit sadakasyny hödür etmesin. ^18-20Şikesli bolan kör ýa-da agsak, ýüzi erbet şikesli ýa-da dogabitdi maýyp adam, aýagy ýa-da eli döwük, küýki ýa-da igli, gözi şikesli ýa-da gijilewük keselli, demrewli bolan ýa-da erkekligi bolmadyk adam gurbanlyk sypasyna ýakynlaşmasyn. ²¹Harunyň neslinden bolan nogsanly ruhany Rebbe ot üsti bilen berilýän sadakalary hödürlemesin; nogsanlydygy zerarly ol Hudaýa iýmit sadakasyny hödürlejek bolup, gurbanlyk sypasyna asla ýakynlaşmasyn. ²²Nogsanly ruhany Hudaýa hödür edilen iýmitden, mukaddes we iň mukaddes iýmitden iýip biler. ²³Emma ol tutynyň ýanyna ýa-da gurbanlyk sypasyna golaýlaşmasyn. Çünki ol nogsanlydyr. Ol bu mukaddes zatlara ýakynlaşyp, olary harlamasyn. Ruhanylary mukaddes edýän siziň Hudaýyňyz Reb Mendirin“». ²⁴Ine, Musanyň Haruna, onuň ogullaryna we bütin ysraýyl halkyna aýdan zatlary şulardan ybaratdyr.

22-nji bap

Sadakalaryň mukaddesligi

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Haruna we onuň ogullaryna aýt: „Harun we onuň ogullary ysraýyl halkynyň Maňa bagyş eden mukaddes sadakalaryna seresaply çemeleşsinler. Olar Meniň mukaddes adyma ysnat getirmesinler. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“. ³Olara şeýle diý: „Eger siziň geljekki nesilleriňizden, tohum-tijiňizden biri, ysraýyl halkynyň Maňa bagyş eden mukaddes sadakalaryna haramlykda ýakynlaşsa, ol Meniň huzurymdan ýok edilsin. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ^4-6Harun neslinden bolan ýokançly deri keseli ýa-da suwuklyk akmasy bolan erkek tämizlenýänçä, mukaddes sadakalardan iýmeli däldir. Jesede degip, haram bolan islendik zada galtaşan ýa-da tohum akan erkege ýa-da ynsany haram edýän guryýer süýrenijileriniň birine ýa-da haramlygy nämediginiň parhy bolmadyk ynsany haram edýän şu agzalan zatlardan birine galtaşan ruhany agşama çenli haramdyr. Ol suwa düşünmezden, mukaddes sadakalardan iýmesin. ⁷Gün ýaşan çagy ruhany tämiz bolar, diňe şondan soň ol mukaddes sadakalardan iýip biler, çünki bu sadaka ruhanylar maşgalasyna degişlidir. ⁸Ruhany haram ölen ýa-da ýyrtyjylaryň parçalan haýwanynyň etinden iýip, özüni haram etmesin. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ⁹Ruhanylar Meniň buýruklarymy berjaý etsinler, ýogsam olar mukaddes çadyry harlandyklary üçin, öz jezalaryny çekip ölerler. Olary mukaddes edýän Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

¹⁰Ruhany maşgalasyndan bolmadyk adam mukaddes sadakalardan iýmeli däldir. Ruhanyňkyda wagtlaýyn ýaşaýan gelmişek ýa-da günlükçi mukaddes sadakalardan iýmesin. ¹¹Emma ruhanynyň satyn alan guly we onuň öýünde doglanlar onuň saçagyndan iýip biler. ¹²Eger ruhanynyň gyzy ruhany maşgalasyndan bolmadyk birine durmuşa çyksa, ol hödür edilen mukaddes sadakalardan iýmeli däldir. ¹³Emma ruhanynyň gyzy aýrylyşyp ýa dul galyp, çagasy bolman, ýaşlygyndaky ýaly atasy öýüne dolanyp gelse, ol kakasynyň saçagyndan iýip biler, ýöne başga bir gelmişek ondan iýmesin. ¹⁴Eger bir adam tötänlikden mukaddes sadakadan iýse, onda ol onuň bahasynyň bäşden birini üstüne goşup, mukaddes sadakany ruhana bersin. ^15-16Ruhanylar ysraýyl halkynyň Rebbe hödür eden mukaddes sadakalaryny halkyň iýmegine ýol berip, özlerine degişli mukaddes sadakalary harlamasynlar. Bu halky ýazykly edip, başlaryna jeza getirdýändir. Çünki ol sadakalary mukaddes edýän Hudaýyňyz Reb Mendirin“».

¹⁷Reb Musa şeýle diýdi: ^18-19«Haruna, onuň ogullaryna we bütin ysraýyl halkyna aýt: „Ysraýyllarmy ýa-da Ysraýylda ýaşaýan gelmişek — parhy ýok, kim Rebbe ýakma gurbanlyk hökmünde hödürlenýän, öz aýdylan ýa-da meýletin sadakasyny hödür etse, siziň gurbanlygyňyzyň kabul bolary ýaly, gara malmy, goýun-geçi — parhy ýok, ol şikessiz erkek mal bolsun. ²⁰Şikesli maly gurbanlyk bermäň, çünki ol kabul bolmaz. ²¹Eger kimde-kim aýdylan ýa-da meýletin sadaka hökmünde gara mallardan ýa-da dowarlardan Rebbe salamatlyk gurbanlygyny bermekçi bolsa, onuň kabul bolary ýaly, ol gurat, şikessiz mal bolsun. ²²Kör, şikes ýeten ýa-da maýyp, baş keselli, gotur ýa-da demrewli maly Rebbe hödür etmäň, şeýle mallary Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka hökmünde gurbanlyk sypasynyň üstüne goýmaň. ²³Göwresinde artyklygy ýa kemisi bolan öküzçäni ýa guzyny meýletin sadaka hökmünde hödürläp bilersiňiz, ýöne ol aýdylan sadakanyň ýerine kabul bolmaz. ²⁴Erkeklik tohumlygy ýenjilen, syndyrylan, ýolnan ýa-da kesilen maly Rebbe hödür etmäň, ýurduňyzda beýle iş edilmesin. ²⁵Şeýle haýwanlary Rebbe iýmit sadakasy hökmünde hödür etmek üçin, gelmişegiň elinden almaň, çünki olar maýyp-müjrüp, şikesli bolandyklary üçin, Rebbe iýmit sadakasy hökmünde kabul bolmaz“».

²⁶Reb Musa şeýle diýdi: ²⁷«Göle, guzy ýa-da owlak doglandan soň, ol ýedi günläp enesiniň ýanynda bolsun. Sekizinji günden başlap, ol Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk hökmünde kabul ediler. ²⁸Ýöne sygryň we onuň gölesiniň, goýnuň we onuň guzusynyň, ýagny malyň we onuň çagasynyň damagyny bir günde çalmaň. ²⁹Eger Rebbe şükür sadakasyny hödür etseňiz, ony kabul bolar ýaly edip beriň. ³⁰Sadaka şol günüň özünde iýilsin, ondan ertire hiç zat galdyrylmasyn. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

³¹Siz Meniň buýruklarymy saklap, olary berjaý ediň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³²Meniň ysraýyl halkynyň arasynda mukaddes hasaplanarym ýaly, siz Meniň adyma ysnat getirmäň. Sizi mukaddes edýän Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ³³Siziň Hudaýyňyz bolmak üçin, sizi Müsür ýurdundan çykaryp getiren Mendirin. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin».

23-nji bap

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt: „Rebbiň dini baýramlary, ýagny siz tarapyndan mukaddes ýygnanyşyklar hökmünde yglan edilmeli Meniň baýramlarym, ine, şulardyr.

Sabat güni, Pesah baýramy, Petir baýramy

³Alty günläp işläň, ýedinji gün Sabatdyr, ol doly dynçlyk we mukaddes ýygnanyşyk günüdir. Şol gün siz hiç hili iş etmäň. Nirede ýaşaýandygyňyza garamazdan, şol Sabat güni Rebbe degişlidir. ⁴Ine, Rebbiň şu baýramlaryny siz kesgitlenen wagtlarynda bellemelisiňiz. ⁵Birinji aýyň on dördüne gün ýaşandan soň, Rebbe Pesah gurbanlygy hödür edilsin. ⁶Şu aýyň on bäşi Rebbiň Petir baýramydyr. Siz ýedi günläp petir iýmelisiňiz. ⁷Şu günleriň ilkinji güni siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Şol gün siz işlemäň. ⁸Ýedi günläp Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka paýlaryňyzy hödürläp, ýedinji güni siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Şol gün siz işlemäň“».

Ilkinji miwelerden berilmeli sadaka

⁹Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁰«Ysraýyl halkyna aýt: „Size berjek ýurduma baryp, onuň hasylyny ýygnan mahalyňyz, ilkinji hasyl desselerini ruhana getirip beriň. ¹¹Ol siziň üçin kabul bolsun diýip, dessäni Rebbe sadaka hökmünde ýokary galdyrsyn. Ruhany ony Sabat gününiň ertesi hödür etsin. ¹²Dessäni sadaka hökmünde ýokary galdyran günüňiz, siz Rebbe ýakma gurbanlyk hökmünde şikessiz toklyny hödürläň. ¹³Onuň bilen birlikde zeýtun ýagyna garylan ondan iki batman möçberindäki saýlama bugdaý ununy galla sadakasy hökmünde beriň. Rebbe ot üsti bilen berilýän bu galla sadakanyň ysy Oňa ýakymlydyr. Hödür edilen içgi hökmünde bir küýzä^[4] barabar şerap beriň. ¹⁴Hudaýyňyza bu sadakany hödür edýän günüňize çenli çörek, gowrulan bugdaý ýa-da täze bugdaý dänesini iýmäň. Bu siziň nirede ýaşaýandygyňyza garamazdan, bütin nesilleriňiz üçin ebedilik düzgün bolsun.

Galla baýramy

¹⁵Sabat gününiň ertesi siz Rebbe göterme sadakasy hökmünde hödür eden dessäňizi getiren günüňizden sanap, doly ýedi hepdäni geçiriň. ¹⁶Ýedinji Sabadyň ertesi, ellinji gün Rebbe täze galla sadakasyny hödürläň. ¹⁷Siz ýaşaýan ýerleriňizden iki çöregi Rebbe göterme sadakasy hökmünde hödür ediň. Olaryň her biri ondan iki batmana barabar saýlama bugdaý ununa ýugrulyp, ilkinji miwe hökmünde hamyrmaýaly bişirilen bolsun. ¹⁸Çörek bilen birlikde şikessiz toklulardan ýedisini, bir öküzçäni we iki goçy hödür ediň. Bular Rebbe ýakma gurbanlyk bolsun. Olar Rebbe ot üsti bilen berilýän galla sadakasy we hödür edilen içgi bilen birlikde Rebbe hödür edilsin. Onuň ysy Rebbe ýakymlydyr. ¹⁹Şeýle hem siz günä gurbanlygy üçin bir erkeji we salamatlyk gurbanlygy üçin iki sany goçy hödürläň. ²⁰Ruhany bulary iki guzy we ilkinji hasyl çöregi bilen birlikde Rebbe göterme sadakasy hökmünde ýokary galdyrsyn. Bular Rebbe bagyş edilip, ruhanynyňky bolmalydyr. ²¹Şol gün siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Şol gün siz işlemäň. Bu nirede ýaşaýandygyňyza garamazdan, siziň bütin nesilleriňiz üçin ebedilik düzgün bolsun. ²²Ýeriňiziň hasylyny ýygnanyňyzda, atyzlaryňyzyň gyra çetlerindäkileri ormaň, hasylyňyzyň hoşasyny çöplemäň. Olary garyp-gasara we gelmişege goýuň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“».

Surnaý baýramy

²³Reb Musa şeýle diýdi: ²⁴«Ysraýyl halkyna aýt: „Ýedinji aýyň birinji güni siziň üçin doly dynçlyk günüdir. Şol gün surnaýlar çalnyp ýatlanýan mukaddes ýygnanyşyk günüdir. ²⁵Şol gün siz işlemäň. Siz Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlygy hödürläň“».

Günäden saplanma güni

²⁶Reb Musa şeýle diýdi: ²⁷«Ýedinji aýyň onunjy güni günäden saplanma günüdir. Şol gün siziň üçin mukaddes ýygnanyşyk güni bolsun. Siz gije-gündiz agyz bekläp, Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlygy hödürläň. ²⁸Şol gün siz hiç işlemäň, çünki bu siziň Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda günäleriňizden saplanmagyňyz üçin, günäden saplanma günüdir. ²⁹Kimde-kim şol gün gije-gündiz agyz beklemese, ol öz halkynyň arasyndan kowlup çykarylsyn. ³⁰Şol gün haýsydyr bir iş eden adamy, Men öldürerin. ³¹Siz şol gün işlemäň, bu siziň bütin nesilleriňiz üçin nirede ýaşaýandyklaryna garamazdan, ebedilik düzgün bolsun. ³²Ol gün siziň üçin Sabat, doly dynçlyk günüdir. Siz agyz bekläň. Aýyň dokuzy gününiň agşamyndan ertesi agşama çenli Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetiriň».

Çatma baýramy

³³Reb Musa şeýle diýdi: ³⁴«Ysraýyl halkyna aýt: „Şu ýedinji aýyň on bäşinden başlap, ýedi günüň dowamynda Rebbiň hormatyna Çatma baýramy geçirilsin. ³⁵Onuň birinji güni siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Şol gün siz işlemäň. ³⁶Ýedi günläp, Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk paýlaryny hödürläň. Sekizinji gün halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Rebbe ot üsti bilen berilýän gurbanlyk paýlaryny hödürläň. Şol gün siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň we işlemäň.

³⁷Mukaddes ýygnanyşyklarda Rebbiň bellemegi buýran baýramlary şulardyr: Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka paýlary: ýakma gurbanlyklary, galla sadakalary, başga gurbanlyklary we hödür edilen içgileriň hemmesini öz bellenmeli günlerinde beriň. ³⁸Bu baýramlar Rebbiň Sabat günlerinden, aýratyn sadakalaryňyzdan, Hudaýa aýdan sadakalaryňyzdan we Rebbe hödür eden ähli meýletin sadakalaryňyzdan daşarydyr. ³⁹Ýedinji aýyň on bäşinji güni, siz ýerleriňiziň hasylyny ýygnanyňyzda, ýedi günläp Rebbiň hormatyna baýram ediň. Birinji we sekizinji günleri doly dynç alyň, işlemäň. ⁴⁰Birinji gün oňat miweli agaçlaryň miwesini, palma şahalaryny, gür ýaprakly agaçlaryň we suw boýunda ösýän söwütleriň şahalaryny alyp, Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda ýedi günläp şady-horramlykda boluň. ⁴¹Her ýyl ýedinji aýda ýedi günläp Rebbiň şanyna baýram belläň. Bu siziň bütin nesilleriňiz üçin ebedilik düzgündir. ⁴²Ýedi günläp çatmalarda ýaşaň, Ysraýylyň ähli ýerli halky çatmalarda ýaşasyn. ⁴³Eger şeýle etseňiz, Meniň ysraýyl halkyny Müsürden alyp çykanymdan soň, olary çatmalarda ýaşadandygymy siziň nesilleriňiz bilerler. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“». ⁴⁴Şeýdip, Musa ysraýyl halkyna Rebbiň bellenmeli baýramlaryny yglan etdi.

24-nji bap

Mukaddes ýerdäki çyralar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna buýur: her gün yşyk bolar ýaly, saňa çyra üçin ýenjilen zeýtunyň sap arassa ýagyny getirsinler. ³Harun çyrany Rebbe ýüz tutulýan çadyrda, Äht sandygynyň öňündäki tutynyň daşynda, Rebbiň huzurynda her gün agşamdan ertire çenli ýanyp durar ýaly edip goýsun. Bu siziň bütin nesilleriňiz üçin ebedilik düzgün bolsun. ⁴Ol çyralary sap altyndan bolan çyradanyň üstünde Rebbiň huzurynda her gün agşamdan ertire çenli ýanyp durar ýaly edip goýsun».

Rebbe hödür edilen çörek

⁵Reb Musa şeýle diýdi: «Saýlama bugdaý unundan on iki sany çörek bişirt, olaryň her biriniň agramy ondan iki batmana barabar bolsun. ⁶Olary Rebbiň huzurynda sap altyndan bolan hantagtanyň üstünde alty-altydan iki hatar edip goý. ⁷Her hatar çöregiň ýanynda Rebbiň ýoluna hödür edilen paý hökmünde sap arassa, ýakymly ysly tütetgiden goý. Bu Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka bolup, ol çöregiň ornuny tutar. ⁸Harun bulary adat boýunça her Sabat güni Rebbiň huzurynda goýsun. Bu ysraýyl halkynyň ebedilik borjudyr. ⁹Bu çörekler Harun we onuň ogullarynyňkydyr. Olar mukaddes ýerde iýilsin. Çünki Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka paýlarynyň içinde ruhanylar üçin örän mukaddesi şudur. Bu siziň üçin ebedi parzdyr».

Hudaýa dil ýetirmek we onuň jezasy

¹⁰Ysraýyllaryň arasynda ejesi ysraýylly, kakasy bolsa müsürli bolan bir adam bardy. Düşelgede bir ysraýylly aýalyň ogly bilen başga bir ysraýylly uruşmaga başladylar. ¹¹Ysraýylly aýalyň ogly küpür gepläp, Rebbiň adyna dil ýetirdi. Onsoň ony Musanyň ýanyna alyp geldiler. Onuň ejesiniň ady Şelomytdy, ol dan tiresinden bolan Dibriniň gyzydy. ¹²Reb özlerine näme etmelidigini aýan edýänçä, olar ýaňky adamy gabap goýdular.

¹³Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁴«Hudaýa dil ýetireni düşelgäniň daşyna çykar, ony eşidenleriň bary ellerini onuň kellesine goýsunlar we bütin halk ony daşlasyn. ¹⁵Onsoň ysraýyl halkyna aýt: „Kim öz Hudaýyna dil ýetirse, onuň günäsi öz boýnunadyr. ¹⁶Kimde-kim Rebbiň adyna dil ýetirse, ol ölüme höküm edilsin, ony bütin halk daşlasyn. Gelmişekmi ýa-da ýerli halk — parhy ýok, Rebbiň adyna dil ýetiren öldürilmelidir. ¹⁷Adam öldüreniň özi-de ölüme höküm edilsin. ¹⁸Mal öldüren onuň öwezini mal bilen tölesin. ¹⁹Kim-de kim biriniň bedenine şikes ýetirse, onuň özüne-de edil şonuň ýaly şikes ýetirilsin. ²⁰Döwük ornuna döwük, göz ornuna göz, diş ornuna diş, kime nähili şikes ýetiren bolsa, onuň özüne-de şonuň ýaly şikes ýetirilsin. ²¹Mal öldüren onuň öwezini mal bilen tölesin, adam öldüren ölüme höküm edilsin. ²²Gelmişek üçin hem, ýerli adam üçin hem kanun birdir, çünki siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“».

²³Musa bu tabşyryklary ysraýyl halkyna bereninden soň, olar Rebbe dil ýetiren adamy düşelgäniň daşyna çykaryp daşladylar. Şeýle etmek bilen ysraýyl halky Rebbiň Musa beren tabşyrygyny ýerine ýetirdi.

25-nji bap

Mukaddes ýyl

¹RebSinaý dagynda Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt: „Meniň size berýän ýurduma baranyňyzda, siz Rebbiň hormatyna her ýedinji ýyl ýere ekin ekmän dynç beriň. ³Alty ýyl ýeriňe ekin ek, alty ýyl üzümçiligiňi puda we alty ýyl hasylyňy ýygna. ⁴Emma ýedinji ýyl ýer bütinleý ekişsiz galdyrylsyn. Ol Rebbe bagyş edilen ýyl bolsun. Sen ekin meýdanyňa ekin ekme, üzümçiligiňi pudama. ⁵Hasyl ýygnalandan soň, sen özi gögereni orma, pudalmadyk üzümiň miwesini ýygnama, ýedinji ýyl ýer bütinleý ekişsiz galdyrylsyn. ⁶Ýeriň ekişsiz galdyrylan ýyly biten hasyl siziň üçin, gul-gyrnaklaryňyzdyr günlükçiler üçin we siziňkide wagtlaýyn ýaşaýan gelmişekler üçin iýmit bolsun. ⁷Şeýle hem ýeriň hasyly siziň mal-garalaryňyz we ýurduňyzdaky ýabany haýwanlar üçin iýmit bolsun“».

Baýram ýyly

⁸«„Ýedi ýyly ýedi gezek sanap geçir. Şonda ol kyrk dokuz ýyl bolýandyr. ⁹Onsoň ýedinji aýyň onunjy güni surnaý batly çalynsyn. Günäden saplanma güni surnaý bütin ýurduňyzda çalynsyn. ¹⁰Ellinji ýyly mukaddes ýyl edip, siz ýurduň ýaşaýjylarynyň baryna azatlyk yglan ediň. Bu siziň üçin baýram ýyly bolsun. Her kim öz mülküne, öz maşgalasyna dolanyp gelsin. ¹¹Bu ellinji ýyl siziň üçin baýram ýyly bolsun. Ýere ekin ekmäň, özi gögereni ormaň, pudalmadyk üzümiň hasylyny ýygnamaň. ¹²Çünki bu baýram ýyly siziň üçin mukaddes ýyldyr. Bu ýyl siz diňe ekin meýdanynyň öz öndüren önümlerini iýiň.

¹³Bu baýram ýylynda her kim öz mülküne dolanyp gelsin. ¹⁴Ýoldaşyňyza ýer satanyňyzda ýa-da satyn alanyňyzda biri-biriňizi aldamaň. ¹⁵Ýoldaşyňyzdan ýer satyn alanyňyzda, onuň bahasy indiki baýram ýylyna çenli, ýeriň öndürip biljek hasylyna görä kesilsin. ¹⁶Eger baýrama çenli wagt köp bolsa, onda ýeriň bahasyny artdyryň. Eger baýrama çenli az wagt galan bolsa, onuň bahasyny aşak düşüriň, çünki siz ýeriň öndürjek belli bir mukdardaky hasylyny satyn alýarsyňyz. ¹⁷Siz birek-biregi aldamaň, Hudaýyňyzdan gorkuň, çünki siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

¹⁸Ýurduňyzda howpsuz ýaşaryňyz ýaly, Meniň parzlarymy berjaý ediň, hökümlerime boýun boluň. ¹⁹Ýer size öz miwesini eçiler, siz ondan doýup iýip, howpsuz ýaşarsyňyz. ²⁰Emma kimdir biriniň: ‘Eger ekin ekmesek, hasyl ýygnamasak, onda biz ýedinji ýylda näme iýeris?’ diýip soramagy mümkindir. ²¹Men altynjy ýylda ýere şeýle bir bereket indererin welin, ol iki ýyla ýeterlik hasyl berer. ²²Sekizinji ýyl ekin ekeniňizde-de, siz öňki hasyldan iýersiňiz. Tä dokuzynjy ýyla çenli, täze hasyl ýetişýänçä, siz köne hasyldan iýersiňiz“».

Satylan emläk hakda

²³«„Ýer hemişelik satylmasyn, çünki ol Meniňkidir. Siz Meniň ýanymda gelmişek we kärendeçi ýalysyňyz. ²⁴Eýeleýän ähli ýeriňizde siz ony gaýtadan satyn almaga mümkinçilik dörediň. ²⁵Eger öz garyndaşlaryňyzdan biri garyp düşüp, mülküniň bir bölegini satsa, onda onuň hossary gelip, onuň satan ýerini yzyna satyn alsyn. ^26-27Eger onuň ýeri pul töläp yzyna satyn alyp biljek hossary bolman, emma soň onuň özi baýap, ýeri yzyna satyn alar ýaly ýeterlik pul toplasa, onda ol ýeriň satylanyndan bäri geçen wagty hasaplap aýryp, galan puly satan adamyna gaýtaryp bersin we mülk hem eýesine gaýtarylyp berilsin. ²⁸Emma eýesiniň ýeri yzyna satyn almaga ýeterlik puly bolmasa, onda satylan ýer baýram ýylyna çenli ony satyn alan adamyň elinde galar. Ýöne baýram ýylynda ýer onuň ygtyýaryndan çykyp, mülk öňki eýesine gaýtarylyp berilsin.

²⁹Eger biri galadaky öýüni satsa, ol satylan wagtyndan soňky bir ýylyň dowamynda öýi yzyna satyn alyp biler. Eýesiniň öýi bir ýyla çenli yzyna satyn almaga haky bar. ³⁰Eger galadaky öý bir ýyla çenli yzyna satyn alynmasa, öý ony satyn alan adamyň elinde hemişelik galar. Öý baýram ýylynda-da satyn alanyň ygtyýaryndan çykmaz. ³¹Emma diwarsyz obalardaky öýler açyk meýdan bilen deň saýylsyn. Olar yzyna satyn alnyp bilner we baýram ýyly öz hakyky eýesine gaýtarylyp berilsin. ³²Lewileriň galalary barada aýtsak, lewiler özlerine degişli galalardaky öýlerini islän wagtlary yzyna satyn alyp bilerler. ³³Lewileriň biri özlerine degişli bolan galalaryň birindäki öýi satyp, ony yzyna satyn almasa, öý baýram ýyly onuň özüne gaýtarylyp berilsin. Çünki lewileriň galalaryndaky öýleri olaryň ysraýyl halkynyň arasyndaky mülkleridir. ³⁴Emma olaryň galalarynyň töweregindäki açyk meýdanlar satylmaly däldir, çünki bu olaryň ebedilik mülküdir“».

Garyplar hakda

³⁵«„Eger garyndaşlaryňyzdan biri garyp düşüp, ol seniň kömegiňe mätäç bolsa, sen oňa araňyzda ýaşaýan gelmişeklere goldaw berşiň ýaly goldaw bermeli. ³⁶Ondan göterim alyp, peýda görjek bolma. Hudaýyňyzdan gork. Goý, olar siziň araňyzda ýaşasyn. ³⁷Kömege mätäje karz alan pulundan artyk töletme ýa-da peýda görmek üçin iýmiti oňa ýokary bahadan satma. ³⁸Kengan ýurduny size bermek üçin, siziň Hudaýyňyz bolmak üçin, sizi Müsürden alyp çykan Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

³⁹Eger ildeşiňiň biri halys garyp düşüp, özüni saňa satsa, sen ony gul ýaly işletme. ⁴⁰Gaýtam, ol seniňkide wagtlaýyn ýaşaýan gelmişek ýa-da günlükçi bolsun. Ol baýram ýylyna çenli seniňkide işlesin. ⁴¹Baýram ýylynda bolsa ol öz çagalary bilen seniň ygtyýaryňdan çykyp, öz maşgalasyna, ata-babalarynyň mülküne dolanyp gelsin. ⁴²Çünki ol Meniň Müsürden alyp çykan gulumdyr. Ol guluň satylyşy ýaly satylmaly däldir. ⁴³Siz oňa gödek daraşmaň, Hudaýyňyzdan gorkuň. ⁴⁴Eger size gul-gyrnak gerek bolsa, olary töweregiňizdäki milletlerden satyn alyň. ⁴⁵Öz araňyzda ýaşaýan gelmişekleriň arasyndan, olaryň siziň ýurduňyzda doglan çagalarynyň arasyndan gul-gyrnak satyn alyp bilersiňiz. Olar siziň eýeçiligiňizde bolarlar. ⁴⁶Olary siz özüňizden soňky çagalaryňyza miras hökmünde galdyryp bilersiňiz. Siz olary gul hökmünde ulanyp bilersiňiz, ýöne öz ysraýyl doganlaryňyza hiç kim gödeklik bilen daraşmasyn.

^47-48Eger siziň araňyzda ýaşaýan gelmişekleriň biri baýap, öz ysraýyl doganlaryňyzdan biri garyp düşüp, özüni ýaňky gelmişege ýa-da gelmişegiň kowmyndan birine satsa, ol satylanyndan soň, onuň yzyna satyn alynmaga haky bardyr. Öz ysraýyl doganlaryndan biri ony yzyna satyn alyp biler. ⁴⁹Agasy ýa-da doganoglany, ýa-da öz kowmyndan bolan mährem garyndaşlarynyň biri ony yzyna satyn alyp biler. Eger satylanyň özi baýasa, onda onuň özi özüni yzyna satyn alyp biler. ⁵⁰Ol özüni satyn alan adam bilen, satylan ýylyndan bäri geçen ýyllary hasaplasyn. Baha baýram ýylyna çenli galan wagta görä günlükçiniň zähmet hakynyň hasabyna görä hasaplanyp çykarylsyn. ⁵¹Eger baýram ýylyna çenli wagt uzak bolsa, onda ol özüniň satyn alnan bahasyna görä tölesin. ⁵²Eger-de baýram ýylyna çenli galan wagt az bolsa, onda ol özüni satyn alan adam bilen hasaplaşyp, tölegi öz satylan wagtyndan bäri geçen wagta görä tölesin. ⁵³Olar ýylyna hakyna tutulýan işçi hökmünde baý gelmişegiň ygtyýarynda bolar. Ýöne hojaýyn siziň gözüňiziň alnynda olara gödek daraşmasyn. ⁵⁴Eger olar şeýle ýagdaýda yzyna satyn alynmasalar, olar we olaryň çagalary baýram ýylynda azatlyga çykarylmalydyrlar. ⁵⁵Çünki ysraýyl halky Meniň gullarym, Meniň Müsürden alyp çykan gullarymdyr. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“».

26-njy bap

Rebbiň tabşyryklaryny berjaý etmegiň sylagy

¹«„Özüňize butlar ýasamaň, heýkeller we uly daşlar dikmäň. Sežde etmek üçin ýurduňyzda oýma daş dikmäň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin. ²Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetirip, Meniň mukaddes öýüme hormat goýuň. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin.

^3-4Eger siz Meniň parzlaryma eýerip, tabşyryklarymy saklap, olary ak ýürekden berjaý etseňiz, Men siziň ýerleriňize gerek wagtynda ýagyş ýagdyraryn. Ýer hasyl berer, meýdan agaçlary-da miwe getirer. ⁵Ekinleriňiz şeýle bir köp hasyl getirer welin, döwegiňiz üzüm ýygymyna çenli dowam eder. Üzüm ýygymy galla ekişine çenli dowam eder, çöregiňizi doýup iýersiňiz, ýurduňyzda howpsuzlykda ýaşarsyňyz. ⁶Men ýurda parahatçylyk bererin. Siz arkaýyn ýatyp-turarsyňyz. Sizi gorkuzan bolmaz. Men ýurtdaky wagşy haýwanlaryň ýoguna ýanaryn. Ýurduňyzda uruş bolmaz. ⁷Siz duşmanlaryňyzdan üstün çykarsyňyz. Uruşda duşmanlaryňyzy gyrarsyňyz. ⁸Bäşiňiz ýüzden, ýüziňiz müňden üstün çykarsyňyz. Uruşda duşmanlaryňyzy gyrarsyňyz. ⁹Men sizi ýalkap, size köp çaga berip, sanyňyzy köpelderin. Men siziň bilen eden ähtimi saklaryn. ¹⁰Siz uzak wagtlap saklanan öňki köne gallany iýersiňiz. Täze hasyla ýer açmak üçin, siz köne hasyly çykaryp taşlamaly bolarsyňyz. ¹¹Men siziň araňyzda mesgen tutaryn. Men hiç haçan sizden ýüz öwürmerin. ¹²Men siziň araňyzda bolup, siziň Hudaýyňyz bolaryn, sizem Meniň halkym bolarsyňyz. ¹³Müsürlileriň guly bolup galmasynlar diýip, sizi Müsürden alyp çykan Hudaýyňyz Reb — Mendirin. Sizi olaryň elinden azat edip, başyňyzy dik tutduryp ýöreden Mendirin.

Rebbe gulak asmazlygyň jezasy

^14-16Eger siz Maňa boýun egmän, ähli tabşyryklarymy berjaý etmän, parzlarymdan, hökümlerimden ýüz öwrüp, ähtimi bozsaňyz, Men siziň üstüňizden howp indererin. Bejerip bolmaýan, gözüňi kör edip, lütüňi çykarýan ysytmany Men siziň başyňyzdan indererin. Eken ekinleriňiz özüňize nesip etmez, olary duşmanlaryňyz iýer. ¹⁷Men sizden ýüz öwrerin, duşmanlaryňyz sizden üstün çykarlar, ýagylaryňyz üstüňizden höküm sürerler. Siz yzyňyzda kowgy bolmasa-da, dowla düşüp gaçarsyňyz. ¹⁸Şeýle betbagtçylyklardan soňam siz Maňa gulak asmasaňyz, onda Men size öňküden ýedi esse artyk jeza bererin. ¹⁹Men siziň buýsanýan güýjüňizi syndyraryn. Gökden ýagyş ýagmaz we ýerleriňiz gatap, daşa döner. ²⁰Siz güýjüňizi biderek sarp edersiňiz, ýeriňiz hasyl, agaçlaryňyz miwe bermez.

²¹Eger siz Maňa garşy gitmegiňizi dowam edip, Maňa gulak asmasaňyz, boýnuýogynlygyňyz üçin Men size ýene-de ýedi esse artyk jeza bererin. ²²Üstüňize wagşy haýwanlary ibererin. Olar sizi çagalaryňyzdan jyda düşürerler, mallaryňyzy gyrarlar, sanyňyzy azaldyp, ýollaryňyzy çolardarlar. ^23-24Şu jezalardan soňam Maňa tarap öwrülmän, garşyma gitmegiňizi dowam etseňiz, onda Men hem siziň garşyňyza gidip, günäleriňiz üçin size ýene öňküden-de ýedi esse artyk jeza bererin. ²⁵Men siziň ýurduňyzda uruş turzaryn. Ähtimi bozanlygyňyz üçin, Men size hökman jeza bererin. Eger siz galalaryňyzda gaçyp gizlenseňiz, Men siziň araňyza gyrgyn keselini ibererin. Şeýdip, Men sizi duşmanyňyzyň eline bererin we olar siziň üstüňizden höküm sürerler. ²⁶Men sizi çörekden kesenimde, on aýal diňe bir tamdyrda çörek ýapar. Olar çöregiňizi size ölçäp bererler. Siz ondan iýersiňiz, ýöne doýmarsyňyz. ^27-28Emma şonda-da Maňa gulak asman, garşyma gitmegi dowam etseňiz, Men gahar bilen size garşy gidip, günäleriňiz üçin size ýene öňküden-de ýedi esse artyk jeza bererin. ²⁹Siz açlygyňyzdan ýaňa ogullaryňyzyň, gyzlaryňyzyň etini iýersiňiz. ³⁰Siziň seždegähleriňizi ýykyp, ýakymly ysly tütetgi ýakýan sypalaryňyzy weýran ederin. Siziň maslyklaryňyzy ýykylan butlaryňyzyň maslyklarynyň üstüne üýşürerin. Men sizi ret ederin. ³¹Men siziň galalaryňyzy haraba öwrüp, siziň seždegähleriňizi ýer bilen ýegsan ederin, ýakymly ysly sadakalaryňyzy kabul etmerin. ³²Siziň ýurduňyzy şeýle bir weýran ederin welin, onda ornaşmaga gelýän duşmanlaryňyz muňa haýran galarlar. ³³Men sizi gelmişek milletleriň arasyna pytradyp, garşyňyza uruş turzaryn. Siziň ýurduňyz çolaryp, galalaryňyz haraba öwrüler. ³⁴Siz duşmanlaryňyzyň ýurdundakaňyz, haraba bolup ýatan boş ýer oňat dynç alar. Ýer näçe köp harabalykda ýatsa, ol şonça-da onuň hözirini görer. ³⁵Ol ýerde ýaşaýarkaňyz Sabat günleriňiz boş ýatmadyk ýer, şu wagt siz ýesirlikdekäňiz, boş ýatsyn. ³⁶Duşmanlaryňyzyň ýurtlarynda diri galanlaryňyzyň ýüreklerine Men şeýle bir gorky salaryn welin, hatda ýapragyň şemala şygyrdaýan sesi-de sizi gaçmaga mejbur eder. Siz gylyçdan gaçýan ýaly gaçarsyňyz. Siz yzyňyzda kowgy bolmasa-da, bar ýaly bolup gaçarsyňyz. ³⁷Sizi kowalaýan bolmasa-da, gylyçdan gaçýan dek, biri-biriňize büdreşip ýykylarsyňyz, sizde duşmanlaryňyza garşy durmaga mejal galmaz. ³⁸Siz gelmişek milletleriň arasynda heläk bolup, duşmanlaryňyzyň ýurdy sizi ýuwudar. ³⁹Diri galanlaryňyz bolsa öz etmişleriňiz we atalaryňyzyň etmişleri zerarly duşmanlaryňyzyň ýurdunda çüýrärsiňiz.

^40-42Siziň nesilleriňiz öz etmişlerini we atalarynyň etmişlerini, olaryň Maňa biwepalyk edip, Meniň garşyma gidendiklerini we Meniň hem olara garşy gidip, olary duşmanlarynyň ýurduna getirendigimi boýun alarlar. Siziň nesilleriňiz boýnuýogynlyk etmeklerini bes edip, öz günäleri üçin ötünç soranlaryndan soň, Men Ýakup bilen eden ähtimi, Yshak bilen eden ähtimi, Ybraýym bilen eden ähtimi we ýurdy size bererin diýip eden wadamy ýatlaryn. ⁴³Çünki ýer halk tarapyndan terk edilip, ol haraba bolup ýatyr. Halk Meniň hökümlerimi ret edip, parzlarymdan ýüz öwrendigi üçin, öz duşmanynyň ýurdunda öz etmişiniň jezasyny çeksin. ⁴⁴Emma bu zatlara garamazdan Men olar heniz duşmanlarynyň ýurdundakalar, olary ret edip, olardan ýüz dönderip, bütinleý heläk etmerin we olar bilen eden ähtimi bozmaryn, çünki Men — Reb olaryň Hudaýydyryn. ⁴⁵Gaýtam, olar üçin, olaryň Hudaýy bolmak üçin, olaryň beýleki milletleriň gözüniň alnynda Müsürden alyp çykan ata-babalary bilen eden ähtimi ýatlaryn. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin“». ⁴⁶Rebbiň Sinaý dagynda Musanyň üsti bilen ysraýyl halkyna beren parzlary, hökümleri we kanunlary şulardan ybaratdyr.

27-nji bap

Rebbe aýdylan sadakalar hakynda

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl halkyna aýt: „Eger kimdir biri Rebbe berlen wadany berjaý etmek üçin Rebbe bagyş edilen bolsa, ol adam şu möçberdäki bahalar bilen azat edilip bilner. ³Ýigrimi ýaşdan altmyş ýaşa çenli bolan erkek adamyň bahasy mukaddes öýüň kesgitlän ölçegine görä bir ýüz mysgal^[5] kümüş bolsun. ⁴Eger aýal maşgala bolsa, ýetmiş mysgal kümüş bolsun. ⁵Bäş ýaşdan ýigrimi ýaşa çenli bolan oglanlaryň bahasy kyrk bäş mysgal kümüş, gyzlaryňky ýigrimi iki mysgal kümüş bolsun. ⁶Bir aýlykdan bäş ýaşa çenli bolan oglanyň bahasy on bir mysgal kümüş, gyzyň bahasy ýedi mysgal kümüş bolsun. ⁷Ýaşy altmyş ýa-da ondan ýokary bolan erkek kişiniň bahasy otuz bäş mysgal kümüş, aýalyňky ýigrimi iki mysgal kümüş bolsun. ⁸Eger kimdir biri Rebbe adam bermegi wada edip, soňam onuň boşadylmagy üçin tölenmeli bahany töläp bilmese, onda ony ruhanynyň ýanyna getirsinler. Ruhany onuň ýagdaýyna görä baha kessin.

⁹Eger Rebbe wada berlen mal sadaka hökmünde kabul edilse, onda hödür edilen her bir sadaka maly mukaddesdir. ¹⁰Malyň eýesi maly başga oňat mal bilen çalyşmaly däldir. Eger bir mal başga mal bilen çalşylaýan ýagdaýynda, olaryň ikise-de Rebbe degişlidir. ¹¹Eger wada berlen mal Rebbe hödür edilmeýän haram mallardan bolsa, ol mal ruhanynyň ýanyna getirilsin. ¹²Oňatdygyna ýa-da erbetdigine garamazdan, ruhany mala baha kessin. Ruhanynyň kesen bahasy gutarnykly baha bolsun. ¹³Eger malyň eýesi ony yzyna satyn almakçy bolsa, ol ruhanynyň kesen bahasynyň üstüne ýene bäşden birini goşsun.

¹⁴Eger kimdir biri öýüni Rebbe bagyş etse, oňatmy ýa-da erbet — parhy ýok, ruhany oňa baha kessin. Ruhany ony näçe bahalasa, şol baha gutarnykly baha bolsun. ¹⁵Eger-de öýüni bagyş eden adam ony yzyna satyn almakçy bolsa, ol kesilen bahanyň üstüne ýene bäşden birini goşsun. Şondan soň öý öz eýesine gaýtarylyp berler. ¹⁶Eger kimdir biri öz mülkünden bir bölek ýeri Rebbe bagyş etse, ýeriň bahasy oňa ekiljek tohumyň mukdaryna görä kesilsin: bir eşek ýüki arpa tohumynyň gymmaty bir ýüz mysgal^[6] kümüş bolsun. ¹⁷Eger kimdir biri ýeri baýram ýyly geçen badyna Rebbe bagyş etse, ýeriň bahasy ruhanynyň kesen nyrhynda galsyn. ¹⁸Eger eýesi ýeri baýram ýylyndan has soňrak Rebbe bagyş etse, onda ruhany indiki baýram ýylyna çenli galan wagty hasaplap, bahany öňküden kemeltsin. ¹⁹Eger ýeri Rebbe bagyş eden adam ony yzyna satyn almakçy bolsa, onda ol ruhanynyň kesen bahasynyň üstüne bäşden birini goşsun. Şondan soň ýer öz eýesine gaýtarylyp berler. ²⁰Emma ýeri ilki yzyna satyn alman, ony başga birine satsa, ýer eýesiniň ony yzyna satyn almaga haky ýokdur. ²¹Emma baýram ýyly gelende, ýer bagyş edilen mülk hökmünde Rebbiňki bolar. Ol ýer ruhanynyň eýeçiligine geçer.

^22-23Eger biri öz mülkünden daşary satyn alan ýerini Rebbe bagyş etse, ruhany ýeriň bahasyny baýram ýylyna çenli galan wagta görä hasaplap çykarsyn. Rebbe mukaddes sadaka hökmünde ýeriň bahasy şol günüň özünde tölensin. ²⁴Baýram ýylynda bolsa ýer mülk eýesine, ýagny satyn alnan adamyna geçer. ²⁵Ähli bahalar, mukaddes öýüň resmi ölçegine görä kesilsin, ýagny iki mysgal^[7].

²⁶Mal-garanyň ilkinji doglany Rebbiňkidir. Ony hiç kim Rebbe bagyş edip bilmez. Öküz bolsun, owlak-guzy bolsun — parhy ýok, olar Rebbiňkidir. ²⁷Eger ol mal haram bolsa, onda malyň eýesi ruhanynyň kesen bahasynyň üstüne bäşden birini goşup, ony yzyna satyn alsyn. Eger mal yzyna satyn alynmasa, kesilen baha görä satylsyn.

²⁸Rebbe bagyş edilen islendik zat: adam bolsun, haýwan bolsun ýa-da mülk berlen ýer bolsun — parhy ýok, ol satylyp ýa-da yzyna satyn alnyp bilinmez. Bagyş edilen her bir zat ebedilik Rebbe degişlidir. ²⁹Bütinleý ýok edilmeli ynsanlar hem yzyna satyn alnyp bilinmez. Olar hökman ölüme höküm edilsin.

³⁰Ýerden önýän önümleriň ondan biri: dänemi ýa-da miwe — parhy ýok, olaryň bary Rebbiňkidir. Olar Rebbe bagyş edilendir. ³¹Eger kimdir biri öz ondan birini yzyna satyn almak islese, ondan biriniň nyrhynyň üstüne bäşden birini goşsun. ³²Iri mallaryň we dowarlaryň ondan birini, ýagny çopanyň sanaýan her onunjy maly Rebbe bagyş edilsin. ³³Hiç kim şikesli maly sadaka bermesin. Şeýle hem mal çalşylmasyn. Eger ol çalşylaýsa, olaryň ikisem Rebbe degişli bolar. Siz olary yzyna satyn almaly dälsiňiz“».

³⁴Rebbiň Sinaý dagynda ysraýyl halky üçin Musa beren buýruklary şulardan ybaratdyr.

Çölde

Çölde kitabynda ysraýyl halkynyň müsür gulçulygyndan soňky taryhy beýan edilýär. Ysraýyl halky Sinaý dagyndan wada berlen Kengan ýurduna ýetýänçä, kyrk ýyllap çölde gezmeli bolýar. Şonuň üçin-de, bu kitap Çölde diýip atlandyrylyp, şol kyrk ýylyň dowamynda bolup geçen wakalary beýan edýär.

Kitap üç bölümden ybaratdyr. Birinji bölümde (1:1 — 10:10) Hudaý Musa pygambere ysraýyl halkyny sanamagy buýurýar. Soňra Ol Musa ysraýyl halkyna düşelge gurup, lewileri hyzmata bellemek üçin görkezmeler berýär. Bu bölüm hemmeleriň Pesah baýramçylygyny belläp, Rebbe gurbanlyklar hödürlemegi bilen tamamlanýar.

Ikinji bölümde (10:11 — 21:20) ysraýyllaryň Iordan derýasynyň gündogarynda ýaşaýan millete tarap, ýagny Mowaba barýarkalar, ýolda bolup geçen wakalar beýan edilýär. Çölüň içinden geçilen bu ýol gaty agyrdy. Halk ýygy-ýygydan arz-şikaýat edip, Musanyň we Hudaýyň garşysyna baş göterýär. Ysraýyllar Kenganda ýaşaýan milletler barada eşidip, ýurda girmekden boýun towlaýarlar. Şonuň üçin-de, Reb olary jezalandyryp, kyrk ýyllap çölde ýaşadýar. Bu bölüm halkyň Mowapdaky Pisga dagynyň golaýynda düşlemegi bilen tamamlanýar.

Üçünji bölüm (21:21 — 36:13) ysraýyllaryň ýurduň diňe Iordan derýasynyň gündogar tarapyny — günortada Mowap araçäginden demirgazykda Jelile kölüne çenli aralygy basyp almagy bilen başlanýar. Mowap patyşasy ysraýyl halkyna nälet okatmak üçin, keseki Bilgam pygamberi hakyna tutýar. Emma ol pygamber halka nälet okaman, Rebbiň buýrugyna görä ony ýalkaýar.

Ysraýyllar Iordan derýasyndan geçip, Kengan ýurduny basyp almaga taýýarlyk görýärler. Ýöne halkyň bir bölegi Iordan derýasynyň gündogarynda galmagy makul bilýär. Şeýdip, Ysraýyllar ikinji gezek hasaba alynýar. Reb Ýeşuwany Ysraýyla baştutan belleýär we oňa tireleriň arasynda ýurdy paýlamaga kömek eder ýaly, başga baştutanlary-da saýlaýar. Kitap Rebbiň ysraýyllara goşmaça kanunlary bermegi bilen tamamlanýar.

«Çölde» kitaby gozgalaňçy, ruhdan düşen we Rebbiň öz aladasyny etjegine ynanmakdan boýun gaçyran halk hakyndadyr. Kitapda Rebbiň uruşda halky gorap, ýowuz çölde olary azyk, suw bilen üpjün edişi görkezilýär. Reb Özüniň ysraýyllary ýok etmek islemeýändigini ençeme gezek aýdýar. Reb, edil Harunyň dileg edişi ýaly, olary ýalkamak isleýär:

«Reb sizi ýalkap, Öz penasynda saklasyn! Goý, Reb size merhemet etsin, mähirli bolsun! Goý, Reb size nazaryny salyp, rahatlyk bersin!»

6:24-26.

Mazmuny

Sinaý dagynda: ýola düşmäge taýýarlyk 1:1—9:23

Çölde: başbozarlar, ölüm we ýeňiş 10:1—21:35

Mowap düzlüginde: ýurda girmäge taýýarlyk 22:1—36:13

1-nji bap

Musa ysraýyllary hasaba alýar

¹RebSinaý çölünde ysraýyl halkynyň Müsürden çykanynyň ikinji ýylynyň ikinji aýynyň birinji güni Özüne ýüz tutulýan çadyryň içinde Musa şeýle diýdi: ²«Uruglaryna we kowumlaryna görä bütin ysraýyl halkynyň her bir erkegini ýekeme-ýeke hasaba al. ³Ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan ysraýyl goşunynda söweşe ukyply hemme adamy Harun ikiňiz topar-topar edip, ýazyp hasaba almalysyňyz. ⁴Ýanyňyzda her tireden bir adam, ýagny öz urugynyň baştutany bolsun. ⁵Size kömek etmeli adamlar şulardyr:

Ruben tiresinden Şedeýuryň ogly Elisur;

⁶Şimgon tiresinden Suryşadaýyň ogly Şelumyýel;

⁷Ýahuda tiresinden Eminadabyň ogly Nahşon;

⁸Ysakar tiresinden Sugaryň ogly Netanel;

⁹Zebulun tiresinden Helonyň ogly Eliýap;

¹⁰Ýusubyň ogullaryndan:

Efraýym tiresinden Emihudyň ogly Elişama;

Manaşa tiresinden Pedahsuryň ogly Gamlyýel;

¹¹Benýamin tiresinden Gidgonynyň ogly Abydan;

¹²Dan tiresinden Emişadaýyň ogly Ahygezer.

¹³Aşer tiresinden Okranyň ogly Pagyýel.

¹⁴Gat tiresinden Deguwalyň ogly Elýasap;

¹⁵Naftaly tiresinden Eýnanyň ogly Ahura».

¹⁶Bular öz kowumlary we tireleri üçin ysraýyl halkynyň içinden bellenen baştutanlardy.

¹⁷Musa bilen Harun bu atlary bellenen adamlary ýanlaryna alyp, ^18-19ikinji aýyň birinji güni halky ýygnadylar. Rebbiň Musa buýruşy ýaly edip, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan adamlar öz uruglaryna we kowumlaryna görä atlaryny ýekeme-ýeke mälim etdiler. Şeýdip, Musa Sinaý çölünde olaryň sanyny ýazyp aldy. ²⁰Ysraýylyň nowbahar ogly Rubeniň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ²¹Ruben tiresinden hasaba alnanlar kyrk alty müň bäş ýüz adam boldy.

²²Şimgonyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýigrimi we ondan ýokary ýaşly, sanawda bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ²³Şimgon tiresinden hasaba alnanlar elli dokuz müň üç ýüz adam boldy.

²⁴Gatyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar, uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ²⁵Gat tiresinden hasaba alnanlar kyrk bäş müň alty ýüz elli adam boldy.

²⁶Ýahudanyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ²⁷Ýahuda tiresinden hasaba alnanlar ýetmiş dört müň alty ýüz adam boldy.

²⁸Ysakaryň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ²⁹Ysakar tiresinden hasaba alnanlar elli dört müň dört ýüz adam boldy.

³⁰Zebulunyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ³¹Zebulun tiresinden hasaba alnanlar elli ýedi müň dört ýüz adam boldy.

³²Ýusubyň, ýagny Efraýymyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ³³Efraýym tiresinden hasaba alnanlar kyrk müň bäş ýüz adam boldy.

³⁴Manaşanyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ³⁵Manaşa tiresinden hasaba alnanlar otuz iki müň iki ýüz adam boldy.

³⁶Benýaminiň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä, ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ³⁷Benýamin tiresinden hasaba alnanlar otuz bäş müň dört ýüz adam boldy.

³⁸Danyň nesillerinden, söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ³⁹Dan tiresinden hasaba alnanlar altmyş iki müň ýedi ýüz adam boldy.

⁴⁰Aşeriň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ⁴¹Aşer tiresinden hasaba alnanlar kyrk bir müň bäş ýüz adam boldy.

⁴²Naftalynyň nesillerinden söweşmäge ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan erkek adamlar uruglaryna we kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba alyndy. ⁴³Naftaly tiresinden hasaba alnanlar elli üç müň dört ýüz adam boldy. ⁴⁴Her biri öz tiresine wekilçilik edýän Ysraýylyň on iki baştutanynyň kömegi bilen Musanyň we Harunyň tarapyndan hasaba alnanlar şulardy. ⁴⁵Ysraýyl goşunynda söweşe ukyply, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolanlaryň ählisi öz kowumlaryna görä hasaba alyndy. ⁴⁶Olaryň jemi alty ýüz üç müň bäş ýüz elli adam boldy.

⁴⁷Emma lewiler öz tirelerine görä hasaba alynmadylar. ⁴⁸Reb Musa şeýle diýipdi: ⁴⁹«Diňe lewi tiresiniň adamlaryny hasaba alma, olary ysraýyl halky bilen bile sanama. ⁵⁰Oňa derek olary mukaddes äht çadyryna, onuň ähli esbaplaryna we oňa degişli zatlaryň hemmesine jogapkär edip goý. Mukaddes çadyry we onuň ähli esbaplaryny olar götersinler we oňa gözegçilik etsinler, öz çadyrlaryny onuň töwereginde diksinler. ⁵¹Mukaddes çadyr göçürilmeli bolanda, ony lewiler ýygnasynlar. Mukaddes öý dikilmeli bolanda, ony lewiler diksinler. Lewilerden başga, kim oňa golaýlaşsa, onuň jezasy ölümdir. ⁵²Ysraýyllaryň hersi bölünen tire toparyna görä, öz düşelgesinde öz tugy astynda düşlesinler. ⁵³Emma lewiler ysraýyl halkynyň başyna Hudaýyň gazaby inmez ýaly, çadyrlaryny mukaddes äht çadyrynyň töwereginde diksinler. Mukaddes äht çadyryny goramak keşigini-de lewiler çeksinler». ⁵⁴Ysraýyllar edil Rebbiň Musa tabşyryşy ýaly etdiler.

2-nji bap

Tireleriň ýerleşiş we ýöriş tertibi

¹Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²«Ysraýyl tireleri düşlände, hersi öz düşelgesinde öz uruglarynyň tugy astynda çadyrlaryny diksinler. Olar çadyrlaryny Rebbe ýüz tutulýan çadyrdan uzagrakda diksinler. ³Ýahuda goşunlary mukaddes çadyryň gündogarynda öz tugy astynda düşelgesini gursun. Ýahudalaryň baştutany Eminadabyň ogly Nahşondyr. ⁴Onuň goşunynda hasaba alnanlar ýetmiş dört müň alty ýüz adamdyr. ⁵Onuň ýanynda ysakar tiresiniň düşelgesi bolsun. Ysakarlaryň baştutany Sugaryň ogly Netaneldir. ⁶Onuň goşunynda hasaba alnanlar elli dört müň dört ýüz adamdyr. ⁷Onuň gapdalynda zebulun tiresi çadyryny diksin. Zebulunlaryň baştutany Helonyň ogly Eliýapdyr. ⁸Onuň goşunynda hasaba alnanlar elli ýedi müň dört ýüz adamdyr. ⁹Ýahuda düşelgesindäki hasaba alnan goşunyň jemi bir ýüz segsen alty müň dört ýüz adam. Ýörişe ilkinji bolup şolar çyksynlar.

¹⁰Günorta gapdalynda, öz tugy astynda ruben goşunlarynyň düşelgesi bolsun. Rubenleriň baştutany Şedeýuryň ogly Elisurdyr. ¹¹Onuň goşunynda hasaba alnanlar kyrk alty müň bäş ýüz adamdyr. ¹²Onuň ýanynda şimgon tiresiniň düşelgesi bolsun. Şimgonlaryň baştutany Suryşadaýyň ogly Şelumyýeldir. ¹³Onuň goşunynda hasaba alnanlar elli dokuz müň üç ýüz adamdyr. ¹⁴Onuň gapdalynda gat tiresi çadyryny diksin. Gatlaryň baştutany Reguwalyň ogly Elýasapdyr. ¹⁵Onuň goşunynda hasaba alnanlar kyrk bäş müň alty ýüz elli adamdyr. ¹⁶Ruben düşelgesindäki hasaba alnan goşunyň jemi bir ýüz elli bir müň dört ýüz elli adam. Olar ýörişe ikinji bolup çyksynlar.

¹⁷Lewileriň düşelgesi Rebbe ýüz tutulýan çadyr bilen bilelikde beýleki düşelgeleriň ortasynda ýöremelidir. Edil düşleýişleri ýaly, her bir adam öz ornunda, öz tugy astynda ýörişe çyksyn.

¹⁸Günbatar gapdalynda öz tugy astynda efraýym goşunlarynyň düşelgesi bolsun. Efraýymlaryň baştutany Emihudyň ogly Elişamadyr. ¹⁹Onuň goşunynda hasaba alnanlar kyrk müň bäş ýüz adamdyr. ²⁰Onuň ýanynda manaşa tiresiniň düşelgesi bolsun. Manaşalaryň baştutany Pedahsuryň ogly Gamlyýeldir. ²¹Onuň goşunynda hasaba alnanlar otuz iki müň iki ýüz adamdyr. ²²Onuň gapdalynda benýamin tiresiniň düşelgesi bolsun. Benýaminleriň baştutany Gidgonynyň ogly Abydandyr. ²³Onuň goşunynda hasaba alnanlar otuz bäş müň dört ýüz adamdyr. ²⁴Efraýym düşelgesindäki goşunyň jemi bir ýüz sekiz müň bir ýüz adam. Olar ýörişe üçünji bolup çyksynlar.

²⁵Demirgazyk gapdalynda, öz tugy astynda dan goşunlarynyň düşelgesi bolsun. Danlaryň baştutany Emişadaýyň ogly Ahygezerdir. ²⁶Onuň goşunynda hasaba alnanlar altmyş iki müň ýedi ýüz adamdyr. ²⁷Onuň ýanynda aşer tiresiniň düşelgesi bolsun. Aşerleriň baştutany Okranyň ogly Pagyýeldir. ²⁸Onuň goşunynda hasaba alnanlar kyrk bir müň bäş ýüz adamdyr. ²⁹Onuň gapdalynda naftaly tiresiniň düşelgesi bolsun. Naftalylaryň baştutany Eýnanyň ogly Ahuradyr. ³⁰Onuň goşunynda hasaba alnanlar elli üç müň dört ýüz adamdyr. ³¹Dan düşelgesindäki goşunyň jemi bir ýüz elli ýedi müň alty ýüz adam. Olar iň soňky bolup, hersi öz tugy astynda ýörişe çyksynlar».

³²Ysraýyllaryň uruglaryna görä hasaba alnanlarynyň jemi şeýledi. Düşelgelerdäki hasaba alnan goşunyň jemi alty ýüz üç müň bäş ýüz elli adam boldy. ³³Rebbiň Musa buýruşy ýaly, lewiler beýleki ysraýyllaryň arasynda hasaba alynmady.

³⁴Ysraýyllar edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly etdiler. Olaryň her biri öz tugy astynda ýerleşip, öz urugyna we kowumyna görä, aýdylan tertipde ýörişe çykdylar.

3-nji bap

Harunyň ogullary

¹Rebbiň Sinaý dagynda Musa bilen gepleşen wagty Harunyň we Musanyň nesilleri şulardy: ²Harunyň dört ogly bardy, olaryň atlary şulardyr: Nadap, Abyhu, Elgazar we Ytamar. Nadap onuň nowbahar ogludy. ³Harunyň ogullaryndan ruhanyçylyga bellenip, bagyş edilenleri şulardyr. ⁴Emma Nadap bilen Abyhu Sinaý çölünde mukaddes bolmadyk ody Rebbiň huzurynda hödür edendikleri üçin öldüler. Olardan zürýat galmady. Elgazar bilen Ytamar bolsa atalary Harunyň ýaşan döwründe ruhany bolup hyzmat etdiler.

Lewileriň borçlary

⁵Onsoň Reb Musa şeýle diýdi: ⁶«Lewi tiresini getir-de, ruhany Harunyň hyzmatynda goý, olar oňa kömek etsinler. ⁷Olar mukaddes çadyryň hyzmatyny edip, Harun we tutuş halk üçin Rebbe ýüz tutulýan çadyryň goramak keşigini çeksinler. ⁸Olar ysraýyllaryň hatyrasyna mukaddes çadyryň hyzmatyny edip, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň ähli esbaplaryna gözegçilik etsinler. ⁹Lewileri Harunyň we onuň nesilleriniň ygtyýaryna ber. Olar ysraýyllaryň arasyndan Harunyň ygtyýaryna doly berlendir. ¹⁰Haruny we onuň ogullaryny hasaba al. Ruhanyçylyk wezipesini diňe şolar ýerine ýetirmelidirler, olardan başga kim mukaddes çadyra golaýlaşsa, onuň jezasy ölümdir». ¹¹Onsoň Reb Musa şeýle diýdi: ¹²«Men lewileri ysraýyllaryň nowbahar ogullaryna derek kabul edip aldym. Lewiler Meniňkidir, ¹³çünki nowbahar ogullaryň bary Maňa degişlidir. Müsürde nowbahar ogullary öldüren günüm, Ysraýylda haýwanu-ynsanyň ilkinji doglanlarynyň baryny Özüme bagyş etdim. Olar Meniňkidir. Men Rebdirin».

Musa lewileri hasaba alýar

¹⁴Soňra Sinaý çölünde Reb Musa: ¹⁵«Lewileriň bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan erkek göbeklileriniň hemmesini uruglaryna we kowumlaryna görä ýazyp hasaba al» diýdi. ¹⁶Onsoň Musa Rebbiň sözüne görä olary özüne buýrulyşy ýaly hasaba aldy. ¹⁷Lewi ogullarynyň atlary şulardyr: Gerşon, Kohat, Merary. ¹⁸Uruglaryna görä Gerşonyň ogullarynyň atlary şulardyr: Libni we Şimgi. ¹⁹Uruglaryna görä Kohadyň ogullary: Imran, Ýishar, Hebron we Uzyýel. ²⁰Uruglaryna görä Merarynyň ogullary: Mahly we Muşy. Kowumlaryna görä lewi uruglary şulardyr.

²¹Gerşondan libni we şimgi uruglary gelip çykandyr, bularyň ikisi hem Gerşonyň uruglarydyr. ²²Olaryň bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan erkek göbeklileriniň sany ýedi müň bäş ýüz adam boldy. ²³Gerşon uruglary mukaddes çadyryň ýeňsesinde, günbatar gapdalynda çadyr dikmelidiler. ²⁴Gerşon uruglarynyň baştutany Laýeliň ogly Elýasapdy. ²⁵Gerşon ogullary Rebbe ýüz tutulýan çadyra degişli gorag hyzmatlaryndan şulara: mukaddes çadyryň içki we daşky örtüklerine, çadyryň girelgesi üçin ýapynja, ²⁶haýadyň perdelerine, mukaddes çadyryň we gurbanlyk sypasynyň daşyndaky haýadyň derwezesiniň ýapynjasyna, onuň zynjyrlaryna we bulara degişli ähli hyzmatlara jogapkärdirler.

²⁷Kohatdan imram, ýishar, hebron, uzyýel uruglary gelip çykandyr, bularyň bary Kohadyň uruglarydyrlar. ²⁸Bularyň ýaşy bir aýlyk we ondan ýokary bolan erkek göbeklileriniň sany sekiz müň alty ýüz boldy. Bular mukaddes zatlary goramaklyga jogapkärdirler. ²⁹Kohat uruglary mukaddes çadyryň günorta gapdalynda düşlemelidiler. ³⁰Kohat uruglarynyň baştutany Uzyýeliň ogly Elisapandy. ³¹Olar gorag hyzmatlaryndan şulara: sandyga, hantagta, çyradana, gurbanlyk sypasyna, mukaddes öýüň enjamlaryna, ýapynja we bulara degişli ähli hyzmatlara jogapkärdirler. ³²Ruhany Harunyň ogly Elgazar lewi baştutanlarynyň başlygydy we mukaddes zatlara jogapkärçilik çekýän lewileriň üstünden garaýardy.

³³Merarydan mahly we muşy uruglary gelip çykandyr. Bularyň ikisi hem Merarynyň urugydyr. ³⁴Olaryň bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan erkek göbeklileriniň sany alty müň iki ýüz boldy. ³⁵Merary uruglarynyň baştutany Abyhaýyl ogly Suryýeldi. Olar mukaddes çadyryň demirgazyk tarapynda düşlemelidiler. ³⁶Merary ogullary mukaddes çadyra degişli gorag hyzmatlaryndan şulara: onuň çarçuwalaryna, taýaklaryna, sütünlerine we olary saklaýan dabanlara, ähli esbaplaryna we bulara degişli ähli hyzmatlara jogapkärdirler. ³⁷Şeýle hem haýadyň daşyndaky sütünleriň dabanlary, gazyklary we zynjyrlary bilen bile olara tabşyryldy.

³⁸Musa bilen Harunyň we onuň ogullarynyň düşelgesi gündogar tarapda, Rebbe ýüz tutulýan öýüň öňünde, ýagny mukaddes çadyryň girelgesiniň öňünde bolsun. Olar ysraýyllaryň hatyrasyna mukaddes öýi goramak keşigini çekerler. Olardan başga kim muňa golaýlaşsa, onuň jezasy ölümdir. ³⁹Rebbiň buýrugyna görä, Musa bilen Harunyň uruglaryna görä hasaba alan, bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan lewileriň erkek göbeklileriniň sany ýigrimi iki müň boldy.

Ysraýylyň nowbahar ogullary yzyna satyn alynýar

⁴⁰Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Ysraýylyň bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan ähli nowbahar ogullaryny ýekeme-ýeke sana we ýazga geçir. ⁴¹Olaryň deregine lewileri Men–Reb üçin kabul et, olaryň mallaryny bolsa ysraýyllaryň ilkinji doglan mallarynyň öwezine kabul et». ⁴²Şeýdip, Musa Rebbiň özüne buýruşy ýaly, ysraýyllaryň nowbahar ogullarynyň ählisini hasaba aldy. ⁴³Atlary bilen hasaba alnan bir aýlyk we ondan ýokary ýaşda bolan erkek göbeklileriň jemi sany ýigrimi iki müň iki ýüz ýetmiş üç boldy.

⁴⁴Onsoň Reb Musa şeýle diýdi: ⁴⁵«Ysraýyllaryň nowbahar ogullarynyň deregine lewileri, mallarynyň deregine bolsa lewileriň mallaryny kabul et. Lewiler Meniňkidir, Men Rebdirin. ⁴⁶Ysraýylyň nowbahar ogullary lewilere garanda iki ýüz ýetmiş üç adam artykmaç boldy. Olary satyn almak üçin, ⁴⁷adam başyna mukaddes öýüň resmi ölçegi boýunça bäş şekel kümüş al. Bir şekel iki mysgala^[1] deňdir. ⁴⁸Lewileriň sanyndan artykmaçlary satyn almaga tölenen puly Haruna we onuň ogullaryna ber». ⁴⁹Şeýdip, Musa lewileriň sanyndan artyk bolanlaryň öwezine töleg pullaryny aldy. ⁵⁰Ysraýylyň nowbahar ogullaryndan mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen ol bir put^[2] kümüş aldy. ⁵¹Onsoň Rebbiň buýrup aýdyşy ýaly, Musa töleg pullaryny Haruna we onuň ogullaryna berdi.

4-nji bap

Lewi uruglarynyň borçlary

¹Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²«Beýleki lewilerden aýratynlykda, uruglaryna we kowumlaryna görä kohatlaryň ³Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly, otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlarynyň hemmesini hasaba al.

⁴Kohatlaryň Rebbe ýüz tutulýan çadyrda ýerine ýetirmeli hyzmaty iň mukaddes zatlar bilen baglanyşyklydyr. ⁵Düşelge göçmeli bolanda, Harun we onuň ogullary çadyra girip, iň mukaddes otagy bölüp duran tutyny aýyrsynlar we onuň bilen Äht sandygyny basyrsynlar. ⁶Onuň üstüni saýlama deriden edilen ýapynja bilen ýapyp, üstüne gök keteni çeksinler we sandygyň syryklaryny ýerine goýsunlar. ⁷Hödür çörekleri goýulýan hantagtanyň üstüne gök keteni ýazyp, onuň üstünde tabaklary we jamlary, içgi sadakasy üçin küýzeleri we şakäseleri goýsunlar. Hemişelik çörek hem onuň üstünde bolsun. ⁸Soňra olaryň üstünden gyrmyzy mata ýapyp, ony hem saýlama deriden edilen ýapynja bilen basyrsynlar we onuň syryklaryny ýerine oturtsynlar. ⁹Çyradany, onuň çyralaryny, müçeneklerini, nowalaryny we zeýtun ýagy salynýan ähli gaplaryny gök keteni bilen basyrsynlar. ¹⁰Onsoň ähli enjamlary bilen bilelikde ony saýlama deriden edilen ýapynja bilen basyryp, zemmeriň üstünde goýsunlar. ¹¹Altyndan edilen sypanyň üstüne gök keteni ýapyp, ony saýlama deriden edilen ýapynja bilen basyrsynlar we onuň syryklaryny ýerine oturtsynlar. ¹²Mukaddes öýde ybadat edilende ulanylýan ähli enjamlary alyp, olary gök ketenä dolasynlar we saýlama deriden edilen ýapynja bilen basyrsynlar. Onsoň olary zemmeriň üstünde goýsunlar. ¹³Gurbanlyk sypasynyň üstünden küli aýryp, üstüne gyrmyzy matany ýapsynlar. ¹⁴Onuň üstüne gurbanlyk sypasynyň ähli enjamlaryny, ýagny ybadat edilende ulanylýan maňňallary, çarşaklary, kül atarlary, legenleri goýup, üstüne saýlama deriden edilen ýapynjany ýapsynlar we syryklaryny ýerine oturtsynlar. ¹⁵Düşelge göçmeli bolanda, Harun we onuň ogullary mukaddes öýi we onuň ähli esbaplaryny basyryp bolansoňlar, kohatlar bulary götermäge gelerler. Ýöne olar mukaddes zatlara galtaşmasynlar, ýogsam ölerler. Ine, kohatlaryň çadyrdaky göterjek zatlary şulardyr. ¹⁶Ruhany Harunyň ogly Elgazara çyra ýagyna, ýakymly ysly tütetgä, adaty galla sadakasyna we mesh ýagyna gözegçilik etmek tabşyrylsyn. Şeýle hem oňa tutuş mukaddes çadyr we onuň içindäki ähli enjamlary, mukaddes otag we onuň enjamlary tabşyrylsyn».

¹⁷Onsoň Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ¹⁸«Lewileriň arasynda kohat urugynyň ýok bolup gitmegine ýol bermäň. ¹⁹Olar iň mukaddes zatlara galtaşanlarynda ölmän aman galarlary ýaly, siz şeýle ediň: Harun we onuň ogullary içeri girip, kohatlaryň hersiniň ýerine ýetirmeli hyzmatyny ýa-da götermeli ýüküni görkezsin. ²⁰Emma kohatlar mukaddes zatlara sähel salymlyk hem seretmeli däldirler, ýogsam olar ölerler».

²¹Soňra Reb Musa şeýle diýdi: ^22-23«Uruglaryna we kowumlaryna görä gerşonlaryň Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly, otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlarynyň hemmesini ýazyp hasaba al. ²⁴Gerşon uruglarynyň etmeli işleri we daşamaly ýükleri şulardan ybarat: ²⁵olar mukaddes çadyryň tutularyny, Rebbe ýüz tutulýan çadyry we onuň ýapynjasyny, onuň saýlama deriden edilen daşky ýapynjasyny we girelgesindäki perdäni, ²⁶haýadyň perdelerini, mukaddes çadyryň we gurbanlyk sypasynyň daşyndaky haýadyň derwezesiniň ýapynjasyny we onuň zynjyrlaryny, olara degişli ähli esbaplary götersinler. Bu zatlar bilen baglanyşykly işleriň hemmesini etsinler. ²⁷Ýük daşamagy we başga işleri — ähli hyzmatlary gerşonlar Harunyň we onuň ogullarynyň buýrugy esasynda bitirsinler. Göterýän zatlaryny goramaklyga olary borçly ediň. ²⁸Ruhany Harunyň ogly Ytamaryň gözegçiligi astynda gerşonlaryň Rebbe ýüz tutulýan çadyr bilen baglanyşykly etmeli işleri we gorag wezipeleri, ine, şulardyr.

^29-30Indi bolsa uruglaryna we kowumlaryna görä merarylary Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlarynyň hemmesini ýazga geçir. ³¹Rebbe ýüz tutulýan çadyrda hyzmat etmek bilen olaryň götermeli we goramaly zatlary şulardyr: mukaddes çadyryň çarçuwalary, taýaklary, sütünleri we olary saklaýan dabanlary, ³²haýadyň sütünleri we dabanlary, gazyklary, zynjyrlary, olara degişli ähli enjamlar. Olaryň götermeli zatlaryny atma-at sanap tabşyryň. ³³Ruhany Harunyň ogly Ytamaryň gözegçiligi astynda merarylaryň Rebbe ýüz tutulýan çadyr bilen baglanyşykly etmeli işleri, ine, şulardyr». ³⁴Onsoň Musa bilen Harun we halkyň ýolbaşçylary uruglaryna we kowumlaryna görä kohatlary ýazga geçirdiler. ³⁵Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlarynyň ³⁶uruglaryna görä hasaba alnany iki müň ýedi ýüz elli adam boldy. ³⁷Bu Rebbe ýüz tutulýan çadyrda hyzmat eden ähli kohatlaryň uruglarynyň baş sanydyr. Rebbiň Musanyň üsti bilen buýruşy ýaly, olary Musa bilen Harun hasaba aldy. ³⁸Uruglaryna we kowumlaryna görä hasaba alnan gerşonlaryň sany şudur: ³⁹Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlary ⁴⁰uruglaryna we kowumlaryna görä iki müň alty ýüz otuz adam boldy. ⁴¹Bu Rebbe ýüz tutulýan çadyrda hyzmat eden ähli gerşonlaryň uruglarynyň baş sanydyr. Rebbiň buýruşy ýaly, olary Musa bilen Harun hasaba aldy. ⁴²Uruglaryna we kowumlaryna görä, merarylaryň sany şudur: ⁴³Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge ýarawly otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolanlary ⁴⁴uruglaryna görä jemi üç müň iki ýüz adam boldy. ⁴⁵Bu Rebbe ýüz tutulýan çadyrda hyzmat eden ähli merarylaryň uruglarynyň baş sanydyr. Rebbiň Musanyň üsti bilen buýruşy ýaly, olary Musa bilen Harun hasaba aldy. ⁴⁶Musa bilen Harunyň we ysraýyl ýolbaşçylarynyň uruglaryna we kowumlaryna görä hasaba alan, ⁴⁷Rebbe ýüz tutulýan çadyrda işlemäge we ýük götermäge ýarawly otuz ýaşdan elli ýaşa çenli bolan ⁴⁸lewileri sekiz müň bäş ýüz segsen adam boldy. ⁴⁹Rebbiň Musanyň üsti bilen beren buýrugyna görä, her bir adamyň ýerine ýetirmeli işi we götermeli ýüki belli edildi. Rebbiň buýruşy ýaly, olar Musa tarapyndan hasaba alyndylar.

5-nji bap

Düşelgäni tämiz saklamak

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara buýruk ber: ýokançly deri we akma kesellini ýa-da ölä galtaşyp haram bolany, ³erkek kişimi ýa aýal parhy ýok, Ysraýyl düşelgesini harama çykarmaz ýaly, düşelgeden hökman çykaryň, çünki olaryň arasynda Men ýaşaýaryn». ⁴Ysraýyllar şeýle hem etdiler, olary düşelgeden çykardylar. Rebbiň Musa diýenleriniň ählisini ysraýyllar berjaý etdiler.

Günäniň öwezini dolmak

⁵Reb Musa şeýle diýdi: ⁶«Ysraýyllara aýt: eger erkek ýa-da aýal bir adamyň garşysyna günä etse we Rebbe dönüklik edip, günä gazansa, ⁷ol eden günäsini boýun alsyn we günäsi üçin öwezlik tölegini tölesin. Ýene onuň üstüne öwezlik tölegiň bäşden bir bölegini goşup, jebir çeken kişä bersin. ⁸Eger jebir çeken ölse we hun almaga hossary bolmasa, onda edilen günä üçin tölenen hun Rebbe bagyş edilip, ruhana berilsin. Bu günäkäriň günäsini saplamak üçin, goçuň üstesine berilsin. ⁹Ysraýyllaryň ähli mukaddes sadakalarynyň arasyndan getirilen her bir sadaka ruhanyňkydyr. ¹⁰Hemmäniň berýän mukaddes sadakalary ruhanyňkydyr, kim näme berse ruhanyňkydyr».

Biwepa aýal hakynda

¹¹Reb Musa şeýle diýdi: ¹²«Ysraýyllara aýt: eger biriniň aýaly ters ýola düşüp, biwepalyk etse, ¹³başga bir adam bilen ýatyp, muny äri bilmese, şeýdibem, aýal günäli bolsa-da, aýyby äşgär bolmasa, garşysyna şaýat tapylmasa we ol bu iş üstünde tutulmasa, ¹⁴äri bolsa was-was keseline uçrap, günäli aýalyna müňkür bolsa ýa-da aýaly günäli bolmasa-da oňa müňkürlik etse, ¹⁵onda äri aýalyny ruhanynyň ýanyna alyp gelsin. Aýaly üçin berilmeli sadakany, ýagny bir batmanyň ondan biri arpa ununy getirsin. Munuň müňkürlik galla sadakasydygy, ýagny etmişi äşgär edýän sadakadygy üçin, unuň üstüne zeýtun ýagy guýulmasyn, onuň üstüne ýakymly ysly tütetgi-de goýulmasyn. ¹⁶Onsoň ruhany ol aýaly getirip, Rebbiň huzurynda duruzsyn. ¹⁷Ruhany mukaddes suwdan toýun gaba guýup alsyn we mukaddes çadyryň içinden toprak alyp, suwa guýsun. ¹⁸Ruhany ol aýaly Rebbiň huzurynda durzup, onuň saçyny ýaýsyn we onuň goşawujyna müňkürlik sadakasyny, ýagny etmişi ýatladyp durýan aýyplama sadakasyny guýsun. Ruhany öz elinde nälet getirjek ajylyk suwuny saklasyn. ¹⁹Ruhany aýala kasam içirip şeýle diýsin: „Eger sen başga bir adam bilen ýatmadyk bolsaň, öz äriňiň ygtyýaryndakaň günä etmedik bolsaň, onda nälet getirýän bu ajylyk suwy saňa zeper ýetirmesin“. ^20-21Ruhany aýala nälet antyny içirip şeýle diýsin: „Emma sen öz äriňiň ygtyýaryndakaň ters ýola düşüp, günäli bolsaň we başga adam bilen ýatan bolsaň, Reb seni Öz halkyňyň arasynda ýigrenje we gargyşa sezewar etsin. Goý, Reb seniň uýat ýeriňi guratsyn, garnyň çişip gitsin. ²²Bu nälet getirýän suw seniň içiňe ornap, garnyňy çişirsin, uýat ýeriňi guratsyn!“

Aýal hem „Omyn. Omyn“ diýsin. ²³Onsoň ruhany bu nälet sözlerini ýazyp, ony ajylyk suwunda ýuwsun. ²⁴Nälet getirýän ajylyk suwuny aýala içirmeli. Nälet getirýän ajylyk suwy aýalyň içine ornap, güýçli agyry döreder. ²⁵Ruhany müňkürlik sadakasyny aýalyň elinden alyp, ony Rebbiň huzurynda ýokary galdyrsyn we gurbanlyk sypasyna alyp gelsin. ²⁶Onsoň ruhany Rebbiň ýoluna berilýän paý hökmünde galla sadakasyndan bir goşawujyny alyp, ony gurbanlyk sypasynda ýaksyn. Soňra aýala suwy içirsin. ²⁷Aýala suwy içirenden soň, eger aýal günäli bolup, ärine biwepalyk eden bolsa, nälet getirýän suw onuň içine ornap, güýçli agyry döreder. Ol aýalyň uýat ýeri gurar, garny çişer. ²⁸Emma aýal günäli bolman tämiz bolsa, oňa hiç hili zeper etmez we ýene-de çaga dogrup biler. ²⁹Aýal öz äriniň ygtyýaryndaka ters ýola düşüp, özüniň günälidigine müňkür bolan ýagdaýynda kanun şudur. ³⁰Ýa-da äri was-was keseline uçrap, aýalyna müňkürlik edip başlasa, onda ol aýalyny Rebbiň huzuryna getirsin we ruhany aýal babatda bu kanuny ulansyn. ³¹Äri ýazykly bolmaz, emma aýaly welin eden günäsi üçin jezasyny çeksin».

6-njy bap

Nazyrlyk düzgüni

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara aýt: eger erkek ýa aýal nazyr bolmaga kasam içip, özüni Rebbe bagyş etse, ³onda ol şerapdan we çakyrdan datmasyn. Şerap sirkesini-de, başga sirke-de ulanmasyn, üzüm şerbedini-de içmesin, ter üzüm-de, kişmiş-de iýmesin. ⁴Nazyrlyk döwrüniň bütin dowamynda üzümden öndürilen hiç bir zady, hatda üzümiň gabygyny ýa dänesini-de agzyna almasyn. ⁵Nazyr bolmaga kasam içen döwrüniň bütin dowamynda onuň kellesine hiç bir päki degmesin, özüni Rebbe bagyş eden günleri gutarýança, nazyr bolan adam mukaddesdir, ol saçyny ösdürsin. ^6-7Onuň saçy Rebbe bagyş edilendiginiň nyşanydyr. Özüni Rebbe bagyş eden günlerinde ol jesede golaýlaşmasyn. Hatda onuň atasy ýa enesi, dogany ýa uýasy öläýende-de, ol özüni haram etmesin. ⁸Nazyrlyk döwrüniň bütin dowamynda bu adam Rebbe bagyş edilen adamdyr.

⁹Eger gapdalyndakylaryň biri duýdansyzlykda ölüp, nazyryň mukaddes saçyny haram etse, onda ol tämizlenilýän gün bolan ýedinji güni saçyny syrsyn. ¹⁰Sekizinji gün ol iki gumryny ýa-da iki kepderi çagasyny getirip, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde ruhana bersin. ¹¹Ruhany olaryň birini günä gurbanlygy, beýlekisini bolsa ýakma gurbanlygy hökmünde hödür edip, nazyry günäsinden saplasyn, çünki ol jesede golaýlaşandygy zerarly ýazykly bolupdy. Nazyr şol günüň özünde saçyny täzeden bagyş etsin. ¹²Ol nazyrlyga täzeden başlamak üçin, özüni Rebbe bagyş etsin we ýazyk gurbanlygy hökmünde birýaşar erkek tokly getirsin. Çünki mukaddes edilen saçyň haram bolandygy üçin, öňki günler hasap edilmeýär.

¹³Nazyrlyk möhleti gutaranda, nazyrlar üçin şu düzgüni berjaý etsinler: ony Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine getirsinler. ¹⁴Ol Rebbe öz peşgeşini hödür etsin, birýaşar şikessiz erkek toklyny ýakma gurbanlygy hökmünde, birýaşar şikessiz urkaçy toklyny günä gurbanlygy hökmünde, şikessiz bir goçy bolsa salamatlyk gurbanlygy hökmünde hödür etsin. ¹⁵Bir sebet petiri, saýlama bugdaý unundan zeýtun ýagyna ýugrulan külçeleri, ýüzüne zeýtun ýagy çalnan çelpekleri, olar bilen bile galla we içgi sadakasyny bersin. ¹⁶Ruhany bulary Rebbiň huzurynda hödür etsin, olaryň günä hem-de ýakma gurbanlygyny-da hödür etsin. ¹⁷Bir sebet petir bilen goçy salamatlyk gurbanlygy hökmünde hödür etsin. Şeýle hem ruhany galla hem içgi sadakasyny-da hödür etsin. ¹⁸Soňra nazyr Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde, Rebbe bagyş edilen saçyny syryp, salamatlyk gurbanlygynyň aşagynda ýanyp duran oda taşlasyn. ¹⁹Nazyr Rebbe bagyş edilen saçyny syryp bolansoň, ruhany goçuň gaýnan bir buduny, sebetden bir petiri we ýüzüne zeýtun ýagy çalnan bir çelpegi alyp, olary nazyryň eline bersin. ²⁰Onsoň ruhany göterme sadakasy hökmünde olary Rebbiň huzurynda ýokary galdyrsyn. Göterme sadaka hökmünde döş hem, üwreme sadaka hökmünde but hem ruhany üçin mukaddes paýdyr. Şondan soňra nazyr bolan adam şerap içip biler. ²¹Ine, kasam içip, nazyr bolandygy we onuň Rebbe bagyş edilendigi üçin berilýän nazyrlyk gurbanlyklary hakyndaky düzgün şulardan ybaratdyr. Eger ol nazyrlyk kasamynyň talap edýän zatlaryndan başga-da sadaka bermegi wada beren bolsa, onda beren wadasyny doly berjaý etsin».

Ruhany patasy

²²Reb Musa şeýle diýdi: ²³«Haruna we onuň ogullaryna aýt, ysraýyllara pata bersinler. Siz olara şeýle diýiň:

²⁴„Reb sizi ýalkasyn we gorasyn!

²⁵Goý, Reb üstüňize Öz nuruny döküp, size merhemet etsin!

²⁶Goý, Reb size nazaryny salyp, salamatlyk bersin!

²⁷Şeýdip, Harun we onuň ogullary ysraýyllara Meniň adym bilen pata bersinler, Men hem olary ýalkaryn“».

7-nji bap

Baştutanlar sadakalaryny getirýärler

¹Musa mukaddes çadyry dikip bolup, içiniň ähli esbaplary bilen birlikde onuň üstüne ýag sepeläp mukaddes etdi. Gurbanlyk sypasyny-da onuň ähli enjamlary bilen birlikde onuň üstüne ýag sepeläp mukaddes etdi. ^2-3Şondan soň ilat sanawyna ýolbaşçylyk eden ysraýyl baştutanlary, ýagny urugbaşylary we tirebaşylary öz sadakalaryny Rebbiň huzuryna getirdiler. Olar alty sany üsti örtülgi araba bilen on iki öküzi — her iki baştutan üçin bir araba we her baştutan üçin bir öküzi mukaddes çadyryň öňüne getirdiler. ⁴Onsoň Reb Musa şeýle diýdi: ⁵«Olaryň sadakalaryny kabul edip al, Rebbe ýüz tutulýan çadyrda edilýän işler üçin gerek bolar. Olary lewilere her biriniň bitirýän işlerine görä ber». ⁶Musa arabalary we öküzleri getirip, lewilere berdi. ⁷Ol edýän işlerine görä iki araba bilen dört öküzi gerşonlara berdi. ⁸Dört araba bilen sekiz öküzi bolsa edýän işlerine görä merarylara berdi. Olar ruhany Harunyň ogly Ytamaryň ýolbaşçylygy astynda işleýärdiler. ⁹Emma ol kohatlara hiç zat bermedi, çünki olaryň wezipesi mukaddes zatlary eginlerinde daşamakdy.

¹⁰Gurbanlyk sypasynyň üstüne ýag sepeläp, mukaddes edilenden soň, baştutanlar hem onuň bagyş ediliş dabarasyna sadakalar hödürlediler. Olar öz sadakalaryny gurbanlyk sypasynyň öňüne getirdiler. ¹¹Reb Musa: «Gurbanlyk sypasynyň bagyş edilişine her gün bir baştutan öz sadakalaryny hödür etsin» diýdi.

¹²Birinji gün ýahuda tiresinden Eminadabyň ogly Nahşon sadakalaryny hödür etdi. ¹³Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal^[3] bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal^[4] bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ¹⁴Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal^[5] bolan altyn jam. ¹⁵Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ¹⁶Günä gurbanlygy üçin bir teke. ¹⁷Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş sany birýaşar erkek tokly. Ine, şular Eminadabyň ogly Nahşonyň sadakalarydy.

¹⁸Ikinji gün ysakarlaryň baştutany Sugaryň ogly Netanel sadakalaryny hödür etdi. ¹⁹Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ²⁰Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ²¹Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ²²Günä gurbanlygy üçin bir teke. ²³Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş sany birýaşar erkek tokly. Ine, şular Sugaryň ogly Netaneliň sadakalarydy.

²⁴Üçünji gün zebulunlaryň baştutany Helonyň ogly Eliýap sadakalaryny hödür etdi. ²⁵Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý undan doludy. ²⁶Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ²⁷Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ²⁸Günä gurbanlygy üçin bir teke. ²⁹Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş sany birýaşar erkek tokly. Ine, şular Helonyň ogly Eliýabyň sadakalarydy.

³⁰Dördünji gün rubenleriň baştutany Şedeýuryň ogly Elisur sadakalaryny hödür etdi. ³¹Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ³²Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ³³Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ³⁴Günä gurbanlygy üçin bir teke. ³⁵Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş sany birýaşar erkek tokly. Ine, şular Şedeýuryň ogly Elisuryň sadakalarydy.

³⁶Bäşinji gün şimgonlaryň baştutany Suryşadaýyň ogly Şelumyýel sadakalaryny hödür etdi. ³⁷Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ³⁸Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ³⁹Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁴⁰Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁴¹Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Suryşadaýyň ogly Şelumyýeliň sadakalarydy.

⁴²Altynjy gün gatlaryň baştutany Deguwalyň ogly Elýasap sadakalaryny hödür etdi. ⁴³Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁴⁴Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁴⁵Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁴⁶Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁴⁷Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Deguwalyň ogly Elýasabyň sadakalarydy.

⁴⁸Ýedinji gün efraýymlaryň baştutany Emihudyň ogly Elişama sadakalaryny hödür etdi. ⁴⁹Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁵⁰Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁵¹Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁵²Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁵³Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Emihudyň ogly Elişamanyň sadakalarydy.

⁵⁴Sekizinji gün manaşalaryň baştutany Pedahsuryň ogly Gamlyýel sadakalaryny hödür etdi. ⁵⁵Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁵⁶Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁵⁷Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁵⁸Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁵⁹Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Pedahsuryň ogly Gamlyýeliň sadakalarydy.

⁶⁰Dokuzynjy gün benýaminleriň baştutany Gidgonynyň ogly Abydan sadakalaryny hödür etdi. ⁶¹Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁶²Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁶³Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁶⁴Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁶⁵Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Gidgonynyň ogly Abydanyň sadakalarydy.

⁶⁶Onunjy gün danlaryň baştutany Emişadaýyň ogly Ahygezer sadakalaryny hödür etdi. ⁶⁷Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁶⁸Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁶⁹Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁷⁰Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁷¹Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş sany birýaşar erkek tokly. Ine, şular Emişadaýyň ogly Ahygezeriň sadakalarydy.

⁷²On birinji gün aşerleriň baştutany Okranyň ogly Pagyýel sadakalaryny hödür etdi. ⁷³Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁷⁴Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁷⁵Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁷⁶Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁷⁷Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Okranyň ogly Pagyýeliň sadakalarydy.

⁷⁸On ikinji gün naftalylaryň baştutany Eýnanyň ogly Ahura sadakalaryny hödür etdi. ⁷⁹Onuň sadakalary şulardan ybaratdy: Mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen agramy üç ýüz elli mysgal bolan kümüş tabak, agramy ýüz elli mysgal bolan kümüş legen. Olaryň ikisem galla sadakasy üçin zeýtun ýagy bilen garylan saýlama bugdaý unundan doludy. ⁸⁰Içi tütetgiden doly, agramy ýigrimi mysgal bolan altyn jam. ⁸¹Ýakma gurbanlygy üçin bir öküzçe, bir goç, birýaşar erkek tokly. ⁸²Günä gurbanlygy üçin bir teke. ⁸³Salamatlyk gurbanlygy üçin hem iki öküz, bäş goç, bäş teke we bäş birýaşar erkek tokly. Ine, şular Eýnanyň ogly Ahuranyň sadakalarydy.

⁸⁴Gurbanlyk sypasynyň üstüne ýag sepeläp, mukaddes edilenden soň, ysraýyl baştutanlarynyň onuň bagyş ediliş dabarasyna hödür eden sadakalary ine, şulardan ybaratdy: on iki kümüş tabak, on iki kümüş legen we on iki altyn jam. ⁸⁵Her kümüş tabagyň agramy üç ýüz elli mysgaldy we her kümüş legeniň agramy ýüz elli mysgaldy. Ähli kümüş gaplaryň agramy mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen alty müň mysgaldy^[6]. ⁸⁶Içi tütetgiden doly, her biriniň agramy ýigrimi mysgal bolan on iki sany altyn kepjäniň jemi agramy mukaddes öýüň resmi ölçegi bilen iki ýüz kyrk mysgaldy^[7]. ⁸⁷Ýakma gurbanlygy üçin ýanynyň galla sadakasy bilen bagyş edilen mallaryň sany on iki öküz, on iki goç, on iki birýaşar erkek tokly we günä gurbanlygy üçin on iki teke boldy. ⁸⁸Salamatlyk gurbanlygy üçin bagyş edilen mallaryň jemi sany: ýigrimi dört öküz, altmyş goç, altmyş teke we altmyş birýaşar erkek tokly boldy. Bular gurbanlyk sypasyna ýag sepeläp, mukaddes edilenden soň, onuň bagyş ediliş dabarasyna hödür edilen sadakalardyr.

⁸⁹Musa Reb bilen gepleşmek üçin, Rebbe ýüz tutulýan çadyra girende, iki kerubyň^[8] arasyndan gelýän sesi eşidýärdi. Bu iki kerupÄht sandygynyň gapagynyň üstündedi. Şeýdip, Reb Musa bilen gepleşerdi.

8-nji bap

Harun çyralary ýerleşdirýär

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Haruna aýt: ol çyralary çyradana oturdanda, olaryň ýagtysy çyradanyň öňüne düşer ýaly edip oturtsyn». ³Harun şeýle hem etdi. Rebbiň Musa buýruşy ýaly, ol çyralary çyradanyň öňüne ýagty saçar ýaly edip ýerleşdirdi. ⁴Çyradanyň gurluşy şeýledi: aýagyndan tä çyra oturdylýan güllerine çenli döwme sap altyndan ýasalandy. Harun çyradany Rebbiň Musa görkezen nusgasy boýunça ýasady.

Lewiler Rebbe bagyş edilýär

⁵Reb Musa şeýle diýdi: ⁶«Ysraýyllaryň arasyndan lewileri bölüp aýyr-da, olary tämizle. ⁷Olary tämizlemek üçin şeýle et: olaryň üstüne tämizlik suwuny sepele, onsoň olar bedenindäki ähli tüýleri syrsynlar, eşiklerini ýuwsunlar, şeýdip, özlerini tämizlesinler. ⁸Soňra olar bir öküzçe bilen galla sadakasy üçin zeýtun ýagyna garylan saýlama bugdaý ununy alsynlar. Sen hem günä gurbanlygy üçin bir öküzçe al. ⁹Onsoň lewileri Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňüne getirip, bütin ysraýyl jemagatyny ýygna. ¹⁰Lewileri Rebbiň huzuryna getiren mahalyň ysraýyllar ellerini lewileriň kellesine goýsunlar. ¹¹Harun lewileri ysraýyllaryň berýän göterme sadakasy hökmünde Rebbe bagyş etsin. Şonda olar Rebbiň hyzmatyny edip bilerler. ¹²Onsoň lewiler ellerini öküzçeleriň kellesine goýsunlar. Olaryň birini günä gurbanlygy üçin, beýlekisini-de lewileri günäsinden saplamak üçin, ýakma gurbanlygy hökmünde Rebbe bagyş etsinler. ¹³Soňra lewileri Harunyň ogullarynyň öňünde durzup, olary Rebbe bagyş et.

¹⁴Şeýdip, sen lewileri ysraýyllaryň arasyndan saýlap alarsyň, indi olar Rebbiňki bolarlar. ¹⁵Sen lewileri tämizläp, olary Rebbe bagyş edeniňden soň, olar Rebbe ýüz tutulýan çadyrda hyzmat etmek üçin içeri girip bilerler. ¹⁶Çünki ysraýyllaryň arasynda olar indi bütinleý Rebbe degişlidirler. Reb lewileri ähli ysraýyl aýallarynyň ilkinji dogran ogullarynyň öwezine Özüne aldy. ¹⁷Çünki ysraýyllaryň arasynda haýwan bolsun, ynsan bolsun parhy ýok, ilkinji doglanlar Rebbiňkidir. Müsür ýurdunda nowbahar ogullary gyran güni, Reb olary Özüne bagyş etdi. ¹⁸Ol lewileri bolsa ysraýylyň nowbahar ogullarynyň öwezine tutuşlygyna Özüne aldy. ¹⁹Onuň üstesine-de, Ol ysraýyllardan lewileri Haruna we onuň ogullaryna peşgeş hökmünde berdi. Çünki lewiler ysraýyllara derek Rebbe ýüz tutulýan öýde işleýändikleri üçin, ysraýyllary günälerinden saplarlar. Lewiler ysraýyllary mukaddes zatlara has golaý gelmekden gorarlar, ýogsam ysraýyllar heläk bolarlar».

²⁰Musa bilen Harun we bütin ysraýyl halky lewiler üçin aýdylan zatlary etdiler. Ysraýyllar Rebbiň lewiler hakda Musa buýranlarynyň baryny berjaý etdiler. ²¹Lewiler özlerini tämizläp, eşiklerini ýuwdular. Onsoň Harun olary göterme sadakasy hökmünde Rebbiň huzurynda hödür etdi we tämizlemek üçin, olary günälerinden saplady. ²²Şondan soňra lewiler Harunyň we onuň ogullarynyň ygtyýarlygynda Rebbe ýüz tutulýan çadyra hyzmat etmäge girdiler. Olar lewiler hakda edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly hem etdiler. ²³Reb Musa şeýle diýdi: ²⁴«Lewilere degişli düzgün şeýledir: ýaşy ýigrimi bäş we ondan ýokary bolanlar Rebbe ýüz tutulýan çadyryň hyzmatyny etmelidirler. ²⁵Elli ýaşdan soň olar hyzmatdan boşadylmalydyrlar we mundan beýläk gulluk etmeli däldirler. ²⁶Olar Rebbe ýüz tutulýan çadyry goramak keşigini çekýän öz lewi doganlaryna kömek edip bilerler. Ine, sen şeýdip, lewileriň ýerine ýetirýän borçlaryny şunuň ýaly kadalaşdyrgyn».

9-njy bap

Pesah baýramy

¹Ysraýyllaryň Müsürden çykanlaryndan soňky ikinji ýylyň birinji aýynda^[9]RebSinaý çölünde Musa bilen gepleşip, şeýle diýdi: ²«Ysraýyllar kesgitlenen wagtda Pesah baýramyny bellesinler. ³Şu aýyň on dördüne, bellenen wagtda, agşamara ony ähli düzgünlere we kada-kanuna laýyklykda geçirsinler». ⁴Şeýlelikde, Musa ysraýyllara Pesah baýramyny bellemelidiklerini aýtdy. ⁵Şoňa görä, ysraýyllar Sinaý çölünde birinji aýyň on dördüne, agşamara Pesah baýramyny bellediler. Ysraýyllar Rebbiň Musa tabşyran zatlarynyň ählisini berjaý etdiler. ⁶Emma ölä galtaşanlygy zerarly haram bolanlar-da bardy. Olar şol gün Pesah baýramynyň geçirilişine gatnaşyp bilmediler. Şonuň üçin olar Musa bilen Harunyň ýanyna gelip: ⁷«Ölä galtaşyp haram bolsak-da, biz näme üçin beýleki ysraýyllar bilen bile Rebbe bellenen wagtda gurbanlyk bermeli dälmişik?» diýdiler. ⁸Musa olara: «Garaşyň, siz hakda Rebbiň näme tabşyryk berýänini bileýin» diýdi.

⁹Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁰«Ysraýyllara aýt, siziň biriňiziň ýa-da nesilleriňizden biriniň ölä galtaşyp, haram bolandygyna ýa-da uzak saparda bolandygyna garamazdan, Rebbiň Pesah baýramyny belläp bilersiňiz. ¹¹Olar ikinji aýyň on dördüne, agşam Pesah gurbanyny soýup, ony petir we ajy otlar bilen iýsinler. ¹²Ertire çenli gurbanlykdan hiç zat galmasyn we onuň ýekeje süňki-de döwülmesin. Pesah baýramy özüniň ähli kada-kanunlaryna laýyklykda bellensin. ¹³Emma kimde-kim tämizdigine we uzak ýola gitmändigine garamazdan, Pesah baýramyny bellemese, onda ol Rebbe berilmeli sadakany bellenen wagtynda bermänligi üçin, halkyň arasyndan kowlup çykarylsyn. Beýle adam eden günäsi üçin jezasyny çekmelidir. ¹⁴Eger araňyzda ýaşaýan gelmişeklerden biri Rebbiň Pesah baýramyny bellese, onda ol ony ähli kada-kanunlara laýyklykda geçirsin. Asly ysraýylly bolan üçin hem, gelmişek üçin hem bir düzgün bolsun».

Mukaddes çadyry bürän bulut

¹⁵Mukaddes çadyryň, ýagny äht çadyrynyň gurlan güni, ony bulut gaplap aldy. Agşamdan tä ertire çenli bulut oda meňzäp, mukaddes çadyryň depesinde durdy. ¹⁶Bu hemişe şeýle boldy, gündizlerine mukaddes çadyry büreýän bulut gijelerine oda meňzeýärdi. ¹⁷Bulut çadyryň üstünden göterilensoň, ysraýyllar ýola düşerdiler. Bulut nirä gelip dursa, ysraýyllar hem şol ýerde düşelge gurardylar. ¹⁸Ysraýyllar Rebbiň buýrugy bilen ýola düşüp, Rebbiň buýrugy bilen hem düşlärdiler. Bulut mukaddes çadyryň depesinde näçe wagtlap saklansa, olar hem öz düşelgelerinde şonça wagt saklanardylar. ¹⁹Hatda buludyň mukaddes çadyryň depesinde saklanmagy uzaga çekse-de, ysraýyllar Rebbiň buýrugyny berjaý edip göçmezdiler. ²⁰Käwagtlar bulut mukaddes çadyryň depesinde diňe sanlyja gün görnerdi, olar hem Rebbiň buýrugyna görä düşelgelerinde bolup, soňra Rebbiň buýrugy bilen hem ýola düşerdiler. ²¹Käwagtlar bolsa bulut diňe agşamdan ertire çenli saklanardy, bulut irden göterilensoň, olar ýola düşerdiler. Bulut gündizem, gije-de butnaman duruberse, onda ol göterilensoň ysraýyllar ýola düşerdiler. ²²Bulut mukaddes çadyryň depesinde iki gün saklansa-da, bir aý saklansa-da, hatda ondan hem uzak wagtlap saklanmagyny dowam etse-de, ysraýyllar düşlän ýerlerinden göçmezdiler. Emma bulut göterilen badyna, olar ýene ýola düşerdiler. ²³Ysraýyllar Rebbiň buýrugy bilen düşläp, Rebbiň buýrugy bilen hem ýola düşerdiler. Olar Rebbiň Musa arkaly berýän buýruklaryny berjaý etdiler.

10-njy bap

Kümüş surnaýlar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Özüňe döwme sap kümüşden iki sany surnaý ýasa. Olary jemagaty çagyrmak we düşelgeleri göçürmek üçin ulanarsyň. ³Iki surnaý deň çalnanda, bütin jemagat seniň ýanyňa, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine ýygnansyn. ⁴Eger surnaýlaryň biri çalynsa, onda ysraýyl ýolbaşçylary, ýagny tire baştutanlary seniň ýanyňa ýygnansynlar. ⁵Surnaý gysga-gysga çalynsa, gündogar tarapdaky düşelgeler ýola çyksyn. ⁶Surnaý ikinji gezek gysga çalynsa, onda günorta tarapdaky düşelgeler ýola düşsün. Düşelgäniň göçmelidigini aňladýan surnaý gysga çalynsyn. ⁷Emma jemagaty ýygnamak gerek bolanda, surnaý uzak çalynsyn, gysga çalynmasyn. ⁸Surnaýlary ruhany Harunyň ogullary çalsynlar. Bu siziň we geljekki nesilleriňiz üçin ebedilik düzgün bolsun. ⁹Ýurduňyzda siziň üstüňize çozan duşmana garşy söweşe çykanyňyzda, surnaýlar bilen söweş sazyny çalyň. Şonda Hudaýyňyz Reb sizi ýatlar we duşmanlaryňyzdan halas eder. ¹⁰Şat günüňizde, bellemeli baýramlaryňyzda we her aýyň başynda, ýakma we salamatlyk gurbanlygyňyzyň başynda surnaýlary çalyň. Olar siziň Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda ýatlanmagyňyz üçin hyzmat eder. Men siziň Hudaýyňyz — Rebdirin».

Ysraýyllar Sinaý dagyndan gidýärler

¹¹Ysraýyllaryň Müsürden çykanlaryndan soňky ikinji ýylyň ikinji aýynda, aýyň ýigrimisi güni mukaddes äht çadyrynyň depesinden bulut göterildi. ¹²Ysraýyllar göçmäge taýýarlanyp, Sinaý çölünden çykyp ugradylar. Bulut Paran çölüne gelip durdy. ¹³Olar ilkinji gezek Rebbiň Musa arkaly beren buýrugy bilen ýola düşdüler. ¹⁴Ýahudalaryň düşelgesi topar-topar bolup, öz tugy astynda ilkinji bolup ýola düşdi. Bu tutuş topara Eminadabyň ogly Nahşon baştutanlyk edýärdi. ¹⁵Ysakar tiresiniň toparyna Sugaryň ogly Netanel baştutanlyk edýärdi. ¹⁶Zebulun tiresiniň toparyna Helonyň ogly Eliýap baştutanlyk edýärdi.

¹⁷Onsoň mukaddes çadyr söküldi we ony göterýän gerşonlar bilen merarylar ýola düşdüler. ¹⁸Soňra rubenleriň düşelgesi topar-topar bolup, öz tugy astynda ýola düşdi. Bu tutuş topara Şedeýuryň ogly Elisur baştutanlyk edýärdi. ¹⁹Şimgon tiresiniň toparyna Suryşadaýyň ogly Şelumyýel baştutanlyk edýärdi. ²⁰Gat tiresiniň toparyna bolsa Deguwalyň ogly Elýasap baştutanlyk edýärdi.

²¹Soňra mukaddes zatlary göterýän kohatlar ýola düşdüler. Bular baryp ýetýänçä, gerşonlar we merarylar mukaddes çadyry dikerdiler. ²²Soňra efraýymlaryň düşelgesi topar-topar bolup, öz tugy astynda ýola düşdüler. Bu tutuş topara Emihudyň ogly Elişama baştutanlyk edýärdi. ²³Manaşa tiresiniň toparyna Pedahsuryň ogly Gamlyýel baştutanlyk edýärdi. ²⁴Benýamin tiresiniň toparyna bolsa Gidgonynyň ogly Abydan baştutanlyk edýärdi.

²⁵Iň soňunda düşelgeleriň yzky goragy hökmünde danlaryň düşelgesi topar-topar bolup, öz tugy astynda ýola düşdi. Bu tutuş topara Emişadaýyň ogly Ahygezer baştutanlyk edýärdi. ²⁶Aşer tiresiniň toparyna Okranyň ogly Pagyýel baştutanlyk edýärdi. ²⁷Naftaly tiresiniň toparyna bolsa Eýnanyň ogly Ahura baştutanlyk edýärdi. ²⁸Ysraýyllar göçenlerinde topar-topar bolup, şu tertipde giderdiler.

²⁹Musa gaýynatasy midýanly Reguwalyň ogly Hobaba: «Biz Rebbiň „size berjek“ diýen ýerine tarap ýola düşýäris. Ýör, biziň bilen git, biz saňa ýagşylyk ederis. Çünki Reb Ysraýyla ýagşylyk etjekdigini wada berdi» diýdi. ³⁰Emma Hobap oňa: «Ýok, men gitjek däl. Men öz ýurduma, garyndaşlarymyň ýanyna gitjek» diýdi. ³¹Musa oňa: «Bizi taşlap gitme! Çünki çölde düşlejek ýerlerimizi sen gowy bilýärsiň, bize ýolbeletçilik et. ³²Eger biziň bilen gitseň, Rebbiň bize etjek ýagşylyklaryny seniň bilen paýlaşarys» diýdi.

³³Onsoň ysraýyllar Rebbiň dagyndan gaýdyp, üç gün ýörediler. Olaryň düşlejek ýerini tapmak üçin, Rebbiň Äht sandygy hem ýoluň bütin dowamynda olaryň öňünden barýardy. ³⁴Düşelgeden çykyp ugranlary bäri Rebbiň buludy gündiz olaryň üstündedi.

³⁵Her sapar Äht sandygy ýola düşende, Musa şeýle diýerdi:

«Galkyn, eý, Reb! Goý, duşmanlaryň dargasyn,

seni ýigrenýänler Seniň öňüňden gaçsyn».

³⁶Äht sandygy saklananda bolsa ol şeýle diýerdi:

«Eý, Reb, müňlerçe ysraýyl kowumlaryna sary öwrül!»

11-nji bap

Halkyň şikaýatlary

¹Halk görýän görgüleri hakda Rebbe eşitdirip, şikaýat edip başlady. Reb muny eşidende gaty gaharlandy. Onsoň Rebbiň ody olaryň garşysyna tutaşyp, ýangyn düşelgäniň bir çetini ýok etdi. ²Halk Musa perýat etdi, Musa-da Rebbe ýalbaryp dileg etdi. Ot söndi. ³Şonuň üçin hem ol ýere Tabgera^[10] diýip at goýdular. Çünki Rebbiň iberen ody olaryň garşysyna tutaşypdy.

⁴Ysraýyllaryň arasyndaky gelmişeklerden ýygnananlaryň açgözlügi artdy. Hatda ysraýyllar hem sojaşyp, şeýle eňreýärdiler: «Wah, indi et iýmäge-de zar bolduk. ⁵Müsürde mugtja iýýän balyklarymyz, hyýarlarymyz, gawunlarymyz, soganlarymyz, düýp soganlarymyz, sarymsaklarymyz ýat boldy-la. ⁶Mannadan başga görýän zadymyz bolmansoň, ysgyn-mydarymyz galmady».

⁷Manna kinzanyň tohumyna meňzeş bolup, reňki-de sakyzyňky ýaly sarymtyl akdy. ⁸Halk çykyp, ony ýygnardy we degirmende üwärdi ýa-da sokuda döwerdi. Soňra gazanda gaýnadyp, ondan petir kökeler bişirerdiler. Onuň tagamy zeýtun ýagyna ýugrulyp bişirilen çelpegiň tagamy ýalydy. ⁹Düşelgäniň üstüne gije düşýän çyg bilen bile manna-da ýagardy.

¹⁰Musa halkyň, her maşgalanyň öz çadyrynyň agzynda aglaýandyklaryny eşitdi. Rebbiň muňa juda gaharynyň gelendigi üçin, Musanyň jany ýanýardy. ¹¹Onsoň Musa Rebbe şeýle diýdi: «Näme üçin Sen Öz guluňy beýle gynaýarsyň? Bütin halkyň ýüküni meniň boýnuma atar ýaly, näme sebäpden men Seniň nazaryňda merhemet gazanmadym? ¹²Bu giden halky garnymda göterip, men dogrupmydym näme? Sen maňa: „Olary süýtden aýrylmadyk çagany enekesiniň göterişi deý, gujagyňda göter“ diýer ýaly, olaryň ata-babalaryna ant içip söz beren ýurduňa çenli meniň göterip barmagymy isleýärmiň? ¹³Bütin halka ýeter ýaly eti men nireden tapaýyn? Çünki olar meniň ýanyma gelip: „Bize iýmäge et ber“ diýip, eňreşip durlar. ¹⁴Bütin halkyň garamatyny meniň bir özüm çekip bilmen, çünki bu meniň üçin juda agyr. ¹⁵Maňa beýle daraşandan, eger Seniň nazaryňda merhemet gazanan bolsam, gowusy, Sen meniň janymy al, men hem bu azaplardan dynaýyn».

Ýetmiş ýaşuly

¹⁶Reb Musa şeýle diýdi: «Halkyň arasynda olaryň baştutanlary we serkerdeleri hökmünde tanalýan ýetmiş ýaşulyny Meniň ýanyma ýygna. Olary Maňa ýüz tutulýan çadyra getir, goý, olar seniň ýanyňda dursunlar. ¹⁷Men aşak inip, ol ýerde seniň bilen gepleşerin. Saňa beren Ruhumdan alyp, olara-da bererin. Ana onsoň, halkyň garamatyny ýeke özüň çekmersiň, halkyň garamatyny olar seniň bilen deň çekişerler. ¹⁸Halka-da aýt, ertir üçin inlerini tämizläp, mukaddes etsinler, çünki ertir olar et iýerler. „Wah, indi et iýmäge-de zar bolduk. Müsürde ýaşaýşymyz, mundan has oňatdy“ diýip nalaýanyňyzy Reb eşitdi. Şonuň üçin Reb size iýer ýaly et berjek. ¹⁹Bir gün ýa iki gün däl, bäş gün ýa on gün däl, ýa-da ýigrimi gün däl, ²⁰eýsem, tutuş bir aýlap, tä aşa düşýänçäňiz, tä irýänçäňiz et iýersiňiz. Çünki siz araňyzda bolan Rebbi ret etdiňiz we Onuň huzurynda: „Näme üçin biz Müsürden çykdyk?“ diýip agladyňyz». ²¹Emma Musa Rebbe şeýle diýdi: «Bu halk alty ýüz müň adamdan ybarat. Sen bolsa olary bir aýlap et bilen bakaryn diýýärsiň. ²²Ähli dowarlary we mal-garalary öldüreniňde, olary doýrup bolarmy? Deňizdäki ähli balyklary tutanyňda, bular doýarmy?» ²³Reb Musa: «Rebbiň güýjüniň çägi barmy näme? Meniň size aýdan sözlerim berjaý bolýarmy ýa ýok, ine, görersiň!» diýdi.

²⁴Musa çykyp, Rebbiň sözlerini halka ýetirdi. Halkyň arasyndan ýetmiş ýaşulyny ýygnap, olary çadyryň töwereginde duruzdy. ²⁵Onsoň Reb buludyň içinde aşak inip, Musa bilen gepleşdi. Onuň üstündäki ruhdan alyp, ýetmiş ýaşulynyň üstüne goýdy. Ruh ýaşulularyň üstüne inen badyna, olar joşup pygamberlik edip başladylar, ýöne olar gaýdyp beýle etmediler.

²⁶Eldat we Meýdat atly iki adam düşelgede galypdy. Olar saýlanan ýetmiş ýaşulynyň arasyndadylar, emma çadyra gitmän galypdylar, ine, onsoň olar düşelgede joşup pygamberlik edip başladylar. ²⁷Bir ýaş ýigit ylgap gelip, Musa: «Eldat bilen Meýdat düşelgede pygamberlik edýär» diýdi. ²⁸Muňa Musanyň kömekçisi, onuň saýlan adamlarynyň biri bolan Nunuň ogly Ýeşuwa: «Agam, Musa, olara gadagan et!» diýdi. ²⁹Emma Musa oňa: «Sen meniň üçin gabanjaňlyk edýärmiň? Käşgä Rebbiň bütin halky pygamber bolsady we Reb Öz Ruhuny olaryň baryna bersedi!» diýip jogap berdi. ³⁰Soňra Musa bilen ysraýyl ýaşululary düşelgä dolandylar.

Bedeneler

³¹Reb bir ýel öwüsdirdi. Düşelgäniň çar tarapy ýeliň getiren bedeneleri bilen gurşaldy. Bedeneler bir günlük ýol aralygynda ýerden iki tirsek beýiklikde uçuşyp ýördüler^[11]. ³²Halk şol güni gije-gündizläp we ertesi güni bedeneleri tutup ýygnady. Iň az ýygnan kişi on eşek ýüki bedene ýygnady. Soňra olary düşelgäniň töweregine serdiler. ³³Emma halk entek etiň hemmesini iýip ýetişmänkä, Reb gahara münüp, düşelgä elhenç gyrgynçylyk iberdi.

³⁴Şeýlelikde, ol ýer Kibrothatawa^[12] diýip atlandyryldy, sebäbi olar şol ýerde açgözlük edenleri jaýladylar.

³⁵Onsoň ysraýyl halky Kibrothatawadan Haserota göçdi.

12-nji bap

Merýemiň we Harunyň göripligi

¹Merýem bilen Harun Musanyň efiopiýaly aýala öýlenendigi üçin ýazgardylar. (Hakykatdanam Musanyň ikinji aýaly Efiopiýadandy.) ²Olar: «Reb diňe bir Musa bilen gepleşmän, biziň bilenem gepleşdi ahyryn» diýdiler. Reb olaryň bu diýenlerini eşitdi. ³Musa juda kiçigöwünli adamdy, beýle adam ýer ýüzünde başga ýokdy. ⁴Birdenkä Reb Musa, Haruna we Merýeme: «Üçiňizem Maňa ýüz tutulýan çadyra geliň» diýdi. Onsoň olaryň üçüsi-de ol ýere gitdiler. ⁵Reb bulut sütüni görnüşinde aşak indi we çadyryň girelgesinde durup, Harun bilen Merýemi çagyrdy. Olar öňe çykdylar. ⁶Reb olara şeýle diýdi: «Meniň sözlerime gulak salyň:

„Eger araňyzda pygamberler bar bolsa,

Men-Reb görnüşlerde Özümi aýan edip,

Olar bilen düýşde gepleşýärin.

⁷Ýöne gulum Musa bilen beýle däldir,

Ol tutuş halkymyň sadyk ýolbaşçysydyr.

⁸Men onuň bilen syrly däl-de, açyk, ýüzbe-ýüz gepleşýärin.

Hatda ol Men Rebbiň keşbini-de görýär.

Siz näme üçin gulum Musanyň ýüzüne gelmäge gorkmadyňyz?“» ⁹Olara garşy Rebbiň gahary geldi we Reb ol ýerden gitdi. ¹⁰Bulut çadyryň depesinden syrylanda, Merýem deri keseline uçrap, ak gar ýaly pis açdy. Harun Merýeme tarap seredip, onuň deri keseline uçrandygyny gördi. ¹¹Onsoň Harun Musa: «Jenabym, akmaklyk edip gazanan günämiz üçin bizi jezalandyrma. ¹²Merýemiň bedeni ýarysy çüýrän halda eneden öli doglan çaganyňka meňzemesin» diýdi. ¹³Onsoň Musa Rebbe perýat edip: «Eý, Hudaýym, oňa şypa ber» diýip ýalbardy. ¹⁴Emma Reb Musa: «Eger atasy onuň ýüzüne tüýküren bolsady, ol ýedi günläp utançly halda bolmazmydy? Goý, ol ýedi günläp düşelgäniň daşynda bolsun. Ol soňra ýene düşelgä girip biler» diýip jogap berdi. ¹⁵Şeýdip, Merýem ýedi günläp düşelgäniň daşynda saklanyldy. Ol düşelgä girizilýänçä, halk ol ýerden göçmedi.

13-nji bap

Musa Kengana içalylar iberýär

¹Şondan soň halk Haserotdan göçüp gaýdyp, Paran çölünde düşelge gurdy. ²Reb Musa şeýle diýdi: ³«Meniň ysraýyllara berýän Kengan ýurdumy synlamak üçin, tireleriň hersinden bir serdary içaly edip, ol ýere iber». ⁴Musa Rebbiň buýrugy bilen Paran çölünden adamlary ugratdy. Olaryň hemmesi ysraýyl serdarlarydy. ⁵Olaryň atlary şulardyr: ruben tiresinden Zakuryň ogly Şammuwa; ⁶şimgon tiresinden Horynyň ogly Şapat; ⁷ýahuda tiresinden Ýepunnäniň ogly Kalep; ⁸ysakar tiresinden Ýusubyň ogly Ýygal; ⁹efraýym tiresinden Nunuň ogly Hoşeýa; ¹⁰benýamin tiresinden Rapuwyň ogly Palty; ¹¹zebulun tiresinden Sodynyň ogly Gadyýel; ¹²ýusup tiresinden, ýagny manaşa tiresinden Susynyň ogly Gady; ¹³dan tiresinden Gemallynyň ogly Emiýel; ¹⁴aşer tiresinden Mikaýylyň ogly Setur; ¹⁵naftaly tiresinden Wopsynyň ogly Nahby; ¹⁶gat tiresinden Makynyň ogly Gewuwal. ¹⁷Ýurdy gözden geçirmek üçin, Musanyň iberen adamlary şulardyr. Musa Nunuň ogly Hoşeýa Ýeşuwa^[13] adyny berdi.

¹⁸Musa olary Kengan ýurduny gözden geçirmek üçin ugradanda, şeýle diýdi: «Mundan göni Negebe gidip, daglyga çykyň. ¹⁹Ýurduň nähilidigini synlaň. Ol ýerde ýaşaýan halk güýçlümi ýa ejiz, köplükmi ýa azlyk? ²⁰Olaryň ýaşaýan ýeri gowumy ýa-da erbet? Olar galalarda ýaşaýarmy ýa-da açyk meýdanda? ²¹Mes topraklymy ýa arryk, agaçlymy, agaçsyz? Batyrgaý hereket ediň we ol ýurduň miwelerinden getiriň».

Ol wagtlar üzümleriň ýetişýän möwsümidi. ²²Şeýdip, olar ýola düşdüler we Sin çölünden tä Lebohamadyň golaýyndaky Rehop galasyna çenli bolan ýerleri gözden geçirdiler. ²³Olar Negebe çykdylar we Hebrona geldiler. Ol ýerde Ahyman, Şeşaý we Talmaý uruglary hem ýaşapdy. Olar Anagyň nesilleridi. (Hebron Müsürdäki Zogan galasyndan ýedi ýyl öň gurlupdy.) ²⁴Olar Eşkol deresine baranlarynda ol ýerden bir salkym üzümi şahasy bilen bile kesip aldylar we ony iki adam bolup taýakdan asyp göterdiler. Olar az-owlak nar bilen injir hem aldylar. ²⁵Ysraýyllaryň kesen üzüm salkymlaryndan soň, ol ýere Eşkol^[14] deresi diýen at galdy.

Içalylaryň getiren habary

²⁶Olar ýurdy kyrk günläp synlansoňlar, yzlaryna gaýtdylar. ²⁷Olar Paran çölündäki Kadeşe, Musa bilen Harunyň we bütin ysraýyl jemagatynyň ýanyna gaýdyp geldiler. Olar tutuş jemagata görüp-eşidenlerini habar berip, ol ýerden getiren miwelerini görkezdiler. ²⁸Olar Musa şeýle diýdiler: «Biz seniň iberen ýurduňa bardyk. Ol ýerde, hakykatdanam, süýt we bal akýar, ine, bular hem şol ýeriň miwelerinden. ²⁹Emma ol ýerde ýaşaýan halk biçak güýçli eken. Olaryň galalary berk diwarly we örän uly. Hatda ol ýerde biz Anagyň nesillerini-de gördük. ³⁰Negep ülkesinde amalekler, daglyk ýerlerde hetler, ýabuslar, amorlar, deňiz ýakasynda we Iordan derýasynyň boýunda bolsa kenganlar ýaşaýan ekenler».

³¹Emma Kalep Musanyň öňünde duran halkyň sesini kesip: «Derrew gideliň-de, ol ýurdy basyp alalyň, çünki olary ýeňmäge biziň hökman güýjümiz ýeter» diýdi. ³²Onuň bilen giden adamlar bolsa: «Biz ol halkyň garşysyna çykyp bilmeris, çünki olar bizden has güýçli» diýdiler. ³³Şeýlelikde, olar görüp gelen ýurdy hakynda ysraýyllara ýakymsyz zatlar aýdyp, şeýle diýdiler: «Biziň synlamak üçin içinden geçen ýurdumyz öz ilatyny özi iýip ýören ýurt eken. Ol ýerde ýaşaýan adamlaryň hemmesi gaty iri adamlar eken. ³⁴Biz ol ýerde nefilleri^[15] (anaklar nefilleriň nesilleridir) gördük. Olaryň ýanynda özümizi edil çekirtge ýaly duýduk. Olara-da biz çekirtge ýalyjak bolup göründik».

14-nji bap

Halk perýat edýär

¹Onsoň bütin halk gaty ses bilen perýat edip, şol gijäni aglap geçirdi. ²Bütin ysraýyl halky Musa bilen Harundan zeýrenişip, şeýle diýdi: «Biz Müsür ýurdunda ýa-da bu çöllükde ölen bolsak, mundan gowy bolardy! ³Näme sebäpden Reb bizi gylyçdan geçirtmek üçin, aýallarymyz bilen çagalarymyzy ýesir etmek üçin bu ýurda alyp barýarka? Müsüre dolansak, gaýtam, biziň üçin gowy bolmazmy?» ⁴Şondan soň olar biri-birilerine: «Geliň, özümize baştutan saýlalyň-da, Müsüre dolanalyň» diýişdiler. ⁵Musa bilen Harun bütin ysraýyl halkynyň öňünde ýüzin ýykyldylar. ⁶Ýurdy synlamaga gidenleriň arasynda bolan Nunuň ogly Ýeşuwa bilen Ýepunnäniň ogly Kalep gynançdan ýaňa ýakalaryny ýyrtyp, ⁷bütin ysraýyl halkyna şeýle diýdiler: «Synlamak üçin içinden geçen ýurdumyz juda gowy ýurt eken. ⁸Eger Reb bizden razy bolsa, bizi ol ýurda alyp baryp, süýt we bal akýan ýurdy bize berer. ⁹Ýöne siz Rebbiň garşysyna pitne turuzmaň we ol ýurduň ilatyndan gorkmaň. Çünki olar biziň höregimizdir, olaryň goragçysy olardan ýüz dönderdi, ýöne Reb biziň bilendir, olardan gorkmaň». ¹⁰Emma bütin jemagat olary daşlamaly diýip haýbat atdy.

Şonda Rebbe ýüz tutulýan çadyrda ähli ysraýyllara Rebbiň şöhraty göründi.

Musa halk üçin dileg edýär

¹¹Reb Musa şeýle diýdi: «Bu halk haçana çenli Meni äsgermän gezjekkä? Aralarynda görkezen ähli alamatlarymy görübem, bular haçana çenli Maňa ynanmakdan boýun towlajakkalar? ¹²Men bulary gyrgyna bererin we mirasdan mahrum ederin. Senden bulara görä has beýik we has güýçli bir millet dörederin». ^13-14Musa Rebbe şeýle diýdi: «Onda bu zatlary müsürliler eşiderler, onsoň olar muny biziň barýan ýurdumyzyň ýaşaýjylaryna aýdarlar, çünki bu ysraýyl halkyny Öz gudratyň bilen müsürlileriň arasyndan Sen alyp çykdyň. Bu ýurduň ýaşaýjylary bolsa, ýa Reb, Seniň bu ysraýyl halkynyň arasyndadygyňy, ýa Reb, olar bilen ýüzbe-ýüz görüşýändigiňi, Seniň buludyňyň olaryň depesindedigini we olara gündizine bulut sütüni, gijesine ot sütüni bolup, ýol görkezýändigiňi eýýäm eşitdiler. ¹⁵Indem Sen, bu halkyň baryny birden gyrgyna berseň, onda Seniň şöhratyňy eşiden milletler: ¹⁶„Reb olary ant içip söz beren ýurduna getirip bilmändigi üçin, olary çölde gyrgyna berdi“ diýip aýdarlar. ¹⁷Şonuň üçin hem, goý, indi Öz söz berip, şu aýdyşyň ýaly, Sen Rebbiň güýji beýik bolsun! ¹⁸Sen: „Men-Reb — giň göwünli, sadyk söýgä baý. Etmişi we ýazygy bagyşlaýaryn. Ýöne günälini jezasyz hem goýmaýaryn. Atalarynyň etmişiniň jezasyny çagalaryna, olaryň üçünji we dördünji arkasyna çekdirýärin“ diýipdiň. ¹⁹Müsürden çykalymyz bäri, bularyň günälerini bagyşlap gelşiň ýaly, halkyň bu etmişini-de Öz beýik sadyk söýgiňiň hatyrasyna bagyşla».

²⁰Reb şeýle jogap berdi: «Men seniň aýdyşyň ýaly bulary bagyşlaryn. ²¹Ýöne Men barlygymdan we bütin dünýäni dolduran şöhratymdan kasam edýärin: ²²Meniň şöhratymy, Müsürde we çölde görkezen alamatlarymy gören, şonda-da Meni on gezek synap, Meniň sözüme boýun bolmadyklaryň hiç biri ²³atalaryna wada beren ýurduma girmez. Meni äsgermedikleriň ýekejesi-de bu ýurdy görmez. ²⁴Emma gulum Kalebiň ruhy olaryňky ýaly däl, ol bütin ýüregi bilen Meniň yzyma eýerdi. Şonuň üçin Men ony özüniň synlan ýurduna alyp bararyn. Onuň nesilleri ony eýelärler. ²⁵Indi bolsa amalekler bilen kenganlaryň jülgelerde ýaşaýandyklary üçin, ertiriň özünde öwrülip, Gyzyl deňziň^[16] ýoly bilen çöle tarap ýola düşüň».

Reb şikaýatçy halky jezalandyrýar

²⁶Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²⁷«Bu azgyn halk haçana çenli Meniň garşyma şikaýat etjekkä? Men ysraýyllaryň Meniň garşyma şikaýat edip hüňürdeşýändiklerini eşitdim. ²⁸Olara aýt, Öz barlygymdan ant içip aýdýaryn, Men siziň nalap aýdan zatlaryňyzyň baryny öz başyňyza getirerin. ²⁹Şu çölde läşiňizi sererin. Ilat sanawynda hasaba alnyp, ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolup, Menden nalanlaryň ³⁰hiç biri Meniň size ornaşmaga söz beren ýurduma girmez. Oňa diňe Ýepunnäniň ogly Kalep bilen Nunuň ogly Ýeşuwa girip biler. ³¹Emma siziň ýesir düşer öýden perzentleriňizi welin, Men ol ýere alyp bararyn. Siziň ýüz öwren ýurduňyzyň nähilidigini olar bilerler. ³²Emma siziň läşleriňiz bu çöllükde serler. ³³Siziň çagalaryňyz hem kyrk ýyllap çölde göçüp-gonup gezerler we siziň biwepadygyňyz üçin jebir çekerler. Bu siziň hemmäňiz ölüp gutarýançaňyz dowam eder. ³⁴Size ol ýurdy gözden geçirmäge kyrk gün gerek bolan bolsa, kyrk günüň her güni üçin bir ýyl, jemi kyrk ýyllap etmişleriňiz üçin jeza çekersiňiz. Sizden ýüz öwürenimde, Meniň nähili bolýandygymy siz şondan bilersiňiz. ³⁵Men-Reb şeýle diýmek bilen, bu aýdanlarymy Meniň garşyma birleşen bu azgyn halkyň başyndan indererin. Şu çöllükde bularyň baryny gyryp, ýok ederin».

^36-37Musanyň ýurdy gözden geçirmäge iberen adamlary ol ýurt hakda getiren ýaramaz habarlary bilen halky Rebbe garşy öjükdirendikleri üçin, Onuň huzurynda gyrgyna berlip, öldüler. ³⁸Olardan diňe Nunuň ogly Ýeşuwa bilen Ýepunnäniň ogly Kalep diri galdy.

³⁹Musa bu sözleri bütin ysraýyllara ýetirende, halk uly gaýga batdy. ⁴⁰Halk daňdan ir bilen turup, daglyga çykmaga başlap: «Ine, biz Rebbiň söz beren ýerine barýarys, çünki biz günä gazandyk» diýdiler. ⁴¹Emma Musa olara şeýle diýdi: «Näme üçin siz Rebbiň buýrugyna garşy gitmegiňizi dowam edýärsiňiz? Onyňyz başa barmaz! ⁴²Söweşe çykmaň, çünki Reb siziň araňyzda däl. Duşmanlaryňyza özüňizi paýhynlatmaň! ⁴³Öňüňizde amalekler bilen kenganlar bardyr we siz gylyçdan geçirilersiňiz. Çünki siz Rebbiň yzyna eýermekden boýun towladyňyz, Reb siziň bilen bolmaz». ⁴⁴Emma olar men-menlik edip, daglyga dyrmaşyp çykdylar. Ýöne olaryň ýanynda Rebbiň Äht sandygy-da, Musa-da ýokdy, olar düşelgedediler. ⁴⁵Onsoň şol daglykda ýaşaýan amalekler bilen kenganlar aşak indiler we Horma galasyna çenli olaryň yzyndan kowup, olary kül-peýekun etdiler.

15-nji bap

Sadakalar hakda

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara aýt, mesgen tutmagyňyz üçin Meniň size berýän ýurduma gireniňizde, ³gara maly ýa goýun-geçini Rebbe ot üsti bilen hödür edip, ondan aýdylan ýa-da meýletin sadaka hökmünde bereniňizde we bellemeli baýramlaryňyzda edilişi ýaly, ýakma gurbanlyk ýa-da başga gurbanlyk bereniňizde, olaryň ýakymly ysy Rebbe hoş ýakýar. ⁴Şu hili sadakany beren adam onuň ýany bilen bir küýze^[17] zeýtun ýagyna ýugrulan, bir batmanyň ondan biri möçberindäki saýlama bugdaý unundan galla sadakasyny hem bersin. ⁵Mundan başga-da, siz ýakma gurbanlyk ýa-da başga gurbanlyk bilen bilelikde her bir toklynyň ýany bilen içgi sadakasy hökmünde bir küýze şeraby hödürläň. ⁶Goçuň ýany bilen bir ýarym küýze^[18] zeýtun ýagyna ýugrulan, bir batmanyň ondan iki möçberindäki saýlama bugdaý unundan galla sadakasyny beriň. ⁷Rebbe ýakymly ysly içgi sadakasy hökmünde bir ýarym küýze şeraby hödür ediň. ⁸Rebbe ýakma gurbanlyk ýa başga gurbanlyk, aýdylan sadaka ýa-da salamatlyk gurbanlygy hökmünde öküz hödür etseňiz, ⁹onda öküz bilen birlikde iki küýze^[19] zeýtun ýagyna ýugrulan, bir batmanyň ondan üç möçberindäki saýlama bugdaý unundan galla sadakasyny hödür ediň. ¹⁰Içgi sadakasy hökmünde iki küýze şeraby hödür ediň. Ot üsti bilen berilýän bu sadakanyň ýakymly ysy Rebbe hoş ýakýar.

¹¹Her bir öküzi, goçy, erkek toklyny ýa-da owlagy sadaka bereniňizde şeýle ediň. ¹²Sadaka berilýän mallaryň sanyna görä onuň ýany bilen berilýän sadakanyň hem mukdary artdyrylsyn. ¹³Asly ysraýyl bolan her bir adam ot üsti bilen Rebbe ýakymly ysly sadaka bereninde, şu aýdylanlary berjaý etsin. ¹⁴Araňyzda mydamalyk ýa-da wagtlaýyn ýaşaýan gelmişeklerden biri ot üsti bilen Rebbe ýakymly ysly sadaka bermekçi bolsa, ol hem şu kadalary berjaý etsin. ¹⁵Eý, jemagat, siziň üçinem, araňyzda ýaşaýan gelmişekler üçinem düzgün birdir. Bu siziň geljekki nesilleriňize-de ebedilik düzgün bolsun. Rebbiň öňünde siz hem, gelmişek hem deňdir. ¹⁶Size-de, araňyzda ýaşaýan gelmişeklere-de kada-kanunlar birmeňzeşdir». ¹⁷Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁸«Ysraýyllara aýt, Meniň sizi alyp barýan ýurduma gireniňizden soň, ¹⁹şol topragyň çöreginden iýeniňizde, siz ondan Rebbe sadaka berersiňiz. ²⁰Ilkinji ýugran hamyryňyzdan bir çöregi edil harmandan sadaka berşiňiz ýaly edip hödür ediň. ²¹Ilkinji hamyrdan Rebbe berýän bu sadakaňyz nesiller boýy dowam etsin.

^22-23Eger siz tötänlikde ýalňyşyp, Rebbiň Musa aýdan bu buýruklaryny — Rebbiň Musa arkaly size buýran ähli tabşyryklaryny Rebbiň buýran gününden başlap, tä soňky nesilleriňize çenli berjaý etmeseňiz ²⁴we bu säwligi halk tötänlikde goýberen bolsa, onda bütin halk bir öküzçäni Rebbe ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde hödür etsin. Onuň ýany bilen düzgüne görä galla we içgi sadakasyny bersinler hem-de bir tekäni günä gurbanlygy hökmünde hödür etsinler. ²⁵Ruhany bütin ysraýyl halkyny günäsinden saplasyn, şonda olaryň günäsi geçiler. Çünki halk tötänlikden günä etdi we olar öz sadakalaryny Rebbe ot üsti bilen berilýän sadaka hökmünde hödür etdiler. Öz ýalňyşlyklary üçin Rebbe günä gurbanlygyny berdiler. ²⁶Bütin ysraýyl halkynyň hem, olaryň arasyndaky gelmişekleriň hem günäsi geçiler, çünki halk tötänlikden günä gazandy.

²⁷Eger bir kişi tötänlikden günä etse, goý, ol günä gurbanlygy üçin birýaşar urkaçy çebşi hödür etsin. ²⁸Ruhany Rebbiň huzurynda ýalňyşyp günä edeni günäsinden saplasyn, onuň günäsi geçiler. ²⁹Tötänlikde günä edip, araňyzda ýaşaýan asly ysraýyl bolan üçin hem, gelmişek üçin hem bir kanun bolsun. ³⁰Emma asly ysraýyl bolan biri ýa-da gelmişeklerden biri tekepbirlik bilen günä iş edip, Rebbe dil ýetirse, halkyň arasyndan kowlup çykarylsyn. ³¹Rebbiň sözüni äsgermän, Onuň tabşyrygyny bozandygy üçin, beýle adam bütinleý kowlup çykarylsyn. Öz jezasyny çeksin».

Sabat güni işlän adam öldürilýär

^32-33Ysraýyllar çöldekäler, Sabat güni olar odun ýygyp ýören adamy gördüler we olar ony tutup, Musa bilen Harunyň we bütin jemagatyň huzuryna getirdiler. ³⁴Oňa näme edilmelidigi entek belli bolmansoň, olar ony tussag astyna aldylar. ³⁵Onsoň Reb Musa: «Ol adam ölüme höküm edilsin. Ony Ysraýyl düşelgesiniň daşyna çykaryp, bütin jemagat daşlap öldürsin» diýdi. ³⁶Düşelgäniň daşyna çykaryp, edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly, bütin halk ony daşlap öldürdi.

Geýimlerdäki gotazlar

³⁷Reb Musa şeýle diýdi: ³⁸«Ysraýyllara aýt, olar nesilden-nesle geýimleriniň eteginiň her burçuna gotazjyk tiksinler we her bir gotazjyga gök ýüplük goşsunlar. ³⁹Her gezek gotazjyklara gözüňiz düşende, siz Rebbiň ähli tabşyryklaryny ýada salarsyňyz we olary berjaý edersiňiz, ýüregiňiziň we gözleriňiziň islegine kowalaşmarsyňyz. ⁴⁰Şeýdip, Meniň ähli tabşyryklarymy ýatda saklap, olary berjaý edersiňiz we öz Rebbiňiz üçin mukaddes bolarsyňyz. ⁴¹Hudaýyňyz Reb — Mendirin, Men sizi Müsürden siziň Hudaýyňyz bolmak üçin alyp çykdym. Siziň Hudaýyňyz Reb — Mendirin!»

16-njy bap

Koranyň, Datanyň we Abyramyň gozgalaňy

¹Ine, lewi tiresiniň kohat urugyndan bolan Ýisharyň ogly Kora, ruben tiresinden Eliýabyň ogullary Datan bilen Abyram we Peletiň ogly On dagy ²Musa garşy baş göterdiler. Olar jemagatdan saýlanyp, halk baştutanlary bolan atly-abraýly ysraýyllaryň iki ýüz ellisini ýanlaryna aldylar. ³Olar Musa bilen Harunyň garşysyna ýygnanyp: «Siz juda öte geçdiňiz! Bütin halk, her bir kişi mukaddesdir, Reb hem olaryň arasyndadyr. Şonda-da siz özüňizi näme üçin Rebbiň jemagatyndan ýokary tutýarsyňyz?» diýdiler. ⁴Musa muny eşidip, ýüzin ýykyldy. ⁵Soňra ol Kora we onuň toparyna şeýle jogap berdi: «Özüniň kimdigini, kimiň mukaddesdigini we Rebbiň ýanyna kime golaýlaşmaga rugsat edilendigini Ol säher bilen aýan eder. Reb Öz saýlanyna ýanyna golaý barmaga rugsat eder. ⁶Eý, Kora hem-de onuň ýoldaşlary, tütetgi gaplaryňyzy alyň. ⁷Ertir olaryň içine ot salyp, Rebbiň huzurynda ýakymly ysly tütetgi ýakyň. Onsoň Reb kimi saýlasa, şol hem mukaddes bolar. Siz — lewiler, juda öte geçdiňiz!» ⁸Soňra Musa Kora ýüzlenip, şeýle diýdi: «Eý, lewiler, maňa gulak salyň! ⁹Ysraýyl Hudaýy sizi ysraýyl halkynyň arasyndan saýlap aldy. Siz Rebbiň mukaddes çadyrynyň hyzmatyny ederiňiz ýaly we halkyň öňünde durup olara hyzmat ederiňiz ýaly, Ol size Özüne ýakynlaşmaga mümkinçilik berdi. Size indi şu-da azmy? ¹⁰Ol size we siziň bütin lewi doganlaryňyza Özüne golaý barmaga rugsat beren bolsa-da, siz munuň üstesine ruhanylyk wezipesini hem talap edýärmisiňiz?! ¹¹Sen ähli ýoldaşlaryň bilen bile Haruna garşy bolduň, hakykatda bolsa bu siziň Rebbe garşy boldugyňyzdyr».

¹²Musa Eliýabyň ogullary Datan bilen Abyramy çagyrmaga adam ugratdy. Ýöne olar şeýle jogap berdiler: «Biz barjak däl! ¹³Bizi çölde öldürmek üçin, süýt we bal akýan Müsür topragyndan çykaryp, şu ýere getireniňi az görýärmiň? Ýene-de üstümizden höküm hem sürjek bolýarmyň? ¹⁴Bizi süýt we bal akýan ýurda getirmedigiň-ä belli, ýa bolmasa bize meýdanlary, üzümçilikleri mülk edip bermediň. Bu adamlaryň näme gözüni çykarjakmy? Biz barjak däl».

¹⁵Musanyň muňa gaty gahary gelip, Rebbe: «Olaryň sadakalaryny kabul etme, men olaryň hiç biriniň göwnüne degmändim, hatda olardan ýekeje eşek-de almandym» diýdi. ¹⁶Musa Kora ýüzlenip şeýle diýdi: «Ähli ýoldaşlaryň ertir Rebbiň huzuryna gelsin, Harun ikiňizem şol ýere geliň. ¹⁷Her biriňiz öz tütetgi gaplaryňyza ýakymly ysly tütetgi salyň, iki ýüz elli kişiniň her biri öz tütetgi gabyny göterip, Rebbiň huzuryna gelsin. Harun ikiňizem tütetgi gaplaryňyzy getiriň». ¹⁸Şeýdip, her kim öz tütetgi gabynda ot ýakyp, üstüne-de ýakymly ysly tütetgi goýup, Musa we Harun bilen bile Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde durdular. ¹⁹Soňra Kora Musa bilen Harunyň garşysyna çykmak üçin, bütin jemagaty Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine ýygnady, şonda bütin jemagata Rebbiň şöhraty göründi.

²⁰Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²¹«Siz bu jemagatdan bir gyra çekiliň, Men bulary bir demde ýok edeýin!» ²²Emma Musa bilen Harun ýüzin ýykylyp: «Eý, Hudaý, ähli adamzadyň gözbaşy bolan Hudaý, bir adam günä etdi diýip, bütin jemagata gazaplanýarmyň?» diýdiler.

²³Reb Musa: ²⁴«Jemagata ýetir, goý, Koranyň, Datanyň we Abyramyň çadyrlaryndan daşrak çekilsinler» diýdi. ²⁵Musa ýerinden turup, Datanyň we Abyramyň ýanyna gitdi, Ysraýyl ýaşululary-da onuň yzyna düşdüler. ²⁶Onsoň Musa halka ýüzlenip: «Ol azgynlaryň çadyrlarynyň golaýyna barmaň we olaryň hiç bir zadyny-da ellemäň, ýogsam olaryň günäleri zerarly sizem ýok bolarsyňyz» diýdi. ²⁷Jemagat Koranyň, Datanyň we Abyramyň çadyrlaryndan uzaga çekildi. Datan bilen Abyram bolsa daş çykyp, aýallary, çagalary bilen öz çadyrlarynyň girelgesiniň öňünde durdular. ²⁸Musa şeýle diýdi: «Bu işleriň ählisini etmegim üçin meni Rebbiň iberenini, meniň özbaşdak hereket etmeýändigimi siz şu zatlardan bilersiňiz. ²⁹Eger bu adamlar hem beýlekiler ýaly öz ajalyna ölseler, onda meni Rebbiň ibermedigidir. ³⁰Emma Reb entek görlüp-eşidilmedik bir zat edäýse, ýagny ýer darka ýarylyp, bu adamlary we olara degişli zatlaryň hemmesini ýuwutsa, olar hem diriligine ölüler dünýäsine düşseler, şonda bu adamlaryň Rebbi äsgermezlik edendiklerine göz ýetirersiňiz».

³¹Musa bu zatlary aýdyp gutaran badyna, olaryň astyndaky ýer darka ýaryldy. ³²Ýer agzyny açyp, olary we maşgalalaryny — Kora degişli bolan adamlaryň we emlägiň baryny ýuwutdy. ³³Şeýdip, olar ähli goş-golamlary bilen bile diriligine ölüler dünýäsine düşdüler. Olaryň yzyndan ýer ýapyldy we olar jemagatyň arasyndan gaýyp boldular. ³⁴Olaryň töwereginde duran ähli ysraýyllar bolsa, olaryň dady-perýadyny eşidenlerinde: «Ýer bizi-de ýuwudar!» diýşip gaçdylar. ³⁵Onsoň Rebden bir ot çykyp, ýakymly ysly tütetgi hödür eden iki ýüz elli kişini ýakyp ýok etdi.

³⁶Reb Musa şeýle diýdi: ³⁷«Ruhany Harunyň ogly Elgazara aýt, maňňallaryň mukaddesdigi üçin olary oduň içinden çykarsyn we olaryň içindäki közleri çetde giň edip pytradyp taşlasyn. ³⁸Jana kast edip, günä eden bu adamlaryň maňňallaryndan bolsa ýukajyk gapaklar ýasaň. Maňňallar Rebbiň huzuryna eltilensoň, mukaddes boldular. Goý, olar ysraýyllar üçin nyşan bolsunlar». ³⁹Onsoň ruhany Elgazar ýandyrylan adamlar tarapyndan Rebbiň huzuryna eltilen bürünç maňňallary alyp, olardan gurbanlyk sypasyny ýapar ýaly gapaklar ýasatdy. ⁴⁰Bu ysraýyllara Harunyň neslinden bolmadyk kişiniň Rebbiň huzurynda ýakymly ysly tütetgini hödür etmeli däldigini, ýogsam Koranyň we onuň ýoldaşlarynyň gününe düşjekdigini ýatladyp durmak üçindi. Elgazar bularyň baryny edil Rebbiň Musa arkaly özüne aýdyşy ýaly etdi.

⁴¹Ýöne ertesi gün Ysraýyl ogullarynyň bütin jemagaty Musa bilen Haruna garşy çykyp: «Rebbiň halkyny siz öldürdiňiz» diýdiler. ⁴²Jemagat olara garşy toplananda, Musa bilen Harun Rebbe ýüz tutulýan çadyra tarap öwrüldiler. Ine, görseler, ony bulut büräp, Rebbiň şöhraty göründi. ⁴³Onsoň Musa bilen Harun Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňüne geldiler. ⁴⁴Reb Musa şeýle diýdi: ⁴⁵«Bu jemagatyň arasyndan gyra çykyň, Men bulary bir demde ýok edeýin». Olar ýüzin ýykyldylar. ⁴⁶Musa Haruna şeýle diýdi: «Öz tütetgi ýakylýan gabyňy al, oňa gurbanlyk sypasyndan köz alyp sal, onuň üstüne-de ýakymly ysly tütetgini goýup, halky günälerinden saplamak üçin, çaltlyk bilen olaryň arasyna bar. Çünki Rebbiň gahar-gazaby tutaşdy, gyrgynçylyk başlandy». ⁴⁷Harun Musanyň buýruşy ýaly, tütetgi gabyny alyp, jemagatyň arasyna ylgap bardy. Ol gyrgynçylygyň başlanyny görende, közleriň üstüne ýakymly ysly tütetgini goýup, halky günäsinden saplady. ⁴⁸Harun ölüler bilen dirileriň arasynda duransoň, gyrgynçylyk togtady. ⁴⁹Koranyň gozgalaňynda ölenlerden başga, gyrgynçylykdan ölenleriň sany on dört müň ýedi ýüz adam boldy. ⁵⁰Gyrgynçylyk togtadylansoň, Harun Musanyň ýanyna, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine gaýdyp geldi.

17-nji bap

Harunyň hasasy

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara öz tire baştutanlarynyň hemmesinden, ýagny her tireden bir hasa — jemi on iki hasa ýygnap, olary saňa getirip bermeklerini tabşyr. Olaryň hersiniň atlaryny öz hasalaryna ýazyp goý. ³Harunyň adyny lewileriň hasasyna ýaz. Çünki her tire baştutany üçin bir hasa bolmalydyr. ⁴Hasalary getirip, siziň bilen duşuşýan ýerim bolan Maňa ýüz tutulýan çadyrdaky Äht sandygynyň öňünde goý. ⁵Meniň saýlan adamymyň hasasy gögerer, şeýdip, Men ysraýyllaryň sizden närazylyklarynyň soňuna çykaryn». ⁶Musa Rebbiň sözlerini ysraýyllara ýetirdi. Olaryň tire baştutanlarynyň hemmesi hasalaryny, her tire üçin bir hasany — jemi on iki hasany Musa berdiler. Harunyň hasasy-da şolaryň arasyndady. ⁷Onsoň Musa hasany getirip, Rebbiň huzurynda äht çadyrynda goýdy.

⁸Ertesi gün Musa äht çadyryna girdi, görse, ine, lewi tiresiniň beren, Harunyň ady ýazylan hasasy, hakykatdanam, gögeren eken. Onda pyntyklar, güller we ýetişen badamlar bardy. ⁹Onsoň Musa hasalary Rebbiň huzuryndan alyp, ähli ysraýyllaryň öňüne çykardy. Olar bu ahwalata syn etdiler we her kim öz hasasyny aldy. ¹⁰Reb Musa şeýle diýdi: «Harunyň hasasyny yzyna getirip, Äht sandygynyň öňünde goý. Ol pitneçiler üçin duýduryş alamaty hökmünde saklanar. Şeýdip, sen olaryň Menden närazy bolmaklarynyň soňuna çykarsyň, ýogsam olar ölerler». ¹¹Musa hemme zady edil Rebbiň buýruşy ýaly etdi.

¹²Ysraýyllar Musa: «Onda biziň işimiz gaýdypdyr! Biziň barymyz heläk bolarys! ¹³Kim Rebbiň mukaddes çadyryna golaýlaşsa, ol öler. Şeýdip, indi biziň hemmämiz gyrlaýmalymy?» diýdiler.

18-nji bap

Ruhanylar bilen lewileriň borçlary

¹Reb Haruna şeýle diýdi: «Sen, seniň ogullaryň we urugyňyz bilen bilelikde mukaddes zatlar bilen baglanyşykly edilen hata işlere jogapkär bolarsyňyz. Ruhanyçylyga degişli bolan işlerde hata goýberilse, oňa diňe sen öz ogullaryň bilen bile jogapkär bolarsyň. ²Ogullaryň bilen äht çadyrynyň öňünde hyzmat edýärkäň, ataňyz Lewiniň tiresinden bolan ähli dogan-garyndaşlaryňyz size goşulyp, size hyzmat ederleri ýaly, olary-da ýanyňa getir. ³Goý, olar tutuş öýi gorap, seniň üçin goramak işini ýerine ýetirsinler. Ýöne olar mukaddes öýüň enjamlaryna ýa-da gurbanlyk sypasyna asla golaýlaşmasynlar, ýogsam olaram, sizem heläk bolarsyňyz. ⁴Ýüz tutulýan çadyryň işini ýerine ýetirmäge onuň ähli hyzmatyny etmäge sen jogapkär bolarsyň. Başga bir keseki size ýakynlaşmasyn. ⁵Mundan beýläk ysraýyllaryň depesinden gazabym inmez ýaly, mukaddes ýeriň we gurbanlyk sypasynyň işlerini siziň özüňiz ediň. ⁶Size peşgeş hökmünde, ysraýyllaryň arasyndan lewi doganlaryňyzy Meniň Özüm saýlap aldym. Ýüz tutulýan çadyryň hyzmatyny ederleri ýaly, olar Maňa bagyş edilendir. ⁷Emma sen ogullaryň bilen gurbanlyk sypasyna, iň mukaddes otaga degişli işleriň ählisini yhlas bilen berjaý etmelisiň. Ruhanylygy size Men peşgeş berdim. Sizden başga oňa kim golaýlaşsa, onuň jezasy ölümdir».

Ruhanylaryň paýy

⁸Reb Haruna şeýle diýdi: «Maňa berlen sadakalara göz-gulak bolmagy saňa tabşyrdym. Ysraýyllaryň ähli mukaddes sowgatlaryny ruhanyçylyk paýyňyz hökmünde saňa we seniň ogullaryňa ebedilik berdim. ⁹Iň mukaddes sadaka hökmünde otda ýakylmaýan zatlardan şular siziňki bolar: olaryň iň mukaddes zat hökmünde Maňa hödür edýän her bir sadakasy, galla sadakasymy, günä gurbanlygymy ýa ýazyk gurbanlygymy, parhy ýok, bular saňa we seniň ogullaryňa degişlidir. ¹⁰Olary siz iň mukaddes zat hökmünde iýmelisiňiz, hemme erkekler olardan iýip bilerler. Bular siziň üçin mukaddesdir. ¹¹Ine, bular hem siziňkidir: hödür edilen sowgatlary we ysraýyllaryň göterme sadakasy hökmünde berlen sadakalary Men saňa we seniň ogul-gyzlaryňa ebedilik paý edip berdim. Seniň maşgalaňdaky her bir tämiz adam olardan iýip biler. ¹²Olaryň Rebbe hödür edýän iň oňat zeýtun ýagyny, iň oňat şerabyny we bugdaýyny, iň oňat önümlerini size berdim. ¹³Olaryň topragyndan önen ilkinji hasylyndan Rebbe getirilenleriniň hemmesi siziňki bolar. Seniň maşgalaňdaky her bir tämiz adam ondan iýip biler. ¹⁴Ysraýylda Rebbe aýry goýlan hemme zat seniňki bolar. ¹⁵Ynsan bolsun, haýwan bolsun, parhy ýok, Rebbe hödür edilýän her jandaryň ilkinji erkek doglan çagasy seniňki bolar. Emma ynsanyň we haram mallaryň ilkinji erkek doglan çagasyny yzyna satyn almalysyň. ¹⁶Çagalar bir aýlyk bolanda, yzyna satyn almak bahasy mukaddes öýüň resmi ölçegi boýunça bäş şekel kümüş bolsun. Bir şekel iki mysgala^[20] deňdir. ¹⁷Ýöne sygryň, goýnuň, geçiniň ilki guzlanlary üçin töleg alma, olar mukaddesdirler. Olaryň ganyny gurbanlyk sypasyna tarap serpip, ýagyny-da Rebbe ot üsti bilen berilýän ýakymly ysly gurbanlyk hökmünde otda ýak. ¹⁸Göterme sadakasynyň döşi we sag budy ýaly, sygryň, goýnuň, geçiniň ilki guzlanlarynyň eti hem seniňkidir. ¹⁹Ysraýyllaryň Rebbe hödür edýän ähli mukaddes sadakalaryny saňa we seniň ogul-gyzlaryňa ebedilik paý hökmünde berdim. Bu seniň we nesilleriň bilen Meniň eden müdimilik ähtimdir». ²⁰Soňra Reb Haruna şeýle diýdi: «Olaryň topragynda seniň mülküň bolmaz, olaryň arasyndan saňa paý berilmez. Ysraýyllaryň arasyndaky seniň paýyň we mülküň Mendirin.

Lewileriň paýy

²¹Lewilere Rebbe ýüz tutulýan çadyrda edýän hyzmatlarynyň öwezine paý hökmünde ysraýyllaryň Maňa berýän hemme ondan birini berdim. ²²Mundan beýläk ysraýyllar Rebbe ýüz tutulýan çadyra golaýlaşmasynlar, ýogsam olar günäleri üçin jeza çekip ölerler. ²³Rebbe ýüz tutulýan çadyryň hyzmatyny lewiler etsinler, olar öz hata işlerine jogapkär bolarlar. Bu size nesiller boýy ebedilik parz bolsun. Ýöne ysraýyllaryň arasynda lewileriň mülki bolmaz. ²⁴Sebäbi Men lewilere paý edip, ysraýyllaryň Maňa sadaka hökmünde berýän ondan birini berdim». Şonuň üçin hem, Men lewilere ysraýyl halkynyň arasyndan miras bermerin diýdim. ²⁵Onsoň Reb Musa şeýle diýdi: ²⁶«Lewilere aýt, olara paý hökmünde beren ondan birimi ysraýyllardan kabul edip alanlarynda-da, ondan Maňa sadaka edip, ondan birleriň ondan birini bersinler. ²⁷Bu olar üçin täze harmandan berlen galla ýa-da täze şerap sadakasy bilen deň hasap ediler. ²⁸Şeýdip, olar hem ysraýyllardan alýan ondan birinden Rebbe sadaka bersinler we Rebbiň sadakasyny ruhany Haruna bersinler. ²⁹Lewilere berilýän sowgatlardan Rebbiň sadaka paýyny bersinler. Hemmesiniň iň gowusyny Rebbiň mukaddes paýy hökmünde bersinler. ³⁰Lewilere ýene şuny aýt: daýhanyň sadaka bereninden soň galanyny özüne alşy ýaly, lewiler hem sadakanyň iň gowusyny hödür edenlerinden soň galanyny özlerine alsynlar. ³¹Olar we olaryň maşgalalary ony islendik ýerde iýip bilerler. Çünki ol Rebbe ýüz tutulýan çadyrda lewileriň edýän hyzmatynyň hakydyr. ³²Onuň iň gowusyny sadaka bereniňizden soň, ondan iýseňiz, ýazykly bolmarsyňyz. Emma ysraýyllaryň berýän mukaddes sowgatlarynyň iň gowy bölegi sadaka berilmänkä iýip, harama çykarmaň, ýogsam ölersiňiz».

19-njy bap

Tämizleýiş suwy

¹Reb Musa bilen Haruna şeýle diýdi: ²«Rebbiň buýran kanunyndaky parz şudur: ysraýyllar size gurat, şikessiz, boýnuna boýuntyryk salynmadyk bir gyzyl sygyr getirsinler. ³Ony siz ruhany Elgazara berersiňiz. Sygry Ysraýyl düşelgesiniň daşyna alyp çykyp, Elgazaryň öňünde soýsunlar. ⁴Ruhany Elgazar onuň ganyna barmagyny batyryp, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň öňüne tarap ýedi gezek syçratsyn. ⁵Soňra sygyr derisi, eti, gany we içgoşy bilen bilelikde Elgazaryň gözüniň alnynda ýakylsyn. ⁶Ruhany bir bölek kedr agajyny, käkilik otuny, gyzyl reňkli sapak alsyn-da, olary sygry ýakyp duran oda atsyn. ⁷Onsoň ruhany geýimlerini ýuwsun we suwa düşsün, şondan soň ol Ysraýyl düşelgesine girip biler. Emma ol agşama çenli haramdyr. ⁸Sygry oda ýakan adam hem geýimlerini ýuwsun we suwa düşsün. Ol hem agşama çenli haramdyr. ⁹Onsoň sygryň külüni tämiz adamlaryň biri ýygnap alyp, düşelgäňiziň daşynda halal ýerde goýsun. Bu kül ysraýyl halky üçindir, ol tämizlik suwy üçin saklansyn. Bu günä gurbanlygynyň bir görnüşidir. ¹⁰Sygryň külüni ýygnan adam geýimlerini ýuwsun, ol agşama çenli haramdyr. Bu ysraýyllar üçin we olaryň arasynda ýaşaýan gelmişekler üçin ebedilik düzgündir.

¹¹Jesede degen kişi ýedi günläp haramdyr. ¹²Üçünji we ýedinji günlerde ol özüni tämizlik suwy bilen tämizlesin, şonda ol tämizlener. Emma ol özüni üçünji we ýedinji günlerde tämizlemese, tämiz bolmaz. ¹³Jesede galtaşandan soň, özüni tämizlemedik adam Rebbiň mukaddes çadyryny haram eder. Beýle adam Ysraýyldan kowlup çykarylsyn. Onuň üstüne tämizlik suwy sepilmändir, şonuň üçin ol haramlygyna galypdyr, onuň haramlygy entegem onuň boýnundadyr.

¹⁴Eger çadyrda biri ölse, şu kada ulanylsyn: çadyryň içindäki we şol wagt çadyra giren her bir adam ýedi gün haram hasaplansyn. ¹⁵Çadyryň içindäki agzy açyk bolan hemme gaplary haram bolar. ¹⁶Eger kimde-kim meýdanda gylyçdan ölen ýa öz ajalyna ölen adamyň jesedine, ýa-da adam süňküne ýa mazaryna galtaşsa, ol ýedi gün haram saýylar. ¹⁷Haram saýylan adam üçin ýakylan günä gurbanlygynyň külünden bir gaba salyp, onuň üstüne çeşme suwuny guýuň. ¹⁸Onsoň tämiz adamlardan biri käkilik otuny suwa batyryp, çadyryň, onuň içindäki esbaplaryň üstüne sepelesin. Şeýle-de ol ýerdäki adamlaryň we meýdanda gylyçdan ölen ýa öz ajalyna ölen adamyň jesedine, ýa-da adam süňküne ýa mazaryna galtaşan kişiniň üstüne sepelesin. ¹⁹Tämiz adam haram kişileriň üstüne suwy üçünji we ýedinji günler sepelesin. Ýedinji gün olar tämizlenerler. Soňra olar geýimlerini ýuwsunlar we suwa düşsünler, agşama çenli olar tämizlenerler. ²⁰Emma haram bolubam özüni tämizlemeýänler jemagatyň arasyndan kowlup çykarylsyn. Çünki olar Rebbiň mukaddes öýüni haram edendirler. Olaryň üstüne tämizlik suwunyň sepilmändigi üçin, olar haramdyrlar. ²¹Bu olar üçin ebedilik düzgün bolsun. Tämizlik suwuny sepýän adam geýimlerini ýuwsun. Tämizlik suwuny ellän adam agşama çenli haramdyr. ²²Haram adamyň her bir ellän zady-da haram bolar. Haram adamy ellän kişi-de agşama çenli haramdyr».

20-nji bap

Gaýadan çykan suw

¹Bütin ysraýyl jemagaty birinji aýda Sin çölüne geldi. Halk Kadeşde düşledi. Ol ýerde Merýem aradan çykdy we jaýlandy. ²Olaryň düşlän ýerinde suw ýokdy, onsoň jemagat Musa bilen Harunyň garşysyna toplandy. ³Olar Musa bilen dawalaşyp, şeýle diýdiler: «Rebbiň huzurynda dogan-garyndaşlarymyz ölende, biz hem gyrlan bolsak gowy bolardy! ⁴Näme üçin siz Rebbiň halkyny bu çöl-beýewana alyp geldiňiz? Bizi we mal-garalarymyzy bu ýere gyrmak üçin getirdiňizmi? ⁵Näme üçin siz bizi bu ýowuz ýere Müsürden alyp gaýtdyňyz? Bu ýerde ne ekin, ne injir, ne üzüm, ne-de nar biter, munda hatda içmäge suwam ýok ahyryn!» ⁶Onsoň Musa bilen Harun jemagatyň öňünden gitdiler we Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesine baryp, ýere ýüzin ýykyldylar. Rebbiň şöhraty bulara göründi. ⁷Reb Musa şeýle diýdi: ⁸«Hasany al we doganyň Harun bilen halky ýygna. Onsoň olaryň gözüniň alnynda gaýa: „Suw ber!“ diýip buýruk ber. Şeýdip, halka gaýadan suw çykaryp berersiň we olaryň mallaryny suwa ýakarsyň». ⁹Musa Rebbiň buýruşy ýaly baryp, hasany aldy. ¹⁰Onsoň Musa Harun bilen bile halky gaýanyň öňüne ýygnap, olara: «Gulak goýuň, eý, pitneçiler! Biz indi siziň üçin şu gaýadan suw çykarmalymy?» diýdi. ¹¹Soňra Musa elini ýokary galdyryp, hasasy bilen gaýany iki gezek urdy welin, gaýadan şaglap, suw akyp başlady. Bütin halk we olaryň mallary suwdan gandylar. ¹²Emma Reb Musa bilen Haruna: «Maňa doly ynanman, ysraýyllaryň gözüniň alnynda Meniň mukaddesligimi ykrar etmändigiňiz üçin, siz bu jemagaty olara beren ýurduma getirip bilmersiňiz» diýdi. ¹³Ysraýyl halky bu ýerde Reb bilen dawa edeni üçin, bu suwuň çykan ýerine Meriba^[21] diýip at berildi. Ol ýerde Reb Öz mukaddesligini görkezdi.

Edomdan geçmäge rugsat berilmeýär

¹⁴Musa Kadeşden Edomyň patyşasyna şu habar bilen ilçiler ýollady: «Doganlaryňyz ysraýyl halky şeýle diýýär: Biziň başymyzdan inen ähli kynçylyklardan habaryňyz bardyr. ¹⁵Atalarymyz Müsüre gitdiler we ol ýerde uzak wagtlap ýaşadylar. Müsürliler bizi we atalarymyzy ezdiler. ¹⁶Biz Rebbe dady-perýat etdik. Ol biziň sesimizi eşitdi we Öz perişdesini iberip, bizi Müsürden çykardy. Ine, indi biz Kadeşde — siziň serhediňize golaý şäherçede durus. ¹⁷Bize ýurduňyzyň içinden geçip gitmäge rugsat ber. Biz ekinleriň ýa üzümçilikleriň içinden ýöremeris ýa-da guýularyňyzdan suw içmeris. Tä siziň ýurduňyzdan çykýançak, saga-sola sowulman, diňe şaýoldan ýöräris». ¹⁸Emma edomlylar şeýle jogap berdiler: «Ýurdumyzyň içinden geçmersiňiz, eger geçjek bolup synanyşaýsaňyz gylyç alyp, garşyňyza çykarys». ¹⁹Ysraýyllar: «Biz şaýoldan çykman ýöräris, eger biz we biziň mallarymyz siziň suwuňyzdan içäýsek, biz onuň üçin töleg töläris. Bize diňe pyýada geçip gitmäge rugsat berseňiz bolýar» diýdiler. ²⁰Ýöne olar: «Ýok, geçmersiňiz!» diýip jogap berdiler. Onsoň edomlylar agyr ýaraglanan uly goşun bilen olaryň garşysyna çykdylar. ²¹Edomlylar geçmäge ýol bermänsoňlar, ysraýyllar ol ýerden sowlup geçdiler.

Harunyň ölümi

²²Bütin ysraýyl halky Kadeşden göçüp, Hor dagyna gelip düşdi. ²³Onsoň Reb Musa bilen Haruna Hor dagynda, Edom topragynyň serhedinde şeýle diýdi: ²⁴«Harunyň ölüp, öz ata-babalaryna gowuşmaly wagty ýetdi. Ol ysraýyllara wada beren ýurduma girmez, sebäbi siz Meriba çeşmesiniň ýanynda Meniň buýrugyma boýun egmändiňiz. ²⁵Haruny we onuň ogly Elgazary ýanyňa al-da, olary Hor dagyna çykar. ²⁶Harunyň egninden ruhanylyk lybaslaryny çykaryp, olary ogly Elgazara geýdir. Harun bolsa şol ýerde ölüp, öz ata-babalaryna gowşar». ²⁷Musa Rebbiň buýruşy ýaly etdi. Ähli halkyň gözüniň alnynda olar Hor dagyna çykdylar. ²⁸Musa Harunyň egninden ruhanylyk lybaslaryny çykaryp, onuň ogly Elgazara geýdirdi. Harun bolsa şol ýerde, dagyň depesinde jan berdi. Musa bilen Elgazar dagdan düşdüler. ²⁹Harunyň ölendigini gören bütin ysraýyl halky otuz günläp onuň üçin ýas tutdy.

21-nji bap

Ysraýyllar aratlylary ýok edýär

¹Negep çölündäki Arat galasynyň kengan hany ysraýyllaryň Atarym ýolundan gelýändigini eşidende, ol ysraýyllar bilen urşup, olaryň birnäçesini ýesir aldy. ²Şonda ysraýyllar Rebbe wada berip: «Eger hakykatdan hem, bu halky biziň elimize berseň, olaryň galalaryny Saňa aýry goýlandygy üçin bütinleý ýok ederis» diýdiler. ³Reb ysraýyl halkynyň sesini eşitdi we kenganlary olaryň eline berdi. Ysraýyllar olary gyryp, olaryň galalaryny-da bütinleý ýok etdiler. Şondan soň ol ýere Horma^[22] diýen at galdy.

Bürünç ýylan

⁴Onsoň ysraýyllar Hor dagyndan göçüp, Edom ýurdunyň daşyndan aýlanyp ötmek üçin, Gyzyl deňziň ýoly bilen gitdiler. Emma ýolda halk sabyrsyzlyk etdi. ⁵Olar Hudaýyň we Musanyň garşysyna: «Bizi Müsürden çölde gyrylmagymyz üçin alyp gaýtdyňyzmy? Bu ýerde ne çörek, ne-de suw bar. Bu tagamsyz iýmitden-de halys irdik» diýdiler. ⁶Reb muňa jogap edip, halkyň arasyna zäherli ýylanlar iberdi. Olaryň zäherinden ysraýyllardan köp adam öldi. ⁷Halk Musanyň ýanyna gelip: «Rebbe we saňa dil ýetirip, biz günä iş etdik. Ýylanlary aramyzdan aýrar ýaly, Rebden dileg et» diýdiler. Musa halk üçin dileg etdi. ⁸Reb Musa: «Bir zäherli ýylanyň şekilini ýasa we ony uzyn syrygyň ujuna berkit. Ýylan çakan adam oňa sereden badyna sagalar» diýdi. ⁹Onsoň Musa sap bürünçden ýylan ýasap, ony syrygyň ujuna berkitdi. Her bir ýylan çakan adam oňa sereden badyna sagalyp, diri galardy.

Mowaba tarap ýöriş

¹⁰Ysraýyllar göçdüler we gelip, Obotda düşlediler. ¹¹Soňra Obotdan göçüp, Mowabyň gündogaryndaky çöllükde, Iýeý Abarymda düşlediler. ¹²Ol ýerden hem Zeret deresine göçüp bardylar. ¹³Ol ýerden hem göçüp, Arnon jülgesiniň aňyrsynda, amorlaryň serhedinden bäri ýaýylyp ýatan çöllükde düşlediler. Arnon jülgesi Mowap bilen Amoryň arasyndan geçýän Mowabyň serhedi bolup hyzmat edýärdi. ^14-15Şeýdip, «Rebbiň söweşleri kitabynda» Supa ülkesindäki Wahep galasy hakynda, Arnon dereleriniň ýapgytlary hakynda, Mowabyň serhediniň boýy bilen Ar galasyna çenli ýaýylýan bu dereleriň ýapgytlary hakynda hem ýatlanylýar.

¹⁶Ysraýyllar ol ýerden Beýere^[23], Rebbiň Musa: «Halky bir ýere ýygna, olara suw berjek» diýen guýusyna tarap ýola düşdüler. ¹⁷Şonda olar şu aýdymy aýtdylar:

«Suwlaryň joşsun, eý, guýy! Munuň şanyna aýdym aýdalyň!

¹⁸Patyşalyk hasasy bilen,

soltanlyk naýzasy bilen,

baştutanlaryň açdy bu guýyny,

halk şazadalary gazdy bu guýyny».

Olar çöllükden Matana çenli, ¹⁹Matanadan Nahalyýele çenli, Nahalyýelden Bamota, ²⁰Bamotdan bolsa çölüň üstüne abanyp duran Pisga dagynyň depesi bilen Mowap topragynda ýerleşýän jülgä çenli gitdiler.

Ysraýyllar Sihon hanynyň ýerlerini eýeleýärler

²¹Soňra ysraýyllar amorlaryň hany Sihona ilçiler ýollap, şeýle diýdiler: ²²«Bize ýurduňyzyň içinden geçip gitmäge rugsat ber. Biz ekinleriň ýa üzümçilikleriň içine sowulmarys ýa-da guýularyňyzdan suw içmeris. Biz tä siziň ýurduňyzdan çykýançak, diňe şaýoldan ýöräris». ²³Emma Sihon öz ýurdunyň içinden geçip gitmäge ysraýyllara rugsat bermedi. Ol bütin goşunyny ýygnap, ysraýyllaryň garşysyna çöle çykdy we Ýahasa gelip, olar bilen söweşe girdi. ²⁴Ysraýyllar Sihony gylyçdan geçirip, onuň Arnondan Ýaboga çenli, tä ammonlaryň serhedine çenli bolan ýerleriniň baryny eýelediler. Ammonlaryň serhedi bolsa güýçli goralýardy. ²⁵Ysraýyllar amorlaryň galalarynyň hemmesini basyp aldylar. Olar amorlaryň ähli galalarynda, hatda Heşbonda we onuň ähli obalarynda ornaşdylar. ²⁶Heşbon galasy amorlaryň hany Sihonyň paýtagt galasydy. Sihon Mowabyň öňki hany bilen urşup, onuň Arnona çenli bolan ähli ýerlerini basyp alypdy. ²⁷Bu hakda bagşylar şeýle diýýärler:

«Heşbona geliň, goý, ol gurulsyn,

goý, Sihon galasy dikeldilsin.

²⁸Çünki Heşbondan ot,

Sihonyň galasyndan ýalyn çykdy.

Mowabyň Ar galasyny ýalyn gurşady,

Arnon depelerini-de, ýuwutdy ol.

²⁹Waý, saňa, eý, Mowap!

Siz heläk bolduňyz, eý, Kemoş^[24] halky!

Ogullaryňyz bosgunlara öwrüldi,

gyzlaryňyz amor hany Sihonyň ýesiri boldular.

³⁰Şeýdip, biz olary ýer bilen ýegsan etdik.

Heşbondan Dibona barýançak gyryldylar.

Meýdeba uzalýan Nopa çenli olary ýok etdik».

³¹Şunlukda, ysraýyllar amorlaryň ýurdunda ornaşdylar. ³²Musa Ýazer galasyny gözden geçirmek üçin, içalylar ugratdy. Soňra ysraýyllar onuň töweregindäki obalary basyp aldylar we ol ýerdäki amorlary kowup çykardylar.

Ysraýyllar Og hanyň ýurduny eýeleýärler

³³Soňra ysraýyllar Başan ýurduna tarap ýoluny dowam etdirdiler. Başan hany Og ysraýyllar bilen söweşmek üçin, Edreý galasynda ähli urşujylary bilen olaryň garşysyna çykdy. ³⁴Reb Musa: «Men Ogy, onuň ähli halkyny we ýurduny seniň eliňe berdim. Ondan gorkma. Heşbonda hanlyk süren amor hany Sihony ýok edişiň ýaly, Ogy hem ýok et» diýdi. ³⁵Ysraýyllar Ogy, onuň ogullaryny we bütin goşunyny ýekeje adam goýman gyryp, onuň ýurduny eýelediler.

22-nji bap

Mowap patyşasy Bilgamy çagyrdýar

¹Ysraýyllar ýola düşüp, Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlüginde düşlediler. ²Ysraýyllaryň amorlaryň başyna salan ähli işlerinden Sipor ogly Ballagyň habary bardy. ³Mowaplylar ysraýyl halkynyň köpdügini görenlerinde, juda gorkdular. Şeýdip, mowaplylar ysraýyllar sebäpli dowla düşdüler. ⁴Onsoň mowaplylar Midýan ýaşulularyna şeýle habar ýolladylar: «Öküziň meýdandaky otlary ýalmap-ýuwudyşy ýaly, bu gelýän mähelle hem töwerek-daşymyzdaky zatlaryň hemmesini ýalmap-ýuwudar».

Ol wagtlar Sipor ogly Ballak Mowabyň patyşasydy. ⁵Ballak Begor ogly Bilgamy çagyrmak üçin çaparlar ýollady. Bilgam Ýewfrat derýasynyň boýunda, Petorda öz tohum-tijiniň arasynda ýaşaýardy. Ballak Bilgama: «Müsürden bir halk çykyp gelip, bütin ýer ýüzüne ýaýrady. Ine, indi olar meniň alkymyma dykylyp geldiler. ⁶Şonuň üçinem gelip, olary meniň haýryma näletle. Çünki olar menden güýçli, belki şondan soň men olary ýeňip, ýurtdan kowup çykaryp bilerin. Çünki seniň ýalkanyňyň ýalkanýandygyny, näletläniňiň bolsa näletlenýändigini men bilýärin» diýip habar iberdi.

⁷Onsoň Mowabyň we Midýanyň ýaşululary ellerine nälet üçin töleg hakyny alyp, Bilgamyň ýanyna gitdiler we Ballagyň habaryny oňa ýetirdiler. ⁸Bilgam olara: «Gijäni şu ýerde geçiriň, Reb maňa näme diýse, men ony size ýetirerin» diýdi. Şeýdip, mowaply emeldarlar Bilgamyň ýanynda galdylar. ⁹Hudaý Bilgama görnüp: «Seniň ýanyňdaky adamlar kim?» diýip sorady. ¹⁰Bilgam Hudaýa şeýle jogap berdi: «Mowap patyşasy Sipor ogly Ballak maňa şeýle habar iberdi: ¹¹„Müsürden bir halk çykyp, bütin ýer ýüzüne ýaýrady. Sen gel-de, meniň haýryma olary näletle, belki şondan soň men olaryň garşysyna söweşip bilerin we kowup çykararyn“». ¹²Emma Hudaý Bilgama: «Sen bular bilen gitme! Bu halky näletleme, çünki ol halk ýalkanandyr!» diýdi. ¹³Bilgam ertesi turup, Ballagyň emeldarlaryna: «Öz ýurduňyza dolanyň, sebäbi Reb maňa siziň bilen gitmäge rugsat bermedi» diýdi. ¹⁴Onsoň mowaply emeldarlar Ballagyň ýanyna dolanyp gelip, oňa: «Bilgam biziň bilen gaýtmaga razy bolmady» diýdiler.

¹⁵Ballak bolsa indi öňkülerden-de has köp we has abraýly emeldarlaryny iberdi. ¹⁶Olar gelip, Bilgama şeýle diýdiler: «Sipor ogly Ballak şeýle diýýär: „Haýyş edýärin, meniň ýanyma gelmekden ýüz öwürmesene. ¹⁷Çünki men seniň sylag-serpaýyňy ýetirip, göwnüňiň islän zadyny bitirerin. Sen diňe gel-de, meniň üçin şol halky näletle“». ¹⁸Bilgam Ballagyň adamlaryna şeýle jogap berdi: «Ballak hatda öz öýündäki altyn-kümşüň baryny berse-de, men Hudaýym Rebbiň emrini bozup, hiç hili uly ýa-da kiçi iş edip bilmerin. ¹⁹Gowusy siz hem bu gije şu ýerde galyň. Men Rebbiň maňa ýene näme diýjegini bileýin». ²⁰Şol gije Hudaý Bilgama görnüp, oňa: «Eger bu adamlar seni çagyrmak üçin gelen bolsalar, sen olar bilen git, ýöne diňe Meniň aýdanlarymy edersiň» diýdi. ²¹Onsoň Bilgam ertesi irden turup, eşegini gaňňalady-da, mowaply emeldarlar bilen ýola düşdi.

Bilgam, onuň eşegi we perişde

²²Bilgam emeldarlar bilen gideninde, Hudaýyň gahary geldi. Onsoň Rebbiň perişdesi Bilgama päsgel bermek üçin, onuň ýolunda durdy. Bilgam eşegini münüp barýardy we onuň iki hyzmatkäri-de ýanyndady. ²³Eşek eli syrylan gylyçly, ýoluň üstünde duran Rebbiň perişdesini gören badyna ýoldan sowlup, atyzyň içine tutdurdy. Bilgam bolsa eşegi ýola çykarjak bolup saýgylamaga başlady. ²⁴Onsoň Rebbiň perişdesi üzümçiligiň içinden geçýän iki gapdaly diwar bolan darajyk ýodanyň ugrunda peýda boldy. ²⁵Eşek Rebbiň perişdesini görüp, diwara tarap gysyldy. Bilgamyň aýagy-da diwar bilen aralykda gysylyp galdy we ol ýene-de eşegi saýgylap başlady. ²⁶Rebbiň perişdesi ýene öňe gidip, indi ýodanyň ne saga, ne-de çepe öwrülip bolýan dar ýerinde peýda boldy. ²⁷Eşek bu gezek Rebbiň perişdesini görüp, Bilgamyň astynda aşak çöküp ýatyberdi. Muňa Bilgamyň gaty gahary gelip, hasasy bilen ol janawary urmaga başlady. ²⁸Onsoň Reb eşege dil bitirdi we eşek Bilgama: «Meni üç gezek beýle ýenjer ýaly, men saňa näme etdim?» diýdi. ²⁹Bilgam eşege: «Sebäbi sen meni däliretdiň! Eger elimde gylyç bolsady, seni häziriň özünde öldürerdim!» diýip jogap berdi. ³⁰Şonda eşek Bilgama: «Men seniň bütin ömrüňe münüp ýören eşegiň dälmi näme? Heý, mundan ozal şeýle gylyk görkezipmidim?» diýdi. Bilgam: «Ýok» diýip jogap berdi.

³¹Mundan soň Reb Bilgamyň gözüni açdy. Ol eli syrylan gylyçly Rebbiň perişdesiniň ýolda durandygyny gördi. Bilgam tagzym edip, özüni ýüzinligine ýere goýberdi. ³²Rebbiň perişdesi oňa şeýle diýdi: «Näme üçin sen eşegiňi üç gezek urduň? Men duşman hökmünde saňa päsgel bermek üçin çykdym, sebäbi sen Meniň nazarymda gabahat ýoldan barýarsyň. ³³Eşek Meni gördi we üç sapar Meniň öňümden sowuldy. Eger ol sowulmadyk bolsa, hakykatdan hem Men seni öldürerdim, ony bolsa diri galdyrardym». ³⁴Onsoň Bilgam Rebbiň perişdesine: «Men günä etdim, Seniň garşymda ýolda duranyňy bilmändirin. Indi Sen eger meniň gitmegimi oňlamaýan bolsaň, men öýüme gaýdaýyn» diýdi. ³⁵Rebbiň perişdesi Bilgama: «Bu adamlar bilen git, ýöne diňe Meniň aýt diýen zatlarymy aýdarsyň» diýdi. Onsoň Bilgam Ballagyň emeldarlary bilen gitdi.

³⁶Ballak Bilgamyň gelendigini eşidende, ony garşylamak üçin, Arnon jülgesiniň golaýynda, serhediň iň çetki nokadynda ýerleşýän Mowabyň Ar galasyna gitdi. ³⁷Ballak Bilgama: «Seni çagyrtmak üçin adam ibermedimmi?! Näme üçin sen meniň ýanyma gelmediň? Megerem, özüňe mynasyp hezzet-hormat edip bilmez öýdensiň?» diýdi. ³⁸Bilgam Ballaga: «Ine, men seniň ýanyňa geldim! Mende näme bir zat aýtmaga güýç barmydyr? Men diňe Hudaýyň agzyma salan sözlerini sözlärin» diýdi. ³⁹Onsoň Bilgam Ballak bilen ýola çykyp, Kirýathusota geldiler. ⁴⁰Ballak öküzleri we goýunlary gurbanlyk berip, olary Bilgama we onuň ýanyndaky emeldarlaryna iberdi.

⁴¹Ertesi gün Ballak Bilgamy alyp, ony Bamotbagala getirdi. Ol ýerden Bilgam ysraýyl halkynyň bir bölegini görüp bilýärdi.

23-nji bap

Bilgama gelen ilkinji aýanlyk

¹Onsoň Bilgam Ballaga: «Maňa şu ýerde ýedi sany gurbanlyk sypasyny gur-da, ýedi öküz bilen ýedi sany goçy taýýarlap goý» diýdi. ²Ballak Bilgamyň aýdyşy ýaly etdi. Onsoň Ballak bilen Bilgam her gurbanlyk sypasynda bir öküzi we bir goçy gurbanlyk berdiler. ³Soňra Bilgam Ballaga: «Sen bu ýerde öz ýakma gurbanlygyňyň ýanynda dur, men gideýin. Ähtimal, Reb maňa görner we Ol maňa näme diýse, men ony saňa ýetirerin» diýip, ol depä çykdy. ⁴Hudaý Bilgam bilen duşuşdy we Bilgam Oňa: «Men ýedi sany gurbanlyk sypasyny taýýarladym we olaryň her biriniň üstünde bir öküz bilen bir goçy gurbanlyk berdim» diýdi. ⁵Reb Bilgamyň agzyna aýtmaly sözlerini salyp: «Ballagyň ýanyna bar we oňa şulary aýt» diýdi. ⁶Bilgam Ballagyň ýanyna gaýtdy. Ballak Mowabyň ähli emeldarlary bilen öz ýakma gurbanlyklarynyň ýanynda durdy. ⁷Onsoň Bilgam Hudaýdan gelen aýanlygy habar berip, şeýle diýdi:

«Mowap patyşasy Ballak meni gündogardaky daglardan,

Siriýa ýurdundan getirip, şeýle diýdi:

„Gel, meniň üçin Ýakuby näletle,

gel-de, Ysraýyla garga!“

⁸Hudaýyň näletlemedigini men nädip näletläýin?

Rebbiň gargamadygyna men nähili gargaýyn?

⁹Gaýalaryň depesinden men Ysraýyly görýärin.

Baýyrlardan men oňa bakyp durun.

Ine, aýry ýaşaýan bir halkdyr ol,

milletler arasynda aýry hasaplanýar.

¹⁰Ýakubyň nesillerini kim sanap biler?

Ysraýylyň dörtden birini kim hasaplap biler?

Maňa-da dogruçyl adamlaryň ölüşi dek ölmäge,

ömrümiň ysraýylyňky deý gutarmagyna rugsat et!»

¹¹Onsoň Ballak Bilgama: «Sen meni nädäýdiň? Duşmanlaryma nälet okasyn diýip, seni ýörite şu ýere getirtdim. Sen bolsa olara hiç zat etmän, gaýtam, olary ýalkaýarsyň!» diýdi. ¹²Bilgam oňa: «Men diňe seresaplylyk bilen Rebbiň agzyma salan sözlerini aýtmaýarynmy näme?» diýip jogap berdi.

Bilgama gelen ikinji aýanlyk

¹³Onsoň Ballak oňa: «Haýyş edýärin, meniň yzyma düş, başga ýere gideli, sen ol ýerden olaryň hemmesini däl, bir bölegini görersiň. Meniň üçin olary şol ýerden näletle» diýdi. ¹⁴Şeýdip, Ballak Bilgamy Zopym ýaýlasyna, Pisga dagynyň depesine alyp bardy. Ol ýerde ýedi sany gurbanlyk sypasyny gurup, olaryň hersiniň üstünde bir öküz bilen bir goçy gurbanlyk berdi. ¹⁵Bilgam Ballaga: «Men ol ýerde Reb bilen duşuşýançam, sen şu ýerde öz ýakma gurbanlyklaryň ýanynda dur» diýdi. ¹⁶Reb Bilgama göründi we onuň agzyna söz salyp: «Ballagyň ýanyna baryp, şu zatlary aýt» diýdi. ¹⁷Bilgam gelende, Ballak Mowabyň emeldarlary bilen öz ýakma gurbanlyklarynyň ýanynda durdy. Ballak ondan: «Reb näme diýdi?» diýip sorady. ¹⁸Bilgam indi boljak zatlardan habar berip, şeýle diýdi:

«Eý, Sipor ogly Ballak,

Oýan-da, maňa gulak goý.

¹⁹Hudaý ynsan däl ahyryn,

Ýalan sözlär ýaly.

Ol adam ogly däl, pikirini üýtgeder ýaly.

Heý, Onuň beren wadasynyň,

Aýdan sözüniň bitmedigi barmy?

²⁰Ine, Ol maňa Ysraýyly ýalka diýip emr etdi.

Hudaýyň Özi ýalkanda, men ony üýtgedip bilmeýärin.

²¹Men Ýakuba hiç hili betbagtlyk ýokdugyny,

Ysraýylda bela-beteriň bolmajagyny görýärin.

Ysraýyl Hudaýy Reb olar bilendir.

Olar Ony öz patyşasy hökmünde alkyşlaýarlar.

²²Olary Müsürden çykarýan Hudaýdyr,

Ýabany öküziň güýji deý güýç bilen çykarýar.

²³Ýakuba hiç bir doga-jady täsir etmez,

Ysraýylyň garşysyna täleý garanyň peýdasy ýokdur.

Indi bolsa Ysraýyl we Ýakup hakda:

„Gör, Hudaýyň eden zatlaryny!“ diýerler.

²⁴Seret, halk şir dek oýanyp,

Arslan deý ýerinden turýar!

Ol indi awuny iýip doýýança,

Öldürenleriniň ganyndan ganýança köşeşmez».

²⁵Onsoň Ballak Bilgama: «Sen olary näletleme-de, ýalkama-da» diýdi.

²⁶Emma Bilgam Ballaga: «„Reb maňa näme diýse, men hem şony aýdaryn“ diýip, saňa aýtmadymmy näme?» diýip jogap berdi.

²⁷Onsoň Ballak Bilgama: «Ýör, men seni başga bir ýere äkideýin, belki seniň olary şol ýerde näletlemegiň Hudaýyň göwnüne ýarar» diýdi. ²⁸Onsoň Ballak Bilgamy alyp, çöle bakyp duran Pegor dagynyň depesine getirdi. ²⁹Bilgam Ballaga: «Bu ýerde ýedi sany gurbanlyk sypasyny gur-da, meniň üçin ýedi öküz bilen ýedi goç taýýarlap goý» diýdi. ³⁰Onsoň Ballak edil Bilgamyň aýdyşy ýaly edip, her bir gurbanlyk sypasynyň üstünde bir öküz bilen bir goçy gurbanlyk berdi.

24-nji bap

Bilgama gelen üçünji aýanlyk

¹Bilgam Rebbiň ysraýyl halkyny ýalkamakdan hoşal bolýandygyny bildi. Şonuň üçin hem ol öňküsi ýaly palçylyk edip ýörmedi-de, göni çöle tarap tutdurdy. ²Bilgam seredip, ysraýyl halkynyň düşelgede tire-tire bolup oturandygyny gördi. Şol pursat onuň üstüne Hudaýyň Ruhy indi. ³Onsoň ol geljekden söz açyp, şeýle diýdi:

«Begor ogly Bilgam sözleýär,

gözi bilen aýdyň görýän diýýär,

⁴Hudaýyň sözlerini eşidýän,

Gudratygüýçlüden görnüş görýän,

ýere ýüzin düşüp, gözüm bilen aýdyň görýän.

⁵Eý, Ýakup, çadyrlaryň ne ajap,

eý, Ysraýyl düşelgeleriň ne gözel!

⁶Giň jülgeler kimin uzalýar.

Derýa kenaryndaky baglar deý uzalyp,

Rebbiň eken hoşboý ysly agaçlary deý,

edil suw boýunda biten kedrler deý görünýär.

⁷Ysraýyl meşiginden suwlar çogar.

Tohumlary bol suw bilen suwarylar.

Onuň patyşasy Agakdan-da beýik bolar.

Patyşalygy bolsa has-da beýgeler.

⁸Hudaý olary Müsürden

ýabany öküziň güýji deý güýç bilen çykarýar.

Olar duşman milletlerini iýip,

süňklerini çeýnärler,

Peýkam bilen ýaralarlar.

⁹Ysraýyl edil arslan deý,

ene şir deý ýatar. Kim ony turuzmaga milt eder?

Çünki Ysraýyly ýalkan ýalkanar,

näletlän näletlener».

¹⁰Onsoň Ballagyň kalbynda Bilgama garşy gazap ody tutaşdy. Ol ellerini şarpyldadyp, biri-birine urup, Bilgama şeýle diýdi: «Men seni duşmanlaryma nälet okatmak üçin çagyrypdym, sen bolsaň, eýýäm üç gezek olara ak pata berdiň. ¹¹Indi bu ýerden güm bol-da, öýüňe git! Men seni oňat sylaglajakdym, emma Reb saňa hiç bir sylagy rowa görmedi». ¹²Onda Bilgam Ballaga: «Men seniň ýollan adamlaryňa: ¹³„Ballak hatda öz öýündäki altyn-kümşüň baryny berse-de, men Hudaýym Rebbiň emrini bozup, öz erkime oňat iş hem, erbet iş hem edip bilmerin. Reb näme diýse, menem şony gaýtalaryn“ diýip aýtmanmydym? ¹⁴Ine, indi men öz ilime gaýtmankam, bu ysraýyl halkynyň geljek günlerde seniň halkyňa nämeler etjekdigi bilen seni habardar edeýin» diýdi.

Bilgama gelen dördünji aýanlyk

¹⁵Onsoň Bilgam geljekden söz açyp, şeýle diýdi:

«Begor ogly Bilgam sözleýär,

gözi bilen aýdyň görýän diýýär.

¹⁶Hudaýyň sözlerini eşidýän,

Beýik Hudaýdan bilim alýan,

Gudratygüýçlüden görnüş görýän,

Ýere ýüzin düşüp, gözüm bilen aýdyň görýän.

¹⁷Men ony görýän, ýöne häzir däl,

Oňa bakýan, ýöne ýakyn däl.

Ýakubyň neslinden ýyldyz dörär.

Ysraýyldan bir şalyk hasasy göterilip,

Mowabyň maňlaýyny ýarar,

Şisleriň başyny mynjyradar.

¹⁸Edom eýeleniler,

Segir öz duşmanlarynyň mülküne öwrüler.

Ysraýyl bolsa has kuwwatlanar.

¹⁹Ýakup neslinden bolan biri höküm sürer,

galada diri galanlaryň baryny gyrar».

²⁰Soňra ol amaleklere seredip, sözüni şeýle dowam etdi:

«Amalek milletleriň naýbaşysydy,

emma onuň yzy müdimilik ýiter».

²¹Onsoň ol keýnlere bakyp, şeýle diýdi:

«Siziň mesgeniňiz howpsuz ýerde,

ol gaýanyň depesindäki höwürtge deý amandyr.

²²Emma, eý, Keýn, aşurlar sizi ýesir alanda,

siz ýanyp ýok bolarsyňyz».

²³Bilgam ýene-de sözüni dowam edip, şeýle diýdi:

«Hudaý bulary amal edende, ýaşajak adamlaryň dat gününe!

²⁴Emma Kitimden gämiler gelip,

Aşur bilen Eberi gulçulykda ezerler,

olaryň yzy hem müdimilik ýiter».

²⁵Şondan soň Bilgam öýüne tarap ýola düşdi. Ballak hem öz ýoly bilen gitdi.

25-nji bap

Ysraýyllar keseki hudaýlara sygynýar

¹Ysraýyllar Şitimde ýaşaýarkalar, mowaply aýallar bilen zyna etmäge başladylar. ²Ol aýallar ysraýyllary öz hudaýlaryna hödür eden gurbanlyklaryna çagyrýardylar. Ysraýyllar olaryň gurbanlyklaryndan iýip, olaryň hudaýlaryna sežde edýärdiler. ³Şeýdip, ysraýyllar Bagalpegor butuna özlerini bagyş etdiler. Ysraýyllaryň garşysyna Rebbiň gahary geldi. ⁴Onsoň Reb Musa: «Rebbiň gahar-gazaby Ysraýyldan sowlar ýaly, halkyň ähli ýolbaşçylaryny getirip, olary öldürip, Günüň astynda ser» diýdi. ⁵Musa ysraýyl serdarlaryna: «Siziň her biriňiz öz adamlaryňyzyň arasynda Bagalpegor butuna sežde edýänlere goşulan her kesi öldüriň!» diýip buýruk berdi.

⁶Musa we bütin ysraýyl halky Rebbe ýüz tutulýan çadyryň işiginde aglaşyp durkalar, bir ysraýylly erkek kişi olaryň gözüniň alnynda bir midýanly aýaly öz maşgalasyna getirdi. ⁷Muny gören Elgazaryň ogly, ruhany Harunyň agtygy Pinehas halkyň arasyndan çykyp, eline naýza aldy. ⁸Ol ysraýyllynyň yzyndan çadyra girip, naýzany birbada olaryň ikisiniň hem — ysraýyllynyň hem, midýanly aýalyň hem garnyndan sokdy. Şol bada ysraýyl halkynyň arasyna iberilen gyrgynçylyk togtadyldy. ⁹Emma gyrgynçylykdan eýýäm ýigrimi dört müň ysraýylly ölüpdi.

¹⁰Reb Musa şeýle diýdi: ¹¹«Ysraýyl halkyndan Meniň gaharymy Elgazaryň ogly, ruhany Harunyň agtygy Pinehas gaýtardy, olaryň arasynda ol Maňa özüniň hakyky wepadardygyny görkezdi. Şonuň üçin men olary gabanyp, bütinleý ýok etmedim. ¹²Şoňa görä hem oňa şuny aýt: „Men onuň bilen parahatçylyk ähtimi baglaşýaryn. ¹³Pinehas öz Hudaýyna wepadarlygyny görkezip, ysraýyllary günäsinden saplandygy üçin, oňa we onuň nesline ruhanylygy müdimilik bagyş edýärin“».

¹⁴Midýan aýaly bilen birlikde öldürilen ysraýyllynyň ady Saluwyň ogly Zimridi. Ol şimgon tire baştutanlarynyň biridi. ¹⁵Onuň bilen bile öldürilen aýalyň ady bolsa Suruň gyzy Kozbydy. Sur midýan tiresiniň baştutanlarynyň biridi.

¹⁶Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁷«Midýanlary indi Ysraýylyň duşmany saýyň, olary gyryň! ¹⁸Ine, olaryň Pegorda eden işleri: olar gyz doganlary, midýanly tirebaşynyň gyzy Kozbynyň üsti bilen ysraýyllara duzak gurdular. Size hile salyp, duşman ýaly daraşdylar. Pegora gyrgynçylygyň gelmeginiň sebäpkäri bolany üçin Kozby öldürildi».

26-njy bap

Musa ysraýyllary ikinji gezek hasaba alýar

¹Reb ysraýyllary gyrgynçylyk bilen ýok etmegini bes edenden soň, Musa bilen Harunyň ogly Elgazara: ²«Ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan söweşe ukyply, bütin ysraýyl halkynyň her bir erkeginiň sanyny kowumlaryna görä ýekeme-ýeke hasaba al» diýdi.

³Ysraýyl halky bu wagt Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlüginde düşelge gurupdy. Musa bilen Elgazar ysraýyllara Rebbiň Musa buýruşy ýaly: ⁴«Ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan adamlaryň hasabyny alyň» diýdiler.

Müsürden çykyp gelen ysraýyllaryň sanawy şulardyr:

⁵Ysraýylyň nowbahar ogly Rubeniň nesillerinden: Hanogyň neslinden hanoklar urugy, Palluwyň neslinden pallular urugy, ⁶Hesronyň neslinden hesronlar urugy, Karmynyň neslinden karmylar urugy. ⁷Bularyň bary rubenleriň uruglarydyr, olar kyrk üç müň ýedi ýüz otuz adam boldy. ⁸Palluwyň ogullaryndan Eliýap. ⁹Eliýabyň neslinden: Nemuwal, Datan we Abyram. Bular şol halkyň içinden saýlanan, Rebbe boýun egmän, Musa bilen Harunyň garşysyna gozgalaň turzan Koranyň toparyna goşulan Datan bilen Abyramdyr. ¹⁰Ýer ýarylyp, olary Kora bilen birlikde ýuwudypdy. Ol ýerdäki iki ýüz elli adam oda ýanypdy. Olar şeýdip, başgalara-da göz bolupdylar. ¹¹Koranyň ogullary bolsa ölmän galypdylar.

¹²Uruglaryna görä Şimgon ogullary şulardyr: Nemuwalyň neslinden nemuwallar urugy, Ýamynyň neslinden ýamynlar urugy, Ýakiniň neslinden ýakinler urugy, ¹³Zeranyň neslinden zeralar urugy, Şawulyň neslinden şawullar urugy. ¹⁴Şimgon uruglary şulardan ybaratdyr, olar ýigrimi iki müň iki ýüz adamdyr.

¹⁵Uruglaryna görä Gat ogullary şulardyr: Seponyň neslinden seponlar urugy, Hagynyň neslinden hagylar urugy, Şunynyň neslinden şunylar urugy, ¹⁶Oznynyň neslinden oznylar urugy, Eriniň neslinden eriler urugy, ¹⁷Arodyň neslinden arotlar urugy, Areliniň neslinden areliler urugy. ¹⁸Gat uruglary şulardyr, olar kyrk müň bäş ýüz adamdyr.

¹⁹Ýahudanyň ogullary: Er we Onan. Olaryň ikisi hem Kengan topragynda öldüler. ²⁰Uruglaryna görä Ýahudanyň ogullary şulardyr: Şelanyň neslinden şelalar urugy, Peresiň neslinden peresler urugy, Zeranyň neslinden zeralar urugy. ²¹Peres ogullaryndan bolanlar şulardyr: Hesronyň neslinden hesronlar urugy, Hamulyň neslinden hamullar urugy. ²²Ýahudanyň uruglary şulardan ybaratdyr, olaryň adam sany ýetmiş alty müň bäş ýüz kişidir.

²³Uruglaryna görä Ysakaryň ogullary şulardyr: Tolanyň neslinden tolalar urugy, Puwanyň neslinden punylar urugy, ²⁴Ýaşubyň neslinden ýaşuplar urugy, Şimronyň neslinden şimronlar urugy. ²⁵Ysakar uruglary şulardyr, olaryň adam sany altmyş dört müň üç ýüz kişidir.

²⁶Uruglaryna görä Zebulun ogullary şulardyr: Saradyň neslinden saratlar urugy, Eýlonyň neslinden eýlonlar urugy, Ýahleýeliň neslinden ýahleýeller urugy. ²⁷Zebulun uruglary şulardyr, olaryň adam sany altmyş müň bäş ýüz kişidir.

²⁸Uruglaryna görä Ýusubyň ogullary: Manaşa bilen Efraýym. ²⁹Manaşanyň ogullary: Makyryň neslinden makyrlar urugy. Makyr Gilgadyň atasydy, Gilgadyň neslinden gilgatlar urugy. ³⁰Gilgadyň ogullaryndan bolanlar: Igezeriň neslinden igezerler urugy, Helegiň neslinden helekler urugy, ³¹Asryýeliň neslinden asryýeller urugy, Şekemiň neslinden şekemler urugy, ³²Şemidanyň neslinden şemidalar urugy, Heperiň neslinden heperler urugy. ³³Heperiň ogly Selophadyň ogly ýokdy, ýöne onuň Mahla, Noga, Hogla, Milka we Tirsa atly gyzlary bardy. ³⁴Manaşa uruglary şulardan ybaratdyr, olaryň adam sany elli iki müň ýedi ýüz kişidir.

³⁵Uruglaryna görä Efraýymyň neslinden döränler şulardyr: Şutelanyň neslinden şutelalar urugy, Bekeriň neslinden bekerler urugy, Tahanyň neslinden tahanlar urugy. ³⁶Bular Şutelanyň neslinden döränlerdir: Eranyň neslinden eranlar urugy. ³⁷Efraýym uruglary şulardyr, olaryň adam sany otuz iki müň bäş ýüz kişidir. Uruglaryna görä Ýusubyň nesilleri şulardy.

³⁸Uruglaryna görä Benýaminiň ogullary şulardyr: Balanyň neslinden balalar urugy, Aşbeliň neslinden aşbeller urugy, Ahyramyň neslinden ahyramlar urugy, ³⁹Şefufamyň neslinden şufamlar urugy, Hupamyň neslinden hupamlar urugy. ⁴⁰Balanyň Art we Nagaman atly ogullary bardy: Artyň neslinden artlar urugy, Nagamanyň neslinden nagamanlar urugy. ⁴¹Uruglaryna görä Benýaminiň nesilleri şulardy, olaryň adam sany kyrk bäş müň alty ýüz kişidir.

⁴²Uruglaryna görä Danyň ogullaryndan bolanlar şulardy: Şuhamyň neslinden şuhamlar urugy. Bular Dan uruglarydy. ⁴³Şuham uruglarynyň hemmesiniň jemi altmyş dört müň dört ýüz adamdy.

⁴⁴Uruglaryna görä Aşer ogullaryndan döränler şulardy: Ýimnanyň neslinden ýimnalar urugy, Ýişwiniň neslinden ýişwiler urugy, Beriganyň neslinden berigalar urugy. ⁴⁵Beriganyň ogullaryndan: Heberiň neslinden heberler urugy, Malkyýeliň neslinden malkyýeller urugy. ⁴⁶Aşeriň gyzynyň ady Serady. ⁴⁷Bular aşer uruglarydy, olaryň adam sany elli üç müň dört ýüz kişidir.

⁴⁸Uruglaryna görä Naftalynyň ogullaryndan döränler: Ýahseýeliň neslinden ýahseýel urugy, Gunynyň neslinden gunylar urugy, ⁴⁹Ýezeriň neslinden ýezerler urugy, Şillemiň neslinden şillemler urugy. ⁵⁰Bular naftaly uruglarydy, olaryň adam sany kyrk bäş müň dört ýüz kişidir.

⁵¹Sanalyp, hasaba alnan ysraýyllaryň jemi alty ýüz bir müň ýedi ýüz otuz adam boldy.

⁵²Reb Musa şeýle diýdi: ⁵³«Adamlarynyň sanyna görä, ýerleri tireleriň arasynda mülk edip paýlaň. ⁵⁴Uly tirelere uly, kiçi tirelere kiçi mülk ýer beriň. Her bir tirä hasaba alnan sanyna görä mülk berilmelidir. ⁵⁵Ýurdy bije boýunça tireler arasynda paýlaşsynlar. Her kim öz tiresiniň paýyna görä eýelemelidir. ⁵⁶Ýer bije atylyp paýlansyn, uly paýy uly tirä, kiçi paýy kiçi tirä beriň».

⁵⁷Uruglaryna görä lewileriň sanawy: Gerşonyň neslinden gerşonlar urugy, Kohadyň neslinden kohatlar urugy, Merarynyň neslinden merarylar urugy. ⁵⁸Bular hem Lewi uruglarydyr: libniler urugy, hebronlar urugy, mahlylar urugy, muşylar urugy, koralar urugy. Kohat Imranyň atasydy. ⁵⁹Imranyň aýalynyň ady Ýokebetdi. Ol Lewiniň gyzydy we Müsürde doglupdy. Ýokebet bilen Imrandan Harun, Musa we olaryň uýasy Merýem doguldy. ⁶⁰Harunyň Nadap, Abyhu, Elgazar we Ytamar diýen ogullary boldy. ⁶¹Emma Nadap bilen Abyhu Rebbiň huzurynda mukaddes bolmadyk ody hödür edendikleri üçin öldüler. ⁶²Bir aýlyk we ondan ýokary ýaşyndaky hasaba alnan erkek göbekli lewiler ýigrimi üç müň adam boldy. Lewiler ysraýyllardan aýry hasaba alyndylar. Çünki olara Ysraýylda hiç bir paý berilmedi.

⁶³Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysyndaky Mowap düzlüginde Musa bilen Elgazar Ysraýylyň ilat sanawyny geçirenlerinde, ähli tireleriň hasabyny aldylar. ⁶⁴Musa bilen ruhany Harunyň Sinaý çölünde geçiren ilat sanawynda hasaba alanlarynyň ýekejesi-de bu gezekdäkileriň arasynda ýokdy. ⁶⁵Çünki Reb olar hakda şeýle diýipdi: «Olaryň hemmesi çölde ölüp giderler. Ýepunnäniň ogly Kalep bilen Nunuň ogly Ýeşuwadan başga olaryň ýekejesi hem diri galmaz».

27-nji bap

Selophadyň gyzlary

¹Onsoň Selophadyň gyzlary öňe çykdylar. Selophat Heperiň ogly, Gilgadyň agtygy, Makyryň çowlugy, Ýusubyň ogly Manaşanyň ýuwlugydy. Ol Manaşanyň urugyndandy. Onuň gyzlarynyň atlary Mahla, Noga, Hogla, Milka we Tirsady. ²Olar gelip, Musanyň, ruhany Elgazaryň, baştutanlaryň we bütin halkyň öňünde, Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde durup: ³«Biziň atamyz çölde jan berdi. Ol Rebbiň garşysyna baş göteren Koranyň toparyna goşulmady, ol öz günäsi üçin öldi we ondan ogul galmady. ⁴Ogly bolmanlygy üçin, kakamyzyň ady öz urugynyň arasyndan ýitip gidäýmelimi? Kakamyzyň dogan-garyndaşlarynyň arasyndan bize-de mülk beriň» diýdiler.

⁵Musa bularyň dawasyny Rebbiň dykgatyna ýetirdi. ⁶Reb Musa şeýle jogap berdi: ⁷«Selophadyň gyzlarynyň diýýäni dogry, sen hökman olara kakalarynyň dogan-garyndaşlarynyň arasyndan mülk ber hem-de kakalarynyň ýer paýyny olara geçir. ⁸Ysraýyllara-da aýt, eger bir adam ölse we onuň yzynda ogly galmasa, onda onuň mülki gyzyna geçirilmelidir. ⁹Eger onuň gyzy hem bolmasa, onda onuň mülki doganlaryna berilsin. ¹⁰Eger onuň doganlary-da bolmasa, onda mülki atasynyň doganlaryna berilsin. ¹¹Eger atasynyň doganlary-da bolmasa, onda mülki öz urugyndan oňa iň ýakyn bolan garyndaşyna berilsin. Men Rebbiň Musa buýruşym ýaly, ysraýyllara şeýle düzgün parz bolsun».

Ýeşuwa Musanyň ýerine ýolbaşçy bellenýär

¹²Reb Musa şeýle diýdi: «Abarym daglarynyň aralygynda ýerleşýän şu dagyň depesine çyk-da, Meniň ysraýyllara berýän ýurduma syn et. ¹³Ony synlanyňdan soň, sen hem doganyň Harun ýaly, öz ata-babalaryňa gowşarsyň. ¹⁴Çünki siz ikiňiz Sin çölünde halk Meniň garşyma baş göterende, Meniň emrime garşy çykdyňyz. Çeşmäniň boýunda, olaryň gözüniň alnynda Meniň mukaddesdigimi ykrar etmediňiz». (Bu Sin çölündäki Kadeşiň golaýynda ýerleşýän Meriba çeşmesidir.) ¹⁵Musa Rebbe: ¹⁶«Reb, ähli adamzadyň gözbaşy bolan Hudaý, goý, halkyň üstünden bir adamy ýolbaşçy bellesin. ¹⁷Ol bellenen adam söweşde baştutan bolup, halkyň öňüne düşsün, goý, Rebbiň jemagaty çopansyz süri ýaly bolmasyn» diýdi. ¹⁸Onda Reb Musa şeýle diýdi: «Meniň Ruhumdan dolan Nunuň ogly Ýeşuwany saýla-da, elleriňi onuň üstünde goý. ¹⁹Ony ruhany Elgazaryň we bütin halkyň öňünde durzup, olaryň gözüniň alnynda ony halka ýolbaşçy belle. ²⁰Bütin ysraýyl halky tabyn bolar ýaly, oňa öz ygtyýarlyklaryňdan ber. ²¹Emma ol her bir meselede ruhany Elgazara maslahat salsyn. Elgazar bolsa oňa Urymyň^[25] kömegi bilen Rebbiň islegini bilip berer. Ýeşuwa we bütin ysraýyl halky hemme ýagdaýda şuňa garap iş tutsun». ²²Musa Rebbiň özüne buýruşy ýaly etdi. Ol Ýeşuwany getirip, ruhany Elgazaryň we bütin halkyň öňünde duruzdy. ²³Onsoň ellerini Ýeşuwanyň depesinde goýup, Rebbiň özüne aýdyşy ýaly, ony halkyň ýolbaşçysy belledi.

28-nji bap

Her gün berilmeli gurbanlyklar

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara şeýle buýruk ber, Maňa berýän sadakalaryny öz bellenen wagtynda hödür etsinler. Bular Meniň naharymdyr, Maňa ot üsti bilen berilýän ýakymly ysly gurbanlyklardyr. ³Olara aýt, Maňa ot üsti bilen berjek gündelik ýakma gurbanlyklary şikessiz iki sany birýaşar erkek tokly bolsun. ⁴Toklularyň birini ir bilen, beýlekisini agşamara bersinler. ⁵Toklular bilen bile galla sadakasy üçin bir küýze^[26] sap zeýtun ýagy bilen garylan, bir batmanyň ondan birine barabar saýlama bugdaý ununy sadaka bersinler. ⁶Bu Sinaý dagynda buýrulan gündelik ýakma gurbanlygy bolup, Rebbe ot üsti bilen berilýän ýakymly ysly gurbanlykdyr. ⁷Her tokly bilen bile içgi sadakasy hökmünde Rebbe bir küýze şeraby hödür edip, ony mukaddes ýerde guýsunlar. ⁸Beýleki toklyny agşamara, galla we içgi sadakasy bilen birlikde, edil irdenki ýaly hödür ediň. Bu ot üsti bilen Rebbe berilýän ýakymly ysly gurbanlykdyr. ⁹Sabat güni şikessiz birýaşar erkek tokludan ikisini, zeýtun ýagy garylan bir batmanyň ondan iki möçberindäki saýlama bugdaý ununy we içgi sadakasyny hödür etsinler. ¹⁰Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň we içgi sadakasynyň daşyndan, her Sabat güni berilýän ýakma gurbanlygy şudur.

Her aý berilmeli sadakalar

¹¹Her aýyň başynda iki öküzçäni, bir goçy, şikessiz ýedi sany birýaşar erkek toklyny ýakma gurbanlygy hökmünde Rebbe bagyş etsinler. ¹²Her öküz üçin galla sadakasy hökmünde zeýtun ýagy garylan bir batmanyň ondan üç möçberindäki saýlama bugdaý ununy we goç üçin galla sadakasy hökmünde, zeýtun ýagy garylan bir batmanyň ondan iki möçberindäki saýlama bugdaý ununy hödür etsinler. ¹³Her tokly üçin galla sadakasy hökmünde zeýtun ýagy garylan bir batmanyň ondan bir möçberindäki saýlama bugdaý ununy Rebbe ot üsti bilen berilýän ýakymly ysly gurbanlyk hökmünde hödür etsinler. ¹⁴Her öküz üçin içgi sadakasy hökmünde iki küýze şeraby, goç üçin bir ýarym küýze şeraby, her tokly üçin bolsa, bir küýze şeraby hödür etsinler. Ýyl boýy her täze Aýda berilmeli ýakma gurbanlygy şudur. ¹⁵Gündelik berilýän ýakma gurbanlygy bilen içgi sadakasyndan başga-da, Rebbe günä gurbanlygy üçin bir teke hödür edilsin.

Pesah gurbanlygy

¹⁶Birinji aýyň on dördüne Rebbe Pesah gurbanlygy hödür edilsin. ¹⁷Şu aýyň on bäşi güni baýramdyr. Siz ýedi günläp petir iýmelisiňiz. ¹⁸Şu günleriň ilkinji güni siz halky mukaddes ýygnanyşyga çagyryň. Şol gün siz işlemäň. ¹⁹Rebbe ot üsti bilen berilýän ýakma gurbanlygy hökmünde iki öküzçäni, bir goçy we şikessiz birýaşar erkek tokludan ýedi sanysyny hödür ediň. ²⁰Olaryň galla sadakasy zeýtun ýagy garylan saýlama bugdaý unundan bolsun. Her öküz üçin bir batmanyň ondan üç möçberindäki uny, goç üçin bolsa bir batmanyň ondan iki möçberindäki uny hödür etsinler. ²¹Ýedi toklynyň her biri üçin, bir batmanyň ondan bir möçberindäki uny hödür etsinler. ²²Olar günälerinden saplanmak üçin, günä gurbanlygy hökmünde bir tekäni gurbanlyk etsinler. ²³Bulary gündelik berilýän gurbanlyklara degişli bolup, irden berilýän ýakma gurbanlyklaryň daşyndan hödür etsinler. ²⁴Şeýdip, olar her gün — ýedi günläp, ot üsti bilen Rebbe ýakymly ysly iýmit sadakasyny hödür etsinler. Bu gündelik berilýän ýakma gurbanlygydyr, ol içgi sadakasynyň daşyndan berilsin. ²⁵Ýedinji gün bolsa mukaddes ýygnanyşyk geçirsinler we şol gün işlemesinler.

Galla baýramyndaky sadakalar

²⁶Ilkinji hasyl baýramy güni, ýagny galla baýramynda täze bugdaýdan Rebbe galla sadakasyny hödür edeniňizde, mukaddes ýygnanyşyk geçiriň we şol gün işlemäň. ²⁷Iki öküzçäni, bir goçy, ýedi sany birýaşar erkek toklyny Rebbe ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde hödür ediň. ²⁸Galla sadakaňyz zeýtun ýagy garylan saýlama bugdaý unundan bolup, her öküz üçin bir batmanyň ondan üç, goç üçin bir batmanyň ondan iki, ²⁹ýedi toklynyň her biri üçin bir batmanyň ondan bir möçberindäki undan berilsin. ³⁰Günäleriňizden saplanmak üçin, bir tekäni gurbanlyk beriň. ³¹Olary gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň we galla sadakasynyň daşyndan, ýanynyň içgi sadakasy bilen birlikde hödür ediň. Olar şikessiz bolmalydyrlar.

29-njy bap

Surnaý baýramyndaky sadakalar

¹Ýedinji aýyň birinji gününde siz mukaddes ýygnanyşyk geçiriň we şol gün işlemäň. Bu gün siziň üçin surnaý çalynýan gündür. ²Bir öküzçäni, bir goçy we şikessiz ýedi sany birýaşar erkek toklyny Rebbe ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde hödür ediň. ³Olaryň ýany bilen berilýän galla sadakasy zeýtun ýagy garylan saýlama bugdaý unundan bolup, öküz üçin bir batmanyň ondan üç, goç üçin bir batmanyň ondan iki, ⁴her tokly üçin hem bir batmanyň ondan bir möçberindäki undan berilsin. ⁵Günäleriňizden saplanmak üçin bir tekäni günä gurbanlygy hökmünde hödür ediň. ⁶Bu täze Aýdaky gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň we olaryň düzgüne görä berýän galla we içgi sadakasynyň daşyndandyr. Bular Rebbe ot üsti bilen berilýän ýakymly ysly sadakalardyr.

Günäden saplanma günündäki sadakalar

⁷Şu ýedinji aýyň onunjy güni siz mukaddes ýygnanyşyk geçirip, öz islegiňizi terk edip, agyz bekläň, şol gün işlemäň. ⁸Bir öküzçäni, bir goçy, ýedi sany birýaşar erkek toklyny Rebbe ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde hödür ediň. Olar şikessiz bolmalydyrlar. ⁹Olaryň ýany bilen hödür edilýän galla sadakasy zeýtun ýagy garylan saýlama bugdaý unundan bolup, öküz üçin bir batmanyň ondan üç, goç üçin bir batmanyň ondan iki, ¹⁰ýedi toklynyň her biri üçin hem bir batmanyň ondan bir möçberindäki undan berilsin. ¹¹Günäden saplaýan günä gurbanlygynyň, gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, onuň galla we içgi sadakasynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy hökmünde hödür ediň.

Çatma baýramyndaky sadakalar

¹²Ýedinji aýyň on bäşine siz mukaddes ýygnanyşyk geçiriň, şol gün işlemäň. Rebbiň şanyna ýedi günläp baýram ediň. ¹³On üç sany öküzçäni, iki sany goçy, on dört sany birýaşar erkek toklyny ot üsti bilen ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde Rebbe hödür ediň. Olar şikessiz bolmalydyrlar. ¹⁴Olaryň ýany bilen berilýän galla sadakasy, zeýtun ýagy garylan saýlama bugdaý unundan bolup, on üç öküzçäniň her biri üçin bir batmanyň ondan üç, iki goçuň her biri üçin bir batmanyň ondan iki, ¹⁵on dört toklynyň her biri üçin bir batmanyň ondan bir möçberindäki undan berilsin. ¹⁶Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakasynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

¹⁷Ikinji gün şikessiz on iki sany öküzçäni, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny hödür ediň. ¹⁸Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ¹⁹Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakasynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

²⁰Üçünji gün şikessiz on bir sany öküzi, iki sany goçy, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny hödür ediň. ²¹Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ²²Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakasynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

²³Dördünji gün şikessiz on öküzi, iki goçy, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny gurbanlyk hökmünde hödür ediň. ²⁴Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ²⁵Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakasynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

²⁶Bäşinji gün şikessiz dokuz öküzi, iki goçy, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny gurbanlyk hökmünde hödür ediň. ²⁷Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ²⁸Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakalarynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

²⁹Altynjy gün şikessiz sekiz sany öküzi, iki sany goçy, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny gurbanlyk hökmünde hödür ediň. ³⁰Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ³¹Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakalarynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

³²Ýedinji gün şikessiz ýedi öküzi, iki goçy, şikessiz on dört sany birýaşar erkek toklyny gurbanlyk hökmünde hödür ediň. ³³Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ³⁴Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakalarynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

³⁵Sekizinji gün siz mukaddes ýygnanyşyk geçiriň, şol gün işlemäň. ³⁶Bir öküzi, bir goçy, şikessiz ýedi sany birýaşar erkek toklyny ot üsti bilen ýakymly ysly ýakma gurbanlygy hökmünde Rebbe hödür ediň. ³⁷Öküzleriň, goçlaryň we toklularyň sanyna görä, olaryň ýany bilen berilýän galla we içgi sadakalaryny hödür ediň. ³⁸Gündelik berilýän ýakma gurbanlygynyň, galla we içgi sadakalarynyň daşyndan bir tekäni günä gurbanlygy üçin hödür ediň.

³⁹Bulary siz aýdylan sadakaňyzyň, meýletin sadakaňyzyň, ýakma gurbanlygyňyzyň, galla we içgi sadakalaryňyzyň, salamatlyk gurbanlygyňyzyň daşyndan bellemeli baýramlaryňyzda Rebbe hödür ediň».

30-njy bap

Kasam hakda

¹Şeýlelikde, Musa Rebbiň buýran zatlarynyň baryny ysraýyl halkynyň dykgatyna ýetirdi. ²Soňra Musa ysraýyl tire baştutanlaryna şeýle diýdi: «Ine, Reb size şu zatlary buýurdy: ³„Eger bir adam Rebbe wada etse ýa-da her hili zatdan özüni saklamaga kasam içse, onda ol beren sözüni bozman, agzy bilen aýdan wadasyny berjaý etsin.

⁴Eger aýal maşgala ýaş wagty, entek atasy öýündekä, Rebbe wada etse ýa-da kasam içse, ⁵atasy-da gyzynyň eden wadasyny ýa-da kasamyny eşidibem oňa hiç zat diýmese, onda ol aýalyň eden wadasy ýa-da kasamy öz güýjünde galar. ⁶Emma atasy bulary eşidip, öz närazylygyny bildirse, gyzynyň eden wadasy, içen kasamy öz güýjüni ýitirýär. Atasynyň oňlamandygy sebäpli, Reb bu gyzy bagyşlar.

⁷Eger gyz wada edip ýa-da bir zat babatda oýlanman kasam içip, soňam durmuşa çyksa, ⁸äri hem bu zatlardan habarly bolubam hiç zat diýmese, onda gyzyň eden wadasy, içen kasamy öz güýjünde galar. ⁹Emma äri bu zatlary eşidip oňlamasa, onda aýalynyň eden wadasyny ýa-da oýlanman içen kasamyny ret eder we Reb berjaý etmedik kasamy üçin bu aýaly bagyşlar. ¹⁰Emma dul aýalyň ýa-da äri bilen aýrylyşan aýalyň eden wadasy, özüni saklamaga içen kasamy berjaý edilmelidir. ¹¹Eger durmuşa çykan aýal wada eden ýa-da her hili zatdan özüni saklamaga kasam içen bolsa, ¹²äri-de muny eşidip, hiç zat diýmän, garşy bolmadyk bolsa, onda aýalyň eden wadasy ýa kasamy öz güýjünde galar. ¹³Emma äri bulary eşidip, öz närazylygyny bildiren bolsa, onda ol aýalynyň beren ähli wadalaryny, içen kasamyny ret edýär. Äriniň oňlamandygy sebäpli, wadasyny berjaý edip bilmedik bu aýaly Reb bagyşlar. ¹⁴Aýalynyň eden islendik wadasyny ýa-da içen kasamyny äri tassyklap ýa-da ret edip biler. ¹⁵Emma äri aýalynyň eden wadasyny ýa-da içen kasamyny eşidip, şol günüň özünde oňa garşy çykmadyk bolsa, onda aýalynyň eden wadasydyr kasamyny äri oňlan hasap ediler. Çünki äri olara garşy aýalyna hiç zat diýmändi. ¹⁶Ýöne äri olary eşiden badyna hiç zat diýmän, ony biraz wagtdan soň ret etse, onda aýalynyň günäleri äriniň boýnunadyr“».

¹⁷Är-aýalyň we entek atasy öýünde ýaşaýan gyz bilen atasynyň arasyndaky gatnaşyklar hakynda Rebbiň Musa buýran düzgünleri şulardan ybaratdyr.

31-nji bap

Midýanlaryň garşysyna uruş

¹Reb Musa: ²«Ysraýyllara garşy eden işi üçin midýanlaryň jezasyny ber. Soňra amanadyňy tabşyryp, öz ata-babalaryňa gowşarsyň» diýdi. ³Onsoň Musa gelip, halka: «Midýanlaryň garşysyna uruşmak üçin öz araňyzdan esgerler saýlaň, goý, olar Rebbe eden işi üçin midýanlaryň jezasyny bersinler. ⁴Her ysraýyl tiresinden müň adamy urşa ýollaň» diýdi. ⁵Şeýlelikde, ysraýyl tireleriniň hersinden müň adam, jemi on iki müň ýaragly esger ýygnandy. ⁶Musa olary ruhany Elgazaryň ogly Pinehas bilen bile urşa ugratdy. Pinehas ýanyna mukaddes öýüň enjamlary bilen söweş sazyny çalar ýaly surnaýlar hem aldy. ⁷Ysraýyllar Rebbiň Musa buýruşy ýaly, midýanlar bilen urşup, olaryň ähli erkek göbeklisini gyrdylar. ⁸Öldürilenleriň arasynda Ewi, Rekem, Sur, Hur we Reba atly bäş sany Midýan hany-da bardy. Begor ogly Bilgamy-da ysraýyllar gylyçdan geçirdiler. ⁹Onsoň ysraýyllar midýan aýallarydyr çagalaryny ýesir alyp, midýanlaryň ähli mal-garalaryny, sürülerini we ähli zatlaryny olja aldylar. ¹⁰Midýanlaryň ýaşan ähli galalarydyr obalaryny ýakdylar. ¹¹Talanyp alnan zatlary we ähli oljany, adamlardyr mallary bolsa alyp gaýtdylar. ¹²Onsoň olar ýesirleri, oljalaryny we talanyp alnan zatlary Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlügindäki düşelgede bolan Musa bilen ruhany Elgazara we ysraýyl halkyna getirdiler.

¹³Musa, ruhany Elgazar we bütin halkyň baştutanlary olary garşy almaga düşelgäniň daşyna çykdylar. ¹⁴Uruşdan gaýdyp gelen goşun serkerdelerine — müňbaşylara, ýüzbaşylara Musanyň gahary geldi. ¹⁵Musa olara: «Aýallaryň hemmesini diri galdyrdyňyzmy?» diýip ýüzlendi. ¹⁶«Bu aýallar Bilgamyň maslahaty bilen Pegorda ysraýyllara Rebbe garşy dönüklik etdirdiler. Şonuň üçinem, Rebbiň halkynyň arasyna gyrgynçylyk aralaşdy. ¹⁷Indi bolsa erkek göbekli ähli çagalary we erkek kişi bilen ýanaşan aýallaryň hemmesini öldüriň. ¹⁸Emma erkek kişi bilen ýanaşmadyk ýaş gyzlaryň ählisini özüňiz üçin diri galdyryň. ¹⁹Araňyzda kim adam öldüren ýa-da ölä galtaşan bolsa ýedi gün düşelgäniň daşynda galsyn. Üçünji we ýedinji günler özüňizi hem-de ýesirleriňizi tämizläň. ²⁰Bar eşikleri, deriden, geçi ýüňünden edilen her bir zady we agaçdan ýasalan gap-gaçlaryň ählisini tämizläň».

²¹Ruhany Elgazar urşa gidip gelen esgerlere şeýle diýdi: «Rebbiň Musa buýran kanunynyň parzlary şulardan ybarat: ²²altyn, kümüş, bürünç, demir, galaýy we gurşun ýaly ²³oda çydamly zatlaryň ählisini oduň içinden geçirip halallaň. Ondan başga-da, olar tämizlik suwy bilen hem halallansyn. Galan oda çydamsyz zatlar bolsa suwdan geçirilsin. ²⁴Ýedinji gün eşikleriňizi ýuwmalysyňyz we tämiz bolmalysyňyz. Ondan soňra düşelgä girip bilersiňiz».

Olja paýlanylýar

²⁵Reb Musa şeýle diýdi: ²⁶«Sen, ruhany Elgazar we halkyň urugbaşylary getirilen ähli oljany, aýallary we mal-garalary hasaplaň. ²⁷Oljany iki bölege bölüp, bir bölegini urşa gatnaşan esgerlere, galanyny bolsa jemagata paýlaň. ²⁸Urşa gatnaşan esgerleriň paýyndan — ynsan, sygyr, eşek, goýun-geçiden Rebbe paç hökmünde bäş ýüzden birini aýry goýuň. ²⁹Esgerleriň paýyndan alyp, ony Rebbe sadaka hökmünde ruhany Elgazara beriň. ³⁰Ysraýyllaryň paýyndan — ynsan, sygyr, goýun, geçi, ähli mal-garalaryň elliden birini alyp, Rebbiň mukaddes çadyryny goraýan lewilere beriň». ³¹Musa bilen ruhany Elgazar Rebbiň Musa buýruşy ýaly etdiler.

³²Alnan oljanyň esgerlerden artany: alty ýüz ýetmiş bäş müň goýundyr geçi, ³³ýetmiş iki müň iri mal, ³⁴altmyş bir müň eşek ³⁵we erkek bilen ýanaşmadyk otuz iki müň boý gyz. ³⁶Urşa gatnaşan esgerleriň paýyna üç ýüz otuz ýedi müň bäş ýüz goýundyr geçi düşdi. ³⁷Olardan alty ýüz ýetmiş bäş goýundyr geçi Rebbe paç hökmünde berildi. ³⁸Iri malyň jemi otuz alty müň bolup, olardan paç hökmünde Rebbe ýetmiş ikisi berildi. ³⁹Eşekleriň jemi sany otuz müň bäş ýüz bolup, olardan paç hökmünde Rebbe altmyş birisi berildi. ⁴⁰Gyzlaryň jemi sany on alty müň bolup, olardan otuz ikisi Rebbe paç hökmünde berildi. ⁴¹Musa Rebbiň özüne buýruşy ýaly, Rebbe berlen paçlaryň hemmesini sadaka hökmünde ruhany Elgazara berdi.

^42-46Jemagatyň paýy hökmünde Musanyň esgerlerden aýran bölegi üç ýüz otuz ýedi müň bäş ýüz goýundyr geçiden, otuz alty müň iri maldan, otuz müň bäş ýüz eşekden we on alty müň gyzdan ybarat boldy. ⁴⁷Rebbiň özüne buýruşy ýaly, Musa ysraýyllaryň paýyndan her elli adamdan we mal-garalardan birini alyp, Rebbiň mukaddes çadyryny goraýan lewilere berdi.

^48-49Soňra goşun serkerdeleri — müňbaşylar, ýüzbaşylar Musanyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdiler: «Biz gullaryň ýolbaşçylyk edýän goşunymyzdaky esgerleri sanap çykdyk. Olaryň ýekejesi hem kem däl. ⁵⁰Biz öz tapan altyn şaý-seplerimizi: uly we kiçi bilezikleri, möhürli ýüzükleri, gulakhalkalary we asyklary öz günälerimizden saplanmak üçin, Rebbiň huzuryna sadaka getirdik». ⁵¹Musa bilen ruhany Elgazar olardan ähli bezeg şaý-sepleri görnüşindäki altyny kabul edip aldylar. ⁵²Müňbaşylardan we ýüzbaşylardan Rebbe sadaka hökmünde hödür edilen altynyň agramy on iki put^[27] boldy. ⁵³Urşa gatnaşan esgerler bolsa alan oljalaryny özlerine galdyrdylar. ⁵⁴Şeýdip, Musa bilen ruhany Elgazar müňbaşylardan, ýüzbaşylardan altyny kabul edip aldylar. Ony Rebbiň ýoluna berilýän paý hökmünde ysraýyllar üçin Rebbe ýüz tutulýan çadyra getirdiler.

32-nji bap

Iordanyň gündogaryndaky tireler

¹Rubenler bilen gatlaryň mal-garasy gaty köpdi. Ýazer we Gilgat topraklarynda mal bakmaga oňat ýerleriň bardygyny görenlerinde, ²gatlar bilen rubenler gelip, Musa bilen ruhany Elgazara we halkyň baştutanlaryna şeýle diýdiler: ³«Atarot, Dibon, Ýazer, Nimra, Heşbon, Elgala, Sebam, Nebo we Begon ýaly ⁴Rebbiň ysraýyl halky üçin basyp alan ýerleri mal bakmaga amatly ýerlerdir. Siziň gullaryňyzyň bolsa mal-garasy bar». ⁵Olar şeýle dowam etdiler: «Eger biz siziň öňüňizde merhemet gazanan bolsak, goý, bu toprak biz gullaryňyza mülk edilip berilsin. Bizi Iordan derýasyndan aňry geçirmäň».

⁶Musa olara şeýle jogap berdi: «Doganlaryňyz urşa gidýärkä, siz bu taýda galmakçymy? ⁷Näme sebäpden Rebbiň özlerine beren ýurduna gitmezlikleri üçin, ysraýyllaryň ýüregine dowul saljak bolýarsyňyz? ⁸Ýurdy gözden geçirsinler diýip, Kadeşbarneýadan ugradan atalaryňyz hem şeýle edipdiler. ⁹Eşkol deresine çenli gidip, ýurdy synlanlaryndan soň, olar gelip, Rebbiň özlerine beren ýurduna girmezlikleri üçin, ysraýyllaryň ýüreklerine gorky salypdylar. ¹⁰Ol gün Rebbiň gahary geldi we Ol ant içip, şeýle diýdi: ¹¹„Müsürden çykan ýaşy ýigrimi we ondan ýokary bolan adamlaryň hiç biri Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba wada beren ýurdumy görmez. Çünki olar Maňa bütin kalplary bilen ynanmadylar. ¹²Meniň wada beren ýurduma diňe Ýepunnäniň ogly Kalep bilen Nunuň ogly Ýeşuwa baryp biler, çünki olar Maňa bütin kalby bilen ynandylar“. ¹³Onsoň Ysraýylyň garşysyna Rebbiň gahary geldi we Ol Öz nazarynda pislik eden nesil ölüp gutarýança, olary kyrk ýyllap çölde entetdi. ¹⁴Ine, indi bolsa siz — günäkärleriň nesli, öz atalaryňyzyň ornuna geçip, Ysraýylyň garşysyna Rebbiň gahar-gazap oduny has-da tutaşdyrdyňyz! ¹⁵Eger siz Rebbiň yzyna eýermekden boýun towlasaňyz, Ol bütin halky ýene-de çölüň içinde ýeke taşlar. Siz hem halkyň ölümine sebäp bolarsyňyz».

¹⁶Onsoň rubenler bilen gatlar Musanyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdiler: «Biz bu ýerde dowar sürülerimiz üçin agyllar we çagalarymyz üçin galalar gurjak. ¹⁷Emma biz söweşe taýýar bolup, gaýduwsyz esgerler hökmünde ysraýyllaryň öňünden gideris we olary barmaly ýerlerine çenli elteris. Şu wagt bolsa, biziň çagalarymyz bu ülkäniň ilatyndan goranyp, berkidilen galalarda ýaşarlar. ¹⁸Ysraýyllaryň her biri öz mülküne eýe bolýança, biz öýümize gaýtmarys. ¹⁹Biz olar bilen birlikde Iordanyň aňry gapdalyndan mülk ýer almarys, çünki biziň paýymyza Iordanyň bäri gapdaly, gündogar tarapy düşdi».

²⁰Şonda Musa olara şeýle diýdi: «Eger siz şu aýdanlaryňyzy edip, gaýduwsyz esgerler hökmünde Rebbiň huzurynda söweşe gitseňiz, ²¹Reb duşmanlaryny gaçmaga mejbur edýänçä, gaýduwsyz esgerler hökmünde hemmäňiz Rebbiň huzurynda Iordanyň aňry tarapyna geçseňiz ²²we ýurt Rebbe tabyn bolsa, ondan soň siz yzyňyza dolanyp bilersiňiz. Bu siziň Rebbiň we Ysraýylyň öňündäki borçlaryňyzy ýerine ýetirdigiňiz bolar we bu ülke Rebbiň huzurynda siziň mülküňiz bolar. ²³Eger beýle etmeseňiz, Rebbe garşy günä iş etdigiňiz bolar we hökman gazanan günäňiziň jezasyny çekersiňiz. ²⁴Çagalaryňyz üçin galalar, sürüleriňiz üçin agyllar guruň, ýöne beren wadaňyzy berjaý ediň».

²⁵Onsoň gatlar bilen rubenler Musa şeýle diýdiler: «Agamyz näme buýursa, biz gullaryň berjaý ederis. ²⁶Çaga-çugalarymyz, aýallarymyz, dowarlarymyz we ähli mal-garalarymyz bu ýerde, Gilgat galasynda galar. ²⁷Gullaryň bolan biz bolsa, gaýduwsyz esgerler hökmünde hemmämiz agamyzyň aýdyşy ýaly, derýadan geçip, Rebbiň huzurynda söweşe çykarys».

²⁸Onsoň Musa olar hakda ruhany Elgazara, Nunuň ogly Ýeşuwa we ysraýyl tireleriniň urugbaşylaryna şeýle buýruk berdi: ²⁹«Eger gatlar bilen rubenler gaýduwsyz esgerler hökmünde hemmesi Rebbiň huzurynda siziň bilen Iordandan geçseler we ol ýurt size tabyn bolsa, onda siz olara Gilgat ülkesini mülk edip beriň. ³⁰Emma olar gaýduwsyz esgerler hökmünde siziň bilen derýadan geçmeseler, onda siziň araňyzda Kengan topragyndan mülk alarlar». ³¹Gatlar bilen rubenler şeýle jogap berdiler: «Reb seniň gullaryňa näme buýursa, biz şony-da berjaý ederis. ³²Biz gaýduwsyz esgerler hökmünde Rebbiň huzurynda derýadan geçip, Kengan ýurduna gireris, ýöne bize miras düşen mülkümiz, goý, Iordanyň şu gündogar gapdaly bolsun».

³³Musa gatlar bilen rubenlere we Ýusubyň nesli bolan manaşa tiresiniň ýarysyna amor hany Sihonyň ýurduny we Başanyň hany Oguň ýurduny, olaryň töweregindäki galalarydyr obalary bilen birlikde berdi. ³⁴Onsoň gatlar Dibon, Atarot, Aroger, ³⁵Atrotşopan, Ýazer, Ýogboha, ³⁶Beýtnimra we Beýtharan ýaly berk galalary dikeltdiler we dowarlar üçin agyllar gurdular. ³⁷Rubenler bolsa Heşbon, Elgala, Kirýataýym, ³⁸Nebo, Bagalmegon (olar käbir galanyň atlaryny çalyşdylar) we Sibma galasyny täzeden gurdular. Olar täzeden guran galalaryna başga atlar dakdylar. ³⁹Manaşanyň ogly Makyryň nesilleri gidip, Gilgady basyp aldylar we ol ýerden amorlary kowdular. ⁴⁰Musa Gilgady Manaşanyň ogly Makyryň nesillerine berdi. Olar ol ýerde mesgen tutdular. ⁴¹Manaşanyň ogly Ýaýyr gidip, olaryň obalaryny basyp aldy we olaryň adyna Hawotýaýyr^[28] goýdy. ⁴²Noba gidip, Kenaty we onuň töweregindäki obalary basyp alyp, ol ýere Noba diýip, öz adyny dakdy.

33-nji bap

Müsürden Mowaba çenli ýöriş

¹Musa bilen Harunyň ýolbaşçylygy astynda tireme-tire ýöreýän ysraýyllaryň Müsürden çykanlaryndan soňky düşlän düşelgeleri şulardyr. ²Musa Rebbiň emri bilen düşlän düşelgelerini her gezek ýazyp belledi. Olaryň düşlän düşelgeleri şulardyr: ³ysraýyllar birinji aýyň on bäşine Pesah baýramynyň ertesi güni müsürlileriň gözüniň alnynda arkaýynlyk bilen Ragmeses galasyndan çykyp gaýtdylar. ⁴Ol wagt müsürliler Rebbiň gyran nowbahar ogullaryny jaýlaýardylar. Reb hatda olaryň hudaýlaryny-da jezalandyrypdy.

⁵Ysraýyllar Ragmesesden çykyp, Sukotda düşlediler. ⁶Soňra Sukotdan çykyp, çölüň gyrasyndaky Etamda düşlediler. ⁷Etamdan çykyp, olar yzlaryna, Bagalseponyň gündogaryndaky Pihahyrota tarap öwrülip, Migdolyň golaýynda düşlediler. ⁸Pihahyrotdan çykyp, deňziň içi bilen çöle tarap gitdiler. Etam çölünde üç günläp ýöräp, Marada düşlediler. ⁹Ysraýyllar Maradan çykyp, Eýlime geldiler. Ol ýerde on iki sany suwly çeşme we ýetmiş sany palma agajy bardy. Olar suwuň başynda düşlediler. ¹⁰Eýlimden çykyp gelip, Gyzyl deňziň kenarynda düşlediler. ¹¹Gyzyl deňziň kenaryndan gaýdyp, Sin çölünde, ¹²Sin çölünden gaýdyp, Dopkada, ¹³Dopkadan çykyp gelip, Aluşda, ¹⁴Aluşdan çykyp gelip, Repidimde düşlediler. Ol ýerde halk üçin içmäge suw ýokdy. ¹⁵Soň Repidimden çykyp, Sinaý çölünde, ¹⁶Sinaý çölünden çykyp gelip, Kibrothatawada, ¹⁷Kibrothatawadan çykyp gelip, Haserotda, ¹⁸Haserotdan çykyp gelip, Ritmada, ¹⁹Ritmadan çykyp gelip, Rimmonperesde, ²⁰Rimmonperesden çykyp gelip, Libnada, ²¹Libnadan çykyp gelip, Risada, ²²Risadan çykyp gelip, Kehelatada, ²³Kehelatadan çykyp gelip, Şeper dagynda, ²⁴Şeper dagyndan çykyp gelip, Haradada, ²⁵Haradadan çykyp gelip, Makhelotda, ²⁶Makhelotdan çykyp gelip, Tahatda, ²⁷Tahatdan çykyp gelip, Terada, ²⁸Teradan çykyp gelip, Mitkada, ²⁹Mitkadan çykyp gelip, Haşmonada, ³⁰Haşmonadan çykyp gelip, Moserotda, ³¹Moserotdan çykyp gelip, Beneýagakanda. ³²Beneýagakandan çykyp gelip, Horhagydgatda, ³³Horhagydgatdan çykyp gelip, Ýotbatada, ³⁴Ýotbatadan çykyp gelip, Abronda, ³⁵Abrondan çykyp gelip, Esýongeberde, ³⁶Esýongeberden çykyp gelip, Sin çölünde (ýagny Kadeşde), ³⁷Kadeşden çykyp gelip, Edomyň serhedindäki Hor dagynda düşlediler.

³⁸Ruhany Harun Rebbiň buýrugy bilen Hor dagyna çykdy. Ol şol ýerde ysraýyllaryň Müsürden çykanlaryndan soňky kyrkynjy ýylynyň bäşinji aýynyň birinji güni amanadyny tabşyrdy. ³⁹Hor dagynda ölen Harun bir ýüz ýigrimi üç ýaşyndady.

⁴⁰Negepde ýaşaýan kengan Arat hany ysraýyllaryň gelýändigi hakda eşitdi.

⁴¹Ysraýyllar Hor dagyndan gaýdyp, Salmonada düşlediler. ⁴²Salmonadan çykyp, Punonda düşlediler. ⁴³Punondan çykyp, Obotda düşlediler. ⁴⁴Obotdan çykyp, Mowap ýurdundaky Iýeý Abarymda düşlediler. ⁴⁵Iýeý Abarymdan çykyp, Dibongatda düşlediler. ⁴⁶Dibongatdan çykyp, Almondyblataýmada düşlediler. ⁴⁷Almondyblataýmadan çykyp, Nebonyň golaýyndaky Abarym daglarynda düşlediler. ⁴⁸Abarym daglaryndan gaýdyp, Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlüginde düşlediler. ⁴⁹Olar Iordan derýasynyň boýunda, Beýtýeşimotdan tä Abelşitime çenli Mowap düzlüginde düşelge gurup oturdylar.

Kenganyň basylyp alynmaly ýerleri

⁵⁰Iordanyň boýunda, Ýerihonyň garşysyndaky Mowap düzlüginde Reb Musa bilen gepleşip, oňa şeýle diýdi: ⁵¹«Ysraýyllara aýt, Iordan derýasyndan geçip, Kengana baranlarynda, ⁵²ýurduň ilatynyň hemmesini kowup çykarsynlar. Olaryň ähli daş we guýma butlaryny döwsünler, seždegählerini ýok etsinler. ⁵³Ýurdy basyp alyp, ol ýerde mesgen tutsunlar, çünki Men ony olara mülk edip berdim. ⁵⁴Ýurdy bije boýunça tireler arasynda paýlaşsynlar. Uly tirä uly mülk, kiçi tirä-de kiçi mülk berilsin. Kimiň bijesi çyksa, mülk hem şonuňky bolar. Mülk tirelere görä paýlansyn. ⁵⁵Emma ysraýyllar ýerli ilaty kowup çykarmasalar, onda ol ýerde galanlar ysraýyllaryň gözlerine dürtülen iňňe, böwürlerine sanjylan tiken ýaly bolarlar. Ýaşajak ýurtlarynda olar ysraýyllary ezerler. ⁵⁶Men hem olara çekdirjek azaplarymy ysraýyllaryň başyndan indererin».

34-nji bap

Ýurduň serhetleri

¹Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara şeýle buýruk ber: „Siz Kengan ýurduna gireniňizde, size mülk hökmünde berilýän bu topragyň serhetleri çäklendirilendir. ³Siziň günorta serhediňiz Sin çölünden Edom serhediniň boýuna uzalyp gider. Ol gündogarda Öli deňziň günorta kenaryndan başlanýandyr. ⁴Soňra serhet Içýan geçidiniň günortasyndan öwrülip, Sin çölüne geçer. Ondan Kadeşbarneýanyň günortasyna çenli, Hasaradara tarap uzalyp, Asmona tarap geçer. ⁵Serhet Asmondan öwrülip, Müsür derýasyna tarap uzalyp gider we onuň çeti Ortaýer deňzine baryp ýeter.

⁶Ortaýer deňzi we onuň kenary siziň günbatar serhediňiz bolup hyzmat eder. Bu siziň günbatar araçägiňiz bolar.

⁷Siziň demirgazyk araçägiňiz şeýle bolar: Ortaýer deňzinden Hor dagyna çenli aralykda öz serhediňizi bellärsiňiz. ⁸Hor dagyndan Lebohamada çenli öz serhediňizi bellärsiňiz we serhet ondan soň Sedat galasynyň içinden geçer. ⁹Araçäk Sedatdan gündogara Ziprona tarap uzalyp, onuň bir ujy Hasareýnana ýeter. Bu siziň demirgazyk serhediňiz bolar.

¹⁰Gündogar serhediňiz demirgazykda Hasareýnandan başlanyp, günorta Şepama tarap uzalyp gider. ¹¹Serhet Şepamdan Aýynyň gündogar gapdalyndaky Ribla tarap öwrülip, Kinneret deňziniň gündogar ýapgydyna çenli baryp ýeter. ¹²Soňra serhet Iordanyň boýy bilen aşaklygyna gidip, onuň çeti Öli deňze baryp ýeter. Daş-töwereginde şeýle serhetleri bolan bu ýurt siziň ýurduňyz bolar“». ¹³Musa ysraýyllara buýruk berip, şeýle diýdi: «Rebbiň size bije atyp, dokuz tiräniň we günbatardaky manaşa tiresiniň arasynda paýlamagy emr eden mülki, ine, şu toprakdyr. ¹⁴Ruben, gat tireleri we gündogardaky manaşa tiresi uruglaryna görä özleriniň mülküni eýýäm aldylar. ¹⁵Bu iki tire we manaşa tiresiniň ýarysy özlerine mülki Iordanyň aňyrsyndan, Ýerihonyň gündogaryndan aldylar».

Tire ýolbaşçylary

¹⁶Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁷«Ýeri size mülk edip paýlap berjek adamlar, ine şulardyr: ruhany Elgazar we Nunuň ogly Ýeşuwa. ¹⁸Mülki paýlamak üçin her tireden bir adamy ýolbaşçy hem saýlaň. ¹⁹Ýolbaşçy saýlanmaly adamlar şulardyr: ýahuda tiresinden Ýepunnäniň ogly Kalep. ²⁰Şimgon tiresinden Emihudyň ogly Şamuwel. ²¹Benýamin tiresinden Kislonyň ogly Elidat. ²²Dan tiresinden Ýoglynyň ogly Buky serdar. ²³Ýusubyň nesilleri: manaşa tiresinden Efodyň ogly Hannyýel serdar. ²⁴Efraýym tiresinden Şiptanyň ogly Kemuwal serdar. ²⁵Zebulun tiresinden Parnagyň ogly Elisapan serdar. ²⁶Ysakar tiresinden Azanyň ogly Paltyýel serdar. ²⁷Aşer tiresinden Şelomynyň ogly Ahyhut serdar. ²⁸Naftaly tiresinden Emihudyň ogly Pedahel serdar». ²⁹Rebbiň Kengan ýurdunda ysraýyllara mülk paýlap bermegi emr eden adamlary şulardan ybaratdy.

35-nji bap

Lewilere berilmeli galalar

¹Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlüginde Reb Musa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara şeýle buýruk ber, goý, olar özlerine miras düşen mülklerinden lewilere ýaşar ýaly galalar bersinler. Şol galalaryň töweregindäki öri meýdanlaryny-da lewilere bersinler. ³Bu galalar lewileriň ýaşamagy üçindir. Galalaryň töweregindäki öri meýdanlary bolsa lewileriň sürüleri we ähli mal-garalary üçindir. ^4-5Galanyň diwaryndan çar tarapa müň tirsek aralyk goýup, onuň gündogar we günorta taraplaryny iki müň tirsek, günbatar we demirgazyk taraplaryny-da iki müň tirsek edip, lewilere beriljek galalaryň öri meýdanlaryny dörtburç şekilinde ölçäň».

Gaçybatalga galalary

⁶«Lewilere berýän galalaryňyzyň altysy gaçybatalga galalary bolsun. Bulardan başga ýene kyrk iki galany lewilere beriň. ⁷Lewilere öri meýdanlary bilen birlikde jemi kyrk sekiz gala beriň. ⁸Olara berjek galalaryňyz tire paýy görnüşinde bolsun. Galalary köp bolan uly ysraýyl tiresinden köp gala, galalary az bolan kiçiräk tireden bolsa az gala alnyp, her tire öz mülk paýyna görä lewilere bersin». ⁹Soňra Reb Musa şeýle diýdi: ¹⁰«Ysraýyllara aýt, Iordan derýasyndan geçip, Kengan topragyna gireniňizde, ¹¹özüňiz üçin gaçybatalga galalaryny saýlaň. Tötänlikde adam öldüren ganhor, goý, şol ýere gaçsyn. ¹²Bu galalar ganhora jemagatyň öňünde höküm çykarylýança, öldürileniň hossaryndan gaçybatalga bolup hyzmat etsin.

¹³Özüňiz üçin jemi alty sany gaçybatalga galasyny belläň: ¹⁴olaryň üçüsi Iordan derýasynyň gündogar tarapynda, üçüsi hem Kengan topragynda bolsun. ¹⁵Bu alty gala ysraýyllara we araňyzda ýaşaýan gelmişeklere, göçüp gelenlere gaçybatalga bolup hyzmat etsin. Tötänlikde adam öldürip, ganhor bolan adam ol ýere gaçyp biler.

Ganhorlyk we ar almak hakda

¹⁶Eger-de biri demirden ýasalan zat bilen başga birini urup öldürse, ol adam ganhordyr. Ganhoryň jezasy ölüm bolsun. ¹⁷Eger biri adama degende öldürip biljek daş bilen adam urup öldürse, ol ganhordyr. Ganhoryň jezasy ölüm bolsun. ¹⁸Ýa-da biri adama degende öldürip biljek agaç bölegi bilen adam urup öldürse, ol ganhordyr. Ganhoryň jezasy ölüm bolsun. ¹⁹Dökülen gan üçin öldürileniň hossary ganhory öldürer. Ol öz gandaryny duşan ýerinde öldürsin. ²⁰Şunuň ýaly-da, eger biri başga bir adamy ýigrenýändigi üçin itekläp ýa-da başga biri bukuda ýatyp, oňa tarap bir zat zyňyp öldürse, ²¹ýa-da duşmançylykdan ony eli bilen urup öldürse, onda ony öldüren adam ölüme höküm edilsin. Ol adam ganhordyr, öldürileniň hossary ganhory duşan ýerinde öldürsin.

²²Emma biri duşmançylyk etmezden, bir adamy tötänlikde itip goýberse ýa-da bukuda ýatyp peýlemezden, oňa tarap bir zat zyňyp goýberse, ²³ýa-da adama degende öldürip biljek daşy seretmän zyňyp, tötänlikde bir adamyň ganyna galsa, öldüren bilen öleniň arasynda duşmançylyk bolmandygyna we öldüreniň oňa şikes ýetirmek islemändigine garamazdan, ²⁴ganhor bilen öldürileniň hossarynyň arasyndaky dawany şu kada-kanunlar boýunça jemagat çözsün. ²⁵Jemagat öldürileniň hossarynyň elinden ganhory halas etsin we ony başdaky gaçyp baran gaçybatalga galasyna ugratsyn. Depesine mukaddes ýag guýlup bellenen baş ruhany ölýänçä, ganhor şol ýerde bolmalydyr. ²⁶Emma ganhor ilki gaçyp baran gaçybatalga galasynyň çäginden daşa çyksa ²⁷we öldürileniň hossary ony tapyp öldürse, öldürileniň hossary ganhor saýylmaly däldir. ²⁸Çünki ganhor baş ruhany ölýänçä, gaçybatalga galasynyň daşyna çykmaly däldir. Ol diňe baş ruhany ölenden soň, öz öýüne gaýdyp biler.

²⁹Bular siz nirede ýaşasaňyz-da, nesiller boýy size parz we höküm bolsun.

³⁰Eger bir adam başga bir adamy öldürse, şaýatlaryň görkezmesi esasynda ol ölüme höküm edilsin, emma diňe bir şaýadyň görkezmesi esasynda ol ölüme höküm edilmeli däldir. ³¹Ölüm jezasyna höküm edilen ganhoryň janynyň öwezine hun alynmasyn, ganhor öldürilmelidir. ³²Gaçybatalga galasyna gaçyp baran biriniň baş ruhany ölmezden öň öz topragyna gaýdyp barmagy üçin ondan töleg almaň. ³³Gan topragy harama çykarýandyr, öz ýaşaýan topragyňyzy haramlamaň. Dökülen gany toprakdan diňe ganhoryň gany bilen ýuwup bolar. ³⁴Meniň mekan tutan topragymy, ýagny öz ýaşaýan ýeriňizi haramlamaň. Çünki ysraýyl halkynyň arasynda ýaşaýan Reb — Mendirin».

36-njy bap

Durmuşa çykan gyzlaryň mülki

¹Makyryň ogly, Manaşanyň agtygy, Ýusubyň çowlugy bolan Gilgadyň nesilleriniň urugbaşylary öňe çykyp, Musanyň, ýolbaşçylaryň we ysraýyl tireleriniň urugbaşylarynyň öňünde şeýle diýdiler: ²«Reb ýurdy bije atyp, mülk hökmünde ysraýyllara paýlap ber diýip, agamyz Musa emr etdi. Doganymyz Selophadyň mülküni onuň gyzlaryna bermegi hem Reb agamyza buýurdy. ³Eger Selophadyň gyzlary Ysraýylyň başga tiresinden bolanlara durmuşa çyksalar, onda olaryň mülki biziň mülkümizden aýrylyp, baran ärleriniň tiresine goşular. Şeýdip, bijede biziň mülk paýymyz kemeler. ⁴Ysraýyllaryň baýram ýyly gelende bolsa, gyzlaryň mülki ärleriniň tiresiniň mülküne goşular. Şeýlelikde, olaryň mülki biziň tirämiziň mülkünden alnar».

⁵Onsoň Musa Rebbiň emri boýunça ysraýyllara şeýle buýurdy: «Ýusubyň tiresiniň nesilleriniň diýýäni dogrudyr. ⁶Selophadyň gyzlary hakda Reb şeýle diýdi: „Olar islän adamsyna durmuşa çykyp bilerler, ýöne olaryň barjak kişileri öz tirelerinden bolsun. ⁷Ysraýyllaryň mülki bir tireden başga bir tirä geçmeli däldir. Ähli ysraýyllar öz tireleriniň mülküne eýelik etsinler. ⁸Islendik ysraýyl tiresinden mülk alan gyz, öz tiresinden bolan kişä durmuşa çyksyn. Şonda her bir ysraýylly öz atalarynyň mülküne müdimilik eýelik edip biler. ⁹Hiç bir mülk bir tireden başga bir tirä geçmeli däldir. Ysraýyl tireleriniň her biri öz mülküne eýelik etsin“».

¹⁰Selophadyň gyzlary Rebbiň Musa buýruşy ýaly hem etdiler. ¹¹Onuň gyzlary Mahla, Tirsa, Hogla, Milka we Noga öz kakasynyň doganlarynyň ogullaryna durmuşa çykdylar. ¹²Olar Ýusubyň ogly Manaşanyň nesilleriniň uruglaryndan bolan kişilere durmuşa çykdylar. Şeýdip, olaryň mülki öz atalarynyň tiresinde galdy.

¹³Iordan derýasynyň boýunda, Ýerihonyň garşysynda ýerleşýän Mowap düzlüginde Rebbiň Musa arkaly ysraýyllara beren parzlardyr hökümleri şulardan ybaratdy.

Kanun taglymaty

Giriş

Ysraýyl halky Iordan derýasyndan geçip, Kengany basyp almagyň öňüsyrasyndady. Emma Hudaý Musa pygamberi ysraýyllary Kengan ýurduna getirmekden saklady. Müsürden çykyş kitabynda Hudaý Musanyň Iordan derýasynyň gündogarynda öljekdigini aýdypdy. Musa ysraýyl halkynyň öňünde hoşlaşyk sözüni sözläp, halka Hudaýyň kanunlaryny ýatlatdy.

Şeýle hem Musa ysraýyllara geçen kyrk ýyly ýatlatdy. Hudaý ysraýyllary Müsürden halas edip, çölde olaryň aladasyny etdi, emma ysraýyllar Hudaýa hemişe wepaly bolmadylar, Ony diňlemediler.

Musa ysraýyllara Rebbe ybadat edip, Onuň tabşyryklaryny berjaý etseler, duşmanlaryndan üstün çykyp, güýçli halk boljakdygyny aýtdy. Emma ähti bozup, butlara sežde etseler, Rebbiň halka nejis nälet siňdirjekdigi barada duýdurdy. Bu näletiň netijesinde duşmanlar olardan üstün çykarlar, olar öz ýurtlaryndan we janlaryndan mahrum bolarlar. Şeýle-de, bu kitap geljekki patyşanyň özüni nähili alyp barmalydygyny öwredýär.

Mazmuny

Halk çöllükde 1:1—3:29

Musa pygamber halky Äht bilen tanyşdyrýar 4:1—11:32

Ähtiň talaplary 12:1—26:19

Ähtiň däp-dessurlary 27:1—30:20

Musa pygamberiň soňky sözi 31:1—34:12

1-nji bap

Musanyň soňky sözleri

¹Ine, bu sözler Musanyň Iordan derýasynyň gündogarynda — çöllükde ýaşaýan tutuş ysraýyl halkyna aýdan sözleri. Olar Supuň garşysyndaky Araba düzlüginde, Paran galasy bilen Topel, Laban, Haserot we Dizahap galalarynyň aralygynda ýaşaýardylar. ²Horep^[1] dagyndan Kadeşbarneýa çenli aralyk Segir daglygynyň üsti bilen gideniňde, on bir günlük ýoldy. ³Kyrkynjy ýylyň on birinji aýynyň birinji güni, Musa Rebbiň buýruşy ýaly edip, ysraýyllara Onuň buýruklaryny ýetirdi. ⁴Bu Musanyň Heşbonda höküm süren amorlaryň hany Sihony, şeýle hem, Aştarotda we Edreýde höküm süren Başan ýurduň hany Ogy ýeňenden soň boldy. ⁵Musa Iordanyň gündogarynda — Mowap ýurdundaka ysraýyllara şu kanuny beýan etmäge başlady: ⁶«Hudaýymyz Reb Horep dagynda şeýle diýdi: „Siz bu dagda uzak wagt bolduňyz. ⁷Indi ýörişiňizi dowam ediň, amorlaryň ýaşaýan daglygyna, şeýle hem, goňşy ülkelere: Araba düzlügine, daglyga, günbatar baýyrlyklara, Negep çölüne, deňiz ýakasyndaky Kengan ýurduna, Liwana we beýik Ýewfrat derýasyna çenli gidiň. ⁸Ine, Men bu ýurdy siziň öňüňizde goýdum. Meniň ata-babalaryňyz Ybraýyma, Yshaga, Ýakuba we olaryň nesillerine bermegi wada eden ýurduma gidiň-de, ony mülk ediniň“».

Musa halka baştutanlar belleýär

⁹«Şol wagt men size şeýle diýdim: „Sizi ýeke özüm başaryp biljek däl. ¹⁰Hudaýyňyz Reb sizi köpeltdi. Şonuň üçin-de bu gün siziň sanyňyz asmandaky ýyldyzlar deý kän. ¹¹Size söz berşi ýaly, ata-babalaryňyzyň Hudaýy Reb, goý, siziň sanyňyzy mundan-da müň esse artdyrsyn we sizi ýalkasyn! ¹²Ýöne meniň ýeke özüm ähli dawalaryňyzyň agyr ýüküni gerdenimden nädip aýrarkam? ¹³Her tiräňizden akylly-paýhasly, düşbi we tejribeli adamlary saýlaň“. ¹⁴Siz maňa: „Seniň netijä gelen pikiriň gowy pikir“ diýip jogap berdiňiz. ¹⁵Şeýlelikde, men siziň her tiräňizden saýlanan bu akylly-paýhasly we tejribeli adamlary siziň üstüňizden baştutan edip, müňbaşylar, ýüzbaşylar, ellibaşylar, onbaşylar goýdum we beýleki baştutanlary belledim. ¹⁶Şol wagt men size kazylary hem belledim we olara: „Halkyň arasyndaky dawalara üns berip gulak goýuň, isle ol ýerli bolsun, isle gelmişek bolsun, iki adamyň arasyndaky dawany adalatly çözüň. ¹⁷Siz kazylyk edeniňizde, tarapgöýlik etmeli dälsiňiz: uly dawany-da, kiçi dawany-da deň diňläň. Hiç kimden gorkmaň, çünki çözgüt Hudaýdandyr. Size çözmesi kyn düşen dawany maňa getiriň, ony özüm diňlärin“ diýdim. ¹⁸Şeýdip, şol wagt men size etmeli ähli işleriňizi tabşyrdym».

Kadeşbarneýa içalylar iberilýär

¹⁹«Soňra Hudaýymyz Rebbiň edil bize buýruşy ýaly, biz Horep dagyndan çykyp, amorlaryň ýaşaýan daglygynyň üsti bilen tä Kadeşbarneýa baryp ýetýänçäk, siziň gören ägirt uly we ýowuz çölüňiziň içi bilen gitdik. ²⁰Ol ýerde men size şeýle diýdim: „Hudaýymyz Rebbiň bize berjek amorlaryň ýaşaýan daglygyna-da gelip ýetdik. ²¹Ine, Hudaýyňyz Reb bu ýurdy size berdi. Gidiň-de, ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň size söz berşi ýaly, ony mülk ediniň. Gorkmaň, dowla düşmäň“. ²²Emma siziň hemmäňiz şonda meniň ýanyma gelip: „Geliň, ýurdy gözden geçirmek üçin öz aramyzdan adamlary ýollalyň. Olar biziň gitjek ýolumyz hakda, barjak galalarymyz barada habar getirerler“ diýdiňiz. ²³Bu pikir meniň göwnüme makul boldy. Men her tireden bir adam alyp, jemi on iki adam saýladym. ²⁴Olar ýola düşüp, daglyga tarap gitdiler. Eşkol deresine ýetenlerinde, olar ony gowy gözden geçirdiler. ²⁵Yzlaryna dolanyp gelenlerinde, olar bize şol ýurduň miwe önümlerinden ýygyp getirdiler. Olar: „Hudaýymyz Rebbiň bize berýän ýurdy gowy ýurt eken“ diýen habary getirdiler. ²⁶Emma siz ol ýere gitmek islemediňiz. Hudaýyňyz Rebbiň buýrugyna garşy baş göterdiňiz. ²⁷Siz çadyrlaryňyzda hüňürdeşip şeýle diýdiňiz: „Reb bizi ýigrenýär, Ol bizi amorlaryň eline berip ýok etmek üçin Müsürden çykaryp getiripdir. ²⁸Biz ol ýere nädip gideli? Ol ýere goýberen doganlarymyzyň: ‘Ol ýerdäki adamlar bizden güýçli we uzyn boýly. Olaryň galalary göge ýetip duran beýik we berk diwarly galalardyr! Biz ol ýerde hatda anaklary-da gördük’ diýen habary biziň ýüregimizi howsala saldy“. ²⁹Men size şeýle diýdim: „Olardan gorkmaň, dowla düşmäň. ³⁰Müsürde we çölde edil gözüňiziň alnynda siziň üçin söweşişi ýaly, ýene-de öňüňizden ýöräp, siziň üçin söweşjek Hudaýyňyz Rebdir. ³¹Çölde ýol boýy ýöriş edip, şu ýere gelip ýetýänçäňiz, edil enäniň öz çagasyny elinde göterip gelşi ýaly, Hudaýyňyz Rebbiň sizi nähili gorap getirendigini özüňiz gördüňiz. ^32-33Emma siz şonda-da gijesine ot, gündizine bulut görnüşinde düşlejek ýeriňizi, ýörejek ýoluňyzy görkezip, öňüňizden gidýän Hudaýyňyz Rebbe ynam etmediňiz“».

Reb ysraýyllary jezalandyrýar

³⁴«Siziň sözleriňizi eşidip, Rebbiň gaty gahary geldi we ant içip: ^35-36„Meniň siz üçin ata-babalaryňyza söz beren gowy ýurdumy Ýepunne ogly Kalepden başga bu pis nesliň hiç biri görmez. Muny diňe Kalep görer. Men-Rebbe ýürekden wepalydygy üçin Men oňa we onuň nesillerine aýak basan ýurduny berjek“ diýdi. ³⁷Siz sebäpli Rebbiň hatda maňa-da gahary gelip, Ol maňa şeýle diýdi: „Sen hem ol ýurda aýagyňy sekmersiň. ³⁸Ol ýurda seniň kömekçiň Nunuň ogly Ýeşuwa barar. Sen ony golda, çünki ýerleri ysraýyllara mülk edip paýlap berjek ýeke-täk adam şoldur“. ³⁹Onsoň Reb tutuş halka: „Uruşda ýesir düşer öýden perzentleriňiz, ýagny bu günki gün ýagşyny-ýamany saýgarmaýan çagalaryňyz ol ýere bararlar. Men bu ýurdy olara berjek, olar muny mülk edinerler. ⁴⁰Emma siz bolsa Gyzyl deňziň^[2] ýoly bilen yzyňyza, çöle tarap ýöriş ediň“ diýdi. ⁴¹Siz maňa: „Biz Rebbe garşy günä etdik! Hudaýymyz Rebbiň bize buýruşy ýaly, biz gidip söweşmäge taýýar“ diýip jogap berdiňiz. Şeýlelikde, ähliňiz söweş ýaraglaryňyzy dakynyp, daglyga çykmak ýeňil bolar öýdüp pikir etdiňiz. ⁴²Reb maňa: „Olara aýt: gitmesinler, uruşmasynlar, çünki Men olaryň arasynda bolmaryn. Şonuň üçin hem olar duşmanlaryndan ýeňlerler“ diýdi. ⁴³Men muny size ýetirdim, emma siz gulak asmadyňyz. Siz Rebbiň buýrugyna garşy baş göterip, men-menlik bilen daglyga gitdiňiz. ⁴⁴Ol daglykda ýaşaýan amorlar garşyňyza çykyp, Segirden Horma çenli sizi arylar deý kowalap ýençdiler. ⁴⁵Siz yzyňyza dolanyp gelip, Rebbe dady-perýat etdiňiz. Reb siziň sesiňize ne gulak saldy, ne-de üns berdi.

⁴⁶Soňra siz uzak wagtlap Kadeşbarneýada galdyňyz».

2-nji bap

¹«Rebbiň maňa aýdyşy ýaly, biz Gyzyl deňziň ýoly bilen çöle tarap gaýtdyk we ençeme günläp Segir daglygynyň töwereginde aýlanyp gezdik».

Ysraýyllar Edomyň we Mowabyň içinden geçýärler

²«Soňra Reb maňa şeýle diýdi: ³„Siz bu daglygyň daşynda gaty köp aýlandyňyz. Indi sen demirgazyk tarapa öwrül ⁴we adamlardan şulary talap et: ‘Siz häzir Segirde ýaşaýan garyndaşlaryňyz Ysawyň nesilleriniň üstünden geçmeli. Olar sizden gorkarlar, şonuň üçin siz örän seresap boluň. ⁵Olar bilen urşa girişmäň, çünki Men size olaryň ýerinden ýekeje garyş-da ýer berjek däl. Çünki Segir daglygyny Men Ysawa mülk berdim. ⁶Siz iýjek iýmitiňizi hem, içjek suwuňyzy hem olardan satyn alyp iýip-içiň’“. ⁷Hudaýyňyz Reb, hakykatdan-da, siziň her bir tutan işiňize bereket berdi. Siziň bu ummasyz çölüň içi bilen barýandygyňyzy Ol bilýärdi. Şol geçen kyrk ýylyň içinde, Hudaýyňyz Reb siziň bilen bile boldy. Siz hiç zada zar bolmadyňyz.

⁸Şeýdip, biz Segirde ýaşaýan garyndaşlarymyz Ysawyň nesilleriniň üstünden geçdik. Eýlat we Esýongeberden Araba düzlügine gidýän ýol bilen gidip, Mowap çölüne tarap ugradyk. ⁹Reb maňa: „Mowaplylara duşman gözi bilen garama ýa-da olar bilen urşa girme, çünki Ar galasyny Lutuň nesillerine mülk berendigim sebäpli, Men size olaryň ýerinden mülk edip, hiç zat berjek däl“ diýdi. ¹⁰(Ol ýerde anaklar ýaly uzyn boýly, güýçli we köp sanly eýmimler ýaşaýardy. ¹¹Olar hem anaklar ýaly rapalar saýylýardy. Emma mowaplylar olary eýmimler diýip atlandyrdylar. ¹²Şeýle hem Segirde horylar ýaşaýardylar, emma Ysawyň nesilleri olary kowup çykardylar. Ysraýyllaryň Rebbiň mülk beren ýerinde edişleri ýaly, Ysawyň nesilleri-de olary ýok edip, ýerlerinde özleri ornaşdylar). ¹³Reb: „Indi bolsa Zeret deresinden geçeliň“ diýdi. Şeýdip, Rebbiň buýrugyna görä, biz Zeret deresinden geçdik. ¹⁴Kadeşbarneýadan ýola düşüp, Zeret deresinden geçýänçäk, dogry otuz sekiz ýyl geçdi. Rebbiň aýdyşy ýaly, şol döwrüň içinde bu nesliň urşujylary ölüp gutardy. ¹⁵Hawa, tä Ysraýyl düşelgesindäki urşujylaryň ählisi ölüp gutarýança, hut Rebbiň Özi olara garşy boldy.

¹⁶Halkyň arasyndaky ähli urşujylar ölüp gutaran badyna, ¹⁷Reb maňa şeýle diýdi: ¹⁸„Bu gün siz Ar galasynda Mowabyň araçägini kesip geçersiňiz. ¹⁹Ammonlaryň serhedine golaýlaşanyňyzda, olara duşmançylyk gözi bilen garamaň, olar bilen urşa girmäň, sebäbi Men ammonlaryň ýerini size mülk berjek däldirin, çünki Men ol ýeri Lutuň nesillerine berdim“. ²⁰(Aslynda bu ýer rapalaryň ýeri hasaplanýardy. Olar bu ýerde öňden bäri ýaşaýardylar. Ammonlar olara zamzumlar diýip at berdiler. ²¹Zamzumlar anaklar ýaly uzyn boýludylar, güýçlüdiler we san taýdan köp adamlydylar. Muňa garamazdan, Reb olary ammonlaryň öňünden ýok etdi. Ammonlar olary kowup çykaryp, olaryň ýerinde özleri ornaşdylar. ²²Reb Segirde ýaşaýan Ysawyň nesilleri bilen hem şeýle etdi. Olaryň öňünden horylary ýok etdi. Ysawyň nesilleri horylary kowup çykaryp, olaryň ýerinde özleri ornaşdylar. Hatda olar şu güne çenli hem şol ýerde ýaşaýarlar. ²³Kaptordan çykyp gaýdan kaptorlylar Gaza galasyna çenli gidýän obalarda ýaşaýan awalary ýok edip, olaryň ýerinde özleri ornaşdylar). ²⁴„Tur, ýola düş! Arnon jülgesinden geç! Ine, Men Heşbondaky amorlaryň hany Sihony we onuň ýerini seniň eliňe berdim. Ýurdy eýelemäge başla, Sihon bilen urşa gir. ²⁵Şu günden başlap, Men ýer ýüzündäki ähli halkyň üstünden gorky we howp salaryn. Seniň adyňy eşidenlerinde, olar gorkudan ýaňa titreşer durarlar“».

Ysraýyllar Sihon bilen Og hany derbi-dagyn edýärler

²⁶«Şeýdip, men Kedemot çölünden Heşbonyň hany Sihona, ine, şu parahatçylyk sözlerini aýdyp, ilçileri ýolladym: ²⁷„Maňa öz ýurduňyň üstünden geçmäge rugsat et. Diňe ýoldan ýöräýin, saga hem, çepe hem sowulmaýyn. ²⁸Iýmäge iýmitimizi, içmäge suwumyzy sizden satyn alaly. Pyýadalap diňe ýoluňdan geçsem bolýar. ²⁹Segirde ýaşaýan Ysawyň nesilleri ýaly we Arda ýaşaýan mowaplylar ýaly, sen hem maňa Iordandan geçip, Hudaýymyz Rebbiň bize berýän ýurduna ýetmek üçin öz ýurduňyň üstünden geçmäge rugsat et“. ³⁰Emma Heşbonyň hany Sihon bize ýurdunyň üstünden geçmäge rugsat etmedi. Çünki Hudaýyňyz Reb şu günki görşüňiz ýaly, ony siziň eliňize bermek üçin, onuň kalbyny gatadyp, doňýürek etdi. ³¹Reb maňa: „Ine, Men Sihony we onuň ýurduny saňa bermäge girişdim. Indi sen hem onuň ýerini eýelemäge başla“ diýdi. ³²Şeýlelikde, Sihon ähli urşujylary bilen Ýahasda biziň garşymyza söweşmäge çykdy. ³³Hudaýymyz Reb ony biziň elimize berdi. Biz Sihonyň özüni, onuň tohum-tijini we ähli urşujylaryny gyrdyk. ³⁴Şol bir wagtyň özünde onuň ähli galalaryny basyp aldyk. Ähli galalaryndaky erkekleri, aýallary we çagalary bütinleý ýok etdik. Ol ýerde ýekeje-de adam galdyrmadyk. ³⁵Diňe mal-garalary, şeýle hem basyp alan galalarymyzyň baýlyklaryny olja edip aldyk. ³⁶Arnon jülgesiniň gyrasyndaky Aroger galasyndan başlap (jülgäniň özündäki gala hem degişlidir), tä Gilgada barýança, biziň üçin ýekeje-de berk gala ýokdy. Hudaýymyz Reb olaryň hemmesini biziň elimize berdi. ³⁷Muňa garamazdan, Hudaýymyz Rebbiň bize tabşyryşy ýaly, Ýabok derýasynyň boýunda we daglykdaky galalarda ýaşaýan ammonlaryň ýerine çozup girmedik».

3-nji bap

¹«Soňra biz Başan ýurduna tarap ýolumyzy dowam etdirdik. Başan hany Og söweşmek üçin, Edreýde ähli urşujylary bilen biziň garşymyza çykdy. ²Reb maňa: „Men Ogy, onuň ähli halkyny we ýurduny seniň eliňe berdim. Ondan gorkma. Heşbonda hanlyk süren amor hany Sihony ýok edişiň ýaly, Ogy hem ýok et“ diýdi. ³Şeýlelikde, Hudaýymyz Reb Başan hany Ogy hem-de onuň ähli urşujylaryny biziň elimize berdi. Biz olaryň ýekejesini hem diri galdyrman, hemmesini gyrdyk. ⁴Şol bir wagtyň özünde biz onuň ähli galalaryny basyp aldyk. Ol ýerde basyp alynmadyk ýekeje-de gala galmady. Biz olaryň jemi altmyş galasyny, Oguň Başandaky hanlygy bolan tutuş Argop topragyny basyp aldyk. ⁵Bularyň hemmesi berk diwarly, gulp bilen ýapylýan iki gat derwezeli berk galalardy. Bulardan başga obalar-da köpdi. ⁶Edil Heşbonyň hany Sihony ýok edişimiz ýaly, biz olary hem bütinleý ýok etdik. Ähli galalardaky erkekleri, aýallary we çagalary bütinleý ýok etdik. ⁷Emma ähli mal-garalary we galalardaky baýlyklary özümize olja edip aldyk. ⁸Şeýdip, biz Iordanyň aňyrsynda amorlaryň iki hanynyň ýurduny basyp aldyk. Arnon jülgesinden Hermon dagyna çenli ⁹(Sidonlylar Hermon dagyna Sirýon diýýärler, amorlar bolsa oňa Senir diýýärler), ¹⁰belent tekizlikdäki ähli galalary, tutuş Gilgady, Salka we Edreýe çenli Başandaky Oguň hanlygynda bolan ähli galalary basyp aldyk. ¹¹(Rapalardan ýeke-täk diri galan Başan hany Ogdy. Oguň tabydy gara daşdan bolup, tirsek ölçegi bilen onuň uzynlygy dokuz tirsek, ini hem dört tirsekdi. Ony ammonlaryň Raba galasynda şu günki gün hem görüp bolýar)».

Iordanyň gündogarynda ýer paýlanylýar

¹²«Men şol wagtky basyp alan ýerimizi paýladym. Men ruben we gat tirelerine Arnon jülgesiniň çetindäki Arogeriň demirgazygyny, şeýle hem Gilgat daglygynyň ýarysyny onuň galalary bilen bile berdim. ¹³Gündogardaky manaşa tiresine bolsa Gilgadyň galan ýarysyny we Oguň hanlygy bolan tutuş Başany, ýagny tutuş Argop topragyny berdim. (Tutuş Başan rapalaryň ülkesi diýip atlandyrylýardy.) ¹⁴Manaşa tiresinden Ýaýyr diýen adam geşurlylaryň we magakatlylaryň araçägine çenli bolan tutuş Argopy aldy we ol ýerleri Başandan soň öz adyna görä, Hawotýaýyr^[3] diýip at berdi. (Ol şu güne çenli hem şeýle atlandyrylýar.) ¹⁵Makyra Gilgady berdim. ¹⁶Emma ruben we gat tirelerine Gilgat bilen Arnon jülgesiniň aralygyndaky ýerleri berdim. Jülgäniň ortasy olaryň günorta araçägi bolup, olaryň demirgazyk araçägi bolsa ammonlaryň araçägi bolan Ýabok derýasydyr. ¹⁷Günbatar araçäk Iordan derýasy bolup, Kinneretden Araba deňzine, ýagny Öli deňze çenli bolan Araba düzlügi we Pisga dagynyň etekleri oňa degişlidir. ¹⁸Şol wagt men size şeýle buýruk berdim: „Ine, Hudaýyňyz Reb bu ýurdy mülk edinmek üçin size berdi. Ähli söweşijileriňiz ýaraglansynlar-da, ysraýyl doganlaryňyzyň öňünden ýöresinler. ¹⁹Diňe aýallaryňyz, çagalaryňyz we mal-garalaryňyz meniň size beren galalarymda galsynlar. Men siziň köp mal-garalaryňyzyň bardygyny bilýärin. ²⁰Reb doganlaryňyza-da siziňki ýaly parahatçylyk berenden soň we olar hem Hudaýyňyz Rebbiň Iordanyň aňyrsyndan özlerine berýän mülk ýerini eýelänlerinden soň, her biriňiz meniň size beren mülküme dolanyp gelip bilersiňiz“. ²¹Şol wagt men Ýeşuwa hem tabşyryk berip: „Hudaýyňyz Rebbiň bu iki hana näme edenini öz gözüňiz bilen gördüňiz. Reb siziň üstünden geçjek ähli hanlyklaryňyzy şeýle eder. ²²Olardan gorkmaň, çünki siz üçin söweşjek Hudaýyňyz Rebbiň hut Özüdir“ diýdim».

Musa Kengana barmaga rugsat edilmeýär

²³«Şol wagt men Rebbe ýalbaryp şeýle diýdim: ²⁴„Ýa Hökmürowan Reb, Sen Öz beýikligiňi we gudratyňy guluňa ýaňy görkezip başladyň. Ýerde we gökde haýsy hudaý Seniňki ýaly işleri we gudratlary amala aşyryp biler! ²⁵Maňa Iordanyň aňyrsyna geçip, gowy ýurdy, ýagny daglygy we Liwany görmäge rugsat et“. ²⁶Emma Rebbiň siz sebäpli maňa gahary gelip, Ol maňa gulak asmady. Reb maňa: „Besdir indi! Gaýdyp Maňa bu hakda aýtma! ²⁷Pisga dagynyň depesine çyk-da, günbatara, demirgazyga, günorta we gündogara seret. Gowuja seretgin, çünki sen Iordandan aňry geçmersiň. ²⁸Emma Ýeşuwa tabşyr, ony ruhlandyr we güýçlendir, sebäbi halka baş bolup, Iordandan geçjek we seniň görjek şol ýurduňy olara mülk edip paýlap berjek Ýeşuwadyr“ diýdi. ²⁹Şeýdip, biz Beýtpegor galasynyň garşysyndaky jülgede saklandyk».

4-nji bap

Musa ysraýyllara boýun egmegi buýurýar

¹«Eý, ysraýyl halky, indi meniň size öwredýän parzlaryma we düzgünlerime gulak goýuň. Şonda siz ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň özüňize berýän ýurduna gidip, ony mülk edinersiňiz. ²Siz meniň buýruklarymyň üstüne hiç zat goşmaly-da däl, ondan hiç zat aýyrmaly-da dälsiňiz. Ýöne Hudaýyňyz Rebbiň meniň üstüm bilen berýän buýruklaryny ýerine ýetiriň. ³Rebbiň Bagalpegorda näme edenini, ýagny Hudaýyňyz Rebbiň Bagalpegor butunyň yzyna eýerenleriň ählisini araňyzdan nähili ýok edenini öz gözüňiz bilen gördüňiz. ⁴Hudaýyňyz Rebbe wepaly bolanlaryňyzyň hemmesi bu gün diri. ⁵Ine, edil Hudaýym Rebbiň maňa tabşyryşy ýaly, siziň mülk edinmäge barýan ýurduňyzda berjaý etmegiňiz üçin men size bu parzlary we hökümleri öwretdim. ⁶Olary yhlas bilen berjaý ediň, çünki bu beýleki halklara akyl-paýhaslydygyňyzy we juda düşünjelidigiňizi görkezer. Bu parzlary eşidenler: „Dogrudan hem, bu millet akylly we düşünjeli eken!“ diýerler. ⁷Haçan çagyrsak, Hudaýymyz Reb ýanymyzda. Şeýle Hudaýly beýik millet nirede bar? ⁸Häzir meniň size öwredýän bu tutuş Kanunym ýaly adalatly parzlarydyr hökümleri bolan başga beýik millet barmyka? ⁹Ýöne habardar boluň, özüňizi goraň. Şeýdip, ömürboýy gözüňiz bilen gören zatlaryňyzy ýadyňyzdan çykarmaň, unutmaň. Olary çagalaryňyza, çagalaryňyzyň çagalaryna-da aýdyp beriň. ¹⁰Siz Horepde Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda duranyňyzda, Reb maňa şeýle diýdi: „Halkyňy Meniň huzuryma üýşür. Men olara Öz sözlerimi eşitdirjek, şonda olar bütin ömrüne Menden gorkmagy öwrenerler we çagalaryna hem öwrederler“. ¹¹Siz ýakyn gelip, dagyň eteginde durduňyz. Dagyň alawlap ýanýan ody al-asmana galdy we dagy goýy tüsse bilen gara bulut gaplady. ¹²Reb oduň içinden size seslendi. Siz Onuň sözlerini eşitdiňiz, emma Onuň Özüni görmediňiz, diňe sesini eşitdiňiz. ¹³Reb size Ähtini mälim edip, ony berjaý etmegiňizi tabşyrdy. Bu — on tabşyrykdy we Ol ony iki sany ýasy daşyň ýüzüne ýazdy.

¹⁴Şol wagt siziň Iordan derýasyndan geçip mülk edinjek ýurduňyzda berjaý etmegiňiz üçin size şu parzlary we hökümleri öwretmegi Reb maňa tabşyrdy. ¹⁵Reb Horepde ot içinden size seslenende, siz Onuň Özüni görmediňiz. Habardar boluň we özüňizi goraň. ^16-18Özüňiz üçin but ýasap, azgynçylyga baş urmaň. Erkek ýa aýal şekilinde, ýerdäki haýwan, howada uçýan ganatly guş, ýerde süýrenýän süýrenji şekilinde, ýerden aşakdaky suwlarda ýaşaýan balyk şekilinde özüňize hiç hili but ýasamaň. ¹⁹Gözleriňizi asmana dikip, Güni, Aýy, ýyldyzlary — ähli asman jisimlerini göreniňizde, aldawa düşmäň we olara sygynyp gulluk etmäň. Çünki Hudaýyňyz Reb sygynmak üçin olary asmanyň astyndaky başga halklara berdi. ²⁰Emma Reb sizi demir ojagy bolan Müsürden çykaryp getirip, görüp durşuňyz ýaly, sizi Özüniň saýlan aýratyn halky etdi.

²¹Rebbiň siz sebäpli maňa gahary geldi. Ol meniň Iordandan geçmejekdigime ant içdi. Hudaýyňyz Rebbiň size mülk berýän gowy ýurduna men girmeli däl. ²²Çünki men Iordandan aňry geçmän, şu ýerde ölerin, emma siz ol gowy ýurdy mülk edinmek üçin Iordandan geçersiňiz. ²³Gaty seresap boluň. Hudaýyňyz Rebbiň siziň bilen eden ähtini ýatdan çykarmaň. Şeýle hem, Hudaýyňyz Rebbiň gadagan eden zatlarynyň hiç biriniň şekilinden but ýasanmaň. ²⁴Çünki Hudaýyňyz Reb ýakyp-ýandyryjy bir otdur, Ol gabanjaň Hudaýdyr. ²⁵Siziň çagalaryňyz we çagalaryňyzyň çagalary doglup, bu ýurtda uzak ýaşasaňyz, her hili zadyň şekilinde but ýasap azmaň. Bu Hudaýyňyz Rebbiň nazarynda pis işdir, bu Onuň gaharyny getirýändir. ²⁶Şeýle edäýseňiz, bu gün ýer we gök size garşy şaýatdyr. Iordandan geçip eýelän ýurduňyzda basym tutuşlaýyn heläk bolarsyňyz, siz ol ýerde uzak ýaşaman, gaýtam, bütinleý ýok edilersiňiz. ²⁷Reb sizi başga halklaryň arasyna dargadyp goýberer. Rebbiň ýol görkezjek milletleriniň arasynda galjaklaryňyzyň sany gaty az bolar. ²⁸Ol ýerde siz adamlar tarapyndan ýasalan hudaýlara, agaçdan we daşdan ýasalan, ne görýän, ne eşidýän, ne iýýän, ne-de ys alýan başga hudaýlara gulluk edersiňiz. ²⁹Olaryň içinden siz Hudaýyňyz Rebbi agtararsyňyz. Tutuş ýüregiňiz we janyňyz-teniňiz bilen gözleseňiz, siz Ony taparsyňyz. ³⁰Ahyrky günlerde, bu zatlaryň ählisi başyňyzdan inende, betbagtçylyga uçranyňyzda, siz Hudaýyňyz Rebbe dolanyp, Oňa gulak asarsyňyz. ³¹Çünki Hudaýyňyz Reb rehimli Hudaýdyr. Ol sizi taşlap gitmez ýa-da ýok etmez. Ol ata-babalaryňyza wada eden ähtini unutmaz.

³²Dogulmazyňyzdan öňki geçen asyrlardan bäri, Hudaý tarapyn ýer ýüzünde adamzadyň ýaradylanyndan tä şu güne çenli geçen zamandan soraň. Gögüň bu ujundan ol ujuna çenli sorap çykyň, heý, şunuň ýaly beýik waka öň boldumyka? Ýa şunuň ýaly waka hakynda eşidipmidiňiz? ³³Siziň ýaly oduň içinden seslenen Hudaýyň sesini eşidip, diri galan halk başga-da barmyka? ³⁴Hudaýyňyz Rebbiň Müsürde gözüňiziň alnynda siziň üçin eden işleri ýaly iş edip, başga haýsy hudaý özi üçin bir halky bela-beterler, alamatlar, mugjyza, uruş, güýç-gudrat, äpet elhençlikler bilen başga halkyň arasyndan alyp çykdy? ³⁵Bular size Rebbiň Hudaýdygyny, Ondan başga hiç bir Hudaýyň ýokdugyny bilmegiňiz üçin görkezildi. ³⁶Ol sizi terbiýelemek üçin, asmandan size Öz sesini eşitdirdi. Ýerde Ol size beýik ot görkezdi. Siz oduň içinden Onuň sesini eşitdiňiz. ³⁷Ol ata-babalaryňyzy söýýändigi sebäpli, olaryň özlerinden soňky nesillerini saýlady. Ol sizi hut Özüniň beýik güýji bilen Müsürden alyp çykdy. ³⁸Özüňizden uly we güýçli halklary öňüňizden kowup çykardy we görşüňiz ýaly, olaryň ýerini size mülk bermek üçin sizi şu ýere getirdi. ³⁹Indi bilip goýuň we ýadyňyzda saklaň, çünki ýokarda — gökde, aşakda — ýerde Reb Beýik Hudaýdyr. Ondan başga hiç Hudaý ýokdur. ⁴⁰Siziň we sizden soňky nesilleriňiziň gowy günler görmekleri üçin, bu gün meniň üstüm bilen Onuň size berýän parzlaryny we tabşyryklaryny berjaý ediň. Şonda Hudaýyňyz Rebbiň size ebedilik berýän ýerinde uzak wagtlap ýaşarsyňyz».

Gaçybatalga galalary

⁴¹Soňra Musa Iordanyň gündogaryndan üç galany belledi. ⁴²Aralarynda öň hiç hili duşmançylygy bolmadyk bir adamy tötänden öldüren ganhor bu galalaryň birine gaçyp baryp, başyny gutaryp biler. ⁴³Musa şu galalary: ruben tiresinden tekiz çölde Beseri, gat tiresinden Gilgatda Ramody we manaşa tiresinden Başanda Golany belledi.

Musa Kanuny wagyz etmäge başlaýar

⁴⁴Musanyň ysraýyllaryň öňünde goýan Kanuny şudur. ⁴⁵Ine, Müsürden çykanlaryndan soň Musanyň ysraýyllara aýdan düzgünleri, parzlary we hökümleri. ⁴⁶Ol bulary Iordanyň gündogarynda, Beýtpegoryň garşysyndaky jülgede, ýagny Heşbonda höküm süren amorlaryň hany Sihonyň ýurdunda aýtdy. Musa bilen ysraýyllar Müsürden çykanlaryndan soň amorlary derbi-dagyn etdiler. ⁴⁷Olar Sihonyň ýurduny we Başan hany Oguň ýurduny, ýagny, Iordanyň gündogaryndaky bu iki amor hanynyň ýurduny özlerine mülk edip aldylar. ⁴⁸Bu ýer Arnon jülgesiniň çetindäki Arogerden Sirýon dagyna (bu Hermon dagy) çenli uzalyp gidýär. ⁴⁹Şeýle hem, muňa tutuş Araba düzlüginiň gündogaryndaky Araba deňzine çenli bolan ýer we Pisga dagynyň etekleri hem degişlidir.

5-nji bap

¹Musa ähli ysraýyllary bir ýere jemläp, olara şeýle diýdi: «Eý, ysraýyl halky, bu günki meniň size ýetirýän parzlaryma we hökümlerime gulak goýuň. Olary öwrenip, yhlas bilen berjaý etmelisiňiz. ²Hudaýymyz Reb Horepde biziň bilen äht baglaşdy. ³Reb bu ähti ata-babalarymyz bilen baglaşmady, Ol ähti biziň bilen, bu günki gün, bu ýerde diri galanlarymyzyň hemmesi bilen baglaşdy. ⁴Reb dagda ot içinden siziň bilen ýüzbe-ýüz durup gepleşdi. ⁵(Şol wagt Rebbiň sözlerini size ýetirmek üçin, Reb bilen siziň araňyzda men durdum, çünki siz otdan gorkup, daga çykmadyňyz)».

On tabşyryk

(Müsürden çykyş 20)

«Reb şu on tabşyrygy berdi:

⁶„Seniň gul bolup ýaşan ýurduň Müsürden alyp çykan Hudaýyň Reb Mendirin. ⁷Seniň Menden başga hudaýlaryň bolmasyn.

⁸Özüň üçin ýokarda — gökde, aşakda — ýerde ýa-da ýer asty suwlarda ýaşaýan zatlaryň hiç birine meňzeş şekilde but ýasama. ⁹Sen olara tagzym etme ýa-da olara gulluk etme, çünki Men Hudaýyň Reb — gabanjaň Hudaýdyryn. Meni ýigrenýän atalaryň etmişiniň jezasyny olaryň çagalarynyň üçünji we dördünji arkasyna çekdirerin. ¹⁰Emma kim Meni söýüp, buýruklarymy ýerine ýetirse, onuň müňlerçe nesline sadyk söýgimi görkezerin.

¹¹Hudaýyň Rebbiň adyny boş ýere agzama, çünki Reb Öz adyny boş ýere agzan adamy jezasyz goýmaz.

¹²Hudaýyň Rebbiň buýruşy ýaly, mukaddes Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetir. ¹³Alty günde ähli işleriňi edersiň. ¹⁴Emma ýedinji gün Hudaýyň Rebbe bagyşlanan dynç günüdir. Bu gün seniň özüňem hiç iş etme, ogul-gyzyň, gul-gyrnagyň, öküziň ýa-da eşegiň, tutuş mal-garaň, galaňyzda ýaşaýan gelmişek — hijisi bir iş hem etmesin. Şonda siziň gul-gyrnagyňyz hem özüňiz ýaly dynç alyp biler. ¹⁵Müsür ýurdunda özüňiň hem gul bolandygyňy ýadyňa sal. Hudaýyň Reb Özüniň güýç-gudraty bilen seni ol ýerden çykaryp getirdi. Şonuň üçin hem Hudaýyň Reb saňa Sabat gününiň kanunlaryny ýerine ýetirmegiňi buýurdy.

¹⁶Hudaýyň Rebbiň buýruşy ýaly, ata-eneňe hormat goý, şonda Hudaýyň Rebbiň saňa berjek ýerinde ömrüň uzak bolup, gowy günler görersiň.

¹⁷Adam öldürme.

¹⁸Zyna etme.

¹⁹Ogurlyk etme.

²⁰Biriniň garşysyna galp şaýatlyk etme.

²¹Başga kişiniň aýalyna göz dikme. Başga biriniň öýüne, ýerine, gul-gyrnagyna ýa öküzine, eşegine, oňa degişli zatlaryň hiç birine göz dikme“.

²²Reb bu sözleri dagda ot içinden, buludyň we tüm garaňkylygyň içinden gaty ses bilen tutuş jemagata aýtdy. Başga hiç zat goşmady. Ol bu sözleri iki sany ýasy daşyň ýüzüne ýazyp, maňa berdi».

Halk gorkýar

²³«Dag lowlap ýanýarka, Rebbiň garaňkylygyň içinden gelýän sesini eşideniňizde, ähli tirebaşylaryňyzdyr ýaşulularyňyz ýanyma gelip, ²⁴maňa şeýle diýdiňiz: „Ine, Hudaýymyz Reb bize Öz şöhratyny we beýikligini görkezdi. Biz Onuň ot içinden çykýan sesini eşitdik. Bu gün biz Hudaý ynsan bilen gepleşse-de, ynsanyň diri galyp biljek ekendigini gördük. ²⁵Näme üçin biz bu gün ölmeli? Çünki bu beýik ot bizi ýandyrar. Emma Hudaýymyz Rebbiň sesini mundan artyk eşitsek biz öleris. ²⁶Çünki ot içinden gepleýän diri Hudaýyň sesini eşidip, adamzat arasynda biz ýaly ölmän galan barmy? ²⁷Seniň özüň golaý bar-da, Hudaýymyz Rebbiň aýtjak zatlarynyň hemmesini diňle. Soňra Hudaýymyz Rebbiň aýdanlarynyň hemmesini bize ýetir. Biz saňa gulak asarys we berjaý ederis“. ²⁸Meniň bilen gepleşen wagtyňyz, Reb siziň maňa aýdan sözleriňizi eşidip, maňa şeýle diýdi: „Men bu halkyň saňa aýdanlaryny eşitdim. Olaryň hemmesi dogry. ²⁹Käşgä olar diňe şu pikirde bolup, Menden gorkup, ähli buýruklarymy hemişe saklasadylar, onda olar we olaryň çagalary hemişe eşretde ýaşardylar! ³⁰Bar, git-de olara: ‘Çadyrlaryňyza dolanyň!’ diý. ³¹Emma sen bu ýerde Meniň ýanymda gal. Ähli tabşyrygy, parzlarymdyr hökümleri olara öwrederiň ýaly, Men olary saňa aýdaryn. Goý, olar bulary mülk edip berjek ýurdumda berjaý etsinler“». ³²Musa halka: «Şonuň üçin hem indi siz Hudaýyňyz Rebbiň buýruşy ýaly ýerine ýetirmekde gaty seresap bolmalysyňyz. Olardan saga-da, çepe-de gyşarmaň. ³³Diňe Hudaýyňyz Rebbiň görkezen ýolundan ýöräň. Şonda siz diri galyp, gowy günler görersiňiz we mülk edinjek ýurduňyzda uzak wagtlap ýaşarsyňyz» diýdi.

6-njy bap

Iň wajyp tabşyryk

¹«Hudaýyňyz Rebbiň size öwret diýip maňa tabşyran ähli tabşyryklary, parzlarydyr hökümleri — ine, şulardyr. Siz bulary Iordandan geçip, mülk edinjek ýurduňyzda ýerine ýetirmelisiňiz. ²Çagalaryňyz, çagalaryňyzyň çagalary bilen bile Hudaýyňyz Rebden gorkup, Onuň size meniň üstüm bilen berýän ähli buýruklarydyr parzlaryny ömürboýy berjaý ediň. Şonda ömrüňiz uzak bolar. ³Şonuň üçin hem, eý ysraýyl halky, gulak goý. Olary yhlas bilen ýerine ýetiriň, şonda gowy günler görersiňiz we ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň size söz berşi ýaly, süýt we bal akýan ýurdunda has köpelip ýaýrarsyňyz.

⁴Eý, ysraýyl halky, gulak goý. Hudaýymyz Reb ýeke-täk Rebdir. ⁵Hudaýyňyz Rebbi tutuş ýüregiňiz, ähli güýjüňiz bilen jan-tenden söýüň. ⁶Meniň bu günki buýurýan şu sözlerimi ýüregiňizde saklaň. ⁷Bulary çagalaryňa hem öwret, öýde-de, ýolda-da, ýatanyňda-turanyňda-da şular hakda söz sözlegin. ⁸Olary bellik hökmünde eliňe dak, maňlaýyňa nyşan edip belle. ⁹Olary jaýyňyň gapylarynyň söýelerine we derwezelerine ýazyp goý».

Boýun egmezlige garşy duýduryş

¹⁰«Hudaýyňyz Reb sizi ata-babalaryňyz Ybraýyma, Yshaga, Ýakuba wada eden ýurduna eltjek. Ol ýurt öz gurmadyk uly we owadan galalaryňyzdan, ¹¹öz gazanmadyk harytlaryňyzdan doly öýlerden, öz gazmadyk guýularyňyzdan, öz oturtmadyk üzüm we zeýtun baglaryňyzdan ybaratdyr. Siz olardan iýip doýanyňyzda, ¹²gaty seresap boluň! Gul bolup ýaşan ýurduňyz Müsürden çykaryp getireniň Rebdigini ýatdan çykarmaň. ¹³Hudaýyňyz Rebden gorkuň, diňe Oňa gulluk ediň we Onuň adyndan ant içiň. ¹⁴Başga hudaýlaryň, daş-töweregiňizdäki halklaryň hudaýlarynyň hiç biriniň yzyna düşmäň. ¹⁵Çünki araňyzdaky Hudaýyňyz Reb gabanjaň Hudaýdyr. Hudaýyňyz Rebbiň gazaby size garşy tutaşsa, Ol sizi ýer ýüzünden ýok edip taşlar. ¹⁶Masada edişiňiz ýaly, Hudaýyňyz Rebbi synamaň^[4]. ¹⁷Hudaýyňyz Rebbiň özüňize buýran tabşyryklaryny, düzgünleridir parzlaryny yhlas bilen ýerine ýetiriň. ¹⁸Rebbiň nazarynda dogry we gowy işler ediň, şonda gowy günler görersiňiz. Rebbiň ata-babalaryňyza wada eden ýurduna baryp, ony özüňize mülk edinersiňiz. ¹⁹Rebbiň söz berşi ýaly, öňüňizden ähli duşmanlaryňyzy Onuň Özi kowup çykarar. ²⁰Wagt gelip, çagalaryňyz sizden: „Hudaýymyz Rebbiň size buýran bu düzgünleriniň, parzlarynyň we hökümleriniň näme manysy bar?“ diýip sorasalar, ²¹siz olara şeýle jogap beriň: „Biz Müsürde faraonyň gullarydyk, emma Reb Öz gudratly goly bilen bizi Müsürden çykaryp getirdi. ²²Reb Müsüre, faraona we onuň tutuş hojalygyna garşy gözümiziň alnynda beýik we gorkunç alamatlardyr mugjyzalar görkezdi. ²³Ol ata-babalarymyza wada eden ýurduny bize bermek üçin Müsürden çykaryp getirdi. ²⁴Soňra Hudaýymyz Reb biziň Ondan gorkup, bu parzlaryň hemmesini ýerine ýetirmegimizi buýurdy. Şonda bu günki ýaly, janymyz sag bolup, görjegimiz gowulyk bolar. ²⁵Hudaýymyz Rebbiň bize buýruşy ýaly, Onuň huzurynda bu buýruklaryň ählisini yhlas bilen ýerine ýetirsek, biz dogry saýylarys“».

7-nji bap

Rebbiň ýörite saýlan halky

¹«Hudaýyňyz Reb sizi mülk edinjek ýeriňize getirende, Ol sizden has güýçli we köp sanly halklary öňüňizden kowup çykarar. Olar hetler, girgaşlar, amorlar, kenganlar, perizler, hiwiler hem-de ýabuslar jemi ýedi milletdir. ²Hudaýyňyz Reb olary siziň eliňize berende, siz olary dargadyp, bütinleý ýok edip taşlamalysyňyz. Olar bilen äht baglaşmaň we olara rehimdarlyk etmäň. ³Olar bilen garyndaşlyk açmaň. Olar bilen gyz alşyp-berişmäň. ⁴Çünki olar çagalaryňyzy başga hudaýlara gulluk etdirdip, Rebbiň yzyna eýermekden ýüz öwürderler. Şonda Rebbiň gahary size garşy tutaşyp, Ol sizi derrew ýok edip taşlar. ⁵Emma siz olar bilen şeýle ediň: olaryň gurbanlyk sypalaryny ýumrup taşlaň, dikme daşlaryny döwüp, Aşera butlaryny ýykyň we beýleki butlaryny hem oda ýakyň. ⁶Çünki siz Hudaýyňyz Reb üçin mukaddes halksyňyz. Hudaýyňyz Reb Özüniň gymmatly halky bolmagyňyz üçin ýer ýüzündäki ähli halklaryň arasyndan sizi saýlady.

⁷Rebbiň sizi ýürekden söýmeginiň we saýlamagynyň sebäbi, bu siziň beýleki halklardan san taýdan köp bolmagyňyz däldir, siz ähli halklaryň arasynda san taýdan iň azysyňyz. ⁸Munuň sebäbi Reb sizi söýdi we ata-babalaryňyza eden wadasynda durdy. Reb sizi Müsürden gudratly goly bilen çykaryp, onuň patyşasy faraonyň elinden — gulçulykdan azat etdi. ⁹Şonuň üçin hem Hudaýyňyz Rebbiň hakyky Hudaýdygyny bilip goýuň. Ol ynamdar Hudaýdyr. Ol Özüni söýenleriň we buýruklaryny ýerine ýetirenleriň müňlerçe nesline sadyk söýgüsini we ähtini saklaýar. ¹⁰Emma Ol Özüni ýigrenýänleriň ýigrençlerini öz başlaryndan inderip, olary şobada ýok edýär. ¹¹Şonuň üçin hem meniň bu günki size ähli tabşyryklarymy, parzlarymdyr düzgünlerimi yhlas bilen ýerine ýetiriň».

Boýun egmekden gelýän ýalkanma

¹²«Şu hökümlere gulak goýup, olary yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, Hudaýyňyz Reb ata-babalaryňyza wada eden ähtine sadyk galar. ¹³Reb sizi söýer, ýalkar we köpelder. Ol ata-babalaryňyza wada eden ýurdunda siziň örňäp ösmegiňize, ýeriňizden alynýan önüme, dänäňize, şerabyňyza we ýagyňyza, şeýle hem, mal-garalaryňyzyň köpelmegine, sürüleriňiziň sanynyň artmagyna bereket berer. ¹⁴Halklaryň içinde iň ýalkanany siz bolarsyňyz. Siziň araňyzda nesilsiz erkek ýa-da önelgesiz aýal, gysyr mal bolmaz. ¹⁵Reb sizi her hili kesellerden gorar. Müsürde gören ähli aýylganç keselleriňiz size ýokuşmaz. Olary sizi ýigrenýänlere ýokuşdyrar. ¹⁶Hudaýyňyz Rebbiň eliňize berjek ähli halklaryny ýok edip taşlaň, olara rehim etmäň, olaryň hudaýlaryna sygynmaň, sebäbi bu siziň üçin duzak bolar.

¹⁷Siz öz-özüňize: „Bu halklaryň sany biziňkiden köp, biz bulary nädip kowup çykararkak?“ diýip, ¹⁸olardan gorkmaň. Diňe Hudaýyňyz Rebbiň faraony we tutuş Müsür halkyny näme edendigini hökman ýadyňyza salyň. ¹⁹Öz gözüňiz bilen gören beýik synaglary, alamatlary, mugjyzalary, güýç-gudraty bilen Hudaýyňyz Reb sizi Müsürden çykaryp getirdi. Hudaýyňyz Reb siziň gorkýan halklaryňyzyň hemmesini-de şeýle eder. ²⁰Mundan başga-da, Hudaýyňyz Reb diri galanlar we gaçgaklar ýok bolýança, olary howsala salar. ²¹Olardan gorkmaň, çünki siziň araňyzdaky Hudaýyňyz Reb beýik we haýbatly Hudaýdyr. ²²Hudaýyňyz Reb bu halklary siziň öňüňizden ýuwaş-ýuwaşdan kowup çykarar. Siz olaryň soňuna çalt çykyp bilmersiňiz, ýogsam siziň garşyňyza ýyrtyjy haýwanlar köpeler. ²³Emma Hudaýyňyz Reb olary siziň eliňize berer, olaryň hemmesi ýok bolýança, olary uly howsala salar. ²⁴Reb olaryň hanlaryny-da siziň eliňize berer, siz olaryň adyny asmanyň astyndan öçürip taşlaň. Olary ýok edýänçäňiz, hiç kim siziň öňüňizde durup bilmez. ²⁵Olaryň hudaýlarynyň butlaryny ýakyň. Özüňize almak üçin olardaky altyna, kümşe göz gyzdyrmaň, sebäbi bu size duzak bolar. Çünki bu Hudaýyňyz Reb üçin nejis zatdyr. ²⁶Munuň ýaly nejis zady öýüňize getirmäň, ýogsam siziň özüňiz hem şonuň ýaly bütinleý ýok edilersiňiz. Ony ýigreniň we ret ediň, çünki ol bütinleý ýok edilmeli zatdyr».

8-nji bap

Rebbi unutmazlyk baradaky duýduryşlar

¹«Bu günki meniň berýän bu buýruklarymyň ählisini yhlas bilen ýerine ýetirmelisiňiz. Şonda siz ýaşarsyňyz, köpelersiňiz we Rebbiň ata-babalaryňyza wada eden ýurduna gidip, ony mülk edinersiňiz. ²Hudaýyňyz Rebbiň kyrk ýyllap şu çölden sizi alyp gelen uzak ýoluny unutmaň. Ol siziň ýüregiňizde näme bardygyny, Onuň buýruklaryny ýerine ýetirýändigiňizi ýa-da ýerine ýetirmeýändigiňizi bilmek üçin, sizi Özüne boýun egdirip synaga saldy. ³Ol sizi Özüne boýun egdirip aç goýdy we siziň hem, ata-babalaryňyzyň hem görmedik iýmiti bolan manna^[5] bilen sizi naharlady. Ol muny ynsanyň diňe çörek bilen ýaşaman, eýsem, Rebbiň agzyndan çykýan her bir sözi bilen hem ýaşap biljekdigine düşünsin diýip etdi. ⁴Bu kyrk ýylyň içinde siziň geýen geýimleriňiz ýyrtylyp tozmady, aýaklaryňyz-da gabarmady. ⁵Siz şuny ýüregiňizde saklaň, edil ata öz ogluny terbiýeleýşi ýaly, Hudaýyňyz Reb hem sizi terbiýeleýändir. ⁶Şonuň üçin hem Hudaýyňyz Rebbiň ýolundan ýöräň we Ondan gorkuň, Onuň buýruklaryny ýerine ýetiriň. ⁷Çünki Hudaýyňyz Reb sizi gowy ýurda alyp barýar. Ol ýerde çeşmeler, bulaklar, şeýle hem, jülgelerden we daglardan akýan ýerasty suwlary bardyr. ⁸Ol ýerde bugdaý, arpa, üzüm, injir, nar, zeýtun agaçlary we bal bardyr. ⁹Ol ýerde garnyňyz dok bolar, hiç zada zar bolmarsyňyz. Ol ýurduň daşlary demirden bolup, daglaryndan mis gazyp çykararsyňyz. ¹⁰Siz iýip-içip doýanyňyzdan soň, özüňize gowy ýurt bereni üçin Hudaýyňyz Rebbe alkyş aýdarsyňyz».

¹¹«Şonuň üçin hem siz ägä boluň, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän tabşyryklaryny, hökümleridir parzlaryny ýerine ýetirmekden ýüz öwrüp, öz Hudaýyňyz Rebbi unutmaň. ¹²Garnyňyz doýanda, ýaşamak üçin kaşaň jaýlar guranyňyzda, ¹³mal-garalaryňyzdyr dowarlaryňyz, altyn-kümşüňiz köpelip, ähli zatlaryňyza bereket inende, ¹⁴gul bolup ýaşan ýurduňyz Müsürden çykaryp getiren Hudaýyňyz Rebbi unudyp, tekepbirlik etmäň. ¹⁵Beýik we elhenç çöllügiň içi bilen, zäherli ýylanly we içýanly gurak, tozap ýatan ýerlerden sizi Ol alyp geçdi. Kert gaýadan siziň üçin Ol suw çykardy. ¹⁶Sizi Özüne boýun egdirmek üçin synaga salyp, iň soňunda size ýagşylyk etmek üçin, çölde ata-babalaryňyzyň görmedik iýmiti bolan manna bilen sizi diňe Ol naharlady. ¹⁷Siz öz-özüňize: „Men öz güýjüm bilen ýa-da öz golumyň gudraty bilen bu baýlygy topladym“ diýmäň. ¹⁸Gaýtam, Hudaýyňyz Rebbi ýadyňyzda saklaň, çünki baýlyk toplamaga güýji Ol berýändir. Şonda Ol şu günki görşüňiz ýaly, ata-babalaryňyza wada eden ähtini tassyklar. ¹⁹Eger siz Hudaýyňyz Rebbi ýadyňyzdan çykaryp, başga hudaýlaryň yzyna düşüp, olara sygynyp gulluk etseňiz, onda bu gün men size açyk duýdurýaryn: siz hökman heläk bolarsyňyz. ²⁰Reb siziň öňüňizden halklary ýok edişi ýaly, sizi hem heläk eder. Çünki siz Hudaýyňyz Rebbe gulak asmadyňyz».

9-njy bap

Halkyň Rebbe boýun egmezligi

¹«Eý, ysraýyl halky, gulak sal: indi siz Iordan derýasyndan geçip, özüňizden beýik we güýçli halklaryň ýerlerini mülk edip alarsyňyz. Olaryň galalary göge ýetip duran beýik we berk diwarly galalardyr. ²Bilşiňiz ýaly, bu güýçli we uzyn boýly halk Anagyň nesilleridir. Siz olar hakda: „Anaklaryň garşysyna kim çykyp biler?“ diýlenini eşidensiňiz. ³Bu gün muny bilip goýuň: ýakyp ýok edýän ot kimin Hudaýyňyz Rebbiň Özi siziň öňüňizden geçer. Rebbiň Özi olary gyryp, size boýun egdirer. Şonda Rebbiň söz berşi ýaly, siz olary kowup çykaryp, derrew ýok edersiňiz. ⁴Hudaýyňyz Reb olary siziň öňüňizden kowup çykaranda, siz öz-özüňize: „Reb dogruçyllygym sebäpli, meni bu ýurda mülk edinmek üçin getirdi“ diýmäň. Bu halklaryň erbetligi sebäpli, Reb olary siziň öňüňizden kowup çykarýar. ⁵Olaryň ýurduny eýelemegiňiz, siziň dogruçyldygyňyz ýa-da päk ýüreklidigiňiz üçin däldir. Bu halklaryň erbetdigi sebäpli, Hudaýyňyz Reb olary siziň öňüňizden kowup çykarýar. Şeýle hem, Reb muny ata-babalaryňyz Ybraýyma, Yshaga, Ýakuba wadasyny ýerine ýetirmek üçin edýär. ⁶Bilip goýuň: Hudaýyňyz Reb bu gowy ýurdy size dogruçyllygyňyz üçin berýän däldir, çünki siz boýnuýogyn halksyňyz.

⁷Hudaýyňyz Rebbiň çölde nähili gaharyny getirendigiňizi ýadyňyza salyň we ony unutmaň. Müsür ýurdundan çykan günüňizden, tä bu ýere gelen günüňize çenli siz Rebbe garşy baş göterdiňiz. ⁸Siz hatda Horepde Rebbiň gaharyny getirdiňiz. Rebbiň size şeýle bir gahary geldi, hatda Ol sizi ýok edip taşlamaga-da taýýardy. ⁹Men iki ýasy daş bölegini almaga, ýagny Rebbiň siz bilen eden äht daşlaryny almaga daga çykanymda, men kyrk gije-gündizläp dagda boldum. Ol ýerde men ne çörek iýdim, ne-de suw içdim. ¹⁰Reb maňa Öz eli bilen ýazylan iki sany ýasy daş bölegini berdi. Dagda üýşen günüňiz Rebbiň oduň içinden aýdan ähli sözleri şol daşlaryň ýüzüne ýazylandy. ¹¹Kyrk gije-gündiz diýlende, Reb maňa iki ýasy daşy — äht daşlaryny berdi. ¹²Soňra Reb maňa: „Bar, bu ýerden çalt aşak düş, çünki seniň Müsürden çykaryp getiren bu halkyň azgynçylyga baş urdy. Olar Meniň buýran ýolumdan gaty çalt çykdylar. Olar özlerine but ýasadylar“ diýdi. ¹³Reb ýene-de maňa: „Men bu halkyň boýnuýogyndygyny gördüm. ¹⁴Indi Meni olary ýok etmekden saklama, çünki Men olary ýok edip, olaryň adyny asmanyň astyndan öçürip taşlaýyn-da, senden olara görä has güýçli we has köp sanly halk döredeýin“ diýdi. ¹⁵Şeýlelikde, men dagdan düşüp, yzyma gaýtdym. Dag alawlap ýanýardy. Iki sany ýasy äht daş bölekleri hem elimdedi. ¹⁶Soňra men siziň özüňize göläniň şekilinden but ýasap, dogrudan hem Hudaýyňyz Rebbe garşy günä edendigiňizi gördüm. Siz Rebbiň buýran ýolundan gaty çalt çykdyňyz. ¹⁷Şonda men elimde saklap duran iki ýasy daş bölegini zyňyp goýberdim, olar siziň gözüňiziň alnynda çym-pytrak boldy. ¹⁸Soňra men öňki ýaly ýüzin düşüp, kyrk gije-gündizläp Rebbiň huzurynda boldum. Ne çörek iýdim, ne-de suw içdim. Rebbiň nazarynda pis işleri edip, Onuň gaharyny getirmek bilen eden ähli günäleriňiz üçin men şeýle etdim. ¹⁹Çünki Reb gazap atyna atlanyp, sizi ýok eder öýdüp gorkdum. Emma Reb ol gezegem meni diňledi. ²⁰Rebbiň Haruna hem gaty gahary gelipdi. Ol ony-da ýok etmäge taýýardy. Emma men şol wagtyň özünde Harun üçin hem towakga etdim. ²¹Soňra men ýasan günäli butuňyz bolan göläni alyp, ony otda eretdim. Ony ýenjip, kül ýaly owratdym-da, dagdan akýan çeşmä sepip goýberdim.

²²Tabgerada-da, Masada-da, Kibrothatawada-da Rebbiň gaharyny getirdiňiz. ²³Reb size: „Baryň, Meniň size berýän ýurdumy eýeläň“ diýip, Kadeşbarneýadan sizi iberende, siz Hudaýyňyz Rebbiň buýrugyna garşy baş göterdiňiz, Oňa ne ynandyňyz, ne-de gulak asdyňyz. ²⁴Meniň sizi tanan günümden bäri, siz Rebbe garşy çykyp gelýärsiňiz.

²⁵Reb sizi ýok etmegi ýüregine düwende, men kyrk gije-gündizläp Onuň öňünde ýüzin düşüp ýatdym. ²⁶Men Rebbe ýüzlenip, şeýle dileg etdim: „Eý, Hökmürowan Reb, Öz saýlan aýratyn halkyňy ýok etme. Sen olary Öz beýikligiň bilen gulçulykdan azat edip, gudratly goluň bilen Müsürden çykaryp getirdiň. ²⁷Öz gullaryň Ybraýymy, Yshagy we Ýakuby ýadyňa sal. Bu halkyň boýnuýogyndygyna, erbetligine we günäsine üns berme. ²⁸Ýogsam, Seniň bizi alyp çykan ýurduňdaky adamlar bize: ‘Reb olary söz beren ýerine getirip bilmedi. Reb olary ýigrenýändigi sebäpli, çölde öldürmek üçin Müsürden çykaryp getiripdir’ diýerler. ²⁹Emma bu Seniň beýik gudratyň we güýjüň bilen Müsürden çykaryp getiren Öz saýlan aýratyn halkyň ahyryn“».

10-njy bap

Reb on tabşyrygy gaýtadan ýasy daşlara ýazýar

¹«Şol wagt Reb maňa: „Ýene-de öňkä meňzeş edip, iki ýasy daş bölegini we olary goýar ýaly bir sandyk ýasa. Soňra Meniň ýanyma — daga çyk. ²Men bu daşlaryň ýüzüne seniň öňki kül-peýekun eden daşlaryňyň ýüzündäki sözleri ýazjak. Sen olary sandyga salyp goý“ diýdi. ³Şeýdip, men akasiýa agajyndan sandyk ýasadym we öňkä meňzeş, iki sany ýasy daş bölegini ýasap, daga çykdym. Ol iki ýasy daş bölegi hem elimdedi. ⁴Soňra Reb dagda üýşen günüňiz ot içinden size aýdan on tabşyrygyny edil öňkä meňzeş sözler bilen bu iki daşyň ýüzüne ýazyp, maňa berdi. ⁵Men dagdan aşak düşdüm we daşlary sandyga saldym. Rebbiň maňa buýruşy ýaly, daşlar häzir hem ol ýerde dur».

⁶Ysraýyllar Beýerot-beneýagakandan gaýdyp, Mosera geldiler. Ol ýerde Harun öldi we ony şol ýerde jaýladylar. Onuň ýerine onuň ogly Elgazar ruhany boldy. ⁷Ol ýerden olar Gudgoda geldiler. Gudgodadan bolsa akyp duran çeşmeli Ýotbata diýen ýere ýöriş etdiler.

⁸«Şol mahal Reb: „Äht sandygymy götersinler, huzurymda gurbanlyklar hödürläp hyzmat etsinler, Meniň adymdan pata bersinler“ diýip, lewi tiresini saýlady. Olar şu güne çenli hem şeýle edýärler. ⁹Şonuň üçin hem Lewi tiresine öz ysraýyl doganlarynyň arasyndan paý hem, mülk hem berilmedi. Hudaýyňyz Rebbiň söz berşi ýaly, olaryň paýy Rebbiň Özüdir.

¹⁰Edil birinji gezekdäki ýaly, men dagda kyrk gije-gündizläp galdym. Bu gezek hem Reb meni diňledi. Reb sizi ýok etmek pikirinden el çekdi. ¹¹Reb maňa: „Tur, bu halka baş bol, ýörişiňizi dowam ediň. Olar Meniň ata-babalaryna wada eden ýurduma baryp, ony mülk edinsinler“ diýdi».

Rebbiň edýän talaby

¹²«Indi, eý, Ysraýyl, Hudaýyňyz Reb sizden näme talap edýär? Hudaýyňyz Reb sizden Özünden gorkmagyňyzy, diňe Onuň ýolundan ýöräp, Ony söýmegiňizi, tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden Hudaýyňyz Rebbe gulluk etmegiňizi isleýär. ¹³Şeýle hem, gowy günler görmegiňiz üçin, Rebbiň bu günki meniň üstüm bilen berýän tabşyryklarydyr parzlaryny ýerine ýetiriň. ¹⁴Şeýle-de gök, gökleriň gögi, ýer ýüzi we onuň üstündäki ähli zatlar Hudaýyňyz Rebbiňki bolsa-da, ¹⁵Reb diňe siziň ata-babalaryňyzy ýürekden söýdi we bu günki görşüňiz ýaly, ähli halklaryň arasyndan olaryň soňky nesilleri bolan sizi saýlady. ¹⁶Siz özüňizi sünnet etmek bilen birlikde tutuş ýüregiňizi-de Rebbe bagyş ediň we mundan buýana boýnuýogynlygyňyzy goýuň. ¹⁷Çünki siziň Hudaýyňyz Reb hudaýlaryň Hudaýy, taňrylaryň Taňrysydyr. Ol beýik Hudaýdyr, gudratly we haýbatlydyr. Ol tarapgöýlik etmeýär we para almaýar. ¹⁸Ol ýetimiň we duluň hakyny alyp berýär. Gelmişekleri gowy görüp, olary iýmit we geýim-gejim bilen üpjün edýär. ¹⁹Siz hem gelmişekleri gowy görmelisiňiz, çünki siziň özüňiz hem Müsürde gelmişek bolupdyňyz. ²⁰Hudaýyňyz Rebden gorkuň, diňe Oňa gulluk ediň, Oňa bil baglaň, Onuň ady bilen ant içiň. ²¹Ol siziň şöhratyňyzdyr. Öz gözüňiz bilen gören äpet we elhenç alamatlaryny siziň üçin görkezen Hudaýyňyz Oldur. ²²Siziň ata-babalaryňyz Müsüre gidende ýetmiş adamdy. Ine, häzir bolsa Hudaýyňyz Reb siziň sanyňyzy asmandaky ýyldyzlar deý köpeltdi».

11-nji bap

Söz berlen ýurtdaky ýalkanyşlar

¹«Şonuň üçin hem Hudaýyňyz Rebbi söýüň, Onuň buýruklaryny, parzlarydyr hökümlerini we tabşyryklaryny hemişe ýerine ýetiriň. ²Bu gün şuny ýatda saklaň, men şuny Hudaýyňyz Rebbiň terbiýesini görmedik-bilmedik çagalaryňyza aýdýaryn: siziň çagalaryňyz Rebbiň beýikligini, Onuň gudrat-güýjüni, ³Müsüriň patyşasy faraona hem onuň tutuş ýurduna görkezen alamatlarydyr gudratlaryny, ⁴Müsür goşuny atlary we söweş arabalary bilen siziň yzyňyzdan kowup gaýdanynda, şu gün görşüňiz ýaly, Gyzyl deňizde olary Rebbiň nähili gark edenini, ⁵bu ýere ýetip gelýänçäňiz, çölde size Rebbiň nämeler edenini, ⁶ruben tiresinden Eliýabyň agtyklary Datana bilen Abyrama Rebbiň näme edenini, ýagny ähli ysraýyllaryň arasynda ol ikisini, tutuş hojalygy, çadyrlary we olara degişli ähli janly-jandary bilen bile ýeriň agzyny açyp, nähili ýuwudanyny görmediler. ⁷Emma siz Rebbiň görkezen bu beýik gudratlarynyň ählisini öz gözüňiz bilen gördüňiz.

⁸Bu gün men size Rebbiň ähli buýruklaryny ýetirýärin, siz olary berjaý ediň. Şonda siz güýçlenersiňiz we Iordan derýasyndan geçip, eýelemäge barýan ýurduňyzy mülk edinersiňiz. ⁹Rebbiň ata-babalaryňyza we olaryň nesillerine bermegi wada eden süýt we bal akýan ýurdunda uzak ömür sürersiňiz. ¹⁰Çünki siziň gidip, mülk edinjek ýurduňyz Müsür ýurdy ýaly däldir. Siz Müsürde ýere tohum ekip, gök-bakja ideg eden ýaly, ony zor aýakdan suwarardyňyz. ¹¹Emma siziň gidip mülk edinjek ýurduňyzda daglar we jülgeler bardyr. Topragy asmandan ýagýan ýagyş suwarýar. ¹²Ol ýeriň aladasyny edýän Hudaýyňyz Rebdir. Ýylyň başyndan tä ahyryna çenli Hudaýyňyz Rebbiň gözi hemişe ol ýerdedir.

¹³Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän her bir buýrugyna gulak goýup, Hudaýyňyz Rebbi söýüp, tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden Oňa gulluk etseňiz, ¹⁴Ol siziň topragyňyza güýz hem ýaz ýagyşlaryny öz wagtynda ýagdyrar. Siz dänäňizi, şerabyňyzy we ýagyňyzy ýygnarsyňyz. ¹⁵Şeýle hem, Ol mal-garalaryňyz üçin ekin meýdanlaryňyzda ot gögerder. Siziň garnyňyz dok bolar. ¹⁶Ýöne seresap boluň, aldanyp ýoldan çykaýmaň, başga hudaýlara sygynyp, olara gulluk edäýmäň. ¹⁷Ýogsam size Rebbiň gahary gelip, Ol asmany ýapyp taşlar. Şonda hiç hili ýagyş ýagmaz we ýeriňiz hasyl bermez. Rebbiň size berýän gowy ýurdunda siz tiz heläk bolarsyňyz.

¹⁸Rebbiň bu sözlerini ýüregiňize hem kalbyňyza siňdiriň. Olary bellik hökmünde eliňize dakyň, maňlaýyňyza nyşan edip belläň. ¹⁹Bulary çagalaryňyza hem öwrediň, öýde-de, ýolda-da, ýatanyňyzda-turanyňyzda-da diňe şular hakda sözläň. ²⁰Olary jaýyňyzyň gapylarynyň söýelerine we derwezelerine ýazyp goýuň. ²¹Şonda Rebbiň ata-babalaryňyza bermegi wada eden ýurdunda siziň çagalaryňyz we özüňiz uzak ömür sürersiňiz. Asman ýeriň üstünde näçe dursa, şol ýurtda şonça-da ýaşarsyňyz.

²²Hudaýyňyz Rebbi söýüp, Onuň ýolundan ýöräp, Oňa bil baglap, meniň size berýän bu buýruklarymyň ählisini yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, ²³Reb bu halklaryň hemmesini siziň öňüňizden kowup çykarar. Siz özüňizden güýçli we köp sanly halklary kowup çykararsyňyz. ²⁴Aýak basan her bir ýeriňiz siziňki bolar. Siziň ýeriňiz çöllükden Liwana çenli, beýik Ýewfrat derýasyndan Günbatar deňzine çenli uzalar. ²⁵Garşyňyzda hiç kim durup bilmez. Özüniň söz berşi ýaly, Hudaýyňyz Reb siziň aýak basjak ähli ýeriňize gorky we howsala salar.

Alkyşlar we näletler

²⁶Seret, bu gün men siziň öňüňizde alkyş we nälet goýaryn: ²⁷Hudaýyňyz Rebbiň bu günki meniň üstüm bilen berýän buýruklaryna boýun egseňiz, alkyş alarsyňyz. ²⁸Emma özüňize nätanyş bolan başga hudaýlaryň yzyna eýerip, Hudaýyňyz Rebbiň bu günki meniň üstüm bilen berýän buýruklaryndan ýüz öwrüp, olara boýun egmeseňiz, onda siz näletlenersiňiz. ²⁹Hudaýyňyz Reb sizi mülk edinjek ýeriňize getirende, Gerizim dagynda alkyş aýdarsyňyz, Eýbal dagynda bolsa nälet okarsyňyz. ³⁰Siziň bilşiňiz ýaly, bu iki dag Iordanyň we günbatar ýoluň aňyrsyndadyr. Olar Araba düzlüginde ýaşaýan kenganlaryň ýerindäki Gilgal galasynyň garşysynda, Moreniň dub agaçlarynyň ýanyndadyr. ³¹Siz Iordandan geçip, Hudaýyňyz Rebbiň size berýän ýerini eýelemäge gideniňizde we ony eýeläp, ol ýerde ýaşanyňyzda, ³²meniň üstüm bilen bu günki siziň öňüňizde Rebbiň goýan ähli parzlaryny we hökümlerini yhlas bilen ýerine ýetirmelisiňiz».

12-nji bap

Diňe bir ýerde sežde etmek hakynda

¹«Ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň size eýelemäge beren ýurdunda bütin ömrüňiziň dowamynda yhlas bilen berjaý etmeli parzlaryňyz we hökümleriňiz şulardyr: ²siziň kowup çykarjak milletleriňiziň öz hudaýlaryna hyzmat edýän beýik daglarynyň depesindäki, baýyrlyklardaky we gür ýaprakly her bir agajyň astyndaky ähli ýerlerini ýykyp ýumruň. ³Olaryň gurbanlyk sypalaryny ýumrup taşlaň, dikme daşlaryny döwüp, Aşera butlaryny oda ýakyň. Olaryň hudaýlarynyň butlaryny parçalap, olaryň adyny ol ýerden ýok ediň. ⁴Siz Hudaýyňyz Rebbe bu milletleriň ýoly bilen sežde etmeli dälsiňiz. ⁵Emma Hudaýyňyz Reb ähli tireleriň arasynda Özüne ybadat edilmegi üçin ýer saýlar we siz şol ýeri gözläp taparsyňyz. Siz ol ýere baryň, ⁶we özüňiziň ýakma gurbanlyklaryňyzy, mal sadakalaryňyzy, hasylyňyzyň ondan birini, üwreme sadakalaryňyzy, aýdan sadakalaryňyzy, meýletin sadakalaryňyzy we mal-garalaryňyzdyr dowarlaryňyzyň ilkinji erkek guzlanlaryny eltiň. ⁷Ol ýerde siz Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda öz hojalygyňyz bilen bilelikde iýip-içip, Hudaýyňyz Rebbiň siziň ähli işleriňize bereket bereni üçin şatlanyň. ⁸Bu gün biziň bu ýerdäki hereket edişimiz ýaly, hereket etmeli dälsiňiz. Biziň hemmämiz öz islegimize görä hereket edýäris. ⁹Çünki siz entek Hudaýyňyz Rebbiň salamatlyk we mülk berjek ýerine baryp ýetmediňiz. ¹⁰Iordandan geçip, Hudaýyňyz Rebbiň size mülk berjek ýerinde ýaşanyňyzda, daş-töweregiňizdäki ähli duşmanlaryňyzdan Reb size parahatçylyk alyp berer we siz howpsuz ýaşarsyňyz. ¹¹Şonda siz Hudaýyňyz Rebbiň Özüne ybadat etmek üçin saýlajak ýerine meniň buýran ähli zatlarymy: ýakma gurbanlyklaryňyzy, mal sadakalaryňyzy, hasylyňyzyň ondan birini, üwreme sadakalaryňyzy, Rebbe göwnüňizden çykaryp aýdan sadakalaryňyzy getiriň. ¹²Siz ogul-gyzlaryňyz, gul-gyrnaklaryňyz bilen Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda şatlanyp baýram ediň. Bu baýramçylyga araňyzda ýaşaýan lewileri hem çagyryň, sebäbi olaryň ýer paýy ýa mülki ýokdur. ¹³Seresap boluň, ýakma gurbanlyklaryňyzy islän ýeriňizde berip ýörmäň. ¹⁴Siz ony tireleriňiziň içinde diňe Rebbiň saýlajak ýerinde beriň. Siz ol ýerde ýakma gurbanlyklaryňyzy berip, meniň buýurýan ähli zatlarymy ýerine ýetirersiňiz.

¹⁵Muňa garamazdan, Hudaýyňyz Rebbiň beren berekedine görä, ýaşaýan ýeriňizde islän wagtyňyz mal öldürip, etini iýip bilersiňiz. Ol keýik bolsun ýa-da sugun, parhy ýok, ondan haram adam hem, tämiz adam hem iýip biler. ¹⁶Emma siz ol maly gany bilen iýmeli dälsiňiz. Onuň ganyny suw döken ýaly edip, ýere döküň.

¹⁷Galalaryňyzda hiç biriňiz dänäňiziň, şerabyňyzyň we ýagyňyzyň ondan birini, mal-garalaryňyzdyr dowarlaryňyzyň ilkinji erkek guzlanlaryny, göwnüňizden çykaryp aýdan sadakalaryňyzy, meýletin we üwreme sadakalaryňyzy iýmeli dälsiňiz. ¹⁸Bulary Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda, ýagny Onuň saýlajak ýerinde ogul-gyzlaryňyz, gul-gyrnaklaryňyz bilen we galalaryňyzda ýaşaýan lewiler bilen bile iýiň. Öz eden ähli işleriňiz üçin Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda şatlanyň. ¹⁹Ol ýerde lewileri äsgermezlik etmekden ömürboýy ägä boluň.

²⁰Hudaýyňyz Reb Özüniň söz berşi ýaly, siziň ýerleriňizi giňeldende, seniň et iýesiň gelip: „Men et iýjek“ diýseň, sen islän wagtyň et iýip bilersiň. ²¹Hudaýyňyz Rebbiň Özüne ybadat etmek üçin saýlajak ýeri sizden daş bolsa, meniň buýruşym ýaly, Rebbiň size beren mal-garalarydyr dowarlaryndan soýuň. Siz olary galalaryňyzda islän wagtyňyz iýip bilersiňiz. ²²Şeýle hem, ol keýik bolsun ýa-da sugun, parhy ýok, ondan haram adam hem, tämiz adam hem iýip biler. ²³Emma gaty seresap boluň, eti gany bilen iýmeli dälsiňiz, çünki gan jandyr. Siz gany et bilen iýmeli dälsiňiz. ²⁴Eti gany bilen iýmäň, onuň ganyny suw döken ýaly edip, ýere döküň. ²⁵Eti gany bilen iýmäň, şonda sizden soňky çagalaryňyz hem, siziň özüňiz hem gowy günler görersiňiz, sebäbi siz Rebbiň nazarynda dogry işleri edýärsiňiz.

²⁶Siz bagyş eden zatlaryňyzy we aýdan sadakalaryňyzy Rebbiň saýlajak ýerine getiriň. ²⁷Ýakma gurbanlyklaryňyzyň ganyny hem, etini hem Hudaýyňyz Rebbiň gurbanlyk sypasyna getiriň. Başga berýän gurbanlyklaryňyzyň ganyny hem Hudaýyňyz Rebbiň gurbanlyk sypasyna döküň, ýöne olaryň etini iýip bilersiňiz.

²⁸Meniň size bu günki buýurýan bu sözlerimiň ählisine gulak goýup, berjaý ediň, şonda sizden soňky çagalaryňyz hem, siziň özüňiz hem gowy günler görersiňiz. Sebäbi siz Hudaýyňyz Rebbiň nazarynda gowy we dogry işler edýärsiňiz.

Butlara sygynmaklyga garşy duýduryş

²⁹Hudaýyňyz Reb siziň eýelejek ýeriňizdäki halklary siziň öňüňizden ýok edende we olary kowup çykaryp, ýerine özüňiz ornaşanyňyzda ³⁰ägä boluň. Olar siziň öňüňizden ýok edilenden soň hem, olaryň bolşy ýaly duzaga düşäýmäň. „Bu halklar hudaýlaryna nädip sežde edýärler? Biz hem şeýle ederis“ diýip, olaryň hudaýlaryna degişli soraglar bermäň. ³¹Siz Hudaýyňyz Rebbe munuň ýaly sežde etmäň, sebäbi olar öz hudaýlaryna Rebbiň ýigrenýän nejis işleriniň ählisini edýärler. Olar hatda hudaýlaryna öz ogullarydyr gyzlaryny oda ýakýarlar. ³²Meniň buýranlarymyň ählisini yhlas bilen ýerine ýetirmelisiňiz. Olaryň üstüne hiç zat goşmaň hem, olardan hiç zat aýyrmaň hem».

13-nji bap

¹«Eger araňyzdan pygamberler ýa-da düýş ýorujylar peýda bolup, alamat ýa-da mugjyza görkezseler, ²ol alamat ýa-da mugjyza ýerine düşse we olar size: „Geliň, keseki hudaýlaryň yzyna eýereliň, olara sygynyp gulluk edeliň“ diýseler, ³siz ol pygamberleriň ýa-da düýş ýorujylaryň gepine gulak asmaň. Çünki Hudaýyňyz Reb, hakykatdan hem, Özüni tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden söýýändigiňizi ýa-da söýmeýändigiňizi bilmek üçin sizi synap görýär. ⁴Hudaýyňyz Rebbiň yzyna eýeriň, diňe Ondan gorkuň, Onuň buýruklaryny ýerine ýetiriň, Oňa gulak asyň, gulluk ediň, Oňa bil baglaň. ⁵Sizi Müsürden çykaryp getiren, gulçulykdan azat eden Hudaýyňyz Rebbe dönüklik edip sözländigi üçin we Hudaýyňyz Rebbiň buýran ýolundan çykandygy üçin, şol pygamberi ýa-da düýş ýorujyny ölüme höküm ediň. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň.

^6-7Eger kimde-kim, hatda öz erkek doganyňyz, ejeňiziň ogly ýa-da öz ogul-gyzyňyz, söýgüli aýalyňyz, iň ýakyn dostuňyz: „Geliň, gidip, başga hudaýlara gulluk edeliň“ diýip, ne özüňiziň, ne-de ata-babalaryňyzyň tanaýan hudaýlaryna, ýeriň bu ujundan ol ujuna çenli bolan, daş-töweregiňizdäki size ýakyn ýa-da uzakda ýerleşýän halklaryň hudaýlaryna gizlinlikde sizi aldap yrmakçy bolsalar, ⁸siz beýle adamlar bilen razylaşmaň, olara gulak asmaň. Olara geçirimlilik etmäň ýa-da rehimiňiz inip, olary goramaň. ⁹Gaýtam, olary hökman öldüriň. Olary ilki öz eliňiz bilen daşlaň, soňra bütin halk jezalandyrsyn. ¹⁰Gul bolup ýaşan ýurduňyz Müsürden çykaryp getiren Hudaýyňyz Rebden ýüz öwürtmäge synanyşandyklary üçin, olary daşlap öldüriň. ¹¹Soňra ähli ysraýyllar muny eşidip gorkarlar we gaýdyp munuň ýaly pislik etmezler.

¹²Hudaýyňyz Rebbiň size ýaşamaga berjek galalarynyň birinde araňyzdan erbet adamlar çykyp, ¹³galanyň ýaşaýjylaryny tanamaýan hudaýlaryna gulluk etmäge çagyryp, olary ýoldan çykarmakda baş bolandyklaryny eşitseňiz, ¹⁴yzarlap derňäň we gowy sorag-ideg ediň. Eger günäkärlenme dogry tapylyp, bu nejis iş araňyzda edilen bolsa, ¹⁵galanyň ýaşaýjylaryny gylyçdan geçiriň. Ondaky ähli zatlary bütinleý ýok ediň, hatda mal-garalaryny-da gyryň. ¹⁶Ondan alnan ähli oljany meýdançada bir ýere ýygnaň. Soňra galany we ondan alnan ähli oljany Hudaýyňyz Rebbe başbitin ýakma gurbanlygy hökmünde oda ýakyň. Ol ýer hemişelik harabaçylyga öwrülsin, hiç haçan täzeden gurulmasyn. ^17-18Rebbe aýry goýlandygy üçin ýakylmaly zatlaryň hiç biri eliňde bolmasyn. Şonda Reb gahar-gazabyndan köşeşip, size rehimdarlyk eder. Eger siz Hudaýyňyz Rebbiň sözüne gulak asyp, Onuň nazarynda dogry işleri etseňiz we Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän ähli buýruklaryny yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, onda Ol ata-babalaryňyza söz berşi ýaly, Özüniň rehimdarlygy bilen sizi köpeltjekdir».

14-nji bap

¹«Siz Hudaýyňyz Rebbiň perzentlerisiňiz. Siz öli üçin bedeniňize ýara salmaň we maňlaý saçyňyzy gyrkmaň. ²Çünki siz Hudaýyňyz Reb üçin mukaddes halksyňyz. Reb Özüniň gymmatly halky bolmagyňyz üçin, sizi ýer ýüzündäki ähli halklaryň içinden saýlady».

Halal we haram haýwanlar hakynda

(Lewiler 11:1-21)

³«Siz haram hasaplanýan haýwanlaryň hijisini iýmeli dälsiňiz. ⁴Siz, ine, şu haýwanlaryň etini iýip bilersiňiz: öküz, goýun, geçi, ⁵keýik, sugun, jeren, ýabany geçi, dag tekesi, saýgak we dag goçy. ⁶Toýnagy ýarykly we gäwüş gaýtarýan her bir haýwanyň etini iýip bilersiňiz. ⁷Emma düýäni, towşany, atýalmany iýmeli dälsiňiz, çünki olar gäwüş gaýtarsalar hem, toýnagy ýarykly däldirler, olar siziň üçin haramdyr. ⁸Şeýle hem doňuz, onuň toýnagy ýarykly bolsa-da, gäwüş gaýtarmaýar, bu haramdyr. Siz olaryň etini iýmäň we läşini-de ellemäň.

⁹Suwda ýaşaýan ähli jandarlaryň: ýüzgüçlilerini we teňňelilerini iýip bilersiňiz. ¹⁰Ýüzgüçsiz we teňňesiz jandarlary iýmäň. Olar siziň üçin haramdyr. ¹¹Halal hasaplanýan ähli guşlary iýip bilersiňiz. ¹²Emma, ine, şu guşlaryň: bürgüdiň, garaguşuň, derýa bürgüdiniň, ^13-15çaýçaňňalagyň, laçynyň ähli görnüşleriň, garganyň ähli görnüşleriň, düýeguşuň, hüwiniň, çarlagyň, gyrgynyň ähli görnüşleriň etini iýmeli dälsiňiz; ^16-18baýguşuň, jüptüniň, uly baýguşuň, ak baýguşuň, gotanyň we dazzarkeliň, leglegiň, hokgaryň ähli görnüşleriniň, hüýpüýpigiň we ýarganatyň etini iýmeli dälsiňiz. ¹⁹Ähli ganatly mör-möjekler siziň üçin haramdyr. Olary iýmeli dälsiňiz. ²⁰Halal hasaplanýan her bir ganatly jandary iýip bilersiňiz. ²¹Haram ölen haýwanlaryň hiç biriniň etini iýmäň. Olary galalaryňyzda ýaşaýan gelmişeklere iýmäge beriň, keseki ýurtlulara satyň. Çünki siz Hudaýyňyz Reb üçin mukaddes halksyňyz.

Owlagy enesiniň süýdünde bişirmäň».

Hasylyň ondan biri hakda

²²«Her ýyl meýdanlaryňyzda ýetişen hasylyň ondan bir bölegini aýra goýup, ²³dänäňiziň, şerabyňyzyň we ýagyňyzyň ondan birini, şeýle hem mal-garalaryňyzdyr dowarlaryňyzyň ilkinji erkek guzlanlaryny Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda, ýagny Onuň Özüne ybadat edilmegi üçin saýlajak ýerinde iýersiňiz. Şonda siz Hudaýyňyz Rebden hemişe gorkmagy öwrenersiňiz. ²⁴Emma Hudaýyňyz Rebbiň Özüne ybadat etmek üçin saýlajak ýeri sizden uzak bolup, Hudaýyňyz Rebbiň size bereket beren zatlarynyň ondan bir paýyny uzak ýoldan getirmeli bolsaňyz, ²⁵onda bu zatlary satyp, pula öwrüň. Puly alyň-da, Hudaýyňyz Rebbiň saýlajak ýerine gidiň. ²⁶Puluňyzy islän zadyňyza sarp ediň: öküz, goýun, şerap ýa-da çakyr — göwnüňiziň islän zadyny alyň. Ony Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda iýip, tutuş hojalygyňyz bilen bile şatlanyp, baýram ediň. ²⁷Galalaryňyzda ýaşaýan lewileri äsgermezlik etmäň, sebäbi olaryň siziňki ýaly ýer paýy ýa-da mülki ýokdur. ²⁸Her üçünji ýylyň ahyrynda ýeriňizden önýän önümlerden şol ýyl üçin tutuş ondan birini beriň we olary galalaryňyzda ýygnap goýuň. ²⁹Siziňki ýaly ýer paýy we mülki ýok lewiler, şeýle hem galalaryňyzda ýaşaýan gelmişekler, ýetimler we dullar gelip, ondan iýip doýsunlar. Şonda Hudaýyňyz Reb siziň etjek ähli işleriňize bereket berer».

15-nji bap

Ýedinji ýyl

¹«Her ýedinji ýylyň ahyrynda özüňizden alnan karzlary geçiň. ²Karzlaryňyzy ötmegiň ýoly şeýledir: her bir ysraýylly öz ysraýyl doganynyň karzyny geçsin. Ondan karzyny bermegi talap etmesin, çünki karz geçmekligi Rebbiň Özi yglan etdi. ³Keseki ýurtludan karzyňy sorap bilersiň, emma öz ysraýyllyňyň karzyny geç. ^4-5Diňe Hudaýyňyz Rebbe gulak asyp, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän ähli buýruklaryny yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, Hudaýyňyz Reb mülk edip berjek ýerinde size bereket berer. Siziň araňyzda mätäç bolmasyn. ⁶Hudaýyňyz Reb söz berşi ýaly, size bereket berende, köp halklara karz berersiňiz, emma özüňiz karz almarsyňyz. Köp halklaryň üstünden siz hökümdarlyk sürersiňiz, emma olar siziň üstüňizden hökümdarlyk sürmezler.

⁷Hudaýyňyz Rebbiň size berjek ýerindäki galalarda ysraýyl doganyňyzyň biri mätäçlik çekse, doňýürek bolmaň, zada mätäç doganyňyz üçin eliňizde baryny aýamaň. ⁸Onuň üçin eliňizi açyň, oňa näme gerek bolsa ýeterlikçe karz beriň. ⁹Seresap boluň, kalbyňyzda erbet pikir bolmasyn. Siz: „Ýedinji ýyl — karz geçiş ýyly golaý“ diýip, açgözlük edip, mätäç ysraýyl doganyňyza hiç zat bermän goýmaň. Ýogsam, doganyňyz siziň garşyňyza Rebbe dady-perýat eder we siz ýazykly bolarsyňyz. ¹⁰Siz karz bereniňizde, eliňiz hem, göwnüňiz hem açyk bolsun, çünki Hudaýyňyz Reb şonuň hasabyna siziň ähli işleriňize we her bir başlan işiňize bereket berer. ¹¹Ýer ýüzünde hemişe ýeter-ýetmezler bolar. Şonuň üçin hem, men size: „Ýerleriňizde ýaşaýan garyplara we mätäç ysraýyl doganlaryňyza eliňiz giňden açyk bolsun“ diýýärin».

Ýewreý gullary hakda

¹²«Eger öz ýewreý, ýagny ysraýyl doganlaryňyzdan gul ýa-da gyrnak size satylsa, olar size alty ýyllap hyzmat eder. Ýedinji ýyl siz ony azatlyga goýbermelisiňiz. ¹³Guluňyzy azatlyga goýbereniňizde, siz ony eli boş goýbermeli dälsiňiz. ¹⁴Sürüleriňizden, harmanyňyzdan we şerabyňyzdan oňa jomartlyk bilen beriň, şeýle hem Hudaýyňyz Rebbiň bereket eçilip, size beren zatlaryndan oňa sowgatlar beriň. ¹⁵Müsürde özüňiziň hem gul bolandygyňyzy we Hudaýyňyz Rebbiň sizi ol ýerden azat edendigini ýadyňyza salyň. Şol sebäpli bu gün men size bu buýrugy berýändirin. ¹⁶Emma gul: „Men azatlyga çykjak däl, sebäbi men seni we hojalygyňy söýýärin we gün-güzeranym hem gowy“ diýse, ¹⁷bir temen alyp, onuň gulagyny gapa diräp deşiň. Soňra ol siziň hemişelik guluňyz bolar. Gyrnagyňyzy hem şeýle ediň. ¹⁸Gullaryňyzy azatlyga goýbereniňizde gynanmaň, sebäbi olar alty ýylyň içinde günlükçilik üçin alnan bahadan iki esse artyk hyzmat etdiler. Şonda Hudaýyňyz Reb siziň ähli işleriňize bereket berer».

Ilkinji doglan erkek mallar

¹⁹«Mal-garalardyr dowarlaryňyzyň ilkinji guzlan erkegini Hudaýyňyz Reb üçin aýryp goýuň. Sygryňyzyň ilkinji gölelän öküzçesine iş etdirmäň, dowaryňyzyň ilkinji guzlan goçuny gyrkmaň. ²⁰Siz hojalygyňyz bilen bile olary her ýyl Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda, Onuň saýlajak ýerinde iýersiňiz. ²¹Bu mallaryň biri şikesli bolsa, ýagny agsak ýa-da kör bolup, şikesi uly bolsa, ony Hudaýyňyz Rebbe gurban etmäň. ²²Keýigi ýa-da suguny iýişleri ýaly, ony ýaşaýan ýeriňizdäki haram adam hem, tämiz adam hem iýibersin. ²³Ýöne siz maly gany bilen iýmeli dälsiňiz. Gany suw döken ýaly edip, ýere döküň».

16-njy bap

Pesah baýramy

¹«Abyp aýynda Hudaýyňyz Rebbiň hormatyna Pesah baýramyny beriň. Çünki Hudaýyňyz Reb sizi Müsürden Abyp aýynda gije çykaryp getirdi. ²Reb Özüne ybadat edilmegi üçin saýlajak ýerinde dowarlaryňyzdan we mal-garalaryňyzdan Hudaýyňyz Rebbe Pesah gurbanlygyny beriň. ³Gurbanlyk etini hamyrmaýaly çörek bilen iýmeli däldir. Ony ýedi günläp petir bilen, ýagny ezýet çöregi bilen iýiň. Çünki siz Müsürden howlukmaç çykyp gaýtdyňyz. Şonuň üçin hem Müsürden çykyp gaýdan günüňizi ömürboýy ýatlarsyňyz. ⁴Ýedi günüň dowamynda ýaşaýan ýeriňizde hiç hili hamyrmaýa görünmesin. Birinji güni ikindinara öldüren gurbanlygyňyzyň etinden ertire galmasyn. ⁵Pesah gurbanlygyny bermäge Hudaýyňyz Rebbiň size berjek galalarynyň hemmesinde rugsat berilmeýär. ⁶Ony Hudaýyňyz Rebbiň Özüne ybadat edilmegi üçin saýlajak ýerinde beriň. Pesah gurbanyny diňe şol ýerde, Müsürden çykan günüňizdäki wagtda, agşamara Gün ýaşar wagtlary beriň. ⁷Siz ony Hudaýyňyz Rebbiň saýlajak ýerinde bişirip iýiň. Ertesi güni yzyňyza — çadyrlaryňyza gaýdyberiň. ⁸Alty günläp petir iýiň, ýedinji gün bolsa Hudaýyňyz Reb üçin mukaddes ýygnanyşyk ediň, başga hiç iş etmäň».

Galla baýramy

⁹«Bugdaý orup başlan ilkinji günüňizden başlap, ýedi hepdäni sanaň. ¹⁰Soňra Hudaýyňyz Reb üçin galla baýramyny belläň. Hudaýyňyz Rebbiň özüňize beren berekedine görä meýletin sadakaňyzy getiriň. ¹¹Siziň özüňiz, ogul-gyzlaryňyz, gul-gyrnaklaryňyz, galalaryňyzda ýaşaýan lewiler, şeýle hem araňyzdaky gelmişekler, ýetimler we dullar Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda, ýagny Hudaýyňyz Rebbiň Özüne ybadat edilmegi üçin saýlajak ýerinde şatlansynlar. ¹²Özüňiziň hem Müsürde gul bolandygyňyzy ýatlap, şu parzlary yhlas bilen ýerine ýetiriň».

Çatma baýramy

¹³«Däne we üzüm hasylyňyzy ýygnanyňyzdan soň, ýedi günläp Çatma baýramyny belläň. ¹⁴Bu baýramçylykda siziň özüňiz, ogul-gyzlaryňyz, gul-gyrnaklaryňyz, şeýle hem galalaryňyzda ýaşaýan lewiler, gelmişekler, ýetimler we dullar — hemmäňiz bile şatlanyň. ¹⁵Rebbiň saýlajak ýerinde ýedi günläp Hudaýyňyz Reb üçin şu baýramy belläň. Çünki Hudaýyňyz Reb siziň hasylyňyza we başlan her bir işiňize bereket berer. Şonuň üçin siz bu baýramda doly şatlanyp bilersiňiz. ¹⁶Ähli erkekleriňiz ýylda üç gezek: Petir baýramynda, galla baýramynda we Çatma baýramynda Hudaýyňyz Rebbiň huzuryna — Onuň Öz saýlajak ýerine gelsinler. Olaryň hijisi Rebbiň huzuryna eli boş barmasyn. ¹⁷Her biriňiz Hudaýyňyz Rebbiň beren berekedine görä sowgatlar eltiň».

Adalatlylyk hakynda

¹⁸«Hudaýyňyz Rebbiň özüňize berjek galalarynda tireleriňiziň arasyndan kazylar we baştutanlar belläň. Olar halkyň hal-ýagdaýyny adalatly çözsünler. ¹⁹Adalatsyzlyk, tarapgöýlik etmäň, para almaň. Para danalygyň gözüni kör eder we dogrynyň işini ters eder. ²⁰Adalatyň, diňe adalatyň gözleginde boluň, şonda siz ýaşap, Hudaýyňyz Rebbiň berjek ýurduny mülk edinersiňiz».

Butlara sygynmagyň jezasy

²¹«Hudaýyňyz Rebbe guran gurbanlyk sypaňyzyň ýanynda Aşera buty hökmünde agaç dikmäň. ²²Şeýle hem özüňize dikme daşlary gurmaň, çünki bu zatlar Hudaýyňyz Rebbiň ýigrenýän zatlarydyr».

17-nji bap

¹«Hudaýyňyz Rebbe ýetmezli, şikesli öküzi ýa-da goýny gurban etmäň. Çünki bu Hudaýyňyz Rebbe nejislikdir. ^2-3Hudaýyňyz Rebbiň berjek galalarynda araňyzdan Onuň nazarynda pis iş edýän erkek ýa-da aýal tapylyp, ol başga hudaýlara gulluk edip, Rebbiň gadagan eden zatlary bolan Güne, Aýa ýa-da her hili asman jisimlerine sežde edip, Rebbiň ähtini bozmagy mümkin. ⁴Bu hakda size habar berilse, siz ony derňäp, gowy sorag-ideg ediň. Eger günäkärlenme dogry tapylyp, şeýle nejis iş Ysraýylda edilen bolsa, ⁵onda siz günä eden erkegi ýa-da aýaly derwezäniň daşyna getirip, erkekdigine ýa-da aýaldygyna garamazdan, ony daşlap öldüriň. ⁶Ölüme höküm edilen adamy iki ýa-da üç şaýadyň güwäsi bilen öldüriň. Diňe bir şaýadyň güwäsi bilen öldürmäň. ⁷Ölüm höküm edileni ilki şaýatlar öz elleri bilen daşlasynlar, soňra ähli halk daşlap öldürsin. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň».

Kazylar hakynda

⁸«Galalaryňyzda gandar bilen ar alyjynyň arasyndaky gan döküşikli dawalar, hak-hukugyň üstünde ýa-da uruşda siziň üçin çözmesi kyn dawalar ýüze çyksa, Hudaýyňyz Rebbiň saýlajak ýerine baryň. ⁹Ol ýerde siz lewi ruhanylary we şol döwürde hyzmat edýän kazylar bilen maslahatlaşyň. Olar size her dawanyň çözgüdini mälim ederler. ¹⁰Rebbiň saýlajak ýerindäki aýdylan çözgüt boýunça iş tutuň. Olaryň size beren görkezmeleriniň hemmesini yhlas bilen ýerine ýetiriň. ¹¹Olar size näme tabşyrsa, berjaý ediň, çykarylan höküm boýunça iş tutuň. Özüňize aýdylan çözgütden saga-da, çepe-de sowulmaň. ¹²Kimde-kim Hudaýyňyz Rebbiň Özüne hyzmat etmek üçin bellän ruhanysyna ýa-da kazysyna tekepbirlik edip boýun egmese, ol adam ölüme höküm edilsin. Şeýdip, siz Ysraýyldan pisligi aýryp taşlaň. ¹³Bütin halk muny eşidip gorkar we mundan buýana hyýanatçylyk etmez».

Patyşa saýlamak hakynda

¹⁴«Siz Hudaýyňyz Rebbiň özüňize berjek ýurduny mülk edinip, ol ýerde ornaşanyňyzda: „Biz hem daş-töweregimizdäki beýleki halklar ýaly özümize patyşa saýlalyň“ diýersiňiz. ¹⁵Siz özüňize diňe Hudaýyňyz Rebbiň saýlan adamyny patyşa edip belläň. Saýlan patyşaňyz öz ysraýyl doganlaryňyzyň biri bolsun. Ysraýyl doganyňyzdan bolmadyk keseki ýurtlyny özüňize patyşa saýlamaň. ¹⁶Patyşa özi üçin köp at edinmesin ýa-da özüne köp at edinmek üçin, yzyna Müsüre adamlaryny ibermesin. Çünki Reb size: „Indi siz hiç haçan yzyňyza dolanmarsyňyz“ diýipdi. ¹⁷Ýüreginiň Rebden dönmezligi üçin, patyşa özüne köp aýal, şeýle hem, köp möçberde altyn-kümüş edinmesin. ¹⁸Ol şalyk tagtynda oturanda, lewi ruhanylarynda saklanýan Hudaýyň Kanunynyň täze göçürmesini alsyn. ¹⁹Goý, ol bu Kanunyň göçürmesini ýanynda saklasyn we ony ömrüniň ähli günlerinde okasyn. Şonda ol öz Hudaýy Rebden gorkup, bu Kanunyň ähli sözlerini we parzlaryny yhlas bilen ýerine ýetirer. ²⁰Ol özüni beýleki ysraýyl doganlaryndan ýokary saýmasyn we bu buýrukdan saga-da, çepe-de sowulmasyn. Şonda onuň we nesilleriniň şalygy Ysraýylda uzak ýyllar höküm sürer».

18-nji bap

Lewi ruhanylarynyň paýy

¹«Lewi ruhanylary, tutuş lewi tiresi ysraýyllar bilen birlikde ýer paý ýa-da mülk almazlar. Olar Rebbiň paýy diýlip berilýän gurbanlyklardan iýip bilerler. ²Halkyň beýleki tireleriniňki ýaly, ysraýyl doganlarynyň arasynda olaryň mülki ýokdur. Söz berşi ýaly, Rebbiň Özi olaryň mülküdir. ³Halk öküzini ýa-da goýnuny Rebbe gurban etmek üçin getirende, olardan ruhanylara şular degişlidir: malyň bir öň aýagy, iki äňi we garny. ⁴Ilkinji däne hasylyňyzy, ilkinji täze şeraby we zeýtun ýagyny, şeýle hem, goýnuňyzyň ilkinji gyrkymyny ruhana bermelisiňiz. ⁵Çünki Hudaýyňyz Reb Öz adyndan halka hyzmat etmek üçin, ähli tireleriňiziň içinden Lewini we onuň ogullaryny hemişelik ruhany edip saýlady. ⁶Eger lewi tiresinden biri Ysraýylda öz ýaşaýan galasyny taşlap, Rebbiň saýlajak ýerine barsa (ol islän wagty baryp bilýär), ⁷ol ýerde Rebbiň huzurynda durup hyzmat edýän ähli lewi doganlary ýaly, Hudaýy Rebbiň adyndan hyzmat etsin. ⁸Öý goşlaryny satyp alan girdejisine garamazdan, onuň iýmäge deň paýy bardyr».

Nejis adatlara garşy duýduryş

⁹«Hudaýyňyz Rebbiň özüňize berjek ýurduna baranyňyzda, ol halklaryň nejis adatlaryny berjaý etmegi öwrenmäň. ¹⁰Siziň araňyzda hiç kim ogluny ýa-da gyzyny oda ýakyp, gurbanlyk bermesin. Palçylyk etmäň, müneçjim ýa-da bilgiç bolmaň, jadygöýlik etmäň. ¹¹Şeýle hem, hiç biriňiz gözbagçylyk edip, arwah-jynlar ýa-da ruhlar bilen maslahatlaşmaň, ýa-da çözgüdiň jogabyny ölülerden gözlemäň. ¹²Çünki bu işleri edýänler Reb üçin nejisdir. Ine, şu nejis işleri üçin Hudaýyňyz Reb olary siziň öňüňizden kowup çykarýar. ¹³Hudaýyňyz Rebbiň öňünde kämil boluň. ¹⁴Siziň kowup çykarjak bu halklaryňyz müneçjimlere we palçylara gulak asýarlar. Hudaýyňyz Reb bolsa, size beýle etmäge rugsat bermeýär».

Musa ýaly pygamber

¹⁵«Hudaýyňyz Reb siziň üçin öz halkyňyzyň arasyndan meniň ýaly pygamber çykarar. Siz şol pygambere gulak asyň. ¹⁶Horep^[6] dagynda üýşen günüňiz, siz Hudaýyňyz Rebden haýyş edip: „Hudaýymyz Rebbiň sesini mundan artyk eşitmäli we bu beýik ody indi görmäli, ýogsam biz öleris“ diýipdiňiz. ¹⁷Reb maňa: „Olaryň aýdýanlary dogry. ¹⁸Men olar üçin öz halkynyň arasyndan seniň ýaly pygamber çykararyn. Meniň buýran zatlarymyň ählisini halka aýdar ýaly, Men sözlerimi pygamberiň agzyna salyp bererin. ¹⁹Kimde-kim Meniň adymdan sözleýän pygamberiň sözlerine gulak asmasa, ol adam bilen Meniň Özüm hasaplaşaryn. ²⁰Emma başga hudaýlaryň adyndan sözleýän pygamber ýa-da Meniň buýurmadyk zadymy, hyýanatçylyk edip, Meniň adymdan sözleýän pygamber ölüme höküm ediler“ diýdi. ²¹Siz öz-özüňize: „Biz Rebbiň aýtmadyk sözüni nädip bileli?“ diýersiňiz. ²²Eger bir pygamber Rebbiň adyndan sözlän bolsa, ol iş hem başa barmasa ýa-da hakykata öwrülmese, ol söz Rebden däldir. Ony pygamberiň özi toslap tapandyr, siz ol pygamberden gorkmaň».

19-njy bap

Gaçybatalga galalary hakda

¹«Hudaýyňyz Reb size berjek ýurdunyň halklaryny ýok edende, siz olary kowup çykaryp, olaryň galalarynda we öýlerinde ornaşanyňyzda, ^2-3Hudaýyňyz Rebbiň mülk edip berjek ýurduny üç bölege bölüp, her bölekden bir galany saýlaň. Adam öldüren ganhor olaryň birine gaçyp baryp gutulyp biler ýaly, bu galalara barmak üçin ýollar çekiň. ⁴Ganhor ol ýere, ine, şeýle ýagdaýda gaçyp baryp, diri galyp biler: tötänlikde başga birini öldüren bolsa we ol ikisiniň arasynda öň hiç hili duşmançylyk ýok bolsa, ol ýere gaçyp gutulyp biler. ⁵Aýdaly, bir adam beýleki bir adam bilen tokaýa odun çapmaga gidýär. Olaryň biri agaç çapyp durka, palta sapyndan sypyp, ýanyndaka degýär we ol hem şondan ölýär. Şeýle ýagdaýda ol ganhor bu galalaryň birine gaçyp gutulyp biler. ⁶Eger ýol gaty uzak bolsa, öldürileniň hossary öç almak üçin ganhoryň yzyndan gazap bilen kowalap ýetip öldürer. Emma olaryň arasynda öň duşmançylygyň ýokdugy üçin, ol öldürilmeli däldir. ⁷Şonuň üçin hem men size: „Özüňize üç galany saýlaň“ diýip buýruk berdim.

^8-10Hudaýyňyz Rebbi söýüp, hemişe Onuň ýolundan ýöräp, meniň bu günki size berýän buýruklarymyň ählisini yhlas bilen berjaý etseňiz, Hudaýyňyz Reb ata-babalaryňyza söz berşi ýaly, ýeriňizi giňelder. Ol ata-babalaryňyza wada eden ähli ýerini size berer. Şonda Hudaýyňyz Rebbiň size mülk berjek ýerinde bigünä adamyň gany dökülmez ýaly, bigünä ganyň astynda galmazyňyz ýaly, bu üç galanyň üstüne ýene-de üç gala goşuň. ¹¹Emma bir adamyň başga biri bilen duşmançylygy bolup, bukuda ýatyp, onuň üstüne çozup, ony öldürse, soňra-da ol bu galalaryň birine gaçyp barsa, ¹²ganhoryň galasyndaky ýaşulular adam iberip, günäkäri ol ýerden getirtmeli. Ony öldürmek üçin öldürileniň hossarynyň eline beriň. ¹³Oňa rehim etmäň, bigünä gany Ysraýyldan ýuwup aýryň, şonda siz gowy günler görersiňiz.

¹⁴Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip berjek ýurdunda goňşyňyz bilen öňki nesilleriňiziň düzen araçäk daşyny süýşürmäň».

Şaýatlyk etmek hakynda

¹⁵«Jenaýat ýa-da günä eden adamyň günäsini boýnuna goýmak üçin, oňa bir adamyň şaýatlygy ýeterlik däldir. Ol iki ýa-da üç şaýadyň güwäsi bilen tassyklansyn. ¹⁶Eger bir ýalançy şaýat birine ýaramaz niýet bilen günä ýüklese, ¹⁷onda dawagärleriň ikisi hem Rebbiň huzuryna, şol döwürde hyzmat edýän ruhanylaryň we kazylaryň huzuryna barsyn. ¹⁸Kazylar gowy edip derňew geçirsinler. Eger şaýat adam ýalan güwälik berip, başga biriniň garşysyna ýalan sözleýän bolsa, ¹⁹onda siz şol günäkärlenýäne nähili jezany niýetlän bolsaňyz, şol jezany ýalan güwälik edene beriň. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň. ²⁰Beýlekiler muny eşidip gorkarlar. Siziň araňyzda gaýdyp, hiç haçan şunuň ýaly jenaýat edilmez. ²¹Ýalan sözleýän adama rehim etmäň. Jan ornuna jan, göz ornuna göz, diş ornuna diş, aýak ornuna aýak almak bilen oňa jeza beriň».

20-nji bap

Uruşmak hakynda

¹«Duşmanyňyza garşy urşa çykanyňyzda we olaryň atlarynyň, söweş arabalarynyň we goşunynyň özüňiziňkiden agdykdygyny göreniňizde, siz olardan gorkmaň. Çünki sizi Müsürden çykaryp getiren Hudaýyňyz Reb siziň bilendir. ²Urşa girişmeziňizden öň, ruhany gelip, esgerleriň öňünde söz sözlesin. ³Ruhany olara şeýle diýsin: „Eý, ysraýyl halky, gulak goý! Bu gün siz duşmanlaryňyza garşy söweşe girýärsiňiz. Olardan gorkup, ýüregiňiz sarsmasyn, aljyrap, dowla düşmäň. ⁴Çünki duşmanlaryňyzyň garşysyna söweşip, siziň ýeňiş gazanmagyňyz üçin, Hudaýyňyz Reb urşa siziň bilen bile gider“. ⁵Soňra baştutanlar esgerlere ýüzlenip, şeýle diýsinler: „Kim täze jaý gurup, heniz onda ýaşamadyk bolsa, ol adam yzyna — öýüne gaýtsyn, ýogsam ol uruşda wepat bolaýsa, onuň öýünde başga biri ýaşar. ⁶Araňyzda üzüm bagyny oturdyp, entek onuň miwesinden datmadyk adam bar bolsa, goý, ol öýüne gaýtsyn, ýogsam ol uruşda wepat bolaýsa, üzümiň ilkinji miwesini başga biri iýip hezil eder. ⁷Araňyzda boý gyza adaglanyp, entek oňa öýlenmedik bar bolsa, goý, ol hem öýüne gaýtsyn, ýogsam ol uruşda wepat bolaýsa, ol gyza başga biriniň öýlenmegi mümkin“. ⁸Baştutanlar sözlerini dowam etdirip: „Araňyzda gorkýanyňyz ýa-da towşan ýürekliňiz bar bolsa, goý, ol hem öýüne gaýtsyn, ýogsam ol ýoldaşlaryny-da özi ýaly towşan ýürek eder“ diýsinler. ⁹Baştutanlar goşunyň öňünde söz sözläp bolanlaryndan soň, olara serkerdeler bellesinler.

¹⁰Duşmanyňyza garşy söweşmek üçin, gala ýakyn geleniňizde, olara parahatçylygy teklip ediň. ¹¹Eger olar parahatçylygy kabul edip, size boýun bolsalar, onda ol ýerdäki ähli halk size mejbury hyzmat etsin. ¹²Eger olar parahatçylykdan ýüz öwrüp, size garşy uruş yglan etseler, siz ol galanyň daşyny gabaň. ¹³Hudaýyňyz Reb ony siziň eliňize berende, siz olaryň ähli erkeklerini gylyçdan geçiriň. ¹⁴Aýallaryny, çagalaryny, mal-garalaryny, galada bar bolan ähli zady özüňize olja edip alyň. Hudaýyňyz Rebbiň duşmanyňyzdan alyp beren oljasyny hözirini görüň. ¹⁵Bu ýerdäki halklara degişli bolmadyk, sizden has uzakda ýerleşýän galalaryň hem hemmesini şeýle ediň.

¹⁶Ýöne Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip berjek bu halklaryň galalarynda bolsa ýekeje-de janly-jandar diri galmaly däldir. ¹⁷Hudaýyňyz Rebbiň size buýruşy ýaly hetleri, amorlary, kenganlary, perizleri, hiwileri we ýabuslary bütinleý ýok edip taşlamalysyňyz. ¹⁸Şonda olar öz hudaýlaryna gulluk etmekdäki nejis işleriniň hiç birini size öwredip bilmezler we siz Hudaýyňyz Rebbe garşy günä etmersiňiz.

¹⁹Siz uzak wagtlap galanyň daşyny gabap, ony basyp almak üçin urşanyňyzda, ol ýeriň agaçlaryny çapyp ýok etmäň. Çünki meýdandaky agaçlar duşman hasaplanyp, gabawa salynýan däldir. Siz olaryň miwesinden iýersiňiz. ²⁰Siz diňe miwe getirmeýän agaçlary ýok edip bilersiňiz. Olary çapyp, özüňize garşy uruşýan halkyň galasy ýykylýança, şol galanyň garşysyna hüjüm etmekde ulanyň».

21-nji bap

Näbelli ganhor tarapyndan öldürilenler hakynda

¹«Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip berýän ýurdunda kim tarapyndan öldürilendigi näbelli bir jeset meýdanda tapylsa, ²ýaşulularyňyz we kazylaryňyz gidip, jesediň golaýyndaky galalara çenli bolan aralygy ölçesinler. ³Jesediň golaýyndaky galanyň ýaşululary öň hiç işde ulanylmadyk, boýnuna boýuntyryk salynmadyk bir ýaşar göläni alsynlar. ⁴Ýaşulular bu göläni heniz sürülmedik we ekilmedik ýere — akar suwuň boýuna getirip, onuň boýnuny omursynlar. ⁵Soňra ruhanylar, ýagny Lewiniň ogullary gelsinler, çünki Hudaýyňyz Reb Özüne hyzmat eder ýaly we Öz adyndan halka pata berer ýaly, olary ruhany edip saýlady. Ähli uruşlary we dawalary olar çözýärler. ⁶Jesediň iň golaýyndaky galanyň ähli ýaşululary akar suwuň boýunda boýny omrulan ýaş göläniň üstünde ellerini ýuwsunlar. ⁷Soňra olar şeýle sözleri jar çeksinler: „Bu gana biziň elimiz bulaşmady, kimiň edenini-de gözümiz bilen görmedik. ⁸Ýa Reb, Öz azat eden halkyňy — ysraýyllary bagyşla. Nähak dökülen ganyň günäsini Öz halkyň Ysraýylyň arasynda galdyrma“. Şonda olar şol ganyň günäsinden boşarlar. ⁹Şeýdip, nähak dökülen ganyň günäsini öz araňyzdan aýryp, Rebbiň nazarynda dogry işleri edersiňiz».

Ýesir düşen aýala öýlenmek hakda

¹⁰«Duşmanlaryňyza garşy urşa çykanyňyzda, Hudaýyňyz Reb olary siziň eliňize berse, siz hem olary ýesir alsaňyz ¹¹we ýesirleriň arasyndan bir owadan aýala göwnüňiz gidip, oňa öýlenmekçi bolsaňyz, ¹²ony öýüňize alyp geliň. Ol aýal saçyny syrsyn we dyrnaklaryny alsyn. ¹³Egnindäki ýesirlik geýimlerini çykaryp, seniň öýüňde tutuş bir aý oturyp, ene-atasynyň ýasyny tutsun. Şondan soň sen onuň ýanyna girip, onuň adamsy bolarsyň, ol hem seniň aýalyň bolar. ¹⁴Emma soňrak ony halamasaň, sen ol aýaly boşatmalysyň. Sen onuň namysyna degendigiň üçin, ony gyrnak hökmünde satmaly dälsiň.

Nowbahar ogluň paýy

¹⁵Bir adamyň iki aýaly bolup, birini halap, beýlekisini halamaýan bolsa, olaryň ikisi-de oňa ogul dogrup berse we halamaýan aýalynyň ogly onuň nowbahar ogly bolsa, ¹⁶bir gün emlägini ogullaryna paýlanda, ol halamaýan aýalyndan bolan nowbahar oglunyň paýyny halaýan aýalynyň ogluna bermesin. ¹⁷Ol halamaýan aýalynyň ogluny nowbahar oguldygyny boýun alyp, oňa ähli zadyndan iki esse paý bermelidir, çünki ol ogul onuň juwanlyk çagynyň ilkinji miwesidir. Ilkinji ogullyk haky onuňky bolmalydyr.

Boýun egmezek ogul

¹⁸Eger biriniň hötjet, boýun egmezek, ata-enesine gulak asmaýan, olaryň terbiýesini almaýan ogly bar bolsa, ¹⁹ata-enesi ony tutup, şol ýerdäki galanyň derwezesiniň golaýyna, ýaşulularyň ýanyna getirsin. ²⁰Olar galanyň ýaşulularyna: „Biziň bu oglumyz dikdüşdi we gyňyr. Ol bize boýun egenok. Ol açgöz hem içegen“ diýsinler. ²¹Soňra galanyň ähli erkekleri ony daşlap öldürsinler. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň. Ähli ysraýyllar muny eşidip gorkarlar.

Jenaýatçynyň jesedi

²²Eger biri jenaýat edip, ölüm jezasyna höküm edilse we siz ony agaçdan asyp öldürseňiz, ²³onuň jesedini agaçdan uzak gije asyp goýmaň. Siz ony hökman şol gün jaýlamalysyňyz, çünki agaçdan asylan adam Hudaý tarapyndan näletlenendir. Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip berýän ýerini harama çykarmaň».

22-nji bap

Ýaşaýyş üçin gündelik parzlar

¹«Biriniň azaşyp gelen öküzini ýa-da goýnuny görübem görmediksirän bolmaň. Ol mallary eýesine getirip beriň. ²Eger eýesi sizden uzakda ýaşaýan bolsa ýa-da ony tanamaýan bolsaňyz, mallary öýüňize getiriň. Eýesi idäp gelýänçä saklap, eýesi gelende olary berersiňiz. ³Kimdir biriniň ýitiren eşegini, geýim-gejimini — ýitiren islendik zadyny tapanyňyzda hem şeýle ediň. Öz kömegiňizi gaýgyrmaň. ⁴Biriniň eşeginiň ýa-da öküziniň ýolda ýykylyp ýatanyny görübem görmezlige salmaň. Ony aýaga galdyrmaga kömek ediň.

⁵Aýal erkek geýimini, erkek hem aýal geýimini geýmeli däldir. Çünki munuň ýaly işler etmek Hudaýyňyz Rebbiň nazarynda nejislikdir.

⁶Eger agaçda ýa-da ýerde guşuň höwürtgesiniň üstünden gelseňiz we ene guş çagalary bilen, ýa-da ýumurtgalarynyň üstünde oturan bolsa, ene guşy çagalary bilen bile almaň. ⁷Ene guş, goý, gitsin, onuň diňe çagalaryny alyň, şonda siz gowy günler görüp, ömrüňiz uzak bolar.

⁸Täze jaý gursaňyz, jaýyň üçegi üçin germew tutuň, ýogsam biri ýykylar-da, öýüňizde nähak gan döküler. ⁹Üzüm bagyňyzda iki hili ekin ekmäň, ýogsam eken ekiniňiz hem, üzümçiligiň hasyly hem Mukaddes öýe berler. ¹⁰Öküz bilen eşegi bile goşup ýer sürmäň. ¹¹Ýüň we zygyr goşulyp dokalan geýimleri geýmäň. ¹²Egniňize geýýän donuňyzyň burçlaryna gotaz tikiň».

Jynsy gatnaşyklar hakynda

¹³«Bir adam bir gyza öýlenip, oňa ýanaşandan soň, ony halaman, ¹⁴gyzy günäkärläp: „Men bu gyza öýlendim, ýöne onuň ýanyna girenimde, bu gyz çykmady“ diýip, oňa töhmet atsa, ¹⁵gyzyň ata-enesi onuň päkligi hakyndaky subutnamany äkidip, derwezäniň agzynda galanyň ýaşulularyna görkezsin. ¹⁶Gyzyň atasy ýaşululara: „Men gyzymy bu adama durmuşa çykardym, emma ol meniň gyzymy halaman, ¹⁷‘Bu gyz çykmady’ diýip, nähak günäkärledi. Emma gyzymyň päkligini görkezýän subutnama, ine, şu ýerde“ diýsin. Soňra olar bu subutnama matany galanyň ýaşulularynyň öňünde ýazyp görkezsinler. ¹⁸Galanyň ýaşululary ol adamy gamçy bilen jezalandyrsynlar. ¹⁹Ýaşulular oňa iki ýüz elli mysgal^[7] kümüş jerime salyp, bu puly gyzyň atasyna bersinler, sebäbi ol adam Ysraýylyň päk gyzyna töhmet atdy. Ol gyz töhmet atan adamyň aýaly bolup galsyn. Ol adama ömürboýy ondan aýrylyşmaga rugsat berilmeýär.

²⁰Eger ol adamyň aýdanlary dogry bolup, ol gyzyň gyzlygy ýok bolsa, ²¹ony atasy öýüniň girelgesine getirsinler-de, galanyň erkekleri daşlap öldürsinler, sebäbi ol atasy öýünde loluçylyk edip, Ysraýylda masgaraçylykly iş edipdir. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň. ²²Eger bir adamy başga biriniň aýaly bilen ýatyrka tutsaňyz, olaryň ikisini hem öldüriň. Şeýdip, siz Ysraýyldan pisligi aýryp taşlaň. ²³Eger bir boý gyz birine adaglanan bolsa, başga bir adam galada bu gyza duşup, oňa ýanaşsa, ²⁴olaryň ikisini hem galanyň derwezesiniň ýanyna getirip, daşlap öldüriň. Bu gyz galada bolubam, kömek sorap gygyrmandygy üçin, ol adam bolsa öz ysraýyl doganynyň gelinligini zorlandygy üçin öldüriň. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň. ²⁵Emma ol adam adaglanan boý gyza çola ýerde duşup zorlan bolsa, onda diňe zorlan erkegi öldüriň. ²⁶Gyza bolsa hiç zat etmäň. Ol ölüm jezasyna laýyk jenaýat etmändir. Sebäbi bu ýagdaý edil biriniň üstüne topulyp, ony öldüren ýalydyr. ²⁷Çünki ol adam bu gyzy çola ýerde tapdy. Adaglanan gyz kömek sorap çagyryp gygyran hem bolsa, ol ýerde ony halas etmäge hiç kim bolmandyr. ²⁸Eger bir adam adaglanmadyk boý gyza duşsa, ony tutup, onuň bilen ýatsa we olar bu işiň üstünde tutulsalar, ²⁹gyza ýanaşan adam gyzyň atasyna ýüz on mysgal^[8] kümüş bersin. Ol gyz onuň aýaly bolar. Ol adam gyzy zorlandygy sebäpli, ömürboýy ondan aýrylyşmaga ygtyýar berilmeýär.

³⁰Ogly öz atasyny namysa goýup, onuň aýallaryndan aýal almasyn».

23-nji bap

Rebbiň jemagatyna girip bilmeýän adamlar

¹«Erkeklik tohumlygy ýenjilen ýa-da kesilen adam Rebbiň jemagatyna girmeýär.

²Bikanun doglan Rebbiň jemagatyna girmeýär. Hatda olaryň soňky nesilleriniňem hiç biri Rebbiň jemagatyna girmeýär.

³Ammonlar hem, mowaplylar hem Rebbiň jemagatyna girmeýär. Hatda olaryň soňky nesilleriniň hiç biri Rebbiň jemagatyna girmeýär. ⁴Sebäbi siz Müsürden çykyp gaýdanyňyzda, olar ýolda sizi duz-çörek we suw bilen garşy almadylar. Olar sizi näletlemek üçin, Mesopotamiýada Petor galasyndan bolan Begoryň ogly Bilgamy hakyna tutdular. ⁵Emma Hudaýyňyz Reb Bilgamy diňlemekden ýüz öwrüpdi. Ol sizi söýensoň, şol näleti alkyşa öwrüpdi. ⁶Ömrüňiziň bütin dowamynda hiç wagt olaryň salamatlygy we abadanlygy ugrunda çalyşmaň.

⁷Edomlylaryň hijisini ýigrenmäň, çünki olar siziň garyndaşlaryňyzdyr. Müsürlileriň hem hijisini ýigrenmäň, çünki siz olaryň ýurdunda gelmişek bolup ýaşadyňyz. ⁸Olaryň agtyklary Rebbiň jemagatyna girip biler».

Harby düşelgäniň tämizligi

⁹«Duşmanlaryňyza garşy söweşmek üçin düşläniňizde özüňizi her hili haramlykdan goraň. ¹⁰Eger araňyzdan biriniň gije tohumy akyp, haram bolsa, düşelgäňizden daşary çyksyn. Ol düşelgäňize girmeli däldir. ¹¹Agşam düşende, ol ýuwunsyn, gün batandan soň, ol düşelgäňize girip biler. ¹²Aýak ýoly üçin düşelgäňiziň daşynda belli bir hajathana ýeriňiz bolmalydyr. ¹³Aýak ýoluna çykanyňyzda, ýanyňyz bilen kepje alyp gidiň. Täret edip bolanyňyzdan soň, çukur gazyp, täretiňizi gömüň. ¹⁴Çünki Hudaýyňyz Reb sizi halas etmek üçin we duşmanlaryňyzy siziň eliňize bermek üçin düşelgäňiziň içine aýlanar. Şonuň üçin düşelgäňiz päk bolmalydyr, Reb araňyzda nejis zat görüp, sizden ýüz öwürmesin».

Gaçýan gullar hakda

¹⁵«Hojaýynlaryndan gaçyp, ýanyňyza gelen gullary yzyna eltip bermäň. ¹⁶Olar siziň araňyzda, öz saýlan islendik galasynda, göwünleriniň islän ýerinde siziň bilen bile ýaşabersinler. Olary horlamaň».

Loluçylyk hakda

¹⁷«Ysraýyl gyzlarynyň hiç biri sežde edilýän ýerde loly bolup işlemesin. Ysraýyl ogullarynyň hem hiç biri munuň ýaly iş etmesin. ¹⁸Olaryň loluçylykdan gazanan hakyny aýdylan sadakalaryň tölegi hökmünde Hudaýyňyz Rebbiň öýüne getirmäň. Çünki bularyň ikisi hem Hudaýyňyz Reb üçin nejislikdir».

Karz bermek hakda

¹⁹«Ysraýyl doganyňyza pul, azyk, beýleki zatlary peýda görmek niýeti bilen karz bermäň. ²⁰Peýda görmek üçin keseki ýurtla karz berseňiz bolar, emma öz ysraýyl doganyňyza karzy peýda görmek üçin bermäň. Şonda Hudaýyňyz Reb siziň mülk edinjek ýurduňyzda etjek ähli işleriňize bereket berer».

Aýdylan sadaka hakda

²¹«Hudaýyňyz Rebbe sadaka aýdan bolsaňyz, ony gijikdirmän beriň, çünki Hudaýyňyz Reb aýdan sadakaňyzy sizden hökman talap eder. Eger siz ony ýerine ýetirmeseňiz, günä gazanarsyňyz. ²²Sadaka aýtmadyk bolsaňyz, onda günä gazanmarsyňyz. ²³Ýöne Hudaýyňyz Rebbe öz agzyňyz bilen aýdan sadakaňyzy aýdyşyňyz ýaly, diliňiziň geplän zadyny yhlas bilen ýerine ýetiriň».

Biriniň üzüm we bugdaýyny iýmek hakda

²⁴«Eger siz biriniň üzüm bagyna girseňiz, onuň üzüminden tä doýýançaňyz iýseňiz iýiň, ýöne ondan gaba salyp ýanyňyz bilen alyp gaýtmaň. ²⁵Eger siz biriniň ekin meýdanyna girseňiz, bugdaýyň dänesini eliňiz bilen ýygsaňyz, ýygyň, emma onuň bugdaýyna orak salmaň».

24-nji bap

¹«Eger bir adam bir gyza öýlense, ýöne ondan kemçilik tapandygy üçin ony halamasa, onda, goý, ol aýalynyň eline talak hatyny ýazyp bersin we ony öýünden çykaryp goýbersin. ²Ol aýal onuň öýünden gidip, başga birine durmuşa çykyp biler. ³Emma ol aýalyň ikinji adamsy hem halaman, onuň eline talak hatyny berip, öýünden kowsa (ýa-da onuň ikinji baran adamsy ölse), ⁴kowup goýberen birinji äri onuň haramdygy üçin, ony ikilenç özüne aýal edip almaga hakly däldir, çünki beýle etmek Rebbe nejislikdir. Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip berýän ýerini harama çykarmaň.

⁵Eger bir adam täze öýlenen bolsa, ol urşa gitmesin ýa-da oňa hiç hili jogapkärçilikli iş tabşyrylmasyn. Ol bir ýyl öýünde galyp, öz alan aýaly bilen şady-horramlykda ýaşasyn».

Girewler, adam ogurlygy, ýokanç deri keseli hakda

⁶«Hiç kimiň degirmenini ýa-da degirmen daşyny girewine almaň, çünki bu onuň durmuşyny girewine aldygyňyz bolar.

⁷Eger biri başga bir ysraýyllyny ogurlap gul etse ýa-da ony satsa, ol ogurlan adam öldürilsin. Şeýdip, siz öz araňyzdan pisligi aýryp taşlaň.

⁸Deri keselinden gaty ägä boluň. Meniň lewi ruhanylaryna buýruşym ýaly, olaryň size öwredýän her bir zadyny üns bilen ýerine ýetiriň. ⁹Müsürden çykyp gaýdanyňyzda, ýolda Hudaýyňyz Rebbiň Merýemi nädendigini ýadyňyza salyň».

Karz bermek we girew almak hakda

¹⁰«Birine bir zat karz berseňiz, öýüne girip, ondan girew almaň. ¹¹Karz alan adamyň özi size girew getirýänçä, daşarda oturyň. ¹²Eger ol adam garyp bolsa, onuň girewine berýän donunda ýatmaň. ¹³Onuň girewini Gün batmanka yzyna eltip beriň, şonda ol öz donunda ýatar we size alkyş aýdar. Şeýle hem bu Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda saňa dogrulyk saýylar. ¹⁴Isle ol öz ysraýyl doganyňyz bolsun, isle ýurduňdaky galalarda ýaşaýan gelmişek, garaz, garyp we mätäç günlükçiniň işlän hakyny tutup galmaň. ¹⁵Her gün siz olaryň hakyny Gün ýaşmanka tölemelisiňiz. Sebäbi olar garyp we olaryň gün-güzerany şoňa baglydyr. Ýogsam olar siziň garşyňyza Rebbe nalyş bilen ýüz tutarlar we siz günä gazanarsyňyz».

Adalatlylyk hakynda

¹⁶«Atalar ogullary üçin ölüme höküm edilmesin. Ogullar hem atalary üçin ölüme höküm edilmesin. Her kim diňe öz eden jenaýatyna görä ölüme höküm edilsin. ¹⁷Gelmişege ýa-da ýetime höküm edilende, egrilik etmäň. Duluň geýimini girewine almaň. ¹⁸Özüňiziň hem Müsürde gul bolandygyňyzy we Hudaýyňyz Rebbiň sizi ol ýerden azat edendigini ýadyňyzdan çykarmaň. Şonuň üçin men size şeýle etmegi buýurýaryn».

Hasyl ýygnamak hakynda

¹⁹«Siz meýdanda hasylyňyzy ýygnanyňyzda, ol ýerde ýadyňyzdan çykaryp galdyran dessäňizi getirmek üçin, yzyňyza gaýtmaň. Ol gelmişege, ýetim-ýesire we dula galsyn. Şonda Hudaýyňyz Reb siziň ähli işleriňize bereket berer. ²⁰Siz zeýtun agajyňyzyň miwesini kakanyňyzda, onuň galan-gaçanyny çöplemäň. Olar gelmişege, ýetim-ýesire, dula galsyn. ²¹Üzüm baglaryňyzyň üzümini ýyganyňyzda, galan-gaçanyny ýygmaň. Olary gelmişek üçin, ýetim-ýesir üçin we dul aýal üçin galdyryň. ²²Özüňiziň hem Müsürde gul bolandygyňyzy ýadyňyzda saklaň. Şonuň üçin men size şeýle etmegi buýurýaryn».

25-nji bap

Jezalar hakynda

¹«Iki adam dawalaşsa, goý, olar kazylaryň ýanyna barsynlar. Kazylar olaryň arasyndaky dawany çözüp, dogryny dogry, günäkäri günäkär diýip jar etsinler. ²Eger günäkär urulmaga laýyk bolsa, kazy öz gözüniň alnynda ony ýatyryp, eden günäsine görä sanap gamçylatsyn. ³Iň ýokary çägi kyrk gamçydyr, şondan artyk bolmasyn. Eger kyrk gamçydan köp ursaňyz, onda ysraýyl doganyňyz gözüňiziň alnynda mertebesini ýitirer.

⁴Harman döwýän öküziň agzyny baglamaň».

Ölen dogany üçin berjaý edilmeli borç

⁵«Aga-ini bile ýaşaýan bolsa, olaryň biri ölse we onuň hem ogly ýok bolsa, ol merhumyň aýaly başga bir kesekä äre gitmesin. Ol öleniň dogany onuň ýanyna girip, oňa öýlenmelidir we oňa doganynyň ärlik borjuny ýerine ýetirmelidir. ⁶Ol aýalyň dogran ilkinji oglunyň adyna ölen doganynyň adyny daksyn. Şonda ol merhumyň ady Ysraýyldan öçüp gitmez. ⁷Eger ol adam doganynyň dul galan aýalyna öýlenmek islemese, dul aýal gala derwezesiniň agzyna ýaşulularyň ýanyna gelip: „Meniň ärimiň dogany öz agasynyň adyny Ysraýylda galdyrmakdan ýüz öwürýär. Ol doganynyň deregine meniň üçin ärlik borjuny berjaý etmeýär“ diýsin. ⁸Soňra galanyň ýaşululary merhumyň doganyny çagyryp, onuň bilen gepleşsinler. Eger ol şonda-da öz diýenini tutup: „Men oňa öýlenmek islemeýärin“ diýse, ⁹onda doganynyň aýaly ýaşulularyň gözüniň alnynda onuň ýanyna baryp, onuň aýagyndaky çepegini çykaryp, onuň ýüzüne tüýkürsin we oňa: „Öz doganynyň öýüni dikeltmeýän adama, ine, şeýle edýärler“ diýip, muny jar etsin. ¹⁰Bütin Ysraýylyň içinde onuň nesli „çepegi çykarylan öý“ hökmünde belli bolsun».

Adalatlylyk hakda

¹¹«Iki adam urşup durka, biriniň aýaly gelip, ärini halas etjek bolup, urup duran adamyň uýat ýerinden tutsa, ¹²ol aýalyň elini çapyň. Oňa rehimdarlyk etmäň. ¹³Torbaňyzda iki dürli: biri agyr, biri ýeňil terezi daşy bolmasyn. ¹⁴Öýüňizde biri uly, biri kiçi bolan iki dürli ölçeg gaby bolmasyn. ¹⁵Siziň diňe doly we dogry terezi daşyňyz, şeýle hem, hakyky ölçegiňiz bolsun. Şonda Hudaýyňyz Rebbiň size berjek ýerinde ömrüňiz uzak bolar. ¹⁶Çünki adalatsyzlyk edýänleriň hemmesi Hudaýyňyz Rebbiň nazarynda nejisdir».

Amalekleri öldürmek hakdaky buýruk

¹⁷«Müsürden çykyp gaýdanyňyzda, amalekleriň size näme edendigini ýadyňyza salyň. ¹⁸Ysgyn-mydarsyz galan wagtyňyz, olar Hudaýdan gorkman, ýolda üstüňize çozup, siziň yzda galanlaryňyzyň hemmesini gyrdylar. ¹⁹Şonuň üçin hem, Hudaýyňyz Rebbiň size mülk edip beren ýerinde ýaşanyňyzda — Hudaýyňyz Reb size ähli duşmanlaryňyzyň elinden parahatçylyk alyp berende, amalekleri hiç kim ýatlamaz ýaly, olaryň adyny asmanyň astyndan ýok edip taşlamagy ýatdan çykarmaň».

26-njy bap

Ilkinji hasyldan berilýän sadakalar

¹«Hudaýyňyz Rebbiň mülk edip berýän ýurduna gelip, ol ýerde ornaşanyňyzda, ²Onuň size berýän bu ýeriniň ähli miweleriniň ilkinji hasylyndan sebede salyp, Özüne ybadat edilmegi üçin Hudaýyňyz Rebbiň saýlajak ýerine baryň. ³Siz şol döwürde hyzmat edýän ruhanynyň ýanyna baryp, oňa: „Bu gün men Rebbiň ata-babalarymyza wada eden ýurduna gelendigimi Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda jar edýärin“ diýiň. ⁴Ruhany siziň eliňizden sebedi alyp, Hudaýyňyz Rebbiň gurbanlyk sypasynyň öňünde goýsun. ⁵Sen Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda şeýle diý: „Sergezdan siriýaly meniň ata-babamdy. Ol birnäçe adam bilen Müsüre gitdi we ol ýerde gelmişek bolup ýaşady. Ondan köp sanly beýik, güýçli halk emele geldi. ⁶Müsürliler bizi ezdiler, gynadylar, agyr işler bilen egnimizden basdylar. ⁷Biz ata-babalarymyzyň Hudaýy Rebbe dady-perýat etdik. Reb biziň sesimize gulak asdy we biziň çekýän jebirlerimizi, agyr zähmetimizi we ezilýändigimizi gördi. ⁸Reb Öz gudraty we güýji bilen, äpet elhençlikleriniň güýji bilen, alamatlary we mugjyzalary bilen bizi Müsürden çykaryp getirdi. ⁹Ine, bizi bu ýere getirip, bize süýt we bal akýan ýurdy berdi. ¹⁰Şeýdip, men Rebbiň özüme beren ýeriniň ilkinji miwesini getirdim“. Siz ony Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda goýup, Onuň huzurynda baş egip sežde ediň. ¹¹Soňra Hudaýyňyz Rebbiň özüňize we öýüňize eçilen bolelinligi üçin lewiler we araňyzda ýaşaýan gelmişekler bilen bile şatlanyp baýram ediň.

¹²Üçünji ýylda (hasylyň ondan biri berilýän ýyly) ähli hasylyňyzyň ondan birini lewilere, gelmişeklere, ýetimlere we dullara bereniňizde, olar galalaryňyzda ondan iýip doýsunlar. ¹³Soňra siz Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda şeýle diýiň: „Men öýümden Seniň mukaddes paýyňy aýyrdym. Seniň maňa beren buýruklaryňyň esasynda men ony lewilere, aramyzda ýaşaýan gelmişeklere, ýetimlere we dullara berdim. Men Seniň buýruklaryňdan hiç ýana çykmadym, olaryň hiç birini ýatdan çykarmadym. ¹⁴Men ýas tutýan wagtym mukaddes paýyňdan iýmedim. Murdar wagtym men ondan hiç zat paýlamadym. Men ondan hiç zady ölä hödür etmedim. Edil maňa buýruşyň ýaly edip, Hudaýym Reb, Saňa boýun egdim. ¹⁵Mukaddes mekanyň asmandan bize seredip, Öz halkyň Ysraýyly ýalka we ata-babalarymyza söz berşiň ýaly, bize bagyş eden süýt we bal akýan ýurduňa bereket inder“».

Rebbiň saýlan halky

¹⁶«Hudaýyňyz Rebbiň bu günki size berýän şu parzlaryny we hökümlerini berjaý ediň. Olary tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden ýerine ýetiriň. ¹⁷Bu gün siz Rebbiň öz Hudaýyňyz bolmagyny gazanyp, Onuň ýolundan ýörejekdigiňizi, Onuň parzlarydyr tabşyryklaryny we hökümlerini ýerine ýetirip, Oňa gulak asjakdygyňyzy mälim etdiňiz. ¹⁸Bu gün Reb söz berşi ýaly, Ol sizi Özüniň gymmatly halky hökmünde saýlandygyny we Onuň buýruklaryny ýerine ýetirmelidigiňizi mälim etdi. ¹⁹Çünki Ol şöhratda, meşhurlykda we sylag-hormatda Özüniň ýaradan ähli milletlerinden sizi ýokarda goýdy. Ol Öz söz berşi ýaly, siz Hudaýyňyz Rebbiň mukaddes halky bolarsyňyz».

27-nji bap

Eýbal dagynda gurlan gurbanlyk sypasy

¹Soňra Musa Ysraýylyň ýaşululary bilen halka şeýle tabşyryklar berdi: «Bu günki meniň size tabşyrýan ähli buýruklarymy berjaý ediň. ²Iordan derýasyndan geçip, Hudaýyňyz Rebbiň size berýän ýurduna giren günüňiz, uly daşlary dikip, olara hek çalyň. ³Ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň söz berşi ýaly, Iordandan geçip, Hudaýyňyz Rebbiň berýän süýt we bal akýan ýurduna gireniňizde, bu Kanunyň ähli sözlerini daşlaryň ýüzüne ýazyň. ⁴Şeýlelikde, siz Iordandan geçeniňizde, meniň bu günki buýruşym ýaly, şol daşlary Eýbal dagynda dikip, olara hek çalyň. ⁵Şol ýerde Hudaýyňyz Rebbe daşdan gurbanlyk sypasyny guruň, daşlary taýýarlanyňyzda demir gurallar ulanmaň. ⁶Hudaýyňyz Rebbiň gurbanlyk sypasy demir degmedik daşlardan ýasalsyn. Soňra onuň üstünde Hudaýyňyz Rebbe ýakma gurbanlygyny beriň. ⁷Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda şatlanyp, salamatlyk gurbanlygyny beriň, ony şol ýerde iýiň. ⁸Bu Kanunyň ähli sözlerini daşlaryň ýüzüne düşnükli edip ýazyň».

⁹Soňra Musa we lewi ruhanylary: «Eý, ysraýyl halky, ümsüm bol we gulak goý! Hut şu gün siz Hudaýyňyz Rebbiň halky bolduňyz. ¹⁰Şonuň üçin hem siz Hudaýyňyz Rebbe gulak asyp, Onuň bu günki meniň üstüm bilen size berýän tabşyryklaryny we parzlaryny ýerine ýetiriň» diýip, ähli ysraýyllara ýüzlendiler.

On iki nälet

¹¹Şol gün Musa ysraýyl halkyna şeýle tabşyryklar berdi: ¹²«Iordan derýasyndan geçeniňizde, şimgon, lewi, ýahuda, ysakar, ýusup we benýamin tireleri alkyş sözleri aýtmak üçin Gerizim dagynyň öňünde dursunlar. ¹³Ruben, gat, aşer, zebulun, dan we naftaly tireleri bolsa nälet sözleri okamak üçin Eýbal dagynyň öňünde dursunlar. ¹⁴Şundan soň lewiler gaty ses bilen ähli ysraýyllara şuny jar etsinler:

¹⁵„Kimde-kim Rebbe nejis bolan senet işlerini edip, but ýa-da şekil ýasap, ony gizlin ýerde sežde etmek üçin goýsa, goý, oňa nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

¹⁶„Ata-enesini kemsiden adama nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

¹⁷„Goňşusynyň araçäk daşyny süýşürene nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

¹⁸„Köri ýoldan azaşdyrana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

¹⁹„Gelmişege, ýetime we dul hatyna adalatsyzlyk eden adama nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²⁰„Öz atasyny namysa goýup, onuň aýaly bilen ýatana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²¹„Islendik haýwan bilen ýanaşana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²²„Bir atadan ýa-da bir eneden bolan gyz dogany bilen ýatana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²³„Öz gaýynenesi bilen ýatana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²⁴„Gizlinlikde adam öldürene nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²⁵„Nähak gan dökmek üçin para alana nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin.

²⁶„Bu kanunlaryň sözlerini oňlamaýana, olary ýerine ýetirmeýäne nälet bolsun!“ Ähli halk „Omyn!“ diýsin».

28-nji bap

Boýun egmeklikden gelýän bereketler

¹«Eger siz diňe Hudaýyňyz Rebbe gulak asyp, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän ähli buýruklaryny yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, Hudaýyňyz Reb sizi ýer ýüzündäki ähli milletlerden beýgelder. ²Eger siz Hudaýyňyz Rebbe gulak assaňyz, üstüňize bereket ýagyp, sizi bereket gurşap alar.

³Galalaryňyza hem, atyzlaryňyza hem bereket ýagar.

⁴Hudaýyňyz Reb her bir etjek işiňize bereket berer, köp ogul-gyzly bolarsyňyz, mal-garalaryňyzyň sany artyp, topragyňyzyň hasyly bol bolar.

⁵Sebediňiz doly bolar, saçagyňyz bereketli bolar.

⁶Nirä gitseňiz hem, näme etseňizem bereketli bolarsyňyz.

⁷Reb size garşy baş göteren duşmanlaryňyzy siziň öňüňizde derbi-dagyn eder. Olar siziň üstüňize bir tarapdan çozup, yzlaryna çar tarapa gaçarlar. ⁸Reb siziň ammarlaryňyza, başlan her bir işiňize bereket inmegi üçin buýruk berer. Hudaýyňyz Reb özüňize berýän ýurdunda sizi ýalkar. ⁹Eger siz Hudaýyňyz Rebbiň buýruklaryny ýerine ýetirip, Onuň ýolundan ýöreseňiz, Ol söz berşi ýaly, sizi Özüniň mukaddes halky eder. ¹⁰Ýer ýüzündäki ähli halklar siziň Reb tarapyndan saýlanandygyňyzy görerler we olar sizden gorkarlar. ¹¹Ata-babalaryňyza wada eden ýurdunda ýaşanyňyzda, Reb siziň örňäp ösmegiňizi, mal-garalaryňyzyň artmagyny we topragyňyzyň hasylyny bolluk bilen eçiler. ¹²Reb Özüniň baý hazynasy bolan asmany açyp, ýeriňize wagtynda ýagyş ýagdyrar we başyna baran her bir işiňizde bereket berer. Siz köp halklara karz berersiňiz, emma özüňiz hiç kimden karz almarsyňyz. ¹³Hudaýyňyz Rebbiň bu günki meniň üstüm bilen size berýän buýruklaryna boýun egip, olary yhlas bilen ýerine ýetirseňiz, Reb sizi aýakda däl-de, başda goýar. ¹⁴Başga hudaýlara gulluk etmek üçin, olaryň yzyna düşmeseňiz, meniň bu günki berýän buýruklarymyň hijisinden ýüz öwürmeseňiz, olardan saga-sola sowulmasaňyz, siz diňe belentde bolarsyňyz, pesde bolmarsyňyz».

Boýun egmezlikden gelýän näletler

¹⁵«Emma siz Hudaýyňyz Rebbe boýun bolman, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän ähli tabşyryklaryny we parzlaryny yhlas bilen ýerine ýetirmeseňiz, onda, goý, şu näletleriň ählisi siziň başyňyzdan insin we sizi gurşap alsyn.

¹⁶Galalaryňyza, atyzlaryňyza nälet bolsun.

¹⁷Sebediňize, saçagyňyza nälet bolsun.

¹⁸Örňäp ösmegiňize, topragyňyzyň hasylyna, sygyrlaryňyzyň we dowarlaryňyzyň artmagyna nälet bolsun.

¹⁹Nirä gitseňiz hem, näme etseňizem size nälet bolsun.

²⁰Etjek bolýan ähli işleriňiziň üstünden Reb betbagtçylyk, howsala we şowsuzlyk inderer. Menden ýüz öwrüp, pis işler edendigiňiz üçin, siz gyrlyp, tiz heläk bolarsyňyz. ²¹Mülk edinmek üçin baran ýeriňizden ýok edýänçä, Reb sizi gyrgyna berer. ²²Reb size bedeni igledýän keselden, gyzdyrmadan, çişmeden, ysytmadan, gurakçylykdan, ýakyp ýandyrýan epgekden we heňden ýaňa ejir çekdirer. Tä doly heläk bolýançaňyz, şeýle külpetler sizden aýrylmaz. ²³Depäňizdäki asman mise, aýagyňyzyň astyndaky ýer bolsa demre döner. ²⁴Reb ýeriňize ýagdyrýan ýagşyny tozana öwrer. Siz doly gyrylýançaňyz, üstüňize asmandan diňe gum ýagar.

²⁵Reb sizi duşmanlaryňyzyň öňünde ýeňlişe sezewar eder. Siz olaryň garşysyna bir tarapdan hüjüm etseňiz, yzyňyza gaçanyňyzda çar tarapa gaçarsyňyz. Başyňyzdan inen bela-beterler ýer ýüzündäki ähli şalyklary howsala salar. ²⁶Siziň jesetleriňiz asmandaky guşlara we ýerdäki haýwanlara iýmit bolar. Olary kowmaga adam tapylmaz. ²⁷Reb size Müsürde görkezen başly ýaralar bilen: örgün, iriňli ýaralar we gijilewük bilen ejir çekdirer. Siz olardan saplanyp bilmersiňiz. ²⁸Reb sizi dälireder, gözüňizi kör eder, akylyňyzdan azaşdyrar. ²⁹Garaňkylykda körleriň sermenekläp ýöreýişleri ýaly, gündiz hem ýoluňyzy sermeläp ýörärsiňiz, emma siz ýoluňyzy tapyp bilmersiňiz. Sizi dyngysyz ezerler we talarlar, siziň dadyňyza hiç kim ýetmez. ³⁰Bir gyza adaglanarsyňyz, emma onuň bilen başga biri ýatar. Jaý gurarsyňyz, emma onda özüňiz ýaşamarsyňyz. Üzüm agaçlaryny oturdarsyňyz, emma onuň miwesinden iýmersiňiz. ³¹Öküziňizi gözüňiziň alnynda soýarlar, emma onuň etinden iýmersiňiz. Edil gapdalyňyzda eşegiňizi ogurlarlar, emma yzyna getirmezler. Goýunlaryňyzy duşmanlaryňyza bererler. Size kömek eden bolmaz. ³²Ogullaryňyz we gyzlaryňyz gözüňiziň alnynda başga halklara berler. Günuzyn olary agtarmakdan ýaňa, gözüňiziň nury öçer, emma eliňizden gelen zat bolmaz. ³³Tanamaýan bir halkyňyz ýeriňiziň hasylyny iýip, çeken agyr zähmetiňiziň hözirini görer. Siz dyngysyz ezilip gynalarsyňyz. ³⁴Siziň gözüňiz bilen görjek görgüleriňizden ýaňa, akylyňyz çaşar. ³⁵Reb dyzyňyza, aýagyňyza, ökjäňizden tä süýr depäňize çenli agyryly çybanlar çykarar. ³⁶Reb sizi we siziň üstüňizden goýlan patyşany özüňiziň, hatda ata-babalaryňyzyň hem tanamaýan-bilmeýän halkynyň üstünden elter. Ol ýerde siz agaçdan we daşdan ýasalan başga hudaýlara gulluk edersiňiz. ³⁷Rebbiň sizi elten ähli halklarynyň arasynda olar üçin gorky bolarsyňyz, dile düşüp, gülki bolarsyňyz.

³⁸Meýdana köp tohum sepersiňiz, emma az hasyl alarsyňyz, çünki ony çekirtge iýip ýok eder. ³⁹Üzüm agaçlaryny ekip, olara seredersiňiz. Emma onuň ne hasylyny ýygnarsyňyz, ne-de şerabyndan içersiňiz, çünki ony gurçuk iýer. ⁴⁰Siziň tutuş ýurduňyzda zeýtun agaçlary gögerer, emma siz özüňize zeýtun ýagyny guýmarsyňyz, çünki onuň miwesi ýere döküler. ⁴¹Ogullaryňyz we gyzlaryňyz bolar, emma siz olary ýitirersiňiz, çünki olar ýesir edilip äkidiler. ⁴²Ähli agaçlaryňyzyň we ekin meýdanlaryňyzyň hasylyny çekirtgeler iýip gider. ⁴³Araňyzda ýaşaýan gelmişekler sizden has ýokary göteriler, siz bolsa kem-kemden pese düşersiňiz. ⁴⁴Olar size karz bererler, emma siz olara karz berip bilmersiňiz. Olar başda bolarlar, siz bolsa aýakda galarsyňyz.

⁴⁵Şu näletleriň ählisi size siňip, tä ýok bolýançaňyz, sizi gurşap alar. Sebäbi siz Hudaýyňyz Rebbe boýun egmän, bu gün Onuň size meniň üstüm bilen berýän tabşyryklaryny we parzlaryny ýerine ýetirmediňiz. ⁴⁶Bu külpetler siziň we nesilleriňiziň arasynda başga halklar üçin hemişelik alamat we mugjyza bolsun. ⁴⁷Sebäbi siz ähli zadyň bereketli bolmagy üçin Hudaýyňyz Rebbe şadyýanlyk we joşgunly ýürek bilen gulluk etmediňiz. ⁴⁸Şonuň üçin hem siz aç-suwsuz, ýalaňaç we hemme zada zar bolup, Reb tarapyndan siziň garşyňyza iberilen duşmanyňyza gulluk edersiňiz. Reb sizi tä ýok edip taşlaýança, boýnuňyzdan demir boýuntyryk asyp, sizi ezer. ⁴⁹Reb uzak ýerden, ýeriň aňrujundan size olaryň diline düşünmeýän bir halkyňyzy getirer. Bu halk sizi bürgüt kimin ýuwudar. ⁵⁰Şol ýüzi hyrsyz halk ýaşy-garryny sylamaz, rehim-şepagat etmez. ⁵¹Siz ýok bolup gidýänçäňiz, olar mal-garalaryňyzy, ýeriňiziň hasylyny iýerler. Siz heläk bolýançaňyz, siziň ne dänäňiz, ne şerabyňyz, ne ýagyňyz, ne-de sygyrlaryňyzdyr dowarlaryňyz galar. ⁵²Olar Hudaýyňyz Rebbiň size beren ýerine gelip, siziň bil baglan ähli beýik we berk diwarly galalaryňyzy gabawa salarlar. ⁵³Duşmanyňyz siziň daşyňyzy gabap, çykgynsyz ýagdaýa salanda, siz açlykdan ýaňa öz bagryňyzdan önen perzentleriňizi — Hudaýyňyz Reb tarapyndan berlen ogul-gyzlaryňyzyň etini iýersiňiz. ⁵⁴Araňyzdaky iň mylaýym we eli açyk adam barja iýmitini öz doganyndan, söýgüli aýalyndan, diri galan çagalaryndan gysganar. ⁵⁵Ol çagalarynyň etinden olaryň hijisine bermez, sebäbi duşman ähli galalaryňyzy gabap, sizi çykgynsyz ýagdaýa salanda, olara iýmäge hiç zat galmaz. ⁵⁶Araňyzdaky sahy we näzik aýal, öz sahylygyndan we näzikliginden ýaňa aýagyny ýere basmaýan zenan naharyny öz mähriban adamsyndan, ogul-gyzyndan gysganar. ⁵⁷Duşmanyňyz galalaryňyzy gabap, sizi çykgynsyz ýagdaýa salanda, şol aýal dogranyndan soň, hatda satanynyň arasyndan çykan çagasynyň ýoldaşyny gysganyp, öz dogran çagalaryny hem açlykdan ýaňa ogrynça iýer.

⁵⁸Beýik we haýbatly Hudaýyňyz Rebden gorkup, bu kitapda ýazylan bu Kanunyň ähli sözlerini yhlas bilen ýerine ýetirmeseňiz, ⁵⁹onda Reb sizi we siziň nesilleriňizi elhenç belalara, agyr we yzy üzülmeýän jebirlere, emi ýok kesellere duçar eder. ⁶⁰Ol siziň Müsürde wagtyňyz sizi gorkuzan ähli keselleriňizi siziň başyňyzdan inderer. Ol keseller size ornaşyp galar. ⁶¹Hatda şu Kanun kitabynda ýazylmadyk beýleki ähli ýokanç keselleri we dertleri, tä siziň baryňyz gyrylýançaňyz, Reb siziň başyňyzdan inderer. ⁶²Siz asman ýyldyzlary ýaly köpdüňiz, emma siz az bolup galarsyňyz, sebäbi siz Hudaýyňyz Rebbe boýun egmediňiz. ⁶³Reb size ýagşylyk edip, siziň sanyňyzy köpeldende, näçe lezzet alan bolsa, sizi gyryp ýok edende hem şonça lezzet alar. Mülk edinmek üçin baran ýeriňizden siz sogrulyp taşlanarsyňyz. ⁶⁴Reb sizi ýeriň bir ujundan beýleki ujuna çenli ähli halklaryň arasyna dargadyp goýberer. Ol ýerde siz özüňiziň-de, ata-babalaryňyzyň-da tanamadyk we bilmedik agaçdan we daşdan ýasalan başga hudaýlara gulluk edersiňiz. ⁶⁵Ol halklaryň arasynda siz janyňyza aram tapmarsyňyz we aýagyňyzyň dynjyny almaga ýer tapylmaz. Ol ýerde Reb size bükgüldeýän ýürek, kütelen gözler we synan göwün berer. ⁶⁶Janyňyz suw üstünde bolar. Siz gije-gündiz gorkuda bolup, sizde ýaşaýşa hiç hili umyt bolmaz. ⁶⁷Ýüregiňizi gaplajak gorky we gözüňiziň görjek zatlary sebäpli, ertirlerine siz: „Wah, tizräk agşam düşsedi!“ diýersiňiz, agşamyna bolsa: „Wah, tizräk daň atsady!“ diýersiňiz. ⁶⁸Siziň indi gaýdyp görmejekdigiňize söz beren ýolumdan, Reb sizi gämiler bilen ýene-de yzyňyza Müsüre alyp gider. Ol ýerde siz özüňizi gul we gyrnak edip duşmanlaryňyza satuwa hödürlärsiňiz, emma sizi satyn alan bolmaz».

29-njy bap

Reb Mowapda ysraýyllar bilen äht edýär

¹Ine, Horepde edilen ähtden daşary, Rebbiň Musa Mowapda ysraýyllar bilen baglaşmagy buýran ähtiniň şertleri şulardyr. ²Musa ähli ysraýyllary ýygnap, olara şeýle diýdi: «Siz Rebbiň gözüňiziň alnynda Müsüre, faraona, onuň ähli emeldarlaryna we tutuş ýurduna näme edendiginiň hemmesini gördüňiz. ³Siz bu gudratly synaglary, alamatlary we beýik mugjyzalary öz gözüňiz bilen gördüňiz. ⁴Emma şu güne çenli Reb size düşünmegiňiz üçin akyl, görmegiňiz üçin göz, eşitmegiňiz üçin gulak bermedi. ⁵Reb: „Men sizi kyrk ýyllap çölde aýladym. Egniňize geýen eşigiňiz ýyrtylmady, aýagyňyza geýen çarygyňyz könelmedi. ⁶Siz çörek iýmediňiz, şerap, çakyr içmediňiz. Men muny Hudaýyňyz Rebbiň Mendigimi biliň diýip etdim“ diýdi. ⁷Bu ýere geleniňizde, Heşbonyň hany Sihon we Başan ýurdunyň hany Og biziň garşymyza söweşe çykdylar, emma biz olary derbi-dagyn etdik. ⁸Biz olaryň ýerini alyp, rubenlere, gatlara we manaşa tiresiniň ýarysyna mülk edip berdik. ⁹Şonuň üçin hem, edýän her bir işiňizde üstünlik gazanar ýaly, bu ähtiň şertlerini yhlas bilen ýerine ýetiriň.

^10-11Bu gün tire baştutanlaryňyz, ýaşulularyňyz, ýolbaşçylaryňyz, Ysraýylyň ähli erkekleri, siziň çagalaryňyz, aýallaryňyz, araňyzda ýaşaýan gelmişekler, odunyňyzy çapýanlar, suwuňyzy daşaýanlar — ähliňiz bu ýere üýşüp, Hudaýyňyz Rebbiň huzurynda dursuňyz. ¹²Bu gün Hudaýyňyz Rebbiň siziň bilen baglaşýan ähtine ant içip girişersiňiz. ¹³Çünki Ol size we ata-babalaryňyz Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba söz berşi ýaly, bu gün Ol sizi Öz halky edip alar we Hudaýyňyz bolar. ^14-15Hudaýymyz Reb bu gün biziň ýanymyzda — Öz huzurynda duranlar bilen däl-de, eýsem bolmadyklar bilenem wada edip äht baglaşýar.

¹⁶Müsürde nähili ýaşandygymyzy, dürli halklaryň arasyndan ötüp-geçip, bu ýere nä günlük bilen gelendigimizi bilýänsiňiz. ¹⁷Siz olaryň arasynda agaçdan, daşdan, altyndan we kümüşden ýasalan nejis butlary gördüňiz. ¹⁸Ägä boluň, bu gün siziň araňyzda Hudaýymyz Rebden ýüregi sowaşyp, şol halklaryň hudaýlaryna gulluk edýän erkek ýa aýal, maşgala ýa-da tire bolmasyn. Araňyzda şeýle adamlaryň bolmagy, ajy we zäherli ösümligiň köki ýalydyr. ¹⁹Bu edilen wadany eşiden her biriňiz öz-özüňizi öwmäň we ýüregiňizde: „Biz tekepbirlik ýolumyzdan gitsek hem aman galarys“ diýip pikir etmäň. (Şeýle pikir ýagşynyň-da, ýamanyň-da başyna bela getirer.) ²⁰Reb şeýle tekepbir adamlary bagyşlamaz. Çünki Rebbiň gahary we gazap ody olara garşy tutaşar. Bu kitapda ýazylan ähli näletler olaryň başyndan iner we Reb olaryň adyny asmanyň astyndan öçürip taşlar. ²¹Bu Kanun kitabynda ýazylan ähtiň ähli näletleri boýunça, olar betbagtçylyga duçar bolar ýaly, Reb olary Ysraýylyň ähli tireleriniň arasyndan aýratyn goýar.

²²Sizden soňky nesiller, siziň çagalaryňyz, şeýle hem uzak ýurtdan geljek kesekiler bu ýurtda bolýan weýrançylyklary, siziň üstüňizden Rebbiň lagnat inderişini görüp: ²³„Kükürt! Duz! Tutuş ýurt ýanýar! Hiç zat ekilmez, hiç zat gögermez, gaýdyp hiç hili ösümlik ösmez. Reb gazap atyna atlanyp, Sodom, Gomora, Adma we Seboýym galalaryny ýok edişi ýaly ýykyp-ýumurdy!“ diýerler. ²⁴Ähli milletler: „Reb bu ýurdy näme üçin beýle etdikä? Bu gahar-gazabyň sebäbi nämekä?“ diýşip geň galarlar. ²⁵Olar şeýle netijä gelerler: „Munuň sebäbi şudur: ysraýyllar özlerini Müsürden çykaryp getiren ata-babalarynyň Hudaýy Reb bilen baglaşan ähtini ret etdiler. ²⁶Olar Rebden ýüz öwrüp, başga hudaýlara gulluk etdiler. Özleriniň tanamaýan we Rebbiň olara sežde etmäge ygtyýar bermedik hudaýlaryna sežde etdiler. ²⁷Şonuň üçin hem Rebbiň bu ýurda gahary gelip, bu kitapda ýazylan ähli näletleri bu ýurduň üstünden ýagdyrdy. ²⁸Reb olary güýçli gahar bilen, gazap atyna atlanyp, öz ýurtlaryndan kowup çykaryp, şu günki görşüňiz ýaly, başga ýurda äkidip taşlady“.

²⁹Gizlin syrlar Hudaýymyz Rebbe degişlidir. Emma bu Kanunyň ähli sözlerini ýerine ýetirmek üçin aýan edilen zatlar ebedilik bize we biziň çagalarymyza degişlidir».

30-njy bap

Täzeden dikeltme we ýalkanyş

¹«Men siziň öňüňizde alkyşlar we näletler goýdum. Olar siziň başyňyza düşende, siz Hudaýyňyz Rebbiň sizi dargadyp goýberen milletleriniň arasyndakaňyz, bu ýalkanyşlary we näletleri ýadyňyza salsaňyz ²we Hudaýyňyz Rebbe dolanyp, meniň bu günki size tabşyryşym ýaly, özüňiz hem, çagalaryňyz hem tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden Oňa gulak assaňyz, ³diňe şonda Hudaýyňyz Reb size öňki abadançylygyňyzy gaýtaryp berer we rehim-şepagat eder. Hudaýyňyz Reb sizi dargadyp goýberen başga halklarynyň içinden ýene-de yzyňyza ýygnar. ⁴Hatda siz dünýäniň ol çetine sürgün edilen hem bolsaňyz, Hudaýyňyz Reb sizi ol ýerden ýygnap, yzyňyza getirer. ⁵Hudaýyňyz Reb sizi ata-babalaryňyzyň mülk ýerine elter. Siz ol ýeri eýelärsiňiz. Ol ata-babalaryňyza garanda, size has köp bereket berip, sanyňyzy has-da artdyrar. ⁶Hudaýyňyz Reb Özüne boýun egdirmek üçin siziň ýüregiňizi we nesilleriňiziň ýüregini üýtgeder, şonda siz Hudaýyňyz Rebbi tutuş ýüregiňiz bilen jan-tenden söýüp ýaşarsyňyz. ⁷Hudaýyňyz Reb bu ähli lagnatlary duşmanlaryňyza we size zulum eden garşydaşlaryňyzyň üstüne ýagdyrar. ⁸Şondan soň siz ýene-de Rebbe gulak asarsyňyz, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän ähli buýruklaryny ýerine ýetirersiňiz. ^9-10Eger siz Hudaýyňyz Rebbe gulak asyp, şu Kanun kitabynda ýazylan Onuň tabşyryklarydyr parzlaryny berjaý etseňiz, Hudaýyňyz Rebbe tutuş ýüregiňiz we janyňyz-teniňiz bilen dolansaňyz, Hudaýyňyz Reb her bir etjek işiňize bereket berer, ogul-gyzyňyz köp bolar, mal-garalaryňyzyň sany artyp, ýeriňiziň hasyly bol bolar. Çünki Reb ata-babalaryňyza ýagşylyk edeninde lezzet alşy ýaly, size ýagşylyk edeninde hem lezzet alar».

Ýaşaýşy saýlamaga çagyryş

¹¹«Hakykatdan-da, Onuň bu günki meniň üstüm bilen berýän buýrugy siziň üçin kyn däl ýa-da el ýetmez ýaly gaty uzakda däl. ¹²„Biz ony eşidip, ýerine ýetirer ýaly, kim biziň üçin göge çykyp, ony bize getirip berer?“ diýmezligiňiz üçin, ol gökde däldir. ¹³Ýa-da siziň: „Biz ony eşidip, ýerine ýetirer ýaly, kim biziň üçin deňziň aňry tarapyna geçip, ony bize getirip berer?“ diýmezligiňiz üçin, ol deňziň aňyrsynda däldir. ¹⁴Ýok, bu sözler size juda ýakyndyr. Ýerine ýetirmegiňiz üçin bu siziň agzyňyzda we ýüregiňizdedir. ¹⁵Ine, bu gün men siziň öňüňizde ýaşaýyş we ýagşylyk, ölüm we ýamanlyk goýýaryn. ¹⁶Meniň bu gün tabşyryşym ýaly, Hudaýyňyz Rebbi söýüp, Onuň ýolundan ýöreseňiz, Onuň tabşyryklaryny, parzlarydyr hökümlerini berjaý etseňiz, onda siz ýaşarsyňyz we köpelersiňiz. Mülk edinmek üçin baran ýeriňizde Hudaýyňyz Reb sizi ýalkar. ¹⁷Emma ýüregiňiz Ondan dönüp, gulak asman ýoldan çykyp, başga hudaýlara sygynyp gulluk etseňiz, ¹⁸onda tutuşlaýyn heläk boljakdygyňyzy bu gün size jar edýärin. Iordan derýasyndan geçip, mülk edinjek ýeriňizde uzak ýaşamarsyňyz. ¹⁹Bu gün siziň öňüňizde ýaşaýyş we ölüm, alkyş we nälet goýandygyma size garşy şaýat bolmaga asmany we ýeri çagyrýaryn. Ýaşaýşy saýlaň, şonda siziň özüňiz hem ýaşarsyňyz, nesilleriňiz-de ýaşar. ²⁰Hudaýyňyz Rebbi söýüň, Oňa gulak asyň we Oňa bil baglaň, çünki ýaşaýşyňyzyň we ömrüňiziň uzaklygy Ondadyr. Bu Rebbiň ata-babalaryňyz Ybraýyma, Yshaga, Ýakuba bermegi wada eden ýurdunda ýaşamagyňyz üçindir».

31-nji bap

Ýeşuwa Musanyň orunbasary saýlanýar

¹Musa ähli ysraýyl halkynyň öňünde sözüni soňlap, şeýle diýdi: ²«Men häzir bir ýüz ýigrimi ýaşymda. Mundan beýläk men baştutan bolup biljek däl. Reb maňa: „Sen Iordandan aňry geçmersiň“ diýdi. ³Hudaýyňyz Rebbiň Özi siziň öňüňizden geçer. Ol ähli halklary siziň öňüňizden ýok eder we siz olaryň ýerini mülk edinersiňiz. Rebbiň söz berşi ýaly, Ýeşuwa size baş bolup, derýadan geçer. ⁴Reb amorlaryň hany Sihon bilen Ogy öldürip, olaryň ýurduny weýran edişi ýaly, bu halklary hem şeýle eder. ⁵Reb olary size tabşyrar, siz hem olary meniň buýruşym ýaly edersiňiz. ⁶Dözümli we mert boluň! Olardan gorkmaň, dowla düşmäň, sebäbi siziň bilen gitjek hut Hudaýyňyz Rebbiň Özüdir. Ol sizi hiç wagt ýeke taşlamaz, terk etmez». ⁷Soňra Musa Ýeşuwany çagyryp, ähli ysraýyllaryň gözüniň alnynda şeýle diýdi: «Dözümli we mert bol, çünki Rebbiň ata-babalaryňyza wada eden ýurduna bu halk bilen gitjek ýeke-täk sensiň. Bu ýurdy olara mülk edip paýlap berjek hem diňe sensiň! ⁸Rebbiň Özi seniň öňüňden gider. Ol seniň bilen bolar. Ol seni hiç wagt ýeke taşlamaz, terk etmez. Gorkma we dowla düşme!»

Kanun kitabyny unutmazlyk hakda

⁹Soňra Musa şu Kanuny ýazyp, ony Rebbiň Äht sandygyny göterýän lewi ruhanylaryna we Ysraýylyň ähli ýaşulularyna berdi. ¹⁰Musa olara şeýle buýruk berdi: «Her ýedinji ýylyň — karzlaryň geçilýän ýylynyň ahyrynda, Çatma baýramynda, ¹¹ähli ysraýyllar Hudaýyňyz Rebbiň huzuryna, Onuň Öz saýlajak ýerine gelenlerinde, siz şu Kanuny ähli ysraýyllara eşitdirip okaň. ¹²Ähli halky: erkekleri, aýallary, çagalary, şeýle hem galalaryňyzda ýaşaýan gelmişekleri ýygnaň. Olar bu barada eşidenlerinde, Hudaýyňyz Rebden gorkup, bu Kanunyň ähli sözlerini yhlas bilen ýerine ýetirmegi öwrensinler. ¹³Olaryň bu Kanuny bilmeýän çagalary hem Iordan derýasynyň aňyrsyndaky mülk ýerlerinde ýaşanlarynda muny eşidip, Hudaýyňyz Rebden gorkmagy öwrensinler».

¹⁴Reb Musa: «Seniň ölmeli wagtyň golaýlaşdy. Ýeşuwany çagyr-da, ikiňiz hem Maňa ýüz tutulýan çadyra baryň, Men oňa buýruklarymy mälim etjek» diýdi. Şeýlelikde, Musa bilen Ýeşuwa ikisi Rebbe ýüz tutulýan çadyra bardylar. ¹⁵Reb çadyrda bulut sütüni görnüşinde peýda boldy. Bulut sütüni çadyryň girelgesinde durdy. ¹⁶Reb Musa şeýle diýdi: «Tizara sen ölüp, ata-babalaryňa gowşarsyň. Şondan soň bu halk barýan ýerindäki keseki halklaryň hudaýlaryna sežde etmek bilen zyna ederler. Olar Meniň bilen eden ähtini bozup, Meni terk ederler. ¹⁷Şol gün Meniň gahar-gazabym olaryň üstünden iner. Men olary terk edip, olardan ýüz öwrerin. Olar şobada heläk bolarlar, olaryň üstünden köp bela-beterler iner. Şol gün olar: „Aramyzda Hudaýymyzyň ýokdugy sebäpli, bu bela-beterler biziň üstümizden indimikä?“ diýerler. ¹⁸Olaryň başga hudaýlara tarap öwrülip, eden ähli erbetlikleri üçin, şol gün Men olardan hökman ýüz öwrerin.

¹⁹Şonuň üçin hem indi bu aýdymy ýazyp alyň we ysraýyllara öwrediň, olar okasynlar. Şonda bu aýdym Maňa ysraýyllaryň garşysyna şaýat bolar. ²⁰Çünki Men olary ata-babalaryna wada eden ýurduma — süýt we bal akýan ýurda getirenimde, olar iýip-içip, garynlary dok bolup mesirgäp, başga hudaýlara sygynyp, olara gulluk ederler. Meni ýigrenip, Meniň ähtimi bozarlar. ²¹Başlaryna ençeme agyr külpetler inende, olaryň nesilleri bu aýdymy dillerinden düşürmezler, şonda bu aýdym olara şaýatlyk eder. Çünki Men wada beren ýurduma olary getirmezden öň hem, hatda häzir hem olaryň nähili pikirdediklerini öňünden bilýärin». ²²Edil şol gün Musa bu aýdymy ýazyp, ysraýyllara öwretdi. ²³Soňra Reb Nunuň ogly Ýeşuwanyň etmeli işlerini tabşyrdy we oňa: «Dözümli we mert bol, çünki ysraýyllary Meniň söz beren ýurduma getirjek sensiň. Men seniň bilen bolaryn!» diýdi.

²⁴Musa bu Kanuny onuň iň soňky sözüne çenli kitaba ýazyp gutardy ²⁵we Rebbiň Äht sandygyny göterýän lewilere şeýle buýruk berdi: ²⁶«Bu Kanun kitabyny alyp, Hudaýyňyz Rebbiň Äht sandygynyň ýanynda goýuň. Goý, ol şol ýerde size garşy şaýat bolup galsyn. ²⁷Çünki men siziň nähili başbozar we boýnuýogyn halkdygyňyzy gowy bilýärin. Men entek dirikäm, siz Rebbe garşy pitne turuzýarsyňyz, ölenimden soň, siz, gör, näçe gezek pitne turzarsyňyz! ²⁸Tireleriňiziň ähli ýaşulularyny we baştutanlaryňyzy meniň ýanyma ýygnaň. Men bu sözleri olara eşitdirip aýtjak. Goý, asman bilen ýer olara garşy şaýat bolsun. ²⁹Çünki ölenimden soňra, meniň size buýran ýolumdan çykyp, büs-bütin azgynçylyga baş urjakdygyňyzy men bilýärin. Ahyrky günlerde başyňyzdan bela-beter iner, sebäbi siz Rebbiň nazarynda pis iş edip, öz etmişleriňiz sebäpli Onuň gaharyny getirersiňiz».

³⁰Soňra Musa bu aýdymyň sözlerini tutuş Ysraýyl jemagatyna eşitdirip, iň soňky sözüne çenli okady.

32-nji bap

Musanyň aýdymy

¹«Eý, asman, gulak goý, Men sözläýin.

Eý, zemin, aýdýanlarymy eşit.

²Taglymatym ýagyş deý ýagsyn,

sözlerim çyg deý düşsün.

Ýagsyn ot üstüne çisňeýän ýagmyr deý,

maýsalaryň üstüne inýän çabga deý!

³Çünki Rebbiň adyny jar ederin.

Beýikdigi üçin Hudaýymyzy öwüň!

⁴Ol Gaýadyr, işleri kämildir,

bütin ýollary hakdyr.

Wadasynda durýan Hudaýdyr.

Dogry hem adyldyr.

⁵Bu azgyn hem ters nesil Oňa hyýanat etdi.

Ýazygyňyz sebäpli indi siz Onuň çagalary dälsiňiz.

⁶Eý, akmak hem nadan halk,

şumy Rebbe jogabyňyz?

Sizi ýaradyp, berkarar eden,

Ol — Atamyz dälmi?

⁷Öten günleri ýada salyň,

geçen nesillere nazar aýlaň.

Ataňyzdan soraň, aýdyp bersin,

ýaşulularyňyz gürrüň bersin.

⁸Mülk paýlanda özge halklara,

olary aýry-aýry bölüp çykanda,

çäk çekdi olara Beýik Hudaý,

ylahy barlyklaryň^[9] sanyna görä.

⁹Öz halkydyr Rebbiň paýy,

öz paýy üçin Ýakuby miras aldy Ol.

¹⁰Ol Ýakuby gurak bir ýurtdan tapdy,

güwläp ýatan çölden tapdy.

Onuň gaýgy-aladasyny etdi,

gözüniň göreji deý gorap saklady.

¹¹Çagalarynyň üstüne ganat gerýän bürgüt deý,

höwürtgesinden olara uçmagy öwretdi.

Ganatyny gerip, olary tutdy,

ganaty bilen olary daşady.

¹²Oňa ýol görkezen ýeke-täk Reb boldy,

onuň bilen bolmady keseki hudaý.

¹³Reb ony ýer ýüzüniň belentliginde gezdirdi,

meýdan önümi bilen naharlady.

Gaýadan akan bal bilen,

çakmak daşdan çykan zeýtun ýagy bilen bakdy.

¹⁴Sygyr ýagydyr goýnuň süýdi bilen,

semiz goç-guzular bilen,

Başan ýurduň öküzleridir erkeji bilen,

iň saýlama bugdaý bilen bakdy.

Üzümden edilen gyrmyzy şerapdan içirdi.

¹⁵Ýöne Ýeşurun^[10] semredi, depmäge başlady.

Garnyny ýag alyp agyrlaşdy.

Özüni ýaradan Hudaýyndan ýüz öwürdi,

ret etdi Halasgär Gaýasyny.

¹⁶Keseki hudaýlar bilen Ony gabandyrdylar,

nejis zatlar bilen gaharyny getirdiler.

¹⁷Olar Hudaýa däl-de, jynlara,

tanamaýan hudaýlaryna,

ata-babalarynyň gorkmadyk hudaýlaryna,

ýaňy peýda bolan hudaýlara gurban kesdiler.

¹⁸Sen özüňi ýaradan Gaýany unutdyň,

dünýä inderen Hudaýy ýatdan çykardyň.

¹⁹Muny gören Rebbiň olara gahary geldi,

olaryň ogul-gyzlaryny ret etdi.

²⁰Ol diýdi: „Gizläýin olardan ýüzümi,

soňuny göreýin olaryň.

Çünki biderek nesildir olar,

biwepa perzentlerdir.

²¹Olar hudaý bolmadyklar bilen Meni gabandyrdylar,

boş butlar bilen gaharymy getirdiler.

Men hem millet bolmadyklar bilen olary gabandyraryn,

akmak bir halk bilen olaryň gaharyny getirerin.

²²Çünki ot bolup tutaşar Meniň gazabym,

ölüler dünýäsiniň düýbüne çenli ýanar.

Ýeri nygmatlary bilen bile ýuwudar ol ot,

daglaryň binýadyny ýakyp kül eder.

²³Başlaryna belalar indererin,

oklarymy olara garşy ataryn.

²⁴Gowrup barýan gytlyk,

ýakýan hassalyk,

gyrgyn ýok eder olary.

Iberýän ýyrtyjy haýwanlarym olara agyz salar,

ýerde süýrenýän ýylanlar zäherin pürker.

²⁵Ýigit ýa-da gyz bolsun,

emýän körpe ýa çal goja, parhy ýok,

daşarda gylyç heläk eder,

içerde olary gorky öldürer.

²⁶Ynsanlar arasyndan olary dagatmakdy,

olar hakdaky ýatlamany öçürip taşlamakdy pikirim.

²⁷Emma duşmanyň öjükmeginden çekindim,

çünki duşman ýalňyş düşünmesin,

‘bulary eden Reb däl eken,

biziň elimiz rüstem eken’ diýmesin.

²⁸Ysraýyl bir akylsyz halkdyr,

olarda hiç hili düşünje ýokdur.

²⁹Dana bolsadylar, muňa düşünerdiler,

soňunyň näme boljagyny öňünden aňardylar.

³⁰Ysraýyly Gaýasy satmadyk bolsa,

Reb olary ele bermedik bolsa,

nädip bir duşman olaň müňüsini kowar,

iki kişi on müňüsini gaçyrar?

³¹Çünki biziň Gaýamyz ýaly däl olaň gaýasy,

duşmanymyzyň özi hem bilýär muny.

³²Duşmanyň üzüm çybygy Sodom çybygyndan,

Gomora baglaryndandyr.

Üzümleri zäher-zakgun,

salkymlary ajydyr.

³³Şeraplary ýylan zäheridir,

kepjebaşyň öldürýän awusydyr.

³⁴Meniň ýanymda saklanmaýarmy bular,

hazynalarymda möhürlenen dälmi näme?

³⁵Öç Meniňkidir, jezalandyrjak Mendirin,

çünki aýaklarynyň taýýan wagty geler.

Duşmanlaryň heläk boljak güni ýakyndyr,

jeza güni gaty golaýdyr“.

³⁶Şeýdip, Öz halkyny Reb aklar,

Ol gulda hem, erkinde hem

ysgyn-mydar ýokdugyny görende,

Öz bendelerine rehim-şepagat eder.

³⁷Soňra Ol diýer: „Hany, bularyň hudaýlary nirede?

Hany olaryň bil baglan gaýasy?

³⁸Gurbanlyklaryň ýagyny iýen,

guýlan şeraplaryny içen

şol hudaýlaryňyz nirede?

Goý, turup, size kömek etsin olar,

bolsunlar-da siziň penakäriňiz!

³⁹Indi görüň, ýeke-täk Hudaý Mendirin.

Menden başga hudaý ýokdur!

Öldürýän-de Mendirin, direldýän-de.

Ýaralaýan-da Mendirin, sagaldýan-da,

gutuljak ýokdur Meniň elimden.

⁴⁰Elimi göge galdyryp,

ant içýärin: Men ebedi diri!

⁴¹Men lowurdaýan gylyjymy çarhlap,

höküm etmek üçin elime alsam,

duşmanlarymdan ar alaryn,

Meni ýigrenýänleň jezasyny bererin.

⁴²Ölenleriň hem ýesirleriň ganyndan,

uzyn saçly duşmanlaryň ganyndan

oklarymy serhoş ederin,

gylyjymy etden doýraryn“.

⁴³Onuň halky bilen şatlanyň, eý, halklar!

Çünki Ol gullarynyň ganynyň öjüni alar.

Duşmanlaryndan aryny alar,

Öz halkynyň ýurduny päklär,

olary günäsinden saplar».

⁴⁴Musa Ýeşuwa bilen gelip, bu aýdymyň ähli sözlerini halka eşitdirip okap berdi. ⁴⁵Musa bu sözleri tutuş Ysraýyla okap berenden soň, ⁴⁶olara şeýle diýdi: «Bu günki meniň size aýdan sözlerimiň ählisini ýüregiňizde saklaň. Çagalaryňyza buýruň, goý, olar bu Kanunyň ähli sözlerini yhlas bilen ýerine ýetirsinler. ⁴⁷Bular siziň üçin boş sözler däl-de, eýsem siziň durmuşyňyzdyr. Iordandan geçip, mülk edinjek ýurduňyzda şu aýdylanlar bilen siz uzak ömür sürersiňiz».

Musa Kengan ýurduny görýär

⁴⁸Reb şol gün Musa şeýle diýdi: ⁴⁹«Mowap ýurdundaky Ýerihonyň garşysyndaky Abarym daglarynyň biri bolan Nebo dagyna çyk. Ysraýyllara mülk edilip beriljek Kengan ýurduny gör. ⁵⁰Agaň Harunyň Hor dagynda ölüp, öz halkyna gowşuşy ýaly, sen hem şol çykan dagyňda ölüp, ata-babalaryňa gowşarsyň. ⁵¹Çünki ikiňiz hem Sin çölünde, Kadeş galasynyň golaýyndaky Meriba çeşmesinde, ysraýyllaryň öňünde Maňa dönüklik etdiňiz. Ysraýyllaryň arasynda siz Meniň mukaddesligimi ykrar etmediňiz. ⁵²Şonuň üçin hem, ol ýeri sen diňe uzakdan görersiň, ýöne Meniň ysraýyllara berjek ýerime girmersiň».

33-nji bap

Musa Ysraýyl tirelerine pata berýär

¹Hudaýyň adamy Musanyň ölmezinden öň, ysraýyllara beren patasy, ine, şudur. ²Ol şeýle diýdi:

«RebSinaý dagyndan geldi,

halkyna Segirden dogdy,

Paran dagyndan nur saçdy.

Ýanynda on müňlerçe perişde bardy,

sag elinde lowlaýan ot bardy.

³Ýa Reb, Sen dogrudan-da halkyňy^[11] söýýärsiň!

Ähli perişdeler goluň astynda.

Olar aýagyňa ýykylyp,

Senden görkezme alýarlar.

⁴Ysraýyl jemagatyna miras hökmünde

Musa bize Kanun berdi.

⁵Ysraýyl tireleri birleşende,

halk baştutanlary ýygnanda,

Reb Ýeşuruna patyşa boldy.

⁶Ruben halky az adamly bolsa-da,

goý, ýaşasyn, ölmesin!»

⁷Musa Ýahuda hakda şeýle diýdi:

«Ýa Reb, Ýahudanyň perýadyny eşit,

ony öz halkyna getir,

onuň ellerine kuwwat ber^[12],

duşmanyna garşy oňa ýardamçy bol!»

⁸Lewi hakda şeýle diýdi:

«Ýa Reb, Tummymyňy Lewä,

Urymyňy^[13] sadyk guluňa ber.

Ony Masada^[14] synadyň,

Meriba^[15] çeşmesinde söweşdiň.

⁹Ol: „Ata-enem bar diýip,

olara seretmedim“ diýdi.

Doganyny tanamady,

çagalaryny unutdy.

Çünki lewiler Seniň sözüňi tutdy,

Seniň ähtiňi saklady.

¹⁰Seniň hökümleriňi Ýakuba,

Kanunyňy Ysraýyla öwreder.

Seniň huzuryňda hoşboý buhur,

gurbanlyk sypaňda başbitin ýakma gurbanlygyny ýakar.

¹¹Ýa Reb, olara kuwwat ber,

elleriniň işini kabul et.

Kim olara hüjüm edip ýigrense,

bilini omur, gaýdyp aýaga galmasyn!»

¹²Benýamin hakda şeýle diýdi:

«Ol Rebbiň iň gowy görýäni, howpsuz ýaşar,

Beýik Hudaý bütin gün onuň üstüne ganat gerer,

ol Rebbiň dagynda mesgen tutar».

¹³Ýusup hakda şeýle diýdi:

«Reb onuň ýerine bereket bersin.

Gökden ýagýan peşgeşler bilen,

Ýer astyndaky çuň suwlar bilen,

¹⁴Günde ýetişen saýlama hasyly bilen,

her pasylyň iň ajap miwesi bilen,

¹⁵gadymy daglaryň iň gowy iýmişi bilen,

müdimi depeleriň bolçulygy bilen,

¹⁶ýeriň iň gymmat peşgeşi we dolulygy bilen,

ýanýan çalyda Görneniň merhemeti bereket bersin.

Bu bereketler öz doganlarynyň arasyndan

saýlanyp-seçilen Ýusubyň başyna ýagsyn.

¹⁷Ol ilkinji doglan öküz ýaly haýbatlydyr,

ýabany öküziňki kimindir onuň şahlary.

Bir şahy Efraýymyň on müňüsidir,

beýlekisi Manaşanyň müňüsidir.

Ol halklary şahlary bilen süser,

ýeriň ol ujuna çenli olary kowar».

¹⁸Zebulun hakda şeýle diýdi:

«Eý, Zebulun, ýola düşeniňde şadyýan bol,

sen bolsa, Ysakar, çadyryňda şatlan!

¹⁹Halklary daga çagyrarlar,

ol ýerde dogry gurbanlyklar keserler.

Deňizleriň baýlygyny,

gumda gömlen hazynany iýerler».

²⁰Gat hakda şeýle diýdi:

«Gatyň mülküni giňeldene alkyş bolsun!

Gat şir kimin ýaşaýar,

goly we başy goparyp taşlaýar.

²¹Ol özi üçin iň mes ýeri saýlady.

Çünki halk baştutanlarynyň ýygnagynda

serdaryň paýy oňa berlendir.

Ysraýyl üçin Rebbiň adalatyny,

Onuň hökümini ol ýerine ýetirdi».

²²Dan hakda şeýle diýdi:

«Dan Başandan çykan,

şiriň çagasydyr».

²³Naftaly hakda şeýle diýdi:

«Eý, sen, Rebbiň merhemeti bilen,

Onuň berekedi bilen dolan Naftaly,

günbatary we günortany mülk edinersiň».

²⁴Aşer hakda şeýle diýdi:

«Ogullaryň iň bereketlisi Aşer bolsun!

Doganlaryň iň eý görülýäni ol bolsun!

Aýagyny zeýtun ýagyna batyrsyn!

²⁵Kiltleri demirden we bürünçden bolsun!

Dyzynyň kuwwaty asla gaçmasyn!»

²⁶«Eý, Ýeşurun, saňa kömek etmek üçin asmandan uçýan,

bulutlar arasyndan gudrat görkezýän,

seniň Hudaýyňa taý geljek ýokdur.

²⁷Penakäriň gadymdan bar bolan ebedi Hudaýdyr!

Seni hemişe gollarynda göterer,

garşyňdan duşmanlaryňy kowar,

olary saňa ýok etmegi buýrar.

²⁸Şeýdip, Ysraýyl howpsuz ýaşar,

däne we şerabyň bol ýerinde,

Ýakubyň mekany abadan bolar.

Ol ýere asmandan çyg düşer.

²⁹Sen nähili bagtly, eý Ysraýyl!

Seniň ýaly barmy başga?

Sen Rebbiň halas eden halkysyň!

Reb seni goraýan galkandyr, şanly gylyçdyr!

Duşmanlaryň saňa ýaranjaňlyk ederler,

sen olaryň arkasyndan basarsyň».

34-nji bap

Musanyň ölümi

¹Şundan soň, Musa Mowap düzlüginden Nebo dagyna, Ýerihonyň garşysyndaky Pisga depesine çykdy. Reb oňa şu ähli ýeri: Gilgatdan tä Dana çenli ýerleri, ²tutuş Naftalyny, Efraýym we Manaşa topragyny, tutuş Ýahudadan Günbatar deňzine çenli bolan ýerleri, ³Negep çölüni we Ýeriho jülgesinden Sogara çenli ýerleriň ählisini görkezdi. Ýeriho Palma galasy diýlip hem atlandyrylýardy. ⁴Soňra Reb Musa şeýle diýdi: «Ine, seniň nesilleriňe bermegi Ybraýyma, Yshaga we Ýakuba söz beren ýerim şudur. Men saňa ony öz gözleriň bilen görmäge rugsat berýärin, emma sen ol tarapa geçmersiň». ⁵Şeýdip, Rebbiň Öz buýruşy ýaly, Rebbiň guly Musa şol ýerde — Mowapda öldi. ⁶Reb ony Mowapda, Beýtpegoryň garşysyndaky jülgede jaýlady. Emma şu güne çenli onuň jaýlanan ýerini hiç kim bilmeýär. ⁷Musa ýüz ýigrimi ýaşynda öldi. Onuň gözleri kütelmändi, güýç-kuwwaty azalmandy. ⁸Ysraýyllar Mowap düzlüginde otuz günläp Musanyň ýasyny tutdular.

Musanyň ýas günleri sowuldy. ⁹Nunuň ogly Ýeşuwa paýhaslylyk ruhundan dolupdy, çünki Musa onuň üstüne ellerini goýupdy. Rebbiň Musa buýruşy ýaly, ysraýyllar oňa gulak asdylar.

¹⁰Şondan soň, Ysraýyldan Musa ýaly Reb bilen ýüzbe-ýüz görşen başga bir pygamber çykmady. ¹¹Reb ony Müsürde faraona, onuň ähli gullaryna we tutuş ýurduna bir topar alamatlar we mugjyzalar görkezmek üçin iberipdi. ¹²Çünki tutuş Ysraýylyň gözüniň alnynda Musa ýaly bu ähli gudratlary, beýik we gorkunç işleri ýerine ýetiren başga hiç kim ýokdy.

Ýeşuwa

Giriş

Ýeşuwa kitabynda ysraýyllaryň Kengan ýurduny (häzirki Ysraýyl) eýeleýşi beýan edilýär. Hudaý birwagtlar Ybraýyma bu ýurdy onuň nesline mülk edip berjekdigini wada edipdi. Şu wadanyň berjaý bolmaly wagty ýetip gelende, ysraýyllar Müsürden çykyp gaýdýarlar. Emma olar Kengana ýetmezlerinden öň öz boýnuýogynlyklary zerarly 40 ýyllap Arap ýarym adasyndaky çölde sergezdan gezmeli bolýarlar. Şol döwürde olara Musa pygamber, soňra bolsa Ýeşuwa pygamber ýolbaşçylyk etdi.

Kengan mes toprakly, giň ýaýlaly, beýik dagly ýurtdy. Ysraýyllar bu ýurda ýetmek üçin, Iordan derýasyndan geçmelidiler. Derýadan geçilmeli wagty onuň suwy joşup, ähli kenarlary bilen dolup-daşýardy. Emma Äht sandygyny göterýän ruhanylar derýanyň gyrasyna gelip, aýaklaryny suwa degren badyna, derýanyň akymy togtaýar. Şeýdip, tutuş halk derýanyň guran hanasyndan onuň beýleki kenaryna geçýär. Derýanyň joşgunly suwlarynyň togtamagy Hudaýyň olar bilendigini subut edýärdi.

Kengan ýurdunda ýaşaýan halklaryň gitdigisaýy artýan günäleri Rebbi gaty gaharlandyrýardy. Şonuň üçin-de, Ol ysraýyllara bu ýurtda ýaşaýan halklary ýok edip, olaryň mal-mülklerini, emläklerini bütinleý weýran etmegi buýurýar. Ysraýyllar Hudaýyň buýrugyna tabyn bolup, olja alnan zatlaryň baryny Oňa bagyş edýärler. Şunlukda, ysraýyllar Hudaýyň kömegi bilen Kengan ýurduny eýeleýärler.

Ysraýyllar Kengany eýelänlerinden soň, ol ýerde ekin ekip, mal-garalaryny bakyp başlaýarlar. Şol döwürde ysraýyl halkyna Nun ogly Ýeşuwa ýolbaşçylyk edýärdi. Nun ogluna bu ady Musa pygamber dakypdy. Kitap onuň hatyrasyna «Ýeşuwa» diýip atlandyrylýar. Ýeşuwa adynyň manysy «Reb ýeňiş berýär» diýmegi aňladýar.

Mazmuny

Kenganyň basylyp alnyşy 1:1—12:24

Ýer paýlanyşygy 13:1—21:45

a. Iordan derýasynyň gündogaryndaky ýerler 13:1-33

b. Iordan derýasynyň günbataryndaky ýerler 14:1—19:51

ç. Gaçybatalga galalary 20:1-9

d. Lewilere berlen galalar 21:1-45

Gündogar tireleriniň dolanmagy 22:1-34

Ýeşuwanyň hoşlaşyk sözi 23:1-16

Şekemde täzeden äht baglaşylmagy 24:1-33

1-nji bap

Rebbiň Ýeşuwa buýrugy

¹Reb Özüniň guly Musa ölenden soň, onuň kömekçisi Nun ogly Ýeşuwa şeýle diýdi: ²«Meniň gulum Musa öldi. Indi Meniň ysraýyllara berýän ýerime barmak üçin, seniň özüň hem tutuş halk Iordan derýasyndan geçmäge taýýarlanyň. ³Edil Musa söz berşim ýaly, her bir aýak basjak ýeriňizi Men size berjekdirin. ⁴Günortadaky çölden başlap, demirgazykdaky Liwan daglaryna çenli, hetleriň tutuş ülkesi, gündogardaky beýik Ýewfrat derýasyndan günbatardaky Ortaýer deňzine çenli ýerler siziňki bolar. ⁵Ömrüňiň bütin dowamynda hiç kim seniň garşyňda durup bilmez. Musa bilen bolşum ýaly, Men seniň bilen hem bile bolaryn. Senden hiç wagt bir ädim-de daşlaşmaryn, hiç wagt seni ýeke taşlamaryn. ⁶Dözümli hem mert bol! Meniň olaryň ata-babalaryna ant içip, söz beren ýerimi eýelemekde sen şu halka ýolbaşçy bolmalysyň. ⁷Diňe dözümli hem mert bol! Gulum Musanyň özüňe tabşyran tutuş kanunyny dykgat bilen ýerine ýetir. Nirä gitseň-de üstünlik gazanar ýaly, olardan hiç ýana sowulma. ⁸Goý, bu Kanun kitaby seniň diliňden düşmesin. Şondaky ýazylanlaryň hemmesini dykgat bilen ýerine ýetirer ýaly, ony gije-gündiz aňyňda sakla, şonda seniň ähli işleriňde üstünlik we abadanlyk hemraň bolar. ⁹Men saňa şeýle buýruk berýändirin: dözümli hem mert bol! Gorkma we dowla düşme, çünki sen nirä gitseň-de, nirede bolsaň-da, Hudaýyň Reb seniň bilendir!»

Ýeşuwa halka buýruklar berýär

¹⁰Soňra Ýeşuwa halkyň ýolbaşçylaryna şeýle buýruk berdi: ¹¹«Düşelgäniň içinden geçiň we ilata: „Ýol üçin azyk harajadyňyzy taýýarlaň, sebäbi siz ýene üç günden Iordan derýasyndan geçip, Hudaýyňyz Rebbiň özüňize berjek ýerini eýelemäge gidersiňiz“ diýip tabşyryk beriň».

¹²Ýeşuwa ruben, gat tirelerine we manaşa tiresiniň ýarysyna ýüzlenip şeýle diýdi: ¹³«Rebbiň guly Musanyň aýdanlaryny ýadyňyza salyň. Ol size: „Hudaýyňyz Reb siziň rahatlygyňyz üçin bu topragy size berýär“ diýipdi. ¹⁴Siziň aýallaryňyz, çagalaryňyz we mal-garalaryňyz, goý, Iordan derýasynyň gündogar tarapynda — Musanyň size beren ýerinde galsyn. Emma araňyzdaky ähli urşujylar ýaraglanyp, doganlaryňyzyň öňünden derýadan geçsinler. ¹⁵Tä Reb doganlaryňyza-da siziňki ýaly parahatçylyk berýänçä we tä olar hem Hudaýyňyz Rebbiň özlerine berýän ýerini eýeleýänçäler, siz olara kömek ediň. Şondan soň siz Rebbiň guly Musanyň Iordan derýasynyň gündogaryndaky özüňize beren ýerine dolanyp gelip, oňa eýelik edersiňiz».

¹⁶Olar Ýeşuwa şeýle jogap berdiler: «Bize buýran tabşyryklaryňyň ählisini ýerine ýetireris we nirä iberseň-de gideris. ¹⁷Biz edil Musa boýun egşimiz ýaly, saňa hem boýun egeris. Ýöne Hudaýyň Reb elmydama Musa bilen bolşy ýaly, seniň bilen hem bile bolsun. ¹⁸Kimde-kim seniň sözüňe garşy çykyp, seniň tabşyran her bir buýrugyňa boýun bolmasa, onuň jezasy ölümdir. Diňe dözümli hem mert bol!»

2-nji bap

Rahap ysraýyl içalylaryna kömek edýär

¹Şeýlelikde, Nunuň ogly Ýeşuwa Şitimden iki ýaş ýigidi gizlinlikde içalylyk etmäge iberip: «Baryň, ol ýurdy we Ýeriho galasyny gözden geçirip geliň» diýdi. Olar gidip, loluçylyk bilen gününi görýän Rahap atly aýalyň öýünde düşlediler we gijäni geçirmek üçin ol ýerde galdylar.

²Ýerihonyň hanyna: «Ýurdumyzy gizlinlikde gözden geçirmek üçin, gije bu ýere birnäçe näbelli ysraýyllar gelipdir» diýip habar berildi. ³Şonda Ýeriho hany Rahaba şeýle buýruk iberdi: «Öýüňe gelen adamlary biziň elimize ber! Sebäbi olar biziň tutuş ýurdumyzy gözden geçirmek üçin gelipdirler».

⁴Emma bu aýal ol iki adamy öz öýünde gizläp, hanyň iberen adamlaryna: «Dogrudan-da, meniňkä adamlar geldiler, ýöne olaryň niredendiklerinden meniň habarym ýok. ⁵Olar garaňky düşüp, gala derwezesiniň ýapylýan wagty çykyp gitdiler, olaryň nirä gidendiklerini men bilemok. Haýal etmän yzlaryndan kowsaňyz, olary ele salmagyňyz mümkin» diýdi. ⁶Emma Rahap ol adamlary üçegiň ýokarsyna çykaryp, ol ýerdäki zygyr üýşmeginiň arasynda gizläpdi. ⁷Kowguçylar galadan çykan badyna derwezeler ýapyldy. Olar ysraýyl içalylaryny gözläp, tä Iordan derýasynyň güzerine çenli gitdiler.

⁸Bu adamlar ýatmankalar, Rahap tamyň üçegine çykyp, olaryň ýanyna geldi ⁹we olara şeýle diýdi: «Rebbiň bu ýurdy size berendigini men bilýärin. Bizi gorky gurşap aldy we bu ýeriň ähli ilaty siz sebäpli dowla düşdi. ¹⁰Müsürden çykanyňyzda, Rebbiň siziň öňüňizde Gyzyl deňziň^[1] suwuny guradandygyny biz eşitdik. Iordan derýasynyň gündogaryndaky amorlaryň Sihon hem-de Og diýen iki hanyny siziň bütinleý ýok edendigiňizden hem habarymyz bar. ¹¹Bulary eşidenimizde, ýüregimiz bükgüldedi, sizden gorkymyz sebäpli bizde ysgyn-mydar galmady. Siziň Hudaýyňyz Reb gökde hem, ýerde hem Hudaýdyr. ¹²Şoňa görä-de, meniň size rehimdarlyk edişim ýaly, siziň hem maňa we atamyň maşgalasyna rehim etjekdigiňize öz Hudaýyňyz Rebden ant içiň. Size doly ynanar ýaly maňa bir nyşan beriň. ¹³Meniň ata-enemi, erkek we aýal doganlarymy, olara degişli bolanlaryň hemmesini diri galdyrjakdygyňyza, bizi ölümden halas etjekdigiňize söz beriň».

¹⁴Olar Rahaba: «Eger biziň işimiziň syryny açmasaň, onda, goý, janymyz size pida bolsun! Reb bu ýurdy bize beren wagtynda, biz hem size, hakykatdan-da, rehimdarlyk ederis» diýdiler.

¹⁵Ol aýalyň öýi galanyň diwarynda ýerleşýärdi. Rahap penjireden tanap sallap, ol adamlary aşak düşürdi. ¹⁶Onsoň Rahap olara: «Kowguçylara duşmazyňyz ýaly daglyga tarap gidiň we olar yzyna dolanyp gelýänçäler, üç günläp ol ýerde gizleniň, soňra öz ýoluňyz bilen gidiberiň» diýdi.

^17-18Ol adamlar Rahaba şeýle diýdiler: «Eger biz bu ýurdy basyp alanymyzda, bizi aşak düşüren penjiräňe şu gyzyl ýüpi daňmasaň we kakaňy, ejeňi, doganlaryňy, ataňyň ähli maşgalasyny öz öýüňe ýygnamasaň, biz hem seniň içiren antyňdan azatdyrys. ¹⁹Eger-de kimde-kim seniň öýüňden daşary çyksa, ol ölümini özünden görsün, bu biziň günämiz bolmaz, emma seniň bilen öýüňde bolan adama el göterilse, onda biz onuň ölümini öz üstümize alýarys. ²⁰Ýatdan çykarma, eger sen biziň işimiziň syryny açaýsaň, biz hem seniň içiren antyňdan azatdyrys».

²¹Rahap: «Siziň aýdyşyňyz ýaly bolar» diýip, olary ugradyp goýberdi we olar gidensoň, gyzyl ýüpi penjirä daňdy.

²²Olar gidişine daglyga bardylar. Kowguçylar olary gözläp, ýoluň ähli ýerlerini agtardylar, emma tapmadylar. Kowguçylar yzyna dolanýançalar, olar üç günläp daglykda boldular. ²³Şeýlelikde, ol iki adam daglykdan geçip, yzyna gaýtdy. Olar Iordan derýasyndan geçip, Nunuň ogly Ýeşuwanyň ýanyna geldiler we bolan işleriň hemmesini oňa gürrüň berdiler. ²⁴Olar Ýeşuwa: «Dogrudan-da, Reb tutuş ýurdy biziň elimize beripdir. Ol ýerde ýaşaýan ähli halk biz sebäpli dowla düşýär» diýdiler.

3-nji bap

Ysraýyllar Iordan derýasyndan geçýärler

¹Ýeşuwa we ähli ysraýyllar ir bilen turup, Şitimden çykyp ugradylar. Iordan derýasyndan geçmezden öňürti, olar gijäni geçirmek üçin onuň kenarynda düşlediler. ²Üç günden soň ýolbaşçylar düşelgäniň içinden geçip, ³halka şeýle buýruk berdiler: «Hökmürowan Rebbiň Äht sandygyny göterýän lewi ruhanylaryny gören badyňyza, öz düşelgäňiziň daşyna çykyp, olaryň yzyna düşüň. ⁴Çünki siz öň bu ýoldan ýöräp görmändiňiz, olar size nirä gitmelidigini görkezerler. Olaryň yzy bilen ýöräň, emma gaty golaý barmaň, olar bilen araňyz iki müň tirsek bolsun».

⁵Ýeşuwa halka ýüzlenip: «Iniňizi tämizläň, sebäbi ertir Reb siziň araňyzda gudrat görkezip başlar» diýdi. ⁶Soňra Ýeşuwa ruhanylara Äht sandygyny eginlerine göterip, halkyň öňünden ýöremegi buýurdy. Olar aýdylyşy ýaly etdiler. ⁷Reb Ýeşuwa: «Şu gün Men seni ähli ysraýyllaryň gözüniň alnynda seni beýgeltjek, goý, olar Meniň Musa bilen bile bolşum ýaly, seniň bilen hem bile bolýandygymy bilsinler. ⁸Äht sandygyny göterýän ruhanylar Iordan derýasyna çala girip, aýaklary suwa degen badyna, sen olara durmaklygy buýur» diýdi.

⁹Ýeşuwa ysraýyllara ýüzlenip: «Bäri geliň-de, öz Hudaýyňyz Rebbiň sözlerine gulak salyň» diýip, olary çagyrdy. ¹⁰Ol sözüni dowam edip, şeýle diýdi: «Hudaýyňyz siziň öňüňizden şu halklary: kenganlary, hetleri, hiwileri, perizleri, girgaşlary, amorlary we ýabuslary kowup çykarjakdyr. Onuň şu etjek işlerinden siz diri Hudaýyň öz araňyzdadygyny bilersiňiz. ¹¹Ine, bütin ýer ýüzüniň Taňrysynyň Äht sandygy siziň öňüňizden Iordan derýasyndan geçer. ¹²Şunlukda, siz Ysraýylyň on iki tiresiniň hersinden bir adamy saýlaň. ¹³Bütin ýer ýüzüniň Taňrysy Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylaryň aýaklary Iordan derýasynyň suwuna degen badyna, ýokardan akýan suwlar kesilip, edil diwar ýaly bolup durar».

¹⁴Şeýlelikde, adamlar çadyrlaryny ýygnap, Iordan derýasyndan geçmek üçin ugradylar, Äht sandygyny göterýän ruhanylar olaryň öňlerine düşdüler. ¹⁵Şol wagty bugdaý oragy döwri bolansoň Iordan derýasynyň suwy joşup, ähli kenarlary bilen dolup-daşýardy. Muňa garamazdan, Äht sandygyny göterýän ruhanylar derýanyň gyrasyna gelip, aýaklaryny suwa degren badyna, ¹⁶derýanyň akymy togtady. Onsoň suwlar olardan uzakdaky Saretanyň golaýynda ýerleşýän Adama galasynyň deňinde ýygnanyp, bir üýşmek bolup durdy. Şeýle hem, Araba deňzine, ýagny Öli deňze gelip guýýan suwlaryň akmasy bütinleý kesildi. Adamlar derýadan Ýeriho tarap geçdiler. ¹⁷Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylar bolsa tä ysraýyllaryň hemmesi gury ýerden geçip gutarýançalar, derýanyň hanasynyň ortasynda durdular. Şeýdip, tutuş ysraýyl halky gury ýerden geçdi.

4-nji bap

Ýadygärlik daşlary goýulýar

¹Tutuş halk Iordan derýasyndan geçip bolandan soň, Reb Ýeşuwa: ²«Halkyň arasyndan on iki sany adam, ýagny her tireden bir adam saýla. ³Olara Iordan derýasynyň ortasyndan, edil ruhanylaryň aýagynyň duran ýerinden on iki sany daşy getirmegi buýur. Olar şol daşlary siziň gije düşlejek düşelgäňize getirip goýsunlar» diýdi.

⁴Soňra Ýeşuwa her tireden saýlanan on iki adamy çagyrdy. ⁵Ýeşuwa olara şeýle diýdi: «Öz Hudaýyňyz Rebbiň Äht sandygynyň öňünden ýöräp, Iordan derýasynyň ortasyna tarap gidiň. Ysraýyl halkynyň tire sanyna görä, her biriňiz egniňize bir daşy göterip getiriň. ⁶Bu daşlar siziň üçin ýadygärlik bolsun. Geljekde çagalaryňyz sizden bu daşlaryň nämäni aňladýandygyny soranlarynda, bular size subutnama bolar. ⁷Ysraýyllar üçin Rebbiň Äht sandygynyň öňünde Iordan derýasynyň suwunyň kesilendigini, Äht sandygy göterilip getirilende, suwlaryň yza çekilendigini olara gürrüň beriň. Şeýlelikde, bu daşlar ysraýyllar üçin asyrlar boýy subutnama bolar».

⁸Ysraýyllar Ýeşuwanyň tabşyryşy ýaly etdiler. Olar Rebbiň Ýeşuwa buýruşy ýaly, Ysraýylyň her tiresi üçin bir daşy — on iki sany daşy Iordan derýasynyň ortasyndan düşelgä getirip, olary şol ýerde goýdular. ⁹Ýeşuwa hem başga on iki sany daşy Iordan derýasynyň ortasynda, Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylaryň duran ýerinde goýdy. (Ol daşlar biziň günlerimizde hem şol ýerde dur).

¹⁰Ysraýyllara berjaý etmeli diýip, Rebbiň Ýeşuwa beren hemme buýruklary ýerine ýetýänçä, Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylar Iordan derýasynyň ortasynda durdular. Bu Musanyň Ýeşuwa diýşi ýaly boldy. Ysraýyllar derýadan çaltlyk bilen geçdiler. ¹¹Olaryň hemmesi geçip bolandan soňra Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylar geçdiler we olar halka baş bolup, adamlaryň öňünden ýörediler. ¹²Rubenler, gatlar we gündogardaky manaşa tiresi Musanyň aýdyşy ýaly, ýaraglanyp ysraýyllaryň öňünden geçdiler. ¹³Güýçli urşujylaryň kyrk müňe golaýy Rebbiň huzurynda söweşe taýýar bolup, Ýeriho düzlügine geldiler.

¹⁴Şol gün Reb ähli ysraýyllaryň gözüniň alnynda Ýeşuwany beýgeltdi. Olar Musadan gorkuşlary ýaly, ömrüniň bütin dowamynda Ýeşuwadan hem gorkdular.

^15-16Reb Ýeşuwa: «Äht sandygyny göterýän ruhanylara: „Iordandan çykyň“ diýip buýruk ber» diýdi. ¹⁷Ýeşuwa hem buýrugy ýerine ýetirdi. ¹⁸Rebbiň Äht sandygyny göterýän ruhanylar suwdan çykyp, aýaklary gury ýere degen badyna, Iordanyň suwy ýene-de öz hanasyna öwrülip, öňküsi ýaly dolup-daşyp akyp başlady.

¹⁹Ysraýyllar Iordandan birinji aýyň onunjy güni çykdylar we Ýeriho galasynyň gündogar tarapyndaky Gilgalda düşlediler. ²⁰Ýeşuwa olaryň Iordandan alan on iki sany daşyny Gilgalda goýdurdy. ²¹Ol ysraýyllara şeýle diýdi: «Geljekde siziň nesilleriňiz öz atalaryndan bu daşlaryň nämäni aňladýandygyny soranlarynda, ²²siz olara ysraýyl halkynyň Iordan derýasynyň içinden gury ýer bilen geçendigini düşündiriň. ²³Çünki Gyzyl deňizden geçenimizde, Hudaýyňyz Rebbiň biziň üçin onuň suwuny guradyşy ýaly, siz geçýänçäňiz Iordanyň suwuny-da guradandygyny olara aýdyň. ²⁴Ol muny ýer ýüzündäki ähli halklar Rebbiň beýik gudratyny bilsin diýip etdi. Şeýle-de Ol muny Hudaýyňyz Rebden hemişe gorkmagyňyz üçin etdi».

5-nji bap

¹Iordan derýasynyň günbataryndaky ähli amor hanlary we deňziň ýakasynda ýaşaýan ähli kengan hanlary ysraýyllar Iordan derýasyndan geçýänçä, Rebbiň ony guradandygyny eşidenlerinde, olaryň ýüregi bükgüldedi. Ysraýyllar sebäpli olarda hiç hili güýç-gurbat galmady.

Ysraýyllar Gilgalda sünnetlenýärler

²Şol wagt Reb Ýeşuwa: «Çakmak daşyndan pyçaklar ýasa we öň ysraýyllaryň ata-babalarynyň sünnetlenişi ýaly, bulary hem sünnetle» diýdi. ³Şeýlelikde, Ýeşuwa özüne aýdylyşy ýaly etdi we sünnet edilýän ýer Gibegat Haralot^[2] diýlip atlandyryldy. ⁴Ýeşuwanyň ysraýyllary näme üçin sünnetländiginiň sebäbi şudur: Müsürden çykyp gaýdan, söweş ýaşyna ýeten ähli erkekler ýöriş edenlerinde ýolda, çölde öldüler. ⁵Müsürden çykan şol erkekleriň hemmesi sünnetlenendi, emma soňra çölde doglan oglanlar sünnetlenmedikdiler. ⁶Ysraýyl halky kyrk ýyllap çölde sergezdan gezdi. Müsürden çykan urşujylaryň hemmesi öldi, çünki olar Rebbiň sözüne gulak asmandylar. Ata-babalaryna ant içip, söz beren süýt we bal akýan ýurdy Reb olara görkezmejekdigine kasam etdi. ⁷Şol adamlaryň ogullary ösüp kemala geldi, emma olar sünnetlenmändiler, ine, şol sebäpli Ýeşuwa olary sünnetledi. ⁸Halkyň ähli erkekleri sünnetlenenden soň tä gutulýançalar düşelgede galdylar. ⁹Soňra Reb Ýeşuwa: «Bu gün Men sizden Müsür gulçulyk ryswasyny aýryp taşladym» diýdi. (Şol ýer häzirki güne çenli hem Gilgal^[3] diýlip atlandyrylýar).

¹⁰Aýyň on dördi güni agşam ysraýyllar Ýeriho düzlügindäki Gilgalda düşlänlerinde Pesah baýramyny bellediler. ¹¹Ertesi gün olar Kenganyň hasylyndan birinji gezek petir we gowurga iýdiler. ¹²Olar bu ýurduň önümlerinden birinji gezek iýen gününiň ertesi mannanyň^[4] ýagmasy galdy. Ysraýyllar şondan soň manna ýaganyny görmediler. Olar şol ýyl Kengan ýurdunda bitýän iýmitlerden iýdiler.

Ýeşuwa we gylyçly adam

¹³Ýeşuwa Ýeriho galasyna golaý baryp, başyny galdyryp seredende, onuň eli syrma gylyçly duran bir adama gözi düşdi. Ýeşuwa onuň ýanyna baryp: «Sen hem biziňkileriň birimiň ýa-da duşmanmysyň?» diýip sorady. ¹⁴Ol adam: «Hijisi hem däl. Men Rebbiň gökdäki goşunynyň serkerdesi, ýaňyja geldim» diýip jogap berdi. Ýeşuwa ýere ýüzin düşüp sežde etdi we oňa: «Agam, sadyk guluňa näme hyzmat?» diýip sorady. ¹⁵Rebbiň goşunynyň serkerdesi oňa: «Çarygyňy çykar, çünki seniň duran bu ýeriň mukaddes toprakdyr!» diýdi. Ýeşuwa aýdylyşy ýaly etdi.

¹⁶Şol wagty Ýerihonyň derwezeleri ysraýyllardan gorkýandyklary üçin gulply goralyp saklanýardy. Hiç kim ol ýere girip-de, çykyp-da bilmeýärdi.

6-njy bap

Ýeriho galasy ýykylýar

¹Onsoň Reb Ýeşuwa şeýle tabşyrdy: «Ine, Men Ýeriho galasyny we onuň edermen urşujylary bilen birlikde onuň hanyny seniň eliňe berýärin. ²Ähli urşujylaryň bilen alty günüň dowamynda, günde bir gezek galanyň daşyndan aýlan. ³Goý, ýedi ruhanynyň hersi goçuň şahyndan edilen bir surnaýy alyp, Äht sandygynyň öňünden ýöresin. Ýedinji gün siz galanyň daşyndan ýedi gezek aýlanyň, şol wagt ruhanylar hem surnaýlaryny çalsynlar. ⁴Batly çalnan surnaýlaryň seslerini eşiden badyňyza, ähliňiz gaty sesiňiz bilen gygyryň, şonda galanyň diwarlary ýykylar. Şol wagt ähli adamlar galanyň içine kürsäp girsinler».

⁵Ýeşuwa ruhanylary çagyryp, olara: «Rebbiň Äht sandygyny göteriň, ýedi sany ruhany bolsa goçuň şahyndan edilen ýedi surnaýy göterip, Rebbiň Äht sandygynyň öňünden ýöresin» diýdi. ⁶Soňra ol öz adamlaryna galanyň daşyndan aýlanyp başlamagy we öňdäki ýaragly goşuna Rebbiň Äht sandygynyň öňünden ýöremekligi buýurdy.

⁷Edil Ýeşuwanyň buýruşy ýaly, ýedi ruhany Rebbiň huzurynda surnaýlaryny çalyp, öňe ýörediler. Rebbiň Äht sandygyny göterýänler hem olaryň yzyna düşdüler. ⁸Ýaragly goşun surnaýlaryny çalyp barýan ruhanylaryň öňünden gitdi we yzky gorag goşuny Rebbiň Äht sandygynyň yzyna düşdi. Tutuş şol wagt surnaý sesleriniň yzy üzülenokdy. ⁹Emma Ýeşuwa öz adamlaryna: «Özüm buýruk berýänçäm, sesiňizi çykarmaň, agzyňyzdan bir söz hem çykmasyn, diňe aýdan wagtym gygyryň, diňe şol wagt gygyryň» diýdi. ¹⁰Şeýlelikde, Ýeşuwa Rebbiň Äht sandygyny göterdip, ähli adamlar bilen bile galanyň daşyndan bir gezek aýlandy. Soňra adamlar yzlaryna düşelgä dolanyp geldiler we olar gijäni şol ýerde geçirdiler.

¹¹Ertesi gün Ýeşuwa ir bilen turdy we ruhanylar Rebbiň Äht sandygyny göterip ugradylar. ¹²Goçuň şahyndan edilen ýedi surnaýy göterip barýan ýedi ruhany surnaýlaryny dynman çalyp, Rebbiň Äht sandygynyň öňünden ýörediler. Ýaragly goşun olaryň öňünden barýardy. Yzky gorag goşuny Rebbiň Äht sandygynyň yzyndan gelýärdi. ¹³Olar galanyň daşyndan ikinji gün hem bir gezek aýlandylar we yzlaryna düşelgä dolanyp geldiler. Olar şeýdip, alty gün aýlandylar.

¹⁴Ýedinji gün olar irden turup, öňki ýörän ýollary bilen galanyň daşyndan ýedi gezek aýlandylar. Diňe şol gün olar galanyň daşyndan ýedi gezek aýlandylar. ¹⁵Ýedinji aýlawda ruhanylar surnaýlaryny çalanlarynda, Ýeşuwa öz adamlaryna gygyrmagy buýrup, şeýle diýdi: «Gygyryň! Çünki Reb bu galany size berdi! ¹⁶Bu gala we ondaky ähli zatlar Rebbe aýry goýlandygy üçin bütinleý ýok edilmeli. Loluçylyk bilen gününi görýän Rahapdan we onuň öýündäkilerden başga ýekeje adam hem diri galmaly däldir, sebäbi Rahap biziň iberen içalylarymyzy gizläp saklady. ¹⁷Bütinleý ýok edilmeli zatlardan daşda duruň. Göz gyzdyryp, ol zatlardan ýekejesini alsaňyz-da, siz Ysraýyl düşelgesine weýrançylyk we betbagtçylyk getirersiňiz. ¹⁸Altyn-kümüşden, misden we demirden ýasalan ähli gap-gaçlar Rebbe bagyş edilendir. Olar Rebbiň gaznasyna goýulmalydyr». ¹⁹Şeýdip, adamlar gygyrdylar, ruhanylar surnaýlaryny çaldylar. Goşun surnaýlaryň sesini eşiden badyna şeýle bir uly şowhun turuzdy welin, galanyň diwarlary ýykyldy. Şol wagt goşun gala tarap okduryldy we ony basyp aldy. ²⁰Şunlukda, olar galadaky hemme erkekdir aýallary, ýaşu-garrylary, şeýle hem mal-garalary, goýunlary, eşekleri gylyçdan geçirip bütinleý ýok etdiler. ²¹Soňra Ýeşuwa Ýeriho galasyna we onuň daş-töweregine içalylyk etmäge giden iki ýaş ýigide: «Rahabyň öýüne baryň we oňa, onuň öýündäkilerine söz berşiňiz ýaly, olary daşaryk alyp çykyň» diýdi. ²²Ol iki ýaş ýigit Rahabyň öýüne gidip, ony, onuň ata-enesini, doganlaryny hem-de oňa degişli bolan adamlaryň hemmesini daşaryk alyp çykdy. Olar bu maşgalany tutuşlygyna getirip, Ysraýyl düşelgesiniň ýanynda ýerleşdirdiler. ²³Galany we onuň içindäki ähli zatlary otladylar, diňe altyn-kümüşden, misden we demirden ýasalan gap-gaçlar Rebbiň öýüniň gaznasyna goýuldy. ²⁴Ýeriho galasyna içaly bolup baranlary gizläp saklandygy üçin, Rahaby we onuň dogan-garyndaşlaryny Ýeşuwa diri galdyrdy. (Onuň nesilleri şu günki gün hem ysraýyllaryň arasynda ýaşaýarlar). ²⁵Şol wagt Ýeşuwa kasam edip, şeýle diýdi:

«Kim bu Ýeriho galasyny täzeden gursa,

goý, oňa Rebbiň huzurynda nälet siňsin!

Onuň düýbüni tutan nowbahar ogluny ýitirer,

derwezesini diken körpe oglundan dynar!»

²⁶Şeýlelikde, Reb Ýeşuwa bilen bile boldy. Ýeşuwanyň şöhraty tutuş ýurda ýaýrady.

7-nji bap

Akanyň günäsi we jezasy

¹Ýöne ýok edilmeli zatlardan almaly däl diýen buýruga ysraýyllaryň hemmesi boýun egmediler. Ýahuda tiresinden bolan Zeranyň çowlugy, Zabdynyň agtygy, Karmynyň ogly Akan Rebbe aýry goýlan zatlardan alandygy üçin, Rebbiň gahary ysraýyllaryň başyndan indi.

²Ýeşuwa Ýerihodan birnäçe adamy Aý galasyna içalylyk etmek üçin iberdi. Aý galasy Beýteliň gündogar tarapynda, Beýtaweniň ýanynda ýerleşýärdi. Iberilen adamlar Aý galasyna gitdiler we ol ýerleri gowy gözden geçirdiler. ³Dolanyp gelenlerinden soň, olar Ýeşuwa: «Ähli adamlaryň ol ýere gitmegi hökman däl, goý, iki-üç müň adam gitsin-de, Aý galasyny basyp alsyn. Onuň ilaty az, ol ýere tutuş goşuny sürmegiň geregi ýok» diýdiler. ⁴Ysraýyllardan üç müňe golaý adam Aý galasyna tarap gitdi, emma Aý galasynyň ýaşaýjylary olary gaçmaga mejbur etdiler. ⁵Aýyň halky olaryň otuz altysyny öldürdi we beýlekilerini bolsa derwezäniň agzyndan tä daş goparylýan ýere çenli kowalap, dagyň eteginde gyrdylar. Şonuň üçin tutuş halkyň sussy basyldy we dowla düşüp, ýüregi ýarylara geldi.

⁶Ýeşuwa we Ysraýylyň ýaşululary ýakalaryny ýyrtyp, özlerini ýüzinligine ýere oklap, başlaryndan gum sowrup, Rebbiň Äht sandygynyň öňünde tä agşama çenli ýas tutup ýatdylar. ⁷Ýeşuwa şeýle diýdi: «Eý, Hökmürowan Reb, Sen näme üçin bu halky Iordandan bärik getirdiň? Ýa-da bizi amorlaryň elinde gyrdyrmak üçin getirdiňmi? Biz Iordandan geçmän, öňki ýerimizde galyp ýaşaberen bolsak bolmaýarmydy näme?! ⁸Eý, Taňrym, ysraýyllar duşmanlaryndan ýeňse berip gaçanlaryndan soň, indi men näme aýdaýyn? ⁹Eger kenganlar we beýleki halklar bu hakda eşitseler, olar biziň daşymyzy gabap alarlar hem-de biziň adymyzy ýer ýüzünden süpürip taşlarlar. Şonda Sen Öz beýik adyň üçin näme edip bilersiň?»

¹⁰Reb Ýeşuwa şeýle diýdi: «Tur ýeriňden, näme üçin ýüzüňi sallaýarsyň? ¹¹Ysraýyl günä iş etdi. Olar ýok edilmeli zatlardan alyp, Meniň olara buýran ähtimi bozdular. Olar şol zatlardan ogurladylar we ýalan sözläp, olary öz öý goşlarynyň arasynda gizläp goýdular. ¹²Şonuň üçin hem ysraýyllar duşmanyň öňünde durup bilmediler. Olar uruşda ýeňse berip gaçdylar. Çünki olaryň özleri hem ýok edilip, ölüme sezewar edilmelidirler. Eger siz öz araňyzdaky şol ogurlanan zatlary aýryp ýok etmeseňiz, Men mundan beýläk siziň bilen bile boljak däl. ¹³Ýeriňden tur-da, adamlara inlerini tämizlemegi buýur. Goý, olar ertire çenli inlerini tämizläp päklensinler. Sebäbi Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Eý, Ysraýyl, ýok edilmeli zatlar seniň öz içiňde. Şoňa görä-de sen tä öz içiňden olary aýryp taşlaýançaň, öz duşmanlaryňyň öňünde durup bilmersiň. ¹⁴Şonuň üçin hem ertir irden öz ähli tireleriňiz aýry-aýrylykda tire-tire bolup öňe çyksyn. Meniň görkezen tiräm urug-urug bolup öňe çyksyn. Meniň görkezen urugym bolsa maşgala-maşgala bolup öňe çyksyn. Meniň görkezen maşgalam bolsa, goý, her biri ýeke-ýekeden öňe çyksyn. ¹⁵Ýok edilmeli zatlardan ogurlan adam görkezilip, tutuş maşgalasy, ähli emlägi özi bilen birlikde oda ýakylsyn, sebäbi ol Rebbiň ähtini bozdy we Ysraýylyň arasynda masgaraçylykly iş etdi“».

¹⁶Ýeşuwa ertesi säher bilen turdy we ähli ysraýyllara tire-tire bolup öňe çykmaklaryny buýurdy we ýahuda tiresi görkezildi. ¹⁷Soňra ýahuda tiresiniň uruglaryna öňe çykmaklaryny buýurdy we Zeranyň urugy görkezildi. Soňra Zeranyň urugy maşgala-maşgala bolup öňe çykdy we Zabdynyň maşgalasy görkezildi. ¹⁸Onsoň Ýeşuwa Zabdynyň maşgalasyna ýeke-ýekeden öňe çykmagy buýurdy we Karmynyň ogly, Zabdynyň agtygy, Zeranyň çowlugy Akan görkezildi; ol ýahuda tiresindendi.

¹⁹Soňra Ýeşuwa Akana: «Oglum, Ysraýyl Hudaýy Rebbi şöhratlandyr we Oňa şükür et. Indi bolsa, näme eden bolsaň maňa aýt, menden hiç zat gizleme» diýdi. ²⁰Akan Ýeşuwa: «Hakykatdanam, men Ysraýyl Hudaýy Rebbiň öňünde günä iş etdim. ²¹Men olja alnan zatlaryň arasyndan owadan Şingar donuny, bäş gadak^[5] kümüş hem-de agramy bir ýarym gadak^[6] bolan altyn tokgasyny görenimde, gözüm gidip, olary ogurladym. Aşagyna kümüş goýup, men olary çadyrymyň içinde ýere gömdüm» diýip jogap berdi.

²²Ýeşuwa birnäçe adamy çadyry barlamaga iberdi. Olar göni çadyra kürsäp girdiler. Ýaňky aýdylan ähli zatlar aşagyna kümüş goýlup, ýere gömlen eken. ²³Olar bu zatlaryň hemmesini çadyrdan çykaryp, Ýeşuwanyň we ähli ysraýyllaryň duran ýerine getirip, Rebbiň huzurynda goýdular. ²⁴Ýeşuwa we ähli ysraýyllar Zeranyň çowlugy Akany we onuň ogurlan kümşüni, donuny, altyn bölegini, onuň ogul-gyzlaryny we ähli emlägini: öküzlerini, eşeklerini, goýunlaryny, çadyryny onuň özi bilen bile Akor jülgesine alyp geldiler. ²⁵Ýeşuwa Akana: «Biziň başymyza nähili bela getiren bolsaň, indi Reb şol bela-beteri seniň öz başyňdan inderer» diýdi. Soňra ähli ysraýyllar ony maşgalasy bilen bile daşlap öldürdiler we olary oda ýakdylar. ²⁶Akanyň üstünde uly daş üýşmegi emele geldi. Ol biziň günlerimize çenli saklanyp galypdyr. Diňe şondan soňra Rebbiň gahar-gazaby köşeşdi. Şonuň üçin ol ýer şu günler hem Akor^[7] jülgesi diýlip atlandyrylýar.

8-nji bap

Ysraýyllar Aý galasyny weýran edýärler

¹Soňra Reb Ýeşuwa şeýle diýdi: «Hiç zatdan gorkma we dowla düşme. Öz urşujylaryňyň ählisini al-da, göni Aý galasyna ýöriş et. Görýäňmi, Men Aý galasyny, onuň hanyny, adamlaryny we ýerini seniň eliňe berjekdirin. ²Sen Ýeriho galasy bilen onuň hanyny näme eden bolsaň, Aý galasy bilen onuň hanyny hem şonuň ýaly et. Ýöne ondan olja alan zatlaryňyzy we mal-garalaryňyzy öz araňyzda paýlaşyň. Duýdansyz çozmaga taýýar bolup, bir bölegiňiz galanyň ýeňsesinde bukuda oturyň».

³Ýeşuwa we ähli goşun Aý galasyna gitmek üçin ýerlerinden turdular, Ýeşuwa olaryň arasyndan otuz müň sany edermen urşujyny saýlap alyp, olary gije ugratdy. ⁴Ýeşuwa olara şeýle buýruk berdi: «Siz galanyň arka tarapynda, onuň ýeňsesinde bukuda oturarsyňyz. Galadan gaty uzaga gitmäň we hemmäňiz taýýar bolup duruň. ⁵Men ýanymdaky ýoldaşlarym bilen gala golaý bararys. Şol wagt Aýyň ýaşaýjylary edil öňki gezekki ýaly biziň garşymyza çykyp ugrarlar welin, biz olardan gaçyp başlarys. ⁶Olar biziň yzymyzdan kowalap gaýdarlar. Biz olaryň ünsüni galadan sowarys, sebäbi olar bizi edil öňki gezekki ýaly, özlerinden gaçýandyrlar öýderler. Biz olardan gaçýan mahalymyz, ⁷siz bukudan çykyp, galany eýeläň. Çünki Hudaýyňyz Reb bu galany siziň eliňize berjekdir. ⁸Galany eýeläniňizde, Rebbiň buýruşy ýaly, ony otlaň. Hut meniň tabşyryşym ýaly ediň!»

⁹Şeýlelikde, Ýeşuwa olary ugratdy. Olar bukuda oturmak üçin gitdiler. Olar Aý galasynyň günbatar tarapynda, Beýtel bilen Aýyň aralygynda ýerleşdiler, emma Ýeşuwa galan adamlar bilen gijäni düşelgede geçirdi.

¹⁰Ýeşuwa ertesi irden turup, adamlaryň hemmesini ýygnady. Ol Ysraýyl ýaşululary bilen goşunyň öňüne düşüp, Aý galasyna tarap ugrady. ¹¹Onuň bilen bile urşujylaryň ählisi gitdi, olar galanyň esasy girelgesine golaýlaşdylar. Olar Aýyň demirgazyk tarapyndan gelip düşlediler. Indi olar bilen Aý galasynyň arasynda diňe jülge bardy. ¹²Soňra Ýeşuwa bäş müňe golaý adamy galanyň günbatarynda, Beýtel bilen Aýyň aralygynda bukuda oturtdy. ¹³Goşunyň agramly bölegi galanyň demirgazygynda, galan bölegi günbatarynda ýerleşdi. Ýeşuwa bolsa şol gijäni jülgede geçirdi.

¹⁴Bu zatlary görende Aý galasynyň hany we onuň ähli adamlary çalt hereket etdiler. Galanyň hany erkek adamlary bilen bile irden turup, şol wagtyň özünde Araba düzlüginiň öňüne, ysraýyllar bilen söweşmäge öňki ýere çykdy. Emma özi üçin galanyň ýeňsesinde duzak gurlandygyndan Aýyň hanynyň habary ýokdy. ¹⁵Ýeşuwa we ähli ysraýyllar, hamala, olardan ýeňilýän ýaly bolup, çöle tarap gaçdylar. ¹⁶Olaryň yzyndan kowmak üçin galadaky ähli erkek adamlar çagyryldy. Olaryň hemmesi birigip, Ýeşuwanyň we onuň goşunynyň yzyndan kowalap, galadan daşlaşdylar. ¹⁷Aýda we Beýtelde ysraýyllaryň yzyndan kowalamadyk ýekeje-de erkek adam galmady. Şeýdip, olar öz galasyny goragsyz, alaň-açyk galdyrdylar.

¹⁸Şonda Reb Ýeşuwa: «Eliňdäki naýzany Aý galasyna tarap uzat, sebäbi Men ony seniň eliňe berjek» diýdi. Şeýlelikde, Ýeşuwa elindäki naýzasyny gala tarap uzatdy. ¹⁹Ol elini uzadan badyna, bukuda oturanlar çalasynlyk bilen oturan ýerlerinden çykyp, gala tarap okduryldylar. Olar galany eýeläp, derrew ony oda berdiler.

²⁰Aý galasynyň adamlary yzlaryna seredende, galanyň tüssesiniň al-asmana galandygyny gördüler. Olaryň aňry hem, bäri hem gaçara ýeri ýokdy. Sebäbi çöle gaçyp barýan ysraýyllar hem kowguçylara garşy öwrülipdiler. ²¹Ýeşuwa we ähli ysraýyllar bukuda oturanlaryň galany eýeländiklerini we galanyň tüssesiniň asmana galandygyny görüp, yzlaryna dolandylar we Aýyň adamlaryny gyrmaga başladylar. ²²Galany eýelän goşun duşmanyň öňünden çykyp, olary ysraýyllaryň ortalygynda galar ýaly edip, ähli tarapdan gabadylar-da, bir adamy hem diri galdyrman ýa-da gaçyrman, baryny gyrdylar. ²³Diňe Aý galasynyň hanyny diri tutup, ony Ýeşuwanyň ýanyna getirdiler.

²⁴Ysraýyllar Aý galasynyň ähli ilatyny olaryň özlerini kowalap elten ýerinde gyrdylar. Olaryň iň soňkusy öldürlenden soň, ähli ysraýyllar Aý galasyna tarap öwrüldiler we ol ýerdäkileri gylyç bilen weýran etdiler. ²⁵Tutuş Aý galasynda şol gün öldürilen ilatyň, aýal-erkek ählisiniň jemi on iki müň sany boldy. ²⁶Ýeşuwa bolsa tä Aýyň ähli ilatyny bütinleý ýok edip gutarýançalar, uzadan naýzaly elini aşak goýbermedi. ²⁷Rebbiň Ýeşuwa buýruşy ýaly, ysraýyllar ol galanyň diňe mal-garasyny we talap alan zatlaryny özlerine olja edip aldylar.

²⁸Şeýlelikde, Ýeşuwa Aý galasyny oda ýakdy we ony tä şu günlere çenli ömürlik harabaçylyga öwürdi. ²⁹Aý galasynyň hanyny bolsa tä agşam düşýänçä agaçdan asyp goýdy. Gün ýaşan badyna, Ýeşuwa onuň jesedini agaçdan düşürip, galanyň derwezesiniň girelgesiniň öňüne taşlamagy buýurdy. Onuň üstüne tümmek edip, daş üýşürdiler. Şol daş üýşmegi biziň günlerimize çenli saklanyp galypdyr.

Ýeşuwa Musanyň kanunyny okaýar

³⁰Şol wagt Ýeşuwa Eýbal dagynda Ysraýyl Hudaýy Rebbe gurbanlyk sypasyny gurdy. ³¹Rebbiň guly Musanyň ysraýyllara buýruşy we onuň Kanun kitabynda ýazylyşy ýaly, gurbanlyk sypasy demir degmedik daşlardan guruldy. Onuň üstünde Rebbe ýakma hem-de salamatlyk gurbanlyklaryny berdiler. ³²Ýeşuwa ysraýyllaryň gatnaşmagynda şol daşlaryň ýüzüne Musanyň kanunynyň nusgasyny ýazdy. ³³Ähli ysraýyllar, onuň ýaşululary, ýolbaşçylary, kazylary we olaryň arasyndaky gelmişekler Rebbiň Äht sandygyny göterýän lewi ruhanylarynyň garşysynda, olaryň hem aňry gapdalyndan, hem bäri gapdalyndan iki topar bolup durdular. Rebbiň guly Musanyň: «Hudaýyň ak patasyny almaly pursadyňyz gelende, şeýle duruň» diýip buýruşy ýaly edip, olaryň ýarysy Gerizim dagynyň öňünde, beýleki ýarysy bolsa Eýbal dagynyň öňünde durdular.

³⁴Soňra Kanun kitabynda ýazylyşy ýaly, Ýeşuwa ähli alkyş we nälet sözlerini ýekeme-ýeke gaty ses bilen okady. ³⁵Tutuş Ysraýyl jemagatynyň, aýallaryň, çagalaryň we olaryň arasyndaky gelmişekleriň öňünde Ýeşuwa Musanyň ähli buýruklaryny ýeke söz hem galdyrman okady.

9-njy bap

Gibgonlylar ysraýyllary aldaýarlar

¹Ysraýyllaryň ýeňşi hakyndaky habar Iordanyň günbataryndaky ähli hanlara: het, amor, kengan, periz, hiwi, ýabus hanlaryna baryp ýetdi. Olar daglyklarda, günbatardaky baýyrlyklarda, şeýle hem Ortaýer deňziniň tutuş kenar ýakasyndan tä Liwana çenli aralykda ýaşaýan hanlardylar. ²Olaryň hemmesi birleşip, Ýeşuwanyň we ysraýyllaryň garşysyna söweşe çykdylar.

³Emma golaýda ýaşaýan Gibgonyň ilaty Ýeşuwanyň Ýeriho we Aý galalaryny näme edendigini eşidenlerinde, ⁴olar onuň ýanyna aldaw ýoly bilen barmagy ýüreklerine düwdüler. Olaryň bir topary ýol şaýyny tutup, köne horjunlaryny we ýyrtyk-ýyrtyk, ýama-ýama şerap meşiklerini eşeklerine ýükläp ýola düşdüler. ⁵Olaryň aýaklaryndaky çaryklary köne-sana ýamalydy, egin-eşikleri sal-saldy we ähli ýol çörekleri gaty-guty hem heňlidi. ⁶Olar Gilgaldaky Ýeşuwanyň düşelgesine gelip, oňa we ysraýyllara: «Biz siziň bilen ylalaşyk baglaşmak üçin uzak ýurtdan geldik» diýdiler.

⁷Ysraýyllar hiwilere: «Belki, siz bize golaý ýaşaýansyňyz. Eger şeýle bolsa, biz siziň bilen nähili ylalaşyk baglaşaly?» diýdiler. ⁸Olar Ýeşuwa: «Biz siziň sadyk gullaryňyz» diýdiler. Ýeşuwa olardan: «Siz kim we nireden geldiňiz?» diýip sorady.

⁹Olar şeýle gürrüň berdiler: «Biziň ýurdumyz örän uzakda ýerleşýär, biz siziň Hudaýyňyz Rebbiň şöhratyny eşidip geldik. Biz Onuň Müsürde bitiren ähli işlerinden habarly. ¹⁰Iordanyň gündogaryndaky iki amor hanyny — Heşbonyň Sihon hany bilen Aştarotda ýaşan Başanyň Og hanyny Onuň näme edendigini biz bilýäris. ¹¹Şonuň üçin ýaşulularymyz we ýurdumyzyň ähli adamlary bizi siziň ýanyňyza iberip: „Ýol harajady üçin gerek zatlaryňyzy alyň-da, ysraýyl halkyny garşylamaga gidiň. Olara duşanyňyzda, halkymyzyň olaryň gullarydygyny aýdyp, olardan biziň bilen ylalaşyk baglaşmagyny haýyş ediň“ diýdiler. ¹²Biziň çöreklerimize serediň, siziň ýanyňyza gaýdan günümiz öýde bulary düwenimizde, ýaňyja tamdyrdan çykandy. Häzir bolsa, siziň görşüňiz ýaly, bular gaty we heňli. ¹³Ine, bular biziň şerap meşiklerimiz. Biz olary dolduranymyzda, olar täzejediler, häzir bolsa olaryň hemmesi jaýryk-jaýryk boldular. Biziň egin-eşigimize we çarygymyza serediň. Uzak ýol olary sandan çykardy».

¹⁴Şeýdip, ysraýyllar olaryň çöreklerinden dadyp gördüler, ýöne bu hakda Rebden maslahat soramadylar. ¹⁵Ýeşuwa olar bilen ylalaşyk baglaşdy we olary diri galdyrjakdygyna söz berdi, jemagat baştutanlary hem ony tassyklap kasam etdiler.

¹⁶Olar bilen ylalaşyk baglaşyp, üç gün geçenden soňra ysraýyllar olaryň goňşy bolup ýaşaýandyklaryny eşitdiler. ¹⁷Ysraýyllar ýöriş edip, üç gün diýlende olaryň Gibgon, Kepira, Beýerot, Kirýatýegarym galalaryna gelip ýetdiler. ¹⁸Ysraýyllar olara hüjüm etmediler, sebäbi jemagat baştutanlary olara Ysraýyl Hudaýy Rebbiň adyndan kasam içipdiler. Soňra jemagat öz baştutanlaryna garşy nägilelik bilen hüňürdeşdi. ¹⁹Emma baştutanlar tutuş halka ýüzlenip: «Biz olara Ysraýyl Hudaýy Rebbiň adyndan kasam etdik. Şonuň üçin hem biz olara degmeris. ²⁰Biz olar bilen şeýle ederis: öz eden kasamymyza Rebbiň gazaby başymyzdan inmez ýaly, olary diri galdyrarys. ²¹Goý, olar ýaşabersinler» diýdiler. Şeýlelikde, jemagat baştutanlarynyň eden teklibi boýunça olar ähli halk üçin odun çapýançy we suw daşaýançy boldular.

²²Ýeşuwa gibgonlylary ýanyna çagyryp, olara: «Näme üçin siz bizi aldadyňyz? Siz: „Biz uzakda ýaşaýarys“ diýdiňiz, hakykatda bolsa biziň golaý goňşymyz ekeniňiz. ²³Şu pursatdan başlap, siz näletlendiňiz, siz indi bize hemişelik gul bolarsyňyz. Siz Hudaýymyň öýi üçin odun çapýançy we suw daşaýançy bolarsyňyz» diýdi.

²⁴Olar Ýeşuwa: «Hudaýyňyz Rebbiň ähli ýurtlary siziň eliňize bermegi we olaryň ýaşaýjylaryny gyrmagy Öz guly Musa buýrandygyny bize aýtdylar. Siz sebäpli biz öz janymyzyň howp astyndadygyny bildik we şonuň üçin hem şeýle etdik. ²⁵Ine, indi biz seniň eliňde. Bize näme etmegi dogry we adalatly hasap etseň, şony-da edäý» diýdiler.

²⁶Şonda Ýeşuwa olary ysraýyllaryň elinden halas etmegi ýüregine düwdi, olary öldürmediler. ²⁷Şeýlelikde, Ýeşuwa hut şol günüň özünde jemagat üçin we Rebbiň Özüniň saýlan ýerindäki gurbanlyk sypasy üçin olary odun çapýançy we suw daşaýançy edip belledi. Olar bu günki gün hem şeýle işleri edýärler.

10-njy bap

Ýeşuwa Güne saklanmagy buýurýar

¹Iýerusalimiň hany Adonysedek Ýeşuwanyň Aý galasyny basyp alyp, ony bütinleý ýok edendigini, onuň hanyny hem edil Ýerihony we onuň hanyny ýok edişi ýaly, gylyçdan geçirendigini eşitdi. Gibgonyň ýaşaýjylarynyň bolsa Ysraýyl bilen ýaraşyk baglaşyp, olaryň arasynda ýaşaýandyklaryny eşidende, ²ol gaty gorkdy. Sebäbi Gibgon hem edil beýleki hanlaryň galalary ýaly bir uly galady. Ol Aý galasyndan hem uludy we onuň ähli adamlary edermen urşujylardy. ³Iýerusalimiň hany Adonysedek şonuň üçin Hebronyň hany Hohama, Ýarmudyň hany Pirama, Lakyşyň hany Ýapyýa, Eglonyň hany Debire şeýle habar gönderdi: ⁴«Meniň ýanyma gelip, Gibgona hüjüm etmäge ýardam ediň, sebäbi gibgonlylar Ýeşuwa hem-de ysraýyllar bilen ýaraşyk baglaşypdyrlar».

⁵Soňra amorlaryň bäş sany hany: Iýerusalimiň hany, Hebronyň hany, Ýarmudyň hany, Lakyşyň hany we Eglonyň hany özleriniň ähli goşun toparlary bilen bilelikde bir ýere ýygnanyşdylar. Olar Gibgonyň daşyny gabap, olaryň üstüne çozdular.

⁶Gibgonlylar Gilgaldaky düşelgesinde bolan Ýeşuwa: «Öz gullaryňdan el çekme, tizräk gel-de, bizi halas et. Bize kömek et, sebäbi daglykda ýaşaýan ähli amor hanlary biziň garşymyza güýç birikdiripdirler» diýip habar iberdiler.

⁷Şeýlelikde, Ýeşuwa özüniň ähli goşuny, edermen urşujylary bilen bile Gilgaldan çykyp ugrady. ⁸Reb oňa: «Gorkma, ol hanlaryň ählisini Men seniň eliňe berdim. Olaryň hiç biri seniň öňüňde durup bilmez» diýdi.

⁹Gilgaldan çykanlaryndan soň, Ýeşuwa bütin gije ýol ýöräp, olaryň üstüne duýdansyz geldi. ¹⁰Reb hem ysraýyllary gören badyna olaryň ýüreklerine howsala düşer ýaly etdi. Ysraýyllar olary Gibgonda derbi-dagyn etdiler. Beýthoron geçelgesine gidýän ýol bilen Azeka we Makeda çenli gaçanlarynyň yzyndan kowalap, olary gyrdylar. ¹¹Olar Beýthoron dagynyň eňňidiniň ugry bilen ysraýyllardan gaçanlarynda, Reb Azeka barýança olaryň üstüne gökden uly daşlar ýagdyrdy, olar gyryldylar. Uly daşyň aşagynda galyp ölenler ysraýyllaryň öldürenlerinden köp boldy.

¹²Rebbiň amorlary ysraýyllaryň eline beren güni, Ýeşuwa Reb bilen gepleşdi we ysraýyllaryň gözleriniň alnynda şeýle diýdi: «Eý, Gün, dur, Gibgonyň üstünde! Eý, Aý, dur, Aýalon deräniň üstünde!» ¹³Halk duşmanyndan ar alyp bolýança, Gün saklandy we Aý durdy. Bu Ýaşur kitabynda ýazylgy dälmi eýsem? Hawa, Gün asmanyň ortasynda saklandy we uzynly gün diýen ýaly ýaşmaga howlukmady. ¹⁴Rebbiň adamzadyň sesini eşiden şol güni ýaly gün öňde-soňda hiç haçan bolmandy, çünki Reb ysraýyllar üçin söweşdi.

¹⁵Soňra Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen bile Gilgaldaky düşelgä gaýdyp geldi.

Ýeşuwa bäş amor hanyny gylyçdan geçirýär

¹⁶Bäş han gaçyp, Makeda gowagynda gizlenipdiler. ¹⁷Olaryň gizlenen ýeri tapylyp, Ýeşuwa habar berildi. ¹⁸Ýeşuwa şeýle diýdi: «Uly daşlary gowagyň girelgesine söýäp goýuň we hanlara gözegçilik eder ýaly garawullar goýuň. ¹⁹Emma siziň özüňiz ol ýerde galmaly dälsiňiz. Duşmanlaryňyzyň yzyndan kowup, arkadan gelip, olary ýok ediň. Galalaryna girmäge olara ýol bermäň, çünki Hudaýyňyz Reb olary siziň eliňize berdi».

²⁰Ýeşuwa we ysraýyllar olaryň iň soňkusyna çenli diýen ýaly ýok etdiler. Olaryň diri galanlarynyň birnäçesi gaçyp, berk galalara girip ýetişdiler. ²¹Soňra tutuş goşun sag-aman Makedadaky düşelgä, Ýeşuwanyň ýanyna gaýdyp geldi. Bir adamyň hem ysraýyllara garşy geplemäge gurby çatmady.

²²Ýeşuwa adamlaryna: «Gowagyň agzyny açyň we şol bäş hany meniň ýanyma getiriň» diýip buýruk berdi. ²³Olar şeýle hem etdiler. Şol bäş hany: Iýerusalim, Hebron, Ýarmut, Lakyş we Eglon hanlaryny gowakdan çykaryp, ²⁴Ýeşuwanyň ýanyna getirdiler. Ýeşuwa ähli ysraýyllary çagyryp, özi bilen bile söweşen goşun ýolbaşçylaryna: «Öňe çykyň we aýaklaryňyzy bu hanlaryň boýnuna goýuň!» diýdi. Olar aýdylyşy ýaly etdiler.

²⁵Ýeşuwa ýene-de ol ýolbaşçylara: «Gorkmaň we dowla düşmäň! Dözümli we mert boluň! Çünki Reb siziň bilen söweşýän her bir duşmany şeýle etjekdir» diýdi. ²⁶Ol bu hanlary öldürip, olaryň jesetleriniň hersini bir agaçdan asyp goýdy. Olar agaçdan agşama çenli asylgy durdular.

²⁷Gün batanda, Ýeşuwanyň buýrugy boýunça olary alyp, öňki gizlenen gowagyna taşladylar we ullakan daşlar bilen gowagyň agzyny ýapdylar. Olar häzire çenli hem şol ýerde saklanyp galypdyrlar.

Ýeşuwa kenganlary basyp almagy dowam edýär

²⁸Şol günüň özünde Ýeşuwa Makedany basyp aldy. Onuň ilatyny we hanyny gylyçdan geçirdi. Ol ýerde ýekeje-de diri adam goýman, hemmesini bütinleý ýok etdi. Ýeşuwa Makedanyň hanyny hem edil Ýerihonyň hanyny näme eden bolsa şonuň ýaly etdi.

²⁹Soňra Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen Makedadan Libna gelip, onuň üstüne çozuş etdi. ³⁰Reb bu galany hem onuň hany bilen bile ysraýyllaryň eline berdi, olar onuň ähli ilatyny gyrgyna berdiler, ol ýerde ýekeje-de janly zat galdyrmadylar. Ýerihonyň hanyny näme eden bolsalar, onuň hanyny hem şeýle etdiler.

³¹Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen Libnadan Lakyşa geldi, onuň daş-töweregini gabap, onuň üstüne çozdy. ³²Söweşiň ikinji gününde Reb Lakyşy ysraýyllaryň eline berdi. Edil Libnadaky edişleri ýaly, ysraýyllar onuň içindäki adamlaryň ählisini gylyçdan geçirdiler. ³³Şol wagt Lakyşa kömek etmek üçin, Gezeriň hany Horam geldi. Ýeşuwa ony hem ähli adamlary bilen birlikde ýekejesini-de diri galdyrman gyrdy.

³⁴Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen Lakyşdan Eglona bardy. Onuň daş-töweregini gabap, onuň üstüne çozdy. ³⁵Ýeşuwa şol günüň özünde ony basyp aldy, onuň ähli ilatyny edil Lakyşdaky edişi ýaly, şol gün gylyçdan geçirip, bütinleý ýok etdi.

³⁶Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen Eglondan Hebrona baryp, onuň üstüne çozdular. ³⁷Olar galany basyp alyp, ony we onuň hanyny, obalaryny hem ondaky ähli adamlary gylyçdan geçirdiler. Edil Eglondaky ýaly edip, olar galanyň içinde ýekeje-de diri adam galdyrman, bütinleý ýok etdiler.

³⁸Soňra Ýeşuwa ähli Ysraýyl bilen Debire tarap yzyna öwrülip, oňa çozuş etdi. ³⁹Galasy bilen bile onuň hanyny we ähli obalaryny basyp aldy, ýekeje-de diri adam goýman, olaryň hemmesini gylyçdan geçirip, bütinleý ýok etdi. Olar Hebrona, Libna hem olaryň hanlaryna näme eden bolsalar, Debire we onuň hanyna hem şeýle etdiler.

⁴⁰Şeýdip, Ýeşuwa ähli ýeri: daglyk ýerleri, Negep çölüni, günbatar baýyrlyklary, dag eteklerini we olaryň ähli hanlaryny basyp aldy. Ysraýyl Hudaýy Rebbiň buýruşy ýaly, ol ýekeje-de diri adam galdyrman, ähli janly-jandary gyryp, bütinleý ýok etdi. ⁴¹Ýeşuwa Kadeşbarneýanyň günortasyndan Gaza çenli, Goşeniň tutuş ýerini, Gibgonyň demirgazygyna çenli bolan ýerleri basyp aldy. ⁴²Şol bir wagtyň özünde Ýeşuwa ol ýerleriň ähli hanlaryny we olara degişli ýerleri basyp aldy, sebäbi Ysraýyl Hudaýy Rebbiň hut Özi Ysraýyl üçin söweşdi.

⁴³Şundan soň Ýeşuwa ähli ysraýyllar bilen bile Gilgaldaky düşelgä dolanyp geldi.

11-nji bap

Ýeşuwanyň demirgazykdaky söweşi

¹Hasor hany Ýabyn ysraýyllaryň bu ýeňişleri hakynda eşidende, Madonyň hany Ýobaba, Şimron hanyna we Akşap hanyna, ²şeýle hem, demirgazyk daglyklarda ýaşaýan hanlara, Kinnerediň günortasyndaky Araba düzlüginde, günbatar baýyrlykda we günbatar Napotdorda ýaşaýan hanlara, ³gündogar we günbatar kengan hanlaryna, daglyklarda ýaşaýan amorlara, hetlere, perizlere, ýabuslara we Hermon dagynyň etegindäki Mispa ülkesinde ýaşaýan hiwilere kömek etmeklerini sorap habar iberdi. ⁴Bu hanlar ähli goşunlary bilen geldiler, olaryň atlarynyň we söweş arabalarynyň sany juda köpdi. Olaryň sany edil deňiz kenaryndaky çäge ýaly köpdi, ägirt uly goşundy. ⁵Ol hanlaryň hemmesi ysraýyllara garşy söweşmek üçin birleşip, Merom çeşmesiniň ýanynda düşelge gurdular.

⁶Reb Ýeşuwa: «Sen olardan gorkma, sebäbi ertir şu wagtlar Men olaryň ählisini öldürip, ysraýyllaryň eline berjekdirin. Siz olaryň atlarynyň toýnaklaryny döwüň we arabalaryny otlaň» diýdi. ⁷Şeýlelikde, Ýeşuwa ähli urşujylar bilen bile Merom çeşmesine duýdansyz gelip, olaryň üstüne çozdy. ⁸Reb olary ysraýyllaryň eline berdi. Ysraýyllar olary gylyçdan geçirdiler we Beýik Sidona, Misrepot Maýyma, gündogarda Mispe jülgesine çenli olaryň yzyndan kowup, olaryň iň soňkusyna çenli gyryp öldürdiler. ⁹Ýeşuwa Rebbiň özüne buýruşy ýaly edip, olaryň atlarynyň toýnaklaryny döwdi, at-arabalaryny bolsa otlady. ¹⁰Şol wagtyň özünde Ýeşuwa yzyna dolanyp gelip, Hasory basyp aldy we onuň hanyny gylyçdan geçirdi. (Hasor şol wagtky hanlyklaryň iň beýigidi). ¹¹Şeýle hem, ysraýyllar onuň içindäki ähli ýaşaýjylaryny gylyçdan geçirip, bütinleý ýok etdiler, ol ýerde ýekeje-de diri janly-jandar galdyrmadylar. Hasor galasyny bolsa oda berdiler. ¹²Rebbiň guly Musanyň buýruşy ýaly, Ýeşuwa bu galalaryň hemmesini basyp alyp, onuň hanlarynyň ählisini gylyçdan geçirip, bütinleý ýok etdi. ¹³Ysraýyllar Ýeşuwanyň otlan Hasor galasyndan başga, depelerde gurlan galalaryň hijisini otlamadylar. ¹⁴Galadaky olja alnan ähli zatlary we mal-garalary özlerine aldylar. Ilatyny bolsa iň soňkusyna çenli gylyçdan geçirip gyrdylar, ýekejesini hem diri galdyrmadylar. ¹⁵Edil Rebbiň Öz guly Musa buýruşy ýaly, Musa-da Ýeşuwa edil şonuň ýaly buýrupdy. Ýeşuwa buýrugy ýerine ýetirdi. Ol Rebbiň Musa beren buýruklarynyň ýekejesini-de galdyrman, ählisini berjaý etdi. ¹⁶Şeýdip, Ýeşuwa şu ähli ýerleri: daglyklary, tutuş Negep çölüni, Goşeniň ähli ýerini, günbatar baýyrlyklary, Araba düzlügini we Ysraýyl daglyklaryny baýyrlary bilen, ¹⁷Segir bilen ýanaşyk Halak dagyndan tä Hermon dagynyň günortasynda Liwan jülgesindäki Bagalgat galasyna çenli ýerleri basyp aldy we ol ýerleriň ähli hanlaryny boýun egdirip, olary gylyçdan geçirip öldürdi. ¹⁸Ýeşuwa ol hanlaryň hemmesi bilen uzak wagtlap urşupdy. ¹⁹Gibgonda ýaşaýan hiwilerden başga, ýekeje gala-da ysraýyllar bilen ýaraşyk baglaşmady. Beýlekileriň hemmesini söweşip aldylar. ²⁰Çünki ysraýyllara garşy söweşmekleri üçin olaryň ýüreklerini gatadan hut Rebbiň Özüdi. Edil Rebbiň Musa buýruşy ýaly, ysraýyllar olara hiç hili rehim-şepagat etmän, bütinleý ýok etdiler. ²¹Şol wagt Ýeşuwa gidip, daglyklarda ýaşaýan anaklary gyrdy. Ýeşuwa Hebronda, Debirde, Anapda, tutuş Ýahuda we Ysraýyl daglyklarynda ýaşaýan anaklary galalary bilen birlikde bütinleý ýok etdi. ²²Ysraýyllaryň ýerinde anaklardan ýekejesi hem galmady. Diňe Gazada, Gatda we Aşdotda olaryň ýek-tüki galdy. ²³Şeýdip, Ýeşuwa Rebbiň Musa basyp almaly diýen ýerleriniň hemmesini aldy we ol ýerleri bölüp, ysraýyllaryň tireleri boýunça olara mülk edip paýlap berdi. Şunlukda, ýer uruşdan dynyp rahatlandy.

12-nji bap

Musanyň basyp alan hanlary

¹Ine, ysraýyllaryň ýeňip alan ýerleriniň hanlary şulardyr. Ysraýyllar Iordan derýasynyň aňyrsyndaky gündogar tarapa uzalyp gidýän Arnon jülgesinden Hermon dagyna çenli bolan ýerleri we tutuş Araba düzlüginiň gündogar tarapyny basyp aldylar. ²Hanlaryň biri Heşbonda ýaşan amor hany Sihondy. Onuň hanlygy Gilgadyň ýarysy we Arnon jülgesiniň ýakasyndaky Arogerden başlap, şol jülgäniň ortasyndaky galadan tä ammonlaryň araçägi bolan Ýabok derýasyna çenli aralygy öz içine alýardy. ³Şeýle hem, ol Kinneret kölünden Araba deňzine, ýagny Öli deňze çenli bolan ýerlere, Araba düzlüginiň gündogarynda Beýtýeşimoda çenli barýan ýerlere we günbatarda Pisga dagynyň etegindäki ýerlere eýelik edýärdi. ⁴Beýleki han Başan hany Ogdy. Ol Aştarotda we Edreýde ýaşap, rapalaryň iň soňkularynyň biridi. ⁵Onuň hanlygyna Hermon dagy, Salka, bütin Başandan Geşuryň we Magakadyň araçäklerine çenli, Gilgadyň ýarysy, heşbon hany Sihonyň meýdanynyň araçägine çenli ýerler girýär. ⁶Rebbiň guly Musa we ysraýyllar olaryň hemmesini basyp aldylar. Musa olaryň ähli ýerlerini rubenleriň, gatlaryň we gündogardaky manaşa tiresiniň eýeçiligine berdi.

Ýeşuwanyň basyp alan hanlary

⁷Ýeşuwa we ysraýyllar Iordan derýasynyň günbataryndaky ähli hanlary, Liwan jülgesindäki Bagalgatdan Segir bilen ýanaşyk Halak dagyna çenli ýerleri basyp aldylar. Ýeşuwa ol ýerleri bölüp, ysraýyllaryň tireleri boýunça mülk edip paýlap berdi. ⁸Daglykda, baýyrlykda, Araba düzlüginde, dag eteklerinde, çöllükde we Negep çölünde ýaşaýan hetleriň, amorlaryň, kenganlaryň, perizleriň, hiwileriň we ýabuslaryň ýerlerini ysraýyllara mülk edip berdi. ⁹Ine, Ýeşuwa we ysraýyllar şu galalaryň hanlaryny: Ýerihonyň, Beýteliň golaýyndaky Aýyň, ¹⁰Iýerusalimiň, Hebronyň, ¹¹Ýarmudyň, Lakyşyň, ¹²Eglonyň, Gezeriň, ¹³Debiriň, Gederiň, ¹⁴Hormanyň, Aradyň, ¹⁵Libnanyň, Adullamyň, ¹⁶Makedanyň, Beýteliň, ¹⁷Tapuwanyň, Heperiň, ¹⁸Apegiň, Laşaronyň, ¹⁹Madonyň, Hasoryň, ²⁰Şimronmeronyň, Akşabyň, ²¹Tagnagyň, Megidonyň, ²²Kedeşiň, Karmeldäki Ýoknegamyň, ²³Napotdoryň ýanyndaky Doruň, Jeliledäki Goýymyň we ²⁴Tirsanyň — jemi otuz bir hany basyp aldylar.

13-nji bap

Ysraýyllaryň indiki basyp almaly ýerleri

¹Ýeşuwa garrap, gojalyk ýaşyna ýetende, Reb oňa şeýle diýdi: «Indi sen örän garradyň, emma basylyp alynmaly ýerler entek gaty kän. ²Şol basylyp alynmaly ýerler şulardyr: piliştlileriň, geşurlaryň ähli ýerleri, ³günortada ýaşaýan awalar, Müsüriň gündogaryndaky Şihor derýasyndan demirgazyk Ekronyň araçägine çenli ýerler. Bu ýerler kenganlaryň ýerleri hasaplanýar. Şeýle hem, oňa piliştlileriň bäş galasy: Gaza, Aşdot, Aşkelon, Gat we Ekron degişlidir. ⁴Şeýle-de kenganlaryň tutuş ýeri, sidonlylara degişli Megary bilen amorlaryň araçägi Apege çenli bolan ýerler. ⁵Geballylaryň ýerleri, bütin gündogar Liwan, Hermon dagyna golaý ýerleşen Bagalgatdan tä Lebohamat girelgesine çenli bolan ýerler. ^6-7Liwandan Misrepot Maýyma çenli ähli daglyklar we olaryň ähli ilaty, hatda sidonlylaryň ählisi hem degişlidir. Olary ysraýyllaryň öňünden Meniň Özüm kowup çykararyn. Ýöne sen bu ýerleriň hemmesini Meniň buýruşym ýaly, bije atyp, ysraýyllaryň dokuz tiresine we günbatardaky manaşa tiresine mülk edip paýlap ber».

Iordanyň gündogaryndaky ýerler

⁸Rebbiň guly Musanyň rubenlere, gatlara we manaşa tiresiniň ýarysyna Iordan derýasynyň gündogaryndan beren mülk ýerleri şulardyr: ⁹Arnon jülgesiniň gyrasyndaky Arogerden başlap, şol jülgäniň ortasyndaky gala hem-de tutuş Meýdeba tekizliginden Dibona çenli bolan ýerler. ¹⁰Şeýle hem, Heşbonda hökümdarlyk eden amor hany Sihonyň ähli galalaryndan tä ammonlaryň araçägine çenli bolan ýerler. ¹¹Gilgat, Geşur, Magakat topragy, tutuş Hermon dagy we bütin Başandan tä Salka çenli bolan ýerler; ¹²Aştarotda we Edreýde hökümdarlyk eden Başan hany Oguň ähli hanlygy degişlidir (Og han rapalaryň iň soňkularynyň biridi). Musa bulary derbi-dagyn edip, ýerlerinden kowup çykarypdy. ¹³Emma ysraýyllar Geşuryň we Magakadyň ilatyny ýurtlaryndan kowup çykarmadylar. Olar şu güne çenli hem ysraýyllaryň arasynda ýaşaýarlar. ¹⁴Musa diňe lewi tiresine mülk bermedi. Rebbiň Musa aýdyşy ýaly, lewileriň mirasy Ysraýyl Hudaýy Reb üçin ot üsti bilen berilýän gurbanlyklardyr.

Ruben tiresiniň mülk ýeri

¹⁵Musa ruben tiresine onuň uruglaryna görä mülk ýer beripdi. ¹⁶Olaryň ýeriniň tutýan meýdany Arnon jülgesiniň gyrasyndaky Arogerden, jülgäniň ortasyndaky galadan we bütin Meýdeba tekizliginden ybaratdyr. ¹⁷Şeýle hem, Heşbon galasy we tekizlikdäki ähli galalar: Dibon, Bamotbagal we Beýtbagal-megon, ¹⁸Ýahsa, Kedemot we Meýpagat, ¹⁹Kirýataýym, Sibma we jülgäniň depesindäki Seretşahar, ²⁰Beýtpegor, Pisga dagynyň etegi we Beýtýeşimot hem şol araçäge degişlidir. ²¹Ruben tiresiniň mülküne Heşbonda hökümdarlyk eden amor hany Sihonyň tekizlikdäki ähli galalary we hanlygy degişlidir. Musa Sihony we ýurdunda ýaşap, onuň tarapdary bolan Midýan hanlaryny: Ewini, Rekemi, Sury, Hury we Rebany basyp aldy. ²²Ysraýyllar öz öldüren adamlarynyň arasynda Begor ogly Bilgamy hem gylyç bilen öldürdiler, ol palçylyk bilen meşgullanýardy. ²³Rubenleriň araçägi Iordan derýasynyň kenary bolupdyr. Bu rubenleriň uruglaryna görä galalary we obalary bilen birlikde alan mülk ýerleri bolupdyr.

Gat tiresiniň mülk ýeri

²⁴Ine, Musanyň gat tiresine onuň uruglaryna görä beren mülk ýerleri: ²⁵Ýazer galasy, Gilgadyň ähli galalary we ammonlaryň ýurdunyň ýarysy, Rabanyň gündogaryndaky Arogere çenli; ²⁶Heşbondan Ramatmispä we Betonyma çenli, Mahanaýymdan Debiriň araçägine çenli; ²⁷Beýtharam deresi, Beýtnimra we Sukot, Sapon, heşbon hany Sihonyň hanlygynyň galan bölegi. Onuň günbatar araçägi Iordandan Kinneret deňzine çenli bolupdyr. ²⁸Ine, gatlaryň uruglaryna görä galalary we obalary bilen birlikde alan mülk ýerleri şulardyr.

Gündogardaky manaşa tiresiniň mülk ýeri

²⁹Musa gündogardaky manaşa tiresine onuň aýry-aýry uruglaryna görä ýer paýlap beripdi. ³⁰Olaryň tutýan ýerleri Mahanaýym, tutuş Başan, Başan hany Oguň ähli hanlygy, Ýaýyryň ähli galalary — jemi altmyş gala; ³¹Gilgadyň ýarysy, Aştarot we Edreý. (Başan hany Oguň hanlyk eden galalary). Bular Manaşanyň ogly Makyryň nesilleri üçin olaryň uruglary boýunça berlen paý boldy. ³²Ine, şular Musanyň Iordan derýasynyň aňyrsyndaky Mowap düzlüginde, Ýerihonyň gündogarynda paýlan mülk ýerleridir. ³³Emma Musa lewi tiresine mülk bermedi. Söz berşi ýaly, Ysraýyl Hudaýy Rebbiň Özi olaryň mülküdir.

14-nji bap

Ysraýyllar ýerleri paýlaşýarlar

¹Ysraýyllaryň Kenganda alan mülk ýerleri şulardyr. Ol ýerleri Elgazar ruhany, Nunuň ogly Ýeşuwa we ysraýyl tireleriniň urugbaşylary olara mülk hökmünde paýlap berdiler. ²Rebbiň Musanyň üsti bilen olara buýruşy ýaly, olar mülk ýerleri dokuz tiräniň we bir sany ýarym tiräniň arasynda bije atyşmak bilen paýlaşdylar. ³Sebäbi Musa iki tirä we manaşa tiresiniň ýarysyna mülk ýeri Iordanyň gündogaryndan beripdi, emma lewi tiresine olaryň arasyndan mülk bermändi. ⁴Ýusubyň neslinden manaşa we efraýym tireleri gelip çykdy. Musa lewilere ýerden paý bermändi, olara ýaşamak üçin diňe galalary, maldarçylyk we başga emläkleri üçin öri meýdanlaryny beripdi. ⁵Şeýlelikde, ysraýyllar ýerleri Rebbiň Musa buýruşy ýaly edip paýlaşdylar.

Kalep Hebrony mülk alýar

⁶Ýahuda tiresinden birnäçe adam Ýeşuwanyň ýanyna Gilgala geldi. Olaryň arasyndan Keniziň agtygy Ýepunnäniň ogly Kalep oňa şeýle diýdi: «Rebbiň Kadeşbarneýada ikimiz hakda Hudaýyň adamy Musa aýdan sözlerini bilýänsiň. ⁷Rebbiň guly Musa ýeri gizlinlikde gözden geçirmek üçin Kadeşbarneýadan meni iberende, men kyrk ýaşymdadym. Şonda men oňa ýüregimdäki jogaby getiripdim. ⁸Emma meniň bilen bile giden doganlarym halkyň ýüregine howsala saldylar, men bolsam diňe Hudaýym Rebbiň yzyna eýerdim. ⁹Şol gün Musa kasam edip: „Aýagyňyň basjak ýerleri seniň we çagalaryňyň hemişelik mülki bolar, sebäbi sen tutuş kalbyň bilen Hudaýym Rebbiň yzyna eýerdiň“ diýipdi. ¹⁰Şeýlelikde, Öz söz berşi ýaly, Reb meni diri galdyrdy, Rebbiň Musa söz beren döwründen bäri eýýäm kyrk bäş ýyl geçipdir. Şol döwür içinde ysraýyllar çölde sergezdan gezipdiler. Ine, indi men segsen bäş ýaşadym. ¹¹Bu günki gün hem men Musanyň özümi iberen günündäki ýaly gujurly. Söweşmäge heniz hem gujur-gaýratym ýetjek. ¹²Şoňa görä-de, Rebbiň şol günki aýdan bu daglyklaryny maňa ber. Ol ýerde anaklaryň ýaşaýandygyny, galalarynyň uludygyny we olaryň berk saklanýandygyny şol gün özüň hem eşidipdiň. Rebbiň aýdyşy ýaly, men olary kowup çykararyn, Reb meniň bilen bile bolar». ¹³Ýeşuwa Ýepunnäniň ogly Kalebe ak pata berdi, oňa mülk ýer hökmünde Hebrony bagyş etdi. ¹⁴Keniziň agtygy Ýepunnäniň ogly Kalebiň Ysraýyl Hudaýy Rebbe ýürekden sygynandygy üçin, Hebron onuň hemişelik mülki bolup galdy. ¹⁵Hebronyň öňki ady Kirýatarba eken. Arba anaklaryň arasynda iň beýik adam eken. Şunlukda, ýer uruşdan dynyp rahatlandy.

15-nji bap

Ýahuda tiresiniň mülk ýeri

¹Bije atyşykda ýahuda tiresiniň uruglarynyň paýyna şu aşakdaky ýerler düşdi: günortada olaryň meýdany Edomyň araçägi bilen, günorta Sin çöllügine çenli baryp ýetýär. ²Olaryň günorta araçägi uzalyp gidýän günortadaky aýlaglardan, Öli deňziň gutarýan ýerinden başlanýar. ³Soňra ol günorta Içýan geçidine tarap dowam edip, Sin çölünden geçýär. Kadeşbarneýanyň günortasyndan Hesrona we Addara çykyp, ol ýerden Karka tarap öwrülýär. ⁴Soňra Asmondan geçip, Müsür derýasyna çenli uzalyp gidýär we Ortaýer deňzinde serhet gutarýar. Bu olaryň günorta araçägi bolar. ⁵Ýahuda tiresiniň gündogar araçägi Öli deňiz bolupdyr. Bu gündogar araçäk demirgazyga tarap Iordan derýasynyň Öli deňze guýýan ýerine çenli uzalyp gidýär. Demirgazykdaky araçäk Iordanyň deňze guýýan ýerinden, deňiz aýlagyndan başlanýar. ⁶Bu ýerden araçäk Beýthogla çenli baryp, demirgazykda Beýtarabadan geçýär we Ruben ogly Bohanyň ady dakylan daşa çenli gidýär. ⁷Soňra araçäk Akor jülgesinden Debire çenli ýokary galyp, demirgazykda akymyň günortasynda ýerleşýän Adummym baýyrlyklarynyň garşysyndaky Gilgala tarap öwrülýär. Araçäk bu ýerden Eýnşemeş çeşmesine çenli dowam edip, Eýnrogele ýetýär. ⁸Bu ýerden araçäk ýabuslaryň galasy Iýerusalimde ýerleşýän düzlügiň günortasyndaky Benhinnom deresinden ýokary galýar. Soňra ol Benhinnom deresiniň günbatarynyň garşysyndaky daglaryň depesine çenli galyp, demirgazykdaky Rapa jülgesiniň ahyryna çenli barýar. ⁹Daglaryň gerşinden araçäk Neptowa çeşmesiniň gözbaşyna tarap aýlanýar. Ol ýerden hem Epron daglygyndaky galalara tarap gelýär. Soňra ol Bagala (bu Kirýatýegarym) tarap aşak düşýär. ¹⁰Soňra serhet günbatar Bagaladan Segir dagyna tarap aýlanýar, demirgazykda Kesalon galanyň Ýegarym daglaryna çenli gidip, Beýtşemeşe tarap öwrülýär we Timnanyň üsti bilen aýlanyp geçýär. ¹¹Ol ýerden Ekronyň demirgazyk tarapyna gidýär we Şikarona tarap aýlanyp, Bagala dagynyň üsti bilen Ýabneýele gelýär. Iň soňunda araçäk Ortaýer deňzinde gutarýar. ¹²Ortaýer deňzi we onuň kenarlary günbatar araçägi emele getirýär. Ýahuda tiresiniň uruglarynyň ähli taraplaýyn araçägi, ine, şudur.

Kalep Hebrony we Debiri basyp alýar

¹³Rebbiň buýruşy ýaly, Ýeşuwa ýahuda tiresiniň mülk ýerindäki Kirýatarbany, ýagny Hebrony Ýepunnäniň ogly Kalebe berdi. Bu ýer Anagyň atasynyň hatyrasyna Kirýatarba diýip atlandyrylypdy. ¹⁴Kalep ol ýerden anaklaryň üç urugyny: Şeşaýy, Ahymany we Talmaýy çykaryp kowdy. Bular Anagyň nesilleridir. ¹⁵Bu ýerden ol Debiriň ilaty bilen uruşmaga gitdi. Debire öň Kirýatseper diýilýärdi. ¹⁶Kalep: «Ýeňiş gazanyp, Kirýatseperi basyp alana, gyzym Aksany gelin edip berjek» diýdi. ¹⁷Bu galany Kalebiň inisi, Kenazyň ogly Otniýel basyp aldy. Şeýlelikde, Kalep öz gyzy Aksany oňa berdi. ¹⁸Toý güni Aksa öz kakasynyň ýanyna gidip, ondan ýer dilemek üçin Otniýelden razylyk aldy. Aksa baryp, eşeginden düşende, Kalep ondan: «Gyzym, näme dilegiň bar?» diýip sorady. ¹⁹Aksa kakasyna: «Maňa peşgeş bersene. Sen maňa Negep çölüniň gurak ýerlerini berdiň, maňa suw bulaklaryny-da beräý!» diýdi. Şunlukda, Kalep ýokarky we aşaky çeşmeleri hem oňa bagyş etdi. ²⁰Ine, ýahuda tiresi öz uruglaryna görä şu ýerleri mülk edip aldy: ²¹Edomyň araçäginiň golaýyndaky günorta Negep çölünde olara şu galalar degişlidir: Kabseýel, Eder, Ýagur, ²²Kina, Dimona, Adada, ²³Kedeş, Hasor, Ýytnan, ²⁴Zip, Telem, Begalot, ²⁵Hasorhadat, Kirýothesron (bu Hasor), ²⁶Emom, Şema, Molada, ²⁷Hasargada, Heşmon, Beýtpelet, ²⁸Hasarşugal, Beýerşeba, Bizýotiýa, ²⁹Bagala, Iýeý, Esem, ³⁰Eltolat, Kesil, Horma, ³¹Ziklag, Madmanna we Sansanna, ³²Lewawot, Şilhim, Aýyn we Rimmon — olaryň obalary bilen bile jemi ýigrimi dokuz gala. ³³Günbatar baýyrlyklarda: Eştawol, Sorga, Aşna, ³⁴Zanowa, Eýngannym, Tapuwa, Eýnam, ³⁵Ýarmut, Adullam, Soko, Azeka, ³⁶Şagaraýym, Adytaýym, Gedera, Gederotaýym — obalary bilen bile jemi on dört gala.

³⁷Senan, Hadaşa, Migdalgat, ³⁸Dilegan, Mispe, Ýokteýel, ³⁹Lakyş, Boskat, Eglon, ⁴⁰Kabbon, Lahmas, Kitliş, ⁴¹Gederot, Beýtdagon, Nagama, Makeda. Bular obalary bilen bile on alty galadyr.

⁴²Libna, Eter, Aşan, ⁴³Ýeftah, Aşna, Nesiw, ⁴⁴Kegila, Akzyp, Mareşa — obalary bilen bile dokuz galadyr.

⁴⁵Ekron galasy we onuň ownukly-irili obalary. ⁴⁶Aşdodyň golaýyndaky ähli galalar we obalar, Ekrondan Ortaýer deňzine çenli, ⁴⁷Aşdot galasy we onuň ownukly-irili obalary, Gaza galasy we onuň ownukly-irili obalary bilen Müsür derýasyna we Ortaýer deňziniň kenarlaryna çenli.

⁴⁸Daglyklarda: Şamyr, Ýatyr, Soko, ⁴⁹Danna, Kirýatsanna (bu Debir), ⁵⁰Anap, Eştemo, Anym, ⁵¹Goşen, Holon, Gilo — obalary bilen bile jemi on bir gala; ⁵²Araw, Duma, Eşgan, ⁵³Ýanum, Beýtapuwa, Apege, ⁵⁴Humta, Kirýatarba (bu Hebron) we Sigor — obalary bilen bile dokuz gala; ⁵⁵Magon, Karmel, Zip, Ýuta, ⁵⁶Ýizregel, Ýokdegam, Zanowa, ⁵⁷Keýn, Gibga, Timna — obalary bilen bile on gala; ⁵⁸Halhul, Beýtsur, Gedor, ⁵⁹Magarat, Beýtanot, Eltekon — obalary bilen bile jemi alty gala; ⁶⁰Kirýatbagal (bu Kirýatýegarym) we Raba — obalary bilen bile iki gala;

⁶¹Çöllükde: Beýtaraba, Midin, Sekaka, ⁶²Nibşan, Duz galasy, Eýngedi — obalary bilen bile jemi alty gala. ⁶³Ýahudalar Iýerusalimde ýaşaýan ýabuslary kowup çykaryp bilmediler. Ýabuslar bu günki gün hem ol ýerde ýahudalar bilen bile ýaşaýarlar.

16-njy bap

Efraýym bilen günbatardaky manaşa tireleriniň mülk ýeri

¹Ýusubyň nesilleriniň paýyna bije boýunça Ýerihonyň golaýyndaky Iordandan Ýeriho çeşmesiniň gündogaryna çenli bolan ýerler we Ýerihodan başlanyp, Beýtel daglygyna uzalyp gidýän çöllük düşdi. ²Araçäk Beýtelden Luza çykyp, Atarotda ýaşaýan arkylaryň ýerine çenli barýar. ³Soňra ol günbatara tarap aşak düşüp, ýapletleriň araçägine, aşaky Beýthoronyň we Gezeriň araçägine çenli gelip, deňizde tamamlanýar. ⁴Şeýlelikde, manaşa tiresiniň ýarysy we efraýym tiresi mülk ýerlerini aldylar.

Efraýym tiresiniň mülk ýeri

⁵Efraýymlaryň uruglaryna görä alan ýerleriniň araçägi şular bolupdyr: olaryň mülk ýerleriniň gündogar araçägi Atarotaddar bolup, ol ýokarky Beýthorona çenli barýar. ⁶Ol ýerden araçäk Ortaýer deňzi bilen dowam edip, Mikmetadyň demirgazygyna gelýär we Tanatşylonyň gündogar tarapyna öwrülip, Ýanowanyň gündogaryndan geçýär. ⁷Ýanowadan Atarotaddara we Nagara çenli aşak düşüp, Ýeriho birigip, Iordana baryp ýetýär. ⁸Araçäk Tapuwadan çykyp, günbatara Kana jülgesine tarap uzalyp gidýär-de, Ortaýer deňzine ýetip gutarýar. Ine, efraýym ýarym tiresine olaryň uruglaryna görä berlen ýerler şulardan ybarat. ⁹Efraýym nesillerine bular bilen birlikde manaşalara degişli bolan galalardyr obalar hem bölünip berildi. ¹⁰Efraýymlar Gezerde ýaşaýan kenganlary kowup çykarmadylar. Kenganlar şu günler hem efraýymlaryň işini etmäge mejbur edilip, olaryň arasynda ýaşap ýörler.

17-nji bap

Günbatardaky manaşa tiresiniň mülk ýeri

¹Şeýle hem, günbatardaky manaşa tiresi üçin bije atyldy. Manaşa Ýusubyň nowbahar ogludy. Manaşanyň ilkinji ogly, Gilgadyň kakasy Makyr ökde urşujy bolandygy üçin, bije boýunça onuň urugyna Gilgat we Başan berlipdi. ²Manaşa tiresiniň beýleki uruglarynyň: Abigezeriň, Helegiň, Asryýeliň, Şekemiň, Heperiň we Şemidanyň hem bije boýunça Iordan derýasynyň günbatar tarapynda paýlary bardy. ³Manaşanyň ýuwlugy, Makyryň çowlugy, Gilgadyň agtygy, Heperiň ogly Selophadyň ogul perzendi ýokdy. Onuň diňe bäş gyzy bolup, olaryň atlary şulardyr: Mahla, Noga, Hogla, Milka we Tirsa. ⁴Olar Elgazar ruhanynyň, Nunuň ogly Ýeşuwanyň we ýolbaşçylaryň ýanyna gelip, olara: «Reb Musa agalarymyzyň uruglary bilen birlikde bize hem mülk ýer bermegi buýrupdy» diýdiler. Ýeşuwa Rebbiň buýrugyna görä, olara hem bäş agasynyň uruglarynyň arasynda mülk berdi. ^5-6Şeýlelikde, günbatardaky manaşa tiresine on paý ýer berildi. Sebäbi Manaşanyň gyz gowluklary hem ogul gowluklary bilen birlikde mülk aldylar. Manaşa tiresiniň beýleki uruglaryna Iordan derýasynyň gündogar tarapynda mülk berildi.

⁷Manaşa tiresiniň Iordan derýasynyň günbatarynda tutýan meýdany Aşerden başlap, Mikmetada çenli, ýagny Şekemiň gündogar tarapyna çenli uzalyp, ol ýerden araçäk günorta tarap Eýntapuwanyň ýaşaýjylaryna çenli ýetýär. ⁸Tapuwa galasynyň daş-töweregi Manaşa degişlidi, emma Tapuwa galasy efraýymlylara degişli bolan Manaşanyň araçäginde ýerleşýärdi. ⁹Soňra araçäk Kana akymynyň günorta tarapy bilen aşak düşýär. Akymyň günortasyndaky galalar Manaşada ýerleşseler-de, Efraýyma degişli bolupdyr. Manaşanyň araçägi akymyň demirgazyk tarapynda bolup, ol Ortaýer deňzinde gutarýar. ¹⁰Günorta tarap Efraýyma, demirgazyk bolsa Manaşa degişli bolup, olaryň günbatar araçägi Ortaýer deňzi bolupdyr. Olaryň demirgazyk-günbatar tarapy — Aşer, demirgazyk-gündogar tarapy bolsa Ysakar bolupdyr. ¹¹Ysakardan we Aşerden manaşalara obalary bilen Beýtşeýany, Iblegamy, şeýle-de Doruň (bu deňiz kenarynda), Endoruň, Tagnagyň, Megidonyň ilatyny we obalaryny berdiler. ¹²Manaşalar ol galalaryň ýaşaýjylaryny kowup çykaryp bilmediler we kenganlar öz ýerlerinde galyp, ýaşamaklaryny dowam etdirdiler. ¹³Ysraýyllar güýçlenenden soňra, kenganlary özleri üçin mejbury iş edýänlere öwürdiler. Emma olary bütinleý kowup çykarmadylar.

Efraýym we manaşa tireleri ýer soraýarlar

¹⁴Ýusubyň nesilleri Ýeşuwa: «Näme üçin sen bize bir bije paý we bir mülk ýer berýärsiň? Biziň bolsa adam sanymyz köp, bizi Reb ýalkady» diýdiler. ¹⁵Ýeşuwa olara: «Eger siziň adam sanyňyz köp bolsa we Efraýym daglyklary size darlyk edýän bolsa, onda tokaýlara gidiň-de, şol ýerde perizleriň we rapalaryň ýerinden özüňize ýer açyň» diýdi. ¹⁶Ýusubyň nesilleri oňa: «Bu daglyk meýdanlar biziň üçin ýeterlik däl. Düzlükde ýaşaýan ähli kenganlaryň, şeýle hem, Beýtşeýanda, onuň obalarynda we Ýizregel jülgesinde ýaşaýanlaryň demir söweş arabalary bar» diýdiler. ¹⁷Soňra Ýeşuwa Ýusubyň nesilleri bolan manaşalara we efraýymlara ýüzlenip, şeýle diýdi: «Siz köp sanly we sizde uly güýç bar, şonuň üçin hem size diňe bir bije paý berip goýmaly däldir. ¹⁸Daglyk meýdanlar siziňki bolar. Ol ýer tokaýlyk bolsa-da, siz ony arassalasaňyz, onuň daşky serhetlerine çenli siziňki bolar. Kenganlaryň demir söweş arabalary bar bolsa-da, güýçli bolsalar-da, siz olary kowup çykarmagy başararsyňyz».

18-nji bap

Galan ýerleriň paýlanylyşy

¹Tutuş ysraýyl jemagaty Şiloda ýygnanyşdy we ol ýerde Rebbe ýüz tutulýan çadyr guruldy. Çünki ähli ýerler ysraýyllara tabyn bolupdy. ²Entek ysraýyllardan öz mülk ýerini almadyk ýene-de ýedi tire galypdy. ³Şonuň üçin hem Ýeşuwa olara şeýle diýdi: «Siz haçana çenli ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň özüňize beren ýerlerini almaga biperwaý garap gezjeksiňiz? ⁴Her tireden üç adamy saýlaň, men olary ýerlere aýlanmaga iberjek, olar her tirä ýetýän mülk ýeri ýazga geçirsinler-de, meniň ýanyma alyp gelsinler. ⁵Ýerleri mülk paýyny almadyk ýedi tiräniň arasynda bölsünler. Ýahudalar öz öňki ýerinde günortada galar, Ýusubyň nesilleri bolsa demirgazykdaky ýerinde galar. ⁶Mülk ýeriň ýedi bölegini hem ýazga geçiriň-de, maňa getirip beriň. Men şu ýerde Hudaýymyz Rebbiň huzurynda siziň üçin bije ataryn. ⁷Siziň araňyzda lewileriň paýy ýokdur, sebäbi olaryň paýy Rebbe ruhany hökmünde gulluk etmekdir. Gatlar, rubenler we manaşa tiresiniň ýarysy eýýäm öz mülk ýerlerini Iordan derýasynyň gündogaryndan aldylar. Bu ýerleri olara Rebbiň guly Musa beripdi». ⁸Şeýdip, adamlar ýola düşdüler. Ýeşuwa ýerleri öwrenmäge gidýän ol adamlara şeýle buýruk berdi: «Ähli ýerleri aýlanyp çykyň we ony ýazga geçiriň-de, yzyňyza meniň ýanyma geliň. Men bu ýerde Şiloda Rebbiň huzurynda siziň üçin bije atjakdyryn». ⁹Şeýlelikde, adamlar ýerleriň içinden geçip, olary galama-gala ýedi bölege bölüp, gözden geçiriş kitabyna ýazdylar. Soňra olar Şilodaky düşelgä — Ýeşuwanyň ýanyna gaýdyp geldiler. ¹⁰Ol ýerde Ýeşuwa Rebbiň huzurynda bije atyp, ýerleri ysraýyllaryň tirelerine özleriniň bölüşleri ýaly paýlady.

Benýamin tiresiniň mülk ýeri

¹¹Ilkinji bolup, benýamin tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. Olaryň bijesine düşen paý ýahudalar bilen Ýusup nesilleriniň aralygyndaky ýerler boldy. ¹²Olaryň araçäginiň demirgazyk tarapy Iordan derýasyndan başlanýar, soň araçäk demirgazykda Ýeriho gerşine çykyp, daglyklaryň üsti bilen günbatar tarapa öwrülip, Beýtawen çöllüginde gutarýar. ¹³Bu ýerden araçäk ilerligine Luzuň (bu öňki Beýtel) günorta gerşine çenli gelýär. Soňra aşaky Beýthoronyň günortasyndaky daglykdan Atarotaddara düşýär. ¹⁴Soňra ol ýerden aýlanyp, daglaryň günbatar tarapyna öwrülýär, ýahudalara degişli bolan Kirýatbagala (öňki Kirýatýegarym) gelýär. Bu olaryň günbatar tarapynyň araçägidir. ¹⁵Günorta araçäk Kirýatýegarymyň çetinden başlap, Neptowa çeşmesine çenli gelip ýetýär. ¹⁶Soňra araçäk Benhinnom deresiniň ýanyndaky daglaryň etegine çenli aşak düşüp, Rapa deresine gelýär. Ol demirgazyga Hinnom deresine tarap aşak dowam edip, ýabuslaryň galasynyň günorta eňňidi bilen Eýnrogele baryp ýetýär. ¹⁷Indi bolsa araçäk demirgazykdan aýlanyp, Eýnşemeşe gelýär. Soňra Adummym geçidiniň garşysyndaky Geliloda çenli uzalyp, Ruben ogly Bohanyň daşyna tarap aşak düşýär. ¹⁸Soňra Beýtarabanyň demirgazyk eňňidi bilen geçip, Araba düzlügine tarap aşak düşýär. ¹⁹Araçäk Beýthoglanyň demirgazygy bilen gidip, Öli deňziň demirgazyk aýlagynda we günortada Iordanyň çetinde gutarýar. Bu olaryň günorta araçägi bolupdyr. ²⁰Olaryň gündogar araçägi Iordan bolupdyr. Bu benýamin tiresiniň uruglary boýunça ähli taraplaýyn araçäklenen mülk ýerleri bolupdyr. ²¹Ine, bular bolsa benýamin tiresiniň uruglary boýunça alan galalary: Ýeriho, Beýthogla, Emekkesis, ²²Beýtaraba, Samaraýym, Beýtel, ²³Awym, Para, Opra, ²⁴Kepar-ammony, Opny, Geba — obalary bilen bile jemi on iki gala. ²⁵Gibgon, Rama, Beýerot, ²⁶Mispe, Kepira, Mosa, ²⁷Rekem, Ýirpeýel, Tarala, ²⁸Sela, Haýelep, Ýabus galasy (bu — Iýerusalim), Gibga we Kirýatýegarym — obalary bilen bile on dört gala. Bu benýamin tiresiniň öz uruglaryna görä alan mülk ýeridir.

19-njy bap

Şimgon tiresiniň mülk ýeri

¹Ikinji gezek şimgon tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. Olaryň mülki ýahuda tiresiniň mülk ýeriniň içinden düşdi. ²Şimgon tiresiniň mülk ýerleri şular bolupdyr: Beýerşeba, Şeba, Molada, ³Hasarşugal, Bala, Esem, ⁴Eltolat, Betul, Horma, ⁵Ziklag, Beýtmarkabot, Hasarsusa, ⁶Beýtlebaot, Şaruhen — obalary bilen bile on üç gala. ⁷Aýyn, Rimmon, Eter, Aşan — obalary bilen bile dört gala. ⁸Bagalatbegeriň we Negep çölündäki Ramanyň daş-töweregindäki obalar hem şoňa girýärdi. Bularyň bary Şimgon tiresiniň öz uruglaryna görä alan mülk ýerleridir. ⁹Şimgon tiresine mülk ýer ýahudalaryň paýyndan bölünip berildi. Ýahudalaryň ýer paýlarynyň özlerinden artykdygy sebäpli, şimgon tiresi mülk ýerini olaryň paýyndan aldy.

Zebulun tiresiniň mülk ýeri

¹⁰Üçünji gezek zebulun tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. Olaryň mülk ýeriniň araçägi Saryda çenli uzalýar. ¹¹Araçäk günorta Margala çenli gidip, Dabbeşede baryp ýetýär we Ýoknegamyň gündogar akymyna gelýär. ¹²Soň Saryddan yzyna gaýdyp, günüň dogýan tarapyna Kislot-tabora gelýär. Ol ýerden Daberada gelip, Ýapyýa tarap ýokary çykýar. ¹³Ol ýerden gündogara Gathepere we Etkazyna tarap geçýär, soňra Rimmona tarap dowam edip, Nega tarap öwrülýär. ¹⁴Demirgazyk araçäk Hannatona tarap aýlanyp, Ýyptahel jülgesinde gutarýar. ¹⁵Katat, Nahalal, Şimron, Ýydala, Beýtullaham — obalary bilen bile on iki gala. ¹⁶Ine, bular Zebulun tiresiniň uruglary boýunça alan mülk ýeri, olaryň galalary we obalarydyr.

Ysakar tiresiniň mülk ýeri

¹⁷Dördünji gezek ysakar tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. ¹⁸Olaryň ýerine şular degişlidir: Ýizregel, Kesullot, Şunem, ¹⁹Haparaýym, Şiýon, Anaharat, ²⁰Rabyt, Kişýon, Ebes, ²¹Remet, Eýngannym, Eýnhadda, Beýtpazzes. ²²Araçäk Tabora, Şahasuma, Beýtşemeşe ýanaşyp, Iordanda gutarýar — obalary bilen bile alty gala. ²³Ine, bular Ysakar tiresiniň uruglary boýunça alan mülk ýerleri, galalary we obalarydyr.

Aşer tiresiniň mülk ýeri

²⁴Bäşinji gezek aşer tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. ²⁵Olaryň araçägi Helkat, Haly, Beten, Akşap, ²⁶Alammelek, Amat, Mişal; günbatar Karmel dagyna çenli we Şihorlybnat galasyna çenli baryp ýetýär. ²⁷Soňra araçäk yzyna gündogara Beýtdagona tarap aýlanyp, Zebuluna, Ýyptahel jülgesine, demirgazykda Beýtemege we Negiýele barýar. Soňra ol demirgazykda Kabula, ²⁸Ebrona, Rehoba, Hammona, Kana we Beýik Sidona çenli dowam edýär. ^29-30Şundan soň serhet Rama öwrülip, berk Sur galasyna gelýär we ýene-de yzyna Hosa tarap aýlanyp, Ortaýer deňzinde gutarýar. Olaryň ýerlerine Mahalap, Akzyp, Umma, Apek, Rehop ülkeleri hem degişlidir. Olar obalary bilen bile jemi ýigrimi iki galadyr. ³¹Aşer tiresiniň uruglary boýunça alan mülk ýerleri, galalary we obalary, ine, şulardan ybaratdyr.

Naftaly tiresiniň mülk ýeri

³²Altynjy gezek naftaly tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. ³³Olaryň araçägi Helepden, Saganannymdaky dub tokaýlaryndan, Adamynekepden we Ýabneýelden Lakkuma çenli gelip, ol Iordanda gutarýar. ³⁴Serhet günbatara Aznottabora öwrülip, soň Hukoga barýar, günorta tarapdan Zebuluna, günbatar tarapdan bolsa Aşere we gündogar tarapdan Iordanyň ýakasynda bolan Ýahuda ýanaşýar. ³⁵Olara degişli bolan berk galalar şulardyr: Sidim, Ser, Hammat, Rakat, Kinneret, ³⁶Adama, Rama, Hasor, ³⁷Kedeş, Edreý, Eýnhasor, ³⁸Ýyron, Migdalel, Horem, Beýtanat we Beýtşemeş — obalary bilen bile on dokuz gala. ³⁹Bu bolsa naftaly tiresiniň uruglaryna görä düşen mülk ýerleri, galalary we obalarydyr.

Dan tiresiniň mülk ýeri

⁴⁰Ýedinji gezek dan tiresiniň uruglarynyň bijesi çykdy. ⁴¹Olaryň paýyna düşen mülk ýerler şulardan ybarat: Sorga, Eştawol, Irşemeş, ⁴²Şagalbyn, Aýalon, Ýytla, ⁴³Eýlon, Timna, Ekron, ⁴⁴Elteke, Gibeton, Bagalat, ⁴⁵Ýehut, Beneýberak, Gatrimmon, ⁴⁶Meýýarkon we Ýafonyň garşysyndaky ýerler bilen Rakon. ⁴⁷Emma dan tiresine öz ýerlerini eýelemek agyr düşdi, olar Leşeme garşy söweşe çykyp, ony basyp aldylar. Olary gylyçlap öldürip, ýerlerini özlerine mülk edip aldylar we ol ýerde ýerleşdiler. Olar Leşeme Dan diýip, atalary Danyň adyny goýdular. ⁴⁸Ine, bu bolsa dan tiresiniň uruglary boýunça alan mülk ýerleri, olaryň galalary we obalarydyr.

Ýer paýlamak işi tamamlanýar

⁴⁹Mülk ýerleri araçäkläp bölüp gutaranlaryndan soň, ysraýyllar öz aralaryndan Nunuň ogly Ýeşuwa mülk paý berdiler. ⁵⁰Olar oňa Rebbiň buýrugy boýunça Efraýym daglygyndaky Timnatserah galasyny berdiler. Bu galany onuň özi sorapdy. Ýeşuwa bu galany täzeden gurup, ol ýerde ornaşdy. ⁵¹Ine, şular Elgazar ruhanynyň, Nunuň ogly Ýeşuwanyň we Ysraýyl tireleriniň urugbaşylarynyň Rebbe ýüz tutulýan çadyryň girelgesinde, Şiloda Rebbiň huzurynda Ysraýyl tirelerine bije boýunça paýlap beren mülk ýerleridir. Şeýlelik bilen, olar ýerleri paýlamak işini tamamladylar.

20-nji bap

Gaçybatalga galalary

¹Reb Ýeşuwa şeýle diýdi: ²«Ysraýyllara aýt: Men size Musanyň üsti bilen gaçybatalga galalary barada aýdypdym. Şolaryň haýsy galalar bolmalydygyny siz öz araňyzda kesgitläň. ³Tötänlikden ýa-da ýalňyşlyk bilen adam öldüren ganhor ol ýere gaçyp, özüni gorap biler. Goý, ol galalar ganhorlar üçin öldürileniň hossaryndan gaçybatalga bolsun. ⁴Kimde-kim şol galalaryň birine gaçyp barsa, ol adam galanyň girelgesinde, derwezäniň agzynda durup, şol galanyň ýaşulularyna eşitdirip, öz ýagdaýyny habar bersin. Olar ol adamy öz ýaşaýjylarynyň biri hökmünde kabul edip, oňa öz aralarynda galada ýaşamaga orun bererler. ⁵Eger-de onuň yzyndan öldürileniň hossary ar almak üçin gelse, onda galadaky ýaşulular ganhory onuň eline bermeli däldirler, sebäbi ganhor onuň ýakynyny bilkastlaýyn öldürmändir. Öldüren adamy bilen onuň öň hiç hili duşmançylygy bolmandyr. ⁶Jemagat üýşüp, ganhor barada höküm çykarýança we tä şol wagtky baş ruhany ölýänçä, goý, ol şol galada ýaşabersin. Soňra ol gaçyp gaýdan galasyna, öz öýüne dolanyp biler». ⁷Şeýlelik bilen, olar Naftaly daglygynda Jelilede Kedeş galasyny, Efraýym daglygynda Şekemi we Ýahuda daglygynda Kirýatarbany (Hebrony) bellediler. ⁸Şeýle hem Iordan derýasynyň aňyrsyndan Ýerihonyň gündogarynda olar ruben tiresinden düzlükdäki çölde ýerleşýän Beseri, gat tiresinden Gilgatdaky Ramody, manaşa tiresinden Başandaky Golany bellediler. ⁹Bu galalar ähli ysraýyllar we olaryň arasynda ýaşaýan gelmişekler üçin gaçybatalga hökmünde bellenildi. Adamy tötänlikde öldüren ganhor şol galalara gaçyp baryp, ondan ar almakçy bolmakçy bolýan hossarlardan başyny gutaryp biler. Jemagat maslahatlaşyp, adalatly höküm çykarýança, ol ganhor şol galada howpsuzlykda ýaşap biler.

21-nji bap

Lewilere berlen galalar

¹Lewi tiresiniň ýolbaşçylary Elgazar ruhanynyň, Nunuň ogly Ýeşuwanyň we ähli Ysraýyl tireleriniň urugbaşylarynyň ýanyna geldiler. ²LewilerKengan ýurdunyň Şilo galasyna gelip, olara: «Reb bize ýaşamak üçin galalar we iri şahly mallarymyz üçin öri meýdanlar bermegi Musa arkaly buýrupdy» diýdiler. ³Şeýlelikde, Rebbiň buýrugy boýunça ysraýyllar lewilere öz mülk ýerlerinden şu aşakdaky galalary we öri meýdanlaryny berdiler. ⁴Ilkinji kohat urugynyň bijesi çykdy. Lewilerden bolan Harun ruhanynyň nesillerine bije boýunça ýahuda, şimgon we benýamin tirelerinden saýlanyp, on üç gala berildi. ⁵Beýleki galan kohat urugyna bije boýunça efraýym, dan tirelerinden we günbatardaky manaşa tiresinden on gala berildi. ⁶Gerşon urugy hem bije atyşykda ysakar, aşer, naftaly tirelerinden we Başandaky manaşa tiresinden özlerine on üç gala aldylar. ⁷Merary urugy özlerine ruben, gat we zebulun tirelerinden on iki gala aldylar. ⁸Şeýlelikde, ysraýyllar Rebbiň Musanyň üsti bilen buýruşy ýaly, bu galalary öri meýdanlary bilen birlikde lewilere bije boýunça paýlap berdiler. ^9-10Ysraýyllar lewilerden bolan kohat urugyndan Harunyň nesillerine ýahuda we şimgon tireleriniň haýsy galalaryny bermelidigini kesgitlediler, sebäbi olaryň bijesi birinji çykypdy. ¹¹Ysraýyllar olara Kirýatarbany (Arba Anagyň kakasydy) beripdirler. Bu Ýahuda daglygyndaky Hebron galasy bolupdyr, onuň daş-töweregini öri meýdan tutýar. ¹²Emma galanyň ýakynyndaky açyk meýdanlaryny we onuň obalaryny bolsa Ýepunne ogly Kalep mülk ýer hökmünde alypdy. ¹³Harun ruhanynyň nesillerine ganhorlar üçin gaçybatalga bolan Hebron galasyny we Libnany, ¹⁴Ýatyry, Eştemowany, ¹⁵Holony, Debiri, ¹⁶Aýyny, Ýutany, Beýtşemeşi, olaryň her biriniň öri meýdanlary bilen bile bu iki tireden jemi dokuz gala berdiler. ¹⁷Olar benýamin tiresinden hem şu galalary aldylar: Gibgony, Gebany, ¹⁸Anatody we Almony, olaryň hersiniň öri meýdanlary bilen bile jemi dört gala. ¹⁹Şu sanalan on üç gala öri meýdanlary bilen bile Harun ruhanynyň nesillerine berildi. ²⁰Lewileriň kohat nesliniň galan bölegi bije boýunça efraýym tiresinden galalar aldylar. ²¹Olar ganhorlar üçin gaçybatalga bolan, Efraýym daglygyndaky Şekem galasyny, şeýle hem Gezeri, ²²Kibsaýymy, Beýthorony öri meýdanlary bilen bile olara berdiler. Bular jemi dört galadyr. ²³Olar dan tiresinden Elteke, Gibeton, ²⁴Aýalon we Gatrimmon galalaryny öri meýdanlary bilen bile aldylar. Bular jemi dört galadyr. ²⁵Olara günbatardaky manaşa tiresinden şu galalary: Tagnagy, Gatrimmony — jemi iki galany öri meýdanlary bilen bile berdiler. ²⁶Şu ýokarda sanalan on gala, öri meýdanlary bilen birlikde kohat nesilleriniň galan bölegine berildi. ²⁷Lewileriň gerşon urugyna gündogardaky manaşa tiresinden ganhorlar üçin gaçybatalga bolan Başandaky Golan galasy we Beýeşterag — jemi iki gala, olaryň öri meýdanlary bilen bile berildi. ²⁸Ysakar tiresinden bolsa olara Kişýon, Daberat, ²⁹Ýarmut, Eýngannym galalaryny — jemi dört galany olaryň öri meýdanlary bilen bile aldylar. ³⁰Aşer tiresinden olara Mişal, Abdon, ³¹Helkat we Rehop galalary — jemi dört gala hersiniň öri meýdanlary bilen bile berildi. ³²Olara naftaly tiresinden ganhorlar üçin gaçybatalga bolan, Jeliledäki Kedeş galasy, şeýle hem Hammotdor, Kartan galalary — jemi üç gala öri meýdanlary bilen bile berildi. ³³Şu sanalan on üç gala, olaryň öri meýdanlary bilen birlikde gerşon urugyna berildi.

³⁴Lewileriň galan merary urugyna bolsa zebulun tiresinden galalar berildi. Olara Ýoknegam, Korta, ³⁵Rimmon, Nahalal galalary — jemi dört gala hersiniň öri meýdanlary bilen bile berildi. ³⁶Ruben tiresinden olara Beser, Ýahsa, ³⁷Kedemot, Meýpagat galalary — jemi dört gala hersiniň öri meýdanlary bilen bile berildi. ³⁸Gat tiresinden olara ganhorlara gaçybatalga edilip bellenen Gilgatdaky Ramot galasy we Mahanaýym, ³⁹Heşbon, Ýazer galalary öri meýdanlary bilen bile berildi. Bular jemi dört galadyr. ⁴⁰Şeýlelikde, lewileriň galan merary urugynyň paýyna bije boýunça jemi on iki gala düşdi. ⁴¹Ysraýyllardan lewilere mülk hökmünde berlen galalaryň jemi öri meýdanlary bilen birlikde kyrk sekiz boldy. ⁴²Şol galalaryň her biriniň daş-töweregini öri meýdan gurşap alýardy. Öri meýdansyz ýekeje-de gala ýokdy.

⁴³Ine, Reb ysraýyllaryň ata-babalaryna ant içip söz beren ýeriniň ählisini olara berdi. Olar bu ýerleri eýeläp, ol ýerde ýaşadylar. ⁴⁴Reb olaryň ata-babalaryna söz berşi ýaly, olara ähli tarapdan parahatçylyk berdi. Olaryň duşmanlarynyň ýekejesi hem olaryň öňünde durup bilmedi. Reb olaryň duşmanlaryny öz ellerine berdi. ⁴⁵Rebbiň Ysraýyl nesillerine beren ajaýyp wadalaryndan ýekeje sözi hem ýerine ýetmän galmady. Olaryň ählisi hakykat ýüzünde berjaý boldy.

22-nji bap

Gündogar tireler öz mülklerine dolanýarlar

¹Soňra Ýeşuwa ruben, gat tirelerini we gündogardaky manaşa tiresini ýanyna çagyryp, ²olara şeýle diýdi: «Siz Rebbiň guly Musanyň buýruklaryny ýerine ýetirdiňiz we meniň ähli tabşyryklaryma boýun bolduňyz. ³Bütin şol wagtyň dowamynda siz doganlaryňyzy şu güne çenli ýeke taşlamadyňyz we öz Hudaýyňyz Rebbiň buýruklaryny dykgat bilen ýerine ýetirdiňiz. ⁴Ine, Hudaýyňyz Reb siziň doganlaryňyza söz berşi ýaly, olara parahatçylyk berdi. Şonuň üçin hem, indi siz öz öýleriňize, ýagny, Rebbiň guly Musanyň Iordan derýasynyň beýleki tarapynda size beren ýerlerine eýelik etmäge dolanyp baryň. ⁵Emma Rebbiň guly Musanyň size beren buýruklaryny we kanunyny doly berjaý ediň. Hudaýyňyz Rebbi söýüň, ähli ýerde Onuň ýolundan ýöräň, tabşyryklaryny ýerine ýetiriň, Oňa bil baglaň we bütin ýüregiňiz bilen jan-tenden Oňa gulluk ediň». ⁶Soňra ak pata berip, Ýeşuwa olary ugratdy we olar öz öýlerine gaýtdylar. ⁷Ine, manaşa tiresiniň ýarysyna Musanyň Başanda beren ýeri, emma Ýeşuwa beýleki ýarysyna Iordan derýasynyň demirgazyk tarapynda, öz doganlarynyň arasyndan berdi. Şeýlelikde, olara ak pata berip, öýlerine ugratdy. ⁸Ýeşuwa olara: «Uly baýlyk bilen, süri-süri mal bilen, altyn-kümüş bilen, mis-demir bilen, köp egin-eşik bilen yzyňyza dolanyň. Duşmanlaryňyzy ýeňip, olardan alan oljalaryňyzy öz doganlaryňyz bilen paýlaşyň» diýdi. ⁹Şeýlelikde, ruben, gat tireleri we gündogardaky manaşa tiresi Kenganyň Şilo galasyndaky beýleki ysraýyllary taşlap, Gilgada tarap, Rebbiň Musanyň üsti bilen olara beren mülk ýerlerine eýelik etmäge yzlaryna gaýtdylar.

Iordanyň ýanyndaky gurbanlyk sypasy

¹⁰Ruben, gat tireleri we gündogardaky manaşa tiresi Kenganda Iordanyň golaýyna gelip, derýanyň ýakasynda äpet bir gurbanlyk sypasyny bina etdiler. ¹¹Ine, rubenleriň, gatlaryň we gündogardaky manaşa tiresiniň Kenganyň araçäginde, Iordanyň boýunda, ysraýyllaryň tarapynda gurbanlyk sypasyny gurandyklary baradaky habar ysraýyl halkyna gelip ýetdi. ¹²Bu täzeligi eşidenlerinde, tutuş ysraýyl jemagaty Şiloda bir ýere ýygnanyp, olara garşy söweşmäge aýaga galdy. ¹³Soňra ysraýyllar Gilgada tarap — rubenleriň, gatlaryň we gündogardaky manaşa tiresiniň üstüne Elgazar ruhanynyň ogly Pinehasy iberdiler. ¹⁴Onuň bilen bile on sany ýolbaşçy hem gitdi. Olar ysraýylyň her tiresinden saýlanyp, hersi ysraýyl uruglarynyň baştutanydylar. ¹⁵Olar Gilgada — rubenleriň, gatlaryň we gündogardaky manaşa tiresiniň ýanyna gelip, olara şeýle diýdiler: ¹⁶«Rebbiň tutuş jemagaty şeýle diýýär: „Bu nähili dönüklik? Siz Ysraýyl Hudaýy Rebbiň garşysyna çykdyňyzmy? Siz Rebbe gulluk etmekden ýüz öwürdiňizmi? Siz öz gurbanlyk sypaňyzy gurup, Rebbe garşy baş göterýäňizmi? ¹⁷Biziň üçin Pegoryň kanuny bozany azmy näme? Çünki ol Rebbiň jemagatyna gyrgyn keselini getirdi. Biz entekler hem ondan tämizlenip bilemzok. ¹⁸Siz bolsa bu gün Rebden boýun towladyňyz! Eger siz bu gün Rebbe baş göterseňiz, ertir Ol tutuş ysraýyl jemagatyna göz görkezer. ¹⁹Eger siziň mülk ýerleriňiz päk bolmasa, onda Rebbiň topragyna — mukaddes çadyryň duran ýerine geçiň-de, mülk ýeriňizi biziň aramyzdan alyň. Emma biziň Hudaýymyz Rebbiň gurbanlyk sypasyndan başga öz gurbanlyk sypaňyzy gurup, Rebbe we bize garşy baş götermäň. ²⁰Ýadyňyzdamy, Zeranyň çowlugy Akan Rebbe aýry goýlan zatlardan ogurlap, dönüklik edipdi. Munuň üçin bolsa jeza tutuş ysraýyl jemagatynyň üstünden indi. Bu günä üçin onuň diňe ýeke özi ölmändi“». ²¹Ruben, gat tireleri we gündogardaky manaşa tiresi Ysraýyl tireleriniň urugbaşylaryna şeýle jogap berdiler: ²²«Reb hudaýlaryň Hudaýydyr! Reb hudaýlaryň Hudaýydyr! Ol bilýändir, goý, ysraýyl halky hem bilsin: eger biz Rebbe boýun egmezlik ýa-da dönüklik eden bolsak, siziň bu gün bize rehimiňiz inmesin! ²³Eger biz gurbanlyk sypamyzy Rebbi ret etmek üçin guran bolsak, onuň üstünde ýakma gurbanlygyny ýa galla sadakasyny, ýa-da salamatlyk gurbanlygyny bermek üçin guran bolsak, onda Rebbiň Özi bize berk jeza bersin. ²⁴Hakykatda bolsa, biz muny ätiýaçlyk üçin etdik, sebäbi wagt geler, şonda siziň nesilleriňiziň biziň nesillerimizden: „Ysraýyl Hudaýy Reb bilen siziň näme işiňiz bar?“ diýip sorarlar. ²⁵Reb Iordan derýasyny biziň bilen siziň araňyzda araçäk edip goýdy. Siziň Rebde hiç hili paýyňyz ýok diýmezlikleri üçin, şeýle hem, siziň nesilleriňiz biziňkilere Rebbe sežde etmäge ýol goýar ýaly, ²⁶biz öz gurbanlyk sypamyzy gurmagy ýüregimize düwdük. Bu ýakma gurbanlygy üçin hem däl, mal sadakasy üçin hem däl. ²⁷Emma bu siz bilen biziň we soňky nesillerimiziň arasynda subutnama bolmagy üçindir. Munda biz öz ýakma gurbanlyklarymyz, mal sadakalarymyzy we salamatlyk gurbanlyklarymyzy bermek bilen Rebbiň öňündäki borçlarymyzy Onuň huzurynda ýerine ýetireris. Wagt gelende, siziň nesilleriňiz biziň nesillerimize: „Siziň Rebde paýyňyz ýok“ diýip, hiç haçan aýdyp bilmezler. ²⁸Şeýle hem, biz belli bir netijä geldik, haçan hem bolsa bir wagt olar bize we biziň nesillerimize şeýle diýäýseler, biz olara: „Ata-babalarymyzyň Rebbe guran bu gurbanlyk sypasynyň nusgasyna serediň, bu ýakma gurbanlygy ýa-da mal sadakasy üçin däl-de, siz bilen biziň aramyzda subutnama bolmagy üçindir“ diýeris. ²⁹Mukaddes çadyryň öňünde duran Hudaýymyz Rebbiň gurbanlyk sypasyndan başga üýtgeşik gurbanlyk sypasyny gurmak we onda ýakma gurbanlygyny, galla sadakasyny ýa-da mal sadakasyny berip, Rebbi äsgermezlik edip, Ony ret etmeklik bizden daş bolsun!»

³⁰Pinehas ruhany we onuň bilen gelen jemagat baştutanlary, Ysraýyl tireleriniň urugbaşylary rubenleriň, gatlaryň we gündogardaky manaşa tiresiniň aýdanlaryny eşidenlerinde, bu sözlerden hoşal boldular. ³¹Elgazar ruhanynyň ogly Pinehas rubenlere, gatlara we gündogardaky manaşa tiresine: «Häzir biz Rebbiň öz aramyzdadygyny bilýäris, sebäbi siz Rebbe garşy dönüklik etmänsiňiz, gaýtam, siz bütin ysraýyl halkyny Rebbiň jezalandyrmagyndan halas etdiňiz» diýdi.

³²Şundan soň Pinehas we ýolbaşçylar rubenleri we gatlary Gilgatda galdyryp, öz ýurduna dolanyp geldiler we ysraýyllara olaryň aýdanlaryny gürrüň berdiler. ³³Şeýlelikde, ysraýyllar olaryň eden işinden hoşal boldular we Hudaýa alkyş aýtdylar. Şundan soň olar rubenleriň we gatlaryň ýaşaýan ýerlerine çozup, olar bilen uruş etmek we olary tozdurmak hakynda kelam agyz söz aýtmadylar. ³⁴Rubenler we gatlar gurbanlyk sypasyna «Subutnama» diýip at berdiler. Olar: «Çünki bu biziň aramyzda Rebbiň Hudaýdygynyň subutnamasydyr» diýdiler.

23-nji bap

Ýeşuwanyň hoşlaşyk sözi

¹Rebbiň ysraýyllara daş-töweregindäki ähli duşmanlaryndan parahatçylyk bereninden bäri köp wagt geçipdi we Ýeşuwanyň hem ýaşy birçene baryp, gojalyk ýaşyna ýetipdi. ²Ýeşuwa ähli ysraýyllary, olaryň ýaşulularyny, baştutanlaryny, kazylaryny we ýolbaşçylaryny ýanyna çagyryp, olara şeýle diýdi: «Indi meniň köpüm geçip, azym galdy. ³Hudaýyňyz Rebbiň siziň bähbidiňiz üçin bu milletleriň baryny nähili güne salandygyna özüňiz gözli şaýatsyňyz. Siziň üçin söweşen Hudaýyňyz Rebbiň hut Özüdir. ⁴Ýadyňyzdadyr, men bu milletleriň we basyp alan beýleki milletlerimiň ähli ýerlerini, Iordan derýasyndan Ortaýer deňziniň günbataryna çenli bolan aralygy siziň tireleriňize bije boýunça mülk edip paýlap berdim. ⁵Hudaýyňyz Rebbiň Özi olary yza serpikdirip, siziň öňüňizden kowup çykarar. Hudaýyňyz Rebbiň size söz berşi ýaly, siz olaryň ýerlerini eýelärsiňiz. ⁶Şonuň üçin hem Musanyň Kanun kitabyndaky ýazylanlaryň baryna boýun egip, ony doly ýerine ýetirmekde örän mert duruň. Ondan hiç ýana sowulmaň. ⁷Araňyzda galyp, ýaşap ýören bu gelmişek milletler bilen garyşmaň, olaryň hudaýlarynyň atlaryny agzamaň, olaryň adyndan ant içmäň, olara gulluk edip, sežde etmäň. ⁸Diňe şu günki bolşuňyz ýaly, Hudaýyňyz Rebbe bil baglaň. ⁹Reb siziň öňüňizden beýik we güýçli milletleri kowup çykardy, şu wagta çenli olaryň ýekejesi hem siziň öňüňizde durup bilmedi. ¹⁰Siziň biriňiz olaryň müňüsini gaçyrdyňyz, sebäbi Hudaýyňyz Reb edil söz berşi ýaly, siziň tarapyňyzda söweşdi. ¹¹Şonuň üçin hem siz Hudaýyňyz Rebbi jan-tenden söýüň. ¹²Emma siz Rebden ýüz öwrüp, araňyzda diri galan beýleki milletlere goşulsaňyz, olar bilen gyz alşyp-berşip, garyndaşlyk açsaňyz, ¹³onda şuny bilip goýuň, çünki siziň Hudaýyňyz Reb şondan soň ol milletleri siziň öňüňizden kowup çykarmaz. Tersine, olar size duzak we tor bolarlar, tä Hudaýyňyz Rebbiň beren bu gowy ýerinden aýrylyp ýok bolýançaňyz, arkaňyzy gamçylap, gözüňize tiken bolup dürtülerler. ¹⁴Ine, görşüňiz ýaly, meniň sanalgym doldy. Hudaýyňyz Rebbiň size beren ähli ajaýyp wadalarynyň ýekejesi hem ýerine ýetmän galmandygyny siziň hut özüňiz mese-mälim bilýäňiz. Onuň her bir sözi amala aşdy, ýekejesi hem hakykata öwrülmän galmady. ¹⁵Ýöne Hudaýyňyz Rebbiň her bir ajaýyp wadasynyň hakykata öwrülişi dek, Özüniň beren oňat ýerinden sizi ýok edýänçä, başyňyzdan bela-beterleri-de inderer. ¹⁶Eger-de siz özüňize berjaý etmek üçin berlen Hudaýyňyz Rebbiň ähtini bozsaňyz we başga hudaýlara gulluk edip, olara sežde etseňiz, onda Rebbiň gahar-gazaby siziň garşyňyza tutaşar. Siz Rebbiň beren bu oňat ýerinde şobada heläk bolarsyňyz».

24-nji bap

Ýeşuwa ysraýyllar bilen äht baglaşýar

¹Şeýlelikde, Ýeşuwa ähli ysraýyl tirelerini Şekeme ýygnady. Olaryň arasyndan Ysraýylyň ýaşulularyny, baştutanlaryny, kazylaryny we ýolbaşçylaryny çagyrdy. Olaryň özleri gelip, Hudaýyň huzurynda durdular. ²Soňra Ýeşuwa ähli halka ýüzlenip, şeýle diýdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Siziň ata-babalaryňyz mundan köp ýyl öň Ýewfrat derýasynyň boýunda ýaşap, başga hudaýlara gulluk etdiler. Olaryň biri hem Ybraýym bilen Nahoryň kakasy Terady. ³Emma Men ataňyz Ybraýymy Ýewfrat derýasynyň boýundan äkidip, tutuş Kenganyň ýerini berdim we onuň neberelerini köpeltdim. Men oňa Yshak diýen bir ogul berdim. ⁴Yshaga hem Ýakup bilen Ysawy berdim. Men Ysawa Segir daglygyny mülk berdim, ýöne Ýakup nesilleri bilen Müsüre gitdi. ⁵Soňra Men Musa bilen Haruny Müsüre iberdim we olaryň arasynda eden ähli bela-beterlerim bilen müsürlilere göz görkezdim. Şondan soň sizi ol ýerden alyp çykdym. ⁶Men siziň ata-babalaryňyzy Müsürden alyp çykanymda, siz deňze geldiňiz. Müsürliler at-arabalary we söweş arabaly esgerleri bilen siziň ata-babalaryňyzyň yzyndan Gyzyl deňze çenli kowaladylar. ⁷Şonda ysraýyllar perýat edip, Men-Rebden kömek sorap ýalbaranlarynda, Men olar bilen müsürlileriň aralygyny tüm-garaňkylyga gapladym. Men müsürlileriň üstüni deňziň suwy bilen örtüp, gark etdim. Siz Meniň müsürlilere näme edenimi öz gözleriňiz bilen gördüňiz. Soňra siz uzak wagtlap çölde ýaşadyňyz. ⁸Şeýdip, Men sizi Iordanyň gündogarynda ýaşaýan amorlaryň ýerine getirdim. Olar siziň garşyňyza uruşdylar, emma Men olary siziň eliňize berdim. Men olary siziň öňüňizde gyryp taşladym we siz olaryň ýerlerini özüňize mülk aldyňyz. ⁹Mowabyň hany Sipor ogly Ballak Ysraýyla garşy uruşmaga taýýarlananda, ol Begor ogly Bilgama sizi näletlemek üçin habar iberdi. ¹⁰Emma Men Bilgama gulak asmadym, şeýlelikde, ol ýene-de size ak pata berdi we Men sizi Ballagyň elinden halas etdim. ¹¹Soňra siz Iordan derýasyndan geçip, Ýeriho geldiňiz. Ýerihonyň ýaşaýjylary hem edil hetler, amorlar, perizler, kenganlar, girgaşlar, hiwiler we ýabuslar ýaly siziň garşyňyza çykdylar, emma Men olary hem siziň eliňize berdim. ¹²Men iki amor hanyny howsala salyp, olary siziň öňüňizden kowup çykardym. Siz olary öz gylyçlaryňyz bilen ýa-da ok-ýaýlaryňyz bilen ýeňmediňiz. ¹³Men size öz zähmetiňizi siňdirmedik ýerleriňizi we öz gurmadyk galalaryňyzy berdim, häzir siz ol ýerlerde ýaşap ýörsüňiz. Siz öz oturtmadyk üzüm we zeýtun baglaryňyzyň miwelerinden iýip ýörsüňiz“.

¹⁴Şonuň üçin hem indi siz Rebden gorkuň, Oňa ak ýürekden yhlas bilen gulluk ediň. Siz ata-babalaryňyzyň Ýewfrat derýasynyň aňyrsynda we Müsürde sežde eden hudaýlaryny taşlaň. Diňe Rebbe gulluk ediň. ¹⁵Rebbe gulluk etmegi makul görmeseňiz, onda şu gün kime gulluk etjekdigiňizi saýlaň: siz Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndaky ata-babalaryňyzyň gulluk eden hudaýlaryna gulluk etjekmisiňiz ýa-da häzirki ýaşaýan ýeriňizdäki amorlaryň hudaýlaryna? Emma hojalygym bilen men bolsa Rebbe gulluk etjekdirin». ¹⁶Soňra adamlar Ýeşuwa şeýle jogap berdiler: «Biz hiç wagt Rebbe dönüklik etmeris! Başga hudaýlara gulluk etmek bizden daş bolsun! ¹⁷Hudaýymyz Rebbiň Özi bizi we ata-babalarymyzy Müsür gulçulygyndan alyp çykdy we gözümiziň alnynda köp gudratly işleri etdi. Biziň ýöräp geçen bütin ýollarymyzda, ähli milletleriň arasynda Reb biziň janymyzy aman saklady. ¹⁸Biz bu ýere çozuş edenimizde, Reb bu ýerde ýaşaýan ähli amorlary biziň öňümizden kowup çykardy. Şonuň üçin biz hem Rebbe gulluk etjekdiris, sebäbi Ol biziň ýeke-täk Hudaýymyzdyr».

¹⁹Ýeşuwa halka: «Siz Rebbe gulluk edip bilmersiňiz, çünki Ol mukaddes Hudaýdyr, Ol gabanjaň Hudaýdyr. Siziň ýazyklaryňyzy ýa-da günäleriňizi bagyşlamaz. ²⁰Eger siz Rebbi terk edip, keseki hudaýlara gulluk etseňiz, onda Ol size öň köp ýagşylyklar eden hem bolsa, sizden ýüz öwrer, näletläp, sizi ýok edip taşlar» diýdi. ²¹Adamlar Ýeşuwa: «Ýok! Biz Rebbe gulluk ederis!» diýdiler. ²²Soňra Ýeşuwa ýene-de olara: «Rebbe gulluk etmegi saýlap alandygyňyza siziň özüňiz hakyky şaýatsyňyz» diýdi. Olar hem: «Hawa, biz şaýatdyrys!» diýip jogap berdiler.

²³Ýeşuwa halka ýüzlenip: «Indi öz araňyzdaky keseki hudaýlary aýryp taşlaň we tutuş ýüregiňiz bilen Ysraýylyň Hudaýy Rebbe tarap öwrüliň» diýdi. ²⁴Halk oňa: «Hawa, biz Hudaýymyz Rebbe gulluk ederis we Onuň sözüne boýun egeris!» diýdi. ²⁵Şeýlelikde, Ýeşuwa şol gün adamlar bilen äht baglaşdy we Şekemde olar üçin parzlar we düzgünler çykardy. ²⁶Ýeşuwa şeýle hem bu sözleri Hudaýyň Kanun kitabyna ýazdy. Soňra ol äpet bir daşy alyp, Rebbiň mukaddes ýerindäki dub agajynyň düýbünde goýdy. ²⁷Ol ähli halka ýüzlenip: «Görýäňizmi, şu daş biziň üçin subutnama bolar. Bu daş Rebbiň bize aýdan ähli sözlerini eşitdi. Eger siz Rebbe dönüklik edäýseňiz, bu daş size garşy subutnama bolar!» diýdi.

Ýeşuwanyň we Elgazaryň ölümi

²⁸Soňra Ýeşuwa halkyň hersini öz mülk ýerine iberdi. ²⁹Şundan soň Rebbiň guly Nun ogly Ýeşuwa ýüz on ýaşap öldi. ³⁰Ony Gagaş dagynyň demirgazyk tarapyndaky Efraýym daglygynda, özüniň mülk ýeri bolan Timnatserahda jaýladylar. ³¹Ýeşuwanyň ýaşan döwründe ysraýyl halky Rebbe gulluk etdi. Ýeşuwadan soň ýaşap, Rebbiň Ysraýyla eden ähli ägirt işlerini gözi bilen gören garrylaryň döwründe-de ysraýyl halky Rebbe gulluk etdi. ³²Ysraýyllar Ýusubyň jesedini Müsürden çykaryp, Şekeme getiripdiler. Olar ony Şekemiň kakasy Hamoryň ogullaryndan Ýakubyň ýüz kümüş teňňä satyn alan ýerinde jaýladylar. Ol ýer Ýusubyň nesilleriniň mülk ýeri bolup galdy. ³³Harunyň ogly Elgazar hem öldi, ony Efraýym daglygynda, öz ogly Pinehasyň Gibga galasynda jaýladylar.

Ysraýyl serdarlary

Giriş

Ysraýyl serdarlarynyň kitabyYsraýyl halkynyň baştutansyz ýaşan döwrüni beýan edýär. Şol döwürde dagynyk ýaşap ýören ysraýyl tirelerini bütewi bir millete öwrüp biljek serdarlar gerekdi, sebäbi goňşy halklar olaryň üstüne çozup, halky dyngysyz ezýärdiler. Şonuň üçin-de, Reb ysraýyl tirelerini birleşdirjek serdarlary saýlaýardy. Bu serdarlar halka baştutanlyk edip, ysraýyllaryň duşmanlaryna garşy söweşýärdiler. Bulardan başga-da olar tireleriň ýer we beýleki emläkler babatdaky dawaly meselelerini çözýärdiler.

Şeýle serdarlaryň biri-de Samsondy. Ol güýçli şahsy häsiýetleri bilen köpleri yzyna eýerdýärdi, ýöne öz etjek işlerinde käwagt ysraýyl halkyna geňeşmeýärdi. Emma ysraýyllaryň özleri hem etjek işlerinde köplenç Hudaýa geňeşmeýärdiler. Olar Onuň buýruklaryny bozup, bitabyn bolýardylar, başga halklaryň butlaryna sežde edýärdiler, özlerini müsür gulçulygyndan boşadan Hudaýy unudýardylar. Olaryň şeýle boýnuýogynlyklary zerarly Hudaý olary Öz penakärliginden mahrum edýärdi. Şonda goňşy halklar olaryň üstüne çozup, mal-mülklerini olja, ogul-gyzlaryny ýesir alýardylar. Ysraýyllaryň şeýle bitabynlyklary zerarly olar özlerine wada berlen ýurdy we aýratyn hukugy, ýagny Hudaýyň halky bolmak hukugyny ýitirmek howpy döreýärdi. Hudaýyň ysraýyllara ýurdy we Öz halky bolmak hukugyny berip, olar bilen äht baglanyşy barada Kanun taglymaty kitabynda beýan edilýär. Şol ähte laýyklykda, ysraýyl halky Hudaýa tabyndyklary üçin ýalkanyşa mynasyp, bitabynlyklary üçin gargyşa duçar bolmalydylar.

Mazmuny

Ýeşuwanyň ölümine çenli bolan wakalar 1:1—2:10

Ysraýyl serdarlary 2:11—16:31

Dürli wakalar 17:1—21:25

1-nji bap

Ysraýyllar kenganlar bilen söweşýärler

¹Ýeşuwa ölenden soň, ysraýyllar: «Kenganlaryň garşysyna ilki haýsymyz söweşe çykmaly?» diýip, Rebden soradylar.

²Reb: «Ýahuda tiresi çykar: ine, Men bu ýurdy olaryň eline berjekdirin» diýdi.

³Ýahudalar şimgon tiresine: «Biziň paýymyza düşen ýer üçin kenganlaryň garşysyna bile söweşmäge geliň. Biz hem siziň paýyňyza düşen ýer üçin söweşmäge bararys» diýdiler. Şimgonlar olar bilen bile gitdiler. ⁴Ýahudalar söweşe girdiler, Reb kenganlary we perizleri olaryň eline berdi. Olar Bezek diýen ýerde duşmanyň on müňüsini öldürdiler. ⁵Bezekde olar Adonybezege sataşdylar, onuň bilen söweşip, ony ýeňdiler, kenganlary we perizleri derbi-dagyn etdiler. ⁶Adonybezek gaçdy, ýöne onuň yzyndan kowup tutup, onuň elleriniň hem aýaklarynyň başam barmaklaryny çapdylar. ⁷Şonda Adonybezek: «Elleriniň hem aýaklarynyň başam barmaklary çapylan ýetmiş sany baştutan meniň saçagymdan gaçan çörek owuntyklaryny çöpläp iýipdi. Şolara edenlerimi indi Hudaý meniň özüme görkezýär» diýdi. Olar Adonybezegi Iýerusalime getirdiler; ol şol ýerde öldi.

⁸Soňra ýahudalar Iýerusalimi basyp alyp, onuň ilatyny gylyçdan geçirdiler we galany otladylar. ⁹Ondan soň olar daglykda, Negepde we günbatar baýyrlykda ýaşaýan kenganlaryň garşysyna söweşe girdiler. ¹⁰Köne ady Kirýatarba bolan Hebronda ýaşaýan kenganlaryň üstüne çozup, Şeşaý, Ahyman we Talmaý baştutanlaryny boýun egdirdiler.

¹¹Bu ýerden ol Debiriň ilaty bilen uruşmaga gitdi. Debire öň Kirýatseper diýilýärdi. ¹²Kalep: «Ýeňiş gazanyp, Kirýatseperi basyp alana, gyzym Aksany gelin edip berjek» diýdi. ¹³Bu galany Kalebiň dogany, Kenazyň ogly Otniýel basyp aldy. Kalep öz gyzy Aksany oňa berdi.

¹⁴Toý güni Aksa öz kakasynyň ýanyna gidip, ondan ýer dilemek üçin Otniýelden razylyk aldy. Aksa baryp, eşeginden düşende, Kalep ondan: «Gyzym, näme dilegiň bar?» diýip sorady. ¹⁵Aksa kakasyna: «Maňa peşgeş bersene. Sen maňa Negep çölüniň gurak ýerlerini berdiň, maňa suw bulaklaryny-da beräý!» diýdi. Şunlukda, Kalep ýokarky we aşaky çeşmeleri hem oňa bagyş etdi.

¹⁶Keýnlerden bolan Musanyň gaýynatasynyň nesilleri ýahudalar bilen bilelikde Palma galasyndan çykyp, Aradyň golaýynda Negepdäki Ýahuda çölüne ýaşamaga gitdiler. Ol ýerde olar amelekleriň arasynda ornaşdylar. ¹⁷Soňra ýahudalar şimgonlar bilen bilelikde, Sepat galasynda ýaşaýan kenganlaryň üstüne çozup, olary ýeňdiler. Olar galany Rebbe bagyş edip, bütinleý ýok etdiler we onuň adyna Horma^[1] dakdylar. ¹⁸Ýahudalar Gaza, Aşkelon we Ekron galalaryny-da, olaryň daş-töweregindäki meýdanlary bilen bile basyp aldylar. ¹⁹Reb ýahudalar bilen biledi. Olar daglykda ýaşaýanlary ýeňip, olary kowup çykardylar, emma düzlükde ýaşaýanlary ýeňip bilmediler, sebäbi olaryň demir söweş arabalary bardy. ²⁰Musanyň wada edişi ýaly, Hebron Kalebe berildi. Ol bolsa anaklaryň üç urugyny ol ýerden kowup çykardy. ²¹Benýaminler Iýerusalimde ýaşaýan ýabuslary kowup çykarmadylar, olar häli-häzire çenli hem benýaminler bilen bile bu ýerde ýaşap ýörler.

²²Ýusubyň nesilleri Beýteliň garşysyna söweşe çykdylar. Reb olar bilendi. ²³Olar Beýtele (galanyň öňki ady Luzdy) gözden geçirmek üçin öz jansyzlaryny iberdiler. ²⁴Jansyzlar galadan gelýän bir adamy gördüler, ony tutup, oňa: «Eger bize galanyň girelgesini görkezseň, biz saňa rehimdarlyk ederis» diýdiler. ²⁵Ol adam bulara galanyň girelgesini görkezdi. Ýusubyň nesilleri galany gylyçdan geçirdiler, ýöne bu adama hem onuň kowum-garyndaşlaryna degmediler. ²⁶Ol adam hetleriň ýurduna baryp, ol ýerde gala gurdy we öň ýaşan galasynyň hatyrasyna onuň adyna Luz dakdy. Ol gala häzire çenli şol at bilen atlandyrylýar.

²⁷Manaşalar Beýtşeýan, Tagnak, Dor, Iblegam, Megido galalarynyň we olara degişli obalaryň ilatyny kowup çykarmadylar, şeýdip, kenganlar şol ýerde ýaşadylar. ²⁸Ysraýyllar güýçlenenden soňra, olar kenganlary bütinleý kowup çykarmadylar-da, mejbury iş edýänlere öwürdiler.

²⁹Efraýymlar hem Gezerde ýaşaýan kenganlary kowmadylar, kenganlar olar bilen bir ýerde ýaşadylar.

³⁰Şeýlelikde, zebulunlar Kitron we Nahalal galalarynyň ilatyny kowmadylar, kenganlar olar bilen ýaşaberdiler, ýöne kenganlar olary mejbury iş edýänlere öwürdiler.

³¹Aşerler Akko, Sidon, Ahlap, Akzyp, Helba, Afyk we Rehop galalarynyň ilatyny kowmadylar. ³²Şeýdip, aşerler şol ýeriň ilaty bolan kenganlaryň arasynda ýaşaberdiler, çünki olary kowmadylar.

³³Naftalylar Beýtşemeşiň, Beýtanadyň ilatyny — kenganlary kowman, olaryň arasynda ýaşadylar. Emma olar Beýtşemeş bilen Beýtanadyň ilatyny mejbury iş edýänlere öwürdiler.

³⁴Amorlar danlary daglyga tarap gysdylar, olary düzlüge goýbermediler. ³⁵Amorlar Heres dagynda, Aýalonda, Şagalbymda ýaşamagy ýüreklerine düwdüler; Ýusubyň nesilleri güýçlenende, olar amorlary mejbury iş edýänlere öwürdiler. ³⁶Amorlaryň serhedi Içýan geçidinden Sela gaýasyna çenli, hatda ondan hem aňry uzalyp gidýärdi.

2-nji bap

Ysraýyllar Rebbe biwepalyk edýärler

¹Rebbiň perişdesi Gilgaldan Bohime gelip, şeýle diýdi: «Men sizi Müsürden çykaryp, ata-babalaryňyza söz beren ýurduma getirdim. Men şol mahal Özümiň siz bilen eden ähtimi asla bozmajakdygymy we ²bu ýurduň ilaty bilen siziň äht edişmeli däldigiňizi, olaryň gurbanlyk sypalaryny ýykyp-ýumurmalydygyňyzy aýdypdym. Ýöne siz sözüme gulak asmadyňyz. Bu näme etdigiňiz boldy? ³Şonuň üçin hem indi Men size şuny aýdýaryn: Men olary siziň öňüňizden kowmaryn. Olar size duşman bolarlar, olaryň hudaýlary size duzak bolarlar». ⁴Rebbiň perişdesi bu sözleri aýdanda, ähli ysraýyllar möňňürip aglaşdylar. ⁵Şonuň üçin olar bu ýeriň adyna Bohim^[2] goýdular we şol ýerde Rebbe gurbanlyk berdiler.

⁶Ýeşuwa adamlary öýli-öýüne ugradandan soň, ysraýyllar özlerine ýurtdan mülk berlen ýerlerine eýelik etmek üçin gitdiler. ⁷Ýeşuwanyň ýaşan döwründe ysraýyl halky Rebbe gulluk etdi. Ýeşuwadan soň ýaşap, Rebbiň Ysraýyla eden ägirt işlerini gözi bilen gören garrylaryň döwründe-de ysraýyl halky Rebbe gulluk etdi. ⁸Rebbiň guly Nun ogly Ýeşuwa ýüz on ýaşap öldi. ⁹Ony Gagaş dagynyň demirgazyk tarapyndaky Efraýym daglygynda, Timnaheresdäki öz mülkünde jaýladylar. ¹⁰Şeýlelik bilen, tutuş bir nesil dünýäden ötdi we bu öňki nesliň deregine Rebbi bilmeýän we Onuň Ysraýyl üçin eden işlerinden habarsyz başga bir nesil kemala geldi.

¹¹Soňra ysraýyllar Rebbiň ýigrenýän işlerini edip, Bagal butlaryna gulluk etdiler. ¹²Olar ata-babalaryny Müsürden çykaran öz Hudaýy Rebbi terk edip, daş-töweregindäki ähli goňşy milletleriň hudaýlaryna sygyndylar, olara baş egip sežde etdiler. Şeýdip, olar Rebbiň gaharyny getirdiler. ¹³Olar Rebbi terk edip, Bagal hem-de Aştoret butlaryna gulluk etdiler. ¹⁴Rebbiň ysraýyllara gahary geldi. Reb olary talaňçylaryň eline berdi, olary taladylar. Reb olary çar tarapdan duşmanlaryň eline berdi. Olar duşman öňünde uzak durup bilmediler. ¹⁵Rebbiň ant içip söz berşi ýaly, olar nirä söweşmäge çyksalar, Reb ysraýyllara garşy boldy. Ysraýyllar gaty köp ejir çekdiler.

¹⁶Ysraýyllary talaňçylaryň elinden halas etmek üçin Reb serdarlar saýlap çykardy. ¹⁷Emma olar serdarlara-da gulak asmadylar. Tersine, başga hudaýlara sežde edip, Rebbe biwepalyk etdiler; Rebbiň buýruklaryny ýerine ýetiren ata-babalarynyň yzyna eýermän, gaýtam olaryň ýolundan juda tiz çykdylar. ¹⁸Reb olar üçin ýolbaşçy serdary çykaranda, Reb serdar bilen bile bolardy, serdaryň ähli ýaşan ömründe, Reb ysraýyllary duşmanlarynyň elinden halas ederdi. Çünki olar sütemiň we zulumyň goly astynda bolanlarynda, Reb olara rehim ederdi. ¹⁹Emma serdar ölen badyna, olar ýene öňki ýollaryna dolanýardylar, ata-babalaryndan beter bozulýardylar; başga hudaýlara gulluk edip, olara sežde ederdiler. Şeýdip, olar tekepbirlik bilen özleriniň bet işlerinden el üzmediler. ²⁰Şoňa görä Rebbiň ysraýyllara gahary gelip, şeýle diýdi: «Bu halk olaryň ata-babalary bilen Meniň eden ähtimi bozdy, sözüme gulak asmady, ²¹şu sebäpden Ýeşuwa ölmezden öň, kowulman galan halklaryň hiç birini-de, indi Men olaryň öňünden kowmaryn. ²²Şeýdip, olary şu halklar bilen synap görjek, ata-babalary ýaly olar hem Rebbiň ýolundan ýörärlermikä ýa-da ýok?» ²³Reb bu halklary birbada kowup çykarmady. Olara Ýeşuwanyň ygtyýaryna berilmedik ülkelerde galmagyna rugsat berdi.

3-nji bap

Kenganda galan halklar

¹Kengandaky uruşlaryň hiç haýsysyna gatnaşyp görmedik ysraýyllary synamak üçin, Reb birnäçe milletleri kowup çykarman öz ýurdunda galdyrdy. ²Reb muny Ysraýylyň her bir nesline söweşmegi öwretmek üçin, esasan hem öň hiç haçan urşup görmedik, urşa hiç hili tejribesi ýok soňky nesil üçin etdi. ³Ine, Rebbiň şol galdyran milletleri: piliştlileriň bäş hanlygy, ähli kenganlar, sidonlar, Bagalhermon dagyndan Lebohamada çenli aralykdaky Liwan dagynda ýaşaýan hiwiler. ⁴Rebbiň Musanyň üsti bilen ata-babalaryna berlen buýruklaryna ysraýyllaryň gulak asýandyklaryny ýa-da gulak asmaýandyklaryny synamak üçin Reb şu halklary galdyrypdy. ⁵Ysraýyllar kenganlaryň, hetleriň, amorlaryň, perizleriň, hiwileriň we ýabuslaryň arasynda mesgen tutdular. ⁶Olar bilen gyz alşyp-berişdiler, olaryň hudaýlaryna gulluk etdiler.

Otniýel serdar

⁷Ysraýyllar Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiler, özleriniň Hudaýy Rebbi unudyp, Bagal hem-de Aşera butlaryna gulluk etdiler. ⁸Şol sebäpden Rebbiň Ysraýyla gahary gelip, olary Mesopotamiýa patyşasy Kuşan-rişataýymyň eline tabşyrdy. Ysraýyllar sekiz ýyllap Kuşan-rişataýymyň gol astynda boldular. ⁹Olar Rebbe perýat edenlerinde, Reb olara Otniýel diýen bir halasgär berdi. Ol Kalebiň inisi Kenazyň ogludy. ¹⁰Rebbiň Ruhy Otniýele indi; ol ysraýyllara serdar bolup, urşa çykdy, Reb Siriýa patyşasy Kuşan-rişataýymy onuň eline berdi. Otniýel Kuşan-rişataýymy boýun egdirdi. ¹¹Ýurt kyrk ýyllap parahat ýaşady. Soňra Kenazyň ogly Otniýel aradan çykdy.

Ehut serdar

¹²Ysraýyllar ýene Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiler. Reb hem Mowap patyşasy Eglony ysraýyllaryň garşysyna güýçlendirdi, sebäbi ysraýyllar Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiler. ¹³Eglon ammonlar we amalekler bilen birleşdiler we ysraýyllara zarba urup, Palma galasyny eýeledi. ¹⁴Şeýlelikde, ysraýyllar on sekiz ýyllap Mowap patyşasy Eglonyň gol astynda galdylar.

¹⁵Ysraýyllar ýene-de Rebbe perýat edenlerinde, Reb olar üçin bir halasgär berdi. Ol benýamin tiresinden Geranyň ogly Ehutdy, ol çepbekeýdi. Ysraýyllar Mowap patyşasy Eglon üçin salgyt äkitmegi Ehuda tabşyrdylar. ¹⁶Ehut özüne uzynlygy bir tirsek bolan iki ýüzli hanjar ýasandy. Ony donunyň aşagynda sag buduna dakyp, ¹⁷salgydy Mowap patyşasy Eglona äkitdi. Eglon gaty semiz adamdy. ¹⁸Ehut salgydy berdi we muny göterip gelen adamlary ugratdy. ¹⁹Ýöne onuň özi Gilgalyň gapdalyndaky ýonulan uly daşyň duran ýerinden yzyna öwrülip geldi-de: «Eý, patyşa, saňa aýtjak bir gizlin sözüm bar» diýdi.

Eglon: «Ümsüm boluň!» diýip, ýanyndakylaryň hemmesini daşaryk çykardy.

²⁰Ehut şonda öz sergin otagynda ýeke galan patyşanyň ýanyna golaýlaşyp:

«Saňa Hudaýdan bir habar getirdim» diýende, patyşa tagtyndan turdy. ²¹Ehut çep eli bilen sag budundaky hanjaryny aldy-da, patyşanyň garnyna sokdy. ²²Hanjar sapy bilen bile girip gitdi. Hanjar patyşanyň ýagly garnynda galdy. Ehut hanjaryny yzyna çykarmady, hanjarynyň ujy onuň arkasyndan çykdy, onuň içgoşy daşyna çykdy. ²³Onsoň Ehut işigiň daş ýüzüne çykyp, sergin otagyň gapylaryny daşyndan gulplady. ²⁴Ol daşaryk çykan badyna, patyşanyň nökerleri geldiler. Olar sergin otagyň gapylarynyň gulplydygyny görüp, patyşa aýak ýoluna gidendir öýtdüler. ²⁵Juda köp garaşdylar, gapylar wagty bilen açylmansoň, ahyry açar alyp, gapylary açdylar. Görseler, olaryň hojaýyny ölüp ýatyrdy.

²⁶Olar nämäniň-nämedigine düşünýänçäler, Ehut gaçdy we ýonulan uly daşyň gapdalyndan geçip, Seýire tarap zym-zyýat boldy. ²⁷Ol bu ýere gelip, Efraýym daglygynda şahdan edilen surnaý çaldy. Ysraýyllar onuň bilen birlikde daglykdan indiler. Ehut olaryň öňündedi. ²⁸Ehut olara: «Meniň yzyma düşüň, Reb duşmanyňyz mowaplylary siziň eliňize tabşyrdy» diýdi. Olar hem onuň yzy bilen aşak indiler we mowaplylardan Iordan derýasynyň güzerlerini eýeläp, ol ýerden hiç kimi geçirmediler. ²⁹Şonda olar on müň sany daýaw hem batyr mowaplyny öldürdiler, olaryň ýekejesi-de aman galmady. ³⁰Şeýlelikde, mowaplylar şol gün Ysraýylyň golastyna düşdüler. Soňra ýurt segsen ýyl parahat ýaşady.

Şamgar serdar

³¹Ehutdan soň Anat ogly Şamgar peýda boldy. Ol hem padyman taýagy bilen piliştlilerden alty ýüz adamy öldürip, Ysraýyly olaryň elinden halas etdi.

4-nji bap

Debora bilen Barak

¹Ehut ölenden soň, ysraýyllar ýene-de Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiler. ²Reb ysraýyllary Hasor galasynda höküm süren we kengan halkyndan bolan Ýabyn atly hanyň eline berdi. Haroşet-hagoýym galasynda ýaşaýan Sisera onuň harby serkerdesidi. ³Ysraýyllar Rebbe perýat edip, Ondan kömek soradylar, Oňa ýalbardylar, sebäbi Ýabynyň dokuz ýüz sany demir söweş arabasy bardy we ol ýigrimi ýyl bäri ysraýyllary rehimsizlik bilen ezip gelýärdi.

⁴Şol döwürde ysraýyllara Lapydodyň aýaly Debora pygamber serdarlyk edýärdi. ⁵Ol Efraýym daglygynda, Rama bilen Beýteliň aralygyndaky palma agajynyň aşagynda oturýardy. Deboranyň buýrugyny eşitmek üçin ysraýyllar onuň ýanyna gelerdiler. ⁶Debora Abynogamyň ogly Baragyň yzyndan adam iberip, Kedeş galasynyň Naftaly diýen ýerine çagyrtdy we oňa şeýle diýdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb saňa şeýle buýruk berdi: „Bar, naftalylardan we zebulunlardan on müň adamy ýanyňa al-da, olar bilen Tabor dagyna çyk. ⁷Men bolsa harby serkerde Siserany, onuň söweş arabalaryny, agyr goşunyny Kişon derýasyna tarap getirip, seniň eliňe berjek“». ⁸Barak oňa: «Eger sen meniň bilen gitseň, men gideýin, ýogsam, men gitjek däl» diýdi. ⁹Debora oňa: «Bolýar, men seniň bilen gideýin; bu urşuň abraýy saňa nesip etmez, çünki Reb Siserany bir aýalyň eline berer» diýdi. Şeýle diýip, Debora Barak bilen bile Kedeş galasyna tarap ýola düşdi. ¹⁰Barak zebulunlar bilen naftalylary Kedeş galasyna üýşürdi, on müň adam onuň yzyna eýerdi. Debora olara ýoldaş boldy.

¹¹Keýn tiresinden bolan Heber Kedeşiň golaýynda ýerleşen Saganannymda, dub agajynyň ýanynda çadyr gurupdy. Heber şol wagtlar beýleki keýnlerden aýry ýaşaýardy. Keýn tiresi Musanyň gaýynatasy Hobabyň nesillerindendi.

¹²Abynogamyň ogly Baragyň Tabor dagyna çykandygyny Sisera habar berenlerinde, ¹³ol öz ýanyndaky esgerlerini, ähli söweş arabalaryny we dokuz ýüz demir arabasyny Haroşet-hagoýymdan çagyryp, olary Kişon derýasynyň ýakasyna üýşürdi. ¹⁴Debora Baraga: «Tur, Rebbiň Siserany seniň eliňe berjek güni şu gündür. Rebbiň Özi seniň öňüňe düşer» diýdi. Şeýlelikde, Barak Tabor dagyndan aşak indi, onuň yzy bilen on müň adam gaýtdy. ¹⁵Baragyň goşuny bilen Siseranyň goşuny söweşip başlanda, Reb Siseranyň esgerlerini we söweş arabalaryny derbi-dagyn etdi. Sisera arabasyndan düşüp, pyýadalap gaçdy. ¹⁶Barak Siseranyň söweş arabasyny we bütin goşunyny Haroşet-hagoýyma çenli kowdy, olaryň baryny gylyçdan geçirdi, ýeke adamy-da diri goýmady.

¹⁷Sisera pyýada gaçyp, keýnlerden bolan Heberiň aýaly Ýageliň ýaşaýan çadyryna bardy. Heber we onuň öýündäkiler Hasor hany Ýabyn bilen ylalaşykly ýaşaýardy. ¹⁸Ýagel golaýlap gelýän Siserany görüp, onuň öňünden çykdy we oňa: «Gel, agam, gel meniň ýanyma, gorkma» diýdi. Ol gelip, bu aýalyň çadyryna girdi. Aýal onuň üstüne kilim ýapyp, ony gizledi. ¹⁹Sisera aýala: «Men gaty suwsadym, maňa bir azajyk suw bersene» diýdi. Ýagel süýtli meşikden süýt alyp, Sisera içirdi-de, ýene onuň üstüni örtdi. ²⁰Soňra Sisera Ýagele: «Sen gapynyň agzynda bol, eger biri gelip: „Bu ýerde adam barmy?“ diýip soraýsa, sen: „Ýok“ diýip jogap berersiň» diýdi. ²¹Sisera örän ýadawdy; ol uka gitdi. Ýagel çadyryň gazyklaryndan birini hem-de tokmagy alyp, gazygy assyrynlyk bilen Siseranyň gulak tozunda goýdy-da, üstünden tokmak bilen urdy. Gazyk onuň kellesini ýere ýelmeşdirdi. Ol dessine jan berdi. ²²Barak Siserany yzarlap, çadyryň ýanyna geldi. Ýagel ony görüp, öňünden çykdy-da: «Gel bärik, men saňa ýitgiňi tapyp bereýin» diýdi.

Barak Ýageliň ýanyna girende, çekgesinden gazyk geçirilen, jansyz ýatan Siserany gördi.

²³Şeýdip, şol gün Hudaý kengan halkyndan bolan Ýabyn hany ysraýyllara tabyn etdi. ²⁴Ysraýyllar gün-günden güýçlenip, Kengan hanlygyny doly syndyrdylar.

5-nji bap

Deboranyň aýdymy

¹Şol gün ýeňiş mynasybetli Debora bilen Abynogamyň ogly Barak şeýle aýdym aýtdylar:

²«Ysraýyl ýolbaşçylary aýaga galanda,

halk olara meýletin boýun bolanda,

Rebbe alkyş aýdyň!

³Eý, patyşalar, eşidiň!

Eý, serkerdeler, diňläň!

Men Rebbe nagma aýtjak,

Ysraýyl Hudaýy Rebbe

bir owadan saz çaljak.

⁴Ýa Reb, Sen Segirden çykaňda,

Edomdan nyzamly aýak goşaňda,

ýer sarsyp titredi,

asmandan çagba ýagdy,

bulutlardan sil akdy.

⁵Sinaý dagynda Rebbiň öňünde,

Ysraýyl Hudaýy Rebbiň öňünde

daglar sarsyp lerzana geldi.

⁶Ýageliň zamanynda

Anat ogly Şamgar höküm sürende,

kerwenleriň yzy kesilipdi,

ýolagçylar sowa ýoldan ýöräpdiler.

⁷Debora heniz gelmezinden öň,

ene hökmünde orta çykarmazyndan öň,

Ysraýyl obalarynda hiç kim galmandy.

⁸Olar täze hudaýlary saýlan wagty

uruş gala derwezesine gelip ýetipdi.

Ysraýylyň kyrk müň esgeriniň ählisi

ne galkanyn tapdy, ne-de naýzasyn.

⁹Eý, Ysraýyl serkerdeleri, ýüregim siz bilen,

gahrymanlarça söweşjekler bilen.

Rebbe şöhrat bolsun!

¹⁰Muny aýdyň, adamlar,

ak eşek münüp gelýänler,

haly-palaslarda oturanlar,

ýoldan geçip barýanlar!

¹¹Güzere eşidilýär sazyň owazy,

eşidýäs biz surnaýlaň sesin.

Ysraýyl serdarlarynyň beýik işlerini,

Rebbiň ýeňşini wasp edýärler.

Rebbiň halky gala derwezesine ýöriş edýär.

¹²Oýan, eý, Debora, oýan!

Aýt, sen öz aýdymyňy aýt!

Eý, Abynogam ogly Barak, galkyn!

Öz duşmanlaryňy ýesir al!

¹³Diri galanlar öz serkerdesiniň ýanyna geldi,

Rebbiň halky uly güýç bilen maňa geldi.

¹⁴Amalek ýurdundaky efraýym

hem benýamin tirelerinden

uruş tälimin bilýänler geldiler.

Makyrdan ýolbaşçylar geldiler.

Zebulundan şa hasasyny göterýänler geldiler.

¹⁵Ysakar serkerdeleri Debora bilen biledi.

Hawa, ysakar halky Baraga wepalydy,

onuň yzyndan pyýadalap düzlüge düşdüler.

Emma ruben urugynda içini hümledýänler köpdi.

¹⁶Näme üçin siz agyllaryň ýanynda

çopan tüýdüginiň owazyna maýyl bolup oturdyňyz?

Rubeniň urugynda içini hümledýänler köpdi.

¹⁷Gilgat Iordanyň aňyrsynda galdy.

Danyň adamlary öz gämileri bilen galdy.

Aşeriň halky deňiz ýakasynda

öz gämi duralgalarynda galdy.

¹⁸Naftaly hem zebulun halklary

janlaryny howp astynda goýup,

söweş meýdanynda çaknyşdylar.

¹⁹Tagnakda we Megido suwlarynyň ýakasynda

Kengan hanlary gelip söweşdiler;

emma olar ne kümüş, ne olja gazandylar.

²⁰Asmandan ýyldyzlar lowurdap,

öz ýolunda Sisera bilen söweşdi.

²¹Kişonyň akymy — bu gadymy derýa

olary gark etdi.

Eý, janym! Güýjüňi jemläp, öňe git!

²²At toýnagynyň ýer sarsdyrýan

sesi eşidildi.

²³Rebbiň perişdesi diýýär:

„Batyr esgerlere goşulmandygy üçin

Meroz galasyna gargaň,

onuň halkyna lagnat ýagdyryň!“.

²⁴Keýnlerden bolan Heberiň aýaly Ýagel

çadyrda ýaşaýan aýallar arasynda ýalkansyn!

²⁵Sisera suw diledi, Ýagel oňa süýt berdi.

Hanlara mynasyp käsede oňa gaýmak getirdi.

²⁶Ol çadyrdan çykdy,

sol eline gazyk, sag eline tokmak aldy.

Tokmak bilen Siserany urup,

onuň kellesini mynjyratdy.

Ol gazygy eline aldy-da,

Siseranyň gulak tozunda goýup,

üstünden tokmak bilen kakdy.

²⁷Sisera Ýageliň aýagynyň astynda,

ýatan ýerinde jan berdi.

²⁸Siseranyň ejesi penjireden seredip,

gözüni ýola dikip durşuna perýat edýär:

„Oglumyň söweş arabalary näme üçin eglendikä?

Näme üçin atlarynyň aýak sesi eşidilenok?“.

²⁹Akylly boýdaşlary oňa göwünlik berdiler.

Megerem, onuň özi-de özüne şeýle diýerdi:

³⁰„Belki, olja paýlaşýandyrlar,

hersi özüne birki gyzy tutýandyr.

Sisera öz olja alan zatlaryndan

dürli reňkli geýimler saýlaýandyr,

nepis nagyşly geýimlerden

meniň üçin saýlaýandyr“.

³¹Goý, seniň duşmanlaryň hemmesi

şeýdip ýok bolsun, ýa Rebbim!

Seni söýýänler bar güýji bilen şöhle saçýan

Gün ýaly güýçli bolsun!»

Şondan soň ýurt kyrk ýyllap parahat ýaşady.

6-njy bap

Midýanlar ysraýyllary ezýärler

¹Ysraýyllar ýene-de Rebbiň ýigrenýän işlerini etmäge başladylar. Reb olary ýedi ýyllap midýanlaryň eline berdi. ²Ysraýyllar midýanlaryň golastynda galdylar. Midýanlaryň berýän köp jebir-sütemi sebäpli ysraýyllar daglaryň gowaklarynda we başga-da sümelgelerde özlerine gizlenmäge bukular gurdular. ³Ysraýyllar ýere tohum sepip, ekişe başlanlarynda, midýanlar, amalekler we gündogar halklar olaryň üstüne çozardylar. ⁴Olar Ysraýylyň ýerinde çadyrlar gurardylar we tä Gaza galasyna çenli ähli ekinleri ýok ederdiler. Ysraýyllara ne goýun, ne öküz, ne eşek hiç zat goýmazdylar. ⁵Olar mallary hem çadyrlary bilen bile edil çekirtge çozan ýaly bolup gelerdiler; olaryň özleriniň hem, düýeleriniň hem san-sajagy ýokdy. Olar ýurdy wes-weýran ederdiler. ⁶Midýanlaryň sütemi sebäpli ysraýyllar gaty garyp düşdüler we Rebden kömek sorap, ýalbarmaga başladylar.

⁷Ysraýyllaryň midýanlardan dady-perýat edip, Özüne ýalbarandyklaryna görä, Reb olara bir pygamber iberdi. ⁸Şol pygamber olara: «Ysraýyl Hudaýy Reb size: „Müsür gulçulygyndan sizi Men çykardym. ⁹Kuwwatly müsürlileriň we size sütem edenleriň hemmesiniň elinden Men halas etdim. Men olary siziň öňüňizden kowup, şu ýerleri size berdim. ¹⁰Men Özümiň siziň Hudaýyňyz Rebdigimi we siziň amorlaryň ýerinde ýaşajakdygyňyzy, ýöne olaryň hudaýlaryna sežde etmeli däldigiňizi aýdypdym. Ýöne siz Meni diňlemediňiz“ diýip aýtdy» diýdi.

Gidegon serdarlyk edip başlaýar

¹¹Ine, Rebbiň iberen perişdesi Opra galasyna gelip, dub agajynyň aşagynda oturdy. Bu agaç abygezer urugyndan Ýowaş diýen adamyňkydy. Onuň ogly Gidegon midýanlar bilmez ýaly, şol ýerdäki üzüm sykylýan çukurda bugdaý döwüp durdy. ¹²Rebbiň perişdesi oňa görnüp: «Eý, edermen urşujy, Reb seniň bilendir!» diýdi. ¹³Gidegon oňa: «Eý, jenabym, eger Reb biziň bilen bolsa, onda nädip biziň başymyza şunça betbagtlyk gelýär? Ata-babalarymyz: „Reb bizi Müsürden alyp çykdy“ diýip, bize gürrüň berýärdiler. Hany, Rebbiň şol gudratlary? Indi Reb bizi terk edip, midýanlaryň eline berdi» diýdi. ¹⁴Reb Gidegona bakyp: «Bar, şu güýjüň bilen git-de, ysraýyllary midýanlaryň elinden halas et. Seni Men iberýärin!» diýdi. ¹⁵Gidegon: «Ýa Reb! Men nädip Ysraýyly halas edip bilerin? Meniň urugym manaşa tiresiniň iň ejizidir. Men özüm hem maşgalamyzyň iň kiçisi ahyryn» diýdi. ¹⁶Reb oňa: «Men seniň bilen bolaryn. Sen ähli midýanlary emgenmän gylyçdan geçirersiň» diýdi. ¹⁷Şonda Gidegon Rebbe: «Eger menden razy bolsaň, onda Sen Özüňiň Rebdigiňi, meniň bilen Rebbiň gepleşýändigini subut edýän bir alamat görkez. ¹⁸Saňa sadaka getirip, öňüňde goýýançam, bu ýerden gitme» diýdi. Ol: «Sen gelýänçäň, garaşaryn» diýdi.

¹⁹Gidegon gidip, bir owlak soýdy we bir batman undan petir bişirdi. Eti sebede saldy, çorbasyny küýzä guýdy we bulary getirip, dub agajynyň aşagynda Onuň öňünde goýdy. ²⁰Hudaýyň perişdesi Gidegona: «Eti we petiri şu daşyň üstünde goý-da, üstünden çorbany guý» diýdi. Gidegon şeýle hem etdi. ²¹Perişdäniň elinde hasasy bardy. Ol hasanyň ujuny et bilen petire degrende, daşdan ot çykdy. Ot daşyň üstündäki et bilen petiri ýakyp kül etdi. Hut şol wagt Rebbiň perişdesi gözden gaýyp boldy. ²²Gidegon Rebbiň perişdesiniň özi bilen gepleşendigine düşünende: «Eý, Hökmürowan Reb! Maňa kömek et! Men perişdäň bilen ýüzbe-ýüz boldum» diýip gygyrdy. ²³Reb oňa: «Howsala düşme, rahatlan! Gorkma, sen ölmersiň!» diýdi. ²⁴Gidegon ol ýerde Rebbe gurbanlyk sypasyny gurdy we ony «Reb rahatdyr» diýip atlandyrdy. (Bu gurbanlyk sypasy abygezer urugynyň Opra galasynda, dubuň astynda henize çenli dur).

²⁵Şol gijäniň özünde Reb Gidegona: «Sen kakaňyň sürüsinden iki sany öküz getir, olaryň biri ýediýaşar öküz bolsun. Kakaňyň Bagala guran gurbanlyk sypasyny ýyk, onuň ýanyndaky Aşera butuny çap. ²⁶Soňra belentde Hudaýyňyz Rebbe gurbanlyk sypasyny gur. Ikinji öküzi soý-da, ony şol ýerde Aşera butundan alnan odun bilen ýakyp, ýakma gurbanlyk edip ber» diýdi ²⁷Gidegon özüniň adamlaryndan onusyny ýanyna alyp geldi-de, Rebbiň buýrugyny ýerine ýetirdi. Atasynyň öýündäkileriniň hem-de galanyň ilatynyň görerinden gorkup, Gidegon bu işi gije etdi.

²⁸Galanyň adamlary irden turanlarynda Bagalyň gurbanlyk sypasynyň ýykylandygyny, onuň ýanyndaky Aşera butunyň çapylandygyny, täze gurlan gurbanlyk sypasynda ikinji öküziň ýakylandygyny gördüler. ²⁹«Bu kimiň eden işikä?» diýşip, biri-birilerinden soradylar, ahyry sorap-idäp, muny Ýowaşyň ogly Gidegonyň edendigini bildiler. ³⁰Adamlar Ýowaşa: «Ogluňy daşary çykar, ol ölmeli, sebäbi Bagalyň gurbanlyk sypasyny ýykypdyr, onuň ýanyndaky Aşera butuny çapypdyr» diýdiler ³¹Ýowaş özüniň töweregine üýşen mähellä: «Bagaly goramak size galypmy? Siz ony goldaýaňyzmy? Onuň tarapyny tutan daňdana çenli öler. Eger Bagal hudaý bolýan bolsa, özüni ýykandan aryny özi alsyn, Bagalyň özi hasaplaşsyn» diýdi. ³²Şol günden başlap, Gidegony Ýerubagal^[3] diýip atlandyrdylar, sebäbi ol Bagalyň gurbanlyk sypasyny ýykdy.

³³Şu wakadan soň midýanlar, amalekler, gündogaryň beýleki halklary birleşdiler we Iordan derýasyndan geçip, Ýizregel jülgesinde düşelge gurdular. ³⁴Gidegona Rebbiň Ruhy indi. Şondan soň Gidegon surnaý çalyp, abygezer urugyny öz yzyna düşmäge çagyrdy. ³⁵Ol Manaşanyň ähli tirelerine adam iberip, ol ýeriň halkyny öz ýanyna toplady. Ol aşerlere, zebulunlara, naftalylara hem çaparlar ýollady. Olar hem söweşe çykdylar.

³⁶Gidegon Hudaýa şeýle diýdi: «Ysraýyllary meniň üstüm bilen halas etjekdigiňe beren sözüň çyn bolsa, onda ³⁷men harmanda goýun ýüňüni düşäýin. Eger daňdanyň çygy diňe ýüňüň üstüne düşüp, onuň töweregindäki ýerler gurulygyna galsa, onda Seniň Ysraýyly meniň üstüm bilen halas etjekdigiňe göz ýetirerin». ³⁸Şeýle hem boldy. Ertesi irden Gidegon ýüňi sykyp, ondan bir jam suw aldy. ³⁹Gidegon Hudaýa: «Meni ýazgarma. Senden ýene bir zat dilemäge maňa rugsat et: goýun ýüňi bilen ýene bir gezek synag edip göreýin. Goý, indi ýüň gurulygyna galsyn-da, onuň töweregindäki ýerler çyg bolsun» diýdi. ⁴⁰Hudaý şol gije şeýle hem etdi: ýüň gury galyp, onuň töweregindäki ýerlere çyg düşdi.

7-nji bap

Gidegon midýanlar bilen söweşýär

¹Ýerubagal (ýagny Gidegon) hem-de onuň ýanyndaky adamlar daňdan Harot çeşmesiniň başynda düşlediler. Midýanlaryň düşelgesi olardan demirgazykda, More depesiniň ýanyndaky jülgededi.

²Reb Gidegona: «Seniň ýanyňdaky goşun Meniň midýanlary siziň eliňize bererimden juda köp. Ýogsam, ysraýyllar: „Öz güýjümiz bilen halas bolduk“ diýşip, Meniň öňümde öwnerler. ³Sen halka eşitdirip: „Kim gorkak we ýygra bolsa, Gilgat daglaryndan yzyna dolansyn“ diýip jar et» diýdi. Gidegon olary synagdan geçirdi. Ýigrimi iki müň adam yzyna gaýtdy. On müň adam şol ýerde galdy. ⁴Reb Gidegona: «Entegem adam köp, olary suwuň ýakasyna getir. Men Özüm saňa olary saýlap bereýin. Meniň saňa: „Goý, seniň bilen gitsin“ diýen adamlarym seniň bilen gitsinler, „Seniň bilen gitmesin“ diýenlerim gitmeli däldirler, şolar gitmesinler» diýdi. ⁵Ol adamlary suwuň boýuna getirdi. Reb Gidegona: «Suwy itiň içişi ýaly dili bilen içenleri bir aýry duruz, dyzyna çöküp, eglip içenleri bir aýry duruz» diýdi. ⁶Suwy goşawujyna alyp, dili bilen içenler üç ýüz adam boldy; beýleki adamlaryň hemmesi dyzyna çöküp içdi. ⁷Reb Gidegona: «Suwy dili bilen içen üç ýüz adam bilen sizi halas ederin; midýanlary siziň eliňize bererin; galan ähli adamlar öz öýlerine gaýtsynlar» diýdi. ⁸Şeýdip, Gidegon beýleki ysraýyllaryň iýer-içer ýaly zatlaryny hem-de surnaýlaryny alyp, olaryň hemmesini öz çadyrlaryna goýberdi. Üç ýüz adamy bolsa alyp galdy. Midýanlaryň düşelgesi jülgede, olaryň aşak tarapyndady.

⁹Şol gije Reb oňa: «Tur, duşmanyň düşelgesine garşy söweşmäge düş, çünki Men olary seniň eliňe berýärin. ¹⁰Eger sen duşmanyň düşelgesine söweşe gitmäge gorksaň, öz hyzmatkäriň Fura bilen bile gidäý. ¹¹Sen olaryň näme gürrüň edýänlerini diňlärsiň, şondan soň düşelgä garşy söweşmäge seniň elleriň kuwwatlanar» diýdi. Gidegon öz hyzmatkäri Fura bilen düşelgedäki ýaragly goşunyň göni üstüne gitdiler. ¹²Midýanlardyr amalekler we gündogar halklaryň hemmesi jülgäniň boýuna edil çekirtge üýşen ýalydy. Düýeleri şeýle bir köpdi, olar edil deňiz ýakasyndaky çäge deý sansyz-sajaksyzdy. ¹³Gidegon ol ýere gelende, bir adam dostuna gören düýşüni aýdyp berip otyrdy. Ol: «Düýşümde bir tegelek arpa çöregi midýanlaryň düşelgesiniň üstünden togalanyp, çadyra gelip urýar-da, ony ýykýar, çadyr yranyp dargaýar» diýýär. ¹⁴Beýleki dosty oňa: «Bu ysraýylly Ýowaşyň ogly Gidegonyň gylyjydyr. Midýanlary we onuň düşelgelerindäki tutuş goşunyny Hudaý onuň eline berdi» diýip jogap berýär.

¹⁵Gidegon bu düýşi diňläp, onuň ýorgudyny eşidenden soň, Rebbe sežde etdi. Ol ysraýyllaryň düşelgesine dolanyp geldi-de: «Turuň, çünki Reb midýanlaryň goşunyny siziň eliňize berdi» diýdi. ¹⁶Soňra Gidegon üç ýüz adamy üç bölüme böldi-de, hemmesiniň eline şahdan edilen surnaý, boş küýze we küýzäniň içine-de çyra salyp berdi. ¹⁷Soň olara ýüzlenip: «Maňa serediň, meniň edenimi gaýtalaň. Olaryň düşelgesine golaýlanymyzda, meniň eden hereketimi siz hem edersiňiz. ¹⁸Men bilen ýanymdakylar surnaý çalarys, siz hem düşelgäniň daşyna aýlanyp surnaý çalyň hem-de „Reb üçin we Gidegon üçin!“ diýip gygyryň» diýip tabşyrdy.

¹⁹Gidegon bilen ýüz adam ýarygijäniň öň ýany, sakçylaryň ýaňy çalşylan wagty, düşelgäniň bir ujundan geldiler-de, surnaýlaryny çalyp, ellerindäki küýzelerini döwdüler. ²⁰Üç bölümdäkileriň hemmesi-de surnaýlaryny çalyp, küýzelerini döwdüler. Çep elinde çyrany saklap, sag elinde surnaý çaldylar hem-de: «Reb üçin, Gidegon üçin söweşe çykalyň!» diýip gygyryşdylar. ²¹Her biri düşelgäniň töwereginde öz orunlarynda durdular: tutuş düşelgedäkileriň hemmesi ylgaşdylar, gygyryşdylar we gaçyp başladylar. ²²Üç ýüz adamyň surnaý çalan wagtyndan başlap, Rebbiň emri bilen düşelgedäki midýanlar biri-birini gylyçlap öldürdiler. Midýanlaryň goşuny Serera tarap Beýtşitta çenli, Tabadyň golaýyndaky Abelmeholanyň serhedine gaçdy. ²³Naftalylaryň, aşerleriň tiresinden hem-de manaşalaryň ähli kowumlaryndan bolan ysraýyllar çagyryldylar. Olar midýanlaryň yzyndan kowaladylar.

Gidegon we efraýymlar

²⁴Soňra Gidegon tutuş Efraýym daglygynda ýaşaýanlara öz habarçylaryny ýollap: «Geliň, midýanlaryň garşysyna söweşiň. Midýanlara üstünden geçmäge ýol bermez ýaly, Iordan derýasyny we Beýtbara çenli bolan suw çeşmelerini eýeläň» diýdi. Hemme efraýymlar çagyryldy, olar Beýtbara çenli çeşmeleri we Iordan derýasyny eýelediler. ²⁵Midýanlaryň iki baştutanyny: Orebi we Zeýebi ele saldylar. Orebi Orep gaýasynda, Zeýebi bolsa üzüm sykylýan ýerde öldürdiler (soňra ol ýer Zeýep diýlip atlandyrylypdyr). Efraýymlar midýanlaryň yzyndan kowdular. Orep bilen Zeýebiň kellesini kesip, Iordanyň gündogarynda bolýan Gidegona eltip berdiler.

8-nji bap

¹Soňra efraýymlar Gidegona: «Sen näme üçin beýle etdiň, näme üçin midýanlar bilen söweşmäge gideniňde bizi çagyrmadyň?» diýdiler. Olar Gidegony gaty ýazgardylar. ²Gidegon olara: «Siziň bitiren işiňiziň ýanynda meniňki dagy näme? Efraýym Abygezeriň ýygnan üzüminden köp ýygyp, özüni bagtly hasaplamanmydy näme? ³Hudaý Midýan baştutanlary Orep bilen Zeýebi siziň eliňize berdi. Men siziňkiçe iş bitirip bildimmi?» diýdi. Bu sözleri eşidip, efraýymlaryň gahary köşeşdi.

Gidegon midýanlary ýeňýär

⁴Gidegon ýadaw bolsa-da, duşmanyň yzyndan kowalamagy dowam edip, öz üç ýüz adamy bilen Iordan derýasyndan geçdi. ⁵Ol Sukodyň ilatyna: «Meniň yzymdan gelýän adamlaryma çörek beriň, olar gaty ýadaw. Men midýan baştutanlary Zebah bilen Salmunnany yzarlap barýaryn» diýdi. ⁶Emma Sukodyň ýolbaşçylary: «Seniň goşunyňa näme üçin çörek bereli? Zebahy we Salmunnany siz ele saldyňyzmy näme?!» diýdiler. ⁷Gidegon: «Bolýar, Reb Zebahy we Salmunnany meniň elime berenden soň, şu bolşuňyz üçin sizi çöl agajynyň tikenleri bilen hem-de böwürslen çybyklary bilen teniňizi parçalaryn» diýdi. ⁸Gidegon bu ýerden çykyp, Peniýele^[4] gitdi we onuň ilatyna-da öňki aýdanlaryny gaýtalady, olar hem Sukodyň ilatynyň beren jogaby ýaly jogap berdiler. ⁹Ol Peniýeliň ilatyna-da: «Ýeňiş bilen yzyma dolanyp gelenimde, şu diňiňizi ýykaryn» diýdi.

¹⁰Zebah bilen Salmunna Karkordady. Gündogaryň ilatyndan ýygnanan, tutuş goşundan diri galan on bäş müňe golaý esger hem olaryň ýanyndady. Olaryň ýüz ýigrimi müň söweşijileri bolsa öldürilipdi. ¹¹Gidegon Noba bilen Ýogbohanyň gündogaryndaky kerwen ýoly bilen baryp, olaryň garaşmadyk wagtynda duýdansyz olara zarba urdy. ¹²Midýanlaryň Zebah bilen Salmunna atly iki baştutany gaçdy, emma Gidegon olary kowalap tutdy. Bütin goşun aljyraňňylyga düşdi.

¹³Ýowaşyň ogly Gidegon Heres geçidiniň üsti bilen uruşdan gaýdyp geldi. ¹⁴Ol Sukodyň ilatyndan bir ýaş ýetginjegi tutdy-da, ony sorag etdi. Ol Sukot baştutanlarynyň we ýaşulularynyň ýetmiş ýedi sanysynyň adyny ýazyp berdi. ¹⁵Gidegon Sukodyň ilatynyň ýanyna gelip: «Siz: „Seniň ýadaw adamlaryňa çörek berer ýaly, Zebahy we Salmunnany ele saldyňyzmy näme?“ diýip, meniň üstümden gülüpdiňiz. Ine, Zebah bilen Salmunna» diýdi. ¹⁶Olar Sukodyň ýaşulularyny we galanyň ilatyny çöl agajynyň tikenleri hem-de böwürslen çybyklary bilen jezalandyrdylar. ¹⁷Penuwal diňini ýykyp, galanyň ilatyny gyrgyna berdiler.

¹⁸Gidegon Zebah bilen Salmunnadan: «Siziň Taborda öldürenleriňiz nähili adamlardy?» diýip sorady. Olar: «Seniň ýalydylar, şazada sypatlydylar» diýip jogap berdiler. ¹⁹Gidegon: «Olar meniň süýtdeş doganlarymdy. Rebden ant içýärin, eger siz olary öldürmedik bolsaňyz, men hem sizi öldürmezdim» diýdi. ²⁰Ol özüniň nowbahar ogly Ýetere: «Tur, olary öldür!» diýdi. Ýetginjek gylyjyny çykarmady, sebäbi entek ýaş bolany üçin gorkýardy. ²¹Zebah bilen Salmunna Gidegona: «Tur-da, özüň bizi öldür, sebäbi erkek adamyň işini diňe erkek bitirip biler» diýdiler. Gidegon turup, Zebah bilen Salmunnany öldürdi-de, olaryň düýesiniň boýnundaky ýarym aý şekilli şaý-seplerini aldy.

²²Ysraýyllar Gidegona: «Seniň özüň, ogluň, agtygyň bize patyşa bolsun, çünki sen bizi midýanlaryň elinden halas etdiň» diýdiler. ²³Gidegon olara: «Menem, meniň oglumam size patyşa bolmaz. Reb size patyşa bolar» diýdi. ²⁴Gidegon olara: «Olja edip alan altyn gulak halkalaryňyzdan maňa heriňiz birini beriň» diýdi. (Duşmanda gulakhalka köpdi, çünki olar ysmaýyllardy). ²⁵Olar: «Höwes bilen bereris!» diýip, ýere geýim düşäp, onuň üstüne adam başyna bir gulak halka taşladylar. ²⁶Altyn-kümüş düwmelerden, midýan patyşalarynyň goýy gyrmyzy reňkli geýimlerinden hem-de olaryň düýeleriniň boýnuna dakylýan altyn halkalaryndan başga, onuň ýygnan diňe gulak halkalarynyň agramy takmynan bir batman^[5] boldy. ²⁷Gidegon olardan efot ýasady we ony öz galasy bolan Oprada goýdy. Soňra ähli ysraýyllar ol ýere gatnap, efoda sežde etdiler. Bu Gidegona hem-de onuň öýündäkileriň ählisine gurlan duzakdy. ²⁸Şeýlelikde, midýanlar ysraýyllara boýun egdiler hem-de şondan soň olara baş galdyrmadylar. Şeýdip, Gidegonyň döwründe ysraýyllar kyrk ýyllap parahat ýaşadylar.

Gidegonyň ölümi

²⁹Ýowaşyň ogly Ýerubagal öz öýüne gidip, şol ýerde ýaşap başlady. ³⁰Gidegon köp aýally bolansoň, onuň ýetmiş ogly bardy. ³¹Şekemde ýaşaýan gyrnagy hem oňa bir ogul dogrup berdi. Onuň ady Abymelekdi. ³²Gidegon gojalyk ýaşyna ýetip öldi, ony abygezer urugynyň Opra galasynda, öz atasy Ýowaşyň gubry goýlan gümmezde jaýladylar.

³³Gidegon ölensoň, ysraýyllar Bagal butlaryna sežde edip, zyna etdiler; Bagalberiti özleriniň hudaýy saýyp başladylar. ³⁴Ysraýyllar daş-töweregindäki ähli duşmanlaryň elinden halas eden özleriniň Hudaýy Rebbi ýatlamadylar. ³⁵Şeýle hem, Ysraýyla we özlerine eden ähli haýyrly işleri üçin Ýerubagalyň (ýagny Gidegonyň) öýüne wepaly bolmadylar.

9-njy bap

Abymelek

¹Ýerubagalyň ogly Abymelek Şekeme baryp, daýylaryna we öz ejesiniň ähli kowumlaryna ýüzlenip: ²«Şekemiň ähli ilatyna şuny ýetiriň. Size Ýerubagalyň ýetmiş oglunyň ýolbaşçylyk edeni gowumy ýa bir adamyň? Meniň öz süýegiňizden we teniňizdendigimi unutmaň» diýdi. ³Onuň daýylary muny Şekemiň ilatyna ýetirip, olary ynandyrdylar, olaryň göwünleri Abymelege tarap öwrüldi. «Ol biziň doganymyz ahyryn» diýdiler. ⁴Olar Abymelege Bagalberit buthanasyndan ýetmiş kümüş teňňe alyp berdiler. Belli bir işiň başyny tutman, işsiz, göwne gelenini edip, göwün hoşlap gezip ýören adamlara Abymelek şol kümüşleri berip, olary hakyna tutdy-da, öz yzyna düşürdi. ⁵Abymelek Opra galasyna öz atasynyň öýüne geldi we Ýerubagalyň ýetmiş ogluny, ýagny öz doganlaryny bir daşyň üstünde öldürdi. Diňe Ýerubagalyň iň kiçi ogly Ýotam gaçyp gizlenip, diri galdy. ⁶Şekemiň ähli ilaty we Beýtmillonyň ilatynyň hemmesi baryp, Şekemiň golaýyndaky dub agajynyň ýanynda Abymelegi patyşa diýip yglan etdiler.

⁷Bu hakda Ýotama gürrüň berenlerinde, ol Gerizim dagyna gidip, onuň depesine çykdy-da, belent ses bilen gygyryp, şeýle diýdi: «Eý, Şekemiň ilaty! Meni diňläň, eger şeýtseňiz, Hudaý hem siziň dilegiňizi diňlär.

⁸Günlerde bir gün agaçlar özlerine patyşa saýlamakçy boldular. Olar zeýtun agajyna ýüzlenip: „Bize patyşa bol“ diýipdirler.

⁹Zeýtun olara: „Men hudaýlara we adamlara berýän hezzetli ýagymy taşlap, başga agaçlaryň üstünden höküm sürmäge giderinmi?“ diýip jogap beripdir.

¹⁰Soňra agaçlar injir agajyna: „Gel-de, sen bize patyşa bol“ diýip ýüz tutupdyrlar.

¹¹Injir olara: „Men özümiň şirin-şeker iýmişimi taşlap, agaçlaryň üstünden höküm sürmäge giderinmi?“ diýip jogap beripdir.

¹²Soň olar üzüm agajyna: „Gel-de, biziň üstümizden patyşalyk et“ diýipdirler. ¹³Üzüm agajy olara: „Men näme hudaýlaryň we adamlaryň göwnüni göterýän şirin-şerbetimi taşlap, agaçlaryň üstünden höküm sürmäge giderinmi?“ diýip jogap beripdir.

¹⁴Iň soňunda ähli agaçlar tikenli agaja: „Bize sen patyşa bolaý“ diýipdirler.

¹⁵Tikenli agaç beýleki agaçlara bakyp: „Eger siz meniň, hakykatdan hem, özüňize patyşa bolmagymy isleýän bolsaňyz, onda meniň saýamda bukulyň. Eger şeýtmeseňiz, onda tikenli agaçdan ot çykyp, Liwanyň kedr agaçlaryny ýakyp-ýandyrar“ diýipdir.

¹⁶Ine, indi bir seredip görüň, çynyňyz bilen ak ýürekden Abymelegi patyşa saýladyňyzmy? Ýerubagaly hem onuň öýüni nätdiňiz, onuň haýyrly işlerine mynasyp iş etdiňizmi? ¹⁷Meniň kakam siz üçin söweşdi, öz janyny gaýgyrmady. Ol sizi midýanlaryň elinden halas etdi. ¹⁸Indi siz meniň kakamyň öýündäkileriniň garşysyna gidip, onuň ýetmiş ogluny bir daşyň üstünde öldürdiňiz, onuň gyrnagyndan bolan ogly Abymelegi bolsa Şekemiň ilatynyň üstünden patyşa edip goýduňyz, sebäbi ol siziň doganyňyz. ¹⁹Eger çynyňyz bilen ak ýürekden Ýerubagal bilen onuň maşgalasyna dogry iş eden bolsaňyz, onda Abymelege şatlanyň, ol hem size şatlansyn. ²⁰Emma beýle etmedik bolsaňyz, onda, goý, Abymelekden ot çykyp, Şekemiň we Beýtmillonyň ilatyny ýaksyn. Şekemiň we Beýtmillonyň ilatyndan ot ýaýrap, Abymelegi köýdürsin». ²¹Soňra Ýotam Beýere gaçyp gitdi we ol ýerde dogany Abymelekden gizlenip ýaşady.

²²Abymelek Ysraýyla üç ýyl ýolbaşçylyk etdi. ²³Hudaýyň emri bilen Şekemiň ilaty Abymelegiň garşysyna gidip başlady. ²⁴Bu Ýerubagalyň ýetmiş oglunyň nähak ganyny döken Abymelekden we oňa muny etmäge goltgy beren Şekem ilatyndan ar almak üçin şeýle boldy. ²⁵Şekemliler dagyň ýokarsynda talaňçylary goýdular. Olar özleriniň deňinden geçýänleriň ählisini taladylar. Bu barada Abymelege habar ýetirildi.

²⁶Abymelege garşy çykan Ýebediň ogly Gagal öz doganlary bilen Şekeme geldi. Şekemiň ilaty olara bil baglady. ²⁷Olar meýdana çykyp, öz üzümlerini ýygdylar. Üzüm ýenjilýän sokuda ýenjip, sykyp suwuny aldylar. Baýram etdiler, öz hudaýlaryna sežde etdiler. Iýip-içip, Abymelegi näletlediler. ²⁸Gagal şonda: «Biz Abymelege gulluk eder ýaly, Abymelek kim? Biz nähili adam ekenik? Onuň atasy Ýerubagal dälmi? Onuň ýolbaşçysy Zebul dälmi? Gowusy, şekemlileriň atasy Hamoryň kowumlaryna gulluk ediň, Abymelege gulluk etmek nämä gerek? ²⁹Eger-de halk Abymelegi meniň elime berse, men ony kowardym we Abymelege: „Öz esgerleriňiň sanyny köpelt-de, söweşe çyk“ diýerdim» diýdi.

³⁰Gagalyň aýdan sözlerini eşidende, galanyň ýolbaşçysy Zebulyň gahary kekirdegine geldi. ³¹Ol hilegärlik bilen Arumadaky Abymelege gizlin habar iberdi: «Ine, Gagal we onuň doganlary Şekeme gelip, halky seniň garşyňa aýaga galdyrýarlar. ³²Siz şeýle ediň: özüň we ýanyňdakylar gije turuň-da, meýdanda bukuda esgerleri oturdyň. ³³Irden, Gün doguberende, turuň-da, gala hüjüm ediň, Gagal we onuň ýanyndaky adamlar öňüňizden çykanda, sen olary aýaman, eliňde baryny et».

³⁴Gije Abymelek we onuň ýanyndaky adamlar Şekemiň golaýynda dört topar edip, esgerlerini goýdular. ³⁵Gagal gelip, galanyň derwezesiniň ýanynda durdy. Abymelek hem-de bukuda oturan adamlar bukudan çykyp ýörediler. ³⁶Gagal gelýän adamlary görüp, Zebula: «Ana, dagyň ýokarsyndan adamlar aşak inip gelýärler» diýdi. Zebul oňa: «Dagyň kölegesi saňa adam bolup görünýändir» diýdi. ³⁷Gagal ýene-de: «Ine, adamlar beýikden aşak inip gelýärler. Bir bölümiň esgerleri palçynyň dub agajyndan bärik gelýärler» diýdi. ³⁸Zebul oňa: «Hany indi seniň „Biz Abymelege gulluk eder ýaly, ol kimmişin?“ diýen diliň nirede? Bular seniň şol äsgermedik adamlaryň dälmi näme? Bar, indi çyk-da, olar bilen söweş-dä!» diýdi. ³⁹Gagal Şekem ilatynyň öňüne düşüp gitdi-de, Abymelek bilen söweşdi. ⁴⁰Abymelek onuň yzyndan kowalady; Gagal ondan gaçdy. Gala derwezesine çenli aralykda bolan söweşde köp adam gyryldy. ⁴¹Abymelek Arumada galdy. Zebul Gagaly we onuň doganlaryny Şekemden çykaryp kowdy.

⁴²Ertesi halk ekin meýdanyna çykdy. Bu barada Abymelege habar berdiler. ⁴³Ol öz adamlaryny alyp, olary üç bölüme böldi-de, meýdanda bukuda oturtdy. Halkyň galadan çykanyny görende, duýdansyz olaryň üstüni basyp, olary gyrdyrdy. ⁴⁴Abymelek we onuň ýanyndaky goşun bölümi galanyň derwezesiniň agzyna tarap süýşende, onuň beýleki iki bölümi meýdandakylaryň üstüne çozup, olary gyrdylar. ⁴⁵Abymelek uzynly gün söweşdi we galanyň ilatyny gyryp, galany weýran etdi we ol ýere duz sepdirdi.

⁴⁶Şekemiň golaýyndaky Eýlberit ybadathananyň baştutanlary muny eşidip, ybadathananyň iň berk gorag ýerine girdiler. ⁴⁷Abymelek bu hakda eşidende, ⁴⁸ýanyndaky adamlar bilen Salmon dagyna gitdiler. Abymelek öz ýany bilen palta äkidip, agaç şahalaryny çapdy-da, egnine aldy we ýanyndakylara: «Men näme eden bolsam, siz hem derrew şony ediň» diýdi. ⁴⁹Esgerleriň her biri agaç çybyklaryny çapyp, Abymelegiň yzy bilen gitdiler we çybyklary ybadathananyň töweregine üýşürip, ony otladylar. Eýlberit ybadathanasyndaky müňe golaý erkekler we aýallar öldüler.

⁵⁰Soňra Abymelek gidip, Tebez diýen galany gabady we ony eýeledi. ⁵¹Galanyň ortarasynda berk diň bardy. Aýal-erkek, umuman, galanyň ilatynyň hemmesi şol ýere gaçdylar. Olar diňiň içine girip, gapylaryny beklediler we onuň depesine çykdylar. ⁵²Abymelek diňiň ýanyna gelip, onuň daşyny gabady, ony otlamak üçin gapylarynyň ýanyna bardy. ⁵³Şonda bir aýal degirmen daşyny Abymelegiň kellesinden zyňyp, onuň kelleçanagyny döwdi. ⁵⁴Abymelek şol mahal öz ýanyndaky ýarag göterýän ýetginjegini çagyrdy-da, oňa: «Gylyjyňy ýalaňaçla-da, meni öldür, men barada „Ony aýal öldürdi“ diýlen gürrüň ýaýramasyn» diýdi. Ýetginjek dessine oňa gylyjyny saldy, ol jan berdi. ⁵⁵Abymelegiň ölenini gören ysraýyllaryň hersi öz öýli-öýüne dolandy.

⁵⁶Şeýdip, Abymelegiň öz ýetmiş sany doganyny öldürip, atasynyň öýüne eden hyýanatçylygyny Hudaý onuň özüne görkezdi. ⁵⁷Şekemiň ilatynyň eden ähli jenaýatçylygyny Hudaý olaryň öz başlaryna saldy. Olary Ýerubagalyň ogly Ýotamyň gargyşy tutdy.

10-njy bap

Tola serdar

¹Abymelekden soň Ysraýyly halas etmek üçin ysakar tiresinden Dodonyň agtygy Puwanyň ogly Tola aýaga galdy. Ol Efraýym daglygynda ýerleşýän Şamyr diýen ýerde efraýymlaryň arasynda ýaşady. ²Ol ýigrimi üç ýyl Ysraýyla serdar boldy. Soňra ol dünýäden ötdi, ony Şamyrda jaýladylar.

Ýaýyr serdar

³Ondan soň, Ysraýyla ýigrimi iki ýyllap Gilgatly Ýaýyr serdar boldy. ⁴Onuň otuz ogly bardy; olaryň hersi bir eşek münüp, Gilgadyň otuz galasyna öz hökümlerini ýöredýärdiler. Henize çenli şol galalar Hawotýaýyr^[6] diýlip atlandyrylýar. ⁵Ýaýyr aradan çykanda, ony Kamon galasynda jaýladylar.

Ysraýyllar ýene Rebbe ýalbarýarlar

⁶Ysraýyllar ýene Rebbiň ýigrenýän işlerini edip başladylar. Ysraýyllar Bagal bilen Aştoret butlaryna hem-de Siriýanyň, Sidonyň, Mowabyň, ammonlaryň, piliştlileriň hudaýlaryna gulluk edip başladylar. Olar Rebbi terk edip, Oňa gulluk etmediler. ⁷Şonuň üçin Rebbiň Ysraýyla gahary geldi. Ol ysraýyllary piliştlileriň we ammonlaryň eline berdi. ⁸Şol ýyl olar ysraýyllary dargadyp, olara gaty azar berdiler. Iordanyň gündogaryndaky Gilgatda, ýagny amorlaryň ýerinde ýaşaýan ähli ysraýyllara olar on sekiz ýyllap sütem etdiler. ⁹Iň soňunda ýahuda, benýamin we efraýym tireleri bilen uruşmak üçin ammonlar Iordandan geçdiler. Ysraýyllar uly gaýgy-alada galdylar. ¹⁰Olar Rebbe ýüzlenip: «Biz Seniň öňüňde günä etdik, öz Hudaýymyz Seni terk edip, Bagal butlaryna gulluk etdik» diýip eňreşdiler.

¹¹Reb ysraýyllara şeýle diýdi: «Sizi müsürlileriň hem, amorlaryň hem, ammonlaryň hem, piliştlileriň hem elinden azat eden Men dälmi? ¹²Sidonlar, amalekler we mowaplylar size sütem eden wagty Meni çagyranyňyzda, Men sizi olaryň elinden halas etdim. ¹³Siz Meni unutdyňyz we başga hudaýlara gulluk etdiňiz, şonuň üçin Men size indi rehim etjek däl. ¹⁴Baryň, öz saýlan hudaýlaryňyza ýüz tutuň, gysaja düşeniňizde, sizi, goý, şolar halas edibersinler». ¹⁵Ysraýyllar Rebbe ýüzlenip: «Biz Seniň öňüňde günäli, bize islän jezaňy berip bilersiň, ýöne bu gün bizi halas et!» diýdiler. ¹⁶Şeýdip, olar keseki hudaýlardan ýüz öwrüp, ýene Rebbe gulluk edip başladylar. Reb olara ýene-de dözmedi.

¹⁷Ammonlar üýşüp, Gilgatda düşelge gurdular. Ysraýyllar ýygnanyp, Mispada düşelge gurdular. ¹⁸Gilgat halkynyň tirebaşylary biri-birilerine: «Ammonlaryň garşysyna kim ilkinji bolup urşa başlasa, şol adam Gilgadyň tutuş ilatyna baştutan bolar» diýdiler.

11-nji bap

Ýeftah serdar

¹Gilgatda Ýeftah diýen bir edermen urşujy bardy. Ýeftahyň ejesi lolydy; kakasynyň ady Gilgatdy. ²Gilgadyň öz nikaly aýalyndan birnäçe ogly bardy. Olar ulalyp, ýigit çykanlarynda, olar Ýeftaha: «Sen başga aýaldan bolan ogulsyň, şoňa görä sen biziň atamyzyň öýünden hiç zat miras almarsyň» diýip, ony kowdular. ³Ýeftah öz doganlaryndan gaçyp, Top diýlen ýerde ornaşdy we daşyna üýşen bozgaklara baş bolup ugrady.

⁴Birnäçe wagtdan soň ammonlar ysraýyllaryň üstüne çozdular. ⁵Şonda Gilgadyň ýaşululary Ýeftahy alyp gaýtmak üçin Top ülkesine gitdiler. ⁶Olar Ýeftaha: «Sen gel-de, bize serkerde bol, ammonlar bilen urşaly» diýdiler. ⁷Emma Ýeftah olara: «Meni ýigrenip, atamyň öýünden kowanlar siz dälmi, eýsem? Bu günki gün başyňyza iş düşende, men size gerek boldummy?» diýdi. ⁸Şonda Gilgadyň ýaşululary Ýeftaha: «Şeýle bolan bolsa-da, biz indi saňa tarap öwrüldik. Ýör, bile ammonlaryň garşysyna söweşeli! Sen biziň üstümizden, tutuş Gilgat halkyna baştutanlyk et!» diýdiler. ⁹Ýeftah olara: «Eger-de siz ammonlar bilen söweşmek üçin meni yzyma alyp gitseňiz, Reb hem olary meniň elime berse, şonda men baştutanyňyz bolaryn» diýdi. ¹⁰Gilgat ýaşululary Ýeftaha: «Bize Reb şaýat bolsun, biz seniň sözüňden çykmarys» diýdiler. ¹¹Şeýlelikde, Ýeftah Gilgat ýaşululary bilen gitdi. Halk ony özüne baştutan we serkerde edip saýlady. Ýeftah şonda Mispada Rebbiň huzurynda söz sözledi.

¹²Ýeftah ammon patyşasyna: «Sen meniň ýurdumyň üstüne çozar ýaly, aramyzda näme bolan zat bar?» diýen sözleri aýtmak üçin, onuň ýanyna öz ilçilerini iberdi. ¹³Ammon patyşasy Ýeftahyň ilçilerine şeýle jogap berdi: «Ysraýyllar Müsürden gaýdyp gelýärkäler, Arnondan Ýabok we Iordan derýalaryna çenli aralykdaky ýerlerimi meniň elimden aldylar; şol ýerleri maňa uruşsyz gaýdyp ber». ¹⁴Ýeftah ammonlaryň patyşasynyň ýanyna täzeden ilçiler iberdi. ¹⁵Oňa şu aşakdakylary aýtmaklaryny buýurdy:

«Ýeftah muny aýdýar: ysraýyllar mowaplylaryň we ammonlaryň ýurduny almady, ¹⁶sebäbi ysraýyllar Müsürden çykanlarynda, Gyzyl deňze^[7] çenli çölüň üsti bilen gidip, Kadeşe geldiler. ¹⁷Soňra olar: „Ýurduňyň içinden geçmäge bize rugsat et“ diýen haýyş bilen Edom patyşasyna öz ilçilerini iberdiler, emma Edom patyşasy diňlemedi. Ysraýyllar Mowap patyşasynyň ýanyna hem ilçiler ýolladylar, emma ol hem razy bolmady. Şoňa görä ysraýyllar Kadeşde galdylar. ¹⁸Olar çölüň içi bilen Edom hem-de Mowap ýurdundan sowa geçdiler-de, Mowabyň gündogar araçäginde, Arnonyň aňyrsynda ýerleşdiler, emma Mowabyň meýdanynyň içine girmediler, çünki Arnon Mowabyň çägi bolup durýardy. ¹⁹Soňra ysraýyllar Heşbon galasyna, amorlaryň hany Sihonyň ýanyna öz ilçilerini iberip: „Ýurduňyň içinden geçip, öz ýerimize aralaşmaga rugsat et“ diýdiler. ²⁰Emma Sihon ysraýyllaryň geçip gitmegine razylyk bermedi. Ol öz halkyny ýygnap, Ýahsada düşelge gurdy we ysraýyllar bilen söweşe girdi. ²¹Ysraýyl Hudaýy Reb Sihony hem-de onuň halkyny ysraýyllaryň eline berdi. Ysraýyllar olary ýeňdiler. ²²Olar amorlaryň Arnondan Ýabok derýasyna çenli we çölden tä Iordana çenli bolan ähli ýerini basyp aldylar. ²³Şeýdip, Ysraýyl Hudaýy Reb Öz halky Ysraýylyň bähbidi üçin amorlary basyp aldy. Indi hem sen olary yzyna aljak bolýarsyňmy? ²⁴Sen öz hudaýyň Kemoşyň özüňe beren ýeriniň üstünden eýelik edeňokmy näme? Biz hem Hudaýymyz Rebbiň biziň bähbidimiz üçin basyp alan ýerine eýelik edýäris. ²⁵Sen Mowap patyşasy Siporyň ogly Ballakdan gowumy näme? Ol Ysraýyl bilen tersleşdimi ýa uruşdymy? ²⁶Ysraýyllar eýýäm üç ýüz ýyl bäri Heşbonda we oňa degişli obalarda, Arogerde we oňa degişli obalarda hem-de Arnona ýakyn ähli galalarda ýaşap gelýärler. Siz näme üçin şonça wagtlap ol galalary eýelemediňiz? ²⁷Men seniň öňüňde günäkär däl, sen bolsa meniň garşyma uruş başlap, maňa ýamanlyk edýärsiň. Indi, goý, höküm ýöredýän Reb ysraýyllar bilen ammonlaryň arasynda hökümdar bolsun-da, höküm çykarsyn». ²⁸Emma Ýeftahyň bu sözlerine Ammon patyşasy gulak asmady.

²⁹Ýeftaha Rebbiň Ruhy inipdi. Ol Gilgadyň we Manaşanyň üstünden geçdi. Ol Gilgatdaky Mispäniň üstünden geçip, ammonlaryň üstüne gitdi. ³⁰Ýeftah Rebbiň öňünde ant içip, şeýle diýdi: «Eger Sen ammonlary meniň elime berseň, ³¹onda men ammonlary ýeňip, yzyma dolanyp gelenimde derwezämden ilkinji çykan Seniňkidir. Men şony Rebbe ýakma gurbanlyk edip berjekdirin». ³²Ýeftah derýadan geçip, ammonlar bilen uruşmaga gitdi. Reb olary Ýeftahyň eline berdi. ³³Ysraýyllar Arogerden Minnite çenli olaryň ýigrimi galasyny hem-de Abelkeramyma çenli aralygy gyrgyna berip, uly ýeňiş gazandylar. Şeýdip, ammonlar ysraýyllara boýun egdiler.

Ýeftah we onuň gyzy

³⁴Ýeftah Mispadaky öýüne gelende, onuň öz gyzy eli deprekli tans edip, öňünden çykdy; onuň ýeke gyzy bardy, başga ogly-da, gyzy-da ýokdy. ³⁵Ol gyzyny görende, ýakasyny ýyrtyp: «Wah, gyzym, sen meniň bagtymy garaltdyň! Indi sen hem meni ynjalykdan gaçyrdyň! Çünki men Rebbiň öňünde öz agzym bilen kasam etdim, indi nädip ondan boýun gaçyraýyn» diýdi. ³⁶Gyz kakasyna: «Kaka, sen Rebbiň öňünde öz agzyň bilen näme kasam eden bolsaň, ýerine ýetiriber, çünki Reb seni ammon duşmanlaryňdan üstün çykardy» diýdi. ³⁷Ol ýene kakasyna: «Maňa iki aý möhlet ber. Men daga gidip, joralarym bilen gezim edeýin we durmuşa çykmakdan mahrum bolandygymyň agysyny aglaýyn» diýdi. ³⁸Kakasy: «Bolýar, gidäý» diýip, ony iki aýlap goýberdi. Ol öz joralary bilen gitdi-de, dagda boý gyzlygyna öljegine iki aýlap ýas tutdy. ³⁹Iki aý geçensoň, ol kakasynyň ýanyna dolanyp geldi. Kakasy gyzy barada eden kasamyny ýerine ýetirdi, ol boý gyzlygyna öldi. Şondan soň ysraýyl gyzlarynyň arasynda ⁴⁰gilgatly Ýeftahyň gyzynyň ýasyny tutmak üçin, her ýylda dört gün daga gitmek däbi peýda boldy.

12-nji bap

Ýeftah efraýymlar bilen uruşýar

¹Efraýymlar uruşmak üçin bir ýere ýygnandylar we Iordan derýasyndan geçip, Safona geldiler. Olar Ýeftaha: «Sen näme üçin ammonlar bilen uruşmaga gideniňde bizi çagyryp, özüň bilen alyp gitmediň? Biz seniň özüň bilen bilelikde öýüňi otlarys» diýdiler. ²Ýeftah olara şeýle diýdi: «Meniň we meniň adamlarymyň ammonlar bilen bir uly dawamyz bardy. Men sizi kömege çagyrdym, emma siz gelip, meni olaryň elinden gutarmadyňyz. ³Siziň meni halas etmejegiňize gözüm ýetende, men janymy howp astynda goýup, ammonlaryň üstüne gitdim. Reb olary meniň elime berdi. Indi näme bu gün siz meniň bilen uruşmaga geldiňizmi?» ⁴Ýeftah Gilgadyň ähli erkeklerini çagyrdy-da, efraýymlar bilen uruşdy. Gilgatlylar efraýymlary gyrdylar, sebäbi efraýymlar olara: «Eý, efraýym we manaşa halklarynyň arasynda ýaşaýan gilgatlylar! Siz Efraýymdan gaçan dönüklersiňiz!» diýipdiler. ⁵Gilgatlylar efraýymlaryň elinden Iordan derýasynyň güzerini aldylar. Diri galan efraýymlardan biri: «Iordan derýasyndan geçmäge rugsat edäýiň» diýse, Gilgadyň adamlary: «Sen efraýymly dälmi?» diýip sorardylar. Eger ol «Ýok» diýip jogap berse, ⁶olar oňa: «Hany, „şibbolet“ diýip aýt» diýerdiler. Şonda ol «sibbolet» diýäýse, onda ony Iordan derýasynyň güzerinde öldürerdiler. Çünki efraýymlar «ş» sesini aýdyp bilmeýändikleri üçin, oňa derek «s» sesini aýdýardylar. Şeýdip, gilgatlylaryň elinden kyrk iki müň efraýymly öldi.

⁷Ýeftah Ysraýylda alty ýyllap serdar boldy. Ol aradan çykanda, ony öz Gilgat galasynda jaýladylar.

Ybsan, Elon we Abdon

⁸Ýeftah aradan çykandan soň, beýtullahamly Ybsan Ysraýylda serdar boldy. ⁹Onuň otuz ogly we otuz gyzy bolup, gyzlaryny başga tirelere durmuşa çykaryp, ogullaryny-da başga tirelerden öýerdi. Ol ýedi ýyl Ysraýylyň serdary boldy. ¹⁰Ybsan aradan çykanda, ony Beýtullahamda jaýladylar.

¹¹Ondan soň zebulunly Elon Ysraýyla serdar bolup, ony on ýyllap dolandyrdy. ¹²Elon aradan çykanda, ony Zebulundaky Aýalonda jaýladylar.

¹³Ondan soň pirgatonly Hilleliň ogly Abdon Ysraýyla serdar boldy. ¹⁴Onuň kyrk ogly we otuz agtygy bolup, olaryň hersi bir eşek mündi. Ol Ysraýyla sekiz ýyllap serdar boldy. ¹⁵Hilleliň ogly Abdon aradan çykanda, ony Efraýymdaky amalekleriň ýaşaýan daglygynda, Pirgaton diýen ýerde jaýladylar.

13-nji bap

Şimşon serdaryň dogulmagy

¹Ysraýyllar ýene-de Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiler. Şol sebäpli Reb kyrk ýyllap ysraýyllary piliştlileriň eline berdi.

²Şol döwürde Sorgada dan tiresinden Manowa diýen bir adam bardy; onuň aýaly önelgesizdi. ³Rebbiň perişdesi onuň aýalynyň ýanyna gelip: «Sen önelgesiz bolsaň-da, göwreli bolarsyň we bir ogul dograrsyň. ⁴Sen özüňi aýap sakla, şerap, çakyrdan içme, haram zatlardan iýme. ⁵Çünki sen göwreli bolarsyň we ogul dograrsyň; onuň kellesine päki degmeli däldir, sebäbi enesiniň göwresinde galan gününden başlap, ol çaga Hudaýa nazyr^[8] bolar, ol Ysraýyly piliştlileriň elinden halas eder» diýdi. ⁶Aýaly adamsynyň ýanyna gelip, şeýle diýdi: «Meniň ýanyma Hudaýyň adamy geldi, onuň daş keşbi Hudaýyň perişdesiniňki ýaly, haýbatly, gorkunçdy. Men onuň nireden gelenini soramadym, ol maňa öz adyny hem aýtmady. ⁷Ol maňa: „Sen göwreli bolarsyň, ogul dograrsyň, şerap, çakyrdan içme, haram zatlardan iýme, çünki göwrede galan gününden başlap, ol Hudaýa nazyr bolar“ diýip aýtdy».

⁸Manowa Rebbe ýüzlenip: «Ýa Reb! Goý, bize iberilen Hudaýyň adamy ýanymyza ýene-de gelsin hem-de bizden doguljak çaga näme etmelidigimizi öwretsin» diýip ýalbardy. ⁹Hudaý Manowanyň sesini eşitdi we Manowanyň aýaly meýdandaka, Hudaýyň perişdesi onuň ýanyna geldi. Emma aýalyň adamsy ýanynda ýokdy. ¹⁰Aýaly şol wagt ylgap gidip: «Meniň ýanyma öňki gelip giden adam geldi» diýip, adamsyna habar berdi. ¹¹Manowa aýaly bilen ol adamyň ýanyna bardy we ondan: «Meniň aýalym bilen gepleşen senmi?» diýip sorady. Perişde: «Men!» diýip jogap berdi. ¹²Manowa oňa: «Seniň aýdanlaryň amala aşanda, biz ol çaga nähili garamaly we oňa näme etmeli?» diýip sorady. ¹³Rebbiň perişdesi Manowa: «Goý, seniň aýalyň meniň aýdanlarymy etsin. ¹⁴Ol üzümden öndürilen zatlary iýmesin; şerap, çakyr datmasyn, haram zatlardan asla iýmesin. Aýalyň meniň buýranlarymyň ählisini berjaý etmelidir» diýdi.

¹⁵Manowa Rebbiň perişdesine: «Seniň üçin bir owlagy taýýarlaýançak, seni ýoluňdan saklamaga rugsat et» diýdi. ¹⁶Rebbiň perişdesi Manowa: «Sen meni saklasaň-de, men seniň naharyňy iýmerin, emma sen ýakma gurbanlyk taýýarlamak isleseň, onda ony Rebbe hödür et» diýdi. (Manowa bu adamyň Rebbiň perişdesidigini bilmeýärdi). ¹⁷Manowa Rebbiň perişdesine: «Aýdanlaryň hakykat bolanda, biz seni alkyşlar ýaly, öz adyňy aýt» diýdi. ¹⁸Rebbiň perişdesi oňa: «Meniň adymy näme soraýarsyň? Ol örän täsindir!» diýdi.

¹⁹Manowa owlak bilen galla sadakasyny daşyň üstüne getirip, täsin gudratlar edýän Rebbe berdi. ²⁰Gurbanlyk sypasynyň üstünden ýalyn asmana galyp ugranda, Rebbiň perişdesi ýalyn bilen bile ýokary göterildi. Muny gören Manowa bilen onuň aýaly ýere ýüzin ýykyldylar. ²¹Rebbiň perişdesi Manowa bilen aýalyna şondan soň gaýdyp hiç görünmedi. Manowa onuň Rebbiň perişdesidigini şonda bilip galdy. ²²Manowa öz aýalyna: «Dogrudan hem, biz hökman öleris, çünki biz Hudaýy gördük» diýdi. ²³Aýaly oňa: «Eger Reb bizi öldürmek islän bolsa, biziň elimizden ýakma gurbanlygymyzy we galla sadakamyzy kabul etmezdi, bize şol täsinlikleri görkezmezdi, bu zatlary bize mälim etmezdi» diýdi.

²⁴Aýaly ogul dogurdy we oňa Şimşon diýen at goýdy. Çaga ösüp kemala geldi, Reb oňa ak pata berdi. ²⁵Sorga bilen Eştawolyň aralygyndaky Mahanadanda bolanda Şimşony Rebbiň Ruhy galkyndyryp başlady.

14-nji bap

Şimşon öýlenýär

¹Günlerde bir gün Şimşon Timna gidende, piliştli bir gyzy gördi. ²Ol baryp, öz ejesine we kakasyna: «Men Timnada piliştli gyzlardan birini gördüm. Şony maňa alyp beriň» diýdi. ³Emma ejesi bilen kakasy oňa: «Näme üçin sen sünnetsiz piliştli halkdan gyz aljak bolýarsyň? Näme özli-özüňde, tutuş ilimizde sen öýlener ýaly gyz ýokmy?» diýdiler. Şimşon kakasyna: «Maňa şony alyp ber, sebäbi ol meniň göwnüme ýarady» diýdi. ⁴Bu işiň Reb tarapyndan bolýandygyny, piliştlileriň garşysyna çykmak üçin, Onuň amatly pursady gözleýändigini Şimşonyň ejesi bilen kakasy bilmeýärdi. Şol wagtlar ysraýyllaryň üstünden piliştliler höküm sürýärdi. ⁵Şimşon, onuň ejesi we kakasy Timna tarap ugradylar. Olar Timnadaky üzümçilikden geçip barýarkalar, Şimşon bir ýaş ýolbarsyň arlaýan sesini eşitdi. ⁶Şimşona uly güýç bilen Rebbiň Ruhy indi, ol ýolbarsy edil bir owlajygy bölekleýän ýaly edip, düýt-müýt etdi; onuň elinde hiç zat ýokdy. Ol bu eden işini ejesine-kakasyna aýtmady. ⁷Baryp, ol gyz bilen gepleşdi; ol Şimşonyň göwnüne ýarady.

⁸Birnäçe günden soň Şimşon ol gyza öýlenmek üçin gideninde, ol şol ýolbarsyň maslygyny görmek üçin sowuldy. Seretse, ýolbarsyň maslygynda bal arylaryň öýjügi hem-de bal bar eken. ⁹Ol baldan goşawujyny dolduryp, ýolboýy ýalap iýip gitdi, ejesiniň we kakasynyň ýanyna gelende olara-da berdi. Olar hem iýdiler, emma baly ýolbarsyň maslygyndan alandygyny Şimşon olara aýtmady.

¹⁰Şimşonyň kakasy gyzyňka geldi, Şimşon şol ýerde, adatça, öýlenýän ýigitleriň edişi ýaly ýedi günläp toý tutdy. ¹¹Toý başlananda, onuň ýanynda bile bolar ýaly, oňa otuz sany dost saýladylar. ¹²Şimşon olara: «Men size bir matal aýtjak; eger siz ony maňa toýuň ýedi gününiň dowamynda dogry çözüp berseňiz, onda men size otuz sany nepis don hem-de otuz laý köýnek bererin. ¹³Eger-de çözüp bilmeseňiz, onda siz maňa otuz sany nepis don we otuz laý köýnek berersiňiz» diýdi. Olar Şimşona: «Matalyňy aýt, eşideli» diýdiler. ¹⁴Şimşon olara matalyny aýtdy:

«Iýegenden iýmit çykdy,

Güýçlüden şüýjülik çykdy».

Mataly üç günläp çözüp bilmediler.

¹⁵Dördünji gün^[9] diýlende, olar Şimşonyň aýalyna: «Adamyňy yr, ol bize mataly çözüp bersin; ýogsam, özüňi-de, kakaňyň öýüni-de otlarys, siz bizi iň soňky zadymyza çenli talap, gedaý goýmak üçin çagyrypmydyňyz?» diýdiler. ¹⁶Şimşonyň aýaly adamsynyň ýanynda aglap: «Sen meni ýigrenýärsiň, meni söýmeýärsiň, meniň ilimiň ýigitlerine matal aýtdyň, maňa ony çözüp bereňok» diýdi. Şimşon oňa: «Öz ejeme, kakama çözüp beripdirinmi, saňa çözüp berer ýaly» diýdi. ¹⁷Onuň aýaly toýuň bütin dowamynda, ýedi günläp aglady. Aýaly özelenip duransoň, ahyrsoňunda, ýedinji gün diýende Şimşon oňa matalyň çözgüdini aýtdy. Şimşonyň aýaly öz iliniň ýigitlerine matalyň çözgüdini aýdyp berdi. ¹⁸Ýedinji gün diýlende, Gün batmazdan öň, ýigitler Şimşonyň ýanyna gelip:

«Baldan süýji,

ýolbarsdan güýçli näme bar»

diýdiler.

Şimşon olara: «Siz meniň göläm arkaly ýer sürmedik bolsaňyz, mataly çözüp bilmezdiňiz» diýdi. ¹⁹Rebbiň Ruhy onuň indi, ol Aşkelona gidip, ol ýerde otuz adamy öldürdi. Olaryň eşigini sypyryp aldy-da, mataly çözenlere bir laý köýnek getirip berdi. Onsoň ol gazaba münüp, öz kakasynyň öýüne gaýtdy. ²⁰Şimşonyň aýalyny bolsa, ol öýlenende, oňa iň ýakyn dost bolup oturana durmuşa çykardylar.

15-nji bap

Şimşon piliştlilerden ar alýar

¹Birnäçe günden soň, bugdaý döwegi wagtynda Şimşon bir owlak alyp, aýalyny görmäge geldi. Şimşon ýatylýan otaga öz aýalynyň ýanyna girjekdigini aýdanda, aýalynyň kakasy oňa ýol bermedi. ²Aýalynyň kakasy oňa: «Sen öz aýalyňdan ýüz öwrensiň öýdüp, men ony toý wagtynda saňa iň ýakyn dost bolana äre berdim. Ine, onuň kiçi gyz jigisi ondan hem owadan dälmi? Aýalyňyň deregine, belki, şuny alarsyň?» diýdi. ³Şimşon olara: «Indi piliştlilere ýamanlyk etsem, meniňki hak bolar» diýdi. ⁴Şimşon üç ýüz sany tilkini tutup, guýruklaryny jübüt-jübütden biri-birine daňdy. Soňra çyralary aldy-da, olary her iki tilkiniň guýrugynyň arasyna berkitdi. ⁵Ol çyralary otlap, piliştlileriň bişen bugdaýlarynyň arasyna goýberdi-de, olaryň orulmadyk bugdaýlaryny we küdelenen bugdaýlaryny, üzümlerini hem zeýtun agaçlaryny otlady.

⁶Piliştliler: «Muny kim beýle etdikä? Bu timnalynyň giýewsi Şimşonyň işidir, sebäbi onuň gaýynatasy Şimşonyň aýalyny toý wagtynda Şimşona dost bolana alyp berdi» diýdiler. Şonuň üçin piliştliler ol aýaly we onuň kakasyny otladylar. ⁷Şimşon olara: «Siz şeýle etseňiz-de, men sizden arymy alýançam ynjalmaryn» diýdi. ⁸Şimşon olaryň üstüne gazap bilen topuldy-da, olaryň injiklerini we uýluklaryny döwüşdirdi. Şondan soň, ol Eýtam gaýasyndaky gowaga gitdi.

⁹Piliştliler Ýahudada düşelge gurdular we tä Lehä çenli ýaýradylar. ¹⁰Ýahudanyň ilaty olardan: «Siz näme üçin biziň garşymyza çykdyňyz?» diýip soranlarynda, olar: «Şimşon bize näme eden bolsa, biz hem oňa şeýle etmek niýeti bilen ony tutup äkitmäge geldik» diýdiler. ¹¹Üç müň sany ýahudaly çykyp, Eýtam gaýasyndaky gowaga tarap gitdiler we baryp Şimşona: «Biziň üstümizden piliştlileriň höküm sürýändiklerini sen bileňokmy näme? Sen bizi näme üçin beýtdiň?» diýdiler. Şimşon: «Olar maňa näme eden bolsalar, men hem olara şony etdim» diýdi. ¹²Olar: «Biz seni daňyp, piliştlileriň eline bermek üçin geldik» diýenlerinde, Şimşon olara: «Meni öldürmejegiňize ant içiň» diýdi. ¹³Olar: «Ýok, öldürmeris, biz seni diňe daňarys-da, piliştlileriň eline bereris» diýdiler. Ony iki sany täze tanap bilen daňdylar-da, gowakdan çykaryp alyp gitdiler.

¹⁴Olar Lehä ýetenlerinde, piliştliler ony uly gykylyk bilen garşyladylar. Şonda Rebbiň Ruhy güýç bilen Şimşona inip, oňa ägirt uly güýç berdi welin, onuň ellerini daňmak üçin ulanylan tanaplar edil otda ýanan zygyr ýaly boldy. Onuň ellerindäki tanaplar çözülip gitdi. ¹⁵Ol ýaňy ölen eşegiň guramadyk äňini tapyp, eline aldy-da, onuň bilen urup, müň adamy öldürdi. ¹⁶Şimşon şonda şeýle diýdi:

«Bir eşek äňi bilen

iki topar ýygyny ýatyrdym.

Bir eşek äňi bilen

müň adamy öldürdim».

¹⁷Şu sözleri aýdyp, elindäki äňi taşlady we ol ýere Ramatlehi^[10] diýip at dakdy.

¹⁸Ol özüniň örän suwsaýandygyny duýdy we Rebbe ýüzlenip: «Sen Öz guluňa beýik ýeňiş berdiň; indi bolsa men suwsuzlykdan ölüp, sünnetsiz piliştlileriň eline düşmelimi?» diýdi. ¹⁹Hudaý Lehide bir çukurjygy emele getirdi, ondan suw çykdy. Ol suwdan içip gandy, güýji yzyna gaýdyp geldi we ol kuwwatlandy. Şu günlere çenli Lehidäki şol ýere Eýnhakor^[11] diýilýär.

²⁰Ysraýylda piliştlileriň agalyk süren döwründe, Şimşon ýigrimi ýyllap ysraýyllara serdar boldy.

16-njy bap

Şimşon Gazada

¹Günlerde bir gün Şimşon Gaza gelende bir loly aýala sataşyp, şonuň bilen gitdi. ²Gazanyň ilaty: «Şimşon bärik gelipdir» diýşip, töwerekde gaýmalaşdy. Olar: «Jahan ýagtylýança garaşarys, ony öldüreris» diýip, uzynly gije galanyň derwezesini garawulladylar. ³Şimşon ýarygijä çenli ýatdy, gijäniň ýarynda turdy-da, baryp, gala derwezesiniň gapylarynyň iki söýesini kiltleri bilen bilelikde goparyp, ony omzuna alyp, Hebronyň garşysyndaky dagyň depesine eltip goýdy.

Şimşon we Delila

⁴Şondan soň Şimşon Sorek jülgesinde ýaşaýan bir aýala aşyk boldy. Onuň ady Delilady. ⁵Piliştli hanlar ol aýalyň ýanyna gelip: «Biz ony daňyp, özümize boýun egdirip biler ýaly, sen ugruny tap-da, onuň beýik güýjüniň nämededigini özüne aýtdyr. Şeýtseň, biziň herimiz saňa bir müň bir ýüz kümüş teňňe bereris» diýdiler.

⁶Delila Şimşondan: «Sen maňa aýtsana, beýle beýik güýji nireden alýarsyň? Seni näme bilen daňsaň, boýun egdirip bolar?» diýip sorady. ⁷Şimşon oňa: «Eger-de meni entek guramadyk ýedi sany ýaý kirşi bilen daňsalar, men güýçden gaçyp, beýleki adamlar ýaly bolaryn» diýdi. ⁸Piliştli hanlar ol aýala entek guramadyk täzeje ýedi sany ýaý kirşini getirip berdiler. Ol şonuň bilen Şimşony daňdy. ⁹Şol wagt piliştlilerden birnäçe adamlar şol otagda bukulyp otyrdylar. Aýal Şimşona: «Şimşon! Seniň üstüňe piliştliler gelýärler» diýdi. Şimşon ýaý kirişlerini edil ot degen ýüplügiň ýolnuşy ýaly edip, üzüp taşlady. Onuň güýjüniň nämededigi bilinmän galdy.

¹⁰Delila Şimşona: «Sen meni samsyk hasap edýärsiň, ýalan sözleýärsiň. Indi beri aýdaý, seni näme bilen daňyp bolar?» diýdi. ¹¹Şimşon oňa: «Eger-de meni öň ulanylmadyk täze ýüp bilen daňsalar, men güýçden gaçaryn, beýleki adamlar ýaly bolaryn» diýdi. ¹²Delila täze ýüp alyp, ony daňdy-da, oňa: «Şimşon! Seniň üstüňe piliştliler gelýärler» diýdi. Şol wagt piliştlilerden birnäçe adam şol otagda bukulyp otyrdylar. Şimşon ony-da ot degen ýüplügiň ýolnuşy ýaly edip, üzüp taşlady.

¹³Delila Şimşona ýene: «Sen meni samsyk hasap edýärsiň, ýalan sözleýärsiň. Aýtsana, seni näme bilen daňyp bolar?» diýdi. Ol: «Meniň saçymyň ýedi örümini gaty örersiň-de, ony dokma dokalýan gurala berk çekdirip daňarsyň. Şonda men güýçden gaçyp, beýleki adamlar ýaly bolaryn» diýdi. ¹⁴Delila Şimşony öz dyzynyň üstünde uklatdy. Ol uklanda, onuň saçynyň ýedi örümini aldy-da, olary pugta örüp, dokma dokalýan guralda çekdirip berkitdi hem-de oňa: «Seniň üstüňe piliştliler gelýärler, Şimşon!» diýdi. Ol ukudan oýandy-da, dokma dokalýan guraly ondaky mata bilen bilelikde goparyp taşlady. Onuň güýjüniň nämededigi ýene bilinmän galdy.

¹⁵Delila oňa: «Seniň ýüregiň meniň bilen däl eken. Nädip sen maňa: „Men seni söýýärin“ diýip bilýärsiň? Üç gezek sen meni samsyk hasap etdiň, güýjüňiň nämededigini maňa aýtmadyň» diýdi. ¹⁶Delila her gün sorap, Şimşonyň ýüregine düşdi. Ol ony halys irizip, janyndan bizar etdi. ¹⁷Şimşon ahyrsoňunda oňa öz ýüregini açdy: «Men entek ejemiň göwresindekäm Hudaýa nazyr bolandygym üçin, meniň kelläme heniz päki degen däldir. Eger meniň saçym syrylsa, güýjüm menden gider; meniň güýjüm gaçyp, beýleki adamlar ýaly bolaryn» diýdi.

¹⁸Şeýdip, ol ähli syryny Delila açdy. Şundan soň, Delila: «Indi geliberiň, ol maňa öz ýüregini açdy» diýip aýtmaga piliştli hanlara habarçy iberdi. Piliştli hanlar elleri kümüş pully geldiler. ¹⁹Delila Şimşony öz dyzynyň üstünde uklatdy. Onuň saçynyň ýedi örümini syrdyrmak üçin adam çagyrdy-da, oňa syrmagy buýurdy. Şimşon ejizlenip başlady, onuň güýji gaçdy. ²⁰Delila: «Seniň üstüňe piliştliler gelýärler, Şimşon!» diýende, ol oýanyp, öňki gezekdäki ýaly öz-özüni boşatmakçy boldy. Emma ol Rebbiň indi özünden ýüz öwrendigini bilmeýärdi. ²¹Piliştliler ony tutup, gözlerini oýdular. Gaza getirip, iki sany bürünç zynjyr bilen gandalladylar. Oňa zyndanda degirmen üwetdiler. ²²Şol aralykda onuň kellesiniň syrylan ýerlerine saç çykyp başlady.

Şimşonyň ölümi

²³Pilişt hanlary özleriniň hudaýy Dagona juda köp gurbanlyklar berip, şady-horramlyk etmek üçin ýygnandylar. Olar: «Duşmanymyz Şimşony hudaýymyz biziň elimize berdi» diýişdiler. ²⁴Halk Şimşony görende: «Köpümizi öldürip, ýerlerimizi tozduran duşmanymyzy hudaýymyz biziň elimize berdi» diýşip, öz hudaýlaryny alkyşlamaga başladylar. ²⁵Mes bolan jemagat: «Şimşony getiriň, goý, ol biziň göwnümizi açsyn» diýip gygyryşdy. Şimşony zyndandan getirip, onuň üstünden gülüp başladylar, masgaraladylar, soňra ony sütünleriň aralygynda duruzdylar. ²⁶Şimşon elinden tutup, özüni idip ýören ýigdekçä: «Meni şu jaýy saklaýan sütünleriň ýanyna elt, şolara söýeneýin» diýdi. Ýigdekçe şeýle hem etdi. ²⁷Jaýyň içi aýal-erkeklerden doludy; pilişt hanlary hem şol ýerdedi. Jaýyň üstünde-de üç müňe golaý aýal-erkek bardy. Olaryň bary Şimşona tomaşa edýärdiler.

²⁸Şimşon Rebbi çagyrdy-da: «Eý, Hökmürowan Reb, meni ýadyňa sal. Eý, Hudaý! Maňa ýene bir gezejik kuwwat ber, iki gözüm üçin, piliştliler bilen bir gezekde hasaplaşaýyn» diýdi. ²⁹Şimşon jaýy saklaýan sütünleriň birine sag elini, beýlekisine çep elini diräp, olary ýerinden süýşürdi. ³⁰Şimşon: «Goý, piliştliler bilen bile öleýin» diýip, bar güýji bilen sütünleri itende, jaý hanlaryň, jaýdaky ähli adamlaryň üstüne ýykyldy; Şimşonyň özi ölen wagty öldürenleri onuň bütin ömründe öldürenlerinden has köp boldy. ³¹Onuň doganlary, kakasynyň tutuş maşgalasy gelip, Şimşonyň jesedini äkitdiler we ony getirip, Sorga bilen Eştawolyň aralygynda, kakasy Manowanyň gubry goýlan gümmezde jaýladylar. Ol ysraýyllara ýigrimi ýyllap serdar boldy.

17-nji bap

Mikanyň butlary

¹Efraýym daglygynda Mika diýen bir adam bardy. ²Ol öz ejesine: «Sen bir müň bir ýüz sany kümüş teňňäni ogurlatdyň, ony alana meniň ýanymda gargyş etdiň, seniň şol kümüşleriň mende, olary men aldym. Emma men olary häzir saňa gaýtaryp berýän» diýdi. Ejesi: «Reb seni ýalkasyn, oglum!» diýdi. ³Ol bir müň bir ýüz sany kümüş teňňäni ejesine gaýtaryp berdi. Ejesi oňa: «Oglum, men seniň üçin bu kümüşlerden oýma hem-de guýma but ýasatmakçy bolup, öz elim bilen Rebbe niýetledim, olary saňa berýärin» diýdi. ⁴Ogly olary ejesine gaýtaryp berende, ejesi iki ýüz sany kümüş teňňäni aldy-da, kümüş ussasyna berip, şol kümüşlerden oýma hem-de guýma but ýasatdyrdy; olar Mikanyň öýünde durdy. ⁵Mika tarapyndan salnan bir sany ybadat edilýän öý bardy. Ol efot we butlar ýasady hem-de öz ogullarynyň birini ruhany edip belledi. ⁶Şol döwürde ysraýyllaryň patyşasy ýokdy. Her kim öz islänini edýärdi.

⁷Ýahudanyň Beýtullaham galasynda bir ýigit ýaşaýardy. Ol lewi tiresindendi. ⁸Ol ýaşamaga amatly bir ýer tapmak üçin Ýahudanyň Beýtullaham galasyndan çykyp gitdi. Ol Efraýym daglygynda ýaşaýan Mikanyň öýüne geldi. ⁹Mika ondan: «Nireden gelýärsiň?» diýip soranda, ol: «Ýahudanyň Beýtullaham galasyndan gelýärin, özüm hem lewilerdendirin; ýaşar ýaly ýer gözleýärin» diýdi. ¹⁰Mika oňa: «Meniň öýümde galyber. Meniň geňeşçim hem ruhanym bolarsyň. Men seniň garnyňy doýraýyn, ýylda bir laý geýim-gejim hem-de on sany kümüş teňňe bereýin» diýdi. ¹¹Lewi ýigit Mikanyň öýünde galmaga razylyk berdi. Mika oňa öz ogly ýaly seretdi. ¹²Mika lewi ýigidini ruhanyçylyga belledi, şeýdip, bu ýaş ýigit Mikanyň öýünde ýaşaberdi. ¹³Mika: «Indi Rebbiň maňa ýagşylyk etjekdigini bilýärin, sebäbi lewi ýigidi meniň ruhanym boldy» diýdi.

18-nji bap

Lewi ýigidi we dan tiresi

¹Şol döwürde ysraýyllaryň patyşasy ýokdy. Danlar özlerine ýaşar ýaly ýer gözleýärdiler, sebäbi şol wagta çenli ysraýyllaryň tireleriniň arasynda olaryň mülk paýy heniz paýlanmandy. ²Danlar öz urugyndan, Sorga hem Eştawol galalaryndan bäş sany daýaw erkek adamy ýer gözlemek hem-de maglumat toplamak üçin gizlinlikde ugratdylar.

Olara: «Baryň, assyrynlyk bilen ýer gözläň» diýdiler. Olar Efraýym daglygyna, Mikanyň öýüne gelip ýetdiler we gijäni şol ýerde geçirdiler. ³Mikanyň öýünde bolanda, olar lewi ýigidini onuň sesinden tanadylar-da, içerik girdiler we ondan: «Seni bu ýere kim getirdi? Bu ýerde sen näme işleýärsiň? Näme sebäpden sen bu ýerde?» diýip soradylar. ⁴Bu ýigit olara Mikanyň özüne edenlerini aýtdy. «Men hakyna işe durdum, men onuň ruhanysy» diýdi. ⁵Olar ruhana: «Sen Hudaýdan sorap, bize bilip ber, biz özümiziň ýolumyzyň şowly boljagyna-bolmajagyna göz ýetireli» diýdiler. ⁶Ruhany olara: «Arkaýyn gidiberiň, siziň ýoluňyz Rebbiň nazarynda» diýdi.

⁷Bu bäş adam ol ýerden gaýdyp, Laýyşa geldi. Onuň ilatynyň sidonlylar ýaly parahat we asuda ýaşaýandygyny, olary sidonlaryň dolandyrýandygyny gördüler. Olaryň hemme zady bardy. Olar asuda we aladasyz ýaşaýardylar. Olar sidonlardan uzakda ýaşaýardylar we hiç kim bilen aragatnaşyk saklamaýardylar. ⁸Soňra olar Sorga hem-de Eştawola öz tiredeşleriniň ýanyna gaýdyp geldiler; tiredeşleri olardan: «Gurtmy, tilki?» diýip soradylar. ⁹Olar: «Biz bir ýer gördük, topragy juda gowy. Siz näme beýle pikire batdyňyz, ikirjiňlenmäň-de, baryp, ol ýeri eýeläň. ¹⁰Siz ol ýerde hiç bir aladasy bolmadyk halky görersiňiz. Olaryň ýeri-de örän giň. Hudaý olary siziň eliňize berendir. Ol ýerde asyl ýetmezçilik edýän zat ýok» diýdiler.

¹¹Danlardan bolan alty ýüz sany erkek adam ýaraglaryny dakynyp, Sorgadan we Eştawoldan çykyp ugradylar. ¹²Olar baryp, Ýahudadaky Kirýatýegarymda düşelge gurdular. Şoňa görä ol ýer henize çenli Mahanadan^[12] diýlip atlandyrylýar, bu Kirýatýegarymyň günbatarydyr. ¹³Olar bu ýerden efraýymlaryň ýaşaýan daglygyna tarap gitdiler we Mikanyň öýüniň ýanyna geldiler.

¹⁴Laýyşy gözden geçirmäge öň gelip giden bäş adam öz doganlaryna: «Şu öýleriň birinde efot, oýma hem guýma but we başga butlar bar, siz şony bilýärsiňizmi? Indi näme etmelidigiňizi özüňiz biliň» diýdiler. ¹⁵Bular ol ýere bardylar. Mikanyň topar bolup duran öýleriniň birinde bolýan lewi ýigidiniňkä girdiler, onuň bilen salamlaşdylar. ¹⁶Ýaraglaryny dakynan alty ýüz sany dan adamlary derwezäniň agzynda durdular. ¹⁷Ýer görmäge öňki gelen bäş adam öýe girip, efody, oýma hem guýma buty we başga butlary aldylar. Ruhany derwezäniň agzynda ýaraglaryny dakynan alty ýüz adamyň ýanynda durdy. ¹⁸Mikanyň öýüne girip, efody, oýma hem guýma buty we başga butlary alanlarynda, ruhany olara: «Näme edýärsiňiz?» diýdi. ¹⁹Olar ruhana: «Sem bol! Ýör biziň bilen git, bize ýaşululyk hem ruhanylyk edersiň. Diňe bir adama ruhanylyk etmek gowumy ýa-da Ysraýylyň tutuş bir tiresi bilen urugyna?» diýdiler. ²⁰Ruhany begenip, efody, oýma hem guýma buty we başga butlary alyp, ýaňky gelen adamlar bilen gitdi. ²¹Olar çagalary, mallary, ähli goşlary öňden goýberip, ýola düşdüler.

²²Olar Mikanyň öýünden uzaklaşyp başlanda, Mika danlar bilen söweşmäge goňşularyny çagyrdy. Olar danlaryň yzyndan kowaladylar, ²³olaryň yzyndan gygyrdylar. Danlar Mika tarap öwrülip: «Saňa näme gerek? Ýa urşasyň gelýärmi?» diýdiler. ²⁴Mika olara: «Siz meniň ýasadan hudaýlarym bilen ruhanymy alyp gitdiňiz. Hany indi maňa näme galdy? Ýene-de: „Näme gerek?“ diýip soraýarsyňyz» diýdi. ²⁵Danlar oňa: «Sem bol, ýogsam, biziň gaharymyzy getirersiň, onsoň özüňiň-de, tutuş maşgalaňyň-da janyny jähenneme ibereris» diýdiler. ²⁶Danlar öz ýollary bilen gidiberdiler, Mika bolsa olaryň özünden güýçlüdiklerini görüp, yzyna dolandy we öýüne gaýdyp geldi.

²⁷Danlar Mikanyň ýasan sežde edilýän zatlaryny hem-de onuň öýünde ýaşan ruhanyny alyp, Laýyşa tarap gitdiler. Ol ýere baryp parahat we aladasyz ýaşaýan halky gylyçdan geçirip, galany otladylar. ²⁸Ol ýerdäkilere kömek eden tapylmady, sebäbi olar Sidondan uzakdady, hiç kim bilen aragatnaşyk saklamaýardylar. Ol gala Beýtrehobyň golaýynda ýerleşýärdi, danlar galany täzeden gurdular-da, ol ýerde ýaşap başladylar. ²⁹Olar Ýakubyň ogly Danyň hatyrasyna ol gala Dan diýen at berdiler; galanyň öňki ady Laýyşdy. ³⁰Danlar sežde edilýän buty oturtdylar. Musanyň agtygy^[13] Gerşomyň ogly bolan Ýonatanyň özi we onuň ogullary tä ýurt ýesirlige alynýança danlara ruhanylyk etdiler. ³¹Hudaýyň öýüniň Şiloda bolan wagtynyň bütin dowamynda, Mika tarapyndan ýasalan sežde edilýän but şol ýerde saklandy.

19-njy bap

Benýamin tiresi masgara iş edýär

¹Şol döwürde ysraýyllaryň patyşasy ýokdy. Efraýym daglygynda bir lewi ýaşaýardy. Ol Ýahuda ýurdunyň Beýtullaham galasyndan bir gyrnak aýaly getirip, onuň bilen ýaşap başlady. ²Ol aýal öýkeläp, lewiniň ýanyndan öz atasy öýüne, Beýtullaham galasyna gitdi; ol atasy öýünde dört aýlap boldy. ³Soňra adamsy aýaly bilen ýaraşyp, ony getirmek üçin yzyndan ugrady. Onuň ýanynda bir hyzmatkäri bilen iki sany eşegi bardy. Aýaly adamsyny atasy öýüne saldy. Gaýynatasy ony güler ýüz bilen garşylap, öz öýünde saklady. ⁴Gaýynatasy giýewsini öýünde galmaklyga yrdy. Olar bu ýerde iýip-içip, üç gün ýatdylar. ⁵Dördünji gün olar ir oýandylar, ol adam turup gitmekçi boldy. Aýalyň kakasy öz giýewsine: «Bir döwüm çörek iýiň, ýürekse ediniň, soň hemmäňiz bile gidersiňiz» diýdi. ⁶Olar oturyp, bile iýip-içdiler. Aýalyň kakasy öz giýewsine: «Ýene bir gün gal, keýpiňi sazla» diýdi. ⁷Ol adam ýene turup gitmekçi boldy, emma gaýynatasy ony galmaklyga yrdy. Ol ýene bir gije ýatdy. ⁸Bäşinji gün, irden ol turup gitmekçi boldy. Aýalyň kakasy oňa: «Bir zatlar garbanyň, öýleden soň gidersiňiz» diýdi. Olar bile iýip-içdiler. ⁹Ol adamyň özi, gyrnak aýaly we hyzmatkäri gitmekçi bolup, ýerlerinden turanda, aýalyň kakasy giýewsine: «Seret, gün ýaşyp, agşama golaýlap barýar. Bu gije-de bu ýerde ýatyň, dem-dynjyňyzy alyp, öýüňize ertir ir bilen turup gidersiňiz» diýdi. ¹⁰Emma ol adam ýatmaga razy bolman, turup gidiberdi. Ol Ýabusa, ýagny häzirki Iýerusalime tarap gitdi. Onuň ýanynda ýükli eşekleri, gyrnak aýaly bardy.

¹¹Olar Ýabusa golaýlanlarynda, gün ýaşyp barýardy. Hyzmatkär öz hojaýynyna: «Ýör, Ýabusa baraly-da, gijäni şol ýerde geçireli» diýdi. ¹²Hojaýyny oňa: «Ýok, biz Ysraýyla degişli bolmadyk bir kesekileriň galasyna barmarys, Gibga gideris. ¹³Gibga ýa-da Rama ýetjek bolaly, gijäni şolaryň birinde geçireris» diýdi. ¹⁴Şeýdip, olar ýollaryny dowam etdirdiler. Olar benýaminleriň Gibga galasyna ýetenlerinde, Gün batypdy. ¹⁵Olar gije Gibgada ýatmak üçin şol tarapa öwrüldiler. Baryp, galanyň meýdançasynda düşlediler; hiç kim olary öýüne çagyrmady.

¹⁶Bir goja özüniň ekin meýdanyndan öýüne gaýdyp gelýärdi. Ol bu ýere efraýymlaryň ýaşaýan daglygyndan gelip, Gibgada ýaşaýardy. Bu ýeriň ilaty bolsa benýaminlerdi. ¹⁷Goja gala meýdançasyndaky ýolagçylary görüp, olardan: «Nireden gelip, nirä barýarsyňyz?» diýip sorady. ¹⁸Ol adam: «Biz Ýahudanyň Beýtullaham galasyndan gelýäris, indi hem Efraýym daglygyna tarap, öýüme barýaryn. Bizi hiç kim öýüne çagyrmady. ¹⁹Eşeklerimiz üçin ot-iýmimiz, özüm, aýalym we hyzmatkärim üçin çörek hem şerap bar, hiç hili ýetmezçiligimiz ýok» diýdi. ²⁰Goja oňa: «Arkaýyn bol, ýetmeýän zadyňy bereýin, ýöne meýdançada ýatma» diýdi. ²¹Goja olary öz öýüne alyp bardy, eşeklerine iým berdi, olar aýaklaryny ýuwdular, iýip-içdiler.

²²Olar ýaňy bir ýazylyp-ýaýnanlarynda, galanyň azgyn adamlary jaýyň daşyny gabadylar. Gapyny ýumruklap, öýüň hojaýynyna: «Öýüňe gelen erkegi daşaryk çykar, biz ony zorlajak» diýip gygyrdylar. ²³Öýüň hojaýyny daşaryk çykdy-da: «Ýok, doganlar, beýle azgynçylyk etmäň, ol meniň myhmanym, siz beýle aýyp iş etmäň. ²⁴Içerde meniň el degmedik gyzym we ol adamyň gyrnak aýaly bar. Olary daşary çykaraýyn, olara islän işiňizi ediň, ýöne bu adama degmäň» diýdi. ²⁵Emma olar garryny diňlemediler. Şonda ýaňky gelen adam öz gyrnak aýalyny zor bilen çykaryp, olaryň eline berdi. Adamlar uzak gije ol aýaly zorlap, namysyna degdiler. Daňdan olar ony goýberdiler. ²⁶Daň agaranda, aýal adamsynyň myhman bolan öýüniň gapysyna gelip ýykyldy we jahan doly ýagtylýança, şol ýerde ýatdy.

²⁷Gyrnak aýalyň hojaýyny ýoluny dowam etdirmek üçin irden gapyny açyp, daşaryk çykanda, onuň ellerini gapynyň bosagasynyň üstünde goýup ýatandygyny gördi. ²⁸Ol aýalyna: «Tur, gideli» diýdi, emma aýaldan jogap bolmady, sebäbi ol eýýäm ölüpdi. Ol aýalyny eşegine ýükläp, öz öýüne alyp gitdi. ²⁹Öýüne gelip, eline pyçak aldy-da, gyrnak aýalynyň on iki synasyny kesişdirip, on iki bölegi Ysraýylyň on iki tiresine paýlady. ³⁰Ol çaparlar ýollap, olara muny görenlere şuny aýtmagy tabşyrdy: «Ysraýyllaryň Müsürden gelen gününden bäri, munuň ýaly zat görlüp-eşidilmändi. Indi oýlanyp görüň, maslahatlaşyp, biziň näme etmelidigimizi aýdyň».

20-nji bap

Beýleki tireler benýaminlerden ar alýarlar

¹Soňra demirgazykda Dandaky, günortada Beýerşebadaky we gündogarda Gilgatdaky ähli ysraýyllar bu çagyryşa jogap berdiler. Olaryň hemmesi bir adam ýaly bolup, Mispada Rebbiň huzurynda ýygnanyşdylar. ²Ysraýyllaryň ähli tireleriniň ýolbaşçylary Hudaýyň adamlarynyň ýygnagyna üýşdüler. Gylyçlaryny ýalaňaçlan dört ýüz müň sany esger hem şol ýerdedi. ³(Benýaminler ysraýyllaryň Mispada üýşendiklerini eşitdiler). Ysraýyllar: «Nädip beýle masgaraçylyk bolup bildi?» diýip soradylar.

⁴Öldürilen aýalyň adamsy lewi şeýle jogap berdi: «Men öz gyrnak aýalym bilen benýaminleriň Gibga galasyna baryp, gije şol ýerde ýatdyk. ⁵Gibganyň adamlary gije biziň ýatan jaýymyzyň daşyny gabadylar. Meni öldürjek boldular, meniň gyrnak aýalymy masgaralap, tä ölinçä zorladylar, ol öldi. ⁶Men gyrnak aýalymy ol ýerden getirip, kesişdirdim-de, Ysraýylyň ähli ýerine iberdim, çünki Ysraýylda kada-kanuna laýyk gelmeýän, masgaraçylykly iş etdiler. ⁷Ine, siz ysraýyllar, hemmäňiz şu bolan işe serediň hem-de şu ýerde netije çykaryň» diýdi.

⁸Tutuş halk bir adam ýaly bolup turdy-da, şeýle diýdi: «Biziň hiç haýsymyz öz çadyrlarymyza gitmeris, öz öýümize dolanmarys. ⁹Indi biz Gibgany, gör, näderis: bije atyp, onuň üstüne kimiň gitmelidigini saýlarys. ¹⁰Ysraýyllaryň erkek adamlarynyň ondan birisi goşun üçin iýer-içer ýaly zatlar getirer, galanlarynyň hemmesi benýaminleriň Gibgada masgaraçylykly iş edendikleri üçin, olary jezalandyrmaga gider». ¹¹Ysraýyllar bir adam ýaly bolup, agzybirlik bilen Gibga galasynyň üstüne gitmek üçin ýygnandylar.

¹²Ysraýyllaryň ähli tiresi benýaminlere wekil iberip: «Sizde nähili beýle nejis iş edilipdir. ¹³Siz Gibgadaky şol azgyn adamlary biziň elimize tabşyryň, biz olary öldürip, erbetlikleri köki-damary bilen Ysraýyldan goparyp taşlarys» diýdiler. Emma benýaminler öz doganlary bolan ysraýyllary diňlemediler. ¹⁴Benýaminler ysraýyllaryň garşysyna uruşmak üçin, benýaminlere degişli galalardan gelip, Gibga galasyna ýygnandylar. ¹⁵Şol gün benýaminleriň galalaryndan ýygnanyp, naýzalaryny ýalaňaçlan esgerleriniň sany ýigrimi alty müň adam boldy. Ondan başga-da, Gibga galasyndan ýygnanan esgerleriň sany ýedi ýüz adamdan ybarat boldy. ¹⁶Şol adamlaryň içindäki ýedi ýüz sany saýlama esger çepbekeýdi, olaryň sapan bilen atýan daşy saçyň taryna degmän geçmezdi. ¹⁷Diňe benýaminler däl, eýsem, ysraýyllar-da gylyçlaryny ýalaňaçlapdylar, olaryň sany dört ýüz müň adamdan ybaratdy, hemmesi-de uruşmaga ukyplydy.

¹⁸Ysraýyllar Beýtele bardylar-da: «Haýsymyz urşa ilki başlarys?» diýip, Hudaýdan soradylar.

Reb: «Ýahuda öňürti başlar» diýdi.

¹⁹Ysraýyllar ertesi irden Gibganyň ýanynda düşelge gurup ýerleşdiler. ²⁰Ysraýyllar benýaminleriň garşysyna çykdylar-da, Gibganyň golaýynda söweşmäge taýýarlanyp, nyzama durdular. ²¹Benýaminler Gibgadan çykdylar, şol gün ýigrimi iki müň ysraýyly ýere ýazdylar. ^22-23Ysraýyllar Rebbiň huzuryna gelip, tä agşama çenli aglap ýas tutdular we Ondan: «Biz öz doganymyz bolan benýaminler bilen ýene-de söweşe girelimi?» diýip soradylar. Reb: «Olaryň garşysyna çykyň» diýdi. Ysraýyllar dogumlanyp, şol öňküsi gün baryp duran ýerlerinde ýene-de söweşmäge nyzama durdular.

²⁴Ysraýyllar ikinji gün diýlende benýaminleriň üstüne bardylar. ²⁵Benýaminler şol güni Gibgadan ysraýyllaryň garşysyna çykdylar we olar bu gezek on sekiz müň iň güýçli edermen ysraýyl urşujylaryny gylyçdan geçirdiler.

²⁶Şonda ähli ysraýyllar tutuş halk bolup, Beýtele bardylar. Olar oturyp, Rebbiň huzurynda agladylar we şol gün agşama çenli agyz beklediler. Mal soýup, Rebbe ýakma hem-de salamatlyk gurbanlygyny berdiler. ^27-28Hudaýyň Äht sandygy şonda şol ýerdedi we oňa Harunyň ogly Elgazaryň ogly Pinehas ýolbaşçylyk edýärdi. Ysraýyllar Rebden: «Doganymyz bolan benýaminleriň garşysyna söweşmäge gidelimi ýa-da ýok?» diýip soradylar. Reb: «Gidiň, ertir Men olary siziň eliňize bererin» diýdi.

²⁹Ysraýyllar Gibganyň töwereginde bukuda adam goýdular. ³⁰Üçünji gün diýlende ysraýyllar benýaminleriň üstüne bardylar we söweşmek üçin Gibganyň ýanynda öňküleri ýaly nyzama durdular. ³¹Benýaminler ysraýyllaryň garşysyna hüjüm edip, galadan daşlaşdylar-da, Beýtele tarap gidýän ýolda hem-de Gibga tarap ekin meýdanynyň üsti bilen geçýän ýoluň üstünde ysraýyllary ýene-de öňküsi ýaly öldürdiler. Ysraýyllardan otuza golaý adam öldürildi. ³²Benýaminler: «Biz olary öňki ýeňşimiz ýaly ýene ýeňeris» diýdiler. Ysraýyllar bolsa: «Olardan gaçaly-da, olaryň ünsüni ýollara tarap sowup, olary galadan daşlaşdyralyň» diýdiler. Şeýle hem etdiler. ³³Ähli ysraýyllar ýerlerinden turdular-da, Bagal-tamarada nyzama durdular. Ysraýyllaryň bukuda goýan adamlary Gibganyň günbatar tarapyndan bukudan çykdylar. ³⁴Gibganyň ýanyna Ysraýylyň ähli ýerinden saýlanyp alnanlaryň on müňüsi geldi we gazaply söweş başlandy, ýöne benýaminler entek özlerine betbagtlyk garaşýandygyny bilmeýärdiler. ³⁵Reb benýaminleri ysraýyllaryň öňünde ýeňlişe sezewar etdi. Şol gün ysraýyllar gylyçlaryny ýalaňaçlan ýigrimi bäş müň bir ýüz benýamini öldürdiler.

³⁶Benýaminler özleriniň ýeňilýändiklerine düşündiler. Ysraýyllar öz orunlaryny benýaminlere berdiler, sebäbi olar Gibganyň golaýynda bukuda oturanlara bil baglapdylar. ³⁷Bukudakylar Gibga tarap topuldylar-da, galadakylaryň ählisini gylyçdan geçirdiler. ³⁸Galadan ýokaryk galýan tüsse bukudakylaryň çozmagy üçin duýduryş bolsun diýip, ysraýyllar özara aýdyşdylar. ³⁹Şeýlelikde, ysraýyllar söweş meýdanyndan yza çekilende, benýaminler ysraýyllaryň otuza golaý adamyny boýun egdirdiler. Olar: «Ine, ysraýyllar ýene-de öňküsi ýaly biziň öňümizde ýykylyp ýatyrlar» diýdiler welin, edil şol wagt ⁴⁰galanyň depesinde tüsse sütün görnüşinde ýokary galyp başlady. Benýaminler yzyna seredenlerinde, tutuş galanyň depesinden tüssäniň göge göterilýändigini gördüler. ⁴¹Ysraýyllar yzlaryna dolandylar, benýaminler özleriniň betbagtlyga uçrandyklaryny görüp, yzlaryna gaýtmaga gorkdular. ⁴²Olar ýola düşüp, çöle tarap ysraýyllardan gaçyp başladylar. Emma ysraýyllar olaryň yzlaryndan galman ýetip, olary öldürdiler, galadan çykanlaryny bolsa şol ýerde gyrdylar. ⁴³Ysraýyllar benýaminleriň daşyny gabadylar-da, olaryň yzyndan kowup, Gibganyň gündogar tarapyna ýetende, olaryň ählisini boýun egdirip gyrdylar. ⁴⁴Benýaminleriň on sekiz müň sany güýçli urşujylaryny öldürdiler. ⁴⁵Galanlary çöle, Rimmon gaýasyna tarap gaçdylar, ýollarda ysraýyllar olaryň ýene bäş müňüsini öldürdiler we Gidoma çenli yzyndan kowaladylar-da, olaryň ýene iki müňüni öldürdiler.

⁴⁶Benýaminlerden şol gün jemi ýigrimi bäş müň adam öldi, olaryň hemmesi-de güýçli edermen adamlardy. ⁴⁷Galan alty ýüz sany benýamin çöle tarap Rimmon gaýasyna gaçdy we olar dört aýlap şol gaýada galdylar. ⁴⁸Ysraýyllar ýene-de yzyna benýaminleriň üstüne gitdiler-de, galadaky ähli ilaty, mallary, çem gelen zatlary gylyçdan geçirdiler. Soňra şol ýerdäki galan ähli galalary otlap ýok etdiler.

21-nji bap

Ysraýyllar benýaminlere gyz berýärler

¹Ysraýyllar: «Hiç birimiz benýaminlere gyz bermeris» diýip, Mispada ant içdiler. ²Ysraýyllar Beýtele gelip, Hudaýyň huzurynda agşama çenli gaty ses edip, zar-zar aglaşdylar. ³Olar: «Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb! Ysraýyla näme boldy? Ysraýyldan indi bir tire ýok bolup ýitip gitmelimi?» diýdiler. ⁴Ertesi güni ilat irden turup, ol ýerde mal öldürdiler, gurbanlyk sypasyny ýasap, ýakma hem-de salamatlyk gurbanlygyny berdiler.

⁵Ysraýyllar: «Rebbiň huzurynda bolup geçen ýygnanyşyga ysraýyl tirelerinden kim gelmedikä?» diýişdiler. Bu ýygnanyşyga gelmedikleriň öldüriljekdigi barada ant içilip kasam edildi. ⁶Ysraýyllaryň benýaminlere, ýagny, öz doganlaryna nebisleri agyryp: «Indi ysraýyllaryň bir tiresi kesilip taşlandy. ⁷Biz olara gyz bermezlige Rebbiň huzurynda ant içdik. Indi olaryň diri galanlarynyň aýal meselesini nähili çözmeli bolarkak? ⁸Mispadaky Rebbiň huzurynda bolan ýygnanyşyga Ysraýyl neslinden gelmedik barmy?» diýişdiler. Ýygnanyşyga Gilgatdaky Ýabeşden adam gelmändir. ⁹Görseler, ol ýerde Gilgatdaky Ýabeşden bir adam hem ýok eken. ¹⁰Edermen ýigitleriň on iki müňüsini jemagat ol ýere iberip, olara: «Baryň, Ýabeşiň ilatyny, aýallaryny we çagalaryny gylyçlap öldüriň. ¹¹Öýlenenleriniň hem-de durmuşa çykanlarynyň ählisini bütinleý ýok ediň, diňe gyzlara degmäň» diýip buýurdylar. Olar aýdylyşy ýaly-da etdiler. ¹²Ýabeşiň ilatyndan dört ýüz sany boý gyzy özleri bilen alyp, Kengan ýurdundaky Şilo galasyndaky düşelgä getirdiler.

¹³Halk Rimmon gaýasyndaky benýaminler bilen gepleşik geçirmek üçin, ol ýere adam iberdi, olar bilen ylalaşyk yglan edildi. ¹⁴Şonda benýaminler Ysraýyla dolanyp geldiler we ysraýyllar diri galdyrylan Ýabeşiň gyzlaryny olara aýallyga berdiler; ýöne olaryň hemmesine gyz ýetmedi.

¹⁵Ysraýyl halky benýamin tiresine gynandy, sebäbi Reb Ysraýyl tireleriniň bütewüligini bozdy. ¹⁶Ýaşulular: «Benýaminleriň aýallarynyň ýok edilendigine görä, bu galanlaryna aýal alyp bermeklik meselesini nätsekkäk?» diýişdiler. ¹⁷Olar: «Ysraýyllaryň bu tiresi ýitip gitmez ýaly, benýaminleriň diri galanlarynyň özleriniň mülki bolsun, ¹⁸ýöne biz olara gyz berip bilmeris, çünki: „Kim benýaminlä gyz berse, oňa nälet bolsun“ diýip ant içipdik» diýdiler. ¹⁹Onsoň olar: «Ine, Beýteliň demirgazygynda, Şekeme gidýän ýoluň gündogarynda we Liwanyň günortasynda ýerleşýän Şiloda her ýyl Rebbe bagyşlanan baýramçylyk bolýar» diýişdiler. ²⁰Olar benýaminlere görkezme berip şeýle diýdiler: «Baryň-da, üzümçiligiň içinde oturyň. ²¹Şilonyň gyzlary üýşüp tans eden wagtlarynda, üzümçilikden çykyň-da, Şilo gyzlaryndan heriňiz birini tutup, olara öýleniň we benýaminlere degişli ýere äkidiň. ²²Gyzlaryň kakalary ýa-da doganlary biziň ýanymyza arz edip gelseler, biz olara: „Şolar üçin biz sizden ötünç soraýarys, olaryň beýtmeginiň sebäbi biziň söweşip, ýesir getiren gyzlarymyz olaryň hemmesine ýetmedi, siziň özüňiz hem olara gyzlaryňyzy bermediňiz“ diýip aýdarys» diýdiler. ²³Benýaminler aýdylyşy ýaly hem etdiler; üýşüp tans edip ýören gyzlardan hersi birini ogurlap, öz mülklerine getirdiler we galalar gurup, ýaşap başladylar. ²⁴Edil şol wagty ysraýyllar ol ýerden gaýdyp, hersi öýli-öýüne, öz tiresine we mülklerine dolanyp bardy.

²⁵Şol döwürde ysraýyllaryň patyşasy ýokdy; her kim öz göwnüne gelenini ederdi.

Rut

Giriş

«Rut» kitabyndaky wakalar «Serdarlar» kitabynda beýan edilen gyzgalaňly wakalaryň döwründe bolup geçýär. Mowaply Rut diýen gyz bir ysraýylla durmuşa çykýar. Emma aradan birnäçe wagt geçenden soň, onuň adamsy ýogalyp, dul galýar. Onuň gaýynenesi Nagomy öz ata ýurdy Ýahuda dolanmakçy bolanda, Ruta ak pata berip, ony atasy öýüne goýberýär. Emma Rut: «Seni terk edip ýanyňdan gitmegi menden haýyş etme. Sen nirä gitseň, menem şol ýere gitjek. Sen nirede bolsaň, menem şol ýerde boljak. Seniň halkyň — meniň halkym, seniň Rebbiň meniň Rebbim bolar» diýýär. Rutuň gaýynenesine şeýle wepadarlygy, ysraýylyň Hudaýyna bolan çuňňur söýgüsi üçin Hudaý ony ýalkaýar. Rut öňki adamsynyň garyndaşyna durmuşa çykyp, Dawut pygamberiň enesi bolýar. Ruty şeýle ýalkamak bilen, Hudaý adamlaryň aslyna däl-de, onuň ýüregine garaýandygyny mälim edýär.

Mazmuny

Nagomynyň Rut bilen Beýtullahama gaýdyp gelmegi 1:1-22

Rutuň Bowaza duşmagy 2:1—3:18

Bowazyň Ruta öýlenmegi 4:1-22

1-nji bap

Elimelek maşgalasy bilen Mowaba göçüp gidýär

¹Ýurdy serdarlaryň dolandyrýan döwründe açlyk höküm sürýärdi. Ýahuda ýurdunyň Beýtullaham galasyndan bir adam aýaly we iki sany ogly bilen Mowap topragyna wagtlaýynça ýaşamaga gitdiler. ²Ol adamyň ady Elimelek, aýalynyň ady Nagomy, ogullarynyň atlary bolsa Mahlon hem Kilýondy. Olar Ýahudanyň Beýtullaham galasyndan, efrat tiresindendiler. Olar Mowaba gelip, şol ýerde galdylar.

³Nagomynyň adamsy Elimelek aradan çykandan soň, ol iki ogly bilen dul galdy. ⁴Onuň ogullary mowaply gyzlara öýlendiler. Gyzlaryň biriniň ady Orpa, beýlekisiniň ady Rutdy. Elimelegiň maşgalasy Mowapda on ýyl töweregi ýaşandan soň, ⁵ogullary Mahlon bilen Kilýon hem ölüp, Nagomy ogullaryndan hem adamsyndan mahrum boldy.

Nagomy bilen Rut Beýtullahama gaýdyp gelýärler

⁶Nagomy öz gelinleri bilen Mowap ýurdundan gitmäge taýýarlanýardylar, sebäbi ol entek Mowap topragyndaka, Rebbiň Öz halkyna nazar salyp, çörek berendigini eşidipdi. ⁷Olar öz ýaşaýan ýerlerinden çykyp, Ýahuda tarap, üç bolup ýöräp ugradylar.

⁸Nagomy iki gelnine-de: «Baryň, ikiňiz hem ejeňiziňkä gaýdyberiň. Maňa we merhum gaýynataňyza hem-de adamyňyza hemişe wepalylyk görkezişiňiz ýaly, size-de, goý, Reb öz wepalylygyny görkezsin. ⁹Siziň durmuşa çykyp, indiki adamyňyz bilen rahat ýaşamagyňyza Reb ýardam etsin» diýip, olary ogşady. Emma olaryň ikisi-de ses edip aglaşdylar.

¹⁰Gelinleri: «Ýok, biz seniň bilen bile seniň halkyň arasyna gideris» diýdiler.

¹¹Nagomy: «Gaýdyň gyzlarym! Siz näme üçin meniň bilen gitjek?! Indi men size öýlener ýaly ogul dogrup bilmen ahyryn. ¹²Gyzlarym, yzyňyza gaýdyň, öz ýoluňyz bilen gidiň! Men indi äre barardan garry. Eger-de: „Mende entek umyt bar“ diýip, edil, şu gijäniň özünde meniň adamym bolup, ýene ogullary dünýä inderäýenimde-de, ¹³olar kemala gelýänçä, siz garaşarmydyňyz? Olara durmuşa çykmak üçin siz başga äre barman saklanarmydyňyz? Ýok, gyzlarym, meniň ýagdaýym siziňkiden has agyr, çünki meniň garşyma çykan — Rebbiň hut Özi».

¹⁴Olar ýene-de ses edip aglaşdylar. Orpa gaýynenesini ogşap hoşlaşdy, emma Rut Nagoma ýapyşdy.

¹⁵Nagomy oňa ýüzlenip: «Ine, seniň eltiň öz halkynyň içine, öz hudaýlaryna dolandy, senem onuň yzy bilen gidäý» diýdi.

¹⁶Emma Rut: «Seni terk edip ýanyňdan gitmegi menden haýyş etme. Sen nirä gitseň, menem şol ýere gitjek. Sen nirede bolsaň, menem şol ýerde boljak. Seniň halkyň — meniň halkym, seniň Hudaýyň meniň Hudaýym bolar. ¹⁷Sen nirede ölseň, men-de şol ýerde ölüp, şol ýerde jaýlanjak. Eger-de ölümden başga zat meni senden aýyrsa, onda, goý, Reb maňa mundan hem beterini görkezsin» diýdi.

¹⁸Nagomy Rutuň yzyna gaýtmajagyna hem-de özi bilen galjagyna göz ýetirenden soň, oňa hiç zat diýmedi.

¹⁹Şeýdip, olaryň ikisi-de Beýtullahama çenli ýöräp gaýtdylar. Olar Beýtullahama gelip ýetenlerinde, bütin gala herekete gelip, aýallar: «Bu Nagomymy?!» diýip, bir-birlerinden soraşdylar.

²⁰Nagomy olara garap: «Siz maňa Nagomy^[1] diýmäň, Mara^[2] diýiň, sebäbi Gudratygüýçli maňa gaty ajy durmuş berdi. ²¹Men bu ýerden gidenimde doly gidipdim, ýöne Reb meni yzyma boş gaýtardy. Reb hasrat çekdirýän wagtynda, siz nädip maňa Nagomy diýip bilýärsiňiz? Gudratygüýçli meni betbagt etdi» diýdi.

²²Şeýlelikde, Nagomy özüniň mowaply gelni Rut bilen Mowap ýurdundan yzyna gaýdyp geldi. Olar Beýtullahama arpa oragynyň başyna geldiler.

2-nji bap

Rut Bowazyň ekin meýdanynda işleýär

¹Elimelegiň kowmyndan, ýagny Nagomynyň äriniň ýakyn garyndaşlaryndan bir tanymal hem-de baý adam bardy. Onuň ady Bowazdy.

²Mowaply Rut Nagoma: «Men ekin meýdanyna gideýin, ol ýerde maňa öz yzyndan hoşa çöplemäge rugsat eden adam tapylsa, onuň yzyndan hoşa çöplärin» diýdi. Ol hem: «Gidiber, gyzym» diýdi. ³Rut gidip, orakçylaryň yzyndan hoşa çöplemäge başlady. Onuň tötänden giren ýeri Elimelegiň kowmyndan bolan Bowazyň ekin meýdany eken.

⁴Ine, Bowaz Beýtullahamdan geldi. Ol orakçylara: «Reb siz bilen bolsun!» diýip ýüzlendi. Olar hem: «Seni-de Reb ýalkasyn!» diýip jogap berdiler.

⁵Bowaz orakçylaryň ýolbaşçysyndan: «Bu gelin kim?» diýip sorady.

^6-7Orakçylaryň ýolbaşçysy oňa: «Bu mowaply gelin. Ol Nagomy bilen Mowap ýurdundan gelen. Ol orakçylaryň yzyndan hoşa çöplemek üçin menden rugsat sorady. Irdenki gelşinden tä şu wagta çenli hoşa çöpläp ýör, işiň aralygynda teläriň astynda diňe bir salym dynç aldy» diýip jogap berdi.

⁸Bowaz Ruta: «Diňle, gyzym, hoşa çöplemäge başga ýere gitme. Bu ýerden aýrylma, biziň gelin-gyzlarymyzyň ýanynda bol. ⁹Gözüň orakçylaryň orak orýan meýdanynda bolsun, sen olaryň yzyndan ýöre. Men öz adamlaryma saňa azar bermezligi tabşyrandyryn. Suwsan wagtyň hyzmatkärleriň dolduran küýzelerindäki suwdan içersiň» diýip tabşyrdy.

¹⁰Rut iki bükülip tagzym edip: «Meniň bir kesekidigime garamazdan, sen men barada näme beýle aladalanýarsyň? Saňa beýle ýakymly görünmegime näme sebäp boldy?» diýdi.

¹¹Bowaz oňa: «Seniň adamyň ölenden soň, öz gaýyneneňe eden ýagşylyklaryň barada hemme zat maňa mälim. Sen ene-ataňy, dogduk mekanyňy taşlap, hiç bir tanamaýan halkyň arasyna gelipsiň. ¹²Eden ýagşylyklaryň Rebden gaýtsyn! Seniň pena tapynan Rebbiň, Ysraýyl Hudaýy sylagyňy bersin!» diýip jogap berdi.

¹³Rut: «Meniň jenabym, sende rehim-şepagat tapaýyn. Men seniň gyrnagyň bolmasam-da, mylaýym sözleriň bilen öz gyrnagyň göwnüni göterdiň» diýdi.

¹⁴Nahar wagty bolanda, Bowaz oňa: «Bärik gel-de, biraz nan alyp, şeraba batyryp iý» diýdi. Rut orakçylaryň ýanynda oturdy. Bowaz oňa gowurga uzatdy. Ol iýip doýdy, galanyny ýygnap goýdy. ¹⁵Ol hoşa çöplemek üçin ýerinden galanda, Bowaz özüne degişli erkek adamlara: «Desseleriň arasyndan-da çöplesin. Oňa hiç zat diýmäň. ¹⁶Oňa desseleriňizden-de baş sogrup goýuň; çöplesin, käýemäň» diýip tabşyrdy. ¹⁷Ol agşama çenli meýdanda hoşa çöpledi, çöplänini döwdi. Ýarym batmana golaý arpa boldy.

¹⁸Onsoň ony göterip, gala geldi we ýygnan arpasyny gaýynenesine görkezdi. Rut özünden galan gowurgany çykaryp, gaýynenesine berdi.

¹⁹Gaýynenesi oňa: «Bu gün hoşany nireden çöplediň? Nirede işlediň? Sen barada aladalanan bu adamy Hudaý ýalkasyn» diýdi. Rut gaýynenesine kimiň ýanynda hoşa çöpländigini aýtdy.

Rut: «Meniň bu günki hoşa çöplän ýerimiň eýesiniň ady — Bowaz» diýdi.

²⁰Nagomy gelnine: «Wepalylygyny ölülerden, dirilerden gaýgyrmadyk Reb bu adamy ýalkasyn! Bu adam biziň garyndaşymyzdyr, iň ýakyn hossarlarymyzyň biridir» diýdi.

²¹Mowaply Rut: «Ol maňa: „Ekin meýdanymda orak orulýan möwsüm doly tamamlanýança, meniň işgärlerimiň ýanynda boluber“ diýdi» diýip, bolan zatlary gaýynenesine gürrüň berdi.

²²Nagomy gelnine: «Hawa gyzym, ekin meýdanyna onuň gelin-gyzlary bilen bile çykanyň gowy, başga biriniň ekin meýdanynda saňa erkekler azar bererler» diýdi.

²³Rut arpa oragynyň we bugdaý oragynyň möwsümi gutarýança, hoşa çöplän wagtynda Bowazyň gelin-gyzlarynyň ýanynda bolup, gaýynenesi bilen bile ýaşaberdi.

3-nji bap

Rut harmana barýar

¹Gaýynenesi Nagomy Ruta ýüzlenip: «Gyzym, saňa gowy bolar ýaly, täze mesgen gözläýsem, oňat bolardy! ²Bowazyň gelin-gyzlary bilen bile hoşa çöplediň, şol Bowaz biziň ýakyn garyndaşymyz dälmi näme? Ol şu gije harmanda arpa sowurýar. ³Sen ýuwun-da, endamyňa ýag çal, iň gowy geýimleriňi geýip, harmana bar, ýöne ol iýip-içip bolýança, oňa görünme. ⁴Ol ýatmaga gidende, onuň nirede ýatýandygyny anykla; onsoň baryp, onuň ýorganyny aç-da, girip aýagujunda ýat. Näme etmelidigini onuň özi aýdar» diýdi. ⁵Rut oňa: «Seniň ähli diýenleriňi aýdyşyň ýaly ederin» diýdi. ⁶Şeýlelikde, harmana baryp, gaýynenesiniň hemme tabşyranlaryny ýerine ýetirdi.

⁷Bowaz iýip-içip, keýpini kökledi. Soň harmanyň gyrasyna ýatmaga gitdi. Rut bolsa assyrynlyk bilen gelip, onuň aýagujy tarapyndan ýorgany açyp, girip ýatdy. ⁸Ýarygije Bowaz tisginip oýandy, görse, aýagujunda bir aýal ýatyr. ⁹Bowaz oňa: «Sen kim?» diýdi. Ol: «Men Rut, seniň gyrnagyň. Meniň garamatymy öz üstüňe alsana, çünki sen biziň ýakyn hossarymyzsyň» diýip jogap berdi. ¹⁰Bowaz: «Gyzym, goý, seni Reb ýalkasyn, seniň soňky görkezen wepalylygyň ozalkyňdan-da has gowy, çünki sen haýsydyr bir garyp ýa baý ýaş ýigidiň yzyna düşüp gitmediň. ¹¹Gyzym, gorkma; men seniň soran zatlaryňy ederin. Obamyzyň ähli adamlary seniň päk aýaldygyňy bilýär. ¹²Dogry, menem hossaryňdyryn welin, ýöne saňa menden-de has ýakyn bir hossaryň bar. ¹³Bu gije sen şu ýerde ýat, ertir ol saňa hossar çyksa çykar, bolmasa-da, men özüm saňa hossarlyk ederin, Rebbiň barlygynda muňa ant içýärin! Ertire çenli sen şu ýerde boluber» diýdi. ¹⁴Şeýlelikde, Rut onuň aýagujunda ertire çenli ýatyp, daňdan alagaraňkylykda turdy. Bowaz: «Harmana aýal gelendigi bilinmesin» diýdi. ¹⁵Onsoň Ruta: «Ýapynjaňy getirip, ony ýere ýaz!» diýdi. Rut şeýle hem etdi. Bowaz arpadan galbir bilen alty gezek alyp, Rutuň ýapynjasyna guýdy-da, onuň omzuna goýdy. Soňra Bowaz gala tarap gitdi.

¹⁶Rut gelende, gaýynenesi oňa: «Gyzym, hany aýt, nämeler bolup geçdi?» diýdi. Ol hem Bowaz bilen bolan zatlaryň baryny aýdyp berdi. ¹⁷Soňra Rut: «Bowaz maňa „Gaýyneneň ýanyna eliň boş gitme“ diýip, ine, şu alty galbir arpany berdi» diýdi. ¹⁸Nagomy: «Gyzym, bu işiň soňunyň nähili boljakdygy belli bolýança, garaşyber, çünki ol bu işi şu gün bitirmän ynjalmaz» diýdi.

4-nji bap

Bowaz Ruta öýlenýär

¹Bowaz galanyň derwezesiniň agzyna gelip oturdy. Şol wagt Bowazyň: «Ol saňa has ýakyn hossardyr» diýen adamy geçip barýardy. Bowaz ony gören badyna adyny tutup: «Bärik sowul, gel, şu ýerde otur» diýip, ony ýanyna çagyrdy. Ol gelip oturdy.

²Soňra Bowaz galanyň ýaşulularyndan on adamy çagyrdy-da, «Geliň, ýanymda oturyň» diýdi. Olar oturdylar.

³Bowaz ýaňky ýakyn hossaryna: «Mowap ýurdundan yzyna gelen Nagomy doganymyz Elimelegiň ýer paýyny satjak bolýar. ⁴Men muny bu ýerde oturanlaryň we halkymyň ýaşulularynyň huzurynda saňa eşitdireýin diýdim, ony sen satyn al. Eger ýere eýelik edip biljek bolsaň-a et, eýelik edip bilmejek bolsaň-da, ony aýt, men bu barada bileýin. Sebäbi, onuň iň ýakyn hossary sensiň, galyberse-de, mendirin» diýdi. Ýaňky ýakyn garyndaşy: «Eýelik ederin» diýdi. ⁵Bowaz: «Eger-de sen Nagomynyň ýerini satyn alaýsaň, onda mowaply dul aýal Ruta öýlenmeli bolarsyň. Çünki Rutdan çaga dünýä inse, şol ýer çaganyň adyna geçer we öleniň ady dikeldiler» diýdi.

⁶Ýaňky ýakyn hossary: «Men oňa eýe çykyp biljek däl, eger eýe çykaýsam, onda, öz mirasymy dagadaryn, ony sen alaý. Men beýle edip biljek däl» diýdi. ⁷Haýsydyr bir zada eýe çykylanda ýa-da ýer başga biriniň adyna geçirilende, muny makullamak üçin ozallar Ysraýylda şeýle däp bardy: taraplaryň biri aýakgabynyň bir taýyny çykaryp, beýlekä uzadardy. ⁸Şoňa görä ýaňky ýakyn hossary Bowaza: «Seniň özüň satyn alaý» diýip, aýakgabyny çykardy.

⁹Bowaz ýaşululara, derwezäniň agzyndaky adamlara: «Elimelegiň, Kilýonyň we Mahlonyň ähli emlägini Nagomydan meniň satyn alandygyma bu gün siz şaýatsyňyz. ¹⁰Şeýle hem merhumyň ady öz mirasynyň üstünde berkarar bolup, doganlarynyň arasynda, dogduk mekanynda onuň ady ýitmez ýaly, Mahlonyň aýaly, mowaply Ruty men özüme aýallyga alýaryn. Siz muňa şaýatsyňyz» diýdi.

¹¹Derwezäniň agzyna üýşen ýaşulular we beýleki adamlar Bowaza ýüzlenip: «Biz şaýatdyrys. Goý, Reb seniň öýüňe geljek aýaly Rahel we Leýa ýaly etsin! Ol ikisinden ysraýyl halky emele gelendir. Efrat tiresiniň arasynda seniň döwletiň artyp, adyň Beýtullahama dolsun! ¹²Şu gelniň üsti bilen Rebbiň saňa berjek perzentlerinden dörejek nesil Tamaryň Ýahuda dogrup beren ogly Peresiň nesli ýaly bolsun!» diýdiler.

Nagomy şatlanýar

¹³Bowaz Ruta öýlendi. Ol onuň ýanyna girdi; Rut Rebbiň merhemeti bilen göwreli boldy we bir ogul dogurdy.

¹⁴Aýallar Nagoma: «Rebbe alkyş bolsun! Ol bu gün seni hossarsyz goýmady. Dünýä inen bu oglanyň ady Ysraýylda uly hormata eýe bolsun! ¹⁵Ol seniň durmuşyňy täzelär. Garranyňda, ol saňa arkadaýanç bolar. Seniň üçin ýedi oguldan hem artyk bolan bu gelniň saňa ogul dogrup berdi, ol seni söýýär» diýdiler.

¹⁶Nagomy çagany alyp, gujagyna gysdy we oňa eneke boldy.

¹⁷Goňşy aýallar çaga at goýup: «Nagoma bir ogul dogdy» diýişdiler. Ony Obet diýip atlandyrdylar. Obet Dawudyň kakasy Ýyşaýyň kakasydyr.

Dawut patyşanyň nesil daragty

^18-22Peresiň nesilleri şulardyr: Peresden Hesron, Hesrondan Ram, Ramdan Eminadap, Eminadapdan Nahşon, Nahşondan Salmon, Salmondan Bowaz, Bowazdan Obet, Obetden Ýyşaý, Ýyşaýdan bolsa Dawut dünýä indi.

Birinji Şamuwel

Giriş

1-nji we 2-nji Şamuwel kitaplary Şamuwel pygamberiň hatyrasyna atlandyrylandyr. Hudaýyň ylhamyndan dolan bu pygamberYsraýyl halkynyň taryhynda görnükli orunlaryň birini eýeleýär.

Serdarlar döwri tamamlanyp barýardy. Ysraýyl halky daş-töwerekdäki halklarda bolşy ýaly, özlerine patyşa saýlamak isläp, muny Şamuwel pygamberden talap edýär. Şamuwel pygamber gelejekki patyşalaryň olara sütem etjekdigini, emläklerini, ogul-gyzlaryny zorluk bilen aljakdygyny, özi üçin işlemäge mejbur etjekdigini halka duýdurýar. Emma halk niýetinden dänmän, özlerine patyşa bellemegini Şamuwel pygamberden talap edýär.

Şamuwel pygamber halkyň islegini bitirmek üçin Hudaýa doga-dileg edýär. Hudaý hem oňa Kiş ogly Şawuly görkezýär. Şeýdip, ol ysraýyl halkynyň ilkinji patyşasy bolýar. Emma Şawul Hudaýyň tabşyryklaryny saklaman, Onuň buýruklaryna boýun bolmansoň, patyşalykdan mahrum edilýär. Hudaý onuň deregine goýun bakyp, gije-gündiz Hudaýa sežde nagmalaryny aýdýan pespälli, hoşgylaw we batyrgaý Dawut pygamberi saýlaýar. Ol ysraýyl halkyna hüjüm edýän piliştlileriň Jalut atly pälwanlaryny ýeňýär. Dawut Hudaýyň ylhamyndan we güýjünden dolup, ysraýyl halkyna görlüp-eşidilmedik ýeňişler getirýär.

Kitapda Rebbiň Dawut pygamber bilen baglanyşan ähti barada hem beýan edilýär. Dawut Rebbe sežde etmek üçin bir ybadathana gurmakçy bolýar. Emma Reb sežde öýüni Dawudyň oglunyň gurjakdygyny aýdýar. Şeýle-de Reb Dawudyň nesil şalygyny baky berkarar etjekdigini wada berýär.

Mundan başga-da, Dawut pygamber ökde sazanda bolup, Hudaýa ençeme mezmurlary bagyş edýär. Bu mezmurlar biziň günlerimizde-de aýdylýandyr!

Mazmuny

Şamuwel pygamber Ysraýylyň soňky serdary1:1—7:17

Şamuwel Şawuly Ysraýylyň ilkinji patyşasy edip belleýär 8:1—12:25

Reb Şawulyň patyşalygyny ret edýär 13:1—15:35

Şamuwel Dawudy patyşalyga belleýär 16:1—18:16

Şawul Dawudy öldürmekçi bolýar 18:17—27:12

Şawulyň soňky söweşi 28:1—31:13

1-nji bap

Şamuwel pygamber dogulýar

¹Efraýym daglygyndaky Ramataýymsopym galasynda Elkana diýen bir adam ýaşaýardy. Efraýym tiresinden bolan bu adam Ýerohamyň ogly, Elihuwyň agtygy, Tohuwyň çowlugy we Supuň ýuwlugydy.

²Elkananyň Hanna hem-de Peninna atly iki aýaly bardy. Peninnanyň çagalary bardy, emma Hannadan perzent bolmaýardy. ³Elkana ýylyň-ýylyna Hökmürowan Rebbe sežde etmek hem Oňa gurbanlyk bermek üçin, Şilo galasyna gidýärdi. Ol ýerde Eliýiň Hopny we Pinehas atly iki ogly bardy. Olar Rebbiň ruhanylarydy.

⁴Elkana her gezek Şiloda gurbanlyk berende, gurbanlyk etinden aýaly Peninna hem-de onuň çagalarynyň hersine bir paýdan bererdi. ⁵Emma ol Hanna iki paý bererdi. Çünki Reb Hannany önelgesiz edenem bolsa, Elkana ony söýýärdi. ⁶Rebbiň perzent bermeýändigi sebäpli, Hannanyň günüsi ony ynjadardy, kemsiderdi. ⁷Bu ýyllarboýy şeýle boldy. Her gezek Rebbiň öýüne gidende, Hannanyň günüsi onuň derdini gozgaýardy.

Bir gün hem Hanna oturyp aglady we hiç zat datmady. ⁸Äri oňa: «Hanna, sen näme üçin aglaýaň, näme üçin hiç zat iýmeýäň, näme üçin beýle hasrat çekýäň? Seniň üçin men on oguldan-da artyk dälmi näme?!» diýdi. ⁹Olar iýip-içip bolanlaryndan soň, Hanna ýerinden turup, Rebbiň huzuryna bardy. Eliý ruhany şol wagt Rebbiň ybadathanasynyň söýesiniň gapdalyndaky kürsüde otyrdy. ¹⁰Hannanyň kalby hasratdan doludy. Ol gözünden boýur-boýur ýaş döküp durşuna, Rebden dileg etdi. ¹¹Ol şeýle kasam etdi: «Eý, Hökmürowan Reb, Öz gyrnagyňyň çekýän hasratyna nazar sal, ony ýatla. Öz gyrnagyňy gözden salma-da, gaýtam, oňa bir ogul ber, men ony Saňa ömürlik nazyr^[1] edeýin, onuň kellesine päki degmez».

¹²Hanna Rebbiň huzurynda uzak wagt dileg edensoň, Eliý onuň agzyna seredip otyrdy. ¹³Hanna içinden dileg edensoň, onuň sesi eşidilmän, diňe dodaklary gymyldaýardy. Şoňa görä Eliý oňa serhoşdur öýtdi. ¹⁴Eliý oňa: «Haçana çenli beýdip, entirekläp ýörjek? Bar, serhoşlykdan açylansoň gel» diýdi.

¹⁵Hanna oňa: «Ýok, agam, men serhoş däl, men ýarym göwün bir biçäre. Meniň çakyr-şerapdan içen zadym ýok. Men diňe Rebbiň huzurynda içimi dökýän. ¹⁶Gyrnagyňa ýaramaz aýaldyr öýtme. Men ajy gam-gussadan we gaýgy-hasratdan ýaňa dileg edýärin» diýip jogap berdi. ¹⁷Eliý oňa: «Bar, arkaýyn öýüňe gaýdyber, goý, Ysraýyl Hudaýy dilegiňi kabul etsin» diýdi. ¹⁸«Öz gyrnagyňa merhemet et!» diýip, Hanna öz ýoluna gitdi. Soňra ol naharlandy. Ol indi gamgyn däldi.

¹⁹Ertesi irden turup, olar Rebbe sežde etdiler, soňra yzlaryna gaýtdylar we Ramadaky öz öýlerine dolanyp geldiler. Elkana öz aýaly Hanna ýanaşdy; Reb onuň dilegini kabul etdi. ²⁰Şeýlelikde, Hanna göwreli bolup, bir ogul dogurdy. «Men muny Rebden diläp aldym» diýip, ol oglunyň adyna Şamuwel^[2] dakdy.

Hanna Şamuweli Rebbe bagyş edýär

²¹Onuň äri Elkana tutuş maşgalasy bilen ýene ýyllyk gurbanlygyny bermek üçin hem-de beren wadasyny ýerine ýetirmek üçin, Şilo gitmekçi bolanda, ²²Hanna bu gezek onuň bilen gitmedi. Ol adamsyna: «Süýtden aýrylandan soň, men çagany Rebbiň huzuryna alyp bararyn, ol şol ýerde ömürlik galar» diýdi. ²³Elkana oňa: «Bolýar, gözel göwnüň, çagaň süýtden aýrylýança garaşaý. Goý, Reb seniň wadaňy^[3] amala aşyrsyn!» diýdi. Şunlukda, Hanna öýde galyp, çagany süýtden aýyrýança, oňa seretdi.

²⁴Çagany süýtden aýrandan soň, üçýaşar öküz^[4] bir batman un we bir tulum şerap bilen bilelikde Hanna ony Şilo galasyna Rebbiň öýüne getirdi; çaga entek ýaşdy. ²⁵Bir öküzi gurbanlyk berenlerinden soň, olar çagany Eliýiň ýanyna alyp bardylar. ²⁶Hanna Eliýä ýüzlenip: «Eý, agam, ömrüň uzak bolsun! Men şu ýerde huzuryňda durup, Rebden dileg eden aýal. ²⁷Ine, şu çaga üçin dileg edipdim. Reb meniň dilegimi kabul etdi. ²⁸Şoňa görä men ony Rebbe berýärin. Goý, ol tä ömri ötýänçä, Rebbiň hyzmatynda bolsun» diýdi.

Soňra ol şol ýerde Rebbe sežde etdi.

2-nji bap

Hanna Rebbe alkyş aýdýar

¹Onsoň Hanna Rebbe dileg etdi:

«Reb kalbymy şatlyga besledi,

Reb bilime kuwwat berdi.

Seniň halas edeniň üçin, men şadyýan!

Duşmanlarymyň üstünden gülýän.

²Reb mukaddesdir, Oňa taý bolmaz,

Ondan gaýry Hudaý bolmaz,

biziň Hudaýymyz deý Gaýa bolmaz.

³Buýsançdan doly sözlerden el göter.

Ulumsylyk bilen gep urma,

çünki ähli iş Rebbe aýandyr.

Hemmesine kazylyk edýän Şoldur.

⁴Güýçlüleriň ýaýy döwüldi,

ejizlere kuwwat geldi.

⁵Doklar bir döwüm çörek üçin günlükçi boldular,

açlar bolsa doýdular.

Önelgesiz aýal ýedi çaga dogurdy,

köp çagaly aýal perzentsiz galdy.

⁶Öldürýänem Rebdir,

direldýänem Rebdir.

Ölüler dünýäsine inderýänem,

çykarýanam Rebdir.

⁷Gedaý goýýanam, baýadýanam Rebdir,

peseldýänem, beýgeldýänem Rebdir.

⁸Reb garyby aýak astyndan göterýär,

mätäji serdarlaryň hataryna goşýar,

zibilhanadan çykaryp,

Reb ony hezzet tagtynda oturdýar,

çünki Ýeriň sütünleri Rebbiňkidir,

dünýäni şolaryň üstünde bina eden Oldur.

⁹Wepadarlaryny Öz penasynda saklar Ol.

Emma betniýetleri zulmatda ýitirim eder.

Çünki adam öz güýji bilen mäkäm däl.

¹⁰Parçalanjakdyr Rebbiň garşysyna çykanlar.

Olaryň garşysyna Gökde Ol nagra dartar.

Zeminiň çar künjünde Reb höküm eder.

Ol Öz patyşasyna güýç-kuwwat berer,

Öz seçip saýlan patyşasyna ýeňiş getirer».

¹¹Soňra Elkana öýüne — Rama dolandy. Şamuwel bolsa Rebbe gulluk etmek üçin, Eliý ruhanynyň ýanynda galdy.

Eliýiň ýaramaz ogullary

¹²Eliýiň ogullary ruhanylar bolsalar-da, ýaramazdylar. Olar Rebbi sylamaýardylar, ¹³halkyň öňünde öz ruhanylyk borçlaryna biperwaý garaýardylar. Kimdir biri gurbanlyk berende, Eliýiň ogullarynyň hyzmatkäri eline üç dişli çarşak alyp gelerdi-de, ¹⁴ony gazan bolsa gazana, piti bolsa pitä, taba bolsa taba, okara bolsa okara sokardy-da, çarşaga ilenini alyp, ruhana bererdi. Olar sadaka bermek üçin Şilo gelýän ysraýyllaryň ählisi babatynda şeýle edýärdiler. ¹⁵Üstesine-de, gurbanlyk malyň ýagy heniz ýakylmanka, ruhanynyň hyzmatkäri sadaka berýäniň ýanyna baryp, oňa: «Ruhana gowurmalyk et ber. Ol seniň bişen etiňi näme etsin, oňa çig et gerek» diýerdi. ¹⁶Eger kimdir biri: «Etiň ýagy ýanýança sabyr et, soň geregiň et bolsun» diýäýse, onda ol oňa: «Ýok, eti häzir ber, ýogsam zor bilen alaryn» diýerdi. ¹⁷Şunlukda, Rebbiň huzurynda bularyň günäsi juda agyrdy. Sebäbi olar Rebbe niýetlenen sadakany hormatlamaýardylar, ony äsgermeýärdiler.

¹⁸Şamuwel Rebbiň huzurynda hyzmat edýärdi. Ol nepis zygyr matadan tikilen efot geýip gezýärdi. ¹⁹Ejesi onuň özüne laýyk edip don tikip, her ýyl adamsy bilen bile gurbanlyk bermäge gelende, ony Şamuwele bererdi. ²⁰Gaýtjak bolanlarynda: «Rebbiň hyzmatyna bagyş eden ogluňyň öwezini dolar ýaly, goý, Reb saňa şu aýaldan ýene zürýatlar bersin» diýip, Eliý Elkana hem-de onuň aýalyna ak pata bererdi. Soňra olar öýlerine dolanardylar. ²¹Hawa, Hannany Reb ýene-de ýalkady: Hannanyň üç ogly, iki gyzy boldy. Şamuwel bolsa Rebbiň huzurynda ösüp ulalýardy.

²²Eliý juda garrapdy. Öz ogullarynyň ysraýyllar bilen nähili daraşýandyklaryny, olaryň Rebbe ýüz tutulýan çadyryň gapysynda hyzmat edýän aýallar bilen ýatýandyklaryny ol eşitdi. ²³Ol ogullaryna şeýle diýdi: «Bu näme etdigiňiz boldy? Tutuş halk siziň ýaramaz işleriňiz hakynda gürrüň edýär. ²⁴Beýtmäňiz bolanok, ogullarym! Rebbiň halkyndan meniň eşidýän habarym gowy däl. ²⁵Eger adam adamyň garşysyna günä etse, Hudaý olara aralykçy bolar. Emma adam Rebbiň garşysyna günä etse, onda ony kim gorar?» Emma Eliýiň ogullary öz kakasynyň sözüne gulak asmadylar, çünki Reb olary öldürmegi ýüregine düwüpdi. ²⁶Ýaşajyk Şamuwel bolsa Rebbiň we adamlaryň söýgüsini gazanyp, ýaş babatda-da, pähim-paýhas babatda-da gününi sanap ösýärdi.

Eliýiň maşgalasyna garşy pygamberlik

²⁷Bir gün bir pygamber Eliýä şeýle habar getirdi: «Hawa, Reb saňa şeýle diýýär: „Ata-babaň Harun we onuň maşgalasy Müsürde faraonyň gullary bolan wagtlary, Men Haruna Özümiň gudratymy görkezipdim. ²⁸Meniň ruhanym bolup, gurbanlyk sypamyň üstüne çykyp, ýakymly ysly tütetgi ýakyp, Meniň huzurymda efot geýer ýaly, Ysraýylyň ähli tireleriniň içinden Men ony saýladym. Ysraýyllar tarapyndan berlen ýakma gurbanlyklaryndan paý almaga diňe seniň ataňyň nesline rugsat berdim. ²⁹Indi näme üçin siz Meniň buýran gurbanlyklaryma we sadakalaryma göz dikýärsiňiz? Näme üçin sen, Eliý, halkym Ysraýylyň sadakalarynyň iň saýlama ýerleri bilen özüňizi semretjek bolup, öz ogullaryňy Menden artyk hormatlaýarsyň?“ ³⁰Şonuň üçin hem Ysraýyl Hudaýy Reb şuny aýdýar: „Seniň öz nesliň-de, ata-babaňyň nesli-de hemişelik Meniň huzurymda gezer diýip, Men öň söz beripdim. Emma indi Men-Reb muny aýdýandyryn: gaýtmyşym bolsun, çünki Men Özümi sylany sylaryn, äsgermezlik edeni bolsa ryswa ederin. ³¹Şunlukda, siziň we siziň ata-babalaryňyzyň ganatyny gyrjak günlerim uzakda däl — sizden doglanlaryň hiç birine uzak ömür miýesser etmez. ³²Ysraýyla ediljek ýagşylyklara göripçilik bilen seredersiňiz. Siziň nesliňiz hiç wagt uzak ömür sürmez. ³³Araňyzda gurbanlyk sypamdan mahrum edilmedik diňe bir adamy diri galdyraryn; ol hem sizi aglamakdan gözleriňizi kör, bagryňyzy gan eder. Tutuş erkek nesliňiz juwanlykda öler. ³⁴Seniň iki ogluň Hopny bilen Pinehasyň başyna düşjek iş — olaryň ikisiniň-de bir günde ölmegi saňa bir alamat bolar. ³⁵Men Özüme göwnümden turjak we pisindim oturjak işleri etjek wepadar bir ruhany saýlaryn. Men onuň neslini ebedileşdirerin, ol ömürbaky Meniň seçip-saýlan patyşamyň huzurynda gezer. ³⁶Hawa, seniň aman galanlaryň: ‘Bir döwüm çörek taparym ýaly, maňa Öz ruhanylaryňyň arasyndan iş ber’ diýip, gara şaý ýa-da bir döwüm çörek üçin dyza çöküp, oňa ýalbararlar“».

3-nji bap

Reb Şamuwele görünýär

¹Ýetginjek Şamuwel Eliýiň ýanynda Rebbiň huzurynda hyzmat edýärdi. Ol günler Rebbiň sözi seýrek gelerdi, Rebden gelýän ylhamlar azdy. ²Şeýle günleriň birinde çöňňeren gözleri bilen oňly saýgarmaýan Eliý öz düşeginde ýatyrdy. ³Şamuwel hem Hudaýyň sandygynyň saklanýan ýeri bolan Rebbiň ybadathanasynda ýatyrdy. Hudaýyň çyrasy heniz sönmändi. ^4-5Birden Reb: «Şamuwel! Şamuwel!» diýip, ony çagyrdy. Şamuwel: «Lepbeý!» diýip seslendi-de, Eliýiň ýanyna ylgady. Ol baryp: «Ine, men geldim» diýdi. Emma Eliý oňa: «Men seni çagyramok ahyryn, bar, ýatyber» diýdi. Şamuwel gidip ýatdy.

⁶Reb: «Şamuwel!» diýip, ony ýene çagyrdy. Şamuwel ýene turdy-da, Eliýiň ýanyna baryp, oňa: «Ine, men geldim» diýdi. Emma Eliý oňa ýene: «Men seni çagyramok ahyryn, oglum, bar, ýatyber» diýdi. ⁷Şamuwel heniz Rebbi ýakyndan tanamaýardy, Rebbiň sözi Şamuwele entek aýan bolmandy.

⁸Reb Şamuweli üçünji gezek çagyrdy. Ol ýene-de turdy-da, Eliýiň ýanyna baryp, oňa: «Ine, men geldim» diýdi. Şondan soň oglany Rebbiň çagyrýandygyna Eliý düşündi. ⁹Şoňa görä Eliý Şamuwele: «Bar, ýatyber. Eger Ol seni ýene çagyraýsa, Oňa: „Ýa Reb, aýdyber, guluň diňleýär“ diýip jogap berersiň» diýdi. Şamuwel ýene-de baryp, öz ýerinde ýatdy.

¹⁰Reb gelip, ol ýerde durdy we: «Şamuwel! Şamuwel!» diýip, ýene öňküleri ýaly ony çagyrdy. Şamuwel: «Ýa Reb, aýdyber, guluň diňleýär» diýip jogap berdi. ¹¹Reb Şamuwele şeýle diýdi: «Hawa, Ysraýylda eşideniň inini titretjek bir iş ederin. ¹²Eliýiň nesline garşy aýdanlarymyň ählisini şol gün berjaý ederin. ¹³Onuň neslini ebedilik jezalandyrjakdygymy Men oňa aýdypdym. Çünki ol ogullarynyň Maňa dil ýetirendiklerini bilip hem, olary bu işden saklamady. ¹⁴Şoňa görä Eliýiň maşgalasynyň günäsi gurbanlyk bilen-de, sadaka bilen-de hiç wagt ýuwulmaz diýip, Men onuň nesline garşy ant içdim».

¹⁵Şamuwel daň atýança ýatdy. Soňra turup, Rebbiň öýüniň gapylaryny açdy. Şamuwel bu gören görnüşini Eliýä duýdurmakdan gorkýardy. ¹⁶Emma Eliý: «Şamuwel, oglum» diýip, ony ýanyna çagyrdy. Şamuwel: «Ine, men geldim» diýip jogap berdi. ¹⁷Eliý Şamuwele: «Ol saňa näme diýdi? Menden ýaşyrma. Onuň aýdanlarynyň ýekejesini menden gizläýseň, goý, Hudaý saňa-da şony, hatda ondan-da beterini görkezsin» diýdi. ¹⁸Şondan soň Şamuwel hiç zady gizlemän, hemmesini bolşy ýaly Eliýä gürrüň berdi. Eliý: «Ol Rebdir, goý, Ol Öz halanyny etsin» diýdi.

¹⁹Şamuwel ulalýardy. Onuň aýdanlarynyň ählisi hakykat ýüzünde berjaý bolýardy, çünki Reb onuň bilendi. ²⁰Şamuweliň Rebbiň ynamdar pygamberidigini Dandan Beýerşeba çenli bütin Ysraýyl bildi. ²¹Reb sözi arkaly Özüni Şamuwele Şiloda aýan edenden soň, Ol ýene-de şol ýerde görünmegini dowam etdirdi.

4-nji bap

¹Şamuweliň sözi tutuş Ysraýyla ýetdi.

Äht sandygy elden gidýär

Şonda ysraýyllar piliştlilere garşy baş göterdiler. Ysraýyllar Ebenezerde, piliştliler bolsa Apekde düşelge gurdular. ²Piliştliler ysraýyllaryň garşysyna söweşmek üçin, hatara düzüldiler. Söweş ýaýbaňlanyp, ysraýyllar piliştlilerden ýeňildiler. Piliştliler söweş meýdanynda olaryň dört müň çemesi adamyny öldürdiler. ³Goşun düşelgä gaýdyp gelende, Ysraýylyň ýaşululary şeýle diýdiler: «Näme üçin Reb bizi piliştliler bilen söweşde ýeňlişe sezewar etdikä? Geliň, Rebbiň Äht sandygyny Şilodan şu ýere alyp geleliň. Goý, ol biziň aramyzda bolup, bizi duşmanyň elinden halas etsin». ⁴Olar Şilo birnäçe adam iberip, keruplaryň ýokarsynda tagt guran Hökmürowan Rebbiň Äht sandygyny getirdiler. Eliýiň ogullary Hopny bilen Pinehas hem Hudaýyň Äht sandygynyň ýanyndadylar. ⁵Rebbiň Äht sandygy düşelgä getirilende, ähli ysraýyllar şeýle bir gygyryşdylar welin, olaryň gykylygyndan ýaňa hatda ýer sarsdy. ^6-7Piliştliler bu gykylygy eşidip: «Ýewreýleriň düşelgesindäki bu gykylyk nämäniň alamatyka?» diýşip geňirgenişdiler. Ysraýyllaryň düşelgesine Rebbiň sandygynyň getirlendigini bilenlerinde bolsa, olar gorkup, şeýle diýdiler: «Olaryň düşelgesine hudaýlar gelipdir. Dat biziň günümize! Bu öň görlüp-eşidilen zat däl ahyryn. ⁸Dat biziň günümize! Bu kuwwatly hudaýlaryň elinden kim bizi halas edip biler? Her hili bela-beterler bilen bular çölde müsürlilere göz görkezen hudaýlar ahyryn. ⁹Eý, piliştliler, ýewreýleriň öz gapyňyzda gul boluşlary ýaly, siziň hem olaryň gapysynda gul bolasyňyz gelmeýän bolsa, gaýrata galyň, mert boluň! Olar bilen mert durup söweşiň!» ¹⁰Şondan soň piliştliler hüjüme geçdiler. Ysraýyllar ýeňlip, dyr-pytrak bolup, öýli-öýüne gaçdylar. Uly gyrgynçylyk boldy, ysraýyllaryň otuz müň pyýada esgerini öldürdiler. ¹¹Hudaýyň sandygy elden gitdi, Eliýiň ogullary Hopny bilen Pinehas hem öldürildi. ¹²Benýaminlerden biri gaçyp, söweş meýdanyndan çykdy we şol günüň özünde Şilo geldi. Ol ýakasyny ýyrtyp, başyndan gum sowrupdy. ¹³Ol gelende, Eliý ýoluň ugrundaky kürsüsinde gözlerini zordan ýola dikip otyrdy, çünki Hudaýyň sandygynyň alnyp gidilmegi onuň ýüregini elendirýärdi. Ýaňky adam gala girip, bolan wakany habar berende, tutuş gala eňredi. ¹⁴Eliý bu zenzeläni eşidip: «Bu galmagal nämekä?» diýdi. Ol adam gyssanmaç gelip, Eliýi habardar etdi. ¹⁵(Şol wagt Eliý togsan sekiz ýaşyndady, onuň çöňňelen gözleri oňly saýgarmaýardy). ¹⁶Ýaňky adam Eliýä: «Men söweş meýdanyndan gelýärin. Men ol ýerden şu gün gaçyp gaýtdym» diýdi. «Näme boldy, oglum?» diýip, Eliý ondan sorady. ¹⁷«Ysraýyl piliştlilerden gaçdy, halk gyryldy, ogullaryň Hopny bilen Pinehas duşman elinden öldi, Hudaýyň sandygy elden gitdi» diýip, habar getiren adam jogap berdi. ¹⁸Hudaýyň sandygy agzalan badyna, Eliý oturan kürsüsinden çiň arkanlygyna derweze tarapa agyp gaýtdy. Ol garry hem agyr göwre bolansoň, boýny omrulyp jan berdi. Ol Ysraýyla kyrk ýyllap serdarlyk etdi. ¹⁹Onuň gelni — Pinehasyň aýaly aýy-güni ýetik göwrelidi. Hudaýyň sandygynyň elden gidendigi, gaýynatasydyr adamsynyň-da ölendigi baradaky habary eşidende, ol göwresindäki çagany dogurdy, emma ol burgy agyrysyna döz gelip bilmedi. ²⁰Ol demini sanap ýatyrka, ýanyndaky aýallar oňa: «Gorkma, ogluň boldy» diýdiler. Emma ol bulara ne üns berdi, ne-de jogap. ²¹Hudaýyň sandygy elden gidensoň, gaýynatasydyr adamsy-da ölensoň, «Ysraýyldan şöhrat gitdi» diýip, ol oglunyň adyna Ikabot^[5] dakdy. ²²Ol: «Ysraýyldan şöhrat gitdi, çünki Hudaýyň sandygy elden gitdi» diýdi.

5-nji bap

Äht sandygy piliştlileriň elinde

¹Hudaýyň sandygyny ele salanlaryndan soň, piliştliler ony Ebenezerden Aşdoda getirdiler. ²Soňra piliştliler Hudaýyň sandygyny Dagon buthanasyna salyp, ony Dagon butunyň ýanynda goýdular. ³Aşdotlylar ertesi irden turup görseler, Dagon buty Rebbiň sandygynyň öňünde ýüzin düşüp ýatan eken. Olar buty galdyryp, ýene öz ýerinde oturtdylar. ⁴Olar ertesi irden turup görseler, Dagon buty ýene Rebbiň sandygynyň öňünde ýüzin düşüp ýatan eken. Bu sapar Dagonyň kellesi hem-de iki eli döwlüp, bosagada ýatyrdy, onuň diňe göwresi abat galypdy. ⁵(Dagon ruhanylarynyň hem-de Dagonyň Aşdotdaky buthanasyna gelýänleriň häli-häzire çenli-de buthananyň bosagasyny basmazlyklary şondan galdy.)

⁶Reb aşdotlylary we Aşdodyň çäklerinde ýaşaýan halky agyr jezalandyrdy, olary gorkuzdy; endamlaryna çykuw çykaryp, olary howsala saldy we başlaryndan aýylganç külpet inderdi. ⁷Aşdotlylar bolan wakany görüp: «Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny bu ýerde mundan artyk saklamalyň, çünki Ol bize-de, hudaýymyz Dagona-da juda ýowuzlyk bilen göz görkezýär» diýdiler. ⁸Şeýlelikde, olar çaparlar gönderip, ähli piliştli hanlary ýygnadylar we: «Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny näme etsekkäk?!» diýip, olara sala saldylar. Olar: «Sandyk Gat galasyna äkidilsin» diýdiler. Şeýdip, olar Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny Gat galasyna getirdiler. ⁹Emma olar ony bu ýere getirenlerinden soň, Reb bu gala hem göz görkezdi, galany aýylganç howsala gaplap aldy. Galanyň ilatynyň uludan-kiçä ählisiniň endamyna çykuw çykaryp, Reb olary ýowuzlyk bilen jezalandyrdy. ¹⁰Şondan soň olar Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny Ekrona iberdiler. Emma Hudaýyň sandygy Ekrona getirilende, bu ýeriň halky: «Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny özümizi-de, halkymyzy-da gyrgyna bermek üçin getirdiler-eý!» diýip bagyryşdylar. ¹¹Şol sebäpden, olar çaparlar gönderip, ähli piliştli hanlary ýygnadylar we: «Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny bu ýerden çykaryp, öz ýerine ibereliň, goý, ol bizi hem, halkymyzy hem heläk etmesin» diýdiler. Sebäbi tutuş galany aýylganç howsala gaplap alypdy. Reb olary juda agyr jezalandyrdy. ¹²Aman galanlara çykuw çykdy. Galanyň ilatynyň ahy-nalasy asmana göterildi.

6-njy bap

Äht sandygy gaýdyp gelýär

¹Rebbiň sandygy ýedi aýlap piliştlileriň ýurdunda boldy. ²Şondan soň piliştliler ruhanylardyr palçylary çagyryp, olara: «Rebbiň sandygyny näme etsekkäk? Ony öz mekanyna nähili gaýtarmalydygyny bize aýdyň» diýdiler. ³Olar: «Eger siz Ysraýyl Hudaýynyň sandygyny yzyna gaýtarmakçy bolsaňyz, onda ony boş goýbermäň, Hudaýa ýazyk gurbanlygyny beriň. Şonda siz beladan gutularsyňyz we Onuň näme sebäpden özüňizi yzyny üzmän jezalandyrandygyna göz ýetirersiňiz» diýdiler. ⁴Piliştliler: «Biz Oňa nädip ýazyk gurbanlygyny bermeli?» diýip, olardan soradylar. Olar şeýle jogap berdiler: «Piliştli hanlaryň sanyna görä bäş sany çykuwyň, bäş sany-da syçanyň altyndan şekilini ýasaň. Çünki bu bela siziň özüňize-de, hanlaryňyza-da deň derejede degişlidir. ⁵Şoňa görä endamyňyza çykan çykuwlaryň hem-de ýurduňyza gyrgynçylyk getiren syçanlaryň altyndan şekillerini ýasap, Ysraýylyň Hudaýyny şöhratlandyryň; şeýtseňiz, belki, Hudaý sizden, siziň hudaýlaryňyzdan we ýurduňyzdan el çeker. ⁶Näme üçin siz müsürlileriň we faraonyň edişi ýaly doňýüreklik edýärsiňiz? Tä ysraýyllara Müsürden çykmaga ygtyýar berýänçäler, olaryň nähili aňkasyny aşyrandygyny ýadyňyzdan çykarmaň. ⁷Indi täze araba hem-de heniz boýuntyryk salynmadyk iki sany sagynlyk sygyr tapyň-da, olary araba goşuň. Sygyrlaryň gölelerini bolsa, olaryň ýanyndan aýryp, dölede saklaň. ⁸Rebbiň sandygyny şol arabada ýerleşdiriň; ýazyk gurbanlygy hökmünde Rebbe iberýän altyn şekilleriňizi hem guta salyp, onuň gapdalynda goýuň. Soňra ony ýola salyň, goý, ol öz ugruna gitsin. ⁹Ýöne oňa gözegçilik ediň. Eger ol öz mekanyna barýan ýol bilen — Beýtşemeşiň ýoly bilen gitse, onda bu aýylganç betbagtçylygy biziň başymyza Rebbiň saldygydyr, emma ol şol ýoldan gitmese, onda bu işde Onuň eliniň ýoklugydyr, munuň tötänlik boldugydyr».

¹⁰Adamlar aýdylyşy ýaly etdiler: iki sany sagynlyk sygyr tapyp, olary araba goşdular. Olaryň gölelerini bolsa dölä gabap goýdular. ¹¹Rebbiň sandygyny hem-de altyndan ýasalan syçandyr çykuw şekilleri salnan gutyny piliştliler araba ýüklediler. ¹²Sygyrlar saga-sola sowuljak bolman, göni Beýtşemeşe barýan uly ýol bilen molaşyp gitdiler. Tä Beýtşemeşiň araçägine çenli piliştli hanlar olaryň yzyndan galmadylar. ¹³Şol wagt beýtşemeşliler jülgede bugdaý orup ýördüler. Rebbiň sandygyna gözleri düşende, olar begendiler. ¹⁴Beýtşemeşli Ýeşuwanyň ekin meýdanyndaky ullakan daşyň ýanynda araba togtady. Olar arabanyň agaçlaryny döwüşdirip, odun etdiler-de, sygyrlary soýup, Rebbe ýakma gurbanlyk berdiler. ¹⁵Lewiler Rebbiň sandygyny hem-de onuň ýanyndaky altyn şekiller salnan gutyny arabadan düşürip, şol ullakan daşyň üstünde goýdular. Şol gün beýtşemeşliler Rebbe ýakma we beýleki gurbanlyklary berdiler. ¹⁶Piliştlileriň bäş hany bu wakany gözi bilen gördi. Olar şol gün Ekrona dolanyp geldiler.

¹⁷Piliştlileriň Rebbe ýazyk gurbanlygy hökmünde iberen altyndan ýasalan çykuw şekilleriniň biri Aşdot üçin, biri Gaza üçin, biri Aşkelon üçin, biri Gat üçin, ýene biri bolsa Ekron galalary üçindir. ¹⁸Altyndan ýasalan syçan şekilleri bolsa piliştlileriň bäş hany tarapyndan dolandyrylýan berk galalaryň we olaryň töweregindäki obalarynyň sanyna görä iberildi. Üstünde Rebbiň sandygy goýlan ullakan daş beýtşemeşli Ýeşuwanyň ekin meýdanynda şu güne çenli dur.

¹⁹Äht sandygynyň içine seredendikleri üçin, Reb beýtşemeşlileri öldürdi. Halkyň içinden Ol ýetmiş adamy^[6] öldürdi. Halk matam tutdy, çünki halky Reb gyrypdy.

²⁰Beýtşemeşliler: «Rebbiň, ýagny bu mukaddes Hudaýyň öňünde durup biljek barmy näme?! Ol bizden el çeker ýaly, biz sandygy kime ýollasakkak?» diýişdiler. ²¹Soňra: «Piliştliler Rebbiň sandygyny yzyna iberipdirler. Geliň-de, ony alyp gidiň» diýen habar bilen olar Kirýatýegaryma çapar gönderdiler.

7-nji bap

¹Şondan soň kirýatýegarymlylar gelip, Rebbiň sandygyny alyp gitdiler. Olar ony depäniň üstünde ýaşaýan Abynadabyň öýüne getirdiler we onuň ogly Elgazary Rebbiň sandygyna gözegçilik etmäge bagyş etdiler.

Şamuwel Ysraýyla serdarlyk edýär

²Sandyk uzak wagtlap — ýigrimi ýyla golaý Kirýatýegarymda galdy. Şol arada tutuş ysraýyl halky Rebbe nalyş etdi. ³Ahyry bir gün Şamuwel tutuş Ysraýyl nesline ýüzlenip, şeýle diýdi: «Eger siz bütin kalbyňyz bilen Rebbe dolanmakçy bolsaňyz, onda Aştoret we beýleki keseki hudaýlaryňyzdan geçiň, özüňizi Rebbe bütinleý bagyş ediň we diňe Oňa gulluk ediň. Şeýtseňiz, Ol sizi piliştlileriň elinden halas eder». ⁴Şondan soň ysraýyllar Bagal we Aştoret butlaryny terk edip, diňe Rebbe gulluk etdiler.

⁵Şamuwel olara: «Hemmäňiz Mispada ýygnanyşyň, men ol ýerde siz üçin Rebbe dileg etjek» diýdi. ⁶Olar Mispada ýygnanyşdylar. Olar guýudan suw çekip, ony Rebbiň huzurynda ýere döküp: «Biz Rebbiň öňünde günä gazandyk» diýip, şol gün agyz beklediler. Şeýdip, Şamuwel Mispada ysraýyllara serdar boldy.

⁷Ysraýyllaryň Mispada toplanyşandygyny eşiden piliştli hanlar olara garşy baş göterdiler. Ysraýyllar muny eşidip, howsala düşdüler. ⁸Olar Şamuwele: «Hudaýymyz Rebbe biz üçin dileg etmäňi goýma, Ol bizi piliştlileriň elinden halas etsin» diýip ýüzlendiler. ⁹Şamuwel heniz otukmadyk bir guzyny Rebbe başbütin ýakma gurbanlyk berdi. Soň ol Ysraýyl üçin Rebbe perýat etdi; Reb oňa seslendi. ¹⁰Şamuweliň Rebbe ýakma gurbanlyk berýän wagty, ysraýyllaryň üstüne çozmak üçin, piliştliler olaryň alkymyna geldiler. Emma Reb ol gün güňleç ses edip, piliştlileri aljyraňňylyga saldy; olar ysraýyllardan ýeňlip gaçdylar.

¹¹Ysraýyllar Mispadan çykyp, piliştlileri Beýtkaryň etegine çenli kowalap, olary gyrdylar. ¹²Şamuwel bir daşy alyp, ony Mispa bilen Şeniň arasynda dikeldip goýdy we «Reb bize şu güne çenli ýardam etdi» diýip, ol şol ýeri Ebenezer^[7] diýip atlandyrdy.

¹³Şeýlelikde, piliştliler boýun egdirildi we şondan soň gaýdyp olar ysraýyl topragyna aýak sekmediler. Tä Şamuwel dünýäden ötýänçä, Rebbiň goly piliştlileriň garşysyna boldy. ¹⁴Piliştliler ysraýyllardan basyp alan galalaryny — Ekrondan Gata çenli aralykdaky galalaryň ählisini yzyna gaýtaryp berdiler. Ysraýyllar öz topragyny piliştlilerden azat etdiler. Ysraýyl bilen amorlaryň arasynda asuda durmuş berkarar boldy.

¹⁵Şamuwel ömri ötýänçä, Ysraýyla serdar boldy. ¹⁶Ol ýylyň ýylyna Beýtele, Gilgala, Mispa aýlanyp, şol ýerlerde Ysraýyly dolandyrardy. ¹⁷Ol soňra özüniň Ramadaky öýüne gaýdyp, şol ýerden hem Ysraýyla serdarlyk etdi. Ol Ramada Rebbe gurbanlyk sypasyny gurdy.

8-nji bap

Halk patyşa isleýär

¹Şamuwel garrap, ýaşy birçene baransoň, öz ogullaryny Ysraýyla serdar goýdy. ²Onuň uly oglunyň ady Ýowel, kiçisiniň ady bolsa Abyýady. Olar Beýerşebanyň serdarydylar. ³Şamuweliň ogullary öz kakasynyň ýolundan gitmediler; gaýtam, diňe baýamagyň gamyny iýdiler, para aldylar, adalatdan ýüz döndürdiler.

^4-5Ysraýylyň ähli ýaşululary ýygnanyşdylar we Ramada oturýan Şamuweliň ýanyna baryp: «Indi seniň-ä ýaşyň birçene bardy, ogullaryň bolsa seniň yzyňy tutmadylar. Şoňa görä, beýleki milletlerde bolşy deý, üstümizden hökümdarlyk eder ýaly, bize-de bir patyşa belle» diýip, oňa ýüz tutdular.

⁶Ysraýyl ýaşulularynyň: «Bize hökümdarlyk eder ýaly patyşa belle» diýen sözi Şamuwele ýaramady. Şamuwel Rebbe dileg etdi. ⁷Reb Şamuwele şeýle seslendi: «Halkyň sözüni soňuna çenli diňle. Çünki olar seni däl-de, Meniň özleriniň patyşasy bolmagymy inkär etdiler. ⁸Özlerini Müsürden alyp çykan günümden bäri olar Menden ýüz öwrüp, keseki hudaýlara ybadat edip gelýärler. Indi olar sen babatda hem şeýle etmegiň kül-külüne düşüpdirler. ⁹Sen indi olara gulak as, ýöne öz üstlerinden höküm sürjek patyşanyň ýöretjek düzgünlerinden olary mazaly habardar et».

¹⁰Şamuwel Rebbiň sözlerini özünden patyşa talap edenleriň dykgatyna ýetirdi. ¹¹Ol bulara şeýle diýdi: «Siziň üstüňizden höküm sürjek patyşa ogullaryňyzy goşunda gulluk etmäge mejbur eder: olaryň käbirleri söweş arabalaryny sürer, käbirleri bolsa şanyň söweş arabalaryň öňünden ylgar. ¹²Ol özi üçin müňbaşylar we ellibaşylar bellär. Kimsine öz ýerlerini agdardar, hasylyny ýygnadar, kimsine bolsa, uruş enjamlaryny we öz söweş arabalarynyň şaýlaryny ýasadar. ¹³Gyzlaryňyzy alyp, atyr ýasadar, aşpez eder, çörek bişirder. ¹⁴Şa siziň iň saýlama ýerleriňizi, üzümçilikleriňizi, zeýtun baglaryňyzy eliňizden alyp, öz hyzmatkärlerine berer. ¹⁵Öz goşunbaşylarydyr hyzmatkärlerine bermek üçin, galla hem-de üzüm hasylyňyzyň ondan bir bölegini eliňizden alar. ¹⁶Ol sizi gul-gyrnaksyz goýar, iň saýlama mal-garalaryňyzy^[8] we eşekleriňizi alyp, olary öz hajatlary üçin ulanar. ¹⁷Dowarlaryňyzyň-da ondan birini alar, özüňiz bolsa onuň guluna öwrülersiňiz. ¹⁸Şonda siz öz saýlap-seçen patyşaňyzyň elinden dady-perýat edersiňiz. Emma ol gün Reb siziň dadyňyza ýetişmez».

¹⁹Barybir halk Şamuweliň sözüne gulak asmady. Olar: «Ýok! Bizde patyşa bolsun! ²⁰Şeýdip, biz hem beýleki milletlere meňzäris. Biziň üstümizden patyşamyz hökmürowanlyk eder, öňümize düşer, uruşlarymyzda bize baş bolar» diýdiler. ²¹Şamuwel halkyň ähli aýdanyny diňledi we eşidenlerini Rebbiň dykgatyna ýetirdi. ²²Reb Şamuwele: «Diýenlerini et-de, olara bir patyşa belle» diýdi. Şamuwel ysraýyllara: «Baryň, her kim öz galasyna gaýtsyn» diýdi.

9-njy bap

Şawul Şamuwele duşýar

¹Benýamin tiresinden Kiş atly bir baý adam bardy. Ol Abyýeliň ogly, Seroryň agtygy, Bekoradyň çowlugy, Apyýanyň ýuwlugydy. ²Onuň Şawul atly ýaş hem görmegeý bir ogly bardy. Ysraýylda boý-syrat babatda oňa taý ýokdy; beýlekiler onuň egnindendi. ³Bir gün Şawulyň kakasy Kiş öz urkaçy eşeklerini ýitirdi. Ol Şawula: «Hyzmatkärlerden birini ýanyňa al-da, eşekleriň gözlegine çyk» diýdi. ⁴Olar Efraýym daglygynyň we Şalyşa topragynyň içinden geçdiler, ýöne olar eşekleri tapmadylar. Soňra olar Şagalym topragynyň içinden geçdiler, ýöne ol ýerden hem eşekler tapylmady. Onsoň olar benýamin topragynyň içinden geçdiler, ýöne eşeklerden derek tapyp bilmediler. ⁵Olar Sup topragyna ýetenlerinde, Şawul ýanyndaky hyzmatkärine: «Yzymyza gaýdaly, ýogsam, kakam eşeklere derek bizi gaýgy edip başlar» diýdi. ⁶Hyzmatkär oňa şeýle jogap berdi: «Ine, şu galada sylag-hormatly bir Hudaýyň adamy bar. Onuň aýdany hemişe dogry bolup çykýar. Ýör, şonuň ýanyna gideli. Belki, ol bize gitmeli ýolumyzy salgy berer». ⁷Şawul hyzmatkärine: «Eger gitsek, oňa näme äkideris? Torbalarymyzdaky çöreklerem-ä tükendi. Hudaýyň adamyna äkider ýaly bizde hiç hili sowgat ýok ahyryn. Hany, bizde näme bar?» diýdi. ⁸Hyzmatkär Şawula ýene: «Ine, mende bir kiçi kümüş teňňe bar. Men ony Hudaýyň adamyna bererin, ol bize ýol görkezer» diýdi. ⁹(Öňler Ysraýylda Hudaýdan sorap görmäge gidenlerinde, «Ýör, görgüriň ýanyna gideli» diýer ekenler, çünki häzirki pygambere öňler görgür diýipdirler). ¹⁰Şawul hyzmatkäre: «Gowy pikir, bolýar, ýör gideli» diýdi. Şeýdip, olar Hudaýyň adamynyň ýaşaýan galasyna gitdiler. ¹¹Ýokarlygyna gala çykyp barýarkalar, olaryň öňünden suwa barýan gelin-gyzlar çykdy. Ol ikisi bulardan: «Görgür şu ýerdemi?» diýip soradylar. ¹²Olar şeýle jogap berdiler: «Hawa, hanha, öňüňizden barýar. Eglenmäň. Onuň gala gelip durşy, sebäbi depelikdäki seždegähde bu gün halk gurbanlyk berýär. ¹³Nahar iýmek üçin, seždegähe çykmanka, edil gala giren ýeriňizde siz ony tapyp bilersiňiz. Çünki ol baryp, tä gurbanlyga pata berýänçä, adamlar nahar iýmezler. Ol barandan soň, çagyrylanlar nahary öňlerine alarlar. Indi haýal etmän ýokary çyksaňyz, siz ony taparsyňyz». ¹⁴Olar ýokarlygyna gala tarap gitdiler. Gala girip barýarkalar, seždegähe çykýan ýol bilen olara tarap Şamuwel ýöräp gelýärdi.

¹⁵Şawul gelmezinden bir gün öň Reb Şamuwele şeýle diýipdi: ¹⁶«Ertir şu wagtlar Men seniň ýanyňa benýamin topragyndan bir adam ibererin. Sen onuň başyna ýag guýup, ony Meniň halkym Ysraýyla hökümdar bellärsiň. Ol Meniň halkymy piliştlileriň elinden halas eder. Halkymyň ejir çekýändigini Men gördüm, çünki olaryň ahy-nalasy Maňa ýetdi». ¹⁷Şamuwel Şawuly görende, Reb oňa: «Ine, Meniň saňa aýdan adamym şu. Meniň halkyma baştutanlyk etjek şoldur» diýdi. ¹⁸Şondan soň derwezäniň agzynda Şawul Şamuweliň golaýragyna gelip: «Aýtsaňyzlaň, görgüriň öýi niredekä?» diýip, ondan sorady. ¹⁹Şamuwel Şawula şeýle jogap berdi: «Görgür mendirin. Öňüme düş, seždegähe çykaly, siz bu gün meniň bilen bile naharlanarsyňyz. Ertir irden men siziň soraglaryňyza jogap bererin we sizi öz ýoluňyza ugradaryn. ²⁰Üç gün mundan öň ýiten eşekleriňizi bolsa alada etmäň, olar eýýäm tapyldy. Tutuş Ysraýylyň baýlygy seniňki we ataňyň nesilleriniňki dälmi eýsem?!» ²¹Şawul oňa: «Men Ysraýylyň iň kiçi tiresi bolan benýamin tiresinden ahyryn, meniň maşgalamam tirämizde göze görünýän maşgala däl-ä. Näme üçin sen maňa beýle zatlary aýdýaň?» diýip jogap berdi. ²²Soňra Şamuwel Şawul bilen onuň hyzmatkärini uly bir otaga alyp bardy we ony çagyrylan otuz töweregi adamyň hemmesiniň üstünden töre geçirdi. ²³Soňra Şamuwel aşpeze: «Aýratyn goý diýip buýran paýymy getir» diýdi. ²⁴Aşpez bir budy üstüniň ýagy bilen bile getirip, Şawulyň öňünde goýdy. Şamuwel Şawula: «Ine, şu paý seniň üçin goýuldy. Al, iýiber, men muny ýörite seniň üçin goýdurdym, bu myhmanlary bolsa seniň bilen bile nahar iýmäge çagyrdym» diýdi. Şeýdip, ol gün Şawul Şamuwel bilen bile naharlandy. ²⁵Olar seždegähden gala gaýdyp gelenlerinden soň, Şamuwel Şawul bilen üçegiň üstünde gepleşdi.

Şamuwel Şawuly hökümdarlyga belleýär

²⁶Daň atanda: «Tur, men seni ugradaýyn» diýip, Şamuwel üçegiň üstünde ýatan Şawula gygyrdy. Şawul turandan soň, ol ikisi bile ýola çykdy. ²⁷Olar galanyň çetine çykanlarynda, Şamuwel Şawula: «Hyzmatkäriňe aýt, goý, ol öňümizden ýöräbersin. Sen şu ýerde biraz aýak çek, men saňa Hudaýyň sözüni aýtjak» diýdi.

10-njy bap

¹Soňra Şamuwel ýagly küýzäni alyp, ýagy Şawulyň kellesinden guýdy-da, ony ogşap, şeýle diýdi: «Öz saýlan halkyna hökümdar bolmagyň üçin, Reb seni belledi. ²Şu gün meniň ýanymdan gideniňden soň, benýamin topragyndaky Selsada, Raheliň mazarynyň ýanynda saňa iki sany adam duşar. Olar: „Eşekleriňiz tapyldy. Kakaň eşeklerden geçip, ‘Ogluma näme bolduka?’ diýip, seniň gaýgyňy edip otyr“ diýerler. ³Soňra ol ýerden gidersiň we Tabordaky dub agajynyň ýanyna bararsyň. Ol ýerde sen biri üç owlak, beýlekisi üç çörek, ýene biri bolsa bir tulum şerap alyp, Beýtele, Hudaýyň ýanyna barýan üç kişä duşarsyň. ⁴Olar saňa salam bererler we bir jübüt çörek hödür ederler; çörekleri alarsyň. ⁵Ondan gidip, Gibgadaky Hudaýyň baýryna bararsyň. Ol ýerde piliştlileriň bir bölek goşuny bardyr. Gala giren ýeriňde, seždegähden inip gelýän pygamberler toparyna duşarsyň. Olar öňlerinde arfa, deprek, tüýdük we lira çaldyryp, joşup, pygamberlik edip gelýändirler. ⁶Şondan soň Rebbiň Ruhy seniň kalbyňy eýelär; sen hem olar bilen bile joşup, pygamberlik edersiň we Rebbiň Ruhy seni bütinleý özgerder. ⁷Şol alamatlar ýerine ýetende, sen göwnüňe gelenini edip bilersiň, çünki Hudaý saňa ýardyr. ⁸Indi menden öň aşak, Gilgala in. Ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryny bermek üçin, ol ýere men hem barjak. Ýedi gün garaşanyňdan soň, ýanyňa baryp, näme etmelidigiňi aýdaryn». ⁹Şawul Şamuweliň ýanyndan gaýtmak üçin yzyna öwrülende, Hudaý onuň kalbyny täzeledi. Bu alamatlaryň hemmesi şol gün ýerine ýetdi. ¹⁰Gibga galasyna gelenlerinde, olar topar tutup gelýän pygamberlere duşdular. Şonda Hudaýyň Ruhy Şawulyň kalbyny eýeledi. Ol pygamberler bilen bile joşup, pygamberlik etmäge başlady. ¹¹Ony öňden tanaýanlar bu ýagdaýy görüp: «Bu Kişiň ogluna näme bolup ýörkä? Şawul hem pygamberleriň arasyndamy?» diýişdiler. ¹²Ol ýerdäkileriň biri: «Bu pygamberleriň atalary kim bolupdyr-ka?» diýdi. «Şawul hem pygamberleriň arasyndamy?» diýleni şondan galandyr. ¹³Şawul joşup, pygamberlik edip bolandan soň, seždegähe çykdy. ¹⁴Şawulyň daýysy: «Nirä bardyňyz?» diýip, ondan we onuň hyzmatkärinden sorady. Şawul: «Eşekleri agtardyk, ýöne olary tapyp bilmänimizden soň, Şamuweliň ýanyna gitdik» diýip jogap berdi. ¹⁵Şawulyň daýysy: «Ol size näme diýdi?» diýip, ondan sorady. ¹⁶Şawul daýysyna: «Ol bize eşekleriň tapylandygyny anyk aýtdy» diýdi. Ýöne Şamuweliň patyşalyk babatda aýdanlaryny ol daýysyna aýtmady.

Şawul patyşa hökmünde ykrar edilýär

¹⁷Soňra Şamuwel Mispada ysraýyl halkyny Rebbiň huzuryna çagyryp, ¹⁸şeýle diýdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Men Ysraýyly Müsürden çykardym, ony müsürlileriň we beýleki şalyklaryň penjesinden halas etdim“. ¹⁹Emma bu günki gün özüňizi zulumdan we jebir-jepadan alyp çykan Hudaýyňyzy siz ret etdiňiz. Siz: „Ýok, bize patyşa belle“ diýdiňiz. Indi tireme-tire, urugma-urug Rebbiň huzurynda hatara düzüliň». ²⁰Soňra Şamuwel ysraýyl tireleriniň ählisini ýeke-ýekeden öňe çykardy. Olardan bije boýunça benýamin tiresi saýlanyp alyndy. ²¹Soňra Şamuwel benýamin tiresini maşgalama-maşgala öňe çykardy. Olardan Matrynyň maşgalasynyň bijesi çykdy. Olardan Kişiň ogly Şawulyň bijesi çykdy, ýöne olar ony idäp tapyp bilmediler. ²²Olar: «Ol heniz bu ýere gelenokmy?» diýip, Rebden soradylar. Reb: «Ol, ine, ýüküň aňyrsynda gizlendi» diýip jogap berdi. ²³Adamlar ony ol ýerden çykaryp getirdiler. Ol halkyň öňünde durdy; beýlekiler onuň egnindendi. ²⁴Şamuwel halka: «Rebbiň saýlan adamyny görýäňizmi? Aramyzda şuňa taý geljegimiz ýokdur!» diýdi. Duranlaryň ählisi: «Ýaşasyn patyşa!» diýip gygyryşdylar. ²⁵Soňra Şamuwel halka patyşanyň düzgünlerini we kadalaryny düşündirdi. Olary kitaba ýazyp, şol ýerde, Rebbiň huzurynda goýdy. Şondan soň Şamuwel adamlary öýli-öýüne ugratdy. ²⁶Şawul-da Gibgadaky öz öýüne gitdi; Hudaý tarapyn ýüreklerine mertlik salnan esgerler oňa ýoldaş boldular. ²⁷Käbir ýaramaz adamlar bolsa: «Şolmy indi bizi gorajak?» diýşip, oňa pisint etmediler. Olar oňa sowgat-serpaý-da etmediler, ýöne Şawul olara üns bermedi.

11-nji bap

Şawul ammonlary ýeňýär

¹Ammonlaryň şasy Nahaş aýaga galyp, Gilgatdaky Ýabeş galasyny gabawa saldy. Ýabeşiň halky Nahaşa: «Biziň bilen ylalaşyk baglaş, biz saňa gul bolaly» diýdiler. ²Ammonlaryň şasy Nahaş olara: «Men siziň ähliňiziň sag gözüňizi oýup, sizi tutuş Ysraýyla wejera etmek şerti bilen ylalaşyk baglaşaryn» diýip jogap berdi. ³Ýabeşiň ýaşululary oňa: «Bize ýedi gün puryja ber; Ysraýylyň ähli ýerine çaparlar göndereli. Eger ol ýerden bize kömek eder ýaly adam tapylmasa, onda biz siziň ygtyýaryňyzda» diýdiler. ⁴Çaparlar Şawulyň ýaşaýan Gibga galasyna gelip, ýagdaýy halka habar berenlerinde, halk möňňürip aglady. ⁵Hut şol mahal Şawul örüden öküzlerini alyp gelýärdi. Ol: «Näme boldy? Adamlar nämäniň ýasyny tutýarlar?» diýip sorady. Ýabeşden gelen çaparlaryň getiren habaryny oňa aýtdylar. ⁶Şawul ol sözleri eşidende, Hudaýyň Ruhy onuň kalbyny eýeledi. Şawulyň gaty gahary geldi. ⁷Ol iki sany öküzi soýup, olaryň etini dogrady. Soňra «Kimde-kim Şawul bilen Şamuweliň yzyna düşmese, onuň-da öküzleriniň başyna şu öküzleriň güni geljekdir» diýen sözler bilen etleri çaparlar arkaly Ysraýylyň ähli ýerine iberdi. Onsoň halky Rebbiň haýbaty gurşap aldy, olar bir adam ýaly bolup ýygnandylar. ⁸Şawul olary Bezege ýygnady. Ol ýere Ysraýyldan üç ýüz müň adam, Ýahudadan otuz müň adam toplandy. ⁹Olar Ýabeşden gelen çaparlara: «Ertir Gün asmana galyberende, halas boljakdyklaryny Gilgatdaky Ýabeşiň halkyna aýdyň» diýdiler. Çaparlar gelip, muny olara habar berenlerinde, ýabeşliler begendiler. ¹⁰Ýabeşliler Nahaşa: «Ertir biz size boýun egeris, siz bize islän zadyňyzy edip bilersiňiz» diýip jogap berdiler. ¹¹Daňyň ümüş-tamşynda Şawul adamlary üç topara böldi. Daň agaranda olar ammonlaryň düşelgesine aralaşdylar we gün günortan bolýança, olary ýer bilen ýegsan etdiler. Diri galanlar dyr-pytrak bolup gaçdylar. ¹²Soňra adamlar Şamuwele: «„Şawulmy indi bize patyşa boljak“ diýenler kimler? Getiriň, biz olary öldürjek» diýdiler. ¹³Emma Şawul halka: «Bu gün hiç kim öldürilmez, çünki bu gün Ysraýyly Reb halas etdi» diýdi. ¹⁴Soňra Şamuwel olara: «Ýörüň, Gilgala gideliň-de, ol ýerde Şawulyň şalygyny täzeden tassyklalyň» diýdi. ¹⁵Şondan soň tutuş halk Gilgala gitdi. Ol ýerde olar Rebbiň huzurynda Şawuly täzeden patyşa diýip yglan etdiler we Rebbiň huzurynda salamatlyk gurbanlygyny berdiler; Şawul we ähli ysraýyllar uly toý tutdular.

12-nji bap

Şamuweliň halka soňky sözi

¹Soňra Şamuwel tutuş ysraýyl halkyna şeýle diýip ýüzlendi: «Men siziň ähli diýeniňize gulak asdym. Size patyşa-da belledim. ²Ine, indi size baş bolýan patyşaňyz hem bar. Men indi garradym, saç-sakgalym agardy. Ogullarym hem siziň araňyzda. Men ýaşlygymdan tä şu güne çenli size baş boldum. ³Ine, men. Rebbiň we Onuň seçip-saýlanynyň huzurynda men barada şaýatlyk ediň: heý, men biriňiziň öküziňizi ýa eşegiňizi aldymmy? Heý, biriňize al saldymmy ýa biriňizi ynjytdymmy? Ýa biriňizden para alyp, onuň etmişine göz ýumdummy? Eger şeýle bolsa, meniň garşyma şaýatlyk ediň, men olary size gaýtaryp bereýin». ⁴Olar: «Sen bize al hem salmadyň, bizi ezmediňem, hiç zadymyza el-de urmadyň» diýdiler. ⁵Soňra Şamuwel olara: «Menden hiç hili nogsanlyk tapmandygyňyza bu gün Reb-de, Onuň seçip-saýlany hem şaýatdyr» diýdi. Halk: «Hawa, Ol şaýat» diýdi. ⁶Şamuwel sözüni dowam etdi: «Musany we Haruny bellän, ata-babalaryňyzy Müsürden alyp çykan Rebdir. ⁷Indi bolsa turuň, men sizi hem-de ata-babalaryňyzy halas etmek üçin Rebbiň eden ähli dogry işleri esasynda Onuň huzurynda sizi ýazgaraýyn. ⁸Ýakup Müsüre gidende, müsürliler olary ezdiler^[9], şonda siziň ata-babalaryňyz Rebbe perýat etdiler. Onsoň Reb Musa bilen Haruny iberip, olary Müsürden alyp çykdy we şu ýerde ornaşdyrdy. ⁹Ýöne siziň ata-babalaryňyz öz Hudaýyny — Rebbi unutdylar. Reb olary Hasor galasynyň şasy Ýabynyň leşgerbaşysy Siseranyň, piliştlileriň we Mowap şasynyň eline berdi; olar siziňkilere garşy uruşdylar. ¹⁰Şonda ata-babalaryňyz: „Biz günä gazandyk. Rebden ýüz öwrüp, Bagal we Aştoret butlaryna gulluk etdik. Indi bizi duşmanlarymyzyň elinden al, biz Saňa gulluk etjek“ diýip, Rebbe perýat etdiler. ¹¹Şonda Ýerubagaly, Baragy^[10], Ýeftahy we Şamuweli iberip, Reb sizi ähli duşmanlaryňyzyň elinden halas etdi. Şeýdip, siz asuda durmuşa ýetdiňiz. ¹²Ammonlaryň şasy Nahaşyň üstüňize sürnüp gelýändigini göreniňizde bolsa, öz Hudaýyňyz Rebbiň şalygyndan boýun gaçyryp, menden özüňize patyşa talap etdiňiz. ¹³Saýlap-seçip, diläp alan patyşaňyz, ine, dur. Hawa, ony size Reb berdi. ¹⁴Eger siz Rebden gorkup, Oňa gulluk etseňiz, Oňa gulak asyp, Rebbiň buýrugyna garşy baş götermeseňiz, siz we size hökümdarlyk edýän patyşa Hudaýyňyz Rebbiň yzyna eýerse, tutan işiňiz oňuna bolar. ¹⁵Emma Rebbe gulak asman, Onuň buýrugyna garşy baş göterseňiz welin, ata-babalaryňyza edişi ýaly, Reb size hem jeza berer. ¹⁶Indi bolsa duran ýeriňizden gozganman, Rebbiň gözüňiziň alnynda görkezjek gudratyna tomaşa ediň. ¹⁷Häzir tomus, şeýle dälmi! Men Rebbi çagyrjak. Ol ýagyş ýagdyrar hem-de gögi gümmürdeder. Şonda özüňize patyşa soramak bilen Rebbiň öňünde juda pis iş edendigiňize siz göz ýetirersiňiz». ¹⁸Soňra Şamuwel Rebbi çagyrdy; Reb şol gün ýagyş ýagdyrdy we gögi gümmürdetdi. Adamlar Rebden we Şamuwelden juda gorkdular. ¹⁹Olar Şamuwele şeýle diýdiler: «Öz gullaryňyň aman galmagy üçin, Hudaýyň Rebbe dileg et. Biz şu pis iş, ýagny özümize patyşa talap etmek bilen öz günämizi has-da agraldypdyrys». ²⁰Şamuwel halka şeýle diýdi: «Hawa, siz pis işlere baş goşduňyz, ýöne şonda-da gorkmaň. Rebden ýüz öwürmäň-de, tutuş kalbyňyz bilen Oňa gulluk ediň. ²¹Galp hudaýlaryň yzyna düşmäň. Olar size ne peýda berer, ne-de sizi gorar, çünki olar bihuda zatlardyr. ²²Şöhratly adynyň hatyrasyna Reb Öz halkyny terk etmez, çünki Ol sizi Öz halky etmekden hoşal boldy. ²³Üstesine-de, siziň üçin dileg etmegimi bes edip, Rebbiň öňünde günä gazanmagymdan Rebbiň Özi saklasyn! Men size hözirli hem dogry ýol görkezjek. ²⁴Diňe Rebden gorkuň we Oňa tüýs ýürekden, wepadarlyk bilen gulluk ediň. Görüň, Ol siziň üçin nähili gudratly işleri etdi! ²⁵Öz pis hereketleriňizden el çekmeseňiz welin, patyşaňyz bilen bile ýok edilersiňiz».

13-nji bap

Şawul Rebbiň sözüne gulak asmaýar

¹Şawul patyşa bolanda otuz ýaşlaryndady. Ol Ysraýyla kyrk iki ýyl patyşalyk etdi. ²Şawul ysraýyllardan üç müň adamy saýlap aldy. Olaryň iki müňüsini ol Mikmaşda we Beýtel daglygynda öz ýanynda saklady; müňüsini bolsa ogly Ýonatan bilen benýamin topragyndaky Gibga galasynda ýerleşdirdi. Galanlaryny bolsa yzlaryna, öýli-öýüne ugratdy.

³Ýonatan piliştlileriň Gebadaky goşunyny derbi-dagyn etdi. Bu habar piliştlilere baryp ýetdi. Şawul: «Goý, ýewreýler eşitsinler!» diýip, mundan habardar etmek üçin, ýurduň ähli ýerinde şahdan edilen surnaý çaldyrdy. ⁴Şawulyň piliştli goşuny derbi-dagyn edendigini ysraýyllar eşidenlerinde, piliştlileriň özleri bilen öjügendiklerini duýup, olar Gilgala Şawulyň ýanyna ýygnandylar.

⁵Üç müň söweş arabaly, alty müň söweş arabaly esgerleri we sansyz-sajaksyz goşun bolup, Ysraýyl bilen uruşmak üçin, piliştliler başlaryny jemlediler. Beýtaweniň gündogaryndaky Mikmaşa baryp, olar ol ýerde özlerine harby düşelge gurdular. ⁶Ysraýyllar çykgynsyz ýagdaýa düşendiklerini görenlerinde (çünki olaryň goşunlary gowy gysaja salnypdy), olaryň käsi gowaklarda, çukurlarda, gaýalarda, mazarlarda we gurruk guýularda gizlendiler. ⁷Birnäçe ýewreý bolsa Iordan derýasyndan geçip, Gat hem-de Gilgat topragyna aralaşdy.

Şawul heniz Gilgaldady we onuň ýanyndaky goşun gorkudan ýaňa sandyraşýardy. ⁸Şamuweliň bellän möhletine görä, Şawul ýedi gün garaşdy, emma Şamuwel Gilgala gelmedi. Şawulyň ýanyndaky halk ondan çetleşip başlady. ⁹Şonda Şawul halka: «Ýakma we salamatlyk gurbanlygy üçin mal getiriň» diýdi. Şeýdip, ol ýakma gurbanlygyny berdi. ¹⁰Şawul ýakma gurbanlyk bermekligi ýaňy gutardym edende, Şamuwel geldi. Garşylamak hem salamlaşmak üçin, Şawul onuň öňünden çykdy. ¹¹Şamuwel oňa: «Näme iş bitirdiň?» diýdi. Şawul oňa şeýle jogap berdi: «Töweregimdäki halk menden çetleşip başlady, sen hem aýdan möhletiňde gelmediň, piliştliler bolsa Mikmaşa ýygnandylar. ¹²Onsoň men: „Indi piliştliler Gilgala, meniň üstüme dökülerler. Men bolsa Rebden medet hem dilemedim“ diýip oýlandym we ýakma gurbanlyk bermäge mejbur boldum». ¹³Şamuwel Şawula şeýle diýdi: «Akmaklyk etdiň, öz Hudaýyň Rebbiň emrini tutmadyň. Reb seniň Ysraýylyň üstünden edýän şalygyňy ömürlik ebedileşdirjekdi. ¹⁴Ýöne, ine, indi seniň şalygyň dowam etmez. Reb Öz göwnünden turýan birini tapyp, ony Öz halkyna hökümdar bellär. Çünki sen Rebbiň emrini tutmadyň». ¹⁵Soňra Şamuwel Gilgaldan benýamin topragyndaky Gibga galasyna gitdi.

Şawul öz ýanyndaky adamlary sanady; jemi alty ýüz töweregi adam çykdy. ¹⁶Şawul, onuň ogly Ýonatan we olaryň ýanyndakylaryň ählisi benýamin topragyndaky Gebada galdy. Piliştliler bolsa Mikmaşda düşelge gurupdylar. ^17-18Piliştli hüjümçiler üç topara bölünip, öz düşelgelerinden çykdylar. Olaryň birinji topary Şugalyň Opra ýoluna tarap, beýlekisi Beýthorona, üçünji topar bolsa çölüň üsti bilen Sebogym jülgesinden serhede tarap öwrüldi.

¹⁹Ysraýyl ýurdunyň hiç bir ýerinde ýekeje-de demirçi ussa ýokdy. Sebäbi piliştliler gylyçdyr naýza ýasamaga ýewreýlere ýol bermeýärdiler. ²⁰Şoňa görä, ähli ysraýyllar azaldyr kätmenlerini, paltadyr oraklaryny eltip, piliştlilere çarhladardylar. ²¹Azal we kätmen çarhlatmagyň nyrhy bir ýarym mysgal kümşe, paltadyr orak çarhlatmagyň nyrhy bolsa bir mysgal^[11] kümşe barabardy. ²²Şol sebäpli uruş wagtynda Şawul bilen Ýonatanyň adamlarynyň elinde ne gylyç, ne-de naýza bardy. Bu ýaraglar diňe Şawul bilen onuň ogly Ýonatanda bardy.

²³Şol arada piliştli goşunyň öňdäki bölümi Mikmaş geçelgesine gitdi.

14-nji bap

Ýonatanyň edermenligi

¹Bir gün Şawulyň ogly Ýonatan öz ýaragyny göterýän nökerine: «Ýör, ol tarapdaky piliştlileriň öňdäki bölüminiň üstüne gideli» diýdi. Ýöne ol muny kakasy Şawula aýtmady. ²Şawul şol wagt Gibganyň golaýynda ýerleşýän Migrondaky nar agajynyň aşagynda otyrdy. Onuň ýanyndaky goşunyň jemi alty ýüz adama golaýdy. ³Efot geýnip gezýän Ahyýa hem şu ýerdedi. Ol Ikabodyň dogany bolan Ahytubyň ogludy. Ikabot Pinehasyň ogly, Rebbiň Şilodaky ruhanysy Eliýiň agtygydy.

Ýonatanyň gidenini häzir hiç kim bilmeýärdi. ⁴Piliştli goşunyň öňdäki bölümine barmak üçin, Ýonatan Boses hem Sene atly iki sany uçut gaýanyň arasynda ýerleşýän geçelgeden geçmelidi. ⁵Gaýalaryň demirgazykdakysy Mikmaşa, günortadakysy bolsa Geba tarap bakyp durdy. ⁶Ýonatan öz ýaraglaryny göterýän nökerine şeýle diýdi: «Ýör, şol sünnetsizleriň üstüne gideli. Belki, Reb biziň işimizi oňuna eder. Çünki köpüň elinden ýa-da azyň elinden halas etmäge Reb üçin hiç hili kynçylyk ýokdur». ⁷Ýaragçy nöker Ýonatana: «Gözel göwnüň, ýör. Men seniň bilen; seniň islegiň — meniň islegim» diýdi. ⁸Soňra Ýonatan oňa şeýle diýdi: «Golaýrak baraly-da, olara görneli. ⁹Eger olar: „Ýanyňyza barýançak garaşyň“ diýseler, biz şol duran ýerimizde durarys, olara golaýlaşmarys. ¹⁰Ýöne olar: „Bäri geliň“ diýäýseler, onda olaryň ýanyna bararys. Çünki bu olary Rebbiň biziň elimize berendigini görkezýän bir alamat bolar». ¹¹Şeýdip, olaryň ikisi-de piliştlilere göründiler. Piliştliler olary görüp: «Serediň! Ýewreýler gizlenen garymlaryndan çykyp başladylar» diýip seslendiler. ¹²Soňra Ýonatan bilen onuň ýaragçy nökerine piliştliler: «Bäri geliň, size aýtjak zadymyz bar» diýip gygyrdylar. Ýonatan öz ýaragçy nökerine: «Yzym bilen çykyber. Çünki Reb olary Ysraýylyň eline berdi» diýdi. ¹³Ýonatan dyrmaşyp, ýokary çykdy. Ýaragçy nökeri-de onuň yzyndady. Piliştliler Ýonatanyň öňünde durup bilmän ýykylýardylar, ýaragçy nöker bolsa yzdan olary gyryp barýardy. ¹⁴Birinji söweş jeňinde Ýonatan bilen onuň ýaragçy nökeri her ýüz ädimden birbada ýigrimi töweregi adamy gyrdy. ¹⁵Düşelgedäkileri, meýdandakylary, ähli halky aýylganç gorky gaplap aldy. Bölümdäkiler, hatda hüjümçiler gorkudan ýaňa sandyraşdylar, ýer titredi we Rebden gelen güýçli gorky gaplap aldy.

Piliştliler ýeňilýärler

¹⁶Şawulyň benýamin topragyndaky Gibga galasynda goýan gözegçileri piliştlileriň düşelgesinde turan başagaýlygy gördüler. ¹⁷Şawul öz ýanyndakylara: «Adamlary sanaň-da, kimiň ýokdugyny anyklaň» diýdi. Olar görseler, Ýonatan bilen onuň ýaragçy nökeri bu ýerde ýok eken. ¹⁸Şawul Ahyýa ruhana: «Hudaýyň sandygyny getir» diýdi. Çünki Hudaýyň sandygy şol gün ysraýyllaryň ýanyndady.

¹⁹Şawulyň ruhany bilen gepleşip duran wagtyna çenli piliştlileriň düşelgesinde dowam edýän başagaýlyk ýetjek derejesine ýetipdi. Şoňa görä Şawul ruhana: «Äht sandygyndan eliňi aýyr» diýdi. ²⁰Soňra Şawul we onuň adamlary toplanyşyp gitdiler-de, piliştliler bilen garpyşdylar. Çendenaşa aljyraňňylyga düşen piliştliler biri-birlerine gylyç salýardylar. ²¹Öň piliştlileriň tarapyna geçip, olar bilen bile olaryň düşelgesine gelen ýewreýler hem Şawul bilen Ýonatanyň ýanyndaky ysraýyllara goşuldylar. ²²Piliştlileriň gaçanyny eşidip, Efraýym daglygynda gizlenen ysraýyllar hem söweş meýdanynda olaryň söbügine mündüler. ²³Şeýdip, ol gün Reb Ysraýyla ýeňiş getirdi.

Söweş Beýtawene geçdi we Şawulyň ýanyndaky goşun hemmesi bile on müň adama golaýdy. Söweş Efraýym daglygyna ýaýrady.

Ýonatan bal iýýär

²⁴Ol gün ysraýyllarda ysgyn-mydar galmandy, çünki Şawul: «Agşama çenli, men tä duşmanlarymdan arymy alýançam, duz dadana nälet bolsun» diýip, adamlara ant içiripdi. Şonuň üçin hem goşundan bir adam hem duz datmandy. ²⁵Tutuş goşun arynyň öýjüklerinden doly bir ýeriň üstünden bardy. Ýeriň ýüzi baldan doludy. ²⁶Öýjüklerinden bal akyp durandygyny görseler-de, urşujylaryň hiç biri ondan dadaýyn diýmedi, çünki olar öz içen antlaryndan gorkýardylar. ²⁷Kakasynyň halka ant içirendiginden Ýonatan bihabardy. Ol elindäki hasasynyň ujuny bala batyryp, agzyna ýetirende, onuň gözleri ýalpyldap gitdi. ²⁸Şol wagt adamlardan biri: «„Şu gün duz dadana nälet bolsun“ diýip, kakaň halka berk ant içirdi. Şol sebäpli-de halkda ysgyn-mydar galmady» diýdi. ²⁹Ýonatan şeýle diýdi: «Kakamyň beýtmesi goşuna sütem etmek bolýar. Serediň, gözüm ýiteläýendir, sebäbi men şu baldan azajyk dadyp gördüm. ³⁰Eger-de häzir halk duşmanlardan alnan oljadan doýýança iýsedi, onda nähili gowy bolardy; olar, gör näçe piliştlini gyrardylar». ³¹Mikmaşdan Aýalona çenli bolan aralykda şol gün ysraýyllar piliştlilere zarba urdular. Halkda ysgyn-mydar galmandy. ³²Ahyry, halaýyk ele salnan oljalaryň üstüne çozdy. Olar goýunlaryň, öküzlerdir sygyrlaryň damagyny çalyp, ganyny akdyrman, olaryň etini gany bilen bile bişirip iýdiler. ³³«Ganly et iýip, halk Rebbiň öňünde günä gazanýar, ony bir görsene» diýip, Şawula habar berdiler. Ol: «Siz haýynlyk etdiňiz. Indi meniň ýanyma uly bir daşy togalap getiriň» diýdi. ³⁴Soňra: «Halkyň arasyna baryň-da, olara aýdyň, goý, her kim öz öküzini ýa-da goýnuny getirsin-de, şu ýerde soýup iýsin. Ganly et iýip, Rebbiň öňünde günä gazanmasynlar» diýip, Şawul sözüniň üstüni ýetirdi. Şoňa görä şol gije her kim öz öküzini getirip, şol ýerde soýdy. ³⁵Şawul ol ýerde Rebbe bir gurbanlyk sypasyny ýasady. Bu onuň Rebbe ýasan ilkinji gurbanlyk sypasydy.

³⁶Soňra Şawul: «Şu gije piliştlileriň üstüne çozalyň-da, daňa çenli olaryň mallaryny talalyň. Olaryň biri-de biziň elimizden aman sypmasyn» diýdi. Adamlary oňa: «Gözel göwnüň» diýdiler. Emma ruhany: «Geliň, ilki Hudaýa sala salalyň» diýdi. ³⁷«Piliştlileriň yzyndan kowaýynmy? Olary Sen ysraýylyň eline berersiňmi?» diýip, Şawul Hudaýa ýüzlendi. Emma Hudaý ol gün oňa jogap bermedi. ³⁸Soňra Şawul şeýle diýdi: «Eý, halkyň baştutanlary, ähliňiz şu ýere ýygnanyň. Bu günäniň nähili gazanylandygyny anyklalyň. ³⁹Ysraýyly halas edýän Rebden ant içýärin, öz oglum Ýonatan günäkär bolsa-da, ol ölmelidir». Emma tutuş halkyň içinden hiç kim oňa jogap bermedi. ⁴⁰Soňra ol ysraýyllaryň ählisine ýüzlenip: «Siz bir tarapda, oglum Ýonatan ikimiz hem beýleki tarapda duraly» diýdi. Adamlar Şawula: «Gözel göwnüň» diýdiler. ⁴¹Soňra Şawul: «Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb! Näme üçin Sen bu gün Öz guluňa jogap bermeýärsiň? Eger oglum Ýonatan ikimiziň birden birimiz ýazykly bolsak, onda Urymy ber, eger-de Öz halkyň ysraýyl günäkär bolsa, onda Tummymy ber, ýa Ysraýyl Hudaýy Reb^[12]» diýdi. Şeýlelikde, gurra taşlanyldy. Gurra Şawul bilen onuň ogly Ýonatana düşdi, halk bolsa bigünä bolup çykdy. ⁴²Soňra Şawul: «Maňa we oglum Ýonatan ikimize gurra taşlaň» diýdi. Bu gezek gurra Ýonatana düşdi. ⁴³Şawul Ýonatana: «Hany, aýt, näme etdiň?» diýdi. Ýonatan oňa: «Elimdäki hasamyň ujuny bala batyrdym-da, baldan dadyp gördüm. Näme, indi men öläýmelimi?» diýdi. ⁴⁴Şawul Ýonatana: «Eger men seni öldürmesem, onda Hudaý meniň özümi öldürer, hatda ondan beterini görkezer» diýdi. ⁴⁵Şondan soň halk: «Ýonatany öldürjekmi? Ysraýyly şu beýik ýeňşe ýetireni öldürmekçimi?! Başa barmaz! Rebden ant içýäris, Ýonatana barmagyňam batyrmarsyň. Çünki bu gün ol Hudaýyň ýardam bermegi bilen söweşdi» diýip, Şawula garşylyk görkezdiler. Şeýdip, halk Ýonatanyň başyny ölümden gutardy. ⁴⁶Şundan soň Şawul piliştlileriň yzyndan kowalamakdan el çekdi; piliştliler öz ýerlerine dolandylar.

Şawulyň hökümdarlygy

⁴⁷Ysraýyla şa bolandan soň, Şawul töweregindäki duşmanlarynyň ählisine: mowap, ammon, edom halklaryna, Soba şalaryna we piliştlilere garşy uruşlar alyp bardy. Baran ýerinde-de, ol ýeňiş gazandy^[13]. ⁴⁸Mertlerçe söweşip, amalekleri gyrdy, ysraýyly talaňçylaryň howpundan dyndardy.

⁴⁹Ýonatan, Ýişwi we Malkyşuwa Şawulyň ogullarydy. Onuň iki gyzynyň ulusynyň ady Merap, kiçisiniň ady bolsa Mikaldy. ⁵⁰Ahymagasyň gyzy Ahynogam Şawulyň aýalydy. Agasy Neriň ogly Abner onuň goşunbaşysydy. ⁵¹Şawulyň kakasy Kiş bilen Abneriň kakasy Ner Abyýeliň ogullarydy.

⁵²Şawul ömürboýy piliştlileriň garşysyna ýowuz uruşlar alyp bardy. Ol nirede gujurly ýa batyr ýigit görse, ony öz ýanyna çekerdi.

15-nji bap

Şawul amalekleri derbi-dagyn edýär

¹Şamuwel Şawula şeýle diýdi: «Reb Öz halky ysraýyla patyşa bellemek üçin meni seniň ýanyňa iberdi. Indi sen Rebbiň sözüne gulak as. ²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men amalekleri jezalandyrjak, çünki olar ysraýyllar Müsürden gelýärkäler, ýolda olara garşy boldular. ³Indi, bar, amalekleri gyr, olaryň ähli emlägini bütinleý ýok et. Olary diri galdyrma. Aýal-erkeginiň, çaga-çugasynyň, mal-garadyr dowarlarynyň, düýedir eşekleriniň baryny gyr“». ⁴Şundan soň Şawul öz urşujylaryny Telaýym galasyna toplap, olaryň sanyny aldy; iki ýüz müň pyýada goşunyň daşyndan Ýahudadan-da on müň esger bardy. ⁵Soňra Şawul amalekleriň galasyna gelip, çeşmäniň boýunda bukulyp ýatdy. ⁶Şawul keýnlere: «Amalekler bilen bile paýhynlanasyňyz gelmeýän bolsa, ol ýerden çykyň; ysraýyl halky Müsürden çykyp gaýdanda, siz oňa ýardam edipdiňiz» diýip habar ýollady. Şunlukda, keýnler ol ýerden çykdylar.

⁷Şawul Hawyladan Müsüriň gündogaryndaky Şura çenli bolan aralykda amalekleri derbi-dagyn etdi. ⁸Olar amalek patyşasy Agagy diri ele saldylar, halky bolsa gylyçdan geçirip, bütinleý ýok etdiler. ⁹Ýöne olar Agagy we goýunlardyr öküzleri, baga bakylan mallary, guzularyň semizlerini mahlasy, gowy zatlary diri galdyrdylar we olary bütinleý ýok etmediler. Olar diňe derde ýaramajak zatlary bütinleý ýok etdiler.

Reb Şawuly ret edýär

^10-11Rebbiň Şamuwele: «Şawuly patyşa edendigime ökünýärin, çünki ol Menden ýüz öwürdi, buýruklarymy ýerine ýetirmedi» diýen sözi aýan boldy. Bu Şamuweliň gaharyny getirdi. Ol bütin gijäni Rebbe perýat edip geçirdi. ¹²Şamuwel daň bilen turup, Şawulyň gözlegine çykdy. «Şawul Karmel galasyna gidip, ol ýerde özüne ýadygärlik oturtdy, soňra bolsa Gilgala gitdi» diýip, Şamuwele habar berdiler. ¹³Şamuwel Şawulyň ýanyna baranda, Şawul oňa: «Reb saňa ýar bolsun! Men Rebbiň emrini berjaý etdim» diýdi. ¹⁴Şamuwel oňa: «Onda bu goýunlaryň mälemesidir öküzleriň molamasy näme?» diýdi. ¹⁵Şawul oňa: «Adamlar bulary amaleklerden getirdiler. Halk semiz goýunlardyr öküzleri seniň Hudaýyň Rebbe gurbanlyk bermek üçin diri goýdular, galanlaryny bütinleý ýok edip taşladyk» diýip jogap berdi. ¹⁶Soňra Şamuwel Şawula: «Besdir! Men saňa Rebbiň öten agşamky maňa diýen zadyny aýdyp berjek» diýdi. Şawul oňa: «Aýt» diýdi. ¹⁷Şamuwel oňa şeýle diýdi: «Özüňi ähmiýetsiz kiçi saýsaň-da, sen ysraýyl tireleriniň kethudasy dälmi eýsem? Reb seni Ysraýylyň üstünden şalyk sürmäge saýlady. ¹⁸Reb seni ýola salyp: „Bar, şol günälileri — amalekleri gyryp, bütinleý ýok edýänçäň, olara garşy uruş“ diýipdi. ¹⁹Näme üçin sen Rebbiň sözüne gulak asmadyň? Näme üçin sen olja kowalaşyp, Rebbiň ýigrenýän işlerini etdiň?» ²⁰Şawul oňa şeýle jogap berdi: «Men Rebbiň sözüne gulak asdym. Men Rebbiň aýdan ýerine gitdim; amalekleriň patyşasy Agagy tutup getirdim, olaryň özlerini bolsa gyryp, bütinleý ýok etdim. ²¹Emma meniň adamlarym oljadan ýok edilmeli goýunlardyr öküzleriň iň semizlerini öldürmegiň deregine, olary Gilgalda seniň Hudaýyň Rebbe gurbanlyk bermek üçin şu ýere getiripdirler». ²²Şamuwel şeýle diýdi:

«Rebbe ýakma gurbanlyklardyr sadakalar bereniň bilen,

Onuň Özüne boýun egilişindäki ýaly göwni galkynarmyka?

Çünki boýun egmeklik gurbanlykdan,

Gulak asmaklyk goçuň ýagyndan has belentdir.

²³Çünki topalaň palçylyga barabar günädir.

Tekepbirlik şere we butparazçylyga barabardyr.

Rebbiň sözüni ret edendigiň üçin

Reb hem seniň patyşa bolmaklygyňy ret etdi».

²⁴Şawul Şamuwele şeýle jogap berdi: «Men günä gazandym, çünki men Rebbiň buýrugyny ýerine ýetirmedim, seniň sözüňi tutmadym. Sebäbi men halkdan gorkup, halkyň diýeni bilen boldum. ²⁵Emma indi ýalbarýaryn, günämi öt. Rebbe sežde ederim ýaly, meniň bilen bile git». ²⁶Şamuwel Şawula şeýle diýdi: «Seniň bilen gitmerin, çünki sen Rebbiň sözüni ret etdiň, Reb hem seniň Ysraýyla patyşa bolmaklygyňy ret etdi». ²⁷Şamuwel gitmekçi bolup öwrülende, Şawul onuň donunyň synyndan ýapyşdy, don ýyrtyldy. ²⁸Şamuwel oňa şeýle diýdi: «Reb bu gün Ysraýyl patyşalygyny seniň eliňden ýyrtyp alyp, saňa görä has gowurak başga birine berdi. ²⁹Şeýle hem, Ysraýyl Şöhraty ýalan sözlemez ýa-da pikirini üýtgetmez. Çünki Ol pikirini üýtgeder ýaly ynsan däldir». ³⁰Soňra Şawul Şamuwele: «Men günä gazandym. Ýöne halkymyň ýaşulularynyň öňünde we Ysraýylyň arasynda meni ryswa etme. Hudaýyň Rebbe sežde etmegim üçin, gaýdanyňda bile gideli» diýdi. ³¹Şunlukda, Şamuwel yzyna Şawul bilen bile gaýtdy; Şawul Rebbe sežde etdi. ³²Soňra Şamuwel şeýle diýdi: «Amalekleriň patyşasy Agagy meniň ýanyma alyp geliň» diýdi. Agak onuň ýanyna göwnühoş halda geldi. Agak öz ýanyndan «ölüm howpy sowuldy» diýip oýlandy. ³³Şamuwel oňa: «Seniň gylyjyň aýallary öz çagalaryndan mahrum etdi. Seniň öz ejeň hem, goý, şol aýallar ýaly perzendinden mahrum bolsun» diýdi we Agagy Gilgalda Rebbiň huzurynda kerçäp taşlady. ³⁴Soňra Şamuwel Rama, Şawul bolsa öz Gibgadaky öýüne gitdi. ³⁵Şondan soň Şamuwel ömri ötýänçä Şawuly gaýdyp ýeke gezek görmese-de, onuň derdini çekip gezdi. Reb Şawuly Ysraýyla patyşa edendigine ökündi.

16-njy bap

Dawut patyşalyga bellenýär

¹Reb Şamuwele şeýle diýdi: «Sen haçana çenli Şawulyň derdini çekip ýörjek? Men onuň Ysraýylyň üstünden patyşalyk etmegini ret etdim! Hany bol, küýzäňi ýagdan doldur-da, ýola düş. Men seni beýtullahamly Ýyşaýyň ýanyna iberjek, çünki Men onuň ogullarynyň arasyndan birini Özüm üçin patyşa saýladym». ²Şamuwel: «Men nädip gideýin? Eger Şawul eşidäýse, ol meni öldürer» diýdi. Reb oňa şeýle diýdi: «Ýanyňa bir göle al-da, „Men Rebbe gurbanlyk bermäge geldim“ diý. ³Ýyşaýy gurbanlyga çagyr. Meniň üçin onuň haýsy oglunyň başyna ýag guýmalydygyňy soň Özüm saňa görkezerin». ⁴Şamuwel Rebbiň buýrugyny ýerine ýetirdi; ol Beýtullahama geldi. Galanyň ýaşululary sandyraşyp, onuň ýanyna geldiler-de: «Eýgilikmi?» diýdiler. ⁵Şamuwel: «Eýgilik. Rebbe gurbanlyk bermek üçin geldim. Iniňizi tämizläň-de, meniň bilen gurbanlyga baryň» diýdi. Soňra ol Ýyşaý bilen onuň ogullaryny tämizläp, mukaddes etdi we olary gurbanlyga çagyrdy. ⁶Olar gelenlerinde, Şamuwel Eliýaby gördi we ol «Rebbiň seçip-saýlanynyň Onuň huzuryna gelendigine şek ýok» diýip pikir etdi. ⁷Emma Reb Şamuwele: «Onuň daş keşbine ýa-da uzyn boýuna garama, çünki Men ony ret etdim. Sebäbi Rebbiň garaýşy adamyňky ýaly däldir. Adam daş keşbe seredýär, emma Reb kalba seredýär» diýdi. ⁸Soňra Ýyşaý Abynadaby çagyryp, ony Şamuweliň alnyndan geçirdi. Şamuwel: «Reb muny-da saýlamady» diýdi. ⁹Soňra Ýyşaý Şamuweliň öňünden Şammany geçirdi. Ol: «Reb muny-da saýlamady» diýdi. ¹⁰Ýyşaý ýedi oglunyň ýedisini-de şeýdip, Şamuweliň öňünden geçirdi. Şamuwel Ýyşaýa: «Reb bularyň hiç birini-de saýlamady» diýdi. ¹¹Soňra ol Ýyşaýdan: «Ogullaryň hemmesi şularmy?» diýip sorady. Ýyşaý: «Ýene körpesi-de bar, ol goýun bakyp ýör» diýip jogap berdi. Şamuwel Ýyşaýa: «Ony getirt, çünki ol bu ýere özi gelýänçä, biz dyz epmeris» diýdi. ¹²Ýyşaý ony getirtdi. Ol gyzylmeňizdi, görmegeýdi, gözleri owadandy. Reb: «Bu şol, tur, onuň başyna ýag guýup saýla» diýdi. ¹³Soňra Şamuwel Dawudyň agalarynyň öňünde ýagly küýzäni alyp, onuň üstünden ýag guýdy. Şol günden beýläk Rebbiň Ruhy Dawudyň kalbyny eýeläp başlady. Şamuwel bolsa Rama gitdi.

¹⁴Rebbiň Ruhy Şawuldan aýryldy. Reb tarapyndan iberilen jyn-arwah ony gorkuzýardy. ¹⁵Hyzmatkärleri Şawula şeýle diýdiler: «Görýäňizmi, Reb tarapyndan iberilen jyn-arwah sizi gorkuzýar. ¹⁶Jenabymyz huzuryndaky hyzmatkärlerine lira çalmaga ussat adamyň gözlegine çykmagy buýursa, Reb tarapyndan iberilen jyn-arwah siziň üstüňize inende, ol çalardy, siz bolsa gutulardyňyz». ¹⁷Şawul hyzmatkärlerine: «Ussat sazanda tapyň-da, ony ýanyma alyp geliň» diýdi. ¹⁸Olaryň biri: «Ýogsa-da, men beýtullahamly Ýyşaýyň bir ogluny gördüm. Saza ussat, batyr ýigit, gaýduwsyz urşujy, dilewar hem görmegeý. Reb hem onuň bilen» diýdi. ¹⁹Şoňa görä, Şawul Ýyşaýa: «Goýun bakyp ýören ogluň Dawudy meniň ýanyma iber» diýen habar bilen çapar ýollady. ²⁰Ýyşaý ogly Dawudy Şawulyň ýanyna iberende, onuň ýany bilen bir eşege çörek, bir tulum şerap hem-de bir owlak ýükläp iberdi. ²¹Dawut Şawulyň ýanyna gelip, oňa hyzmata durdy. Şawul Dawudy juda gowy gördi we ony özüniň ýaragçy nökeri etdi. ²²Şawul Ýyşaýa: «Dawudyň meniň hyzmatymda galmagyna ygtyýar et, ol meniň göwnümden turdy» diýip, habar ýollady. ²³Reb tarapyndan iberilen jyn-arwah Şawulyň üstüne inen wagty, Dawut lirasyny alyp çalardy, şonda jyn-arwah ondan el çekerdi we Şawul gutulyp ynjalardy.

17-nji bap

Jalut ysraýyllara gyjalat berýär

¹Uruşmak üçin goşunlaryny jemlän piliştliler Ýahudanyň Soko galasyna toplandylar we Soko bilen Azekanyň aralygyndaky Epesdammym galasynda düşelge gurdular. ²Şawul bilen ysraýyllar hem toplandylar. Olar Ela jülgesinde düşelge gurdular we piliştliler bilen uruşmak üçin, sap-sap bolup durdular. ³Piliştliler bir depede, ysraýyllar bolsa beýleki tarapdaky depede ornaşdylar. Olaryň aralarynda jülge bardy. ⁴Piliştlileriň düşelgesinden Gat galasyndan Jalut atly bir pälwan öňe çykdy. Onuň boýy alty tirsek bir garyşdy. ⁵Başynda bürünç tuwulga, egninde bolsa teňňeli sowut bardy. Sowudyň agramy üç batman^[14] bürünje barabardy. ⁶Aýaklary bürünç dyzbentlidi, egnine bürünç naýza asylgydy. ⁷Naýzasynyň sapy pürs agajy ýalydy; naýzasynyň tygynyň agramy on ýedi gadak^[15] demre barabardy. Öňünde-de galkançy nökeri bardy. ⁸Jalut aýak çekdi-de, ysraýyl goşunyna tarap şeýle diýip gygyrdy: «Näme üçin nyzama durup, söweşe çykdyňyz? Men piliştli, siz bolsa Şawulyň gullary. Şeýle dälmi? Araňyzdan birini saýlap seçiň, goý, ol meniň ýanyma gelsin. ⁹Eger ol meniň bilen tutluşyp, meni öldürip bilse, biz size gul bolarys. Ýöne men üstün çykyp, ony öldüräýsem, onda siz bize gul bolup, gullugymyzda durarsyňyz». ¹⁰Piliştli: «Men bu gün ysraýyl goşunyna gyjalat berýärin. Meniň bilen tutluşar ýaly adam beriň» diýdi. ¹¹Piliştliniň bu sözlerini eşidende, Şawuly we ähli ysraýyllary aljyraňňylyk hem gorky gaplap aldy.

Dawut Şawulyň düşelgesinde

¹²Dawut Ýahudanyň Beýtullaham galasyndan efratly Ýyşaý diýen adamyň ogludy. Ýyşaýyň sekiz ogly bardy. Şawulyň döwründe Ýyşaý eýýäm garrap, ýaşy birçene baran adamdy. ¹³Ýyşaýyň uly üç ogly Şawul bilen bile söweşe gidipdi. Ol üçüsiniň iň ulusynyň ady Eliýap, ikinjisiniň ady Abynadap, üçünjisiniň ady bolsa Şammady. ¹⁴Dawut iň kiçileridi; uly üç ogul Şawulyň ýanyndady. ¹⁵Dawut öz kakasynyň goýunlaryny bakmak üçin, Şawulyň ýanyndan käwagt Beýtullahama gelip-giderdi.

¹⁶Ol piliştli kyrk günläp irden hem agşam orta çykyp, özüni görkezdi.

¹⁷Bir gün Ýyşaý ogly Dawuda şeýle diýdi: «Bir batman gowurga bilen, ine, şu on sany çöregi al-da, derrew düşelgedäki doganlaryňa äkit. ¹⁸Bu on bölek peýniri bolsa olaryň müňbaşysyna ber. Agalaryňyň hal-ahwalyndan habar al-da, olardan bir nyşan getir». ¹⁹Şol wagt Şawul, Dawudyň doganlary we ähli ysraýyllar Ela jülgesinde piliştliler bilen söweşip ýördüler. ²⁰Dawut irden turup, goýunlary sakça tabşyrdy. Ýyşaýyň tabşyryşy ýaly, azyklary alyp ýola düşdi. Dawut düşelgä gelende, goşun gykylyklap, söweş meýdanyna tarap barýardy. ²¹Ysraýyllar hem-de piliştliler söweşmek üçin sap-sap bolup, ýüzbe-ýüz durdular. ²²Dawut zatlaryny sakça tabşyrdy-da, goşuna tarap ylgady. Agalarynyň ýanyna baryp, olar bilen salamlaşdy. ²³Dawut agalary bilen gepleşip durka, ine, birden Gatdan piliştli Jalut pälwan goşunyň içinden çykdy-da, şol öňki sözlerini gaýtalady. Onuň aýdanlaryny Dawut eşitdi. ²⁴Jaludy görenlerinde, ähli ysraýyllar gorkularyna gaçdylar. ²⁵Ysraýyllar: «Bu öňe çykyp durany görýäňizmi? Ol Ysraýyla gyjalat bermek üçin çykýar. Şony öldürene patyşa ummasyz baýlyk bilen birlikde gyzyny-da berjek, maşgalasyny bolsa Ysraýylda salgytdan boşatjak» diýişdiler. ²⁶Dawut ýanyndakylardan: «Bu piliştlini öldürip, Ysraýyly şu aýypdan dyndarana näme ediljek diýdiňiz? Diri Hudaýyň goşunyna gyjalat berer ýaly, bu sünnetsiz kim bolupdyr?» diýdi. ²⁷Adamlar oňa: «Hawa, ony öldürene şeýle ediljek» diýip, öňki jogaby berdiler. ²⁸Dawudyň adamlar bilen gepleşip duranyny görüp, gazaba münen iň uly agasy Eliýap oňa şeýle diýdi: «Seniň aşakda näme işiň bar? Çöldäki ojagaz goýunlaryňy kime taşlap gaýtdyň? Gedem hem gara ýüreg-ä sen. Söweşe tomaşa etmäge gelensiň sen». ²⁹Dawut oňa: «Meniň eden zadym näme? Men indi geplemelem dälmi?» diýdi. ³⁰Ol beýlesine öwrüldi-de, ýene-de öňki sözlerini gaýtalady. Adamlar hem oňa öňki jogaby berdiler. ³¹Dawudyň aýdanlaryny eşidenler muny Şawula ýetirdiler. Şawul ony getirtdi. ³²Dawut Şawula: «Şol zerarly ýeke adamam özüni horlamasyn. Guluň gidip, ol piliştli bilen urşar» diýdi. ³³Şawul Dawuda: «Bu piliştliniň garşysyna sen çykyp bilmersiň, sebäbi sen entek ýaş. Ol bolsa ýaşlygyndan bäri urşup ýören adam» diýdi. ³⁴Emma Dawut Şawula şeýle diýdi: «Men guluň öz kakamyň goýunlaryny bakardym. Ýolbars ýa-da aýy gelip, sürüden bir guzyny alaýsa, ³⁵men onuň yzyndan ýeterdim-de, ony öldürip, guzyny agzyndan alardym. Bardy-geldi ol maňa topulaýsa, sakgalyndan tutardym-da, ony urup öldürerdim. ³⁶Guluň ýolbars-da, aýy-da öldürip gördi. Bu sünnetsiz piliştli hem şolaryň gününe düşer, çünki ol diri Hudaýyň goşunyna gyjalat berdi». ³⁷Dawut: «Meni ýolbarsdyr aýynyň penjesinden halas eden Reb şu piliştliniň elinden hem halas eder» diýdi. Şawul Dawuda: «Bar, Reb saňa ýar bolsun!» diýdi. ³⁸Soňra Şawul öz ýaraglaryny Dawuda dakdy, başyna öz bürünç tuwulgasyny, egnine bolsa teňňeli sowut geýdirdi. ³⁹Dawut ýaraglarynyň üstünden Şawulyň gylyjyny biline baglady we ýörejek boldy, çünki ol bulary öň dakynyp görmändi. Onsoň Dawut Şawula: «Men bular bilen ýöräp bilemok, çünki men öň bulary dakynyp görmändim» diýdi. Şeýdip, Dawut bulary çykaryp taşlady.

Dawut Jaludy öldürýär

⁴⁰Soňra Dawut eline hasasyny aldy we çeşmeden bäş sany ýylmanak daş saýlap, torbasyna saldy. Sapanyny eline alyp, piliştlä golaýlaşdy. ⁴¹Piliştli hem öz öňündäki galkançysy bilen bile Dawuda golaýlap gelýärdi. ⁴²Dawuda gözi düşende, piliştli oňa äsgermezlik bilen seretdi, çünki Dawut ýaşdy, gyzylmeňizdi hem görmegeýdi. ⁴³Piliştli Dawuda: «Üstüme taýakly geler ýaly, men näme itmi?» diýdi-de, öz hudaýlarynyň adyndan Dawuda gargady. ⁴⁴Piliştli ýene Dawuda: «Hany, bir gelsene, etiňi ýyrtyjy guşlar bilen wagşy haýwanlara şam edeýin» diýdi. ⁴⁵Soňra Dawut piliştlä: «Sen meniň üstüme gylyçly, naýzaly we gamaly gelýärsiň, emma men seniň üstüňe seniň gyjalat beren Ysraýyl goşunynyň Hudaýy Hökmürowan Rebbiň adyndan gelýärin. ⁴⁶Şu gün Reb seni meniň elime berer we men seni urup, kelläňi keserin. Men bu gün piliştlileriň ählisiniň läşini ýyrtyjy guşlardyr ýabany haýwanlara şam ederin. Şonda tutuş ýer ýüzi Ysraýylda Hudaýyň bardygyny biler. ⁴⁷Şu ähli halk Rebbiň gylyçdyr naýzaly halas etmeýändigini biler, çünki söweş Rebbiňkidir. Ol sizi biziň elimize berer». ⁴⁸Piliştli Dawuda golaýlaşanda, Dawut ol piliştli bilen uruşmak üçin, söweş meýdanyna tarap batly ylgap gitdi. ⁴⁹Dawut elini torbasyna sokup, ondan bir daş çykardy-da, ony sapanyna salyp atyp goýberdi we piliştliniň maňlaýyndan urdy. Daş piliştliniň maňlaýyny deşdi we ol ýüzinligine ýere ýazyldy. ⁵⁰Gylyçsyz, sapan hem-de daş bilen Dawut piliştliden üstün çykyp, ony urup öldürdi. ⁵¹Soňra ol ylgap baryp, piliştliniň üstüne çykdy we onuň gylyjyny gynyndan sogrup aldy-da, gylyç bilen kellesini kesip taşlady. Öz pälwanlarynyň öldürilendigini görüp, piliştliler gaçdylar. ⁵²Ysraýyllar we ýahudalar gykylyklap aýaga galdylar, olar Gata we Ekronyň derwezelerine çenli piliştlileriň yzyndan kowdular. Ýaralanan piliştliler Gat^[16] we Ekron galalaryna barýan Şagaraýym ýolunyň ugrunda serlip ýatyrdy. ⁵³Piliştlileriň yzyndan kowga giden ysraýyllar dolanyp geldiler we olaryň düşelgesini taladylar. ⁵⁴Dawut piliştliniň kellesini alyp, Iýerusalime getirdi, onuň ýaraglaryny bolsa öz çadyrynda goýdy.

Dawut Şawulyň huzurynda

⁵⁵Dawudyň Jalut piliştli bilen uruşmaga barýanyny görende, Şawul öz goşunbaşysy Abnerden: «Bu ýigit kimiň ogly, Abner?» diýip sorapdy. Abner: «Patyşanyň ömri uzak bolsun, bilmedim» diýip jogap beripdi. ⁵⁶Patyşa: «Onuň kimiň ogludygyny anykla» diýipdi.

⁵⁷Dawut piliştlini öldürip, yzyna dolanyp gelende, Abner ony Şawulyň huzuryna alyp bardy. Jalut piliştliniň kellesi hem onuň elindedi. ⁵⁸Şawul ondan: «Ýigit, sen kimiň ogly bolarsyň?» diýip sorady. Dawut: «Seniň beýtullahamly hyzmatkäriň Ýyşaýyň ogly men» diýip jogap berdi.

18-nji bap

¹Şawul bilen Dawut gepleşip boldular. Şondan soň Dawudy Şawulyň ogly Ýonatanyň sulhy aldy. Ýonatan ony janyndan hem eziz gördi. ²Şawul şol günden beýläk Dawudy öz ýanyna aldy we oňa öýüne gaýtmaga rugsat bermedi. ³Ýonatan Dawudy janyndan eziz görensoň, onuň bilen äht edişdi. ⁴Ol öz egnindäki donuny, ýaraglaryny, hatda gylyjy, ýaýydyr guşagyny-da Dawuda berdi. ⁵Dawut Şawul özüni nirä iberse gitdi, baran ýerinde-de işi şowuna boldy. Netijede, Şawul ony öz goşunbaşysy edip goýdy. Mundan ähli halk-da, Şawulyň hyzmatkärleri-de hoşal boldular.

Şawul Dawuda göriplik edýär

⁶Dawut Jalut piliştlini öldürenden soň, adamlar öýlerine gaýdyp gelýärkäler, ähli Ysraýyl galalaryndan gelen aýallar Şawul patyşany garşylamaga çykdylar. Olar deprekdir beýleki saz gurallaryny çalyp, şadyýan aýdymlar aýdýardylar, tans edýärdiler. ⁷Aýallar şatlykdan ýaňa:

«Şawul müňüsini,

Dawut on müňüsini öldürdi»

diýşip, aýdym aýdýardylar.

⁸Aýallaryň bu aýdýan sözi Şawula ýakmady, onuň juda gahary geldi. Ol: «Olar Dawuda on müňüsini, maňa bolsa müňüsini berýärler. Oňa indi diňe patyşa bolaýmak galdy» diýdi. ⁹Şol günden beýläk Şawul Dawudy yzarlap başlady.

¹⁰Ertesi Hudaý tarapyndan iberilen jyn-arwah çaltlyk bilen Şawulyň kalbyna girdi. Ol öz öýünde arlamaga başlady. Dawut hemişekisi ýaly lira çalyp otyrdy. Şawulyň elinde naýza bardy. ¹¹«Dawudy diwara çüýläýin» diýen niýet bilen Şawul naýzany oňa tarap zyňdy. Emma Dawut iki gezek zyňlan naýzanyň öňünden sowlup ýetişdi.

¹²Şawul Dawutdan gorkýardy, sebäbi Reb onuň bilendi, Şawuly bolsa Reb terk edipdi. ¹³Şoňa görä Şawul Dawudy öz ýanyndan aýryp, müňbaşy edip goýdy. Dawut söweşde öz goşunyna baştutanlyk edýärdi. ¹⁴Dawudyň hemişe işi rowaçdy, çünki Reb onuň bilendi. ¹⁵Onuň ähli işleriniň rowaç bolýandygyny görende, Şawul ondan gorkardy. ¹⁶Özlerine edenli baştutan bolup ýörensoň, tutuş Ysraýyl hem, Ýahuda hem Dawudy gowy görýärdi.

Dawut Mikala öýlenýär

¹⁷Şawul Dawuda: «Ine, meniň uly gyzym Merap. Men ony saňa berjek. Diňe meniň batyrym bolup, Rebbiň üçin mertlerçe söweşseň bolýar» diýdi. Çünki Şawul: «Goý, ol meniň elimden däl-de, piliştlileriň elinden ölsün» diýip pikir edýärdi. ¹⁸Dawut Şawula: «Patyşanyň giýewsi bolar ýaly, men kim, meniň maşgalam we Ysraýyldaky ata-babamyň nesli kim?» diýdi. ¹⁹Emma Şawulyň gyzy Merabyň Dawuda berilmeli pursady gelende, gyz oňa däl-de, meholatly Adryýele durmuşa çykaryldy. ²⁰Şondan soň Dawuda Şawulyň Mikal atly gyzy aşyk boldy. Bu barada Şawula aýdanlarynda, ol hoşal boldy. ²¹Şawul «Men ony Dawuda bererin, şeýdibem, oňa duzak guraryn. Piliştliler ondan öç alar» diýip oýlandy. Şonuň üçin ikinji gezek Şawul Dawuda: «Meniň giýewim bolmaga indi sen ikinji gezek mümkinçilik aldyň» diýdi. ²²«Patyşa senden hoşal, ähli hyzmatkärleri hem seni gowy görýär. Patyşa giýew bolmak pursadyň geldi» diýen habary assyrynlyk bilen Dawuda ýetirmekligi Şawul öz hyzmatkärlerine buýurdy. ²³Şeýlelikde, Şawulyň hyzmatkärleri patyşanyň sözlerini Dawuda ýetirdiler. Dawut olara: «Meniň ýaly ýoksul hem arzysyz adam üçin patyşa giýew bolmaklyk ýeňil işdir öýdýäňizmi?» diýdi. ²⁴Dawudyň sözlerini hyzmatkärler Şawula ýetirdiler. ²⁵Soňra Şawul olara: «Onda siz Dawuda: „Ýüz sany piliştlini sünnetläp, pürçüklerini getirip, duşmanlaryndan aryny alyp berseň, patyşa senden hiç hili galyň islänok“ diýip aýdyň» diýdi. (Şeýdip, Şawul piliştlileriň eli bilen Dawutdan dynmagy ýüregine düwüpdi.) ²⁶Şawulyň adamlary onuň sözlerini Dawuda ýetirenlerinde, ol patyşa giýew boljakdygyna begendi. Heniz bellenen gün gelip ýetmänkä, ²⁷Dawut öz adamlary bilen gidip, iki ýüz sany piliştlini öldürdi. Patyşa giýew bolmak üçin, ol olaryň pürçüklerini başbütin getirip, oňa berdi. Şondan soň gyzy Mikaly Şawul Dawuda durmuşa çykardy. ²⁸Emma Rebbiň Dawut bilen biledigine we öz gyzy Mikalyň-da oňa aşyk bolandygyna Şawul aýdyň göz ýetirdi. ²⁹Şoňa görä onuň Dawutdan gorkusy has artdy we ol Dawuda ömürbaky duşman boldy.

³⁰Piliştli goşunbaşylar söweşe çykýardylar. Her söweşde-de Şawulyň beýleki goşunbaşylaryna garanda, Dawut has uly ýeňişler gazanýardy. Şunlukda, Dawudyň abraýy has artdy.

19-njy bap

Şawul Dawudyň kastyna çykýar

¹Şawul öz ogly Ýonatana hem-de öz adamlaryna Dawudy öldürmegi tabşyrdy. Emma Ýonatan Dawudy juda gowy görýärdi. ²Ol Dawuda: «Kakam seni öldürmegi ýüregine düwdi. Ertir daňdan hüşgär bol; bir amatly ýer tap-da gizlen. ³Menem seniň meýdanda gizlenen ýeriňe bararyn we kakamyň ýanynda durup, onuň bilen sen hakda gepleşerin. Eger bir zat aňaýsam, saňa habar bererin» diýdi. ⁴Ýonatan kakasy Şawulyň ýanynda Dawudy taryplap, şeýle diýdi: «Sen öz guluň Dawuda ýamanlyk etme, çünki sen ondan hiç bir ýamanlyk görmediň; gaýtam, sen ondan haýyr gördüň. ⁵Ol janyny howp astyna salyp, Jalut piliştli bilen söweşdi. Şonda Reb tutuş Ysraýyla beýik ýeňiş getirdi. Sen bu işleri görüp hoşal bolduň. Şu zatlardan soň nädip sen Dawuda ýamanlyk etjek? Ol bigünä ahyryn. Ony öldürmäge esas ýok». ⁶Şawul Ýonatanyň sözüne ynandy we oňa: «Onuň janyna kast etmejekdigime Rebden ant içýärin» diýdi. ⁷Ýonatan Dawudy çagyryp, bu gürrüňleri oňa ýetirdi. Soňra ol Dawudy Şawulyň ýanyna alyp bardy. Şunlukda, Dawut ýene öňküsi ýaly Şawula gulluga durdy.

⁸Ýene söweşler başlandy. Dawut gidip, piliştliler bilen söweşdi we olary uly ýeňlişe sezewar etdi; piliştliler gaçmaga mejbur boldular. ⁹Bir gün Şawul eli naýzaly öz öýünde otyrdy, Dawudam oňa saz çalyp berýärdi. Birden Reb tarapyndan iberilen jyn-arwah Şawulyň üstüne indi. ¹⁰Şawul elindäki naýzasy bilen Dawudy diwara çüýlemegi ýüregine düwdi. Emma Dawut naýzanyň öňünden sowlup ýetişdi; naýza baryp, diwara çümdi. Dawut şol gije ýene-de gaçyp başyny gutardy.

¹¹Şawul Dawudy ertir daň bilen öldürmek üçin, onuň öýüni garawullaň diýip, öz adamlaryny iberdi. Aýaly Mikal Dawuda: «Eger-de şu gije başyňy gutarmasaň, ertir seni öldürerler» diýdi. ¹²Soňra Mikal Dawudy penjireden çykaryp gaçyryp goýberdi. Ol gaçyp gizlendi. ¹³Mikal bir buty alyp, düşekde ýatyrdy; onuň başyna tüýli geçi derisini geýdirip, üstüne-de ýapynja atdy. ¹⁴Dawudy tutmak üçin, Şawulyň iberen adamlaryna Mikal: «Ol syrkawlap ýatyr» diýdi. ¹⁵Onsoň Şawul: «Dawudy öz gözüňiz bilen görüp, ony düşegi bilen bile alyp geliň, men ony öldürjek» diýip, öz adamlaryny iberdi. ¹⁶Şawulyň adamlary düşekde başyna tüýli geçi derisi geýdirilen buty görendiklerini oňa habar berdiler. ¹⁷Şondan soň Şawul Mikaly çagyryp, oňa: «Näme üçin meni aldap, meniň duşmanymy gaçyryp goýberip, oňa gizlenmäge mümkinçilik berdiň?» diýdi. Mikal oňa: «„Goýbermeseň öldürerin“ diýdi» diýip jogap berdi.

¹⁸Gaçyp başyny gutaran Dawut Ramada ýaşaýan Şamuweliň ýanyna gelip, Şawulyň özüne edenleriniň baryny oňa gürrüň berdi. Soňra Şamuwel bilen bile Naýot galasyna gidip, şol ýerde galdy. ¹⁹Dawudyň Ramadaky Naýot galasyndadygyny Şawula habar berdiler. ²⁰Şawul Dawudy tutup getirmek üçin, öz adamlaryny iberdi. Olar Şamuweliň ýolbaşçylygynda joşup, pygamberlik edip ýören pygamberleriň toparyny gördüler. Şonda Şawulyň adamlarynyň-da üstüne Hudaýyň Ruhy indi. Şunlukda, olar hem joşup, pygamberlik etmäge başladylar. ²¹Şawul muny eşidip, başga adamlary iberdi, ýöne olar hem joşup, pygamberlik edýänlere goşuldylar. Şawulyň üçünji gezekki iberen adamlary-da öňküleri ýaly boldular. ²²Ahyrsoňy Rama Şawulyň özi gitdi. Ol Sekudaky ullakan howdanyň ýanyna baryp: «Şamuwel bilen Dawut nirede?» diýip, şol ýerdäkilerden sorady. Olaryň biri: «Olar Ramanyň Naýot galasynda» diýip jogap berdi. ²³Şawul Ramanyň Naýot galasyna tarap barýarka, onuň hem üstüne Hudaýyň Ruhy indi. Ol tä Naýota barýança ýolboýy joşup, pygamberlik edip gitdi. ²⁴Ol hatda eşiklerini çykaryp, Şamuweliň öňünde pygamber ýaly joşdy we tutuş bir gije-gündizläp ýalaňaç süýnüp ýatdy. («Şawul hem pygamberleriň arasyndamy?» diýleni şondan galandyr.)

20-nji bap

Ýonatan Dawuda kömek edýär

¹Dawut Ramadaky Naýot galasyndan gaçyp gaýtdy we Ýonatanyň ýanyna gelip, oňa: «Men näme etdim? Meniň ýazygym näme? Kastyma çykar ýaly, men seniň kakaňa näme ýamanlyk etdim?» diýdi. ²Ýonatan oňa: «Aýdýanyň näme?! Sen ölmersiň. Wajyp bolsun, bolmasyn, parhy ýok, kakam menden ýaşyryn hiç zat etmeýär. Onsoň muny näme üçin ýaşyrsyn. Ýok, beýle zat bolup bilmez» diýdi. ³Dawut hem ant içip, şeýle diýdi: «Meni sulhuň alýandygyny kakaň gaty gowy bilýär; kakaň „Muny Ýonatana eşitdirmeli däl, eger eşidäýse, ol gynanar“ diýip pikir edýär. Ýöne Rebden hem senden ant içýärin, indi men ajalyň öň ýanynda durun». ⁴Ýonatan Dawuda: «Seniň üçin islän zadyňy ederin» diýdi. ⁵Dawut Ýonatana şeýle diýdi: «Ertir Täze Aý baýramydyr. Men patyşa bilen bile nahar edinmelidirin. Ýöne sen maňa gitmäge we üçünji gün agşama çenli meýdanda gizlenmäge rugsat ber. ⁶Eger kakaň meniň ýokdugymy biläýse, onda oňa: „Dawut öz galasy Beýtullahama gitmek üçin rugsat sorap, maňa köp ýalbardy. Çünki olar tutuş urug bolup gurbanlyk berýän ekenler“ diýersiň. ⁷Eger ol „Bolýar“ diýäýse-hä, guluňa ne ýagşy, emma gaharlanaýsa, onda onuň niýetini ýamana düwenligidir. ⁸Öz guluňa wepaly bol, çünki biz mukaddes äht edişdik. Eger men ýazykly bolsam, onda meni özüň öldüräý, kakaňyň ýanyna eltip näme etjek?» ⁹Ýonatan oňa: «Aýdýanyň näme?! Kakamyň saňa ýamanlyk etjegini bilerin-de, heý, onam saňa aýtmarynmy?!» diýdi. ¹⁰Soňra Dawut: «Eger kakaň gazaba münäýse, kim ony maňa habar berer?» diýip, Ýonatandan sorady. ¹¹Ýonatan Dawuda: «Ýör, meýdana çykaly» diýdi. Şeýdip, ol ikisi meýdana çykdylar. ¹²Ýonatan Dawuda: «Ysraýyl Hudaýy Reb şaýat bolsun! Men ertir ýa-da birigün şu wagtlara çenli kakamyň niýetini biljek bolaryn. Eger sen babatda onuň niýeti düzüw bolsa, men saňa habar ýetirerin. ¹³Emma ol ýamanlyk etmegi ýüregine düwäýse, menem ony saňa ýetirmesem, seni sag-salamat ýola salmasam, onda, goý, Reb maňa-da şony, hatda ondan-da beterini görkezsin. Reb kakama ýar bolşy ýaly, saňa-da ýar bolsun. ^14-15Dirikäm Reb kimin maňa wepaly bol. Ölenimden soň bolsa, hatda Reb seniň ähli duşmanlaryňy ýer ýüzünden ýok etse-de, meniň neslime hemişe wepaly bol». ¹⁶Şunlukda, «Dawudyň duşmanlarynyň jezasyny, goý, Rebbiň Özi bersin» diýip, Ýonatan Dawudyň kowumy bilen äht edişdi. ¹⁷Ýonatan Dawuda özüne bolan söýgüsi üçin ýene ant içirtdi, sebäbi ol Dawudy janyndan hem eziz görýärdi. ¹⁸Soňra Ýonatan Dawuda: «Ertir Täze Aý baýramy. Seniň ýokdugyň ornuňyň boşdugyndanam belli bolar. ¹⁹Birigün uzak ýöräp, git-de, öňki saparky gizlenen ýeriňde gizlen we daşyň ýanynda maňa garaş. ²⁰Nyşana atan ýaly edip, men şol daşa tarap üç sany peýkam ataryn. ²¹Soňra men: „Bar, oklary tap-da getir“ diýip, bir ýetginjegi ibererin. Eger men oňa: „Oklar, hanha, bu tarapyňda, olary toplap getir“ diýäýsem, onda gelersiň. Rebden ant içýärin, bu seniň üçin howp-hatar ýok diýildigidir. ²²Emma men ýetginjege: „Oklar, hanha, aňyrrakda“ diýäýsem, onda gaçgyn, çünki bu Reb seni ýola salýar diýildigidir. ²³Biziň biri-birimiz bilen edişen ähtimize, goý, Reb ebedilik şaýat bolsun» diýdi.

²⁴Şeýdip, Dawut meýdanda gizlendi. Täze Aý baýramçylygy başlananda, patyşa gelip, saçak başyna geçdi. ²⁵Ol adatdakysy ýaly diwara golaý ýerde ornaşdy. Ýonatan onuň garşysynda oturdy^[17], Abner bolsa Şawulyň gapdalynda oturdy, Dawudyň orny boş durdy. ²⁶Ol gün Şawul sesini çykarmady, çünki ol: «Oňa bir zat bolandyr. Ol haramdyr, hawa, hakykatdan-da, ol tämiz däldir» diýip oýlandy. ²⁷Emma Täze Aý baýramynyň ertesi güni hem Dawudyň orny boşdy. Şawul ogly Ýonatana: «Ýyşaýyň ogly näme baýramçylykda düýnem, bu günem görünmedi?» diýdi. ^28-29Ýonatan Şawula şeýle jogap berdi: «Dawut: „Maňa rugsat bersene. Galada biziňkiler urug bolup gurbanlyk berjekler; agam maňa gelsin diýipdir. Eger meni sylaýan bolsaň, onda rugsat ber, gidip, agalarymy göreýin“ diýip, Beýtullahama gitmek üçin özelenip ýalbardy. Şonuň üçin hem ol patyşanyň naharyna gelip bilmedi». ³⁰Muny eşiden Şawul Ýonatany gazap bilen dalady: «Wah, hyýanatkär hem azgyn aýalyň dogmasy! Özüň hem-de ýalaňaç ejeň bihaýa bolmadyk bolsaňyz, sen Ýyşaýyň ogluny dost tutunarmydyň? Käşgä, men ony bilmeýän bolsam! ³¹Ýyşaýyň ogly ýer ýüzünde diri gezip ýörse, özüňe-de, patyşalygyňa-da rahatlyk bolmaz. Häziriň özünde adam iber-de, ony meniň ýanyma getirt, onuň başy ölümli». ³²Soňra Ýonatan kakasy Şawula: «Ol näme üçin ölmeli? Ol näme etdi?» diýdi. ³³Şol wagt Ýonatany öldürmegi ýüregine düwüp, Şawul naýzasyny oňa tarap zyňdy. Ýonatan öz kakasynyň Dawudyň janynyň kastyna ymykly çykandygyna şonda düşünip galdy. ³⁴Ýonatan gazap bilen saçagyň başyndan turdy we kakasynyň Dawudy pisint etmeýändigine gaty gynanyp, aýyň ikinji güni hiç zat iýmedi. ³⁵Ýanyna bir oglanjyk alyp, Dawut bilen duşuşmak üçin ol daň bilen meýdana tarap gitdi. ³⁶Ýonatan oglanjyga: «Bar, ylga, şu oky tapyp getir» diýdi. Oglanjyk ylgap gitdi. Ýonatan onuň üstaşyry ýaýyny atyp goýberdi. ³⁷Oglanjyk Ýonatanyň atan okunyň düşen ýerine ýetende: «Ok aňyrrakda dälmi näme? ³⁸Bol basymrak, eglenme» diýip, Ýonatan oglanjygyň yzyndan gygyrdy. Ol oglanjyk oklary çöpleşdirip, öz hojaýynyna getirip berdi. ³⁹Oglanjygyň hiç zatdan habary ýokdy. Muny diňe Ýonatan bilen Dawut bilýärdi. ⁴⁰Ýonatan ýaraglaryny oglanjyga berip: «Al, şulary gala äkit» diýdi. ⁴¹Oglanjyk giden badyna Dawut günorta tarapdan peýda boldy. Ol ýüzüni ýere berip, üç gezek tagzym etdi. Soňra Ýonatan ikisi ogşaşyp aglaşdylar. Dawut has köp aglady. ⁴²Soňra Ýonatan Dawuda: «„Özümize hem-de neslimize Reb ebedilik şaýat bolsun“ diýip, ikimiz hem Rebden äht edişdik ahyryn. Bar, indi sen arkaýyn gidiber» diýdi. ⁴³Şondan soň Dawut öz ýoluna gitdi, Ýonatan bolsa gala dolandy.

21-nji bap

Dawut Şawuldan gaçýar

¹Dawut Ahymelek ruhanynyň ýanyna Nop galasyna geldi. Ahymelek gorkudan ýaňa sandyr-sandyr edip, Dawudy garşylamaga çykdy. Ol Dawuda: «Näme üçin ýeke özüň geldiň? Näme üçin ýanyňda hiç kim ýok?» diýip sorady. ²Dawut Ahymelege: «Patyşa maňa bir ýumuş tabşyrdy. Ol: „Senden iberen bu ýumşum hakda hiç kim hiç zat bilmeli däldir“ diýdi. Şoňa görä, öz ýigitlerim bilen hem duşuşar ýaly ýer belleşdik. ³Häzir ýanyňda nämäň bar? Maňa bäş sany çörek ýa-da ýanyňda başga nämäň bar bolsa ber» diýdi. ⁴Ruhany oňa: «Mende adaty çörek ýok. Mende diňe Rebbe hödür edilen çörek bar. Eger ýanyňdaky ýigitler golaýda aýala ýanaşmadyk bolsalar, siz ony iýip bilersiňiz» diýdi. ⁵Dawut ruhana şeýle jogap berdi: «Hawa, meniň, adatça, sapara gaýdanymda edişim ýaly, biz aýal bilen ýatmadyk. Ýanymdaky ýigitler ýönekeý sapara çykanlarynda-da inlerini päk saklaýarlar. Onsoň, olaryň öz inlerini bu gezek nähili päk saklajakdyklaryny biliber!» ⁶Şundan soň ruhany Rebbe hödür edilen çöreklerden başga çörek ýokdugy üçin oňa mukaddes çörekleri berdi. Bu çörekler şol gün gyzgyn çörekler bilen çalşyrylypdy.

⁷Şawulyň çopanlarynyň başlygy edomly Döweg hem bu gün şol ýerdedi. Ol Rebbiň huzurynda dini dessurlary berjaý edýärdi. ⁸Dawut Ahymelege: «Ýanyňda naýza ýa gylyç ýokmy? Patyşanyň tabşyrygy juda gyssagly bolansoň, ýanyma ne gylyjymy alyp ýetişdim, ne-de başga ýaragymy» diýdi. ⁹Ahymelek oňa: «Ela jülgesinde seniň eliňden ölen Jalut piliştliniň gylyjy şu ýerde, efodyň ýeňsesinde mata dolangy ýatyr. Eger isleseň, şony alaý. Bu ýerde şondan başga ýarag ýok» diýdi. Dawut oňa: «Ondan gowy ýarag bolmaz, şony beräý» diýdi.

¹⁰Dawut Şawuldan gaçyp, şol gün Gatyň hany Akyşyň ýanyna gitdi. ¹¹Akyş hanyň adamlary oňa: «Bu Ysraýylyň patyşasy Dawut dälmi?

„Şawul müňüsini öldürdi,

Dawut bolsa on müňüsini“

diýşip, ol hakda aýallar aýdym aýdyp, tansam edipdiler-ä» diýdiler. ¹²Bu sözler Dawudy uly iňkise goýdy we ol Gat hany Akyşdan juda gorkdy. ¹³Şeýlelikde, Dawut olaryň ýanynda öz bolşuny üýtgetdi. Olaryň ýanynda ol özüni dälilige saldy, derwezäniň gapylaryny dyrnaçaklap, olaryň ýüzüni persala etdi; sakgalyna erniniň suwuny akdyran boldy. ¹⁴Akyş han adamlaryna: «Oňa bir seretseňizläň, ol däli ahyryn. Näme üçin ony meniň ýanyma getirdiňiz? ¹⁵Näme özümde däli kemterlik edýändir öýdýäňizmi? Ýa onuň däliligine tomaşa etsin diýip getirdiňizmi? Heý, şeýle adamam bir meniň howlyma girmelimi?» diýdi.

22-nji bap

¹Dawut ol ýerden Adullam gowagyna gaçdy. Dawudyň agalary hem onuň atasynyň tutuş maşgalasy muny eşidip, onuň ýanyna geldiler. ²Ezilýänler, bergi-borja batanlar hem närazylaryň ählisi onuň ýanyna ýygnanyşdylar. Şeýdip, Dawut ýanyna ýygnan dört ýüze golaý adama baştutan boldy. ³Dawut ol ýerden Mowapdaky Mispä gitdi. Ol Mowap patyşasyna: «Hudaýyň meni näme etjegi belli bolýança, kakam bilen ejemi öz ýanyňyzda saklap bilmezmisiňiz?» diýdi. ⁴Şeýdip, Dawut kakasy bilen ejesini Mowap patyşasynyň ýanyna getirdi. Dawudyň gowakda bolan döwründe olar onuň ýanynda boldular. ⁵Gat pygamber Dawuda: «Gowagy taşla, Ýahuda ýurduna git» diýdi. Şoňa görä Dawut ol ýerden çykyp, Heret tokaýyna gitdi.

Şawul Nop galasynyň ruhanylaryny öldürýär

⁶Dawudyň we onuň ýanyndakylaryň tapylandygyny Şawul eşitdi. Ol Gibgadaky bir depede, ýylgynyň aşagynda otyrdy; elinde naýzasy bardy, nökerleriniň ählisi onuň daşyny alyp durdular. ⁷Şawul ýanyndaky nökerlerine şeýle diýdi: «Eý, benýaminler — tiredeşlerim, indi gulak asyň. Ýyşaýyň ogly siziň her biriňize meýdanlar, üzümçilikler berermikä, ol sizi müňbaşylar hem ýüzbaşylar edermikä? ⁸Şonuň üçin meniň garşyma dildüwşük guradyňyzmy? Oglumyň Ýyşaýyň ogly bilen ülpet bolandygyny maňa habar bereniňiz bolmady. Bu günki gün, görşüňiz ýaly, oglum öz nökerimi meniň garşyma duzak gurmaga iteklände, biriňiziň-de maňa nebsiňiz agyrmady, ol hakda maňa dil ýarmadyňyz». ⁹Şol wagty Şawulyň nökerleriniň gapdalynda duran edomly Döweg: «Ýyşaýyň oglunyň Ahytubyň ogly Ahymelegiň ýanyna Nop galasyna gelenini gördüm. ¹⁰Ol Dawut üçin Rebbe ýüz tutup, onuň sapary barada sorady we oňa azyk hem-de Jalut piliştliniň gylyjyny berdi» diýdi. ¹¹Şawul Ahytubyň ogly Ahymelek ruhanyny, onuň tutuş maşgalasyny — Nop galasyndaky ähli ruhanylary getirmek üçin adam iberdi. Olaryň ählisi patyşanyň ýanyna geldiler. ¹²Şawul Ahymelege: «Indi maňa gulak as, eý, Ahytubyň ogly» diýdi. Ol: «Gulak asýaryn, hökümdarym» diýdi. ¹³Şawul oňa şeýle diýdi: «Näme üçin Ýyşaýyň ogly ikiňiz meniň garşyma dildüwşük guradyňyz? Näme üçin sen oňa çörekdir gylyç berdiň we onuň üçin Hudaýa ýüz tutup, onuň sapary barada soradyň? Görşüň ýaly, şeýdip, ol meniň garşyma duzak gurdy». ¹⁴Ahymelek Şawula şeýle jogap berdi: «Dawut seniň nökerleriňiň iň wepalysy ahyryn. Ol seniň giýewiň, baş janpenaň hem-de seniň köşgüňde iň hormatly adamdyr. ¹⁵Hudaýa ýüz tutup, Dawut barada bu meniň ilkinji gezek soraýşymmy näme? Ýok, meniň özümi-de, meniň atamyň maşgalasyndan kimdir başga birini-de, goý, patyşahym günäkärlemesin. Seniň guluňyň bu işden düýbünden habary ýokdur». ¹⁶Patyşa: «Ahymelek, seniň özüňiň-de, ataňyň maşgalasynyň-da öljegine şek ýokdur» diýdi. ¹⁷Patyşa ýanynda duran janpenasyna: «Bol, Rebbiň ruhanylaryny öldür, sebäbi olaram Dawudy goldaýarlar. Olar onuň gaçyp ýörenini bilibem, maňa habar bermändirler» diýdi. Ýöne patyşanyň nökerleri Rebbiň ruhanylaryna el götermediler. ¹⁸Soňra patyşa ruhanylary öldürmegi Döwege buýurdy. Edomdan bolan Döweg ruhanylary gyrdy. Şol gün ol nepis zygyr matadan tikilen efot geýnen segsen bäş ruhanyny öldürdi. ¹⁹Şawul ruhanylaryň galasy bolan Nop galasyny gylyçdan geçirdi, ol erkekdir aýallary, çaga-çugalary, mal-garalary, eşekleri, dowarlary — hemmesini gylyçdan geçirdi.

²⁰Ýöne Ahytubyň agtyklarynyň biri, Ahymelegiň ogullarynyň biri bolan Abýatar gaçyp, başyny gutardy we Dawudyň yzyndan gitdi. ²¹Abýatar Şawulyň Rebbiň ruhanylaryny gyrgyna berendigini Dawuda habar berdi. ²²Dawut Abýatara şeýle diýdi: «Ol ýerde edomly Döwegi görüp, men onuň Şawula habar berjekdigini şol gün anyk bildim. Seniň ataňyň tutuş maşgalasynyň ölümi üçin men günäkär. ²³Meniň ýanymda gal, özüňem gorkma, çünki meniň kastyma çykanyň, seniň hem kastyňa çykdygydyr, emma sen meniň penamdasyň».

23-nji bap

Dawut Kegila galasyny halas edýär

¹«Piliştliler Kegila hüjüm edip, harmanlary talap ýörler» diýip, Dawuda habar berdiler. ²Dawut Rebden: «Gidip, piliştliler bilen söweşeýinmi?» diýip sorady. Reb Dawuda: «Bar, piliştliler bilen söweşe gir-de, Kegilany halas et» diýip jogap berdi. ³Ýöne adamlary Dawuda: «Biz bu ýerde — Ýahudada gorkuşyp ýörkäk, Kegila — piliştli goşunyň üstüne nähili baraly?» diýdiler. ⁴Dawut ýene Rebbe ýüz tutdy. Reb oňa: «Hawa, Kegila git, piliştlileri seniň eliňe berjek» diýdi. ⁵Şeýlelikde, Dawut bilen onuň adamlary Kegila gidip, piliştliler bilen söweşdiler, olaryň mallaryny sürüp äkitdiler, olary agyr heläkçilige sezewar etdiler. Ine, şeýdip, Dawut Kegilanyň ilatyny halas etdi.

⁶Ahymelegiň ogly Abýatar gaçyp, Dawudyň ýanyna gelende, onuň elinde efot bardy.

⁷Dawudyň Kegila gelendigini Şawula habar berdiler. Şawul: «Ony Hudaý meniň elime berdi, çünki ol meniň derwezeli, kiltli galama girip, öz-özüni tora salypdyr» diýdi. ⁸Kegila gidip, Dawudy gabawa salmak üçin, Şawul tutuş halky urşa çagyrdy. ⁹Şawulyň niýetiniň ýamandygyny bilende, Dawut ruhany Abýatara: «Efody getir, Hudaýyň islegini bileli» diýdi. ¹⁰Dawut: «Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb! Şawulyň men guluň sebäpli Kegilany ýok etmek üçin gelýändigini eşitdim. ¹¹Indi şeýdip, Öz guluňyň eşidişi ýaly, Şawul gelermi? Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, guluňa aýdaý!» diýdi. Reb: «Ol geler» diýdi. ¹²Soňra Dawut: «Kegilanyň halky meni we adamlarymy Şawulyň eline berermi?» diýdi. Reb: «Berer» diýdi. ¹³Dawut alty ýüze golaý adamy bilen bile Kegiladan çykdy. Olar baryp bilen ýerlerine çenli saklanman ýörediler. Dawudyň Kegiladan gaçandygyny eşidende, Şawul ol ýere gitmek niýetinden el çekdi.

Dawut çölde gizlenýär

¹⁴Dawut çöldäki gowaklarda, Zip çölündäki daglykda ýaşady. Şawul ony her gün agtardy, ýöne Reb Dawudy onuň eline bermedi. ¹⁵Şawulyň öz kastyna çykandygyny Dawut Horeşdäki Zip çölündekä eşitdi. ¹⁶Şawulyň ogly Ýonatan Dawudyň yzyndan Horeşe geldi. Ol Dawudy Hudaýyň adyndan ruhlandyrdy. ¹⁷Ýonatan oňa: «Sen kakamyň eline düşerin öýdüp gorkma. Sen tutuş Ysraýyla patyşa bolmalysyň, men seniň weziriň bolmalydyryn. Muny kakamam bilýär» diýdi. ¹⁸Soňra ol ikisi Rebbiň öňünde äht edişdiler. Dawut Horeşde galdy, Ýonatan bolsa öýüne gitdi.

¹⁹Soňra birnäçe zipliler Gibga gidip, Şawula: «Dawut biziň aramyzda — Horeşiň gowaklarynda, Ýeşimonyň günortasyndaky Hakyla dagynda gizlenip gezip ýör. ²⁰Eý, patyşa, islän wagtyň gel! Ony tutup, seniň eliňe bermek biziň bilen» diýdiler. ²¹Şawul olara şeýle diýdi: «Derdimi paýlaşanyňyz üçin Reb sizi ýalkasyn! ²²Gidiň-de, ýene bir gezek nirededigine anyk göz ýetiriň; ony kimiň görendigini ykjam anyklaň. Aýdyşlaryna görä ol juda mekir bolmaly. ²³Onuň gizlenip biläýjek ýerleriniň ählisini gözden geçiriň we anygyna ýetiň-de, maňa belli habar getiriň. Şondan soň men siziň bilen bile giderin. Eger ol ýurduň bir ýerinde bar bolsa, men ony tutuş Ýahudadan taparyn». ²⁴Şeýlelik bilen Şawuldan öň olar Zipe gitdiler.

Dawut adamlary bilen Magon çölünde, Ýeşimonyň günortasyndaky Araba düzlügindedi. ²⁵Şawul bilen onuň adamlarynyň öz gözlegine çykandyklaryny eşiden Dawut Magon çölündäki gaýa gelip, şol ýerde ornaşdy. Muny eşidip, Şawul Magon çölüne Dawudyň yzyndan gitdi. ²⁶Şawul dagyň bir tarapyndan, Dawut bolsa adamlary bilen dagyň beýleki tarapyndan barýardy. Şawul bilen onuň adamlarynyň Dawudy we onuň adamlaryny gabawa salmaklaryna az wagt galypdy, Dawut gaçmaga howlugýardy. ²⁷Şol wagt bir çapar gelip: «Howluk, ýurda piliştliler çozdy» diýip, Şawula habar berdi. ²⁸Şawul Dawudyň yzyndan kowmagyny bes edip, piliştliler bilen söweşmäge gitdi. Şoňa görä bu ýer «Gaçyş gaýasy» diýip atlandyryldy.

24-nji bap

Dawut Şawula rehimdarlyk edýär

¹Dawut ol ýerden gidip, Eýngedi topragyndaky gowaklarda mesgen tutdy. ²Şawul piliştlileri kowmakdan gaýdyp gelende, «Dawut Eýngedi çölünde» diýip, oňa habar berdiler. ³Şawul tutuş Ysraýylyň saýlama adamlaryndan üç müňüsini ýanyna alyp, Dawudy hem onuň adamlaryny idäp, Daggeçi gaýa tarap ýola düşdi. ⁴Ol ýoluň ýakasyndaky dowar agyllaryna geldi. Şol ýerde bir gowak bardy. Şawul aýak ýoly üçin şol gowagyň içine girdi. Şol wagt Dawut adamlary bilen bile gowagyň töründe otyrdy. ⁵Adamlary Dawuda ýüzlenip: «Rebbiň saňa „Duşmanyňy eliňe bererin, sen oňa islän zadyňy edersiň“ diýen güni, ine, şu gündür» diýdiler. Dawut assyrynlyk bilen baryp, Şawulyň donunyň synyny kesdi. ⁶Muňa Dawudyň ýüregi gopan ýaly bolup gitdi. ⁷Ol adamlaryna şeýle diýdi: «Jenabyma, Rebbiň saýlan adamyna beýle zat etmekden, oňa garşy el götermekden Rebbiň Özi saklasyn, çünki ol Rebbiň seçip saýlanydyr». ⁸Şeýdip, Dawut öz adamlaryna käýedi we olara Şawulyň garşysyna uruşmaga rugsat bermedi. Şawul bolsa gowakdan çykyp, öz ýoluna gitdi.

⁹Soňra Dawut hem gowakdan çykdy-da: «Eý, jenabym, patyşahym!» diýip, Şawulyň yzyndan gygyrdy. Şawul yzyna garanda, Dawut ýüzüni ýere berip, oňa tagzym etdi. ¹⁰Soňra ol Şawula: «„Dawut saňa ýamanlyk etmek isleýär“ diýýänleriň sözüne näme üçin ynanýarsyň? ¹¹Şu gün gowagyň içinde Rebbiň özüňi meniň elime berendigini öz gözleriň bilen gördüň. Seni öldürmegi talap edenlerinde-de, men saňa rehim etdim. Men olara: „Öz jenabyma el galdyrmaryn, çünki ol Rebbiň Öz seçip saýlanydyr“ diýdim. ¹²Eý, atam, donuňdan kesilen elimdäki şu kesindini görýäňmi, ine, seret. Donuňyň synyndan kesip aldym, ýöne seni öldürmedim. Saňa ýamanlyk etmek ýa-da haýynlyk etmek niýetimiň ýokdugy şundan hem belli ahyryn. Meni öldürmek üçin aňtap ýörenem bolsaň, men seniň öňüňde günä gazanmadym. ^13-14Ikimize, goý, Reb kazylyk etsin. Meniň arymy senden, goý, Reb alsyn. Köneleriň „Ýamanlyk ýamandan çykar“ diýişleri ýaly, men saňa garşy el götermerin. ¹⁵Ysraýyl patyşasy kimiň garşysyna çykdy? Sen kimi yzarlap ýörsüň? Haýsydyr bir itiň maslygynymy ýa bir büränimi? ¹⁶Goý, bize Reb kazylyk etsin we höküm çykarsyn. Goý, muňa Onuň Özi seretsin, meni gorasyn we meni seniň eliňden halas etsin». ¹⁷Dawut sözüni gutaranda, Şawul: «Dawut, oglum, bu asyl senmidiň?» diýip, möňňürip aglady. ¹⁸Ol Dawuda şeýle diýdi: «Sen menden adalatly ekeniň. Ýamanlygyma ýagşylyk bilen jogap berdiň. ¹⁹Şu gün sen özüňiň maňa garaýşyňyň gowudygyny görkezdiň. Reb meni seniň eliňe berse-de, sen meni öldürmänsiň. ²⁰Heý, duşmanyny ele salan adamam bir ony aman goýarmy?! Seniň maňa şu günki edeniňi Reb ýagşylyk bilen gaýtarar. ²¹Seniň hökman patyşa bolmalydygyňy, Ysraýyl patyşalygynyň seniň eliňde berkarar boljakdygyny men häzir bildim. ²²Men ölenimden soň nesillerimi ýok etmejekdigiňe, adymy atamyň neslinden aýyrmajakdygyňa Rebden ant iç». ²³Şawulyň diýşi ýaly, Dawut onuň öňünde ant içdi. Şondan soň Şawul öýüne gitdi, Dawut bolsa adamlary bilen bile gowaga tarap gaýtdy.

25-nji bap

Dawut we Abygaýyl

¹Şamuwel aradan çykdy; bütin Ysraýyl ýygnanyp, onuň ýasyny tutdy. Ony Ramadaky öz mülkünde jaýladylar. Şondan soň Dawut Paran çölüne gitdi.

²Magonda bir adam bardy. Onuň mülki Karmeldedi. Ol adam juda baýdy; onuň üç müň goýny, müň geçisi bardy. Ol Karmelde goýunlaryny gyrkdyrýardy. ³Onuň ady Nabal, aýalynyň ady Abygaýyldy. Aýaly akylly hem görmegeýdi, ýöne onuň özi deýýus hem hyrsyz adamdy. Ol Kalep neslindendi. ⁴Nabalyň öz goýunlaryny gyrkdyrýandygyny Dawut çölde eşitdi. ⁵Şonda Dawut on ýigidini şeýle tabşyryk bilen onuň ýanyna iberdi: «Karmele gidiň. Nabalyň ýanyna baryň-da, oňa menden salam aýdyň ⁶we şeýle diýiň: „Özüňiň, maşgalaňyň we ähliňiziň başyňyz abat bolsun! ⁷Men seniň gyrkymdadygyňy eşitdim. Seniň çopanlaryň biziň ýanymyzda boldular, biz olary ynjytmadyk. Karmelde bolan döwürlerinde olaryň hiç zady ýitmedi. ⁸Öz ýigitleriňden sorasaň aýdarlar. Indi senem meniň ýigitlerim bilen mylakatly bol, çünki biz ýanyňa sähetli güni geldik. Öz gullaryňa hem ogluň Dawuda nämäň bar bolsa bermegiňi towakga edýärin“».

⁹Dawudyň ýigitleri Nabalyň ýanyna baryp, ýaňky aýdylanlaryň ählisini Dawudyň adyndan oňa aýtdylar-da, ondan jogaba garaşdylar. ¹⁰Ýöne Nabal Dawudyň ýigitlerine şeýle jogap berdi: «Dawut diýýäniňiz kim ol? Ýyşaýyň ogly diýýäniňiz kim? Häzir öz hojaýynyndan gaçyp ýören hyzmatkär kän. ¹¹Çöregimi, suwumy, gyrkymçylar üçin soýan malymyň etini getirip, nirelidigini-de bilmeýän adamlaryma berip goýberibereýinmi, hä?» ¹²Şunlukda, Dawudyň ýigitleri yzlaryna dolandylar we gelip, bularyň hemmesini Dawuda aýtdylar. ¹³Dawut ýigitlerine: «Ähliňiz gylyjyňyzy dakynyň» diýdi. Olaryň ählisi gylyjyny dakyndy, Dawut hem gylyjyny dakyndy. Dört ýüze golaý adam Dawudyň yzyna düşdi, iki ýüz adam bolsa goşlaryň ýanynda galdy.

¹⁴Emma bir ýigit Nabalyň aýaly Abygaýyla şeýle diýdi: «Biziň hojaýynymyza salam aýtmak üçin, Dawut çölden çaparlar ýollapdyr. Emma hojaýynymyz olary kemsitdi. ¹⁵Olar bize kän ýagşylyk edipdiler, bizi ynjytmandylar. Olaryň ýanynda bolan döwrümizde biziň hiç zadymyz ýitmändi. ¹⁶Bile goýunlarymyzy saklanymyzda, olar biziň daşymyzyň galasy bolupdylar. ¹⁷Indi şuny bil-de, näme etmelidigiň hakda oýlan, çünki biziň hojaýynymyza we onuň tutuş maşgalasyna garşy erbet karara gelnendir. Nabalyň häsiýeti juda ýaramaz, onuň bilen gepleşip bilýän adam ýok».

¹⁸Şundan soň Abygaýyl wagt ýitirmän, iki ýüz çörek, iki tulum şerap, bäş goýnuň gowurdagyny, bir batman gowurgany^[18], ýüz goşawuç kişmişi, iki ýüz goşawuç injir kişdesini aldy-da, olary eşeklere ýükledi. ¹⁹Ol hyzmatkärlerine: «Öňüme düşüň, men siziň yzyňyzdan ýörejek» diýdi. Ýöne ol adamsy Nabala hiç zat aýtmady. ²⁰Abygaýyl dagyň ýapgyt tarapyndan eşekli inip gelýärkä, Dawut hem adamlary bilen oňa tarap gelýärdi. Şeýdip, olar duşuşdylar. ²¹Şol wagt Dawut içini gepledip gelýärdi: «Haýp, çölde men bu adamyň ähli emlägini gorapdyryn. Onuň ýeke zady-da ýitmändi. Emma ol meniň ýagşylygyma ýamanlyk bilen jogap berdi. ²²Eger daň atýança onuň erkek göbeklisiniň baryny gyrmasam, onda, goý, Hudaý maňa-da şony, hatda ondan-da beterini görkezsin». ²³Abygaýyl Dawudy görende, eşekden howlukmaç düşdi-de, ýere ýüzin düşüp, oňa tagzym etdi. ²⁴Ol Dawudyň aýagyna ýykylyp, şeýle diýdi: «Günäsi, goý, meniň boýnuma bolsun, agam. Özüň bilen gepleşmäge gyrnagyňa ygtyýar et, onuň iki agyz sözüni diňle. ²⁵Haýyş edýärin, agam, bu nejis Nabalyň sözlerini göwnüňe alma. Onuň özi-de ady ýalydyr. Onuň ady Nabal, özi-de akmak^[19]. Men keniziň agamyň, ýagny seniň iberen nökerleriňi görmändirin. ²⁶Seni gan dökmekden we ar almakdan Rebbiň Özi saklapdyr. Indi, eý, agam, Rebden we seniň adyňdan ant içýärin, agam, saňa ýamanlyk etmek isleýän duşmanlaryň, goý, Nabal ýaly bolsun. ²⁷Ine, şu sowgatlary gyrnagyň seniň ýigitleriňe bermek üçin agasyna getirdi. ²⁸Öz gyrnagyňyň hyýanatçylygyny bagyşla. Rebbiň agamyň neslini abat etjegi şübhesizdir, sebäbi agam Reb üçin göreşýär. Ömürboýy senden ýamanlyk çykmaz. ²⁹Eger kimdir biri agamy yzarlasa ýa-da janyna kast etse, onda janyňy Hudaýyňyz Rebbiň aman saklasyn, duşmanlaryňy bolsa sapandan daş atan kimin edip öldürsin. ^30-31Sen agam barada aýdan ähli ýagşylyklaryny ýerine ýetirip, Reb seni Ysraýyla hökümdar bellände, onda sen nähak gan dökmek ýa-da özüňi goramak üçin hasrata sebäp bolmarsyň, ynsabyň-da saňa yza bermez. Reb özüňi ýalkanda, gyrnagyňy ýatlagyn». ³²Dawut Abygaýyla şeýle diýdi: «Şu gün meni saňa duşuran Ysraýyl Hudaýy Rebbe alkyş bolsun! ³³Paýhasyňa berekella, özüňe berekella. Bu gün gan dökmekden hem öç almakdan meniň ellerimi sen sakladyň! ³⁴Dogrusyny aýtsam, size hasrat getirmekden meni saklan Ysraýyl Hudaýy Rebden ant içýärin, eger sen haýal etmän meniň ýanyma gelmedik bolsadyň, onda daň atýança Nabalyň ýekeje erkek göbeklisini goýman gyrjagym şübhesizdi». ³⁵Soňra Dawut onuň getiren zatlaryny aldy-da: «Arkaýyn öýüňe gaýdyber; sözüň kabul boldy, haýyşyň bitdi» diýdi.

³⁶Abygaýyl Nabalyň ýanyna gaýdyp geldi. Ol öýünde şalarça meýlis gurap otyrdy. Ol çendenaşa serhoşdy, keýpi diýseň çagdy. Şoňa görä, daň atýança Abygaýyl oňa dil ýarmady. ³⁷Ertesi irden, serhoşlykdan açylansoň, bolan işleriň baryny aýaly oňa gürrüň berdi. Bu zatlary eşiden Nabalyň ýüreginden tutdy, ol doňňara daşa döndi. ³⁸On gün çemesi wagtdan soň Reb Nabaly urdy; ol öldi.

³⁹Nabalyň ölendigini eşidende, Dawut şeýle diýdi: «Meni kemsideni üçin, Nabaly günäkär saýan we Öz guluny ýaman işden saklan Rebbe alkyş bolsun! Reb Nabalyň ýaman niýetini onuň öz başyndan inderdi».

Dawut Abygaýyla öýlenmek üçin oňa sawçy iberdi. ⁴⁰Dawudyň adamlary Karmele Abygaýylyň ýanyna gelip, oňa: «Dawut bizi saňa sawçylyga iberdi» diýdiler. ⁴¹Ol ýerinden turdy-da, dyza çöküp tagzym etdi we şeýle diýdi: «Keniziňiz jenabymyň gullarynyň aýagyny ýuwmaga-da taýyn» diýdi. ⁴²Abygaýyl dessine eşege mündi. Ol bäş kenizini ýanyna alyp, Dawudyň sawçylarynyň yzyna düşdi. Şeýdip, ol Dawudyň aýaly boldy.

⁴³Dawut ýizregelli Ahynogama-da öýlendi. Bularyň ikisi-de onuň aýaly boldy. ⁴⁴Şawul bolsa Dawuda beren gyzy Mikaly gallymly Laýyşyň ogly Palta berdi.

26-njy bap

Dawut Şawula ýene-de rehimdarlyk edýär

¹Zipliler ýene-de Şawulyň ýanyna Gibga gelip: «Dawut Ýeşimon çölüniň garşysyndaky Hakyla dagynda gizlenýär» diýip, oňa habar berdiler. ²Şawul Ysraýylyň üç müň sany men diýen adamyny ýanyna alyp, Zip çölüne Dawudy tutmaga gitdi. ³Şawul ýoluň golaýyndaky Ýeşimonyň garşysynda bolan Hakyla dagynda düşelge gurdy. Emma Dawut çölde galypdy. Şawulyň öz yzyndan çöle gelendigini bilende, ⁴Dawut jansyzlar iberip, Şawulyň hakykatdan hem gelendigini anyklady. ⁵Soňra Dawut Şawulyň düşelge guran ýerine geldi. Ol Şawulyň öz goşunbaşysy Neriň ogly Abner bilen bir ýerde bile ýatandygyny gördi. Şawul düşelgäniň içinde ýatyrdy, goşun bolsa onuň töwereginde düşelge gurupdy.

⁶Dawut hetli Ahymelek bilen Ýowabyň inisi Seruýanyň ogly Abyşaýa: «Haýsyňyz meniň bilen Şawulyň düşelgesine gitjek?» diýip sorady. Abyşaý: «Men gitjek» diýdi. ⁷Şeýlelikde, Dawut bilen Abyşaý ikisi gije goşuna tarap gitdi. Şawul düşelgede uklap ýatyrdy, başujunda bolsa ýere sünjülen naýzasy bardy. Abner bilen goşun onuň daş-töweregini alyp ýatyrdy. ⁸Abyşaý Dawuda: «Hudaý bu gün duşmanyňy eliňe berdi. Indi maňa ygtyýar et: naýzany bir salanda, ony ýere çüýläýin — men ony ikinji gezege goýjak däl» diýdi. ⁹Emma Dawut Abyşaýa: «Ony öldürme, sebäbi Rebbiň seçip-saýlan adamyna el götermek günä bolar» diýdi. ¹⁰Dawut oňa ýene şeýle diýdi: «Rebden ant içýärin, ony ýa Reb urar, ýa ol öz ajalyna öler ýa-da söweşde öler. ¹¹Rebbiň seçip-saýlan adamyna el götermekden meni Rebbiň Özi saklasyn. Ýöne sen onuň başujundaky naýzany, suw küýzäni al, soň bu ýerden ökjäni götereli». ¹²Şeýlelikde, Dawut Şawulyň başujundaky naýzany, suw küýzäni aldy. Soňra olar gitdiler. Muny görenem, duýanam bolmady, hiç kim oýanmady hem. Olar uklap ýatyrdylar. Reb olary agyr uka gideripdi.

¹³Soňra Dawut başga tarapa gitdi we uzagrakdaky baýryň depesine çykyp saklandy. Ara ep-esli bardy. ¹⁴Dawut goşuna hem-de Neriň ogly Abnere: «Abner! Jogap berjek dälmi?» diýip gygyrdy. Abner: «Patyşa gygyrýan kim bu?» diýip jogap gaýtardy. ¹⁵Dawut oňa: «Sen beýik adam dälmi näme? Ysraýylda saňa, heý, taý geljek barmyka? Onda näme üçin sen öz jenabyň patyşa gözegçilik etmediň? Çünki kimdir biri seniň jenabyň patyşany öldürmäge geldi. ¹⁶Bu eden işiňiz gowy däl. Rebden ant içýärin, sen ölüme mynasyp, sebäbi sen öz jenabyňa, Rebbiň seçip-saýlan adamyna gözegçilik edip bilmediň. Ine, seret, patyşanyň başujundaky naýzasy bilen suw küýzesi nirede?»

¹⁷Şawul Dawudyň sesini tanady we: «Dawut, oglum, bu seniň sesiň ýaly-la» diýdi. Dawut: «Hawa, bu meniň sesim, eý, jenabym we patyşahym» diýdi. ¹⁸Soň Dawut ýene sözüni dowam etdi: «Jenabym, men guluňy näme sebäpden beýdip kowalap ýörsüň? Meniň eden zadym näme? Ýazygym näme? ¹⁹Eý, jenabym, patyşahym, indi öz guluňyň aýtjak sözlerine gulak sal. Eger seni meniň garşyma aýaga galdyran Reb bolsa, onda, goý, Ol gurbanlygy kabul etsin. Ýok, eger ynsan ogullary bolsa, onda, goý, olara Rebbiň näleti siňsin! Çünki olar: „Bar, başga hudaýlara sygyn“ diýip, bu gün meni Rebbiň mülkünden berlen paýymdan kowup goýberdiler. ²⁰Şoňa görä, goý, meniň ganym Rebbiň huzuryndan uzakdaky topraga dökülmesin. Eý, Ysraýylyň patyşasy, näme üçin sen meni aňtap ýörsüň? Men bir büre ahyryn!» ²¹Şawul Dawuda şeýle diýdi: «Men günä etdim. Yzyňa dolan, oglum, Dawut. Indi men saňa hiç wagt ýamanlyk etmerin, çünki bu gün meniň janym seniň üçin juda gymmatly boldy. Men akmak bolupdyryn, juda ýalňyşypdyryn». ²²Dawut oňa şeýle jogap berdi: «Ine, naýzaň, eý patyşahym! Goý, ony ýigitleriňden biri gelip, alyp gitsin. ²³Reb her kimi öz adalatlylygy hem-de wepalylygy üçin sylaglaýandyr. Şu gün Reb seni meniň elime berdi, ýöne men Rebbiň seçip-saýlan adamyna el götermek islemedim. ²⁴Seniň janyň bu gün meniň üçin gymmatly bolşy ýaly, goý, Reb hem meniň janymy gymmatly görsün. Goý, Ol meni ähli bela-beterlerden gorasyn». ²⁵Şawul Dawuda şeýle diýdi: «Oglum, Dawut, Hudaý saňa ýar bolsun! Köp işler edersiň we hemişe işiň rowaç bolar».

Soňra Dawut öz ýoluna gitdi, Şawul hem öz öýüne dolandy.

27-nji bap

Dawut piliştlileriň arasynda

¹Dawut öz ýanyndan şeýle diýdi: «Günlerde bir gün men Şawulyň elinden heläk bolaryn. Gowsy, men piliştlileriň ýurduna gaçaýyn. Şeýtsem, Şawul meni Ysraýylyň çäginden tapmak umydyny üzer; men onuň elinden halas bolaryn». ²Şeýdip, Dawut ýanyndaky alty ýüz adamy bilen bile Gatyň hany Magogyň ogly Akyşyň tarapyna geçdi. ³Olar maşgalalary bilen bile Gatda Akyş hanyň ýanynda ornaşdylar. Iki aýaly ýizregelli Ahynogam we Nabalyň dul galan aýaly karmelli Abygaýyl hem Dawudyň ýanyndady. ⁴Şawul Dawudyň Gata gaçandygyny eşidip, ony gözlemegini bes etdi.

⁵Dawut Akyş hana şeýle diýdi: «Eger men seniň göwnüňden turan bolsam, onda ýurduň obalarynyň birinden maňa ýaşar ýaly ýer ber; goý, guluň öz ýanyňda patyşa galasynda ýaşamasyn». ⁶Şeýdip, Akyş han oňa Ziklagy berdi. Şoňa görä, Ziklag şu günki güne çenli hem Ýahuda patyşalaryna degişli bolup gelýär. ⁷Dawut piliştlileriň ýurdunda bir ýyl dört aý ýaşady. ⁸Ol adamlary bilen bile geşurlaryň, girzileriň we amalekleriň üstüne çozuş etdi, bular Şura gidýän ýoluň ýakasynda, Müsüre çenli bolan aralykda gadym eýýämden bäri oturan ýerli ilatlardy. ⁹Dawut ýurda çozuş edip, aýal-erkek diýmän gyrardy; dowarlardyr öküzleri, eşeklerdir düýeleri we geýim-gejimleri olja alyp, Akyş hanyň ýanyna dolanyp gelerdi. ¹⁰Akyş han: «Bu gün kimiň üstüne çozduň?» diýip soranda, ol: «Negep çölündäki Ýahudalylaryň topragyna» diýip, ýa-da «Negep çölündäki Ýerahmeýelleriň ýerlerine» diýip, ýa-da «Negep çölündäki keýnleriň ýerlerine» diýip jogap bererdi. ¹¹«„Dawut şeýle-şeýle işler etdi“ diýip, biziň gürrüňimizi ederler» diýip, Dawut bir adamy-da Gata getirmezdi. Aýal-erkek diýmän, baryny gyrardy. Piliştlileriň ýurdunda bolan döwründe ol şeýle işler edipdi. ¹²Akyş han Dawuda ynanyp: «Ol öz halkynyň gözünden büs-bütin düşüp, meniň hemişelik guluma öwrüler» diýip pikir edýärdi.

28-nji bap

Şawul porhan aýala ýüz tutýar

¹Şol günlerde piliştliler, Ysraýylyň garşysyna uruşmak üçin, öz güýçlerini jemläpdiler. Akyş han Dawuda: «Öz adamlaryňy-da alyp, meniň bilen bile bir goşunda söweşmelidigiňi, elbetde, sen bilýänsiň» diýdi. ²Dawut oňa: «Örän oňat, sen hem öz guluňyň başarnygyny görersiň» diýdi. Akyş han Dawuda: «Gaty gowy, sen ömürboýy meniň janpenam bolarsyň» diýdi.

³Şamuwel ölüpdi we bütin ysraýyl halky onuň ýasyny tutupdy. Ony Ramada — öz galasynda jaýladylar. Şawul bolsa porhanlardyr jadygöýleri çykaryp kowupdy.

⁴Piliştliler toplandylar we gelip, Şunemde düşelge gurdular. Şawul hem ähli ysraýyllary jemläp, Gilbowada düşelge gurdy. ⁵Piliştlileriň goşunyny görende, Şawulyň gorkudan ýaňa ýüregi sarsyp gitdi. ⁶Şawul Rebbe ýüz tutdy, ýöne Reb oňa ne düýşde, ne Urymyň üsti bilen, ne-de pygamberleriň üsti bilen jogap berdi. ⁷Soňra Şawul öz hyzmatkärlerine: «Maňa bir porhan aýal tapyň. Men onuň ýanyna gidip, ondan bir zady haýyş etjek» diýdi. Hyzmatkärler oňa: «Endorda bir porhan bar» diýdiler. ⁸Şawul başga geýim geýip, daşky görnüşini üýtgetdi we ýanyna-da iki adam alyp, gije ol aýalyň ýanyna gitdi. Ol: «Meniň üçin ruhlara ýüz tut we adyny tutjak kişimi çagyr» diýdi. ⁹Aýal oňa: «Sen Şawulyň porhanlardyr jadygöýleri ýurtdan çykaryp kowandygyny bilibem, meni öldürmek üçin duzak gurjak bolýarmyň?» diýdi. ¹⁰Emma Şawul: «Rebden ant içýärin, şu işden saňa hiç hili zyýan ýetmez» diýip, Rebden ant içdi.

¹¹Aýal oňa: «Men seniň ýanyňa kimi getirmeli?» diýip sorady. Ol: «Şamuweli» diýip jogap berdi. ¹²Aýal Şamuweli görende, çirkin gygyryp, oňa «Meni näme üçin aldadyň? Sen Şawul ahyryn!» diýdi. ¹³Patyşa oňa: «Gorkma. Näme görýäň?» diýdi. Aýal Şawula: «Ýerden çykyp gelýän ruhy görýän» diýip jogap berdi. ¹⁴Şawul: «Görnüşi nähili?» diýdi. Aýal: «Egni donly bir garry adam ýerden çykyp gelýär» diýdi. Şondan soň Şawul onuň Şamuweldigine göz ýetirip, ýüzüni ýere berip, oňa tagzym etdi. ¹⁵Şamuwel Şawula: «Näme üçin meni ýokary çykaryp, alada goýduň?» diýdi. Şawul şeýle jogap berdi: «Men çykgynsyz ýagdaýa düşdüm. Piliştliler meniň garşyma uruşýarlar, Hudaý bolsa menden ýüz öwürdi. Indi Ol maňa pygamberleriň üsti bilen-de, düýşde-de jogap bermeýär. Şoňa görä näme etmelidigimi öwrederiň ýaly, men seni çagyrdym». ¹⁶Şamuwel oňa şeýle diýdi: «Näme üçin, Reb özüňden ýüz öwrüp, saňa duşman bolansoň, menden soraýarsyň? ¹⁷Reb meniň üstüm bilen saňa aýdan zadyny etdi. Ol seniň eliňden patyşalygy alyp, ony saňa derek Dawuda berdi. ¹⁸Sebäbi sen Rebbiň sözüne gulak asmadyň, Onuň Amalegiň garşysyna bolan gazabyny ýerine ýetirmediň. Şonuň üçin hem Reb seni bu gün şu ýagdaýa saldy. ¹⁹Üstesine-de, seniň bilen bilelikde Ol Ysraýyly piliştlileriň eline berer; ertir ogullaryň bilen bile meniň ýanyma gelersiň. Reb Ysraýyl goşunyny hem piliştlileriň eline berer».

²⁰Şol bada Şawul özüni ýere goýberdi, çünki Şamuweliň aýdanlaryndan ol öler ýaly gorkdy. Uzakly gün bütin gijesi bilen hiç zat iýmänsoň, onda güýç-gurbat galmandy. ²¹Ýaňky aýal Şawulyň ýanyna geldi we onuň öler ýaly gorkandygyny görüp, oňa şeýle diýdi: «Gyrnagyň saňa gulak asdy we başyny etegine salyp, seniň diýeniňi etdi. ²²Indi senem gyrnagyňa gulak as. Men saňa bir döwüm çörek bereýin. Şony iýseň, ýola çykanyňda gurbatlanarsyň». ²³«Ýok, iýjek däl» diýip, Şawul muny ret etdi. Onuň hyzmatkärleri we ýaňky aýal ony yrmaga çalyşdylar. Ol razylaşdy. Ol ýerinden turdy we düşegiň üstünde oturdy. ²⁴Bu aýalyň mal ýatagynda bir semiz gölesi bardy. Ol ony dessine soýdy; hamyr ýugurdy we petir bişirdi. ²⁵Ol ony Şawulyň hem onuň hyzmatkärleriniň öňünde goýdy. Olar ony iýdiler we şol gije öz ýollaryna gitdiler.

29-njy bap

Piliştliler Dawuda ynanmazçylyk edýärler

¹Piliştliler öz güýçlerini Apekde jemlediler, ysraýyllar bolsa Ýizregeldäki çeşmäniň boýunda ornaşdylar. ²Piliştli hanlar ýüz we müň adamlyk toparlary bilen barýardylar; Dawut we onuň adamlary Akyş han bilen bile yzdan gelýärdiler.

³Piliştli baştutanlar: «Ýewreýler bu ýerde näme işleýär?» diýdiler. Akyş han olara şeýle jogap berdi: «Onuň Ysraýylyň şasy Şawulyň guly Dawutdygyny siz bilýärsiňiz ahyryn. Bir ýyldan gowurak wagt bäri ol meniň ýanymda. Gelen gününden tä şu güne çenli men onuň ýaramaz iş edenini görmedim». ⁴Piliştli baştutanlar onuň üstüne heňkirip, şeýle diýdiler: «Ony yza, öz bellenen ýerine ugrat. Ol biziň bilen bile söweşe gitmesin, ýogsa ol biziň garşymyza urşar. Sebäbi öz hojaýynyna gowy görünmek üçin, onuň şu adamlaryň kellesini kesmekden gowy tär tapjak gümany barmy näme?

⁵„Şawul müňüsini öldürdi,

Dawut bolsa on müňüsini“

diýlip, özi hakda tans edilip, aýdym aýdylan Dawut dälmi bu?» ⁶Şondan soň Akyş han Dawudy çagyryp, oňa şeýle diýdi: «Rebden ant içýärin, sen bir dogruçyl adam. Maňa galsa seniň bilen bile söweşe giderdim. Ýanyma gelen günüňden tä şu güne çenli senden ýaramazlyk çykanyny görmedim. Şonda-da hanlara ýaranyp bilmeýärsiň. ⁷Indi parahatlyk bilen yzyňa dolan, piliştli hanlaryň gaňyrşyna gaýtma». ⁸Dawut Akyş hana şeýle jogap berdi: «Meniň eden zadym näme? Ýanyňa gelen günümden tä şu güne çenli sen öz guluňdan näme erbetlik tapdyň? Näme üçin men öz jenabyň, patyşanyň duşmanlary bilen söweşmeli däl?» ⁹Akyş han Dawuda şeýle jogap berdi: «Seniň edil Hudaýyň perişdesi ýaly päkdigiňi bilýärin. Ýöne piliştli baştutanlar: „Ol biziň bilen bile söweşe gitmesin“ diýdiler. ¹⁰Indi sen we ýanyňda gelen patyşaňyň gullary daň bilen turup, meniň siz üçin bellän ýerime gidiň. Ýaramaz habary bolsa göwnüňe alma, çünki men senden razy. Ertir daň ýagtylan badyna ýola düşüň». ¹¹Şeýlelikde, Dawut adamlary bilen bile piliştlileriň ýurduna tarap ugrady. Piliştliler bolsa Ýizregele gitdiler.

30-njy bap

Dawut amalekler bilen uruşýar

¹Dawut bilen onuň adamlarynyň Ziklaga gelenlerine üç gün diýende, amalekler Negep çölüne, ylaýta-da Ziklag galasynyň üstüne çozuş etdiler. Olar Ziklagy basyp aldylar we ýakyp-ýandyrdylar. ²Amalekler aýallary, ýaşu-garry diýmän ol ýerdäkileriň ählisini ýesir aldylar, ýöne hiç kimi öldürmän, ýanlary bilen alyp, öz ýollaryna gitdiler. ³Dawut adamlary bilen gala gelende, olar onuň ýakyp-ýandyrylandygyny, aýallarydyr ogul-gyzlarynyň bolsa ýesir edilip äkidilendigini bildiler. ⁴Dawut we onuň ýanyndakylar tä ysgyndan gaçýançalar möňňürip aglaşdylar. ⁵Dawudyň iki aýaly, ýagny ýizregelli Ahynogam we karmelli Nabalyň dul galan aýaly Abygaýyl hem ýesir edilip äkidilipdi. ⁶Dawudyň haly teňdi, çünki halk ony daşlamak isleýärdi. Sebäbi ogul-gyzlarynyň ýesir alnanyna adamlaryň jany ýanýardy. Emma Dawut öz Hudaýy Rebden güýç aldy. ⁷Ol Ahymelegiň ogly ruhany Abýatara: «Efody getir» diýdi. Abýatar efody Dawudyň ýanyna getirdi. ⁸Dawut: «Men bu galtamanlaryň yzyndan kowmalymy? Men olaryň yzyndan ýetip bilerinmi?» diýip, Rebbe ýüzlendi. Reb oňa: «Olaryň yzyndan kow. Sen hökman olaryň yzyndan ýetip, ýesirleri halas edersiň» diýip jogap berdi. ^9-10Şunlukda, Dawut ýanyndaky alty ýüz adamy bilen bilelikde ýola düşdi. Olar Besor çaýyna geldiler. Gurbatdan düşen iki ýüz adam çaýdan geçip bilmän, şol ýerde galdylar. Emma Dawut dört ýüz adam bilen bile galtamanlary kowalamagyny dowam etdirdi.

¹¹Olar sähralykdan bir müsürlini tapdylar we Dawudyň ýanyna getirdiler; oňa iýmäge çörek, içmäge suw berdiler. ¹²Olar oňa bir goşawuç injir kişde bilen iki goşawuç kişmiş-de berdiler. Ol bulary iýenden soň gurbuna geldi, çünki ol üç gije-gündizläp hiç zat iýip-içmändi. ¹³«Kimiň adamy bolarsyň, nirelisiň?» diýip, Dawut ondan sorady. Ol: «Men bir müsürli ýigit, bir amalekliniň guly. Üç gün mundan öň ýaramadym, şonuň üçinem hojaýynym meni taşlap gitdi. ¹⁴Biz Negep çölündäki keretleriň, Ýahudanyň bir böleginiň we kalepleriň üstüne çozuş etdik, şeýle hem, Ziklagy ýakyp-ýandyrdyk» diýip jogap berdi. ¹⁵Dawut oňa: «Meni şol galtamanlaryň ýanyna eltip bilermiň?» diýdi. Ol: «Eger meni öldürmejekdigiňe ýa-da hojaýynymyň eline bermejekdigiňe ant içseň äkideýin» diýdi.

¹⁶Ol Dawudy galtamanlaryň ýanyna getirdi. Şol wagt olar iýip-içip, tans edip, çar tarapa ýaýrapdylar, çünki olar piliştlileriň hem ýahudalaryň ýurdundan örän köp olja alypdylar. ¹⁷Dawut daň agarandan tä agşama çenli olary gyrdy. Düýeli gaçan dört ýüz ýigitden başga ýekeje adam-da onuň elinden gutulyp bilmedi. ¹⁸Dawut amalekleriň alan zatlarynyň ählisini we iki aýalyny yzyna gaýdyp aldy. ¹⁹Ownugu-iri zatlaryň ählisini, ogul-gyzlaryny, olja alnan zatlaryň baryny Dawut yzyna gaýtaryp getirdi; ähli zat ýerbe-ýerdi. ²⁰Dawut başga-da ownuk hem iri mal sürülerini ele saldy. Olary beýleki mallaryň öňünden sürüp: «Ine, bu Dawudyň oljasy» diýýärdiler.

²¹Dawut ysgyndan gaçyp, özi bilen gidip bilmän, Besor çaýynda galan iki ýüz adamyň ýanyna geldi. Olar Dawudy hem onuň adamlaryny garşylamaga çykdylar. Golaýlaşanlarynda Dawut olara salam berdi. ²²Şonda Dawut bilen bile gelenleriň arasyndaky pis hem ýaramaz adamlar şeýle diýdiler: «Bizden galandyklary üçin, olar oljadan hiç zat almazlar. Olar diňe öz aýallary bilen çagalaryny alsynlar-da gidibersinler». ²³Emma Dawut olara şeýle diýdi: «Rebbiň beren zadyny beýle etmäliň, gardaşlarym. Reb bizi gorady we üstümize çozan garakçylary biziň elimize berdi. ²⁴Bu sözüňizi diňlän tapylarmyka? Söweşe giden bilen goşlaryň ýanynda galanyň paýy deň bolar; zatlar deň paýlaşylar». ²⁵Şol günden beýläk Dawut muny Ysraýyl üçin kanun we parz edip goýdy. Bu kanun şu güne çenli dowam edip gelýär.

²⁶Dawut Ziklaga gelip, «Ine, şu Rebbiň duşmanlaryndan alnan oljadan size sowgat» diýip, öz dostlary bolan ýahuda ýaşulularyna iberdi. ²⁷Şeýle hem ol Beýteldäki, Negep çölünde Ramotdaky, Ýatyrdaky, ²⁸Arogerdäki, Sipmotdaky, Eştemowadaky, ²⁹Rakaldaky, ýerahmeýelleriň galalaryndaky, keýnleriň galalaryndaky, ³⁰Hormadaky, Borgaşandaky, Atakdaky, ³¹Hebrondaky öz adamlary bilen baran ýerleriniň ählisinde ýaşaýanlara olja alnan zatlardan iberdi.

31-nji bap

Şawulyň we onuň ogullarynyň ölümi

¹Piliştliler Ysraýylyň garşysyna söweş etdi. Ysraýyllar piliştlilerden gaçyp, Gilbowa dagynda köpüsi gyryldy. ²Piliştliler Şawulyň we onuň ogullary Ýonatanyň, Abynadabyň hem-de Malkyşuwanyň yzyndan kowup ýetip, onuň ogullaryny öldürdiler. ³Şawula garşy söweş güýçlendi, ýaýçylar ony tapdylar we agyr ýaraladylar. ⁴Şawul ýaragçy nökerine şeýle diýdi: «Gylyjyňy al-da, meni öldür; sünnetsizleriň elinden ölüp, olara göz bolmaýyn» diýdi. Emma onuň ýaragçy nökeri juda gorkdy we beýle etmek islemedi. Şoňa görä, Şawul öz gylyjyny aldy-da, onuň üstüne özüni oklady. ⁵Şawulyň ölendigini gören ýaragçy nökeri-de öz gylyjynyň üstüne özüni oklap, onuň bilen bile öldi. ⁶Şeýdip, Şawulyň özi, üç ogly, ýaragçy nökeri hem-de ähli adamlary bir günde öldüler. ⁷Ysraýylyň ýeňlip gaçandygyny, Şawulyň hem onuň ogullarynyň ölendigini görüp, jülgäniň beýleki tarapynda we Iordan derýasynyň aňyrsynda ýaşaýan ysraýyllar öz galalaryny taşlap gaçdylar; piliştliler gelip, olary eýelediler. ⁸Ertesi gün piliştliler öldürilenleri talamak üçin gelenlerinde, Gilbowa dagyndan Şawul bilen onuň üç oglunyň jesedini tapdylar. ⁹Olar Şawulyň kellesini kesip, ýaragyny aldylar we buthanalaryna hem-de halkyna habar bermek üçin, tutuş piliştlileriň ýurduna çaparlar gönderdiler. ¹⁰Şawulyň ýaragyny Aştoret hudaýlarynyň buthanasynda goýdular, jesedini bolsa Beýtşan galasynyň diwaryndan asyp goýdular. ¹¹Piliştlileriň Şawula edenlerini Gilgatdaky Ýabeşiň ilaty eşidende, ¹²onuň gaýduwsyz adamlarynyň ählisi aýaga galdy. Olar uzak gije ýörediler. Baryp, Şawulyň hem onuň ogullarynyň jesetlerini Beýtşan galasynyň diwaryndan aýyrdylar; Ýabeşe gelip, jesetleri şol ýerde ýakdylar. ¹³Soňra olaryň süňklerini getirip, Ýabeşdäki ýylgynyň aşagynda gömdüler we ýedi günläp agyz beklediler.

Ikinji Şamuwel

Giriş

Şamuweliň ikinji kitaby Şamuwel pygamberiň birinji kitabynyň dowamy bolup, onda Dawut pygamberiň patyşalyk süren ýyllary beýan edilýär. Dawut pygamber ysraýyl halkynyň taryhynda öçmejek yz galdyran patyşadyr. Ol öz şalyk süren döwründe ysraýyl goşunyna serkerdelik edip, Iýerusalim şäherini eýeleýär. Bu şäher soňra Ýahuda welaýatynyň we tutuş Ysraýyl döwletiniň paýtagty bolýar.

Dawut pygamberiň sadyk ýüregi, Hudaýyň buýruklaryna yhlas bilen ýapyşmagy Ony hoşnut edýärdi. Şonuň üçin-de, Hudaý Dawuda onuň nesliniň hiç wagt şalyk tagtyndan düşmejekdigini wada berýär.

Kitabyň ikinji bölüminde Dawut patyşanyň durmuş kynçylyklary beýan edilýär. Ol indi milli goşunyň gaýduwsyz ýaş serkerdesi däl. Ol ysraýyl halky üçin köp ýerleri eýeläp, indi tapdan düşen patyşa hökmünde suratlandyrylýar. Dawut käwagt rehimsizlik edip, öz göwün isleglerine we bähbitlerine kowalaşyp, Hudaýyň nazarynda pislik saýylýan günäleri edýär. Şeýle günäleri üçin Hudaý ony berk jezalandyrýar. Emma Dawudyň bir üýtgeşik häsiýeti bar: ol eden günäsine düşünen badyna toba edip, Hudaýdan ötünç soraýar, Onuň bilen gatnaşygy dikeltjek bolup jan-tenden yhlas edýär.

Dawut pygamber ömrüniň ahyrynda elden gideren şalygyny doly dikeldip bilmeýär. Emma muňa garamazdan, ondan soň onuň tagtyna ogly Süleýman çykýar. Onuň taryhy bolsa 1-nji Patyşalar kitabynda beýan edilýär.

Mazmuny

Dawudyň Ýahudanyň üstünden hökümdarlyk etmegi 1:1—4:12

Dawudyň tutuş Ysraýylyň üstünden hökümdarlyk etmegi 5:1—9:13

Dawudyň Batşeba bilen eden günäsi 10:1—12:31

Dawudyň maşgalasyndaky betbagtçylyklar 13:1—14:33

Dawudyň patyşalygyndaky betbagtçylyklar 15:1—20:26

Dawudyň hökümdarlygy hakyndaky beýleki maglumatlar 21:1—24:25

1-nji bap

Şawulyň öldi habary

¹Şawul ölenden soň, amalekleri ýeňip, dolanyp gelen Dawut iki gün Ziklagda galdy. ²Üçünji gün diýlende Şawulyň düşelgesinden ýakasyny ýyrtyp, başyndan gum sowran bir adam Dawudyň ýanyna geldi. Ol Dawudyň öňünde ýere ýüzin düşüp tagzym etdi. ³Dawut ondan: «Nireden gelýärsiň?» diýip sorady. Ol: «Men Ysraýyl düşelgesinden gaçyp gaýtdym» diýdi. ⁴Dawut oňa: «Aýt, näme boldy?» diýdi. Ol: «Goşun ýeňlip gaçdy, adamlaryň köpüsi gyryldy. Şawul bilen onuň ogly Ýonatan hem öldi» diýdi. ⁵Dawut bu habary getiren ýaş ýigitden: «Şawul bilen onuň ogly Ýonatanyň ölenini nireden bilýäň?» diýip sorady. ⁶Ýaş ýigit Dawuda şeýle jogap berdi: «Edil şol wagt men Gilboga dagyndadym. Men Şawulyň naýzasyna söýenip duranyny, duşmanyň söweş arabalarynyň we olary sürýän esgerleriň bolsa oňa golaýlaşyp barýandyklaryny gördüm. ⁷Şawul ýeňsesine seredende meni görüp, ýanyna çagyrdy. Men: „Näme agam?“ diýdim. ⁸Ol: „Sen kim?“ diýip sorady. „Men bir amalekli“ diýip jogap berdim. ⁹Soňra ol maňa: „Gel-de, meni öldür, çünki entek içimde janym bolsa-da, ajalym görnüp dur“ diýdi. ¹⁰Menem bardym-da, ony öldürdim. Sebäbi men onuň indi diri galmajakdygyna göz ýetiripdim. Başyndaky täji bilen elindäki bilezigini jenabyma alyp gaýtdym, ine, olar jenabym». ¹¹Muny eşiden Dawut ýakasyny tutup, geýimlerini ýyrtdy, onuň ýanyndakylar hem şeýtdiler. ¹²Olar gylyçdan geçirilen Şawul üçin, onuň ogly Ýonatan üçin, Rebbiň goşuny we ysraýyl halky üçin agşama çenli agyz bekläp, ýas tutup aglaşdylar. ¹³Dawut habar getiren ýaş ýigitden: «Sen nireli?» diýip sorady. Ol: «Men gelmişek bir amalegiň ogly» diýip jogap berdi. ¹⁴Dawut oňa: «Gorkman, Rebbiň seçip-saýlan adamyny öldürmäge nädip milt etdiň?» diýdi. ¹⁵Soňra Dawut ýaş ýigitleriň birini ýanyna çagyryp: «Gel, şuny öldür!» diýdi. Ýigit ony urup öldürdi. ¹⁶Dawut amalege: «Döken ganyň öz başyňa barsyn. Çünki sen Rebbiň seçip-saýlan adamyny öldürendigiňe öz diliň bilen şaýatlyk etdiň» diýdi.

¹⁷Şawul we onuň ogly Ýonatan üçin, Dawut şu agyny aýtdy. ¹⁸(Dawut bu «Peýkam aýdymyny» ýahuda halkyna öwrenmegi buýurdy. Bu Ýaşar kitabynda ýazylandyr). Ol şeýle diýdi:

¹⁹«Eý, Ysraýyl, şöhratyň dem-düýtsüz ýatyr depeleriňde!

Gerçekler nädip ýere ýazyldy?!

²⁰Gatlylara aýtmaň muny,

Aşkelonyň köçelerinde ýaýmaň.

Ýogsam piliştlileriň gyzlary joşar,

sünnetsizleriň gyzlary heşelle kakar.

²¹Eý, Gilboga daglary!

Üstüňize çyg-da, ygal-da düşmesin!

Sizden hasyl önmesin!

Çünki gerçegiň galkany,

Şawulyň gaýdyp ýaglanmajak galkany

siziň üstüňizde syndy.

²²Ýonatanyň ýaýy sowa geçmezdi

öldürilenleriň teninden,

Şawulyň gylyjy boş geçmezdi

gerçekleriň ýaýyndan.

²³Söýgülidi, ezizdi

Şawul bilen Ýonatan.

Dirilikde, ölümde olar jyda düşmedi.

Çalasyndylar bürgütden,

güýçlüdiler arslandan.

²⁴Eý, Ysraýyl gyzlary,

aglaň, Şawul üçin aglaň!

Al-elwan geýdiren üçin,

geýimiňizi zer bilen nagyşlan üçin aglaň!

²⁵Gerçekler nädip ýere ýazyldy jeň meýdanynda!

Ýonatan dem-düýtsüz ýatyr depäňde.

²⁶Seniň üçin halym teňdir, eý, Ýonatan dogan!

Juda eziz bolupdyň maňa.

Zenan söýgüsinden-de

artykdy söýgiň maňa.

²⁷Gerçekler nädip ýere ýazyldy?!

Ok-ýaraglar döwüldi!»

2-nji bap

Dawut Ýahudanyň patyşasy bolýar

¹Şondan soň Dawut: «Ýahuda galalarynyň birine gideýinmi?» diýip, Rebbe ýüz tutdy. Reb: «Hawa, git!» diýip jogap berdi. Dawut: «Haýsyna gideýin?» diýip sorady. Reb: «Hebrona» diýdi. ²Şunlukda, Dawut özi bilen iki aýalyny — ýizregelli Ahynogamy hem-de karmelli Nabalyň dul galan aýaly Abygaýyly alyp, Hebrona gitdi. ³Dawut adamlaryny-da öz maşgalalary bilen bile äkitdi. Şeýdip, olar Hebron galasynyň obalarynda ornaşdylar. ⁴Ýahudanyň adamlary geldiler we Dawudyň başyna ýag guýup, ony ýahuda tiresine patyşa bellediler.

Olar Şawuly Gilgatdaky ýabeşlileriň jaýlandygyny Dawuda habar berenlerinde, ⁵Dawut çaparlaryň üsti bilen ýabeşlilere şeýle habar ýollady: «Öz jenabyňyz Şawuly jaýlap, oňa wepalylyk görkezendigiňiz üçin, Reb sizi ýalkasyn! ⁶Reb size merhemet etsin hem wepalylyk görkezsin! Bu eden işiňiz üçin menem size ýagşylyk ederin. ⁷Gollaryňyz kuwwatly bolsun, özüňizem mert boluň! Jenabyňyz Şawul öldi, ýahuda halky meni patyşalyga belledi».

Abner Yşboşedi Ysraýylyň patyşasy edýär

⁸Neriň ogly Abner Şawulyň goşunbaşysydy. Ol Şawulyň ogly Yşboşedi Mahanaýyma getirdi. ⁹Abner ony Gilgadyň, Aşuryň, Ýizregeliň, Efraýymyň, Benýaminiň hem-de tutuş Ysraýylyň patyşasy etdi. ^10-11Ysraýyla patyşalyk edip başlanda, Şawulyň ogly Yşboşet kyrk ýaşyndady. Ol iki ýyl patyşalyk etdi.

Emma ýahuda tiresi Dawudyň yzyna eýerdi. Hebronda ýahuda tiresine Dawut ýedi ýyl alty aý bäri patyşalyk edýärdi.

¹²Neriň ogly Abner Şawulyň ogly Yşboşediň adamlary bilen bile Mahanaýymdan Gibgona gitdi. ¹³Seruýanyň ogly Ýowap bolsa Dawudyň adamlary bilen çykyp, Gibgon howdanynyň ýanynda olar bilen gabatlaşdy. Bu iki toparyň hersi howdanyň bir tarapynda ýerleşdi. ¹⁴Abner Ýowaba: «Goý, ýaş ýigitler öňe çyksynlar-da, başa-baş güýç synanyşsynlar» diýdi. Ýowap hem: «Goý, çyksynlar» diýdi. ¹⁵Olar öňe çykdylar. Benýamin tiresinden Şawulyň ogly Yşboşet tarapdan on iki adam, Dawudyň adamlaryndan hem on iki adam öňe saýlandy. ¹⁶Olar biri-biriniň kellesinden tutup, garşydaşynyň böwründen gylyçlaryny geçirdiler. Şeýdip, olaryň ählisiniň läşi serildi. Şoňa görä-de Gibgondaky ol ýere Helkathassurym^[1] diýen at berildi. ¹⁷Şeýdip, ol gün juda ýowuz söweş başlandy. Abner bilen ysraýyllar Dawudyň adamlaryndan ýeňildiler.

¹⁸Seruýanyň üç ogly Ýowap, Abyşaý, Asahel dagy şol ýerdedi. Asahel edil keýik ýaly ýyldamdy. ¹⁹Ol Abneri yzarlady. Ol hiç tarapa sowulman, göni onuň yzyndan barýardy. ²⁰Abner yzyna seredip: «Asahel, bu senmi?» diýdi. Ol: «Hawa, men» diýip jogap berdi. ²¹Abner oňa: «Sagyňa ýa soluňa sowlup, ýaş esgerleriň birini tut-da, onuň zatlaryny tala» diýdi. Ýöne Asahel onuň yzyndan galmady. ²²Abner Asahele ýene: «Meni kowalamaňy bes et! Birden seni ýere pylçap uraýmaýyn! Onsoň men seniň doganyň Ýowabyň ýüzüne nähili serederin?» diýdi. ²³Ýöne Asahel yza gaýtmak islemedi. Şunlukda, Abner naýzasynyň ujuny onuň içinden geçirdi. Asahel ýykyldy, ýykylan ýerinde-de jan berdi. Onuň ölen ýerinden geçenleriň hemmesi ol ýerde aýak çekdiler.

²⁴Soňra Ýowap bilen Abyşaý Abneriň yzyndan kowaladylar. Gün ýaşanda, olar Giýanyň garşysyndaky, Gibgon çölüne tarap gidýän ýoluň ýakasyndaky Omah depesine ýetdiler. ²⁵Benýaminler Abneriň daşyna toplandylar-da, birleşdiler; olar bir depäniň üstüne çykyp durdular. ²⁶Abner Ýowaba gygyryp şeýle diýdi: «Adamlaryň gylyçdan geçirilmeginiň, heý, soňy gelmezmi? Munuň soňunyň pajygaly boljagyny bileňokmy? Garyndaşlaryny kowalamagy bes etmegi üçin adamlaryňa haçan buýruk berjek?» ²⁷Ýowap Abnere: «Diri Hudaýdan ant içýän! Eger özüň seslenmedik bolsaň, meniň adamlarym öz garyndaşlaryny tä daňdana çenli kowalardylar» diýdi. ²⁸Ýowap şahdan edilen surnaý çaldy; adamlar saklandylar. Şondan soň olar ysraýyllary kowalamagy, olar bilen uruşmagy bes etdiler.

²⁹Abner adamlary bilen uzak gije Iordan deresinden ýöredi. Olar Iordan derýasyndan geçdiler; ertesi irden hem ýöräp, Mahanaýyma geldiler. ³⁰Ýowap Abneri kowalamagy bes edenden soň, adamlaryny toplady. Dawudyň adamlaryndan Asahelden başga-da on dokuzy kemdi. ³¹Dawudyň adamlary Abnere goşulan benýaminlerden üç ýüz altmyş adamy öldürdi. ³²Olar Asaheli äkidip, Beýtullahamda — onuň öz kakasynyň gubry goýlan gümmeziň içinde jaýladylar. Soňra Ýowap adamlary bilen uzak gije ýol ýöräp, daň agaranda Hebrona geldi.

3-nji bap

¹Şawulyň adamlary bilen Dawudyň adamlarynyň arasyndaky uruş uzaga çekdi. Dawut gitdigisaýy güýçlenýärdi, Şawulyňkylar bolsa barha ejizleýärdiler.

Dawudyň Hebronda doglan ogullary

²Ine, şular Dawudyň Hebronda doglan ogullarydyr: onuň nowbahar ogly ýizregelli Ahynogamdan bolan Amnondy. ³Ikinjisi karmelli Nabalyň dul galan aýaly Abygaýyldan bolan Kilapdy, üçünjisi Geşur patyşasy Talmaýyň gyzy Magakadan bolan Abşalomdy. ⁴Dördünjisi Hagytdan bolan Adonyýady, bäşinjisi Abytaldan bolan Şepatýady. ⁵Altynjy ogly Egladan bolan Ýitregamdy. Dawudyň bu ogullarynyň hemmesi Hebronda doguldylar.

Abner Dawuda goşulýar

⁶Şawul bilen Dawudyň kowum-garyndaşlarynyň arasyndaky uruş dowam edýärdi. Şawulyň kowmyndan Abner barha güýçlenýärdi. ⁷Şawulyň Rispa atly bir gyrnagy bardy. Rispanyň atasyna Aýa diýýärdiler. Bir gün Yşboşet Abnere: «Näme üçin kakamyň gyrnagy bilen ýatdyň?» diýdi. ⁸Yşboşediň sözlerine Abneriň juda gahary gelip, oňa şeýle diýdi: «Näme sen meni Ýahudanyň tarapyna geçen bir köpek hasaplaýaňmy? Men bu günki güne çenli ataň Şawulyň nesline, onuň doganlaryna, dost-ýarlaryna wepaly bolup, seni Dawudyň eline düşmekden saklap gezdim. Şu aýal sebäpli bu gün sen maňa gara ýöňkejek bolýarmyň? ^9-10Reb Şawulyň elinden patyşalygy aljakdygyna, Dandan Beýerşeba çenli uzalýan Ysraýylda hem Ýahudada Dawudyň patyşalygyny berkarar etjekdigine ant içdi. Indi ol hakda aýdylany ýerine ýetirmesem, goý, Hudaý maňa-da şony, hatda ondanam beterini görkezsin». ¹¹Yşboşet Abnerden gorkansoň, oňa jogap gaýtaryp bilmedi.

¹²Abner Hebronda oturan Dawuda çapar iberip: «Ýurt kimiňki? Gel, äht baglaşaly, tutuş Ysraýylyň seniň tarapyňa geçmegine menem goldaw bereýin» diýdi. ¹³Dawut: «Bolýar, men seniň bilen äht edişeýin, ýöne bir şert bilen: meniň bilen görme-görşe geleniňde, Şawulyň gyzy Mikaly-da getirersiň, eger getirmeseň, meni görmersiň» diýdi. ¹⁴Soňra Dawut: «Ýüz piliştliniň pürçügini berip alan aýalym Mikaly özüme gaýtaryp ber» diýen habar bilen Şawulyň ogly Yşboşede çapar gönderdi. ¹⁵Yşboşet adam iberip, Mikaly onuň adamsy Paltyýelden yzyna aldy. Paltyýel Laýyşyň ogludy. ¹⁶Adamsy ýolboýy aglap-eňräp, Mikaly Bahuryma çenli ugratdy. Abner «Öýüňe gaýt!» diýensoň, Paltyýel yzyna dolandy.

¹⁷Abner ysraýyl ýaşulularyna şeýle sözler bilen ýüzlendi: «Köp wagtdan bäri siz Dawudyň özüňize patyşa bolmagyny isleýärsiňiz. ¹⁸Indi islegiňizi amala aşyryň, sebäbi Reb: „Men Öz halkym Ysraýyly gulum Dawudyň üsti bilen piliştlilerden hem onuň ähli duşmanlaryndan halas ederin“ diýip, Dawuda aýdypdy». ¹⁹Abner benýamin tiresi bilen hem gepleşdi. Soňra ähli ysraýyllaryň hem-de benýaminleriň islegini Dawuda ýetirmek üçin, ol Hebrona gitdi.

Abneriň ölümi

²⁰Abner ýigrimi adam bilen bile Hebrona Dawudyň ýanyna bardy. Dawut olar üçin meýlis gurady. ²¹Abner Dawuda: «Men gideýin-de, tutuş Ysraýyly şa hezretleriniň ýanyna ýygnaýyn. Seniň öz göwün islegiňe görä şalyk sürmegiň üçin, goý, olar seniň bilen äht baglaşsynlar» diýdi. Dawut Abneri goýberdi, ol sag-salamat çykyp gitdi. ²²Ýowap Dawudyň adamlary bilen talaňçylykdan ýaňyja gaýdyp gelipdi. Olar köp olja alypdylar. Emma Abner Hebronda — Dawudyň ýanynda däldi, Dawut ony goýberipdi, ol sag-salamat çykyp gaýdypdy. ²³Ýowap tutuş goşun bilen bile geldi. Neriň ogly Abneriň patyşanyň ýanyna gelendigini, patyşanyň ony goýberendigini, onuňam sag-salamat çykyp gidendigini Ýowaba habar berdiler. ²⁴Ýowap patyşanyň ýanyna baryp: «Eden zadyň näme?! Öz aýagy bilen ýanyňa gelen Abneri näme üçin goýberdiň? ²⁵Sen Neriň ogly Abneri tanaýaň ahyryn! Ol seni aldamak üçin, nirä gidip-gelýäniňi, näme iş edýäniňi bilmek üçin gelendir» diýdi. ²⁶Ýowap Dawudyň ýanyndan çykansoň, Abneriň yzyndan çaparlar iberdi we ony Sira guýusyndan yzyna getirtdi. Emma Dawut mundan bihabardy. ²⁷Abner Hebrona gaýdyp gelende, Ýowap onuň bilen ikiçäk gepleşjek bolýan kişi bolup, ony derwezäniň iç tarapyna çekdi-de, içine urup öldürdi. Şeýdip, Abner Ýowabyň dogany Asaheliň ganyna galandygy üçin öldürildi. ²⁸Dawut bu habary eşidip: «Özümem, patyşalygymam Neriň ogly Abneriň gany üçin Rebbiň öňünde hiç wagt günäkär bolmarys. ²⁹Günä, goý, Ýowabyň hem onuň nesliniň boýnuna düşsün. Ýowabyň nesliniň arasynda iriň ýygnaýan ýaraly, pis açan ýa-da goltugy pişekli, gylyçdan ölýän ýa-da nana zar adamlar, goý, hemişe bolsun dursun» diýdi. ³⁰Şeýdip, Ýowap we onuň dogany Abyşaý Gibgonda bolan uruşda öz doganlary Asaheli öldüren Abneriň janyna kast etdiler.

³¹Dawut Ýowap bilen onuň ýanyndaky ähli halka: «Ýakaňyzy ýyrtyp, jul geýniň-de, Abneriň ýasyny tutuň» diýdi. Dawut patyşa onuň tabydynyň yzyndan ýöredi. ³²Abneri Hebronda jaýladylar. Onuň guburynyň başynda patyşa ses edip aglady, tutuş halk-da oňa goşuldy. ³³Patyşa Abner üçin agy aýtdy:

«Akmaklarça ölmeli däldiň, Abner!

³⁴Gollaryň bagly däldi,

Aýaklaryň gandally däldi!

Emma zalymlaryň goluna düşen biri kimin heläk bolduň!»

Abner üçin tutuş halk ýene-de aglady. ³⁵Soňra ähli halk Dawudyň ýanyna gelip, Gün batmazdan öň bir zatlar garbanmagy teklip etdiler. Emma Dawut: «Eger gün ýaşýança çörek iýsem ýa-da başga bir zat datsam, Hudaý maňa-da şony, hatda ondan-da beterini görkezsin» diýip ant içdi. ³⁶Tutuş halk Dawudyň bu bolşuny görüp, ony makullady. Patyşanyň edýän ähli işinden hoşal bolşy ýaly, halk bu gezek hem ondan hoşal boldy. ³⁷Neriň ogly Abneriň ölüminde Dawudyň eliniň ýokdugyna tutuş goşun we ähli ysraýyl halky şol gün göz ýetirdi. ³⁸Patyşa adamlaryna ýüzlenip: «Bu gün Ysraýylyň bir beginiň, bir beýik adamynyň ölendigini bilýäňizmi? ³⁹Hudaýyň başyma ýag guýlup saýlan patyşasy bolsamam, mende bu gün güýç-gurbat ýok. Seruýanyň ogullary menden has güýçli. Ýamanlyk edeniň özüne-de Reb ýamanlyk görkezsin» diýdi.

4-nji bap

Yşboşet öldürilýär

¹Hebronda Abneriň öldürilendigini eşidip, Şawulyň ogly Yşboşediň essi aýyldy, tutuş ysraýyl halkyna howsala aralaşdy. ²Şawulyň ogly Yşboşediň hyzmatynda Bagana hem Rekap atly iki dogan bardy. Olar garakçy toparlaryň serkerdeleridiler. Olar benýamin tiresinden beýerotly Rimmonyň ogullarydylar. (Beýerot Benýamin topragynyň bir bölegi hasap edilýärdi. ³Birwagtlar öz topraklaryny taşlap, Gitaýyma gaçyp baran beýerotlylar häzire çenli hem ol ýerde gelmişek bolup ýaşap ýörler.)

⁴Şawulyň ogly Ýonatanyň Mepiboşet diýen iki aýagy-da agsak bir ogly bardy. Ýizregelden Şawul bilen Ýonatanyň öldi habary gelende, ol bäş ýaşyndady. Enekesi juda howlukmaçlyk bilen alyp gaçyp barýarka, ony elinden gaçyrypdy. Şeýdip, çaganyň aýagyna şikes ýetipdi.

⁵Yşboşet günortan dynç alýarka, Rimmonyň ogullary Rekap bilen Bagana günortanyň yssysynda onuň öýüne geldiler. ^6-7Bu iki dogan bugdaý almaga gelen kişiler bolup, Yşboşediň içine urdular. Bu, ine, şeýle bolupdy: olar öýe girenlerinde, Yşboşet öz ýatýan otagynda uklap ýatyrdy. Olar onuň üstüne topuldylar-da, ony öldürip, kellesini kesip aldylar we ol ýerden çykyp gaçdylar. Soňra olar Iordan deresiniň ýoly bilen uzak gije ýörediler.

⁸Ol ikisi Yşboşediň kellesini Hebrona Dawudyň ýanyna getirip, oňa: «Ine, şu seniň janyňa kast etmekçi bolan duşmanyň Şawulyň ogly Yşboşediň kellesi! Bu gün Reb Şawuldan we onuň neslinden şa hezretleriniň aryny aldy» diýdiler. ^9-10Dawut beýerotly Rimmonyň ogullary Rekap bilen Bagana ýüzlenip: «Meni ähli bela-beterlerden goran Rebden ant içýärin, maňa biri Şawulyň öldi habaryny getiripdi we ol gowy habar getirendirin öýdüpdi. Ýöne men ony Ziklagda öldürdim. Getiren buşlugy üçin oňa şeýle „serpaý“ ýapylypdy. ¹¹Heý, onsoň siz — zalymlar bir bigünäni öz öýünde, öz düşeginde öldürersiňiz-de, sizi ýer ýüzünden ýok edip, onuň hununy sizden almarynmy?» diýdi. ¹²Soňra Dawut nökerlerine emr etdi; nökerler olary öldürdiler we el-aýaklaryny kesip, göwrelerini Hebrondaky howdanyň üstünden asdylar. Yşboşediň kellesini bolsa äkidip, Hebronda Abneriň gubry goýlan gümmezde jaýladylar.

5-nji bap

Dawut tutuş Ysraýyla patyşa bolýar

¹Ysraýylyň ähli tireleri Hebrona Dawudyň ýanyna baryp, oňa: «Biz seniň öz süýegiňden we teniňdendiris. ²Öňlerem — Şawul patyşamyzka-da sen ysraýyl goşunyna serkerdediň. Reb saňa: „Meniň halkym Ysraýylyň çopany sen bolarsyň, Ysraýyla sen hökümdarlyk edersiň“ diýipdi» diýdiler. ³Şeýdip, Ysraýylyň ähli ýaşululary Hebrona Dawudyň ýanyna ýygnandylar. Şol ýerde Rebbiň huzurynda Dawut patyşa olar bilen äht edişdi. Ysraýylyň ýaşululary Dawudyň başyna ýag guýup, Ysraýyla patyşa bellediler. ⁴Dawut patyşa bellenende, otuz ýaşyndady; ol kyrk ýyl patyşalyk etdi. ⁵Dawut Hebronda Ýahudanyň üstünden ýedi ýyl, alty aý, Iýerusalimde oturyp, tutuş Ysraýyl bilen Ýahuda otuz üç ýyl patyşalyk etdi.

⁶Dawut patyşa adamlaryny alyp, Iýerusalimde ýaşaýan ýabuslaryň üstüne ýöriş etdi. Ýabuslar Dawuda: «Sen bu ýere girip bilmersiň, hatda körlerdir agsaklaram seni yzyňa serpikdirip bilerler» diýýärdiler. Olar Dawut bu ýere girip bilmez diýip pikir edýärdiler. ⁷Emma Dawut Sion galasyny basyp aldy. Ol häzir «Dawut galasy» diýlip atlandyrylýar. ⁸Dawut şol gün: «Kimde-kim ýabuslary öldürmekçi bolsa, käriziň içinden geçip, Dawudy ýigrenýän körlerdir çolaklaryň üstüne çozsun» diýdi. («Körlerdir agsaklar Hudaýyň öýüne girip bilmezler» diýen gep şondan galdy.) ⁹Dawut galany eýeledi we ony «Dawut galasy» diýip atlandyrdy. Ol Millodan^[2] başlap, galanyň tutuş töweregini täzeden gurdy.

¹⁰Dawut gitdigisaýy güýçlenýärdi, sebäbi Hökmürowan Hudaý Reb onuň bilendi.

¹¹Sur patyşasy Hiram Dawudyň ýanyna ilçiler bilen kedr agaçlaryny, agaç ussalarydyr köşk gurujy ussalary iberdi. Olar Dawut üçin köşk gurdular. ¹²Şeýlelikde, Dawut özüni Rebbiň tutuş Ysraýylyň patyşasy hökmünde berkarar edendigine hem-de Öz halky Ysraýylyň hatyrasyna öz patyşalygyny beýgeldendigine düşündi.

¹³Dawut Hebrondan gelenden soň, Iýerusalimde ýene-de gyrnaklardyr aýallar aldy. Olardan hem Dawudyň ogul-gyzlary boldy. ¹⁴Onuň Iýerusalimde doglan çagalarynyň atlary şulardyr: Şammuwa, Şobap, Natan, Süleýman, ¹⁵Ýybhar, Elişuwa, Nepek, Ýapyýa, ¹⁶Elişama, Elýada, Elipelet.

¹⁷Dawudyň tutuş Ysraýyla patyşalyga bellenilendigini eşidende, ähli piliştliler aýaga galyp, onuň gözlegine çykdylar. Dawut muny eşidip, çöldäki gala gitdi. ¹⁸Piliştliler gelip, Rapa jülgesine ýaýradylar. ¹⁹«Men piliştlileriň garşysyna çykaýynmy? Sen olary meniň elime berermiň?» diýip, Dawut Rebbe ýüz tutdy. Reb oňa: «Bar, piliştlileri şübhesiz seniň eliňe berjekdirin» diýdi. ²⁰Şeýlelikde, Dawut Bagalperasyma gelip, olary şol ýerde derbi-dagyn etdi. Ol: «Sil bentleriniň böwsülişi kimin, Reb-de duşmanlaryma meniň elim bilen zarba urdy» diýdi. Şol sebäpden hem bu ýere Bagalperasym^[3] diýen at dakyldy. ²¹Dawut bilen onuň adamlary piliştlileriň taşlap giden butlaryny aldylar.

²²Piliştliler ýene gelip, Rapa jülgesine ýaýradylar. ²³Dawut Rebbe ýüz tutanda, Reb şeýle diýdi: «Olaryň öňünden çykma. Balzam agaçlary tarapdan gelip, olaryň ýeňsesinden ur. ²⁴Balzam agaçlarynyň başlaryndan aýak seslerini eşideniňde, taýýar bol, sebäbi bu piliştlileriň goşunyny derbi-dagyn etmek üçin, Men — Rebbiň seniň öňüňe düşdügimdir». ²⁵Dawut Rebbiň buýruşy ýaly etdi. Ol Gebadan Gezere çenli bolan aralykda piliştlileri gyrdy.

6-njy bap

Dawut äht sandygyny Iýerusalime getirdýär

¹Dawut ýene-de Ysraýylyň men diýen adamlaryndan otuz müňüsini toplady. ²Ol Hudaýyň äht sandygyny getirmek üçin, adamlary bilen bile Bagala Ýahuda galasyna gitdi. Sandyk keruplaryň arasynda tagt guran Hökmürowan Reb diýip atlandyrylýar. ³Olar Hudaýyň sandygyny täze araba ýükläp, baýyrlykda ýerleşýän Abynadabyň öýünden alyp çykdylar. Täze arabany Abynadabyň ogullary Uza bilen Ahýo sürüp barýardylar. ⁴Uza Hudaýyň sandygynyň gapdalyndan^[4], Ahýo bolsa sandygyň öňünden ýöräp barýardy. ⁵Dawut we tutuş ysraýyl halky Rebbiň huzurynda bar güýçleri bilen serwi agajyndan edilen dürli saz gurallaryny: lira, arfa, deprek, kimwaldyr kastanet çalyp tans edýärdiler.

⁶Nakonyň harman jaýyna ýetenlerinde, olaryň öküzleri büdredi, Uza elini uzadyp, Hudaýyň sandygyndan tutdy. ⁷Uza garşy Rebbiň gahary geldi. Biperwaýlyk edendigi üçin, Hudaý ony şol ýerde öldürdi. Uza edil Hudaýyň sandygynyň ýanynda jan berdi. ⁸Dawut Rebbiň Uzany öldürendigi üçin gaharlandy. (Ol ýer şu güne çenli Peres Uza^[5] diýlip atlandyrylýar.) ⁹Dawut şol gün Rebden gorkup: «Rebbiň sandygyny nädip meniň ýanyma getirip bolarka?» diýdi. ¹⁰Şunlukda, Dawut Rebbiň sandygyny Dawut galasyna äkitmek islemedi. Ol sandygy Gat galasyndan bolan Obededomyň öýünde goýup gitdi. ¹¹Rebbiň sandygy üç aýlap Obededomyň öýünde durdy. Reb Obededomy we onuň tutuş hojalygyny ýalkady.

¹²«Reb Obededomyň hojalygyny hem-de oňa degişli bolanlaryň ählisini Hudaýyň sandygy üçin ýalkady» diýip, Dawut patyşa habar berdiler. Dawut gidip, Hudaýyň sandygyny uly şatlyk bilen Obededomyň öýünden Dawut galasyna getirdi. ¹³Rebbiň sandygyny göterijiler alty ädim ýöränden soň, Dawut bir öküz bilen semiz göläni gurbanlyk berdi. ¹⁴Dawut nepis zygyr matadan tikilen efot geýip, Rebbiň huzurynda bar güýji bilen joşup tans edýärdi. ¹⁵Şunlukda, Dawut hem-de tutuş ysraýyl halky şatlyk bilen gygyryşyp, şahdan edilen surnaý çalyp, Rebbiň sandygyny getirýärdiler.

¹⁶Rebbiň sandygy Dawut galasyna getirilende, Şawulyň gyzy Mikal penjireden seretdi. Dawudyň Rebbiň huzurynda bökjekläp tans edişini görüp, ol öz ýanyndan Dawuda göwnüýetmezçilik bilen seretdi. ¹⁷Olar Rebbiň sandygyny getirip, Dawudyň onuň üçin ýörite guran çadyrynyň içinde öz ýerinde goýdular. Soňra Dawut Rebbiň huzurynda ýakma hem salamatlyk gurbanlyklaryny berdi. ¹⁸Ol ýakma hem salamatlyk gurbanlyklaryny berip bolandan soň, Hökmürowan Rebbiň adyndan halka pata berdi. ¹⁹Aýal-erkek diýmän, ysraýyl halkynyň hersine bir çörek, bir bölek et hem-de kişmiş paýlady. Şondan soň tutuş jemagat öýüne dargady.

²⁰Dawut öz maşgalasyna pata bermek üçin gaýdyp gelýärkä, Şawulyň gyzy Mikal öňünden çykyp, oňa şeýle diýdi: «Bir bolgusyzyň utançsyzlyk bilen ýalaňaçlanyşy ýaly, öz emeldarlarynyň gyrnaklarynyň öňünde ýarym-ýalaňaçlanyp, gör, bu gün ysraýyl patyşasy özüne nähili hormat gazandy!» ²¹Dawut Mikala şeýle diýdi: «Bu seniň ataňyň hem onuň nesliniň ýerine meni saýlan, meni Öz halky Ysraýyla hökümdar eden Rebbiň huzurynda boldy. Hawa, men Rebbiň huzurynda tans etjek. ²²Men özümi öňküdenem has kiçeldip, mertebämi peseltjek. Emma seniň diýýän gyrnaklaryň meni şöhrata beslärler».

²³Şawulyň gyzy Mikal dünýäden perzentsiz ötdi.

7-nji bap

Rebbiň Dawuda beren wadasy

¹Dawut patyşanyň öz köşgünde ornaşan, Rebbiň ony daş-töweregindäki ähli duşmanlaryndan gorap, oňa rahat durmuş beren döwrüdi. ²Şol günlerde patyşa Natan pygambere: «Seret, men-ä kedr agajyndan gurlan köşkde ýaşaýaryn, Hudaýyň sandygy bolsa bir çadyrda dur» diýdi. ³Natan Dawuda: «Islän zadyňy ediber, sebäbi Reb seniň bilendir» diýdi.

⁴Emma hut şol gije Natana Rebbiň sözi aýan boldy: ⁵«Bar, gulum Dawuda Reb şeýle diýýär diý: „Maňa mesgen tutar ýaly öý gurjak senmi? ⁶Men ysraýyl halkyny Müsürden alyp çykan günümden bäri öýde mesgen tutmadym; çadyrymy ondan-oňa göçürip ýaşap ýördüm. ⁷Tutuş Ysraýyl bilen bolan ýerlerimiň ählisinde Öz halkym Ysraýyla baştutanlyk etmegi buýran serdarlarymyň, heý, birinden: ‘Näme üçin Maňa kedr agajyndan öý gurmadyňyz?’ diýip soradymmy?“ ⁸Indi sen Meniň gulum Dawuda Hökmürowan Reb ýene-de şeýle diýýär diý: „Men seni meýdanda goýun bakyp ýören ýeriňden alyp, Öz halkym Ysraýylyň hökümdary etdim. ⁹Nirä gitseň ýanyňda boldum, öňüňdäki ähli duşmanlaryňy gyryp taşladym. Indi bolsa ýer ýüzündäki beýik adamlaryň ady kimin seniň adyňy belende göterjek. ¹⁰Öz halkym Ysraýyl üçin bir ýer taýynlap, olary şol ýerde ýerleşdirjek. Şeýdip, olar öz ýerlerinde ýaşarlar. Mundan beýläk olaryň rahatlygy bozulmaz. ¹¹Halkym Ysraýyla serdarlar bellän döwrümden bäri sütem edişleri ýaly, betgylyk adamlar indi olara sütem etmezler. Men seni ähli duşmanlaryňdan gorap saklajak. Men-Reb seniň üçin öý gurjakdygymy jar edýärin. ¹²Peýmanyň dolup, ata-babalaryňa gowşanyňda, ýeriňe öz ogluňy, öz biliňden önen zürýadyňy tagta çykaryp, onuň patyşalygyny kuwwatlandyraryn. ¹³Meniň üçin öýi ol gurar. Men onuň şalyk tagtyny baky berkarar ederin. ¹⁴Men oňa Ata, ol bolsa Maňa ogul bolar. Günä gazanaýsa welin, ony atanyň ogluny taýak bilen jezalandyryşy ýaly, Men hem ony jezalandyraryn. ¹⁵Ýöne Şawuly mahrum edişim ýaly, ony Öz sadyk söýgimden mahrum etmerin. ¹⁶Seniň nesliň hem şalygyň Meniň huzurymda baky berkarar bolar. Şalyk tagtyň baky dowam eder“». ¹⁷Şeýlelikde, Natan tutuş bu aýanlygy, ýagny Rebbiň sözlerini Dawuda gürrüň berdi.

Dawudyň dogasy

¹⁸Soňra Dawut gelip, Rebbiň huzurynda oturdy-da, şeýle diýdi: «Ýa Hökmürowan Reb, men kim, meni şeýle derejä ýetirer ýaly meniň maşgalam kim? ¹⁹Ýa Hökmürowan Reb, bu zatlary hem az görýän ýaly, Sen Öz guluň nesliniň geljegi hakynda hem söz berdiň. Ýa Hökmürowan Reb, Sen ynsanlar bilen adatça şeýle iş salyşýaňmy?! ²⁰Men Saňa başga näme diýip bilerin?! Ýa Hökmürowan Reb, Sen Öz guluňy tanaýarsyň ahyryn! ²¹Öz sözüňiň hatyrasyna, Öz göwün islegiňe görä bu beýik işi edip, guluňa bildirdiň. ²²Eý, Hökmürowan Reb, Sen beýiksiň! Saňa taý geljek ýokdur, Senden başga Hudaý ýok! Muny öz gulaklarymyz bilen eşitdik. ²³Ýer ýüzünde Seniň halkyň Ysraýyla taý geljek halk barmyka?! Öz halkym bolsun diýip, Sen ony Müsür gulçulygyndan halas etdiň, beýik hem aýylganç işler bilen Öz adyňy şöhrata beslemek üçin beýleki milletleri we olaryň hudaýlaryny olaryň öňünden kowup çykardyň. ²⁴Hemişelik Öz halkym bolsun diýip, halkyň Ysraýyly Özüň üçin ebedi halk etdiň. Ýa Reb, Sen olaryň Hudaýy bolduň. ²⁵Indi bolsa, Sen, ýa Hudaýymyz Reb, Öz guluň hem onuň nesli hakda aýdan sözüňi ebedi sakla-da, diýşiň ýaly et! ²⁶Goý, ynsanlar „Hökmürowan Reb Ysraýylyň Hudaýydyr“ diýip, Seniň adyňy ebedilik belende götersinler. Guluň Dawudyň nesli Seniň öňüňde kuwwatlansyn. ²⁷„Sebäbi, eý, Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb, Seniň nesliňi baky berkarar ederin“ diýip, guluňa Özüň aýan etdiň. Şoňa görä-de, guluň Saňa ýüzlenip, şu dilegi okamaga milt etdi. ²⁸Ýa Hökmürowan Reb, Sen Hudaýsyň, Seniň sözleriň hakdyr. Şu ýagşylyklary guluňa Sen wada etdiň. ²⁹Öz huzuryňda ebedi galsyn diýip, guluňyň nesline pata bermek, goý, Saňa hoş görünsin! Sebäbi, ýa Hökmürowan Reb, muny Özüň söz berdiň. Seniň pataň bilen, goý, guluňyň nesli baky pataly bolsun!»

8-nji bap

Dawut duşmanlaryna ýeňýär

¹Birnäçe wagtdan soň Dawut piliştlilere zarba urup, olary özüne tabyn etdi. Ol Metekamma galasyny piliştlileriň elinden aldy.

²Ol mowaplylary-da ýeňdi. Olary ýerde hatara ýatyryp, ölçeg ýüpi bilen ölçäp, böleklere böldi. Her üç bölegiň birini diri galdyryp, iki bölegini öldürip çykdy. Şeýdip diri galan mowaplylar Dawuda gul bolup, salgyt tölediler.

³Soňra Dawut Ýewfrat derýasynyň töweregindäki agalygyny täzeden dikeltmek üçin giden Soba patyşasy Rehobyň ogly Hadadgezeri boýun egdirdi. ⁴Dawut onuň bir müň ýedi ýüz sany söweş arabaly esgerlerini hem-de ýigrimi müň esgerli pyýada goşunyny ýesir aldy. Ol atlaryň ýüz araba ýeter ýalysyny goýup, galanlaryny maýyp etdi. ⁵Damaskda ýaşaýan siriýalylar Soba patyşasy Hadadgezere kömege gelende, Dawut siriýalylaryň ýigrimi iki müňüsini öldürdi. ⁶Dawut Damaskda ýaşaýan siriýalylaryň arasynda goşun bölümlerini ýerleşdirdi. Siriýalylar Dawuda tabyn bolup, oňa salgyt tölediler. Dawudyň baran ýerinde Reb oňa ýeňiş berýärdi. ⁷Dawut Hadadgezeriň gullarynyň göterýän altyn galkanlaryny alyp, Iýerusalime getirdi. ⁸Dawut patyşa Hadadgezeriň Beta hem-de Berotaý galalaryndan juda köp bürünç aldy.

⁹Hamat şasy Togy Dawudyň Hadadgezeriň ähli goşunyny derbi-dagyn edendigini eşitdi. ¹⁰Hadadgezer bilen urşup, ondan üstün çykmagy mynasybetli Dawut patyşany gutlamak hem-de hal-ahwal soraşmak üçin, Togy öz ogly Ýoramy Dawudyň ýanyna iberdi. Sebäbi Hadadgezer Togy bilen ýygy-ýygydan uruşýardy. Ýoram özi bilen kümüş, altyn hem bürünç sowgatlar äkitdi. ^11-12Dawut bu sowgatlary-da öz boýun egdiren ähli milletlerinden: edomlardan, mowaplardan, ammonlardan, piliştlilerden, amaleklerden hem-de Soba patyşasy Rehobyň ogly Hadadgezerden alan altyndyr kümüşleri bilen birlikde Rebbe bagyş etdi.

¹³Duz jülgesinde on sekiz müň edomlyny öldürenden soň, Dawudyň meşhurlygy has-da artdy. ¹⁴Ol Edomyň ähli ýerinde goşun bölümlerini ýerleşdirdi. Ähli edomlylar Dawuda tabyn boldular. Dawudyň giden ýerinde Reb oňa ýeňiş berýärdi.

¹⁵Şeýdip, Dawut tutuş Ysraýyla patyşalyk edýärdi. Ol tutuş halkyny adyllyk hem hakykat bilen dolandyrýardy. ¹⁶Seruýanyň ogly Ýowap onuň goşunbaşysydy; Ahyludyň ogly Ýehoşapat — baş emeldardy, ¹⁷Ahytubyň ogly Sadok bilen Abýataryň ogly Ahymelek — ruhanydylar, Seraýa — kätipdi, ¹⁸Ýehoýadanyň ogly Benaýa — keretler bilen peletleriň baştutanydy, Dawudyň ogullary bolsa ruhanydylar.

9-njy bap

Dawut we Mepiboşet

¹Dawut: «Ýonatanyň hatyrasy üçin ýagşylyk ederim ýaly, Şawulyň neslinden galan barmyka?» diýip sorady. ²Şawulyň neslinden Siba atly bir hyzmatkär bardy. Ony Dawudyň ýanyna çagyrdylar. Patyşa ondan: «Sen Sibamy?» diýip sorady. Siba: «Hawa, men şol guluň» diýip jogap berdi. ³Patyşa ondan: «Şawulyň neslinden aman galan barmy? Hudaýyň hatyrasyna men oňa wepalylyk görkezjek» diýip sorady. Siba: «Ýonatanyň iki aýagy-da agsak bir ogly bar» diýip jogap berdi. ⁴Patyşa ondan: «Ol nirede?» diýip sorady. Siba: «Ol Lodebarda, Emiýeliň ogly Makyryň öýünde» diýip jogap berdi. ⁵Dawut patyşa Ýonatanyň ogluny Lodebardan, Emiýeliň ogly Makyryň öýünden getirtdi. ⁶Ýonatanyň ogly, Şawulyň agtygy Mepiboşet Dawudyň ýanyna geldi. Ol ýere ýüzin düşüp, patyşa tagzym etdi. Dawut: «Mepiboşet!» diýdi. Ol: «Hawa, men şol guluň!» diýip jogap berdi. ⁷Dawut oňa: «Gorkma, kakaň Ýonatanyň hatyrasyna men saňa ýagşylyk etjek. Ataň Şawulyň ähli ýerlerini saňa gaýtaryp berjek. Sen hemişe meniň saçagymdan naharlanarsyň» diýdi. ⁸Mepiboşet oňa tagzym edip: «Men guluň öli bir it ahyryn, näme üçin sen maňa ýagşylyk edýäň?» diýdi. ⁹Soňra patyşa Şawulyň hyzmatkäri Sibany çagyryp, oňa: «Şawula hem onuň nesline degişli bolan zatlaryň ählisini jenabyňyň agtygyna berendirin. ¹⁰Sen ogullaryň we hyzmatkärleriň bilen ýeri onuň üçin bejerip, hasylyny ýygnarsyň, şonda ol jenabyňyň agtygynyň harajady bolar, emma jenabyňyň agtygy Mepiboşet hemişe meniň saçagymdan naharlanar» diýdi.

Sibanyň on bäş ogly bilen ýigrimi hyzmatkäri bardy. ¹¹Siba Dawut patyşa: «Şa hezretleriniň men guluna emr eden zatlarynyň ählisi berjaý ediler» diýdi.

Mepiboşet edil Dawudyň öz ogullarynyň biri ýaly onuň saçagyndan naharlanýardy. ¹²Mepiboşediň Mika atly ýaşajyk bir ogly bardy. Sibanyň öýünde ýaşaýanlaryň ählisi indi Mepiboşediň hyzmatkärleri boldular. ¹³Mepiboşet Iýerusalimde ýaşaýardy, sebäbi ol hemişe patyşanyň saçagyndan naharlanýardy. Onuň iki aýagy-da agsakdy.

10-njy bap

Dawut ammonlary hem-de amorlary derbi-dagyn edýär

¹Birnäçe wagtdan soň ammonlaryň patyşasy Nahaş ölüp, onuň ýerine ogly Hanun tagta çykdy. ²Dawut: «Nahaş maňa wepaly boldy, men hem onuň ogly Hanuna wepaly bolaýyn» diýdi. Ony kakasy üçin çekýän hasratyndan köşeşdirmek üçin, Dawut onuň ýanyna birnäçe çaparlar ýollady. Dawudyň çaparlary ammonlaryň ýurduna baranda, ³ammon begleri öz patyşasyna şeýle diýdiler: «Dawut saňa şu adamlary ataňyň hormaty üçin iberendir öýdýäňmi? Ol öz çaparlaryny galany basyp almak üçin, ony gözden geçirmäge iberendir». ⁴Şonda Hanun Dawudyň çaparlaryny tutup, olaryň sakgallarynyň deň ýarysyny syrdyryp, geýimlerini syrtlaryna çenli ortasyndan kesdirip, yzlaryna ugratdy. ⁵Bu hakda Dawuda habar berenlerinde, ol: «Sakgalyňyz ösýänçä, Ýerihoda boluberiň, soň gelersiňiz» diýen tabşyryk bilen olaryň öňünden adam iberdi, çünki olar gaty utanýardylar.

⁶Dawudy özlerine duşman edendiklerine düşünip, ammonlar Beýtrehop bilen Sobadan siriýalylaryň ýigrimi müň esgerini, Topdan on iki müň adamy hem-de Magaka patyşasyny müň adamy bilen bile hakyna tutdular. ⁷Dawut muny eşidip, Ýowap bilen batyr esgerli tutuş goşuny olaryň garşysyna sürdi. ⁸Ammonlar çykyp, galanyň derwezesiniň agzynda söweşmek üçin nyzama durdular. Emma Soba bilen Rehop galalaryndan gelen siriýalylar we Topuň hem Magakanyň adamlary açyk meýdanda aýratyn nyzama durdular.

⁹Özüniň hem arkasynda, hem öňünde söweşiň ýaýbaňlanandygyny gören Ýowap Ysraýylyň saýlama esgerlerini alyp, olary siriýalylaryň garşysyna nyzama duruzdy. ¹⁰Galan goşuny öz dogany Abyşaýyň eline berdi we olary ammonlaryň garşysyna nyzama duruzdy. ¹¹Ýowap: «Bardy-geldi siriýalylar menden güýçli çykaýsalar, sen maňa kömege ýetişersiň; bardy-geldi ammonlar senden güýçli bolup çykaýsalar, onda men saňa kömege ýetişerin. ¹²Mert bol, halkymyz üçin we Hudaýymyzyň galalary üçin dözümli söweşeli. Reb bolsa Öz islänini eder» diýdi. ¹³Şeýdip, Ýowap hem onuň goşunlary siriýalylara garşy söweşe girişdiler; duşmanlar Ýowapdan gaçdylar. ¹⁴Siriýalylaryň gaçanyny gören ammonlar Abyşaýdan gaçyp, gala girdiler. Şondan soň Ýowap ammonlar bilen söweşmesini bes edip, yzyna gaýtdy we Iýerusalime geldi.

¹⁵Özleriniň ysraýyllardan ýeňlendiklerini gören siriýalylar bir ýere toplanyşdylar. ¹⁶Hadadgezer Ýewfradyň aňyrsyndaky siriýalylara habar ýollap, söweşe çykardy. Olar Hadadgezeriň goşunbaşysy Şobagyň baştutanlygynda Heýlam galasyna geldiler. ¹⁷Dawut muny eşidip, ähli ysraýyllary toplap, Iordan derýasyndan geçdi we Heýlam galasyna geldi. Siriýalylar Dawudyň garşysyna nyzama durdular we söweşe girişdiler. ¹⁸Siriýalylar ysraýyllaryň goşunyndan gaçdylar. Dawut olaryň ýedi müň söweş arabaly esgerlerini hem-de pyýada goşundan kyrk müň adamy öldürdi. Ol siriýalylaryň goşunbaşysy Şobagy ýaralady; Şobap şol ýerde jan berdi. ¹⁹Hadadgezere tabyn bolan hanlaryň ählisi özleriniň ysraýyllardan ýeňlendiklerine göz ýetirdiler; olar bilen ylalaşyk baglaşyp, olara boýun egdiler. Siriýalylar hem mundan beýläk ammonlara kömek etmekden gorkdular.

11-nji bap

Dawut bilen Batşeba

¹Ýaz paslynda, patyşalaryň ýörişe gidýän döwri Dawut öz nökerlerini, ähli ysraýyl goşunyny Ýowabyň ýolbaşçylygy astynda söweşe ýollady. Olar ammonlary kül-peýekun etdiler, Raba galasyny gabawa aldylar. Emma Dawut Iýerusalimde galypdy.

²Bir gün agşamara Dawut düşeginden turup, köşgüň üçegine çykdy-da, gezim etmäge başlady. Şol wagt suwa düşünip duran bir aýala onuň gözi düşdi. Aýal diýseň görmegeýdi. ³Aýalyň kimdigini bilmek islän Dawut onuň ýanyna adam iberdi. Iberilen gidip gelip, onuň Eligamyň gyzy, het halkyndan bolan Uryýanyň aýaly Batşebadygyny Dawuda habar berdi. ⁴Dawut adamlaryna aýaly getirmegi buýurdy. Aýal Dawudyň ýanyna geldi. Dawut aýbaşydan ýaňy arassalanan Batşeba bilen ýatdy. Soňra aýal öýüne gaýtdy. ⁵Aýal göwreli boldy we Dawuda: «Men göwreli» diýip habar ýollady.

⁶«Het halkyndan bolan Uryýany meniň ýanyma iber» diýip, Dawut Ýowaba habar etdi. Ýowap Uryýany Dawudyň ýanyna iberdi. ⁷Uryýa ýanyna gelende, Dawut ondan Ýowabyň we goşunyň hal-ýagdaýy, urşuň gidişi hakda soraşdyrdy. ⁸Soňra ol Uryýa: «Öýüňe bar-da, dynjyňy al» diýdi. Uryýa patyşanyň köşgünden çykanda, onuň yzyndan patyşanyň sowgadyny hem äkitdiler. ⁹Emma Uryýa öz jenabynyň ähli nökerleri bilen bile şa köşgüniň gapysynda ýatdy; öýüne gitmedi. ¹⁰Onuň öz öýüne gitmändigini Dawuda habar berenlerinde, ol Uryýadan: «Sen ýaňyja ýoldan geldiň. Näme üçin öýüňe gitmediň?» diýip sorady. ¹¹Uryýa Dawuda: «Äht sandygy bilen ysraýyllardyr ýahudalar çadyrdakalar, jenabym Ýowapdyr onuň nökerleri meýdandakalar, men iýip-içmek we aýalym bilen ýatmak üçin öýüme gideýinmi? Seniň ömrüňden hem janyňdan ant içýärin, men beýle iş edip bilmerin» diýdi. ¹²Dawut Uryýa: «Bu günem şu ýerde bol, ertir men seni yzyňa ugradaryn» diýdi. Şunlukda, Uryýa ol gün hem Iýerusalimde galdy. ¹³Ertesi gün Dawut ony çagyryp, iýdirip-içirip serhoş etdi. Agşam Uryýa ýene-de öz öýüne gitmän, jenabynyň nökerleri bilen bile öňki ýatýan ýerine gitdi. ¹⁴Ertesi irden Dawut Ýowaba hat ýazyp, Uryýadan iberdi. ¹⁵Dawut hatynda şeýle ýazdy: «Uryýany söweşiň iň gazaply gidýän ýerinde goý-da, onuň ýanyndan aýryl. Goý, ol ýaralanyp ölsün». ¹⁶Ýowap galany gabaw astynda saklap, gowy synlansoň, gaýduwsyz adamlaryň bar ýerini bilýärdi. Ol Uryýany şol ýerde goýdy. ¹⁷Galanyň adamlary çykyp, Ýowap bilen söweşmäge başladylar. Dawudyň nökerlerinden birnäçesi öldi. Öldürilenleriň arasynda het halkyndan bolan Uryýa-da bardy. ¹⁸Ýowap adam iberip, söweş baradaky maglumatlaryň ählisini Dawuda ýetirdi. ¹⁹Ol çapara şeýle diýdi: «Söweş hakyndaky habarlaryň ählisini patyşa gürrüň berip bolanyňdan soň, ²⁰patyşa gazaba münüp: „Näme üçin gala beýle golaý bardyňyz? Olaryň sizi diwaryň üstünden oka tutjakdyklaryny bilmeýärmidiňiz näme? ²¹Ýerubagalyň ogly Abymelegi bir aýalyň öldürendigini bilmeýärmidiňiz? Tebezde ol aýal diwaryň üstünden oňa degirmen daşyny zyňyp öldürmänmidi? Näme üçin diwara gaty golaý bardyňyz?“ diýäýse, şol wagt: „Siziň het halkyndan bolan guluňyz Uryýa hem öldi“ diýersiň».

²²Çapar gidip, Ýowabyň tabşyranlarynyň ählisini Dawuda gürrüň berdi. ²³Ol Dawuda şeýle gürrüň berdi: «Duşmanyň güýji biziňkiden agdyk eken. Olar biziň garşymyza meýdana çykdylar, emma biz derwezäniň agzyna çenli olaryň yzlaryndan kowduk. ²⁴Şonda ýaýçylar diwaryň üstünden seniň adamlaryňy oka tutdular; olaryň arasynda ölenleri hem boldy. Het halkyndan bolan guluňyz Uryýa hem şonda öldi». ²⁵Dawut çapara: «Ýowaba aýt, goý, bu iş üçin ol köp alada galmasyn; gylyç kä oňa deger, kä muňa. Galanyň üstüne hüjümi güýçlendirsinler-de, ony ýumursynlar. Şu sözler bilen ony ruhlandyr» diýdi.

²⁶Uryýanyň aýaly adamsynyň ölendigini eşidip, onuň ýasyny tutdy. ²⁷Ýas gutarandan soň, Dawut adam iberip, ol aýaly köşgüne getirtdi. Şeýdip, ol Dawudyň aýaly boldy. Ondan Dawudyň bir ogly boldy.

Ýöne Dawudyň eden bu işi Rebbiň nazarynda nejislikdi.

12-nji bap

Natan pygamber Dawuda käýeýär

¹Reb Dawudyň ýanyna Natan pygamberi iberdi. Ol Dawudyň ýanyna baryp, oňa şeýle diýdi: «Galalaryň birinde birisi baý, beýlekisi garyp bolan iki sany adam ýaşapdyr. ²Baýyň süri-süri goýnudyr sygry bolupdyr. ³Garybyň bolsa bar baýlygy ýeke-täk guzujygy eken. Ol ony satyn alyp, öz ýanynda çagalary bilen bile ulaldypdyr. Ol öz eýesi bilen bir tabakdan iýip, bir käseden suw içipdir. Garyp ony öz gujagynda ýatyrýan eken. Ol oňa edil öz gyzy ýaly seredipdir. ⁴Günlerde bir gün ýaňky baý adamyň öýüne myhman gelipdir. Myhman üçin öz goýunlaryndan ýa-da sygyrlaryndan alyp soýmaga onuň gözi gyýman, hälki garybyň guzusyny alyp, şondan nahar taýýarlapdyr». ⁵Baýa juda gahary gelip, Dawut Natana: «Rebden ant içýärin, bu adamyň başy ölümlidir. ⁶Şeýle edendigi hem rehimsizligi üçin, ol guzyny dört esse edip gaýtarar» diýdi. ⁷Natan Dawuda şeýle diýdi: «Şol adam — sen! Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Seni Ysraýyla patyşalyga saýlananam, Şawulyň elinden halas edenem Men. ⁸Men saňa hojaýynyňyň hojalygyny berdim, aýallaryny gujagyňa saldym. Saňa ysraýyl bilen ýahuda halkyny hem berdim. Bulary az gören bolsaň, onda ýene-de köp zatlary bererdim. ⁹Näme üçin sen Men-Rebbiň ýigrenýän işlerini etmek bilen, Meniň sözümi äsgermediň? Het halkyndan bolan Uryýany söweşde gylyçdan geçirdip, onuň aýalyny özüňe aýal edindiň. Ony ammonlaryň gylyjy bilen öldürdiň. ¹⁰Mundan beýläk gylyç müdimilik seniň nesliňiň depesinden düşmez. Sebäbi sen Meni äsgermediň we het halkyndan bolan Uryýanyň aýalyny özüňe aýal edindiň“». ¹¹Reb şeýle diýýär: «Saňa erbetligi öz öýüňden dörederin. Aýallaryňy öz gözüňiň alnynda eliňden alyp, ýakynyňa bererin. Ol ýakynyň gündiziň günortany aýallaryň bilen ýatar. ¹²Sen bu işi gizlin etdiň, emma Men muny tutuş Ysraýylyň gözüniň alnynda, gündiziň günortany ederin». ¹³Dawut Natana: «Men Rebbiň öňünde günä gazandym» diýdi. Natan Dawuda: «Reb seniň günäňi geçdi; sen ölmersiň. ¹⁴Ýöne bu işi etmek bilen, sen Rebbi doly äsgermezlik etdiň, şol sebäpli senden doguljak çaga öler» diýdi. ¹⁵Şondan soň Natan öýüne gitdi.

Dawudyň ogly ölýär

Reb Dawudyň Uryýanyň aýalyndan doglan ogluny urdy; çaga agyr keselledi. ¹⁶Dawut çaga üçin Hudaýa ýalbardy, agyz bekledi, otagyna girip, bütin gijeler ýanyny ýere berip ýatdy. ¹⁷Köşgüň ýaşululary gelip, ony ýerden galdyrmak islediler. Emma ol ne ýerinden turdy, ne-de olar bilen bile nahar iýdi. ¹⁸Ýedinji gün diýlende, çaga ýogaldy. Dawudyň adamlary bu hakda oňa habar bermekden gorkdular. Olar: «Çaga heniz dirikä, ol biziň gepimize gulak asmady. Indi çaganyň ölendigini biz oňa nähili aýdarys? Özüne bir zat eder» diýip oýlandylar. ¹⁹Ýöne Dawut adamlarynyň arasynda bir hyşy-wyşynyň bardygyny görüp, çaganyň ýogalandygyna düşündi. Ol adamlaryna: «Çaga ýogaldymy?» diýdi. Olar: «Hawa, ýogaldy» diýdiler.

²⁰Dawut ýerinden galdy, ýuwundy, üstüne atyr sepdi we geýimlerini çalşyrdy. Soňra Rebbiň öýüne gidip ybadat etdi. Soň öýüne gaýdyp geldi we naharlanjakdygyny aýtdy. Öňünde nahar goýdular, ol naharlandy. ²¹Adamlary oňa: «Çaga dirikä, agyz beklediň we agladyň. Ol ýogalandan soň bolsa, turup naharlandyň. Bu näme etdigiň boldy?» diýdiler. ²²Dawut: «Çaga dirikä, agyz bekledim, agladym. Sebäbi men: „Kim bilýär, belki, Reb maňa rehim eder, çaga gutular“ diýip oýlanypdym. ²³Emma ol ýogalansoň, men näme üçin agyz bekläýin? Men ony yzyna getirip bilerinmi? Men onuň ýanyna giderin welin, ol indi meniň ýanyma gelmez» diýip jogap berdi.

Süleýman dogulýar

²⁴Dawut aýaly Batşeba göwünlik berdi we onuň bilen ýatdy. Batşeba bir ogul dogurdy; Dawut onuň adyna Süleýman dakdy. Reb çagany söýdi ²⁵we Rebbiň hatyrasy üçin, bu çaganyň adyna Ýedidýa^[6] dakylmalydygy hakda Natan pygamberiň üsti bilen habar iberdi.

²⁶Indi Ýowap ammonlaryň Raba galasynyň garşysyna uruşýardy. Ol şa galasyny basyp aldy. ²⁷Ýowap Dawuda: «Men Raba galasyna hüjüm edip, suw çeşmelerini eýeledim. ²⁸Indi sen goşunyň galan bölegini topla we galanyň çar tarapyndan çozup, ony basyp al. Bolmasa galany özüm basyp alaryn we ol meniň adym bilen atlandyrylar» diýip habar iberdi. ²⁹Dawut ähli goşuny toplap, Raba galasyna hüjüm edip, ony boýun egdirdi. ³⁰Dawut ammonlaryň patyşasynyň başyndan altyn täjini aldy; onuň agramy iki putdy^[7], onuň ýüzüne gymmatbaha daş oturdylandy. Ony Dawudyň kellesine geýdirdiler. Dawut galadanam köp mukdarda olja aldy. ³¹Galanyň halkyny bolsa Dawut galadan göçürip byçgy, demir kätmen hem-de palta bilen işlenilýän işlere ýa-da kerpiç işlerine goýdy. Ol ammonlaryň ähli galalarynda şeýle edenden soň, ähli goşun bilen bile Iýerusalime dolandy.

13-nji bap

Amnon we Tamar

¹Aradan esli wagt geçdi. Dawudyň ogly Abşalomyň Tamar atly bir owadan uýasy bardy. Dawudyň başga bir ogly Amnon oňa aşyk boldy. ²Öz enebaşga uýasy Tamara bolan yşk heserinden ýaňa gussa çekip, ol keselledi. Ol boý gyz bolansoň, oňa bir zat etmek Amnona kyn bolup görünýärdi. ³Ýöne Amnonyň Ýonadap diýen bir dosty bardy. Ýonadap Dawudyň dogany Şimganyň ogludy. Ol juda mekir adamdy. ⁴Ýonadap Amnona: «Eý, şazada, gün-günden halyň perişan bolup barýa-la! Belki, munuň sebäbini maňa aýdarsyň?!» diýdi. Amnon oňa: «Doganym Abşalomyň uýasy Tamara aşyk boldum» diýdi. ⁵Ýonadap oňa: «Kesellän bol-da, düşegiňe geçip ýat. Kakaň halyňy soramaga gelende, oňa: „Uýam Tamar gelip, meni naharlasyn. Ol öz ýanymda nahar taýýarlasyn. Onuň öz ýanymda nahar taýýarlanyny göräýeýin hem-de nahary onuň öz elinden iýäýeýin“ diýip aýt» diýdi. ⁶Şunlukda, Amnon kesellän kişi bolup, düşegine geçip ýatdy. Patyşa halyny soramaga gelende, ol: «Uýam Tamar gelip, ýanymda tagamly kökeler bişirip bersedi, men onuň öz elinden iýsedim» diýdi.

⁷Dawut: «Dogany Amnonyň öýüne barsyn-da, oňa nahar taýýarlasyn» diýip, Tamaryň yzyndan adam iberdi. ⁸Tamar doganynyň öýüne bardy. Amnon düşekde ýatyrdy. Tamar hamyr ýugrup, ony ýaýdy, doganynyň ýanynda tagamly kökeler bişirdi. ⁹Kökeleri tabaga saldy-da, getirip, onuň öňünde goýdy, ýöne ol iýmedi. Amnon: «Ýanymdakylaryň ählisi çyksyn» diýdi. Hemmeler onuň ýanyndan çykdylar. ¹⁰Şonda Amnon Tamara: «Kökeleri ýatjak jaýyma elt, men ony öz eliňden iýjek» diýdi. Tamar bişiren tagamly kökelerini dogany Amnonyň ýatjak jaýyna alyp bardy. ¹¹Tamar kökeleri onuň ýanyna alyp gelende, Amnon oňa ýapyşyp: «Uýam, gel, bile ýataly-la!» diýdi. ¹²Tamar oňa şeýle diýdi: «Ýok, dogan, namysyma degme! Ysraýylda munuň ýaly zat görlen däldir. Beýle nejis iş etme! ¹³Beýle masgaraçylykdan soň men nirä giderin?! Senem Ysraýylyň binamyslarynyň biri bolup galarsyň. Gowusy, git-de, patyşa bilen gepleş. Ol meni senden gaýgyrmaz». ¹⁴Ýöne Amnon oňa gulak asmagam islemän, ondan güýçli bolansoň, ony zorlady. ¹⁵Şondan soň onda Tamara bolan güýçli ýigrenç döredi. Bu ýigrenç onuň öňki yşk heserinden-de has güýçlüdi. Amnon oňa: «Çyk!» diýdi. ¹⁶Emma Tamar: «Ýok, dogan, kowmak bilen maňa edýän bu ýamanlygyň öňki eden ýamanlygyňdan hem uludyr» diýdi. Emma Amnon oňa gulak asmady. ¹⁷Ol hyzmatkär ýigidini çagyryp: «Şu aýaly öýden çykar-da, gapyny ýap» diýdi. ¹⁸Hyzmatkär ony öýden çykaryp, gapyny ýapdy. (Tamaryň egninde ýeňli uzyn köýnegi bardy. Ir döwürlerde şalaryň ýetişen gyzlary şeýle geýner ekenler.) ¹⁹Tamar başyndan kül sowrup, egnindäki köýneginiň ýakasyny ýyrtdy. Elleri bilen başyny tutup, ýolboýy möňňürip aglap gitdi.

²⁰Dogany Abşalom oňa: «Saňa doganyň Amnon el urdumy? Häzirlikçe sesiňi çykarma, uýam, ol seniň doganyň. Munuň üçin özüňi horlama» diýdi. Şeýdip, Tamar dogany Abşalomyň öýünde ýalňyz ýaşaberdi.

²¹Bolan işi eşidende, Dawut patyşanyň juda gahary geldi. ²²Uýasynyň namysyna degendigi üçin, Abşalom Amnony ýigrenýärdi. Ýöne ol Amnona ýagşydan-ýamandan hiç zat diýenokdy.

Abşalom ar alýar

²³Iki ýyldan soň Abşalom Efraýyma golaý bolan Bagalhasorda goýun gyrkdyrýardy. Ol patyşanyň ähli ogullaryny şol ýere çagyrdy. ²⁴Abşalom patyşanyň ýanyna gelip: «Guluň häzir goýun gyrkdyrýar. Özüňiz hem-de adamlaryňyz men guluň bilen bile gidäýseňiz» diýdi. ²⁵Emma patyşa oňa: «Ýok, oglum, hemmämiz gitmäli; biz saňa ýük bolarys» diýdi. Abşalom hernäçe ýalbarsa-da, Dawut gitmäge razy bolmady, ýöne oňa ak pata berdi. ²⁶Abşalom oňa: «Bolmasa, doganym Amnon gidäýsin» diýdi. Patyşa oňa: «Näme üçin ol seniň bilen gitmeli?» diýip sorady. ²⁷Emma Abşalom ýalbaryp, Amnony we beýleki ähli ogullaryny özi bilen ibermäge patyşany razy etdi. ²⁸Abşalom hyzmatkärlerine şeýle buýruk berdi: «Serediň, Amnon şerapdan serhoş bolanda, men: „Amnony uruň“ diýerin. Şonda siz ony öldürersiňiz. Gorkmaň. Size muny men buýurýandyryn. Gorkmaň, mert boluň!» ²⁹Abşalomyň adamlary Amnony buýrulyşy ýaly etdiler. Şanyň beýleki ogullary bolsa öz gatyrlaryna münüp gaçdylar.

³⁰Olar entek ýoldakalar, Dawuda: «Abşalom seniň ogullaryňyň ýekesini-de goýman, baryny öldüripdir» diýip habar berdiler. ³¹Patyşa turup, ýakasyny ýyrtyp, ýer bagyrtlady. Onuň ýanyndaky adamlary-da ýakalaryny ýyrtdylar. ³²Emma Dawudyň dogany Şimganyň ogly Ýonadap: «Şa hezretleri: „Ogullarymyň baryndan dyndarypdyrlar“ diýip pikir etmesin. Öldürilen diňe Amnon. Bu Amnonyň öz uýasy Tamaryň namysyna degen gününden bäri Abşalomyň ýüregine düwen niýetidi. ³³Şoňa görä, goý, şa hezretleri ogullarynyň ählisi ölen ýaly bolup, özüni horlap oturmasyn. Diňe Amnon öldi» diýdi.

³⁴Abşalom gaçyp gidipdi. Dag tarapdaky Horonaýym ýolundan bir topar adamyň gelýändigine gözegçi nökeriň gözi düşdi. ³⁵Ýonadap patyşa: «Hanha, seret, guluňyň aýdyşy ýaly, ogullaryň gelýär» diýip, ³⁶sözüni soňlap-soňlamanka, şanyň ogullary gelip ýetdiler. Olar ses edip aglaşdylar. Patyşa bilen onuň adamlary-da gözýaş döküp aglaşdylar.

³⁷Abşalom gaçyp, Geşur patyşasy Emihudyň ogly Talmaýyň ýanyna gitdi. Dawut bolsa uzak wagtlap oglunyň ýasyny tutdy.

³⁸Geşura gaçyp baran Abşalom ol ýerde üç ýyl ýaşady. ³⁹Amnonyň ölüminden soň, köp wagtyň geçmegi bilen Dawut patyşa köşeşdi, ol indi Abşalomy yzarlajak hem bolmady^[8].

14-nji bap

Abşalom Iýerusalime gaýdyp gelýär

¹Patyşanyň Abşalom hakda pikir etmesini goýup bilmeýändigine Seruýanyň ogly Ýowap göz ýetirdi. ²Ýowap Tekowa galasyna adam iberip, ol ýerden bir dana aýaly getirtdi. Ýowap aýala: «Ýas lybasyna girersiň-de, ýas tutýan kişi bolarsyň; atyr sepinmersiň, özüňi esli wagtdan bäri bir merhumyň ýasyny tutýan ýaly alyp bararsyň; ³patyşanyň ýanyna baryp, meniň diýenlerimi oňa aýdarsyň» diýip, aýtmaly sözlerini onuň agzyna salyp berdi.

⁴Tekowaly aýal patyşanyň huzuryna bardy-da, ýere ýüzin düşüp, oňa tagzym edip: «Kömek ediň, eý, şahym!» diýdi. ⁵Patyşa: «Näme boldy?» diýip sorady. Aýal şeýle diýdi: «Wah, men bir äri ölen dul aýal. ⁶Gyrnagyňyzyň iki sany ogly bardy. Bir gün olar meýdanda uruşdylar. Ol ýerde olary aralamaga adam bolmansoň, biri beýlekisini urup öldürdi. ⁷Indi tutuş tire gyrnagyňyza garşy çykyp: „Doganyny öldüreni biziň elimize ber, onuň özüni-de öldürip, ondan doganynyň ganyny aljak. Şeýdip, biz mirasdary-da öldürjek“ diýýärler. Şeýdip, olar ojagymyň galanja oduny-da söndürip, ýer ýüzünde adamymdan nam-nyşan galdyrmajak bolýarlar». ⁸Patyşa aýala: «Bolýar, gidiber, men sen hakda perman bererin» diýdi. ⁹Tekowaly aýal patyşa ýüzlenip: «Eý, şa hezretleri, günäsi meniň hem-de atamyň nesliniň boýnuna. Goý, şa hem-de onuň tagty günäden azat bolsun» diýdi. ¹⁰Patyşa: «Eger biri bir zat diýäýse, meniň ýanyma alyp gel, hiç zat diýmez ýaly ederin» diýdi. ¹¹Aýal: «Goý, şa hezretleri öz Hudaýy Rebden ant içsin we öldürileniň hossary mundan beýläk adam öldürmesin, meniň oglumam diri galsyn» diýdi. Patyşa: «Rebden ant içýärin, ogluňa barmagyny batyran adam bolmaz» diýdi. ¹²Aýal: «Ygtyýar etseňiz, şa hezretlerine gyrnagyňyzyň bir sözi bar» diýdi. Patyşa: «Aýt!» diýdi. ¹³Aýal şeýle diýdi: «Onda näme üçin Hudaýyň halkyna garşy beýle işleri küýüňe getirýäň? Şanyň bu aýdýanlary onuň özüni ýazgarýar, sebäbi siz kowan adamyňyzy gaýtaryp getirmeýärsiňiz. ¹⁴Dökülip, topraga siňip giden suw ýaly, ählimiz dünýäden öteris. Ýöne Hudaý jany almaz. Ol kowlanlary Özünden uzaklaşdyrmazlygyň alajyny tapýar. ¹⁵Adamlar meni gorkuzansoň, şa hezretlerine şulary aýtmak üçin geldim. Men gyrnagyň: „Patyşa ýetireýin, belki, ol gyrnagynyň dilegini bitirer, ¹⁶meni diňlär hem-de öz gyrnagyny we onuň ogluny Hudaýyň halkyna beren mülkünden mahrum etjek bolýanlaryň elinden halas eder, ¹⁷şa hezretleriniň sözi meni köşeşdirer“ diýip pikir etdim. Sebäbi ol Hudaýyň perişdesi ýaly, ýagşyny-ýamany seljerýär. Goý, Hudaýyň Reb seniň bilen bolsun!» ¹⁸Patyşa aýala bakyp: «Bir zat sorajak, ýöne menden hiç zat ýaşyrma!» diýdi. Aýal: «Aýdyberiň, şa hezretleri!» diýdi. ¹⁹Patyşa: «Şu işlerde Ýowabyň eli-hä ýokdur-da?!» diýdi. Aýal: «Şa hezretleriniň ömri uzak bolsun! Patyşanyň aýdan zadyndan hiç kim saga-sola sowlup bilmez. Hut şa hezretleriniň aýdyşy ýaly, gyrnagyňy Ýowap iberdi we aýtmaly sözleriniň ählisini gyrnagyňyň agzyna ol salyp iberdi. ²⁰Guluň Ýowap muny ýagdaýy üýtgetmek üçin etdi. Ýöne şa hezretleri Hudaýyň perişdesi ýaly danadyr; ol ýer ýüzünde bolup geçýän ähli işleri bilýär» diýip jogap berdi.

²¹Şondan soň patyşa Ýowaba: «Bolýar, men razy; bar, ýaş ýigidi — Abşalomy yzyna getir» diýdi. ²²Ýowap ýere ýüzin düşüp tagzym etdi we patyşa alkyş aýtdy. Soňra ol patyşa: «Eý, şa hezretleri, öz islegini berjaý edendigiňize görä, siziň nazaryňyzda rehim-şepagat tapandygyny men guluňyz bilýär» diýdi. ²³Şondan soň Ýowap Geşura gidip, Abşalomy Iýerusalime getirdi. ²⁴Patyşa: «Goý, ol öz öýüne gitsin, meniň gözüme görünmesin» diýdi. Şeýdip, Abşalom patyşanyň gözüne görünmän, öz öýüne gitdi.

Dawut Abşalomy bagyşlaýar

²⁵Görmegeýlikde Abşalom ýaly magtalýan adam tutuş Ysraýylda ýokdy. Depesinden dyrnagyna çenli onuň ýekeje-de kemi ýokdy. ²⁶Saçyny gyrkyp, (kellesine agram salýandygy üçin, ol her ýylyň ahyrynda saçyny gyrkardy) şanyň terezisi bilen onuň saçynyň agramy çekilip görlende, ol bäş ýüz mysgala^[9] ýeterdi. ²⁷Abşalomyň üç ogly bilen Tamar atly bir gyzy bardy. Tamar juda görmegeý boý gyzdy.

²⁸Abşalom Iýerusalimde iki ýyl ýaşady, ýöne şu döwrüň içinde ol ýeke gezegem patyşanyň gözüne görünmedi. ²⁹Ahyrsoňy Abşalom patyşanyň ýanyna ibermek üçin, Ýowaby öz ýanyna çagyrdy. Emma Ýowap gelmedi. Ol ikinji ýola onuň yzyndan adam iberdi, ýöne Ýowap bu gezek hem gelmedi. ³⁰Şondan soň Abşalom hyzmatkärlerine: «Ine, Ýowabyň ekin meýdany meniňki bilen ýanaşyk; onuň ol ýerde arpasy bar. Gidiň-de, şony otlaň» diýdi. Hyzmatkärler gidip, onuň ekin meýdanyny otladylar. ³¹Ýowap Abşalomyň öýüne baryp, oňa: «Näme üçin hyzmatkärleriň meniň ekin meýdanymy otlapdyrlar?» diýdi. ³²Abşalom oňa şeýle jogap berdi: «Gelsin diýip, yzyňdan adam iberdim. „Meni Geşurdan näme üçin getirdiň? Ol ýerden gaýtmadyk bolsam, mundan gowy bolardy“ diýip aýtdyrmak üçin, seni patyşanyň ýanyna iberjekdim. Men häzir patyşanyň ýanyna gideýin. Eger günäkär hasaplasa, onda, goý, ol meni öldüräýsin!» ³³Şondan soň Ýowap patyşanyň ýanyna gidip, Abşalomyň sözlerini oňa ýetirdi. Patyşa Abşalomy çagyrdy. Ol patyşanyň huzuryna gelip, ýere ýüzin düşüp, oňa tagzym etdi. Patyşa Abşalomy ogşady.

15-nji bap

Abşalom gozgalaň turuzýar

¹Şondan soň Abşalom bir söweş arabasyny, atlary hem-de öz öňünden ýörär ýaly elli adam taýýarlady. ²Abşalom daň bilen turup, galanyň derwezesiniň golaýynda durardy. Eger kimdir biri haýsydyr bir dawany çözmek üçin, patyşanyň huzuryna barmak islese, Abşalom ony ýanyna çagyryp: «Haýsy galadan bolarsyň?» diýip sorardy. Gelen: «Guluň Ysraýylyň pylan tiresinden» diýerdi. ³Abşalom: «Sen mamla, aýdýanyň hak, ýöne şanyň ýanynda seni diňläre adam ýok» diýip jogap bererdi. ⁴Ol: «Ýurda diňe özüm serdar bolsadym! Men dawaly mesele bilen ýa-da başga bir iş bilen ýanyma gelenleriň ählisiniň işine adalatly serederdim» diýerdi. ⁵Şeýle hem kimdir biri oňa tagzym etmek üçin golaýlaşmak islese, elini uzadyp ony bagryna basardy-da, ogşardy. ⁶Abşalom şanyň ýanyna arz-şikaýat bilen gelen her bir ysraýylly bilen şeýle ederdi. Şeýdip, ol ysraýyl halkyna özüni aldyrdy.

⁷Dört ýyldan^[10] soň Abşalom Dawut patyşa: «Rugsat berseň, Hebrona gidip, Rebbe eden kasamymy ýerine ýetireýin. ⁸Men guluň Siriýa ýurdunyň Geşur galasynda ýaşaýarkam, „Eger Reb meni Iýerusalime gaýtaryp eltse, men Oňa Hebronda sežde ederin“ diýip kasam edipdim» diýdi. ⁹Patyşa oňa: «Arkaýyn gidiber» diýdi. Şeýdip, ol Hebrona gitdi. ¹⁰Emma ol: «Şahdan edilen surnaý sesini eşiden badyňyza: „Abşalom Hebronda patyşa boldy!“ diýip yglan edersiňiz» diýen habar bilen Ysraýylyň ähli tireleriniň arasyna gizlin çaparlar ýollady. ¹¹Iýerusalimden çagyrylan iki ýüz adam hem Abşalom bilen bile gitdi. Olar bolan işlerden bihabar bolansoň, ak göwün bilen Abşalomyň yzyna düşdüler. ¹²Abşalom gurbanlyk berende, adam iberip, Dawudyň geňeşçisi giloly Ahytopeli çagyryp getirtdi. Güýçli dildüwşük boldy. Abşalomyň daşyna üýşýänleriň sany barha artýardy.

Dawut Iýerusalimden gaçýar

¹³Bir çapar gelip: «Ysraýyllaryň ýüregi Abşaloma baglanypdyr» diýip, Dawuda habar berdi. ¹⁴Dawut Iýerusalimde özi bilen bile bolan ähli adamlaryna: «Hany, boluň, gaçalyň! Ýogsam, bize Abşalomdan gutulma ýokdur. Howlukmasak, ol yzymyzdan ýetip, bizi tutar, başymyza bela getirer we galadakylary gylyçdan geçirer» diýdi. ¹⁵Patyşanyň adamlary oňa: «Şa hezretleri näme islese, siziň gullaryňyz şoňa razy» diýdiler. ¹⁶Şeýdip, patyşa tutuş maşgalasyny yzyna tirkäp, ýola çykdy. Ol on gyrnak aýalyny öýe seretmek üçin goýup gitdi. ¹⁷Patyşa ähli adamlaryny alyp, ýola düşdi. Olar galanyň çetinde saklandylar. ¹⁸Şanyň ähli adamlary onuň öňünden geçdiler. Ähli keretler, peletler hem-de Gat galasyndan şanyň yzyna düşüp gaýdan alty ýüz adam onuň öňünden geçdiler.

¹⁹Patyşa gatly Ytaýa şeýle diýdi: «Sen näme üçin bizden galman gelýärsiň? Yzyňa gaýt-da, täze patyşa bilen boluber. Sebäbi sen ýurdundan kowlan gelmişeksiň. ²⁰Seniň geleniň düýn dälmi, bu günem men seni özümiz bilen bile sergezdan edeýinmi? Onsoňam nirä barýanymy özümem bilemok. Sen gaýt, ildeşleriňi-de özüň bilen äkit. Reb size merhemet etsin hem wepalylyk görkezsin». ²¹Emma Ytaý Dawut patyşa: «Rebden hem-de şa hezretlerinden ant içýärin; ha ölüm bolsun, ha ömür — parhy ýok, şa hezretleri nirede bolsa, guluňyz hem şol ýerde bolar» diýdi. ²²Dawut Ytaýa: «Bolýar, bar geç» diýdi. Ytaý ýanyndaky ähli adamlarydyr bala-çagalary bilen bilelikde geçdi. ²³Dawudyň adamlary geçip barýarka, tutuş ýurt nala çekip aglady. Patyşa tutuş goşuny bilen Kidron deresinden geçip, çöle tarap ýola düşdi.

²⁴Abýatar belende çykyp durdy, Sadok hem ähli lewiler bilen Hudaýyň Äht sandygyny göterip alyp barýardy. Adamlaryň bary galadan çykyp bolýança, olar Hudaýyň sandygyny ýerde goýdular. ²⁵Patyşa Sadoga şeýle diýdi: «Hudaýyň sandygyny yzyna gala äkit. Eger men Rebbiň nazarynda merhemet tapan bolsam, Ol meni ýene-de yzyma gaýtaryp getirer; sandygy hem onuň durýan ýerini görmek maňa ýene miýesser eder. ²⁶Emma Reb: „Men senden razy däl“ diýäýse, onda, ine, men; islänini edäýsin». ²⁷Patyşa Sadok ruhana şeýle diýdi: «Sen öňden görüjisiň! Ogluň Ahymagasy hem-de Abýataryň ogly Ýonatany ýanyňa al-da, Abýatar bilen bile sag-salamat gala gaýt. ²⁸Sizden bir habar alýançam, çölde — derýanyň saý ýerinde garaşaryn». ²⁹Şeýdip, Sadok bilen Abýatar Hudaýyň sandygyny göterip, yzyna Iýerusalime äkitdiler we özleri hem şol ýerde galdylar.

³⁰Dawut aglap-eňräp Zeýtun dagyna çykdy. Başynda örtügi bardy, aýaklary ýalaňaçdy. Onuň ýanyndakylaryň-da ählisiniň başlary örtülgidi, gidip baryşlaryna olaram aglaýardylar. ³¹«Ahytopel Abşalomyň ýanynda — dildüwşüge gatnaşanlaryň arasynda» diýip, Dawuda habar berdiler. Dawut: «Ýa Reb, Ahytopeliň maslahatlaryny puja çykarmagyňy dileýärin» diýdi.

³²Dawut Hudaýa sežde edilýän belentligiň üstüne çykanda, onuň bilen duşuşmak üçin arky urugyndan ýakasyny ýyrtyp, başyndan gum sowran Huşaý diýen adam geldi. ³³Dawut oňa şeýle diýdi: «Eger meniň bilen bile gitseň, maňa ýük bolarsyň. ³⁴Sen gowusy gala git-de, Abşalomyň ýanyna baryp, kakasyna hyzmat edişiň ýaly, oňa-da hyzmat etjekdigiňi aýt. Şeýtseň, Ahytopeliň men babatdaky maslahatyny puja çykaryp bilersiň. ³⁵Ruhanylar Sadok bilen Abýatar hem şol ýerde seniň ýanyňda bolarlar. Şa köşgünden eşidenleriňi şolara aýdarsyň. ³⁶Sadogyň ogly Ahymagas bilen Abýataryň ogly Ýonatan hem şol ýerdedir. Şolaryň üsti bilen alan maglumatlaryňy maňa ýetirersiň».

³⁷Şeýdip, Dawudyň dosty Huşaý Iýerusalime geldi. Şol wagt Abşalom gala girip barýardy.

16-njy bap

Dawut bilen Siba

¹Dawut belentlikden biraz daşlaşanda, Mepiboşediň hyzmatkäri Siba goşa eşeklere iki ýüz çörek, ýüz goşawuç kişmiş, ýüz goşawuç injir we bir meşik şerap ýükläp, Dawudyň öňünden çykdy. ²Dawut patyşa oňa: «Bu zatlary näme üçin getirdiň?» diýdi. Siba: «Eşekler-ä patyşanyň maşgalasyna ulag bolar, çöreklerdir ir-iýmişler ýigitlere iýmit bolar, şeraby bolsa çöldäki argyn adamlar içerler» diýip jogap berdi. ³Dawut: «Jenabyňyň agtygy nirede?» diýip sorady. Siba: «Ol Iýerusalimde. Ol: „Ysraýyl halky şu gün atamyň şalygyny maňa gaýtaryp bermeli“ diýýär» diýdi. ⁴Dawut patyşa: «Mepiboşediň ähli zady indi seniňki» diýdi. Siba: «Saňa tagzym! Özüňiz merhemet ediň, eý, şa hezretleri!» diýdi.

Şimgi Dawudy näletleýär

⁵Dawut patyşa Bahuryma gelende, Şawulyň garyndaşlaryndan Geranyň ogly Şimgi diýen adam ol ýerden çykdy. Ol gidip barşyna Dawuda sögünýärdi. ⁶Şimgi Dawutdyr onuň nökerlerini daşlady. Ähli esgerleri hem patyşanyň janpenalary Dawudyň sagynda hem solunda durdular. ⁷Şimgi: «Güm bol! Güm bol! Ganhor, deýýus! ⁸Ýerine şa bolan adamyň Şawulyň garyndaşlarynyň tutuş ganyny Reb senden aldy. Ol şalygy ogluň Abşaloma berdi. Görýäňmi, öz pisligiňiň pidasy bolduň, sebäbi sen ganhor» diýip garganýardy. ⁹Seruýanyň ogly Abyşaý patyşa garap: «Bu itiň maslygy näme üçin şa hezretlerine gargap dur? Ygtyýar beriň, kellesini alaýyn» diýdi. ¹⁰Patyşa bolsa: «Seruýanyň ogullary, bu siziň işiňiz däl, ol gargaýan bolsa, diýmek, Reb oňa „Dawuda garga“ diýendir. Şeýle bolsa, onuň edenine däl diýip biljek barmy?» diýdi. ¹¹Soňra Dawut Abyşaýa hem-de ähli adamlaryna: «Öz bilimden önen oglum kastyma çykansoň, bu benýaminden näme gowulyga garaşýaňyz?! Goý, gargasa gargabersin, oňa degmäň, sebäbi bu Rebbiň emridir. ¹²Belki, Reb çekýän ezýetimi görüp, şu günki gargyşyň ýerine maňa bähbitlisini eder» diýdi. ¹³Şeýdip, Dawut adamlary bilen öz ugruna gitdi. Baýryň etegi bilen, Dawudyň deňinden barýan Şimgi oňa gargaýardy, ony daşlaýardy, kesekleýärdi.

¹⁴Patyşa bilen onuň ýanyndaky ýadap surnugan goşun Iordan derýasyna gelip, ol ýerde dynç aldylar.

¹⁵Abşalom bilen tutuş ysraýyl halky Iýerusalime geldiler; Ahytopel hem olaryň ýanyndady. ¹⁶Dawudyň dosty arky urugyndan bolan Huşaý Abşalomyň ýanyna baryp: «Patyşanyň ömri uzak bolsun! Patyşanyň ömri uzak bolsun!» diýdi. ¹⁷Abşalom oňa: «Dostuňa wepalylygyň şumy seniň? Näme üçin dostuň bilen gitmediň?» diýdi. ¹⁸Huşaý: «Ýok, Rebbiň we şu adamlaryň, hem-de tutuş Ysraýylyň saýlan adamynyň tarapynda boljak, şonuň ýanynda galjak. ¹⁹Üstesine-de, men kime hyzmat etmeli? Onuň ogluna dälmi? Kakaňa nähili hyzmat eden bolsam, saňa-da şonuň ýaly hyzmat ederin» diýdi.

²⁰Abşalom Ahytopele ýüzlenip: «Hany, maslahat beriň, biz näme etmeli?» diýdi. ²¹Ahytopel: «Kakaňyň öýe seretmek üçin goýup giden gyrnak aýallary bilen ýat. Şeýtseň, özüňi kakaňa duşman edendigiňi tutuş Ysraýyl eşider we seniň tarapyňdakylaryň goluna kuwwat berer» diýdi. ²²Şeýlelikde, üçegiň ýokarsynda Abşalom üçin çadyr gurdular. Abşalom bütin Ysraýylyň gözüniň alnynda kakasynyň gyrnak aýallarynyň ýanyna girdi. ²³Şol döwürde Ahytopeliň berýän maslahaty Hudaýdan soralan maslahat hasap edilerdi. Ahytopeliň ähli maslahaty Dawut bilen Abşalomyň ikisi üçinem şeýledi.

17-nji bap

Huşaý Abşalomy aldawa salýar

¹Ahytopel Abşaloma şeýle diýdi: «Ygtyýar et, on iki müň adamy saýlaýyn-da, şu gije Dawudyň yzyndan kowalaýyn. ²Ýadap gurbatdan düşen wagty men onuň üstüne çozup, ony howsala salaýyn. Ýanyndaky ähli goşun gaçar, men diňe patyşanyň özüni öldürerin. ³Ýaş gelniň öz adamsynyň öýüne gelşi ýaly, ähli halkyň saňa tarap öwrülmegi üçin, seniň şol ideýän adamyň öldürilmegi wajypdyr. Şonda bütin halk parahatçylykda bolar». ⁴Maslahat Abşaloma-da, Ysraýylyň ähli ýaşulularyna-da ýarady.

⁵Abşalom: «Arky urugyndan bolan Huşaýy-da çagyr, onam diňläli, näme diýýär» diýdi. ⁶Huşaý gelende, Abşalom oňa: «Ahytopeliň maslahat-a, ine, şeýle. Şonuň diýeni bilen bolubermelimi ýa özüň bir maslahat berýäňmi?» diýdi. ⁷Huşaý: «Ahytopeliň bu gezekki beren maslahaty gowy maslahat däl» diýip, ⁸sözüni dowam etdi: «Kakaňyň hem-de onuň adamlarynyň batyr ýigitlerdigini bilýänsiň. Olar sährada çagasyny elinden aldyran aýy ýaly ýowuz boldular. Üstesine-de, ataň tejribeli urşujydyr. Ol gijäni goşunyň arasynda geçirmez. ⁹Häzir ol bir gowakda ýa-da başga bir ýerde gizlenendir. Ilkinji hüjümde biziňkilerden öleni bolaýsa, onda ony eşidenler: „Abşalomyň yzyna düşenler gyrlypdyr“ diýerler. ¹⁰Şonda arslan ýürek gaýduwsyz batyram gorkudan ýaňa pagyş-para erär, sebäbi kakaňyň batyr ýigitdigini, onuň ýanyndakylaryň-da gaýduwsyzdygyny tutuş Ysraýyl bilýär. ¹¹Şoňa görä meniň maslahatym şeýle: Dandan Beýerşeba çenli ähli ysraýyllar deňiz kenarynyň çägeleriçe köplükde seniň ýanyňa toplansyn. Söweşde olara özüň baştutanlyk et. ¹²Biz ony nirede bolsa-da tapyp, ýere çyg düşüşi ýaly bolup, onuň üstüne dökülmelidiris. Şonda onuň ne özi aman galar, ne-de ýanyndakylar. ¹³Eger-de ol gala tarap çekiläýse, onda ähli ysraýyllar ýüp getirerler we ol ýeriň iň soňky çaglyna çenli, galany jülgä çekeris». ¹⁴Abşalom bilen ähli ysraýyllar: «Arky urugyndan bolan Huşaýyň maslahaty Ahytopeliň maslahatyndan gowy» diýdiler. Sebäbi Reb Abşalomy heläkçilige duçar etmek üçin, Ahytopeliň oňat maslahatyny puja çykarmak kararyna gelipdi.

Huşaý Dawudy habardar edýär

¹⁵Huşaý ruhanylar Sadok bilen Abýatara şeýle diýdi: «Abşaloma hem-de ysraýyl ýaşulularyna Ahytopel şeýle maslahat berdi, men hem beýle maslahat berdim. ¹⁶Indi haýal etmän, adam iberiň-de, Dawuda şu habary ýetiriň: „Şu gije çölde — derýanyň saý ýerinde galman, aňry tarapa geçmese, patyşanyň özi-de, ýanyndaky tutuş goşun-da heläk bolar“». ¹⁷Göze ilmezlik üçin gala girip bilmeýändiklerine görä, Ýonatan bilen Ahymagas Eýnrogelde garaşýardylar. Bir gyrnak gelip, olara habar berýärdi, olar bolsa gidip, Dawuda aýdýardylar. ¹⁸Emma bir gezek bir ýetginjek olary görüp, Abşaloma habar berdi. Ýonatan bilen Ahymagas haýal etmän gidip, Bahurymda biriniň öýüne bardylar. Şol adamyň howlusynda bir guýusy bardy; olar şol guýynyň içine girdiler. ¹⁹Hojaýynyň aýaly guýynyň agzyny örtgi bilen örtdi-de, üstüne däne serdi; ol ýerde hiç zat bilner ýaly bolmady. ²⁰Abşalomyň adamlary ol aýalyň öýüne gelip, ondan Ahymagas bilen Ýonatanyň nirededigini soradylar. Aýal olara: «Olar arykdan geçdiler» diýip jogap berdi. Gözleýänler ol ikisini gözläp tapmandan soň, Iýerusalime dolandylar. ²¹Ýaňkylar gidenden soň, ol ikisi guýudan çykyp gitdiler-de, Dawut patyşany habardar etdiler. Olar Ahytopeliň Dawudyň garşysyna eden maslahatyny aýdyp, Dawuda: «Bol, basymrak, suwdan geçip, ötägit» diýdiler. ²²Şondan soň Dawut bilen onuň ýanyndaky goşun Iordan derýasyndan geçdiler. Daň saz berýänçä, olar derýadan doly geçip gutardylar.

²³Öz maslahatynyň ýer tutmandygyny gören Ahytopel eşegini gaňňalady-da, öz galasyna, öýüne gitdi. Baryp, maşgalasyna wesýet edenden soň bolsa özüni asdy. Ony kakasynyň gubry goýlan gümmezde jaýladylar. ²⁴Abşalom Ysraýylyň ähli adamlaryny ýanyna alyp, Iordan derýasyndan geçende, Dawut Mahanaýyma barypdy. ²⁵Abşalom Emasany Ýowabyň ýerine goşunbaşy edip goýdy. Emasa Ýytra diýen bir ysraýylyň ogludy. Ýytra Ýowabyň ejesi, Seruýanyň aýal dogany, Nahaşyň gyzy Abygaýyla öýlenipdi. ²⁶Ysraýyllar bilen Abşalom Gilgatda düşlediler. ²⁷Dawut Mahanaýyma baranda, ammonlaryň Raba galasyndan Nahaşyň ogly Şoby, lodebarly Emiýeliň ogly Makyr, Rogelimden gilgatly Barzyllaý dagy ²⁸Dawut bilen onuň ýanyndaky adamlaryna ýorgan-düşek, gap-çanak, toýun gaplar, huruşlyk üçin bugdaý, arpa, un, gowurga, noýba, mäş, ²⁹bal, süzme, goýun etini, sygyr süýdünden edilen peýnir getirdiler. Sebäbi olar goşunyň çölde aç-suwsuz hem ýadawdygyny aýdypdylar.

18-nji bap

Abşalomyň ölümi

¹Dawut ýanyndaky adamlary toplap, olary gözden geçirdi, olara ýüzbaşylardyr müňbaşylar belledi. ²Ol goşuny üç topara böldi: bir topara Ýowap, bir topara Seruýanyň ogly, Ýowabyň dogany Abyşaý, üçünji topara bolsa gatly Ytaý baştutanlyk edýärdi. Patyşa özüniň hem olaryň ýanlarynda boljakdygyny olara aýtdy. ³Emma halk oňa: «Ýok, sen gitme, sebäbi eger biz gaçaýsak, olar bize ähmiýet bermezler. Ýarymyz gyrylaýanda-da, olar bize üns berip durmazlar. Sen biziň on müňümize barabarsyň, bize galadan kömek etseň, has gowy bolar» diýdi. ⁴Patyşa olara: «Siz nämäni isleseňiz, şony ederin» diýdi. Patyşa derwezäniň ýanynda durdy; tutuş goşun ýüz-ýüzden, müň-müňden düzülip, galadan çykdy. ⁵«Meniň hatyrama ýaş ýigit Abşalomy gorap saklaň» diýip, patyşa Ýowaba, Abyşaýa hem-de Ytaýa buýruk berdi. Abşalom barada şanyň baştutanlaryna beren bu buýrugyny bütin goşun eşitdi.

⁶Goşun Ysraýyl bilen uruşmak üçin meýdana çykdy. Söweş Efraýym tokaýynda boldy. ⁷Ysraýyllar Dawudyň adamlaryndan ýeňildiler. Şol gün uly gyrgynçylyk bolup, ýigrimi müň adam gyryldy. ⁸Söweş ýurduň ähli ýerini gurşap aldy. Ol gün tokaý sebäpli ölenler gylyçdan ölenlerden köp boldy.

⁹Abşalom Dawudyň adamlaryna duýdansyz sataşdy. Ol gatyr münüp gelýärdi. Gatyr uly bir dub agajynyň aşagyndan geçende, Abşalomyň kellesi agajyň şahalaryna ilişdi. Ol ýer bilen gögüň arasynda asylyp galdy, gatyr onuň aşagyndan sypyp gitdi. ¹⁰Bir adam ony görüp: «Abşalom dub agajyndan asylyp galypdyr» diýip, Ýowaba habar berdi. ¹¹Ýowap oňa: «Gören bolsaň, näme üçin ony şol ýeriň özünde urup ýere ýazmadyň? Meniň özüm saňa on kümüş teňňe bilen bir kemer bererdim» diýdi. ¹²Emma ol adam Ýowaba şeýle diýdi: «Müň kümüş berselerem, patyşanyň ogluna el galdyrmazdym, sebäbi patyşa: „Meniň hatyrama ýaş ýigit Abşalomy goraň“ diýip, saňa, Abyşaýa hem-de Ytaýa buýruk berendigini öz gulagymyz bilen eşitdik. ¹³Ikinji bir tarapdan, eger men haýynlyk edip, ony öldüren bolsam, (patyşadan ýaşyryn galjak zat barmy?), onda seniň özüňem meni ýazgarardyň». ¹⁴Ýowap: «Men seniň bilen beýdip, wagt ýitirip durup bilmerin» diýdi-de, üç sany naýza alyp, heniz dubda sallanyp duran diri Abşalomyň ýüreginden geçirdi. ¹⁵Ýowabyň ýaragyny göterýän on nökeri Abşalomy ara alyp, urup öldürdi.

¹⁶Ýowap adamlaryny söweşden saklamak üçin, şahdan edilen surnaý çaldyrdy. Onuň adamlary ysraýyllary kowalamaklaryny bes edip gaýdyp geldiler. ¹⁷Soňra Abşalomyň jesedini alyp, tokaýdaky çuň garyma taşladylar we üstüne ullakan edip, daş üýşürdiler. Ysraýyllaryň ählisi dargaşyp, öýli-öýüne gaçyp gitdiler. ¹⁸Abşalom: «Meniň adymy ýatladar ýaly yzymda galjak oglum ýok» diýip, heniz dirikä, Patyşa jülgesinde özi üçin bir sütün dikipdi we oňa öz adyny dakypdy. (Oňa häzir hem Abşalomyň ýadygärligi diýilýär.)

Dawut Abşalomyň ölendigini eşidýär

¹⁹Sadogyň ogly Ahymagas: «Ylgaýyn-da, Rebbiň patyşany duşmanlarynyň elinden halas edendigini oňa buşlaýyn» diýdi. ²⁰Ýowap oňa: «Bu gün buşlamak gerek däl. Buşluk habary bu gün däl-de, başga bir gün äkidersiň, sebäbi şanyň ogly öldi» diýdi. ²¹Ýowap efiopiýaly bir adama: «Bar, näme gören bolsaň, patyşa habar ber» diýdi. Efiopiýaly oňa tagzym etdi-de, ylgady. ²²Sadogyň ogly Ahymagas ýene Ýowaba: «Näme bolsa, şol bolsun, efiopiýalynyň yzyndan menem ylgaýyn» diýdi. Ýowap: «Sen näme üçin onuň yzyndan ylgajak, oglum?! Saňa buşlara zat ýog-a» diýdi. ²³Ol ýene: «Her niçigem bolsa, menem ylgaýyn» diýdi. Ýowap: «Bolýar, bar ylga!» diýdi. Ahymagas düzlük bilen ylgap, efiopiýalydan ozup geçdi.

²⁴Dawut şäher derwezesiniň içki hem daşky gapylarynyň arasynda otyrdy. Şol wagt gözegçi derwezehananyň ýokarsyna, diwara çykyp seretdi we kimdir biriniň ylgap gelýändigini gördi. ²⁵Gözegçi gygyryp, muny patyşa habar berdi. Patyşa: «Eger ol ýeke bolsa, buşluk getirýändir» diýdi. Ol barha golaýlaşýardy. ²⁶Soňra gözegçi ýene bir adamyň ylgap gelýändigini gördi. Ol: «Seret, ýene bir adam ylgap gelýär!» diýip, derwezebana gygyrdy. Patyşa: «Ol-da buşluk getirýändir» diýdi. ²⁷Gözegçi: «Öňden gelýäniň ylgaýşy Sadogyň ogly Ahymagasyň ylgaýşyna çalym edýär» diýdi. Patyşa: «Ol gowy adam, gowy habar bilen gelýändir» diýdi. ²⁸Ahymagas patyşa: «Sag-salamatlyk!» diýip gygyrdy. Soňra ol ýere ýüzin düşüp, patyşa tagzym edip: «Hudaýyň Rebbe alkyş bolsun, Ol şa hezretlerine el galdyranyň almytyny berdi» diýdi. ²⁹Patyşa: «Ýaş ýigit — Abşalom sag-salamatmy?» diýdi. Ahymagas: «Ýowap guluňy iberende, bir galmagal-a bardy, ýöne onuň nämedigini bilmedim» diýdi. ³⁰Patyşa: «Bir gyra çekil-de, şol ýerde dur» diýdi. Ol bir gyra çekilip durdy.

³¹Soňra efiopiýaly geldi. Ol: «Şa hezretleri, buşluk! Garşyňa çykanlaryň hemmesiniň elinden Reb seni halas etdi» diýdi. ³²Patyşa oňa: «Ýigdekçe — Abşalom sag-salamatmy?» diýdi. Efiopiýaly: «Şa hezretleriniň duşmanlarynyň oňa zyýan ýetirmek üçin, garşysyna çykanlaryň ählisiniň başyna şol ýigidiň güni gelsin» diýdi. ³³Patyşa sandyr-sandyr edip, derwezäniň üstündäki otaga çykyp aglady. Ol gelýärkä: «Wah, oglum, Abşalom! Jan oglum! Eý, jan oglum, Abşalom! Seniň ýeriňe men ölen bolsam bolmaýarmy, wah, jan oglum, jan oglum!» diýip aglaýardy.

19-njy bap

Ýowap Dawuda käýeýär

¹«Patyşa Abşalom üçin aglap, onuň ýasyny tutýar» diýip, Ýowaba habar berdiler. ²Ol günki ýeňiş tutuş goşun üçin ýasa öwrüldi. Sebäbi şol gün goşun patyşanyň öz ogly üçin hasrat çekýändigini eşitdi. ³Şol gün Dawudyň esgerleri edil uruşdan gaçan ýaly bolşup, utanşyp ýuwaşlyk bilen gala girdiler. ⁴Patyşa ýüzüni aşak salyp: «Wah, oglum, Abşalom! Jan oglum, jan oglum, Abşalom!» diýip, gaty sesi bilen möňňürip aglaýardy. ⁵Ýowap patyşanyň öýüne gelip, oňa şeýle diýdi: «Sen bu gün özüňiň, ogul-gyzlaryňyň, aýallaryňdyr gyrnaklaryňyň janyny halas eden esgerleriňiň ýüzüni ýere saldyň. ⁶Sebäbi özüňi ýigrenýänleri söýüp, özüňi söýýänleri ýigrendiň. Sen goşunbaşylaryňdyr esgerleriňiň özüň üçin hiç kimdigini bu gün ap-aýdyň etdiň. Eger-de Abşalom diri galyp, biziň ählimiz ölen bolsak, onda seniň şatlanjak ekeniňdigine men anyk göz ýetirdim. ⁷Indi bar-da, öz adamlaryň bilen mylakatly gepleş, Rebden ant içýärin, eger gitmeseň, şu gije ýanyňda bir adamam galmaz. Bu bolsa seniň üçin ýaşlygyňdan tä häzire çenli gören ýamanlyklaryňyň baryndan beter bolar». ⁸Patyşa turdy-da, derwezäniň agzyna baryp oturdy. Muny tutuş goşuna habar berdiler. Ähli goşun patyşanyň huzuryna geldi.

Dawut Iýerusalime dolanýar

Şol wagt ysraýyllaryň ählisi öz öýlerine gaçyp gitdiler. ⁹Ysraýyl tireleriniň ählisi: «Dawut bizi duşmanlarymyzyň elinden we piliştlilerden halas etdi. Ol Abşalom zerarly ýurtdan gaçdy. ¹⁰Başyna ýag guýup, özümize patyşa goýan Abşalomymyz-a uruşda öldi. Indi patyşany yzyna getirmek barada näme üçin dil ýarmaýarsyňyz?» diýip, özara jedelleşýärdiler.

¹¹Dawut patyşa Ýahudanyň ýaşulularyna aýtmak üçin, Sadok bilen Abýatar ruhanydan şeýle habar iberdi: «Patyşany öýüne gaýtaryp getirmekde, soňa galasyňyz gelýärmi? Tutuş Ysraýylyň aýdanlary patyşa ýetdi. ¹²Siz meniň garyndaşlarym, siz meniň öz süýegimden we tenimdensiňiz. Şonda-da patyşany öýüne gaýtaryp getirmekde, soňa galasyňyz gelýärmi?» ¹³Emasa bolsa şu sözlerimi aýdyň: «Sen meniň öz süýegimden we tenimden dälmi näme? Eger şu pursatdan başlap, Ýowabyň ýerine meniň goşunbaşym bolmasaň, goý, Hudaý maňa-da şony, hatda ondan beterini görkezsin». ¹⁴Şeýlelikde, Dawut bir adam ýaly edip, ýahudalaryň ählisiniň köňlüni özüne baglady. Olar: «Ähli adamlaryňam al-da, gel» diýip, patyşa habar ýolladylar.

¹⁵Şeýdip, patyşa yzyna, Iordana dolanyp geldi. Ýahudalar ony garşylamak hem-de Iordan derýasyndan geçirmek üçin Gilgala geldiler.

¹⁶Bahurymdan benýaminli Geranyň ogly Şimgi, Dawut patyşany garşylamak üçin, ýahudalar bilen howlugyşyp eňip gelýärdiler. ¹⁷Onuň ýanynda benýaminden müň adam bardy. Şawulyň maşgalasynyň hyzmatkäri Siba on bäş ogluny hem-de ýigrimi hyzmatkärini ýanyna alyp, patyşanyň öňünden Iordan derýasyndan geçdi. ¹⁸Olar patyşanyň öý-içerisini geçirmek üçin we onuň huzurynda islän zadyny berjaý etmek üçin, derýanyň saý ýerinden geçdiler.

Patyşa Iordan derýasyndan geçen badyna, Geranyň ogly Şimgi onuň öňünde tagzym edip, ¹⁹şeýle diýdi: «Jenabym, meni günäli hasaplamaň we şa hezretleriniň Iýerusalimden çykan güni öz guluňyzyň eden ýamanlygyny ýatlamaň, ony göwnüňize almaň. ²⁰Sebäbi men guluňyz özümiň günäkärdigimi bilýärin. Şoňa görä-de, men şu gün Ýusubyň nesillerinden ilkinji bolup, siz şa hezretlerini garşylamaga geldim». ²¹Seruýanyň ogly Abyşaý: «Näme üçin Şimgi öldürilmeli däl, ol Rebbiň seçip-saýlanyna gargady ahyryn» diýdi. ²²Emma Dawut şeýle diýdi: «Eý, Seruýanyň ogullary, bu günki gün meniň bilen duşman bolar ýaly, biziň aramyzda näme bar? Men bu gün özümiň Ysraýylyň şasydygymy bilmeýärinmi näme? Bu gün Ysraýylda hiç kim öldürilmez». ²³Patyşa ant içip, Şimgä: «Sen ölmersiň» diýdi.

²⁴Şawulyň agtygy Mepiboşet Dawudy garşylamaga geldi. Patyşanyň giden gününden tä ol sag-salamat dolanyp gelýänçä, ol öz aýaklaryny-da, geýimlerini-de ýuwmandy, sakgalyny hem bejermändi. ²⁵Ol patyşany garşylamak üçin Iýerusalimden gelende, patyşa oňa: «Mepiboşet, sen näme üçin meniň bilen gitmediň?» diýdi. ²⁶Ol şeýle jogap berdi: «Eý, şa hezretleri, meni hyzmatkärim aldady. Men oňa: „Eşegi gaňňalaýyn-da, oňa münüp, patyşa bilen gideýin“ diýdim, sebäbi men guluň agsak. ²⁷Emma ol siz şa hezretleriniň ýanynda men guluňyza töhmet atdy. Emma şa hezretleri meniň üçin Hudaýyň perişdesi ýalydyr. Indi näme ederin diýseňiz, ine, men. ²⁸Kakamyň ähli garyndaşlary şa hezretleriniň öňünde öldürilmäge degişli bolup durka, men guluňyzy öz saçagyňyzyň başyndakylaryň arasynda oturtdyňyz. Şondan soň patyşa şikaýat etmäge näme hakym bar?» ²⁹Patyşa oňa: «Öz ýagdaýlaryň hakynda gürlemegiň hajaty ýok. Men saňa we Siba ýeri paýlaşmagy buýruk berýärin» diýdi. ³⁰Mepiboşet patyşa: «Şa hezretleriniň sag-salamat öýüne gelendigine görä, goý, hemmesini ol alsyn» diýdi.

³¹Gilgatly Barzyllaý Rogelim galasyndan geldi. Ol Iordan derýasyndan patyşa bilen bile geçip, ony ugradyp barýardy. ³²Ol juda garrydy — segsen ýaşyndady. Patyşa Mahanaýymda bolanda, Barzyllaý ony iýmit bilen üpjün edipdi, çünki ol juda gurply adamdy. ³³Patyşa Barzyllaýa: «Meniň bilen gidiber, Iýerusalimde iýip-içjegiňi özüm alada ederin» diýdi. ³⁴Emma Barzyllaý patyşa şeýle diýdi: «Patyşa bilen Iýerusalime gider ýaly, meniň ömrümiň ýene näçe ýyly galdyka? ³⁵Häzir men segsen ýaşymda, göwne ýakymly-ýakymsyz zatlary saýgaryp bilemok. Men guluň öz iýip-içýän zatlarymyň tagamyny-da bilemok. Erkegu-aýal bagşylaryň seslerini eşidip bilemok. Şeýle bolsa, näme üçin men guluň şa hezretlerine ýük bolsun?! ³⁶Guluň bolan men patyşa bilen diňe biraz ýol ýöräp, ony Iordan derýasyndan geçirmek isleýärin. Patyşa näme üçin meni beýle sylaglamaly? ³⁷Men guluň yzyma gaýdyp, öz galamda, kakamyň, ejemiň guburlarynyň golaýynda öleýin. Ýöne, ine, şu ýerde guluň Kimham bar. Şa hezretleri bilen, goý, ol gidäýsin. Senem göwnüňe jaý bolan zady onuň üçin et» diýdi. ³⁸Patyşa oňa: «Kimham meniň bilen gider, men hem onuň üçin seniň islän zadyňy ederin, hawa, ähli islän zadyňy men seniň üçin ederin» diýdi. ³⁹Tutuş goşun Iordan derýasyndan geçdi, patyşa-da geçdi. Ol Barzyllaýy ogşap, oňa pata berdi; Barzyllaý öz öýüne gaýtdy. ⁴⁰Patyşa Gilgala tarap ýola düşdi, Kimham hem onuň bilen bile gitdi. Tutuş ýahuda halky we ysraýyl halkynyň ýarysy patyşany ugratdy.

Ysraýylyň nägileligi we Şebanyň gozgalaňy

⁴¹Bütin Ysraýylyň halky patyşanyň ýanyna gelip, oňa: «Näme üçin garyndaşlarymyz ýahudalar sizi ogurladylar we patyşany maşgalasy hem adamlary bilen bile Iordan derýasyndan geçirdiler?» diýdi. ⁴²Tutuş ýahudalar ysraýyllara: «Sebäbi patyşa biziň ýakyn garyndaşymyz. Näme üçin muňa gaharyňyz gelýär? Biz, heý, patyşanyň hasabyna bir zat iýdikmi ýa patyşa bize serpaý ýapdymy?» diýdiler. ⁴³Emma ysraýyllar ýahudalara: «Dawut patyşada paýymyz siziňkiden köpdür, on paýymyz bar. Şonda-da näme üçin bizi äsgermezlik etdiňiz? Patyşany yzyna getirmekde ilkinji söz biziňki bolmaly dälmi näme?» diýip jogap berdiler. Emma ýahudalaryň sözi ysraýyllaryňkydan gazaply bolup çykdy.

20-nji bap

¹Şol wagt benýamin tiresinden Bikriniň ogly Şeba diýen bir deýýus şol ýerdedi. Ol şahdan edilen surnaý çalyp, şeýle diýip gygyrdy: «Eý, ysraýyllar, paýymyz ýok Dawutda! Paýymyz ýok Ýyşaýyň oglunda! Öýli-öýüňize dargaň!»

²Şeýdip, ähli ysraýyllar Dawutdan aýrylyp, Bikri ogly Şebanyň yzyna düşdüler. Ýöne ýahudalar özleriniň patyşasy Dawuda ygrarly bolup, Iordan derýasyndan Iýerusalime çenli onuň bilen bile boldular.

³Dawut Iýerusalimdäki öýüne geldi. Öýe seretmek üçin goýup giden on gyrnak aýallarynyň ählisini bir jaýa gabap, olary gorag astyna aldy; olary zerur zatlar bilen üpjün etdi, ýöne ýanlaryna girmedi. Gyrnak aýallar şeýdip, tä ölýänçäler dul ýaly ýaşadylar we gabawdan çykarylmadylar. ⁴Patyşa Emasa: «Üç günüň dowamynda Ýahudanyň erkek göbeklilerini meniň ýanyma ýygna, özüňem şu ýerde bol» diýdi. ⁵Emasa ýahudalary çagyrmaga gitdi. Ýöne gelmeli wagtynda gelmän gijä galdy. ⁶Dawut Abyşaýa: «Indi Bikri ogly Şeba bize Abşalomdanam köp zyýan berer. Öz jenabyňyň gullaryny al-da, onuň yzyndan kow, ýogsam, ol özüne berk galalar tapar-da, bizden sypar» diýdi. ⁷Ýowabyň adamlary, keretler, peletler we ähli batyr ýigitler Iýerusalimden çykyp, Bikri ogly Şebanyň yzyndan kowmak üçin Abyşaýyň yzyna düşdüler. ⁸Olar Gibgondaky ullakan daşyň ýanyna baranlarynda, Emasa olary garşylamaga çykdy. Ýowap harby geýimdedi, bilinde kemere dakylan gynly gylyjy bardy. Ol ýöräp gelýärkä, gylyjy gynyndan gaçdy. ⁹Ýowap Emasa: «Doganym, sag-gurgunmyň?» diýip, ogşamak üçin sag eli bilen Emasanyň sakgalyndan tutdy. ¹⁰Emasa Ýowabyň elindäki gylyjyna üns bermedi. Ýowap gylyjyny onuň garnyna sokup, içgoşuny ýere silkdi, gylyjy gaýtadan sokmaga zerurlyk galmady; Emasa öldi. Soňra iki dogan Ýowap bilen Abyşaý Bikri ogly Şebanyň yzyndan kowmaga başladylar. ¹¹Ýowabyň adamlaryndan biri Emasanyň jesediniň ýanynda durup: «Kim Ýowabyň tarapdary bolsa, kim Dawuda wepaly bolsa, Ýowabyň yzyna eýersin» diýdi. ¹²Emasa ýoluň ugrunda gana bulaşyp ýatyrdy. Ýaňky adam jesediň ýanyna barýanlaryň onuň ýanynda saklanýandyklaryny görüp, ony ýoldan bir gyra çekdi-de, üstüne geýim ýapdy. ¹³Emasanyň jesedi ýoldan aýrylandan soň, goşun Bikri ogly Şebanyň yzyndan kowmak üçin, Ýowabyň yzyna düşdi.

¹⁴Goşun Abelbeýtmagaka galasyna çenli tutuş demirgazyk tireleriniň içinden geçdi. Demirgazyk tireleriniň halky jemlenip birleşdiler-de, gala tarap Ýowabyň yzyna düşdi. ¹⁵Olar baryp, Abelbeýtmagaka galasynda ony gabawa saldylar. Galanyň diwaryna çykmak üçin ýapgyt gurdular we diwary ýykmak üçin ony opurmaga başladylar. ¹⁶Bir akylly aýal galadan: «Gulak assaňyzlaň! Diňleseňizläň! Ýowaba aýdyň, men onuň bilen gepleşmek isleýärin» diýip gygyrdy. ¹⁷Ýowap onuň ýanyna baranda, ol aýal: «Sen Ýowapmy?» diýdi. Ol: «Hawa, men Ýowap» diýip jogap berdi. Aýal: «Onda öz gyrnagyňa gulak as» diýdi. Ýowap: «Diňleýärin» diýdi. ¹⁸Aýal şeýle diýdi: «Öňler: „Abelde maslahat alsynlar“ diýip aýdardylar, şeýdibem, işi tamamlardylar. ¹⁹Biz Ysraýylyň parahat hem wepadar adamlarydyrys. Ysraýyl galalarynyň enesi bolup duran galany näme üçin ýykmak isleýärsiň? Näme üçin Rebbiň beren mirasyny ýok etmek isleýärsiň?» ²⁰Ýowap şeýle jogap berdi: «Ýok-la! Daş edewersin! Hudaý saklasyn! Galany ýykmak ýa-da ýok etmek meniň etjek işim däl! ²¹Bu beýle däl! Ýöne Efraýym daglygyndan Bikri ogly Şeba diýen biri Dawut patyşanyň garşysyna çykdy. Onuň ýeke özüni elime ber, men galadan el çekeýin». Aýal: «Onuň kellesi diwardan üstaşyry saňa tarap zyňlar» diýdi. ²²Aýal akylly pikiri bilen halkyň ýanyna gitdi. Olar Bikri ogly Şebanyň kellesini kesip, ony Ýowaba tarap zyňyp goýberdiler. Ýowap surnaý çaldy; olar galadan çekildiler. Hemmeler öýli-öýüne gitdi. Ýowap bolsa Iýerusalime patyşanyň ýanyna gaýtdy.

²³Ýowap Ysraýylyň tutuş goşunyna baştutan boldy. Ýehoýadanyň ogly Benaýa bolsa keretleriň hem-de peletleriň baştutany boldy. ²⁴Adoram^[11] gara zähmet bilen meşgul bolýanlaryň ýolbaşçysydy, Ahyludyň ogly Ýehoşapat baş emeldarydy. ²⁵Şewa — kätip, Sadok bilen Abýatar — ruhanylar boldy. ²⁶Ýaýyrly Yra hem Dawudyň ruhanysydy.

21-nji bap

Şawulyň nesilleri öldürilýär

¹Dawudyň döwründe üç ýyla çeken açlyk boldy. Dawut Rebbe ýüzlendi. Reb oňa: «Şawulyň gan dökmegi onuň özüniň we nesliniň boýnunadyr, sebäbi ol gibgonlylary gyrgynçylyga berdi» diýdi. ²Patyşa gibgonlylary çagyryp, olar bilen gepleşdi. (Gibgonlylar ysraýyllardan däldirler, olar amorlaryň galyndylarydy. Ysraýyllar olara degmejekdiklerine ant içipdiler, ýöne Ysraýyl bilen Ýahuda bolan yhlasy sebäpli, Şawul olary ýok etjek bolýardy). ³Dawut gibgonlylara: «Men siziň üçin näme edeýin? Rebbiň saýlan halkyna pata bermegiňiz üçin, bu günäden nädip saplanarkam?» diýdi. ⁴Olar: «Bize Şawuldan we onuň neslinden altyn ýa kümüş almak ýeterlik däl. Ysraýyldan kimdir birini biziň öldürmäge hakymyz ýok» diýdiler. Dawut olara: «Siz näme isleseňiz, şony-da etjek» diýdi. ^5-6Olar: «Bizi tutuş Ysraýyldan çykarmak islän we dyr-pytrak eden adamyň neslinden bolan ýedi adamy biziň elimize ber. Biz olary Reb tarapyndan saýlanan Şawulyň Gibga galasynda Rebbiň huzurynda öldürip, Günüň astynda serjek» diýdiler. Patyşa olara: «Bolýar, men olary size bereýin» diýdi. ⁷Ýöne Dawut patyşa özüniň Ýonatan bilen Rebbiň öňünde äht edişendigi sebäpli onuň ogly Mepiboşede rehim etdi. ⁸Dawut Aýanyň gyzy Rispanyň Şawula dogrup beren iki ogluny: Armony bilen Mepiboşedi, şeýle hem Şawulyň gyzy Merabyň^[12] meholaly Barzyllaýyň ogly Adryýele dogrup beren bäş ogluny alyp, ⁹olary gibgonlylaryň eline berdi. Gibgonlylar olary dagda Rebbiň huzurynda öldürip, ýeriň ýüzüne serdiler, olaryň ýedisem bilelikde öldi. Bu waka baharda, arpa oragynyň ilkinji günlerinde bolupdy.

¹⁰Aýanyň gyzy Rispa şol ýerdäki gaýanyň ýüzünde bir köne haltany düşendi-de, arpa oragynyň başyndan tä jesetleriň üstüne ýagyş ýagyp başlaýança, ol ýerde oturdy; ol jesetleri gündizine guşlardan, gijesine wagşy haýwanlardan gorady. ¹¹Aýanyň gyzy, Şawulyň gyrnagy Rispanyň bu eden işini Dawuda habar berdiler. ¹²Dawut baryp, Şawul bilen onuň ogly Ýonatanyň süňküni Gilgatdaky ýabeşlilerden aldy. Piliştliler olary Gilbogada öldürip, Beýtşeýan meýdançasynda asypdylar. Gilgatdaky ýabeşliler bolsa olary Beýtşan meýdançasyndan ogurlapdylar. ¹³Dawut Şawul bilen onuň ogly Ýonatanyň süňklerini ol ýerden getirtdi. Öldürilip, ýeriň ýüzüne serlenleriň hem süňklerini topladylar. ¹⁴Dawudyň adamlary Şawul bilen Ýonatanyň süňklerini Benýamin topragynda — Selada, Şawulyň kakasy Kişiň gubry goýlan gümmezde jaýladylar. Olar patyşanyň ähli tabşyrygyny ýerine ýetirdiler. Şondan soň Hudaý ýurt üçin edilýän dilegleri kabul etdi.

¹⁵Piliştliler Ysraýylyň garşysyna ýene urşa başladylar. Dawut öz esgerleri bilen urşa çykyp, piliştliler bilen uruşdy we halys ysgyndan gaçdy. ¹⁶Piliştlileriň iri nesillerinden Ýişbibenop diýen bir adam bolup, ol agramy sekiz ýüz mysgal^[13] bolan bürünç naýza, biline täze gylyç dakynandy. Ol Dawudy öldürmegi ýüregine düwdi. ¹⁷Emma Seruýanyň ogly Abyşaý oňa kömege ýetişdi we piliştli bilen urşup, ony öldürdi. Şondan soň Dawudyň adamlary: «Indi sen biziň bilen bile söweşe çykma, goý, Ysraýylyň çyrasy sönmesin» diýip, oňa kasam etdiler.

¹⁸Şundan soň ysraýyllar bilen piliştliler Gopda söweşe başladylar. Şonda huşaly Sibekaý iri adamlaryň neslinden bolan Sap diýen birini öldürdi. ¹⁹Soňra olar piliştliler bilen Gopda ýene çaknyşdylar. Şonda beýtullahamly Ýagyryň ogly Elhanan gatly Jaludy öldürdi. Jaludyň naýzasynyň sapy pürs ýalydy. ²⁰Gat galasynda ýene uruş boldy. Ol ýerde ýene piliştlileriň iri neslinden, elleri we aýaklary alty-altydan ýigrimi dört barmakly şilliň uzyn biri bardy. ²¹Ysraýyla sögendigi üçin Dawudyň dogany Şimganyň ogly Ýonatan ony öldürdi. ²²Bularyň dördüsi-de Gat galasynyň iri nesillerindendiler. Olar Dawudyň hem-de onuň esgerleriniň elinden öldüler.

22-nji bap

Dawudyň ýeňiş aýdymy

(Zebur 17)

¹Rebbiň Dawudy ähli duşmanlaryndan hem-de Şawuldan halas eden güni, ol Rebbiň şanyna şu aýdymy aýtdy:

²«Reb — meniň gaýam, galam hem Halasgärim,

³Hudaýym — pena edinýän gaýam,

galkanym, ýeňşim hem-de berkitmäm.

Halasgärim meni zulumdan halas eýleýär!

⁴Men şan-şöhrata mynasyp Rebbi çagyrýaryn,

hem-de duşmanlarymdan halas bolýaryn.

⁵Ölüm tolkunlary maňa oraldy,

weýrançylyk silleri meni garbady.

⁶Ölüm dünýäsiniň tanaplary maňa saraldy,

ölüm duzaklary garşymdan çykdy.

⁷Gam-gussamyň içinde Rebbi çagyrdym,

öz Hudaýyma men perýat etdim.

Ol ybadathanasyndan meň sesimi eşitdi;

Onuň gulagyna perýadym ýetdi.

⁸Şonda zemin çaýkandy hem endiredi,

ýeriň binýatlary sarsyp, lerzana geldi,

sebäbi Reb gazaba mündi.

⁹Gazabyndan ýaňa tüsse çykdy burnundan,

ýuwudyjy ot bilen köreýän közler çykdy agzyndan.

¹⁰Ol gökleri böwsüp, aşaga indi,

zulmat aýaklarynyň astynda bardy.

¹¹Ol bir keruba mündi-de, uçdy,

ýeliň ganatlarynda gaýdy.

¹²Ol Özüne çadyr edindi tümlügi,

telär etdi goýy bulutlaryň ýagmyr tümüni

¹³Huzurynyň ýalkymyndan ýaňa

köreýän közler alawlap tutaşdy.

¹⁴Reb göklerde güňleç gürledi,

seslendi Beýik Hudaý.

¹⁵Peýkamlary atyp, pytratdy ýagylaryny,

Ýyldyrymlar çakdyryp, weýran etdi olary.

¹⁶Şonda Rebbiň käýinjinden,

burnundan çykan deminden ýaňa

deňziň geçelgeleri göründi,

dünýäniň-de binýatlary açyldy.

¹⁷Ol belentden ýetdi hem meni aldy

Ol meni çuň suwlardan çekip çykardy.

¹⁸Halas etdi meni ýigrenýän güýçli ýagymdan,

çünki olar güýçlüdi menden.

¹⁹Olar betbagt günümde garşyma çykdy,

ýöne Reb meniň daýanjym boldy.

²⁰Meni giň ýere çykardy hem halas etdi,

çünki Ol menden göwnühoş boldy.

²¹Ol dogrulygyma laýyk öwezini gaýtardy,

ellerimiň tämizligine laýyk Ol sylaglady.

²²Çünki men Rebbiň ýollaryndan ýöredim,

Hudaýymdan aýrylmak ýaly erbet işi men etmedim.

²³Çünki gözümiň alnyndady ähli kararlary,

özümden daşlaşdyrmadym Onuň parzlaryny.

²⁴Men kämildim Onuň öňünde,

sakladym özümi günä etmekden.

²⁵Şonuň üçin, dogrulygyma we päkligime görä,

Reb öwezini gaýtardy Öz nazarynda.

²⁶Sadyklyk edýärsiň Sen sadyklara,

kämillik edýärsiň Sen kämillere,

²⁷päklik edýärsiň Sen päk ynsanlara,

egrilere bolsa egriligine görä garaýarsyň Sen.

²⁸Pesgöwünli halky halas edýärsiň,

emma tekepbir gözleri peseldýärsiň Sen.

²⁹Ýa Reb, meniň çyram Sensiň,

Reb ýagtyldýar meň tümlügimi.

³⁰Seniň bilen talaňçylara hüjüm ederin,

Öz Hudaýym bilen diwardan aşyp bilerin.

³¹Hudaý — Onuň ýoly kämildir, Rebbiň sözleri sapdyr,

Ony pena edinýänleriň baryna Reb galkandyr.

³²Çünki Rebden başga Hudaý ýok!

Hudaýymyzdan başga gaýa ýok!

³³Meniň berk galamdyr Hudaý,

kämil ýola atarýar Ol aýypsyz adamy.

³⁴Ol aýaklarymy keýigiňki dek edýär,

belent ýerlerde meni ykjam duruzýar.

³⁵Urşa türgen edýär Ol ellerimi,

gollarym egreldýär bürünçden ýaýy.

³⁶Ýeňiş galkanyňy maňa berýärsiň,

Seniň kömegiň-de meni beýgeldýär.

³⁷Gadamlarymyň astyndaky ýoly giňeldýäň,

meniň aýaklarym taýmaýar.

³⁸Duşmanlarymy kowalaýyn, yzlaryndan ýeterin!

olary gyryp tükedýänçäm, dolanmaýaryn.

³⁹Ýer bilen ýegsan etdim, ýaraladym, galyp bilmeýär,

aýaklarymyň astyna olar ýykylýar.

⁴⁰Uruş üçin Sen bilime kuwwat berýärsiň,

garşyma çykanlary maňa tabyn edýärsiň.

⁴¹Boýun egdirýärsiň duşmanlarymy,

gyrýaryn men özümi ýigrenýänleri.

⁴²Töweregine garadylar, olary halas edýän ýok;

Rebbi çagyrsalar-da, Ol jogap berenok.

⁴³Olary tozan dek edip ýençdim,

köçeleriň palçygy kimin mynjyratdym.

⁴⁴Öz halkymyň garşylygyndan meni halas eýleýäň,

Sen meni milletlere baş edip goýýaň,

tanamadyk halkym tabyndyr maňa.

⁴⁵Meni eşiden dessine boýun bolýarlar,

ýatlar maňa ýalym-ýulum edýärler.

⁴⁶Kesekileriň ýüzi gorkudan ak tama dönýär,

olar galalaryndan titreşip çykýar,

⁴⁷Reb diridir! Meniň gutulyş Gaýam alkyşly bolsun!

Gutulyşymyň Hudaýy belende çykarylsyn!

⁴⁸Ol meniň arymy alyp berýän Hudaýdyr,

Ol halklary maňa golasty edýändir.

⁴⁹Ol meni duşmanlarymdan halas eýleýär.

Sen meni ýagylarymdan üstün çykardýarsyň,

hem-de zalymlaryň elinden meni halas edýärsiň.

⁵⁰Munuň üçin milletler arasynda Seni alkyşlaryn, ýa Reb!

Seniň adyňa nagma aýdaryn!

⁵¹Öz patyşaňa uly ýeňişler getirýärsiň Sen!

Seçip-saýlan Dawudyna, onuň nesline,

elmydama sadyk söýgüsini görkezýär».

23-nji bap

Dawudyň soňky sözleri

¹Ine, Dawudyň soňky sözleri şulardyr:

Belende göterilen Ýyşaý ogly Dawut diýýär,

Ýakubyň Hudaýynyň seçip saýlan adamy,

Ysraýylyň şirin labyzly bagşysy şeýle sözleýär:

²«Rebbiň Ruhy meniň üstüm bilen gepleýär,

dilimde Onuň sözleri.

³Ysraýyl Hudaýy gepledi,

Ysraýylyň Gaýasy maňa şeýle diýdi:

„Halka adalatly häkimlik eden,

Hudaýdan gorkup, halka baştutanlyk eden,

⁴daň şapagy ýalydyr,

aýdyň asmanda dogan Gün ýaly,

otlaryň ýagyşdan soňky ýalkymydyr“.

⁵Meniň neslim hem Hudaýyň öňünde şeýle dälmi näme?!

Sebäbi Ol meniň bilen baky äht baglaşdy,

bu äht tertip-düzgünli we bozulmazdyr.

Meniň halas bolmagym, arzuwlarym Oňa bagly dälmi näme?!

⁶Ähli ýaramazlar zyňlan tiken ýalydyr.

Çünki tikeni elläp bolmaýar.

⁷Demir ýa-da naýza sapy ulanylýandyr olara,

hem duran ýerinde oda ýakylýandyr olar».

Dawudyň batyr ýigitleri

⁸Dawudyň batyr ýigitleriniň atlary, ine, şulardyr: tahkemonly Ýoşe Başebet. Ol serdarlaryň baştutanydy. Ol naýzasy bilen bir wagtyň özünde sekiz ýüz adamy öldürdi. ⁹Ondan soňra üç batyr ýigidiň biri ahowa urugyndan Dodonyň ogly Elgazardyr. Söweşmek üçin toplanyşan piliştlilere gyjalat berlende, ol Dawudyň ýanyndady. Ysraýyllar yza çekildiler, ¹⁰emma Elgazar ýerinden gozganmady; ol surnugýança, hatda eli gylyja ýelmeşýänçä söweşip, piliştlileri gyrdy. Reb şol gün beýik ýeňiş berdi. Halk onuň yzyna diňe olja ýygnamak üçin düşdi. ¹¹Üçünjisi hararly Ageniň ogly Şammadyr. Piliştliler Lehide ýygnanyşypdylar. Ol ýerde mäşden doly bir ýer bardy. Goşun piliştlilerden gaçdy. ¹²Ýöne Şamma meýdançanyň ortarasynda durup, şol ýeri gorady we piliştlileri gyrdy. Reb uly ýeňiş berdi.

¹³Orak döwründe otuz serdaryň üçüsi Dawudyň ýanyna, Adullam gowagyna gitdi. Piliştlileriň goşuny Rapa jülgesinde düşläpdi. ¹⁴Dawut şol wagt galadady. Piliştlileriň goşun bölümi bolsa Beýtullahamdady. ¹⁵Dawut arman edip: «Beýtullahamyň derwezesiniň ýanyndaky guýudan suw getirip beren bolsady, şondan bir içsemdim» diýdi. ¹⁶Şonda üç batyr ýigit piliştlileriň düşelgesini böwsüp geçdi-de, Beýtullahamyň derwezesiniň ýanyndaky guýudan suw alyp, ony Dawuda getirip berdi. Emma Dawut suwdan içmedi, ol ony Reb üçin ýere dökdi. ¹⁷Ol: «Meni beýtmekden sakla, ýa Reb! Janlaryny howp astyna salyp giden adamlaryň ganyny heý-de men içip bilerinmi?!» diýip, suwdan içmek islemedi.

Bu üç batyr ýigit şeýle edermenlikler görkezipdi.

¹⁸Seruýanyň ogly Abyşaý üç batyr ýigidiň baştutanydy, ol Ýowabyň doganydy. Ol öz naýzasy bilen üç ýüz adamyň garşysyna uruşdy we olary öldürip, üç batyr ýigit ýaly meşhur boldy. ¹⁹Ol otuz serdaryň iň meşhurydy we baştutandy, ýöne üç serdaryň derejesine ýetip bilmändi.

²⁰Ýehoýadanyň ogly Benaýa uly edermenlikler görkezen kabseýelli batyr ýigitdir. Ol mowaply arslan ýürekli iki edermen urşujyny öldürdi, şeýle hem ol garly gün çukuryň içinde bir ýolbarsy öldürdi. ²¹Ol soňra äpet bir müsürlini öldürdi. Müsürliniň elinde naýzasy bardy. Benaýa onuň garşysyna taýakly çykdy. Ol müsürliniň elinden naýzasyny alyp, ony öz naýzasy bilen öldürdi. ²²Ýehoýadanyň ogly Benaýa, ine, şeýle işleri edip, ol hem üç batyr ýigit ýaly meşhur boldy. ²³Ol otuz serdaryň arasynda iň meşhurydy, ýöne üç batyr ýigidiň biri däldi. Dawut ony öz janpenalarynyň baştutany edip goýdy. ²⁴Otuzlaryň arasynda ýene-de, ine, şular bardy: Ýowabyň dogany Asahel, beýtullahamly Dodonyň ogly Elhanan, ²⁵harotly Şamma we Elika, ²⁶paltyly Heles, tekowaly Ikeşiň ogly Yra, ²⁷anatotly Abygezer, huşaly Mebunnaý, ²⁸ahowa urugyndan Salmon, netopaly Mahraý, ²⁹netopaly Bagananyň ogly Helep, benýaminlerden gibgaly Ribaýyň ogly Ytaý, ³⁰pirgatonly Benaýa, Gagaş jülgelerinden Hidaý, ³¹arbaly Abygalbon, bahurymly Azmawet, ³²şagalbynly Elýahba, Ýaşeniň ogullary: Ýonatan, ³³hararly Şamma, hararly Şararyň ogly Ahyýam, ³⁴magakaly Ahasbaýyň ogly Elipelet, giloly Ahytopeliň ogly Eligam, ³⁵karmelli Hesro, arawly Pagary, ³⁶sobaly Natanyň ogly Ýygal, gat tiresinden Bany, ³⁷ammon halkyndan Selek, Seruýanyň ogly Ýowabyň ýaragyny göterýän nökeri beýerotly Nahraý, ³⁸ýytra urugyndan Yra we Garep, ³⁹het halkyndan Uryýa. Bular jemi otuz ýedi adamdan ybaratdyr.

24-nji bap

Dawut ilat sanawyny geçirýär

¹Rebbiň Ysraýyla ýene gaty gahary geldi-de: «Bar, Ysraýyl bilen Ýahudanyň adam sanyny bil» diýip, Dawudy olaryň garşysyna öjükdirdi. ²Patyşa Ýowaba hem-de goşunbaşylara: «Dandan Beýerşeba çenli ysraýyl tireleriniň ählisine aýlanyp, olary hasaba alyň, maňa ilatyň sany gerek» diýdi. ³Emma Ýowap patyşa ýüzlenip: «Goý, şa hezretlerimiň gözüniň alnynda Hudaýyň Reb halkyňyň sanyny ýüz esse köpeltsin! Ýöne şa hezretlerine beýle etmek nämä gerek bolduka?!» diýdi. ⁴Ýöne patyşanyň sözi Ýowabyňkydan hem-de goşunbaşylardan üstün geldi. Şunlukda, Ýowap bilen goşunbaşylar ysraýyl halkynyň hasabyny almak üçin patyşanyň ýanyndan ugradylar. ⁵Olar Iordan derýasyndan geçip, Arogerde jülgäniň ortasyndaky galanyň günortasynda düşelge gurdular. Soňra olar Gatda ýerleşýän Ýazer tarapa gitdiler. ⁶Olar Gilgada we hetleriň ýurdy bolan Kadeşe bardylar. Soňra Danýagana, ol ýerden bolsa Sidonyň töwereklerine bardylar. ⁷Ol ýerden Sur galasyna we hiwileriň hem-de kenganlaryň ähli galalaryna aýlandylar. Iň soňunda olar Ýahudanyň Negep çölündäki Beýerşeba galasyna gitdiler. ⁸Şeýdip, olar bütin ýurdy aýlanyp, dokuz aý ýigrimi gün diýlende Iýerusalime dolanyp geldiler. ⁹Ýowap ilat ýazuwynyň netijesi bilen patyşany habardar etdi: Ysraýylyň eli gylyç tutup biljek adamlarynyň sany sekiz ýüz müň, Ýahudanyňky bolsa bäş ýüz müň adam bolup çykdy.

¹⁰Ilat ýazuwyndan soň Dawudyň ýüreginde ynjalyksyzlyk peýda boldy. Dawut Rebbe: «Şu hereketim bilen Seniň öňüňde uly günä gazandym, akmaklyk etdim. Öz guluňy günä astynda goýma, ýa Reb! Ýalbarýaryn!» diýip, Rebbe ýüzlendi. ¹¹Ertesi irden Dawut entek turmanka, Dawudyň görgüri Gat pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹²«Dawudyň ýanyna bar-da: „Reb seniň öňüňde üç şert goýýar; birini saýla, Ol şony hem amala aşyrjak“ diýip aýt». ¹³Gat muny Dawuda aýtdy we oňa: «Ýurduňa ýedi ýyl açlyk gelsinmi ýa üç aýlap duşmanlaryňa kowduryp, olardan gaçyp gezjekmi, ýa-da ýurduňa üç günläp gyrgyn keseli gelsinmi? Pikir et-de, belli karara gel; meni iberen Rebbe berjek jogabyňy aýt» diýdi. ¹⁴Dawut Gada: «Men erbet ýagdaýa düşdüm. Gowusy, Rebbiň eline düşeýin, ynsan eline düşmäýin. Rebbiň rehimdarlygy beýikdir» diýdi.

¹⁵Reb ir säherden başlap, tä bellenen möhlet dolýança, Ysraýyla gyrgyn keselini iberdi. Dandan Beýerşeba çenli aralykda ýaşaýan ilatdan ýetmiş müň adam bu keseliň pidasy boldy. ¹⁶Perişde Iýerusalimiň halkyny gyrmak üçin oňa tarap elini uzadanda, Reb ýüregine düwen betbagtçylygyny goýbolsun etdi. Ol gyrýan perişdä: «Besdir! Indi eliňi çek» diýdi. Şonda Rebbiň perişdesi ýabuslardan bolan Arawnanyň harman ýeriniň golaýyndady. ¹⁷Dawut adamlaryň başyna külpet getirýän perişdäni görende, Rebbe: «Wah, men günä gazandym, ine, men hata iş etdim. Ýöne bu bigünä halk näme etdi ahyryn? Goý, Sen diňe maňa hem atamyň nesline jeza ber» diýdi. ¹⁸Şol gün Gat Dawudyň ýanyna baryp: «Bar, ýabuslardan bolan Arawnanyň harman ýerinde Rebbe gurbanlyk sypasyny gur» diýdi. ¹⁹Gatyň sözlerine eýerip, Dawut Rebbiň emri bilen çykyp gitdi. ²⁰Patyşanyň adamlary bilen bile özüne tarap gelýändigini Arawna gördi; öňlerinden çykyp, iki bükülip, patyşa tagzym etdi. ²¹Soňra ol: «Şa hezretleri näme sebäpden gulunyň ýanyna geldikä?» diýdi. Dawut: «Rebbe gurbanlyk sypasyny gurmak üçin, seniň harman ýeriňi satyn almaga geldim. Şeýdip, halkyň başyna düşen betbagtçylyk sowlar» diýdi. ²²Arawna Dawuda şeýle diýdi: «Şa hezretleri ony alsyn-da, islän zadyny gurbanlyk bersin. Ine, ýakma gurbanlygy üçin öküzler, ine-de odun üçin döwek döwýän gurallardyr öküzleriň boýuntyryklary. ²³Eý, patyşa, şu zatlaryň hemmesini Arawna size berýär. Goý, Hudaýyň Reb senden razy bolsun». ²⁴Emma patyşa oňa: «Ýok, men olaryň bahasyny tölejek. Mugt düşen zady Hudaýym Rebbe gurbanlyk berjek däl» diýdi. Şunlukda, Dawut harman ýeri bilen öküzleri elli kümüş teňňä satyn aldy. ²⁵Dawut ol ýerde Rebbe gurbanlyk sypasyny gurup, ýakma hem salamatlyk gurbanlyklaryny berdi. Reb ýurt üçin edilen dilegleri kabul etdi; gyrgyn belasy Ysraýyldan sowuldy.

Birinji patyşalar

Giriş

Şamuwel we Patyşalar kitaplarynda Ysraýyl şalygynyň ir döwürden tä onuň ahyrky günlerine çenli bolup geçen taryhy beýan edilýär.

Patyşalaryň birinji kitabynda Dawut pygamberiň ömrüniň ahyrky günleri barada gürrüň berilýär. Ol indi garrap, ýaşy birçene baran goja, saglygynyň hem öňküligi ýok. Dawut pygamber ysraýyl halkyna baştutanlyk etmegiň indi özüne aňsat däldigine düşünýär. Şonuň üçin-de, ol ogly Süleýmany patyşalyga belleýär.

Süleýman patyşalyga bellenilende, şeýle uly halka baştutanlyk etmek üçin Hudaýdan ilki bilen pähim-paýhas dileýär. Süleýmanyň bu dilegi Hudaýyň göwnüne ýaraýar. Şonuň üçin-de, Ol şeýle diýýär: «Özüňe uzak ömür, baýlyk dilemän ýa-da duşmanlaryňyň ölümini dilemän, eýsem ýagşy-ýamany saýgarar ýaly, akyl-paýhas diläniň üçin, Men saňa dilän zadyňy berýärin. Men saňa öňküleriň hiç birinde bolmadyk we senden soň hem hiç kimde bolup bilmejek akyl-paýhas, aň-düşünje bererin» (3:11-12).

Şunlukda, Süleýman pygamber Hudaýyň beren pähim-paýhasy bilen ysraýyl halkyna 40 ýyl baştutanlyk edýär, Hudaýa sežde etmek üçin ilkinji ybadathanany gurýar, pähim-paýhaslar kitabyny ýazýar. Ol öz döwrüniň iň tanymal patyşalarynyň biri bolýar. Ýöne onuň çendenaşalyga ýykgyn edendigini hem belläp geçmelidir. Mysal üçin, onuň döwründe halkdan ýygnalan salgydyň mukdary has-da artýar, aýaldyr gyrnaklarynyň sany juda köp bolýar.

Süleýman aradan çykandan soň onuň patyşalygy Demirgazyk we Günorta patyşalyklaryna bölünýär. Demirgazyk patyşalygy Ysraýyl, Günorta patyşalygy hem Ýahuda atlary bilen bellidir. 1-nji we 2-nji Patyşalar kitaplary Ysraýyl we Ýahuda patyşalyklaryň Hudaýyň buýruklaryna näderejede tabyn bolandyklaryny beýan edýär. Patyşalaryň diňe birnäçesi Rebbiň buýruklaryna tabyndylar. Beýleki patyşalar bolsa öz bitabynlyklary zerarly özlerini we tutuş halky Hudaýyň jezasyna sezewar etdiler. Şalyklaryň aman galan raýatlary Aşur we Babyla sürgün edilende, Ysraýyl we Ýahuda patyşalyklarynyň hökmürowanlygy tamamlanýar. Iýerusalimiň we ybadathananyň diwarlary babyllylar tarapyndan weýran edilýär. Emma wagtyň geçmegi bilen Ýahuda patyşalygy gaýtadan dikeldilýär. Bu wakalar Ezra we Nehemýa kitaplarynda beýan edilýär.

Bu kitapda Ylýas pygamber barada hem gürrüň berilýär. Ol Hudaýyň güýji arkaly mugjyzalardyr gudratlary görkezen pygamberdir.

Mazmuny

Dawudyň patyşalygy tamamlanýar1:1—2:12

Süleýman patyşa saýlanylýar2:13-46

Süleýmanyň şalygynyň irki ýyllary 3:1—4:34

Ybadathana gurulýar5:1—8:66

Süleýmanyň şalygynyň soňky ýyllary9:1—11:43

Patyşalyk bölünýär12:1—22:53

Demirgazyk tireleri gozgalaň turuzýar12:1—14:20

Ysraýylyň we Ýahudanyň patyşalary 14:21—16:34

Ylýas pygamber17:1—19:21

Ysraýyl patyşasy Ahap 20:1—22:40

Ýahuda patyşasy Ýehoşapat we Ysraýyl patyşasy Ahazýa 22:41-53

1-nji bap

Dawut patyşanyň ömrüniň soňky ýyllary

¹Dawut patyşa garrap, ýaşy birçene ýetipdi. Onuň üstüni näçe ýapynja bilen basyrsalar-da, ol ýylnyp bilenokdy. ²Şonda onuň köşk emeldarlary oňa: «Siziň alyhezretiňiz, siziň üçin bir ýaş boý gyz gözlesinler; ol gyz patyşanyň huzurynda durup, oňa hyzmat etsin, jenabym patyşa golaý ýatyp, ony gyzdyrsyn». ³Şeýdip, olar tutuş Ysraýylda görmegeý, boý gyzyň gözlegine çykdylar we şunemli Abyşag atly bir gyzy tapyp, ony patyşanyň huzuryna getirdiler. ⁴Gyz gaty görmegeýdi. Ol patyşa seretdi, oňa hyzmat etdi, ýöne patyşa oňa ýanaşmady.

Adonyýa özüni patyşa diýip yglan edýär

⁵Dawudyň Hagytdan bolan ogly Adonyýa tekepbirlik bilen: «Men patyşa bolaryn» diýdi. Ol özi üçin söweş arabalaryny, söweş arabaly esgerleri hem-de öňünden ýörär ýaly elli sany esger taýynlady. ⁶Kakasy Dawut hiç haçan oňa: «Näme üçin beýle etdiň?» diýmändi. Adonyýa Abşalomdan soň doglan gaty görmegeý oglandy. ⁷Adonyýa Seruýanyň ogly Ýowap we Abýatar ruhany bilen dil düwüşdi. Şeýdip, ol ikisi Adonyýanyň tarapynda boldy. ⁸Emma Sadok ruhany, Ýehoýadanyň ogly Benaýa, Natan pygamber, Şimgi, Regi hem-de Dawudyň batyr ýigitleri Adonyýanyň tarapynda däldiler.

⁹Adonyýa Eýnrogeliň golaýyndaky Ýylan gaýanyň ýanynda goýunlary, semiz öküzçeleri we mallary gurbanlyk berip, ähli doganlaryny, patyşanyň ogullaryny, Ýahudanyň ähli köşk emeldarlaryny çagyrdy. ¹⁰Emma ol Natan pygamberi-de, Benaýany-da, Dawudyň batyr ýigitlerini-de, öz dogany Süleýmany-da çagyrmady.

Süleýman patyşa diýlip yglan edilýär

¹¹Soňra Natan pygamber Süleýmanyň ejesi Batşeba şeýle diýdi: «Sen Hagytyň ogly Adonyýanyň patyşa bolandygyny we jenabymyz Dawudyň mundan habarynyň ýokdugyny eşitmediňmi? ¹²Indi men saňa ogluň Süleýman ikiňiziň öz janyňyzy halas etmegiňiz üçin bir maslahat bereýin. ¹³Sen dessine Dawut patyşanyň ýanyna git-de, ondan: „Eý, jenabym, sen menden soň seniň ogluň Süleýman patyşalyk eder, ol meniň tagtymda oturar diýip, maňa ant içmediňmi näme? Onda näme üçin häzir Adonyýa patyşalyk edýär?“ diýip soragyn. ¹⁴Onsoň sen şol ýerde patyşa bilen gepleşip durkaň, men seniň yzyňdan girip, seniň aýdanlaryňy tassyklaryn» diýdi.

¹⁵Şeýdip Batşeba patyşanyň içki otagyna geldi. Patyşa gaty garrapdy; şunemli Abyşag oňa seredýärdi. ¹⁶Batşeba patyşanyň öňünde dyza çöküp tagzym etdi. Patyşa ondan: «Näme arzyň bar?» diýip sorady. ¹⁷Batşeba oňa: «Eý, meniň jenabym: „Menden soň seniň ogluň Süleýman patyşalyk eder, ol meniň tagtymda oturar“ diýip, maňa Hudaýyň Rebden ant içipdiň. ¹⁸Emma häzir Adonyýa patyşalyk edýär, seniň bu zatlardan habaryň ýok. ¹⁹Ol birtopar semiz öküzçeleri, mallary hem-de goýunlary gurbanlyk berip, patyşanyň ähli ogullaryny, Abýatar ruhanyny, goşun serkerdesi Ýowaby çagyrdy, ýöne ol guluň Süleýmany çagyrmady. ²⁰Eý, jenabym, häzir bütin ysraýyl halkynyň gözi sendedir. Sen jenabymdan soň, onuň tagtynda kimiň oturmalydygyny olara aýt. ²¹Ýogsam jenabym dünýäden ötenden soň, men we oglum Süleýman etmişli saýylarys» diýdi.

²²Batşeba patyşa bilen gepleşip durka, Natan pygamber geldi. ²³Patyşa: «Natan pygamber şu ýerde» diýip habar berdiler. Ol patyşanyň huzuryna geldi we ýüzin düşüp, oňa tagzym etdi. ²⁴Natan oňa şeýle diýdi: «Eý, jenabym, sen: „Menden soň Adonyýa patyşalyk eder, ol meniň tagtymda oturar“ diýip aýtdyňmy näme? ²⁵Adonyýa bu gün gidip, birtopar semiz öküzçeleri we mallary, goýunlary gurbanlyk berip, patyşanyň ogullarynyň baryny, goşun serkerdelerini we Abýatar ruhanyny çagyrdy. Olar Adonyýa bilen bile iýip-içip: „Ýaşasyn Adonyýa patyşa!“ diýýärler. ²⁶Ýöne Adonyýa men guluňy, Sadok ruhanyny, Ýehoýadanyň ogly Benaýany we guluň Süleýmany çagyrmady. ²⁷Eger bu iş jenabym patyşanyň tabşyrygy boýunça bolan bolsa, onda näme üçin gullaryňa jenabym patyşadan soň tagtda kimiň oturmalydygyny aýtmadyň?»

²⁸Dawut patyşa: «Batşebany meniň ýanyma çagyryň» diýdi. Batşeba patyşanyň huzuryna gelip, onuň öňünde durdy. ²⁹Patyşa Rebden ant içip, şeýle diýdi: «Janymy her muşakgatdan gutaran Reb muňa şaýatdyr: ³⁰„Menden soň seniň ogluň Süleýman patyşalyk eder, ol meniň tagtymda oturar“ diýip, Ysraýyl Hudaýy Rebden içen antymy bu gün hökman berjaý ederin». ³¹Onsoň Batşeba ýüzüni ýere berip, oňa tagzym etdi we: «Goý, jenabym Dawut patyşanyň ömri uzak bolsun!» diýdi.

³²Dawut patyşa: «Sadok ruhanyny, Natan pygamberi, Ýehoýadanyň ogly Benaýany meniň ýanyma çagyryň» diýdi. Olar patyşanyň huzuryna geldiler. ³³Patyşa olara: «Meniň köşk emeldarlarymy ýanyňyz bilen alyň-da, oglum Süleýmany meniň gatyryma mündürip, Gihona äkidiň. ³⁴Sadok ruhany bilen Natan pygamber şol ýerde onuň başyna ýag guýup, ony Ysraýylyň üstünden patyşalyga bellesinler; onsoň surnaý çalyň-da: „Ýaşasyn Süleýman patyşa!“ diýip gygyryň. ³⁵Siz onuň yzy bilen gelersiňiz, ol gelsin-de, meniň tagtymda otursyn we meniň ýerime patyşa bolsun. Çünki men ony Ysraýylyň we Ýahudanyň patyşasy edip belledim» diýdi. ³⁶Ýehoýadanyň ogly Benaýa patyşa jogap berip, şeýle diýdi: «Omyn! Meniň jenabymyň Hudaýy Reb hem şeýle diýsin. ³⁷Reb jenabym bilen bolşy ýaly, Süleýman bilen hem bolup, onuň şalygyny jenabym Dawut patyşanyň şalygyndan-da has gülletsin».

³⁸Şeýdip, Sadok ruhany, Natan pygamber, Ýehoýadanyň ogly Benaýa, keretler hem peletler gidip, Süleýmany Dawut patyşanyň gatyryna mündürdiler-de, ony Gihona tarap äkitdiler. ³⁹Sadok ruhany Rebbe ýüz tutulýan çadyrdan içi zeýtun ýagly şahy alyp, Süleýmanyň başyna ýag guýdy. Soňra surnaý çalnyp, ähli adamlar: «Ýaşasyn Süleýman patyşa!» diýip gygyryşdylar. ⁴⁰Olar tüýdük çalyp, şatlanyp, gygyryşyp, Süleýmanyň yzy bilen gitdiler. Olaryň sesi ýeri sarsdyrdy.

⁴¹Adonyýa bilen onuň ýanyndaky çagyrylanlaryň bary iýip-içip bolanlaryndan soň muny eşitdiler. Ýowap surnaý sesini eşidip: «Şäherdäki bu şowhun nämekä?» diýdi. ⁴²Ol gepläp durka, Abýatar ruhanynyň ogly Ýonatan geldi. Adonyýa: «Giriber, çünki sen hormatlanýan adamsyň, hoş habar getirensiň» diýdi. ⁴³Ýonatan Adonyýa şeýle diýdi: «Ýok, beýle däl, jenabymyz Dawut patyşa Süleýmany patyşa etdi. ⁴⁴Patyşa Sadok ruhanyny, Natan pygamberi, Ýehoýadanyň ogly Benaýany, keretleri, peletleri onuň bilen iberdi. Olar ony patyşanyň gatyryna mündürdiler. ⁴⁵Sadok ruhany bilen Natan pygamber onuň başyna ýag guýup, ony Gihonda patyşalyga bellediler. Şol ýerden olar şatlanyşyp, gygyryşyp şähere tarap gaýtdylar. Bu adamlaryň şowhunly sesleridir. Siziň eşiden şowhunyňyz şoldur. ⁴⁶Süleýman patyşalyk tagtynda oturýar. ⁴⁷Patyşanyň emeldarlary jenabymyz Dawut patyşany mübärekläp: „Goý, Hudaýyň Süleýmanyň adyny seniň adyňdan-da meşhur etsin, onuň şalygyny seniň şalygyňdan-da has gülletsin“ diýdiler. Patyşa hem düşeginiň üstünden Hudaýa sežde etdi. ⁴⁸Patyşa dowam edip, şeýle dileg etdi: „Şu gün gözümiň açyklygynda meniň perzentlerimiň birine tagtymy beren, Ysraýyl Hudaýy Rebbe alkyş bolsun“».

⁴⁹Onsoň Adonyýanyň ýanyndaky çagyrylanlaryň bary gorkuşyp, ýerlerinden turup, hersi öz ýoluna gitdi. ⁵⁰Adonyýa Süleýmandan gorkusyna, dessine Rebbe ýüz tutulýan çadyra gidip, özüni goramak üçin, şol ýerdäki gurbanlyk sypasynyň çykyp duran şahlaryndan ýapyşdy. ⁵¹Süleýmana şeýle habar berdiler: «Ine, Adonyýa Süleýman patyşadan gorkýar, ol gurbanlyk sypasynyň şahlaryndan ýapyşyp: „Goý, Süleýman patyşa şu gün öz guluny öldürmejekdigi barada maňa ant içsin“ diýýär». ⁵²Süleýman şeýle jogap gaýtardy: «Eger ol özüni laýyk alyp barsa, onuň ýekeje gylam gymyldamaz, eger-de ondan bir pislik tapylaýsa, onda ol öler». ⁵³Şeýdip, Süleýman patyşa onuň yzyndan adam iberip, ony gurbanlyk sypasyndan getirtdi. Ol gelip, Süleýman patyşa tagzym etdi. Süleýman hem oňa: «Bar, öýüňe gaýt» diýdi.

2-nji bap

Dawudyň Süleýmana wesýeti

¹Dawut ölmeziniň öň ýanynda ogly Süleýmany ýanyna çagyryp, oňa şeýle wesýet etdi: ²«Her kes kimin men-de dünýäden ötmeli pursadym golaý geldi. Sen tutanýerli bol, mert bol. ³Öz Hudaýyň Reb näme buýursa, ony ýerine ýetir; Rebbiň ýollaryndan ýöräp, Onuň parzlaryny, tabşyryklaryny, hökümlerini hem-de öwüt-ündewlerini Musanyň kanunynda ýazylyşy ýaly berjaý et. Şonda sen näme etseň-de, nirä gitseň-de, işiň şowuna bolar. ⁴Onsoň Reb: „Eger seniň ogullaryň Maňa gulak goýup, bütin kalplary, jan-tenleri bilen Maňa iman edip ýaşasalar, ysraýyl tagtyndan seniň nesliňiň arkasy kesilmez“ diýip, maňa beren wadasyny berjaý eder. ⁵Şeýle hem Seruýanyň ogly Ýowabyň maňa näme edenini hem-de onuň Ysraýylyň iki goşunbaşysyny Neriň ogly Abneri hem-de Ýeteriň ogly Emasany öldürip, näme edenini özüň bilýänsiň. Ol uruş wagtyndaky gan üçin asudalyk wagtynda ar alyp, olary öldürdi. Ýowap eşiklerini uruş döwründäki ýaly gana bulady. ⁶Sen pähim-paýhasyňa görä hereket et. Ýowap garrylyk çagynda ölüler dünýäsine asudalykda inmesin. ⁷Gilgatly Barzyllaýyň ogullaryna mähirli bol. Sen olary zerur zatlar bilen üpjün et, çünki men doganyň Abşalomdan gaçanymda, olar maňa ýagşylyk etdiler. ⁸Şeýle hem Bahurymdan bolan benýaminli Geranyň ogly Şimgi bardyr. Mahanaýyma barýarkam, ol maňa erbet gargyş etdi, ýöne ol Iordan derýasyna meni garşylamaga gelende, men oňa: „Men seni öldürmerin“ diýip, Rebden ant içdim. ⁹Emma sen Şimgini jezasyz galdyrma, çünki sen paýhasly adamsyň we oňa näme etmelidigiňi özüň bilersiň. Şimgi garrylyk çagynda ölüler dünýäsine asudalykda inmesin».

Dawudyň ölümi

¹⁰Onsoň Dawut ata-babalaryna gowuşdy. Ony Dawut galasynda jaýladylar. ¹¹Dawut Ysraýylda kyrk ýyllap patyşalyk etdi. Ol ýedi ýyl Hebronda, otuz üç ýyl hem Iýerusalimde patyşalyk etdi. ¹²Şeýdip, Süleýman kakasy Dawudyň tagtyna çykdy; onuň patyşalygy gaty mäkäm boldy.

Adonyýanyň ölümi

¹³Onsoň Hagytyň ogly Adonyýa Süleýmanyň ejesi Batşebanyň ýanyna geldi. Batşeba ondan: «Eýgiligemi?» diýip sorady. Adonyýa hem: «Eýgilige» diýip jogap berdi. ¹⁴Soňra Adonyýa: «Seniň bilen bir gürrüňim bar» diýdi. Batşeba: «Aýdyber» diýdi. ¹⁵Adonyýa şeýle diýdi: «Sen bilýärsiň, men patyşa bolmalydym, bütin ysraýyl halky meniň patyşa bolmagyma garaşýardy. Emma bu başgaça boldy, meniň inim patyşa boldy, çünki bu patyşalyk Rebdendi. ¹⁶Indi meniň senden bir haýyşym bar; ony ret etme». Batşeba hem oňa: «Aýdyber» diýdi. ¹⁷Adonyýa: «Haýyş edýärin, Süleýman patyşadan şunemli Abyşagy maňa aýallyga bermegini soraý. Ol saňa ýok diýmez» diýdi. ¹⁸Batşeba: «Bolýar, men seniň üçin patyşa bilen gepleşerin» diýdi.

¹⁹Şeýlelikde, Batşeba Adonyýanyň adyndan gepleşmek üçin Süleýman patyşanyň ýanyna gitdi. Patyşa ony garşy almaga ýerinden galyp, tagzym edip, tagtynda oturdy. Patyşanyň ejesi üçin hem bir tagt getirip goýdular, ol patyşanyň sag tarapynda oturdy. ²⁰Soňra Batşeba: «Meniň bir kiçijik haýyşym bar; ony ret etme» diýdi. Patyşa hem oňa: «Haýyşyňy aýdyber eje, men ony ret etmen» diýdi. ²¹Batşeba: «Goý, şunemli Abyşag seniň doganyň Adonyýa aýallyga berilsin» diýdi. ²²Süleýman patyşa ejesine şeýle jogap berdi: «Sen näme üçin şunemli Abyşagy Adonyýa üçin soraýarsyň? Onuň üçin patyşalygy hem sora! Çünki ol meniň uly doganymdyr; patyşalygy diňe onuň üçin däl-de, eýsem Abýatar ruhany bilen Seruýanyň ogly Ýowap üçin hem sora!» ²³Onsoň Süleýman patyşa Rebden ant içip, şeýle diýdi: «Eger Adonyýa bu sözleri üçin öz jany bilen jogap bermese, Hudaý maňa-da muny we mundan hem beterini görkezsin. ²⁴Meni dikeldip, kakam Dawudyň tagtynda oturdan, wada berişi ýaly maňa we meniň nesillerime patyşalygy beren Rebden ant içýärin. Adonyýa hut şu günüň özünde öldüriler!» ²⁵Şeýdip, Süleýman patyşa Ýehoýadanyň ogly Benaýany Adonyýanyň ýanyna iberdi. Ol hem ony öldürdi.

Abýatar kowulýar

²⁶Patyşa Abýatar ruhana şeýle diýdi: «Bar, öz Anatotdaky ýeriňe git, çünki sen ýaşamaga mynasyp dälsiň. Emma men seni şu wagt öldürjek däl, çünki sen kakam Dawudyň öňünde Hökmürowan Rebbiň sandygyny göterdiň, sen kakamyň ähli muşakgatlyklaryny deň çekişdiň». ²⁷Şeýdip, Süleýman Abýatary Rebbe ruhany hökmünde gulluk etmeklik hukugyndan mahrum etdi. Şeýdip, Rebbiň Şilodaky Eliý we onuň nesilleri baradaky aýdan sözleri berjaý boldy.

Ýowabyň ölümi

²⁸Bu habar Ýowaba baryp gowşanda, ol Rebbiň çadyryna gaçyp baryp, gurbanlyk sypasynyň şahlaryndan ýapyşdy. Çünki Ýowap Abşaloma däl-de, Adonyýa goldaw beripdi. ²⁹Süleýman patyşa: «Ýowap Rebbiň çadyryna gaçyp bardy, ol şol ýerde gurbanlyk sypasynyň ýanynda» diýip habar berdiler. Süleýman: «Bar, git-de, ony öldür» diýip, Ýehoýadanyň ogly Benaýany iberdi. ³⁰Onsoň Benaýa Rebbiň çadyryna gelip, Ýowaba: «Saňa patyşanyň adyndan bärik çykmagyňy buýurýaryn» diýdi. Ýöne Ýowap: «Ýok, men şu ýerde öljek» diýdi. Soňra Benaýa ýene-de, yzyna gidip: «Ýowap maňa şu jogaby berdi» diýip, onuň ähli aýdanlaryny patyşa habar berdi. ³¹Patyşa şeýle jogap berdi: «Onuň aýdyşy ýaly et. Ony öldür-de, jaýla. Şeýdip, menden we kakam Dawudyň beýleki nesilleriniň boýnundan Ýowabyň döken nähak ganynyň günäsini aýyr. ³²Reb onuň bu döken ganyny öz başyndan inderer. Çünki ol özünden-de dogruçyl hem-de gowy iki adamy, ýagny Ysraýylyň goşunbaşysy, Neriň ogly Abner bilen Ýahudanyň goşunbaşysy Ýeteriň ogly Emasa bilen urşup, olary öldürdi, kakam Dawudyň bolsa mundan habary ýokdy. ³³Abneriň we Emasanyň gany ebedi Ýowabyň hem-de onuň nesilleriniň başyndan iner. Emma Reb Dawuda we onuň tagtda oturýan nesillerine ebedilik asudalyk berer». ³⁴Onsoň Ýehoýadanyň ogly Benaýa gidip, Ýowaby öldürdi. Ol öz çöldäki mülkünde jaýlandy. ³⁵Patyşa onuň ýerine Ýehoýadanyň ogly Benaýany goşunbaşy edip belledi. Abýataryň deregine bolsa, Sadogy ruhanylyga belledi.

Şimginiň ölümi

³⁶Soňra patyşa adam ýollap, Şimgini çagyrdyp, oňa şeýle diýdi: «Iýerusalimden özüňe bir jaý salyň-da, şol ýerde ýaşa, başga hiç ýere gitme. ³⁷Bilip goý, Kidron deresinden geçip, şol ýerden çykan günüň hökman ölersiň. Sen ölümi öz başyňa satyn alarsyň». ³⁸Şimgi patyşa: «Seniň aýdýan zatlaryň mamladyr, jenabym. Guluňyz–men edil aýdyşyňyz ýaly hem eder» diýdi. Şeýdip, Şimgi esli wagtlap Iýerusalimde ýaşady.

^39-40Üç ýyldan soň Şimginiň iki sany guly, Gatyň hany Magakanyň ogly Akyşyň ýanyna gaçyp bardylar. Şimgi: «Seniň gullaryň Gatda» diýen habary eşidip, turup, eşegini gaňňalap, mündi-de, gullaryny gözläp, Gata Akyşyň ýanyna gitdi. Şimgi gidip, gullaryny Gatdan yzyna getirdi. ^41-42Şimginiň Iýerusalimden Gata gidendigini we ýene yzyna dolanyp gelendigi baradaky habary Süleýmana ýetirenlerinde, patyşa adam iberip, Şimgini çagyrtdy we oňa: «Men saňa Rebden ant içirip: „Bilip goý, başyňa näme düşse-de, şol ýerden başga ýere giden günüňiň özünde, sen hökman ölersiň diýip duýdurmanmydym näme?“. Sen hem maňa: „Seniň aýdýanlaryň bary dogry. Men saňa gulak asaryn“ diýipdiň. ⁴³Onda näme üçin Rebbe içen antyňy, meniň saňa beren tabşyrygymy berjaý etmänsiň?» ⁴⁴Patyşa sözüni dowam etdirip: «Kakam Dawuda eden ähli ýamanlyklaryňy özüň bilýänsiň. Şol eden ýamanlyklaryňy Reb seniň öz başyňdan inderer. ⁴⁵Emma Süleýman patyşa ýalkanar. Dawudyň tagty Rebbiň öňünde baky berkär» diýdi. ⁴⁶Onsoň patyşa Ýehoýadanyň ogly Benaýa buýruk berdi; ol-da gidip, ony öldürdi.

Şeýdip, Süleýmanyň patyşalygy berkedi.

3-nji bap

Süleýman Hudaýdan pähim-paýhas dileýär

¹Süleýman Müsür patyşasy faraonyň gyzyna öýlenip, patyşa bilen garyndaşlyk açdy. Ol öz öýi, Rebbiň öýi hem-de Iýerusalimiň daşyndaky diwarlar salnyp gutarylýança, aýalyny Dawut galasyna getirdi. ²Adamlar seždegählerde gurbanlyk berýärdiler, çünki henize çenli Rebbe ybadat öýi salynmandy.

³Süleýman kakasy Dawudyň wesýetlerini berjaý edip, Rebbi söýdi. Ýöne ol seždegählerde gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakdy. ⁴Bir gün patyşa gurbanlyk bermek üçin Gibgona gitdi, çünki esasy seždegäh şol ýerdedi. Süleýman şol ýerde müňlerçe ýakma gurbanlyklaryny beripdi. ⁵Gibgonda gije Süleýmanyň düýşüne Reb girdi. Hudaý oňa: «Dile, dilän zadyňy bererin» diýdi. ⁶Süleýman şeýle diýdi: «Guluň kakam Dawudyň ynamly, dogruçyl hem-de akýürekli bolany üçin, oňa sadyk söýgiňi görkezdiň. Bu gün oňa tagtynda oturmaga ogul berip, Öz beýik merhemetiňi görkezdiň. ⁷Indi, eý, Hudaýym Reb, Sen guluň–meni kakam Dawudyň ýerine patyşa etdiň. Men ýolbaşçylyk etmäge ukyby bolmadyk, tejribesiz, ýaş oglandyryn. ⁸Guluň Seniň saýlan, san-sajaksyz halkyňyň arasyndadyr. ⁹Şonuň üçinem halkyňy dolandyrar ýaly, ýagşy-ýamany saýgarar ýaly, Sen Öz guluňa pähim-paýhas ber, çünki Seniň san-sajaksyz kim halkyňy dolandyryp biler?»

¹⁰Süleýmanyň bu dilegi Taňra ýarady. ^11-12Hudaý oňa şeýle diýdi: «Özüňe uzak ömür, baýlyk dilemän ýa-da duşmanlaryňyň ölümini dilemän, eýsem ýagşy-ýamany saýgarar ýaly akyl-paýhas diläniň üçin, Men saňa dilän zadyňy berýärin. Men saňa öňküleriň hiç birinde bolmadyk we senden soň hem hiç kimde bolup bilmejek akyl-paýhas, aň-düşünje bererin. ¹³Men saňa dilemedik zatlaryňy, ýagny ömürboýy egsilmejek baýlyk bilen hormat bererin. Saňa taý geljek patyşa bolmaz. ¹⁴Eger sen meniň parzlarymdyr tabşyryklarymy berjaý edip, kakaň Dawut ýaly ýollarymdan ýöreseň, Men seniň ömrüňi-de uzaldaryn». ¹⁵Süleýman oýandy, görse, bu düýş eken. Soňra ol Iýerusalime gelip, Rebbiň Äht sandygynyň öňünde durup, ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryny berip, ähli emeldarlary üçin meýlis gurdy.

Süleýmanyň paýhasly hökümi

¹⁶Bir gün iki sany azgyn aýal gelip, patyşanyň huzurynda durdy. ¹⁷Ol aýallaryň biri şeýle diýýär: «Eý, jenabym, men şu aýal bilen bir öýde ýaşaýaryn. Şu aýal öýdekä, meniň çagam dogulýar. ¹⁸Şondan üç gün soň munuň hem çagasy bolýar. Biziň ikimiz bile ýaşaýarys, öýde biziň ikimizden başga hiç kim ýok. ¹⁹Onsoň bir gije bu aýalyň ogly ölýär, sebäbi ol çagasynyň üstüne togalanypdyr. ²⁰Ol ýarygije turup, men uklap ýatyrkam, meniň gapdalymda ýatan oglumy alyp, öz gujagynda, öz ölen ogluny bolsa meniň gujagymda goýupdyr. ²¹Men ertesi irden oglumy emdirjek bolsam, ol öli ýatyr. Men oňa dykgat bilen seretdim we çaganyň özümiňki däldigine magat göz ýetirdim». ²²Emma beýleki aýal: «Ýok, diri çaga meniňki, ölen çaga seniňki» diýýär. Birinji aýal: «Ýok, ölen çaga seniňki, diri çaga meniňki» diýýär. Şeýdip, olar patyşanyň huzurynda jedelleşdiler.

²³Onsoň patyşa şeýle diýýär: «Biriňiz: „Diri çaga meniňki, ölen çaga seniňki“ diýýärsiňiz, beýlekiňiz bolsa: „Ýok, beýle däl! Ölen çaga seniňki, diri çaga meniňki“ diýýärsiňiz». ²⁴Soňra patyşa: «Maňa bir gylyç getirip beriň» diýýär. Patyşa gylyç getirip berýärler. ²⁵Ol: «Diri galan çagany iki bölüň-de, ýarysyny birine, ýarysyny-da beýlekisine beriň» diýýär. ²⁶Emma çagasy diri galan aýal: «Eý, jenabym, çagany oňa beriň; ony asla öldürmäň!» diýýär. Çünki ol aýalyň öz ogluna rehimi indi. Ýöne beýleki aýal: «Ol meniňki hem bolmasyn, seniňki hem bolmasyn, ony ikä bölüň» diýýär. ²⁷Onsoň patyşa: «Diri galan çagany birinji aýala beriň, ony asla öldürmäň, ol onuň ejesidir» diýýär. ²⁸Patyşanyň çykaran hökümini bütin ysraýyl halky eşidip, oňa uly hormat goýdy. Paýhasly höküm çykarar ýaly Süleýman patyşada Hudaýyň pähim-paýhasynyň bardygyny halk gördi.

4-nji bap

Süleýmanyň emeldarlary

¹Süleýman patyşa bütin Ysraýylyň üstünden şalyk sürdi. ²Onuň ýanyndaky emeldarlar şulardy: Sadogyň ogly Azarýa ruhanydy, ³Şişanyň ogullary Elihorep bilen Ahyýa kätiplerdi, Ahyludyň ogly Ýehoşapat baş emeldardy. ⁴Ýehoýadanyň ogly Benaýa goşunbaşydy, Sadok bilen Abýatar ruhanylardy. ⁵Natanyň ogly Azarýa häkimleriň üstünden garaýardy; Natanyň ogly Zabut bolsa hem ruhany, hem patyşanyň ýaranydy. ⁶Ahyşar köşgüň baştutandy; Abdanyň ogly Adonyram bolsa mejbury işdäkileriň üstünden garaýardy.

⁷Bütin Ysraýylda Süleýmanyň on iki sany häkimi bardy. Olaryň hersi patyşany we onuň öý-içerisini, gezekli-gezegine, ýylda bir aý azyk bilen üpjün etmelidi. ⁸Olaryň atlary şulardy: Efraýym daglyk ýurdunda Benhur, ⁹Makasda, Şagalbymda, Beýtşemeşde we Eýlonbeýthananda Bendeker, ¹⁰Arubot ülkesinde Benheset (Soko bilen bütin Heper ýurtlary hem oňa degişlidi), ¹¹bütin Napatdor ülkesinde Benabynadap (Ol Süleýmanyň gyzy Tapata öýlenipdi), ¹²Tagnak, Megido ülkelerinde, Ýizregeliň etegindäki Saretanyň ýanyndaky bütin Beýtşeýan ülkesinde, Beýtşeýandan Abelmehola, Ýokmygamyň aňyrsyna çenli bolan aralykdaky ülkede Ahyludyň ogly Bagana, ¹³Ramotgilgat ülkesinde Bengeber (Bengeberde Manaşanyň ogly Ýaýyryň Gilgatdaky obalary bardy. Başandaky Argop etrabynda berk diwarly, derwezeleri bürünç gözenekli altmyş sany uly gala hem oňa degişlidi), ¹⁴Mahanaýym ülkesinde Ydonyň ogly Ahynadap, ¹⁵Naftaly ülkesinde Ahymagas (Ol Süleýmanyň gyzy Bosmata öýlenipdi), ¹⁶Aşer we Begalot ülkelerinde Huşaýyň ogly Bagana, ¹⁷Ysakar ülkesinde Paruwanyň ogly Ýehoşapat, ¹⁸Benýamin ülkesinde Elanyň ogly Şimgi, ¹⁹amorlar patyşasy Sihon hem-de Başan patyşasy Oguň ýurdy bolan Gilgatda Urynyň ogly Geber. Ol bu ýeriň häkimidi.

Süleýmanyň patyşalygy

²⁰Ýahuda halky bilen ysraýyl halky deňiz ýakasyndaky çäge deý köpdi. Olar iýip-içip, hoşbagtlylykda ýaşadylar. ²¹Süleýman Ýewfrat derýasyndan piliştliler ýurduna we Müsür serhedine çenli bolan bütin ýurda patyşalyk etdi. Olar Süleýmanyň ömrüniň ahyryna çenli oňa salgyt töläp, hyzmat etdiler.

^22-23Süleýmanyň köşgüniň bir günlük azygy, iki ýüz ýigrimi bäş batman^[1] ýokary hilli undan, dört ýüz elli batman^[2] adaty undan, on sany baga bakylan öküzden, ýigrimi sany ýaýlada bakylan öküzden, ýüz sany goýundan, ondan daşary-da sugunlardan, jerenlerden, saýgaklardan hem-de semiz guşlardan ybaratdy. ²⁴Çünki ol Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky ähli welaýatlarda, Tipsadan Gaza çenli bolan aralykdaky Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky ähli patyşalaryň üstünden höküm sürýärdi. Ol töweregindäki goňşy ýurtlarynyň ählisi bilen asudalykda ýaşady. ²⁵Süleýmanyň bütin ömrüne Dandan Beýerşeba çenli aralykdaky tutuş Ýahudadaky we Ysraýyldaky her bir adam üzüm we injir agaçlarynyň aşagynda asudalykda ýaşady. ²⁶Şeýle hem Süleýmanyň söweş arabalaryna goşulýan atlary üçin kyrk müň sany at ýatagy, on iki müň atlysy bardy. ²⁷Şol häkimleriň her biri Süleýman patyşany we onuň saçagyndan iýmitlenýänleriň baryny, öz bellenen aýlarynda azyk bilen üpjün edýärdi. Olaryň hiç bir zady kemlik etmezdi. ²⁸Olaryň hersi özüne tabşyrylyşyna görä, ýönekeý we saýlama atlar üçin olaryň saklanýan ýerine arpa we saman getirerdi.

²⁹Hudaý Süleýmana deňiz kenaryndaky çäge deý uçursyz akyl-paýhas, duýgurlyk hem-de düşünjelilik berdi. ³⁰Süleýman pähim-paýhasynda bütin gündogarlylardan, bütin müsürlilerden öňe geçdi. ³¹Çünki onuň pähim-paýhasy, islendik adamyňkydan, ezraly Eýtanyňkydan, Maholyň ogullary Heýmandyr Kalkolyňkydan we Dardanyňkydan-da ýitidi. Töweregindäki ähli milletleriň arasynda onuň ady meşhurdy. ³²Süleýman üç müň tymsal aýtdy; onuň nagmalary bolsa müňden agdykdy. ³³Ol Liwandaky kedr agajyndan başlap diwaryň ýüzünde gögerýän käkilik otuna çenli bolan agaçlardan söz açardy, haýwanlar, guşlar, süýrenijiler we balyklar barada sözlärdi. ³⁴Süleýmanyň pähim-paýhasy hakynda eşiden ýer ýüzündäki ähli patyşalar Süleýmany diňlemäge adam ýolladylar.

5-nji bap

Süleýman ybadathanany gurmaga taýýarlyk görýär

¹Sur patyşasy Hiram Süleýmanyň kakasynyň ornuna patyşalyga bellenendigini eşiden badyna, öz emeldarlaryny Süleýmanyň ýanyna iberdi; çünki Hiram Dawudyň hemişelik ýarany bolupdy. ²Süleýman hem Hirama adam iberip, şeýle diýdi: ³«Özüň bilýärsiň, kakam Dawut töweregindäki uruşlar zerarly, duşmanlaryndan doly üstün çykýança, öz Hudaýy Rebbe ybadat öýüni gurup bilmedi. ⁴Ýöne häzir Hudaýym Reb maňa hemme tarapdan parahatçylyk berdi; mende ne ýagy, ne-de betbagtçylyk bar. ⁵Şeýdip, Rebbiň kakam Dawuda: „Seniň ýeriňe tagtyňda oturtjak ogluň Maňa ybadat üçin öý gurar“ diýip aýdyşy ýaly, men Hudaýym Rebbe ybadat üçin öý guraýyn diýýärin. ⁶Şoňa görä meniň üçin Liwanda kedr agaçlarynyň kesilmegini tabşyr. Meniň işçilerim seniň işçileriň bilen bile işlärler. Işçileriňe näçe diýseň, şonça-da hak töläýin; çünki özüň bilýärsiň, biziň aramyzda sidonlylar ýaly agaç kesip bilýän adam ýok».

⁷Hiram Süleýmanyň sözlerini eşidende, gaty şatlanyp: «Bu uly halkyň üstünden patyşalyk eder ýaly, Dawuda şeýle akyl-paýhasly ogul beren Rebbe şu gün alkyş bolsun» diýdi. ⁸Hiram Süleýmana adam iberip: «Seniň maňa iberen sargydyňy eşitdim; men seniň kedr hem-de serwi agajy baradaky islegleriňi bitirerin. ⁹Meniň işçilerim agaçlary Liwandan deňze getirerler. Men olary bogduryp, deňiz üsti bilen akdyrdyp, aýdan ýeriňe eltdirip, şol ýerde çözdürerin. Sen gelip, olary äkidersiň. Sen hem meniň islegimi ýerine ýetirip, köşgümdäkileri azyk bilen üpjün et». ¹⁰Şeýdip, Hiram Süleýmany kedr hem-de serwi agaçlary bilen üpjün etdi. ¹¹Süleýman bolsa Hirama onuň köşgündäkiler üçin azyk hökmünde kyrk müň çuwal^[3] bugdaý, ýedi müň hum^[4] sap ýag berdi. Süleýman Hirama her ýyl şunça azyk bererdi. ¹²Reb wada berşi ýaly, Süleýmana pähim-paýhas berdi. Hiram bilen Süleýmanyň arasynda asudalyk boldy. Olar öz aralarynda ylalaşyk baglaşdylar.

¹³Süleýman patyşa ybadathananyň gurluşygy üçin bütin Ysraýyldan otuz müň işçini toplamagy buýurdy. ¹⁴Olardan nobatma-nobat boýunça her aýda on müň adamy Liwana ýollady. Olar bir aý Liwanda, iki aý hem öýlerinde bolardylar. Adonyram bu mejbury işdäkileriň üstünden garaýardy. ¹⁵Süleýmanyň dagda ýetmiş müň sany ýük daşaýany, segsen müň sany daş ýonujysy bardy. ¹⁶Mundan daşary Süleýmanyň işleýän adamlarynyň üstünden garaýan üç müň üç ýüz sany baştutany bardy. ¹⁷Olar patyşanyň tabşyrygy boýunça Rebbiň öýüniň düýbüni tutmak üçin, uly gymmatbaha daşlar we ýonulan daşlar getirdiler. ¹⁸Süleýmanyň binýatçylary bilen Hiramyň binýatçylary we geballylar Rebbiň öýüni gurmak üçin, daşlary ýonup, agaçlary kesip taýýarladylar.

6-njy bap

Süleýman ybadathanany gurýar

¹Ysraýyllaryň Müsürden çykyp gaýtmagynyň dört ýüz segseninji ýylynda, Süleýmanyň patyşalygynyň dördünji ýylynda, ikinji aý bolan Ziw aýynda Rebbiň öýi gurlup başlandy. ²Süleýman patyşanyň Reb üçin guran öýüniň uzynlygy altmyş tirsek, ini ýigrimi tirsek, beýikligi otuz tirsekdi. ³Rebbiň öýüniň daşky otagynyň öňündäki eýwanynyň ini öýüň ini ýaly ýigrimi tirsekdi, uzynlygy öýüň öň tarapynda on tirsekdi. ⁴Ol Rebbiň öýüne gözenekli penjireler etdi. ⁵Süleýman Rebbiň öýüniň daşky we içki otaglaryň, daşky diwarlaryna ýanaşdyryp, gapdal otaglaryny saldy. ⁶Pürsler öýüň diwaryny deşmez ýaly, öýüň diwarynyň ýüzünden daş çykgytlar etdiler. Aşaky gatyň ini bäş tirsek, ortaky gatyň ini alty tirsek, üçünji gatyň ini ýedi tirsekdi.

⁷Rebbiň öýi gurlanda öňden ýonulyp taýýarlanan daşlardan guruldy. Şol sebäpden öý gurulýarka ondan ne çekiç, ne palta, ne-de demir guralyň sesi eşidildi.

⁸Ortaky gatyň gapysy Rebbiň öýüniň günorta tarapyndady; aýlawly basgançaklar bilen ortaky gata, ortaky gatdan üçünji gata çykyp bolýardy. ⁹Şeýdip, Süleýman Rebbiň öýüniň gurluşygyny tamamlady. Ol öýüň üçegini kedr pürsleri we kedr tagtalary bilen basyrdy. ¹⁰Tutuş öýe ýanaşdyrylyp salnan otaglaryň her gatynyň beýikligi bäş tirsekdi. Ol otaglar öýe kedr pürsleri bilen birikdirildi.

^11-12Süleýmana gurup ýören öýi hakynda Rebbiň şu sözi aýan boldy: «Eger sen Meniň parzlarymy berjaý edip, hökümlerime boýun bolup, ähli tabşyryklarymy saklap, olary berjaý etseň, Men kakaň Dawuda beren wadamy seniň üstüň bilen ýerine ýetirerin. ¹³Men ysraýyllaryň arasynda ýaşap, Öz halkym ysraýyly terk etmerin».

¹⁴Şeýdip, Süleýman Rebbiň öýüni gurup gutardy. ¹⁵Ol öýüň içki diwarlarynyň ýüzüne düýbünden üçegine çenli kedr tagtalaryny tutdy. Ol öýüň poluny serwi agajyndan etdi. ¹⁶Ol öýüň arka tarapynda, düýbünden depesine çenli kedr agaçlaryndan beýikligi ýigrimi tirsek bolan diwar bina etdi. Ol muny iň mukaddes otag bolan içki otag hökmünde gurdy. ¹⁷Içki otagyň öňündäki daşky otagyň uzynlygy kyrk tirsekdi. ¹⁸Öýüň içi kedr tagtasyndan kesilip, kädä hem-de açylyp oturan güllere çalym edýän nagyşlar bilen haşamlanandy. Diwardaky daşlar görünmez ýaly, diwar tutuşlygyna kedr tagtasy bilen örtülendi. ¹⁹Ol öýüň töründe Rebbiň Äht sandygyny goýar ýaly içki otag taýýarlady. ²⁰Içki otagyň uzynlygy-da, ini-de, boýy-da ýigrimi tirsekdi, oňa sap altyn çaýylandy. Ol şeýle hem kedr agajyndan ýasalan sypa-da altyn çaýdy. ²¹Süleýman Rebbiň öýüniň içini sap altyn bilen örtdi; içki otagyň öňünden altyn zynjyrlar gerip, ony-da altyna gaplady.

Ybadathana bezelýär

²²Soňra ol tutuş öýi kemsiz-köstsüz bolar ýaly, ony tutuşlygyna altyna gaplady. Hatda içki otagyň öňünde duran sypa hem altyn çaýdy.

²³Ol içki otagda her biriniň boýy on tirsek bolan zeýtun agajyndan iki sany kerup^[5] ýasady. ²⁴Keruplaryň ikisiniň hem ganatynyň uzynlygy bäş tirsekdi. ²⁵Olaryň hersiniň ganaty, ganatynyň bir ujundan beýleki ganatynyň ujuna çenli on tirsekdi. Keruplaryň ikisiniň ölçegi-de, şekili-de birdi. ²⁶Keruplaryň ikisiniň-de beýikligi on tirsekdi. ²⁷Süleýman keruplary Rebbiň öýüniň içki otagynda goýdy. Olaryň ganatlary, biriniň ganaty diwaryň bir tarapyna, beýlekisiniň ganaty diwaryň eýleki tarapyna ýeter ýaly gerlip goýlandy. Keruplaryň beýleki ganatlary öýüň ortasyna tarap gerlip durdy. ²⁸Süleýman keruplara hem altyn çaýdy.

²⁹Tutuş öýüň diwarlary, içki we daşky otaglaryň diwarlarynyň ýüzi oýulyp, keruplar, palma agaçlary we açylan güller bilen haşamlanandy. ³⁰Ol öýüň içki we daşky otaglarynyň poluna hem altyn çaýdy.

³¹Süleýman içki otaga zeýtun agajyndan gapylar ýasady. Gapylaryň germewleri we söýeleri bäş burçlydy. ³²Zeýtun agajyndan ýasalan iki gapynyň ýüzi oýulyp, keruplar, palma agaçlary we açylan güller bilen haşamlanandy. Süleýman olara altyn çaýdy, keruplaryň we palma agaçlarynyň ýüzüne hem altyn çaýdy.

³³Şeýle hem Süleýman öýüň daşky otagynyň gapysyna zeýtun agajyndan dörtburç söýeler ýasady. ³⁴Ol serwi agajyndan iki taýly gapy etdi, onuň iki taýy hem iki tarapa-da açylýardy. ³⁵Süleýman gapylaryň ýüzi oýulyp, keruplar, palma agaçlary bilen haşamlanan nagşyň üstüne altyn çaýdy. ³⁶Ol üç hatar ýonulan daş we bir hatar kedr pürsünden içki howly gurdy.

³⁷Süleýmanyň patyşalygynyň dördünji ýylynda, Ziw aýynda Rebbiň öýüniň düýbi tutuldy. ³⁸Süleýmanyň patyşalygynyň on birinji ýylynda, sekizinji aý bolan Bul aýynda Rebbiň öýi meýilnama görä dolulygyna gurlup gutaryldy. Süleýmana öýi gurmak üçin ýedi ýyl gerek boldy.

7-nji bap

Süleýmanyň köşgi

¹Süleýman özüne-de köşk saldy. Ol köşgi on üç ýylda gurup gutardy.

²Ol «Liwan jeňňelli» atly köşk saldy. Onuň uzynlygy ýüz tirsek, ini elli tirsek, beýikligi otuz tirsek bolup, ol dört hatar kedr sütünleriniň üstünde guruldy. Sütünleriň üstünde kedr pürsleri goýuldy. ³Her hatarda on bäş, jemi kyrk bäş sany pürs sütünleriň üstünde goýuldy. Ol köşgüň üçegi kedr tagtalary bilen basyryldy. ⁴Liwan jeňňeli atly köşgüň biri-birine bakyp duran üç hatar penjireleri bardy. ⁵Ähli gapylar we gapy söýeleri dört burçlydy. Olar biri-birine gapma-garşy, üç hatardy.

⁶Süleýman uzynlygy elli tirsek, ini otuz tirsek bolan sütünler eýwanyny gurdy. Onuň öňünde sütünler bilen dikilen, üsti basyrylan dalan bardy.

⁷Soňra ol Tagt zalyny, ýagny höküm çykarylýan ýer bolan Höküm zalyny gurdy. Onuň diwarlary düýbünden depesine çenli kedr tagtalary bilen örtülendi.

⁸Süleýmanyň öz ýaşaýan öýi Tagt zalynyň ýeňse tarapyndaky howluda birmeňzeş gurluşda salnandy. Süleýman öz aýaly bolan faraonyň gyzyna-da şu zala meňzeş öý gurup berdi.

⁹Bularyň barysy daşardan köşgüň howlusyna, binadan çykyda çenli tutuşlygyna ölçege görä ýonulyp, ýargy bilen iki tarapy-da tekizlenen gymmatbaha daşlardan gurlandy. ¹⁰Bina ýonulan daşlardan, uly daşlardan, sekiz, on tirseklik daşlardan gurulandy. ¹¹Bina daşlarynyň üstünden ölçege görä ýonulan gymmatbaha daşlar we kedr tagtalary goýuldy. ¹²Köşgüň howlusynyň töweregindäki haýatlar edil Rebbiň öýüniň içki howlusy we öýüň eýwany ýaly üç hatar ýonulan daş we bir hatar kedr tagtasy bilen örülendi.

Hirama berlen tabşyryk

¹³Süleýman patyşa adam iberip, surly Hiramy getirtdi. ¹⁴Hiram Naftaly tiresinden bolan bir dul hatynyň ogludy, kakasy hem surly bürünç ussasydy. Ol bürünçden zat ýasamakda gaty ussat, ökde we tejribeli ussady. Ol Süleýman patyşanyň çagyryşyny kabul etdi. Hiram Süleýmanyň bürünçden ýasalmaly zatlarynyň ählisini ýasady.

¹⁵Hiram iki sany bürünç sütün ýasady. Her sütüniň beýikligi on sekiz tirsek, töweregi on iki tirsekdi. ¹⁶Ol şeýle hem sütünleriň depesinde goýmak üçin bürünçden guýlan iki sany täç ýasady. Her täjiň beýikligi bäş tirsekdi. ¹⁷Sütünleriň depesindäki täçler tor şekilli örme zynjyrlar bilen bezelendi. ¹⁸Ol her sütüniň depesindäki täçleriň üstüni bürär ýaly, her örme zynjyryň töweregine bürünçden ýasalan iki hatar nar aýlady. ¹⁹Eýwandaky sütünleriň depesindäki täçler liliýa gülüniň şekilinde bolup, olaryň beýikligi dört tirsekdi. ²⁰Täçler iki sütüniň hem-de örme zynjyrlaryň ýokarsyndaky tegelek güberçek ýerde goýuldy. Her täjiň töweregine hatarlap, iki ýüz nar aýlandy. ²¹Ol sütünleri ybadathananyň eýwanynda dikdi. Ol günortada sütün dikip, onuň adyna Ýakin dakdy. Ol demirgazykda-da sütün dikip, onuň adyna Bowaz dakdy. ²²Sütünleriň depesinde liliýa şekilli nagyşlar bardy. Şeýdip, sütünleriň işi tamamlanyldy.

²³Soňra ol bir gyrasyndan beýleki gyrasyna çenli on tirsek, beýikligini bäş tirsek edip, guýma bürünçden tegelek howuz ýasady. Onuň töweregi otuz tirsekdi. ²⁴Howzuň erňeginiň aşak ýanynda her biri on tirsek bolan kädi şekilli nagyşlar iki hatar edilip, onuň tutuş töweregi bilen aýlanandy. Olaryň bary bile guýlup ýasalandy. ²⁵Howuz on iki öküziň üstünde durdy; öküzleriň üçüsi demirgazyga, üçüsi günbatara, üçüsi günorta, galan üçüsi hem gündogara bakyp durdy. Howuz olaryň üstünde ýerleşdirilip, öküzleriň arkasy iç tarapa bakyp durdy. ²⁶Howzuň galyňlygy dört barmakdy, erňegi käsäniň erňegi ýaly açylan liliýa gülüniň şekilindedi. Ol ýedi ýüz hum^[6] tutýardy.

²⁷Ol on sany bürünç araba ýasady. Arabalaryň hersiniň uzynlygy, ini dört tirsek, beýikligi üç tirsekdi. ^28-29Arabalaryň şekili şunuň ýaly: daşy çarçuwalanan, dört gyraňly tagtalar ýasalyp, olara ýolbarslaryň, öküzleriň we keruplaryň şekilleri haşamlanypdyr. Ýolbarslaryň we öküzleriň ýokarsyndaky we aşagyndaky çarçuwalara, egrem-bugram şekilli nagyşlar haşamlanyp salnandy. ³⁰Her arabanyň dört bürünç tigri, bürünç oklary bardy; dört burçunda hem legeni saklamak üçin çykytlar bardy; çykytlaryň her gapdalyna egrem-bugram şekilli nagyşlar haşamlanyp salnandy. ³¹Her arabanyň ýokarsynda çarçuwajyga salnan tegelek agyz ýasaldy. Onuň beýikligi bir tirsekdi; onuň agzy tegelek bolup, ini bir ýarym tirsekdi; onuň agzynda haşamlar bardy, gapdallary tegelek däl-de dörtburçlydy. ³²Dört tigir gapdal tagtalaryň aşagyndady, tigirleriň oklary araba bilen bile guýlup ýasalandy. Tigriň beýikligi bir ýarym tirsekdi. ³³Tigirleriň ýasalyşy at arabalaryň tigirleriniň ýasalyşy ýalydy; olaryň oklarynyň, gurşawlarynyň, keýeleriniň, toplarynyň bary bile guýlup ýasalandy. ³⁴Her arabanyň dört burçunda dört çykyt bardy. Çykytlar araba bilen bile guýlup ýasalandy. ³⁵Arabanyň üstünde ýarym tirsek beýiklikdäki tagta sekisi bardy; arabanyň üstündäki tutawaçlar hem-de gapdal tagtalary araba bilen bile guýlup ýasalandy. ³⁶Onuň çykytlarynyň hem-de gapdal ýüzüniň açyk ýerlerine haşamlanan keruplaryň, arslanlaryň hem-de palma agajynyň nagşy salnandy. Olaryň daşyna egrem-bugram şekiller haşamlanyp salnandy. ³⁷Ine, Hiram on arabany şeýle ýasady. Olaryň barynyň guýluşy hem, ölçegi hem, şekili hem birdi.

³⁸Şeýle hem Hiram on sany bürünç legen ýasady. Her legen on bäş hum ^[7] tutýardy; her legen dört tirsekdi; on arabanyň hersiniň üstünde bir legen bardy. ³⁹Ol arabalaryň bäşisini Rebbiň öýüniň günortasynda, beýleki bäşisini-de öýüň demirgazygynda goýdy. Ol howzy öýüň günorta-gündogar burçunda goýdy.

^40-44Hiram şeýle hem gazanlar, kül atarlar, legenler ýasady. Bulardan başga-da, ol iki sütüni, sütünleriň depesindäki jam şekilli iki täji, şol täçleri bezäp duran iki sany örme zynjyry, şol zynjyrlara iki hatar edip dakmak üçin dört ýüz sany nary, 10 arabany, arabalaryň üstündäki on legeni, bir sany howzy hem-de howzuň astyndaky on iki öküzi ýasady. Şeýdip, Hiram Rebbiň öýünde Süleýman patyşa üçin etmeli işleriniň baryny tamamlady.

⁴⁵Gazanlar, kül atarlar, legenler we Hiramyň Rebbiň öýi üçin Süleýman patyşa ýasap beren gaplarynyň bary ýalpyldawuk bürünçdendi. ⁴⁶Patyşa bu gaplary Iordanyň düzlüginde, Sukot bilen Saretanyň arasyndaky toýun toprakly ýerde bürünçden guýdurdy. ⁴⁷Süleýman bu bürünç gap-gaçlarynyň agramyny çekdirmedi, çünki olar juda köpdi; olaryň agramyny hiç kim anyklamady.

⁴⁸Şeýdip, Süleýman Rebbiň öýündäki ähli enjamlary: altyndan edilen sypany, üstünde Rebbe hödür çöregi goýulýan altyn hantagtasyny, ^49-50içki otagyň öňünde bäşisi günortada, bäşisi demirgazykda goýlan sap altyn çyradanlary, gülleri, çyralary, ätişgirleri, käseleri, müçenekleri, legenleri, ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin ulanylýan gaplary, maňňallary, öýüň içki otagynyň, ýagny iň mukaddes otagyň hem-de öýüň mukaddes otagynyň gapylary üçin altyn petleleri ýasady.

⁵¹Şeýdip, Süleýman patyşanyň Rebbiň öýi üçin edilmeli ähli işleri tamamlandy. Süleýman kakasy Dawut tarapyndan öýe bagyş edilen ähli zatlary: kümşi, altyny, we ähli enjamlary getirip, Rebbiň öýündäki hazynada goýdy.

8-nji bap

Süleýman äht sandygyny ybadathana getirdýär

¹Onsoň Süleýman Rebbiň Äht sandygyny Dawut galasy bolan Sion galasyndan getirtmek üçin, Ysraýylyň ýaşulularyny, ähli tirebaşylaryny, ysraýyllaryň urugbaşylaryny Iýerusalime, öz huzuryna ýygnady. ²Bütin ysraýyl halky ýedinji aý bolan Etanym aýynda, Çatma baýramynda Süleýman patyşanyň ýanyna ýygnanyşdy. ³Bütin Ysraýylyň ýaşululary geldiler we ruhanylar sandygy göterdiler. ⁴Şeýdip, olar Rebbiň Äht sandygyny, Rebbe ýüz tutulýan çadyry hem-de çadyryň içindäki ähli mukaddes enjamlary getirdiler. Bularyň baryny ruhanylar bilen lewiler Rebbiň öýüne getirdiler. ⁵Süleýman patyşa we onuň huzuryna ýygnanan bütin ysraýyl halky Äht sandygynyň öňündedi. Olar san-sajaksyz goýunlary, öküzleri gurbanlyk berdiler. ⁶Soňra ruhanylar Rebbiň Äht sandygyny öz ýerine, Rebbiň öýüniň iň mukaddes otagyna, keruplaryň ganatlarynyň astyna getirip goýdular. ⁷Keruplar ganatlaryny sandygyň üstüne gerip, sandygyň-da, onuň syryklarynyň-da üstüni örtýärdi. ⁸Syryklar şeýle uzyndy welin, hatda olaryň uçlary iň mukaddes otagyň öňündäki mukaddes ýerdenem görnüp durdy, ýöne daşardan görünmeýärdi. Olar şu güne çenli hem şol ýerdedir. ⁹Sandygyň içinde Musanyň goýan iki sany kanun ýazylan daş böleginden başga hiç zat ýokdy; Musa bu iki daş bölegini ysraýyl halky Müsür ýurdundan çykandan soň, Rebbiň olar bilen äht eden ýeri bolan Horep^[8] dagynda sandyga salypdy. ¹⁰Ruhanylar mukaddes otagdan daşary çykanlarynda, Rebbiň öýi bulutdan doldy. ¹¹Ruhanylar bulut zerarly Rebbiň huzurynda hyzmata durup bilmediler, çünki Rebbiň şöhraty Hudaýyň öýüni doldurypdy.

¹²Şonda Süleýman şeýle diýdi: «Reb tüm garaňkylykda mesgen tutjakdygyny aýtdy. ¹³Men Saňa baky mesgen tutaryň ýaly, uçursyz gözel öý gurdum».

Süleýman halka ýüzlenýär

¹⁴Onsoň patyşa halka tarap öwrülip, bütin ysraýyl jemagatyna ak pata berdi. Bütin ysraýyl jemagaty dik durdy. ^15-16Süleýman şeýle diýdi: «Kakam Dawuda: „Men ysraýyl halkymy Müsürden çykaralym bäri, Maňa ybadat etmäge öý gurmaklary üçin ysraýyl tirelerinden ýekeje şäheri-de saýlamadym. Men ysraýyl halkyma şalyk etsin diýip, Dawudy patyşalyga saýladym“ diýip beren wadasyny berjaý eden Ysraýyl Hudaýy Rebbe alkyş bolsun! ¹⁷Kakam Dawut Ysraýyl Hudaýy Rebbe ybadat üçin öý gurmagy ýüregine düwüpdi. ^18-19Emma Reb kakam Dawuda: „Maňa ybadat üçin öý gurmagy ýüregiňe düwmek bilen sen gowy etdiň; ýöne şeýle-de bolsa öýi sen gurmarsyň. Seniň biliňden önen ogluň Maňa ybadat üçin öý gurar“ diýdi. ²⁰Ine, Hudaý Öz beren wadasyny berjaý etdi, çünki men kakam Dawudyň ýerine geçdim. Rebbiň wada berşi ýaly, men Ysraýylyň tagtynda otyryn. Ysraýyl Hudaýy Rebbe ybadat üçin öý gurdum. ²¹Sandygy men şol öýde goýdum. Atalarymyzy Müsür topragyndan çykaranda, Rebbiň olar bilen eden ähti şonuň içindedir».

Süleýmanyň dilegi

²²Soňra Süleýman Rebbiň gurbanlyk sypasynyň hem bütin ysraýyl halkynyň öňünde durup, ellerini göge tarap uzatdy: ²³«Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, ýerde-de, gökde-de Seniň ýaly Hudaý ýokdur! Bütin kalplary bilen ýoluňdan ýöreýän gullaryň üçin Sen ähtiňi, sadyk söýgiňi saklaýarsyň. ²⁴Sen Öz guluň kakam Dawuda beren wadaňy berjaý etdiň. Şu gün Seniň ähli aýdan sözleriň amala aşdy. ²⁵Şonuň üçin hem, eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, guluň kakam Dawuda: „Eger seniň ogullaryň seniň ýöreýşiň ýaly, Meniň hakykat ýolumdan ýöreseler, seniň nesliňden hiç bir adam Ysraýylyň tagtyndan aýrylmaz“ diýip beren wadaňy berjaý et. ²⁶Şonuň üçin hem, eý, Ysraýylyň Hudaýy, goý, Seniň guluň kakam Dawuda beren wadaň amala aşsyn!

²⁷Emma Hudaý ýerde mesgen tutarmy? Seni hatda gök-de, gökleriň gögi-de içine sygdyryp bilmeýär. Onsoň meniň bu salan öýüm dagy nämejik! ²⁸Ýöne şonda-da, ýa Beýik Hudaýym, Sen guluň dilegine hem-de ýalbaryşyna gulak sal-da, onuň bu gün ýürekden edýän ýalbaryşyny we dilegini kabul et. ²⁹Gözleriň gije-gündiz: „Maňa şu ýerde ybadat ediler“ diýen öýüňde bolsun. Guluňyň şu ýere tarap bakyp edýän dilegini eşit. ³⁰Öz ysraýyl halkyň we men guluň şu ýere tarap bakyp dileg edenimizde, guluňyň, halkyň Ysraýylyň ýalbaryşlaryny eşit. Öz gökdäki mesgeniňden eşit-de, bizi bagyşla.

³¹Bir adam başga bir adama garşy günä edip, ant içmäge mejbur edilse, ol gelip, şu öýde Seniň gurbanlyk sypaňyň öňünde günäsizdigine ant içse, ³²şonda Sen gökde eşit-de, oňa jogap ber. Gullaryňa höküm edip, günälä günäsine görä jeza ber, günäsizi akla-da, dogrulygyna görä syla.

³³Seniň halkyň ysraýyl Saňa garşy günä edenligi zerarly duşman öňünde ýeňlişe sezewar bolanda, täzeden Saňa ýüz tutup, Seniň adyňy ykrar etse, şu öýde Saňa dileg edip, ýalbarsa, ³⁴şonda Sen gökde eşit-de, halkyň ysraýylyň günäsini geçip, olary yzlaryna, atalaryna beren ýurduňa getir.

³⁵Saňa garşy günä edendikleri zerarly gök ýapylyp, ýagmyr ýagmadyk mahaly, olar şu ýere tarap bakyp, dileg edip, Seniň adyňy ykrar etseler, Seniň hasrat çekdirenleriň hem öz günäleri üçin toba gelseler, ³⁶şonda Sen gökde eşit-de, Öz gullaryň bolan ysraýyl halkynyň günäsini geçip, olara dogry ýoldan ýöremegi öwret. Öz halkyňa miras hökmünde beren ýurduňa ýagmyr ýagdyr.

³⁷Eger ýurtda açlyk ýa gyrgyn keseli bolsa, epgek, ygaldan çüýremeklik, çekirtge ýa-da gurçuk peýda bolsa, eger duşmanlary öz islendik galalarynda olara sütem etseler, nähili bela, nähili kesel bolsa-da, ³⁸islendik adam ýa-da ysraýyl halky tarapyndan nähili dilegdir ýalbaryş edilen bolsa, her kes öz ýürek derdini bilip, şu öýe tarap ellerini gerse, ³⁹şonda Sen gökde Öz mesgeniňde eşit-de, olary bagyşla we olara ýardam et. Her kese eden işine görä jogap ber, çünki her ynsanyň ýüregini diňe Sen bilýänsiň. ⁴⁰Şeýdip, olar Seniň atalarymyza beren ýurduňda ömürboýy Senden gorkup ýaşasynlar.

^41-42Halkyň ysraýyldan bolmadyk, ýöne Seniň beýik adyň, gudratyň hem-de Öz halkyň üçin eden beýik işleriň barada eşidip, uzak ýurtdan gelen keseki şu öýde dileg etse, ⁴³Sen Öz gökdäki mesgeniňde ony eşit-de, dünýäniň ähli halklarynyň ysraýyl halky ýaly Seniň adyňy bilip, Senden gorkup, Saňa ybadat üçin guran öýümi bilerleri ýaly, kesekiniň dilegine-de jogap ber.

⁴⁴Eger halkyň Seniň iberen ýoluň bilen duşmanyna garşy söweşe çykyp, Seniň saýlan şäheriňe, meniň Saňa ybadat üçin guran öýüme tarap bakyp, Sen-Rebbe dileg etse, ⁴⁵gökde olaryň dileglerini, ýalbaryşlaryny eşidip, olara duşmanlarynyň üstünden ýeňiş ber.

⁴⁶Olar Saňa garşy günä etseler, — günä etmeýän adam ýokdur — Sen gazaplanyp, olary duşman eline berseň, duşman olary ýesir edip, ýakynu-uzak ýurda äkitse, ⁴⁷olar hem ýesirlige äkidilen ýurtlarynda oýlanyp toba edip, ýalbaryp: „Biz nähaklyk edip, günä gazandyk, pislik etdik“ diýip, ⁴⁸özlerini ýesir alan duşmanlarynyň ýurdunda päk kalplary we jan-tenleri bilen Saňa ýüzlenip atalaryna beren ýurduňa, Öz saýlan şäheriňe, Saňa ybadat üçin guran öýüme tarap bakyp, dileg etseler, ⁴⁹şonda Sen Öz gökdäki mesgeniňde olaryň dileglerini, nalyşlaryny eşit-de, olaryň dadyna ýetiş. ⁵⁰Saňa garşy günä eden halkyňy hem-de olaryň Saňa garşy eden ýazyklaryny bagyşla, ýesir alanlaryň olara rehimdarlyk ederleri ýaly, Sen Öz halkyňa duşmanlarynyň gözüniň öňünde rehimdarlyk et. ⁵¹Çünki olar Seniň demir peç kimin lowlaýan Müsürden çykaran halkyňdyr, Seniň mirasyňdyr. ⁵²Öz guluň hem-de halkyň ysraýyl islendik wagt Seni çagyranlarynda, Sen olaryň nalyşlaryny eşit. Goý, gözleriň olarda bolsun. ⁵³Eý, Hökmürowan Reb, Sen atalarymyzy Müsürden çykaranyňda, guluň Musa arkaly aýdyşyň ýaly, Özüňe mirasdar etmek üçin dünýäniň ähli halklarynyň arasyndan ysraýyl halkyny Öz halkyň hökmünde saýladyň».

Süleýman dilegini soňlaýar

⁵⁴Süleýman Hudaýa dilegini, ýalbaryşyny tamamlandan soň, Rebbiň gurbanlyk sypasynyň öňünde ellerini göge gerip, dyza çöken ýerinden turdy. ⁵⁵Süleýman dik durup, bütin ysraýyl halkyna batly ses bilen pata berip, şeýle diýdi: ⁵⁶«Wada berşi ýaly, ysraýyl halkyna parahatçylyk beren Rebbe alkyş bolsun. Ol Öz guly Musa arkaly beren ýagşy wadalarynyň baryny berjaý etdi. ⁵⁷Hudaýymyz Reb biziň atalarymyz bilen bolşy ýaly, biziň bilenem bolsun, bizi hiç haçan taşlamasyn, terk etmesin. ⁵⁸Onuň ýollaryndan ýörärimiz ýaly, Onuň atalarymyza beren tabşyryklaryny, parzlaryny hem-de hökümlerini berjaý ederimiz ýaly, biziň ýüreklerimizi Özüne tarap öwürsin. ^59-60Goý, meniň Rebbiň öňünde dile getiren sözlerim Beýik Hudaýa gije-gündiz ýakyn bolsun. Beýik Hudaý dünýäniň ähli halklarynyň Rebbiň Hudaýdygyny, Ondan başga Hudaýyň ýokdugyny bilerleri ýaly, Reb Öz guluny, ysraýyl halkyny gündelik zerur zatlar bilen üpjün etsin. ⁶¹Şonuň üçin hem siz Onuň parzlaryna boýun bolup, Onuň tabşyryklaryny şu günki ýaly berjaý edip, Beýik Hudaýymyza ak ýürekden hyzmat ediň».

Ybadathana Rebbe bagyş edilýär

⁶²Onsoň patyşa we onuň ýanyndaky bütin ysraýyl halky Rebbiň huzurynda gurbanlyk berdiler. ⁶³Süleýman Rebbe salamatlyk gurbanlygy hökmünde ýigrimi iki müň öküz, bir ýüz ýigrimi müň goýun berdi. Şeýdip, patyşa we bütin ysraýyl halky Rebbiň öýüniň açylyş dabarasyny etdiler. ⁶⁴Şol günüň özünde Süleýman patyşa Rebbiň öýüniň öňündäki howlynyň ortasyny mukaddes etdi. Patyşa şol ýerde ýakma gurbanlyklaryny, galla sadakasyny we salamatlyk gurbanlyklarynyň ýaglaryny berdi, çünki Rebbiň huzuryndaky bürünç gurbanlyk sypasy ýakma gurbanlygyny, galla sadakasyny, salamatlyk gurbanlygynyň ýag böleklerini tutardan gaty kiçidi.

⁶⁵Şeýdip, Süleýman we bütin ysraýyl halky — uly mähelle Lebohamatdan Müsür serhedine çenli bolan aralykda, Hudaýymyz Rebbiň huzurynda on dört günläp baýram etdiler. ⁶⁶Şundan soň Süleýman halky öýli-öýüne ugratdy. Olar patyşany ýalkap, Rebbiň Öz guly Dawuda, halky ysraýyla görkezen ähli ýagşylyklary üçin şatlanyp, göwnühoşlukda öýli-öýlerine gaýtdylar.

9-njy bap

Reb ýene Süleýmana görünýär

^1-2Süleýman Rebbiň öýüni, öz köşgüni hem-de gurmaga meýil eden zatlarynyň baryny gurup gutaranda, Reb Gibgonda görnüşi ýaly, Süleýmana ikilenç göründi. ³Reb Süleýmana şeýle diýdi: «Men seniň eden dilegiňi, ýalbaryşyňy eşitdim. Seniň guran bu öýüňi mukaddes etdim. Maňa ol ýerde ebedilik ybadat ediler. Meniň nazarym we ýüregim hemişe şol ýerde bolar. ^4-5Eger-de sen kakaňyň ýöreýşi ýaly sap ýüreklilik, dogrulyk bilen Meniň ýolumdan ýöräp, tabşyran ähli zatlarymy edip, Meniň hökümlerimdir düzgünlerimi berjaý etseň, „Seniň nesliňden Ysraýyla höküm sürjek adam kemlik etmez“ diýip, kakaň Dawuda wada berşim ýaly, Ysraýylyň üstünden patyşalygyňy berkarar ederin.

^6-7Emma siz ýa-da siziň ogullaryňyz Meniň yzyma eýermekden ýüz dönderseňiz, öňüňizde goýan tabşyryklarymy, parzlarymy berjaý etmän, gidip başga hudaýlara hyzmat edip, olara sežde etseňiz, onda Men ysraýyl halkyny özlerine beren ýerimden mahrum ederin. Özüme ybadat edilmegi üçin mukaddes eden bu öýümi ret ederin. Ysraýyl halky beýleki halklara gep hem gülki bolar. ⁸Şu öý harabalyga öwrüler^[9]. Onuň ýanyndan geçýän her bir kişi oňa haýranlar galyp, pyşyrdaşyp: „Reb näme üçin bu ýurdy, bu öýi beýle terk etdikä?“ diýer. ⁹Onsoň ähli halklar: „Çünki ysraýyl halky ata-babalaryny Müsür ýurdundan çykaran özleriniň Hudaýy Rebden ýüz dönderip, başga hudaýlara tarap öwrülip, olara sežde etdiler, olara hyzmat etdiler. Şonuň üçin hem Reb bu betbagtçylygy olaryň başyndan inderdi“ diýerler».

Süleýmanyň beýleki eden işleri

¹⁰Süleýman iki öýi, ýagny Rebbiň öýi bilen öz köşgüni ýigrimi ýylda gurup gutardy. ¹¹Sur patyşasy Hiramyň kedr hem-de serwi agaçlaryndan we altyndan Süleýman näçe islese berendigi üçin, Süleýman patyşa-da oňa Jelile welaýatyndan ýigrimi galany berdi. ¹²Hiram Surdan Süleýmanyň özüne beren galalaryny görmäge geldi, ýöne onuň ol galalara göwni ýetmedi. ¹³Şonuň üçin hem ol: «Eý, dogan, maňa beren galalaryň dagy nähili?» diýdi. Şeýdip, olary Kabul^[10] diýip atlandyrdylar. Olar şu güne çenli hem şeýle atlandyrylýar. ¹⁴Hiram bolsa Süleýman patyşa iki ýüz batman^[11] altyn iberipdi.

¹⁵Süleýman patyşa işçileri toplap, Rebbiň öýüni, öz köşgüni, Millony^[12], Iýerusalimiň diwaryny, Hasor, Megidon, Gezer galalaryny täzeden dikeltdi. ¹⁶Bu gala ozal Müsür patyşasy faraon tarapyndan basylyp alnyp, oda berlipdi. Faraon galada ýaşaýan kenganlary gyryp, ony inji hökmünde öz gyzyna — Süleýmanyň aýalyna beripdi. ^17-19Şundan soň Süleýman Gezeri, aşaky Beýthorony, Bagalaty, Ýahuda çöllüginde bolan Tadmory, özüniň ähli ammar galalaryny, söweş arabalarynyň saklanýan galalaryny, söweş arabaly goşunyň saklanýan galalaryny täzeden gurdy. Mundan başga-da, Iýerusalimde, Liwanda hem-de öz golastyndaky ýerleriň ählisinde gurmaga meýil eden zatlarynyň baryny gurdurdy. ²⁰Ysraýyl halkyndan bolmadyk amorlar, hetler, perizler, hiwiler hem-de ýabuslar entek hem şol ýurtda ýaşaýardylar. ²¹Olar ysraýyllaryň bütinleý ýok etmedik halklarynyň nesilleridir. Süleýman olary gula öwürdi. Bu şu güne çenli hem şeýledir. ²²Emma Süleýman ysraýyl halkyny gul etmedi. Olar Süleýmanyň esgerleri, köşk emeldarlary, harby serkerdeleri, ýarag göterijileri, söweş arabaly goşunynyň serkerdeleridiler.

²³Süleýmanyň işine baştutanlyk edýän ýolbaşçylar-da ysraýyl ogullaryndandy. Olar bäş ýüz elli adam bolup, agyr işde işleýän adamlara baştutanlyk etdiler.

²⁴Faraonyň gyzy Dawut galasyndan çykyp, Süleýmanyň özi üçin guran öýüne geldi. Soňra Süleýman galanyň gündogar tarapyny täzeden dikeltdi.

²⁵Süleýman Rebbe guran gurbanlyk sypasynda ýylda üç gezek ýakma gurbanlyklaryny, salamatlyk gurbanlyklaryny hödürlärdi, Rebbiň huzurynda ýakymly ysly tütetgi ýakardy. Şeýdip, ol Rebbiň öýüni doly gurup tamamlady.

²⁶Süleýman patyşa Edom ýurdunda, Gyzyl deňziň^[13] kenarynda, Eýlatyň golaýynda bolan Esýongeberde gämiler ýasady. ²⁷Hiram öz emeldarlaryny Süleýmanyň emeldarlary bilen bile deňze belet bolan gämiçiler bilen iberdi. ²⁸Olar Opyra gidip, ol ýerden ýedi ýüz on batman töweregi altyn alyp, ony Süleýman patyşa getirip berdiler.

10-njy bap

Şeba melikesi Iýerusalime gelýär

¹Şeba melikesi Süleýmanyň Rebbe goýýan hormatynyň at-owazasyny eşidip, ony kyn sowallar bilen synamaga Iýerusalime geldi. ²Şeba melikesi ummasyz baýlyk, hoşboý ysly zatlar, köp mukdardaky altyn we gymmatbaha daşlar ýüklenen düýeler bilen Iýerusalime geldi. Ol Süleýmanyň ýanyna gelip, ýüregine düwen ähli sowallary sorady. ³Süleýman onuň ähli sowallaryna jogap berdi. Patyşa onuň ýekeje sowalyny-da jogapsyz galdyrmady. ^4-5Şeba melikesi Süleýmanyň paýhasyny, onuň guran öýüni, saçagyndaky näz-nygmatlary, emeldarlarynyň ýaşaýan ýerlerini, hyzmatkärleriniň hyzmatyny, olaryň egin-eşiklerini, onuň sakylaryny, Rebbiň öýünde berýän ýakma gurbanlyklaryny görende, onuň bu zatlara akyly haýran boldy.

^6-7Ol patyşa şeýle diýdi: «Ýurdumda işleriň hakda, parasatyň hakda eşiden sözlerim dogry eken, ýöne men gelip, öz gözlerim bilen görýänçäm, aýdylanlara ynanmadym. Maňa onuň ýarysyny hem aýtmandyrlar. Seniň pähim-paýhasyň, rowaçlygyň meniň eşidişimden has artyk eken. ⁸Seniň halkyň nähili bagtly! Hemişe huzuryňda bolup, pähim-paýhasyňy eşidýän emeldarlaryň nähili bagtly! ⁹Senden hoşal bolup, seni ysraýyl tagtynda oturdan Hudaýyň Rebbe alkyş bolsun! Reb Ysraýyly ebedilik söýensoň, adalaty we hakykaty berjaý etmegiň üçin seni patyşa etdi». ¹⁰Onsoň Şeba melikesi Süleýman patyşa iki ýüz batman^[14] altyn, köp mukdarda atyrlary we gymmatbaha daşlary berdi. Süleýman patyşa Şeba melikesiniňki ýaly şeýle köp mukdardaky hoşboý ysly zatlar hiç berilmändi.

¹¹Hiramyň Opyrdan altyn getiren gämisi ol ýerden köp mukdarda sandal agajyny we gymmatbaha daşlary hem getirdi. ¹²Patyşa sandal agajyndan Rebbiň öýüne, patyşanyň köşgüne söýeler, aýdymçylar üçin liradyr arfalar ýasady; beýle sandal agajy şu güne çenli görlüp-eşidilmändi.

¹³Süleýman patyşa Şeba melikesine öz eçilen zatlaryndan daşary onuň göwnüniň islän zadyny berdi. Şeýdip, Şeba melikesi emeldarlary bilen öz ýurduna dolandy.

Süleýmanyň baýlyklary

^14-15Süleýmana bir ýylda gelen altynyň agramy alyş-beriş edýän adamlardan, söwdagärleriň söwdasyndan, ähli arap şalaryndan, ýurduň häkimlerinden gelen altyndan daşary bir müň bir ýüz otuz batmandan gowrakdy^[15]. ¹⁶Süleýman patyşa döwme altyndan iki ýüz sany uly galkan ýasady. Her bir uly galkana, on ýedi gadak^[16] altyn sarp edildi. ¹⁷Ol döwme altyndan üç ýüz galkan ýasady; her galkana dört ýarym gadak^[17] altyn sarp edildi. Patyşa bulary «Liwan jeňňeli» atly köşgünde goýdy. ¹⁸Patyşa tagtyny piliň süňki bilen haşamlap, sap altyna gaplady. ¹⁹Tagtyň alty basgançagy bardy, arka tarapdan tagtyň depesi tegelekdi, kürsiniň iki tarapynda hem tirseklikler, tirseklikleriň gapdalynda-da iki ýolbars durdy. ²⁰Alty basgançagyň her tarapynda bir ýolbars, jemi on iki ýolbars durdy. Beýle zat entek asla hiç bir ýurtda ýasalmandy. ²¹Süleýmanyň gap-gaçlarynyň barysy altyndandy. Onuň «Liwan jeňňeli» atly köşgüniň ähli gap-gaçlary-da sap altyndandy. Kümüşden hiç zat ýokdy, sebäbi kümüş Süleýmanyň döwründe hiç zatça görülmeýärdi. ²²Çünki Süleýmanyň Hiramyň gämileri bilen birlikde deňizde gämileri bardy. Deňiz gämileri üç ýylda bir gezek gelip, altyn, kümüş, pil dişini, maýmynlary we tawuslary getirerdiler.

²³Şeýdip, Süleýman patyşa baýlykda, pähim-paýhasda ýer ýüzündäki ähli patyşalardan öňe geçdi. ²⁴Hudaýyň Süleýmanyň ýüregine salan paýhasyny eşitmek üçin bütin dünýä onuň didaryna zardy. ²⁵Süleýmanyň ýanyna gelen her kes ýylyň-ýylyna kümüşdir altyn enjamlardan, egin-eşiklerden, ýaraglardan, atyrlardan, atlardyr gatyrlardan ybarat bolan sowgatlaryny getirýärdi.

²⁶Süleýman söweş arabalary bilen arabaly esgerleri toplady; onuň bir müň dört ýüz söweş arabasy, on iki müň söweş arabaly esgerleri^[18] bardy. Süleýman olaryň birnäçesini öz ýanynda Iýerusalimde, galanlaryny bolsa söweş arabalarynyň saklanýan galalarynda ýerleşdirdi. ²⁷Süleýman Iýerusalimde kümşi daşlar bilen deň etdi, kedr agajyny bolsa günbatar baýyrlykda gögerýän ýabany injir agajy kimin köpeltdi. ²⁸Süleýmanyň atlary Müsürden we Keweden getirildi; patyşanyň täjirleri olary Keweden belli bir baha satyn aldylar. ²⁹Bir söweş arabasy on ýedi gadak^[19] töweregi kümşe, bir at bolsa dört gadakdan^[20] gowrak kümşe satyn alnyp, olar Müsürden getirilýärdi. Şeýdip, bu söweş arabalary we atlar Süleýmanyň täjirleriniň üsti bilen bütin hetleriň we Siriýanyň şalaryna satylýardy.

11-nji bap

Süleýman Rebden ýüz öwürýär

¹Süleýman faraonyň gyzyndan başga-da mowaplardan, ammonlardan, edomlylardan, sidonlylardan, hetlerden birtopar keseki aýallara aşyk boldy. ²Reb ysraýyl ogullaryna: «Siz keseki milletlerden gyz alşyp-berişmäň, çünki olar hökman sizi öz hudaýlaryna sežde etdirerler» diýip aýdan milletlerindendiler. Emma Süleýman muňa garamazdan şu aýallara öýlendi. ³Onuň ýedi ýüz şa aýaly, üç ýüz gyrnak aýaly bardy. Aýallary onuň ýüregini azdyrdylar. ⁴Süleýmanyň garrylyk çagynda aýallary onuň ýüregini keseki hudaýlara tarap öwürdiler. Süleýman kakasy Dawut ýaly Hudaýy Rebbe wepaly bolmady. ⁵Süleýman sidonlylaryň hudaýy Aştoreta, ammonlaryň nejis hudaýy Milkoma^[21] sežde etdi. ⁶Süleýman Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri edip, kakasy Dawudyň bolşy ýaly Rebbe wepaly bolmady. ⁷Soňra Süleýman Iýerusalimiň gündogaryndaky dagda Mowabyň nejis buty Kemoş we ammonlaryň hudaýy Molek üçin seždegäh gurdy. ⁸Ol şeýle hem öz hudaýlaryna ýakymly ysly tütetgi ýakyp, olara gurbanlyk berer ýaly, ähli keseki aýallary üçin hem seždegähler gurdy.

^9-10Rebbiň Süleýmana gaty gahary geldi. Süleýman özüne iki gezek görnüp, başga hudaýlaryň yzyna eýerme diýip tabşyryk beren ysraýyl Hudaýy Rebbiň tabşyrygyny berjaý etmän, Ondan ýüz dönderipdi. ¹¹Şonuň üçin hem Reb Süleýmana şeýle diýdi: «Seniň Meniň bilen eden ähtiňi bilgeşleýin bozup, Meniň saňa tabşyran parzlarymy saklamandygyň üçin, Men patyşalygy hökman seniň eliňden alyp, ony köşk emeldarlaryňyň birine bererin. ¹²Emma seniň kakaň Dawudyň hatyrasy üçin Men muny seniň günleriňde etmerin; patyşalygy seniň ogluňyň elinden alaryn. ¹³Men bütin patyşalygy seniň eliňden alman, gulum Dawudyň hem-de Öz saýlan şäherim Iýerusalimiň hatyrasy üçin, diňe bir tiräni seniň ogluňa bererin».

Süleýmanyň duşmanlary

¹⁴Soňra Reb edomly Hadady Süleýmana duşman etdi. Ol Edomda patyşa neslindendi. ^15-16Çünki Dawut Edomdaka, goşunbaşy Ýowap öldürilenleri jaýlamaga gidip, Edomdaky erkekleriň ählisini gyrypdy. Ýowap we bütin ysraýyllar Edomdaky erkekleriň ählisini gyrýançalar, alty aýlap şol ýerde galypdylar. ¹⁷Emma Hadat kakasynyň emeldarlary bolan birnäçe edomlylar bilen gaçyp, Müsüre gidipdi; Hadat ol wagtlar ýaş oglandy. ¹⁸Olar Midýandan çykyp, Parana geldiler, Parandan hem ýanlaryna birnäçe adam alyp, Müsüre, Müsür patyşasy faraonyň ýanyna bardylar. Patyşa Hadada ýaşamaga jaý we mellek ýer berip, ony azyk bilen üpjün etdi. ¹⁹Hadat faraonyň mährini gazandy; ol öz aýalynyň gyz doganyny, ýagny melike Tahpeneýsiň gyz doganyny Hadada aýallyga berdi. ²⁰Ol Hadada ogul dogrup berip, onuň adyna Genubat dakdylar. Tahpeneýs Genubaty faraonyň öýünde terbiýeledi. Genubat onuň ogullarynyň arasynda ösüp ulaldy. ²¹Hadat Müsürdekä, Dawudyň ata-babalaryna gowşandygy hem-de Ýowap goşunbaşynyň ölümi barada eşidende, ol faraona şeýle diýdi: «Maňa öz ýurduma dolanmaga rugsat ber». ²²Faraon ondan: «Ýurduňa gitmekçi bolar ýaly, meniň ýanymda näme kemiň bar?» diýip sorady. Ol: «Kem zadym ýok, ýöne maňa hökman gitmäge rugsat ber» diýip jogap berdi.

²³Jenaby Soba patyşasy Hadadgezerden gaçyp giden Elýadanyň ogly Rezony hem Hudaý Süleýmana duşman etdi. ²⁴Dawut sobalylary öldürende, Rezon ýanyna adam ýygnap, bir leşgere baş boldy. Olar Damaska baryp, şol ýerde mesgen tutdular, onuň adamlary Rezony Damaskda patyşa etdiler. ²⁵Hadadyň ýamanlyk edişi ýaly, Süleýmanyň bütin ömrüne Rezon Ysraýyla duşman bolup, Ysraýyly ýigrendi hem-de Siriýa hökmürowanlyk etdi.

Rebbiň Ýarobgama beren wadasy

²⁶Süleýmanyň emeldarlarynyň biri bolan Seredadan efraýymly Nebadyň ogly Ýarobgam patyşa garşy çykdy. Onuň ejesi Seruga atly bir dul hatyndy. ²⁷Onuň patyşa garşy el galdyrmagynyň sebäbi şeýledi: Süleýman Millony täzeden dikeldip, kakasy Dawut galasynyň diwarlarynyň ýykylan ýerlerini abatlady. ²⁸Ýarobgam başarjaň adamdy, bu ýaş ýigidiň iş başarjaňlygyny gören Süleýman ony manaşa we efraýym tirelerine degişli bolan mejbury işdäkileriň üstünden baştutan edip goýdy. ²⁹Bir gün Ýarobgam Iýerusalimden çykyp barýarka, ýolda oňa şilonly Ahyýa pygamber gabat geldi. Ahyýa täze eşikler geýipdi. Çola ýerde olaryň ikisinden başga adam ýokdy. ³⁰Ahyýa egnindäki täze eşigini çykardy-da, ýyrtyp on iki bölege böldi. ^31-33Soňra Ýarobgama şeýle diýdi: «On bölegini özüň üçin al, çünki ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Men patyşalygy hökman Süleýmanyň elinden alyp, on tiräni saňa bererin, ýöne gulum Dawudyň hatyrasy üçin hem-de Ysraýylyň bütin tirelerinden saýlap alan şäherim Iýerusalimiň hatyrasy üçin diňe bir tire Süleýmanyňky bolar. Çünki ol Meni terk edip, sidonlylaryň hudaýy Aştoreta, Mowabyň hudaýy Kemoşa, ammonlaryň hudaýy Milkoma sežde etdi. Süleýman kakasy Dawudyň yzyny tutmady. Ol Meniň nazarymda nähak işleri edip, parzlarymy, hökümlerimi berjaý etmedi, ýollarymdan ýöremedi. ³⁴Muňa garamazdan, Men bütin patyşalygy onuň elinden almaryn. Meniň tabşyryklarymy, parzlarymy berjaý eden, Öz saýlan gulum Dawudyň hatyrasy üçin, Men Süleýmany ömrüniň ahyryna çenli patyşa ederin. ³⁵Emma patyşalygy Dawudyň oglunyň elinden alyp, ony on tire bilen saňa bererin. ³⁶Maňa ybadat edilmegi üçin, Öz saýlan şäherim Iýerusalimde gulum Dawudyň neslinden biri hemişelik patyşalyk eder ýaly bir tiräni Süleýmanyň ogluna bererin. ³⁷Men seni Ysraýyla patyşa ederin we sen Ysraýyla göwnüňiň isleýşine görä patyşalyk edersiň. ³⁸Gulum Dawudyň edişi ýaly, parzlarymy, tabşyryklarymy berjaý edip, Maňa gulak goýup, ýollarymdan ýöräp, Meniň nazarymda dogry işleri etseň, Men hemişe seniň bilen bolaryn. Men seni Ysraýyla patyşa ederin we edil Dawudyň nesillerini patyşa edişim ýaly, senden soň seniň nesilleriňi hem patyşa ederin. ³⁹Süleýmanyň günäleri üçin Men Dawudyň nesillerine jeza bererin, ýöne bu hemişelik bolmaz“». ⁴⁰Şonuň üçin hem Süleýman Ýarobgamy öldürmäge synanyşdy, ýöne Ýarobgam Müsüre, Müsür patyşasy Şişagyň ýanyna gaçyp baryp, Süleýman dünýäden ötýänçä, şol ýerde boldy.

Süleýmanyň ölümi

⁴¹Süleýmanyň ähli galan we eden işleri hem-de akyl-paýhasy barada «Süleýmanyň işleri» diýen kitapda ýazylandyr. ⁴²Süleýman Iýerusalimde bütin Ysraýyla kyrk ýyl patyşalyk etdi. ⁴³Süleýman ata-babalaryna gowuşdy. Ol kakasy Dawudyň galasynda jaýlandy. Onuň ýerine ogly Rehabgam patyşa boldy.

12-nji bap

Demirgazyk tireleriniň gozgalaňy

¹Rehabgam Şekeme gitdi. Bütin ysraýyl halky Rehabgamy patyşa etjek bolup, Şekeme gelipdi. ²Nebadyň ogly Ýarobgam şol wagt Süleýmandan gaçyp, Müsürde ýaşaýardy. Ol Rehabgam baradaky habary eşidenden soň, Müsürden gaýdyp geldi. ³Tutuş ysraýyl jemagaty Ýarobgamy çagyrdyp alyp, onuň bilen bile Rehabgamyň ýanyna gelip, oňa: ⁴«Kakaň bize agyr zulum etdi. Indi sen kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet we bize salan salgydyny azalt, şonda biz saňa gulluk ederis» diýdiler. ⁵Rehabgam ysraýyl halkyna: «Gidiň-de, ýene-de üç günden meniň ýanyma dolanyp geliň» diýdi. Şeýdip, olar gitdiler.

⁶Onsoň Rehabgam patyşa kakasy Süleýmanyň diri mahalynda onuň hyzmatynda duran ýaşulular bilen geňeşip, olardan: «Bu halka nähili jogap bermegi maňa maslahat berýärsiňiz?» diýip sorady. ⁷Ýaşulular oňa: «Eger sen şu gün bu halka ýagşy hyzmat edip, olardan ýagşy sözüňi gaýgyrmasaň, olar saňa baky hyzmat ederler» diýip jogap berdiler. ⁸Emma Rehabgam ýaşulularyň beren maslahatyny äsgermän, özi bilen bile ösüp ulalan, huzurynda hyzmat edýän ýaş ýigitler bilen geňeşdi. ⁹Rehabgam ýaş ýigitlerden: «Siz: „Sen kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet“ diýýän bu halka nähili jogap bermegi maňa maslahat berýärsiňiz?» diýdi. ¹⁰Onuň bilen bile ösüp ulalan ýaş ýigitler oňa: «Saňa „Kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet“ diýýän bu halka öz külem barmagyň kakaňyň bilinden ýogyndygyny aýt. ¹¹Kakam size agyr zulum eden bolsa, men size edilen zulumy has-da artdyraryn; kakam sizi çyrpy bilen jezalandyran bolsa, men sizi gamçy bilen jezalandyraryn diý» diýdiler.

¹²Şeýdip, patyşanyň: «Meniň ýanyma ýene-de üç günden dolanyp geliň» diýşi ýaly, Ýarobgam bilen bütin halk üçünji gün Rehabgamyň ýanyna geldiler. ¹³Patyşa halka rehimsizlik bilen jogap berdi. Ol ýaşulularyň özüne beren maslahatyny ret etdi. ¹⁴Rehabgam ýaş ýigitleriň beren maslahatyna eýerip, Ýarobgama we ysraýyl halkyna şeýle jogap berdi: «Kakam size agyr zulum eden bolsa, men size edilen zulumy has-da artdyraryn. Kakam sizi çyrpy bilen jezalandyran bolsa, men sizi gamçy bilen jezalandyraryn». ¹⁵Şeýdip, patyşa halky diňlemedi. Bu waka Rebbiň şilonly Ahyýa arkaly Nebadyň ogly Ýarobgam barada aýdan sözüniň amala aşmagy üçin Reb tarapyndan şeýle tamamlanypdy.

¹⁶Patyşanyň özlerini diňlemejegini bilen ysraýyl halky oňa: «Biziň Dawut bilen näme şärikligimiz bar? Ýyşaýyň oglunda mirasymyz ýokdur. Eý, ysraýyllar, öýli-öýüňize gaýdyň! Eý, Dawudyň nesli, sen öz öýüňe seret!»

Şeýdip, ysraýyllar öz öýlerine dolandylar. ¹⁷Emma Rehabgam diňe Ýahuda şäherlerinde ýaşaýan ysraýyllara patyşalyk etdi. ¹⁸Rehabgam patyşa gullaryň baştutany Adoramy^[22] Ysraýyla iberende, ysraýyl halky ony daşlap öldürdi. Rehabgam patyşa Iýerusalime gaçmak üçin, howlukmaçlyk bilen öz at arabasyna mündi. ¹⁹Şeýdip, Demirgazyk ysraýyl tireleri şu güne çenli Dawudyň nesillerine garşy pitne turzup gelýärler.

²⁰Ýarobgamyň gaýdyp gelendigini eşiden bütin ysraýyl halky onuň ýanyna adam ýollap, ony ýygnanyşyga çagyryp, tutuş Ysraýyla patyşa etdiler. Ýahuda tiresinden başga Dawudyň nesilleriniň yzyna düşen bolmady.

Şemagýa pygamberlik edýär

²¹Rehabgam Iýerusalime geldi. Demirgazyk ysraýyl tirelerine garşy urşup, patyşalygy Süleýmanyň ogly Rehabgama gaýtaryp bermek üçin, bütin ýahuda hem-de benýamin tirelerinden ýüz segsen müň saýlama goşun toplady. ²²Emma Hudaýyň adamy Şemagýa Hudaýyň şu sözi aýan boldy: ²³«Süleýmanyň ogly, Ýahudanyň patyşasy Rehabgama, bütin ýahuda hem-de benýamin tirelerine hem-de galan halka ²⁴Reb şeýle diýýär diý: „Siz doganlaryňyz bolan ysraýyl halkynyň garşysyna uruşmaň. Her kes öz öýüne gaýtsyn, çünki bu bolan waka Mendendir“». Olar Rebbiň sözüne gulak asyp, Onuň aýdyşy ýaly öýlerine gitdiler.

Ýarobgam Hudaýdan ýüz öwürýär

²⁵Onsoň Ýarobgam Efraýym daglyk ýurdunda Şekem galasyny bina edip, şol ýerde mesgen tutdy. Soňra ol Şekemden gidip, Penuwaly bina etdi. ²⁶Onsoň Ýarobgam öz içinden şeýle diýdi: «Indi patyşalyk ýene-de Dawudyň nesillerine gaýdyp geler. ²⁷Eger bu halk Rebbiň öýünde gurbanlyk bermek üçin Iýerusalime gitmegini dowam etdirse, onda olaryň ýüregi öz jenaby, Ýahuda patyşasy Rehabgama tarap öwrüler. Olar meni öldürip, Rehabgamyň ýanyna öwrülip bararlar». ²⁸Şeýdip, patyşa pikirini jemläp, iki sany altyn göle ýasap, halka ýüzlenip, şeýle diýdi: «Iýerusalime şu wagta çenli gatnanyňyz besdir. Eý, ysraýyllar, sizi Müsürden çykaran hudaýlaryňyz şulardyr». ²⁹Ol altyn göläniň birini Beýtelde, beýlekisini hem Danda goýdy. ³⁰Şeýdip, halk günä etdi. Halk sežde etmek üçin Beýteldäki we^[23] Dandaky altyn göläniň ýanyna uzak ýere gitdiler. ³¹Ýarobgam şeýle hem seždegähler gurup, lewilerden bolmadyk adamlardan ruhanylar belledi.

³²Ýarobgam sekizinji aýyň on bäşine Ýahudadaky geçirilen baýram ýaly baýram edip, gurbanlyk sypasynda gurbanlyk berdi. Ol öz ýasan gölelerine gurbanlyklar hödür etmek üçin, Beýtelde hem şeýle etdi. Onsoň ol Beýtelde öz guran seždegählerine ruhanylar belledi. ³³Ýarobgam öz saýlan aýy bolan sekizinji aýyň on bäşine Beýtelde diken gurbanlyk sypasynyň ýanyna gitdi. Ol ysraýyl halky üçin baýram edip, ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin gurbanlyk sypanyň ýanyna geldi.

13-nji bap

Ýahudaly Hudaýyň adamy

¹Ýarobgam gurbanlyk sypasynyň ýanynda ýakymly ysly tütetgi ýakjak bolup durka, Rebbiň tabşyrygy boýunça Hudaýyň adamy Ýahudadan Beýtele geldi. ²Ýaňky Hudaýyň adamy Rebbiň tabşyrygy boýunça gurbanlyk sypasyna gygyryp şeýle diýdi: «Eý, gurbanlyk sypasy, Reb şeýle diýýär: „Ine, Dawudyň neslinden bir ogul dünýä iner, onuň ady Ýoşyýa bolar. Ýoşyýa seždegählerde ýakymly ysly tütetgi ýakýan ruhanylaryň özlerini seniň üstüňde gurbanlyk eder. Üstüňde ynsanlaryň süňkleri ýakylar“». ³Hudaýyň adamy şol gün bir alamat berip, şeýle diýdi: «Rebbiň aýdan alamaty şudur: „Bu gurbanlyk sypasy çym-pytrak bolup, üstündäki kül dumly-duşa pytrar“». ⁴Onuň Beýteldäki gurbanlyk sypasyna gygyryp aýdan sözüni Ýarobgam eşitdi we gurbanlyk sypasynyň ýanyndan elini uzadyp: «Ony tutuň!» diýdi. Ýarobgamyň Hudaýyň adamyna garşy uzadan eli şol bada ysmaz bolup, ol elini yzyna çekip bilmedi. ⁵Hudaýyň adamynyň Rebbiň tabşyrygy boýunça görkezen alamatyna görä, gurbanlyk sypasy çym-pytrak bolup, üstündäki kül dumly-duşa pytrady. ⁶Patyşa oňa: «Hudaýyň Rebden maňa rehim etmegini sorap, elimiň gutulmagy üçin dileg edäý» diýdi. Şeýdip, Hudaýyň adamy Ýarobgamyň eliniň gutulmagy üçin Rebbe dileg etdi. Onsoň patyşanyň eli gutulyp, öňki halyna geldi. ⁷Patyşa Hudaýyň adamyna şeýle diýdi: «Meniň bilen öýe gel-de naharlan. Maňa eden ýagşylygyň üçin men saňa sylag berjek». ⁸Emma Hudaýyň adamy patyşa: «Maňa patyşalygyň ýarysyny berseňem, men seniň bilen gitmerin. Bu ýerde çörek iýip, suw-da içmerin. ⁹Çünki Reb maňa: „Ol ýerde çörek iýme, suw içme, giden ýoluňdan yzyňa gaýtma“ diýip tabşyrdy» diýip jogap berdi. ¹⁰Şeýdip, ol yzyna Beýtele gelen ýolundan gitmän, başga ýol bilen gaýtdy.

¹¹Beýtelde bir garry pygamber ýaşaýardy. Onuň ogullaryndan biri gelip, Hudaýyň adamynyň şol gün Beýtelde eden ähli işlerini oňa gürrüň berdi. Olar onuň patyşa diýenleriniň baryny kakalaryna aýdyp berdiler. ¹²Kakalary olardan: «Ol haýsy ýoldan gitdi?» diýip sorady. Onuň ogullary Ýahudadan gelen Hudaýyň adamynyň haýsy ýoldan gidendigini kakalaryna görkezdiler. ^13-14Onsoň pygamber ogullaryna: «Maňa eşegini gaňňalap beriň» diýdi. Olar oňa eşegini gaňňalap berdiler. Pygamber eşegine münüp, Hudaýyň adamynyň yzyndan gidip, ony tapdy. Ol dub agajynyň aşagynda otyrdy. Pygamber ondan: «Sen Ýahudadan gelen Hudaýyň adamymy?» diýip sorady. Ol hem: «Hawa, men şol» diýip jogap berdi. ¹⁵Ol Hudaýyň adamyna: «Ýör, öýe gideli, şol ýerde naharlanaý» diýdi. ¹⁶Emma Hudaýyň adamy: «Men seniň bilen yzyma, öýüňe gidip bilmen; men bu ýerde seniň bilen çöregem iýjek däl, suwam içjek däl» diýdi. ¹⁷Çünki Reb maňa: «Ol ýerde çörek iýme, suw içme, giden ýoluňdan yzyňa gaýtma» diýip tabşyrdy diýdi. ¹⁸Onsoň ol pygamber Hudaýyň adamyna şeýle diýdi: «Men hem seniň ýaly bir pygamberdirin. Rebbiň tabşyrygy boýunça bir perişde maňa: „Ol çörek iýip, suw içer ýaly ony yzyna öwür-de, özüň bilen bile öýüňe alyp gaýt“ diýdi». Ol Hudaýyň adamyny aldaýardy. ¹⁹Onsoň Hudaýyň adamy onuň bilen yzyna gaýtdy we onuň öýüne gelip, çörek edindi, suw içdi.

²⁰Olar saçak başynda otyrkalar, ony yzyna alyp gaýdan pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy. ^21-22Ol Ýahudadan gelen Hudaýyň adamyna Reb şeýle diýýär diýdi: «Rebbiň sözüni diňlemän, Hudaýyň Rebbiň özüňe beren tabşyryklaryny saklamadyň. Yzyňa gaýdyp, çörek edinme, suw içme diýlen ýerden iýip-içendigiň üçin ata-babalaryňyň mazarynda jaýlanmarsyň». ²³Hudaýyň adamy iýip-içip bolandan soň, oňa özüni yzyna alyp gaýdan pygamberiň eşegini gaňňalap berdiler. ²⁴Hudaýyň adamy gidip barýarka, oňa ýolda bir ýolbars duşup, ony öldürdi. Onuň jesedi ýoluň üstünde ýatyrdy, eşek-de, ýolbars-da onuň gapdalynda durdy. ²⁵Adamlar geçip barýarkalar, ýolda ýatan jesedi hem-de jesediň gapdalynda duran ýolbarsy gördüler. Onsoň olar ýaňky garry pygamberiň ýaşaýan galasyna gelip, bu barada adamlara gürrüň berdiler.

²⁶Hudaýyň adamyny ýoldan yzyna öwren bu pygamber bolan wakany eşideninde: «Ol Rebbiň sözüne gulak asmadyk Hudaýyň adamydyr; Reb aýdan sözüne görä, ony arslana berip, arslan hem ony parçalap öldüren bolmaly» diýdi. ²⁷Onsoň ol ogullaryna: «Maňa eşegi gaňňalap beriň» diýdi. Olar oňa eşegi gaňňalap berdiler. ²⁸Ol pygamber gidip, Hudaýyň adamynyň ýolda ýatan jesedini tapdy. Eşek we ýolbars jesediň gapdalynda duran eken. Ýolbars Hudaýyň adamynyň jesedini iýmändir, eşegi-de parçalamandyr. ²⁹Ol pygamber Hudaýyň adamynyň jesedini göterip, öz eşeginiň üstüne ýükledi-de, ony yzyna alyp gaýtdy. Ol ýas tutup, ony jaýlamak üçin gala geldi. ³⁰Pygamber jesedi öz mazarlygynda goýup: «Wah dogan, dogan!» diýip, ogullary bilen Hudaýyň adamynyň ýasyny tutdy. ^31-32Ol Hudaýyň adamyny jaýlap bolandan soň, ogullaryna şeýle diýdi: «Men ölenimde, meni şu pygamberiň jaýlanan mazarynda jaýlaň, meniň süňklerimi onuň süňkleriniň ýanynda goýuň. Çünki onuň Beýteldäki gurbanlyk sypasy barada we Samariýanyň galalaryndaky ähli seždegähler barada Rebbiň tabşyrygy boýunça gygyryp jar eden zatlarynyň bary hökman amala aşar».

³³Bu wakadan soň hem Ýarobgam özüniň pis işlerinden el çekmedi. Ol ýene-de seždegählerde ähli halklaryň arasyndan ruhanylar belledi. Ruhany bolmaga isleg bildirenleriň baryny ruhanylyga belledi. ³⁴Bu günä iş Ýarobgamyň nesilleriniň ýer ýüzünden tutuşlygyna ýok bolmagyna getirdi.

14-nji bap

Ýarobgamyň ogly ölýär

¹Şol wagtlarda Ýarobgamyň ogly Abyýa syrkawlady. ²Ýarobgam öz aýalyna şeýle diýdi: «Bar, Ýarobamyň aýalydygyň bilinmez ýaly başga geýime gir-de, Şilo git, çünki Ahyýa pygamber şol ýerdedir. Ol meniň bu halka patyşa boljagymy aýdypdy. ³Eliňe on çörek, külçeler, bir golça-da bal alyp, onuň ýanyna git; ol saňa oglumyza näme boljagyny aýdyp berer».

⁴Ýarobgamyň aýaly şeýle-de etdi. Ol Şilo gidip, Ahyýanyň öýüne bardy. Ahyýa kördi, çünki gojalykdan ýaňa onuň gözleri çöňňelipdi. ⁵Onsoň Reb Ahyýa: «Ýarobgamyň aýaly syrkaw ogly hakda soramaga geler» diýdi. Reb Ahyýa Ýarobgamyň aýalyna näme jogap bermelidigini aýtdy.

Ol gelende, nätanyş aýal bolup geldi. ⁶Emma ol aýal gapydan girip gelýärkä, Ahyýa onuň aýak sesini eşidip: «Eý, Ýarobgamyň aýaly, içeri giriber. Sen näme üçin nätanyş aýal bolan bolýarsyň? Mende seniň üçin gaty erbet habar bar. ⁷Git-de, Ýarobgama Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär diý: „Men seni halkyň arasyndan saýlap, halkym Ysraýylyň üstünden patyşalyga belledim. ⁸Patyşalygy Dawudyň neslinden alyp, saňa berdim. Emma sen Meniň tabşyryklarymy berjaý edip, Meniň nazarymda dogry işleri edip, bütin kalby bilen Maňa wepaly bolan gulum Dawut ýaly bolmadyň. ⁹Gaýtam, sen özüňden öňki patyşalaryň baryndan beter pislik etdiň. Sen guýma altyn göle butlaryny ýasap, olara sežde edip, Meniň gaharymy getirdiň we Menden ýüz öwürdiň. ¹⁰Şonuň üçin hem Men Ýarobgamyň nesilleriniň başyndan betbagtçylyk indererin. Isle azat bolsun, isle gul, parhy ýok, Ýarobgamyň neslinden bolan Ysraýyldaky her bir erkegi bütinleý ýok ederin. Dersiň syrylyp-süpürilip taşlanyşy ýaly, Men Ýarobgamyň nesilleriniň baryny iň soňkusyna çenli bütinleý ýok ederin. ¹¹Ýarobgamyň nesilleriniň galada ölenlerini itler, düzde ölenlerini guşlar iýer, çünki Reb şeýle diýdi“. ¹²Indi sen tur-da, öýüňe git. Sen gala aýak basan badyňa, ogluň öler. ¹³Bütin ysraýyl halky onuň ýasyny tutup, ony jaýlar. Ýarobgamyň maşgalasyndan diňe şu oglan däbe görä jaýlanar. Çünki Ýarobgamyň neslinden diňe şu oglan Ysraýyl Hudaýy Rebbiň göwnünden turdy. ¹⁴Reb Özi üçin Ysraýylyň üstünden bir patyşa goýar. Ol Ýarobgamyň neslini hut şu gün, edil şu pursatda ýok eder.

¹⁵Reb Ysraýyla jeza berer. Ol ysraýyl halkyny suwuň başynda yranýan gamyş kimin sarsdyrar. Reb ysraýyllary olaryň ata-babalaryna beren gowy ýurdundan çykaryp, olary Ýewfrat derýasynyň aňry tarapyna dargadar, çünki olar Aşera butlaryny ýasap, Rebbiň gaharyny getirdiler. ¹⁶Ýarobgamyň öz eden hem-de Ysraýyla etdiren günäleri zerarly, Reb Ysraýyly terk eder».

¹⁷Soňra Ýarobgamyň aýaly yzyna gaýtdy. Ol Tirsa gelip, öýüniň işigine ýeten badyna, onuň çagasy ýogaldy. ¹⁸Bütin ysraýyl halky çagany jaýlap, onuň ýasyny tutdular. Şeýdip, Rebbiň Öz guly Ahyýa pygamber arkaly aýdan sözi amala aşdy.

Ýarobgamyň ölümi

¹⁹Ýarobgamyň galan işleri, onuň eden söweşleri we nähili patyşalyk edendigi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁰Ýarobgam ýigrimi iki ýyl patyşalyk etdi. Ol ata-babalaryna gowuşdy. Onuň ýerine ogly Nadap patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Rehabgam

²¹Süleýmanyň ogly Rehabgam Ýahudada patyşalyk etdi. Rehabgam patyşa bolanda kyrk bir ýaşyndady; ol Rebbiň Özüne ybadat edilmegi üçin Ysraýylyň bütin tirelerinden saýlan şäheri Iýerusalimde on ýedi ýyl patyşalyk etdi. Ejesi ammonly bolup, onuň ady Nagamady. ²²Ýahuda halky Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri edip, ata-babalarynyň eden günälerinden-de has beter günä etdiler. Olar Rebbiň gabanjaňlygyny oýardylar. ²³Çünki olar hem her bir beýik baýyrda, gür ýaprakly her bir agajyň astynda özlerine seždegähleri, dikme daşlaryny hem-de Aşera butlaryny gurdular. ²⁴Şeýle hem ýurtdaky seždegähleriň azgyn erkekleri bardy. Olar Rebbiň ysraýyllaryň öňünden kowup çykaran milletleriniň nejis işlerini etdiler.

²⁵Rehabgamyň patyşalygynyň bäşinji ýylynda Müsür patyşasy Şişak Iýerusalime hüjüm etdi. ²⁶Ol Rebbiň öýündäki hazynalaryň, patyşanyň köşgündäki hazynalaryň baryny talady. Ol Süleýmanyň altyndan ýasadan ähli galkanlaryny hem alyp gitdi. ²⁷Rehabgam patyşa bolsa olaryň deregine bürünçden galkanlar ýasadyp, olary patyşanyň köşgüniň gapysyny saklaýan garawullaryň baştutanlarynyň eline berdi. ²⁸Patyşa her sapar Rebbiň öýüne gidende, garawullar olary göterip getirip, soňra ýene yzyna garawulhana äkidýärdiler.

²⁹Rehabgamyň galan işleri we ähli eden işleri barada Ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ³⁰Rehabgam bilen Ýarobgamyň arasynda hemişe uruş boldy. ³¹Rehabgam ata-babalaryna gowuşdy. Ol ata-babalarynyň ýanynda, Dawut galasynda jaýlandy. Onuň ejesi ammonly bolup, ady Nagamady. Rehabgamyň ýerine ogly Abyýam patyşa boldy.

15-nji bap

Ýahuda patyşasy Abyýam

¹Nebadyň ogly Ýarobgamyň patyşalygynyň sekizinji ýylynda Abyýam Ýahuda patyşa boldy. ²Abyýam Iýerusalimde üç ýyl patyşalyk etdi; onuň ejesiniň ady Magakady. Ol Abyşalomyň gyzydy. ³Abyýam hem kakasynyň eden günälerini gaýtalady. Ol atasy Dawut ýaly Rebbe wepaly bolmady. ⁴Muňa garamazdan, onuň Hudaýy Reb Iýerusalimi kuwwatlandyrmak üçin, Abyýam ölenden soň ornuna patyşa bolar ýaly, oňa bir ogul berdi. Hudaý Reb muny Dawudyň hatyrasy üçin etdi. ⁵Çünki Dawut diňe hetli Uryýa eden ýamanlygyndan başga bütin ömrüne Hudaýyň nazarynda dogry işleri etdi. Ol Rebbiň özüne beren tabşyryklarynyň baryny ömürboýy berjaý etdi. ⁶Rehabgam bilen Ýarobgamyň arasynda başlan uruş Abyýamyň ömrüniň ahyryna çenli dowam etdi. ⁷Abyýamyň galan işleri we ähli eden işleri Ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁸Abyýam ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Asa patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Asa

⁹Ysraýyl patyşasy Ýarobgamyň patyşalygynyň ýigriminji ýylynda Asa Ýahuda patyşa boldy. ¹⁰Asa Iýerusalimde kyrk bir ýyl patyşalyk etdi; onuň enesiniň ady Magakady. Ol Abyşalomyň gyzydy. ¹¹Asa atasy Dawut ýaly Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. ¹²Asa seždegähleriň azgyn erkeklerini ýurtdan çykaryp, öz ata-babalarynyň ýasan ähli butlaryny ýok etdi. ¹³Asa patyşa hatda ejesi Magakany melikelikden mahrum etdi, çünki ol Aşera üçin ýigrenji but ýasapdy. Asa Aşera butuny kesip, Kidron deresinde ýakdy. ¹⁴Emma Ysraýyldaky seždegähler ýok edilmändi. Muňa garamazdan, Asanyň ýüregi bütin ömründe Rebbe wepaly boldy. ¹⁵Ol kakasynyň hem-de özüniň aýdan sadakalaryny, ýagny kümşi, altyny we gap-gaçlary Rebbiň öýüne getirdi.

¹⁶Asa bilen ysraýyl patyşasy Bagşa bütin ömürlerine uruş etdiler. ¹⁷Ysraýyl patyşasy Bagşa Ýahudanyň üstüne çozdy. Ol Ýahuda patyşasy Asanyň ýanyna gelip-gitmek isleýänleriň ýoluny ýapmak üçin Rama galasyny berkitdi. ¹⁸Soňra Asa Rebbiň öýüniň we patyşa köşgüniň hazynalarynda galan ähli kümüşdir altyny alyp, olary öz köşk emeldarlaryna berdi. Asa olary Tabrymmonyň agtygy, Hezýonyň ogly, Damaskda ýaşaýan Siriýa patyşasy Benhadada iberdi. ¹⁹Asa öz emeldarlaryndan Benhadada şeýle habar ýollady: «Seniň kakaň bilen meniň kakamyň arasynda bolşy ýaly, ikimiziň aramyzda-da ylalaşyk bolsun. Men saňa kümüşdir altyn sowgat iberýärin. Sen git-de, Ysraýylyň patyşasy Bagşa bilen eden ylalaşygyňy boz, ol meniň üstümden sowulsyn». ²⁰Benhadat Asa patyşanyň aýdanlaryna gulak asdy. Ol goşun serkerdelerini iberip, Yýony, Dany, Abelbeýtmagakany, tutuş Naftaly ýurdy bilen birlikde bütin Kinneredi basyp aldy. ²¹Bagşa muny eşidende, Ramany berkitmekden el çekip, Tirsada mesgen tutdy. ²²Soňra Asa patyşa Rama galasyndaky Bagşanyň berkitme üçin ulanyp ýören daşlaryny, agaçlaryny alyp gitmäge ýahudalara buýruk berdi. Asa patyşa bu daşdyr agaçlar bilen Benýamindäki Geba galasyny we Mispa galasyny berkitdi. ²³Asanyň galan ähli işleri, onuň gaýduwsyz edermenlikleri, ähli eden işleri we berkiden galalary barada ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. Gojalan çagynda, ol aýakdan dert çekdi. ²⁴Asa ata-babalaryna gowuşdy. Ol ata-babalarynyň ýanynda, atasy Dawut galasynda jaýlandy. Ogly Ýehoşapat onuň ýerine patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Nadap

²⁵Ýahuda patyşasy Asanyň patyşalygynyň ikinji ýylynda Ýarobgamyň ogly Nadap Ysraýyla patyşa boldy. Ol Ysraýylda iki ýyl patyşalyk etdi. ²⁶Nadap Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol kakasynyň ysraýyl halkyna etdiren günäli ýollaryndan ýöredi.

²⁷Ysakar neslinden bolan Ahyýanyň ogly Bagşa Nadaba garşy dildüwşük gurdy. Bagşa piliştlilere degişli bolan Gibetonda Nadaby öldürdi, çünki Bagşa bilen bütin ysraýyllar Gibetonyň daşyny gabapdylar. ²⁸Şeýdip, Bagşa ýahuda patyşasy Asanyň şalygynyň üçünji ýylynda Nadaby öldürip, onuň ýerine özi patyşa boldy. ²⁹Ol patyşa bolan dessine Ýarobgamyň nesilleriniň baryny gyrdy, Rebbiň Öz guly şilonly Ahyýa arkaly aýdan sözüne görä, Ýarobgamyň nesillerinden bir adam hem diri galdyrylman, olaryň bary öldürildi. ³⁰Bu Ýarobgamyň ysraýyl Hudaýy Rebbiň gaharyny getirendigi zerarly, öz eden we Ysraýyla etdiren günäleri zerarly boldy.

³¹Nadabyň galan işleri we ähli eden işleri barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ³²Asa bilen ysraýyl patyşasy Bagşa bütin ömürlerini urşup geçirdiler.

Ysraýyl patyşasy Bagşa

³³Ýahuda patyşasy Asanyň şalygynyň üçünji ýylynda Ahyýanyň ogly Bagşa Tirsada bütin Ysraýylyň üstünden patyşalyk edip, ýigrimi dört ýyl höküm sürdi. ³⁴Bagşa hem Ýarobgam ýaly Ysraýyla günä etdirip, Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi.

16-njy bap

¹Bagşa garşy Hananynyň ogly Ýehuwa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Sen hiç kimdiň, emma Men seni halkym ysraýyla patyşa etdim. Sen Ýarobgamyň ýolundan ýöräp, halkym ysraýyla günä etdirip, olaryň günäleri bilen meniň gaharymy getirdiň. ³Şonuň üçin hem Men Bagşany we onuň bütin nesillerini Nebadyň ogly Ýarobgamyň nesilleri ýaly ýok ederin. ⁴Bagşanyň nesillerinden galada ölenlerini itler, düzde ölenlerini guşlar iýer».

⁵Bagşanyň galan işleri, onuň edermenlikleri barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁶Bagşa ata-babalaryna gowuşdy. Ol Tirsada ata-babalarynyň ýanynda jaýlandy. Ogly Ela onuň ýerine patyşa boldy. ⁷Hananynyň ogly Ýehu pygambere Bagşa we onuň nesillerine garşy Rebbiň şu sözi aýan boldy. Çünki Bagşa Ýarobgamyň nesilleri ýaly hereket etdi we Ýarobgamyň nesillerini öldürdi. Şeýdip, ol Rebbiň ýigrenýän işlerini edip, öz pis işleri bilen Onuň gaharyny getiripdi.

Ysraýyl patyşasy Ela

⁸Ýahuda patyşasy Asanyň şalygynyň ýigrimi altynjy ýylynda Bagşanyň ogly Ela Tirsada Ysraýyla patyşa bolup, iki ýyl şalyk sürdi. ⁹Ela Tirsada öz köşk emeldary Arsanyň öýünde serhoş bolup otyrka, Zimri oňa garşy dildüwşük gurdy. Zimri söweş arabalarynyň ýarysynyň serkerdesidi. ¹⁰Zimri gelip, Elany öldürdi we özi onuň ornuna patyşa boldy. Bu waka Ýahuda patyşasy Asanyň şalygynyň ýigrimi ýedinji ýylynda bolup geçdi.

¹¹Zimri patyşa bolup, Elanyň tagtynda oturan badyna, Bagşanyň bütin nesillerinden, dogan-garyndaşlaryndan we dost-ýarlaryndan bolan bar erkegi öldürdi. ¹²Şeýdip, Zimri Bagşanyň ähli nesillerini ýok etdi. Rebbiň Ýehu pygamberiň üsti bilen Bagşa garşy aýdan sözleri berjaý boldy. ¹³Çünki Bagşa we onuň ogly Ela butlar ýasap, günä etdiler we olar ysraýyl halkyna-da günä etdirip, Ysraýyl Hudaýy Rebbi gazaplandyrdylar. ¹⁴Elanyň galan işleri we ähli eden işleri barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr.

Ysraýyl patyşasy Zimri

¹⁵Ýahuda patyşasy Asanyň patyşalygynyň ýigrimi ýedinji ýylynda Zimri Tirsada ýedi gün patyşalyk etdi. Ysraýyl goşunlary piliştlilere degişli bolan Gibeton galasynyň daşyny gabapdylar. ¹⁶Düşelgedäki goşunlar Zimriniň Ela patyşa garşy dildüwşük edip, ony öldürendigi baradaky habary eşidenlerinde, ysraýyl halky goşunbaşy Omryny düşelgede Ysraýyla patyşa etdiler. ¹⁷Şeýdip, Omry bütin ysraýyl halky bilen Gibeton galasyndan çykyp, Tirsanyň daşyny gabadylar. ¹⁸Zimri galanyň basylyp alnanyny görende, patyşa köşgüniň içki galasyna girip, patyşanyň köşgüne ot berip, oda ýanyp öldi. ¹⁹Zimri Ýarobgamyň ýolundan ýöräp, Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol öz eden günäleri we Ysraýyla etdiren günäleri üçin öldi. ²⁰Zimriniň galan işleri we guran dildüwşügi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr.

Ysraýyl patyşasy Omry

²¹Zimri ölenden soň, ysraýyl halky iki bölege bölündi. Halkyň ýarysy Ginatyň ogly Tibnini patyşa etjek bolup, onuň yzyna eýerdi, galan ýarysy bolsa Omrynyň yzyna eýerdi. ²²Omrynyň yzyna eýeren halk, Ginatyň ogly Tibniniň yzyna eýeren halkdan güýçli bolup çykdy. Şeýdip, Tibni ölüp, Omry onuň ornuna patyşa boldy. ²³Ýahuda patyşasy Asanyň şalygynyň otuz birinji ýylynda Omry Ysraýyla patyşa bolup, on iki ýyl şalyk etdi. Omry Tirsada alty ýyl şalyk sürdi.

²⁴Omry Samariýa baýyrlygyny Şemerden üç ýarym batman^[24] kümşe satyn alyp, baýyrlykda şäher gurup, baýyrlygyň eýesi Şemeriň adyna görä guran şäherine Samariýa diýip at dakdy.

²⁵Omry Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Onuň eden pis işleri özünden öňki patyşalaryň ählisiniňkiden çökder boldy. ²⁶Omry Nebadyň ogly Ýarobgam ýaly günä etdi. Ol ysraýyl halkyna-da günä etdirip, Ysraýyl Hudaýy Rebbi gazaplandyrdy. ²⁷Omrynyň eden beýleki işleri we görkezen gaýduwsyzlygy hem edermenligi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁸Omry ata-babalaryna gowuşdy. Ol Samariýada ata-babalarynyň ýanynda jaýlandy. Ogly Ahap onuň ýerine patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Ahap

²⁹Ýahuda patyşasy Asanyň patyşalygynyň otuz sekizinji ýylynda Omrynyň ogly Ahap Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada ýigrimi iki ýyl şalyk sürdi. ³⁰Ahap Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Onuň eden pis işleri özünden öňki patyşalaryň ählisiniňkiden çökder boldy.

³¹Ahaba Nebadyň ogly Ýarobgamyň günäli ýollaryndan ýöremekligiň özem ýeterlikdi, ýöne ol onuň üstesine sidonlylaryň patyşasy Etbagalyň gyzy Izebele öýlenip, Bagala sežde etdi. ³²Ahap Samariýada Bagal üçin guran buthanasynda Bagal üçin gurbanlyk sypasyny gurdy. ³³Ahap hem aýal hudaýy Aşera butuny ýasady. Ahap Ysraýyl Hudaýy Rebbiň gaharyny getirmekde Ysraýylyň özünden öňki patyşalarynyň baryndan ozdurdy. ³⁴Ahabyň döwründe beýtelli Hiýel Ýerihony täzeden dikeltdi. Hiýel onuň düýbüni tutanda, nowbahar ogly Abyramy gurbanlyk etdi. Ýerihonyň derwezelerini oturdanda, ol iň kiçi ogly Seguby gurbanlyk berdi. Şeýdip, Rebbiň Nun ogly Ýeşuwa arkaly aýdan sözi berjaý boldy.

17-nji bap

Ylýas pygamberiň gurakçylyk hakyndaky habary

¹Gilgatda ýaşaýan tişbeli Ylýas Ahaba şeýle diýdi: «Men özümiň gulluk edýän ysraýyl Hudaýy Rebden ant içýärin. Tä men buýruk berýänçäm, ýurtda iki-üç ýyllap ne çyg bolar, ne-de ýagyn». ²Ylýasa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³«Bu ýerden gündogara git-de, Iordanyň gündogaryndaky Kerit çeşmesiniň boýunda gizlen. ⁴Sen çeşme suwundan içersiň. Ol ýerde gargalara seni iýmitlendirmegi tabşyrandyryn». ⁵Ylýas Rebbiň tabşyryşy ýaly etdi. Ol gidip, Iordan derýasynyň gündogaryndaky Kerit çeşmesiniň boýunda mesgen tutdy. ⁶Gargalar Ylýasa ertirine-de, agşamyna-da çörek bilen et getirip berýärdiler, ol çeşmäniň suwundan içýärdi. ⁷Wagtyň geçmegi bilen çeşme gurady, çünki ýurda ýagyş ýaganokdy.

Ylýas pygamber we sarepatly dul hatyn

⁸Ylýasa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Tur, Sidonyň Sarepat galasyna bar-da, şol ýerde mesgen tut, çünki ol ýerde Men bir dul hatyna seni iýmitlendirmegi tabşyrandyryn». ¹⁰Şeýdip, Ylýas Sarepata gitdi. Ol galanyň derwezesine geldi, görse, ol ýerde bir dul aýal çöpleme çöpläp ýördi. Ol aýaly çagyryp, oňa: «Maňa içmäge käsede biraz suw getiräý» diýdi. ¹¹Ol aýal suw getirmäge barýarka, Ylýas ony yzyna çagyryp: «Bir döwüm çörek hem alyp gelsene» diýdi. ¹²Ol aýal, Ylýasa şeýle jogap berdi: «Hudaýyň Rebden ant içýärin, mende çörek ýok. Mende diňe haltaň düýbündäki bir goşawuç un bilen golçada biraz ýag bar. Ine, men häzir öýe gidip, şol barja un bilen özüm hem oglum üçin külçe bişirmek üçin çöpleme çöpläp ýörün. Biz ony iýeris, onsoň öleris». ¹³Ylýas oňa şeýle diýdi: «Sen alada etme. Bar öýüňe git-de, çöregiňi bişir. Şol barja unuňdan sen öňürti maňa bir kiçijik çörek bişirip getir. Ondan soň unuň galanyndan özüň we ogluň üçin çörek bişirersiň. ¹⁴Çünki ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Rebbiň ýagyş ýagdyrjak gününe çenli haltadaky un tükenmez, golçadaky ýag egsilmez“». ¹⁵Bu aýal gidip, Ylýasyň aýdyşy ýaly etdi. Ylýas bilen ýaňky aýal we onuň öý-içerisi bir goşawuç uny uzak wagtlap iýdiler. ¹⁶Şeýdip, Rebbiň Ylýas arkaly aýdan sözi berjaý bolup, haltadaky un tükenmedi, golçadaky ýag egsilmedi.

¹⁷Birnäçe wagt geçenden soň, ýaňky hojaýyn aýalyň ogly syrkawlady. Oglanyň haly ýaramazlaşyp, ol aradan çykdy. ¹⁸Onsoň ol aýal Ylýasa: «Eý, Hudaýyň adamy, meniň bilen näme işiň bar? Sen maňa günämi ýatladyp, meniň oglumy öldürmäge geldiňmi?» diýdi. ¹⁹Ylýas hem oňa: «Ogluňy maňa ber» diýdi. Ylýas oglany aýalyň gujagyndan alyp, ony öz bolýan ýokarky gatdaky otagyna getirip, öz düşeginde ýatyrdy. ²⁰Soňra ol Rebbe ýalbaryp, dileg etdi: «Eý, Hudaýym Reb, Sen näme üçin bu dul hatynyň başyna bela getirdiň? Ol maňa öz öýünden ýer berdi, Sen bolsa onuň ogluny öldürýärsiň!» ²¹Onsoň ol üç gezek çaganyň üstünde ýazylyp ýatdy-da, Rebbe ýalbaryp dileg etdi: «Eý, Hudaýym Reb, Saňa ýalbarýaryn, bu çagany direlt». ²²Reb Ylýasyň dilegini eşitdi we çaga direldi. ²³Ylýas çagany ýokarky otagdan getirip, ejesine berdi. Ylýas oglanyň ejesine: «Seret, seniň ogluň direldi» diýdi. ²⁴Onsoň ol aýal Ylýasa: «Men indi seniň Hudaýyň adamydygyňy, Rebbiň sen arkaly aýdan sözüniň hakykatdygyny bilýärin» diýdi.

18-nji bap

Ylýas pygamber we Bagalyň pygamberleri

¹Birnäçe wagt geçenden soň, guraklygyň üçünji ýylynda, Reb Ylýasa şeýle diýýär: «Bar, Ahabyň ýanyna git; Men ýurda ýagyş ýagdyrjak». ²Şeýdip, Ylýas Ahabyň ýanyna gitdi. Samariýada açlyk gaty gazaplydy. ^3-4Ahap köşgi dolandyrýan Abadýany çagyrdy. (Abadýa bütin kalby bilen Rebbe ybadat edýärdi. Izebel Rebbiň pygamberlerini öldürýärkä, Abadýa ýüz pygamberi äkidip, elli-elliden iki gowakda gizläp, çörek, suw bilen üpjün edipdi). ⁵Onsoň Ahap Abadýa şeýle diýdi: «Sen git-de, ýurduň bütin çeşmelerine, bütin ýaplaryna aýlan, belki, ot tapyp, atlary, gatyrlary we mal-garany horlamarys». ⁶Şeýdip, olar aýlanmak üçin ýurdy öz aralarynda paýlaşdylar. Ahabyň we Abadýanyň hersi bir tarapa gitdiler.

⁷Abadýa ýolda Ylýas pygambere duşdy. Abadýa ony tanap, öňünde baş egip, oňa şeýle diýdi: «Jenabym Ylýas, bu senmisiň?» ⁸Ylýas oňa: «Hawa, bu mendirin, bar, sen git-de, öz jenabyňa Ylýas şu ýerde diýip aýt» diýdi. ⁹Abadýa oňa şeýle jogap berdi: «Guluňy Ahabyň eline berip öldüreriň ýaly men näme günä etdim? ¹⁰Hudaýyň Rebden ant içýärin, jenap patyşanyň seni idäp, adam ibermedik ýurdy galmady. Her ýurduň baştutany: „Ylýas bu ýurtda däl“ diýip habar berende, Ahap oňa ant içirdi. ¹¹Ýöne häzir sen maňa: „Bar-da, jenabyňa Ylýas şu ýerde diýip aýt“ diýýärsiň. ¹²Men seniň ýanyňdan giden badyma, Rebbiň Ruhy seni äkider, men-de seniň nirededigiňi bilmerin. Şeýdip, men baryp, Ahaba seniň bardygyňy aýtsam, ol-da seni tapmasa, meni öldürer. Guluň ýaşlygyndan bäri bütin kalby bilen Rebbe ybadat edip gelýär. ¹³Izebel Rebbiň pygamberlerini öldürende, ýüz adamy elli-elliden iki gowakda gizläp, olary çörek we suw bilen üpjün edenim jenabyma aýtmadylarmy näme? ¹⁴Sen indi: „Bar-da, jenabyňa Ylýas şu ýerde diýip aýt diýýärsiň“. Ol meni hökman öldürer». ¹⁵Ylýas: «Gulluk edýän Hudaýym Hökmürowan Rebden ant içýärin, men şu gün oňa hökman görnerin» diýdi. ¹⁶Şeýdip, Abadýa Ahabyň ýanyna gidip, oňa Ylýas barada habar berdi. Ahap Ylýas pygamberiň ýanyna gitdi.

¹⁷Ahap Ylýasy görüp, oňa: «Ysraýyl halkyny biynjalyk edýän senmisiň?» diýdi. ¹⁸Ylýas oňa şeýle jogap berdi: «Ysraýyl halkyny biynjalyk edýän men däldirin. Sen we seniň ata-babalaryň Rebbiň tabşyryklaryny terk edip, Bagalyň yzyna eýerdiňiz. ¹⁹Şonuň üçin hem sen häzir bütin ysraýyllary, Izebeliň goldaýan dört ýüz elli Bagal butunyň pygamberlerini we dört ýüz Aşera butunyň pygamberlerini Karmel dagyna, meniň ýanyma ýygna».

²⁰Şeýdip, Ahap bütin ysraýyl halkyna çaparlar ýollap, ähli pygamberleri Karmel dagyna ýygnady. ²¹Ylýas bütin halka golaý gelip, şeýle diýdi: «Siz haçana çenli iki göwünli bolup, yraň atyp ýörjeksiňiz? Eger Beýik Hudaý bolsa, onda Onuň yzyna eýeriň, eger-de Bagal hudaý bolýan bolsa, onda onuň yzyna eýeriň». Halk oňa hiç hili jogap gaýtarmady. ²²Soňra Ylýas halka şeýle diýdi: «Rebbiň pygamberlerinden men, diňe men galdym, ýöne Bagalyň pygamberleri dört ýüz ellidir. ²³Goý, bize iki öküz bersinler. Bagalyň pygamberleri bir öküzi saýlap alyp, ony dograp, odunyň üstünde goýsunlar, ýöne ot ýakmasynlar; men hem beýleki öküzi taýýarlap, ony odunyň üstünde goýaryn, ýöne ot ýakmaryn. ²⁴Onsoň siz öz hudaýyňyza, men hem Rebbe dileg ederin. Haýsy hudaý ot bilen jogap berse, şol hakyky Hudaýdyr». Bütin halk bu pikiri makullady. ²⁵Onsoň Ylýas Bagal butunyň pygamberlerine şeýle diýdi: «Özüňize bir öküz saýlaň-da, siz ony öňürti taýýarlaň, çünki siz köp. Onsoň hudaýyňyza dileg ediň, ýöne ot ýakmaň». ²⁶Şeýdip, olar özlerine berlen öküzi alyp taýýarlap, ertirden günortana çenli Bagaldan dileg edip, gygyryşyp: «Eý, Bagal, bize jogap ber!» diýip, özleriniň guran gurbanlyk sypasynyň töwereginde bökjekleşip, tans etmeklerini dowam etdiler, ýöne ses-üýn bolmady, jogap beren-de bolmady. ²⁷Ylýas günortan olary masgaralap, şeýle diýdi: «Batly gygyryň! Çünki ol hudaýdyr, belki, ol pikirlenýändir ýa-da aýak ýoluna çykandyr ýa-da syýahat etmäge gidendir, belki-de, ol ukudadyr, ony oýarmak gerekdir». ²⁸Onsoň olar batly ses bilen gygyryşyp, öz adatlaryna görä, bedenlerinden gan akýança, gylyçlar, naýzalar bilen özlerini ýaraladylar. ²⁹Wagt öýleden agyp, agşam gurbanlygy hödürlenmeli wagta çenli, olar uly goh-galmagal bilen tans edip, pygamberlik eden boldular, ýöne ses-üýn bolmady, jogap beren-de bolmady.

³⁰Onsoň Ylýas bütin halka: «Meniň ýanyma geliň» diýdi. Olar onuň ýanyna geldiler. Ylýas ilki bilen Rebbiň ýykylan gurbanlyk sypasyny dikeltdi. ³¹Ylýas Ýakubyň ogullarynyň tireleriniň sanyna görä on iki sany daş aldy, çünki Ýakuba Rebbiň «Seniň adyň Ysraýyl bolar» diýen sözi gelipdi. ³²Ol şol daşlardan Rebbe gurbanlyk sypasyny gurdy. Soňra ol gurbanlyk sypasynyň töwereginde iki kersen tohum sygjak çukur gazdy. ³³Ondan soň ol odunlary bir ýere üýşürip, öküzi soýup bölekledi-de, olary odunlaryň üstünde goýdy. Soňra ol: «Dört çelegi suwdan dolduryň-da, olary ýakma gurbanlygynyň üstüne we odunlaryň üstüne döküň» diýdi. ³⁴Ylýas pygamber: «Muny ýene bir gezek gaýtalaň» diýdi. Olar suwy ikinji gezek gaýtalap guýdular. Ol: «Muny üçünji gezek gaýtalaň» diýdi. Olar suwy üçünji gezek guýdular. ³⁵Şeýdip, suw gurbanlyk sypasynyň töweregine akyp, çukury doldurdy.

³⁶Agşam gurbanlyk hödürlenmeli wagty Ylýas pygamber gurbanlyk sypasyna golaý gelip, şeýle dileg etdi: «Eý, Ybraýymyň, Yshagyň, Ysraýylyň Hudaýy Reb, bu gün Sen Ysraýylda Hudaýdygyňy, meniň guluňdygymy, meniň bu ähli zatlary Seniň tabşyrygyň bilen edýändigimi subut et. ³⁷Dilegimi eşit, ýa Reb, maňa jogap ber! Bu halk Sen Rebbiň Hudaýdygyňy we olary yzlaryna, Özüňe çagyrýandygyňy bilsin». ³⁸Şeýdip, Reb aşak ot inderip, ýakma gurbanlygyny, odunlary, daşlary we topragy ýandyrdy, hatda çukurdaky suwy-da guradyp taşlady. ³⁹Bütin halk muny görüp, ýüzin ýykylyp: «Beýik Hudaýdyr! Beýik Hudaýdyr!» diýdi. ⁴⁰Ylýas olara: «Bagalyň pygamberlerini tutuň, olaryň ýekejesi-de gaçmasyn» diýdi. Adamlar olaryň baryny tutdular. Ylýas Bagalyň pygamberlerini Kişon çeşmesine getirip, olary şol ýerde öldürdi.

Gurakçylygyň soňy

⁴¹Ylýas Ahaba: «Git-de, iýip-iç, çünki güýçli ýagşyň sesi gelýär» diýdi. ⁴²Şeýdip, Ahap iýip-içmäge gitdi. Ylýas pygamber bolsa Karmel dagynyň çür depesine çykyp, iki bükülip, kellesini dyzlarynyň arasynda goýdy. ⁴³Ylýas pygamber öz hyzmatkärine: «Bar, deňze tarap seret» diýdi. Hyzmatkär deňze tarap seretdi-de: «Ol ýerde görünýän zat ýok» diýdi. Ol hyzmatkärine şol bir hereketi ýedi gezek gaýtalamagy buýurdy. ⁴⁴Ýedinji gezekde hyzmatkär: «Seret, deňizden eliň aýasy kimin bir bölejik bulut ýokary galyp barýar» diýdi. Onsoň Ylýas pygamber hyzmatkärine: «Git-de, Ahaba at arabasyny taýýarlap, öýüne gitmegini tabşyr, ýogsam ýagyş ony ýolundan saklar» diýdi. ⁴⁵Bir salymdan soň asmanyň ýüzüni gara bulut büräp, ýel turup, güýçli ýagyş ýagdy. Ahap arabasyna münüp, Ýizregel galasyna gitdi. ⁴⁶Ylýasa Rebbiň güýji geldi. Ol donuny biline guşap, tä Ýizregeliň derwezesine çenli uzak ýola Ahabyň öňünden ylgap gitdi.

19-njy bap

Ylýas pygamber Sinaý dagynda

¹Ahap Ylýasyň bar eden zatlary, pygamberleri nädip gylyç bilen öldürendigi barada aýaly Izebele gürrüň berdi. ²Onsoň Izebel Ylýasa çapar ýollap: «Ertir şu wagtlar men seniň özüňi hem şol öldürilen pygamberleriň gününe salmasam, goý, onda hudaýlar maňa-da muny we mundanam beterini görkezsin» diýdi. ³Ylýas bu habary eşidip gorkdy. Ol öz janyny gutarmak üçin gaçyp, Ýahudanyň Beýerşeba galasyna geldi. Ol hyzmatkärini şol ýerde galdyrdy. ⁴Ylýas pygamberiň özi bolsa çölde bir günlük ýol ýöräp, gelip, bir gyrymsy sübse agajynyň aşagynda oturdy-da, öz ölümini diläp: «Besdir, ýa Reb, indi meniň janymy al, çünki men atalarymdan gowy däldirin» diýdi. ⁵Soňra ol gyrymsy sübse agajynyň aşagynda ýatdy-da, uka gitdi. Ine, birdenkä bir perişde Ylýasy yrap: «Tur-da, iýip-iç» diýdi. ⁶Ylýas pygamber töweregine garanjaklady. Ine, görse, onuň başujunda gyzgyn daşyň üstünde bişirilen çörek bilen bir küýze suw bardy. Ol iýip-içip, ýene-de ýatdy. ⁷Rebbiň perişdesi ikinji gezek gelip, ony yrap: «Tur-da, iýip-iç, ýogsam bu syýahat gaty uzak we kyn bolar» diýdi. ⁸Ylýas pygamber turup iýip-içdi. Onsoň ol naharyň güýjüne kyrk gije-gündizläp ýol ýöräp, Hudaýyň dagy Horebe^[25] geldi. ⁹Ylýas pygamber ol ýerde bir gowaga girip, gijäni şol ýerde geçirdi.

Onsoň Ylýasa Rebbiň şu sözi aýan boldy: «Ylýas, sen bu ýerde näme işläp ýörsüň?» ¹⁰Ylýas Oňa şeýle jogap berdi: «Men Hökmürowan Hudaý Rebbe gaty wepaly boldum. Ysraýyllar Seniň ähtiňi unudyp, Seniň gurbanlyk sypalaryňy ýykyp, Seniň pygamberleriňi öldürdiler. Meniň diňe ýeke özüm galdym. Olar şu wagt meniň janyma kast etmek üçin meni yzarlap ýörler».

¹¹Reb Ylýasa: «Daşary çyk-da, dagda Meniň huzurymda dur, çünki Men-Reb şol ýerden geçerin» diýdi. Rebbiň öňünde daglary, daşlary ýarýan şeýle bir güýçli ýel turdy, ýöne Reb ýeliň içinde geplemedi. Ýelden soň ýertitreme boldy, ýöne Reb ýertitremede hem geplemedi. ¹²Ýertitremeden soň ot geldi, ýöne Reb oduň içinde-de geplemedi. Otdan soň mylaýym, pessaý ses geldi. ¹³Ylýas muny eşidende, ýüzüni donuna büräp, daşary çykyp, gowagyň agzynda durdy. Ine, bir ses gelip, oňa: «Ylýas, sen bu ýerde näme işläp ýörsüň?» diýdi. ¹⁴Ylýas Oňa şeýle diýip jogap berdi: «Men Hökmürowan Hudaý Rebbe gaty wepaly boldum, çünki ysraýyllar Seniň ähtiňi unudyp, Seniň gurbanlyk sypalaryňy ýykyp, pygamberleriňi öldürdiler. Indi men ýeke galdym. Olar meniň janyma kast etmek üçin meni yzarlap ýörler». ¹⁵Onsoň Reb Ylýas pygambere şeýle diýdi: «Bar, çöl ýoly bilen yzyňa git-de, Damaska sowul. Ol ýere bar-da, Hazaýylyň başyna ýag guýup, ony Siriýanyň üstünden patyşalyga saýla. ¹⁶Şeýle hem Nimşiniň ogly Ýehuwyň başyna ýag guýup, ony Ysraýylyň üstünden patyşalyga saýla; Abelmeholadan bolan Şapatyň ogly Elýaşanyň başyna ýag guýup, ony öz ornuňa pygamberlige saýla. ¹⁷Hazaýylyň gylyjyndan gutulany Ýehu öldürer, Ýehuwyň gylyjyndan gutulany bolsa Elýaşa öldürer. ¹⁸Men Ysraýylda Bagal butuna sežde etmedik, ony öpmedik ýedi müň adamy aman galdyraryn».

Elýaşa Ylýas pygamberiň şägirdi bolýar

¹⁹Şeýdip, Ylýas ol ýerden gidip, Şapatyň ogly Elýaşany tapdy. Ol ýer sürüp ýördi. Onuň öňünde on iki jübüt öküz bardy. Elýaşa on ikinji jübütiň ýanyndady. Onuň ýanyndan geçende, Ylýas öz donuny onuň egnine atdy. ²⁰Elýaşa öküzlerini taşlap, Ylýasyň yzyndan ylgady. Elýaşa Ylýasa: «Men öňürti enem-atam bilen hoşlaşaýyn, onsoň seniň yzyňa düşeýin» diýdi. Ylýas oňa: «Bar, gidiber, ýöne sen meniň eden işimiň näme aňladýandygyny bilýänsiň» diýdi. ²¹Elýaşa Ylýas pygamberiň ýanyndan gaýdyp, bir jübüt öküziň boýuntyryklaryny aýryp, olaryň damagyny çaldy. Azalyň agaçlaryny ýakyp, öküzleriň etlerini bişirip, halka paýlady, halk ony iýdi. Ondan soň Elýaşa gidip, Ylýas pygamberiň yzyna eýerip, onuň şägirdi boldy.

20-nji bap

Benhadat Samariýa hüjüm edýär

¹Siriýanyň patyşasy Benhadat özüniň bütin goşunyny toplady. Onuň ýanynda atlar, söweş arabalary bilen birlikde otuz iki sany han bardy. Ol Samariýa garşy ýöriş edip, onuň daşyny gabap, gala hüjüm etdi. ²Benhadat gala ysraýyl patyşasy Ahaba çaparlardan şeýle habar ýollady. ³Benhadat Ahaba: «Seniň kümşüň, altynyň meniňkidir; seniň iň owadan aýallaryň we iň güýçli ogullaryň-da meniňkidir» diýdi. ⁴Ysraýyl patyşasy Ahap Benhadada şeýle jogap berdi: «Eý, meniň jenap patyşam, seniň aýdyşyň ýaly bolar; men we meniň ähli zadym seniňkidir». ⁵Çaparlar ýene-de Ahabyň ýanyna dolanyp gelip: «Benhadat şeýle diýýär diýdiler: „Men saňa adam iberip, kümşüňi, altynyňy, aýallaryňy, çagalaryňy maňa getirip ber diýdim. ⁶Muňa garamazdan, men ertir şu wagtlar emeldarlarymy seniň ýanyňa ibererin. Olar seniň köşgüňi we seniň adamlaryň öýlerini döküp, gözlerine ýakan zatlaryny alyp gaýdarlar“» diýdi.

⁷Onsoň ysraýyl patyşasy ýurduň ähli ýaşulularyny çagyryp, olara şeýle ýüzlendi: «Serediň! Bu adam pislik agtarýar! Ol çaparlar ýollap, meniň aýallarymy, ogullarymy, altyn-kümşümi talap etdi, men-de boýun gaçyrmadym». ⁸Onsoň ähli ýaşulular we halk Ahaba: «Benhadada gulak asma we onuň bilen ylalaşma» diýdiler. ⁹Şeýlelik bilen Ahap Benhadadyň çaparlaryna şeýle diýdi: «Jenabym patyşa şeýle diýiň: „Bu guluňdan ilki soran zatlaryňy bererin, ýöne seniň meniň köşgümi we ähli adamlaryň öýlerini döküp, gözüňe ýakan zatlaryňy alyp gitmek pikiriň bilen ylalaşmaýaryn“». Çaparlar gidip, oňa bu jogaby ýetirdiler. ¹⁰Benhadat ýene-de çaparlaryny Ahabyň ýanyna ýollap, şeýle diýdi: «Men Samariýany ýer bilen ýegsan etmek üçin ägirt uly goşun getirerin. Eger Samariýadan esgerlerimiň owuçlaryny doldurmaga ýeterlik toz tapylsa, goý, onda hudaýlar maňa muny we mundanam beterini görkezsin». ¹¹Ysraýylyň patyşasy Benhadada şeýle jogap berdi: «Söweşe ugraýan söweşden üstün çykyp, yzyna dolanyp gelýän esger kimin öwünmeli däldir». ¹²Benhadat bu habary eşidende, hanlar bilen çadyrda şerap içip otyrdy. Ol öz esgerlerine: «Nyzama duruň» diýdi. Olar gala hüjüm etmäge nyzama durdular.

¹³Şol wagt bir pygamber ysraýyl patyşasy Ahabyň ýanyna baryp, Reb saňa şeýle diýýär: «Bu ägirt uly goşuny görýärsiňmi? Şu gün Men ony seniň eliňe berýärin. Ana, şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň» diýdi. ¹⁴Ahap ol pygamberden: «Bu ýeňiş kimiň üsti bilen gazanylar?» diýip sorady. Ol pygamber: «Bu ýeňiş welaýat häkimleriniň hyzmatyndaky ýaş esgerleriň üsti bilen gazanylar» diýip jogap berdi. Onsoň Ahap: «Urşy kim başlar?» diýip sorady. Pygamber: «Sen başlarsyň» diýip jogap berdi. ¹⁵Onsoň Ahap welaýat häkimleriniň hyzmatyndaky ýaş esgerleri toplady, olar iki ýüz otuz ikidiler. Ondan soň ol Ysraýylyň bütin goşunyny toplady, olar ýedi müňdüler.

^16-17Welaýat häkimleriniň hyzmatyndaky ýaş esgerler günortan hüjüme başladylar. Benhadat bolsa özi bilen ylalaşyk baglaşan otuz iki patyşa bilen çadyrda şerap içip, serhoş bolup otyrdy. Benhadadyň Samariýa iberen esgerleri oňa: «Bir topar esgerler Samariýadan çykyp gelýärler» diýip habar berdiler. ¹⁸Benhadat: «Ýaraşyk üçin gelenem bolsalar, uruşmak üçin gelenem bolsalar olary diri tutuň» diýdi.

¹⁹Welaýat häkimleriniň hyzmatyndaky ýaş esgerler eýýäm ýörişe çykypdylar. Ysraýyl goşuny-da olaryň yzy bilen gelýärdi. ²⁰Olaryň hersi öz garşydaşyny öldürdi. Siriýalylar gaçdylar, ysraýyl goşuny olaryň yzlaryndan kowdy. Siriýa patyşasy Benhadat atly beýleki söweş arabaly goşuny bilen gaçyp gutuldy. ²¹Ysraýyl patyşasy Ahabyň baştutanlygyndaky ysraýyl goşuny ýörişe çykyp, siriýalylaryň atly goşunynyň we söweş arabalarynyň üstüne çozup, olary derbi-dagyn etdi.

²²Soňra pygamber ysraýyl patyşasynyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdi: «Git-de, güýç topla, seresaply meýilnama düz, çünki indiki baharda Siriýa patyşasy Benhadat täzeden seniň üstüňe hüjüm eder».

Benhadadyň ikinji çozuşy

²³Siriýa patyşasynyň emeldarlary oňa şeýle diýdiler: «Ysraýyllaryň hudaýlary baýyrlaryň hudaýlary bolansoň, olar bizden güýçli çykdylar. Eger olar bilen düzlükde uruşsak, biz hökman olardan güýçli çykarys. ²⁴Sen şeýle hem patyşalary aýryp, olaryň ýerine welaýat häkimlerini belle. ²⁵Söweşde ýitiren uly goşunyň ýaly, täzeden, şol bir mukdardaky atly we söweş arabaly ägirt uly goşun topla. Soňra olar bilen düzlükde uruş ederis, biz hökman olardan üstün çykarys». Patyşa olaryň sözüni diňläp, aýdyşlary ýaly hem etdi.

²⁶Bahar paslynda Benhadat Siriýa goşunyny toplap, Ysraýylyň garşysyna uruş etmek üçin Apege gitdi. ²⁷Ysraýyl goşuny toplanyp, azyk bilen üpjün edilenden soň, olar siriýalylaryň garşysyna çykdylar. Ysraýyllar olaryň garşysynda iki kiçi geçi sürüsi kimin nyzama durdular. Siriýalylaryň goşuny bolsa tutuş düzlügi doldurdy. ²⁸Hudaýyň adamy Ysraýylyň patyşasynyň ýanyna gelip, Reb şeýle diýýär: «Siriýalylaryň: „Reb baýyr hudaýydyr, düz hudaýy däldir“ diýendikleri üçin, Men bu ägirt uly goşuny seniň eliňe berýärin. Ana, şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň» diýdi. ²⁹Olar ýedi günläp, biri-biriniň garşysynda düşlediler. Onsoň ýedinji güni uruş başlanyp, ysraýyllar bir günüň içinde siriýalylaryň ýüz müň pyýada goşunyny gyrdylar. ³⁰Siriýalylaryň aman galanlary Apek galasyna gaçyp girdiler. Gala gaçyp giren ýigrimi ýedi müň adamyň üstüne diwar ýykyldy.

Benhadat hem gala gaçyp, ol şol ýerdäki bir içki otagda gizlendi. ³¹Benhadadyň emeldarlary oňa: «Ysraýylyň patyşalary, rehimli patyşalar diýip eşitdik. Geliň, jul geýnip, boýnumyza ýüp salyp, özümiziň boýun egýändigimizi görkezmek üçin ysraýyl patyşasy Ahabyň ýanyna gideliň, belki-de, ol seni diri galdyrar». ³²Şeýdip, olar jul geýnip, boýunlaryna ýüp salyp, ysraýyl patyşasynyň ýanyna baryp: «Seniň guluň Benhadat: „Haýyş edýärin, meni öldürme“ diýýär» diýdiler. Ahap: «Ol entäk dirimi? Ol maňa dogan ýalydyr» diýdi. ³³Benhadadyň emeldarlary patyşadan ýagşy söze garaşýardylar. Olar patyşanyň agzyndan çykan dogan sözüni eşiden batlaryna, ony agzyndan kakyp alyp: «Hawa, Benhadat saňa dogan ýalydyr» diýdiler. Onsoň Ahap: «Baryň gidiň-de, Benhadady meniň ýanyma getiriň» diýdi. Şeýdip, Benhadat Ahap patyşanyň ýanyna geldi. Ahap Benhadady öz söweş arabasyna mündürdi. ³⁴Benhadat Ahaba: «Men kakamyň seniň kakaňdan alan galalaryny yzyna gaýtaryp bererin. Kakamyň Samariýada bazarlar gurşy ýaly, sen hem Damaskda özüňe bazarlar gur» diýdi. Ahap: «Eger sen şu beren wadaňa wepaly bolsaň, men seni boşadaryn» diýdi. Şeýdip, Ahap Benhadat bilen äht baglaşyp, ony boşatdy.

Pygamber Ahaby ýazgarýar

³⁵Pygamberler toparyndan bolan başga bir pygamber Rebbiň tabşyrygy boýunça öz ýoldaşyna: «Meni ur» diýdi. Ol pygamber ony urmakdan boýun gaçyrdy. ³⁶Onsoň ol pygamber beýleki pygambere: «Rebbiň sözüne gulak asmandygyň üçin sen meniň ýanymdan giden badyňa, seni bir ýolbars öldürer» diýdi. Ýaňky pygamber beýleki pygamberiň ýanyndan gitdi. Ýolda oňa bir ýolbars gabat gelip, ony öldürdi. ³⁷Soňra ol başga bir adamy tapyp, oňa: «Meni ur» diýdi. Şeýdip, ol adam pygamberi urup, ony ýaralady. ³⁸Soňra pygamber gözlerini sargy bilen daňyp, ýoluň boýunda patyşa garaşdy. ³⁹Ahap patyşa ýoldan geçip barýarka, pygamber ony çagyryp, şeýle diýdi: «Jenabym, men–guluň söweş meýdanynyň ortarasynda söweşip ýörkäm, bir esger meniň ýanyma öz ýesir alan duşmanyny getirip: „Şu adamy öz ýanyňda sakla. Eger ol gaçaýsa, sen ony öz janyň bilen ýa-da iki putdan gowrak^[26] kümüş bilen tölärsiň“ diýdi. ⁴⁰Men–guluň odur-budur işe güýmenip ýörkä, ýaňky adam ýitirim boldy». Ysraýyl patyşasy oňa: «Saňa edil öz aýdyşyň ýaly jeza berler» diýdi. ⁴¹Pygamber haýal etmän gözlerindäki sargyny aýyrdy. Ysraýyl patyşasy bolsa dessine onuň pygamberleriň biridigini bildi. ⁴²Onsoň pygamber Ahap patyşa: «Reb şeýle diýýär: „Meniň ölüme höküm eden adamymy eliňden goýberendigiň üçin seniň özüň onuň deregine ölersiň, onuň halkynyň başyna geljek bela seniň halkyňyň başyna geler“» diýdi. ⁴³Ysraýylyň patyşasy Ahap ýüzüni sortduryp, öz öýüne Samariýa gaharly gitdi.

21-nji bap

Ahap Nabodyň üzümçiligini eýeleýär

¹Biraz wagtdan soň başga wakalar bolup geçdi. Ýizregel galasynda Samariýa patyşasy Ahabyň köşgüniň ýanynda ýizregelli Nabodyň üzümçiligi bardy. ²Bir gün Ahap Naboda: «Maňa gök önüm ekmäge ýer bolar ýaly üzümçiligiňi maňa ber, çünki seniň üzümçiligiň meniň köşgüme ýakyndyr. Men onuň deregine saňa ondan has oňat bag bereýin. Eger isleseň, men saňa onuň bahasyny kümüş bilen töläýin» diýdi. ³Emma Nabot Ahaba: «Ata-babalarymdan galan mirasy saňa bermekden Hudaý saklasyn!» diýdi. ⁴Ahap ýizregelli Nabodyň aýdan sözüne ýüzüni sortduryp, gaharly halda öýüne gaýtdy, çünki Nabot: «Atalarymyň mirasyny saňa bermerin» diýipdi. Ahap öýüne gelip, hiç zat iýip-içmezden düşegine geçip, ýüzüni ters öwrüp ýatdy.

⁵Aýaly Izebel Ahabyň ýanyna gelip, ondan: «Sen hiç zat iýmän-içmän, näme beýle ynjalyksyz görünýärsiň?» diýip sorady. ⁶Ahap aýalyna şeýle jogap berdi: «Men ýizregelli Naboda: „Üzümçiligiňi maňa kümşe sat ýa-da isleseň, onuň deregine saňa başga bir üzümçilik bereýin“ diýdim. Ol maňa: „Üzümçiligimi saňa satjak däl“ diýdi». ⁷Aýaly Izebel oňa: «Ysraýyla patyşalyk edýän sen dälmi näme? Tur, naharyňy iý-de, göwnüňi hoşla; ýizregelli Nabodyň üzümçiligini saňa meniň özüm alyp bererin».

⁸Şeýdip, Izebel Ahabyň adyndan hatlar ýazyp, olary Ahabyň möhüri bilen möhürledi-de hatlary Ýizregel galasynda ýaşaýan ýaşululara, beglere iberdi. ⁹Ol hatlarda şeýle ýazylypdy: «Agyz beklemegi yglan ediň-de, Nabody halkyň öňünde törde oturdyň. ¹⁰Onuň garşysynda hem iki sany deýýus adamy oturdyň we olar: „Sen Hudaýy, patyşany näletlediň“ diýip, ol barada güwälik etsinler. Onsoň Nabody galadan daşaryk çykaryň-da, daşlap öldüriň». ¹¹Ýizregel galasynyň adamlary, ýaşululary we begleri Izebeliň özlerine iberen hatynda tabşyryşy ýaly hem etdiler. ¹²Olar agyz beklemegi yglan edip, Nabody halkyň öňünde hormatly ýerde oturtdylar. ¹³Iki sany deýýus gelip, onuň garşysynda oturdy. Olar halkyň öňünde Nabot barada güwälik edip: «Nabot Hudaýy, patyşany näletledi» diýdiler. Şeýdip, olar Nabody galanyň daşyna çykaryp, şol ýerde daşlap öldürdiler. ¹⁴Soňra olar Izebele: «Nabot daşlanyp öldürildi» diýip habar iberdiler.

¹⁵Nabodyň daşlanyp öldürilendigi baradaky habary eşiden badyna, Izebel Ahabyň ýanyna baryp: «Git-de, ýizregelli Nabodyň saňa kümşe satmakdan boýun gaçyran üzümçiligini eýele, çünki Nabot öldürildi». ¹⁶Ýizregelli Nabodyň öldürilendigi barada eşiden badyna, Ahap onuň üzümçiligini eýelemäge gitdi.

¹⁷Onsoň tişbeli Ylýas pygambere Rebbiň sözi aýan boldy: ¹⁸«Sen Samariýa patyşalyk edýän ysraýyl patyşasy Ahabyň ýanyna git. Ol häzir Nabodyň üzümçiligindedir. Ol ony öz eýeçiligine almaga gitdi. ¹⁹Sen oňa Reb şeýle diýýär diý: „Sen ilki Nabody öldürdiň, indi hem onuň üzümçiligini eýeleýäňmi? Itler Nabodyň ganyny ýalan ýerlerinde seniň hem ganyňy ýalarlar“».

²⁰Ahap Ylýasa: «Hä, duşmanym meni ahyry tapdyňmy?» diýdi. Ylýas oňa: «Hawa, men seni tapdym, çünki sen Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etmäge ýüz urduň! ²¹Şonuň üçin hem Reb şeýle diýýär: „Men seniň başyňdan bela inderip, seniň ýoguňa ýanaryn! Ysraýylda isle gul bolsun, isle-de azat, parhy ýok, Ahabyň erkek nesilleriniň baryny gyraryn. ²²Meniň gaharymy getirip, ysraýyl halkyna günä etdirenligiň üçin seniň nesilleriňi-de Nebadyň ogly Ýarobgamyň we Ahyýanyň ogly Bagşanyň nesilleri ýaly ederin“. ²³Şeýle hem Reb aýalyňy Izebel barada şeýle diýýär: „Izebeli Ýizregel galasynyň golaýynda itler iýer. ²⁴Ahaba degişli bolanlaryň galada ölenlerini itler, düzde ölenlerini bolsa guşlar iýer“» diýdi.

²⁵(Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etmekde Ahapdan ozduran adam bolmandy. Ol bu pis işleri aýaly Izebeliň itergisi bilen etdi. ²⁶Ahap Reb tarapyndan ysraýyllaryň öňünden kowup çykarylan amorlar ýaly butlara sežde edip, iň nejis işleri etdi). ²⁷Ahap bu sözleri eşidende, ýakasyny ýyrtyp, jul geýnip, agyz bekläp, julda ýatyp, uly gama batdy. ²⁸Onsoň tişbeli Ylýasa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁹«Ahabyň özüni Meniň öňümde nähili kiçeldendigini gördüňmi? Onuň Maňa boýun egendigi üçin Men belany Ahabyň başyna onuň günlerinde getirmän, ogullarynyň günlerinde getirerin».

22-nji bap

Mikaýa pygamber Ahaba duýdurýar

¹Üç ýyllap Siriýa bilen Ysraýylyň arasynda hiç hili uruş bolmady. ²Üçülenji ýyl Ýahuda patyşasy Ýehoşapat ysraýyl patyşasy Ahabyň ýanyna geldi. ³Ysraýyl patyşasy Ahap öz adamlaryna: «Siz Ramotgilgadyň bize degişlidigini bilýärsiňizmi? Ramotgilgady Siriýa patyşasynyň elinden almak üçin biz entek hiç zat edemzok» diýdi. ⁴Ahap Ýehoşapatdan: «Sen meniň bilen Ramotgilgada hüjüm etmäge gidersiňmi?» diýip sorady. Ýehoşapat ysraýyl patyşasyna: «Menem, halkam, atlaram seniň hyzmatyňdadyrys» diýip jogap berdi.

⁵Ýehoşapat sözüni dowam edip, Ysraýylyň patyşasy Ahaba: «Öňürti Rebden sorap göräý» diýdi. ⁶Onsoň Ysraýylyň patyşasy Ahap dört ýüze golaý pygamberi toplap, olardan: «Men Ramotgilgada hüjüm edeýinmi ýa-da etmäýinmi?» diýip sorady. Olar: «Hüjüm et, çünki Reb ony seniň eliňe berer» diýdiler. ⁷Emma Ýehoşapat: «Bu ýerde sorar ýaly Rebbiň başga pygamberi ýokmy?» diýdi. ⁸Ysraýylyň patyşasy Ahap Ýehoşapada şeýle jogap berdi: «Rebden sorap görmäge ýene bir pygamber bar, ol Ýymla ogly Mikaýa, ýöne men ony ýigrenýärin. Ol maňa hiç ýagşy zatlary pygamberlik etmän, gaýtam diňe betbagtçylyk hakynda pygamberlik edýär». Ýehoşapat: «Eý, patyşa, beýle zatlary diliňe alma» diýdi. ⁹Onsoň ysraýyl patyşasy Ahap köşk emeldaryny çagyryp: «Git-de, dessine Ýymla ogly Mikaýany şu ýere getir» diýdi. ¹⁰Ysraýyl patyşasy bilen Ýahuda patyşasy Ýehoşapat şalyk lybasyny geýip, Samariýanyň derwezesiniň agzyndaky harmanda öz tagtlarynda otyrdylar. Ähli pygamberler olaryň öňünde pygamberlik edýärdiler. ¹¹Kenaganyň ogly Sidkiýa özüne demir şahlar ýasap, Reb şeýle diýýär: «Sen şu şahlar bilen siriýalylaryň üstüne hüjüm edip, olardan üstün çykarsyň» diýdi. ¹²Ähli pygamberler şol bir zady pygamberlik edip: «Ramotgilgada git, sen ýeňiş gazanarsyň. Reb ony patyşanyň eline berer» diýdiler.

¹³Mikaýany getirmäge giden çapar oňa: «Ähli pygamberler patyşa biragyzdan hoş sözleri aýdýarlar; sen hem şolar ýaly hoş sözleri aýt» diýdi. ¹⁴Mikaýa: «Rebden ant içýärin, Reb maňa näme diýse, men şony hem aýdaryn» diýdi.

¹⁵Mikaýa patyşanyň ýanyna geldi. Patyşa ondan: «Mikaýa, biz Ramotgilgada hüjüm edelimi ýa-da etmälimi?» diýip sorady. Mikaýa: «Hüjüm et, sen ýeňiş gazanarsyň. Reb ony seniň eliňe berer» diýip jogap berdi. ¹⁶Patyşa oňa: «Maňa Rebbiň adyndan hakykatdan başga zat aýtmazlygy saňa näçe gezek ant içirmeli?» diýdi. ¹⁷Onsoň Mikaýa: «Men bütin ysraýyllary daglardaky çopansyz goýun sürüsi kimin dagynyk halda gördüm. Reb şeýle diýýär: „Bularyň baştutany ýok, olaryň hersi sag-salamat öýüne gaýtsyn“ diýdi». ¹⁸Ysraýyl patyşasy Ahap Ýehoşapada: «Men saňa ol hiç haçan ýagşy zat hakda däl-de, eýsem, diňe betbagtçylyk hakda pygamberlik edýär diýip aýtmadymmy näme?» diýdi.

¹⁹Onsoň Mikaýa şeýle diýdi: «Şonuň üçin hem sen Rebbiň sözüne gulak goý. Men Rebbiň Öz tagtynda oturanyny, gögüň ähli goşunlarynyň Onuň sagynda we solunda ýakyn duranyny gördüm. ²⁰Reb şeýle diýdi: „Ramotgilgada gidip heläk bolmagy üçin, Ahaby kim yryp biler?“ Biri bir zat diýdi, beýlekisi başga zat. ²¹Onsoň bir ruh gelip, Rebbiň huzurynda durup, şeýle diýdi: „Ony men yraryn“. ²²Reb ondan: „Nädip?“ diýip sorady. Ol Rebbe: „Men giderin-de, Ahabyň ähli pygamberlerini ýalan sözlederin“ diýip jogap berdi. Onsoň Reb oňa: „Sen git-de, ony yr, sen muny başararsyň“ diýdi. ²³Ine, görýäňmi, Reb seniň ähli pygamberleriňi ýalan sözletdi. Reb seniň başyňa bela getirer».

²⁴Onsoň Kenaganyň ogly Sidkiýa Mikaýa golaý gelip, ýaňagyna şarpyk çalyp: «Reb sözüni maňa aýan etmän, saňa aýan eder öýdýäňmi?» diýdi. ²⁵Mikaýa: «Sen muny gizlenmek üçin içki otaga giren günüň bilersiň» diýip jogap berdi. ²⁶Ysraýyl patyşasy Ahap şeýle diýdi: «Mikaýany al-da, ony yzyna, galanyň häkimi Amona we şazada Ýowaşa eltip ber. ²⁷Ýowaşa we Amona patyşa şeýle diýýär diý: „Mikaýany tussaghana salyň-da, men söweşden sag-salamat dolanyp gelýänçäm, oňa açlykdan ölmezi ýaly ýeterlik çörek bilen suw beriň“». ²⁸Mikaýa: «Eger sen söweşden sag-salamat dolanyp gelseň, onda Reb men arkaly geplän däldir» diýdi. Soňra ol: «Eý, jemagat, muny hemmäňiz eşidiň» diýdi.

Ahabyň ölümi

²⁹Şeýdip, Ysraýylyň patyşasy Ahap bilen Ýahuda patyşasy Ýehoşapat Ramotgilgada hüjüm etmäge gitdiler. ³⁰Ysraýyl patyşasy Ýehoşapada: «Meni tanamazlar ýaly, men söweşe eşigimi üýtgedip girjek, ýöne sen öz şalyk lybasyňy geý» diýdi. Şeýdip, Ysraýylyň patyşasy eşigini üýtgedip, söweşe girdi. ³¹Siriýa patyşasy öz söweş arabalarynyň otuz iki serkerdesine: «Uly bilen-de, kiçi bilen-de uruşman, eýsem ýalňyz Ysraýylyň patyşasy Ahap bilen uruş ediň» diýip tabşyrdy. ³²Söweş arabalarynyň serkerdeleri Ýehoşapady görenlerinde: «Şu hökman Ysraýylyň patyşasy bolmalydyr» diýip, oňa hüjüm etmek üçin şol tarapa sowuldylar. Ýehoşapat bar sesine gygyrdy. ³³Söweş arabalarynyň serkerdeleri onuň Ysraýylyň patyşasy Ahap däldigini görenlerinde, yzlaryna dolandylar. ³⁴Bir adam ýaýyny çekip, tötänden Ysraýylyň patyşasynyň sowudynyň arasyndan urdy. Patyşa öz arabaçysyna: «At arabasyny yza öwür-de, meni söweşiň içinden çykar, men ýaralandym» diýdi. ³⁵Şol gün söweş gaty gyzgalaňlydy. Patyşa öz söweş arabasynda siriýalylara tarap bakyp durdy. Onuň ýarasynyň gany arabanyň içi bilen aşaklygyna syrygyp akýardy; ol agşamara öldi. ³⁶Soňra Gün ýaşar çagynda, Ysraýylyň goşunynyň serkerdeleri: «Her kes öz galasyna, her kes öz ýurduna gitsin» diýip jar çekdirdiler.

³⁷Şeýdip, patyşa öldi. Ahap patyşany Samariýa getirip, şol ýerde jaýladylar. ³⁸Ahabyň söweş arabasyny bolsa Samariýa howzunyň başynda ýuwdular. Lolular hem şol howuzda suwa düşerdiler. Rebbiň ähli aýdanlary berjaý boldy: itler onuň ganyny ýalady. ³⁹Ahabyň galan işleri, ähli eden işleri, pil dişinden guran köşgi we ähli guran galalary barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁴⁰Şeýdip, Ahap ata-babalaryna gowuşdy. Ogly Ahazýa onuň ýerine patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Ýehoşapat

⁴¹Ysraýyl patyşasy Ahabyň şalygynyň dördünji ýylynda Asanyň ogly Ýehoşapat Ýahuda patyşa boldy. ⁴²Ýehoşapat Ýahuda patyşa bolanda otuz bäş ýaşyndady. Ol ýigrimi bäş ýyl Iýerusalimde patyşalyk etdi; onuň ejesiniň ady Azuba. Ol Şilhiniň gyzydy. ⁴³Ýehoşapat Rebbiň nazarynda dogry işlerini edip, kakasy Asanyň ýollaryndan ýöräp, olardan çykmady. Emma Ýahudadaky seždegähler entek hem aýrylmandy. Halk entek hem seždegählerde gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýardy. ⁴⁴Ýahuda patyşasy Ýehoşapat ysraýyl patyşasy bilen ýaraşyk baglaşdy.

⁴⁵Ýehoşapadyň galan işleri, görkezen gaýduwsyzlygy we eden söweşleri barada ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁴⁶Ýehoşapat kakasy Asanyň günlerinde goýbolsun edilen seždegähleriň azgyn erkekleriniň galanyny ýurtdan doly ýok etdi.

⁴⁷Edomda hiç patyşa ýokdy, diňe ýahuda patyşasy tarapyndan bellenen wekil bardy. ⁴⁸Opyrdan altyn getirer ýaly Ýehoşapadyň deňiz gämileri bardy, ýöne olar Opyra ýetip bilmediler, çünki Esýongebere gelenlerinde, olaryň gämileri çagşady. ⁴⁹Şonda Ahabyň ogly Ahazýa Ýehoşapada: «Goý, meniň adamlarym seniň adamlaryň bilen gämilerde gitsinler» diýdi. Emma Ýehoşapat munuň bilen razylaşmady.

⁵⁰Ýehoşapat ata-babalaryna gowuşdy. Ol atasy Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onuň ornuna ogly Ýoram patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Ahazýa

⁵¹Ýahuda patyşasy Ýehoşapadyň şalygynyň on ýedinji ýylynda Ahabyň ogly Ahazýa Samariýada Ysraýyla patyşa boldy; ol Ysraýylda iki ýyl patyşalyk etdi. ⁵²Ahazýa Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri edip, öz ejesiniň, kakasynyň hem-de Ysraýyla günä etdiren Nebadyň ogly Ýarobgamyň ýollaryndan ýöredi. ⁵³Ol Bagala sežde etdi we edil öz kakasy ýaly, ysraýyl Hudaýy Rebbiň gaharyny getirdi.

Ikinji patyşalar

Giriş

Ikinji patyşalar kitaby Ysraýylyň Demirgazyk we Günorta patyşalyklarynyň taryhyny beýan edýär. Bu kitap iki bölümden ybaratdyr. Onuň birinji bölüminde b.e.öň IX asyryň ortalaryndan tä b.e.öň 722-nji ýylda Demirgazyk patyşalygynyň paýtagty Samariýanyň synmagyna çenli bolan taryhy wakalar beýan edilýär. Kitabyň ikinji bölüminde ysraýyl halkynyň ýesirlige alnyp, b.e.öň 586-njy ýylda Günorta patyşalygynyň paýtagty Iýerusalimiň Babyl patyşasy Nebukadnesar tarapyndan weýran edilmegine çenli bolup geçen wakalar beýan edilýär. Kitap Gedalýanyň babyllylaryň gol astyndaky ýahuda halkyna häkimlik edişi baradaky we Ýahuda patyşasy Ýehoýakynyň Babyl türmesinden boşadylyşy baradaky wakalar bilen tamamlanýar.

Kitapda beýan edilen betbagtçylyklar Ysraýyl, Ýahuda patyşalarynyň we halkyň Hudaýy ret edip, butlara sežde edendikleri zerarly boldy. Emma Iýerusalimiň weýran edilip, ýahudalaryň Babyla sürgün edilmegi soňra Ysraýyl taryhynda uly özgerişlikleriň we ruhy galkynyşlaryň bolmagyna ýardam berdi.

Mazmuny

Bölünen patyşalyk 1:1—17:41

Elýaşa pygamber1:1—8:15

Ysraýyl we Ýahuda patyşalary 8:16—17:4

Samariýanyň synmagy 17:5-41

Ýahuda patyşalygy 18:1—25:30

Hizkiýadan Ýoşyýa çenli bolan patyşalar 18:1—21:26

Ýoşyýanyň şalyk sürmegi 22:1—23:30

Ýahudanyň soňky patyşalary 23:31—24:20

Iýerusalimiň synmagy 25:1-30

1-nji bap

Reb Ahazýa patyşany jezalandyrýar

¹Ysraýyl patyşasy Ahap ölenden soň, Mowap ýurdy Ysraýylyň garşysyna gozgalaň turuzdy.

²Bir gün Ahazýa Samariýa şäherindäki köşgüniň ýokarky gatyndaky penjireden ýykylyp, şikeslendi. Onsoň ol: «Gidiň-de, Ekron hudaýy Bagalzebupdan soraň, men bu şikesden gutulyp bilerinmi?» diýip çaparlar ýollady. ³Emma Rebbiň perişdesi tişbeli Ylýas pygambere şeýle diýdi: «Git-de, Samariýanyň patyşasynyň çaparlarynyň öňünden çykyp, olara: „Siz Piliştiň Ekron galasynyň hudaýy Bagalzebupdan patyşaňyz barada soramaga gider ýaly Ysraýylda Hudaý ýokmy näme?“ diý. ⁴Bu eden işiň üçin Reb şeýle diýýär: „Sen ýatan düşegiňden galmarsyň, hökman ölersiň“». Şeýdip, Ylýas pygamber özüne berlen tabşyrygy berjaý etdi.

⁵Çaparlar patyşanyň ýanyna dolanyp geldiler. Patyşa olardan: «Siz näme üçin yzyňyza dolanyp geldiňiz?» diýip sorady. ⁶Olar şeýle jogap berdiler: «Öňümizden bir adam çykyp, bize Reb şeýle diýýär diýdi: „Sizi iberen patyşaňyzyň ýanyna baryň-da, oňa sen Ekron hudaýy Bagalzebupdan soramaga adam iberer ýaly, Ysraýylda Hudaý ýokmy näme? Munuň üçin sen ýatan düşegiňden galmarsyň, hökman ölersiň“ diýiň». ⁷Patyşa çaparlardan: «Öňüňizden çykyp, size bu sözleri diýen adamyň sypaty nähilidi?» diýip sorady. ⁸Olar patyşa: «Ol düýe ýüňünden tikilen donludy we biline-de gaýyş guşak guşalandy» diýip jogap berdiler. Patyşa: «Ol tişbeli Ylýasdyr» diýdi.

⁹Onsoň patyşa ellibaşyny ýanynyň elli adamy bilen Ylýasyň ýanyna ýollady. Ellibaşy bir baýryň üstünde oturan Ylýasyň ýanyna gelip, oňa: «Eý, Hudaýyň adamy, patyşa saňa aşak düşmegi buýurýar» diýdi. ¹⁰Ylýas ellibaşa: «Eger men Hudaýyň adamy bolsam, goý, Hudaý gökden ot inderip, seni we seniň elli adamyňy ýakyp kül etsin» diýdi. Onsoň gökden ot inip, ellibaşyny we onuň elli adamyny ýakyp kül etdi.

¹¹Patyşa ýanynyň elli adamy bilen ikinji ellibaşyny Ylýasyň ýanyna ýollady. Ol hem Ylýas pygamberiň ýanyna gelip, oňa: «Eý, Hudaýyň adamy, patyşa saňa tiz aşak düşmegi buýurýar» diýdi. ¹²Ylýas oňa: «Eger men Hudaýyň adamy bolsam, goý, Hudaý gökden ot inderip, seni we seniň elli adamyňy ýakyp kül etsin» diýdi. Onsoň gökden Hudaýyň ody inip, ol ellibaşyny we onuň elli adamyny ýakyp kül etdi.

¹³Patyşa ýanynyň elli adamy bilen üçünji ellibaşyny Ylýasyň ýanyna ýollady. Şeýdip, üçünji ellibaşy Ylýasyň ýanyna gelip, öňünde dyza çöküp, ýalbaryp: «Eý, Hudaýyň adamy, meniň we bu elli guluňyň janyna haýpyň gelsin. ¹⁴Öňki iki ellibaşy elli adamy bilen gökden inen oda ýanyp kül boldy, emma indi seniň meniň janyma haýpyň gelsin» diýdi. ¹⁵Onsoň Rebbiň perişdesi Ylýasa: «Onuň bilen aşak düş, ondan gorkma» diýdi. Şeýdip, Ylýas aşak düşüp, ellibaşy bilen patyşanyň ýanyna gitdi. ¹⁶Ylýas patyşa: «Reb şeýle diýýär: „Sen Ekron galasynyň hudaýy Bagalzebupdan gutulyşyň barada soramaga adam iberer ýaly Ysraýylda Hudaý ýokmy näme? Munuň üçin sen ýatan düşegiňden galmarsyň, hökman ölersiň“» diýdi.

¹⁷Şeýdip, Rebbiň Ylýasyň üsti bilen aýdan sözüne görä, Ahazýa patyşa dünýäden ötdi. Ahazýa patyşa ölenden soň, ýerine dogany Ýoram patyşa boldy, sebäbi onuň ogly ýokdy. Ol Ýahuda patyşasy Ýehoşapadyň ogly Ýoramyň patyşalygynyň ikinji ýylynda Ysraýyla patyşa boldy. ¹⁸Ahazýanyň beýleki eden işleri ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr.

2-nji bap

Ylýas pygamber göge göterilýär

¹Reb Ylýas pygamberi harasat içinde göge götermekçi bolanda, ol Elýaşa bilen Gilgaldan gaýdyp gelýärdi. ²Ylýas pygamber Elýaşa: «Sen şu ýerde gal, çünki Reb maňa Beýtele gitmegi buýurdy» diýdi. Emma Elýaşa: «Rebden we seniň adyňdan ant içýärin, men senden galmaryn» diýip jogap berdi. Şeýdip, olaryň ikisi bile tirkeşip, Beýtele gitdiler. ³Beýteldäki pygamberler topary Elýaşanyň ýanyna gelip, ondan: «Sen Rebbiň şu gün jenabyňy ýanyňdan äkitjekdigini bilýärsiňmi?» diýip sorady. Elýaşa: «Hawa, men bilýärin, ýöne bu barada geplemek islämok» diýip jogap berdi.

⁴Ylýas pygamber Elýaşa: «Sen şu ýerde gal, çünki Reb maňa Ýeriho gitmegi buýurdy» diýdi. Emma Elýaşa: «Rebbiň we seniň adyňdan ant içýärin, men senden galmaryn» diýip jogap berdi. Şeýdip, olaryň ikisi bile tirkeşip, Ýeriho gitdiler.

⁵Ýerihodaky pygamberler topary Elýaşa golaý gelip, ondan: «Sen Rebbiň şu gün jenabyňy ýanyňdan äkitjekdigini bilýärsiňmi?» diýip soradylar. Elýaşa: «Hawa, bilýärin, ýöne bu barada geplemek islämok» diýip jogap berdi.

⁶Ylýas Elýaşa: «Sen şu ýerde gal, çünki Reb maňa Iordan derýasyna gitmegi buýurdy» diýdi. Emma Elýaşa: «Rebden we seniň adyňdan ant içýärin, men senden galmaryn» diýip jogap berdi. Şeýdip, olaryň ikisi-de bile tirkeşip, ýollaryny dowam etdirdiler. ⁷Elli adama barabar bolan pygamberler topary-da bular bilen bile gidip, uzagrakda olaryň garşysynda durdular. Ylýas bilen Elýaşa hem Iordanyň kenar ýakasynda durdylar. ⁸Ylýas donuny alyp düýrledi-de, onuň bilen suwa urdy. Suw bölünip, iki tarapa çekildi. Olar derýanyň içindäki gury ýerden ýöräp kenara çykdylar.

⁹Iordan derýasyndan geçenlerinden soň, Ylýas pygamber Elýaşa: «Hudaýyň meni ýanyňdan alyp gitmezinden öň, menden islän zadyňy sora» diýdi. Elýaşa: «Seniň yzyňy ýörederim ýaly, maňa öz ruhuňdan iki esse artyk ruh ber» diýdi.

¹⁰Ylýas pygamber: «Kyn zat dilediň. Emma muňa garamazdan, eger sen meniň öz ýanyňdan göterilip barýanymy görseň, diňe şonda dilegiň kabul bolar. Eger-de meni görüp bilmeseň, onda dilegiň bitmez» diýdi.

¹¹Olar gürleşip gidip barýarkalar, birdenkä alaw atlaryna tirkelen alaw söweş arabasy olary biri-birinden aýyrýar. Ylýas harasat bilen göge göterilýär. ¹²Elýaşa Ylýas pygambere seredip: «Eý, atam, atam! Ysraýylyň söweş arabalary bilen söweş arabaly esgerleri!» diýip, bar sesi bilen gygyrýar. Şondan soň Elýaşa Ylýas pygamberi hiç haçan görmedi. Elýaşa öz eşiklerini ýyrtyp, ikä böldi. ¹³Onsoň Elýaşa Ylýasdan gaçyp galan dony alyp, yzyna gidip, Iordanyň kenarynda durdy. ¹⁴Ol Ylýasdan gaçyp galan dony aldy-da, suwa urup: «Hany, Ylýasyň Hudaýy Reb nirede?» diýip gygyrdy. Elýaşa dony suwa uran badyna, suw bölünip, iki tarapa çekildi we Elýaşa kenaryň beýleki tarapyna geçdi.

¹⁵Ýerihodaky pygamberler topary Elýaşany bir menzil ýerden görüp: «Ylýasyň ruhy Elýaşada» diýişdiler. Onsoň olar Elýaşanyň öňünden çykyp, oňa tagzym etdiler. ¹⁶Olar Elýaşa: «Ine, gullaryň arasynda elli sany güýçli adam bar. Goý, olar gidip, seniň jenabyň Ylýasy gözlesinler. Belki, Rebbiň Ruhy ony äkidip, dagdyr jülgeleriň birine taşlandyr» diýdiler. Elýaşa olara: «Ýok, olary ibermäň» diýdi.

¹⁷Emma pygamberler oňa ýalbaryp, ony mejbur edensoňlar, Elýaşa: «Bolýar, iberiň» diýdi. Şeýdip, elli adam Ylýasyň gözlegine çykdylar. Olar ony üç günläp gözlediler, ýöne tapyp bilmediler. ¹⁸Olar Elýaşanyň ýanyna dolanyp geldiler. Şol wagtlar Elýaşa Ýerihodady. Ol pygamberler toparyna: «Men size gitmäň diýmedimmi näme?» diýdi.

Elýaşa pygamberiň gudratlary

¹⁹Gala adamlary Elýaşa: «Jenabym, görşüňiz ýaly galanyň ýerleşýän ýeri gowy, ýöne onuň suwunyň erbetdigi zerarly ýer hasylsyzlyga sezewar boldy» diýdiler. ²⁰Elýaşa: «Maňa içine duz salnan täze gap getirip beriň» diýdi. Olar oňa içi duzly gaby getirip berdiler. ²¹Elýaşa suw çeşmesiniň başyna bardy-da, duzy onuň içine oklap: «Reb şeýle diýýär: „Men bu suwy tämizleýärin. Mundan beýläk ölüm-de, hasylsyzlyk-da bolmaz“» diýdi. ²²Elýaşanyň aýdyşy ýaly şol suw tä şu güne çenli hem tämizdir.

²³Elýaşa ol ýerden Beýtele gitdi. Ol gidip barýarka, galadan ýaş oglanlar çykyp, ony masgaralap: «Heý, kel, güm bol şu ýerden! Heý, kel, güm bol şu ýerden!» diýip gygyryşdylar. ²⁴Elýaşa yzyna öwrülip, oglanlara seredip, olara Rebbiň adyndan gargady. Biraz wagtdan soň, jeňňellikden iki sany aýy çykyp, kyrk iki oglany parçalady. ²⁵Elýaşa ol ýerden Karmel dagyna gidip, dagdan Samariýa galasyna dolanyp geldi.

3-nji bap

Ysraýyl Mowap bilen uruşýar

¹Ýahuda patyşasy Ýehoşapadyň patyşalygynyň on sekizinji ýylynda Ahabyň ogly Ýoram Ysraýyla patyşa boldy. Ol Samariýada on iki ýyl patyşalyk etdi. ²Ýoram Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Emma ol kakasy, ejesi ýaly däldi, çünki ol kakasynyň Bagala diken daşyny aýyrdy. ³Muňa garamazdan, Ýoram Nebadyň ogly Ýarobgam ýaly Ysraýyla günä etdirip, pis işleri etmekden el çekmedi.

⁴Mowap patyşasy Meşanyň goýunlary san-sajaksyzdy. Ol Ysraýyl patyşasyna ýüz müň guzy bilen ýüz müň goçuň ýüňüni ibermelidi. ⁵Ahap ölenden soň Mowap patyşasy Ysraýyl patyşasyna garşy gozgalaň turuzdy. ⁶Onsoň Ýoram dessine Samariýadan gidip, bütin ysraýyl halkyny ýygnady. ⁷Ýoram Ýahuda patyşasy Ýehoşapada habar ýollap, ondan: «Mowap patyşasy maňa garşy uruş turuzdy. Sen meniň bilen Mowabyň garşysyna urşa gidersiňmi?» diýip sorady. Ýehoşapat Ysraýyl patyşasyna: «Menem, esgerlerimem, atly goşunymam seniň hyzmatyňdadyrys» diýip jogap berdi. ⁸Onsoň Ýahuda patyşasy Ýehoşapat Ýoramdan: «Haýsy tarapdan hüjüm edeli?» diýip sorady. Ysraýyl patyşasy Ýoram: «Edom çölüniň ýoly bilen hüjüm ederis» diýip jogap berdi.

⁹Şeýdip, Ysraýyl, Ýahuda we Edom patyşalary bile ýola düşdüler. Olar ýedi günlük aýlawly ýoly geçenlerinden soň, pyýada goşun we olaryň ýanyndaky mallar üçin hiç hili suwlary galmady. ¹⁰Ysraýyl patyşasy Ýoram: «Wah, Reb bizi, üç patyşany Mowabyň eline bermek üçin bir ýere ýygnan eken» diýdi. ¹¹Emma Ýehoşapat: «Rebden sorap görer ýaly bu ýerde Rebbiň pygamberi ýokmy?» diýdi. Onsoň Ysraýyl patyşasynyň emeldarlarynyň biri: «Şapadyň ogly Elýaşa şu ýerde. Ol Ylýasyň eline suw akydardy» diýip jogap berdi. ¹²Ýehoşapat: «Onda Rebbiň sözi bar» diýdi. Şeýdip, Ysraýyl, Ýahuda hem-de Edom patyşalary bile tirkeşip, Elýaşanyň ýanyna gitdiler.

¹³Elýaşa Ysraýyl patyşasyna: «Sen näme üçin meniň ýanyma gelýärsiň? Sen kakaňyň, ejeňiň pygamberleriniň ýanyna git» diýdi. Emma Ysraýyl patyşasy Ýoram oňa: «Ýok, Rebbiň hut özi bizi, üç patyşany diňe Mowabyň eline bermek üçin bir ýere ýygnan eken» diýdi. ¹⁴Elýaşa Ysraýyl patyşasyna şeýle diýdi: «Hyzmat edýän Hökmürowan Rebbimiň adyndan ant içýärin, men Ýahuda patyşasyna sarpa goýýanlygym üçin seniň bilen gepleşýärin, ýogsam men seniň ýüzüňe-de seretmezdim. ¹⁵Indi maňa bir sazanda getiriň».

Sazanda saz çalyp otyrka, Elýaşanyň kalbyna Rebbiň güýji geldi. ¹⁶Elýaşa şeýle diýdi: «Reb şeýle diýýär: „Şu gury jar hendeklerden dolar. ¹⁷Siz hiç hili ýel, ýagyş görmeseňiz-de, bu jar suwdan dolup, ähliňiz mal-garalaryňyz bilen bile şol suwdan içersiňiz“. ¹⁸Bu zatlar Reb üçin gaty aňsatdyr. Ol Mowaby-da siziň eliňize berer. ¹⁹Siz mowaplylaryň ähli galalaryny, saýlama galalaryny basyp alyp, ähli miweli agaçlaryny çaparsyňyz, olaryň ähli suw çeşmelerini bentläp, ähli oňat ekerançylyk ýerlerini daşlardan dolduryp weýran edersiňiz». ²⁰Ertesi gün gala gurbanlygyň berilmeli wagty, birdenkä Edom tarapdan suw akyp başlap, ol ýer tutuşlygyna suwdan doldy.

²¹Üç patyşanyň özlerine garşy uruşmaga çykanyny eşiden mowaplylar eli ýarag tutan ýaşlaryndan başlap, tä iň garrylaryna çenli baryny ýygnap, olary serhetde nyzama duruzdylar. ²²Mowaplylar ertesi ir bilen turanlarynda, Gün suwuň ýüzüne şöhle saçýardy. Olar garşylaryndaky suwuň gan ýaly gyzyldygyny gördüler. ²³Olar: «Bu gandyr. Patyşalar öz aralarynda urşup, biri-birlerini öldürendirler. Eý, mowaplylar, geliň, olaryň oljasyny talalyň!» diýip gygyryşdylar. ²⁴Mowaplylar ysraýyllaryň düşelgesine gelende, ysraýyllar aýaga galyp, olaryň garşysyna hüjüme geçdiler. Ysraýyllar mowaplylary yzyna kowup çykardylar. Olar Mowaba çozup girip, urşy ol ýerde hem dowam etdirdiler. ²⁵Ysraýyllar bütin Mowabyň galalaryny ýer bilen ýegsan edip, olaryň ähli oňat ekerançylyk ýerlerini daşdan dolduryp weýran etdiler, ähli suw çeşmelerini bentläp, ähli miweli agaçlaryny çapdylar. Diňe Mowabyň paýtagty Kirharasediň kerpiç diwarlary ýykylman galdy, ýöne sapanly esgerler ony hem gabap, galanyň üstüne hüjüm etdiler. ²⁶Mowap patyşasy duşmanlarynyň özünden üstün çykyp barýanyny görende, ýanyna ýedi ýüz sany gylyçly esger alyp, Edom patyşasynyň goşunlarynyň içinden böwsüp geçmekçi boldy, emma bu başa barmady. ²⁷Onsoň Mowap patyşasy öz ornuna patyşa boljak nowbahar ogluny galanyň diwarynda ýakma gurbanlygy hökmünde hödürledi. Ysraýyla garşy gahar-gazap möwjedi. Şonuň üçin hem ysraýyllar Mowapdaky söweşi bes edip, öz ýurtlaryna dolandylar.

4-nji bap

Elýaşa pygamber garyp dul aýala kömek edýär

¹Pygamberlerden bolan bir adamyň aýaly Elýaşa: «Guluň ärim öldi. Sen bilýärsiň, guluň Rebbi sylap, ondan gorkýardy. Algydarymyz iki çagamy özüne gul edinmek üçin alyp gitmäge gelipdir» diýip aglady. ²Elýaşa ondan: «Saňa nähili kömek edip bilerin? Maňa aýt, öýüňizde näme bar?» diýip sorady. Ol aýal: «Seniň gyrnagyňyň öýünde bir golça ýagyndan başga zady ýok» diýip jogap berdi. ³Elýaşa şeýle diýdi: «Bar, daşary çyk-da, ähli goňşularyňdan boş gap dile, näçe köp ýygnap bilseň, şonça-da gowy. ⁴Onsoň ogullaryň bilen bile içeri girip, gapyny ýap-da, ýygnan gaplaryňa ýag guýup başla, dolanlaryny bir gapdala aýyr-da goýyber». ⁵Ol aýal Elýaşanyň ýanyndan gaýtdy. Ol öýüne geldi-de, gapyny içinden ýapdy. Ogullary gaplary oňa getirip berýärdiler, ol doldurýardy. ⁶Gaplar dolanda, aýal ogluna: «Maňa ýene bir gap getirip ber» diýýärdi. Ogly oňa: «Başga gap ýok» diýip jogap berdi. Şondan soň ýag gelmesi kesildi. ⁷Ol aýal Hudaýyň adamynyň ýanyna gelip, oňa bar bolan zady gürrüň berdi. Elýaşa: «Bar ýaglary sat-da, karzyňy üz, galany hem ogullaryň bilen güzeran aýlamagyňyza ýeter» diýdi.

Elýaşa pygamber şunemli gurply aýala kömek edýär

⁸Günleriň birinde Elýaşa Şunemiň üstünden geçip barýardy. Ol ýerde bir gurply aýal onuň çörege gelmegini haýyş etdi. Şeýdip, Elýaşa her sapar şol ýerden geçende, şol aýalyň öýüne çörege barardy. ⁹Ol aýal adamsyna şeýle diýdi: «Hemişe ýanymyzdan geçýän bu adamyň Hudaýyň mukaddes adamydygyna göz ýetirdim. ¹⁰Gel, oňa üçekde bir kiçijik otag salyp, onuň üçin ýorgan-düşek, saçak, oturgyç we çyra goýaly. Onsoň ol her sapar bize gelende, şol ýerde bolup biler».

¹¹Bir gün Elýaşa olara geldi we ýaňky kiçijik otaga çykyp, şol ýerde ýatdy. ¹²Elýaşa hyzmatkäri Geýhaza ýüzlenip: «Şunemli aýaly çagyr» diýdi. Hyzmatkäri ony çagyrdy. Bu aýal gelip, hyzmatkäriň öňünde durdy. ¹³Elýaşa hyzmatkärine ýüzlenip: «Aýaldan: „Sen biziň üçin şunça zähmet çekipsiň. Saňa nähili kömek edip bileris? Seniň adyňdan patyşa ýa-da serkerde bilen gepleşeýinmi?“ diýip sora» diýdi. Aýal hem: «Men öz halkymyň arasynda ýaşaýaryn» diýip jogap berdi. ¹⁴Elýaşa hyzmatkärinden: «Men onuň üçin başga näme edip bilerin?» diýip sorady. Geýhazy oňa: «Dogrudanam, onuň ogly ýok, äri hem garry» diýip jogap berdi. ¹⁵Elýaşa: «Aýaly çagyr» diýdi. Hyzmatkäri ony çagyrdy, aýal gelip, gapynyň agzynda durdy. ¹⁶Elýaşa aýala ýüzlenip: «Ýene bir ýyldan, edil şu wagt gujagyňda ogluň bolar» diýdi. Aýal: «Ýok, jenabym, eý, Hudaýyň adamy, gyrnagyňy aldama» diýdi. ¹⁷Emma ol aýal göwreli bolup, Elýaşanyň oňa aýdyşy ýaly, bir ýyldan, edil şol wagtda bir ogul dogurdy. ¹⁸Oglan ulalyp, günleriň birinde orakçylaryň arasyndaky kakasynyň ýanyna gitdi. ¹⁹Ol kakasyna: «Waý, kelläm, kelläm!» diýip gygyransoň, kakasy hyzmatkärine: «Ony ejesiniň ýanyna äkit» diýdi. ²⁰Hyzmatkär ony göterip, ejesiniň ýanyna getirdi. Çaga günortana çenli ejesiniň dyzynda oturyp, onsoň öldi. ²¹Ejesi ony göterdi-de, ýokary çykaryp, Hudaýyň adamynyň düşeginde ýatyrdy. Onsoň ol gapyny ýapdy-da, çykyp gitdi. ²²Aýal adamsyny çagyryp: «Gaýrat edip, hyzmatkärleriň birini eşegi bilen bile meniň ýanyma iber. Men tiz Hudaýyň adamynyň ýanyna gidip geleýin» diýdi. ²³Adamsy ondan: «Bu gün aýyň başy däl ýa-da Sabat güni däl. Sen näme üçin onuň ýanyna şu gün gitjek?» diýip sorady. Aýaly hem: «Hemme zat gowy, alada etme» diýip jogap berdi. ²⁴Aýal eşegi gaňňalap, hyzmatkärine: «Ýör, gaty sür, özüm aýdýançam eşegi haýallatma» diýdi. ²⁵Şeýdip, aýal Karmel dagyna, Hudaýyň adamynyň ýanyna geldi. Hudaýyň adamy aýaly bir menzilden görüp, hyzmatkäri Geýhaza: «Seret, şunemli aýal gelýär! ²⁶Sen tiz ylgap, aýalyň öňünden çyk-da, ondan: „Sag-salamatmysyň, adamyň sag-salamatmy? Çagaň sag-salamatmy?“ diýip sora» diýdi. Aýal hem: «Sag-salamatlykdyr» diýip jogap berdi. ²⁷Aýal dagdaky Hudaýyň adamynyň ýanyna baryp, onuň aýagyna ýapyşdy. Geýhazy ony aýyrjak bolup, oňa golaý geldi, ýöne Hudaýyň adamy oňa: «Aýala degme, çünki onuň kalby ajy hasratdan doludyr. Reb muny menden ýaşyrdy, maňa bu barada hiç zat aýtmady» diýdi. ²⁸Onsoň aýal oňa: «Jenabym, men senden ogul diledimmi näme? Men saňa meni aldama diýmedimmi näme?» diýdi. ²⁹Elýaşa Geýhaza şeýle diýdi: «Biliňi guşa-da, eliňe meniň hasamy alyp, ýola düş. Eger sen ýolda kimdir birine duşaýsaň, oňa salam berme, biri saňa salam berse, onuň salamyny alma. Sen meniň hasamy çaganyň ýüzüne goý». ³⁰Onsoň çaganyň ejesi: «Rebden hem-de seniň adyňdan ant içýärin. Men sensiz hiç ýere gymyldamaryn» diýdi. Şondan soň Elýaşa ýerinden turup, ol aýalyň yzy bilen gitdi. ³¹Geýhazy olardan öňinçä baryp, hasany çaganyň ýüzüne goýdy, ýöne çaga demsiz-düýtsüz ýatyrdy. Geýhazy Elýaşanyň öňünden çykmaga gitdi. Ol oňa: «Çaga entek hem oýa däl» diýip habar berdi.

³²Elýaşa öýe girende, düşeginde ýatan öli çagany gördi. ³³Şeýdip, ol içeri girip, gapyny ýapdy-da, Rebbiň adyna dileg etdi. ³⁴Onsoň ol düşege, çaganyň ýatan ýerine gelip, agzyny onuň agzyna, gözlerini onuň gözlerine, ellerini onuň ellerine goýup, çaganyň üstüne ýazylyp ýatdy. Şondan soň çaganyň endamy ýylap başlady. ³⁵Elýaşa ýerinden turup, otagda eýläk-beýläk gezmeledi. Onsoň ol ýene-de düşege geçip, ýatan çaganyň üstüne ýazylyp ýatdy. Çaga ýedi gezek asgyryp, gözlerini açdy. ³⁶Elýaşa Geýhazyny çagyryp: «Şunemli aýaly çagyr» diýdi. Geýhazy ony çagyrdy. Aýal Elýaşanyň ýanyna geldi. Elýaşa oňa: «Ogluňy al» diýdi. ³⁷Ol aýal gelip, tagzym edip, Elýaşanyň aýagyna ýykyldy. Onsoň ol ogluny alyp, çykyp gaýtdy.

Zäherli çorba

³⁸Elýaşa Gilgala dolanyp baranda, ýurtda açlyk höküm sürýärdi. Pygamberler topary onuň öňünde otyrdy. Elýaşa hyzmatkärine ýüzlenip: «Uly gazany atar-da, pygamberlere çorba bişirip ber» diýdi. ³⁹Pygamberleriň biri ot ýygmak üçin çöle gitdi. Ol ýabany üzüm agajyny tapdy. Ol şol agajyň miwesinden donuny dolduryp ýygdy. Ol ýabany miweleriň nämedigini bilmese-de, olary dograp, gazandaky çorbanyň içine atdy. ⁴⁰Çorbadan adamlara guýup berdiler. Adamlar çorbany dadyp görüp: «Eý, Hudaýyň adamy, gazandaky çorbadan iýsek öleris» diýip gygyryşdylar. Adamlar ony iýip bilmediler. ⁴¹Elýaşa: «Maňa un getirip beriň» diýdi. Onsoň ol uny gazana atyp: «Adamlara çorba guýup ber, goý, olar iýsinler» diýdi. Şondan soň gazandaky çorbanyň zäheri aýryldy.

Elýaşa pygamber ýüz adamy doýurýar

⁴²Bagalşalyşadan bir adam geldi. Ol Hudaýyň adamy üçin hasylynyň ilkinji ýetişen miwesinden oňa azyk getirdi. Ol Elýaşa öz haltasynda ýigrimi sany arpa çöregi bilen täze bugdaý sümmüllerini getirip berdi. Elýaşa: «Bulary halka ber, goý, adamlar iýsinler» diýdi. ⁴³Emma hyzmatkäri oňa: «Bujagazy men ýüz adamyň öňünde nädip goýaýyn?» diýdi. Emma Elýaşa ýene-de gaýtalap: «Muny halka ber, goý, adamlar iýsinler, çünki Reb şeýle diýýär: „Hemmeler iýip doýarlar we nahar artyp hem galar“» diýdi. ⁴⁴Şeýdip, hyzmatkär barja zatlary adamlaryň öňünde goýdy. Olar nahardan iýip doýdular we Rebbiň aýdyşy ýaly nahar artyp hem galdy.

5-nji bap

Nagaman ýokançly deri keselinden saplanýar

¹Siriýa patyşasynyň Nagaman atly bir serkerdesi bardy. Ol jenabynyň öňünde iň abraýly hem-de iň uly hormata eýe bolan adamdy, çünki Reb Nagamanyň üsti bilen Siriýa ýeňiş beripdi. Bu batyr ýigit ýokançly deri keselinden ejir çekýärdi. ²Siriýalylar Ysraýyla çozuşlarynyň birinde bir ysraýylly gyzjagazy ýesir alypdylar. Bu gyzjagaz Nagamanyň aýalynyň hyzmatyna berlendi. ³Bir gün şol gyzjagaz bikesine: «Wah, meniň jenabym Samariýa şäherindäki pygamberiň ýanyna gitsedi! Ol Nagamanyň deri keselini bejererdi» diýdi. ⁴Onsoň Nagaman patyşanyň ýanyna gidip, oňa ysraýylly gyzjagazyň aýdan zatlaryny gürrüň berdi. ⁵Siriýa patyşasy oňa: «Bar, git, men Ysraýyl patyşasyna seniň bilen hat hem ýollaýyn» diýdi.

Nagaman on ýedi batman^[1] kümüş, alty müň altyn teňňe hem-de on laý egin-eşik alyp, Ysraýyl patyşasynyň ýanyna gitdi. ⁶Nagaman haty Ysraýyl patyşasyna getirip berdi. Hatda şeýle diýlip ýazylandy: «Şu haty okap, meniň hyzmatkärim Nagamany seniň ýanyňa iberendigimi bilersiň. Sen ony deri keselinden bejer». ⁷Ysraýyl patyşasy bu haty okap: «Jan alyp, jan berer ýaly men Hudaýmy? Näme üçin bu adam ýanyma adam ýollap, ony deri keselinden gutult diýýär? Ol meniň bilen dawalaşmaga bahana gözleýär» diýip, ýakasyny ýyrtyp gygyrdy.

⁸Hudaýyň adamy Elýaşa Ysraýyl patyşasynyň ýakasyny ýyrtanyny eşidip, onuň ýanyna bir habarçy ýollap: «Sen näme ýakaňy ýyrtan bolýaň? Nagaman meniň ýanyma gelip, Ysraýylda bir pygamberiň bardygyny bilsin» diýdi. ⁹Şeýdip, Nagaman atlary we söweş arabalary bilen gelip, Elýaşanyň öýüniň işiginde durdy. ¹⁰Elýaşa onuň ýanyna bir habarçy ýollap: «Git-de, Iordan derýasynyň suwuna ýedi gezek ýuwun, şonda sen keseliňden saplanyp tämizlenersiň» diýdi. ¹¹Emma Nagamanyň muňa gahary gelip, şeýle diýdi: «Ol meniň üçin hökman daşary çykyp, ýanymda durup, öz Hudaýy Rebbe dileg edip, elini ýokançly deri keselli ýeriň üstüne goýup, ony bejerer öýtdüm. ¹²Damaskyň Abana we Parpar derýalary Ysraýyl suwlarynyň baryndan oňat dälmi näme? Men şol derýalarda ýuwnup, tämizlenip bilmeýärinmi näme?» Nagaman yzyna öwrüldi-de, gaharly gitdi. ¹³Emma Nagamanyň hyzmatkärleri onuň ýanyna gelip: «Eý, atamyz, eger pygamber saňa bir kyn iş buýran bolsa, sen ony etmezmidiň? Onuň saňa bar aýdan zady: „Ýuwun-da, tämiz bol“. Bu dagy nämejik» diýdiler. ¹⁴Şeýdip, Nagaman gidip, Hudaýyň adamynyň aýdyşy ýaly ýedi gezek Iordan derýasyna çümüp çykdy. Şondan soň onuň teni ýaş oglanyň teni ýaly bolup, ol keselinden saplandy we tämiz boldy.

¹⁵Onsoň Nagaman ýanyndakylar bilen bile Hudaýyň adamynyň ýanyna dolanyp bardy. Ol gelip, Elýaşanyň öňünde durup: «Men indi tutuş ýer ýüzünde Ysraýylyň Hudaýyndan başga hiç bir hudaýyň ýokdugyna göz ýetirdim. Haýyş edýärin, bu guluň peşgeşini kabul edäý» diýdi. ¹⁶Elýaşa: «Huzurynda hyzmat edýän Rebbimden ant içýärin, men hiç zat aljak däl» diýdi. Nagaman Elýaşa peşgeşi al diýip näçe ýalbarsa-da, ol almakdan boýun gaçyrdy. ¹⁷Onsoň Nagaman şeýle diýdi: «Eger peşgeşi kabul etmejek bolsaňyz, onda, goý, bu guluňa Ysraýyldan iki gatyr ýüki toprak berilsin, çünki bu guluň mundan beýläk diňe Rebbe sadakalar we ýakma gurbanlyklaryny hödürlär. ¹⁸Emma Reb meni şu işde bagyşlasyn: jenabym sežde etmek üçin Rimmon buthanasyna girende, meniň elimden ýapyşýar. Şonda men hem Rimmon buthanasynda onuň bilen sežde etmeli bolýaryn. Men ol ýerde sežde edenimde, goý, Reb men–guluňy bu iş üçin bagyşlasyn» diýdi. ¹⁹Elýaşa pygamber: «Arkaýyn gidiber» diýip, Nagamany ugratdy.

Nagaman Elýaşanyň ýanyndan gaýdyp, biraz ýol geçipdi. ²⁰Hudaýyň adamy Elýaşanyň hyzmatkäri Geýhazy: «Meniň jenabym bu siriýaly Nagamana rehim edip, onuň özüne getiren peşgeşini kabul etmedi. Rebden ant içýärin, men onuň yzyndan ylgap gidip, ondan bir zatlar alaýyn» diýen pikire geldi. ²¹Şeýdip, Geýhazy Nagamanyň yzyndan gitdi. Nagaman kimdir biriniň yzyndan ylgap gelýänini görüp, ony garşylamak üçin arabadan böküp düşdi-de: «Eýgilikmidir?» diýip sorady. ²²Geýhazy şeýle jogap berdi: «Eýgilikdir. Meniň jenabym: „Efraýym daglyk ýurdundan pygamberler toparyndan iki sanysy edil şu wagt meniň ýanyma geldi. Şolara gaýrat edip bir ýarym batman töweregi^[2] kümüş bilen iki laý eşik beräý“ diýip, meni seniň ýanyňa iberdi». ²³Nagaman: «Üç batmandan artyk edip alaý» diýip, Geýhaza öz diýenini etdirdi. Nagaman üç batmandan gowrak^[3] kümşi iki halta salyp, haltanyň agzyny daňdy. Ol olary iki laý eşigi bilen öz iki hyzmatkäriniň eline tutdurdy. Nagamanyň hyzmatkärleri bu haltalary göterip, Geýhazynyň öňünden ýöräp gitdiler. ²⁴Olar gala ýetenlerinde, Geýhazy haltalary Nagamanyň hyzmatkärleriniň elinden alyp, öýde gizledi. Geýhazy hyzmatkärler bilen hoşlaşyp, olary yzlaryna ugratdy.

²⁵Geýhazy jenabynyň ýanyna baryp, onuň öňünde durdy. Elýaşa ondan: «Geýhazy, sen nirede bolduň?» diýip sorady. Geýhazy hem: «Guluň hiç ýere-de gitmedi» diýip jogap berdi. ²⁶Emma Elýaşa gaharlanyp: «Nagaman seni garşylamak üçin arabasyndan düşende, men ruhda seniň bilen dälmidim? Bu kümüş, egin-eşik, zeýtundyr üzüm baglary, goýunlar, öküzler we gullardyr gyrnaklar alynýan wagtymy näme? ²⁷Şonuň üçin hem Nagamanyň deri keseli senden we seniň nesliňden hiç haçan aýrylmasyn» diýdi. Şeýdip, Geýhazy gar ýaly duw-ak deri keseli bilen Elýaşanyň ýanyndan çykyp gaýtdy.

6-nji bap

Palta suwuň ýüzüne çykýar

¹Pygamberler topary Elýaşa şeýle diýdiler: «Görşüň ýaly seniň baştutanlygyňda ýaşaýan ýerimiz bize gaty darlyk edýär. ²Iordan derýasyna gidip, her birimiz ol ýerden pürs ýygnap, şo taýda ýaşarymyz ýaly, jaý gurmaga bize rugsat et». Elýaşa pygamber olara gitmäge rugsat berdi. ³Onsoň pygamberleriň içinden biri oňa: «Sen hem öz gullaryň bilen gidäý» diýip ýalbardy. Elýaşa hem: «Bolýar» diýip jogap berdi. ⁴Şeýdip, Elýaşa pygamber olar bilen gitdi. Olar Iordan derýasyna gelip, agaç çapmaga başladylar. ⁵Olardan biri agaç çapyp ýörkä, paltasy uçup gidip, suwa gaçdy. Ol hem bar sesine gygyryp: «Wah, jenabym, ol amanat zatdy» diýdi. ⁶Onsoň Hudaýyň adamy: «Ol nirä gaçdy» diýip sorady. Ol Elýaşa pygambere paltanyň gaçan ýerini görkezende, Elýaşa bir çybyk kesip alyp, ony edil paltanyň gaçan ýerine oklap, demir paltany suwuň ýüzüne çykartdy. ⁷Elýaşa: «Al ony» diýdi. Ol adam elini uzadyp, paltany aldy.

Elýaşa pygamber we Siriýa goşuny

⁸Siriýa patyşasy Ysraýylyň garşysyna uruşýarka öz nökerleri bilen geňeşip, olara düşelgesiniň nirede boljakdygyny aýtdy. ⁹Emma Hudaýyň adamy Ysraýyl patyşasyna şol ýerden geçmän, ägä bolmagyny duýduryp habar ýollady, çünki siriýalylar şol ýerde bukuda otyrdylar. ¹⁰Ysraýyl patyşasy Hudaýyň adamynyň duýduran ýerinde ýaşaýan adamlara habar ýollady we olar habardar boldular. Elýaşa şol ýer barada diňe birki gezek däl-de, birnäçe gezek duýduryş berdi.

¹¹Siriýa patyşasynyň muňa gaty gahary geldi. Ol öz nökerlerini çagyryp, olardan: «Hany, maňa aýdyň, biziňkilerden kim Ysraýyl patyşasy bilen aragatnaşyk saklaýar» diýip sorady. ¹²Onsoň onuň nökerleriniň biri şeýle diýdi: «Hiç kim, jenap patyşam. Ysraýylda Elýaşa pygamber bar. Ol hatda seniň ýatýan otagyňda sözleýän her bir sözüňi-de Ysraýyl patyşasyna ýetirýär». ¹³Patyşa: «Gidiň-de, ony tapyň. Men adam iberip, ony ele salaryn» diýdi. Patyşa: «Elýaşa Dotanda» diýip habar berildi. ¹⁴Şeýlelik bilen patyşa ol ýere atlar, söweş arabalary bilen uly goşun iberdi. Olar gije gelip, galanyň daşyny gabadylar.

¹⁵Hudaýyň adamynyň hyzmatkäri irden turup, daşary çykdy. Görse, atlar we söweş arabalary bilen gelen Siriýa goşuny galanyň daş-töweregini gabapdyr. Hyzmatkäri oňa: «Wah, jenabym, biz indi näme ederis?» diýip gygyrdy. ¹⁶Elýaşa: «Gorkma, çünki biziň ýanymyzdakylaryň sany olaryňkydan köpdür» diýip jogap berdi. ¹⁷Onsoň Elýaşa dileg edip: «Eý, Reb, meniň hyzmatkärimiň gözlerini açaý, goý, ol görsün» diýdi. Reb Elýaşanyň hyzmatkäriniň gözlerini açdy. Hyzmatkär dagda Elýaşanyň töwereginiň atlardyr söweş arabalary sypatyndaky otdan doludygyny gördi. ¹⁸Siriýalylar Elýaşanyň üstüne hüjüm edenlerinde, ol Rebbe dileg edip: «Bu halkyň gözlerini kör et» diýdi. Reb Elýaşanyň dileg edişi ýaly olaryň gözlerini kör etdi. ¹⁹Elýaşa olara: «Gözleýän adamyňyzy bu ýerden tapyp bilmersiňiz, çünki siz ýalňyşlyk bilen şu ýere gelipsiňiz. Meniň yzyma düşüň, men sizi gözleýän adamyňyzyň ýanyna äkideýin» diýdi. Şeýdip, Elýaşa siriýalylary Samariýa getirdi.

²⁰Olar Samariýa giren badyna, Elýaşa dileg edip: «Eý, Reb, bularyň gözlerini aç, goý, olar görsünler» diýdi. Reb olaryň gözlerini açdy. Olar özleriniň Samariýadadygyny gördüler. ²¹Ysraýyl patyşasy siriýalylary görüp, Elýaşadan: «Jenabym, bulary gyryp ýok edeýinmi? Bulary öldüreýinmi?» diýip sorady. ²²Elýaşa şeýle jogap berdi: «Ýok, bulary gyrma! Sen gyrjak bolýan adamlaryňy öz gylyjyň, öz ýaýyň bilen basyp aldyňmy näme? Olaryň öňlerinde iýip-içerleri ýaly çörek we suw goý. Şondan soň olar öz hökümdarlarynyň ýanyna gitsinler». ²³Şeýdip, patyşa olar üçin gaty köp nahar taýýarlady. Siriýalylar iýip-içip bolanlaryndan soňra patyşa olary öz ýollaryna ugratdy. Siriýalylar öz hökümdarlarynyň ýanyna gitdiler. Şondan soň olar uzak wagtlap Ysraýylyň üstüne hüjüm etmediler.

Samariýadaky ýowuz açlyk

²⁴Biraz wagt geçenden soň, Siriýanyň patyşasy Benhadat ähli goşuny toplap, Samariýanyň garşysyna ýörişe çykyp, onuň daşyny gabady. ²⁵Gabaw edilen Samariýada elhenç açlyk başlandy. Samariýa halky bir eşegiň kellesini segsen kümüş teňňä, bir şakäse^[4] kepderi dersini bolsa bäş kümüş teňňä satdy. ²⁶Ysraýyl patyşasy galanyň diwarynyň üstünden geçip barýarka, bir aýal: «Eý, jenap patyşam, kömek et» diýip gygyrdy. ²⁷Patyşa hem: «Ýok, goý, Reb saňa kömek etsin. Men saňa nähili kömek edeýin? Mende ne bugdaý bar, ne-de şerap» diýdi. ²⁸Patyşa ondan: «Näme arz-şikaýatyň bar?» diýip sorady. Aýal şeýle jogap berdi: «Bu aýal maňa: „Sen öz ogluňy ber, biz şu gün ony iýeris, ertir bolsa meniň oglumy iýeris“ diýdi. ²⁹Şeýdip, biz meniň oglumy bişirip iýdik. Ertesi gün men oňa: „Ogluňy ber, iýeli“ diýdim. Emma ol ogluny gizläpdir». ³⁰Patyşa bu aýalyň aýdan zatlaryny eşidip, ýakasyny ýyrtdy. Patyşa galanyň diwarynyň üstünden geçip barýarka, halk onuň eşikleriniň astyndan jul geýendigini gördi. ³¹Patyşa ant içip: «Eger men şu gün Şapadyň ogly Elýaşanyň kellesini almasam, goý, Hudaý maňa-da muny we mundan hem beterini görkezsin» diýdi. ³²Şeýdip, patyşa öz huzuryndan bir çapary Elýaşanyň ýanyna ýollady.

Elýaşa öz öýünde otyrdy. Ýaşulular hem onuň bilen bile otyrdylar. Çapar gelip ýetmänkä, Elýaşa ýaşululara ýüzlenip, şeýle diýdi: «Bu ganhoryň meniň kellämi almaga bir çapary şu ýere ýollanyndan habaryňyz barmy? Seredip duruň, şol çapar gelende, gapyny ýapyň-da, ony içeri girizmäň. Anha, onuň yzyndan jenabynyň aýak sesem-ä eşidilýär». ³³Elýaşa olar bilen gürleşip otyrka, patyşa onuň ýanyna gelip: «Men näme üçin mundan artyk Rebbe bil baglaýyn? Bu betbagtçylygy biziň başymyzdan inderen hut Rebbiň Özüdir!» diýdi.

7-nji bap

¹Elýaşa şeýle jogap berdi: «Rebbiň sözüni eşit. Ol şeýle diýýär: „Ertir şu wagtlar Samariýanyň derwezesiniň agzynda bir kersen saýlama un adaty baha, ýagny üç mysgala^[5] golaý kümşe, iki kersen arpa-da adaty baha, ýagny üç mysgala golaý kümşe satylar“». ²Onsoň patyşanyň iň ýakyn nökerleriniň biri Hudaýyň adamyna: «Hatda Reb gökden penjireler açaýanda-da, heý, şeýle-de bir zat bolup bilermi?» diýdi. Emma Elýaşa: «Sen muny öz gözüň bilen görersiň, ýöne ondan iýmersiň» diýdi.

Siriýalylar gaçýarlar

³Samariýa galasynyň derwezesiniň daşynda dört sany ýokanç deri keselli adam bardy. Olar biri-birlerine şeýle diýişdiler: «Näme üçin biz ölýänçäk, şu ýerde oturmaly? ⁴Gala gireli diýsek, galada elhenç açlyk höküm sürýär, biz ol ýerde öleris. Emma biz bu ýerde otursagam öleris. Gel, indi siriýalylaryň düşelgesine gaçyp gideli. Eger olar bizi diri galdyrsalar-a, ýaşarys, öldürseler-de öleris». ⁵Şeýdip, olar siriýalylaryň düşelgesine gitmek üçin alagaraňkyda turup, olaryň düşelgesiniň gyrasyndan bardylar. Ol ýerde hiç kim ýokdy. ⁶Çünki Taňry Siriýa goşunyna söweş arabalarynyňdyr atlarynyň sesini we ägirt uly goşunyň goh-galmagalyny eşitdiripdi. Olar biri-birlerine: «Ysraýyl patyşasy bize garşy uruşmak üçin Het patyşalaryny, Müsür patyşalaryny hakyna tutandyr» diýişdiler. ⁷Şeýdip, siriýalylar gorkup, çadyrlaryny, atlarydyr eşeklerini we düşelgedäki bar zatlaryny şol durşuna taşlap, öz janlaryny halas etmek üçin alagaraňkyda yzlaryna gaçyp gidipdiler. ⁸Bu ýokanç deri keselli adamlar düşelgäniň gyrasyna gelip, bir çadyra girip iýip-içdiler. Onsoň ol ýerden kümüş, altyn, egin-eşik äkidip, olary gizlediler. Soňra olar ýene-de yzlaryna öwrülip gelip, başga bir çadyra girdiler. Ol ýerdäki bar bolan zatlary äkidip, olary-da gizlediler.

⁹Onsoň olar biri-birlerine şeýle diýişdiler: «Biziň bu edişimiz dogry däl. Bu gün hoş habar günüdir. Eger biz dymyp, ertir daň atara garaşsak, biziň başymyza bela geler. Şonuň üçin hem ýörüň, gideliň-de, patyşanyň köşgündäkileriň baryna habar bereliň». ¹⁰Şeýdip, olar gelip, şäheriň derwezebanlaryny çagyrdylar we gygyryp: «Biz siriýalylaryň düşelgesine gitdik. Emma ol ýerde diňe daňylgy duran atlardyr eşeklerden we taşlap gidişleri ýaly duran çadyrlardan başga ne adam bar, ne-de ses-üýn» diýip habar berdiler. ¹¹Ondan soň derwezebanlar gygyryp, patyşanyň köşgündäkilere jar etdiler. ¹²Patyşa gije turup, hyzmatkärlerine şeýle diýdi: «Siriýalylaryň bize näme etjek bolýandyklaryny men size aýdyp bereýin. Olar biziň açlykdan ýaňa ölüp barýanymyzy bilip, çölde gizlenmek üçin düşelgäni taşlap giden bolmalydyrlar. Siriýalylar: „Ysraýyllar şäherden çykanlarynda, biz olary diri tutarys-da, şähere gireris“ diýen pikirdedirler». ¹³Patyşanyň hyzmatkärleriniň biri: «Goý, birnäçe adam şäherde galan bäş aty alsyn-da, gidip, siriýalylaryň düşelgesini barlap gelsin. Çünki şäherde galanlaryň ykbaly-da edil öňki ölen ysraýyllaryňky ýaly bolar» diýdi. ¹⁴Şeýdip, olar iki adamy saýladylar, patyşa olary iki sany at we iki sany söweş arabasy bilen Siriýa goşunynyň yzyndan iberdi. Patyşa olara: «Gidiň-de, bar zady anyklaň» diýip buýruk berdi. ¹⁵Şeýdip, olar siriýalylaryň yzyndan Iordan derýasyna çenli gitdiler. Ýol boýy olaryň howlugyp, taşlap giden egin-eşiklerinden we beýleki goş-golamlaryndan doludy. Onsoň çaparlar yzlaryna dolanyp gelip, muny patyşa habar berdiler.

¹⁶Soň halk gidip, siriýalylaryň düşelgesini talady. Şeýdip, Rebbiň aýdyşy ýaly bir kersen saýlama un üç mysgala golaý kümşe, iki okara arpa-da üç mysgala golaý kümşe çalşyldy. ¹⁷Patyşa özüne iň ýakyn bolan nökerini derwezäniň agzynda goýdy. Halk ony derwezäniň agzynda basalady we ol öldi. Patyşa Hudaýyň adamynyň ýanyna gelende, nöker Hudaýyň adamynyň aýdyşy ýaly ölüpdi. ^18-19Çünki Hudaýyň adamynyň patyşa: «Ertir şu wagtlar Samariýanyň derwezesiniň agzynda iki okara arpa üç mysgala golaý kümşe, bir okara saýlama un üç mysgala golaý kümşe çalşylar» diýende, patyşanyň iň ýakyn nökeri Elýaşa pygambere: «Eger Reb gökden penjireler açyp, däne ýagdyraýanda-da, heý, şeýle zat bolup bilermi?» diýipdi. Elýaşa pygamber hem: «Sen ony öz gözleriň bilen görersiň, ýöne sen ondan iýmersiň» diýip jogap beripdi. ²⁰Ol nöker babatda hakykatdan hem şeýle boldy. Halk ony derwezäniň agzynda basalady we ol öldi.

8-nji bap

Şunemli aýal ýerini yzyna alýar

¹Elýaşa ogluny direlden aýala şeýle diýipdi: «Tur-da, öý-içeriň bilen gidip, ýaşap biljek ýeriňde mesgen tut, çünki Reb bu ýurduň başyna ýedi ýyllyk açlyk getirjek». ²Bu aýal Hudaýyň adamynyň tabşyryşy ýaly hem etdi. Ol öz öý-içerisi bilen piliştlileriň ýurduna gidip, şol ýerde ýedi ýyl ýaşady. ³Ýedi ýyldan soň bu aýal piliştlileriň ýurdundan gaýdyp geldi. Ol öýüniň we ýeriniň yzyna gaýtarylyp berilmegini soramak üçin, patyşanyň huzuryna gitdi. ⁴Şol wagt patyşa Hudaýyň adamynyň hyzmatkäri Geýhazy bilen gepleşip otyrdy. Patyşa Geýhaza ýüzlenip: «Hany, onda maňa Elýaşanyň görkezen beýik gudratlary hakda aýdyp ber» diýdi. ⁵Geýhazy Elýaşanyň ölüni direldişi barada gürrüň berip otyrka, Elýaşa tarapyndan ogly direldilen aýal patyşadan öýüniň we ýeriniň yzyna gaýtarylyp berilmegini soramaga geldi. Geýhazy hem: «Eý, jenap patyşam, ine, bu şol diýen aýalym bilen Elýaşanyň direlden oglany» diýdi. ⁶Patyşa bu aýaldan soranda, ol patyşa bolup geçen zatlar barada jikme-jik gürrüň berdi. Şeýdip, patyşa emeldarlarynyň birini çagyryp, şeýle buýruk berdi: «Bu aýalyň bar zadyny gaýtaryp ber, ýurdy taşlap giden gününden tä şu güne çenli melleginiň bar girdejisini hem yzyna ber» diýip emr etdi.

Elýaşa pygamber we Hazaýyl

⁷Elýaşa Damaska geldi. Şol wagt Siriýa patyşasy Benhadat hassady. Patyşa: «Hudaýyň adamy şu ýere gelipdir» diýip habar berdiler. ⁸Patyşa emeldary Hazaýyla şeýle diýdi: «Ýanyň bilen sowgatlar al-da, Hudaýyň adamyny garşylamaga git. Onsoň onuň üsti bilen Rebden sora: „Men şu hassalykdan sagalarmykam?“». ⁹Şeýdip, Hazaýyl özi bilen Damaskyň dürli-dümen harytlaryndan kyrk düýe ýüki sowgatlar alyp, Hudaýyň adamyny garşylamaga gitdi. Ol baryp, Elýaşanyň öňünde durup: «Siriýa patyşasy guluň Benhadat: „Men bu hassalykdan sagalarmykam?“ diýip soramak üçin meni seniň ýanyňa iberdi» diýdi. ¹⁰Elýaşa Hazaýyla: «Bar-da patyşa: „Sen hökman sagalarsyň“ diý, emma Reb maňa onuň hökman öljekdigini görkezdi» diýdi. ¹¹Elýaşa Hazaýyla gözüni aýyrmazdan seretdi welin, Hazaýyl utanyp gyzardy. Onsoň Hudaýyň adamy aglady. ¹²Hazaýyl ondan: «Jenabym, sen näme üçin aglaýarsyň?» diýip sorady. Elýaşa şeýle jogap berdi: «Men seniň ysraýyl halkynyň başyna ýowuz günleri getirjekdigiňi bilip aglaýaryn. Sen olaryň galalaryna ot berip, söweşde olaryň iň oňat esgerlerini gylyçdan geçirersiň, olaryň çagalarynyň kellelerini ýenjip, göwreli aýallarynyň garynlaryny dilersiň». ¹³Hazaýyl: «Köpekden parhy bolmadyk bu guluň beýle uly işleri eder ýaly kim bolupdyr?» diýdi. Elýaşa: «Reb maňa seniň Siriýa patyşa boljagyňy görkezdi» diýip jogap berdi. ¹⁴Onsoň Hazaýyl Elýaşanyň ýanyndan gaýdyp, öz jenaby Benhadadyň ýanyna geldi. Benhadat ondan: «Elýaşa saňa näme diýdi?» diýip sorady. Hazaýyl: «Ol sen hökman gutularsyň diýdi» diýip jogap berdi. ¹⁵Emma ertesi gün Hazaýyl bir örtgi alyp, ony suwa batyrdy-da, patyşanyň ýüzüne ýapyp, ony bogup öldürdi. Onsoň onuň ýerine Hazaýylyň özi patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Ýoram

¹⁶Ysraýyl patyşasy Ahabyň ogly Ýoramyň şalygynyň bäşinji ýylynda, Ýahuda patyşasy Ýehoşapadyň ogly Ýoram Ýahuda patyşalyk edip başlady. ¹⁷Ýoram patyşa bolanda otuz iki ýaşyndady. Ol Iýerusalime sekiz ýyl patyşalyk etdi. ¹⁸Ahabyň nesilleriniň edişi ýaly, Ýoram-da Ysraýyl patyşalarynyň ýollaryndan ýöredi, çünki Ahabyň gyzy onuň aýalydy. Ýoram Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ¹⁹Emma Reb Dawuda onuň nesillerinden biriniň ömürlik tagtda oturjakdygyny wada berendigi we Öz guly Dawut bilen äht edendigi üçin Ýahudany derbi-dagyn etmek islemedi.

²⁰Ýoramyň döwründe edomlylar gozgalaň turzup, Ýahudanyň gol astyndan çykdylar we özlerine bir patyşa goýdular. ²¹Onsoň Ýoram söweş arabaly goşuny bilen Sagyra gitdi. Edomlar Ýoram bilen onuň serkerdeleriniň daşyny gabadylar, ýöne Ýoram bilen gije edomlylaryň gabawuny böwsüp geçdi. Onuň goşuny-da öýli-öýlerine gaçyp gaýtdy. ²²Şeýdip, Edom şu güne çenli hem Ýahuda garşy gozgalaň turzup, oňa garaşsyz bolup gelýär. Edil şol wagtda Libna galasy hem Ýahudanyň garşysyna uruş turuzdy. ²³Ýoramyň beýleki işleri, onuň ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁴Ýoram ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ornuna ogly Ahazýa patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Ahazýa

²⁵Ysraýyl patyşasy Ahabyň ogly Ýoramyň şalygynyň on ikinji ýylynda Ýahuda patyşasy Ýoramyň ogly Ahazýa patyşa boldy. ²⁶Ahazýa patyşa bolanda ýigrimi iki ýaşyndady. Ol Iýerusalime bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Atalýa Ysraýylyň patyşasy Omrynyň agtygydy. ²⁷Ahazýa hem Ahabyň maşgalasynyň pis ýolundan ýöredi. Ol hem Ahabyň maşgalasy ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi, çünki Ahazýa olaryň giýewsidi.

²⁸Ahazýa Ahabyň ogly Ýoram bilen Siriýanyň patyşasy Hazaýyla garşy uruşmak üçin Ramotgilgada gitdi. Siriýalylar şol ýerde Ýoramy ýaraladylar. ²⁹Ysraýyl patyşasy Ýoram Ramotgilgatda Hazaýyla garşy urşup ýörkä, siriýalylaryň özüne salan ýaralaryny bejertmek üçin Ýizregele gaýdyp geldi. Ýahuda patyşasy Ýoramyň ogly Ahazýa ýaralanan Ahabyň ogly Ýoramy görmek üçin Ýizregele gitdi.

9-njy bap

Ýehu Ysraýyla patyşalyga bellenýär

¹Elýaşa pygamberler toparyndan birini çagyryp, şeýle diýdi: «Biliňi guşap, eliňe şu zeýtun ýagly golçany alyp, Ramotgilgada git. ²Ol ýere baryp, Nimşiniň agtygy, Ýehoşapadyň ogly Ýehuwy gözläp tap. Onuň ýanyna bar-da, ony ýoldaşlarynyň arasyndan alyp, içki otaga äkit. ³Onsoň ýagly golçany al-da, ony Ýehuwyň depesinden guýup, Reb şeýle diýýär diý: „Men seni Ysraýyla patyşa edip belleýärin“. Onsoň sen ol ýerde hiç hili eglenme-de, tiz gaç».

⁴Şeýdip, ýaňky ýaş pygamber Ramotgilgada gitdi. ⁵Ýaş pygamber Ramotgilgada gelende, bu ýerde goşun serkerdeleri geňeş edip oturan ekenler. Ýaňky ýaş pygamber olaryň birine: «Eý, serkerde, men saňa bir habar getirdim» diýdi. Ýehu: «Haýsymyz üçin?» diýip sorady. Ýaş pygamber hem: «Seniň üçin, serkerde» diýip jogap berdi. ⁶Şeýdip, Ýehu turup, ýaş pygamber bilen bile içeri girdi. Ýaş pygamber hem onuň depesinden ýag guýup, şeýle diýdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Men seni Öz halkym bolan Ysraýyla patyşalyga belleýärin. ⁷Sen jenabyň Ahabyň maşgalasyny gyrarsyň. Meniň gullarym bolan pygamberleriň we hemme gullarymyň gany üçin Izebelden öç alaryn. ⁸Çünki Ahabyň maşgalasynyň ýekejesi-de diri galmaz. Men Ysraýylda isle gul bolsun, isle azat — Ahapdan bolan ähli erkekleriň baryny gyraryn. ⁹Men Ahabyň maşgalasyny Nebadyň ogly Ýarobgamyň nesilleri we Ahyýanyň ogly Bagşanyň nesilleri ýaly ederin. ¹⁰Izebeli Ýizregel galasynyň golaýynda itler iýer, ony hiç kim jaýlamaz“». Onsoň ýaş pygamber şeýle diýdi-de, dessine öýden çykyp gaçdy.

¹¹Ýehu daşa çykyp, patyşanyň serkerdeleriniň ýanyna gelende, olar ondan: «Eýgilikmidir? Bu däli seniň ýanyňa näme üçin gelipdir?» diýip soradylar. Ýehu: «Bu adamyň kimdigini we onuň gürrüňlerini özüňiz bilýäňiz-ä!» diýip jogap berdi. ¹²Olar: «Ýok, bu ýalan. Bize hakykaty aýt» diýdiler. Onsoň Ýehu: «Onuň maňa bar diýen zady Reb şeýle diýýär: „Men seni Ysraýyla patyşa etmek üçin başyňa ýag guýup saýlaýaryn“» diýdi. ¹³Onsoň olaryň bary dessine donlaryny çykaryp, basgançaklaryň üstüne Ýehuwyň aýagynyň astyna ýazdylar. Soňra surnaý çalyp: «Ýaşasyn Ýehu patyşa!» diýip jar etdiler.

Ysraýyl patyşasy Ýoram öldürilýär

¹⁴Şeýlelik bilen Nimşiniň agtygy, Ýehoşapadyň ogly Ýehu Ysraýyl patyşasy Ýorama garşy dildüwşük gurady. Şol wagt Ýoram bütin ysraýyl halky bilen birlikde Ramotgilgady Siriýa patyşasy Hazaýylyň hüjüminden goraýardy. ¹⁵Emma Ýoram patyşa Ramotgilgatdaky Siriýa patyşasy Hazaýyla garşy uruşda siriýalylaryň özüne salan ýaralaryny bejertmek üçin Ýizregele gaýdyp gelipdi. Şeýdip, Ýehu beýleki goşun serkerdelerine: «Eger meniň bilen ylalaşsaňyz, Ýizregeldäki Ýorama habar ýetirilmez ýaly, ýekeje adamy-da Ramot galasyndan çykarmaň» diýdi. ¹⁶Ýehu şeýle diýdi-de, özüniň söweş arabasyna münüp, Ýizregele gitdi, çünki Ýoram şol ýerde ýaralanyp ýatyrdy. Ýahuda patyşasy Ahazýa hem Ýoramy görmek üçin Ýizregele gelipdi.

¹⁷Ýizregelde diňiň üstünde duran bir garawul bardy. Ol garawul Ýehuwyň ýakynlaşyp gelýän goşunyny görüp: «Men bize tarap gelýän bir topar esgeri görýärin» diýdi. Ýoram patyşa hem: «Bir atlyny olaryň öňünden iber. Ol baryp olardan: „Eýgilikmidir?“ diýip sorasyn» diýip buýruk berdi. ¹⁸Şeýdip, bir atly Ýehuwyň öňünden çykyp: «Patyşa: „Eýgilikmidir?“ diýip soraýar» diýdi. Ýehu oňa: «Eýgiligi näme etjek? Düş meniň yzyma!» diýip jogap berdi. Garawul hem: «Çapar olaryň ýanyna bardy, ýöne yzyna dolananok» diýip habar berdi. ¹⁹Onsoň Ýoram ikinji bir atlyny Ýehuwyň ýanyna ýollady. Ol hem olaryň ýanyna baryp: «Patyşa: „Eýgilikmidir?“ diýip soraýar» diýdi. Ýehu oňa: «Eýgiligi näme etjek? Düş meniň yzyma!» diýip jogap berdi. ²⁰Garawul ýene-de: «Çapar olaryň ýanyna bardy, ýöne yzyna dolananok. Gelýäniň at çapdyryşy Nimşiniň agtygy Ýehuwyň at çapdyryşyna meňzeýär, çünki Ýehu aty aýagaldygyna çapdyrýandyr» diýip habar berdi.

²¹Ýoram: «Söweş arabasyny taýýarlaň» diýdi. Olar onuň söweş arabasyny taýýarladylar. Ysraýyl patyşasy Ýoram bilen Ýahuda patyşasy Ahazýa hersi öz söweş arabasynda ýola düşdüler. Olar Ýehuwyň öňünden çykmaga gitdiler. Olar ýizregelli Nabodyň melleginde Ýehuwa sataşdylar. ²²Ýoram Ýehuwy görüp: «Ýehu, eýgilikmidir?» diýip sorady. Ýehu: «Ejeň Izebeliň edýän köp zynagärligi, jadygöýligi bilen eýgilik nireden bolsun» diýip jogap berdi. ²³Onsoň Ýoram Ahazýa: «Bu haýynlykdyr, Ahazýa!» diýip gygyryp, at arabasyny yzyna öwürdi-de gaçdy. ²⁴Ýehu bar güýji bilen ýaýyny çekip, Ýoramyň iki egniniň ortasyndan urdy. Ok onuň ýüreginden geçip, ol öz söweş arabasyna ýykyldy. ²⁵Ýehu öz serkerdesi Bidkara şeýle diýdi: «Ony galdyr-da, ýizregelli Nabodyň mellegine taşla. Biz ata atlanyp, seniň bilen bile Ýoramyň kakasy Ahabyň yzyndan gelýärkäk, Rebbiň oňa garşy aýdan sözüni ýadyňa sal: ²⁶„Düýn Men Nabodyň we onuň ogullarynyň ganyny Öz gözüm bilen gördüm. Men — Reb almytyňy edil şu mellekde berjekdigimi aýdýandyryn“. Şonuň üçin hem ony häzir Rebbiň aýdyşy ýaly mellege taşla».

Ýehu Ýahuda patyşasy Ahazýany we şa aýaly Izebeli öldürýär

²⁷Ýahuda patyşasy Ahazýa muny görüp, Beýthagana tarap gaçdy. Ýehu onuň yzyndan kowup: «Ahazýany-da atyň» diýdi. Olar Iblegam galasynyň golaýyndaky Gur ýapgydynda Ahazýany arabasynyň üstünde atyp ýaraladylar. Onsoň Ahazýa Megido gaçyp baryp, şol ýerde öldi. ²⁸Ahazýanyň hyzmatkärleri onuň jesedini arabada Iýerusalime getirip, ony şol ýerde Dawut galasynda öz guburynda, atalarynyň ýanynda jaýladylar.

²⁹Ahabyň ogly Ýoramyň patyşalygynyň on birinji ýylynda Ahazýa Ýahuda patyşa bolupdy.

³⁰Ýehu Ýizregele gelende, muny Izebel eşidip, gözlerine sürme çekdi, saçlaryna timar berip, penjireden daşary seredip durdy. ³¹Ýehu derwezeden girende, Izebel: «Sen hem öz jenabyny öldüren Zimri ýalysyň! Eýgilige geldiňmi?» diýip sorady. ³²Ýehu başyny galdyryp, penjirä tarap seredip: «Kim meniň tarapymda? Kim bar?» diýip gygyrdy. Onsoň iki-üç sany köşk agtasy ýokardan Ýehuwa seretdi. ³³Ýehu olara: «Izebeli ýere taşlaň» diýip gygyrdy. Şeýdip, olar Izebeli ýere taşladylar. Onuň gany diwaryň, atlaryň ýüzüne syçrady. Atlar onuň jesedini basgyladylar. ³⁴Onsoň Ýehu içeri girip, iýip-içip: «Bu näletlenen aýalyň ugruna çykyp, ony jaýlaň, çünki ol patyşanyň gyzydyr» diýdi. ³⁵Olar ony jaýlamaga gidenlerinde, onuň diňe kelle süňkünden, aýaklaryndan, eliniň penjelerinden başga hiç zat tapmadylar. ³⁶Olar yzlaryna gelip, gören zatlaryny Ýehuwa gürrüň berdiler. Ýehu hem: «Ine, Rebbiň guly tişbeli Ylýas arkaly aýdan sözi şudur: „Izebeliň maslygyny Ýizregelde itler iýer. ³⁷Izebeliň jesedi Ýizregelde ekin meýdanlaryna ders bolar. Şonuň üçin hem hiç kim ony ‘Bu Izebeldir’ diýip tanap bilmez“» diýdi.

10-njy bap

Ýehu Ahabyň nesillerini öldürýär

^1-2Ahabyň Samariýada ýetmiş ogly we ogul agtyklary bardy. Ýehu Samariýadaky Ýizregel baştutanlary bolan ýaşululara we Ahabyň nesillerine hossarlyk edýänlere şeýle mazmunly hat ýazyp iberdi: «Jenabyňyzyň ogullarydyr ogul agtyklary siziň ýanyňyzdadyr, şeýle hem atlar, söweş arabalary, gala we ýaraglar siziň hyzmatyňyzdadyr. ³Haty alan dessiňize patyşaňyzyň ogullarydyr ogul agtyklaryndan iň mynasybyny saýlap, ony atasynyň tagtynda oturdyp, jenabyňyzyň ogullarydyr agtyklary üçin uruş ediň». ⁴Samariýanyň baştutanlarynyň we Ahabyň nesillerine hossarlyk edýänleriň gorkudan ýaňa ýürekleri ýaryldy. Olar: «Seret, Ysraýyl patyşasy Ýoram bilen Ýahuda patyşasy Ahazýa Ýehuwa garşy durup bilmediler, onsoň biz nädip oňa garşy duraly» diýişdiler. ⁵Şeýdip, köşgi dolandyryjy, şäher häkimi, ýaşulular we Ahabyň nesillerine hossarlyk edýänler Ýehuwa habar ýollap: «Biz seniň gullaryň, biz seniň diýeniň bilen bolarys. Biz hiç kimi patyşalyga bellemeris. Özüň nämäni makul bilseň, şony-da et» diýdiler. ⁶Onsoň Ýehu Samariýa ikinji hatyny ýollap şeýle diýdi: «Eger siz meniň tarapymda bolup, meniň diýenlerime boýun bolsaňyz, onda siz patyşaňyzyň ogullarydyr agtyklarynyň barynyň kellesini alyp, ertir şu wagt meniň ýanyma Ýizregele geliň». Ahabyň ýetmiş ogludyr agtyklary özlerini terbiýeläp ýetişdiren şäher baştutanlarynyň ýanyndadylar. ⁷Olar haty alyp, onda aýdylyşy ýaly patyşanyň ogullarydyr agtyklarynyň ýetmişisini hem tutup, olaryň kellelerini kesdiler. Olar patyşa ogullarynyňdyr agtyklarynyň kellelerini sebede salyp, Ýizregele Ýehuwyň ýanyna iberdiler. ⁸Çapar gelip: «Patyşanyň ogullarynyňdyr agtyklarynyň kelleleri getirildi» diýip habar berdi. Ýehu: «Olary iki üýşmek ediň-de, ertire çenli derwezäniň agzynda goýuň» diýip tabşyryk berdi. ⁹Ertesi ir bilen Ýehu halkyň öňüne çykyp, şeýle diýdi: «Siz ýazyksyz adamlar. Jenabym Ýorama garşy dildüwşük gurup, ony öldüren men. Emma bu ýatanlary öldüren kim? ¹⁰Onda şuny bilip goýuň. Rebbiň Ahabyň ogullarydyr ogul agtyklaryna garşy aýdan sözleriniň hiç biri hem ýerde galmaz, çünki Reb Öz guly Ylýas arkaly diýen sözlerini berjaý etdi». ¹¹Şeýdip, Ýehu Ahabyň Ýizregelde ýaşaýan garyndaşlarynyň baryny, onuň ähli baştutanlaryny, ýakyn dostlaryny, ruhanylaryny gyryp, ýekeje adamy hem diri galdyrmady.

^12-13Onsoň Ýehu Samariýa tarap ýola düşdi. Ol ýolda çopanlaryň Beýteket diýen düşelgesinde Ýahuda patyşasy Ahazýanyň garyndaşlaryna sataşyp, olardan: «Siz kim bolarsyňyz?» diýip sorady. Olar: «Biz Ahazýanyň garyndaşlarydyrys. Biz şazadalar bilen, şa aýalynyň ogullary bilen görme-görşe barýardyk» diýip jogap berdiler. ¹⁴Ýehu öz adamlaryna: «Bulary diri tutuň» diýdi. Olar Ahazýanyň garyndaşlaryny diri tutup, şol ýerdäki Beýteket guýynyň ýanynda olaryň kyrk ikisini hem öldürdiler. Ýehu olardan ýekejesini hem diri galdyrmady.

¹⁵Ýehu ol ýerden gaýdyp, özüni garşylamaga gelýän Rekabyň ogly Ýonadaba sataşdy. Ýehu oňa salam berip, ondan: «Meniň ýüregimiň seniňki bilen bir bolşy ýaly, seniň ýüregiň-de meniňki bilen birmi?» diýip sorady. Ýonadap hem: «Birdir» diýip jogap berdi. Ýehu: «Eger şeýle bolsa, onda eliňi uzat» diýdi. Ýonadap Ýehuwa tarap elini uzatdy. Ýehu ony araba mündürdi. ¹⁶Ýehu oňa: «Meniň bilen git-de, Rebbe wepalydygymy gör» diýdi. Şeýdip, Ýehuwyň adamlary Ýehonadaby onuň söweş arabasyna mündürdiler. ¹⁷Ýehu Samariýa gelip, Rebbiň Ylýas arkaly aýdan sözüne görä Ahabyň galan tohum-tijiniň baryny iň soňkusyna çenli gyryp ýok etdi.

Ýehu Bagala sežde edýänleri ýok edýär

¹⁸Onsoň Ýehu bütin halky ýygnap, olara ýüzlenip şeýle diýdi: «Siz Ahap Bagala wepaly boldy diýip pikir edýänsiňiz, emma meniň — Ýehuwyň Bagala Ahapdan has wepalydygymy görersiňiz. ¹⁹Şonuň üçin hem şu wagt Bagalyň pygamberleriniň, Bagala sežde edýänleriň, onuň ruhanylarynyň baryny meniň ýanyma çagyryň. Olaryň ýekejesini hem galdyrmaň, çünki men Bagala uly gurbanlyk hödür etjek. Olaryň içinden ýekejesi gelmän galaýsa, ol diri galmaz». Emma bu Ýehuwyň Bagala sežde edýänleri ýok etmek üçin guran hilesidi. ²⁰Ýehu öz adamlaryna: «Bagalyň hatyrasyna oňa sežde etmek üçin ýygnanyşyk gününi yglan ediň» diýip buýruk berdi. Ýehuwyň adamlary Bagala sežde edilmeli güni yglan etdiler. ²¹Ýehu tutuş Ysraýyla habar ýollady. Bagala sežde edýän ähli kişiler geldi, gelmän galan ýekeje adam hem ýokdy. Gelen adamlaryň bary Bagalyň buthanasyna girdi. Buthana tä bosagasyna çenli adamdan doldy. ²²Ýehu Bagala sežde edilende geýilýän mukaddes donlary saklaýan ruhana: «Bagala sežde edýänleriň baryna don getirip ber» diýdi. Ol sakçy hem olaryň baryna don getirip berdi. ²³Onsoň Ýehu Rekabyň ogly Ýonadap bilen Bagalyň buthanasyna girdi. Ýehu Bagala sežde edýänlere ýüzlenip: «Töweregiňize seredip görüň, araňyzda Rebbe sežde edýänlerden hiç kim bolmasyn, diňe Bagala sežde edýänler bolsun» diýdi. ²⁴Ondan soň Ýehu bilen Ýonadap gurbanlyklary we ýakma gurbanlyklary hödürlemek üçin içeri girdiler. Ýehu buthananyň daşynda segsen adamy goýup, olara: «Siziň eliňize berýän bu adamlarymdan ýekejesi gaçyp gutulaýsa, olar üçin öz kelläňiz bilen jogap berersiňiz» diýdi.

²⁵Ýehu ýakma gurbanlygyny berip gutaran badyna, esgerlere we olaryň serkerdelerine ýüzlenip: «Buthana giriň-de, olaryň baryny gyryň, ýekejesini hem gaçyraýmaň» diýdi. Şeýdip, olar Bagalyň gullarynyň baryny gylyçdan geçirdiler. Esgerler we serkerdeler olaryň jesetlerini daşary çykaryp taşladylar. Soňra olar Bagalyň buthanasyna ybadat edilýän içki otaga girdiler. ²⁶Şol ýerde olar Bagalyň buthanasyndaky dikme daşy daşary çykaryp, ony kül-owram etdiler. ²⁷Olar Bagalyň dikme daşyny ýykdylar. Bagalyň buthanasyny ýykyp, ony hajathana öwürdiler. Ol şu güne çenli hem şeýledir.

²⁸Şeýdip, Ýehu Ysraýylda Bagala sežde edilmeginiň soňuna çykdy. ²⁹Emma Ýehu Nebadyň ogly Ýarobgamyň günäli işlerinden el çekmedi. Ýarobgam Beýteldäki we Dandaky altyn gölelere sežde edip, ysraýyl halkyna günä etdirdi. ³⁰Reb Ýehuwa: «Sen Meniň nazarymda dogry iş edip, Ahabyň tohum-tiji babatda Meniň ýüregimiň islegini ýerine ýetirdiň. Şonuň üçin hem seniň nesliň dördünji arka çenli Ysraýyla patyşa bolar» diýdi. ³¹Emma Ýehu Ysraýyl Hudaýy Rebbiň kanunlaryny bütin kalby bilen berjaý etmedi. Ol ysraýyl halkyna günä etdiren Ýarobgamyň günälerinden el çekmedi.

Ýehuwyň ölümi

^32-33Şol döwürde Reb Ysraýylyň çäklerini kiçeltmäge başlady. Siriýa patyşasy Hazaýyl Iordan derýasynyň gündogaryndan gatlylara, rubenlilere we manaşalylara çenli bolan bütin Gilgat topragyny, Arnon jülgesiniň ýakasyndaky Arogerden Gilgada we Başana çenli bolan tutuş ýurdy basyp aldy. ³⁴Ýehuwyň galan işleri, ähli eden işleri we edermenlikleri barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ³⁵Şeýdip, Ýehu ata-babalaryna gowuşdy. Ol Samariýada atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ornuna Ýehuwyň ogly Ýehogahaz patyşa boldy. ³⁶Ýehu Samariýada Ysraýyla ýigrimi sekiz ýyl patyşalyk etdi.

11-nji bap

Ýahuda şa aýaly Atalýa

¹Ýahuda patyşasy Ahazýanyň ejesi Atalýa oglunyň öldürilendigini eşiden badyna, Ahazýa patyşanyň tohum-tijiniň baryny öldürtdi. ²Emma Ýoram patyşanyň gyzy, Ahazýa patyşanyň aýal dogany Ýehoşeba patyşanyň öldürilmeli ogullarynyň içinden Ýowaşy ogurlap, ony enekesi bilen ýatylýan otagda goýdy. Şeýdip, Ýehoşeba Ýowaşy Atalýadan gizledi we ol ölmän galdy. ³Ol Ýehoşeba bilen alty ýyllap Rebbiň öýünde gizlenip gezdi. Şol döwürde Atalýa ýurtda şalyk edýärdi.

⁴Ýedinji ýylda Ýehoýada ruhany Kari goşunynyň ýüzbaşylaryny we köşk garawullaryny öz ýanyna Rebbiň öýüne çagyrdy. Onsoň Ýehoýada şol ýerde olar bilen äht edişdi we olara ant içirip, soň Ahazýa patyşanyň ogly Ýowaşy olara görkezdi. ⁵Ýehoýada baştutanlara şeýle buýruk berdi: «Siz şeýle ediň: „Sabat güni nobatçylyga geleniňiziň üçden biri patyşanyň köşgüni garawullasyn. ⁶Beýleki üçden biriňiz Sur derwezesini garawullaň. Üçünji bölegiňiz bolsa derwezede beýleki garawullaryň arka tarapynda nobatma-nobat garawulçylyk ediň. ⁷Siziň Sabat güni nobatçylykdan boşaýan iki toparyňyz Rebbiň öýüni garawullamalydyr. ⁸Ähliňiziň eliňiz ýaragly bolsun, siz patyşanyň daşyny gabarsyňyz. Size ýakynlaşan adam öldürilsin. Patyşa girse-çyksa ýanynda boluň“».

⁹Serkerdeler Ýehoýada ruhanynyň tabşyran zatlaryny onuň aýdyşy ýaly ýerine ýetirdiler. Olaryň hersi öz adamlaryny Sabat güni nobatçylyk edenleri we nobatçylyk etmedikleri alyp, Ýehoýada ruhanynyň ýanyna geldiler. ¹⁰Ýehoýada ruhany Dawut patyşanyň Rebbiň öýündäki naýzalaryny, galkanlaryny serkerdelere berdi. ¹¹Garawullaryň hersi elleri ýaragly patyşany goramak üçin Rebbiň öýüniň günortadan demirgazyk tarapyna çenli gurbanlyk sypasynyň we öýüň töwereginde durdular. ¹²Onsoň Ýehoýada Ahazýa patyşanyň ogly Ýowaşy daşary çykaryp, başyna täç geýdirip, oňa patyşalyk ähtiň nusgasyny berdi. Ýowaşyň başyna ýag guýup, ony patyşalyga bellediler. Garawullar Ýowaşy patyşa diýip yglan etdiler. Olar el çarpyşyp: «Ýaşasyn patyşa!» diýip gygyryşdylar.

¹³Atalýa garawullaryň we adamlaryň sesini eşidip, halkyň ýanyna Rebbiň öýüne geldi. ¹⁴Görse, ine, patyşa adata görä sütüniň ýanynda durdy. Serkerdelerdir surnaýçylar-da patyşanyň ýanyndadylar. Ýurduň bütin halky şatlanyp, surnaý çalýardy. Atalýa ýakasyny ýyrtyp: «Haýynlyk! Haýynlyk!» diýip gygyrdy. ¹⁵Onsoň Ýehoýada ruhany goşun ýüzbaşylaryna: «Atalýany bu ýerden çykaryň. Onuň yzyna eýereni gylyçdan geçiriň» diýip buýruk berdi. Çünki ruhany: «Goý, ol Rebbiň öýünde öldürilmesin» diýipdi. ¹⁶Şeýdip, olar Atalýany tutdular. Ony At derwezesinden patyşanyň köşgüne getirip, şol ýerde öldürdiler.

¹⁷Halk Rebbiň halky bolar ýaly, Ýehoýada Rebbiň, patyşanyň we halkyň arasynda äht etdi. Şeýle hem patyşa bilen halkyň arasynda-da äht etdi. ¹⁸Onsoň ýurduň bütin halky Bagalyň buthanasyna baryp, ony ýykdy. Ondaky gurbanlyk sypalaryny, butlary döwüp, bölek-bölek edip taşladylar. Olar Bagalyň ruhanysy Mattany gurbanlyk sypalarynyň öňünde öldürdiler. Onsoň Ýehoýada ruhany Rebbiň öýüne garawullar goýdy. ¹⁹Ol ýüzbaşylary, karileri, garawullary, ýurduň bütin halkyny özi bilen alyp gitdi. Olar patyşany Rebbiň öýünden garawullaryň derwezesiniň ýoly bilen köşge getirdiler. Ýowaş şa tagtynda oturdy. ²⁰Şeýdip, ýurduň bütin ilaty şat boldy. Atalýa patyşanyň öýünde gylyç bilen öldürileninden soň, şäherde ümsümlik boldy.

²¹Ýowaş^[6] patyşalyk edip başlanda, ýedi ýaşyndady.

12-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýowaş

¹Ysraýyl patyşasy Ýehuwyň şalygynyň ýedinji ýylynda Ýehowaş patyşalyk edip başlady. Ol kyrk ýyllap Iýerusalimde patyşalyk etdi. Onuň ejesi Beýerşebadan bolup, ady Sibýady. ²Ýehowaş ömürboýy Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi, çünki Ýehoýada ruhany oňa şeýle tälim beripdi. ³Muňa garamazdan, seždegähler ýykylmandy. Halk entek-enteklerem şol seždegählerde gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýardy.

⁴Ýehowaş ruhanylara şeýle diýdi: «Siz mukaddes sadaka hökmünde Rebbiň öýüne bagyş edilen kümşüň, ilat sanawynda toplanan kümşüň, her kimiň öz başyna düşen kesgitli möçberdäki beren kümşüniň we her adamyň Rebbiň öýüne meýletinlik bilen beren kümşüniň baryny ýygnaň. ⁵Goý, her bir ruhany şu hazynadarlaryň birinden kümüş alsyn-da, ony Rebbiň öýüniň bejerdilmeli ýeri bar bolsa, şony bejertmek üçin ulansyn». ⁶Emma Ýehowaşyň patyşalygynyň ýigrimi üçünji ýylynda-da ruhanylar Rebbiň öýüniň bejerilmeli ýerlerini bejermändiler. ⁷Şonuň üçin hem Ýehowaş patyşa Ýehoýada ruhany bilen birlikde beýleki ruhanylary hem çagyryp, olara: «Siz näme üçin Rebbiň öýüni bejermeýärsiňiz? Mundan beýläk siz kümüş ýygnamaň. Ýygnalan kümşi Rebbiň öýüni bejermäge beriň» diýdi. ⁸Şeýdip, ruhanylar halkdan kümüş almazlyga we Rebbiň öýüni-de özleri bejermezlige razylaşdylar.

⁹Onsoň Ýehoýada ruhany bir sandygy alyp, onuň gapagyndan bir deşik açdy-da, ony gurbanlyk sypasynyň ýanynda, Rebbiň öýüne girilýän ýeriň sag tarapynda goýdy. Gapyny garawullaýan ruhanylar Rebbiň öýüne getirilýän bar kümüşleri şol sandygyň içine salardylar. ¹⁰Sandykda köp kümşüň toplanandygyny görenlerinde, patyşanyň kätibi bilen baş ruhany gelip, Rebbiň öýündäki bar kümşi sanap, torbalara salyp çekerdiler. ^11-12Onsoň olar çekilen kümşi Rebbiň öýünde işleýän işçilere gözegçilik edýän baştutanlara bererdiler. Olar hem şol kümüşden neçjarlara, Rebbiň öýünde işleýän ussalara, daş örüjilere, daş ýonujylara iş hakyny tölärdiler. Şonuň ýaly hem olar kümşi Rebbiň öýüni bejertmek üçin agajy, ýonulan daşlary satyn almaga we bejeriş üçin zerur bolan başga zatlara harçlardylar. ¹³Emma Rebbiň öýüne getirilen kümüşden Rebbiň öýi üçin hiç hili kümüş legenler, müçenekler, şakäseler, surnaýlar ýa-da altyndan, kümüşden başga hiç hili gap-çanaklar ýasalmandy. ¹⁴Çünki ol kümüş Rebbiň öýüni bejerýän işçilere berilýärdi. ¹⁵Işçilere iş hakyny tölemek üçin ellerine kümüş berlen adamlardan kümşüň hetdi-hasaby soralmaýardy, çünki ol adamlar sadyklyk bilen işleýärdiler. ¹⁶Emma ýazyk sadakasy bilen günä sadakasyna berlen kümüş Rebbiň öýüne getirilmedi, çünki ol ruhanylaryňkydy.

¹⁷Şol döwürde Siriýa patyşasy Hazaýyl Gatyň üstüne çozup, ony basyp aldy. Soňra ol Iýerusalime hüjüm etmegi ýüregine düwdi. ¹⁸Ýahuda patyşasy Ýehowaş atalary bolan Ýahuda patyşalary Ýehoşapadyň, Ýoramyň, Ahazýanyň Rebbe bagyş eden bar zatlaryny, özüniň Rebbe bagyş eden bar zatlaryny, Rebbiň öýüniň we patyşanyň öýüniň hazynalaryndaky altynyň baryny alyp, Siriýa patyşasy Hazaýyla iberdi. Şondan soň Hazaýyl Iýerusalimden el çekdi.

¹⁹Ýowaşyň beýleki işleri we ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁰Ýowaşyň emeldarlary oňa garşy dildüwşük gurdular we ony Silla gidýän ýolda, Millonyň öýünde öldürdiler. ²¹Bu işi eden Ýowaşyň emeldarlary Şimgatyň ogly Ýozabat bilen Şomeriň ogly Ýehozabatdy. Ýowaş dünýäden ötdi we Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Amazýa patyşa boldy.

13-nji bap

Ysraýyl patyşasy Ýehogahaz

¹Ýahuda patyşasy Ahazýanyň ogly Ýowaşyň patyşalygynyň ýigrimi üçünji ýylynda Ýehuwyň ogly Ýehogahaz Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada on ýedi ýyl şalyk sürdi. ²Ýehogahaz Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günäli ýollaryndan ýöräp, günä etmekden el çekmedi. ³Reb Ysraýyla garşy gahary geldi. Ol ysraýyllary gaýta-gaýta Siriýa patyşasy Hazaýylyň we Hazaýylyň ogly Benhadadyň eline berdi. ⁴Ýehogahaz Rebbe ýalbardy, Reb hem ony eşitdi, çünki Reb Ysraýylyň çekýän sütemini, Siriýa patyşasynyň olara berýän ezýetini gördi. ⁵Şonuň üçin hem Reb Ysraýyla bir halasgär berdi. Şondan soň olar Siriýanyň golastyndan çykdylar. Şeýdip, ysraýyl halky öňküsi ýaly öz öýünde asudalykda ýaşady. ⁶Muňa garamazdan ysraýyl halky Ýarobgamyň nesilleriniň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmän, gaýtam günä gazanmagyny dowam etdirdi. Aşera buty hem Samariýada galdy. ⁷Şeýdip, Ýehogahazyň diňe elli sany söweş arabaly esgerinden, on söweş arabasyndan we on müň pyýada goşunyndan başga goşuny galmady, çünki Siriýa patyşasy olary harman tozy kimin ýok edipdi. ⁸Ýehogahazyň beýleki işleri, ähli eden işleri we edermenligi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁹Şeýdip, Ýehogahaz ata-babalaryna gowuşdy. Ol Samariýada atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Ýowaş patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Ýehowaş

¹⁰Ýahuda patyşasy Ýowaşyň şalygynyň otuz ýedinji ýylynda Ýehogahazyň ogly Ýehowaş Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada on alty ýyl şalyk sürdi. ¹¹Ýehowaş Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmän, gaýtam ony dowam etdirdi. ¹²Ýowaşyň beýleki işleri we ähli eden işleri, Ýahuda patyşasy Amazýa garşy eden uruşlarynda görkezen edermenligi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹³Şeýdip, Ýowaş ata-babalaryna gowuşdy. Ol Samariýada Ysraýyl patyşalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Ýarobgam tagta çykdy.

Elýaşa pygamberiň ölümi

¹⁴Elýaşa agyr keselläp ýatyrdy. Onuň ölmeli pursady golaýlanda, Ysraýyl patyşasy Ýowaş Elýaşanyň halyny soramaga geldi. Ol: «Eý, atam, atam! Ysraýylyň söweş arabalary bilen söweş arabaly esgerleri!» diýip, sesli aglady. ¹⁵Elýaşa Ýehowaşa: «Ýaýy hem oklary al» diýdi. Ýehowaş ýaý bilen oklary aldy. ¹⁶Elýaşa Ysraýyl patyşasyna: «Ýaýy çek» diýdi. Ýehowaş onuň aýdyşy ýaly ýaýy çekdi. Elýaşa ellerini patyşanyň elleriniň üstünde goýdy. ¹⁷Soňra ol Ýehowaşa: «Gündogar tarapdaky penjiräni aç» diýdi. Ýehowaş ol penjiräni açdy. Elýaşa Ýehowaşa: «At» diýdi. Ýehowaş atdy. Onsoň Elýaşa Ýehowaşa ýüzlenip, şeýle diýdi: «Bu Rebbiň ýeňiş okudyr, Siriýanyň üstünden gazanylan ýeňiş okudyr! Sen Apekde siriýalylara garşy urşup, olary iň soňkusyna çenli gyryp ýok etmelisiň». ¹⁸Elýaşa dowam edip, Ýehowaşa: «Oklary al» diýdi. Ol hem oklary aldy. Elýaşa Ysraýyl patyşasyna: «Oklary ýere ur» diýdi. Ýehowaş hem oklary ýere üç gezek urdy-da saklandy. ¹⁹Onsoň Hudaýyň adamynyň oňa gahary gelip: «Sen bäş ýa-da alty gezek urmalydyň, şonda siriýalylary soňuna çenli gyrardyň. Indi sen Siriýany diňe üç gezek ýeňersiň» diýdi.

²⁰Şeýdip, Elýaşa dünýäden ötdi we ony jaýladylar. Mowaplylaryň leşgerleri her baharda Ysraýyl topragyna çozup girerdiler. ²¹Bir sapar ysraýyllar ölüsini jaýlap durkalar, leşgerleriň gelýänini görüp, ýaňky ölini Elýaşanyň gabryna taşladylar-da gaçdylar. Ol öli adam Elýaşanyň süňklerine galtaşan badyna direlip, aýaga galdy.

Ysraýyl Siriýany ýeňýär

²²Siriýa patyşasy Hazaýyl Ýehogahazyň bütin ömrüne Ysraýyla sütem edip gelipdi. ²³Emma Reb Ybraýym, Yshak we Ýakup bilen eden ähti üçin ysraýyllara merhemet edip, rehim-şepagat görkezdi we olary goldady. Reb olary heläk etmek islemedi. Şu wagta çenli hem olary Öz huzuryndan kowmady.

²⁴Siriýa patyşasy Hazaýyl dünýäden ötdi we onuň ýerine ogly Benhadat patyşa boldy. ²⁵Ýehogahazyň ogly Ýowaş Hazaýylyň ogly Benhadada garşy urşup, onuň kakasy Ýehogahaza garşy urşup alan galalarynyň baryny Benhadadyň elinden aldy. Ýehowaş Benhadady üç gezek ýeňlişe sezewar edip, Ysraýylyň galalaryny yzyna gaýtaryp aldy.

14-nji bap

Ýahuda patyşasy Amazýa

¹Ýehogahazyň ogly Ysraýyl patyşasy Ýehowaşyň şalygynyň ikinji ýylynda Ýowaşyň ogly Amazýa Ýahuda patyşa boldy. ²Ol patyşa bolan wagty ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde ýigrimi dokuz ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Iýerusalimden bolup, ady Ýehogadyndy. ³Amazýa Rebbiň nazarynda dogry işleri etse-de, atasy Dawut ýaly däldi. Ol kakasy Ýowaşyň eden işleri ýaly işler etdi. ⁴Emma seždegähler aýrylmady. Adamlar entek-enteklerem şol ýerlerde gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýardylar. ⁵Amazýa öz patyşalygyny kuwwatlandyryp, patyşa wagty kakasyny öldüren hyzmatkärleri öldürdi. ⁶Ýöne Musanyň Töwratda berlen tabşyryklary berjaý edip, Amazýa kakasyny öldüren hyzmatkärleriň ogullaryny öldürmedi, çünki Reb şol kitapda: «Atalar ogullary üçin ölüme höküm edilmesin. Ogullar hem atalary üçin ölüme höküm edilmesin. Her kim diňe öz eden jenaýatyna görä ölüme höküm edilsin» diýip tabşyryk beripdi^[7].

⁷Amazýa Duz jülgesinde on müň sany edomlyny gyryp, Sela galasyny basyp aldy. Ol Sela galasyny Ýokteýel diýip atlandyrdy. Ol şu güne çenli hem şeýle atlandyrylyp gelýär.

⁸Onsoň Amazýa Ýehogahazyň ogly, Ýehuwyň agtygy Ysraýyl patyşasy Ýehowaşa çaparlar ýollap: «Gel, ýüzbe-ýüz görüşeli» diýdi. ⁹Ysraýyl patyşasy Ýehowaş Ýahuda patyşasy Amazýanyň ýanyna adam iberip, şeýle diýdi: «Liwandaky ýandak Liwandaky kedr agajyna sawçy ýollap: „Gyzyňy ogluma aýallyga ber“ diýip sorapdyr. Emma Liwandaky bir wagşy haýwan geçip barýarka ýandagy depeläpdir. ¹⁰Elbetde, sen edomlylary gyrdyň we muňa seniň göwnüň galkdy. Şu ýeňşiňe guwan-da, öýüňde otur. Sen näme üçin uruşmaga bahana agtarýarsyň? Sen özüňiň we Ýahudanyň halkynyň başyna bela getirersiň».

¹¹Emma Amazýa muňa gulak asmady. Şeýdip, Ysraýyl patyşasy Ýehowaş öz goşuny bilen Ýahuda patyşasy Amazýanyň üstüne gitdi. Ýehowaş Ýahudanyň Beýtşemeş diýen ýerinde Amazýa garşy uruşda onuň bilen ýüzbe-ýüz boldy. ¹²Ýahudalar ysraýyl halkyndan ýeňlip, öz çadyrlaryna tarap gaçyp gitdiler. ¹³Ysraýyl patyşasy Ýehowaş Ahazýanyň agtygy, Ýowaşyň ogly Ýahuda patyşasy Amazýany Beýtşemeşde tutdy. Onsoň Ýehowaş Iýerusalime gelip, Iýerusalimiň diwarynyň Efraýym derwezesinden Künç derwezesine çenli bolan dört ýüz tirsek aralygyny ýykdy. ¹⁴Ýehowaş Rebbiň öýüniň we patyşanyň öýüniň hazynalaryndaky altyn-kümşüň, gap-gaçlaryň baryny, bulardan daşary-da ýesir alnan adamlary alyp, Samariýa dolanyp geldi.

¹⁵Ýehowaşyň beýleki işleri, ähli eden işleri, edermenligi we Ýahuda patyşasy Amazýa bilen eden urşy barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹⁶Ýehowaş ata-babalaryna gowuşdy. Ol Samariýada Ysraýyl patyşalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Ýarobgam patyşa boldy.

¹⁷Ýowaşyň ogly Ýahuda patyşasy Amazýa Ýehogahazyň ogly bolan Ysraýyl patyşasy Ýehowaş ölenden soňra on bäş ýyl ýaşady. ¹⁸Amazýanyň beýleki işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹⁹Iýerusalimde onuň garşysyna dildüwşük guraldy. Onsoň Amazýa Lakyşa gaçyp gitdi. Emma onuň yzyndan Lakyşa adam iberip, olar ony şol ýerde öldürdiler. ²⁰Onsoň Amazýanyň jesedini atlara ýükläp getirdiler-de, ony Iýerusalimde Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýladylar. ²¹Bütin ýahuda halky Amazýanyň on alty ýaşyndaky ogly Uzyýany kakasy Amazýanyň ýerine patyşa etdi. ²²Uzyýa kakasy Amazýa ata-babalaryna gowşandan soň, Eýlat galasyny täzeden dikeldip, ony Ýahuda gaýtaryp berdi.

Ysraýyl patyşasy Ýarobgam

²³Ýowaşyň ogly Ýahuda patyşasy Amazýanyň şalygynyň on bäşinji ýylynda Ýehowaşyň ogly Ysraýyl patyşasy Ýarobgam Samariýa patyşa bolup, kyrk bir ýyl şalyk sürdi. ²⁴Ýarobgam Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmedi. ²⁵Ýarobgam Ysraýyl Hudaýy Rebbiň Öz guly gatheperli Emitaýyň ogly Ýunus pygamber arkaly aýdyşy ýaly, Ysraýyl çägini Lebohamatdan Araba deňzine çenli bolan aralykda täzeden dikeltdi. ²⁶Çünki Reb Ysraýylyň agyr muşakgatyny gördi. Ysraýylda olara kömek berer ýaly gulam, azat adamam galmandy. ²⁷Ýöne Reb Ysraýylyň adyny gökleriň astyndan öçürjek diýip aýtmandy. Reb ysraýyllary Ýowaşyň ogly Ýarobgam arkaly halas etdi.

²⁸Ýarobgamyň beýleki işleri, ähli eden işleri, edermenligi, nähili söweşeni we onuň öň Ýahuda degişli bolan Damasky we Hamaty Ysraýyla gaýtaryp berşi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁹Ýarobgam ata-babalaryna gowuşdy. Ol atalarynyň hem-de Ysraýyl patyşalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Zakarýa patyşa boldy.

15-nji bap

Ýahuda patyşasy Uzyýa

¹Ysraýyl patyşasy Ýarobgamyň şalygynyň ýigrimi ýedinji ýylynda Amazýanyň ogly Ýahuda patyşasy Uzyýa patyşalyk edip başlady. ²Uzyýa patyşa bolanda on alty ýaşyndady. Ol Iýerusalimde elli iki ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Ýekolýa Iýerusalimdendi. ³Uzyýa öz kakasy Amazýa ýaly Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. ⁴Muňa garamazdan Uzyýa seždegähleri aýyrmady. Bütin halk entek-enteklerem şol ýerlere baryp gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýardy. ⁵Reb oňa ýokançly deri keseli bilen ezýet berdi. Ol tä ölýänçä ýokançly deri keselinden ejir çekip, aýratyn ýerde ýaşady. Patyşanyň ogly Ýotam ýurtdaky halka baştutanlyk edip, köşgi dolandyrdy.

⁶Uzyýanyň beýleki işleri we ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁷Uzyýa ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Ýotam patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Zekarýa

⁸Ýahuda patyşasy Uzyýanyň şalygynyň otuz sekizinji ýylynda Ýarobgamyň ogly Zakarýa Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada alty aý şalyk sürdi. ⁹Zekarýa hem atalary ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgam Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmedi. ¹⁰Ýabeşiň ogly Şallum Zekarýa garşy dildüwşük gurap, ony halkyň öňünde urup öldürdi-de, onuň ýerine özi patyşa boldy.

¹¹Zakarýanyň beýleki işleri ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹²Rebbiň Ýehuwa: «Seniň nesilleriň dördünji arka çenli Ysraýyl tagtynda oturarlar» diýip beren wadasy berjaý boldy.

Ysraýyl patyşasy Şallum

¹³Ýahuda patyşasy Uzyýanyň şalygynyň otuz dokuzynjy ýylynda Ýabeşiň ogly Şallum patyşa bolup, Samariýada bir aý patyşalyk etdi. ¹⁴Onsoň Gadynyň ogly Menahym Tirsadan çykyp, Samariýa geldi. Ol Samariýada Ýabeşiň ogly Şallumy öldürip, özi onuň ýerine patyşa boldy. ¹⁵Şallumyň beýleki işleri, guran dildüwşügi barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹⁶Şol döwürde Menahym Tirsadan başlap, Tipsada we onuň etraplarynda ýaşaýanlaryň baryny gyrdy. Özüne galanyň derwezesini açmandyklary üçin, olaryň baryny gyrdy we göwreli aýallarynyň garynlaryny ýardy.

Ysraýyl patyşasy Menahym

¹⁷Ýahuda patyşasy Uzyýanyň şalygynyň otuz dokuzynjy ýylynda Gadynyň ogly Menahym Ysraýyla patyşa boldy. Ol Samariýada on ýyl patyşalyk etdi. ¹⁸Menahym Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol bütin ömrüne Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmedi. ¹⁹Aşur patyşasy Pul^[8] Ysraýyla hüjüm etdi. Menahym öz patyşalygyny kuwwatlandyrmaga kömek ederi ýaly, Pula bir müň ýedi ýüz batman^[9] kümüş berdi. ²⁰Menahym Aşur patyşasyna kümüş bermek üçin Ysraýyldaky baýlaryň baryna jan başyna bir ýüz mysgaldan^[10] gowrak kümüş salgyt saldy. Şondan soň Aşur patyşasy ýurtda galman yzyna gaýtdy.

²¹Menahymyň beýleki işleri we ähli eden işleri barada ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²²Menahym ata-babalaryna gowuşdy. Ogly Pekahýa onuň ýerine patyşa boldy.

Ysraýyl patyşasy Pekahýa

²³Ýahuda patyşasy Uzyýanyň şalygynyň ellinji ýylynda Menahymyň ogly Pekahýa Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada iki ýyl şalyk sürdi. ²⁴Pekahýa Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmedi. ²⁵Öz serkerdesi Remalýanyň ogly Peka elli sany gilgatly bilen Pekahýa garşy dildüwşük gurady. Peka Samariýada köşgüň içki galasynda Argop we Arýe bilen birlikde Pekahýanyň üstüne hüjüm edip, ony öldürip, ýerine özi patyşa boldy. ²⁶Pekahýanyň beýleki işleri we ähli eden işleri ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr.

Ysraýyl patyşasy Peka

²⁷Ýahuda patyşasy Uzyýanyň şalygynyň elli ikinji ýylynda Remalýanyň ogly Peka Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada ýigrimi ýyl şalyk sürdi. ²⁸Peka Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Nebadyň ogly Ýarobgamyň Ysraýyla etdiren günälerinden el çekmedi.

²⁹Ysraýyl patyşasy Pekanyň döwründe Aşur patyşasy Tiglatpileser gelip, Yýony, Abelbeýtmagakany, Ýanowany, Kedeşi, Hasory, Gilgady, Jeliläni we tutuş Naftaly ýurduny basyp alyp, olaryň halklaryny Aşura ýesir edip äkitdi. ³⁰Onsoň Elanyň ogly Hoşeýa Remalýanyň ogly Peka garşy dildüwşük gurap, onuň üstüne hüjüm etdi we ony öldürdi. Soňra Uzyýanyň ogly Ýotamyň patyşalygynyň ýigriminji ýylynda Hoşeýa Pekanyň ýerine patyşa boldy. ³¹Pekanyň beýleki işleri we ähli eden işleri ysraýyl patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr.

Ýahuda patyşasy Ýotam

³²Remalýanyň ogly Ysraýyl patyşasy Pekanyň şalygynyň ikinji ýylynda Uzyýanyň ogly Ýahuda patyşasy Ýotam patyşalyk edip başlady. ³³Ýotam patyşa bolan wagty ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on alty ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Ýeruşa Sadogyň gyzydy. ³⁴Ýotam kakasy Uzyýa ýaly Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. ³⁵Muňa garamazdan, ol seždegähleri aýyrmady. Halk entek-enteklerem şol ýerlere baryp, gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýardy. Ýotam Rebbiň öýüniň demirgazyk derwezesini gurdy. ³⁶Ýotamyň beýleki işleri we ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ³⁷Şol döwürde Reb Siriýa patyşasy Resini, Remalýanyň ogly Pekany Ýahudanyň garşysyna goýberip başlady. ³⁸Ýotam ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Ogly Ahaz onuň ýerine patyşa boldy.

16-njy bap

Ýahuda patyşasy Ahaz

¹Remalýanyň ogly Pekanyň şalygynyň on ýedinji ýylynda Ýotamyň ogly Ahaz Ýahuda patyşa boldy. ²Ahaz patyşa bolan mahaly ýigrimi ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on alty ýyl patyşalyk etdi. Ahaz atasy Dawudyň yzyna eýermän, öz Hudaýy Rebbiň nazarynda nädogry işleri etdi. ³Ahaz Ysraýyl patyşalarynyň ýoly bilen ýöräp, Rebbiň ysraýyllaryň ýurdundan kowup çykaran milletleriniň ýigrenji adaty boýunça öz ogluny otdan geçirdi. ⁴Ol seždegählerde, baýyrlyklarda we gür ýaprakly her bir agajyň astynda gurbanlyk berýärdi, ýakymly ysly tütetgi tütedýärdi.

⁵Şol wagt Siriýa patyşasy Resin bilen Ysraýyl patyşasy Remalýanyň ogly Peka Iýerusalimiň üstüne hüjüm edip, onuň daşyny gabadylar. Emma şonda-da ony ýeňip bilmediler. ⁶Şol döwürde Siriýa patyşasy Resin Eýlaty aram halkyna gaýtaryp berdi we ýahudalary Eýlatdan kowup çykardy. Edomlylar Eýlata geldiler we olar şu güne çenli hem şol ýerde ýaşaýarlar. ⁷Ahaz Aşur patyşasy Tiglatpileseriň ýanyna çaparlar ýollap: «Men seniň guluň hem-de ogluňdyryn. Gel-de, maňa garşy hüjüm edýän Siriýa patyşasy bilen Ysraýyl patyşasynyň elinden meni gutar» diýdi. ⁸Ahaz Rebbiň öýündäki we patyşanyň öýündäki hazynalarynda bar bolan altyndyr kümşi alyp, sowgat hökmünde Aşur patyşasyna iberdi. ⁹Aşur patyşasy Ahazyň sözüne gulak asdy. Aşur patyşasy Damaska garşy hüjüm edip, ony basyp aldy-da, ilatynyň baryny Kire ýesir edip äkitdi we Resini öldürdi.

¹⁰Ahaz patyşa Aşur patyşasy Tiglatpileseri garşylamak üçin Damaska baranda, Damaskdaky gurbanlyk sypasyny görüp, onuň nusgasyny we teswirini edil bolşy ýaly edip, Uryýa ruhana iberdi. ¹¹Uryýa ruhany Ahaz patyşanyň Damaskdan iberen nusgasyna görä gurbanlyk sypasyny ýasady. Uryýa muny patyşa Damaskdan gelmänkä ýasap gutardy. ^12-13Ahaz patyşa Damaskdan gelende, gurbanlyk sypasyny gördi. Ol gurbanlyk sypasynyň ýanyna gelip, onuň üstünde öz ýakma gurbanlygyny we galla sadakasyny hödür etdi, içgi sadakasyny guýdy, salamatlyk gurbanlygynyň ganyny gurbanlyk sypasyna tarap serpdi. ¹⁴Ahaz patyşa Rebbiň huzuryndaky öýüň öň tarapynda, öz gurbanlyk sypasy bilen Rebbiň öýüniň arasynda duran bürünçden ýasalan gurbanlyk sypasyny aýryp, ony öz gurbanlyk sypasynyň demirgazyk tarapynda goýdy. ¹⁵Ahaz patyşa Uryýa ruhana şeýle tabşyryk berdi: «Ertiriň ýakma gurbanlygyny, agşamyň galla sadakasyny, patyşanyň ýakma gurbanlygyny, galla sadakasyny ýurduň tutuş ilatynyň ýakma gurbanlyklaryny, galla sadakalaryny, içgi sadakalaryny şu uly gurbanlyk sypasynyň üstünde ber we ýakma gurbanlygynyň hem-de gurbanlyklaryň ganlaryny gurbanlyk sypasyna serp. Emma bürünç gurbanlyk sypasyny meniň maslahat soramagym üçin ulanmaga goýuň». ¹⁶Uryýa ruhany-da Ahaz patyşanyň tabşyran zatlarynyň baryny aýdyşy ýaly ýerine ýetirdi.

¹⁷Onsoň Ahaz patyşa arabalaryň gapdallaryny kesip, olaryň üstündäki legeni aýyrdy. Ol howzy aşagyndaky bürünç öküzleriň üstünden aýryp, ony bir daş sekiniň üstünde goýdy. ¹⁸Ahaz Sabat güni üçin ulanylýan Rebbiň öýündäki gurlan bassyrmany we patyşa üçin niýetlenen daşky girelgäni aýyrdy. Ol muny Aşur patyşasynyň göwnünden turmak üçin şeýle etdi. ¹⁹Ahazyň beýleki işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁰Ahaz ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Ogly Hizkiýa onuň ýerine patyşa boldy.

17-nji bap

Ysraýyl patyşasy Hoşeýa

¹Ýahuda patyşasy Ahazyň şalygynyň on ikinji ýylynda Elanyň ogly Hoşeýa Ysraýyla patyşa bolup, Samariýada dokuz ýyl patyşalyk etdi. ²Hoşeýa Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi, ýöne ol özünden ozalky Ysraýyl patyşalary ýaly däldi. ³Aşur patyşasy Şalmaneser Hoşeýa garşy hüjüm etdi. Hoşeýa Şalmanesere tabyn bolup, oňa salgyt töledi. ⁴Emma Aşur patyşasy Hoşeýanyň dönüklik edýänini gördi, çünki Hoşeýa Müsür patyşasy Sonuň ýanyna çaparlar ýollapdy hem-de ol her ýylkysy ýaly Aşur patyşasyna tölemeli salgydyny tölemändi. Şonuň üçin hem Aşur patyşasy ony tutup tussaghana saldy.

Ysraýyllar ýesir edilip äkidilýär

⁵Soňra Aşur patyşasy tutuş ýurdy eýeläp, Samariýa bardy we üç ýyllap onuň daşyny gabady. ⁶Hoşeýanyň şalygynyň dokuzynjy ýylynda Aşur patyşasy Samariýany basyp alyp, ysraýyllary Aşura ýesir edip äkitdi we olary Halada, Habor derýasynyň ýakasyndaky Gozanda we Madaý galalarynda ýerleşdirdi.

⁷Bu ysraýyl halkynyň özüni Müsür patyşasy faraonyň golastyndan azat edip, Müsürden çykaran Hudaýy Rebbiň garşysyna günä edendigi we başga hudaýlara sežde edendigi üçin şeýle boldy. ⁸Olar öz ýurtlaryndan Rebbiň kowup çykaran milletleriniň adatlaryna we Ysraýyl patyşalarynyň çykaran adatlaryna eýerdiler. ⁹Ysraýyl halky gizlinlikde Hudaýy Rebbiň garşysyna pis işleri etdi. Olar hemme ýerde — iň kiçi obadan tä uly gala çenli ähli ýerde seždegähleri gurdy. ¹⁰Olar her bir beýik baýyrda hem-de gür ýaprakly her bir agajyň astynda dikme daşlary we Aşera butlaryny dikdiler. ¹¹Olar şol seždegählerde Rebbiň öz ýurtlaryndan kowup çykaran milletleriniň edişi ýaly sadakalar berdiler. Olar pis işleri edip, Rebbiň gaharyny getirdiler. ¹²Olar Rebbiň: «Siz butlara sežde etmäň» diýip aýdan sözüne gulak asman, butlara sežde etdiler. ¹³Emma Reb şonda-da ähli pygamberler we görgürler arkaly ysraýyl we ýahuda halklaryna duýduryş berip, şeýle diýipdi: «Siz bu pis ýollaryňyzdan dönüň, atalaryňyza tabşyran, gullarym pygamberler arkaly size ýollan kanunyma görä Meniň tabşyryklarymy we parzlarymy berjaý ediň». ¹⁴Olar Rebbe gulak asmadylar we öz Hudaýy bolan Rebbe iman etmedik atalary ýaly boýnuýogynlyk etdiler. ¹⁵Olar Rebbiň parzlaryny, atalary bilen eden ähtini, Onuň beren duýduryşlaryny ret etdiler. Olar dereksiz hudaýlaryň yzyna eýerip, özleri hem dereksiz adamlar boldular. Olar Rebbiň: «Töweregiňizdäki milletler ýaly ýaşamaň» diýip tabşyran milletleriniň yzlaryna eýerdiler. ¹⁶Olar Hudaýy Rebbiň ähli tabşyryklaryndan ýüz dönderdiler-de, özleri üçin iki sany guýma göle butuny we Aşera butuny ýasap, asman jisimine sežde etdiler we Bagala gulluk etdiler. ¹⁷Olar ogullaryny we gyzlaryny otdan geçirdiler, palçylyk we jadygöýlik bilen meşgullandylar. Olar Rebbiň nazarynda ýigrenji işlere baş urup, Onuň gaharyny getirdiler. ¹⁸Reb Ysraýyla garşy gahardan ýaňa lowlap, olary ret etdi. Ýahuda tiresinden başga ýekeje adam-da galmady.

¹⁹Ýahuda halky hem öz Hudaýy Rebbiň tabşyryklaryny berjaý etmedi, ol-da ysraýyllaryň adatlaryna eýerdi. ²⁰Reb bütin Ysraýyl nesillerinden ýüz dönderdi. Ol olary jezalandyryp, talaňçylaryň eline berdi. Şeýdip, Reb olaryň baryny Öz huzuryndan ýok etdi.

²¹Reb Ysraýyly Dawudyň nesilleriniň elinden alandan soň, ysraýyllar Nebadyň ogly Ýarobgamy patyşa etdiler. Ýarobgam ysraýyllary Rebbiň ýolundan azaşdyryp, olara uly günäler etdirdi. ^22-23Ysraýyl halky Ýarobgamyň eden günälerini gaýtalady. Rebbiň Öz gullary pygamberler arkaly aýdyşy ýaly, ysraýyl halkyny huzuryndan ýok edýänçä, olar günä etmekden el çekmediler. Şeýdip, olar öz ýurtlaryndan Aşura sürgün edildiler we olar tä şu güne çenli hem şol ýerdedirler.

Aşurlylar Ysraýylda mesgen tutýarlar

²⁴Aşur patyşasy Babyldan, Kutdan, Awadan, Hamatdan we Separwaýymdan adamlary getirip, olary ysraýyllaryň ýerine Samariýanyň galalarynda ýerleşdirdi. Olar Samariýany eýeläp, onuň galalarynda mesgen tutdular. ²⁵Bu dürli milletleriň halklary Samariýada ilki ornaşan wagtlarynda Rebbe ybadat etmediler. Şonuň üçin hem Reb olaryň arasyna ýolbarslar iberdi. Ýolbarslar olaryň birnäçesini öldürdiler. ²⁶Onsoň Aşur patyşasyna şeýle habar berildi: «Seniň ýesir edip, Samariýa şäherlerinde ýerleşdiren milletleriň Ysraýyl Hudaýynyň adatlaryny bilmeýärler. Şonuň üçin hem bu ýurduň Hudaýy olaryň üstüne ýolbarslar iberdi. Ýolbarslar-da olary öldürýärler». ²⁷Onsoň Aşur patyşasy şeýle tabşyryk berdi: «Samariýadan sürgün edilip getirilen ruhanylaryň birini boşadyp, yzyna iberiň. Goý, ol ruhany gidip, Samariýada ýaşasyn hem-de şol ýerde ýaşaýan milletlere ýurduň Hudaýynyň hökümlerini öwretsin». ²⁸Şeýdip, Aşur patyşasynyň Samariýadan sürgün edilip getirilen ruhanylaryndan biri Samariýa gelip, Beýtelde ýaşady we Samariýada ýaşaýan milletlere Rebbe nädip ybadat etmelidigini öwretdi.

²⁹Emma muňa garamazdan, her millet öz hudaýlaryny ýasap, olaryň hersi öz ýaşaýan galalarynda samariýalylaryň diken seždegählerinde goýdy. ³⁰Babyllylar Sukotbenot butuny, kutlylar Nergal butuny, hamatlylar Aşyma butuny, ³¹awalylar Nibhaz we Tartag butlaryny ýasadylar. Separwaýymlylar Adrammelek we Anammelek butlary üçin çagalaryny ýakma gurbanlyk hökmünde hödürlediler. ³²Olar seždegählerde özleri üçin gurbanlyk hödürlär ýaly, öz aralaryndaky dürli milletlerden bolan ruhanylary bellediler, şeýle hem olar Rebbe ybadat etdiler. ³³Şeýdip, olar hem Rebbe, hem aralaryndan sürgün edilen milletleriniň adatlaryna görä öz hudaýlaryna sežde etdiler. ³⁴Olar şu güne çenli hem özleriniň ozalky adatlaryna eýerip, Rebbe sežde etmeýärler. Rebbiň Ysraýyl diýip atlandyran Ýakubyň nesillerine beren tabşyryklaryny, kanunyny, hökümlerini we parzlaryny berjaý etmeýärler.

³⁵Reb Ýakubyň nesilleri bilen äht edip, olara şeýle tabşyryk beripdi: «Siz keseki hudaýlara sežde etmäň, olaryň öňünde dyza çöküp, olara gullugam etmäň, gurbanlygam bermäň. ³⁶Sizi beýik gudrat we güýç bilen Müsür ýurdundan çykaran Rebbe sežde ediň, Onuň öňünde dyza çöküp, Oňa gurbanlyk beriň. ³⁷Rebbiň siziň üçin ýazan tabşyryklaryny, kanunyny, hökümlerini we parzlaryny seresaplyk bilen berjaý ediň. Siz keseki hudaýlara sežde etmäň. ³⁸Meniň siziň bilen eden ähtimi unutmaň we keseki hudaýlara sežde etmäň. ³⁹Siz diňe Hudaýyňyz Rebbe sežde ediň. Reb sizi ähli duşmanlaryňyzyň elinden gutarar». ⁴⁰Emma olar Rebbiň sözüne gulak asman, özleriniň ozalky adatlaryna eýerdiler.

⁴¹Şeýdip, bu milletler hem Rebbe, hem oýulyp ýasalan butlaryna sežde etdiler. Ata-babalary näme eden bolsalar, ogullary-da, nesilleri-de tä şu güne çenli şolaryň edenlerini gaýtalap gelýärler.

18-nji bap

Ýahuda patyşasy Hizkiýa

¹Ysraýyl patyşasy Elanyň ogly Hoşeýanyň patyşalygynyň üçünji ýylynda Ýahuda patyşasy Ahazyň ogly Hizkiýa Ýahuda patyşa boldy. ²Hizkiýa patyşa bolan wagty ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde ýigrimi dokuz ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesiniň ady Abydy. Ol Zakarýanyň gyzydy. ³Hizkiýa atasy Dawut ýaly Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. ⁴Ol seždegähleri ýok etdi, dikme daşlary ýykdy we Aşera butlaryny kesip aýyrdy. Musanyň ýasan bürünç ýylanyny parçalady, çünki ysraýyl halky şol günlere çenli bürünç ýylana ýakymly ysly tütetgi ýakyp gelipdi. Ol bürünç ýylan Nehuştan diýip atlandyryldy. ⁵Hizkiýa Ysraýyl Hudaýy Rebbe bil baglady. Ýahudada öňki-soňky bolan ähli patyşalaryň arasynda onuň ýalysy ýokdy. ⁶Çünki Hizkiýa Rebbe wepaly bolup, hiç haçan Onuň yzyna eýermekden ýüz döndermedi we Rebbiň Musa beren tabşyryklaryny berjaý etdi. ⁷Reb onuň bilendi. Hizkiýa nirä gitse-de, onuň işi oňuna boldy. Ol Aşur patyşasyna garşy gozgalaň turuzdy we oňa gulluk etmekden boýun gaçyrdy. ⁸Hizkiýa iň kiçi obadan tä uly gala çenli bolan ýerlerde ýaşaýan piliştlileriň baryny, şeýle hem Gazany we onuň çägindäkileri ýeňlişe sezewar etdi.

⁹Hizkiýanyň şalygynyň dördünji ýylynda, Elanyň ogly Ysraýyl patyşasy Hoşeýanyň şalygynyň ýedinji ýylynda Aşur patyşasy Şalmaneser Samariýanyň üstüne hüjüm edip, onuň daşyny gabady. ¹⁰Üçünji ýylda Şalmaneser Samariýany basyp aldy. Bu Hizkiýanyň patyşalygynyň altynjy we Ysraýyl patyşasy Hoşeýanyň şalygynyň dokuzynjy ýylynda bolup geçdi. ¹¹Aşur patyşasy ysraýyllary Aşura ýesir edip äkitdi we olary Halada, Gozandaky Habor derýasynyň ýakasynda we Madaý galalarynda ýerleşdirdi. ¹²Ysraýyllar Hudaýy Rebbiň sözüne gulak asmandyklary üçin hem-de Onuň ähtinden, Rebbiň guly Musa beren tabşyryklaryndan ýüz öwrendikleri üçin şeýle ýagdaýa düşdüler.

Aşurlylar Ýahuda hüjüm edýärler

¹³Hizkiýa patyşanyň şalygynyň on dördünji ýylynda Aşur patyşasy Sanherip Ýahudanyň ähli galalaryna garşy hüjüm edip, olary basyp aldy. ¹⁴Ýahuda patyşasy Hizkiýa Lakyş galasyndaky Aşur patyşasynyň ýanyna habar ýollap: «Hata etdim, meniň ýurdumdan git, talap eden zadyňy bereýin» diýdi. Aşur patyşasy Ýahuda patyşasy Hizkiýadan bäş ýüz batman^[11] kümüş bilen elli batman^[12] altyn talap etdi. ¹⁵Hizkiýa Rebbiň öýündäki we patyşanyň öýündäki hazynalardan tapylan kümşüň baryny alyp, Aşur patyşasyna berdi. ¹⁶Şol döwürde Ýahuda patyşasy Hizkiýa Rebbiň ybadathanasynyň gapylarynyň we söýeleriniň üstüne çaýan altynyny-da alyp, Aşur patyşasyna berdi. ¹⁷Aşur patyşasy serkerdebaşysyny, köşk emeldaryny we wezirini uly goşun bilen Lakyşdan Iýerusalime Hizkiýa patyşanyň ýanyna iberdi. Olar Iýerusalime gelip, ýokarky howdanyň arygynyň ýanynda durdular. Bu aryk Çyrpyjy meýdanynyň ýolunda ýerleşýärdi. ¹⁸Olar patyşany çagyranlarynda, köşgi dolandyryjy Hilkiýanyň ogly Elýakym, Şebna kätip we Asafyň ogly Ýowa — patyşanyň baş emeldary olaryň ýanyna bardylar.

¹⁹Hizkiýanyň ýanyna baryp, beýik Aşur patyşasy şeýle diýýär diýiň: «Sen nämä bil baglaýarsyň? ²⁰Sen harby ukybyň we güýç-kuwwatyň gürrüňini edýärsiň, emma olar boş sözlerdir. Sen kime bil baglap, meniň garşyma gozgalaň turuzdyň? ²¹Seret, ine, sen döwük gamyş kysmy Müsüre bil baglaýarsyň. Emma kim şol döwük gamşa hasa hökmünde söýense, şonuň eline batar. Müsür patyşasy faraon hem özüne bil baglaýanlaryň hemmesi üçin şeýledir. ²²Eger sen maňa: „Biz Hudaýymyz Rebbe bil baglaýarys“ diýseň, onda Hizkiýanyň Ýahuda we Iýerusalime ýüzlenip: „Siz Iýerusalimde şu gurbanlyk sypasynyň öňünde sežde ediň“ diýip, onuň ýykan seždegähleri, gurbanlyk sypalary Hudaýyňky dälmi näme? ²³Indi gel-de, meniň jenabym Aşur patyşasy bilen bäsleş. Eger-de men size iki müň sany at bersem, siz olara münmäge şonça adam tapyp bilersiňizmi? ²⁴Onsoň siz nädip jenabymyň iň pes derejeli serkerdesini ýeňip biljek? Siz söweş arabalary we söweş arabaly esgerleri bar diýip, Müsüre bil baglaýarsyňyzmy? ²⁵Munuň üstesine-de, siz meni Rebden rugsatsyz bu ýurdy weýran etmäge gelendir öýdýärsiňizmi? Reb maňa şu ýurduň üstüne çoz-da, ony derbi-dagyn et diýdi».

²⁶Onsoň Hilkiýanyň ogly Elýakym, Şebna we Ýowa baş wezire şeýle diýdiler: «Haýyş edýäris, biz gullaryň bilen öz düşünýän dilimizde — arameýçe gürleş. Biziň bilen ýahudalaryň dilinde gürleşme, diwaryň üstündäki adamlar diňläp durlar» ²⁷Emma baş wezir olara şeýle jogap berdi: «Jenabym meni bu sözleri diňe jenabyňyza we size aýtmak üçin ýolladymy näme? Diwaryň üstünde oturan adamlara aýtmak üçin hem ýollamadymy eýsem? Olar hem siziň ýaly öz nejasatlaryny iýip, öz peşewlerini içerler».

²⁸Onsoň baş wezir dik durup, bar sesi bilen gygyryp, ýahuda dilinde gepledi. Ol: «Beýik patyşa bolan Aşur patyşasynyň sözüni diňläň. ²⁹Patyşa şeýle diýýär: „Hizkiýa özüňizi aldatmaň! Ol sizi meniň elimden halas edip bilmez. ³⁰Hizkiýa: ‘Reb bizi hökman halas eder we bu şäher Aşur patyşasynyň eline berilmez’ diýip, size Rebbe bil baglatmasyn. ³¹Hizkiýa gulak asmaň!“ Aşur patyşasy şeýle diýýär: „Meniň bilen ýaraşyk ediň-de, meniň ýanyma geliň. Şonda her kim öz üzümçiliginiň hem-de injir daragtynyň miwesinden iýip, öz guýusyndan suw içer. ³²Soňra men gelip, sizi öz ýurduňyza meňzeş bir ýurda alyp bararyn. Ol ýer bugdaý, şerap, çörek, üzümlik, zeýtun ýagy we bal mekanydyr. Şeýdip, siz ölmän, aman galarsyňyz. Hizkiýanyň: ‘Reb bizi halas eder’ diýip, aldamakçy bolýan sözlerine gulak asmaň. ³³Haýsy milletleriň hudaýlary öz ýurduny Aşur patyşasynyň elinden halas edipdir? ³⁴Hamadyň we Arpadyň hudaýlary nirede? Separwaýymyň, Henanyň we Ywahyň hudaýlary nirede? Samariýanyň hudaýlary olary meniň elimden halas etdilermi? ³⁵Rebbiň Iýerusalimi meniň elimden halas ederi ýaly, bu hudaýlaryň arasynda öz ýurtlaryny meniň elimden halas edeni barmy?“»

³⁶Emma halkdan ses çykmady, oňa jogap gaýtaran bolmady, çünki Hizkiýa patyşa: «Oňa jogap gaýtarmaň» diýip tabşyrypdy. ³⁷Şeýdip, köşgi dolandyryjy Hilkiýanyň ogly Elýakym, Şebna kätip we Asafyň ogly Ýowa — patyşanyň baş emeldary dagy ýakalaryny ýyrtyp, Hizkiýanyň ýanyna gelip, oňa baş weziriň sözlerini aýdyp berdiler.

19-njy bap

Hizkiýa Işaýa pygambere geňeşýär

¹Hizkiýa patyşa Rabşakanyň sözlerini eşiden-de, ýakasyny ýyrtyp, jul geýnip, Rebbiň öýüne gitdi. ²Patyşa köşgi dolandyryjy Elýakymy, Şebna mürzäni we ýaşuly ruhanylary Amozyň ogly Işaýa pygamberiň ýanyna iberdi. Hemmesi jul geýdiler. ³Olar Işaýa pygambere şeýle diýdiler: «Hizkiýa patyşa şeýle diýýär: „Şu gün biz hasrat, jeza we ryswalyk astyndadyrys; biziň ýagdaýymyz dünýä injek bolup duran balasyny dogurmaga mejaly galmadyk aýalyňky ýalydyr. ⁴Onuň alyhezreti Aşur patyşasynyň iberen baş weziriniň diri Hudaýy masgaralamak üçin aýdan ähli sözlerini, belki, Hudaýyň Reb eşidendir; Hudaýyň Reb şol sözleri üçin olary jezalandyrar. Indi aman galan adamlar üçin dileg et“». ⁵Hizkiýanyň hyzmatkärleri Işaýa pygamberiň ýanyna gelenlerinde, ⁶Işaýa pygamber olara şeýle diýdi: «Jenabyňyza aýdyň, Reb şeýle diýýär: „Aşur patyşasynyň hyzmatkärleriniň Meni kemsidip aýdan sözlerini eşideniň üçin olardan gorkma. ⁷Men onuň içine bir ruh ibererin, welin, ol bir habar eşidip, öz ýurduna dolanar. Men ony öz ýurdunda gylyç bilen öldürderin“».

Aşur patyşasynyň haýbaty

⁸Baş wezir Aşur patyşasynyň Lakyşdan gaýdandygyny eşidip, yzyna dolandy. Ol patyşanyň Libna galasyna garşy urşup ýörendigini gördi. ⁹Patyşa Efiopiýa patyşasy Tirhakanyň özi bilen uruşmaga çykandygyny eşidip, ol Hizkiýanyň ýanyna çaparlar ýollady. ¹⁰Aşur patyşasy Ýahuda patyşasy Hizkiýa şeýle habar iberdi: «Seniň bil baglaýan Hudaýyň: „Iýerusalim Aşur patyşasynyň eline berilmez“ diýip, seni aldamasyn. ¹¹Aşur patyşasynyň ähli ýurtlary bütinleý ýok edip, halklaryň başyna nä günleri getirendigini eşidensiň. Indi siz halas edilermikäňiz? ¹²Ata-babalarymyň derbi-dagyn eden galalarynyň: Gozanyň, Haranyň, Resepiň ilatyny, Telasarda bolan Eden halkyny öz hudaýlary ata-babalaryňyň elinden halas etdimi? ¹³Hamat, Arpat we Separwaýym galalarynyň şalary, Hena we Ywah galalarynyň şalary nirede?»

Hizkiýanyň dilegi

¹⁴Hizkiýa haty çaparlaryň elinden alyp okady. Onsoň ol Rebbiň öýüne baryp, haty Rebbiň öňünde açyp goýdy. ¹⁵Hizkiýa Rebbiň huzurynda dileg edip, şeýle diýdi: «Eý, keruplaryň üstünde tagt guran Ysraýyl Hudaýy Reb! Bütin dünýäniň patyşalyklarynyň Hudaýy Sensiň, Sen ýeke-täksiň. Ýeri-gögi ýaradan-da Sensiň. ¹⁶Ýa Reb, gulak as-da, eşit, ýa Reb, gözleriňi aç-da gör. Sanheribiň diri Hudaýy masgaralap, aýdan sözlerini eşit. ¹⁷Ýa Reb, hakykatdanam, Aşur patyşalary ähli milletleri we olaryň ýurtlaryny weýran etdiler. ¹⁸Şol milletleriň hudaýlaryny oda atyp ýakdylar, olar hudaýlar däldi. Olar adamlaryň agaçdan we daşdan ýasan butlarydy. ¹⁹Indi, eý, Hudaýymyz Reb, bizi Aşur patyşasynyň elinden halas et. Ýa Reb, goý, bütin dünýäniň ähli patyşalyklary Seniň ýeke-täk Hudaýdygyňy bilsinler».

Işaýa pygamber Aşur patyşasy barada pygamberlik edýär

²⁰Onsoň Amozyň ogly Işaýa pygamber şeýle sözler bilen Hizkiýanyň ýanyna adam iberdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Aşur patyşasy Sanherip barada eden dilegiňi eşitdim. ²¹Men — Rebbiň ol barada aýdan sözleri şudur:

Sion boý gyzy

ýigrenç bilen seni kemsidýär,

Iýerusalim gyzy^[13]

seniň üstüňden gülýär“.

²²Sen kimi masgaralap, kime dil ýetirdiň?

Kimiň garşysyna sesiňe bat berip,

kime ulumsylyk bilen gabak galdyrdyň?

Ysraýylyň Mukaddesine!

²³Çaparlaryň arkaly

Taňryny masgaralap,

şeýle diýdiň:

„Birtopar söweş arabalarym bilen

daglaryň üstüne çykdym,

Liwanyň jümmüşine bardym,

onuň iň uzyn kedr agaçlaryny,

gözel serwi agaçlaryny çapdym.

Men onuň iň çola ýerine,

gür jeňňeline girdim.

²⁴Keseki ýurtlarda guýular gazyp,

suwuny içdim.

Müsüriň ähli derýalaryny,

öz dabanym bilen guratdym“.

²⁵„Eşitmediňmi näme sen

ozaldan şu netijä gelenimi?

Gadymdan bäri muny ýüregime düwdüm,

indi şu gün ony amala aşyrýaryn,

sen galalary weýran edersiň,

harabaçylyga öwrersiň.

²⁶Bu galalaryň ilaty ejizdi,

aljyrap howsala düşdüler.

Olar meýdan ösümlikleriniň,

mymyk gök maýsalyklaryň,

tamyň üstündäki otlaryň,

ösmänkä gurap ýok bolşy dek boldular.

²⁷Emma seniň oturyp-turşuňy,

girip-çykyşyňy,

Maňa garşy dyzaýşyňy bilýärin.

²⁸Meniň garşyma dyzanlygyň,

gopbamlygyň

gulagyma gelip ýetendigi üçin,

burunlygymy burnuňa,

agyzzyrygymy-da agzyňa dakyp,

seni gelen ýoluň bilen

yzyňa ugradaryn Men“».

²⁹Işaýa pygamber Hizkiýa şeýle diýdi: «Seniň üçin alamat şudur: „Şu ýyl we geljek ýyl siz özi biten zady iýersiňiz, üçünji ýyl bolsa özüňiz ekip, hasylyny orup alyň we üzüm baglaryny oturdyň-da, şolaryň miwelerini iýiň. ³⁰Ýahuda nesilleriniň gutulyp aman galanlary ýene-de aşakda kök urup, ýokarda miwe bererler. ³¹Aman galanlar Iýerusalimden, halas bolanlar Sion dagyndan çykyp gelerler. Bu Rebbiň yhlasy bilen amala aşar“».

³²Reb Aşur patyşasy barada şeýle diýýär: «Ol bu şähere girmez, ok atmaz, bu şäheriň garşysyna galkanly çykmaz we şäheriň diwaryna ýaplap, ýapgyt gurmaz. ³³Ol gelen ýoly bilen yzyna gaýdar, ýöne bu şähere girmez. Muny Men — Reb aýdýandyryn. ³⁴Men bu şäheri Özümiň hem-de gulum Dawudyň hatyrasy üçin gorap, ony halas ederin».

Sanheribiň ýeňlişi we ölümi

³⁵Edil şol gije Rebbiň perişdesi gidip, aşurlylaryň düşelgesinde ýüz segsen bäş müň adamy öldürdi. Ertesi daňdan turup görseler, ol ýeri jesetden doly eken! ³⁶Aşur patyşasy Sanherip düşelgäni taşlap, öz ýurduna gaýtdy. Ol Ninewä gelip, şol ýerde galdy. ³⁷Sanherip öz hudaýy Nisrokyň buthanasynda oňa sežde edip durka, ogullary Adrammelek bilen Sareser kakalaryny gylyç bilen öldürdiler-de, Ararat ýurduna gaçyp gitdiler. Onsoň onuň ýerine ogly Esarhadon patyşa boldy.

20-nji bap

Hizkiýa syrkawlaýar

¹Şol döwürlerde Hizkiýa syrkawlap, ölüm ýassygynda ýatyrdy. Amozyň ogly Işaýa pygamber onuň ýanyna gelip: «Reb şeýle diýýär: „Öýüňdäkilere wesýet et, çünki sen ölersiň, sen bu keselden gutulmarsyň“» diýdi. ²Onsoň Hizkiýa ýüzüni diwara tarap öwrüp, Rebbe dileg etdi. ³«Saňa ýalbarýaryn, eý, Reb, meniň Saňa wepalylyk bilen ak ýürekden hyzmat edenimi hem-de Seniň nazaryňda dogry işleri edenimi ýatla». Hizkiýa zar-zar aglady. ⁴Işaýa pygamber entek ortaky howludan çykmanka, oňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁵«Yzyňa dolanyp bar-da, Meniň halkymyň hökümdary Hizkiýa atasy Dawudyň Hudaýy Rebbiň şeýle diýýändigini aýt: „Men seniň dilegiňi eşitdim, seniň gözýaşlaryňy gördüm. Men seni hökman sagaldaryn we üçünji güni sen Rebbiň öýüne bararsyň. ⁶Men seniň ömrüňi on bäş ýyl uzaldaryn. Men seni we bu şäheri Aşur patyşasynyň elinden halas ederin. Men Iýerusalimi Özümiň we gulum Dawudyň hatyrasy üçin goraryn“». ⁷Onsoň Işaýa pygamber Hizkiýanyň hyzmatkärlerine: «Ýenjilen injir getiriň-de, ony patyşanyň çybanynyň üstüne ýapyň. Şondan soň ol sagalar» diýdi.

⁸Hizkiýa Işaýa pygamberden: «Rebbiň meni sagaltjakdygyna we üçünji güni meniň Rebbiň öýüne barjakdygyma näme alamat bolar?» diýip sorady. ⁹Işaýa Hizkiýadan: «Reb beren wadasyny ýerine ýetirer. Rebden saňa alamat şudur: şu wagt basgançakdaky kölege on basgançak öňe gitsinmi ýa-da on basgançak yza gaýtsynmy?» diýip sorady. ¹⁰Hizkiýa: «Kölegäniň on basgançak öňe uzamagy adaty zatdyr. Şonuň üçin-de, goý, kölege yza süýşsün» diýip jogap berdi. ¹¹Işaýa pygamber Rebbi çagyrdy. Reb hem Ahazyň basgançagyna düşen kölegäni on basgançak yza süýşürdi.

Babyldan gelen çaparlar

¹²Şol wagt Baladanyň ogly Babyl patyşasy Merodakbaladan Hizkiýa patyşanyň syrkawlandygyny eşidip, oňa wekillerinden hatlar bilen peşgeş ýollady. ¹³Hizkiýa Babyl patyşasynyň wekillerini diňläp, olara hazynasyndaky kümşüni, altynyny, hoşboý ysly zatlaryny, gymmatbaha ýaglaryny, ýarag gorhanasyny hem-de ammarlaryndaky zatlaryň baryny görkezdi. Ol köşgündäki we bütin patyşalygyndaky zatlaryň baryny wekillere görkezdi. ¹⁴Onsoň Işaýa pygamber Hizkiýa patyşanyň ýanyna gelip, ondan: «Bu adamlar saňa näme diýdiler? Olar seniň ýanyňa nireden geldiler?» diýip sorady. Hizkiýa hem: «Olar uzak ýurtdan Babyldan geldiler» diýip jogap berdi. ¹⁵Işaýa pygamber: «Olar seniň köşgüňde näme zatlary gördüler?» diýip, Hizkiýadan sorady. Hizkiýa: «Olar meniň köşgümde bolan zatlaryň baryny gördüler. Ammarlarymda olara görkezilmedik hiç bir zat galmady» diýip jogap berdi.

^16-17Onsoň Işaýa pygamber Hizkiýa şeýle diýdi: «Rebbiň sözüni eşit: „Bir gün seniň köşgüňdäki zatlaryň hemmesi we atalaryňyň tä şu güne çenli ýygnan zatlarynyň bary Babyla äkidiler, ýekeje zat hem galdyrylmaz. ¹⁸Seniň öz bagryňdan önen nesilleriň Babyla sürgün edilip, şol ýerde patyşanyň köşgünde agtalar bolarlar“». ¹⁹Onsoň Hizkiýa Işaýa pygambere: «Rebbiň seniň üstüň bilen aýdan sözi ýagşy sözdür» diýdi. Çünki Hizkiýa: «Eger meniň döwrümde asudalyk we howpsuzlyk bolsa, oňa ýetesi näme bar?!» diýip pikir etdi.

Hizkiýanyň ölümi

²⁰Hizkiýanyň beýleki işleri, görkezen edermenlikleri, onuň howdan we ýap gazyp, olardan şähere suw getirişi barada ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²¹Hizkiýa ata-babalaryna gowuşdy. Ogly Manaşa onuň ýerine patyşa boldy.

21-nji bap

Ýahuda patyşasy Manaşa

¹Manaşa patyşa bolanda on iki ýaşyndady. Ol Iýerusalimde elli bäş ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesiniň ady Hepsibady. ²Rebbiň ysraýyllaryň arasyndan kowup çykaran milletleriniň eden nejis işleri ýaly Manaşa hem Rebbiň nazarynda nejis işleri etdi ³Manaşa kakasy Hizkiýanyň ýok eden seždegählerini dikeltdi. Ol Ysraýyl patyşasy Ahabyň edişi ýaly, Bagalbut üçin gurbanlyk sypalaryny gurup, Aşera butlaryny dikdi. Ol ähli asman jisimlerine sežde edip, şolara gulluk etdi. ⁴Ol Rebbiň: «Iýerusalimde maňa ybadat ediler» diýen Rebbiň öýünde butlar üçin gurbanlyk sypalaryny bina etdi. ⁵Manaşa Rebbiň öýüniň iki howlusynda ähli asman jisimleri üçin gurbanlyk sypalaryny bina etdi. ⁶Manaşa ogluny otdan geçirdi, gözbagçylyk we täleýe garamaklyk bilen meşgullandy. Ol palçylyk, jadygöýlik bilen iş salyşdy. Ol Rebbiň gaharyny getirip, Onuň nazarynda köp ýigrenji işleri etdi. ⁷Manaşa ýasan oýma Aşera butuny Rebbiň öýünde goýdy. Bu öý Rebbiň Dawuda we onuň ogly Süleýmana: «Maňa şu öýde we bütin Ysraýyl tirelerinden seçip alan şäherim Iýerusalimde ybadat ediler. ⁸Eger olar meniň ähli tabşyryklarymy we gulum Musanyň olara tabşyran kanunyny berjaý etseler, Men mundan beýläk ysraýyl halkyny atalaryna beren ýurdumdan daşary çykartmaryn» diýen öýüdi. ⁹Emma olar muňa gulak asmadylar. Manaşa halky şeýle bir azdyrdy welin, olar Rebbiň ysraýyl halkynyň öňünden kowup çykaran milletlerinden hem köp pis işleri etdiler.

^10-11Reb Öz gullary pygamberler arkaly şeýle diýdi: «Ýahuda patyşasy Manaşa nejis işleri bilen özünden ozalky amorlaryň eden işlerinden-de has beter pis işleri etdi we öz butlary bilen Ýahuda günä etdirdi. ¹²Şonuň üçin-de Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Ine, Men Iýerusalimiň we Ýahudanyň başyna şeýle bir betbagtçylyk getirerin welin, ol barada eşiden her kişiniň ýüregi ýarylar. ¹³Men Samariýanyň we Ahabyň nesilleriniň başyna nähili günleri salan bolsam, Iýerusalimiň başyna-da şol günleri salaryn. Bir kişiniň gap-çanagy süpürip, arassalap, düňderip goýşy ýaly, Men-de Iýerusalimi syryp-süpürip ýok ederin. ¹⁴Mirasymdan — ysraýyllardan aman galanlary taşlaryn-da, olary duşmanlarynyň eline bererin. Olar ähli duşmanlaryna talaň we olja bolarlar. ¹⁵Çünki olar Meniň ýigrenýän işlerimi edip, atalarynyň Müsürden çykan gününden, tä şu güne çenli Meni gazaplandyryp geldiler.“»

¹⁶Manaşa ýahudalara günä etdirip, olar Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdiler. Munuň üstesine-de, Manaşa Iýerusalimi boýdan-başa bigünä gandan doldurdy. ¹⁷Manaşanyň galan işleri we ähli eden işleri, günäleri barada ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ¹⁸Manaşa ata-babalaryna gowuşdy. Ol öz köşgüniň bagy bolan Uza bagynda jaýlandy. Ogly Amon onuň ýerine patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Amon

¹⁹Amon patyşa bolan wagty ýigrimi iki ýaşyndady. Ol Iýerusalimde iki ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Meşullemet ýotbaly Harusyň gyzydy. ²⁰Amon kakasy Manaşa ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ²¹Ol kakasynyň ýörän ýollaryndan ýöräp, onuň sežde eden butlaryna sežde edip, şolara gulluk etdi. ²²Amon atalarynyň Hudaýy Rebbi terk edip, Onuň yzyna eýermedi. ²³Amonyň nökerleri oňa garşy dildüwşük gurap, ony öz köşgünde öldürdiler. ²⁴Emma ýurduň ilaty Amon patyşa garşy dildüwşük guranlaryň baryny öldürip, onuň ýerine ogly Ýoşyýany patyşa etdi. ²⁵Amonyň beýleki işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁶Ol Uza bagynda, öz guburynda jaýlandy. Onsoň ogly Ýoşyýa onuň ýerine patyşa boldy.

22-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýoşyýa

¹Ýoşyýa patyşa bolan wagty sekiz ýaşyndady. Ol Iýerusalimde otuz bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Ýedida boskatly Adaýanyň gyzydy. ²Ýoşyýa Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. Ol saga-sola sowulman, atasy Dawudyň ýollaryndan ýöredi.

Töwrat tapylýar

³Ýoşyýanyň patyşalygynyň on sekizinji ýylynda patyşa Asalýanyň ogly, Meşullamyň agtygy Şapan mürzäni şeýle tabşyryk bilen Rebbiň öýüne iberdi: ⁴«Baş ruhany Hilkiýanyň ýanyna bar-da, oňa gapy sakçylarynyň halkdan ýygnap, Rebbiň öýüne getiren kümşüniň baryny sana diý. ^5-6Goý, ol kümüş Rebbiň öýüniň işine bellenen baştutanlaryň eline berilsin. Baştutanlar hem bu kümşi Rebbiň öýüni bejerýän işçilere, agaç ussalaryna we daş örüjilere hem-de beýleki gurluşykçylara bersin. Goý, olar bu kümşi Rebbiň öýüni bejerer ýaly agaç we ýonulan daş satyn almak üçin ulansynlar. ⁷Emma olaryň eline berlen kümşüň hetdi-hasaby soralmasyn, çünki olar sadyklyk bilen işleýärler».

⁸Baş ruhany Hilkiýa Şapan mürzä: «Men Rebbiň öýünden Töwrady tapdym» diýdi. Hilkiýa kitaby oňa berdi, ol hem bu kitaby okady. ⁹Onsoň Şapan mürze patyşanyň ýanyna gelip: «Seniň gullaryň Rebbiň öýündäki bar kümşi boşadyp, Rebbiň öýüniň işine bellenen baştutanlaryň eline beripdirler» diýip, bar zady oňa habar berdi. ¹⁰Şapan mürze patyşa ýene: «Hilkiýa ruhany maňa bir kitap berdi» diýdi. Onsoň ol kitaby alyp, patyşa sesli okap berdi.

¹¹Patyşa Töwradyň sözlerini eşidip, ýakasyny ýyrtdy. ¹²Onsoň patyşa Hilkiýa ruhana, Şapanyň ogly Ahykama, Mikaýanyň ogly Akbora, Şapan mürzä we öz hyzmatkäri Asaýa şeýle tabşyryk berdi: ¹³«Baryň-da, tapylan bu kitapdaky aýdylýan sözlere görä meniň üçin, meniň halkym bolan bütin ýahuda halky üçin Rebden soraň, çünki Rebbiň bize garşy lowlaýan gazaby gaty güýçlüdir. Biziň atalarymyz bu kitabyň biziň üçin ýazylan sözlerini berjaý etmediler».

¹⁴Şeýdip, Hilkiýa ruhany, Ahykam, Akbor, Şapan we Asaýa dagy Hulda atly pygamber aýalyň ýanyna gitdiler. Hulda egin-eşik sakçysy Harhasyň agtygy, Tikwanyň ogly Şallumyň aýalydy. Ol aýal Iýerusalimiň ikinji bölüminde ýaşaýardy. ¹⁵Hulda olara: «Ysraýyl Hudaýy Reb sizi meniň ýanyma iberen adama şeýle diýýär: ¹⁶Reb şeýle diýýär diýiň: „Men Ýahuda patyşasynyň bu kitapda okan zatlaryna görä hökman bu ýere we bu ýerde ýaşaýanlaryň başyna bir betbagtçylyk indererin. ¹⁷Olaryň Meni terk edip, başga hudaýlara ýakymly ysly tütetgi ýakyp, öz pis işleri bilen Meniň gaharymy getirendikleri üçin Meniň bulara bolan gaharym has tutaşdy, ol indi hiç haçan sönmez“. ¹⁸Emma Ysraýyl Hudaýy Reb Özünden soramak üçin şu ýere ýollan Ýahuda patyşasyna onuň eşiden sözleri barada şeýle diýýär: ¹⁹„Meniň bu ýurdy weýran edip, onuň ýaşaýjylaryny näletlemek baradaky sözlerimi eşideniňde, seniň ýüregiň ýumşady. Özüňi Rebbiň huzurynda peseltdiň, ýakaňy ýyrtyp, öňümde dady-perýat etdiň. Şonuň üçin Men seniň dilegiňi eşitdim. Muny Men-Reb aýdýandyryn. ²⁰Indi Men seni atalaryňyň ýanyna ýygnaryn, sen asudalyk bilen öz gabryňa girersiň. Meniň bu ýere getirjek betbagtçylygymy sen görmersiň“». Olar bu habary patyşa ýetirdiler.

23-nji bap

Ýoşyýa butparazçylygyň soňuna çykýar

¹Onsoň Ýoşyýa patyşa Ýahudanyň we Iýerusalimiň ýaşulularynyň baryny çagyrdyp, öz ýanyna toplady. ²Ýoşyýa patyşa bütin ýahuda halky, bütin Iýerusalim ilaty, ruhanylar, pygamberler, uludan-kiçä bütin halk bilen Rebbiň öýüne gitdi. Patyşa Rebbiň öýünden tapylan Äht kitabyndaky sözleri olara sesli okap berdi. ³Ýoşyýa sütüniň gapdalynda durup, Rebbiň tabşyryklaryny, permanlaryny, parzlaryny bütin kalby bilen, bütin jany-teni bilen berjaý edip, Rebbiň yzyna eýerjekdigine hem-de şu äht barada kitapda ýazylan sözleri berjaý etjekdikleri hakda Rebbiň huzurynda Onuň bilen äht edişdi. Bütin halk hem bu ähti oňlady.

⁴Bagala, Aşera we ähli asman jisimlerine sežde etmek üçin edilen gap-gaçlaryň baryny Rebbiň ybadathanasyndan çykarmak barada Ýoşyýa patyşa baş ruhany Hilkiýa, ikinji derejeli ruhanylara we gapy sakçylaryna tabşyryk berdi. Onsoň şol gap-gaçlaryň baryny Iýerusalimiň daşynda, Kidron deresinde ýakyp, olaryň külüni Beýtele äkitdiler. ⁵Ýahuda patyşalarynyň ýahuda galalarynyň we Iýerusalimiň töweregindäki seždegählerde ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin bellenen butparaz ruhanylary, şeýle hem Bagala, Güne, Aýa, ýyldyzlara we tutuş asman jisimine sadakalar hödürleýän ruhanylary wezipelerinden boşatdy. ⁶Ol Aşera butuny Rebbiň öýünden Iýerusalimiň daşyna, Kidron deresine çykaryp, şol ýerde ýakdy. Onsoň ony ýenjip, kül edip, külüni adamlaryň gabyrlarynyň üstüne sepdi. ⁷Ýoşyýa Rebbiň öýünde bolan azgyn erkekleriň öýlerini-de ýykdy. Ol ýerde aýallar Aşera üçin dokma işlerini edýärdiler. ⁸Ýoşyýa ýahuda galalaryndan ähli ruhanylary getirip, Gebadan Beýerşeba çenli ruhanylaryň ýakymly ysly tütetgi ýakýan seždegählerini harama çykardy. Ýoşyýa şäher häkimi Ýeşuwanyň şäher derwezesiniň çep tarapyndaky girelgesindäki seždegähleri ýok etdi. ⁹Seždegähleriň ruhanylaryna Rebbiň Iýerusalimdäki gurbanlyk sypasynda Rebbe gulluk etmäge rugsat edilmese-de, olar beýleki ruhanylaryň ülüşinden petir iýip bilýärdiler. ¹⁰Ýoşyýa patyşa hiç kim ogluny ýa-da gyzyny Molek^[14] üçin otdan geçirmesin diýip, Benhinnom deresindäki Topet diýen ýerini-de murdar etdi. ¹¹Patyşa Rebbiň öýüniň girelgesinden Ýahuda patyşalary tarapyndan Güne çokunmaga bagyşlanan atlaryň heýkelini aýyrdy, atlar Natanmelek emeldaryň howlusynyň ýanyndady, şeýle hem ol Güne sežde etmek üçin ulanylýan arabalary ýakdy. ¹²Ýoşyýa Ýahuda patyşalary tarapyndan salnan Ahazyň ýokarky gatdaky jaýynyň üçeginde bolan gurbanlyk sypalaryny we Manaşanyň Rebbiň öýüniň iki howlusynda salan gurbanlyk sypalaryny ýykyp, olary kül-peýekun etdi. Ol gurbanlyk sypasynyň döwük böleklerini Kidron deresine taşlady. ¹³Ysraýyl patyşasy Süleýmanyň Iýerusalimiň gündogaryndaky Heläk dagynyň günortasynda, sidonlylaryň ýigrenji hudaýy Aştoret üçin, Mowabyň ýigrenji buty Kemoş üçin, ammonlaryň ýigrenji buty Milkom^[15] üçin guran seždegählerini patyşa haramlady. ¹⁴Ýoşyýa patyşa dikme daşlary kül-peýekun edip, Aşera butlaryny çapyp, olaryň ýerlerini adam süňkleri bilen doldurdy.

¹⁵Şeýle hem ol Ysraýyla günä etdiren Nebadyň ogly Ýarobgamyň Beýtelde guran gurbanlyk sypasyny seždegäh bilen birlikde ýykdy. Ýoşyýa seždegähi kül-peýekun edip, ony ýakdy we Aşera butuny hem ýakdy. ¹⁶Ýoşyýa töweregine seredende, şol ýerdäki daglykdaky mazarlygy gördi. Onsoň ol şol ýere adam iberip, Rebbiň Hudaýyň adamynyň üsti bilen aýdan sözüne görä süňkleri mazarlardan çykartdy we olary gurbanlyk sypasynyň üstünde ýakyp, gurbanlyk sypasyny haram etdi. ¹⁷Onsoň Ýoşyýa patyşa gala adamlaryndan: «Meniň bu görýän heýkelim näme?» diýip sorady. Olar oňa: «Bu Ýahudadan gelen hem-de seniň Beýteldäki gurbanlyk sypasynyň garşysyna eden işleriň barada pygamberlik eden Hudaýyň adamynyň gabrydyr» diýip jogap berdiler. ¹⁸Ýoşyýa patyşa: «Ony öz gününe goýuň, hiç kim onuň süňklerine el degirmesin» diýip tabşyryk berdi. Şeýdip, adamlar Hudaýyň adamynyň süňkleri bilen Samariýadan gelen pygamberiň süňklerine el degirmediler. ¹⁹Mundan başga-da Ýoşyýa Samariýanyň galalaryndaky ähli seždegähleri ýok etdi. Ol ýerleri Ysraýyl patyşalary gurup, Rebbiň gaharyny getiripdiler. Ýoşyýa Samariýadaky seždegähleri-de, edil Beýteldäki gurbanlyk sypasyny edişi ýaly etdi. ²⁰Ýoşyýa patyşa ol ýerdäki ähli seždegähleriň ruhanylaryny gurbanlyk sypalarynyň üstünde öldürip, gurbanlyk sypalarynyň üstünde adam süňklerini ýakdy. Şondan soň Ýoşyýa Iýerusalime dolanyp geldi.

Ýoşyýa Pesah baýramyny belleýär

²¹Patyşa bütin halka tabşyryk berip: «Bu äht kitabynda ýazylyşy ýaly Hudaýyňyz Rebbe bagyşlap, Pesah baýramyny belläň» diýdi. ²²Ysraýyly dolandyran serdarlaryň döwürlerinden bäri Ýahuda we Ysraýyl patyşalarynyň bütin ömründe bu Pesah baýramy ýaly baýram hiç haçan bellenilmändi. ²³Emma Ýoşyýa patyşanyň şalygynyň on sekizinji ýylynda bu baýram Iýerusalimde Rebbe bagyşlap bellenildi.

²⁴Şeýle hem Ýoşyýa Hilkiýa ruhanynyň Rebbiň öýünden tapan kitabynda ýazylan kanunda aýdylan zatlary berjaý etmek üçin, Ýahudada, Iýerusalimde edilýän ähli nejis işleriň, ähli öý butlarynyň, beýleki butlaryň, palçylaryň, jadygöýleriň barynyň soňuna çykdy. ²⁵Rebbe Musanyň kanunyna laýyklykda bütin kalby, bar güýji bilen jan-tenden gulluk eden Ýoşyýa ýaly patyşa ondan öň hem, soň hem bolmady.

²⁶Manaşanyň Rebbiň gaharyny getirip, eden pis işleri zerarly Onuň Ýahuda garşy tutaşan gazaby entek hem sowamandy. ²⁷Reb şeýle diýdi: «Men Ysraýyly huzurymdan ýok edişim ýaly, Ýahudany-da huzurymdan ýok ederin. Men saýlan şäherim Iýerusalimi we „Maňa şu ýerde ybadat ediler“ diýen öýümi-de terk ederin».

Ýoşyýanyň ölümi

²⁸Ýoşyýanyň patyşalygy baradaky başga wakalar we ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ²⁹Ýoşyýa patyşanyň döwründe Müsüriň patyşasy faraon Neko Aşur patyşasyna kömek bermek üçin, Ýewfrat derýasyna tarap ýola düşdi. Ýoşyýa hem ony garşylamaga gitdi. Emma faraon Neko Ýoşyýa Megidoda sataşyp, ony şol ýerde öldürdi. ³⁰Ýoşyýanyň hyzmatkärleri onuň jesedini Megidodan arabaly Iýerusalime getirip, öz guburynda jaýladylar. Ýurduň bütin ilaty Ýoşyýanyň ogly Ýehogahazy getirip, başyna ýag guýup, kakasynyň ýerine patyşa goýdular.

Ýahuda patyşasy Ýehogahaz

³¹Ýehogahaz patyşa bolanda ýigrimi üç ýaşyndady. Ol Iýerusalimde üç aý patyşalyk etdi. Onuň ejesi Hamutal libnaly Ýermeýanyň gyzydy. ³²Ýehogahaz ata-babalary ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ³³Faraon Neko Iýerusalimde patyşalyk etmesin diýip, Hamat ýurdunyň Ribla diýen ýerinde, Ýehogahazy ýesir aldy. Ol ýurduň başyna bir ýüz ýetmiş batman^[16] kümüş we iki batmana^[17] golaý hem altyn salgyt saldy. ³⁴Faraon Neko Ýoşyýanyň ogly Elýakymy kakasy Ýoşyýanyň ýerine patyşa etdi we onuň adyny üýtgedip, Ýehoýakym goýdy. Soňra ol Ýehogahazy alyp, Müsüre geldi. Ýehogahaz şol ýerde öldi. ³⁵Ýehoýakym faraona kümüş bilen altyn berdi. Ol faraon Nekonyň tabşyrygyny ýerine ýetirmek üçin ýurda salgyt salyp, ýahuda halkynyň her birinden baýlygyna garap, altyn we kümüş aldy.

Ýahuda patyşasy Ýehoýakym

³⁶Ýehoýakym patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Zebida rumaly Pedaýanyň gyzydy. ³⁷Ýehoýakym edil ata-babalary ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi.

24-nji bap

¹Ýehoýakymyň patyşalyk eden döwründe Babyl patyşasy Nebukadnesar onuň üstüne hüjüm etdi. Ýehoýakym üç ýyllap Babyl patyşasynyň hyzmatkäri bolsa-da, onuň garşysyna gozgalaň turuzdy. ²Reb Öz gullary pygamberler arkaly aýdan sözüne görä, Ýahudanyň halkynyň baryny gyrdyrmak üçin babyllaryň, siriýalylaryň, mowaplylaryň we ammonlaryň goşunlaryny olaryň üstüne iberdi. ^3-4Hakykatdan-da, Rebbiň emri bilen ýahuda halkynyň başyna külpet indi. Manaşanyň bar eden günäleri we pis işleri hem-de onuň döken bigünä gany üçin Reb ýahuda halkyny huzuryndan kowmakçy boldy. Manaşanyň Iýerusalimi bigünä gandan doldurandygy zerarly Reb onuň günäsini geçmek islemedi. ⁵Ýehoýakymyň patyşalygy baradaky beýleki wakalar we onuň ähli eden işleri ýahuda patyşalarynyň ýyl ýazgylarynda ýazylandyr. ⁶Şeýdip, Ýehoýakym ata-babalaryna gowuşdy. Ogly Ýehoýakyn onuň ýerine patyşa boldy. ⁷Müsür patyşasy öz ýurdundan çykmady, çünki Babyl patyşasy Müsür serhedinden Ýewfrat derýasyna çenli oňa degişli bolan ýerleriň baryny basyp alypdy.

Ýahuda patyşasy Ýehoýakyn

⁸Ýehoýakyn patyşa bolanda on sekiz ýaşyndady. Ol Iýerusalimde üç aý patyşalyk etdi. Onuň ejesi Nehuşta iýerusalimli Elnatanyň gyzydy. ⁹Ýehoýakyn edil kakasy Ýehoýakym ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ¹⁰Şol döwürde Babyl patyşasy Nebukadnesaryň goşunlary Iýerusalimiň üstüne hüjüm edip, onuň daşyny gabadylar. ¹¹Leşgerleri şäheriň daşyny gabawda saklap ýörkäler, Nebukadnesar Iýerusalime geldi. ¹²Ýahuda patyşasy Ýehoýakyn ejesi, hyzmatkärleri, serkerdeleri we köşk emeldarlary bilen birlikde Babyl patyşasyna tabyn boldular. Babyl patyşasy Ýehoýakyny patyşalygynyň sekizinji ýylynda ýesir aldy. ¹³Rebbiň aýdyşy ýaly, Babyl patyşasy Rebbiň öýündäki we patyşanyň öýündäki hazynalaryň baryny alyp gitdi. Ol Ysraýyl patyşasy Süleýmanyň Rebbiň öýünde ýasan ähli altyn gap-gaçlaryny kül-peýekun etdi. ¹⁴Babyl patyşasy Iýerusalimiň tutuş ilatyny, onuň ähli emeldarlaryny, ähli batyr ýigitlerini, on müň sany adamyny, şeýle hem hünärmentlerini we demirçi ussalaryny ýesir edip äkitdi. Ol ýurtda garyp-gasarlardan başga ýekeje adam hem galdyrmady. ¹⁵Nebukadnesar patyşa Ýehoýakyny we patyşanyň ejesini, onuň aýallaryny we emeldarlaryny, ýurduň baştutanlaryny Iýerusalimden Babyla ýesir edip äkitdi. ¹⁶Babyl patyşasy ýedi müň sany söweşijileri, müň sany hünärmentlerdir demirçi ussalary Babyla getirdi. Olaryň bary-da güýçli we urşa ukyply adamlardy. ¹⁷Babyl patyşasy Ýehoýakynyň ýerine agasy Matanýany patyşa edip, adyny üýtgedip, ony Sidkiýa diýip atlandyrdy.

Ýahuda patyşasy Sidkiýa

¹⁸Sidkiýa patyşa bolanda ýigrimi bir ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Hamutal libnaly Ýermeýanyň gyzydy. ¹⁹Sidkiýa hem Ýehoýakym ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ²⁰Rebbiň Iýerusalime we Ýahuda halklaryna garşy bolan gahary tutaşýardy. Ol şonuň üçin olary Öz huzuryndan kowdy. Sidkiýa Babyl patyşasyna garşy uruş turuzdy.

25-nji bap

Iýerusalimiň synmagy

¹Sidkiýanyň patyşalygynyň dokuzynjy ýylynyň onunjy aýynyň onuna Babyl patyşasy Nebukadnesar bütin goşuny bilen Iýerusalime hüjüm edip, onuň garşysynda düşelge gurdy. Olar Iýerusalime girmek üçin, onuň daş-töwereginde ýapgyt gurdular. ²Şeýdip, Sidkiýanyň patyşalygynyň on birinji ýylyna çenli Iýerusalim gabawda durdy. ³Dördünji aýyň^[18] dokuzynjy gününde şäherde açlyk artyp, ýurduň ilaty iýmäge çöregem tapmady. ⁴Galanyň diwarynyň bir bölegi duşman tarapyndan ýykylypdy. Babyllar galanyň daş-töweregini gurşap alan bolsalar-da, Sidkiýa ähli esgerleri bilen gije patyşanyň bagynyň gapdalyndaky iki diwaryň arasyndaky derwezeden çykyp, Iordan deresine tarap gaçyp gitdiler. ⁵Emma babyllaryň goşuny patyşanyň yzyndan kowup, Ýeriho düzlüginde yzyndan ýetdi. Patyşanyň bar goşuny onuň ýanyndan gaçyp, dagaşyp gitdiler. ⁶Onsoň babyllar patyşany tutup, Ribla getirdiler. Şol ýerde Babyl patyşasy oňa höküm çykardy. ⁷Olar Sidkiýanyň ogullaryny onuň gözüniň alnynda öldürdiler. Onsoň olar şol ýerde Sidkiýanyň gözlerini oýdular-da, zynjyr bilen baglap, Babyla alyp gitdiler.

Ybadathana weýran edilýär

⁸Babyl patyşasy Nebukadnesaryň patyşalygynyň on dokuzynjy ýylynyň bäşinji aýynyň onunjy güni şanyň janpenalarynyň baştutany hem emeldary Nebuzaradon Iýerusalime geldi. ⁹Nebuzaradon Rebbiň öýüne, patyşanyň öýüne we Iýerusalimiň ähli jaýlaryna ot berdi; ol uly jaýlaryň ählisini ýakdy. ¹⁰Babyllaryň janpenalaryň baştutany bilen gelen bütin goşuny Iýerusalimiň daş-töweregindäki diwarlaryny ýykdy. ¹¹Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon halkyň şäherde aman galanlary, Babyl patyşasynyň tarapyna geçen gaçgaklary we beýleki galan ilaty ýesir edip äkitdi. ¹²Emma janpenalaryň baştutany ýurduň garyp-gasarlarynyň käbirlerini üzümçilik we daýhançylyk bilen meşgullansynlar diýip goýup gaýtdy.

¹³Babyllar Rebbiň öýündäki bürünç sütünleri, şeýle hem ol ýerdäki arabalary we bürünç howzy parçalap, ähli bürünji Babyla alyp gitdiler. ¹⁴Olar ybadathana hyzmaty üçin ulanylýan gazanlary, kül atarlary, ätişgirleri, ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin ulanylýan gaplary we beýleki ähli bürünç gap-gaçlary Babyla alyp gitdiler. ¹⁵Janpenalaryň baştutany bulardan başga-da maňňallary we legenleri alyp gitdi. Ol altyndan ýasalan zatlary altyny üçin, kümüşden ýasalan zatlary hem kümşi üçin alyp gitdi. ¹⁶Süleýmanyň Rebbiň öýi üçin eden iki sütüniniň, bir howzunyň, arabalarynyň we ähli gap-gaçlaryň bürünjiniň agramy çäksizdi. ¹⁷Bir sütüniň beýikliginiň özi on sekiz tirsekdi. Sütüniň depesinde-de bir sany bürünç täç bardy. Bir täjiň beýikligi üç tirsekdi we täjiň daş-töweregine aýlanan narlardyr örme zynjyrlar hem tutuş bürünçden ýasalandy.

Ýahuda halky Babyla ýesir edip äkidilýär

¹⁸Janpenalaryň baştutany baş ruhany Seraýa bilen ikinji ruhany Sepanýany hem-de üç sany gapy sakçysyny Babyla ýesir edip äkitdi. ¹⁹Ol şäherde galan esgerleriň baştutany edip bellenen bir harby serkerdäni, patyşanyň şäherden tapylan bäş sany maslahatçysyny, ýurduň ilatyny goşuna ýazýan serkerde mürzäni we ýurduň ilatynyň şäherden tapylan altmyş baştutanyny hemmeler bilen alyp gitdi. ²⁰Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon olary tutup, Hamat ýurdunyň Ribla galasyna, Babyl patyşasynyň ýanyna getirdi. ²¹Babyl patyşasy Hamat ýurdunyň Ribla galasynda olaryň baryny öldürdi. Şeýdip, ýahuda halky öz ýurdundan ýesir edilip äkidildi.

Ýahuda häkimi Gedalýa

²²Babyl patyşasy Nebukadnesar Ýahudada galdyran halkynyň üstünden Şapanyň agtygy, Ahykamyň ogly Gedalýany häkimlige belledi. ²³Indi bütin goşunbaşylar we olaryň adamlary Babyl patyşasynyň Gedalýany häkim edip belländigi barada eşidenlerinde, Netanýanyň ogly Ysmaýyl, Kareýanyň ogly Ýohanan, netopaly Tanhumetiň ogly Seraýa we bir magakatlynyň ogly Ýazanýa dagy öz goşunlary bilen Mispa Gedalýanyň ýanyna geldiler. ²⁴Gedalýa olara we olaryň goşunyna ýüzlenip, ant içip: «Babyllaryň hökümdarlaryndan gorkmaň. Ýurtda mesgen tutup, Babyl patyşasyna gulluk ediň. Şonda size oňat bolar» diýdi. ²⁵Emma ýedinji aýda patyşa neslinden bolan Elişamanyň agtygy, Netanýanyň ogly Ysmaýyl özüniň on adamy bilen Gedalýanyň ýanyna geldi we olar ony öldürdiler. Şeýle hem olar Mispada, Gedalýanyň ýanynda bolan ýahudalary we babyllylary-da öldürdiler. ²⁶Onsoň adamlaryň uludan-kiçä bary we goşunbaşylar Müsüre tarap ýola düşdüler, çünki olar babyllardan gorkýardylar.

Ýehoýakyn ýesirlikden boşadylýar

²⁷Ýahuda patyşasy Ýehoýakynyň ýesirliginiň otuz ýedinji ýylynyň on ikinji aýynyň ýigrimi ýedisine Ewilmerodak Babyla patyşa bolup, Ýahuda patyşasy Ýehoýakyny ýesirlikden boşatdy. ²⁸Ol Ýehoýakyn bilen mähirli bolup, tagtyny özi bilen Babyla sürgün edilen başga patyşalaryň tagtlaryndan ýokarda goýdy. ²⁹Şeýdip, Ýehoýakyn özüniň ýesirlikdäki eşiklerini çalşyrdy. Ol bütin ömrüne patyşanyň saçagyndan naharlandy. ³⁰Onuň gündelik eklenji ömrüniň ahyryna çenli hemişe patyşa tarapyndan berildi.

Ýyl ýazgylarynyň birinji kitaby

Giriş

Ýyl ýazgylarynyň kitaplary ýewreý dilinde «Ýyllaryň wakalary» ady bilen bellidir. Ýyl ýazgylarynyň kitaplary, şeýle-de Ezra we Nehemýa kitaplarynyň awtory Ezra mürze hasaplanylýar.

Bu kitaplarda ysraýyl tireleriniň nesil daragtlary, Dawut we Süleýman pygamberleriň ömri we eden işleri beýan edilýär. Gelejekde halas etjek Mesih Patyşanyň gelerine umyt döretmek üçin, bu iki beýik pygamberiň ömür beýanlary nusgalyk hökmünde görkezilýär.

Mazmuny

Nesil daragtlary we sanawlar 1:1—9:44

Şawulyň ölümi 10:1-14

Dawudyň şalyk sürmegi 11:1—29:30

Kynçylyklar we üstünlikler 11:1—22:1

Ybadathanany gurmak üçin görülýän taýýarlyk 22:2—29:30

1-nji bap

Adamatadan Ybraýyma çenli bolan nesiller

(Gelip çykyş 10:2-5)

¹Adamdan Şis, Şisden Enoş, Enoşdan Keýnan, ²Keýnandan Mahalalel, Mahalalelden Ýeret, ³Ýeretden Hanok, Hanokdan Metuşela, Metuşeladan Lemek, Lemekden Nuh doguldy. ⁴Nuhuň ogullary: Sam, Ham we Ýafes.

⁵Ýafesiň nesilleri: Gomer, Magok, Madaý, Ýawan, Tubal, Meşek we Tiras.

⁶Gomeriň nesilleri: Aşkenaz, Ripat we Togarma.

⁷Ýawanyň nesilleri: Elişa, Tarşyş, Kitim we Dodanym.

⁸Hamyň nesilleri: Kuş, Müsür, Put we Kengan.

⁹Kuşuň nesilleri: Seba, Hawyla, Sabta, Ragama we Sabteka.

Ragamanyň nesilleri: Şeba we Dedan.

¹⁰Kuşdan ýene Nimrot doguldy; ol ýer ýüzünde ilkinji edermen urşujydy.

^11-12Müsür lutlaryň, anamlaryň, lehablaryň, naptuhlaryň, patruslaryň, kasluhlaryň we kaptorlaryň atasydy; kasluhlardan hem piliştliler gelip çykdy.

^13-16Kengandan onuň ilkinji ogly Sidon hem-de Het doguldy. Kengan ýabuslylaryň, amorlaryň, girgaşlaryň, hiwileriň, arklaryň, sinleriň, arwatlaryň, semarlaryň we hamatlaryň hem atasydy.

¹⁷Samyň nesilleri: Eýlam, Aşur, Arpakşat, Lut, Aram, Us, Hul, Geter, Meşek. ¹⁸Arpakşatdan Şela, Şeladan Eber doguldy. ¹⁹Eberden iki ogul dünýä indi, olaryň biriniň ady Pelekdi, onuň döwründe dünýädäki halklar bölünipdi^[1]; onuň doganynyň ady Ýoktandy. ²⁰Ýoktandan Almodat, Şelep, Hasarmawet, Ýera, ²¹Hadoram, Uzal, Dikla, ²²Eýbal^[2], Abymaýyl, Şeba, ²³Opyr, Hawyla we Ýobap doguldy. Bularyň hemmesi Ýoktanyň nesilleridir.

Samdan Ybraýyma çenli bolan nesiller

²⁴Sam, Arpakşat, Şela; ²⁵Eber, Pelek, Reguw; ²⁶Seruk, Nahor, Tera; ²⁷Ybram, ýagny Ybraýym.

Ybraýymyň nesilleri

(Gelip çykyş 25:1-4,12-16;36:10-14)

²⁸Ybraýymyň ogullary: Yshak, Ysmaýyl. ^29-31Olaryň nesilleri şulardyr: Ysmaýylyň nowbahar ogly Nebaýot. Soňra Kedar, Adbeýel, Mibsam, Mişma, Duma, Masa, Hadat, Teýma, Ýetur, Napyş we Kedema doguldy. Bular Ysmaýylyň ogullarydyr.

³²Ybraýymyň gyrnak aýaly Keturanyň oňa dogrup beren ogullary: Zimran, Ýokşan, Medan, Midýan, Ýişbak we Şuwa. Ýokşandan Şeba we Dedan doguldy. ³³Midýanyň ogullary: Eýpa, Eper, Hanok, Abyda we Eldaga. Bularyň hemmesi Keturanyň nesilleridi.

³⁴Ybraýymdan Yshak doguldy. Yshagyň ogullary: Ysaw we Ysraýyl. ³⁵Ysawyň ogullary: Elipaz, Reguwal, Ýeguş, Ýaglam we Kora. ³⁶Elipazyň ogullary: Teýman, Omar, Sepi^[3], Gatam, Kenaz, Timna we Amalek. ³⁷Reguwalyň ogullary: Nahat, Zera, Şamma we Miza.

Edomyň ýerli ilaty

(Gelip çykyş 36:20-28)

³⁸Segiriň ogullary: Lotan, Şobal, Sibgon, Ana, Dişon, Eser we Dişan. ³⁹Lotanyň ogullary: Hory we Homam; Timna Lotanyň aýal doganydy. ⁴⁰Şobalyň ogullary: Alýan^[4], Manahat, Eýbal, Şepo we Onam. Sibgonyň ogullary: Aýa we Ana. ⁴¹Ananyň ogly: Dişon. Dişonyň ogullary: Hamran^[5], Eşban, Ýytran we Keran. ⁴²Eseriň ogullary: Bilhan, Zagawan we Ýagkan^[6]. Dişanyň ogullary: Us we Aran.

Edomyň patyşalary

(Gelip çykyş 36:31-43)

⁴³Ysraýyllara hiç bir patyşa şalyk etmezden öňki Edom ýurdunda höküm süren patyşalar şu aşakdakylardyr: Begoryň ogly Bala. Onuň paýtagt galasynyň ady Dinhabady. ⁴⁴Bala dünýäden ötüp, onuň ýerine Bosra galasyndan bolan Zeranyň ogly Ýobap patyşa boldy. ⁴⁵Ýobap dünýäden ötüp, onuň ýerine teýmanly Huşam patyşa boldy. ⁴⁶Huşam dünýäden ötüp, onuň ýerine Mowap topragynda midýanlary ýeňen, Bedatyň ogly Hadat patyşa boldy. Onuň paýtagt galasynyň ady Awytdy. ⁴⁷Hadat dünýäden ötüp, onuň ýerine masrekaly Samla patyşa boldy. ⁴⁸Samla dünýäden ötüp, onuň ýerine Ýewfrat derýasynyň boýundaky Rehobotdan bolan Şawul patyşa boldy. ⁴⁹Şawul dünýäden ötüp, onuň ýerine Akboryň ogly Bagalhanan patyşa boldy. ⁵⁰Bagalhanan dünýäden ötüp, onuň ýerine Hadat patyşa boldy. Onuň paýtagt galasynyň ady Pagudy. Meýzahabyň agtygy, Matrediň gyzy Meheýtabel onuň aýalydyr. ⁵¹Hadat dünýäden ötdi.

Edomyň urugbaşylary şulardy: Timna, Alwa, Ýetet, ⁵²Oholybama, Ela, Pinon, ⁵³Kenaz, Teýman, Mibsar, ⁵⁴Magdyýel we Iram. Bularyň hemmesi Edomyň urugbaşylarydy.

2-nji bap

Ysraýylyň nesilleri

^1-2Ysraýylyň ogullary şulardyr: Ruben, Şimgon, Lewi, Ýahuda, Ysakar, Zebulun, Dan, Ýusup, Benýamin, Naftaly, Gat we Aşer.

³Ýahudanyň ogullary şulardyr: Er, Onan we Şela. Bu üçüsi onuň kengan aýaly Batşuwadan doglan ogullarydyr. Reb Ýahudanyň nowbahar ogly Eri Öz nazarynda betpäl bolany üçin öldürdi. ⁴Ýahudanyň gelni Tamardan Peres hem Zera doguldy. Onuň jemi bäş ogly bardy.

⁵Peresiň ogullary: Hesron, Hamul.

⁶Zeranyň ogullary: Zimri, Eýtan, Heýman, Kalkol, Dara — jemi bäş ogul. ⁷Karmynyň ogly: Akar^[7]. Ol Rebbe bagyş edilen zady alyp, günä etdi we Ysraýylyň başyna bela getirdi^[8].

⁸Eýtanyň ogly Azarýa.

Dawut patyşanyň nesil daragty

⁹Hesronyň ogullary: Ýerahmeýel, Ram we Kelubaý^[9].

¹⁰Ramdan Eminadap, Eminadapdan ýahudalaryň tirebaşysy Nahşon doguldy.

^11-12Nahşondan Salma^[10], Salmadan Bowaz, Bowazdan Obet, Obetden Ýyşaý doguldy.

^13-16Ýyşaýdan onuň nowbahar ogly Eliýap, ikinji ogly Abynadap, üçünji ogly Şimga, dördünji ogly Netanel, bäşinji ogly Radaý, altynjy ogly Osem, ýedinji ogly Dawut hem-de olaryň aýal doganlary Seruýa bilen Abygaýyl doguldy. Seruýadan Abyşaý, Ýowap hem-de Asahel atly üç ogul dünýä indi. ¹⁷Abygaýyldan Emasa doguldy. Ysmaýyl urugyndan bolan Ýeter Emasanyň kakasydyr.

Hesronyň nesilleri

¹⁸Hesronyň ogly Kalebiň Azuba hem-de Ýerigot atly aýallaryndan birnäçe çagasy boldy. Azubadan bolan ogullar, ine, şulardyr: Ýeşer, Şobap, Ardon.

¹⁹Azuba ölenden soň, Kalep Efraty aýallyga aldy; Efratdan Hur doguldy.

²⁰Hurdan Ury, Urudan Besalel doguldy.

²¹Hesron Gilgadyň kakasy Makyryň gyzynyň ýanyna girdi. Hesron oňa öýlenende altmyş ýaşyndady. Ondan Segup doguldy. ²²Segupdan Ýaýyr doguldy. Gilgatda onuň ýigrimi üç galasy bardy. ²³Ýöne Geşur bilen Aram olardan Hawotýaýyry hem-de Kenaty obalary bilen bile — jemi altmyş gala aldylar. Şular Gilgadyň kakasy Makyryň nesilleridir.

²⁴Hesron Kalepefratda dünýäden ötdi. Onuň aýaly Abyýa Aşhury dogdy. Aşhur Tekowa galasynyň düýbüni tutdy.

Ýerahmeýeliň nesilleri

²⁵Hesronyň nowbahar ogly Ýerahmeýeliň ogullary: nowbahar ogly Ram, Buna, Oren, Osem we Ahyýa. ²⁶Ýerahmeýeliň Atara atly ýene-de bir aýaly bardy. Ol Onamyň ejesidir.

²⁷Ýerahmeýeliň nowbahar ogly Ramdan Magas, Ýamyn we Eker doguldy.

²⁸Onamdan Şammaý hem-de Ýada, Şammaýdan Nadap hem-de Abyşur doguldy.

²⁹Abyşuryň aýalynyň ady Abyhaýyldy. Ondan Ahban hem-de Molyt doguldy.

³⁰Nadapdan Selet we Apaýym doguldy. Seletden nesil galmady. ³¹Apaýymdan Ýişgi, Ýişgiden Şeşan, Şeşandan Ahlaý doguldy.

³²Şammaýyň inisi Ýadadan Ýeter we Ýonatan doguldy. Ýeterden nesil galmady. ³³Ýonatandan Pelet hem-de Zaza doguldy. Bular Ýerahmeýeliň nesilleridir.

³⁴Şeşanyň ogly ýokdy, onuň diňe gyzlary bardy; ýöne Şeşanyň Ýarha atly bir müsürli guly bardy. ³⁵Onsoň Şeşan guly Ýarha gyzyny aýallyga berdi. Onuň gyzyndan Ataý doguldy.

³⁶Ataýdan Natan, Natandan Zabat, ³⁷Zabatdan Eplal, Eplaldan Obet, ³⁸Obetden Ýehu, Ýehudan Azarýa, ³⁹Azarýadan Heles, Helesden Elgasa, ⁴⁰Elgasadan Sismaý, Sismaýdan Şallum, ⁴¹Şallumdan Ýekamýa, Ýekamýadan Elişama doguldy.

Kalebiň nesilleri

⁴²Ýerahmeýeliň inisi Kalebiň ogullary: nowbahar ogly Meşa; ol Zibiň kakasydyr. Kalebiň ikinji ogly Mareşa; ol Hebronyň kakasydyr.

⁴³Hebronyň ogullary: Kora, Tapuwa, Rekem we Şema. ⁴⁴Şemadan Ýorkagamyň kakasy Raham; Rekemden Şammaý doguldy. ⁴⁵Şammaýdan Magon doguldy. Magon Beýtsuryň kakasydyr.

⁴⁶Kalebiň gyrnak aýaly Eýpadan Haran, Mosa we Gazez doguldy. Harandan ogul bolup, oňa Gazez doganynyň adyny dakdy.

⁴⁷Ýahdaýyň ogullary: Regem, Ýotam, Geşan, Pelet, Eýpa we Şagap.

⁴⁸Kalebiň gyrnak aýaly Magakadan Şeber hem-de Tirhana doguldy. ⁴⁹Soňra ondan Şagap bilen Şewa doguldy. Şagap Madmannany esaslandyrypdy, Şewa Makbena bilen Gibgany esaslandyrypdy. Kalebiň hem bir gyzy bardy, onuň ady Aksady. ⁵⁰Ine, şular Kalebiň nesilleridir.

Kalebiň aýaly Efratdan nowbahar ogly Hur doguldy. Huruň üç ogly bolup, birinjisiniň ady Şobaldy, ol Kirýatýegarymy esaslandyrypdy. ⁵¹Onuň ikinji ogly Salma bolup, ol Beýtullahamy esaslandyrypdy, üçünji oglunyň ady Harep bolup, ol Beýtgaderi esaslandyrypdy.

⁵²Kirýatýegarymy esaslandyran Şobal harowalaryň we manahatlaryň ýarysynyň atasydy. ⁵³Şeýle hem Kirýatýegarymyň uruglary bolan ýytralaryň, putlaryň, şumatlaryň, mişralaryň-da atasydy. Sorga hem Eştawol şäherleriniň halky hem şu uruglardan gelip çykypdy.

⁵⁴Beýtullahamy esaslandyran Salma netopalylaryň, Atrot Beýtýowabyň hem manahatlaryň ýarysy Sorga halkynyň atasydy. ⁵⁵Ýagbesde ýaşan kätipleriň uruglary: tirgatlar, şimgatlar we sukatlar. Olar Rekabyň nesliniň atasy Hammatdan gelip çykan keýnlerdi.

3-nji bap

Dawudyň nesilleri

(2-nji Şam 3:2-5;5:4-5,14-16;1-nji Pat 2:11;Ýyl Ýaz 1-nji kitap 14:3-6;29:27)

¹Ine, şular Dawudyň Hebrondaka doglan ogullarydyr: ýizregelli Ahynogamdan bolan nowbahar ogly Amnon; karmelli Abygaýyldan bolan ikinji ogly Danyýel. ²Üçünji ogly Geşur şasy Talmaýyň gyzy Magakadan bolan Abşalom, dördünji ogly Hagytdan bolan Adonyýa; ³Bäşinji ogly Abytaldan bolan Şepatýa; altynjy ogly aýaly Egladan bolan Ýitregam; ⁴Şu altysy Dawudyň Hebrondaka bolan ogullarydyr. Ol bu ýerde ýedi ýyl alty aý şalyk sürdi.

Dawut Iýerusalimde otuz üç ýyl şalyk sürdi. ⁵Bular Dawut Iýerusalimdekä doglanlardyr: Şimga, Şobap, Natan, Süleýman; olar Emiýeliň gyzy Batşebadan bolan dört oguldylar.

^6-8Bulardan soň ýene dokuz ogul doguldy: Ýybhar, Elişama, Elipelet, Noga, Nepek, Ýapyýa, Elişama, Elýada we Elipelet.

⁹Dawudyň şu ogullaryndan başga gyrnaklaryndan bolan ogullary-da bardy. Onuň Tamar diýen gyzy hem bardy.

Süleýmanyň nesilleri

¹⁰Süleýmandan Rehabgam, Rehabgamdan Abyýa, Abyýadan Asa, Asadan Ýehoşapat, ¹¹Ýehoşapatdan Ýoram, Ýoramdan Ahazýa, Ahazýadan Ýowaş, ¹²Ýogaşdan Amazýa, Amazýadan Uzyýa, Azarýadan Ýotam, ¹³Ýotamdan Ahaz, Ahazdan Hizkiýa, Hizkiýadan Manaşa, ¹⁴Manaşadan Amon, Amondan Ýoşyýa doguldy.

¹⁵Ýoşyýanyň ogullary: nowbahar ogly Ýohanan, ikinji ogly Ýehoýakym, üçünji ogly Sidkiýa, dördünji ogly Şallum.

¹⁶Ýehoýakymyň nesilleri: Ýehoýakymdan Ýekonýa^[11], Ýekonýadan Sidkiýa doguldy.

^17-18Ýesir edip äkidilen Ýekonýanyň ogullary: Şeýaltyýel, Malkyram, Pedaýa, Şenasar, Ýekamýa, Hoşama we Nedabýa.

¹⁹Pedaýanyň ogullary: Zerubabyl we Şimgi. Zerubabylyň ogullary: Meşullam, Hananýa we Şelomyt olaryň aýal doganydy.

²⁰Zerubabylyň beýleki bäş ogly: Haşuba, Ohel, Berekýa, Hasadýa we Ýuşapheset.

²¹Hananýanyň ogullary: Pelatýa we Ýeşagýa. Ýeşagýadan Repaýa, Repaýadan Arnan, Arnandan Abadýa, Abadýadan Şekanýa doguldy.

²²Şekanýadan Şemagýa doguldy. Şemagýanyň ogullary: Hatuş, Ýygal, Baryýa, Negarýa we Şapat. Şunlukda, Şekanýanyň bir ogly we bäş agtygy — jemi alty adam boldy.

²³Negarýanyň ogullary: Elýogeýnaý, Hizkiýa we Azrykam. Bular jemi üç oguldylar.

²⁴Elýogeýnaýyň ogullary: Hodawýa, Elýaşyp, Pelaýa, Akup, Ýohanan, Delaýa we Anany. Bular jemi ýedi oguldylar.

4-nji bap

Ýahudanyň nesilleri

¹Ýahudanyň ogullary: Peres, Hesron, Karmy, Hur we Şobal.

²Şobalyň ogly Reýaýadan Ýahat, Ýahatdan Ahumaý we Lahat doguldy. Bular Sorgalylaryň uruglarydyr.

^3-4Efratyň nowbahar ogly, Beýtullahamy esaslandyran Huruň ogullary şulardy: Eýtam, Penuwal we Ezer. Eýtamyň ogullary şulardy: Ýizregel, Ýyşma we Ýydbaş. Olaryň aýal doganynyň ady Haslelponydy. Penuwal Gedory esaslandyrypdy, Ezer Huşany esaslandyrypdy.

⁵Tekowanyň kakasy Aşhuryň Hela hem-de Nagara atly iki aýaly bardy. ⁶Aşhuryň Nagara diýen aýalyndan Ahuzam, Heper, Temeni we Hahaştary doguldy. Bular Nagaranyň ogullarydy. ^7-8Helanyň ogullary: Zeret, Sohar, Etnan we Kos. Kos Anubyň we Hasobebabyň kakasydy. Harumyň ogly Aharheliň nesli-de Kosdan gelip çykandyr.

⁹Ýagbes atly adam bardy; ol doganlarynyň arasynda iň abraýlysydy. «Agyry bilen dogurdym» diýip, ejesi onuň adyna Ýagbes^[12] dakdy. ¹⁰Ýagbes: «Meni ýalkasadyň, meniň çäklerimi giňeltsediň, meniň bilen bolup, meni azapdan we ýamanlykdan gorasadyň» diýip, Ysraýylyň Hudaýyna dileg etdi. Hudaý onuň islegini ýerine ýetirdi.

¹¹Şuhanyň dogany Kelupdan Mehir, Mehirden Eşton doguldy. ¹²Eştondan Beýtrapa, Paseýa hem-de Irnahaş galasyny esaslandyran Tehinna doguldy. Bular Rekanyň ilatydy.

¹³Kenazyň ogullary: Otniýel, Seraýa. Otnyýeliň ogly: Hatat we Megonotaý. ¹⁴Megonotaýdan Opra doguldy. Seraýa Hünärmentler jülgesini döreden Ýowabyň kakasydy. Köp hünärmentleriň ýaşaýandygy üçin bu ýere şeýle at dakyldy.

¹⁵Ýepunnäniň ogly bolan Kalebiň ogullary: Yru, Ela we Nagam. Eladan Kenaz doguldy.

¹⁶Ýehalleleliň ogullary: Zip, Zipa, Tirýa we Asarel.

¹⁷Ezranyň ogullary: Ýeter, Meret, Eper we Ýalon. Merediň müsürli aýalyndan: Merýem, Şammaý we Eştemowa galasyny esaslandyran Ýyşba doguldy. ¹⁸Merediň müsürli aýaly faraonyň gyzy Bitýady. Onuň ýahudaly aýalyndan Gedory esaslandyran Ýeret, Sokony esaslandyran Heber bilen Zanowany esaslandyran Ýekutyýel doguldy.

¹⁹Hodyýanyň aýaly bolan Nahamyň aýal doganynyň ogullaryndan garmly Kegila bilen magakatly Eştemowa doguldy.

²⁰Şimonyň ogullary: Amnon, Rinna, Benhanan we Tilon.

Ýişginiň ogullary: Zohet we Benzohet.

Şelahyň nesilleri

²¹Ýahudanyň ogly Şelanyň nesilleri şulardyr: Lekany esaslandyran Er, Mareşany esaslandyran Lagda, Beýtaşbeýadaky nepis zygyr mata dokaýanlaryň urugy, ²²Ýokymyň, Kozebanyň adamlary, Ýowaş hem-de Saraf. Olar Mowap bilen Ýaşubleheme häkim boldular. Bular gadymy wakalardyr. ²³Bular Netagymyň hem-de Gederanyň ilatlarydy. Olar patyşa küýzegär bolup hyzmat etdiler.

Şimgonyň nesilleri

²⁴Şimgonyň ogullary: Nemuwal, Ýamyn, Ýaryp, Zera, Şawul. ²⁵Şawuldan Şallum, Şallumdan Mibsam, Mibsamdan Mişma doguldy. ²⁶Mişmanyň ogullary: Mişmadan Hammuwal, Hammuwaldan Zakur, Zakurdan Şimgi doguldy. ²⁷Şimginiň on alty ogly, alty gyzy bardy, ýöne onuň doganlarynyň perzendi köp däldi. Şeýdip, Şimginiň nesilleri Ýahudanyňky ýaly köpelmedi. ^28-31Olar Beýerşebada, Moladada, Hasarşugalda, Bilhada, Esemde, Tolatda, Betuwalda, Hormada, Ziklagda, Beýtmarkabotda, Hasarsusymda, Beýtbirgide we Şagaraýymda ýaşadylar. Ine, şular şimgileriň Dawut patyşa bolmazyndan öňki galalarydy. ³²Olaryň obalary: Eýtam, Aýyn, Rimmon, Token, Aşan — jemi bäş gala. ³³Bu galalaryň töweregindäki Bagala çenli bolan obalary olaryň mesgen tutan ýerleridir. Olar nesil daragtyny ýazdylar. ³⁴Olaryň urugbaşylary şulardy: Meşobap, Ýamlek, Amazýanyň ogly Ýoşa, ³⁵Ýowel, Asyýeliň çowlugy Seraýanyň agtygy Ýoşybýanyň ogly Ýehu, ³⁶Elýogeýnaý, Ýagakoba, Ýeşohaýa, Asaýa, Adyýel, Ýeşimiýel, Benaýa, ³⁷Şemagýanyň gowlugy, Şimriniň ýuwlugy, Ýedaýanyň çowlugy, Allonyň agtygy, Şipginiň ogly Ziza. ³⁸Şu atlary boýunça agzalanlar urugbaşylardyr.

Olaryň nesilleri juda köpeldi. ³⁹Olar öz sürülerine öri gözläp, Gedora we jülgäniň gündogar tarapyna çenli baryp ýetdiler. ⁴⁰Olar otluk, gowy öri meýdanlarynyň üstünden bardylar; bu ýer gaty giň, asuda hem rahatdy. Öň bu ýerde hamlar oturypdylar. ⁴¹Şu atlary ýazylanlar Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň döwründe gelip, öz çadyrlarynda bolan hamlara we megunylara hüjüm edip, olary büs-bütinleý gyryp ýok edip, olaryň ýerlerinde ornaşdylar, sebäbi ol ýerde sürüleri üçin öri meýdan bardy. ⁴²Şimgonlaryň bir bölegi — erkek kişileriniň bäş ýüzüsi Ýişginiň ogullary Pelatýanyň, Negarýanyň, Repaýanyň hem-de Uzyýeliň baştutanlygynda Segir dagyna gitdiler. ⁴³Olar amalekleriň gaçyp, diri galanlaryny gyrdylar; olar şu güne çenli şol ýerde ýaşap gelýärler.

5-nji bap

Rubeniň nesilleri

¹Ruben Ysraýylyň nowbahar ogludy, ýöne ol atasynyň düşegini haramlandygy üçin nowbahar ogullyk haky ondan alnyp, Ysraýylyň ogly Ýusubyň perzentlerine berildi. Şoňa görä-de nesil daragtynda Ruben ilkinji ogul hasap edilmeýär. ²Ýahuda doganlarynyň arasynda güýçlüsi bolup, baştutan ondan gelip çykan bolsa-da, nowbahar ogullyk haky Ýusubyňkydy. ³Ysraýylyň nowbahar ogly Rubeniň ogullary şulardy: Hanok, Pallu, Hesron we Karmy.

⁴Ýoweliň nesilleri: Şemagýa, Şemagýadan Gok, Gokdan Şimgi, ⁵Şimgiden Mika, Mikadan Reýaýa, Reýaýadan Bagal, ⁶Bagaldan Beýera doguldy. Beýerany Aşuryň patyşasy Tiglatpileser ýesir edip äkitdi. Beýera rubenleriň tirebaşysydy. ^7-8Nesil daragtlaryna görä Beýeranyň kowumlary bilen bolan garyndaşlary şulardyr: Ýegiýel baştutan; Zakarýa we Ýoweliň çowlugy, Şemanyň agtygy, Azazyň ogly Bala. Bu rubenler Nebo bilen Bagalmegona çenli uzalyp gidýän Aroger ülkesinde ýaşaýardylar. ⁹Gündogara Ýewfrat derýasynyň bu tarapyndaky çölüň başlanýan ýerine çenli uzalyp gidýän ýerler hem Belanyň ýerleridi, sebäbi onuň Gilgatda maly juda köpelipdi. ¹⁰Şawulyň döwründe rubenler hagarlar bilen urşup, olary ýeňip, Gilgadyň tutuş gündogaryna ýaýrap, hagarlaryň çadyrlarynda ýaşadylar.

Gadyň nesilleri

¹¹Gatlar rubenleriň gapdalynda Salka galasyna çenli bolan Başan ülkesinde mesgen tutdular. ¹²Başanda Ýowel iň wajyp urugyň baştutanydy, Şapam ikinji wajyp urugyň baştutanydy, Ýagnaý bilen Şapat bolsa beýleki uruglaryň baştutanydy. ¹³Olaryň garyndaşlary kowumy boýunça şulardyr: Mikaýyl, Meşullam, Şeba, Ýoraý, Ýagkan, Ziýa we Eber jemi ýedi. ¹⁴Bular Büzüň taňlygy Ýahdonyň geňligi Ýeşişaýyň gowlugy Mikaýylyň ýuwlugy Gilgadyň çowlugy Ýarowanyň agtygy Hurynyň ogly Abyhaýylyň ogullarydyr. ¹⁵Gunynyň agtygy, Abdyýeliň ogly Ahy bularyň arasynda iň beýik urugbaşydy. ¹⁶Gatlar Gilgatdaky we Başandaky galalarynda hem-de Şaronyň öri meýdanlarynda ýaşadylar. ¹⁷Ýahudanyň patyşasy Ýotam hem-de Ysraýylyň patyşasy Ýarobgamyň döwründe, bularyň hemmesi öz nesil daragtyna görä hasaba alyndylar.

Gündogar tireleriň goşunlary

¹⁸Rubenlerden, gatlardan hem-de gündogardaky manaşa tiresinden gylyçly-galkanly, ýaý bilen ok atýan, söweş tälimini alan, gulluga taýýar kyrk dört müň ýedi ýüz altmyş sany edermen esger bardy. ¹⁹Olar hagarlar, ýeturlar, napyşlar hem-de nodaplar bilen uruşdylar. ²⁰Olar uruşda Hudaýa ahy-nala edip, kömek alandyklary üçin, hagarlaryň hem-de olaryň ýanyndakylaryň ählisini ele saldylar. Hudaý olaryň ahy-nalasyna jogap berdi, çünki olar Oňa ynandylar. ²¹Olar duşmanlarynyň elli müň düýesini, iki ýüz elli müň dowaryny, iki müň eşegini ele saldylar we ýüz müň adamyny ýesir aldylar. ²²Köp adam öldi, sebäbi bu uruş Hudaýdandy. Şeýdip, rubenler, gatlar hem-de gündogardaky manaşa tiresi tä sürgünlik döwrüne çenli hagarlaryň hem-de olaryň ýanyndakylaryň ýerlerinde ýaşadylar.

Gündogardaky manaşa tiresi

²³Gündogardaky manaşa tiresiniň adamlary ýurtda mesgen tutup, Başandan Bagalhermona, Senire hem-de Hermon dagyna çenli ýaýradylar. Olar juda köpdi. ²⁴Ine, şular olaryň kowumbaşylarydyr: Eper, Ýişgi, Eliýel, Azryýel, Ýermeýa, Hodawýa we Ýahdyýel. Bular batyr ýigitler, meşhur adamlar we urug baştutanlarydy. ²⁵Emma bular ata-babalarynyň Hudaýyndan dänip, Onuň öz öňlerinde derbi-dagyn eden ýurdunyň halkynyň hudaýlaryna sežde etmek bilen zyna etdiler. ²⁶Şoňa görä Ysraýyl Hudaýy Aşuryň patyşasy Pulyň ruhuny oýardy. Bu patyşanyň beýleki ady Tiglatpileserdi. Ol rubenleri, gatlary, gündogardaky manaşa tiresini ýesir edip, olary Hala, Habora, Hara hem-de Gozan derýasyna getirdi. Olar şu güne çenli hem şol ýerdedir.

6-njy bap

Lewiniň nesilleri

¹Lewiniň ogullary: Gerşon, Kohat we Merary. ²Kohadyň ogullary: Imran, Ýishar, Hebron we Uzyýel. ³Imranyň ogullary: Harun, Musa we Merýem. Harunyň ogullary: Nadap, Abyhu, Elgazar we Ytamar.

⁴Elgazardan Pinehas, Pinehasdan Abyşuwa, ⁵Abyşuwadan Buky, Bukydan Uzy, ⁶Uzydan Zerahýa, Zerahýadan Meraýot, ⁷Meraýotdan Amarýa, Amarýadan Ahytup, ⁸Ahytupdan Sadok, Sadokdan Ahymagas, ⁹Ahymagasdan Azarýa, Azarýadan Ýohanan, ¹⁰Ýohanandan Azarýa doguldy. Bu şol Süleýmanyň Iýerusalimde guran öýünde ruhanylyk eden Azarýadyr. ¹¹Azarýadan Amarýa, Amarýadan Ahytup, ¹²Ahytupdan Sadok, Sadokdan Şallum, ¹³Şallumdan Hilkiýa, Hilkiýadan Azarýa ¹⁴Azarýadan Seraýa, Seraýadan Ýehosadak doguldy. ¹⁵Nebukadnesaryň üsti bilen Reb Ýahudanyň we Iýerusalimiň halklaryny sürgün eden döwründe Ýehosadak hem sürgün edildi.

Lewiniň beýleki nesilleri

¹⁶Lewiniň ogullary: Gerşom, Kohat we Merary. ¹⁷Gerşomyň ogullarynyň atlary Libni hem-de Şimgidir. ¹⁸Kohadyň ogullary: Imran, Ýishar, Hebron we Uzyýel. ¹⁹Merarynyň ogullary: Mahly we Muşy.

Nesillerine görä lewileriň uruglary şulardyr: ²⁰Gerşomyň nesilleri: Gerşomdan Libni, Libniden Ýahat, Ýahatdan Zimma, ²¹Zimmadan Ýowa, Ýowadan Ydo, Ydodan Zera, Zeradan Ýeýatraý doguldy.

²²Kohadyň nesilleri: Kohatdan Eminadap, Eminadapdan Kora, Koradan Asyr, ²³Asyrdan Elkana, Elkanadan Ebiýasap, Ebiýasapdan Asyr, ²⁴Asyrdan Tahat, Tahatdan Uryýel, Uryýelden Uzyýa, Uzyýadan Şawul doguldy.

²⁵Elkananyň ogullary: Omasaý we Ahymot. ²⁶Ahymotdan Elkana, Elkanadan Sopaý, Sopaýdan Nahat, ²⁷Nahatdan Eliýap, Eliýapdan Ýeroham, Ýerohamdan Elkana doguldy.

²⁸Şamuweliň ogullary: nowbahar ogly Ýowel^[13], ikinji ogly Abyýa.

²⁹Merarynyň nesilleri: Merarydan Mahly, Mahlydan Libni, Libniden Şimgi, Şimgiden Uza, ³⁰Uzadan Şimga, Şimgadan Hagyýa, Hagyýadan Asaýa doguldy.

Ybadathana sazandalary

³¹Äht sandygyny Rebbiň öýünde goýandan soň, Dawudyň şol ýerde nagma aýtmaga bellän adamlary şulardyr. ³²Bular Süleýman Iýerusalimde Rebbiň öýüni gurýança, Rebbe ýüz tutulýan mukaddes çadyryň öňünde nagma aýtdylar. Olar bellenilen düzgünler boýunça hyzmata durdular.

³³Ol ýerde hyzmata duranlar hem-de olaryň nesilleri şulardyr: kohat urugyndan Heýman bagşy. Heýmanyň ata-babalary şulardyr: Şamuwel Ýoweliň atasy, ³⁴Elkana Şamuweliň atasy, Ýeroham Elkananyň atasy, Eliýel Ýoramyň atasy, Towa Eliýeliň atasy, ³⁵Sup Towanyň atasy, Elkana Supuň atasy, Mahat Elkananyň atasy, Omasaý Mahatyň atasy, ³⁶Elkana Omasaýyň atasy, Ýowel Elkananyň atasy, Azarýa Ýoweliň atasy, Sepanýa Azarýanyň atasy, ³⁷Tahat Sepanýanyň atasy, Asyr Tahadyň atasy, Ebiýasap Asyryň atasy, Kora Ebiýasabyň atasy, ³⁸Ýishar Koranyň atasy, Kohat Ýisharyň atasy, Lewi Kohadyň atasy, Ysraýyl Lewiniň atasy.

³⁹Onuň sagynda duran dogany Asaf, Gerşon urugyndan. Onuň ata-babalary şulardyr: Berekýa ogly, Şimga Berekýanyň atasy, ⁴⁰Mikaýyl Şimganyň atasy, Bagaseýa Mikaýylyň atasy, Malkyýa Bagaseýanyň atasy, ⁴¹Etni Malkyýanyň atasy, Zera Etniniň atasy, Adaýa Zeranyň atasy, ⁴²Eýtan Adaýanyň atasy, Zimma Eýtanyň atasy, Şimgi Zimmanyň atasy, ⁴³Ýahat Şimginiň atasy, Gerşom Ýahatyň atasy, Lewi Gerşomyň atasy.

⁴⁴Çep tarapynda olaryň Merary urugyndan bolan garyndaşlary durdy. Olar şulardyr: Kişi Eýtanyň kakasy, Abdy Kişiniň kakasy, Malluk Abdynyň kakasy, ⁴⁵Haşabýa Mallugyň kakasy, Amazýa Haşabyň kakasy, Hilkiýa Amazýanyň kakasy, ⁴⁶Emasy Hilkiýanyň kakasy, Bany Emasynyň kakasy, Şemer Banynyň kakasy, ⁴⁷Mahly Şemeriň kakasy, Muşy Mahlynyň kakasy, Merary Muşynyň kakasy, Lewi Merarynyň kakasy.

⁴⁸Olaryň garyndaşlary bolan lewiler mukaddes çadyryň — Hudaýyň öýüniň hyzmatyna bellendiler.

Harunyň nesilleri

⁴⁹Harun bilen onuň nesilleri ýakma gurbanlyk sypasynda, ýakymly ysly tütetgi sypasynda sadakalar hödürlediler. Iň mukaddes otagyň ähli işlerini etdiler. Hudaýyň guly Musanyň tabşyryklaryna laýyklykda, olar ysraýyl halkyny günäsinden sapladylar. ⁵⁰Ine, şular Harunyň nesilleridir: Harundan Elgazar, Elgazardan Pinehas, Pinehasdan Abyşuwa, ⁵¹Abyşuwadan Buky, Bukydan Uzy, Uzydan Zerahýa, ⁵²Zerahýadan Meraýot, Meraýotdan Amarýa, Amarýadan Ahytup, ⁵³Ahytupdan Sadok, Sadokdan Ahymagas doguldy.

Lewileriň mesgen tutan ýerleri

^54-55Lewileriň öz topraklarynda mesgen tutan ýerleri şulardyr: Kohat urugyndan bolan Harunyň ogullarynyň bijesi çykyp, olara Ýahudadaky Hebrony hem-de onuň töweregindäki öri meýdanlary berdiler. ⁵⁶Ýöne ol galanyň ekin meýdanlarydyr obalary Ýepunnäniň ogly Kalebe berildi. ⁵⁷Harunyň ogullaryna gaçybatalga galalary bolan Hebron we Libna öri meýdanlary bilen bile, Ýatyr we Eştemowa öri meýdanlary bilen bile, ⁵⁸Hilen öri meýdanlary bilen bile, Debir öri meýdanlary bilen bile, ⁵⁹Aşan we Beýtşemeş öri meýdanlary bilen bilelikde berildi. ⁶⁰Benýamin tiresiniň topragyndan hem öri meýdanlary bilen bilelikde Geba, öri meýdanlary bilen bilelikde Alemet hem-de öri meýdanlary bilen bilelikde Anatot berildi. Olaryň ähli galalary nesilleriniň sanyna görä on üçdür.

⁶¹Kohatlaryň galan nesillerine bije üsti bilen günbatardaky manaşa tiresiniň paýyndan on gala berildi. ⁶²Gerşomlara nesilleriniň sanyna görä Ysakar, Aşer, Naftaly hem-de Başandaky manaşa tirelerinden on üç gala berildi. ⁶³Merarylara nesilleriniň sanyna görä, Ruben, Gat hem-de Zebulun tirelerinden on iki gala berildi. ⁶⁴Şunlukda, ysraýyllar bu galalary öri meýdanlary bilen bilelikde lewilere berdiler. ⁶⁵Şeýle hem ysraýyllar lewilere bije üsti bilen ýahuda, şimgon hem-de benýamin tireleriniň atlary agzalan galalaryny berdiler. ⁶⁶Kohadyň nesillerinden käbirlerinde efraýym tiresinden alnan galalary bardy. ⁶⁷Olara gaçybatalga galalary bolan Efraýym daglaryndaky Şekemi öri meýdanlary bilen bilelikde, şeýle hem Gezeri öri meýdanlary bilen bilelikde, ⁶⁸Ýokmygamy öri meýdanlary bilen bilelikde, Beýthorony öri meýdanlary bilen bilelikde, ⁶⁹Aýalony öri meýdanlary bilen bilelikde, Gatrimmony öri meýdanlary bilen bilelikde berdiler. ⁷⁰Günbatardaky manaşa tiresinden öri meýdanlary bilen bilelikde Aneri, Kohadyň nesilleriniň galan bölegine öri meýdanlary bilen bilelikde Bilgamy berdiler.

⁷¹Gerşomlara: gündogardaky manaşa tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde Başandaky Golany we öri meýdanlary bilen bilelikde Aştaroty; ⁷²Ysakar tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde Kedeşi, öri meýdanlary bilen bilelikde Daberaty, ⁷³öri meýdanlary bilen bilelikde Ramody, öri meýdanlary bilen bilelikde Anemi; ⁷⁴Aşer tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde Maşaly, öri meýdanlary bilen bilelikde Abdony, ⁷⁵öri meýdanlary bilen bilelikde Hukogy, öri meýdanlary bilen bilelikde Rehoby; ⁷⁶Naftaly tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde Jeliledäki Kedeşi, öri meýdanlary bilen bilelikde Hammony, öri meýdanlary bilen bilelikde Kirýataýymy berdiler. ⁷⁷Merary urugynyň galanlaryna şu ýerler berildi: Zebulun tiresinden öri meýdanlary bilen bilelikde Rimmono, öri meýdanlary bilen bilelikde Tabor, ⁷⁸Ýerihodan başlap, Iordanyň aňyrsyna çenli, Iýordanyň gündogar tarapy, Ruben tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde çöldäki Beser, öri meýdanlary bilen bilelikde Ýahsa, ⁷⁹öri meýdanlary bilen bilelikde Kedemot, öri meýdanlary bilen bilelikde Meýpagat; ^80-81Gat tiresinden: öri meýdanlary bilen bilelikde Gilgatdaky Ramot, öri meýdanlary bilen bilelikde Mahanaýym, öri meýdanlary bilen bilelikde Heşbon, öri meýdanlary bilen bilelikde Ýazer.

7-nji bap

Ysakaryň nesilleri

¹Ysakaryň ogullary: Tola, Puwa, Ýaşup we Şimron — jemi dört. ²Tolanyň ogullary: Uzy, Repaýa, Ýeriýel, Ýahmaý, Ýybsam we Şamuwel. Bular Tola urugynyň kowumbaşylarydyr. Dawudyň döwründe olaryň ýigrimi iki müň alty ýüz sany batyr ýigitleri bardy. ³Uzydan Ýyzrahýa doguldy. Ýyzrahýanyň ogullary: Mikaýyl, Abadýa, Ýowel we Ýişiýa. Uzynyň ogly we agtyklary — jemi bäş; olaryň ählisi-de kowumbaşylardy. ⁴Nesil daragtyna görä nesilleriniň otuz alty müň adamly harby güýçleri bardy, çünki olar köp aýally hem-de köp ogullydylar. ⁵Ysakaryň ähli nesilleriniň arasynda batyr ýigitler bolan garyndaşlary nesil daragtlaryna görä jemi segsen ýedi müňdi.

Benýaminiň nesilleri

⁶Benýaminiň ogullary: Bala, Beker we Ýedigaýel — jemi üç. ⁷Balanyň ogullary: Esbon, Uzy, Uzyýel, Ýerimot we Iri — jemi bäş. Bular kowumbaşylar, batyr ýigitlerdir. Olaryň nesil daragtyna görä sany ýigrimi iki müň otuz dörtdi. ⁸Bekeriň ogullary: Zemira, Ýogaş, Eligezer, Elýogeýnaý, Omry, Ýeremot, Abyýa, Anatot, Alemet. Şularyň hemmesi Bekeriň ogullarydyr. ⁹Nesil daragtyna görä batyr ýigitler bolan kowumbaşylaryň sany ýigrimi müň iki ýüz adamdy. ¹⁰Ýedigaýeliň ogullary: Bilhan. Bilhanyň ogullary: Ýeguş, Benýamin, Ehut, Kenagana, Zetan, Tarşyş we Ahyşahar. ¹¹Ýedigaýeliň şu ogullarynyň hemmesi kowumbaşylardyr we batyr ýigitlerdir. Olaryň urşa ukyplysy on ýedi müň iki ýüzdi. ¹²Iriň ogullary: Şupym, Hupym; Huşym bolsa Aheriň ogludyr.

Naftalynyň nesilleri

¹³Naftalynyň ogullary: Ýahsyýel, Guny, Ýezer we Şallum. Şular Bilhanyň nesilleridir.

Manaşanyň nesilleri

¹⁴Manaşanyň ogullary: siriýaly gyrnak aýalyndan doglan Asryýel; Gilgadyň kakasy Makyr hem şondan doguldy. ¹⁵Makyr Hupym bilen Şupymy öýlendirdi. Aýal doganynyň ady Magakady. Ikinjisiniň ady Selophaddy. Onuň diňe gyzlary boldy. ¹⁶Makyryň aýaly Magaka bir ogul dogurdy we onuň adyna Pereş dakdy. Onuň inisiniň ady Şereşdi; onuň ogullarynyň ady Ulam hem-de Rekemdi. ¹⁷Ulamdan Bedan doguldy. Manaşanyň agtygy Makyryň ogly Gilgadyň ogullary şulardyr. ¹⁸Onuň aýal dogany Hammoleketden Yşhot, Abygezer we Mahla doguldy. ¹⁹Şemidanyň ogullary: Ahýan, Şekem, Likhi we Anygam.

Efraýymyň nesilleri

²⁰Efraýymyň ogly Şutela, Şutelanyň ogly Beret, Berediň ogly Tahat, Tahadyň ogly Elgada, Elgadanyň ogly Tahat, ²¹Tahadyň ogly Zabat, Zabadyň ogly Şutela.

Ezer we Elgat Efraýymyň ogullarydy. Ýerli gat halky olary mal sürülerini basyp almaga gelendikleri üçin öldürdi. ²²Kakalary Efraýym ençe günläp olaryň ýasyny tutdy; doganlary oňa göwünlik bermäge geldiler. ²³Efraýym aýalynyň ýanyna girdi. Aýaly göwreli bolup, bir ogul dogurdy we onuň adyna Beriga dakdy, sebäbi onuň öýünde betbagtçylyk^[14] bardy. ²⁴Ýokarky we aşaky Beýthorony hem-de Uzenşeýerany guran onuň gyzy Şeýerady.

²⁵Repa onuň ogludy. Repadan Reşep, Reşepden Tela, Teladan Tahan, ²⁶Tahandan Ladan, Ladandan Emihut, Emihutdan Elişama, ²⁷Elişamadan Nun, Nundan Ýeşuwa doguldy.

²⁸Efraýymlaryň mülkleri we mesgen tutan ýerleri şulardyr: Beýtel galasy we onuň obalary, gündogarda Nagaran, günbatarda Gezer we onuň obalary, Şekem we onuň obalary, Aýa we onuň obalary. ²⁹Manaşalaryň çäklerinden: Beýtşeýan galalary bilen, Tagnak galalary bilen, Megido galalary bilen, Dor galalary bilen. Şu galalarda Ysraýylyň ogly Ýusubyň ogullary mesgen tutdular.

Aşeriň nesilleri

³⁰Aşeriň ogullary: Ýimna, Ýişwa, Ýişwi we Beriga; Sera bularyň aýal doganydy.

³¹Beriganyň ogullary: Heber bilen Malkyýel; Malkyýel Birzaýytyň kakasydy.

³²Heberden Ýaplet, Şomer, Hotam hem-de olaryň aýal dogany Şuga doguldy.

³³Ýapletiň ogullary: Pasak, Bimhal we Aşwat. Bular Ýapletiň ogullarydyr.

³⁴Şemeriň ogullary: Ahy, Rohaga, Huba we Aram.

³⁵Şemeriň dogany Helemiň^[15] ogullary: Sopa, Ýymna, Şeleş we Amal.

³⁶Sopanyň ogullary: Suwa, Harneper, Şugal, Beri, Ýymra, ³⁷Beser, Hot, Şamma, Şilşa, Ýytran we Beýera. ³⁸Ýeteriň ogullary: Ýepunne, Pispa we Ara.

³⁹Ulanyň ogullary: Ara, Hannyýel we Risýa.

⁴⁰Şularyň hemmesi Aşeriň nesilleridi, kowumbaşylardyr, saýlama batyr ýigitler hem-de begleriň begidir. Olaryň nesil daragtyna görä urşa ukyply ýigrimi alty müň adamy bardy.

8-nji bap

Benýaminiň nesilleri

¹Benýaminiň bäş ogly bardy. Nowbahar ogly Bala, ikinjisi Aşbel, üçünjisi Ahara, ²dördünjisi Noha, bäşinjisi Rapady.

³Balanyň ogullary: Adar, Gera, Abyhut, ⁴Abyşuwa, Nagaman, Ahowa, ⁵Gera, Şefufan we Huram.

^6-7Ehudyň nesilleri Nagaman, Ahyýa we Gerady. Olar Geba halkynyň kowumbaşylarydy. Olar kowlup çykarylyp, Manahata ýesir edilip äkidildiler. Uza bilen Ahyhudyň kakasy Gera bulary göçüripdi.

⁸Şaharaýym öz aýallary Huşym bilen Bagarana talagyny bereninden soň, Mowap topragynda onuň birnäçe ogly boldy. ⁹Onuň aýaly Hodeşden bolan ogullary şulardyr: Ýobap, Sibýa, Meşa, Malkam, ¹⁰Ýegus, Sakýa we Mirma. Olar kowumbaşydylar.

¹¹Şaharaýymyň Huşymdan Abytup hem-de Elpagal diýen ogullary boldy. ¹²Elpagalyň ogullary: Eber, Mişgam, Onony hem-de galalary bilen bile Lody guran Şemet, ¹³Beriga, Şema — bu ikisi Aýalonyň ilatynyň kowumbaşylarydylar; olar Gatyň ilatyny kowup çykardylar; ¹⁴Beriganyň ogullary şulardyr: Ahýo, Şaşak we Ýeremot, ¹⁵Zebadýa, Arat, Eder, ¹⁶Mikaýyl, Ýyşpa we Ýoha — bular Beriganyň ogullarydyr.

¹⁷Zebadýa, Meşullam, Hizki, Heber, ¹⁸Ýişmeraý, Ýizliýa we Ýobap — bular Elpagalyň ogullarydyr.

¹⁹Ýakym, Zikri, Zabdy, ²⁰Eligenaý, Silletaý, Eliýel, ²¹Adaýa, Beraýa we Şimrat — bular Şimginiň ogullarydyr.

²²Ýişpan, Eber, Eliýel, ²³Abdon, Zikri, Hanan, ²⁴Hananýa, Eýlam, Antotyýa, ²⁵Ýipdeýa we Penuwal — bular Şaşagyň ogullarydyr.

²⁶Şamşeraý, Şeharýa, Atalýa, ²⁷Ýagareşýa, Eliýa we Zikri — bular Ýerohamyň ogullarydyr.

²⁸Bular nesil daragtyna görä kowumbaşylardyr. Olar Iýerusalimde ýaşadylar.

Şawul patyşanyň nesilleri

²⁹Gibgony esaslandyran adam şol galada ýaşady; onuň aýalynyň ady Magakady. ³⁰Abdon olaryň nowbahar ogludy, onsoň Sur, Kiş, Bagal, Ner, Nadap, ³¹Gedor, Ahýo, Zeker we Miklot. ³²Miklot Şimganyň kakasydy. Olar hem öz garyndaşlarynyň ýanynda — Iýerusalimde ýaşadylar.

³³Nerden Kiş, Kişden Şawul, Şawuldan Ýonatan, Malkyşuwa, Abynadap we Eşbagal^[16] doguldy.

³⁴Ýonatandan Meribagal^[17], Meribagaldan Mika doguldy. ³⁵Mikanyň ogullary: Piton, Melek, Taryýa we Ahaz.

³⁶Ahazdan Ýehogada, Ýehogadadan Alemet, Azmawet, Zimri, Zimriden Mosa doguldy. ³⁷Mosadan Binega, Binegadan Rapa, Rapadan Elgasa, Elgasadan Asel doguldy.

³⁸Aseliň Azrykam, Bokeru, Ysmaýyl, Şegarýa, Abadýa we Hanan atly alty ogly bardy. Şularyň hemmesi Aseliň ogullarydyr. ³⁹Onuň dogany Ýeşugyň ogullary: nowbahar ogly Ulam, ikinjisi Ýeguş, üçünjisi Elipelet. ⁴⁰Ulamyň ogullary batyr ýigitler we ýaýçylardy; olaryň çagalarydyr agtyklary köpdi. Olaryň jemi bir ýüz ellidi.

Şularyň hemmesi benýaminlerdir.

9-njy bap

Ýesirlikden gaýdyp gelenler

¹Ysraýyllaryň hemmesi öz nesil daragtyna görä hasaba alnyp, olar Ysraýyl patyşalarynyň kitabyna ýazyldy.

Ýahudalar Rebbe biwepalyk edendikleri üçin Babyla sürgün edildi. ²Käbir ysraýyllar ilkinji bolup, galalardaky öz mülklerine ruhanylar, lewiler hem-de ybadathana hyzmatkärleri bilen dolanyp geldiler.

³Ýahuda, benýamin, efraýym hem-de manaşa tirelerinden Iýerusalimde täzeden ornaşanlary şulardyr:

⁴Ýahudanyň ogly Peresiň neslinden: Banynyň ýuwlugy, Imriniň çowlugy, Omrynyň agtygy, Emihudyň ogly Utaý.

⁵Şilon urugyndan: nowbahar ogly Asaýa hem-de onuň ogullary.

⁶Zeranyň neslinden: Ýeguwel hem-de onuň garyndaşlary — jemi ýahuda tiresinden alty ýüz togsan adam.

⁷Benýaminiň neslinden: Hasenuwanyň çowlugy, Hodawýanyň agtygy, Meşullamyň ogly Sallu. ⁸Ýerohamyň ogly Ýibneýa, Mikriniň agtygy, Uzynyň ogly Ela, Ýibniýanyň çowlugy, Reguwalyň agtygy, Şepatýanyň ogly Meşullam. ⁹Benýaminler nesil daragtyna görä dokuz ýüz elli alty adamdy. Ýokarda ady agzalanlaryň hemmesi kowumbaşylardy.

Iýerusalime dolanyp gelen ruhanylar

¹⁰Dolanyp gelen ruhanylardan: Ýedaýa, Ýehoýaryp, Ýakin, ¹¹Ahytubyň gowlugy, Meraýotyň ýuwlugy, Sadogyň çowlugy, Meşullamyň agtygy, Hilkiýanyň ogly, Hudaýyň öýüniň ýolbaşçysy Azarýa; ¹²Malkyýanyň çowlugy, Paşhuryň agtygy, Ýerohamyň ogly Adaýa; Immeriň gowlugy, Meşillemitiň ýuwlugy, Meşullamyň çowlugy, Ýahzeranyň agtygy, Adyýeliň ogly Magsaý. ¹³Ruhanylaryň sany bir müň ýedi ýüz altmyşdy. Olar kowumbaşylardy we ukyply adamlardy. Olar Hudaýyň öýünde hyzmat etmäge jogapkärdi.

Iýerusalimdäki lewiler

¹⁴Lewilerden: Merary urugyndan Haşabýanyň çowlugy, Azrykamyň agtygy, Haşubyň ogly Şemagýa; ¹⁵Bakbakar, Hereş, Galal; Asafyň çowlugy, Zikriniň agtygy, Mikanyň ogly Matanýa; ¹⁶Elkananyň geňligi, Asanyň gowlugy, Berekýanyň ýuwlugy, Ýedutunyň çowlugy, Galalyň agtygy, Şemagýanyň ogly Abadýa. Ol netopalylaryň obalarynda ýaşady.

Iýerusalimdäki ybadathana derwezebanlary

¹⁷Derwezebanlar şulardyr: Şallum, Akup, Talmon we Ahyman. Olaryň garyndaşy Şallum baştutandy. ¹⁸Bular öň şa derwezesiniň gündogar tarapynda goýlupdylar. Olar lewileriň düşelge derwezebanlarydylar. ¹⁹Kora urugyndan bolan Ebiýasabyň^[18] agtygy, Koreniň ogly Şallum we onuň kowumdaşy koralar hem ata-babalarynyň Rebbiň mesgenine derwezebançylyk edişleri ýaly, Rebbiň mukaddes çadyryna derwezebançylyk etdiler. ²⁰Öň Elgazaryň ogly Pinehas olaryň ýolbaşçysy bolupdy. Reb onuň bilen boldy. ²¹Meşelemýanyň ogly Zakarýa Rebbe ýüz tutulýan çadyryň agzynda derwezebandy. ²²Derwezebanlyga bellenenleriň hemmesi iki ýüz on iki adamdyr. Olar öz obalarynda nesil daragtyna görä hasaba alyndylar. Olary Dawut bilen görgür Şamuwel jogapkärli wezipä belledi. ²³Şular we olaryň nesilleri Rebbiň öýüniň, ýagny çadyryň derwezebanlarydylar. ²⁴Derwezebanlar dört tarapdaky: gündogardaky, günbatardaky, demirgazykdaky hem-de günortadaky derwezeleri saklaýardylar. ²⁵Olaryň obalarynda ýaşaýan doganlary nobatma-nobat her ýedi günden olary görmäge gelmelidiler. ²⁶Çünki lewilerden bolan dört ýolbaşçy derwezeban Hudaýyň öýüniň otaglarynyň hem-de hazynalarynyň hem ýolbaşçysydylar. ²⁷Olar gijesine-de Hudaýyň öýüniň golaýynda bolardylar. Çünki ybadathana gözegçilik etmek hem-de her gün irden ony açmak olaryň borjudy.

Beýleki lewiler

²⁸Lewileriň käbirleri hyzmat üçin goýlan enjamlara serederdiler, sebäbi olary sanap äkidip, sanabam getirmelidiler. ²⁹Olaryň käbirleri beýleki esbaplara, mukaddes enjamlara, saýlama una, şeraba, ýaga, ýakymly ysly tütetgä hem-de hoşboý ysly zatlara gözegçilik edýärdiler. ³⁰Ruhany ogullarynyň käbirleri hoşboý ysly zatlary taýýarlaýardylar. ³¹Süýjüli kökeleri bişirmeklik Kora neslinden bolan Şallumyň nowbahar ogly lewi Matytýa tabşyryldy. ³²Kohat neslinden bolan garyndaşlarynyň käbirine Sabat güni üçin hödür çöregi taýýarlamagy tabşyryldy.

³³Lewileriň urugbaşylary bolan aýdymçylar ybadathananyň otaglarynda ýaşaýardylar. Olar başga hyzmatlardan azatdylar, sebäbi olar gije-gündiz hyzmatdadylar. ³⁴Nesil daragtyna görä lewileriň urugbaşylary şulardylar. Olar Iýerusalimde ýaşadylar.

Şawul patyşanyň ata-babalary we nesilleri

³⁵Gibgonyň kakasy Ýegiýel Gibgon galasynda ýaşaýardy; onuň aýalynyň ady Magakady. ³⁶Onuň nowbahar ogly Abdon, soňkulary: Sur, Kiş, Bagal, Ner, Nadap, ³⁷Gedor, Ahýo, Zakarýa we Miklot. ³⁸Miklotdan Şimeýam doguldy. Olar hem garyndaşlarynyň ýanynda Iýerusalimde ýaşadylar. ³⁹Nerden Kiş, Kişden Şawul, Şawuldan Ýonatan, Malkyşuwa, Abynadap we Eşbagal doguldy. ⁴⁰Ýonatandan Meribagal, Meribagaldan Mika doguldy. ⁴¹Mikanyň ogullary: Piton, Melek, Tahreýa we Ahaz. ⁴²Ahazdan Ýagra^[19], Ýagradan Alemet, Azmawet we Zimri. Zimriden Mosa doguldy. ⁴³Mosadan Binega, Binegadan Repaýa, Repaýadan Elgasa, Elgasadan Asel doguldy. ⁴⁴Aseliň Azrykam, Bokeru, Ysmaýyl, Şegarýa, Abadýa we Hanan alty ogly bardy. Şular Aseliň ogullarydy.

10-njy bap

Şawul patyşanyň ölümi

(1-nji Şam 31:1-13)

¹Piliştliler Ysraýylyň garşysyna söweş etdi. Ysraýyllar piliştlilerden gaçyp, Gilbowa dagynda köpüsi gyryldy. ²Piliştliler Şawulyň we onuň ogullary Ýonatanyň, Abynadabyň hem-de Malkyşuwanyň yzyndan kowup ýetip, onuň ogullaryny öldürdiler. ³Şawula garşy söweş güýçlendi, ýaýçylar ony tapdylar we agyr ýaraladylar. ⁴Şawul ýaragçy nökerine şeýle diýdi: «Gylyjyňy al-da, meni öldür; sünnetsizleriň elinden ölüp, olara göz bolmaýyn» diýdi. Emma onuň ýaragçy nökeri juda gorkdy we beýle etmek islemedi. Şoňa görä, Şawul öz gylyjyny aldy-da, onuň üstüne özüni oklady. ⁵Şawulyň ölendigini gören ýaragçy nökeri-de öz gylyjynyň üstüne özüni oklap öldi. ⁶Şeýdip, Şawul, onuň üç ogly — tutuş maşgala bir günde öldi. ⁷Deredäki ähli ysraýyllar goşunyň gaçandygyny, Şawulyň we onuň ogullarynyň ölendigini görüp, öz galalaryny taşlap gaçdylar. Piliştliler gelip, galalary eýelediler. ⁸Ertesi gün piliştliler öldürilenleri talamak üçin gelenlerinde, Gilbowa dagynda Şawul bilen onuň ogullaryny jesedini tapdylar. ⁹Olar Şawulyň kellesini kesip, ýaragyny aldylar we buthanalaryna hem-de halkyna habar bermek üçin, tutuş piliştlileriň ýurduna çaparlar gönderdiler. ¹⁰Şawulyň ýaragyny öz buthanalarynda goýdular, kellesini bolsa Dagonyň buthanasyndan asdylar. ¹¹Piliştlileriň Şawula edenlerini Gilgatdaky Ýabeşiň ilaty eşidende, ¹²onuň gaýduwsyz adamlarynyň ählisi aýaga galdy. Olar Şawul bilen onuň ogullarynyň jesedini alyp, Ýabeşe getirdiler. Olar bularyň süňklerini Ýabeşdäki dub agajynyň astynda jaýlap, ýedi günläp agyz beklediler.

¹³Şeýdip, Şawul Hudaýa biwepalyk edendigi üçin öldi. Ol Rebbiň buýrugyny berjaý etmänliginden ötri, jadygöýden maslahat sorapdy. ¹⁴Ol Rebden soramandy. Şonuň üçin hem Reb ony öldürdip, patyşalygyny Ýyşaýyň ogly Dawuda berdi.

11-nji bap

Dawut Ysraýyla hem-de Ýahuda patyşa bolýar

(2-nji Şam 5:1-10)

¹Ähli ysraýyllar Hebrondaky Dawudyň daşyna ýygnanyp, oňa şeýle diýdiler: «Biz seniň öz süýegiňden, öz teniňdendiris. ²Öňlerem — Şawul patyşamyzka-da sen ysraýyl goşunyna serkerdediň. Hudaýyň Reb saňa: „Meniň halkym Ysraýylyň çopany sen bolarsyň, halkym Ysraýyla sen hökümdarlyk edersiň“ diýipdi» diýdiler. ³Şeýdip, Ysraýylyň ähli ýaşululary Hebrona Dawudyň ýanyna geldiler. Şol ýerde Rebbiň huzurynda Dawut olar bilen äht edişdi. Ysraýylyň ýaşululary Rebbiň Şamuweliň üsti bilen aýdan sözüne laýyklykda, Dawudyň başyna ýag guýup, ony Ysraýyla patyşa bellediler.

⁴Dawut we tutuş Ysraýyl Iýerusalime, ýagny Ýabusa — ýabuslylaryň mekanyna ýöriş etdiler. ⁵Ýabusyň ilaty Dawuda: «Sen bu ýere girip bilmersiň» diýdiler. Emma Dawut Sion galasyny basyp aldy. Ol häzir «Dawut galasy» diýlip atlandyrylýar. ⁶Dawut: «Ýabuslylara kim öňürti zarba ursa, şol goşun serkerdesi bolar» diýdi. Seruýanyň ogly Ýowap öňürti zarba urup, goşun serkerdesi boldy. ⁷Dawut galada mesgen tutdy. Şonuň üçin hem ony «Dawut galasy» diýip atlandyrdylar. ⁸Ol Millodan^[20] başlap, galanyň tutuş töweregini täzeden gurdy. Ýowap bolsa galanyň galan bölegini bejerdi. ⁹Dawut gitdigisaýy güýçlenýärdi, çünki Hökmürowan Reb onuň bilendi.

Dawudyň batyr ýigitleri

(2-nji Şam 23:8-39)

¹⁰Rebbiň Ysraýyl babatdaky sözi boýunça, Dawudyň batyr ýigitleriniň baştutanlary we tutuş ysraýyl halky onuň höküm sürmegini berk goldadylar. ¹¹Dawudyň batyr ýigitleri şulardy: Hakmonynyň ogly Ýaşobgam. Ol serdarlaryň baştutanydy. Ol naýzasy bilen bir wagtyň özünde üç ýüz adamy öldürdi. ¹²Ondan soňra üç batyr ýigidiň biri ahowa urugyndan Dodonyň ogly Elgazardyr. ¹³Piliştliler Pasdammymda söweşmek üçin toplanyşanlarynda, ol hem şol ýerde Dawudyň ýanyndady. Ol ýerde arpa ekilen bir bölek ýer bardy. Halk piliştlilerden gaçdy, ¹⁴ýöne Elgazar bilen Dawut meýdançanyň ortarasynda durup, şol ýeri goradylar we piliştlileri gyrdylar. Reb olary uly ýeňiş bilen halas etdi.

¹⁵Otuz serdaryň üçüsi Dawudyň ýanyna, gaýadaky Adullam gowagyna gitdi. Piliştlileriň goşuny bolsa Rapa jülgesinde düşläpdi. ¹⁶Dawut şol wagt galadady. Piliştlileriň goşun bölümi bolsa Beýtullahamdady. ¹⁷Dawut arman edip: «Beýtullahamyň derwezesiniň ýanyndaky guýudan suw getirip beren bolsady, şondan bir içsemdim» diýdi. ¹⁸Şonda üç batyr ýigit piliştlileriň düşelgesini böwsüp geçdi-de, Beýtullahamyň derwezesiniň ýanyndaky guýudan suw alyp, ony Dawuda getirip berdiler. Emma Dawut suwdan içmedi, ol ony Reb üçin ýere dökdi. ¹⁹Ol: «Meni beýtmekden sakla, ýa Hudaýym! Ýüregine daş baglap giden adamlaryň ganyny heý-de men içip bilerinmi?» diýip, suwdan içmek islemedi. Bu üç batyr ýigit şeýle edermenlikler görkezipdi. ²⁰Abyşaý üç batyr ýigidiň baştutanydy, ol Ýowabyň doganydy. Ol öz naýzasy bilen üç ýüz adamy öldürip, üç batyr ýigit ýaly meşhur boldy. ²¹Ol üç batyr ýigitden iki esse artyk hormatlandy. Abyşaý ýigitleriň biri bolmadyk-da bolsa, olara baştutan boldy.

²²Ýehoýadanyň ogly Benaýa uly edermenlikler görkezen kabseýelli batyr ýigitdir. Ol mowaply arslan ýürekli iki edermen urşujyny öldürdi; şeýle hem ol garly gün çukuryň içinde bir ýolbarsy öldürdi. ²³Ol boýy bäş tirsek bolan müsürlini öldürdi. Müsürliniň elinde dokma agajy ýaly naýzasy bardy. Benaýa onuň üstüne taýakly topulyp, elindäki naýzasyny alyp, öz naýzasy bilen onuň özüni öldürdi. ²⁴Ýehoýadanyň ogly Benaýa, ine, şeýle işleri edip, ol hem üç batyr ýigit ýaly meşhur boldy. ²⁵Ol otuz serdaryň arasynda iň meşhurydy, ýöne üç batyr ýigidiň biri däldi. Dawut ony öz janpenalarynyň baştutany edip goýdy.

²⁶Goşunlaryň batyr ýigitleri şulardy: Ýowabyň dogany Asahel, beýtullahamly Dodonyň ogly Elhanan, ²⁷Harotly Şammot, pelonly Heles, ²⁸tekowaly Ikeşiň ogly Yra, anatotly Abygezer, ²⁹huşaly Sibekaý, Ahowanyň nesli Ylaý, ³⁰netopaly Maharaý, netopaly Bagananyň ogly Helet, ³¹benýaminlerden gibgaly Ribaýyň ogly Ytaý, pirgatonly Benaýa, ³²Gagaş jülgelerinden Huraý, arbaly Abyýel, ³³bahurymly Azmawet, şagalbynly Elýahba, ³⁴gizonly Haşem, hararly Şageniň ogly Ýonatan, ³⁵hararly Sakaryň ogly Ahyýam, Uruň ogly Elipal, ³⁶mekeraly Heper, pelonly Ahyýa, ³⁷karmelli Hesro, Ezbaýyň ogly Nagaraý, ³⁸Natanyň dogany Ýowel, Hagrynyň ogly Mibhar, ³⁹ammon halkyndan Selek, Seruýanyň ogly Ýowabyň ýaragçy nökeri beýerotly Nahraý, ⁴⁰ýytra urugyndan Yra we Garep, ⁴¹het halkyndan Uryýa, Ahlaýyň ogly Zabat, ⁴²rubenleriň baştutany, rubenlerden bolan Şizanyň ogly Adyna we onuň otuz ýigidi, ⁴³Magakanyň ogly Hanan, mitanly Ýoşapat, ⁴⁴aştarotly Uzyýa, arogerli Hotamyň ogullary Şama we Ýegiýel, ⁴⁵Şimriniň ogly Ýedigaýel, onuň dogany tisli Ýoha, ⁴⁶mahawaly Eliýel, Elnagamyň ogullary Ýeribaý bilen Ýoşawýa, mowaply Ýytma, ⁴⁷Eliýel, Obet, mesobaly Ýagsyýel.

12-nji bap

Dawudyň benýamin tiresinden bolan tarapdarlary

¹Bular Dawut Ziklagda Kişiň ogly Şawuldan gaçyp ýörkä, onuň ýanyna gelenler we oňa uruşda ýardam eden batyr ýigitlerdir. ²Benýaminlerden, Şawulyň kowmyndan bolan bular peýkam atyp, hem sag, hem çep elleri bilen daş, ýaý bilen ok atyp bilýän adamlardy. ³Olaryň baştutany Ahygezer, ondan soň Ýowaş, şeýle hem gibgaly Şemaganyň iki ogly, Azmawetiň ogullary Ýeziýel bilen Pelet, Beraka, anatotly Ýehu, ⁴otuz serdaryň arasynda bir batyr ýigit we olaryň baştutany gibgonly Ýyşmagýa, Ýermeýa, Ýahazyýal, Ýohanan, gederaly Ýozabat, ⁵Elguzaý, Ýerimot, Begalýa, Şemarýa, haruply Şepatýa, ⁶Koranyň neslinden Elkana, Ýişiýa, Azarel, Ýogezer, Ýaşobgam, ⁷gedorly Ýerohamyň ogullary Ýogela bilen Zebadýa.

Dawudyň gatlardan bolan tarapdarlary

⁸Gatlardan galkana hem naýza türgen bolan batyr ýigitler çöldäki galada bolan Dawudyň tarapyna geçdiler. Olar arslan sypatdadylar, dag jereni kimin ýyldamdylar. Ine, olar: ⁹Ezer — baştutan, ikinjisi Abadýa, üçünjisi Eliýap, ¹⁰dördünjisi Mişmanna, bäşinjisi Ýermeýa, ¹¹altynjysy Ataý, ýedinjisi Eliýel, ¹²sekizinjisi Ýohanan, dokuzynjysy Elzabat, ¹³onunjysy Ýermeýa, on birinjisi Makbanaýdy. ¹⁴Bular gatlardan bolan harby baştutanlardylar; olaryň iň ejizi ýüze, iň güýçlüsi müňe taýdy. ¹⁵Birinji aýda Iordan derýasy joşup, kenarlaryndan aganda, ondan geçenler we jülgelerdäkileriň ählisini gündogardyr günbatara kowup çykaranlar şulardy.

Dawudyň benýaminlerden we ýahudalardan bolan tarapdarlary

¹⁶Benýaminler bilen ýahudalaryň käbirleri Dawudyň ýanyna gala geldiler. ¹⁷Dawut olaryň öňünden çykyp, şeýle diýdi: «Eger meniň ýanyma ýagşy niýet, kömek etmek maksady bilen gelen bolsaňyz, onda ornuňyz ýüregimiň töründe, ýöne zorluk etmedik halymda meni duşmanlaryma satmak üçin gelen bolsaňyz welin, muny ata-babalarymyzyň Hudaýy görüp, siziň jezaňyzy bersin». ¹⁸Soňra Ruh otuz ýigidiň baştutany Omasaýyň üstüne inip, ol şeýle diýdi:

«Biz seniňki, eý Dawut,

Biz seň bilen, eý Ýyşaýyň ogly!

Başyň aman bolsun, başyň aman bolsun!

Saňa ýardam edýäniň hem başy aman bolsun!

Saňa ýardam edýän seniň Hudaýyňdyr».

Onsoň Dawut olary kabul edip, öz goşunbaşylary edip belledi.

Dawudyň manaşalardan bolan tarapdarlary

¹⁹Dawut piliştliler bilen bile Şawulyň garşysyna uruşmak üçin gelende, manaşalardan käbiri onuň tarapyna geçdi. Ýöne Dawut piliştlilere kömek etmedi, sebäbi piliştli baştutanlary özara maslahatlaşyp: «Dawut öz jenaby Şawulyň tarapyna geçip, bizi satar» diýip, ony yzyna ugratdylar. ²⁰Dawut Ziklaga gaýdanda, manaşalaryň müňbaşylary bolan Adna, Ýozabat, Ýedigaýel, Mikaýyl, Ýozabat, Elihu we Silletaý dagy onuň tarapyna geçdiler. ²¹Bularyň hemmesi batyr ýigitlerdir goşun baştutanlary bolup, olar Dawuda alamançylaryň toparlaryna garşy söweşde kömek etdiler. ²²Hakykatdanam, Dawuda goşulýan adamlaryň sany günsaýyn artyp, san taýdan Hudaýyň goşuny kimin boldy.

Dawudyň goşuny Hebronda

²³Rebbiň sözüne görä, Şawulyň patyşalygyny Dawuda bermek üçin onuň ýanyna Hebrona gelen ýaragly goşunlar, ine, şulardyr: ²⁴ýahudalardan galkan hem naýza göterip, ýaraglanan alty müň sekiz ýüz adam; ²⁵şimgonlardan ýedi müň bir ýüz sany batyr ýigit; ²⁶lewilerden dört müň alty ýüz adam; ²⁷olaryň arasynda Harunyň nesliniň baştutany Ýehoýada we onuň bilen bile üç müň ýedi ýüz adam; ²⁸ýaş batyr ýigit Sadok we onuň neslinden ýigrimi iki sany harby baştutan; ²⁹Şawulyň kowumlaryndan bolan benýaminlerden üç müň adam. Bularyň köpüsi owal Şawulyň nesillerine wepaly bolupdylar. ³⁰Efraýymlardan öz uruglarynyň arasynda meşhur bolan ýigrimi müň sekiz ýüz batyr ýigit; ³¹günbatardaky manaşa tiresinden, gelip, Dawudy patyşa etmek üçin ýörite bellenen on sekiz müň adam, ³²ysakarlardan döwre görä Ysraýylyň näme etmelidigini bilýän iki ýüz baştutan; olaryň baştutanlygy astynda bolan ähli garyndaşlary. ³³Zebulunlardan taplanan, ähli söweş enjamlary bilen ýaraglanan, Dawuda kömek etmekde maksada okgunly elli müň esger; ³⁴naftalylardan galkan hem naýza bilen ýaraglanan otuz ýedi müň esgerli müň harby baştutan; ³⁵danlardan ýaraglanan ýigrimi sekiz müň alty ýüz esger; ³⁶aşerlerden söweşe taýýar, taplanan kyrk müň esger; ³⁷Iordanyň aňyrsyndaky rubenlerden, gatlardan hem-de gündogardaky manaşa tiresinden ähli söweş enjamlary bilen ýaraglanan bir ýüz ýigrimi müň esger.

³⁸Bu esgerleriň hemmesi Dawudy Ysraýyla patyşa etmek üçin çyn ýürekden söweş nyzamy bilen Hebrona geldiler. Ysraýylyň galanlary-da bir ýürekden Dawudyň patyşa bolmagynyň tarapyndady. ³⁹Olar üç gün Dawudyň ýanynda boldular; iýip-içdiler, çünki doganlary olar üçin taýýarlyk görüpdiler. ⁴⁰Ol ýeriň golaýynda ýaşaýanlar zebulun, naftaly, ysakar tireleriniň çäklerine çenli eşeklerdir düýelere, gatyrlardyr öküzlere ýükläp, köp mukdarda un, injir kökeleri, kişmiş, şerap, ýag, öküz hem goýun getirdiler, çünki Ysraýylda şatlyk-şagalaňdy.

13-nji bap

Äht sandygy Kirýatýegarymdan getirilýär

(2-nji Şam 6:1-11)

¹Dawut müňbaşylardyr ýüzbaşylar we her bir baştutan bilen geňeşdi. ²Ol tutuş Ysraýyl jemagatyna şeýle diýdi: «Eger makul bilseňiz, eger Hudaýymyz Reb halasa, geliň, öri meýdanly galalardaky ruhanylardyr lewiler bilen bilelikde, tutuş Ysraýyldaky ähli dogan-garyndaşlarymyzy adam iberip, öz ýanymyza ýygnalyň. ³Soň Hudaýymyzyň Äht sandygyny getireliň. Çünki Şawulyň günlerinde biz ony idemedik». ⁴Bu jemagatyň göwnünden turansoň, tutuş halk muňa razy boldy.

⁵Şeýdip, Dawut, Hudaýyň sandygyny Kirýatýegarymdan getirmek üçin, Müsüriň çägindäki Şihor derýasy bilen Lebohamat aralygyndaky ähli ysraýyllary ýygnady. ⁶Dawut tutuş Ysraýyl bilen bile keruplaryň üstünde tagt gurup oturan Beýik Hudaýyň sandygyny, Onuň ady dakylan sandygy getirmek üçin Ýahudadaky Bagala, ýagny Kirýatýegaryma gitdi. ⁷Olar Hudaýyň sandygyny Abynadabyň öýünden çykaryp, täze arabada goýdular. Arabany Uza bilen Ahýo alyp barýardy. ⁸Dawut hem-de ähli ysraýyllar Hudaýyň huzurynda lira, arfa, deprek, kimwal hem-de surnaý çalyp, joşup aýdym aýdýardylar we tans edýärdiler.

⁹Olar Kidonyň harmanyna gelenlerinde, öküzler büdrediler; Uza sandygy tutjak bolup, elini onuň üstünde goýdy. ¹⁰Uza garşy Rebbiň gahary geldi. Reb ony öldürdi, sebäbi ol sandyga elini degiripdi. Uza şol ýerde — Hudaýyň huzurynda jan berdi. ¹¹Rebbiň Uza zarba urandygyna Dawudyň gahary geldi. Ol ýer şu güne çenli Peres Uza^[21] diýlip atlandyrylýar. ¹²Dawut şol gün Rebden gorkup: «Men Hudaýyň sandygyny nädip ýanyma getirip bilerin?» diýdi. ¹³Şeýlelikde, Dawut Hudaýyň sandygyny öz ýanyna Dawut galasyna getirmedi. Ol sandygy gatly Obededomyň öýünde goýdy. ¹⁴Hudaýyň sandygy üç aý Obededomyň hojalygynda galdy. Reb Obededomyň hojalygyna we onuň ähli zatlaryna bereket berdi.

14-nji bap

Dawut Iýerusalimde ornaşýar

¹Sur patyşasy Huram Dawudyň ýanyna çaparlar bilen kedr agaçlaryny, kerpiç örüjileri hem agaç ussalaryny iberdi. Olar Dawut üçin köşk gurdular. ²Şeýlelikde, Dawut özüni Rebbiň Ysraýylyň patyşasy hökmünde berkarar edendigine hem-de Öz halky Ysraýylyň hatyrasyna onuň patyşalygyny beýgeldendigine göz ýetirdi.

³Dawut Iýerusalimde birnäçe aýallar aldy we ondan ençeme ogul-gyz dünýä indi. ⁴Dawudyň Iýerusalimde doglan çagalary, ine, şulardyr: Şammuwa, Şobap, Natan; Süleýman, ⁵Ýybhar, Elişuwa, Elipelet; ⁶Noga, Nepek, Ýapyýa; ⁷Elişama, Begelýada^[22] we Elipelet.

Piliştlileriň ýeňlişi

(2-nji Şam 5:17-25)

⁸Dawudyň tutuş Ysraýyla patyşalyga bellenilendigini eşidende, ähli piliştliler aýaga galyp, onuň gözlegine çykdylar. Dawut muny eşidip, olaryň garşysyna çykdy. ⁹Piliştliler gelip, Rapa jülgesine çozupdylar. ¹⁰«Men piliştlileriň garşysyna çykaýynmy? Sen olary meniň elime berermiň?» diýip, Dawut Hudaýa ýüz tutdy. Reb oňa: «Bar, olary seniň eliňe berjekdirin» diýdi. ¹¹Şeýlelikde, Dawut Bagalperasyma gidip, olary şol ýerde derbi-dagyn etdi. Dawut: «Sil bentleriniň böwsülişi kimin, Hudaý-da duşmanlaryma meniň elim bilen zarba urdy» diýdi. Şol sebäpden hem bu ýere Bagalperasym^[23] diýen at dakyldy. ¹²Piliştliler butlaryny taşlap gitdiler; butlar Dawudyň buýrugy bilen ýakyldy.

¹³Piliştliler şol jülgä ýene çozdular. ¹⁴Dawut ýene Hudaýa ýüz tutanda, Ol şeýle diýdi: «Olaryň öňünden çykma. Olaryň daşyndan aýlan-da, balzam agaçlary tarapdan gelip, olaryň ýeňsesinden ur. ¹⁵Balzam agaçlarynyň başlaryndan aýak seslerini eşideniňde, hüjüme geç, sebäbi bu piliştlileriň goşunyny derbi-dagyn etmek üçin, Men — Hudaýyň seniň öňüňe düşdügidir». ¹⁶Dawut Hudaýyň buýruşy ýaly etdi. Ol Gibgondan Gezere çenli bolan aralykda piliştlileri gyrdy. ¹⁷Dawudyň at-abraýy bütin ýurtlara ýaýrady we Reb ähli milletleri ondan gorkar ýaly etdi.

15-nji bap

Hudaýyň sandygyny Iýerusalime getirmeklige taýýarlyk

¹Dawut özi üçin Dawut galasynda köşkler gurdurdy. Ol Hudaýyň sandygy üçin ýer taýýarlap, çadyr dikdi. ²Soňra Dawut Hudaýyň sandygyny diňe lewileriň götermelidigi barada buýruk berdi. Sebäbi Reb Öz sandygyny götermek hem-de Özüne ömürbaky hyzmat etmek üçin lewileri saýlapdy. ³Rebbiň sandygyny onuň üçin taýýarlan ýerine getirmek üçin, Dawut ähli ysraýyllary Iýerusalime ýygnady. ⁴Soňra ol Harunyň nesillerini hem-de lewileri toplady: ⁵Kohadyň kowmyndan ýüz ýigrimi sany dogany bilen olaryň baştutany Uryýel; ⁶Merarynyň kowmyndan iki ýüz ýigrimi dogany bilen olaryň baştutany Asaýa; ⁷Gerşomyň kowmyndan ýüz otuz dogany bilen olaryň baştutany Ýowel; ⁸Elisapanyň kowmyndan iki ýüz dogany bilen olaryň baştutany Şemagýa; ⁹Hebronyň kowmyndan segsen dogany bilen olaryň baştutany Eliýel; ¹⁰Uzyýeliň kowmyndan ýüz on iki dogany bilen olaryň baştutany Eminadap.

^11-12Dawut ruhanylar Sadok bilen Abýatary, lewilerden Uryýeli, Asaýany, Ýoweli, Eliýeli, Şemagýany hem-de Eminadaby çagyryp, olara şeýle diýdi: «Siz lewileriň urugbaşylarysyňyz. Iniňizi tämizläň, garyndaşlaryňyz hem şeýle etsinler. Soňra Ysraýyl Hudaýy Rebbiň sandygyny onuň üçin taýýarlan ýerime getiriň. ¹³Öňki gezek sandygy siziň götermändigiňiz we ony bolmalysy ýaly idemändigimiz sebäpli, Hudaýymyz Rebbiň bize gahary geldi». ¹⁴Ruhanylar hem-de lewiler Ysraýyl Hudaýy Rebbiň sandygyny getirmek üçin inlerini tämizlediler. ¹⁵Lewiler Hudaýyň sandygyny Rebbiň Musa tabşyryşyna laýyk edip, syryklaryň üstünde goýup eginlerinde göterdiler.

¹⁶Dawut lewileriň baştutanlaryna şatlyk-şagalaň etmek üçin, öz doganlarynyň arasyndan aýdymçylary hem-de arfa, lira, kimwal ýaly saz gurallaryny çalyp bilýänleri taýyn etmäge buýruk berdi. ¹⁷Şeýlelikde, lewiler Ýoweliň ogly Heýmany, Berekýanyň ogly Asafy, Merary kowmyndan bolan Kuşaýanyň ogly Eýtany sazandalara ýolbaşçy edip bellediler. ¹⁸Zakarýa, Ýagzyýel, Şemiramot, Ýehiýel, Unny, Eliýap, Benaýa, Magaseýa, Matytýa, Elipelehu we Mikneýa olara kömekçi edip bellenildi; Obededom bilen Ýegiýel bolsa derwezebanlardy. ¹⁹Aýdymçylar bolan Heýman, Asaf hem-de Eýtan dagy bürünç kimwallar, ²⁰Zakarýa, Azyýel, Şemiramot, Ýehiýel, Unny, Eliýap, Magaseýa, Benaýa dagy alamot^[24] äheňinde arfa çalmalydylar. ²¹Matytýa, Elipelehu, Mikneýa, Obededom, Ýegiýel hem-de Azazýa dagy bolsa şeminit^[25] äheňinde lirada sazy dowam etdirmelidiler. ²²Lewi sazandalarynyň ýolbaşçysy Kenanýa saza baştutanlyk etmelidi, çünki ol saza ussatdy. ²³Berekýa bilen Elkana sandyk üçin bellenen derwezebanlardy. ²⁴Şebanýa, Ýoşapat, Netanel, Omasaý, Zakarýa, Benaýa, Eligezer hem-de ruhanylar Hudaýyň sandygynyň öňünde surnaý çalmalydylar. Obededom bilen Ýehiýa hem sandyk üçin bellenen derwezebanlardy.

Äht sandygy Iýerusalime getirilýär

²⁵Şeýlelikde, Dawut, Ysraýyl ýaşululary hem-de müňbaşylar Rebbiň Äht sandygyny şatlyk-şagalaň bilen Obededomyň öýünden getirmäge gitdiler. ²⁶Rebbiň Äht sandygyny getirýän lewilere Hudaý ýardam etdi we olar ýedi öküz bilen ýedi goçy gurbanlyk berdiler. ²⁷Sandygy göterýän lewiler, aýdymçylar, aýdymçylaryň sazyna ýolbaşçylyk edýän Kenanýa dagy ýaly, Dawut hem nepis zygyr matadan tikilen don geýdi. Dawudyň egninde nepis zygyr mata efot hem bardy. ²⁸Şeýdip, ysraýyllar şagalaň bilen, şahdan edilen surnaýlaryň, kernaýlaryň, kimwallaryň şowhuny, arfadyr liralaryň belent owazy bilen Rebbiň Äht sandygyny getirdiler.

²⁹Rebbiň Äht sandygy Dawut galasyna getirilende, Şawulyň gyzy Mikal penjireden seretdi. Ol Dawudyň bökjekläp tans edişini görüp, oňa äsgermezçilik etdi.

16-njy bap

Äht sandygy çadyrda goýulýar

¹Olar Rebbiň sandygyny getirip, Dawudyň niýetläp guran çadyrynyň içinde goýdular. Soňra Dawut Rebbiň huzurynda ýakma hem salamatlyk gurbanlyklaryny berdi. ²Ol ýakma hem salamatlyk gurbanlyklaryny berip bolandan soň, Rebbiň adyndan halka ak pata berdi. ³Ol aýal-erkek diýmän, ähli ysraýyllara bir bölek çörek, bir bölek et hem kişmiş paýlady.

⁴Ysraýyl Hudaýy Rebbe dileg etmek, Oňa öwgi aýdyp, Ony şöhratlandyrmak üçin, ol lewileriň käbirini Rebbiň sandygynyň öňünde hyzmat etmäge belledi. ⁵Asaf — başlyk, Zakarýa onuň kömekçisi boldy, Ýegiýel, Şemiramot, Ýehiýel, Matytýa, Eliýap, Benaýa, Obededom hem-de Ýegiýel — arfa hem lira, Asaf — kimwal çalmalydylar. ⁶Ruhanylar Benaýa bilen Ýahazyýal bolsa Rebbiň Äht sandygynyň öňünde hemişe surnaý çalmalydylar.

Dawudyň öwgi aýdymy

(Zebur 104:1-15;95:1-13)

⁷Dawut şol gün Rebbe öwgi aýdymlaryny aýtmagy Asaf bilen onuň garyndaşlaryna tabşyrdy.

⁸Rebbe şükür ediň we Oňa ybadat ediň,

halklar arasynda Onuň işlerini jar ediň.

⁹Oňa nagma aýdyň, Ony şöhratlandyryň,

ähli gudratly işleri barada siz gürrüň beriň.

¹⁰Rebbiň mukaddes ady bilen magtanyň;

Ony agtarýanlaryň ýüregi şatlykdan dolsun.

¹¹Rebbe, Onuň kuwwatyna sygynyň,

dyngysyz Onuň huzuryny agtaryň.

^12-13Eý, Rebbiň bendesi Ysraýylyň zürýady,

Onuň saýlanlary — Ýakubyň nesli!

Ýatlaň Onuň görkezen gudratlaryny,

mugjyzalaryny, agzyndan çykan kararlaryny.

¹⁴Ol — Hudaýymyz Reb,

Ol tutuş ýer ýüzüne kazylyk edýär.

^15-16Onuň ähtini, müň nesle beren sözüni,

Ybraýym bilen eden ähtini,

Yshaga beren Öz wadasyny

elmydama ýatda saklaň.

^17-18Diýdi: «Men size Kengan ýurduny,

mirasyňyza düşen paý hökmünde bererin».

Muny Ýakuba tassyklady kanun hökmünde,

Ysraýyla — müdimi äht hökmünde.

¹⁹Şonda olar az sanlydylar,

gaty az we şol ýerde gelmişekdiler.

²⁰Geçýärdiler bir milletden başga millete,

bir şalykdan — başga şalyga.

²¹Reb olary ezmäge hiç ýol bermedi,

şolar sebäpli Ol şalara käýedi.

²²Diýdi: «Saýlap-seçenlerime siz el degirmäň,

pygamberlerime ýamanlyk etmäň».

²³Rebbe nagma aýt, eý, tutuş ýer ýüzi!

Onuň halas edýändigini günsaýyn buşlaň!

²⁴Milletlere yglan ediň şan-şöhratyny,

ähli halklara — gudratly işlerini.

²⁵Çünki Reb beýik, Ol belent sena mynasyp,

biziň seždämize diňe Ol laýyk.

Ol milletleriň hudaýlaryndan has wehimlidir.

²⁶Halklaryň bar hudaýlary ýöne bir butdur,

emma gökleri Reb ýaradandyr.

²⁷Onuň huzuryndadyr hormat, şan-şöhrat,

Onuň mekanyndadyr şatlyk we kuwwat.

²⁸Eý, halklaryň tireleri, Rebbi wasp ediň,

Rebbiň şöhratyny, güýjüni öwüň!

²⁹Rebbiň adyna laýyk şöhraty beriň,

gurbanlyk getirip, huzuryna giriň.

Rebbe şanly mukaddesliginde siz sežde ediň;

³⁰eý, ýer ýüzündäkiler, Onuň öňünde titräň.

Berk berkarar edildi dünýä,

ol sarsmaz asla.

³¹Goý, gökler begensin,

ýer hem şatlansyn.

Milletler: «Reb — Patyşa!» diýsin.

³²Deňiz we onuň içindäkileriň ählisi, goý, güwwüldeşsin.

Meýdan we ondaky bar zatlar şatlykdan joşsun.

³³Şonda tokaý agaçlary Rebbiň öňünde

nagmalar aýdar.

Çünki Ol dünýä kazylyk etmäge gelýär.

³⁴Rebbe şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky.

³⁵Ýene-de aýdyň:

«Eý, gutulyşymyzyň Hudaýy, bizi halas et!

Mukaddes adyňa şükürler eder ýaly,

Seniň şöhratyňa buýsanar ýaly,

milletleriň arasyndan bizi azat et-de, toplap al.

³⁶Ysraýyl Hudaýy Rebbe

ezelden ebedä çenli alkyşlar bolsun!»

Onsoň tutuş halk «Omyn» diýip, Rebbi şöhratlandyrdy.

^37-38Rebbiň Äht sandygynyň öňünde her gün hyzmat etsinler diýip, Dawut Asafy, onuň doganlaryny hem-de Obededomy altmyş sekiz sany dogany bilen goýdy. Ýedutunyň ogly Obededomy Hosa bilen derwezeban edip goýdy. ³⁹Ruhany Sadogy hem-de onuň ruhany garyndaşlaryny Gibgondaky seždegähdäki Rebbiň çadyrynyň öňünde goýdy. ⁴⁰Dawut olary ýakma gurbanlyk sypasynda Rebbiň Ysraýyla buýran kanunynda ýazylyşy ýaly edip, ertir-agşam yzyny kesmän Rebbe ýakma gurbanlyklaryny bermek üçin belledi. Bu kanunda ähli zat hakda ýazylandy. ⁴¹Rebbiň baky söýgüsi üçin Oňa alkyş aýtsynlar diýip, olaryň ýanynda Heýmany, Ýedutuny hem-de atlary agzalan beýleki saýlanan adamlary goýdy. ⁴²Heýmanyň, Ýedutunyň elinde saz çalmak üçin surnaýlardyr kimwallar bardy. Hudaý üçin aýdym aýdýanlara-da saz gurallaryny berdi. Ýedutunyň ogullaryny derwezeban edip goýdy. ⁴³Soňra ähli halk öýli-öýüne dargady. Dawut hem öz hojalygyna ak pata bermek üçin öýüne gitdi.

17-nji bap

Rebbiň Dawuda beren wadasy

(2-nji Şam 7:1-17)

¹Dawut öz köşgünde ornaşandan soň, Natan pygambere: «Seret, men-ä kedr agajyndan gurlan köşkde ýaşaýaryn, Rebbiň Äht sandygy bolsa çadyrda dur» diýdi. ²Natan Dawuda: «Islän zadyňy ediber, sebäbi Hudaý seniň bilendir» diýdi. ³Emma hut şol gije Natana Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁴«Bar, gulum Dawuda Reb şeýle diýýär diý: „Maňa mesgen tutar ýaly öýi sen gurmaly dälsiň. ⁵Men ysraýyl halkyny Müsürden alyp çykan günümden bäri öýde mesgen tutmadym; çadyrymy ondan-oňa göçürip ýaşap ýördüm. ⁶Tutuş Ysraýyl bilen bolan ýerlerimiň ählisinde Öz halkyma baştutanlyk etmegi buýran Ysraýyl serdarlarynyň hiç birinden näme üçin Maňa kedr agajyndan öý gurmandyklaryny soramadym“. ⁷Indi sen Meniň gulum Dawuda Hökmürowan Reb ýene-de şeýle diýýär diý: „Men seni meýdanda goýun bakyp ýören ýeriňden alyp, Öz halkym Ysraýylyň hökümdary etdim. ⁸Nirä gitseň ýanyňda boldum, öňüňdäki ähli duşmanlaryňy gyryp taşladym. Indi bolsa ýer ýüzündäki beýik adamlaryň ady kimin seniň adyňy belende göterjek. ⁹Öz halkym Ysraýyl üçin bir ýer taýýynlap, olary şol ýerde ýerleşdirjek. Şeýdip, olar öz ýerlerinde ýaşarlar. Mundan beýläk olaryň rahatlygy bozulmaz. ¹⁰Halkym Ysraýyla serdarlar bellän döwrümden bäri sütem edişleri ýaly, betgylyk adamlar indi olara sütem etmezler. Men ähli duşmanlaryňy boýun egdirerin. Men-Reb seniň üçin öýi gurjakdygymy jar edýärin. ¹¹Peýmanyň dolup, ata-babalaryňa gowşanyňda, ýeriňe öz ogluňy, öz biliňden önen zürýadyňy tagta çykaryp, onuň patyşalygyny kuwwatlandyraryn. ¹²Meniň üçin öýi ol gurar, Men onuň şalyk tagtyny baky berkarar ederin. ¹³Men oňa Ata bolaryn, ol bolsa Maňa ogul bolar. Senden öň bolan Şawuly mahrum edişim ýaly, ony Öz sadyk söýgimden mahrum etmerin. ¹⁴Men ony Öz öýümde hem-de şalygymda baky goýaryn. Şalyk tagty baky dowam eder“». ¹⁵Şu sözleriň hem-de aýanlyklaryň ählisini Natan Dawuda gürrüň berdi.

Dawudyň minnetdarlyk dilegi

(2-nji Şam 7:17-29)

¹⁶Soňra Dawut gelip, Rebbiň huzurynda oturdy-da, şeýle diýdi: «Ýa, Hudaýymyz Reb, men kim, meni şeýle derejä ýetirer ýaly, meniň maşgalam kim? ¹⁷Ýa Hudaýymyz Reb, bu zatlary hem az görýän ýaly, Sen Öz guluň nesliniň geljegi hakynda hem söz berdiň. Sen maňa belent mertebeli adam ýaly garaýarsyň, ýa Hudaýymyz Reb! ¹⁸Öz guluňa beýle hormatyň üçin Dawut Saňa näme diýip biler? Sen Öz guluňy tanaýarsyň ahyryn! ¹⁹Sen guluňyň hatyrasyna, Öz göwün islegiňe görä bu beýik işi etdiň; bu beýik işleriň ählisini aýan etdiň. ²⁰Eý, Reb, Saňa taý geljek ýokdur, Senden başga Hudaý ýok! Muny öz gulaklarymyz bilen eşitdik. ²¹Ýer ýüzünde Seniň halkyň Ysraýyla taý geljek halk barmyka?! Öz halkym bolsun diýip, Sen ony Müsür gulçulygyndan halas etdiň, beýik hem aýylganç işler bilen Öz adyňy şöhrata beslemek üçin beýleki milletleri olaryň öňünden kowup çykardyň. ²²Hemişelik Öz halkym bolsun diýip, halkyň Ysraýyly Özüň üçin ebedi halk etdiň; Ýa Reb, Sen olaryň Hudaýy bolduň. ²³Indi bolsa, Sen, ýa Reb, Öz guluň hem onuň nesli hakda aýdan sözüňi ebedi sakla-da, diýşiň ýaly et! ²⁴Goý, ynsanlar „Hökmürowan Reb Ysraýylyň Hudaýydyr“ diýip, guluňyň neslini berkarar etsinler, adyňy ebedilik belende götersinler. Guluň Dawudyň nesli Seniň öňüňde kuwwatlansyn. ²⁵Sen, eý, Hudaýym, „Saňa nesil berjek“ diýip, guluňa Özüň aýan edipdiň. Şoňa görä-de, guluň Saňa ýüzlenip, şu dilegi okamaga milt etdi. ²⁶Ýa Reb, Sen Hudaýsyň. Şu ýagşylyklary guluňa Sen wada etdiň. ²⁷Öz huzuryňda ebedi galsyn diýip, guluňyň nesline pata bermek, goý, Saňa hoş görünsin! Sebäbi, ýa Reb, Seniň pataň bilen guluňyň nesli baky pataly boldy we patalydyr!»

18-nji bap

Dawut duşmanlaryny ýeňýär

(2-nji Şam 8:1-18)

¹Birnäçe wagtdan soň Dawut piliştlilere zarba urup, olary özüne tabyn etdi. Ol Gat galasyny hem-de onuň obalaryny piliştlileriň elinden aldy. ²Ol mowaplylary ýeňdi. Mowaplylar Dawuda tabyn bolup, oňa salgyt tölediler. ³Soňra Dawut Ýewfrat derýasynyň töweregindäki agalygyny täzeden dikeltmek üçin giden Soba patyşasy Hadadgezeri Hamatyň ýakynynda boýun egdirdi. ⁴Dawut onuň müň sany söweş arabasyny, arabaly goşunynyň ýedi müň esgerini hem-de ýigrimi müň esgerli pyýada goşunyny ýesir aldy. Ol atlaryň ýüz araba ýeter ýalysyny goýup, galanlaryny maýyp etdi. ⁵Damaskda ýaşaýan siriýalylar Soba patyşasy Hadadgezere kömege gelende, Dawut siriýalylaryň ýigrimi iki müňüsini öldürdi. ⁶Dawut Damaskda ýaşaýan siriýalylaryň arasynda goşun bölümlerini ýerleşdirdi. Siriýalylar Dawuda tabyn bolup, oňa salgyt tölediler. Dawudyň baran ýerinde Reb oňa ýeňiş berýärdi. ⁷Dawut Hadadgezeriň gullarynyň göterýän altyn galkanlaryny alyp, Iýerusalime getirdi. ⁸Hadadgezeriň galalary Tibhatdan hem-de Kundan Dawut juda köp bürünji ele saldy. Soň Süleýman şol bürünçlerden bürünç howuz, sütünleri hem enjamlary ýasady.

⁹Hamat şasy Togu Dawudyň Soba şasy Hadadgezeriň ähli goşunyny derbi-dagyn edendigini eşitdi. ¹⁰Hadadgezer bilen urşup, ondan üstün çykmagy mynasybetli Dawut patyşany gutlamak hem-de hal-ahwal soraşmak üçin, Togu öz ogly Hadoramy^[26] Dawudyň ýanyna iberdi. Sebäbi Hadadgezer Togu bilen ýygy-ýygydan uruşýardy. Hadoram özi bilen kümüş, altyn hem bürünç sowgatlar äkitdi. ¹¹Dawut bu sowgatlary-da ähli milletlerden: edomlardan, mowaplardan, ammonlardan, piliştlilerden hem amaleklerden ele salan altyn-kümüşleri bilen bile Rebbe bagyş etdi.

¹²Seruýanyň ogly Abyşaý Duz jülgesinde on sekiz müň edomlyny öldürdi. ¹³Ol Edomda goşun bölümlerini ýerleşdirdi; ähli edomlylar Dawuda tabyn boldular. Dawudyň giden ýerinde Reb oňa ýeňiş berýärdi.

¹⁴Şeýdip, Dawut tutuş Ysraýyla patyşalyk edýärdi. Ol tutuş halkyny adyllyk hem hakykat bilen dolandyrýardy. ¹⁵Seruýanyň ogly Ýowap onuň goşunbaşysydy; Ahyludyň ogly Ýehoşapat — baş emeldarydy, ¹⁶Ahytubyň ogly Sadok bilen Abýataryň ogly Abymelek ruhanydylar, Şawşa — kätipdi, ¹⁷Ýehoýadanyň ogly Benaýa keretler bilen peletleriň baştutanydy, Dawudyň ogullary bolsa şa hyzmatynyň baştutanlarydy.

19-njy bap

Dawut ammonlary hem-de siriýalylary ýeňýär

(2-nji Şam 10:1-19)

¹Biraz wagtdan soň ammonlaryň patyşasy Nahaş ölüp, ýerine ogly tagta çykdy. ²Dawut: «Nahaş maňa wepaly boldy, men hem onuň ogly Hanuna wepaly bolaýyn» diýdi. Ony kakasy üçin çekýän hasratyndan köşeşdirmek üçin, Dawut onuň ýanyna birnäçe çaparlar ýollady. Dawudyň adamlary ammonlaryň ýurduna Hanuny köşeşdirmek üçin onuň ýanyna gelenlerinde, ³ammonlaryň ýolbaşçylary Hanuna: «Dawut saňa köşeşdirijileri ataňyň hormaty üçin iberendir öýdýäňmi? Ol öz çaparlaryny galany basyp almak üçin, ony gözden geçirmäge iberendir» diýdiler. ⁴Hanun Dawudyň çaparlaryny tutup, olaryň sakgallaryny syrdy, geýimlerini syrtlaryna çenli ortasyndan kesdirip, yzlaryna ugratdy. ⁵Şeýdip, olar ol ýerden gaýtdylar. Bu adamlar hakda Dawuda habar berenlerinde, ol: «Sakgalyňyz ösýänçä, Ýerihoda boluberiň, soň gelersiňiz» diýen tabşyryk bilen olaryň öňünden çaparlar iberdi, çünki olar gaty kemsidilipdi.

⁶Dawudy özlerine duşman edendiklerine düşünip, ammonlar Hanun bilen Mesopotamiýadan, Siriýadaky Magakadan hem-de Sobadan söweş arabalaryny, arabaly goşuny hakyna tutmak üçin, olara bir müň ýedi ýüz batman^[27] kümüş iberdi. ⁷Olar otuz iki müň sany söweş arabasyny we patyşa Magakany goşuny bilen hakyna tutdular. Olar gelip, Meýdebanyň öňünde harby düşelge gurdular. Ammonlar hem öz galalaryndan ýygnanyşyp, söweşe çykdylar. ⁸Dawut muny eşidip, Ýowaby hem batyr esgerli bütin goşunyny iberdi. ⁹Ammonlar çykyp, galanyň derwezesiniň agzynda söweşmek üçin nyzama durdular, gelen patyşalar bolsa açyk meýdanda aýratyn nyzama durdular.

¹⁰Özüniň hem arkasynda, hem öňünde söweşiň ýaýbaňlanandygyny gören Ýowap Ysraýylyň saýlama esgerlerini alyp, olary siriýalylaryň garşysyna nyzama duruzdy. ¹¹Galan goşuny öz dogany Abyşaýyň eline berdi we olary ammonlaryň garşysyna nyzama duruzdy. ¹²Ýowap: «Bardy-geldi siriýalylar menden güýçli çykaýsalar, sen maňa kömege ýetişersiň; bardy-geldi ammonlar senden güýçli bolup çykaýsalar, onda men saňa kömege ýetişerin. ¹³Mert bol, halkymyz üçin we Hudaýymyzyň galalary üçin dözümli söweşeli. Reb bolsa Öz islänini etsin» diýdi. ¹⁴Şeýdip, Ýowap hem onuň goşunlary siriýalylara garşy söweşe girişdiler; duşmanlar Ýowapdan gaçdylar. ¹⁵Siriýalylaryň gaçanyny gören ammonlar hem Ýowabyň dogany Abyşaýdan gaçyp, gala girdiler. Şondan soň Ýowap Iýerusalime geldi.

¹⁶Özleriniň ysraýyllardan ýeňlendiklerini görüp, siriýalylar Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndaky siriýalylara çaparlar iberip, olary Şopagyň baştutanlygynda çykartdylar. Şopak Hadadgezeriň goşunbaşysydy. ¹⁷Dawut muny eşidip, ähli ysraýyllary toplap, Iordan derýasyndan geçdi. Ol olaryň ýanyna gelip, öz güýçlerini siriýalylara garşy gönükdirdi. Dawut öz goşunyny siriýalylaryň garşysyna nyzama duruzdy we siriýalylar olar bilen urşa girişdiler. ¹⁸Siriýalylar ysraýyllaryň goşunyndan gaçdylar. Dawut olaryň ýedi müň söweş arabaly esgerlerini, pyýada goşundan kyrk müň adamy hem-de olaryň goşunbaşysy Şopagy öldürdi. ¹⁹Hadadgezere tabyn bolan hanlaryň ählisi özleriniň ysraýyllardan ýeňlendiklerine göz ýetirip, Dawut bilen ylalaşyk baglaşyp, oňa boýun egdiler. Siriýalylar mundan beýläk ammonlara kömek etmek islemediler.

20-nji bap

Dawut Raba galasyny basyp alýar

¹Ýaz paslynda, patyşalaryň ýörişe gidýän döwri Ýowap goşuny alyp, ýörişe çykyp, ammonlaryň ýurduny kül-peýekun etdi, soň gelip, Rabany gabady. Emma Dawut Iýerusalimde galypdy. Ýowap Rabanyň üstüne hüjüm edip, ony derbi-dagyn etdi. ²Dawut ammonlaryň patyşasynyň başyndan altyn täjini aldy; onuň agramy iki putdy^[28], onuň ýüzüne gymmatbaha daş oturdylandy. Ony Dawudyň kellesine geýdirdiler. Dawut galadan köp mukdarda olja-da aldy. ³Galanyň halkyny bolsa Dawut galadan göçürip, olary byçgy, demir kätmen hem-de palta bilen işlenilýän işlerde goýdy. Ol ammonlaryň ähli galalarynda şeýle edenden soň, ähli goşun bilen bile Iýerusalime dolandy.

Piliştlilere garşy söweş

(2-nji Şam 21:18-22)

⁴Şondan soň Gezerde piliştliler bilen uruş başlady. Şonda huşaly Sibekaý iri adamlaryň neslinden bolan Sipaý diýen birini öldürdi. Piliştliler boýun egdiler. ⁵Piliştliler bilen ýene uruş boldy. Ýagyryň ogly Elhanan gatly Jaludyň dogany Lahmyny öldürdi. Lahmynyň naýzasynyň sapy dokmaçynyň tütesi ýaly ýogyndy. ⁶Gat galasynda ýene uruş boldy. Ol ýerde ýene piliştlileriň iri neslinden elleridir aýaklary alty-altydan ýigrimi dört barmakly şilliň uzyn biri bardy. ⁷Ysraýyla sögendigi sebäpli, Dawudyň dogany Şimganyň ogly Ýonatan Rapa neslinden bolan bu adamy öldürdi. ⁸Bularyň dördüsi-de Gatyň rapalaryndandylar. Olar Dawudyň hem-de onuň esgerleriniň elinden öldüler.

21-nji bap

Dawut halkyň sanyny hasaba alýar

(2-nji Şam 24:1-25)

¹Şeýtan Ysraýyla garşy çykyp, Dawudy ysraýyl halkynyň adam sanyny bilmek küýüne düşürdi. ²Dawut Ýowaba hem-de goşunbaşylara: «Gidiň-de, Beýerşebadan Dana çenli bolan ysraýyllary hasaba alyň-da, maňa habar beriň. Maňa ilatyň sany gerek» diýdi. ³Emma Ýowap patyşa ýüzlenip: «Reb halkynyň sanyny ýüz esse köpeltsin! Eý, şahym, şolaryň ählisi jenabymyň gullary dälmi näme? Näme üçin jenabym beýle etmek isleýär? Näme üçin ol Ysraýyly günäli etjek bolýar?» diýdi. ⁴Ýöne patyşanyň sözi Ýowabyňkydan üstün geldi. Şunlukda, Ýowap gidip, tutuş Ysraýyla aýlanyp, Iýerusalime gaýdyp geldi. ⁵Ýowap ilat ýazuwynyň netijesini Dawuda berdi. Tutuş Ysraýylda eli gylyç tutup biljek adamlarynyň sany bir million ýüz müňdi, Ýahudanyňky bolsa dört ýüz ýetmiş müň adam bolup çykdy. ⁶Ýowap lewiler bilen benýaminleri hasaba almady, çünki patyşanyň buýrugy oňa nejis göründi.

⁷Bu iş Hudaýa pis göründi we Ol Ysraýyly jezalandyrdy. ⁸Dawut: «Şu hereketim bilen Seniň öňüňde uly günä gazandym, akmaklyk etdim. Öz guluňy günä astynda goýma, Sen! Ýalbarýaryn!» diýip, Hudaýa ýüzlendi. ⁹Reb Dawudyň görgüri Gada şeýle diýdi: ¹⁰«Dawudyň ýanyna bar-da: „Reb seniň öňüňde üç şert goýýar; birini saýla, Ol şony hem amala aşyrjak“ diýip aýt». ¹¹Gat gelip, Dawuda: «Reb şeýle diýýär: „Saýla: ¹²ýa üç ýyl açlyk, ýa duşmanlaryňyň öňünde üç aýlap derbi-dagyn bolmaklyk, ýa üç gün Rebbiň ýurda inderen gyrgyn keselinden heläk bolmaklyk, Rebbiň perişdesi tutuş Ysraýyl topragyndakylary weýran eder“. Indi birini saýla, men özümi Iberene jogap bermeli» diýdi. ¹³Dawut Gada: «Men erbet ýagdaýa düşdüm. Gowusy, men Rebbiň eline düşeýin, ynsan eline düşmäýin. Rebbiň rehimdarlygy beýikdir» diýdi.

¹⁴Şeýdip, Reb Ysraýyla gyrgyn keselini iberdi we mundan ilatyň ýetmiş müň adamy gyryldy. ¹⁵Hudaý Iýerusalimiň halkyny weýran etmek üçin bir perişdesini iberdi. Perişde halky weýran etjek bolanda, Reb muny görüp, bu betbagtçylygy goýbolsun etdi. Ol weýran edýän perişdä: «Besdir! Indi eliňi çek!» diýdi. Şonda Rebbiň perişdesi ýabusly Ornanyň harman ýeriniň golaýyndady. ¹⁶Rebbiň perişdesiniň öz elindäki ýalaňaç gylyjyny Iýerusalime tarap uzadyp, ýer bilen gögüň arasynda durandygyny Dawut gördi. Jul geýnen Dawut hem-de ýaşulular ýere ýüzin ýykyldylar. ¹⁷Dawut Hudaýa şeýle diýdi: «Halkyň sanyny bilmek üçin buýruk beren men dälmidim näme? Günä eden men, hata iş eden men. Ýöne bu bigünä halk näme etdi ahyryn? Eý, Hudaýym Reb, goý, Sen diňe maňa hem atamyň nesline jeza ber, Öz halkyňy weýran etme!»

¹⁸Onsoň Rebbiň perişdesi Gada ýabusly Ornanyň harman ýerinde Rebbe gurbanlyk sypasyny gurmalydygyny Dawuda aýtmagy emr etdi. ¹⁹Dawut Gadyň Rebbiň adyndan aýdan sözi bilen ol ýere gitdi. ²⁰Ornan yzyna öwrülip, perişdäni gördi. Onuň ýanyndaky dört ogly gizlendi, Ornan bolsa bugdaý döwmegini dowam etdirdi. ²¹Dawut Ornanyň ýanyna geldi. Ornan ony görüp, harmandan çykdy we oňa iki bükülip tagzym etdi. ²²Dawut Ornana şeýle diýdi: «Rebbe gurbanlyk sypasyny gurar ýaly harman ýeriňi ber, ony maňa doly bahasyna sat; şeýstsek, halkyň başyna düşen betbagtçylyk sowlar». ²³Ornan Dawuda şeýle diýdi: «Alaý! Ýakma gurbanlygy üçin öküzleri, odun üçin döwek döwýän gurallary, galla sadakasy üçin bugdaýy — şularyň hemmesini men saňa berýärin». ²⁴Emma Dawut patyşa Ornana şeýle diýdi: «Ýok, men olaryň hemmesini doly bahasyna satyn aljak. Men Reb üçin seniň zadyňy ýöne aljak däl, mugt düşen zady ýakma gurbanlyk berjek däl». ²⁵Şeýdip, Dawut Ornana harman ýeri üçin alty ýüz altyn teňňe töledi. ²⁶Dawut ol ýerde Rebbe gurbanlyk sypasyny gurup, ýakma hem-de salamatlyk gurbanlyklaryny hödürledi. Ol Rebbi çagyrdy; Reb ýakma gurbanlyk sypasynyň üstünde gökden ot bilen Dawuda jogap berdi. ²⁷Soňra Reb perişdä buýruk berdi; perişde gylyjyny gynyna saldy.

²⁸Dawut ýabusly Ornanyň harmanynda özüne Rebbiň jogap berendigini gören wagty, şol ýerde sadakalar berdi. ²⁹Çünki Rebbiň Musa tarapyndan çölde gurlan çadyry hem-de ýakma gurbanlyk sypasy şol wagt Gibgondaky seždegähdedi. ³⁰Emma Dawut Hudaýdan soramak üçin onuň öňüne baryp bilmedi, sebäbi ol Rebbiň perişdesiniň gylyjyndan gorkýardy.

22-nji bap

¹Onsoň Dawut: «Şu ýerde Beýik Hudaýyň öýi hem-de Ysraýyl üçin ýakma gurbanlyk sypasy bolsun» diýdi.

Dawut ybadathanany gurmaga taýýarlyk görýär

²Dawut Ysraýylda ýaşaýan gelmişekleri toplamagy buýrup, Hudaýyň öýüni gurmak üçin daş ýonýan ussalary belledi. ^3-4Dawut derwezeleriň gapylary üçin çüýler we petleler üçin juda köp demir, ölçärden agdyk bürünç, ummasyz köp mukdarda kedr agaçlaryny taýýarlady. Köp möçberdäki bu kedr agaçlaryny Dawuda sidonlylar bilen surlular getirdiler. ⁵Dawut şeýle diýdi: «Oglum Süleýman ýaş hem tejribesiz, Rebbe guruljak öý bolsa biçak gözel, bütin dünýäde meşhur hem-de şöhratly bolmalydyr. Şonuň üçinem men taýýarlyk görmelidirin». Şeýlelikde, Dawut ölmezinden öň, öýüň gurluşygy üçin, taýýarlyk işleriniň uly tapgyryny ýerine ýetirdi.

Dawudyň Süleýmana wesýeti

⁶Onsoň Dawut ogly Süleýmany ýanyna çagyryp, Ysraýyl Hudaýy Rebbe öý gurmagy oňa wesýet etdi. ⁷Dawut Süleýmana şeýle diýdi: «Oglum, meniň Hudaýym Rebbe öý gurmak niýetim bardy. ⁸Emma maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: „Sen köp gan dökdüň hem-de ýowuz uruşlar alyp bardyň. Maňa öýi sen gurmaly dälsiň, sebäbi sen Meniň huzurymda ýer ýüzünde köp gan dökdüň. ⁹Ine, senden bir ogul dünýä iner; ol asudalykda ýaşar. Men oňa töweregindäki ähli duşmanlaryndan dynçlyk bererin. Onuň ady Süleýman bolar, Men onuň döwründe Ysraýyla parahatçylyk^[29] hem asudalyk bererin. ¹⁰Ol Maňa öý gurar. Ol Maňa ogul bolar, Men oňa Ata bolaryn. Men Ysraýylyň üstünden onuň şalyk tagtyny müdimilik berkarar ederin“. ¹¹Indi, oglum, goý, Reb saňa ýar bolsun. Reb sen barada aýdyşy ýaly, Hudaýyň Rebbe öý gurmaklyk işiň şowuna bolsun. ¹²Hudaýyň Reb seni Ysraýyla hökümdar goýanda, Onuň kanunyny berjaý ederiň ýaly, goý, Reb saňa akyl-paýhas bersin. ¹³Eger Rebbiň Musanyň üsti bilen Ysraýyla tabşyran parzlarydyr hökümlerini berjaý etseň, işiň rowaç bolar. Dözümli hem mert bol; gorkma, ruhdan düşme. ¹⁴Men Rebbiň öýi üçin, uly yhlas bilen bir ýüz ýetmis müň batman^[30] altyn, bir million ýedi ýüz müň batman^[31] kümüş, ölçärden agdyk bürünçdir demir, agaçdyr daşlar ýygnadym. Sen bularyň üstüni ýetirmelisiň. ^15-16Eliňde ummasyz işçi güýji bar: daş ýonujylaryň, kerpiç örüjileriň, agaç ussalaryň, san-sajaksyz ussat zergärleriň, kümüş, bürünç hem demir ussalaryň bardyr. Indi işe başla, Reb saňa ýar bolar!»

¹⁷Şeýle hem Dawut ogly Süleýmana kömek bermekleri üçin, Ysraýylyň ähli ýolbaşçylaryna şeýle buýruk berdi: ¹⁸«Hudaýyňyz Reb siziň bilen dälmi? Ähli tarapdan size rahatlyk beren Şol dälmi? Ol bu ýurduň ähli ilatyny meniň elime berdi we ýurt Rebbe hem-de Onuň halkyna boýun egdi. ¹⁹Indi bütin kalbyňyz hem janyňyz bilen Hudaýyňyz Rebbi agtaryň! Rebbiň Äht sandygyny hem-de Hudaýyň mukaddes enjamlaryny Rebbe gurlan öýe getireriňiz ýaly, gidiň-de, Beýik Hudaýyň mukaddes öýüni guruň».

23-nji bap

Lewileriň wezipeleri

¹Dawut öz durmuşyndan razy bolup, ogly Süleýmany Ysraýyla patyşa etdi.

²Dawut Ysraýylyň ähli ýolbaşçylaryny, ruhanylary hem-de lewileri ýanyna çagyrdy. ³Lewileriň otuz we ondan ýokary ýaşlylary hasaba alyndy. Olar jemi otuz sekiz müňdi. ⁴Dawut: «Şolaryň ýigrimi dört müňüsi Rebbiň öýünde hyzmat etmelidirler; alty müňüsi baştutanlar hem kazylar, ⁵dört müňi derwezebanlar, ýene dört müňi meniň öwgi aýtmak üçin ýasan saz gurallarymda Rebbi şöhratlandyrmalydyrlar» diýdi. ⁶Dawut olary Lewiniň Gerşon, Kohat hem-de Merary atly üç ogluna görä toparlara böldi.

Gerşonlar

⁷Gerşonyň ogullary: Ladan bilen Şimgi. ⁸Ladanyň nesilleri: Ýehiýel nowbahar ogly, Zetam, Ýowel — jemi üç, ⁹Şimginiň nesilleri: Şelomyt, Hazyýel, Haran — jemi üç. Bular Ladanyň kowumbaşylarydy. ¹⁰Şimginiň nesilleri: Ýahat, Zina, Ýeguş, Beriga — jemi dört. ¹¹Ýahat başy, Ziza indikisidi, ýöne Ýeguş bilen Beriganyň ogullary köp däldi, şoňa görä-de, olar bir maşgala hasap edilýärdiler.

Kohatlar

¹²Kohadyň ogullary: Imran, Ýishar, Hebron, Uzyýel — jemi dört. ¹³Imranyň ogullary: Harun bilen Musa. Harun iň mukaddes zatlary bagyş etmäge saýlandy. Şeýlelikde, ol hem onuň ogullary elmydama Rebbiň öňünde gurbanlyklar bermelidirler, Oňa hyzmat etmelidirler hem Onuň ady bilen pata bermelidiler. ¹⁴Ýöne Hudaýyň adamy bolan Musa hem onuň ogullary lewileriň tiresine goşuldylar. ¹⁵Musanyň ogullary: Gerşom, Eligezer. ¹⁶Gerşomyň nesli Şebuwal başy. ¹⁷Eligezeriň ogly Rehabýa başy. Eligezeriň başga ogly ýokdur, ýöne Rehabýanyň nesilleri juda köpdi. ¹⁸Ýisharyň nesli Şelomyt başy. ¹⁹Hebronyň nesilleri Ýeriýa başy, Amarýa indikisi, üçünjisi Ýahazyýal, dördünjisi Ýekamgam. ²⁰Uzyýeliň ogullary: uly ogly Mika we ikinjisi Ýişiýa.

Merarylar

²¹Merarynyň ogullary: Mahly, Muşy. Mahlynyň ogullary: Elgazar, Kiş. ²²Elgazar ogulsyz dünýäden ötdi, onuň diňe gyzlary bardy. Olar Kişiň ogullaryna durmuşa çykdylar. ²³Muşynyň ogullary: Mahly, Eder, Ýeremot — jemi üç. ²⁴Ine, şular lewileriň kowumbaşylarydyr we uruglaryna görä hasaba alnandyr. Olar ýigrimi we ondan ýokary ýaşly bolup, Rebbiň öýüne hyzmat etmelidiler. ²⁵Öň Dawut şeýle diýipdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb Öz halkyna dynçlyk berdi; Ol Iýerusalimde müdimilik ýaşaýar. ²⁶Şeýlelikde, lewiler Rebbiň çadyryny ýa-da Oňa hyzmat üçin ulanylýan beýleki esbaplary ondan-oňa göçürmezler». ²⁷Dawudyň soňky sözlerine görä, lewileriň ýigrimi hem ondan uly ýaşlylarynyň sany şudy.

²⁸Lewiler Rebbiň öýüne hyzmat etmek üçin, Harunyň neslinden bolan adamlaryň ýanynda bolup, şu işleri ýerine ýetirmelidiler: howlulara hem-de otaglara seretmek, mukaddes zatlary arassalamak, Hudaýyň öýüniň hyzmatyndaky her bir işe, ²⁹hödür çöregine, gurbanlyklar üçin berlen saýlama una, petir kökelere, bişirilen sadakalara, zeýtun ýagyna garylan sadaka, ybadathana ölçegine we möçberine seretmek. ³⁰Şeýle hem olar her gün ertir-agşam Rebbe şükür edip, öwgüler aýtmalydylar. ³¹Sabat günlerinde, Täze Aý baýramlarynda we beýleki baýramlarda ýakma gurbanlyklar berenlerinde, Rebbe şükür edip, öwgüler aýtmalydylar. Olar bu işleri emr edilen düzgünlere görä hemişe Rebbiň huzurynda ýerine ýetirmelidiler. ³²Rebbe ýüz tutulýan çadyr we mukaddes ýer lewileriň baştutanlygyndady. Olar Rebbiň öýünde hyzmat edýän Harunyň nesillerinden bolan doganlaryna-da esewan bolmalydylar.

24-nji bap

Ruhanylar we olaryň etmeli wezipeleri

¹Harunyň nesilleri hyzmat üçin bölünendir. Harunyň ogullary: Nadap, Abyhu, Elgazar, Ytamar. ²Emma Nadap bilen Abyhu kakalaryndan öň ölüpdiler; olaryň ogly ýokdy. Şoňa görä, Elgazar bilen Ytamar ruhany boldular. ³Dawut Elgazaryň nesli Sadok, Ytamaryň nesli Ahymelek bilen bile ruhanylary borçlaryna görä hyzmat işlerine bölüşdirdi. ⁴Ytamaryň nesline garanda, Elgazaryň neslindäki kowumbaşylar has köpdi. Şoňa görä kowumbaşylaryň baştutanlygynda Elgazaryň nesilleri on alty bölege, Ytamaryň nesilleri sekiz bölege bölünendi. ⁵Adalatly bolmak üçin iki topar hem bije boýunça bölündiler, sebäbi mukaddes çadyra hem-de Hudaýa hyzmat etmeli ýolbaşçylar Elgazaryň nesliniň arasynda-da, Ytamaryň nesliniň arasynda-da bardy. ⁶Lewilerden bolan Netaneliň ogly Şemagýa mürze patyşanyň, ýolbaşçylaryň, ruhany Sadok bilen Abýataryň ogly Ahymelegiň, ruhanylaryň nesilleriniň hem-de lewileriň kowumbaşylarynyň huzurynda bularyň atlaryny ýazdy. Elgazar bilen Ytamaryň hersi üçin bir topar saýlanyp alyndy.

⁷Bijesi çykan adamlar bije tertibi boýunça şulardyr: Ýehoýaryp, Ýedaýa, ⁸Harym, Segorym, ⁹Malkyýa, Miýamyn, ¹⁰Hakos, Abyýa, ¹¹Ýeşuwa, Şekanýa, ¹²Elýaşyp, Ýakim, ¹³Hupa, Ýeşebeýap, ¹⁴Bilga, Immer, ¹⁵Hezir, Hapyses, ¹⁶Petahýa, Ezekiýel, ¹⁷Ýakin, Gamul, ¹⁸Delaýa, Magazýa — jemi ýigrimi dört bije. ¹⁹Olaryň Rebbiň öýüne girmek üçin ýerine ýetirmeli borçlary, ine, şudur. Muny olara Ysraýyl Hudaýy Reb olaryň atasy Harunyň üsti bilen tabşyrypdy.

Lewileriň galan bölegi hyzmata bellenilýär

²⁰Lewiniň nesilleriniň galan urugbaşylary şulardyr: Imranyň nesli Şubaýyl, Şubaýylyň nesli Ýehdeýa. ²¹Rehabýadyň nesli Ýişiýa. ²²Ýisharlardan Şelomot; Şelomodyň nesillerinden Ýahat. ²³Hebronyň nesillerinden ýaş tertibine görä Ýeriýa, Amarýa, Ýahazyýal, Ýekamgam. ²⁴Uzyýeliň neslinden Mika; Mikanyň neslinden Şamyr. ²⁵Mikanyň dogany Ýişiýa, Ýişiýanyň neslinden Zakarýa. ²⁶Merarynyň nesillerinden Mahly, Muşy. Ýagazyýanyň ogullaryndan Beno. ²⁷Merarynyň nesillerinden Ýagazyýa, Beno, Şoham, Zakur, Ibri. ²⁸Mahlynyň nesillerinden Elgazar; onuň ogly ýokdur. ²⁹Kişden Ýerahmeýel. ³⁰Muşynyň nesillerinden Mahly, Eder, Ýerimot. Şular uruglaryna görä Lewiniň nesilleridir. ³¹Garyndaşlary bolan Harunyň nesillerinde bolşy ýaly, bular hem Dawut patyşanyň, Sadokdyr Ahymelegiň, ruhanylardyr lewileriň kowumbaşylarynyň öňünde bije atdylar. Olaryň kowumbaşylar bolan ýaş garyndaşlary hem şeýle etdiler.

25-nji bap

Ybadathana sazandalary

¹Dawut hem-de goşun baştutanlary Asafyň, Heýmanyň hem-de Ýedutunyň ogullaryny hyzmat işi üçin bölüp aýyrdylar. Olar lira, arfa hem kimwal çalyp pygamberlik etmelidiler. Hyzmat işini ýerine ýetirenler şulardyr: ²Asafyň ogullaryndan: Zakur, Ýusup, Netanýa, Asarela. Bular patyşanyň emrine görä pygamberlik eden Asafyň ogullarydy we onuň garamagyndadylar. ³Ýedutunyň ogullaryndan: Gedalýa, Seri, Işaýa, Şimeý^[32], Haşabýa, Matytýa — jemi alty. Olar Rebbe lira bilen öwgi aýdyp, Ony şöhratlandyryp pygamberlik edýän kakalary Ýedutunyň garamagyndadylar. ⁴Heýmanyň ogullary: Bukyýa, Matanýa, Uzyýel, Şebuwal, Ýerimot, Hananýa, Hanany, Eliýata, Gidalty, Romamty Gezer, Ýoşbekaşa, Malloty, Hotyr, Mahazyýot. ⁵Şularyň hemmesi patyşanyň görgüri Heýmanyň ogullarydyr. Bu ogullar Hemana ony beýik etmek üçin, Hudaýyň beren wadasy bilen berlipdi. Hudaý oňa on dört ogul bilen üç gyz berdi. ⁶Bularyň bary kakalarynyň garamagynda Rebbiň ybadathanasynda kimwal, arfa hem lira çalyp, aýdym aýdýardylar. Asaf, Ýedutun we Heýman patyşanyň buýrugy astyndadylar. ⁷Bular hem-de bularyň Rebbiň öňünde aýdym aýtmaklyga türgenleşdirilen garyndaşlarynyň bu işe ussatlary iki ýüz segsen sekiz adamdy. ⁸Olaryň uludan-kiçä, halypadan-şägirde çenli bary borçlary üçin bije atdylar. ⁹Birinji bije Asafyň neslinden Ýusuba düşdi; ikinji Gedalýa; doganlary we ogullary bilen on iki adam; ¹⁰üçünji Zakura; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹¹dördünji Ýezer^[33]; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹²bäşinji Netanýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹³altynjy Bukyýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁴ýedinji Ýesarela^[34]; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁵sekizinji Ýeşagýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁶dokuzynjy Matanýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁷onunjy Şimgä; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁸on birinji Azarel^[35]; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ¹⁹on ikinji Haşabýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁰on üçünji Şubaýyla; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²¹on dördünji Matytýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²²on bäşinji Ýerimot; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²³on altynjy Hananýa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁴on ýedinji Ýoşbekaşa; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁵on sekizinji Hanana; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁶on dokuzynjy Mallota; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁷ýigriminji Eliýata; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁸ýigrimi birinji Hotyra; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ²⁹ýigrimi ikinji Gidalta; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ³⁰ýigrimi üçünji Mahazyýota; ogullary we doganlary bilen on iki adam; ³¹ýigrimi dördünji Romamty Gezere düşdi; ogullary we doganlary bilen on iki adam.

26-njy bap

Rebbiň öýüniň derwezebanlary

¹Derwezebanlaryň bölümleri şulardyr: koralardan Asafyň ogullaryndan bolan Koreniň ogly Meşelemýa. ²Meşelemýanyň ogullary: nowbahar ogly Zakarýa, ikinjisi Ýedigaýel, üçünjisi Zebadýa, dördünjisi Ýatnyýel, ³bäşinjisi Eýlam, altynjysy Ýehohanan, ýedinjisi Elýogeýnaý. ⁴Obededomyň ogullary: nowbahar ogly Şemagýa, ikinjisi Ýehozabat, üçünjisi Ýowa, dördünjisi Sakar, bäşinjisi Netanel, ⁵altynjysy Emiýel, ýedinjisi Ysakar, sekizinjisi Pegullataý. Obededomy Hudaý ýalkapdy. ⁶Şemagýadan hem birnäçe ogul dünýä indi; başarjaň adamlar bolandyklary üçin, olar öz uruglaryna baş boldular. ⁷Şemagýanyň ogullary: Otny, Repaýyl, Obet, Elzabat; olaryň doganlary Elihu bilen Semakýa hem başarjaň adamlardy. ⁸Obededomyň ogullary, agtyklary hem-de olaryň doganlary hyzmat işine ökde altmyş iki adamdy. ⁹Meşelemýanyň başarjaň ogullarydyr doganlary on sekiz adamdy.

¹⁰Merary kowmyndan bolan Hosanyň ogullary: baştutan Şimri. Ol nowbahar ogul bolmasa-da, kakasy ony baştutan edipdi. ¹¹Ikinjisi Hilkiýa, üçünjisi Tebalýa, dördünjisi Zakarýa. Hosanyň ogullarynyň hem doganlarynyň jemi sany on üçdür.

¹²Ine, kowumbaşylaryna görä derwezebanlaryň bölümleri şulardyr. Olar hem öz doganlary ýaly Rebbiň öýünde hyzmat etmäge borçludylar. ¹³Olar öz kowumlaryna görä uly-kiçä deňlik edip, derwezeleri üçin bije atdylar. ¹⁴Gündogar tarapdaky derweze Şelemýanyň bijesine düşdi. Onuň ogly parasatly geňeşçi Zakarýa üçin hem bije atyldy; onuň bijesine demirgazyk tarapdaky derweze düşdi. ¹⁵Obededomyň bijesine günorta tarapdaky derweze, onuň ogullaryna bolsa ammar jaýy düşdi. ¹⁶Şupym bilen Hosa ikisine günbatar tarapdaky, ýokary galýan ýoldaky Şalleket derwezesi düşdi. Garawulçylyk nobatma-nobat bellenendi. ¹⁷Gündogar tarapdaky derwezede her gün alty lewi, demirgazyk hem günorta tarapdaky derwezeleriň hersinde her gün dört lewi durýardy, ammar jaýynda bolsa iki-ikiden durýardylar. ¹⁸Günbatar tarapdaky howluda — ýolda dört adam, howly üçinem iki adam bellenendi. ¹⁹Şular Kora hem-de Merary kowumlaryndan bolan derwezeban bölümleridi.

Hazynaçylar

²⁰Hudaýyň öýüniň hazynalary hem-de berlen sadakalaryň hazynalary beýleki lewileriň garamagyndady. ²¹Gerşonyň ogly Ladanyň neslinden Ýehiýel başy boldy. ²²Ýehiýeli, onuň ogullary we doganlary Zetam bilen Ýowel Rebbiň öýüniň hazynalaryna garardylar.

²³Imramlaryň, ýisharlaryň, hebronlaryň, uzyýelleriň nesillerinden, ²⁴Musanyň ogly Gerşomyň neslinden Şebuwal hazynalaryň başlygydy. ²⁵Onuň Elgezer tarapdan garyndaşlary şulardyr: Eligezeriň ogly Rehabýa, Rehabýanyň ogly Işaýa, Ýeşagýanyň ogly Ýoram, Ýoramyň ogly Zikri, Zikriniň ogly Şelomyt. ²⁶Şelomyt bilen onuň garyndaşlary Dawut patyşa, urugbaşylar, ýüzbaşylardyr müňbaşylar hem-de beýleki goşunbaşylar tarapyndan bagyş edilen hazynalaryň baştutanlary boldular. ²⁷Rebbiň öýüni saklamak üçin, olar uruşlarda alnan oljalardan ol ýere sadakalar bererdiler. ²⁸Şeýle hem Şamuwel görgür, Kişiň ogly Şawulyň, Neriň ogly Abneriň, Seruýanyň ogly Ýowabyň bagyş eden zatlary, umuman, bagyş edilen zatlaryň ählisi Şelomyt bilen onuň garyndaşlarynyň gözegçiligi astyndady.

Beýleki lewileriň wezipeleri

²⁹Ýisharyň nesillerinden Konanýa hem-de onuň ogullary Ysraýylyň jemgyýetçilik işlerine baştutanlar, kazylar hökmünde bellenipdiler. ³⁰Hebronyň nesillerinden Haşabýa hem-de onuň garyndaşlary — başarjaň adamlaryň bir müň ýedi ýüzüsi Iordanyň günbatarynda ýaşaýan ysraýyllaryň Rebbiň ähli hyzmatlaryna hem-de patyşanyň gullugyna bellenipdiler. ³¹Ýeriýa hebronlaryň baştutanydy. Dawudyň patyşalygynyň kyrkynjy ýylynda olaryň nesil daragtlaryna seredildi. Şonda Gilgatdaky Ýazerde hebronlaryň arasyndan edermen adamlar tapyldy. ³²Olary hem-de olaryň garyndaşlaryny — jemi iki müň ýedi ýüz sany urugbaşylar bolan edermen adamy Dawut patyşa Hudaýyň hem-de patyşanyň işlerini etmek üçin rubenleriň, gatlaryň hem-de gündogardaky manaşa tiresiniň baştutany edip goýdy.

27-nji bap

Harby bölümler

¹Ysraýyllaryň, olaryň kowumbaşylarynyň, müňbaşylarydyr ýüzbaşylarynyň hem-de beýleki emeldarlarynyň sanawy aşakdaky ýalydyr. Olar aýba-aý gelip, bölümleriň ähli işlerinde patyşa gulluk edýärdiler. Her bölümde ýigrimi dört müň adam bardy.

²Birinji aý üçin birinji bölüme Zabdyýeliň ogly Ýaşobgam ýolbaşçylyk edýärdi. Onuň bölüminde ýigrimi dört müň adam bardy. ³Ol Peresiň neslindendir; ol birinji aý üçin ähli goşunbaşylaryň başlygydy. ⁴Ikinji aý üçin bellenen bölüme ahowa urugyndan bolan Dodaý ýolbaşçylyk edýärdi. Bölümiň baş serkerdesi Miklotdy; bölümde ýigrimi dört müň adam bardy. ⁵Üçünji aý üçin bellenen bölüme üçünji bir goşunbaşy — ruhany Ýehoýadanyň ogly Benaýa ýolbaşçylyk edýärdi; bölümde ýigrimi dört müň adam bardy. ⁶«Otuz ýigidiň» edermen esgeri hem-de baştutany Benaýadyr. Onuň ogly Emizabat onuň bölüminiň baş serkerdesidi. ⁷Dördünji aý üçin bellenen bölüme Ýowabyň dogany Asahel ýolbaşçylyk edýärdi. Ondan soň ogly Zebadýa boldy; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ⁸Bäşinji aý üçin bellenen bölümiň goşunbaşysy Ýyzranyň nesli Şamhutdy; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ⁹Altynjy aý üçin bellenen bölüme tekowaly Ikeşiň ogly Yra ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹⁰Ýedinji aý üçin bellenen bölüme efraýymlardan pelonly Heles ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹¹Sekizinji aý üçin bellenen bölüme Zeranyň nesli huşaly Sibekaý ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹²Dokuzynjy aý üçin bellenen bölüme benýaminlerden anatotly Abygezer ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹³Onunjy aý üçin bellenen bölüme Zeranyň nesli netopaly Mahraý ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹⁴On birinji aý üçin bellenen bölüme Efraýymyň neslinden pirgatonly Benaýa ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy. ¹⁵On ikinji aý üçin bellenen bölüme Otniýeliň neslinden netopaly Heldaý ýolbaşçylyk edýärdi; onuň bölüminde-de ýigrimi dört müň adam bardy.

Tirebaşylar

¹⁶Ysraýyl tirebaşylary şulardyr: Zikriniň ogly Eligezer — rubenleriň baştutany; Magakanyň ogly Şepatýa — şimgonlaryň baştutany; ¹⁷Kemuwalyň ogly Haşabýa — lewileriň baştutany; Sadok — Harun nesliniň baştutany; ¹⁸Dawudyň garyndaşlaryndan Elihu — ýahudalaryň baştutany; Mikaýylyň ogly Omry — ysakarlaryň baştutany; ¹⁹Abadýanyň ogly Ýyşmagýa — zebulunlaryň baştutany; Azryýeliň ogly Ýerimot — naftalylaryň baştutany; ²⁰Azazýanyň ogly Hoşeýa — efraýymlaryň baştutany; Pedaýanyň ogly Ýowel günbatardaky manaşa tiresiniň baştutany; ²¹Zakarýanyň ogly Ydo — Gilgatda oturýan manaşa tiresiniň baştutany; Abneriň ogly Ýagsyýel — benýaminleriň baştutany; ²²Ýerohamyň ogly Azarel — danlaryň baştutany. Şular Ysraýyl tireleriniň baştutanlarydy.

²³Ýigrimi hem-de ondan kiçi ýaşlylary Dawut hasaba almandy, sebäbi Reb Ysraýyly gökdäki ýyldyzlaryň sany kimin köpeltmegi wada edipdi. ²⁴Seruýanyň ogly Ýowap ilat ýazuwyny geçirmäge girişenem bolsa, ol bu işi ahyryna çenli alyp gitmedi. Sebäbi munuň üçin Ysraýyla Rebbiň gahary geldi. Şeýdip, soňkular Dawut patyşanyň taryh kitabyna girizilmedi.

Dawudyň patyşalygynyň baştutanlary

²⁵Adyýeliň ogly Azmawet patyşanyň hazynaçysydy. Ýurduň, şäherleriň, obalardyr galalaryň hazynaçysy bolsa Uzyýanyň ogly Ýonatandy. ²⁶Ýer işi üçin ekin meýdanlarynda işleýänlere Kelubyň ogly Ezri baştutanlyk edýärdi. ²⁷Ramaly Şimgi üzüm baglaryna, şepamly Zabdy üzüm baglaryndaky şerap ammarlaryna, ²⁸gederli Bagalhanan günbatar baýyrlykdaky zeýtun hem-de ýabany injir agaçlaryna, Ýogaş ýag ammarlaryna garaýardy. ²⁹Şaronly Şitraý Şarondaky iri mallara, Adlaýyň ogly Şapat jülgelerdäki iri mallara, ³⁰ysmaýyl urugyndan bolan Obyl düýelere, meronotly Ýehdeýa eşeklere, ³¹hagarly Ýazyz dowarlara garaýardy. Şularyň hemmesi Dawut patyşanyň mülklerine gözegçilik eden adamlardy.

³²Dawudyň daýysy Ýonatan geňeşçidi; ol paýhasly adamdy hem-de kätipdi. Hakmonynyň ogly Ýehiýel patyşanyň ogullaryna seredýärdi. ³³Ahytopel patyşanyň geňeşçisi, arkyly Huşaý bolsa patyşanyň dostudy. ³⁴Ahytopelden soň Benaýanyň ogly Ýehoýada we Abýatar geňeşçi boldy. Patyşa goşunynyň serkerdesi bolsa Ýowapdy.

28-nji bap

Dawut ybadathananyň gurluşygy barada maslahat berýär

¹Dawut Ysraýylyň ähli baştutanlaryny: tirebaşylary, patyşa gullugyndaky bölümleriň goşunbaşylaryny, müňbaşylardyr ýüzbaşylary, patyşanyň hem-de ogullarynyň mülklerine, mallaryna seredýänleriň baştutanlaryny, köşk emeldarlaryny, edermen esgerleri we batyr ýigitleriň ählisini Iýerusalime toplady. ²Dawut patyşa turdy-da, olara şeýle diýdi: «Doganlarym, halkym, maňa gulak asyň! Men Hudaýymyzyň aýak kürsüsi bolan Rebbiň Äht sandygyny goýmak üçin öý gurmak niýetim bardy; onuň üçin taýýarlygam gördüm. ³Ýöne Hudaý maňa: „Maňa öýi sen gurmarsyň, sebäbi sen uruş adamysyň, sen gan dökdüň“ diýdi. ⁴Ýöne ebedilik patyşa bolmagym üçin, Ysraýyl Hudaýy Reb kakamyň maşgalasynyň arasyndan meni saýlady. Ol Ýahudany baştutan saýlady, Ýahudanyň neslinden kakamyň maşgalasyny saýlady. Bütin Ysraýyla patyşa etmekde kakamyň ogullarynyň arasyndan men Onuň göwnünden turdum. ⁵Ol maňa köp ogul berdi; menden soň Rebbiň patyşalygyny dolandyryp, Ysraýyla patyşa etmek üçin, Ol köp ogullarymyň arasyndan Süleýmany saýlap-seçdi. ⁶Ol maňa şeýle diýdi: „Ogluň Süleýman Maňa ybadathana hem-de howlular gurmaly adamdyr. Çünki Men ony Özüme ogul saýladym, Menem onuň Atasy bolaryn. ⁷Ol Meniň buýrukdyr hökümlerimi häzirkisi ýaly gyşarnyksyz berjaý etmegini dowam etdirse, Men onuň patyşalygyny ebedileşdirerin“. ⁸Indi, tutuş Ysraýylyň, Rebbiň jemagatynyň gözüniň alnynda, Hudaýa eşitdirip, men saňa Hudaýymyz Rebbiň ähli buýruklaryny ýerine ýetirmegi buýurýaryn. Şeýtseňiz şu eşretli topragyň eýesi bolarsyňyz we ony özüňizden soň nesilleriňize baky miras goýarsyňyz. ⁹Süleýman, oglum, sen bolsa ataňyň Hudaýyny tana, Oňa ak ýürekden höwes bilen gulluk et. Çünki Reb her bir kalby synaýandyr hem ähli niýet-hyýallary bilýändir. Ony agtarsaň taparsyň, ýöne terk edäýseň welin, Ol senden müdimilik ýüz öwrer. ¹⁰Ine seret, mukaddes öý gurmak üçin Reb seni saýlady. Berk dur-da, işi ýerine ýetir».

¹¹Soňra Dawut ogly Süleýmana öýüň eýwanynyň, jaýlarynyň, hazynalarynyň, üstküdir içki otaglaryň, Äht sandygyň gapagynyň nusgasyny berdi. ¹²Şeýle hem ol göz öňünde tutan ähli işleriniň: Rebbiň öýüniň howlularynyň, onuň töwereginde bolmaly jaýlaryň, Hudaýyň öýüniň hazynalarynyň hem-de berlen sadakalardyr hazynalary, ¹³ruhanylar hem-de lewiler toparlarynyň, Rebbiň öýünde berjaý edilmeli hyzmat işleriniň, Rebbiň öýünde ulanyljak esbaplaryň, ¹⁴her bir iş üçin gerek boljak altyndyr kümüş esbaplara sarp ediljek altynyň hem-de kümşüň agramynyň, ¹⁵altyn çyradanlara we çyralara sarp ediljek altynyň, altyn çyradanlardyr çyralaryň her birine sarp ediljek altynyň agramynyň, kümüşden ediljek çyradana we çyra sarp ediljek kümşüň agramynyň hersiniň ulanylyşyna görä, ¹⁶hödür çöregi üçin ulanyljak her bir altyn hantagta sarp ediljek altynyň agramynyň, kümüş sekiler üçin kümşüň agramynyň, ¹⁷sap altyndan ediljek çarşaklara, legenlere, küýzelere, jamlara sarp ediljek altynyň agramynyň, kümüş jamlara sarp ediljek kümşüň agramynyň, ¹⁸ýakymly ysly tütetgi sypasy üçin sarp ediljek sap altynyň agramynyň, ganatlaryny ýaýyp, Rebbiň Äht sandygyny büräp oturan keruplar üçin altyn arabanyň teswirini berdi.

¹⁹Soňra Dawut patyşa: «Şularyň barynyň nusgalary maňa Reb tarapyndan ýazuw üsti bilen berildi» diýdi. ²⁰Dawut ýene ogly Süleýmana şeýle diýdi: «Güýçli hem mert bol, işe başla! Gorkma, aljyrama, çünki meniň Hudaýym Hökmürowan Reb seniň bilendir. Rebbiň öýüniň hyzmat işleriniň ählisi tamamlanman, Ol seni taşlamaz, terk etmez. ²¹Ine, şular Hudaýyň öýüniň ähli hyzmatyny ýerine ýetirmeli ruhanylardyr lewileriň toparlarydyr. Şu işleriň ählisi üçin başarnykly döwtalaplaryň hemmesi seniň ýanyňda bolar. Ýolbaşçylardyr ähli halk hem seniň diýeniň bilen bolar».

29-njy bap

Ybadathananyň gurluşygy üçin sadakalar

¹Dawut halka şeýle diýdi: «Hudaýyň saýlany, oglum Süleýman heniz ýaş hem tejribesiz, edilmeli iş bolsa uly. Çünki ybadathana ynsan üçin däl-de, Hökmürowan Reb üçindir. ²Men güýjümiň ýetdiginden Hudaýymyň öýi üçin altyndan ýasalmaly zatlar üçin — altyn, kümüşden ýasalmaly zatlar üçin — kümüş, bürünçden ýasalmaly zatlar üçin — bürünç, demirden ýasalmaly zatlar üçin — demir, agaçdan ýasalmaly zatlar üçin — agaç, köp möçberde hakyk hem-de oturtma daşlar, bezeg daşlary, dürli reňkli daşlar, gymmatbaha daşlaryň ähli görnüşini we köp möçberde mermer taýýarladym. ³Üstesine-de, Hudaýymyň öýüne bolan söýgim sebäpli, mukaddes ybadathana üçin şu taýýarlan zatlarymdan daşary meniň öz hususy altyn hem kümüş hazynam bar. Men şony-da Hudaýymyň öýüne berdim. ⁴Ol bäş müň batman^[36] Opyr altynyndan, ybadathananyň diwarlarynyň ýüzüne çaýar ýaly on iki müň batman^[37] ýokary hilli kümüşden ybaratdyr. ⁵Hünärmentleriň etjek her işi üçin, altyn zatlar üçin altyn, kümüş zatlar üçin kümüş berýärin. Kim bu gün meýletinlik bilen zat hödür edip, özüni Rebbe bagyş etjek?»

⁶Soňra urugbaşylardyr tire baştutanlary, müňbaşylardyr ýüzbaşylar, şa gullugyndaky baştutanlar meýletin gurbanlyklar berdiler. ⁷Olar Hudaýyň ybadathanasynyň hyzmaty üçin sekiz müň batman^[38] hem-de dört batman^[39] altyn, on ýedi müň batman^[40] kümüş, otuz müň batman^[41] bürünç hem-de bir ýüz ýetmiş müň batman^[42] demir berdiler. ⁸Kimde gymmatbaha daşlar bar bolsa, olary Rebbiň ybadathanasynyň hazynasy üçin gerşon urugyndan Ýehiýele tabşyrdylar. ⁹Adamlar gaty şatlandylar, çünki olar Rebbe beren zatlaryny meýletinlik bilen, çyn ýürekden beripdiler. Dawut patyşa hem gaty şatlandy.

Dawudyň dilegi

¹⁰Soň Dawut tutuş halkyň öňünde Rebbi alkyşlap, şeýle diýdi: «Eý, Atamyz Ysraýyl Hudaýy Reb, Saňa ezelden ebedä çenli alkyş bolsun! ¹¹Beýiklik, güýç-gudrat, şöhrat, ýeňiş hem belentlik Seniňkidir, gökdäki hem ýerdäki zatlaryň hemmesi Seniňkidir; patyşalyk hem Seniňkidir, ýa Reb! Sen ählisinden belentsiň. ¹²Baýlyklardyr sylag-hormat Senden gelýär, Sen ählisiniň üstünden höküm sürýärsiň. Güýç hem kuwwat Seniň eliňdedir. Ähli zady belent ýa-da kuwwatly etmek Seniň eliňdedir. ¹³Indi, eý, Hudaýymyz biz Saňa minnetdarlyk bildirýäris, Seniň şöhratly adyňa alkyş okaýarys.

¹⁴Ýöne şunuň ýaly meýletin zat hödürlär ýaly men kim, meniň halkym kim? Bize ähli zat Senden gelýär; Saňa Öz beren zadyňdan yzyna berýäris. ¹⁵Biz Seniň öňüňde ata-babalarymyz ýaly gelmişek hem-de mysapyrdyrys. Biziň ýerdäki durmuşymyz edil kölege ýalydyr, umytsyzdyr. ¹⁶Eý, Hudaýymyz Reb, Seniň mukaddes adyňa öý gurmak üçin taýýarlan şu bolçulyklarymyzyň hemmesini Sen berdiň; olaryň bary Seniň Özüňkidir. ¹⁷Seniň kalby synaýandygyňy we kalbypäkligi halaýandygyňy men bilýärin, eý, Hudaýym! Şu zatlaryň hemmesini men öz päk kalbym bilen meýletin berdim. Häzir men Seniň şu ýere ýygnanan halkyňyň meýletinlik hem şatlyk bilen sadaka berýändigini görýärin. ¹⁸Eý, Ybraýymyň, Yshagyň, Ysraýylyň, biziň ata-babalarymyzyň Hudaýy, Öz halkyňyň kalbynda şeýle niýetleri baky sakla, olaryň kalbyny Özüňe tarap öwür. ¹⁹Seniň tabşyryklaryňy, düzgünleriňi, parzlaryňy — şularyň hemmesini berjaý eder ýaly, meniň taýýarlyk gören ybadathanamy gurary ýaly, oglum Süleýmana sadyk ýürek ber». ²⁰Soň Dawut tutuş halka: «Hudaýyňyz Rebbe alkyş okaň» diýip ýüzlendi. Tutuş halk öz ata-babalarynyň Hudaýy Rebbe alkyş okadylar. Olar baş egip, Rebbe sežde, patyşa-da tagzym etdiler.

²¹Ertesi gün olar Rebbe müň öküz, müň goç, müň guzy, içgi sadakalaryny hem-de tutuş Ysraýyl üçin ençeme sadakalar berdiler. ²²Olar şol gün Rebbiň öňünde uly şatlyk-şagalaň bilen iýip-içdiler.

Süleýman patyşalyga bellenilýär

Dawudyň ogly Süleýmany ikilenç patyşa etdiler. Ony Rebbe hökümdarlyga, Sadogy hem ruhanylyga belledi. ²³Kakasy Dawudyň patyşalygyny miras alyp, Süleýman Rebbiň beren tagtynda oturdy. Onuň işi rowaç aldy, tutuş Ysraýyl oňa eýerdi. ²⁴Ähli nökerler, batyr ýigitler, Dawudyň ähli ogullary Süleýmana wepaly bolmaga wada berdiler. ²⁵Reb tutuş Ysraýylyň gözüniň alnynda Süleýmany belende göterdi we heniz Ysraýylda hiç bir patyşanyň eýe bolmadyk şalyk belentligini oňa berdi.

Dawudyň ölümi

²⁶Şeýdip, Ýyşaýyň ogly Dawut tutuş Ysraýyla şalyk etdi. ²⁷Ol Ysraýylda jemi kyrk ýyl şalyk sürdi. Ol şonuň ýedi ýylyny Hebronda, otuz üç ýylyny bolsa Iýerusalimde geçirdi. ²⁸Dawut ýaşy birçene baryp, garrap, mal-döwletdir şöhratdan doýup dünýäden ötdi. Onuň ýerine ogly Süleýman patyşa boldy. ²⁹Dawut patyşanyň eden işleri başdan-aýak Şamuwel görgüriň, Natan pygamberiň we Gat görgüriň kitabynda ýazylandyr. ³⁰Bu kitaplarda onuň nähili şalyk sürendigi, güýç-kuwwatynyň neneňsi bolandygy, onuň hem-de Ysraýylyň başdan geçiren wakalary we dünýäniň ähli patyşalary hakynda ýazylandyr.

Ýyl ýazgylarynyň ikinji kitaby

Giriş

Ýyl ýazgylarynyň ikinji kitaby Süleýman pygamberiň şalyk süren döwründen tä onuň ölümine çenli bolan döwri öz içine alýar. Kitapda Ýerobgamyň baştutanlygynda demirgazyk tireleriň Süleýman patyşanyň ogly Rehobgam patyşa garşy eden gozgalaňy, şeýle hem gündogar patyşalygy Ýahudanyň tä b.e.öň 586-njy ýylda Iýerusalimiň synmagyna çenli bolan döwrüň taryhy beýan edilýär.

Mazmuny

Süleýmanyň şalyk sürmegi 1:1—9:31

Irki ýyllar 1:1-17

Süleýman ybadathanany gurýar 2:1—7:10

Soňky ýyllar 7:11—9:31

Demirgazyk tireleriniň gozgalaňy 10:1-19

Ýahudanyň patyşalary 11:1—36:12

Iýerusalimiň synmagy 36:13-23

1-nji bap

Süleýman Hudaýdan pähim-paýhas dileýär

(1-nji Pat 3:1-15)

¹Dawudyň ogly Süleýman öz patyşalygyny berkitdi. Hudaýy Reb onuň bilen bolup, ony juda beýgeltdi. ²Süleýman tutuş Ysraýyly: müňbaşylary, ýüzbaşylary, kazylary, Ysraýylyň ähli baştutanlaryny we urugbaşylary çagyrdy. ³Onsoň Süleýman ýanyndaky bütin jemagat bilen Gibgondaky seždegähe gitdiler. Rebbiň guly Musanyň çölde guran Hudaýa ýüz tutulýan çadyry şol ýerdedi. ⁴Dawut Hudaýyň sandygyny Kirýatýegarymdan Iýerusalime onuň üçin taýýarlan çadyryna getiripdi. ⁵Huruň agtygy, Urynyň ogly Besaleliň bürünçden ýasan gurbanlyk sypasy bolsa Gibgonda Rebbiň mukaddes çadyrynyň öňündedi. Şoňa görä Süleýman bilen jemagat ol ýere Rebden maslahat soramaga gitdiler. ⁶Süleýman ol ýerde Rebbiň huzurynda mukaddes çadyrdaky bürünçden bolan gurbanlyk sypasyna gelip, onda müň sany ýakma gurbanlygyny hödürledi.

⁷Şol gije Hudaý Süleýmana görnüp, oňa: «Dile, dilän zadyňy bereýin» diýdi. ⁸Süleýman Hudaýa şeýle jogap berdi: «Sen meniň kakam Dawuda beýik, sadyk söýgiňi görkezip, meni onuň ýerine patyşa etdiň. ⁹Ýa Hudaýymyz Reb, goý, indi kakam Dawuda beren wadaň amala aşsyn, çünki Sen meni ýeriň tozy ýaly san-sajaksyz bolan bir halkyň üstünden patyşa etdiň. ¹⁰Indi şu halky dolandyrmagym üçin maňa danalyk hem bilim ber. Kim Seniň bu beýik halkyňy dolandyryp biler?» ^11-12Hudaý Süleýmana şeýle diýdi: «Kalbyňda şu islegiň bardygy üçin, özüňe mal-mülk, baýlyk, at-abraý ýa öz duşmanlaryňyň ölümini ýa-da özüň üçin uzak ömür dilemän, eýsem üstünden patyşalyga bellän halkymy dolandyrmaga özüňe pähim-paýhas we düşünje diländigiň üçin, Men saňa paýhas we düşünje berýärin. Şeýle hem Men saňa senden öň hiç kimde bolmadyk we senden soň hem hiç kimde bolmajak baýlyk, mal-mülk we at-abraý bererin».

Süleýmanyň harby we täjirçilik işleri

(1-nji Pat 10:26-29)

¹³Şeýdip, Süleýman Gibgondaky seždegähden, Rebbiň mukaddes çadyryndan Iýerusalime gelip, Ysraýyla patyşalyk etdi. ¹⁴Süleýman söweş arabalary bilen arabaly esgerleri toplady. Onuň bir müň dört ýüz söweş arabasy, on iki müň söweş arabaly esgeri bardy. Süleýman olaryň birnäçesini öz ýanynda Iýerusalimde, galanlaryny bolsa söweş arabalarynyň saklanýan galalarynda ýerleşdirdi. ¹⁵Patyşa Iýerusalimde kümüş bilen altyny daşlar bilen deň etdi, kedr agajyny bolsa günbatar baýyrlykda gögerýän ýabany injir agajy kimin köpeltdi. ¹⁶Süleýmanyň atlary Müsürden we Keweden getirildi; patyşanyň täjirleri olary Keweden belli bir baha satyn aldylar. ¹⁷Müsürden getirilýän söweş arabasynyň her biri on ýedi gadak^[1] töweregi kümşe, her bir at bolsa dört gadakdan^[2] gowrak kümşe satyn alyndy. Şeýdip, bu söweş arabalary we atlar Süleýmanyň täjirleriniň üsti bilen bütin hetleriň we Siriýanyň şalaryna satylýardy.

2-nji bap

Süleýman ybadathanany gurmaga taýýarlyk görýär

(1-nji Pat 5:1-18)

¹Süleýman Rebbe ybadat öýüni we özüne köşk gurmak kararyna geldi. ²Ol dagda ýetmiş müň sany hammaly, segsen müň sany daş ýonujyny we olaryň üstünden gözegçilik eder ýaly üç müň alty ýüz sany adamy toplady.

³Süleýman Sur patyşasy Hurama^[3] çapar iberip şeýle diýdi: «Özüne ýaşar ýaly köşk gurunsyn diýip, kakam Dawuda iberen kedr agaçlaryňdan maňa-da ibermegiňi towakga edýärin. ⁴Ine, men Hudaýym Rebbe öý gurup, ol öýi Oňa bagyş etmekçi bolýaryn. Ol öýde Rebbiň huzurynda ýakymly ysly tütetgi ýakylar, gündeki hödür çöregi hödürlener, Sabat günlerinde, Täze Aý baýramlarynda we beýleki baýramlarda ertirlik we agşamlyk ýakma gurbanlyklary hödürlener. Bular Ysraýyl üçin ebedi parzdyr. ⁵Biziň Hudaýymyzyň beýleki ähli hudaýlardan beýik bolşy ýaly, meniň gurjak öýüm hem beýik bolar. ⁶Emma Oňa öý gurmaga kimiň güýji ýeter? Ony hatda gök-de, gökleriň gögi-de içine sygdyryp bilmeýär! Onsoň Oňa öý gurar ýaly men kimmişim? Men bu öýi Onuň huzurynda ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin gurýaryn. ⁷Ýahudada we Iýerusalimde öz ýanymdaky kakam Dawudyň taýýarlan ökde ussalary bilen işlär ýaly maňa altyn, kümüş, bürünç, demir işlerine, goýy badam, gyrmyzy we gök ýüplük boýaglaryna, şeýle hem oýma işlerine ussat hünärment ibermegiňi towakga edýärin. ^8-9Maňa ýene Liwandan kedr, serwi we sandal agaçlaryny iber. Men seniň işçileriňiň Liwanda agaç kesmäge ussatdyklaryny bilýärin. Maňa bol agaç taýýarlamak üçin meniň işçilerim seniň işçileriň bilen bile işlärler. Meniň gurjak öýüm juda uly we gözel bolar. ¹⁰Ine, men seniň agaç kesýän işçileriňe kyrk müň çuwal^[4] üwelen bugdaý, kyrk müň çuwal arpa, ýedi müň hum^[5] şerap we ýedi müň hum zeýtun ýagyny bererin».

¹¹Onsoň Sur patyşasy Huram Süleýmana hat üsti bilen jogap gaýtardy: «Reb Öz halkyny söýensoň, seni olaryň üstünden patyşa goýdy». ¹²Huram sözüni şeýle dowam etdi: «Gögi we ýeri ýaradan Ysraýyl Hudaýy Rebbe alkyş bolsun! Reb Dawut patyşa pähim-paýhasdan we düşünjeden doly akylly ogul berdi. Şol ogul Rebbe öý we özüne köşk gurar. ¹³Men saňa Huramaby atly ökde we düşünjeli bir ussany ýollaýaryn. ¹⁴Onuň ejesi danlardan bolup, kakasy hem surludy. Huramaby altyn, kümüş, bürünç, demir, daş, agaç işlerine ökdedir. Ol badam, gök, gyrmyzy ýüplük we nepis zygyr matalary bilen hem işläp bilýär. Şeýle-de ol oýma işlerine we özüne berlen islendik nusga bilen işlemäge ökdedir. Ol seniň ussalaryň we jenabym — kakaň Dawudyň ussalary bilen işlär. ¹⁵Indi, goý, jenabym wada beren bugdaýyny, arpasyny, zeýtun ýagyny we şerabyny öz gullaryna ibersin. ¹⁶Biz saňa Liwandan näçe agaç gerek bolsa kesip, olary bogup, Ýafo deňziniň üsti bilen akdyryp getireris; sen-de ony Iýerusalime äkidersiň».

¹⁷Onsoň Süleýman kakasy Dawudyň hasaba alşy ýaly, Ysraýylda ýaşaýan gelmişekleriň baryny hasaba aldy. Gelmişekleriň sany bir ýüz elli üç müň alty ýüz boldy. ¹⁸Süleýman olardan ýetmiş müň adamy ýük daşamaga, segsen müň adamy dagda daş ýonmaga, üç müň alty ýüz adamy-da işgärlere gözegçilige belledi.

3-nji bap

Süleýman ybadathana gurýar

(1-nji Pat 6:1-38)

¹Süleýman Iýerusalimde kakasy Dawuda Rebbiň görnen Moryýa dagyndaky, Dawudyň taýýarlan ýeri — ýabusly Ornanyň harmanynda Rebbiň öýüniň gurluşygyna başlady. ²Süleýman patyşalygynyň dördünji ýylynyň ikinji aýynyň ikisi güni öýüň gurluşygyna başlady. ³Süleýman patyşanyň Hudaý üçin guran öýüniň uzynlygy öňki ölçeg boýunça altmyş tirsek, ini ýigrimi tirsekdi. ⁴Öýüň öňündäki eýwanyň boýy öýüň inine görä ýigrimi tirsekdi; onuň beýikligi bir ýüz ýigrimi tirsekdi. Süleýman onuň iç tarapyny sap altyna gaplady. ⁵Ol uly otagy serwi agajy bilen örtüp, ony sap altyna gaplady we onuň üstüne palma agajynyň hem-de zynjyryň nagşyny saldy. ⁶Süleýman öýi owadan, gymmatbaha daşlar bilen bezedi. Altyn Parwaýymdan getirilipdi. ⁷Şeýdip, ol öýe, onuň pürslerine, gapy bosagalaryna, diwarlaryna altyn çaýdy. Ol diwarlara oýup, keruplaryň şekilini çekdi. ⁸Süleýman iň mukaddes otagy-da gurdy; onuň boýy öýüň inine görä ýigrimi tirsek, ini hem ýigrimi tirsekdi; ol mukaddes otagy dokuz ýüz batman^[6] sap altyna gaplady. ⁹Altyn çüýleriň agramy bir ýarym gadak^[7] töweregidi. Süleýman ýokarky otaglary-da altyna gaplady. ¹⁰Süleýman iň mukaddes otagda iki kerubyň heýkelini ýasap, olary altyna gaplady. ¹¹Keruplaryň ganatlarynyň uzynlygy ýigrimi tirsekdi. Bir kerubyň bir ganatynyň uzynlygy bäş tirsek bolup, ol öýüň diwaryna degýärdi, beýleki ganatynyň uzynlygy bäş tirsek bolup, ol beýleki kerubyň ganatyna degýärdi. ¹²Ikinji kerubyň bir ganatynyň uzynlygy bäş tirsek bolup, ol öýüň beýleki diwaryna degýärdi, beýleki ganatynyň uzynlygy bäş tirsek bolup, ol birinji kerubyň ganatyna degýärdi. ¹³Bu keruplaryň ganatlarynyň uzynlygy jemi ýigrimi tirsekdi. Keruplar uly otaga tarap seredip, aýaklarynyň üstünde durdular. ¹⁴Süleýman tutyny gök, goýy gyrmyzy, al ýüpeklerden we nepis zygyr matadan etdi, ýüzüne keruplaryň nagşyny saldy.

Iki sütün

(1-nji Pat 7:15-22)

¹⁵Ol öýüň öňünde beýikligi otuz bäş tirsek bolan iki sany sütün ýasady. Her sütüniň ýokarsynda bäş tirsek bolan täç bardy. ¹⁶Tor şekilli örme zynjyrlar ýasalyp, her sütüniň depesi olar bilen bezelendi. Süleýman ýüz sany nar ýasap, olary zynjyrlaryň üstünde goýdy. ¹⁷Ol sütünleri öýüň öňünde dikdi. Ol günortada sütün dikip, ony Ýakin diýip atlandyrdy. Beýlekisini demirgazykda dikip, ony Bowaz diýip atlandyrdy.

4-nji bap

Öýüň goşlary

(1-nji Pat 7:23-51)

¹Süleýman uzynlygyny we inini ýigrimi tirsek, beýikligini on tirsek edip, bürünçden gurbanlyk sypasyny ýasatdy. ²Soňra ol bir gyrasyndan beýleki gyrasyna çenli on tirsek, beýikligini bäş tirsek edip, guýma bürünçden tegelek howuz ýasady. Onuň töweregi otuz tirsekdi. ³Howzuň erňeginiň aşagynda daşyna aýlanan, hersi on tirsek bolan iki hatar ökuz şekilli guýma nagyşlar bardy. Olar howuz bilen bile guýlup ýasalandy. ⁴Howuz on iki öküziň üstünde durdy; öküzleriň üçüsi demirgazyga, üçüsi günbatara, üçüsi günorta, galan üçüsi hem gündogara bakyp durdy. Howuz olaryň üstünde ýerleşdirilip, öküzleriň arkasy iç tarapa bakyp durdy. ⁵Howzuň galyňlygy dört barmak bolup, erňegi käsäniň erňegi ýaly açylan liliýa gülüniň şekilindedi. Ol bir müň elli hum^[8] tutýardy. ⁶Şeýle hem ol zatlary ýuwar ýaly on sany bürünç legen ýasady. Olaryň bäşisini günorta tarapda, beýleki bäşisini demirgazyk tarapda goýdy. Bu legenlerde ýakma gurbanlyk üçin ulanylan zatlar ýuwuldy. Howuz ruhanylaryň ýuwunmagy üçindi. ⁷Ol berlen nusga görä, sap altyndan on sany çyradany ýasap, olaryň bäşisini ybadathananyň günorta tarapynda, beýleki bäşisini-de demirgazyk tarapynda goýdy. ⁸Ol on sany hantagta ýasap, olary ybadathanada — bäşisini günorta tarapda, beýleki bäşisini-de demirgazyk tarapda goýdy. Ol ýüz sany altyn legen ýasady. ⁹Ol ruhanylaryň howlusyny, uly howlyny we howlynyň gapylaryny ýasap, olary bürünje gaplady. ¹⁰Deňzi öýüň sag tarapynda — günorta-gündogar burçunda ýerleşdirdi. ^11-15Huramaby şeýle hem, gazanlar, kül atarlar we legenler ýasady. Bulardan başga-da, ol iki sütüni, sütünleriň depesindäki jam şekilli iki täji, şol täçleri bezäp duran iki sany örme zynjyry, şol zynjyrlara iki hatar edip dakmak üçin dört ýüz sany nary, arabalary, arabalaryň üstündäki legenleri, bir sany howzy hem-de howzuň astyndaky on iki öküzi ýasady. Şeýdip, Huramaby Hudaýyň öýünde Süleýman patyşa üçin etmeli işleriniň baryny tamamlady. ¹⁶Gazanlar, kül atarlar, çarşaklar we Huramabynyň Rebbiň öýi üçin Süleýman patyşa ýasap beren enjamlary ýalpyldawuk bürünçdendi. ¹⁷Patyşa bulary Iordan düzlüginde, Sukot bilen Seredanyň arasyndaky toýun toprakly ýerde guýdurdy. ¹⁸Süleýman ummasyz köp gap-gaçlary ýasatdy, şoňa görä sarp edilen bürünjiň agramy anyklanmady. ^19-22Şeýdip, Süleýman Hudaýyň öýündäki ähli enjamlary: altyndan edilen sypany, üstünde Rebbe hödür çöregi goýulýan hantagtasyny, düzgün boýunça iň mukaddes otagyň öňünde ýakmak üçin sap altyn çyradanlary çyralary bilen, sap altyn gülleri, çyralary, ätişgirleri, sap altyn müçenekleri, pelte gaýçysyny, legenleri, jamlary, maňňallary ýasatdy. Öýüň girelgesi — iň mukaddes otagyň hem-de öýüň mukaddes otagynyň gapylary altyndy.

5-nji bap

Süleýman äht sandygyny ybadathana getirdýär

(1-nji Pat 8:1-9)

¹Şeýdip, Süleýman patyşanyň Rebbiň öýi üçin etmeli ähli işleri tamamlandy. Süleýman kakasy Dawut tarapyndan öýe bagyş edilen ähli zatlary: kümşi, altyny we ähli enjamlary getirip, Hudaýyň öýündäki hazynada goýdy. ²Onsoň Süleýman Rebbiň Äht sandygyny Dawut galasy bolan Sion galasyndan getirtmek üçin, Ysraýylyň ýaşulularyny, ähli tirebaşylaryny, ysraýyllaryň urugbaşylaryny Iýerusalime ýygnady. ³Bütin ysraýyl halky ýedinji aýda bolýan Çatma baýramynda patyşanyň ýanyna ýygnanyşdy. ⁴Bütin Ysraýylyň ýaşululary geldiler we lewiler sandygy göterdiler. ⁵Şeýdip, olar sandygy, Rebbe ýüz tutulýan çadyry hem-de çadyryň içindäki ähli mukaddes enjamlary getirdiler. Bularyň baryny ruhanylar bilen lewiler getirdiler. ⁶Süleýman patyşa we onuň huzuryna ýygnanan bütin ysraýyl halky Äht sandygynyň öňündedi. Olar san-sajaksyz goýunlary, öküzleri gurbanlyk berdiler. ⁷Soňra ruhanylar Rebbiň Äht sandygyny öz ýerine, Rebbiň öýüniň iň mukaddes otagyna, keruplaryň ganatlarynyň astyna getirip goýdular. ⁸Keruplar ganatlaryny sandygyň üstüne gerip, sandygyň-da, onuň syryklarynyň-da üstüni örtýärdi. ⁹Syryklar şeýle uzyndy welin, hatda olaryň uçlary iň mukaddes otagyň öňündäki mukaddes ýerdenem görnüp durdy, ýöne daşardan görünmeýärdi. Olar şu güne çenli hem şol ýerdedir. ¹⁰Sandygyň içinde Musanyň goýan iki sany kanun ýazylan daş böleginden başga hiç zat ýokdy. Musa bu iki daş bölegini ysraýyl halky Müsür ýurdundan çykandan soň, Rebbiň olar bilen äht eden ýeri bolan Horep^[9] dagynda sandyga salypdy. ¹¹Ruhanylar mukaddes otagdan daşary çykdylar. Ol ýerdäki ruhanylaryň ählisi toparlaryna garamazdan, inlerini tämizläpdiler. ¹²Ähli lewi nagmaçylary: Asaf, Heýman, Ýedutun, olaryň ogullary we garyndaşlary nepis zygyr mata lybaslaryna beslenip, kimwallary, liralary we arfalary bilen gurbanlyk sypasynyň gündogar tarapynda ýüz ýigrimi sany surnaýçy ruhany bilen durdular. ¹³Surnaýçylar bilen nagmaçylar bir adam ýaly bolup, Rebbe alkyş aýdyp, şükür etdiler. Surnaýlardyr kimwallar we beýleki saz gurallary bilen seslerini gataldyp: «Ol ýagşy, Onuň söýgüsi baky» diýip, Rebbe alkyş aýdanlarynda, öý — Rebbiň öýi bulutdan doldy. ¹⁴Ruhanylar bulut sebäpli Rebbiň huzurynda hyzmata durup bilmediler, çünki Rebbiň şöhraty Hudaýyň öýüni doldurypdy.

6-njy bap

Süleýman halka ýüzlenýär

(1-nji Pat 8:12-21)

¹Şonda Süleýman şeýle diýdi: «Reb tüm garaňkylykda mesgen tutjakdygyny aýtdy. ²Men Saňa baky mesgen tutaryň ýaly, uçursyz gözel öý gurdum». ³Onsoň patyşa halka tarap öwrülip, bütin ysraýyl jemagatyna ak pata berdi. Bütin ysraýyl jemagaty dik durdy. ^4-5Süleýman şeýle diýdi: «Kakam Dawuda: „Men Öz halkymy Müsürden çykaralym bäri, Maňa ybadat etmäge öý gurmaklary üçin ysraýyl tirelerinden ýekeje şäheri-de saýlamadym. Men ysraýyl halkyma şalyk eder ýaly hiç kimi saýlamadym. ⁶Ýöne indi adym şol ýerde bolsun diýip, Iýerusalimi saýladym we ysraýyl halkyma şalyk etsin diýip, Dawudy patyşalyga saýladym“ diýip beren wadasyny berjaý eden Ysraýyl Hudaýy Rebbe alkyş bolsun! ⁷Kakam Dawut Ysraýyl Hudaýy Rebbe ybadat üçin öý gurmagy ýüregine düwüpdi. ^8-9Emma Reb kakam Dawuda: „Maňa ybadat üçin öý gurmagy ýüregiňe düwmek bilen sen gowy etdiň; ýöne şeýle-de bolsa, öýi sen gurmarsyň. Seniň biliňden önen ogluň Maňa ybadat üçin öý gurar“ diýdi. ¹⁰Ine, Hudaý Öz beren wadasyny berjaý etdi, çünki men kakam Dawudyň ýerine geçdim. Rebbiň wada berşi ýaly, men Ysraýylyň tagtynda otyryn. Ysraýyl Hudaýy Rebbe ybadat üçin öý gurdum. ¹¹Sandygy men şol öýde goýdum. Rebbiň ysraýyl halky bilen eden ähti şonuň içindedir».

Süleýmanyň dilegi

(1-nji Pat 8:22-52)

¹²Soňra Süleýman Rebbiň gurbanlyk sypasynyň hem bütin ysraýyl halkynyň öňünde durup, ellerini uzatdy. ¹³Süleýman uzynlygy we ini bäş tirsek, beýikligi üç tirsek bolan bürünç seki ýasadyp, ony howluda goýdy-da, onuň üstünde durdy. Soňra ol bütin ysraýyl halkynyň öňünde dyza çöküp, ellerini göge tarap uzatdy: ¹⁴«Eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, ýerde-de, gökde-de Seniň ýaly Hudaý ýokdur! Bütin kalplary bilen ýoluňdan ýöreýän gullaryň üçin Sen ähtiňi, sadyk söýgüňi saklaýarsyň. ¹⁵Sen guluň kakam Dawuda beren wadaňy berjaý etdiň. Şu gün Seniň ähli aýdan sözleriň amala aşdy. ¹⁶Şonuň üçin hem, eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, guluň kakam Dawuda: „Eger seniň ogullaryň Maňa gulak asyp, seniň ýöreýşiň ýaly, Meniň hakykat ýolumdan ýöreseler, seniň nesliňden hiç bir adam Ysraýylyň tagtyndan aýrylmaz“ diýip beren wadaňy berjaý et. ¹⁷Şonuň üçin hem, eý, Ysraýyl Hudaýy Reb, goý, guluň kakam Dawuda beren wadaň amala aşsyn!

¹⁸Emma Hudaý ýerde ynsanlaryň arasynda mesgen tutarmy? Emma Hudaý ýerde ynsanlaryň arasynda mesgen tutarmy? Seni hatda gök-de, gökleriň gögi-de içine sygdyryp bilmeýär. Onsoň meniň bu salan öýüm dagy nämejik! ¹⁹Ýöne şonda-da, ýa Beýik Hudaýym, Sen guluň dilegine hem-de ýalbaryşyna gulak sal-da, guluňyň edýän nalyşyny we dilegini kabul et. ²⁰Gözleriň gije-gündiz Özüňe ybadat etmekleri üçin saýlan şu öýüňde bolsun. Guluňyň şu ýere tarap bakyp edýän dilegini eşit. ²¹Öz ysraýyl halkyň we men guluň şu ýere tarap bakyp dileg edenimizde, guluňyň, halkyň ysraýylyň nalyşlaryny eşit. Öz gökdäki mesgeniňden eşit-de, bizi bagyşla.

²²Bir adam başga bir adama garşy günä edip, ant içmäge mejbur edilse, ol gelip, şu öýde Seniň gurbanlyk sypaňyň öňünde günäsizdigine ant içse, ²³şonda Sen gökde eşit-de, oňa jogap ber. Gullaryňa höküm edip, günälä günäsine görä jeza ber, günäsizi akla-da, dogrulygyna görä syla.

²⁴Seniň halkyň ysraýyl Saňa garşy günä edenligi zerarly duşman öňünde ýeňlişe sezewar bolanda, täzeden Saňa ýüz tutup, Seniň adyňy ykrar etse, şu öýde Saňa dileg edip, ýalbarsa, ²⁵şonda Sen gökde eşit-de, halkyň ysraýylyň günäsini geçip, olary yzlaryna, özlerine we atalaryna beren ýurduňa getir. ²⁶Saňa garşy günä edendikleri zerarly gök ýapylyp, ýagmyr ýagmadyk mahaly, olar şu ýere tarap bakyp, dileg edip, Seniň adyňy ykrar etseler, Seniň hasrat çekdirenleriň hem günäleri üçin toba etseler, ²⁷şonda Sen gökde eşit-de, Öz gullaryň bolan ysraýyl halkynyň günäsini geçip, olara dogry ýoldan ýöremegi öwret. Öz halkyňa miras hökmünde beren ýurduňa ýagmyr ýagdyr. ²⁸Eger ýurtda açlyk ýa gyrgyn keseli bolsa, epgek, ygaldan çüýremeklik, çekirtge ýa-da gurçuk peýda bolsa, eger duşmanlary öz islendik galalarynda olara sütem etseler, nähili bela, nähili kesel bolsa-da, ²⁹islendik adam ýa-da ysraýyl halky tarapyndan nähili dilegdir nalyş edilen bolsa, her kes öz ýürek hasratynyň derdini bilip, şu öýe tarap ellerini gerse, ³⁰şonda Sen gökde Öz mesgeniňde eşit-de, olary bagyşla we olara ýardam et. Her kese eden işine görä jogap ber, çünki her ynsanyň ýüregini diňe Sen bilýänsiň. ³¹Şeýdip, olar Seniň atalarymyza beren ýurduňda ömürboýy ýoluňdan ýöräp, Senden gorkup ýaşasynlar.

³²Halkyň ysraýyldan bolmadyk, ýöne Seniň beýik adyň, gudratyň hem-de Öz halkyň üçin eden beýik işleriň barada eşidip, uzak ýurtdan gelen keseki şu öýde dileg etse, ³³Sen gökde, Öz mesgeniňde ony eşit-de, dünýäniň ähli halklarynyň ysraýyl halky ýaly Seniň adyňy bilip, Senden gorkup, Saňa ybadat üçin guran öýümi bilerleri ýaly, kesekiniň dilegine-de jogap ber.

³⁴Eger halkyň Seniň iberen ýoluň bilen duşmanlaryna garşy söweşe çykyp, Seniň saýlan şäheriňe, meniň Saňa ybadat üçin guran öýüme tarap bakyp, Saňa dileg etse, ³⁵şonda Sen gökde olaryň dileglerini, nalyşlaryny eşidip, olara duşmanlarynyň üstünden ýeňiş ber.

³⁶Olar Saňa garşy günä etseler — günä etmeýän adam ýokdur — Sen gazaplanyp, olary duşman eline berseň, duşman olary ýesir edip, ýakynu-uzak ýurda äkitse, ³⁷olar hem ýesirlige äkidilen ýurtlarynda oýlanyp toba edip, ýalbaryp: „Biz nähaklyk etdik, günä gazandyk, pislik etdik“ diýip, ³⁸özlerini ýesir alan duşmanlarynyň ýurdunda päk kalplary we jan-tenleri bilen Saňa ýüzlenip, atalaryna beren ýurduňa, Öz saýlan şäheriňe, Saňa ybadat üçin guran öýüme tarap bakyp, dileg etseler, ³⁹şonda Sen Öz gökdäki mesgeniňde olaryň dileglerini, nalyşlaryny eşit-de, olaryň dadyna ýetiş. Saňa garşy günä eden halkyňy bagyşla. ⁴⁰Indi eý, Hudaýym, goý, bu ýerde edilen dilegi Seniň gözleriň görsün we gulaklaryň eşitsin.

⁴¹Ýa Hudaýymyz Reb!

Galk-da, güýjüňiň nyşany äht sandygy bilen

Öz dynçlyk mekanyňa gir.

Ýa Hudaýymyz Reb!

Goý, ruhanylaryň gutulyşa beslensin,

sadyklaryň eşretleriňe guwansyn!

⁴²Ýa Hudaýymyz Reb!

Seçip-saýlanyňdan Sen ýüz öwürme.

Guluň Dawuda görkezen sadyk söýgüňi asla unutma!»

7-nji bap

Ybadathana Rebbe bagyş edilýär

¹Süleýman dileg edip bolan dessine gökden ot inip, ýakma gurbanlygy we beýleki gurbanlyklary ýalmap-ýuwutdy. Öý Rebbiň şöhratyndan doldy. ²Rebbiň şöhratynyň öýi doldurandygy sebäpli ruhanylar Rebbiň öýüne girip bilmediler. ³Bütin ysraýyl halky gökden inen ody we öýdäki Rebbiň şöhratyny görende, ýüzüni ýere berip sežde etdi. Halk: «Reb ýagşydyr! Onuň söýgüsi bakydyr!» diýip Rebbe şükür etdi.

⁴Onsoň patyşa we onuň ýanyndaky bütin ysraýyl halky Rebbiň huzurynda gurbanlyk berdiler. ⁵Süleýman patyşa Rebbe gurbanlyk hökmünde ýigrimi iki müň öküz we bir ýüz ýigrimi müň goýun berdi. Şeýdip, patyşa we bütin ysraýyl halky Hudaýyň öýüniň açylyş dabarasyny etdiler. ⁶Ruhanylar öz wezipelerinde durdular, lewiler-de Dawudyň tabşyryşy ýaly: «Onuň sadyk söýgüsi bakydyr!» diýip, Rebbe öwgi aýtdylar. Olar Dawut patyşanyň ýasadan saz gurallary bilen saz çaldylar. Lewileriň öňünde ruhanylar surnaý çaldylar. Bütin ysraýyl halky dik durdy. ⁷Süleýman patyşa Rebbiň öýüniň öňündäki howlynyň ortasyny tämizläp mukaddes etdi. Patyşa şol ýerde ýakma gurbanlyklaryny we salamatlyk gurbanlyklarynyň ýaglaryny berdi, çünki Süleýmanyň ýasadan bürünç gurbanlyk sypasy ýakma gurbanlygyny, galla sadakasyny we salamatlyk gurbanlygynyň ýag böleklerini tutardan gaty kiçidi. ⁸Şeýdip, Süleýman we bütin ysraýyl halky — ägirt uly mähelle Lebohamatdan Müsür serhedine çenli bolan aralykda, ýedi günläp Çatma baýramyny belläp geçdiler. ⁹Sekizinji gün mukaddes ýygnanyşyk boldy. Gurbanlyk sypasynyň bagyş ediliş dabarasyny ýedi gün, baýramy-da ýedi gün tutdular. ¹⁰Süleýman ýedinji aýyň ýigrimi üçüne halky öýli-öýüne ugratdy. Olar Rebbiň Dawuda, Süleýmana we halky Ysraýyla görkezen ähli ýagşylyklary üçin şatlanyp, göwnühoşlukda öýli-öýlerine gaýtdylar. ¹¹Şeýdip, Süleýman Rebbiň öýüniň, öz köşgüniň gurluşygyny tamamlap, Rebbiň öýünde we öz köşgünde etmegi ýüregine düwen ähli işlerini üstünlik bilen amala aşyrdy.

Reb ýene Süleýmana görünýär

(1-nji Pat 9:2-9)

¹²Reb gije Süleýmana görnüp, oňa şeýle diýdi: «Men seniň eden dilegiňi eşitdim. Men şu ýeri Özüm üçin gurbanlyk berilýän öý hökmünde saýladym. ^13-14Ýagyş ýagmaz ýaly gögi baglanymda ýa-da çekirtgelere ýurduň hasylyny ýuwut diýip buýruk berenimde ýa-da halkymyň arasyna gyrgyn keselini ýollanymda, Meniň adymy göterýän halkym özüni peseldip, dileg edip, Meni agtaryp, öz pis ýollaryndan dönse, şonda Men olary gökden eşidip, günälerini geçip, ýurtlaryny dikelderin. ¹⁵Indi şu ýerde edilen dileglere Meniň gözlerim görgür, gulaklarym eşitgir bolar. ¹⁶Adym şu öýde ebedilik bolar ýaly, Men ony saýladym we mukaddes etdim, Meniň nazarym we ýüregim hemişe şol ýerde bolar. ^17-18Eger-de sen kakaňyň ýöreýşi ýaly Meniň ýolumdan ýöräp, tabşyran ähli zatlarymy edip, hökümlerimdir düzgünlerimi berjaý etseň, „Seniň nesliňden Ysraýyla höküm sürjek adam kemlik etmez“ diýip, kakaň Dawuda wada berşim ýaly, patyşalygyňy berkarar ederin. ^19-20Emma siz Meniň yzyma eýermekden ýüz dönderseňiz, öňüňizde goýan tabşyryklarymy, parzlarymy berjaý etmän, gidip başga hudaýlara hyzmat edip, olara sežde etseňiz, onda Men ysraýyl halkyny özlerine beren ýerimden mahrum ederin. Özüme ybadat edilmegi üçin mukaddes eden bu öýümi ret ederin. Ysraýyl halky beýleki halklara gep hem gülki bolar. ²¹Indi beýik bolan bu öýüň ýanyndan geçýän her kişi oňa haýranlar galyp: „Reb näme üçin bu ýurdy, bu öýi beýle terk etdikä?“ diýer. ²²Onsoň ähli halklar: „Çünki ysraýyl halky ata-babalaryny Müsür ýurdundan çykaran özleriniň Hudaýy Rebden ýüz dönderip, başga hudaýlara tarap öwrüldiler. Olaryň öňünde sežde edip, olara hyzmat etdiler. Şonuň üçin hem Reb bu betbagtçylyklary olaryň başyndan inderdi“ diýerler».

8-nji bap

Süleýmanyň beýleki eden işleri

(1-nji Pat 9:10-28)

¹Süleýman Rebbiň öýi bilen öz köşgüni ýigrimi ýylda gurup gutardy. ²Süleýman Huramyň özüne beren şäherlerini täzeden gurdy. Ysraýyllar şol şäherlerde ornaşdylar.

³Süleýman Hamatsoba gidip, ony eýeledi. ⁴Süleýman çölde Tadmory, Hamatda ammar şäherlerini gurdy. ⁵Şeýle hem ol ýokarky we aşaky Beýthorony, berkidilen diwarly, derwezeli we kiltli galalary gurdy. ⁶Şeýle hem Süleýman Bagalaty, özüniň ammar galalaryny, söweş arabalarynyň we söweş arabaly goşunyň saklanýan galalaryny, özüniň Iýerusalimde, Liwanda hem-de öz golastyndaky ýerleriň ählisinde gurmaga meýil eden zatlarynyň baryny gurdy. ⁷Ysraýyl halkyndan bolmadyk hetler, amorlar, perizler, hiwiler hem-de ýabuslar entek hem şol ýurtda ýaşaýardylar. ⁸Olar ysraýyllaryň bütinleý ýok etmedik halklarynyň nesilleridir. Süleýman olary gula öwürdi. Bu şu güne çenli hem şeýledir. ⁹Emma Süleýman ysraýyl halkyny gul etmedi. Olar Süleýmanyň esgerleri, harby baştutanlary, onuň söweş arabaly goşunynyň serkerdeleridiler. ¹⁰Olar Süleýman patyşanyň baş serkerdeleridi. Olaryň sany iki ýüz elli bolup, olar halka gözegçilik etdiler.

¹¹Süleýman Müsür patyşasy faraonyň gyzyny Dawut galasyndan onuň üçin guran köşgüne getirdi. Süleýman: «Aýalym Ysraýylyň patyşasy Dawudyň köşgünde ýaşamasyn, çünki Rebbiň sandygynyň bolan ýerleri mukaddesdir» diýdi.

¹²Süleýman eýwanyň öňünde Rebbe guran gurbanlyk sypasynda Oňa ýakma gurbanlyklaryny hödürledi. ¹³Ol ýakma gurbanlyklaryny Musanyň tabşyrygy boýunça gündelik borja görä, Sabat günlerinde, Täze Aý baýramlarynda, ýylda üç gezek bolýan petir, galla baýramy we Çatma baýramlarynda hödür etdi. ¹⁴Kakasy Dawudyň düzgüni boýunça Süleýman ruhany toparlaryny öz hyzmatlaryna belledi. Lewileri gündelik borjuň talabyna laýyklykda ruhanylar bilen hyzmat etmäge we alkyş aýtmaga belledi. Derwezebanlary toparlaryna görä her derwezä belledi. Çünki Hudaýyň adamy Dawut şeýle tabşyrypdy. ¹⁵Olar ähli işde, hazyna babatda-da patyşanyň ruhanylara we lewilere beren tabşyryklaryndan çykmadylar.

¹⁶Şeýdip, Rebbiň öýüniň düýbi tutulan gününden tä öýüň tamamlanan gününe çenli Süleýmanyň ähli işleri doly gurlup tamamlandy.

¹⁷Soňra Süleýman Esýongebere we Edomyň deňiz ýakasynda bolan Eýlata gitdi. ¹⁸Huram oňa öz nökerlerinden gämilere we deňze belet nökerler iberdi. Olar Opyra gidip, ol ýerden sekiz ýüz batman^[10] altyn alyp, Süleýman patyşa getirip berdiler.

9-njy bap

Şeba melikesi Iýerusalime gelýär

(1-nji Pat 10:1-13)

¹Şeba melikesi Süleýmanyň at-owazasyny eşidip, ony kyn sowallar bilen synamaga Iýerusalime geldi. Şeba melikesi ummasyz baýlyk, hoşboý ysly zatlar, köp mukdarda altyn we gymmatbaha daşlar ýüklenen düýeler bilen Iýerusalime geldi. Ol Süleýmanyň ýanyna gelip, ýüregine düwen ähli sowallary hakynda onuň bilen söhbetleşdi. ²Süleýman onuň ähli sowallaryna jogap berdi. Patyşa onuň ýekeje sowalyny-da jogapsyz galdyrmady. ^3-4Şeba melikesi Süleýmanyň paýhasyny, onuň guran öýüni, saçagyndaky näz-nygmatlary, emeldarlarynyň ýaşaýan ýerlerini, hyzmatkärleriniň hyzmatyny, onuň sakylaryny, olaryň egin-eşiklerini, Rebbiň öýünde berýän ýakma gurbanlyklaryny görende, onuň bu zatlara akyly haýran boldy.

^5-6Ol patyşa şeýle diýdi: «Ýurdumda işleriň hakda, parasatyň hakda eşiden sözlerim dogry eken, ýöne men gelip, öz gözlerim bilen görýänçäm, aýdylanlara ynanmadym. Maňa danalygyňyň hatda ýarysyny hem aýtmandyrlar. Seniň pähim-paýhasyň, rowaçlygyň meniň eşidenimden has artyk eken. ⁷Seniň halkyň nähili bagtly! Hemişe huzuryňda bolup, pähim-paýhasyňy eşidýän emeldarlaryň nähili bagtly! ⁸Senden hoşal bolup, Hudaýyň Rebbiň patyşasy bolmagyň üçin seni Öz tagtynda oturdan Hudaýyň Rebbe alkyş bolsun! Hudaý Ysraýyly söýensoň, ony ebedilik berkarar etmek üçin, adalaty we hakykaty berjaý etmegiň üçin seni patyşa etdi». ⁹Onsoň Şeba melikesi Süleýman patyşa iki ýüz batman^[11] altyn, köp mukdarda atyrlary we gymmatbaha daşlary berdi. Süleýman patyşa Şeba melikesiniňki ýaly şeýle köp mukdarda hoşboý ysly zatlar heniz berilmändi.

¹⁰Huramyň we Süleýmanyň Opyrdan altyn getiren hyzmatkärleri mundan başga-da sandal agajyny we gymmatbaha daşlary hem getirdiler. ¹¹Patyşa sandal agajyndan Rebbiň öýüne, patyşanyň köşgüne basgançaklar, aýdymçylar üçin liradyr arfalar ýasady; beýle saz gurallary Ýahudada henize çenli görlüp-eşidilmändi.

¹²Süleýman patyşa Şeba melikesiniň göwnüniň islän zadyny berdi. Süleýman oňa özüne getiren zatlaryndan has köp zatlary berdi. Şeýdip, Şeba melikesi emeldarlary bilen öz ýurduna dolandy.

Süleýmanyň baýlygy

(1-nji Pat 10:14-28)

^13-14Süleýmana bir ýylda gelýän altynyň agramy bir müň bir ýüz otuz batmandan gowrakdy^[12]. Bu alyş-beriş edýän adamlardan, söwdagärleriň söwdasyndan gelýän altyndan daşarydy. Ähli arap şalary, ýurduň häkimleri hem Süleýmana altyn-kümüş berýärdiler. ¹⁵Süleýman patyşa döwme altyndan iki ýüz sany uly galkan ýasady. Her bir uly galkana, on ýedi gadak^[13] altyn sarp edildi. ¹⁶Ol döwme altyndan üç ýüz galkan ýasady; her galkana sekiz ýarym gadak^[14] altyn sarp edildi. Patyşa bulary «Liwan jeňňeli» atly köşgünde goýdy. ¹⁷Patyşa tagtyny piliň süňki bilen haşamlap, sap altyna gaplady. ¹⁸Tagtyň alty basgançagy we altyndan aýak kürsüsi oňa berkidilendi. Tagtyň iki tarapynda hem tirseklikler, tirseklikleriň gapdalynda-da iki ýolbars durdy. ¹⁹Alty basgançagyň her tarapynda bir ýolbars, jemi on iki ýolbars durdy. Beýle zat entek asla hiç bir ýurtda ýasalmandy. ²⁰Süleýmanyň gap-gaçlarynyň barysy altyndandy. Onuň «Liwan jeňňeli» atly köşgüniň ähli gap-gaçlary-da sap altyndandy. Kümüş Süleýmanyň döwründe hiç zatça görülmeýärdi. ²¹Çünki Süleýmanyň Huramyň adamlary bilen birlikde Tarşyşa gatnaýan gämileri bardy. Deňiz gämileri üç ýylda bir gezek gelip, altyn, kümüş, pil süňküni, maýmynlary we tawuslary getirerdiler.

²²Şeýdip, Süleýman patyşa baýlykda, pähim-paýhasda ýer ýüzündäki ähli patyşalardan öňe geçdi. ²³Hudaýyň Süleýmanyň ýüregine salan paýhasyny eşitmek üçin ähli milletleriň patyşalary onuň didaryna zardy. ²⁴Süleýmanyň ýanyna gelen her kes ýylyň ýylyna kümüşdir altyn enjamlardan, egin-eşiklerden, ýaraglardan, hoşboý ysly zatlardan, atlardyr gatyrlardan ybarat bolan sowgatlaryny getirýärdi.

²⁵Süleýmanyň atlar bilen söweş arabalary üçin dört müň athanasy bardy, on iki müň arabaly esgerleri bardy. Süleýman olaryň birnäçesini öz ýanynda — Iýerusalimde, galanlaryny bolsa söweş arabalarynyň saklanýan galalarynda ýerleşdirdi. ²⁶Süleýman Ýewfrat derýasyndan piliştlileriň ýurduna we Müsür serhedine çenli aralykda bolan ähli patyşalaryň üstünden höküm sürdi. ²⁷Süleýman Iýerusalimde kümşi daşlar bilen deň etdi, kedr agajyny bolsa günbatar baýyrlykda gögerýän ýabany injir agajy kimin köpeltdi. ²⁸Süleýmanyň atlary Müsürden, beýleki ähli ýurtlardan getirildi.

Süleýmanyň ölümi

(1-nji Pat 11:41-43)

²⁹Süleýmanyň galan ähli işleri — owalky we soňky eden işleri Natan pygamberiň taryh kitabynda, şilonly Ahyýanyň pygamberliginde we Ydo görgüriň Nebadyň ogly Ýarobgam baradaky görnüşlerinde ýazylandyr. ³⁰Süleýman Iýerusalimde bütin Ysraýyla kyrk ýyl patyşalyk etdi. ³¹Süleýman ata-babalaryna gowuşdy. Ol kakasy Dawudyň galasynda jaýlandy. Ogly Rehabgam onuň ýerine patyşa boldy.

10-njy bap

Rehabgama garşy gozgalaň

(1-nji Pat 12:1-19)

¹Rehabgam Şekeme gitdi. Bütin ysraýyl halky Rehabgamy patyşa etjek bolup, Şekeme gelipdi. ²Nebadyň ogly Ýarobgam bu habary eşidenden soň (ol Müsürdedi, çünki ol şol ýere Süleýman patyşadan gaçyp gidipdi), Müsürden gaýdyp geldi. ³Ysraýyllar Ýarobgamy çagyrdyp alyp, onuň bilen bile Rehabgamyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdiler: ⁴«Kakaň bize agyr zulum etdi. Indi sen kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet we bize salan salgydyny azalt, şonda biz saňa gulluk ederis». ⁵Rehabgam ysraýyl halkyna: «Ýene-de üç günden meniň ýanyma dolanyp geliň» diýdi. Şeýdip, olar gitdiler.

⁶Onsoň Rehabgam patyşa kakasy Süleýmanyň diri mahalynda onuň hyzmatynda duran ýaşulular bilen geňeşip, olardan: «Bu halka näme jogap bermegi maňa maslahat berýärsiňiz?» diýip sorady. ⁷Ýaşulular oňa: «Eger sen şu gün bu halka ýagşylyk edip, olary razy etseň, olardan ýagşy sözüňi gaýgyrmasaň, olar saňa baky hyzmat ederler» diýip jogap berdiler. ⁸Emma Rehabgam ýaşulularyň beren maslahatyny äsgermän, özi bilen bile ösüp ulalan, huzurynda hyzmat edýän ýaş ýigitler bilen geňeşdi. ⁹Rehabgam ýaş ýigitlerden: «Siz: „Sen kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet“ diýýän bu halka nähili jogap bermegi maňa maslahat berýärsiňiz?» diýdi. ¹⁰Onuň bilen bile ösüp ulalan ýaş ýigitler oňa: «Saňa „Kakaňyň bize eden agyr zulumyny ýeňlet“ diýýän bu halka öz külem barmagyň kakaňyň bilinden ýogyndygyny aýt. ¹¹Kakam size agyr zulum eden bolsa, men size edilýän zulumy has-da artdyraryn; kakam sizi çyrpy bilen jezalandyran bolsa, men sizi gamçy bilen jezalandyraryn diý» diýdiler.

¹²Şeýdip, patyşanyň: «Meniň ýanyma ýene-de üç günden dolanyp geliň» diýip aýdyşy ýaly, Ýarobgam bilen bütin halk üçünji gün Rehabgamyň ýanyna geldiler. ¹³Patyşa halka rehimsizlik bilen jogap berdi. Ol ýaşulularyň özüne beren maslahatyny ret etdi. ¹⁴Rehabgam ýaş ýigitleriň beren maslahatyna eýerip, Ýarobgama we ysraýyl halkyna şeýle jogap berdi: «Kakam size agyr zulum eden bolsa, men size edilen zulumy has-da artdyraryn. Kakam sizi çyrpy bilen jezalandyran bolsa, men sizi gamçy bilen jezalandyraryn». ¹⁵Şeýdip, patyşa halky diňlemedi. Bu waka Rebbiň şilonly Ahyýa arkaly Nebadyň ogly Ýarobgam barada aýdan sözüniň amala aşmagy üçin Hudaý tarapyndan şeýle tamamlanypdy.

¹⁶Patyşanyň özlerini diňlemejegini bilen ysraýyl halky oňa: «Biziň Dawut bilen näme şärikligimiz bar? Ýyşaýyň oglunda mirasymyz ýokdur. Eý, ysraýyllar, her kes öýli-öýüne gaýtsyn! Eý, Dawudyň nesli, sen öz öýüňe seret!»

Şeýdip, ysraýyllar öz öýlerine dolandylar. ¹⁷Rehabgam bolsa Ýahuda şäherlerinde ýaşaýan ysraýyllara patyşalyk etdi. ¹⁸Rehabgam patyşa gullaryň baştutany bolan Hadoramy^[15] Ysraýyla iberende, ysraýyl halky ony daşlap öldürdi. Rehabgam patyşa Iýerusalime gaçmak üçin, howlukmaçlyk bilen öz at arabasyna mündi. ¹⁹Şeýdip, demirgazyk ysraýyl tireleri şu güne çenli Dawudyň nesillerine garşy pitne turzup gelýärdiler.

11-nji bap

Şemagýa pygamberlik edýär

(1-nji Pat 12:21-24)

¹Rehabgam Iýerusalime geldi. Demirgazyk ysraýyl tirelerine garşy urşup, patyşalygy Rehabgama gaýtaryp bermek üçin, ýahuda hem-de benýamin tirelerinden ýüz segsen müň saýlama goşun toplady. ²Emma Hudaýyň adamy Şemagýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³«Süleýmanyň ogly, Ýahudanyň patyşasy Rehabgama, Ýahudadaky we Benýamindäki bütin ysraýyl halkyna ⁴Reb şeýle diýýär diý: „Siz doganlaryňyzyň garşysyna uruşmaň. Her kes öz öýüne gaýtsyn, çünki bu bolan waka Mendendir“». Olar Rebbiň sözüne gulak asyp, Ýarobgamyň garşysyna çykman, öýlerine gaýtdylar.

Rehabgam Ýahudany berkidýär

⁵Rehabgam Iýerusalimde mesgen tutup, Ýahudany goramak üçin galalar gurdy. ⁶Ol Beýtullahamy, Eýtamy, Tekowany, ⁷Beýtsury, Sokony, Adullamy, ⁸Gaty, Mareşany, Zipi, ⁹Adoraýymy, Lakyşy, Azekany, ¹⁰Sorgany, Aýalony we Hebrony gurdy. Rehabgam Ýahudadaky we Benýamindäki galalary berkitdi. ¹¹Rehabgam galalary berkidip, olara serkerdeler belledi. Galalaryň hersini azyk, ýag we şerap bilen üpjün etdi. ¹²Ol şeýle hem, ähli galalarda uly galkanlary we naýzalary goýup, olary has berkitdi. Ýahuda bilen Benýamin Rehabgamyňkydy.

Ruhanylar we lewiler Rehabgamy goldaýarlar

¹³Ruhanylar we lewiler Ysraýylyň dürli çäklerinden Rehabgamyň ýanyna geldiler. ¹⁴Lewiler öz öri meýdanlaryny we mülklerini taşlap, Ýahuda, Iýerusalime geldiler, çünki Ýarobgam we onuň ogullary olary ruhanylyk etmekden aýrypdylar. ¹⁵Ýarobgam seždegählere, öz ýasan but erkeçlerine we gölelerine ruhanylaryny belledi. ¹⁶Ysraýylyň ähli tirelerinden Ysraýyl Hudaýy Rebbi agtarmagy ýüregine düwenler atalarynyň Hudaýyna gurbanlyk bermek üçin lewileriň yzyndan Iýerusalime geldiler. ¹⁷Olar Ýahuda patyşalygyny kuwwatlandyrdylar. Olar üç ýyllap Süleýmanyň ogly Rehabgama goldaw berdiler, çünki olar üç ýyllap Dawudyň, Süleýmanyň ýolundan ýöräpdiler.

Rehabgamyň maşgalasy

¹⁸Rehabgam Mahalata öýlendi. Mahalat Dawudyň ogly Ýerimot bilen Abyhaýylyň gyzydy. Abyhaýyl Ýyşaýyň ogly Eliýabyň gyzydy. ¹⁹Mahalat Rehabgama: Ýeguş, Şemarýa we Zaham atly ogullary dogrup berdi. ²⁰Mahalatdan soň Rehabgam Abyşalomyň gyzy Magaka öýlendi. Magaka oňa: Abyýa, Ataý, Ziza we Şelomyt atly ogullary dogrup berdi. ²¹Rehabgam Abyşalomyň gyzy Magakany beýleki hemme aýallaryndan we gyrnaklaryndan eý görýärdi. Rehabgamyň on sekiz aýaly we altmyş gyrnagy bardy; ol ýigrimi sekiz ogluň we altmyş gyzyň atasydy. ²²Rehabgam Magakanyň ogly Abyýany geljekde patyşa etmek niýeti bilen inilerine baştutan belledi. ²³Rehabgam parasatlyk bilen ogullaryny tutuş Ýahuda we Benýamin welaýatlaryna, ähli galalara iberip, olara ummasyz azyk berdi, olara köp aýallar alyp berdi.

12-nji bap

Müsür patyşasy Şişak Ýahuda hüjüm edýär

(1-nji Pat 14:25-31)

¹Patyşalygy pugtalanyp, özi kuwwatlanandan soň, Rehabgam tutuş ysraýyl halky bilen birlikde Rebbiň kanunyny terk etdi. ^2-3Rehabgamyň patyşalygynyň bäşinji ýylynda Ysraýylyň Rebbe biwepalyk edendigi zerarly, Müsür patyşasy Şişak bir müň iki ýüz söweş arabasy we altmyş müň söweş arabaly esgerleri bilen Iýerusalimiň üstüne çozdy. Şişak bilen Müsürden gelenler: liwiýalylar, sukkiler we efiopiýalylar san-sajaksyzdy. ⁴Şişak Ýahudanyň berkidilen galalaryny basyp alyp, Iýerusalime çenli geldi. ⁵Şemagýa pygamber Şişak zerarly Iýerusalime ýygnanan Rehabgamyň we Ýahuda baştutanlarynyň ýanyna gelip, olara şeýle diýdi: «Reb şeýle diýýär: „Siz Meni terk etdiňiz, Men hem sizi terk edip, Şişagyň eline berdim“». ⁶Onsoň Ysraýylyň baştutanlary we patyşa özlerini kiçeldip: «Reb adyldyr!» diýdiler. ⁷Reb olaryň özlerini kiçeldenini görende, Şemagýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: «Olaryň özlerini kiçeldendigi üçin Men olary ýok etmerin. Emma Men olara biraz gutulyş bererin. Meniň gazabym Şişagyň eli bilen Iýerusalimiň üstüne dökülmez. ⁸Muňa garamazdan, olar Şişagyň gullary bolarlar. Şonda olar Maňa hyzmat etmek bilen beýleki ýurtlaryň patyşalaryna hyzmat etmegiň parhyny bilerler».

⁹Şeýdip, Müsür patyşasy Şişak Iýerusalime hüjüm etdi. Ol Rebbiň öýündäki hazynalaryň, patyşanyň köşgündäki hazynalaryň baryny talady. Ol Süleýmanyň altyndan ýasadan ähli galkanlaryny hem alyp gitdi. ¹⁰Rehabgam patyşa bolsa olaryň deregine bürünçden galkanlar ýasadyp, olary patyşanyň köşgüniň gapysyny saklaýan garawullaryň baştutanlarynyň eline berdi. ¹¹Patyşa her sapar Rebbiň öýüne gidende, garawullar olary getirip, soňra ýene yzyna garawulhana äkidýärdiler. ¹²Rehabgamyň özüni kiçeldendigi sebäpli, Rebbiň gazaby ondan sowlup, ony bütinleý ýok etmedi. Ýahudada-da ýagdaýlar gowudy. ¹³Şeýdip, Rehabgam patyşa kuwwatlanyp, Iýerusalimde şalyk sürdi. Rehabgam patyşa bolanda kyrk bir ýaşyndady. Ol Rebbiň Özüne ybadat etmegi üçin Ysraýylyň ähli tireleriniň arasyndan saýlan şäheri bolan Iýerusalimde on ýedi ýyl şalyk sürdi. Onuň ejesi ammonly bolup, ady Nagamady. ¹⁴Rehabgam pis işleri etdi. Ol Rebbi agtarmagy ýüregine düwmedi. ¹⁵Rehabgamyň başdan-aýak eden işleri Şemagýa pygamberiň we Ydo görgüriň taryh kitaplarynda nesil daragtyna görä ýazylandyr. Rehabgam bilen Ýarobgamyň arasynda hemişe uruş boldy. ¹⁶Rehabgam ata-babalaryna gowuşdy. Ol ata-babalarynyň ýanynda Dawut galasynda jaýlandy. Rehabgamyň ýerine ogly Abyýa patyşa boldy.

13-nji bap

Ýahuda patyşasy Abyýa

(1-nji Pat 15:1-8)

¹Ýarobgamyň patyşalygynyň sekizinji ýylynda Abyýa Ýahuda patyşa boldy. ²Abyýa Iýerusalimde üç ýyl patyşalyk etdi; onuň ejesiniň ady Mikaýady; ol gibgaly Uryýeliň gyzydy.

Abyýa bilen Ýarobgamyň arasynda uruş gidýärdi. ³Abyýa dört ýüz müň saýlama, batyr ýigitlerden ybarat bolan goşuny bilen urşa girişdi. Ýarobgam hem sekiz ýüz müň saýlama, batyr ýigitleri bilen Abyýanyň garşysyna söweşe çykdy. ⁴Onsoň Abyýa Efraýym daglygynda bolan Samaraýym dagynyň üstünde durup, şeýle diýdi: «Eý, Ýarobgam we bütin ysraýyl halky, maňa gulak asyň! ⁵Siz Ysraýyl Hudaýy Rebbiň Ysraýylyň üstünden şalyk sürmekligi ebedilik Dawuda we onuň ogullaryna berendigini bilmeýärmisiňiz? Ol muny bozulmajak ähtiň üsti bilen etdi. ⁶Emma Dawudyň ogly Süleýmanyň nökeri, Nebadyň ogly Ýarobgam gidip, öz hökümdaryna garşy gozgalaň turuzdy. ⁷Boş we ýaramaz adamlar Ýarobgamyň ýanyna ýygnanyp, Süleýmanyň ogly Rehabgamyň garşysyna çykdylar. Rehabgam ýaş we tejribesiz bolansoň, olar bilen urşup bilmedi. ⁸Indi siz Dawudyň ogullarynyň elinde bolan Rebbiň patyşalygyna garşy durup bileris diýip pikir edýärsiňiz. Çünki siziň sanyňyz juda köpdür hem-de Ýarobgamyň hudaýlar hökmünde siziň üçin ýasan altyn göleleri ýanyňyzdadyr. ⁹Siz Rebbiň ruhanylary bolan Harunyň ogullaryny we lewileri kowup, başga ýurtlaryň halklary ýaly öz ruhanylaryňyzy bellediňiz. Bir öküzçe ýa-da ýedi goç bilen mukaddes edilmäge gelen her kes but hudaýlara ruhany bolýar. ¹⁰Emma biziň Hudaýymyz Rebdir. Biz Ony terk etmedik. Bizde Rebbiň hyzmatynda durýan ruhanylar bar. ¹¹Ol ruhanylar ertirine, agşamyna Rebbe ýakma gurbanlyklar berip, ýakymly ysly tütetgi ýakýarlar, sap altyn hantagtasynda hödür çöregini goýýarlar, her gije altyn çyradanda şemleri ýakýarlar. Çünki biz Hudaýymyz Rebbiň ýumuşlaryny bitirýäris, emma siz Ony terk etdiňiz. ¹²Hudaý biziň baştutanymyzdyr. Onuň ruhanylarynyň ellerinde size garşy urşy yglan etmäge surnaýlar bardyr. Eý, ysraýyllar, atalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň garşysyna uruş etmäň, çünki siz ýeňiş gazanyp bilmersiňiz».

¹³Ýarobgam Ýahuda goşunyň ýeňse tarapyndan bukuda ýatmak üçin goşun iberipdi. Şeýdip, onuň goşuny Ýahudanyň öň tarapynda, bukuda ýatan goşuny bolsa Ýahudanyň ýeňse tarapyndady. ¹⁴Ýahudalar özleriniň hem öňlerinde, hem yzlarynda söweş gidýändigini gördüler. Olar Rebbe perýat etdiler, ruhanylar surnaýlaryny çaldylar. ¹⁵Onsoň ýahuda halky gygyryşdy. Ýahudalar gygyryşanlarynda, Hudaý Abyýanyň we Ýahudanyň öňünde Ýarobgamy we bütin ysraýyl halkyny ýeňlişe sezewar etdi. ¹⁶Ysraýyllar ýahudalardan gaçdylar. Hudaý ysraýyllary ýahudalaryň eline berdi. ¹⁷Abyýa we onuň goşuny ysraýyllara agyr zarba urdular. Ysraýylyň bäş ýüz müň saýlama esgeri öldürildi. ¹⁸Şeýdip, ysraýyllar basyldylar, ýahudalar bolsa atalarynyň Hudaýy Rebbe bil baglandyklary üçin olary ýeňdiler. ¹⁹Abyýa Ýarobgamyň yzyndan kowup, onuň Beýtel, Ýeşanan we Epron diýen şäherlerini obalary bilen bile basyp aldy. ²⁰Ýarobgam Abyýanyň döwründe güýç-kuwwatyny dikeldip bilmedi. Reb Ýarobgamy jezalandyrdy, şonda ol öldi. ²¹Emma Abyýa barha güýçlendi. Ol on dört aýal alyp, ýigrimi iki ogluň, on alty gyzyň kakasy boldy. ²²Abyýanyň galan işleri, onuň hereketleri we sözleri Ydo pygamberiň ýazgylarynda ýazylandyr.

14-nji bap

Ýahuda patyşasy Asa

¹Abyýa ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda jaýlandy. Onsoň onuň ýerine ogly Asa patyşa boldy. Onuň döwründe ýurt on ýyl asudalykda ýaşady. ²Asa öz Hudaýy Rebbiň nazarynda oňat we dogry işleri etdi. ³Asa keseki gurbanlyk sypalaryny we seždegähleri aýryp, dikme daşlaryny ýykdy, Aşera butlaryny kesdi. ⁴Ol ýahuda halkyna atalarynyň Hudaýy Rebbi agtaryp, Onuň kanunyny we tabşyryklaryny berjaý etmegi buýurdy. ⁵Şeýle hem, Asa Ýahudanyň ähli galalaryndaky seždegähleri we ýakymly ysly tütetgi berilýän sypalaryny aýyrdy. Onuň şalyk süren döwründe ýurt asudalykda ýaşady. ⁶Ol Ýahuda asudalykdaka galalary gurdy. Şol ýyllarda ol hiç kim bilen uruş etmedi, sebäbi Reb oňa parahatçylyk beripdi. ⁷Asa ýahuda halkyna: «Geliň, bu galalary gurup, olaryň daşyna diwarlar, diňler, derwezeler we kiltler edeliň. Ýurt entek hem biziňkidir, çünki biz Hudaýymyz Rebbe tabyn bolduk. Biz Oňa tabyn bolduk, Ol bize her tarapdan asudalyk berdi». Şeýdip, olaryň gurluşyk işleri rowaçlandy. ⁸Asanyň Ýahudadan uly galkanlardyr naýzalar bilen ýaraglanan üç ýüz müň adamdan, benýaminden galkan göterip, ýaý atýan iki ýüz segsen müň adamdan ybarat goşuny bardy. Olaryň bary batyr ýigitlerdi.

Efiopiýalylar hüjüm edýär

⁹Efiopiýaly Zera müňlerçe esgeri we üç ýüz söweş arabasy bilen Asa garşy çykyp, Mareşa çenli geldi. ¹⁰Asa Zeranyň öňünden çykdy. Olar Mareşadaky Sepata deresinde söweş üçin nyzama düzüldiler. ¹¹Asa Hudaýy Rebbi çagyryp, şeýle diýdi: «Ýa Reb, güýçli adama garşy çykmakda ejize diňe Sen ýardam berýänsiň. Ýa Beýik Hudaýymyz, bize ýardam et, çünki biz Saňa bil baglaýarys. Seniň adyň bilen biz bu ummasyz goşunyň garşysyna çykdyk». ¹²Şeýdip, Reb efiopiýalylary Asanyň we ýahuda halkynyň öňünde ýeňlişe sezewar etdi. Olar gaçdylar. ¹³Asa bilen onuň goşuny efiopiýalylary Gerare çenli kowdular. Efiopiýalylaryň bary gyrlyp, ýekejesi hem diri galmady. Olar Rebbiň we Onuň goşunynyň öňünde ýeňlişe sezewar boldular. Ýahuda halky gaty köp olja alyp gaýtdy. ¹⁴Ýahudalar Geraryň töweregindäki ähli galalara zarba urdular, çünki ýerli halka Rebbiň gorkusy aralaşypdy. Ýahudalar ähli galalara talaň saldylar, sebäbi şol galalarda olja köpdi. ¹⁵Ýahudalar çarwalaryň çadyrlaryna hem hüjüm edip, ummasyz goýundyr geçiler we düýeler alyp, Iýerusalime gaýdyp geldiler.

15-nji bap

Asa patyşa butlary ýok edýär

¹Odetiň ogly Azarýanyň üstüne Rebbiň Ruhy indi. ²Azarýa Asanyň öňünden çykyp, oňa şeýle diýdi: «Eý, Asa, ähli ýahudalar bilen benýaminler, maňa gulak asyň! Siz Reb bilen bolsaňyz, Ol hem siziň bilendir. Ony agtarsaňyz, taparsyňyz; Ony terk etseňiz, Ol-da sizi terk eder. ³Uzak wagtlap Ysraýyl hak Hudaýsyz ýaşapdy; tälim berýän ruhany-da, kanun-da bolmandy. ⁴Emma agyr günlerinde olar Ysraýyl Hudaýy Rebbe ýüz tutup, Ony agtardylar; Ol Özüni olara aýan etdi. ⁵Şol döwürlerde ähli ýurtlaryň ilatlarynyň arasyndaky uly howsalalyk zerarly girip-çykmak howpludy. ⁶Bir millet beýleki millete garşy, bir şäher beýleki şähere garşy göreşdi. Hudaý olary her hili betbagtçylyk bilen howsala salypdy. ⁷Ýöne siz berk duruň! Ruhdan düşmäň! Eden işleriňiziň hözirini görersiňiz».

⁸Asa bu sözleri, ýagny Odetiň ogly Azarýanyň pygamberligini eşidende ruhlandy. Ol bütin Ýahudadaky, Benýamindäki we Efraýym daglygyndan alan ähli galalaryndaky ýigrenji butlary ýok etdi. Asa Rebbiň öýüniň eýwanynyň öňündäki Rebbiň gurbanlyk sypasyny täzeden dikeltdi. ⁹Asa ähli ýahudalary we benýaminleri, olaryň arasynda keseki hökmünde ýaşap ýören efraýymlary, günbatardaky manaşalary we şimgonlary toplady. Beýik Hudaýyň Asa bilendigini görüp, köp ysraýyllar Asanyň tarapyna geçipdiler. ¹⁰Olar Asanyň patyşalygynyň on bäşinji ýylynyň üçünji aýynda Iýerusalime ýygnanyşdylar. ¹¹Şol gün olar getiren oljalaryndan ýedi ýüz öküzi we ýedi müň goýny Rebbe gurbanlyk hökmünde berdiler. ¹²Olar ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi bütin kalplary, bütin jan-teni bilen agtarmagy äht etdiler. ¹³Ýaş bolsun, garry bolsun, erkek bolsun, aýal bolsun, parhy ýok, Ysraýyl Hudaýy Rebbi agtarmadyk her kes öldürilmelidi. ¹⁴Olar batly ses bilen gygyryşyp, şahdan edilen surnaýlar we surnaýlar çalyp, Rebden ant içdiler. ¹⁵Bütin ýahuda halky bu kasam üçin begendiler. Olar çyn ýürekden ant içip, Rebbi uly yhlas bilen agtardylar. Reb hem olara Özüni görkezdi. Reb olara her tarapdan asudalyk berdi. ¹⁶Asa patyşa hatda ejesi Magakany melikelikden boşatdy, çünki ol Aşera üçin ýigrenji but ýasapdy. Asa Aşera butuny kesip, parçalap, Kidron deresinde ýakdy. ¹⁷Emma Ysraýyldaky seždegähler ýok edilmändi. Muňa garamazdan, Asanyň ýüregi bütin ömründe wepaly boldy. ¹⁸Ol kakasynyň we özüniň aýdan sadakalaryny, ýagny altyny, kümşi we enjamlary Hudaýyň öýüne getirdi. ¹⁹Asanyň patyşalygynyň otuz bäşinji ýylyna çenli uruş bolmady.

16-njy bap

Ysraýyl patyşasy Bagşa Ýahuda hüjüm edýär

(1-nji Pat 15:17-22)

¹Asanyň patyşalygynyň otuz altynjy ýylynda Ysraýyl patyşasy Bagşa Ýahudanyň üstüne çozdy. Ol Ýahuda patyşasy Asanyň ýanyna gelip-gitmek isleýänleriň ýoluny ýapmak üçin Rama galasyny berkitdi. ²Soňra Asa Rebbiň öýüniň we patyşa köşgüniň hazynalaryndan kümüşdir altyn alyp, olary Damaskda ýaşaýan Siriýa patyşasy Benhadada iberdi. ³Asa öz emeldarlaryndan Benhadada şeýle habar ýollady: «Seniň kakaň bilen meniň kakamyň arasynda bolşy ýaly, ikimiziň aramyzda-da ylalaşyk bolsun. Men saňa kümüşdir altyn sowgat iberýärin. Sen gidip, Ysraýylyň patyşasy Bagşa bilen eden ylalaşygyňy boz, ol meniň üstümden sowulsyn». ⁴Benhadat Asa patyşanyň aýdanlaryna gulak asdy. Ol goşun serkerdelerini iberip, Yýony, Dany, Abelmaýymy, Naftalynyň ähli ammar galalaryny basyp aldy. ⁵Bagşa muny eşidende, Rama galasyny berkitmekden el çekip, işini togtatdy. ⁶Soňra Asa patyşa ýahuda halkynyň baryny toplady. Olar Rama galasyndaky Bagşanyň berkitme üçin ulanyp ýören daşlaryny, agaçlaryny alyp gitdiler. Asa patyşa bu daşdyr agaçlar bilen Geba we Mispa galalaryny berkitdi.

⁷Şol wagt görgür Hanany Ýahuda patyşasy Asanyň ýanyna gelip, oňa şeýle diýdi: «Hudaýyň Rebbe bil baglaman, Siriýa patyşasyna bil baglanyň üçin Siriýa patyşasynyň goşuny seniň eliňden gaçyp gutuldy. ⁸Efiopiýalylar we liwiýalylar biçak köp söweş arabaly we sansyz-sajaksyz söweş arabaly esgerleri bolan goşun dälmidi? Emma Rebbe bil baglandygyňyz üçin, Reb olary siziň eliňize berdi. ⁹Özüne ak ýürekden hyzmat edenlere güýç-kuwwat bermek üçin Reb bütin ýer ýüzüne syn edýär. Sen akmaklyk etdiň. Mundan beýläk sen mydama uruş içinde bolarsyň». ¹⁰Onsoň Asa Hanany görgüre gaharlanyp, ony zynjyrlap zyndana saldy, çünki Asa munuň üçin oňa gazaplanypdy.

Asanyň ölümi

(1-nji Pat 15:23-24)

¹¹Asanyň başdan-aýaga çenli eden ähli işleri barada Ýahuda we Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. ¹²Emma Asanyň patyşalygynyň otuz dokuzynjy ýylynda ol aýakdan dert çekdi Onuň aýak agyrysy gitdigiçe agyrlaşsa-da, ol Rebden medet dilemän, lukmanlardan medet gözledi. ¹³Asa patyşalygynyň kyrk birinji ýylynda ata-babalaryna gowuşdy. ¹⁴Asany Dawut galasynda özi üçin gazyp goýan mazarynda jaýladylar. Ony bir ussat tarapyndan taýýarlanan her hili hoşboý ysly zatlardan doldurylan tabytda goýdular. Asanyň hatyrasyna uly ot ýakyldy.

17-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýehoşapat

¹Asanyň ogly Ýehoşapat onuň ýerine patyşa boldy. Ol Ysraýyla garşy güýç toplady. ²Ol Ýahudanyň esasy galalarynyň ählisinde goşun goýdy. Kakasy Asanyň basyp alan galalary bolan Efraýym galalarynda goşun ýerleşdirdi. ^3-4Reb Ýehoşapat bilendi, sebäbi ol kakasynyň owalky ýollaryndan ýöredi. Ýehoşapat Bagaly agtarman, kakasynyň Hudaýyny agtardy, Onuň tabşyryklaryna gulak goýdy, Ysraýylyň ýoluna eýermedi. ⁵Şonuň üçin hem Reb onuň patyşalygyny berkitdi. Ähli ýahuda halky Ýehoşapada salgyt töledi. Ol gaty baý hem at-abraýlydy. ⁶Ýehoşapat Rebbiň ýolundan ýöremeklige ýüregi bilen berlendi. Ol Ýahudadaky seždegähleri we Aşera butlaryny ýok etdi. ⁷Patyşalygynyň üçünji ýylynda Ýehoşapat Ýahudanyň şäherlerinde halka tälim bersinler diýip emeldarlaryndan Benhaýyly, Abadýany, Zakarýany, Nataniýeli we Mikaýany iberdi. ⁸Lewilerden Şemagýa, Netanýa, Zebadýa, Asahel, Şemiramot, Ýonatan, Adonyýa, Tobyýa, Tobadonyýa hem-de ruhanylar Elişama, Ýoram olar bilen gitdiler. ⁹Olar Ýahudada tälim berdiler. Ýanlaryna Rebbiň kanun kitabyny alyp, Ýahudanyň ähli şäherlerine aýlanyp, halka tälim berdiler.

¹⁰Ýahudanyň töweregindäki ähli ýurtlaryň patyşalyklaryna Rebbiň gorkusy aralaşdy. Olar Ýehoşapada garşy uruş etmediler. ¹¹Piliştlileriň käbirleri Ýehoşapada sowgatlar, salgyt üçin kümüş getirdiler; araplar hem ýedi müň ýedi ýüz goç we ýedi müň ýedi ýüz erkeç getirdiler. ¹²Ýehoşapat gitdigisaýy güýçlenýärdi. Ol Ýahudada galalar we ammar şäherlerini gurdy. ¹³Ol Ýahuda şäherlerinde beýik işleri etdi. Onuň Iýerusalimde söweşijileri we batyr ýigitleri bardy. ¹⁴Uruglaryna görä olaryň sany şulardy: Ýahudanyň müňbaşylary: serkerde Adna üç ýüz müň batyr ýigit bilen, ¹⁵ondan soň serkerde Ýehohanan iki ýüz segsen müň esger bilen, ¹⁶ondan soň Zikriniň ogly Emasýa, Rebbiň meýletin hyzmatkäri iki ýüz müň batyr ýigit bilen. ¹⁷Benýaminlerden: batyr ýigit Elýada iki ýüz müň ýaýdyr galkan bilen ýaraglanan esger bilen, ¹⁸ondan soň Ýehozabat urşa taýýar ýüz segsen müň esger bilen. ¹⁹Bular patyşanyň bütin Ýahudadaky berkidilen galalarynda ýerleşdiren esgerlerinden daşary patyşa hyzmat edýän esgerlerdi.

18-nji bap

Mikaýa pygamberlik edýär

(1-nji Pat 22:1-28)

¹Ýehoşapat örän baý we at-abraýlydy. Ol Ahap bilen guda boldy. ²Birnäçe ýyldan soň Ýehoşapat Samariýa Ahabyň ýanyna gitdi. Ahap Ýehoşapat we onuň bilen gelenler üçin köp goýun we öküz öldürdip, ony özi bilen Ramotgilgada garşy hüjüm etmäge yrdy. ³Ahap Ýehoşapatdan: «Sen meniň bilen Ramotgilgada hüjüm etmäge gidersiňmi?» diýip sorady. Ýehoşapat oňa: «Menem, halkam seniň hyzmatyňdadyrys. Uruşda seniň bilendiris» diýip jogap berdi.

⁴Ýehoşapat sözüni dowam edip, Ysraýylyň patyşasy Ahaba: «Öňürti Rebden sorap göräý» diýdi. ⁵Onsoň Ysraýylyň patyşasy Ahap dört ýüze golaý pygamberi toplap, olardan: «Biziň ikimizem Ramotgilgada hüjüm edelimi ýa-da men etmäýinmi?» diýip sorady. Olar: «Hüjüm et, çünki Hudaý ony seniň eliňe berer» diýdiler. ⁶Emma Ýehoşapat: «Bu ýerde sorar ýaly Rebbiň başga pygamberi ýokmy?» diýdi. ⁷Ysraýylyň patyşasy Ahap Ýehoşapada şeýle jogap berdi: «Rebden sorap görmäge ýene bir pygamber bar, ol Ýymla ogly Mikaýa, ýöne men ony ýigrenýärin. Ol maňa hiç ýagşy zatlary pygamberlik etmän, gaýtam diňe betbagtçylyk hakynda pygamberlik edýär». Ýehoşapat: «Eý, patyşa, beýle zatlary diliňe alma» diýdi. ⁸Onsoň Ysraýyl patyşasy Ahap köşk emeldaryny çagyryp: «Git-de, dessine Ýymla ogly Mikaýany şu ýere getir» diýdi. ⁹Ysraýyl patyşasy bilen Ýahuda patyşasy Ýehoşapat şalyk lybasyny geýip, Samariýanyň derwezesiniň agzyndaky harmanda öz tagtlarynda otyrdylar. Ähli pygamberler olaryň öňünde pygamberlik edýärdiler. ¹⁰Kenagananyň ogly Sidkiýa özüne demir şahlar ýasap, Reb şeýle diýýär: «Sen şu şahlar bilen siriýalylaryň üstüne hüjüm edip, olardan üstün çykarsyň» diýdi. ¹¹Ähli pygamberler şol bir zady pygamberlik edip: «Ramotgilgada git, sen ýeňiş gazanarsyň. Reb ony patyşanyň eline berer» diýdiler.

¹²Mikaýany getirmäge giden çapar oňa: «Ähli pygamberler patyşa bir agyzdan hoş sözleri aýdýarlar; sen hem şolar ýaly hoş sözleri aýt» diýdi. ¹³Mikaýa: «Rebden ant içýärin, Hudaýym maňa näme diýse, men şony hem aýdaryn» diýdi.

¹⁴Mikaýa patyşanyň ýanyna geldi. Patyşa ondan: «Mikaýa, biz Ramotgilgada çozuş edelimi ýa-da etmäli?» diýip sorady. Mikaýa: «Çozuş et, sen ýeňiş gazanarsyň. Reb ony seniň eliňe berer» diýip jogap berdi. ¹⁵Patyşa oňa: «Maňa Rebbiň adyndan hakykatdan başga zat aýtmazlygy saňa näçe gezek ant içirmeli?» diýdi. ¹⁶Onsoň Mikaýa: «Men bütin ysraýyllary daglardaky çopansyz goýun sürüsi kimin dagynyk halda gördüm. Reb şeýle diýýär: „Bularyň baştutany ýok, olaryň hersi sag-salamat öýüne gaýtsyn“» diýdi. ¹⁷Ysraýyl patyşasy Ahap Ýehoşapada: «Men saňa ol hiç haçan ýagşy zat hakda däl-de, eýsem, diňe betbagtçylyk hakda pygamberlik edýär diýip aýtmadymmy näme?» diýdi.

¹⁸Onsoň Mikaýa şeýle diýdi: «Şonuň üçin hem sen Rebbiň sözüne gulak goý. Men Rebbiň Öz tagtynda oturanyny, ähli gögüň goşunlarynyň Onuň sagynda we solunda duranyny gördüm. ¹⁹Reb şeýle diýdi: „Ramotgilgada gidip heläk bolmagy üçin, Ysraýyl patyşasy Ahaby kim yryp biler?“ Biri bir zat diýdi, beýlekisi başga zat. ²⁰Onsoň bir ruh gelip, Rebbiň huzurynda durup, şeýle diýdi: „Ony men yraryn“. Reb ondan: „Nädip?“ diýip sorady. ²¹Ol Rebbe: „Men giderin-de, Ahabyň ähli pygamberlerini ýalan sözlederin“ diýip jogap berdi. Onsoň Reb oňa: „Sen git-de ony yr, sen muny başararsyň“ diýdi. ²²Ine, görýäňmi, Reb seniň ähli pygamberleriňi ýalan sözletdi. Reb seniň başyňa bela getirer».

²³Onsoň Kenaganyň ogly Sidkiýa Mikaýa golaý gelip, onuň ýaňagyna şarpyk çalyp: «Reb sözüni maňa aýan etmän, saňa aýan eder öýdýäňmi?» diýdi. ²⁴Mikaýa: «Sen muny gizlenmek üçin içki otaga giren günüň bilersiň» diýip jogap berdi. ²⁵Ysraýyl patyşasy Ahap şeýle diýdi: «Mikaýany al-da, ony yzyna, galanyň häkimi Amona we şazada Ýowaşa eltip ber. ²⁶Ýowaşa we Amona patyşa şeýle diýýär diý: „Mikaýany tussaghana salyň-da, men söweşden sag-salamat dolanyp gelýänçäm, oňa açlykdan ölmezi ýaly ýeterlik çörek bilen suw beriň“». ²⁷Mikaýa: «Eger sen söweşden sag-salamat dolanyp gelseň, onda Reb men arkaly geplän däldir» diýdi. Soňra ol: «Eý, jemagat, muny hemmäňiz eşidiň» diýdi.

Ahabyň ölümi

(1-nji Pat 22:29-35)

²⁸Şeýdip, Ysraýylyň patyşasy Ahap bilen Ýahuda patyşasy Ýehoşapat Ramotgilgada hüjüm etmäge gitdiler. ²⁹Ysraýyl patyşasy Ýehoşapada: «Meni tanamazlar ýaly, men söweşe eşigimi üýtgedip girjek, ýöne sen öz şalyk lybasyňy geý» diýdi. Şeýdip, Ysraýylyň patyşasy eşigini üýtgedip, söweşe girdi. ³⁰Siriýa patyşasy öz söweş arabalarynyň serkerdelerine: «Uly bilen-de, kiçi bilen-de uruşman, diňe Ysraýylyň patyşasy Ahap bilen uruş ediň» diýip tabşyrdy. ³¹Söweş arabalarynyň serkerdeleri Ýehoşapady görenlerinde: «Şu hökman Ysraýylyň patyşasy bolmalydyr» diýip, oňa hüjüm etmek üçin şol tarapa sowuldylar. Ýehoşapat bar sesine gygyrdy. Reb onuň dadyna ýetişip, serkerdeleri ondan daşlaşdyrdy. ³²Söweş arabalarynyň serkerdeleri Ýehoşapadyň Ysraýylyň patyşasy Ahap däldigini görenlerinde, yzlaryna dolandylar. ³³Bir adam ýaýyny çekip, tötänden Ysraýyl patyşasynyň sowudynyň arasyndan urdy. Patyşa öz arabaçysyna: «At arabasyny yza öwür-de, meni söweşiň içinden çykar, men ýaralandym» diýdi. ³⁴Şol gün söweş gaty gazaply boldy. Ysraýylyň patyşasy öz arabasynda agşama çenli siriýalylara tarap bakyp durdy, ol gün ýaşanda öldi.

19-njy bap

¹Ýahuda patyşasy Ýehoşapat sag-aman Iýerusalime, öz köşgüne dolanyp geldi. ²Hananynyň ogly Ýehu görgür Ýehoşapadyň öňünden çykyp, oňa: «Sen näme üçin ýamana ýardam edip, Rebbi ýigrenýänleri söýýäň? Şonuň üçin hem Rebbiň gazaby seniň başyňdan inendir. ³Muňa garamazdan, sen gowy işler hem etdiň. Sen Aşera butlaryny ýurtdan ýok edip, ýüregiňi Hudaýy agtarmaklyga gönükdirdiň».

Ýehoşapat kazylary belleýär

⁴Ýehoşapat Iýerusalimde ýaşady. Ol Beýerşebadan Efraýym daglygyna çenli bolan halklaryň arasyna gidip, olary ata-babalarynyň Hudaýy Rebbe tarap öwürdi. ⁵Ol bütin ýurda, Ýahudanyň ähli galalarynyň her birine kazylar belledi. ⁶Ýehoşapat kazylara şeýle diýdi: «Işiňize ünsli boluň! Çünki siz ynsanlaryň adyndan däl-de, Rebbiň adyndan höküm çykarýansyňyz. Reb höküm işinde siziň bilendir. ⁷Rebbiň gorkusy siziň üstüňizde bolsun. Işiňizde ägä boluň. Hudaýymyz Rebde adalatsyzlyk, ýüz görmeklik ýa-da para almaklyk ýokdur». ⁸Şeýle hem Ýehoşapat Iýerusalimde Rebbiň adyndan höküm çykarmak üçin we dawalary çözmek üçin lewilerden, ruhanylardan we Ysraýyl tirelerinden baştutanlar belledi. Olar şäherde ýaşadylar. ⁹Ýehoşapat olara şeýle tabşyryk berdi: «Siz Rebbiň gorkusy bilen, sadyklyk bilen tüýs ýürekden işläň. ¹⁰Galalarynda ýaşaýan ýoldaşlaryňyzdan size gelen her işde, isle adam öldürmek dawasy bilen, isle kanun, tabşyryk, parzlar ýa-da hökümler işi bilen bolsun, Rebbe garşy günä etmezlige olara duýduryş beriň. Şonda siziň we ýoldaşlaryňyzyň üstünden Onuň gazaby inmez. Şeýle ediň, şonda siz ýazykly bolmarsyňyz. ¹¹Rebbiň ähli işlerinde baş ruhany Amarýa, patyşanyň ähli işleri üçin Ýahuda tiresiniň baştutany Ysmaýylyň ogly Zebadýa siziň üstüňizden garaýandyr, lewiler hem öňüňizde gözegçi bolarlar. Işde batyr boluň! Reb ýagşylar bilen bolsun!»

20-nji bap

Ýehoşapat mowaplary we ammonlary ýeňýär

¹Mundan soň mowaplar we ammonlar megunylar bilen birlikde Ýehoşapadyň garşysyna söweşe çykdylar. ²Ýehoşapada şeýle habar geldi: «Deňziň aňyrsyndan, Edomdan bir uly mähelle seniň garşyňa gelýär. Olar eýýäm Haseson Tamardadyr». Bu ýere Eýngedi-de diýilýär. ³Ýehoşapat gorkup, Rebbi agtarmagy ýüregine düwdi. Ol bütin Ýahudada agyz beklemekligi yglan etdi. ⁴Ýahuda halky Rebden medet dilemek üçin ýygnanyşyp, Ýahudanyň hemme şäherlerinden Rebbe ýalbarmaga geldiler.

⁵Ýehoşapat Rebbiň öýünde, täze howlynyň öňünde Ýahuda we Iýerusalim jemagatynyň öňünde durup, şeýle diýdi: ⁶«Atalarymyzyň Hudaýy, ýa, Reb. Gökdäki Hudaý Sen dälmisiň? Bütin milletleriň patyşalyklarynyň üstünden höküm sürýän Sensiň. Güýç, gudrat Seniň eliňdedir, hiç kim Saňa garşy durup bilmez. ⁷Eý, biziň Hudaýymyz, Sen bu ýurduň ilatyny Öz halkyň ysraýylyň öňünden kowup çykaryp, ýurdy dostuň Ybraýymyň nesillerine ebedilik berdiň. ⁸Olar ýurtda mesgen tutdular, ol ýerde Seniň adyňa mukaddes öý bina edip, şeýle diýdiler: ⁹„Başymyzdan betbagtçylyk inse, ýagny gylyç jezasy, gyrgyn keseli ýa-da açlyk gelse, biz şu mukaddes ýerde, Seniň huzuryňda durarys, çünki Seniň adyň şu mukaddes ýerdedir. Başymyza gelen betbagtçylyk zerarly Saňa perýat etsek, Sen bizi eşidersiň we halas edersiň“. ^10-11Ine, indi ammonlar, mowaplar we Segir dagynyň ilaty, bize miras beren ýurduňdan bizi kowup çykarmakçy bolýarlar. Müsürden çykyp gelýärkäler, ysraýyl halkyna Sen bu milletleriň üstüne çozup girmäge ýol bermediň, ysraýyllar hem yzyna dönüp, olary ýok etmediler. ¹²Eý, Hudaýymyz, Sen olaryň üstünden höküm çykar! Bize garşy gelýän bu beýik goşuna garşy çykmaga bizde güýç-kuwwat ýok. Biz näme etjegimizi bilemzok, gözümizi Saňa dikýäris».

¹³Ähli ýahudalar öz ýaş çagajyklary, aýallary we ogullary bilen Rebbiň huzurynda durdular. ¹⁴Onsoň halkyň arasyndan Asafyň neslinden bolan lewilerden Ýegiýeliň üstüne Rebbiň Ruhy indi. Ýahazyýal Zakarýanyň ogly, Benaýanyň agtygy, Ýegiýeliň çowlugy we Matanýanyň ýuwlugydy. ¹⁵Ýahazyýal şeýle diýdi: «Eý, ýahuda halky, Iýerusalimiň ilaty, patyşa Ýehoşapat, gulak asyň! Reb size şeýle diýýär: „Siz bu beýik goşundan gorkmaň, heder etmäň, çünki uruş siziňki däldir, Hudaýyňkydyr. ¹⁶Ertir olaryň üstüne hüjüm ediň. Olar Ziz depesine çykarlar. Siz olary Ýerubel çölüniň öňüsyrasynda, deräniň aňry başynda taparsyňyz. ¹⁷Bu söweşde size söweşmek gerek däldir. Eý, ýahuda we Iýerusalim halky, nyzama duruň-da, garaşyň, Rebbiň size berjek ýeňşini görüň“. Gorkmaň, heder etmäň. Ertir siz olaryň garşysyna çykyň. Reb siz bilen bolar».

¹⁸Ýehoşapat ýüzüni ýere berip sežde etdi, tutuş ýahuda we Iýerusalim halky-da Rebbiň öňünde ýüzin düşüp, Oňa sežde etdiler. ¹⁹Lewiler, kohatlar we koralar belent owaz bilen Ysraýyl Hudaýy Rebbe öwgi aýtmak üçin dik durdular.

²⁰Olar ertesi irden turup, Tekowa çölüne tarap gitdiler. Olar ýola rowana bolanlarynda, Ýehoşapat durup, şeýle diýdi: «Eý, ýahuda we Iýerusalim ilaty, maňa gulak asyň! Hudaýyňyz Rebbe ynanyň, şonda berk durarsyňyz. Rebbiň pygamberlerine ynanyň, şonda işiňiz şowuna bolar». ²¹Ýehoşapat halk bilen maslahatlaşandan soň, Rebbiň şanly huzurynda nagma hem öwgi aýdarlary ýaly aýdymçylar belledi. Aýdymçylar goşunyň öňünden gidip baryşlaryna: «Rebbe şükür ediň, çünki Onuň söýgüsi bakydyr» diýdiler.

²²Olar aýdym aýdyp, alkyşlamaga başlan batlaryna, Reb Ýahudanyň garşysyna gelen ammonlara, mowaplara we Segir dagynyň ilatyna garşy duzak gurdy, olary dowla saldy. ²³Çünki ammonlar we mowaplar Segir dagynyň ilatyna hüjüm edip, olary bütinleý ýok edipdiler. Segir dagynyň ilatynyň soňuna çykandan soň, ammonlar we mowaplar biri-birlerini gyrmaga başladylar.

²⁴Ýahuda halky çöldäki gözegçilik diňine gelende, uly goşuna tarap seretdiler, maslyklar ýerde pytrap ýatyrdylar. Gaçyp gutulan adam ýokdy. ²⁵Ýehoşapat bilen onuň adamlary olaryň oljasyny almaga gelenlerinde, olar ummasyz köp mallar, harytlar, egin-eşikler we gymmatbaha zatlar tapdylar. Olar göterip äkiderden köp olja aldylar, olar olja gaty köp bolandygy üçin, ony üç günläp topladylar. ²⁶Dördünji gün olar Beraka deresine ýygnanyp, şol ýerde Rebbi alkyşladylar. (Şonuň üçin-de bu dere şu güne çenli hem Beraka^[16] deresidir). ²⁷Onsoň ýahuda we Iýerusalim halky Ýehoşapadyň baştutanlygynda şatlyk bilen Iýerusalime dolanyp geldiler, çünki Reb olara duşmanlarynyň üstünden ýeňiş gazandyrypdy. ²⁸Olar Iýerusalimdäki Rebbiň öýüne arfadyr liralar we surnaýlar çalyp bilen geldiler. ²⁹Rebbiň Ysraýylyň duşmanlarynyň garşysyna eden söweşi barada eşidenlerinde, ähli ýurtlaryň patyşalyklaryna Rebbiň gorkusy indi. ³⁰Ýehoşapadyň ýurdy asudalykda boldy, çünki Hudaý olara hemme tarapdan asudalyk beripdi.

³¹Şeýdip, Ýehoşapat Ýahuda patyşalyk etdi. Ýehoşapat patyşa bolanda otuz bäş ýaşyndady. Ol ýigrimi bäş ýyl Iýerusalimde patyşalyk etdi, onuň ejesiniň ady Azubady. Ol Şilhiniň gyzydy. ³²Ýehoşapat Rebbiň nazarynda dogry işlerini edip, kakasy Asanyň ýollaryndan ýöräp, ondan çykmady. ³³Emma Ýahudadaky seždegähler entek hem doly aýrylmandy. Halk entek hem ýüregini ata-babalarynyň Hudaýyna baglamandy. ³⁴Ýehoşapadyň başdan-aýak eden ähli işleri barada Hananynyň ogly Ýehuwyň işlerinde — Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr.

³⁵Ömrüniň ahyrynda Ýahudanyň patyşasy Ýehoşapat pis işleri eden Ysraýyl patyşasy Ahazýa goşuldy. ³⁶Ýehoşapat Tarşyşa gidýän gämileri ýasamak üçin Ahazýa goşuldy. Olar gämileri Esýongeberde ýasadylar. ³⁷Onsoň Mareşadan bolan Dodawahunyň ogly Eligezer Ýehoşapada garşy pygamberlik edip: «Ahazýa goşulandygyň üçin Reb seniň ýasan zadyňy ýok eder» diýdi. Gämiler çagşap, olar Tarşyşa gidip bilmediler.

21-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýoram

(2-nji Pat 8:17-19)

¹Ýehoşapat ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda, atalarynyň ýanynda jaýlandy. Ogly Ýoram onuň ýerine patyşa boldy. ²Ýoramyň inileri şulardy: Uzyýa, Ýehiýel, Zakarýa, Azarýa, Mikaýyl we Şepatýa. Bular Ýehoşapadyň ogullarydy. ³Olaryň kakasy ogullaryna Ýahudadaky galalar bilen birlikde kümüşden, altyndan we gymmatbaha zatlardan ybarat bolan köp sowgatlar beripdi. Emma Ýehoşapat patyşalygy Ýorama beripdi. Ýoram onuň nowbahar ogludy. ⁴Ýoram kakasynyň tagtyna çykyp, patyşalygyny berkidensoň, ol ähli inilerini hem-de Ysraýylyň käbir baştutanlaryny gylyçdan geçirdi. ⁵Ýoram patyşa bolanda otuz iki ýaşyndady. Ol Iýerusalime sekiz ýyl patyşalyk etdi. ⁶Ahabyň nesilleriniň edişi ýaly, Ýoram-da Ysraýyl patyşalarynyň ýollaryndan ýöredi, çünki Ahabyň gyzy onuň aýalydy. Ýoram Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ⁷Emma Reb Dawuda onuň nesillerinden biriniň ömürlik tagtda oturjakdygyny wada berendigi we Öz guly Dawut bilen äht edendigi üçin Ýahudany derbi-dagyn etmek islemedi.

Edomyň gozgalaňy

(2-nji Pat 8:20-22)

⁸Ýoramyň döwründe edomlar gozgalaň turzup, Ýahudanyň gol astyndan çykdylar we özlerine bir patyşa goýdular. ⁹Onsoň Ýoram söweş arabalarynyň serkerdeleri bilen gitdi. Edomlar Ýoram bilen onuň serkerdeleriniň daşyny gabadylar, ýöne Ýoram ýanyndakylar bilen gije edomlaryň içinden geçip, gaçdylar. ¹⁰Şeýdip, Edom şu güne çenli hem Ýahuda garşy gozgalaň turzup, oňa garaşsyz bolup gelýär. Edil şol wagtda Libna galasy hem Ýahudanyň garşysyna uruş turuzdy, çünki Ýoram ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi ret edipdi.

¹¹Mundan başga-da, Ýoram Ýahuda daglygyndaky butlara seždegähleri gurdy. Ol Iýerusalimiň ilatyna Hudaýa biwepalyk etdirip, Ýahudany azdyrdy. ^12-13Ýorama Ylýasdan ine, şu hat geldi: «Ataň Dawudyň Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Sen kakaň Ýehoşapadyň we Ýahudanyň patyşasy Asanyň ýollaryna eýermän, eýsem Ysraýylyň patyşalarynyň ýollaryna eýerip, Ysraýylyň patyşasy Ahabyň Ysraýyla edişi ýaly, Ýahudanyň we Iýerusalimiň ilatyna Hudaýa biwepalyk etdirdiň. Sen şeýle hem öz maşgala agzalaryň bolan inileriňi öldürdiň. Olar senden gowudylar. ¹⁴Ine, Reb seniň halkyň, çagalaryň, aýallaryň, ähli mal-mülküň başyndan agyr külpet inderer. ¹⁵Sen bolsa agyr içege keseline ýolugarsyň, tä içegeleriň daşyna akyp çykýança, keseliň günsaýyn ýaramazlaşar“».

¹⁶Reb piliştlileriň we efiopiýalylaryň golaýyndaky araplaryň Ýorama garşy gazabyny oýardy. ¹⁷Olar Ýahudanyň üstüne çozup girip, patyşanyň köşgüne degişli bolan ähli mal-mülkleri, patyşanyň ogullarydyr aýallaryny alyp gitdiler. Patyşanyň körpe ogly Ýehogahazdan başga ogly galmady.

¹⁸Bu wakalardan soň, Reb Ýoramy bejerip bolmaýan içege keseline ýolukdyrdy. ¹⁹Iki ýyllap onuň keseli günsaýyn ýaramazlaşyp, ikinji ýylyň ahyrynda içegeleri daşyna çykyp, ol agyr jebir-sütemden ýaňa dünýäden ötdi. Onuň halky ata-babalaryna edişleri ýaly, onuň hatyrasyna ot ýakmadylar. ²⁰Ýoram patyşa bolanda otuz iki ýaşyndady. Ol sekiz ýyl Iýerusalime patyşalyk etdi. Onuň ölümine gynanç bildiren bolmady. Olar Ýoramy Dawut galasynda jaýladylar; ýöne ony patyşalaryň mazarynda goýmadylar.

22-nji bap

Ýahuda patyşasy Ahazýa

(2-nji Pat 8:25-29;9:21-28)

¹Iýerusalimiň ilaty Ýoramyň körpe ogly Ahazýany kakasynyň ýerine patyşa etdi. Ýoramyň beýleki ogullarynyň ählisini araplar bilen düşelgä gelen leşger öldüripdi. Şeýdip, Ýoramyň ogly Ahazýa Ýahuda patyşa boldy. ²Ahazýa patyşa bolanda kyrk iki ýaşyndady. Ol Iýerusalime bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Atalýa Ysraýylyň patyşasy Omrynyň agtygydy. ³Ahazýa hem Ahabyň maşgalasynyň pis ýolundan ýöredi. Ahazýanyň ejesi pis iş etmekde geňeşçisidi. ⁴Ahazýa hem Ahabyň maşgalasy ýaly, Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Kakasy ölenden soň, Ahabyň nesilleri Ahazýanyň geňeşçisi bolup, ony heläkçilige uçratdylar. ⁵Ahazýa olaryň maslahatyna eýerip, Ysraýylyň patyşasy Ahabyň ogly Ýoram bilen Siriýanyň patyşasy Hazaýyla garşy uruşmak üçin Ramotgilgada gitdi. Siriýalylar şol ýerde Ýoramy ýaraladylar. ⁶Ýoram Ramotgilgatda Hazaýyla garşy urşup ýörkä, siriýalylaryň özüne salan ýaralaryny bejertmek üçin Ýizregele gaýdyp geldi. Ýahuda patyşasy Ýoramyň ogly Uzyýa ýaralanan Ahabyň ogly Ýoramy görmek üçin Ýizregele gitdi.

⁷Emma Ahazýanyň Ýoramyň ýanyna gelip heläk bolmagy Hudaý tarapyndandy. Uzyýa bu ýere gelip, Ýoram bilen bile Nimşiniň ogly Ýehuwyň ýanyna gitdi. Reb Ahabyň nesillerini ýok etmek üçin Ýehuwy saýlapdy. ⁸Ýehu Ahabyň nesillerine höküm edýärkä, Ýahudanyň baştutanlaryna we Ahazýa hyzmat eden Ahazýanyň doganlarynyň ogullaryna duşup, olary öldürdi. ⁹Ýehuwyň adamlary Ahazýany agtardylar. Ahazýa Samariýada gizlenip ýörkä tutulyp, Ýehuwyň ýanyna getirildi we öldürildi. Ony jaýlap, şeýle diýdiler: «Ahazýa Rebbe bütin kalby bilen tabyn bolan Ýehoşapadyň agtygydyr». Ahazýanyň nesillerinden patyşalygy dolandyryp biljek adam galmandy.

Ýowaş Atalýadan halas edilýär

(2-nji Pat 11:1-3)

¹⁰Ýahuda patyşasy Ahazýanyň ejesi Atalýa öz oglunyň öldürilendigi barada eşiden dessine, Ýahudadaky ähli patyşa nesillerini ýok etdi. ¹¹Emma patyşanyň gyzy Ýehoşabgat patyşanyň öldürilmeli şazadalarynyň içinden Ahazýa patyşanyň ogly Ýowaşy ogurlap, ony enekesi bilen bile ýatylýan otagda goýdy. Şeýdip, Ýoram patyşanyň gyzy, ruhany Ýehoýadanyň aýaly, Ahazýa patyşanyň uýasy Ýehoşabgat Ýowaşy Atalýadan gizledi we Ýowaş diri galdy. ¹²Ýowaş alty ýyllap Ýehoşabgat bilen Hudaýyň öýünde gizlenip gezdi. Şol döwürde Atalýa ýurtda şalyk sürdi.

23-nji bap

Atalýa garşy pitne

(2-nji Pat 11:4-16)

¹Ýedinji ýylda Ýehoýada gaýrata galyp, ýüzbaşylar Ýerohamyň ogly Azarýa, Ýehohananyň ogly Ysmaýyl, Obediniň ogly Azarýa, Adaýanyň ogly Magaseýa we Zikriniň ogly Elişapat bilen äht edişdi. ²Ýüzbaşylar Ýahuda aýlanyp, Ýahudanyň ähli şäherlerinden lewileri we ysraýylyň tirebaşylaryny toplap, Iýerusalime geldiler. ³Onsoň bütin jemagat Hudaýyň öýünde patyşanyň ogly bilen äht edişdi. Ýehoýada olara şeýle diýdi: «Ine, bu patyşanyň ogludyr. Rebbiň Dawudyň ogullary barada beren wadasyna görä patyşalyk eder. ⁴Siziň etmeli işiňiz şudur: Sabat güni hyzmata gelýän ruhanylaryň we lewileriň üçden biri derwezeban bolsun. ⁵Üçden biriňiz patyşanyň köşgünde, üçden biriňiz Bina derwezesinde, tutuş halk hem Rebbiň öýüniň howlusynda bolsun. ⁶Rebbiň öýüne ruhanylardan we hyzmat edýän lewilerden başga hiç kim girmesin. Ruhanylar bilen lewiler girip bilerler, çünki olar mukaddesdirler. Ýöne bütin halk Rebbiň görkezmelerini berjaý etsin. ⁷Lewileriň ählisiniň eli ýaragly bolup, olar patyşanyň daşyny gurşasyn. Öýe ýakynlaşan adam öldürilsin. Patyşa girende-çykanda onuň ýanynda boluň».

Ýowaş patyşalyga bellenýär

(2-nji Pat 11:17-20)

⁸Lewiler we bütin ýahuda halky Ýehoýada ruhanynyň tabşyran zatlaryny aýdyşy ýaly ýerine ýetirdiler. Olaryň hersi öz adamlaryny Sabat güni nobatçylyk edenleri-de, etmedikleri-de alyp geldiler, Ýehoýada ruhany toparlaryň hiç birini goýbermedi. ⁹Ýehoýada ruhany Dawut patyşanyň Hudaýyň öýündäki naýzalaryny, uly we kiçi galkanlaryny serkerdelere berdi. ¹⁰Ýehoýada bütin halky patyşany goramak üçin öýüň daş-töwereginde, gurbanlyk sypasynyň we öýüň töwereginde garawul hökmünde goýdy, olaryň hersiniň elleri ýaraglydy. ¹¹Onsoň Ýehoýada patyşanyň ogly Ýowaşy daşary çykaryp, başyna täç geýdirip, oňa patyşalyk ähtini berdi. Ýehoýada bilen onuň ogullary Ýowaşyň başyna ýag guýup, ony patyşalyga bellediler. Ony patyşa diýip yglan edip: «Ýaşasyn patyşa!» diýip gygyryşdylar.

¹²Atalýa halkyň ylgaşyp, patyşany alkyşlaýanyny eşidende, halkyň ýanyna, Rebbiň öýüne geldi. ¹³Görse, ine, patyşa girelgede öz sütüniniň ýanynda durdy. Serkerdelerdir surnaýçylar-da patyşanyň ýanyndadylar. Ýurduň bütin halky şatlanyp, surnaý çalýardy, nagmaçylar hem öz saz gurallary bilen alkyş aýdýardylar. Atalýa ýakasyny ýyrtyp: «Haýynlyk! Haýynlyk!» diýip gygyrdy. ¹⁴Onsoň Ýehoýada ruhany goşun ýüzbaşylaryna: «Atalýany bu ýerden çykaryň. Onuň yzyna eýereni gylyçdan geçiriň» diýip buýruk berdi. Çünki ruhany: «Goý, ol Rebbiň öýünde öldürilmesin» diýipdi. ¹⁵Şeýdip, olar Atalýany tutdular. Ony At derwezesinden patyşanyň köşgüne getirip, şol ýerde öldürdiler.

¹⁶Halk Rebbiň halky bolar ýaly, Ýehoýada özüniň, bütin halkyň we patyşanyň arasynda äht etdi. ¹⁷Onsoň bütin halk Bagalyň buthanasyna baryp, ony ýykdy. Ondaky gurbanlyk sypalaryny, butlary döwüp, bölek-bölek edip taşladylar. Olar Bagalyň ruhanysy Mattany gurbanlyk sypalarynyň öňünde öldürdiler. ¹⁸Ýehoýada Rebbiň öýüne gözegçilik etmek işine ruhanylary we lewileri belledi. Dawut olary Rebbiň öýüne gözegçilik etmäge belläpdi. Olar Musanyň kanunynda ýazylyşy ýaly, Dawudyň tabşyrygy boýunça şadyhorramlyk we aýdym-saz bilen Rebbe ýakma gurbanlyklar hödürlemelidiler. ¹⁹Ýehoýada Rebbiň öýüne hiç bir haram adam girmez ýaly, onuň derwezesinde garawullar goýdy. ²⁰Ýehoýada ruhany ýüzbaşylary, han-begleri, halkyň häkimlerini, ýurduň bütin halkyny özi bilen alyp gitdi. Olar patyşany Rebbiň öýünden alyp, ýokarky derwezäniň üsti bilen köşge getirdiler. Ýowaşy şa tagtynda oturtdylar. ²¹Şeýdip, ýurduň bütin ilaty şat boldy. Atalýa gylyçdan geçirilenden soň, şäherde ümsümlik boldy.

24-nji bap

Ýowaş Rebbiň öýüni bejerdýär

(2-nji Pat 12:1-16)

¹Ýowaş patyşalyk edip başlanda ýedi ýaşyndady. Ol kyrk ýyllap Iýerusalimde patyşalyk etdi. Onuň ejesi Beýerşebadan bolup, ady Sibýady. ²Ýowaş Ýehoýada ruhanynyň bütin ömrüne Rebbiň nazarynda dogry işlerini etdi. ³Ýehoýada Ýowaşa iki aýal alyp berdi; Ýowaş olardan ogullardyr gyzlar gördi.

⁴Mundan soň Ýowaş Rebbiň öýüni dikeltmegi ýüregine düwdi. ⁵Ýowaş ruhanylary we lewileri ýygnap, olara şeýle diýdi: «Ýahudanyň şäherlerine gidiň-de, Hudaýyňyzyň öýüni her ýyl bejermek üçin bütin ysraýyl halkyndan pul toplaň. Bu işi dessine ýerine ýetiriň». Emma lewiler howlukmadylar. ⁶Şeýdip, Ýowaş patyşa Ýehoýada baştutany çagyryp, oňa şeýle diýdi: «Näme üçin Rebbiň guly Musanyň ysraýyl halkyna Äht çadyry üçin salan salgydyny Ýahudadan we Iýerusalimden getirmekligi lewilerden talap etmediň?» ⁷Pis aýal Atalýanyň ogullary Hudaýyň öýüne urup girip, Rebbiň öýündäki mukaddes zatlary Bagal butlaryna sežde etmekde ulanypdylar.

⁸Patyşa sandyk ýasamagy buýurdy. Sandygy ýasap, ony Rebbiň öýüniň derwezesiniň agzynda goýdular. ⁹Hudaýyň guly Musanyň çölde ysraýyl halkyna salan salgydynyň Reb üçin getirilmelidigi Ýahudada we Iýerusalimde yglan edildi. ¹⁰Ähli baştutanlar we bütin halk şadyhorramlyk bilen salgytlaryny getirip, tä sandyk dolýança, oňa atdylar. ¹¹Lewiler sandygy patyşanyň emeldarlaryna getirip berenlerinde, onuň içinde köp puluň toplanandygyny görýärdiler. Patyşanyň kätibi bilen baş ruhany gelip, sandygy boşadyp, ony äkidip öz ýerinde goýýardylar. Olar her gün şeýle edip, gaty köp pul topladylar. ¹²Patyşa we Ýehoýada puly Rebbiň öýünde işleýän işçilere gözegçilik edýän adamlara berdiler. Olar hem şol puldan neçjarlara, ussalara, şeýle hem, demir we bürünç ussalaryna Rebbiň öýüni bejermek üçin iş hakyny tölediler. ¹³Gözegçiler öz işlerini etdiler. Olaryň bejeriş işleri rowaç aldy. Olar Hudaýyň öýüni öňki halyna getirip, ony berkitdiler. ¹⁴Olar işi tamamlanlaryndan soň, galan puly patyşa we Ýehoýada ruhana getirip berdiler. Galan puldan Rebbiň öýi üçin enjamlary, hyzmat üçin we ýakma gurbanlyk bermek üçin enjamlar, jamlar, altyn we kümüş esbaplar ýasadylar. Olar Ýehoýadanyň ömrüniň dowamynda hemişe Rebbiň öýünde ýakma gurbanlyklar hödür etdiler.

Ýehoýadanyň ölüminden soňky wakalar

¹⁵Ýehoýada garrap, ýaşy birçene ýetip, bir ýüz otuz ýaşynda dünýäden ötdi. ¹⁶Ýehoýadany Ysraýylda Hudaý we Onuň öýi üçin eden gowy işleri sebäpli Dawut galasynda patyşalaryň ýanynda jaýladylar. ¹⁷Ýehoýada ölenden soň, Ýahudanyň baştutanlary gelip, patyşa tagzym etdiler. Patyşa olara gulak asdy. ¹⁸Olar ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi terk edip, Aşera we beýleki butlara gulluk etdiler. Olaryň bu günäleri sebäpli Ýahudanyň we Iýerusalimiň üstünden Hudaýyň gazaby indi. ¹⁹Reb olary Özüne tarap öwürmek üçin olaryň arasyna pygamberler iberdi. Pygamberler olaryň garşysyna şaýatlyk etdiler, ýöne olar gulak asmadylar.

²⁰Onsoň Ýehoýada ruhanynyň ogly Zakarýanyň üstüne Hudaýyň Ruhy indi. Zekarýa halkyň öňünde dik durup, şeýle diýdi: «Reb şeýle diýýär: „Näme üçin Rebbiň tabşyryklaryny terk edýärsiňiz? Siziň işiňiz rowaç almaz. Rebbi terk edendigiňiz üçin, Ol hem sizi terk etdi“». ²¹Emma halk Zekarýanyň garşysyna dil düwşüp, ony patyşanyň tabşyrygy bilen Rebbiň öýüniň howlusynda daşlap öldürdi. ²²Patyşa Ýowaş Zekarýanyň kakasy Ýehoýadanyň özüne eden ýagşylyklaryny ýatlaman, onuň ogluny öldürdi. Zekarýa ölmeziniň öň ýanynda: «Reb muny görüp, hasabyny sorasyn!» diýdi.

²³Ýylyň ahyrynda Siriýa goşuny Ýowaşyň garşysyna çykdy. Olar Ýahuda we Iýerusalime gelip, halkyň baştutanlarynyň baryny ýok etdiler. Olardan alnan ähli oljany Damaskdaky patyşa iberdiler. ²⁴Siriýalylaryň goşuny az hem bolsa, Reb Ýahudanyň uly goşunyny olaryň eline berdi, çünki Ýahudanyň halky ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi terk edipdiler. Şeýdip, olar Ýowaşy jezalandyrdylar.

²⁵Siriýalylar Ýowaşa agyr ýara salyp, onuň ýanyndan gidenlerinden soň, Ýowaşyň öz nökerleri Ýehoýada ruhanynyň oglunyň gany üçin ar almaga onuň garşysyna dildüwşük gurap, ony düşeginde öldürdiler. Şeýdip, Ýowaş öldi. Ýowaşy Dawut galasynda jaýladylar, ýöne ony patyşalaryň ýanynda jaýlamadylar. ²⁶Ýowaşyň garşysyna dildüwşük guranlar: ammonly Şimgat atly aýalyň ogly Zabat, mowaply aýal Şimritiň ogly Ýehozabatdy. ²⁷Ýowaşyň ogullary, Ýowaşa garşy edilen köp çykyşlar we Hudaýyň öýüniň täze gurluşygy patyşalaryň taryh kitabynda ýazylandyr. Ýowaşyň ýerine ogly Amazýa patyşa boldy.

25-nji bap

Ýahuda patyşasy Amazýa

(2-nji Pat 14:2-6)

¹Amazýa patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde ýigrimi dokuz ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi iýerusalimli bolup, ady Ýehogadyndy. ²Amazýa Rebbiň nazarynda dogry işlerini etdi, ýöne bu çyn ýürekden däldi. ³Amazýa patyşalygyny kuwwatlandyryp, öz kakasyny öldüren nökerleri öldürdi. ⁴Emma Musanyň Töwratda berlen tabşyryklary berjaý edip, Amazýa kakasyny öldüren nökerleriň çagalaryny öldürmedi, çünki Reb şol kitapda: «Ene-atalar çagalarynyň günäsi üçin öldürilmesin, çagalar-da ene-atalarynyň günäleri üçin öldürilmesin, her kim öz günäsi üçin öldürilsin» diýip tabşyryk beripdi^[17].

Edomlara garşy uruş

⁵Amazýa ýahuda halkyny ýygnap, ähli ýahudalary we benýaminleri uruglaryna görä müňbaşylaryň we ýüzbaşylaryň baştutanlygy astynda goýdy. Ýigrimi we ondan ýokary ýaşlylary sanap, olardan naýza we galkan göterip, söweşip biljek üç ýüz müň saýlama esger tapdy. ⁶Amazýa ýüz ýetmiş batman^[18] kümşe Ysraýyldan ýüz müň batyr ýigidi hakyna tutdy. ⁷Emma Hudaýyň bir adamy gelip, Amazýa şeýle diýdi: «Eý, patyşa! Ysraýyl goşuny seniň bilen gitmesin. Reb ysraýyl halky, ýagny ähli efraýymlar bilen däldir. ⁸Eger efraýymlar seniň bilen gitseler, sen edermenlik bilen söweşseň-de, Hudaý seniň duşmanlaryňa ýeňiş berer, çünki ýeňiş berýän-de, ýeňlişe sezewar edýän-de Hudaýdyr». ⁹Amazýa Hudaýyň adamyna: «Ysraýyl goşunyna beren ýüz ýetmiş batman kümşüm bilen näme etmeli?» diýdi. Hudaýyň adamy: «Reb saňa ondan hem artyk berip biler» diýip jogap berdi. ¹⁰Onsoň Amazýa Efraýymdan gelen goşuny boşadyp, ony yzyna goýberdi. Emma olaryň Ýahuda garşy gazaby lowlap, gahar-gazap bilen öýlerine dolandylar.

¹¹Amazýa güýç toplap, öz goşunyna baş bolup, Duz deresine gitdi we ol ýerde Segir halkyndan on müň adamy öldürdi. ¹²Ýahudanyň esgerleri ýene on müň adamy diriligine tutup, olary gaýanyň depesine çykaryp, şol ýerden aşak taşladylar. Olar bölek-bölek boldular. ¹³Emma Amazýanyň özi bilen urşa gitmesin diýip yzyna iberen goşunynyň esgerleri Samariýadan Beýthorona çenli bolan Ýahuda şäherlerine hüjüm edip, üç müň adamy öldürdiler we köp olja aldylar.

¹⁴Amazýa edomlylardan üstün çykyp gelende, Segir halkynyň hudaýlaryny getirip, olary öz hudaýlary hökmünde goýup, olara sežde edip, olara gurbanlyklar ýakdy. ¹⁵Rebbiň Amazýa gahary gelip, onuň ýanyna bir pygamber iberdi. Pygamber Amazýa: «Näme üçin sen öz halkyny seniň eliňden halas edip bilmedik halkyň taňrylaryna sežde edýärsiň?» diýdi. ¹⁶Pygamber sözleýärkä, patyşa oňa: «Biz seni patyşa maslahatçy edip belledikmi? Bes et! Ýogsam öldürilersiň» diýdi. Pygamber: «Seniň şeýle edip, meniň maslahatyma gulak goýmandygyň üçin, Hudaýyň seni öldürmegi karar edendigini men bilýärin» diýip, sözüni bes etdi.

Ysraýyla garşy uruş

(2-nji Pat 14:8-20)

¹⁷Onsoň Ýahuda patyşasy Amazýa maslahatlaşyp, Ýehogahazyň ogly, Ýehuwyň agtygy Ysraýyl patyşasy Ýowaşa çapar ýollap: «Gel, ýüzbe-ýüz bolaly» diýdi. ¹⁸Ysraýyl patyşasy Ýowaş Ýahuda patyşasy Amazýanyň ýanyna adam iberip, şeýle diýdi: «Liwandaky ýandak Liwandaky kedr agajyna sawçy ýollap: „Gyzyňy meniň ogluma ber“ diýip sorapdyr. Emma Liwandaky bir wagşy haýwan geçip barýarka, ýandagy depeläpdir. ¹⁹Sen: „Ine, men edomlardan üstün çykdym“ diýip öwnüp, muňa buýsanýarsyň. Sen öýüňde otur. Näme üçin sen özüňiň we ýahudalaryň başyňa bela getirmegine bahana agtarýarsyň?»

²⁰Emma Amazýa muňa gulak asmady. Bu zatlar ýahudalary duşmanlarynyň eline bermek üçin Hudaý tarapyndan edilipdi, sebäbi olar Edom hudaýlaryna sežde edipdiler. ²¹Şeýdip, Ysraýyl patyşasy Ýowaş öz goşuny bilen Ýahuda patyşasy Amazýanyň üstüne gitdi. Ýowaş Ýahudanyň Beýtşemeş diýen ýerinde Amazýa garşy uruşda onuň bilen ýüzbe-ýüz sataşdy. ²²Ýahudalar ysraýyl halkyndan ýeňlip, hersi öz çadyrlaryna gaçyp gitdiler. ²³Ysraýyl patyşasy Ýowaş Ahazýanyň agtygy, Ýowaşyň ogly Ýahuda patyşasy Amazýany Beýtşemeşde tutup, Iýerusalime getirdi. Ýowaş Iýerusalimiň diwarynyň Efraýym derwezesinden Künç derwezesine çenli dört ýüz tirsek aralygyny ýykdy. ²⁴Ýowaş Obededomyň ygtyýaryndaky Hudaýyň öýündäki altyn-kümşüň, enjamlaryň baryny we patyşanyň köşgündäki hazynalary, bulardan daşary-da girew alan adamlaryny alyp, Samariýa dolanyp geldi.

Amazýanyň ölümi

²⁵Ýowaşyň ogly Ýahuda patyşasy Amazýa, Ýehogahazyň ogly Ysraýyl patyşasy Ýowaş ölenden soň on bäş ýyl ýaşady. ²⁶Amazýanyň başdan-aýak eden ähli işleri Ýahuda we Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. ²⁷Amazýanyň Rebbiň yzyna eýermekden ýüz öwren pursadyndan başlap, Iýerusalimde onuň garşysyna dildüwşük guraldy. Onsoň Amazýa Lakyşa gaçyp gitdi. Emma onuň yzyndan Lakyşa adam iberip, olar ony şol ýerde öldürdiler. ²⁸Onsoň Amazýanyň jesedini atlara ýükläp getirdiler-de, ony Ýahuda şäherinde^[19] atalarynyň ýanynda jaýladylar.

26-njy bap

Ýahuda patyşasy Uzyýa

(2-nji Pat 14:21-22;15:1-7)

¹Bütin ýahuda halky on alty ýaşly Uzyýany alyp, ony kakasy Amazýanyň deregine patyşa etdi. ²Patyşa Amazýa ata-babalaryna gowşandan soň, Uzyýa Eýlaty täzeden gurup, ony Ýahuda gaýtaryp berdi. ³Uzyýa patyşa bolanda on alty ýaşyndady. Ol Iýerusalimde elli iki ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Ýekolýa iýerusalimlidi. ⁴Uzyýa öz kakasy Amazýa ýaly, Rebbiň nazarynda dogry işlerini etdi. ⁵Özüne Hudaýdan gorkmaklygy öwreden Zakarýanyň bütin ömrüne Uzyýa Hudaýa tabyn boldy. Rebbe tabyn bolan döwürlerinde Hudaý Uzyýanyň işine rowaçlyk berdi.

⁶Uzyýa gidip, piliştlilere garşy urşup, Gatyň, Ýabnäniň we Aşdodyň diwarlaryny ýykdy. Ol Aşdodyň töwereginde we Piliştiň beýleki çäklerinde galalar gurdy. ⁷Piliştlilere, Gurbagalda ýaşan araplara we megunylara garşy alyp barýan uruşlarynda Hudaý Uzyýa ýardam etdi. ⁸Ammonlar Uzyýa salgyt tölediler. Uzyýa has güýçlenip, şan-şöhraty Müsüriň çäklerine çenli ýaýrady. ⁹Şeýle hem, Uzyýa Iýerusalimdäki Künç, Dere we Burç derwezelerinde diňler gurup, olary berkitdi. ¹⁰Uzyýa çölde-de diňler gurup, köp guýulary gazdyrdy. Onuň günbatar baýyrlykda we düzlükde uly mal sürüsi bardy, daglarda we mes toprakly ýerlerde daýhanlary we üzüm bagbanlary bardy. Uzyýa daýhançylyk etmegi söýýärdi. ¹¹Uzyýanyň söweşe ukyply esgerleri bardy. Olar patyşanyň serkerdelerinden bolan Hananýanyň gol astyndaky kätip Ýegiýel we serkerde Magaseýanyň tarapyndan geçirilen tükellemäniň sanyna görä topar-topar bolup söweşe çykdylar. ¹²Batyr ýigitleriň urugbaşylarynyň umumy sany iki müň alty ýüzdi. ¹³Olaryň gol astynda üç ýüz ýedi müň bäş ýüz esgerden ybarat goşun bardy. Olar uly güýç bilen duşmana garşy söweş edip, patyşa ýardam ederdiler. ¹⁴Uzyýa tutuş goşuny galkanlar, naýzalar, tuwulgalar, sowutlar, ýaýlar we sapan daşlary bilen üpjün etdi. ¹⁵Uzyýa diňleriň we diwar burçlarynyň üstünden oklar we uly daşlar atmaga ukyply adamlar tarapyndan oýlanyp tapylan desgalary Iýerusalimde goýdy. Onuň şan-şöhraty uzaklara ýaýrady. Oňa uly ýardam edilip, ol juda güýçlendi.

Uzyýa gopbamlyk edýär

¹⁶Uzyýa kuwwatlananda, gopbamlyk edip, heläkçilige uçrady. Ol Hudaýy Rebbe haýynlyk etdi, ol ýakymly ysly tütetgi sypasynda tütetgi ýakmak üçin Rebbiň ybadathanasyna girdi. ¹⁷Ruhany Azarýa Rebbiň segsen batyr ruhanysy bilen Uzyýanyň yzyndan girdi. ¹⁸Olar Uzyýa patyşa garşy çykyp, oňa şeýle diýdiler: «Eý, Uzyýa, Rebbe ýakymly ysly tütetgi ýakmak seniň işiň däl, ol Harunyň neslinden bolan, mukaddes edilen ruhanylaryň işidir. Sen mukaddes öýden çyk, çünki sen hyýanat etdiň. Bu iş saňa Hudaýymyz Rebden hormat getirmez». ¹⁹Uzyýa gazaplandy; ol ýakymly ysly tütetgi ýakylýan sypanyň ýanynda, Rebbiň öýündäki ruhanylaryň öňünde tütetgi ýakmak üçin durdy. Ol ruhanylara gazaplananda, onuň maňlaýynda deri keseli peýda boldy. ²⁰Baş ruhany Azarýa bilen beýleki ruhanylaryň hemmesi Uzyýa seredenlerinde, onuň maňlaýyndaky deri keselini gördüler. Olar ony ol ýerden tiz çykardylar. Uzyýanyň özi hem, ol ýerden dessine çykmak bilen boldy, çünki Reb ony şeýle heläkläpdi. ²¹Uzyýa patyşa tä ölýänçä, deri keselinden ejir çekip, aýratyn ýerde ýaşady, ol Rebbiň öýünden çetleşdirilipdi. Patyşanyň ogly Ýotam ýurtdaky halka baştutanlyk edip, köşgi dolandyrdy.

²²Uzyýanyň başdan-aýak eden işleriniň bary barada Amozyň ogly Işaýa pygamber ýazdy. ²³Uzyýa ata-babalaryna gowuşdy. Ony atalarynyň ýanynda patyşalara degişli bolan mazarlykda jaýladylar, çünki ol «deri keselli» diýdiler. Ogly Ýotam onuň ýerine patyşa boldy.

27-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýotam

(2-nji Pat 15:32-38)

¹Ýotam patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on alty ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Ýeruşa Sadogyň gyzydy. ²Ýotam kakasy Uzyýa ýaly Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi; emma ol Rebbiň ybadathanasyna girmedi. Halk entek hem erbet işleri edýärdi. ³Ýotam Rebbiň öýüniň demirgazyk derwezesini gurdy. Ofel diwarynyň üstünde hem köp gurluşyk işlerini etdi. ⁴Bulardan daşary-da, Ýotam Ýahuda daglarynda şäherler gurdy we tokaýlyklarda galalar we diňler saldy. ⁵Ýotam ammonlaryň patyşasyna garşy urşup, olardan üstün çykdy. Ammonlar şol ýyl Ýotama ýüz ýetmiş batman^[20] kümüş, ýigrimi müň çuwal^[21] bugdaý we ýigrimi müň çuwal arpa berdiler. Ammonlar oňa ikinji we üçünji ýylda ýene şonça mukdarda berdiler. ⁶Hudaýy Rebbine wepaly bolandygy üçin Ýotam kuwwatlandy. ⁷Ýotamyň beýleki işleri, ähli alyp baran uruşlary hem-de eden işleri Ysraýyl we Ýahuda patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. ⁸Ýotam patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on alty ýyl patyşalyk etdi. ⁹Ýotam ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawut galasynda jaýlandy. Ogly Ahaz onuň ýerine patyşa boldy.

28-nji bap

Ýahuda patyşasy Ahaz

(2-nji Pat 16:1-4)

¹Ahaz patyşa bolanda ýigrimi ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on alty ýyl patyşalyk etdi. Ahaz atasy Dawut ýaly bolmady, ol öz Hudaýy Rebbiň nazarynda dogry işlerini etmedi. ²Ahaz Ysraýyl patyşalarynyň ýoly bilen ýöredi. Ol hatda Bagal hudaýy üçin guýma butlar ýasady. ³Ahaz Benhinnom deresinde ýakymly ysly tütetgi ýakyp, Rebbiň ysraýyllaryň öňünden kowup çykaran milletleriniň ýigrenji adaty boýunça öz ogullaryny otdan geçirdi. ⁴Ol seždegählerde, baýyrlyklarda we gür ýaprakly her bir agajyň astynda gurbanlyk berip, ýakymly ysly tütetgi tütedýärdi.

Siriýa bilen Ysraýyl Ýahuda hüjüm edýär

⁵Şonuň üçin hem Hudaýy Reb Ahazy Siriýa patyşasynyň eline berdi. Siriýa patyşasy Ahazdan üstün çykyp, onuň köp sanly adamlaryny ýesir alyp, olary Damaska getirdi. Ol Ysraýyl patyşasynyň hem eline berildi. Ysraýyl patyşasy Ahaza agyr zarba urdy. ⁶Remalýanyň ogly Peka Ýahudada bir ýüz ýigrimi müň edermen esgeri bir günde öldürdi, çünki olar ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi terk edipdiler. ⁷Efraýymyň batyr ýigidi Zikri patyşanyň ogly Magaseýany, patyşa köşgüniň emeldary Azrykamy we patyşadan soň ikinji adam bolan Elkanany öldürdi. ⁸Ysraýyllar öz doganlaryndan iki ýüz müň erkegi, aýallary, ogullardyr gyzlary ýesir aldylar, ysraýyllar şeýle hem olardan köp olja alyp, oljalary Samariýa getirdiler. ⁹Emma Rebbiň bir pygamberi bardy, onuň ady Odetdi. Odet Samariýa gelen goşunyň ýanyna gelip, olara şeýle diýdi: «Ata-babalaryňyzyň Hudaýy Reb Ýahuda gazaplanany üçin olary siziň eliňize berdi. Emma siz göge ýeten gazap bilen olary öldürdiňiz. ¹⁰Indi siz Ýahudanyň we Iýerusalimiň halklaryny: aýaldyr-erkekleri gul-gyrnak hökmünde özüňize tabyn etjek bolýarsyňyz. Eýsem Hudaýyňyz Rebbiň öňünde siziň özüňiz ýazyksyzmy näme? ¹¹Indi maňa gulak asyň-da, garyndaşlaryňyzdan alan ýesirleriňizi yzyna iberiň, çünki Rebbiň gahar-gazaby siziň üstüňizdedir». ¹²Şeýle hem, efraýymlardan bolan käbir baştutanlar: Ýehohananyň ogly Azarýa, Meşillemotyň ogly Berekýa, Şallumyň ogly Hizkiýa we Hadlaýyň ogly Emasa dagy uruşdan gelýänleriň garşysyna çykyp, olara: ¹³«Ýesirleri bu ýere getirmäň. Bu biziň günälerimizi we ýazyklarymyzy artdyryp, Rebbe garşy günä etdigimiz bolar. Biziň ýazygymyz eýýäm juda çökderdir. Rebbiň gazaby Ysraýyla garşy lowlaýandyr» diýdiler. ¹⁴Şeýdip, esgerler ýesirleri we oljalary baştutanlaryň, bütin jemagatyň ýanynda goýup gitdiler. ¹⁵Onsoň ady agzalanlar turup, ýesirleri aldylar-da, olaryň arasyndaky ýalaňaçlaryna oljalardan eşikler alyp geýdirdiler. Olara eşik, çaryk geýdirip, iýmit we suw bilen üpjün etdiler; ýaralaryna ýag guýdylar; ýarawsyzlaryny eşege mündürip, Ýeriho Palma galasyndaky garyndaşlaryna getirip, soň yzlaryna — Samariýa dolandylar.

Aşur Ýahuda kömek etmekden ýüz öwürýär

¹⁶Şol wagtlarda Ahaz patyşa kömek sorap, Aşur patyşasynyň ýanyna adam ýollady. ¹⁷Edomlylar ýene-de çozup, Ýahudadan üstün çykypdy, olary ýesir edip äkidipdiler. ¹⁸Piliştliler Ýahudanyň günbatar baýyrlaryndaky we Negep çölündäki şäherlerine hüjüm edip, Beýtşemeşi, Aýalony, Gederoty, Sokony ýanyndaky obalary bilen, Timnany ýanyndaky obalary bilen, Gomzony ýanyndaky obalary bilen basyp alyp, şol ýerlerde mesgen tutupdylar. ¹⁹Ysraýyl patyşasy Ahaz zerarly Reb Ýahudany kiçeldipdi, çünki Ahaz Ýahudada azgynlyk edip, Rebbe hyýanat edipdi. ²⁰Şeýdip, Aşur patyşasy Tiglatpileser Ahazyň garşysyna çykyp, oňa ýardam etmegiň deregine zulum etdi. ²¹Ahaz Rebbiň öýüni, patyşanyň köşgüni we emeldarlaryň öýlerini talap, olardan Aşur patyşasyna salgyt töledi; emma bu Ahaza kömek etmedi.

Ahazyň günäleri

²²Ahaz patyşa betbagtçylykly pursatlarynda Rebbe hyýanatçylygyny has-da artdyrdy. ²³Ahaz özüni ýeňlişe sezewar eden Damask hudaýlaryna gurbanlyk berip, şeýle diýdi: «Siriýa patyşalarynyň hudaýlarynyň olara ýardam edişleri ýaly, maňa-da ýardam etmekleri üçin, men olara gurbanlyk bererin». Emma ol hudaýlar Ahazyň we tutuş Ysraýylyň başyndan betbagtçylyk inderdi. ²⁴Ahaz Hudaýyň öýündäki enjamlary toplap, olary döwüp bölek-bölek etdi. Ol Rebbiň öýüniň gapylaryny gulplady. Ahaz Iýerusalimiň her künjeginde özi üçin gurbanlyk sypalaryny ýasady. ²⁵Başga hudaýlara ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin Ýahudanyň her şäherinde seždegähler gurup, ata-babalarynyň Hudaýy Rebbiň gaharyny getirdi. ²⁶Ahazyň başdan-aýak eden ähli işleri Ýahuda we Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. ²⁷Ahaz ata-babalaryna gowuşdy. Ol Iýerusalim şäherinde jaýlandy. Emma Ahazy Ysraýyl patyşalarynyň mazaryna getirmediler. Ogly Hizkiýa onuň ýerine patyşa boldy.

29-njy bap

Ýahuda patyşasy Hizkiýa

(2-nji Pat 18:1-3)

¹Hizkiýa patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalimde ýigrimi dokuz ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Abyýa Zakarýanyň gyzydy. ²Ol atasy Dawut ýaly Rebbiň nazarynda dogry işlerini etdi.

Rebbiň öýi tämizlenýär

³Patyşalygynyň birinji ýylynyň birinji aýynda, Hizkiýa Rebbiň öýüniň gapylaryny açyp, ony bejerdi. ⁴Ol ruhanylardyr lewileri çagyryp, olary gündogar tarapdaky meýdança toplady. ⁵Hizkiýa olara: «Eý, lewiler, maňa gulak asyň! Iniňizi tämizläň we ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň öýüni mukaddes ediň! Bu mukaddes ýerden haram zatlary çykaryp zyňyň. ⁶Çünki biziň ata-babalarymyz Hudaýymyz Rebbe hyýanat edip, Onuň nazarynda pis işleri etdiler; Rebbi terk edip, Onuň mesgeninden ýüz dönderip, ýeňselerini öwürdiler. ⁷Olar eýwanyň gapylaryny hem gulplap, çyralary öçürdiler. Mukaddes ýerde Ysraýylyň Hudaýyna ýakymly ysly tütetgi ýakmadylar, ýakma gurbanlyk bermediler. ⁸Şonuň üçin hem, Ýahudanyň we Iýerusalimiň üstünden Rebbiň gazaby indi. Öz gözüňiz bilen görşüňiz ýaly, olary ile elhençlik, geň-täsinlik we gülki etdi. ⁹Şu sebäpli, biziň atalarymyz gylyçdan öldüler, ogullarymyzdyr gyzlarymyz we aýallarymyz ýesirlikdedir. ¹⁰Indi Ysraýyl Hudaýy Rebbiň güýçli gazaby bizden sowlar ýaly, men Onuň bilen äht edişmegi ýüregime düwdüm. ¹¹Ogullarym, siz geleňsizlik etmäň, çünki Reb sizi Öz huzurynda durup hyzmat etmegiňiz üçin, Öz hyzmatkärleri bolup, ýakymly ysly tütetgi ýakmagyňyz üçin sizi saýlady».

¹²Onsoň lewilerden, ine, şular ýerlerinden turdy: Kohadyň nesillerinden: Omasaýyň ogly Mahat we Azarýanyň ogly Ýowel; Merarynyň nesillerinden: Abdynyň ogly Kiş, Ýehalleleliň ogly Azarýa; Gerşonyň nesillerinden: Zimmanyň ogly Ýowa, Ýowanyň ogly Eden; ¹³Elisapanyň nesillerinden: Şimri we Ýegiýel; Asafyň nesillerinden: Zakarýa we Matanýa; ¹⁴Heýmanyň nesillerinden: Ýehiýel we Şimgi; Ýedutunyň nesillerinden: Şemagýa we Uzyýel. ¹⁵Olar doganlaryny toplap, inlerini tämizläp, Rebbiň sözüne görä patyşanyň tabşyryşy ýaly, Rebbiň öýüni tämizlemek üçin ol ýere girdiler. ¹⁶Ruhanylar Rebbiň öýüni tämizlemek üçin içine girip, ybadathanadan tapan ähli murdar zatlaryny Rebbiň öýüniň howlusyna çykardylar. Lewiler hem olary alyp, Kidron deresine äkitdiler. ¹⁷Birinji aýyň birinji gününde mukaddes etme işine başladylar, aýyň sekizine Rebbiň eýwanyna ýetdiler. Sekizinji gün olar Rebbiň öýüni mukaddes etdiler we birinji aýyň on altysy güni işi tamamladylar. ¹⁸Onsoň olar patyşa Hizkiýanyň ýanyna girip: «Biz tutuş Rebbiň öýüni, ýakma gurbanlyk sypasyny, ähli enjamlary we hödür çörekleri goýulýan hantagtany, ähli enjamlaryny doly tämizledik. ¹⁹Ahaz patyşanyň höküm sürýän döwründe haýynlyk edip, aýryp taşlan ähli enjamlaryny taýynlap, mukaddes etdik. Olar Rebbiň gurbanlyk sypasynyň öňündedir» diýdiler.

²⁰Onsoň Hizkiýa irden turup, şäheriň baştutanlaryny ýygnap, Rebbiň öýüne gitdi. ²¹Olar patyşalyk, mukaddes öý we ýahuda halky üçin günä gurbanlygy hökmünde ýedi öküz, ýedi goç, ýedi guzy we ýedi teke getirdiler. Patyşa Harunyň nesillerine — ruhanylara olary gurbanlyk sypasynda Rebbe bermegi tabşyrdy. ²²Şeýdip, olar öküzleri öldürdiler; ruhanylar gany alyp, gurbanlyk sypasyna serpdiler. Olar goçlary we guzulary öldürip, olaryň ganyny hem gurbanlyk sypasyna tarap serpdiler. ²³Günä gurbanlygy üçin erkeçler patyşanyň we halkyň ýanyna getirildi, olar erkeçleriň üstüne ellerini goýdular. ²⁴Onsoň ruhanylar erkeçleri öldürip, olaryň ganyny bütin ysraýyl halkyny günäden saplamak üçin gurbanlyk sypasynyň üstüne günä gurbanlygy hökmünde dökdüler. Çünki patyşa bütin ysraýyl halky üçin ýakma gurbanlygynyň we günä gurbanlygynyň berilmegini tabşyrypdy.

²⁵Dawudyň, patyşanyň görgüri Gatyň we Natan pygamberiň tabşyrygy boýunça, patyşa lewileri kimwallar, arfalardyr liralar bilen Rebbiň öýünde ýerleşdirdi. Bu tabşyrygy Reb pygamberleriň üsti bilen beripdi. ²⁶Lewiler Dawudyň saz gurallary, ruhanylar hem surnaýlary bilen durdular. ²⁷Onsoň Hizkiýa patyşa gurbanlyk sypasynda ýakma gurbanlyk bermegi tabşyrdy. Ýakma gurbanlyk bermäge başlanlarynda, surnaýlar we Ysraýyl patyşasy Dawudyň saz gurallary bilen Rebbe alkyş aýtmaga başladylar. ²⁸Bütin halk ybadat edip, aýdymçylar aýdym aýdyp, surnaýçylar surnaý çaldylar. Aýdym-saz tä ýakma gurbanlygy tamamlanýança dowam etdi. ²⁹Ýakma gurbanlygy tamamlananda, patyşa we onuň ýanyndakylaryň bary ýüzlerini ýere berip sežde etdiler. ³⁰Hizkiýa patyşa we onuň baştutanlary lewilere Dawudyň we Asaf görgüriň sözleri bilen Rebbe alkyş aýtmagy tabşyrdylar. Olar şatlyk bilen alkyş aýdyp, dyza çöküp ybadat etdiler.

³¹Onsoň Hizkiýa: «Indi siz özüňizi Rebbe bagyş etdiňiz. Golaý geliň-de, Rebbiň öýüne gurbanlyklar, şükür gurbanlyklaryny getiriň» diýdi. Halk gurbanlyklar we şükür gurbanlyklaryny getirdiler; göwnünden çykaran her kes ýakma gurbanlyklaryny getirdi. ³²Halkyň getiren ýakma gurbanlyklarynyň sany ýetmiş öküz, ýüz goç we iki ýüz guzudy. Bularyň bary Rebbe ýakma gurbanlygyny bermek üçindi. ³³Mukaddes edilen mallaryň sany alty ýüz öküz we üç müň goýundan ybaratdy. ³⁴Emma ruhanylar azdyklary üçin ýakma gurbanlyklarynyň hemmesiniň derisini soýup bilmediler. Iş gutaryp, galan ruhanylar inlerini tämizleýänçäler, doganlary lewiler ruhanylara ýardam etdiler, lewiler inlerini tämizlemekde ruhanylara garanda has sap ýüreklidiler. ³⁵Köp sanly ýakma gurbanlyklaryndan daşary-da, salamatlyk gurbanlyklarynyň ýagy we ýakma gurbanlyklary bilen berilýän içgi sadakalary bardy. Şeýdip, Rebbiň öýüniň hyzmaty dikeldildi. ³⁶Hudaýyň halk üçin eden işlerine Hizkiýa we bütin halk şatlandylar, çünki bu iş tiz tamamlanypdy.

30-njy bap

Hizkiýa Pesah baýramyny belleýär

¹Hizkiýa Ysraýyl Hudaýy Rebbe Pesah baýramyny bellemek üçin Rebbiň Iýerusalimdäki öýüne gelsinler diýip, bütin ysraýyl, ýahuda halklaryna habar ýollap, efraýymlara we günbatardaky manaşalara hem hatlar ýazdy. ²Patyşa hem onuň baştutanlary we bütin halk Pesah baýramyny ikinji aýda bellemek barada maslahat geçiripdiler. ³Çünki ruhanylaryň özlerini ýeterlik möçberde inlerini tämizlemändigi we halkyň Iýerusalime ýygnanmandygy sebäpli Pesahy bellenen wagtda edip bilmediler. ⁴Bu niýet patyşanyň we halkyň gözüne dogry göründi. ⁵Şeýdip, halk Iýerusalime gelip, Ysraýyl Hudaýy Reb üçin Pesah baýramyny bellesinler diýip, Beýerşebadan Dana çenli tutuş Ysraýylda yglan etmeli diýen karara geldiler, sebäbi halkyň köp bölegi Pesah baýramyny aýdylyşy ýaly ýerine ýetirmändiler. ⁶Şeýdip, çaparlar patyşanyň we onuň baştutanlarynyň hatlary bilen tutuş Ysraýyla we Ýahuda aýlanyp, patyşanyň tabşyrygy boýunça şeýle diýdiler: «Eý, ysraýyllar! Ybraýymyň, Yshagyň we Ysraýylyň Hudaýy Rebbe tarap öwrüliň! Reb Aşur patyşasynyň elinden gutulyp, aman galanlara tarap öwrüler! ⁷Atalaryňyz we doganlaryňyz ýaly atalaryňyzyň Hudaýy Rebbe biwepalyk etmäň. Görşüňiz ýaly, Reb olary elhenç zada öwürdi. ⁸Atalaryňyz ýaly boýnuýogyn bolmaň. Rebbe tabyn boluň, Onuň ebedilik mukaddes eden öýüne gelip, Hudaýyňyz Rebbe hyzmat ediň. Onsoň Onuň gazaby sizden sowlar. ⁹Rebbe dolansaňyz, siziň garyndaşlaryňyz we çagalaryňyz özlerini ýesir alanlaryň alnynda rehim-şepagat tapyp, öz mekanlaryna dolanyp gelerler. Çünki Hudaýyňyz Reb merhemetlidir we rehimdardyr. Rebbe dolansaňyz, Ol sizden ýüz öwürmez».

¹⁰Şeýdip, çaparlar efraýym hem günbatardaky manaşa tireleriniň ýaşaýan ýurtlarynyň üsti bilen Zebuluna çenli şäherme-şäher aýlandylar, ýöne olar çaparlaryň üstünden gülüp, olary masgaraladylar. ¹¹Diňe aşerlerden, günbatardaky manaşalardan we zebulunlardan käbirleri özlerini kiçeldip, Iýerusalime geldiler. ¹²Rebbiň sözüne görä patyşanyň we baştutanlaryň beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmekde, olara agzybirlik beren Hudaýyň eli Ýahudanyň üstündedi.

¹³Ikinji aýda Petir baýramyny bellemek üçin Iýerusalime köp halk, uly märeke ýygnandy. ¹⁴Olar işe girişip, Iýerusalimdäki gurbanlyk sypalary we ähli ýakymly ysly tütetgi ýakylýan sypalary aýryp, Kidron deresine taşladylar. ¹⁵Olar ikinji aýyň on dördüne Pesah janlysyny soýdular. Ruhanylar we lewiler utanyp, inlerini tämizläp, ýakma gurbanlyklaryny Rebbiň öýüne getirdiler. ¹⁶Olar Hudaýyň adamy Musanyň kanuny boýunça, öz adaty ýerlerinde durdular. Ruhanylar lewilerden alan gurbanlyk ganlaryny serpdiler. ¹⁷Halkyň arasynda inini tämizlemedik köp adam bardy. Şonuň üçinem lewiler tämiz bolmadyk her adam üçin Pesah janlysyny soýup, gurbanlygy Rebbe bagyş etdiler. ^18-19Efraýym, manaşa, ysakar we zebulun tirelerinden bolan köp adamlar özlerini tämizlemezden, Pesah gurbanlygyndan iýdiler. Olar iýip, düzgüni bozdular. Emma Hizkiýa olar üçin dileg etdi. Hizkiýa: «Eý, merhemetli Reb, mukaddes ýeriň düzgünine görä tämiz bolmazdan ata-babalarynyň Hudaýy Rebbi agtarmagy ýüregine düwen her kesi bagyşla» diýdi. ²⁰Reb Hizkiýanyň dilegini eşidip, halky bagyşlady. ²¹Iýerusalimde bolan ysraýyl halky uly şatlyk bilen ýedi günläp Petir baýramyny belledi. Lewiler hem ruhanylar belent sesli saz gurallary bilen her gün Rebbe öwgi aýtdylar. ²²Hizkiýa Rebbiň hyzmatynda ussatlyk görkezen lewileri ruhlandyrdy. Şeýdip, olar salamatlyk gurbanlygyny berip, atalarynyň Hudaýy Rebbe şükürler aýdyp, ýedi günläp baýramçylyk iýmitlerini iýdiler.

²³Onsoň bütin halk ýene-de ýedi günläp baýram etmegi karar etdi. Şeýdip, olar ýene ýedi günläp şady-horramlykda baýram etdiler. ²⁴Ýahuda patyşasy Hizkiýa halka gurbanlyk üçin müň öküz, ýedi müň goýun berdi, baştutanlar hem halka müň öküz, on müň goýun berdiler. Köp sanly ruhanylar inlerini tämizlediler. ²⁵Bütin ýahuda halky, ruhanylar, lewiler we Ysraýyldan gelen tutuş halk, Ysraýyldan gelen keseki halklar hem-de Ýahudada mesgen tutan keseki halklar şatlandylar. ²⁶Iýerusalimde uly şatlyk boldy, çünki Ysraýyl patyşasy Dawudyň ogly Süleýmanyň döwründen bäri Iýerusalimde beýle baýram bolmandy. ²⁷Onsoň ruhanylardyr lewiler ýerlerinden turup, halka ak pata berdiler. Olaryň sesleri eşidilip, dilegleri gökdäki Hudaýyň mukaddes mesgenine ýetdi.

31-nji bap

Ysraýyl halky butlary ýok edýär

¹Pesah baýramy tamamlanandan soň, ol ýerdäki bütin ysraýyl halky Ýahuda galalaryna gidip, dikme daşlary kül-owram edip, Aşera butlaryny kesdiler. Bütin ýahuda, benýamin, efraýym we günbatardaky manaşa tireleriniň ýaşaýan ýerlerinde bolan seždegähleri we gurbanlyk sypalarynyň ählisini ýok etdiler. Onsoň ysraýyl halkynyň hersi öz galalaryna, öz mülklerine dolandy.

Halk sadakalaryny getirýärler

²Hizkiýa ruhanylardyr lewileriň hersini topar-topar edip, hyzmatyna görä toparlara böldi. Ruhanylar hem lewiler ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryny bermek we Rebbiň düşelgesiniň derwezelerinde alkyş hem öwgi aýdyp hyzmat etmekleri üçin bellendi. ³Rebbiň kanunynda ýazylyşy ýaly, Hizkiýa ýakma gurbanlyklar üçin ertirlik we agşamlyk ýakma gurbanlyklaryny, Sabat güni üçin, Täze Aý we beýleki baýramlar üçin ýakma gurbanlyklary öz malyndan berdi. ⁴Ruhanylar, lewiler özlerini Rebbiň kanunyna bagyş eder ýaly, Hizkiýa Iýerusalimiň ilatyna ruhanylara we lewilere ondan bir bölegi bermeklerini buýurdy. ⁵Patyşanyň buýrugy ýaýran badyna, ysraýyl halky dänäniň, şerabyň, ýagyň, balyň we ekin meýdanynyň ähli önümleriniň ilkinji miwelerinden bolluk bilen berdiler; hemme zatdan ondan birini sahylyk bilen berdiler. ⁶Ýahuda galalarynda ýaşaýan ysraýyl, ýahuda halklary hem irili ownukly mallarynyň ondan birini, Hudaýy Rebbe bagyş edilen mukaddes zatlaryň ondan birini getirip üýşürdiler. ⁷Üçünji aýda üýşmekleri ýerbe-ýer goýmaga başlap, ýedinji aýda ony soňladylar. ⁸Hizkiýa bilen baştutanlar gelip, üýşmekleri görüp, Rebbi we onuň halky ysraýyly alkyşladylar. ⁹Hizkiýa ruhanylardan we lewilerden getirilen zatlaryň üýşmekleri barada sorady. ¹⁰Sadogyň neslinden bolan baş ruhany Azarýa şeýle jogap berdi: «Rebbiň öýüne sadakalaryny getirip başlanlaryndan bäri biziň iýmitimiz ýeterlik boldy, hatda köp artyp hem galdy. Rebbiň Öz halkyna bereket berendigi sebäpli, bizde artyk galan zat köp».

¹¹Onsoň Hizkiýa olara Rebbiň öýünde ammarlary taýýarlamagy tabşyrdy. Olar hem ammarlary taýýarladylar. ¹²Olar sadakalaryny, ondan birlerini we bagyş edilen zatlary wepalylyk bilen şol ýere getirdiler. Bu zatlar lewilerden Konanýanyň baştutanlygynda edildi. Konanýanyň inisi Şimgi bolsa onuň kömekçisidi. ¹³Ýehiýel, Azazýa, Nahat, Asahel, Ýerimot, Ýozabat, Eliýel, Ismakýa, Mahat we Benaýa dagylar Hizkiýa patyşanyň we Hudaýyň öýüniň esasy baştutany Azarýanyň belländigi üçin Konanýa bilen onuň inisi Şimginiň gözegçiligi astynda işleýärdiler. ¹⁴Gündogar derwezesiniň sakçysy lewilerden Ýimnanyň ogly Kore Rebbe berilýän meýletin sadakalaryň üstünden garaýardy. Şeýle hem Rebbe hödürlenen sadakalary we bagyş edilen sadakalary paýlamak işini ýerine ýetirýärdi. ¹⁵Eden, Miniýamin, Ýeşuwa, Şemagýa, Amarýa we Şekanyýa dagy ruhanylaryň galasynda toparlaryna görä ýaşdyr garry garyndaşlaryna paýlary bölmekde Kore wepalylyk bilen ýardam etdiler. ¹⁶Rebbiň öýüne wezipelerine hem bölümlerine görä gündelik hyzmat üçin gelen, nesillerine görä hasaba alnan üç ýaş we ondan ýokary bolan erkekleriň hemmesine paý berdiler. ¹⁷Ruhanylaryň hasaba alnyşy uruglaryna görä geçirildi. Lewileriň ýigrimi we ondan ýokary ýaşlylary wezipelerine we bölümlerine görä bellendi. ¹⁸Ruhanylar ýaş çagalary, aýallary, ogullary we gyzlary, tutuş jemagat bilen hasaba alyndylar, çünki olar inlerini tämizlemekde wepaly bolupdylar. ¹⁹Öz şäherleriniň açyk meýdanlarynda ýaşaýan Harunyň neslinden bolan ruhanylara ýokarda ady agzalan adamlar her erkek ruhana we her bir hasaba alnan lewä paý bermelidiler.

²⁰Hizkiýa bütin Ýahudada şeýle etdi. Ol Hudaýy Rebbiň öňünde oňat, dogry we hak iş etdi. ²¹Hudaýyň öýüne hyzmat etmekde eden her işinde, kanuny we tabşyryklary saklamakda, Hizkiýa öz Hudaýyny bütin kalby bilen agtardy. Şonuň üçin-de, onuň edenleri rowaçlandy.

32-nji bap

Aşur patyşasy Sanherip çozuş edýär

(2-nji Pat 18:13-37;19:14-19,35-37;Işaýa 36:1-22;37:8-38)

¹Hizkiýanyň eden wepaly işlerinden soň, Aşur patyşasy Sanherip gelip, Ýahuda çozuş edip, galalaryň garşysynda düşelge gurup, olary ele almagy ýüregine düwdi. ^2-3Hizkiýa Sanheribiň gelip, Iýerusalime garşy uruş etmekçi bolýandygyny görende, şäheriň daşyndaky çeşmeleriň suwuny bentlemek barada öz baştutanlary we batyr ýigitleri bilen maslahatlaşdy. Olar Hizkiýa ýardam etdiler. ⁴Köp halk toplanyp: «Näme üçin Aşur patyşalary gelip, bol suw tapmalymyşyn?» diýip, ýurduň içinden akyp geçýän ähli çeşmedir akarlary bentlediler. ⁵Şeýdip, Hizkiýa kuwwatlanyp, diwaryň ähli ýykylan ýerlerini bejerip, onuň üstünde diňler galdyrdy. Daşyndan ol ýene-de başga bir diwar gurdy. Bulardan başga-da Hizkiýa Dawut galasyndaky Millony^[22] berkidip, köp mukdarda ýaraglardyr galkanlar ýasatdy. ^6-7Hizkiýa halkyň üstünden uruş serkerdelerini belläp, olary öz ýanyna, şäher derwezesiniň meýdançasyna ýygnap, şeýle diýdi: «Dözümli we mert boluň. Aşur patyşasyndan gorkmaň, heder etmäň, çünki biziň bilen Bolýan onuň bilen bolýandan has güýçlüdir. ⁸Aşur patyşasy ynsan güýji bilendir, emma biziň bilen Hudaýymyz Rebdir. Ol bize ýardam edip, biziň üçin söweşer». Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň sözleri halky ruhlandyrdy.

⁹Mundan soň Aşur patyşasy Sanherip tutuş goşuny bilen Lakyşdaka, nökerlerini Iýerusalimdäki Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň we bütin ýahuda halkynyň ýanyna iberdi. ¹⁰Nökerler gelip, Aşur patyşasy Sanherip şeýle diýýär: «Siz näme üçin Iýerusalimde gabaw içinde otyrsyňyz? Nämä bil baglaýarsyňyz? ¹¹Hizkiýa: „Hudaýymyz Reb bizi Aşur patyşasynyň elinden halas eder“ diýip, sizi açlykdan we suwsuzlykdan öldürjek bolup aldaýar. ¹²Ýahuda we Iýerusalime ýüzlenip: „Siz diňe bir gurbanlyk sypanyň öňünde sežde edip, şonuň üstünde gurbanlyk ýakyň“ diýip, Rebbe bagyş eden seždegähleri, gurbanlyk sypalaryny ýykan şu Hizkiýa dälmi näme? ¹³Ähli ýurtlaryň halklaryna meniň we ata-babalarymyň näme edenini bilmeýärsiňizmi? Şol ýurtlaryň milletleriniň hudaýlary öz ýurtlaryny meniň elimden halas edip bildilermi? ¹⁴Hudaýyňyzyň sizi meniň elimden halas edip biler ýaly, ata-babalarymyň bütinleý ýok eden şol milletleriniň ähli taňrylarynyň arasynda haýsysy öz halkyny meniň elimden halas edip bildi? ¹⁵Indi siz özüňizi Hizkiýa aldatmaň, oňa özüňizi şu ýol bilen azaşdyrmaga ýol bermäň we oňa ynanmaň. Çünki hiç bir milletiň ýa-da patyşalygyň taňrysy öz halkyny meniň we ata-babalarymyň elinden halas edip bilen däldir. Siziň Hudaýyňyz-da sizi meniň elimden halas edip bilmez!» diýdiler.

¹⁶Sanheribiň nökerleri Beýik Hudaýa we Onuň guly Hizkiýa garşy sözlerini dowam etdirdiler. ¹⁷Sanherip Ysraýyl Hudaýy Rebbe dil ýetirip ýazan hatlarynda Rebbe garşy şeýle diýdi: «Beýleki milletleriň taňrylarynyň öz halklaryny meniň elimden halas etmeýişleri ýaly, Hizkiýanyň Hudaýy hem Öz halkyny meniň elimden halas etmez». ¹⁸Sanheribiň nökerleri bu sözleri diwaryň üstündäki Iýerusalim halkyny gorkuzyp, howsala düşürip, şäheri basyp almak üçin olara ýahuda dilinde gaty ses bilen gygyryp aýtdylar. ¹⁹Olar Iýerusalimde mesgen tutýan Hudaýy hakda-da dünýä halklarynyň ynsan eli bilen ýasalan hudaýlary hakda sözleýişleri ýaly sözlediler.

²⁰Onsoň Hizkiýa patyşa bilen Amozyň ogly Işaýa pygamber munuň üçin dileg edip, Hudaýa perýat etdiler. ²¹Reb bir perişde ýollap, Aşur patyşasynyň düşelgesinde ähli batyr ýigitleri, serkerdeleri we baştutanlary öldürdi. Şeýdip, Sanherip biabraýlyk bilen öz ýurduna dolanyp geldi. Ol öz hudaýynyň buthanasyna gelende, onuň özünden önen ogullarynyň käbiri Sanheribi gylyç bilen öldürdiler. ²²Şeýdip, Reb Hizkiýany hem Iýerusalim ilatyny Aşur patyşasy Sanheribiň we ähli duşmanlarynyň elinden halas edip, olary dumly-duşdan gorady. ²³Iýerusalime köp adamlar gelip, Rebbe sadakalar, Ýahuda patyşasy Hizkiýa gymmatbaha sowgatlar getirdiler. Şondan soň, Hizkiýa ähli milletleriň nazarynda beýgeldi.

Hizkiýa syrkawlaýar

²⁴Şol döwürlerde Hizkiýa syrkawlap, ölüm ýassygynda ýatyrdy. Ol Rebbe dileg etdi. Reb Hizkiýanyň dilegine jogap berip, oňa bir alamat berdi. ²⁵Emma Hizkiýa özüne edilen ýagşylygy ödemedi, ol gopbamsylyk etdi. Şonuň üçin hem Hizkiýanyň, Ýahudanyň we Iýerusalimiň üstüne gazap indi. ²⁶Onsoň Hizkiýa gopbamsylygy üçin özüni kiçeltdi. Iýerusalimiň ilaty-da şeýle etdi. Şeýdip, Hizkiýanyň döwründe Rebbiň gazaby olaryň üstüne inmedi.

Hizkiýanyň baýlygy

²⁷Hizkiýada ummasyz köp baýlyk bolup, onuň şan-şöhraty beýgeldi. Ol özüne kümüş, altyn, gymmatbaha daşlar, hoşboý ysly zatlar, galkanlar we her hili gymmatbaha zatlar üçin hazynalar edindi. ²⁸Bugdaý, şerap we zeýtun ýagy üçin ammarlar, mallar üçin ýataklar we sürüler üçin agyllar ýasatdy. ²⁹Hizkiýa özi üçin şäherler gurdurdy. Onuň juda köp ownuk we iri mallary bardy, çünki Hudaý Hizkiýa gaty köp mal-mülk beripdi. ³⁰Gihon suwlarynyň ýokarky goluny baglap, olary Dawut galasynyň günbatar tarapyna aşaklygyna sowan bu Hizkiýadyr. Hizkiýanyň ähli işleri rowaçlandy. ³¹Ine, Babyl hökümdarlarynyň ýurtda bolan alamat hakynda soramak üçin Hizkiýanyň ýanyna iberen ilçileri gelende, Hudaý Hizkiýany synap, onuň ýüreginde bolan bar zady bilmek üçin ony ýeke galdyrdy. ³²Hizkiýanyň beýleki işleri, eden oňat işleri barada Amozyň ogly Işaýa pygamberiň pygamberliklerinde, Ýahuda hem Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitaplarynda ýazylandyr. ³³Hizkiýa ata-babalaryna gowuşdy. Ol Dawudyň nesilleriniň mazarlarynyň ýokarsynda jaýlandy. Hizkiýa aradan çykanda, bütin Ýahudanyň we Iýerusalimiň ilaty oňa hormat goýdy. Ogly Manaşa onuň ýerine patyşa boldy.

33-nji bap

Ýahuda patyşasy Manaşa

(2-nji Pat 21:1-9)

¹Manaşa patyşa bolanda on iki ýaşyndady. Ol Iýerusalimde elli bäş ýyl patyşalyk etdi. ²Rebbiň ysraýyllaryň arasyndan kowup çykaran milletleriniň eden nejis işleri ýaly Manaşa hem Rebbiň nazarynda nejis işleri etdi ³Manaşa kakasy Hizkiýanyň ýykan seždegählerini täzeden dikeltdi. Ol Bagal buty üçin gurbanlyk sypalaryny gurup, Aşera butlaryny dikdi. Ol ähli asman jisimine sežde edip, şolara gulluk etdi. ⁴Ol Rebbiň: «Iýerusalimde maňa ybadat ediler» diýen Rebbiň öýünde butlar üçin gurbanlyk sypalaryny bina etdi. ⁵Manaşa Rebbiň öýüniň iki howlusynda ähli asman jisimi üçin gurbanlyk sypalaryny bina etdi. ⁶Manaşa ogluny Benhinnom deresinde otdan geçirdi, gözbagçylyk, täleýe garamaklyk we jadygöýlik bilen iş salyşdy. Ol palçylyk, porhanlar bilen iş salyşdy. Ol Rebbiň gaharyny getirip, Onuň nazarynda köp ýigrenji işleri etdi. ⁷Manaşa ýasan oýma Aşera butuny Hudaýyň öýünde goýdy. Bu öý Hudaýyň Dawuda we onuň ogly Süleýmana: «Maňa şu öýde we bütin Ysraýyl tirelerinden seçip alan şäherim Iýerusalimde ybadat ediler. ⁸Eger olar Meniň ähli tabşyryklarymy, gulum Musanyň üsti bilen özlerine buýran ähli zatlarymy edip, kanunlarymy, parzlarymy we hökümlerimi berjaý etseler, Men mundan beýläk ysraýyl halkyny atalaryna beren ýurdumdan daşary çykartmaryn» diýen öýüdi. ⁹Manaşa Ýahudanyň we Iýerusalimiň ilatyny şeýle bir azdyrdy welin, olar Rebbiň ysraýyl halkynyň öňünden kowup çykaran milletlerinden hem has köp pis işleri etdiler.

Manaşa toba edýär

¹⁰Reb Manaşa we onuň halkyna sözledi, emma olar Rebbe gulak asmadylar. ¹¹Şonuň üçin hem, Reb Aşur patyşasynyň goşun serkerdelerini olaryň üstüne getirdi. Serkerdeler Manaşany gandallap, zynjyr bilen baglap, Babyla ýesir edip alyp gitdiler. ¹²Manaşa muşakgat içinde öz Hudaýy Rebbe ýalbaryp, ata-babalarynyň Hudaýynyň öňünde özüni gaty kiçeltdi. ¹³Manaşa Hudaýa dileg etdi, Hudaý-da onuň dilegini kabul edip, nalyşyny eşidip, ony ýene-de Iýerusalime, öz patyşalygyna getirdi. Onsoň Manaşa Rebbiň hakyky Hudaýdygyny bildi.

¹⁴Şondan soň, ol Gihonyň günbatarynda, deredäki Balyk derwezesindäki girelgä çenli bolan Dawut galasynyň daşky diwaryny gurdy. Manaşa diwary Ofeliň daşyndan aýlap, has beýgeltdi. Ol şeýle hem Ýahudanyň ähli galalarynda goşun serkerdelerini goýdy. ¹⁵Manaşa keseki taňrylary we öz goýan oýma butuny Rebbiň öýünden aýyrdy, Rebbiň öýüniň dagyndaky we Iýerusalimdäki ähli gurbanlyk sypalaryny ýumrup, olaryň hemmesini şäheriň daşyna taşlady. ¹⁶Manaşa Rebbiň gurbanlyk sypasyny täzeden dikip, onda salamatlyk we şükür gurbanlyklaryny hödür etdi. Ol ýahuda halkyna Ysraýyl Hudaýy Rebbe hyzmat etmekligi tabşyrdy. ¹⁷Halk entegem seždegählerde gurbanlyk hödür edýärdi, emma olar diňe öz Hudaýy Rebbe gurbanlyk hödürleýärdiler.

¹⁸Manaşanyň galan işleri we onuň eden dilegleri şeýle hem Ysraýyl Hudaýy Rebbiň adyndan sözlän görgüriň sözleri barada Ysraýyl patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. ¹⁹Manaşanyň dilegi we onuň dileginiň jogaby, onuň ähli günäleri, biwepalygy barada görgürleriň taryh kitabynda ýazylandyr. Şeýle-de bu kitapda Manaşa özüni Hudaýyň öňünde peseltmezden öň guran seždegähleri, Aşera we beýlekilere diken butlary barada ýazylandyr. ²⁰Manaşa ata-babalaryna gowuşdy. Ol öz köşgünde jaýlandy. Ogly Amon onuň ýerine patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Amon

(2-nji Pat 21:19-26)

²¹Amon patyşa bolanda ýigrimi iki ýaşyndady. Ol Iýerusalimde iki ýyl patyşalyk etdi. ²²Amon kakasy Manaşa ýaly, Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Amon kakasy Manaşanyň ýasan ähli butlaryna gurbanlyk hödürläp, şolara gulluk etdi. ²³Kakasy Manaşanyň özüni Rebbiň öňünde peseldişi ýaly, Amon özüni Rebbiň öňünde peseltmän, gaýtam köpden-köp günä etdi. ²⁴Amonyň nökerleri oňa garşy dildüwşük gurap, ony öz köşgünde öldürdiler. ²⁵Emma ýahuda halky Amon patyşa garşy dildüwşük guranlaryň baryny öldürip, onuň ýerine ogly Ýoşyýany patyşa etdi.

34-nji bap

Ýahuda patyşasy Ýoşyýa

(2-nji Pat 22:1-2)

¹Ýoşyýa patyşa bolanda sekiz ýaşyndady. Ol Iýerusalimde otuz bir ýyl patyşalyk etdi. ²Ýoşyýa Rebbiň nazarynda dogry işleri etdi. Ol saga-sola sowulman, atasy Dawudyň ýollaryndan ýöredi.

³Ýoşyýanyň patyşalygynyň sekizinji ýylynda, ol entek ýaşka öz atasy Dawudyň Hudaýyny agtarmaga başlady. Patyşalygynyň on ikinji ýylynda Ýoşyýa Ýahuda bilen Iýerusalimi seždegählerden we Aşera butlaryndan, oýma we guýma butlaryndan arassalamaga başlady. ⁴Ýoşyýanyň öňünde Bagal butlarynyň gurbanlyk sypalaryny ýykdylar; olaryň ýokarsynda bolan ýakymly ysly tütetgi ýakylýan sypalary ýumurdylar; Aşera butlaryny, oýma we guýma butlaryny-da bölek-bölek edip, küle öwrüp, ony şu butlara gurbanlyk berenleriň gabyrlaryna sepelediler. ⁵Şeýle hem, Ýoşyýa ruhanylaryň süňklerini öz gurbanlyk berilýän sypalarynda ýakyp, Ýahudany we Iýerusalimi arassalady. ^6-7Ýoşyýa Manaşa, Efraýym, Şimgon, hatda Naftala çenli bolan şäherlerdäki, olaryň töwereklerindäki harabalyklardaky gurbanlyk sypalaryny ýykdy. Aşera butlaryny we beýleki butlary döwüp kül etdi, bütin Ysraýyldaky ýakymly ysly tütetgi ýakylýan sypalary ýykdy. Soňra ol Iýerusalime dolanyp geldi.

Töwrat tapylýar

(2-nji Pat 22:1-20)

⁸Patyşalygynyň on sekizinji ýylynda ýurdy we öýi arassalanlaryndan soň, Ýoşyýa patyşa Asalýanyň ogly Şapany, şäher häkimi Magaseýany we Ýowahazyň ogly baş emeldar Ýowany özleriniň Hudaýy Rebbiň öýüni bejermäge iberdi. ⁹Olar baş ruhany Hilkiýanyň ýanyna gelip, Hudaýyň öýüne getirilen kümüşleri oňa berdiler. Derwezeban lewiler bu kümüşleri günbatardaky manaşa we efraýym halklaryndan, galan ähli ysraýyl halkyndan, bütin ýahudadan we benýaminden, Iýerusalim ilatyndan ýygnapdy. ¹⁰Olar kümşi Rebbiň öýüni dikeltmek işine bellenen gözegçileriň we Rebbiň öýüni bejerýän işçilere berdiler. ¹¹Olar kümşi ýonulan daşlar, agaçlar we Ýahuda patyşalarynyň haraba eden jaýlary üçin pürsler satyn almak üçin agaç we daş ussalaryna berdiler. ^12-13Bu adamlar işi çyn ýürekden ýerine ýetirýärdiler. Merarynyň neslinden bolan lewi Ýahat bilen Abadýa, Kohadyň neslinden bolan Zakarýa we Meşullam dagylar bularyň üstünden baştutanlyga bellenipdiler. Saz gurallaryna ökde bolan beýleki ähli lewiler ýük daşaýanlara we dürli hyzmatda işleýänlere baştutanlyk etdiler. Mürzeler, gözegçiler we derwezebanlar hem lewilerdendi.

¹⁴Rebbiň öýüne getirilen kümşi çykaryp ýörkäler, ruhany Hilkiýa Musanyň üsti bilen berlen Töwradyny tapdy. ¹⁵Baş ruhany Hilkiýa Şapan mürzä: «Men Rebbiň öýünde Töwradyny tapdym» diýdi. Hilkiýa kitaby Şapana berdi. ^16-17Onsoň Şapan mürze patyşanyň ýanyna gelip, oňa kitaby berdi we oňa: «Gullaryň özlerine tabşyrylan bar işi edip ýörler. Olar Rebbiň öýündäki bar kümşi alyp, ony öý işine bellenen baştutanlaryň we işçileriň eline beripdirler» diýip, bar zady patyşa habar berdi. ¹⁸Şapan mürze patyşa: «Hilkiýa ruhany maňa bir kitap berdi» diýdi. Onsoň Şapan kitaby alyp, patyşa sesli okap berdi.

¹⁹Patyşa Töwradyň sözlerini eşidende, ýakasyny ýyrtdy. ²⁰Onsoň patyşa Hilkiýa ruhana, Şapanyň ogly Ahykama, Mikaýanyň ogly Abdona, Şapan mürzä we patyşanyň hyzmatkäri Asaýa şeýle tabşyryk berdi: ²¹«Baryň-da, meniň üçin Ysraýylda hem Ýahudada galanlar üçin bu tapylan kitapdaky aýdylýan sözler barada Rebden soraň, çünki Rebbiň bize garşy lowlaýan gazaby gaty güýçlüdir. Biziň atalarymyz bu kitapda ýazylan ähli sözlere görä Rebbiň sözüni berjaý etmediler».

²²Şeýdip, Hilkiýa ruhany we patyşanyň onuň bilen iberen adamlary Hulda atly aýal pygamberiň ýanyna gelip, oňa bu barada gürrüň berdiler. Hulda eşik sakçysy Hasranyň agtygy, Tokadyň ogly Şallumyň aýalydy, ol Iýerusalimiň täze bölüminde ýaşaýardy. ²³Hulda olara: «Ysraýyl Hudaýy Reb sizi meniň ýanyma iberen adama şeýle diýýär: ²⁴„Men Ýahuda patyşasynyň öňünde okalan bu kitapda ýazylan ähli lagnatlara görä, hökman bu ýeriň we bu ýerde ýaşaýanlaryň başyndan betbagtçylyk indererin. ²⁵Olaryň Meni terk edip, başga hudaýlara ýakymly ysly tütetgi ýakyp, öz pis işleri bilen Meniň gaharymy getirendikleri üçin, Meniň bulara garşy gaharym tutaşar, ol hiç haçan sönmez“. ²⁶Emma Ysraýyl Hudaýy Reb Özünden soramak üçin şu ýere ýollan Ýahuda patyşasyna onuň eşiden sözleri barada şeýle diýýär: ²⁷„Meniň bu ýere we onuň ilatyna garşy aýdan sözlerimi eşideniňden soň, seniň ýüregiň ýumşady. Özüňi Hudaýyň öňünde kiçeltdiň, ýakaňy ýyrtyp, huzurymda dady-perýat etdiň. Şonuň üçin hem, Men seniň dilegiňi eşitdim. Muny Men — Reb aýdýandyryn. ²⁸Men seni atalaryň ýanyna ýygnaryn, sen-de asudalyk bilen öz gabryňa girersiň. Meniň bu ýere getirjek betbagtçylygymy sen görmersiň“». Olar bu habary patyşa ýetirdiler.

Ýoşyýa äht edýär

(2-nji Pat 23:1-20)

²⁹Onsoň Ýoşyýa patyşa adam iberip, Ýahudanyň we Iýerusalimiň ýaşulularynyň baryny öz ýanyna ýygnady. ³⁰Ýoşyýa patyşa, tutuş ýahuda halky, Iýerusalimiň bar ilaty, ruhanylar, lewiler, uludan-kiçä ähli halk bilen bile Rebbiň öýüne gitdiler. Patyşa Rebbiň öýünden tapylan Äht kitabyndaky sözleri olara sesli okap berdi. ³¹Ýoşyýa patyşa öz ýerinde durup, Rebbiň tabşyryklaryny, permanlaryny, parzlaryny bütin kalby bilen, bütin jany-teni bilen berjaý edip, Rebbiň yzyna eýerjekdigine hem-de şu kitapda ýazylan äht barada aýdylan sözleri berjaý etjekdigi hakda Rebbiň huzurynda Onuň bilen äht edişdi. ³²Ýoşyýa Iýerusalimde we Benýaminde bolanlaryň baryna bu ähti saklajakdyklary barada kasam etdirdi. Iýerusalimiň ilaty Hudaýyň, atalarynyň Hudaýynyň ähtine görä hereket etdiler. ³³Ýoşyýa Ysraýyl topragyndaky ysraýyllara degişli bolan ýigrenji zatlaryň baryny ýok edip, Ysraýylda bolanlaryň hemmesine özleriniň Hudaýy Rebbe ybadat etmekligi buýurdy. Ýoşyýanyň ýaşan döwründe olar atalarynyň Hudaýy Rebbiň ýoluna eýermekden dönmediler.

35-nji bap

Ýoşyýa Pesah baýramyny belleýär

(2-nji Pat 23:21-23)

¹Ýoşyýa Iýerusalimde Reb üçin Pesah baýramyny tutdy. Birinji aýyň on dördüne Pesah janlysyny soýmagy karar etdi. ²Ol ruhanylary öz wezipelerinde goýup, Rebbiň öýüniň hyzmatynda olary ruhlandyrdy. ³Ýoşyýa Reb üçin bagyş edilip, bütin ysraýyl halkyna tälim beren lewilere şeýle diýdi: «Mukaddes sandygy Ysraýyl patyşasy Dawudyň ogly Süleýmanyň guran öýünde goýuň. Mundan beýläk ony gerşiňizde götermekligiň geregi ýokdur. Indi Hudaýyňyz Rebbe we Onuň halky Ysraýyla hyzmat ediň. ⁴Ysraýyl patyşasy Dawudyň we onuň ogly Süleýmanyň ýazgylarynda görkezilişi ýaly, uruglaryňyza, bölümleriňize görä taýýarlanyň. ⁵Kowumdaşlaryňyz bolan halkyň uruglaryna we lewileriň uruglaryna görä mukaddes ýerde topar-topar bolup duruň. ⁶Pesah janlysyny soýuň; iniňizi tämizläp, Rebbiň Musanyň üsti bilen beren sözüni amal eder ýaly, doganlaryňyz üçin taýýarlyk görüň».

⁷Ýoşyýa Pesah gurbanlygy üçin şol ýerdäki halkyň ählisine otuz müň owlak-guzy hem-de üç müň öküz berdi. Bularyň ählisi onuň öz mallaryndandy. ⁸Patyşanyň baştutanlary hem halka, ruhanylara we lewilere meýletin sadakalar berdiler. Hudaýyň öýüniň baştutanlary bolan Hilkiýa, Zakarýa we Ýehiýel dagy ruhanylara Pesah gurbanlyklary üçin iki müň alty ýüz owlakdyr guzy we üç ýüz öküz berdiler. ⁹Lewileriň baştutany bolan Konanýa hem onuň doganlary Şemagýa, Netanel, Haşabýa, Ýegiýel we Ýozabat dagy lewilere Pesah gurbanlygy üçin bäş müň owlakdyr guzy we bäş ýüz öküz berdiler.

¹⁰Hyzmat işi ýerine ýetirilip bolansoň, patyşanyň tabşyrygy boýunça ruhanylar öz ýerlerinde we lewiler hem öz bölümlerinde durdular. ¹¹Olar Pesah janlysyny soýdular, ruhanylar-da özlerine berlen gany serpdiler; lewiler bolsa janlylaryň derilerini soýdular. ¹²Onsoň ýakma gurbanlyklary halkyň uruglaryna görä paýlamak üçin bir gapdalda goýdular, Musanyň kitabynda ýazylyşy ýaly, halk Rebbe ýakma gurbanlyklary hödürlediler Olar öküzler bilen-de şeýle etdiler. ¹³Olar Pesah janlysyny düzgün boýunça otda kebap etdiler. Mukaddes sadakalary-da gazanlarda, pitilerde we tabalarda bişirip, dessine bütin halka paýladylar. ¹⁴Mundan soň, lewiler özleri we ruhanylar üçin taýýarlyk gördüler, çünki Harunyň neslinden bolan ruhanylar agşama çenli ýakma gurbanlyklaryny we ýaglary hödürlemek bilen meşgul boldular. Şeýdip, lewiler özleri we Harunyň neslinden bolan ruhanylar üçin taýýarlyk gördüler. ¹⁵Asafyň nesillerinden bolan aýdymçylar Dawudyň, Heýmanyň we patyşanyň görgüri Ýedutunyň tabşyrygyna görä öz ýerlerindediler. Her derwezede derwezebanlar bardy. Garyndaşlary lewileriň olar üçin taýýarlyk görendikleri üçin, olara hyzmatlaryndan gitmek gerek däldi.

¹⁶Ýoşyýa patyşanyň tabşyrygyna görä Pesah baýramyny bellemek we Rebbiň gurbanlyk sypasynda ýakma gurbanlyklary hödürlemek üçin, şol gün Rebbiň bar hyzmatyna şeýle taýýarlyk görüldi. ¹⁷Ol ýerde bolan ysraýyl halky şol wagt Pesah baýramyny we Petir baýramyny ýedi günläp belledi. ¹⁸Şamuwel pygamberiň döwründen bäri beýle Pesah baýramy geçirilmändi. Ýoşyýanyň, ruhanylaryň, lewileriň, bu ýerde bolan ähli ýahuda we ysraýyl halklarynyň we Iýerusalimiň ilatynyň geçiren bu Pesah baýramy ýaly Pesahy Ysraýylyň patyşalarynyň hiç biri-de geçirmändi. ¹⁹Bu Pesah baýramy Ýoşyýa patyşanyň patyşalygynyň on sekizinji ýylynda bellendi.

Ýoşyýanyň ölümi

(2-nji Pat 23:28-30)

²⁰Ýoşyýa patyşa öýüň dikeldiş işlerini tamamlandan soň, Müsür patyşasy Neko söweşmek üçin Ýewfrat derýasynyň boýundaky Karkemişe gitdi. Ýoşyýa hem Müsür patyşasyny garşylamaga gitdi. ²¹Emma Müsür patyşasy Ýoşyýa çaparlar ýollap: «Eý, Ýahuda patyşasy, seniň bilen meniň näme işim bar!? Bu gün men seniň garşyňa uruşmaga gelemok-da, özüm bilen uruşda bolan ýurduň garşysyna uruşmaga gelýärin. Hudaý maňa howlukmagy buýurdy. Hudaý meniň tarapymdadyr, sen Oňa garşy çykmagyňy bes et, ýogsam Ol seni heläklär» diýdi. ²²Emma Ýoşyýa ondan el çekmän, gaýtam onuň garşysyna uruşmak üçin tanalmaz ýaly eşige girdi. Ýoşyýa Nekonyň Hudaý tarapyndan aýdan sözlerine gulak asman, onuň bilen uruşmak üçin Megido düzlügine çykdy. ²³Ýaýçylar Ýoşyýa patyşa tarap ok atdylar. Patyşa öz nökerlerine: «Meni bu ýerden äkidiň, men agyr ýaralandym» diýdi. ²⁴Şeýdip, Ýoşyýa patyşanyň nökerleri ony söweş arabasyndan alyp, özüniň ikinji bir söweş arabasyna mündürip, Iýerusalime getirdiler. Ýoşyýa Iýerusalimde dünýäden ötüp, atalarynyň gonamçylygynda jaýlanyldy. Bütin ýahuda we Iýerusalim halky Ýoşyýa üçin ýas tutdular. ²⁵Ýermeýa Ýoşyýa üçin agy aýdymyny düzdi. Erkekdir aýal aýdymçylar öz agy aýdymlarynda şu güne çenli hem Ýoşyýa barada gürrüň edip, olary Ysraýylda adata öwürdiler. Olar agy kitabynda ýazylandyr. ^26-27Ýoşyýanyň galan işleri, Rebbiň kanunynda ýazylanlara görä eden oňat işleri, onuň başdan-aýak alyp baran işleri Ysraýyl hem Ýahuda patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr.

36-njy bap

Ýahuda patyşasy Ýehogahaz

(2-nji Pat 23:30-35)

¹Ýurduň halky Ýoşyýanyň ogly Ýehogahazy alyp, kakasynyň ýerine patyşa etdi. ²Ýehogahaz patyşa bolanda ýigrimi üç ýaşyndady. Ol Iýerusalimde üç aý patyşalyk etdi. ^3-4Müsür patyşasy Neko Iýerusalimde Ýehogahazy tagtdan agdaryp, ýurda bir ýüz ýetmiş batman kümüş^[23], bir ýarym batman hem altyn^[24] salgyt saldy. Ol Ýehogahazyň inisi Elýakymy onuň ýerine Ýahuda we Iýerusalime patyşa edip, onuň adyny Ýehoýakym diýip üýtgetdi. Onsoň Neko patyşa Ýehoýakymyň inisi Ýehogahazy alyp, Müsüre geldi.

Ýahuda patyşasy Ýehoýakym

(2-nji Pat 23:36—24:7)

⁵Ýehoýakym patyşa bolanda ýigrimi bäş ýaşyndady. Ol Iýerusalime on bir ýyl patyşalyk etdi. Ol Hudaýy Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ⁶Babyl patyşasy Nebukadnesar Ýehoýakymyň üstüne çozup, ony Babyla äkitmek üçin zynjyr bilen daňdy. ⁷Nebukadnesar Rebbiň öýündäki gap-gaçlary hem Babyla äkidip, olary özüniň Babyldaky köşgünde goýdy. ⁸Ýehoýakymyň galan işleri, onuň eden ýigrenji işleri we gabahatlyklary barada Ysraýyl hem Ýahuda patyşalarynyň taryh kitabynda ýazylandyr. Onuň ýerine ogly Ýehoýakyn patyşa boldy.

Ýahuda patyşasy Ýehoýakyn

(2-nji Pat 24:8-17)

⁹Ýehoýakyn patyşa bolanda sekiz ýaşyndady. Ol Iýerusalimde üç aý, on gün patyşalyk etdi. Ýehoýakyn Rebbiň nazarynda ýigrenji işler etdi. ¹⁰Baharda patyşa Nebukadnesar adam iberip, Ýehoýakyny Rebbiň öýüniň gymmatbaha gap-gaçlary bilen birlikde Babyla getirdip, onuň dogany Sidkiýany Ýahuda we Iýerusalime patyşa etdi.

Ýahuda patyşasy Sidkiýa

(2-nji Pat 24:18-20;Ýermeýa 52:1-3)

¹¹Sidkiýa patyşa bolanda ýigrimi bir ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on bir ýyl patyşalyk etdi. ¹²Sidkiýa Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. Ol Rebbiň adyndan geplän Ýermeýa pygamberiň öňünde özüni kiçeltmedi.

Iýerusalimiň synmagy

(2-nji Pat 25:1-21;Ýermeýa 52:3-11)

¹³Şeýle hem Sidkiýa özüne Hudaýdan ant içiren Babyl patyşasy Nebukadnesara garşy gozgalaň turuzdy. Sidkiýa Ysraýyl Hudaýy Rebbe tarap öwrülmejek bolup, boýnuýogynlyk etdi, ýüregini gatatdy. ¹⁴Ähli ruhany baştutanlary bilen halkyň birlikde milletleriň ähli ýigrenji işlerine eýerdiler, biwepalyk çakdanaşa artdy. Olar Rebbiň Iýerusalimde mukaddes eden öýüni murdar etdiler. ¹⁵Atalarynyň Hudaýy Reb olara pygamberleriň üsti bilen yzygiderli duýduryş berdi, çünki Onuň Öz halkyna we mesgenine rehimi indi. ¹⁶Emma olar Hudaýyň çaparlaryny masgaralap, Hudaýyň sözlerini äsgermezlik etdiler, Onuň pygamberlerini kemsitdiler. Onsoň Rebbiň Öz halkyna garşy gazaby şeýle bir lowlady welin, ondan gutular ýaly bolmady.

¹⁷Onsoň Reb olaryň garşysyna babyllaryň patyşasyny çozdurdy. Babyllar ýahudalaryň mukaddes öýünde olaryň ýaşlaryny gylyçdan geçirdiler; ýigitlerdir gyzlara, gojalardyr saçy agaranlara olar rehim etmediler. Reb olaryň baryny babyllaryň patyşasynyň eline berdi. ¹⁸Patyşa Hudaýyň öýündäki ähli ululy-kiçili gap-gaçlary, Rebbiň öýündäki hazynalary, patyşanyň we onuň emeldarlarynyň hazynalaryny Babyla alyp gitdi. ¹⁹Babyllar Hudaýyň öýüni ýakyp, Iýerusalimiň diwaryny ýykyp, ondaky ähli köşklere ot berip, ähli gymmatbaha zatlary ýok etdiler. ²⁰Babyl patyşasy gylyçdan aman galanlary Babyla ýesir edip äkitdi. Ýesir edilip äkidilenler Pars patyşalygy häkimýet başyna geçýänçä, Babyl patyşasyna we onuň ogullaryna gul boldular.

²¹Şeýdip, Rebbiň Ýermeýanyň üsti bilen aýdan sözi amala aşdy. Ýurt weýrançylykda bolan günleriniň dowamynda doly ýetmiş ýyllap dynçlykda boldy.

Kureş patyşa ýahudalara ýurduna dolanmaga rugsat berýär

(Ezra 1:1-4)

²²Pars patyşasy Kureşiň patyşalygynyň birinji ýylynda Rebbiň Ýermeýanyň üsti bilen aýdan sözi amala aşar ýaly, Reb Kureş patyşanyň ulanýan ýazuwynda perman çykaryp, ony tutuş patyşalygyna çapar üsti bilen jar etmegi onuň kalbyna saldy. ²³Pars patyşasy Kureş şeýle diýýär: «Gögüň Hudaýy Reb ýer ýüzündäki ähli patyşalyklary maňa berdi we Ýahudanyň Iýerusalim şäherinde Özüne bir öý gurmagy emr etdi. Araňyzda Hudaýyň halkyndan bolanyňyz bar bolsa, ýurduňyza dolanyň. Hudaýyňyz Reb size ýar bolsun!»

Ezra

Giriş

Bu kitapda Babyl sürgünliginden boşan ysraýyllar bilen birlikde Ezra mürzäniň hem Iýerusalim şäherine dolanyp gelşi beýan edilýär. Şol döwürde Reb ýahudylaryň Iýerusalime, Ýahuda dolanyp, ybadathanany dikeltmäge rugsat bermegi Pars patyşasy Kureşiň kalbyna salýar. Bu ybadathanany Süleýman pygamber bina edipdi. Emma Nebukadnesar patyşanyň döwründe babyllylar ony ýer bilen ýegsan edipdiler.

Pars patyşasy Kureş her milletiň öz hudaýynyň bardygyna, şol hudaýyň öz halkynyň watanynda ýaşaýandygyna ynanýardy. Şonuň üçin-de, ol ysraýyllaryň Hudaýy Iýerusalimde ýaşaýar diýip pikir edýärdi. Ezra b.e.öň 458-nji ýylda, ýagny Artakserksiň şalygynyň ýedinji ýylynda Iýerusalime dolanýar. Bu waka Nehemýa pygamberiň Iýerusalime dolanmagyndan öň bolup geçýär. Nehemýa Iýerusalime b.e.öň 444-nji ýylda dolanyp, onuň weýran edilen diwarlaryny dikeltmekde halka ýolbaşçylyk edýär. Şeýle-de ol öz kitabynda Ezranyň halka Töwrady okap berşini gürrüň berýär. (Nehemýa 8-nji bap).

Ezra we Nehemýa kitaplarynyň käbir parçalary ýewreý dilinde däl-de, arameý dilinde ýazylandyr. Arameý dili Babyl we Pars şalyklarynyň halkara dili bolup, ol IsaMesih dogulmazyndan öň we soň Ysraýylyň esasy gepleşik dili boldy. Hatlar esasan hem arameý dilinde ýazylýardy. Ýewreý dili bolsa ybadathanada ulanylýardy. Mukaddes Ýazgylar hem ýewreýçe ýazylandy. Şonuň üçin-de, mürzeler ýewreý dilini we Töwrady oňat bilýän adamlar bolmalydylar.

Şeýle-de 1-nji we 2-nji Ýyl ýazgylary kitaplaryna seret.

Mazmuny

Ysraýyllar sürgünlikden gaýdyp gelýärler 1:1—2:70

Ybadathana dikeldilýär we bagyş edilýär 3:1—6:22

Ezra Iýerusalime gelýär 7:1—10:44

1-nji bap

Kureş patyşa ýahudalara ýurduna dolanmaga rugsat berýär

¹Pars patyşasy Kureşiň patyşalygynyň birinji ýylynda Ýermeýa arkaly aýan edilen Rebbiň sözüniň^[1] amala aşmagy üçin, Reb Kureş patyşanyň perman çykaryp, ony tutuş patyşalygyna jar etmegi onuň kalbyna saldy. ²Pars patyşasy Kureş şeýle diýýär:

«Gögüň Hudaýy Reb ýer ýüzündäki ähli patyşalyklary maňa berdi we Ýahudanyň Iýerusalim şäherinde Özüne ybadathana gurmagy maňa emr etdi. ³Araňyzda Hudaýyň halkyndan bolanyňyz bar bolsa, goý, Hudaýy onuň bilen bolsun. Olar Ýahudanyň Iýerusalim şäherine gitsin-de, Ysraýyl Hudaýy Rebbe — Iýerusalimdäki Hudaýa ybadathana gursun. ⁴Kim nirede galan bolsa, şol ýeriň ilaty olara Iýerusalimdäki Hudaýyň öýi üçin berjek meýletin sadakalaryndan daşary altyn, kümüş, emläk we mal-gara bilen ýardam etsin».

⁵Şondan soňra Hudaý tarapyndan kalby oýarylan her kes — ýahuda we benýamin tireleriniň urugbaşylary hem-de ruhanylardyr lewileri baryp, Rebbiň Iýerusalimdäki ybadathanasyny bina etmek üçin, ýol şaýlaryny tutup ugradylar. ⁶Olaryň töweregindäki ýerli ilat bolsa altyn, kümüş gaplar, emläk, mal-garalar, gymmatbaha zatlar we ýene-de ybadathana üçin meýletin sadakalar hem berip, olara ýardam etdi. ⁷Kureş patyşanyň özi Nebukadnesaryň Iýerusalimdäki Rebbiň ybadathanasyndan äkidip, öz hudaýlarynyň buthanasynda goýan gap-gaçlaryny çykaryp getirdi. ^8-10Kureş patyşa bu zatlary hazynaçy Mitredata çykartdy we ol ähli gap-gaçlary sanap, olary Ýahudanyň häkimi Şeşbasara gowşurdy. Ol zatlar şulardan ybaratdy: otuz altyn okara, müň kümüş okara, ýigrimi dokuz kümüş jam, otuz altyn şakäse, dört ýüz on başga hili kümüş şakäse we müň beýleki gap-gaçlar. ¹¹Altyndyr kümüşden ýasalan gap-gaçlaryň ählisiniň jemi bäş müň dört ýüzdi. Sürgün edilenler Babyldan Iýerusalime gaýdyp gelenlerinde, Şeşbasar bu gap-gaçlaryň hemmesini öz ýany bilen getirdi.

2-nji bap

Sürgünden gaýdyp gelenleriň sanawy

¹Babyl patyşasy Nebukadnesar tarapyndan ýesir alnyp, Babyla sürgün edilen ýahudy nesilleri Iýerusalime we Ýahudadaky öz galalaryna gaýdyp geldiler. ²Olar Zerubabyl, Ýeşuwa, Nehemýa; Seraýa, Regelaýa, Mordekaý, Bilşan, Mispar, Bigwaý, Rehum we Bagana dagynyň ýolbaşçylygynda geldiler.

Ýesirlikden gaýdyp gelen Ysraýyl halkynyň erkek adamlarynyň sanawy şulardyr:

³Paroş nesilleri iki müň bir ýüz ýetmiş iki adam; ⁴Şepatýan nesilleri üç ýüz ýetmiş iki adam; ⁵Aran nesilleri ýedi ýüz ýetmiş bäş adam; ⁶Pahatmowap nesilleri, ýagny Ýeşuwa we Ýowap nesilleri iki müň sekiz ýüz on iki adam; ⁷Eýlam nesilleri bir müň iki ýüz elli dört adam; ⁸Zatu nesilleri dokuz ýüz kyrk bäş adam; ⁹Zakaý nesilleri ýedi ýüz altmyş adam; ¹⁰Banynyň nesilleri alty ýüz kyrk iki adam; ¹¹Bebaýyň nesilleri alty ýüz ýigrimi üç adam; ¹²Azgadyň nesilleri bir müň iki ýüz ýigrimi iki adam; ¹³Adonykamyň nesilleri alty ýüz altmyş alty adam; ¹⁴Bigwaýyň nesilleri iki müň elli alty adam; ¹⁵Adiniň nesilleri dört ýüz elli dört adam; ¹⁶Ateriň, ýagny Hizkiýanyň nesilleri togsan sekiz adam; ¹⁷Bezaýyň nesilleri üç ýüz ýigrimi üç adam; ¹⁸Ýoranyň nesilleri bir ýüz on iki adam; ¹⁹Haşumyň nesilleri iki ýüz ýigrimi üç adam; ²⁰Gibaryň nesilleri togsan bäş adam; ²¹Beýtullahamyň halky bir ýüz ýigrimi üç adam; ²²Netopanyň halky elli alty adam; ²³Anatodyň halky bir ýüz ýigrimi sekiz adam; ²⁴Azmawediň halky kyrk iki adam; ²⁵Kirýatýegarymyň, Kepiranyň we Beýerodyň halky ýedi ýüz kyrk üç adam; ²⁶Ramanyň we Gebanyň halky alty ýüz ýigrimi bir adam; ²⁷Mikmaşyň halky bir ýüz ýigrimi iki; ²⁸Beýteliň we Aýyň halky iki ýüz ýigrimi üç; ²⁹Nebonyň halky elli iki adam; ³⁰Magbyşyň halky bir ýüz elli alty adam; ³¹Beýleki Eýlamyň nesilleri bir müň iki ýüz elli dört adam; ³²Harymyň halky üç ýüz ýigrimi adam; ³³Loduň, Hadydyň we Ononyň halky ýedi ýüz ýigrimi bäş adam; ³⁴Ýerihonyň halky üç ýüz kyrk bäş adam; ³⁵Senanyň halky üç müň alty ýüz otuz adam;

³⁶Ruhanylar: Ýeşuwanyň neslinden Ýedaýanyň nesilleri dokuz ýüz ýetmiş üç adam; ³⁷Immeriň nesilleri bir müň elli iki adam; ³⁸Paşhuryň nesilleri bir müň iki ýüz kyrk ýedi adam; ³⁹Harymyň nesilleri bir müň on ýedi adam;

⁴⁰Lewiler Hodawýanyň nesillerinden bolan Ýeşuwanyň we Kadmyýeliň nesilleri ýetmiş dört adam;

⁴¹Aýdymçylar: Asafyň nesilleri bir ýüz ýigrimi sekiz adam; ⁴²derwezebanlar: Şallumyň, Ateriň, Talmonyň, Akubyň, Hatytanyň, Şobaýyň nesilleri, ählisi bilelikde bir ýüz otuz dokuz adam;

⁴³Ybadathana hyzmatkärleri: Sihanyň, Hasupanyň, Tabagotyň, ⁴⁴Keýrosyň, Sigahanyň, Padonyň, ⁴⁵Lebananyň, Hagabanyň, Akubyň, ⁴⁶Hagapyň, Şalmaýyň, Hananyň, ⁴⁷Gidolyň, Geharyň, Reýaýanyň, ⁴⁸Resiniň, Nekodanyň, Gazamyň, ⁴⁹Uzanyň, Paseýanyň, Besaýyň, ⁵⁰Asnanyň, Megunymyň, Nepusymyň, ⁵¹Bakbugyň, Hakupanyň, Harhuryň, ⁵²Baslutyň, Mehidanyň, Harşanyň, ⁵³Barkosyň, Siseranyň, Temanyň, ⁵⁴Nesiýanyň, Hatypanyň nesilleri,

⁵⁵Süleýmanyň hyzmatkärleriniň nesillerinden Sotaýyň, Hasoperetiň, Perudanyň, ⁵⁶Ýaglanyň, Darkonyň, Gidolyň, ⁵⁷Şepatýanyň, Hatylyň, Pokeret Hasebaýymyň we Ominiň nesilleri. ⁵⁸Ähli ybadathana hyzmatkärleriniň we Süleýmanyň hyzmatkärleriniň nesilleriniň jemi üç ýüz togsan iki adam boldy.

⁵⁹Telmeladan, Telharşadan, Kerupdan, Adandan we Immerden gaýdyp gelen, ýöne öz tireleriniň, aslynyň Ysraýyla degişlidiklerini subut edip bilmedikleri şulardy: ⁶⁰Delaýanyň, Tobyýanyň we Nekodanyň nesilleri alty ýüz elli iki adam. ⁶¹Şeýle-de ruhanylaryň nesillerinden Habaýa, Hakos we Barzyllaý (gilgatly Barzyllaýyň gyzlaryndan aýal alyp, şolaryň ady bilen atlandyrylan); ⁶²Bular öz atlaryny nesil daragty boýunça hasaba alnanlaryň arasyndan gözlediler, emma tapyp bilmediler. Şonuň üçinem olar ruhanylykdan çykaryldylar. ⁶³Häkim olara Urymy we Tummymy^[2] ulanyp bilýän ruhany tapylýança, iň mukaddes nahardan iýmezligi tabşyrdy.

^64-65Ýedi müň üç ýüz otuz ýedi aýaldyr erkek hyzmatkärleri hem-de iki ýüz erkek hem aýal aýdymçylary hasap etmäniňde, ähli halkyň sany kyrk iki müň üç ýüz altmyşdy. ^66-67Olaryň ýedi ýüz otuz alty aty, iki ýüz kyrk bäş gatyry, dört ýüz otuz bäş düýesi, alty müň ýedi ýüz ýigrimi eşegi bardy.

⁶⁸Käbir urugbaşylar Iýerusalimdäki Rebbiň öýüne gelenlerinde, Hudaýyň öýüni öňki ýerinde dikeltmek üçin, meýletin sadakalar berdiler. ⁶⁹Olar öz ýagdaýlarynyň ýetdiginden gurluşyk hazynasyna ýigrimi bäş batman^[3] altyn, ýüz elli batman^[4] kümüş we ýüz laý ruhany eşigini berdiler. ⁷⁰Ruhanylar, lewiler, halkyň käbiri, ybadathana aýdymçylary, derwezebanlary we hyzmatkärleri öz galalarynda, ysraýyllar hem öz galalarynda ornaşdylar.

3-nji bap

Gurbanlyk sypasy ýasalýar

¹Ysraýyllar öz galalarynda ýerleşenlerinden soň, ýedinji aýda ähli ilat Iýerusalime ýygnandy. ²Hudaýyň adamy Musanyň kanunynda ýazylyşy ýaly, Ýosadagyň ogly Ýeşuwa beýleki ruhanylar bilen, Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl öz garyndaşlary bilen Ysraýylyň Hudaýyna ýakma gurbanlyklaryny bermek üçin, gurbanlyk sypasyny ýasadylar. ³Olar ýerli halklardan gorkansoňlar, gurbanlyk sypasyny öňki ýerinde ýasadylar. Olar gurbanlyk sypasynda ertirine we agşamyna Rebbe ýakma gurbanlyklaryny berdiler. ⁴Olar Töwratda ýazylyşy ýaly, Çatma baýramyny bellediler. Düzgüne laýyklykda, her gün üçin berilmeli gündelik ýakma gurbanlyklaryny sanyna görä berdiler. ⁵Soňra hemişelik ýakma gurbanlyklaryny, täze Aýda we Rebbiň mukaddes baýramlarynda berilýän sadakalary we her kimiň Rebbe meýletin sadakalaryny berdiler. ⁶Ýedinji aýyň birinji gününden başlap, olar Rebbe ýakma gurbanlyklaryny berip başladylar. Emma Rebbiň ybadathanasynyň entek düýbi tutulmandy.

Ybadathananyň düýbi tutulýar

⁷Şonuň üçinem olar daş ýonujylara, neçjarlara pul, sidonlylara we surlulara Liwandan deňiz üsti bilen Ýafo çenli kedr agaçlaryny getirmekleri üçin iýmit, içgi we zeýtun ýagyny berdiler. Olara bu zatlary etmäge Pars patyşasy Kureşden rugsat bardy. ⁸Iýerusalimdäki Hudaýyň öýüne gaýdyp gelenlerinden soň, ikinji ýylyň ikinji aýynda Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl we Ýosadagyň ogly Ýeşuwa öz galan adamlary, ruhanylar, lewiler we ýesirlikden boşap, Iýerusalime gelenleriň ählisi bilen işe başladylar. Lewileriň ýigrimi we ondan ýokary ýaşlylaryny Rebbiň öýüniň işine gözegçilik etmäge bellediler. ⁹Ýeşuwa öz ogullary, garyndaşlary bilen, Kadmyýel hem öz ogullary bilen, Ýahudanyň^[5] ogullary — hemmesi birlikde Hudaýyň öýünde işleýänleriň üstünden gözegçilik edýärdiler. Olara Henadadyň ogullary, lewiler, olaryň ogullary hem-de garyndaşlary kömek edýärdiler. ¹⁰Ussalar Rebbiň ybadathanasynyň düýbüni tutanlarynda, Ysraýyl patyşasy Dawudyň girizen düzgünine görä, ýörite lybaslaryny geýnen ruhanylar surnaýlar, Asafyň neslinden bolan lewiler bolsa kimwallar alyp, Rebbe alkyş aýtmak üçin öňe çykdylar. ¹¹Olar Rebbi alkyşlap, Oňa şükür edip:

«Reb ýagşy,

Onuň Ysraýyla bolan söýgüsi baky»

diýip, nagma aýtdylar. Rebbi alkyşlanlarynda, bütin halk uly şowhun etdi, sebäbi Rebbiň öýüniň düýbi tutulypdy.

¹²Emma uly mähelläniň şatlyk şowhunyna garamazdan, köp adamlar: ruhanylar, lewiler, urugbaşylar bu öýüň düýbüniň tutulyşyny görenlerinde, möňňürip agladylar. Sebäbi olar ozalky öýi öz gözleri bilen görüpdiler. ¹³Şonuň üçinem şatlyk şowhunyny adamlaryň agysyndan tapawutlandyryp bolmady. Halk şeýle bir şowhun-galmagal edýärdi welin, olaryň şowhuny uzaklardan eşidilýärdi.

4-nji bap

Duşmanlar ybadathananyň dikeldilmegine garşy bolýarlar

^1-2Sürgünden gaýdyp gelenleriň Rebbiň ybadathanasyny gurýandyklaryny eşiden Ýahudanyň we Benýaminiň duşmanlary Zerubabylyň we urugbaşylaryň ýanyna gelip, olara: «Bizem siz bilen bile guraýaly, çünki biz hem siziň Hudaýyňyza sežde edýäris. Bizi bu ýere getiren Aşur patyşasy Esarhadonyň döwründen bäri, biz Oňa gurbanlyk berip gelýäris» diýdiler. ³Emma Zerubabyldyr Ýeşuwa we beýleki Ysraýyl urugbaşylary olara: «Hudaýymyza öýi biz siz bilen bile gurmarys. Pars patyşasy Kureşiň bize buýruşy ýaly, Ysraýyl Hudaýy Rebbe öýi biziň özümiz gurarys» diýip jogap berdiler.

⁴Onsoň bu ýurduň ilaty ýahuda halky Rebbiň öýüni gurup ýörkä, olary gorkuzyp, ellerini işden sowatdylar. ⁵Ýahudalaryň niýetlerini amala aşyrtmazlyk üçin, olaryň garşysyna maslahatçylar tutdular. Bu ýagdaý Pars patyşalary Kureşiň patyşalyk eden döwründen tä Darýuşyň döwrüne çenli dowam etdi.

Iýerusalimiň dikeldilmegi togtadylýar

⁶Kserksiň döwründe ol patyşalyk edip başlan badyna, Ýahudanyň we Iýerusalimiň ilatyny aýyplap, oňa hat ýazdylar.

⁷Artakserksiň patyşalygy döwründe-de Bişlam, Mitredat, Tabeýel we olaryň ýaranlary Pars patyşasy Artakserkse hat ýazdylar. Hat arameý dilinde ýazylyp, terjime edildi. ⁸Rehum häkim we Şimşaý mürze dagy Iýerusalimi ýamanlap, patyşa Artakserkse hat ýazdylar. ^9-10Şeýle-de Rehum serkerde, Şimşaý mürze, olaryň ýaranlary: häkimler, wekiller, emeldarlar, parslar, erekliler, babyllylar, Suzadaky eýlamlylar, beýik hem şöhratly Osnaparyň göçürip, Samariýanyň galalarynda we Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatda ýerleşdiren milletleri patyşa hat ýazdylar. ¹¹Ine, olaryň iberen hatynyň nusgasy:

«Patyşa Artakserkse: Siziň Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatda ýaşaýan gullaryňyz size salam ýollaýarlar. ¹²Ine, siziň ýanyňyzdan gaýdan ýahudylaryň biziň ýanymyza Iýerusalime gelendigini size mälim edýäris. Olar bu pitneçi we pis şäheri täzeden gurup ýörler. Olar binýatlary bejerip, diwarlary bitirip gelýärler.

¹³Eger bu şäher täzeden gurlup, diwarlar dikeldilse, olaryň salgyt, paç, töleg tölemegi bes etjekdiklerini, munuň bolsa patyşalygyň gaznasyna zyýan ýetirjekdigini biz patyşa aýan edýäris. ¹⁴Köşgüň duz-çöregini iýýänligimiz üçin, olaryň biziň gözümiziň alnynda patyşany äsgermezlik etmeklerine ýol bermegiň bize gelişmejekdigi sebäpli, biz size hat üsti bilen habar ýollaýarys. ¹⁵Ata-babalaryňyzyň taryh ýazgylaryny barladyň. Taryh ýazgylarynda siz bu şäheriň pitneçi, patyşalara we welaýat häkimlerine zyýanly şäherdigine göz ýetirersiňiz. Irki döwürlerde-de bu şäherde gozgalaňlar turupdyr. Şol sebäplem ol haraba öwrüldi. ¹⁶Biz muny patyşa aýan edýäris. Eger bu şäher täzeden gurlup, diwarlar dikeldilse, onda Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatda siziň raýatlygyňyz bolmaz».

¹⁷Patyşa Rehum häkime, Şimşaý mürzä olaryň Samariýada we Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatda ýaşaýan ýaranlaryna şeýle jogap iberdi:

¹⁸«Siziň bize ýollan hatyňyzyň terjimesi meniň huzurymda okaldy. ¹⁹Meniň buýruk bermegim bilen barlag geçirildi hem-de bu şäheriň geçmişde patyşalaryň garşysyna baş galdyrandygy we onda pitne, gozgalaň turandygy anyklanyldy. ²⁰Iýerusalimde güýçli patyşalar bolup, olar Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky bütin welaýata höküm ýöredýän ekenler. Olara salgyt, paç, töleg tölenilýän eken. ²¹Şonuň üçin ol adamlara işi bes etmegi buýruň. Menden buýruk bolýança, bu şäher täzeden gurulmasyn. ²²Ýöne bu işde seresap boluň, harsallyk etmäň, patyşalyga zyýan getirjek ýagdaý döremesin».

²³Artakserks patyşanyň hatynyň nusgasy Rehum häkimiň, Şimşaý mürzäniň we olaryň ýaranlarynyň öňünde okalan badyna, olar howlukmaçlyk bilen Iýerusalime ýahudylaryň ýanyna baryp, zorluk we güýç bilen olary işi togtatmaga mejbur etdiler. ²⁴Şeýdip, Hudaýyň Iýerusalimdäki öýüniň dikeldiş işleri togtadyldy. Bu ýagdaý Pars patyşasy Darýuşyň patyşalygynyň ikinji ýylyna çenli dowam etdi.

5-nji bap

Ybadathana gurluşygy täzeden başlanýar

¹Hagaý pygamber bilen Ydonyň ogly Zakarýa pygamber Ýahudadaky we Iýerusalimdäki ýahudylara Ysraýyl Hudaýynyň adyndan pygamberlik etdiler. ²Onsoň Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl bilen Ýosadagyň ogly Ýeşuwa dagy Hudaýyň Iýerusalimdäki öýüni täzeden gurmaga başladylar. Hudaýyň pygamberleri-de olar bilen bolup, olary ruhlandyrdylar.

³Şol bir wagtda Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň hökümdary Tatenaý, Şetar Bozenaý we olaryň ýaranlary ýahudalaryň ýanyna gelip, şeýle diýdiler: «Bu binany gurmaga we bitirmäge kim size buýruk berdi?» ⁴Şeýle hem olardan: «Bu binany gurýanlaryň atlary kim?» diýip soradylar. ⁵Emma Ysraýyl Hudaýynyň nazary ýahudy ýaşulularynda bolansoň, bu iş hakdaky habar Darýuşa ýetip, ondan jogap gelýänçä, olar ýahudylaryň işini togtadyp bilmediler. ⁶Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň hökümdary Tatenaýyň, Şetar Bozenaýyň we onuň ýaranlary bolan şol welaýatyň wekilleriniň patyşa Darýuşa hat ýazdylar. ⁷Hatyň mazmuny şeýledi:

«Patyşa Darýuşa dogaýy salam! ⁸Biz Ýahuda etrabyna, beýik Hudaýyň öýüne barandygymyzy, siziň alyhezretleriňize mälim edýäris. Ol ýonulan daşlardan we diwarlaryna agaç örümler goýlup, salnyp ýör. Bu iş janypkeşlik bilen üstünlikli alnyp barylýar.

⁹Onsoň biz olaryň ýaşulularyndan: „Bu binany gurmaga we bitirmäge kim size buýruk berdi?“ diýip soradyk. ¹⁰Şeýle hem biz Size habar bermek we olaryň ýaşulularynyň atlaryny ýazyp almak niýeti bilen olardan atlaryny soradyk. ¹¹Olar bize şeýle jogap berdiler:

„Biz Ýeriň we Gögüň Hudaýynyň gullary, köp ýyllar mundan öň gurlan öýi täzeden gurup ýörüs. Ony Ysraýylyň beýik patyşasy doly gurup gutardy. ¹²Emma atalarymyzyň Gögüň Hudaýynyň gaharyny getirendikleri sebäpli, Ol olary kesetlerden bolan Babyl patyşasy Nebukadnesaryň eline berdi. Nebukadnesar bolsa bu öýi ýykyp, halky Babyla ýesir edip äkitdi.

¹³Ýöne Babyl patyşasy Kureş öz patyşalygynyň birinji ýylynda Hudaýyň bu öýüni täzeden gurmaly diýip buýruk berdi. ¹⁴Iýerusalimdäki Hudaýyň öýünden — ybadathanasyndan Nebukadnesar tarapyndan alnan we Babyl buthanasyna getirilip goýlan altyn, kümüş gap-gaçlary Kureş patyşa Babyl buthanasyndan çykartdy.

Ol zatlar Şeşbasar atly bir adama gowşuryldy. Ony Kureş patyşanyň özi häkim belläpdi. ¹⁵Kureş patyşa oňa: ‘Bu gap-gaçlary al-da, Iýerusalimdäki ybadathana eltip goý hem-de Hudaýyň öýüni öňki ýerinde gurdur’ diýdi. ¹⁶Onsoň Şeşbasar gelip, Hudaýyň Iýerusalimdäki öýüniň düýbüni tutdy. Ol şondan bäri gurlup ýör we henizem tamamlananok“.

¹⁷Şonuň üçinem eger patyşa makul bilse, Babylyň şalyk arhiwlerinde barlag geçirdip, Kureş patyşanyň Hudaýyň Iýerusalimdäki öýüni täzeden gurmaga ýörite buýruk berendigini ýa-da bermändigini anyklatsyn. Bu iş barada patyşa öz islegini bize bildirsin».

6-njy bap

Darýuş Kureşiň permanyny tassyklaýar

¹Onsoň Darýuş patyşanyň buýruk bermegi bilen Babyldaky hazynalaryň saklanýan şa arhiwlerinde barlag geçirildi. ²Madaý welaýatynda ýerleşýän Ekbatana galasyndan bolsa bir kagyz tapyldy. Onda şeýle ýazgy bardy:

«Perman:

³Kureş patyşa öz şalygynyň ilkinji ýylynda Hudaýyň Iýerusalimdäki öýüniň täzeden gurluşygy barada şeýle buýruk berdi:

„Bu öýde sadakalar we ýakma gurbanlyklar berilsin; öýüň beýikligi-de, ini-de altmyş tirsek bolsun. ⁴Diwarlarynyň üç hatary ýonulan daşlardan we bir hatary agaçdan örülsin. Harç-harajadyň hemmesi şa hazynasyndan tölensin. ⁵Şeýle hem Nebukadnesar tarapyndan Hudaýyň Iýerusalimdäki öýünden alnyp, Babyla getirilen altyndyr kümüş gaplar yzyna eltilip, ýene-de ybadathanada ýerli-ýerinde goýulsyn. Siz olary Hudaýyň öýünde goýmalysyňyz“».

⁶Şeýdip, Darýuş patyşa şeýle habar ýollady: «Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndaky welaýatyň hökümdary Tatenaý, Şetar Bozenaý hem-de ýaranlaryňyz bolan Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndaky welaýatyň wekilleri, siz öýe golaýlaşmaň. ⁷Hudaýyň öýüniň işine päsgel bermäň. Goý, ýahudylaryň häkimi we baştutanlary Hudaýyň bu öýüni öňki ýerinde täzeden gursunlar.

⁸Munuň üstesine-de, men size ýahudylaryň baştutanlaryna Hudaýyň bu öýüniň gurulmagy üçin, näme kömek etmelidigiňiz barada perman çykarýaryn. Bu adamlaryň harjy dolulygyna we gijikdirilmän şa hazynasyndan Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň berýän salgydyndan tölensin. ⁹Gögüň Hudaýyna ýakma gurbanlyklar bermek üçin öküzçeler, goçlar, guzular we başga-da näme zerur bolsa, bugdaý, duz, şerap, ýag gerek bolsa, Iýerusalimdäki ruhanylaryň isledigiçe her gün hökman berilsin. ¹⁰Şeýdip, olar Gögüň Hudaýyny hoşal edäýjek gurbanlyklary berip, patyşanyň we onuň ogullarynyň janlarynyň saglygy üçin dileg etsinler.

¹¹Şeýle hem kim şu permana boýun egmese, onuň öýünden pürs sogrulyp, öý eýesini şoňa çişlemegi buýruk berýärin. Onuň öýi bolsa harabalyga öwrülsin. ¹²Goý, Iýerusalimi özüne ybadat edilmeli ýer hökmünde saýlan Hudaý, bu permany üýtgetmäge we Hudaýyň bu öýüni ýykmaga synanyşan her bir patyşanydyr halky ýer bilen ýegsan etsin.

Men — Darýuş patyşa buýruk berýärin: bu perman janypkeşlik bilen berjaý edilsin!»

Ybadathana Hudaýa bagyş edilýär

¹³Onsoň Darýuş patyşanyň iberen hatyna laýyklykda, Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň häkimi Tatenaý, Şetar Bozenaý we olaryň ýaranlary Darýuş patyşanyň permanyny doly berjaý etdiler. ¹⁴Şeýdip, Hagaý pygamber bilen Ydonyň ogly Zakarýanyň pygamberlik etmekleri arkaly, ýahudylaryň baştutanlary ybadathanany gurdular; olaryň işleri ilerledi. Olar Ysraýyl Hudaýynyň emri bilen, Pars patyşalary Kureşiň, Darýuşyň we Artakserksiň permany bilen bu binany gurup gutardylar. ¹⁵Bu öý Adar aýynyň üçüne^[6], Darýuşyň patyşalygynyň altynjy ýylynda gurlup gutaryldy.

¹⁶Onsoň ysraýyl halky, ruhanylardyr lewiler we sürgünden gaýdyp gelen başgalar hem Hudaýyň bu öýüniň bagyşlanma dabarasyny uly şatlyk bilen bellediler. ¹⁷Olar Hudaýyň öýüniň bagyşlanma dabarasynda bir ýüz öküzi, iki ýüz goçy, dört ýüz guzyny we Ysraýyl tireleriniň sanyna görä, bütin ysraýyl halky üçin günä gurbanlygy hökmünde on iki erkeji gurbanlyk berdiler. ¹⁸Musanyň Kitabynda ýazylyşy ýaly, Iýerusalimde Hudaýa hyzmat etmekleri üçin olar ruhanylary we lewileri dürli toparlara böldüler.

Pesah baýramy

¹⁹Birinji aýyň on dördünji güni sürgünden gaýdyp gelenler Pesah baýramyny bellediler. ²⁰Ruhanylardyr lewiler inlerini tämizlediler; olaryň hemmesi tämizdi. Şonuň üçin lewiler ähli sürgünden gaýdyp gelenler üçin, öz ruhany doganlary we özleri üçin Pesah janlysyny soýdular. ²¹Ysraýylyň sürgünden gaýdyp gelen halky, şeýle hem Ysraýyl Hudaýy Rebbe ybadat etmek üçin şol ýerli halklaryň nejis işlerinden el çekip, ýahudalara goşulanlaryň bary ony iýdiler. ²²Onsoň olar ýedi günläp uly şatlyk bilen Petir baýramyny bellediler. Çünki Reb olara şatlyk berdi we Ysraýyl Hudaýynyň öýüni gurmaga ýahudalara ýardam bereri ýaly, Aşur patyşasynyň kalbynda olara bolan rehim oýardy.

7-nji bap

Ezra Iýerusalime gelýär

^1-6Bu wakalardan soň Pars patyşasy Artakserksiň döwründe Ezra Babyldan çykdy. Ol baş ruhany Harunyň ogly, Elgazaryň ogly, Pinehasyň ogly, Abyşuwanyň ogly, Bukynyň ogly, Uzynyň ogly, Zerahýanyň ogly, Meraýotyň ogly, Azarýanyň ogly, Amarýanyň ogly, Ahytubyň ogly, Sadogyň ogly, Şallumyň ogly, Hilkiýanyň ogly, Azarýanyň ogly we Seraýanyň ogludy. Ol Ysraýyl Hudaýy Rebbiň Musa beren kanunyndan oňat baş çykarýan, ökde mürzedi. Patyşa oňa soran zatlarynyň hemmesini berdi, çünki Hudaýy Reb ony goldaýardy. ⁷Artakserks patyşanyň patyşalygynyň ýedinji ýylynda ysraýyl halkynyň bir bölegi, birnäçe ruhanylardyr lewiler, ybadathana aýdymçylarydyr derwezebanlary we hyzmatkärleri Iýerusalime gaýtdylar. ⁸Ezra Artakserksiň patyşalygynyň ýedinji ýylynyň bäşinji aýynda Iýerusalime geldi. ⁹Ezra birinji aýyň birinji güni Babyldan çykyp gaýdypdy. Hudaýynyň ýalkamagy bilen ol bäşinji aýyň birinji güni Iýerusalime geldi. ¹⁰Ezra Rebbiň kanunyny öwrenip, ony berjaý etmegi, Ysraýylda onuň parzlaryny, hökümlerini öwretmegi ýüregine düwüpdi.

Artakserks patyşanyň Ezra beren haty

¹¹Artakserks patyşanyň Rebbiň tabşyryklaryndan we Onuň ysraýyl halkyna beren parzlaryndan oňat baş çykarýan ruhanysy, Ezra mürzä ýazan hatynyň nusgasy şeýledir:

¹²«Şalaryň şasy Artakserksden Gögüň Hudaýynyň kanunlaryny ýazýan Ezra ruhana dogaýy salam!

¹³Men ýurdumdaky ysraýyl halkyndan ýa olaryň ruhanylaryndan, ýa-da lewilerden öz meýli bilen Iýerusalime gitmek isleýän her bir adama rugsat berilsin diýip buýurýaryn. ¹⁴Sen patyşa we onuň ýedi geňeşçisi tarapyndan Ýahudada we Iýerusalimde eliňdäki Hudaýyň kanunynyň nähili ýerine ýetirilýändigini barlamak üçin, ¹⁵patyşa we onuň geňeşçileriniň Iýerusalimde mesgen tutýan Ysraýyl Hudaýyna meýletin beren altyndyr kümşüni äkitmek üçin, ¹⁶bütin Babyl welaýatyndan tapjak altyndyr kümşüňi we öz Hudaýlarynyň Iýerusalimdäki öýi üçin ruhanylaryň, halkyň beren meýletin sadakalaryny alyp gitmek üçin iberilýärsiň. ¹⁷Bu pullar seresaplylyk bilen ulanylyp, oňa öküzler, goçlardyr guzular, galla we içgi sadakalary satyn alnyp, olar Hudaýyňyzyň Iýerusalimdäki öýüniň gurbanlyk sypasynda sadaka berilsin.

¹⁸Galan altyndyr kümşi öz doganlaryň bilen Hudaýyňyzyň islegine görä, näme göwnüňize jaý bolsa, şoňa ulanyp bilersiňiz. ¹⁹Hudaýyň öýüniň hyzmaty üçin özüňe berlen gap-gaçlary hem Iýerusalimde mesgen tutýan Hudaýyňyň huzuryna eltip goý. ²⁰Öz Hudaýyňyň öýi üçin ýene-de zat gerek bolsa, şanyň hazynasyndan alyp bilersiň.

²¹Men patyşa Artakserks, Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndaky ähli hazynadarlara buýruk berýärin! Gögüň Hudaýynyň kanunyny ýazýan Ezra ruhana näme gerek bolsa, ony dessine berjaý ediň. ²²Ýüz ýetmiş batmana^[7] çenli kümüş, ýedi ýüz elli batmana^[8] çenli bugdaý, otuz meşik^[9] şerap, otuz hum^[10]ýag hem-de hasapsyz duz berilsin. ²³Patyşanyň we onuň ogullarynyň başyna gazap inmez ýaly, Gögüň Hudaýy tarapyndan Hudaýyň öýi barada näme tabşyryk berilse, ol doly berjaý edilsin. ²⁴Şeýle hem, size aýan edýäris: ruhanylardyr lewileriň, ybadathana aýdymçylarydyr derwezebanlaryň we hyzmatkärleriň, şeýle hem Hudaýyň bu öýüniň beýleki hyzmatkärleriniň hiç birinden salgyt, paç, töleg alynmasyn.

²⁵Sen bolsa, Ezra, Hudaýyň saňa beren pähim-paýhasyna görä, Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatda, seniň Hudaýyňyň kanunlaryny bilýän bütin halka hökümini ýöredip biljek kazylary, häkimleri belle. Kanuny bilmeýänlerine-de sen öwret. ²⁶Kim seniň Hudaýyňyň kanunydyr patyşanyň kanunyna boýun egmese, oňa berk temmi berilsin. Ol ölüme höküm edilsin ýa-da sürgün edilsin, onuň emlägi elinden alynsyn ýa-da ol zyndana taşlansyn!»

Ezra Rebbi alkyşlaýar

²⁷Rebbiň Iýerusalimdäki öýüne şöhrat getirmek üçin patyşanyň kalbyna bu zatlary salan atalarymyzyň Hudaýy Rebbe alkyş bolsun! ²⁸Ol patyşanyň, onuň geňeşçileriniň we ähli güýçli begzadalarynyň huzurynda maňa merhemetini eçdi. Hudaýym Rebbiň goldawyndan ruhlanyp, meniň bilen Iýerusalime dolanmaklary üçin Ysraýyl baştutanlaryny ýygnadym.

8-nji bap

Sürgünden gaýdyp gelen urugbaşylar

¹Artakserks patyşanyň döwründe meniň bilen bile Babyldan çykan urugbaşylar we olaryň nesil ýazgysy şudur:

^2-3Pinehasyň neslinden Gerşom; Ytamaryň neslinden Danyýel; Dawudyň neslinden Hatuş, Şekanýanyň nesilleri. Paroşyň neslinden Zakarýa we onuň bilen nesil daragty boýunça hasaba alnan ýüz elli erkek adam. ⁴Pahatmowabyň neslinden Zerahýanyň ogly Elýogeýnaý we onuň bilen iki ýüz erkek adam. ⁵Ýahazyýalyň neslinden Şekanýa we onuň bilen üç ýüz erkek adam. ⁶Adiniň neslinden Ýonatanyň ogly Ebet we onuň bilen elli erkek adam. ⁷Eýlamyň neslinden Atalýanyň ogly Ýeşagýa we onuň bilen ýetmiş erkek adam. ⁸Şepatýanyň neslinden Mikaýylyň ogly Zebadýa we onuň bilen segsen erkek adam. ⁹Ýowabyň neslinden Ýehiýeliň ogly Abadýa we onuň bilen iki ýüz on sekiz erkek adam. ¹⁰Ýosypýanyň neslinden Şelomyt we onuň bilen ýüz altmyş erkek adam. ¹¹Bebaýyň neslinden Bebaýyň ogly Zakarýa we onuň bilen ýigrimi sekiz erkek adam. ¹²Azgadyň neslinden Hakatanyň ogly Ýohanan we onuň bilen bir ýüz on erkek adam. ¹³Adonykamyň soňky nesillerinden bolanlaryň atlary: Elipelet, Ýegiýel, Şemagýa we olar bilen altmyş erkek adam. ¹⁴Bigwaýyň neslinden Utaý, Zakur we olar bilen ýetmiş erkek adam.

Ybadathana hyzmatyna taýýarlyk

¹⁵Men olaryň hemmesini Ahawa tarap akýan derýanyň boýuna ýygnadym. Biz ol ýerde üç gün düşledik. Men halky we ruhanylary bir laý gözden geçirenimde, lewilerden ýekejesine-de gözüm düşmedi. ¹⁶Onsoň men baştutanlar Eligezeri, Ariýeli, Şemagýany, Elnatany, Ýaryby, Elnatany, Natany, Zakarýany, Meşullamy we pähim-paýhasly adamlar bolan Ýoýaryby, Elnatany çagyrtdym. ¹⁷Olary Kasypýadaky baştutan Ydonyň ýanyna iberdim. Bize Hudaýymyzyň ybadathanasynda gulluk eder ýaly adam ibermekleri üçin, Kasypýadaky Ydo we onuň garyndaşlaryna — ybadathana hyzmatkärlerine näme diýmelidigini olara aýtdym. ¹⁸Hudaýymyzyň ýalkamagy bilen olar biziň ýanymyza Ysraýylyň çowlugy, Lewiniň agtygy Mahlynyň neslinden bolan Şerebýa atly dana adamy we onuň ogullarydyr garyndaşlaryny — jemi on sekiz adamy getirdiler. ¹⁹Şeýle hem Haşabýany, onuň bilen Merarynyň neslinden bolan Ýeşagýany we onuň garyndaşlarydyr olaryň ogullaryny — jemi ýigrimi adamy; ²⁰Bulardan başga-da Dawut bilen onuň emeldarlarynyň lewilere hyzmat etmäge bellän ybadathana hyzmatkärleriniň nesillerinden iki ýüz ýigrimisini getirdiler. Olaryň ählisiniň ady tutuldy.

²¹Hudaýymyzyň öňünde özümizi peseldip, ýolda bizi, balalarymyzy we ähli emlägimizi goramagyny Ondan diläp, Ahawa derýasynyň boýunda agyz beklemegi yglan etdim. ²²Çünki men patyşadan ýolda bizi duşmandan gorar ýaly esgerler we atlylary dilemäge çekindim. Biz patyşa: «Hudaýymyz Özüni agtarýanlaryň hemmesine merhemet edýär. Özünden ýüz öwrenleriň garşysyna bolsa Onuň gazaby güýçlüdir» diýip aýdypdyk. ²³Şeýdip, biz agyz bekläp, Hudaýymyzdan bizi goramagyny dileg edip ýalbardyk. Ol hem biziň dilegimizi eşitdi.

²⁴Soňra men on iki ruhany ýolbaşçysyny: Şerebýany, Haşabýany olaryň on sany garyndaşy bilen birlikde saýlap aldym. ²⁵Patyşanyň, onuň geňeşçileriniň, baştutanlarynyň we bütin ysraýyl halkynyň Hudaýymyzyň öýi üçin sadaka beren altynyny, kümşüni we gap-gaçlaryny olara çekip berdim. ^26-27Olaryň eline bir müň bir ýüz batman^[11] kümüş, bir ýüz ýetmiş batmana^[12] laýyk kümüş okaralar, bir ýüz ýetmiş batman^[13] altyn, ýigrimi gadaga^[14] laýyk ýigrimi sany altyn okara, altyn ýaly gymmat, lowurdap duran bürünçden edilen iki sany gap-gajy ölçäp berdim. ²⁸Men olara şeýle diýdim: «Siz Rebbe bagyş edilensiňiz, bu gap-gaçlar hem bagyş edilendir. Bu altyndyr kümüş siziň ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbe berlen meýletin sadakadyr. ²⁹Bu zatlary Rebbiň öýüniň otaglarynda baş ruhanylaryň we lewileriň Iýerusalimdäki Ysraýyl urugbaşylaryna gowşurýançaňyz, olary berk gorap saklaň». ³⁰Şeýdip, ruhanylardyr lewiler altyndyr kümşi we Hudaýymyzyň Iýerusalimdäki öýüne äkidilmek üçin ölçelip berlen gap-gaçlary kabul edip aldylar.

³¹Onsoň birinji aýyň on ikinji güni biz Ahawa derýasynyň boýundan Iýerusalime bakan ýola rowana bolduk. Ýolda Hudaýymyz biziň bilen bile bolup, Ol bizi ýoldaky garakçylardan we duşman elinden halas etdi. ³²Biz Iýerusalime gelip, ol ýerde üç gün galdyk. ³³Dördülenji gün Hudaýymyzyň öýünde altyndyr kümüş we gap-gaçlar ölçelip, olar Uryýanyň ogly ruhany Meremotyň eline berildi. Meremotyň ýanynda Pinehasyň ogly Elgazar bardy. Lewi tiresinden bolan Ýeşuwanyň ogly Ýozabat we Binnuýynyň ogly Nogadýa hem olaryň ýanyndady. ³⁴Ähli zat sanalyp, ölçelip, ählisiniň jemi agramy ýazylyp alyndy.

³⁵Onsoň ýesirlikden, sürgünden gaýdyp gelenler Ysraýyl Hudaýyna ýakma gurbanlyklar berdiler. Bütin Ysraýyl üçin on iki öküz, togsan alty goç, ýetmiş ýedi guzy, günä gurbanlygy üçin hem on iki erkeç berdiler. Bularyň hemmesi Rebbe ýakma gurbanlyk üçindi. ³⁶Patyşanyň permanlaryny bolsa onuň hökümdarlaryna, Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň häkimlerine ýetirdiler. Olar halka we Hudaýyň öýüne kömek etdiler.

9-njy bap

Ezra garyşyk nikalar hakda eşidýär

¹Bu işler tamamlanandan soň, baştutanlar meniň ýanyma gelip: «Ysraýyl halky we ruhanylardyr lewiler bu ýeriň halklaryndan, ýagny kenganlardan, hetlerden, perizlerden, ýabuslardan, ammonlardan, mowaplardan, müsürlilerden, amorlardan we olaryň nejis işlerinden özlerini aýry tutup bilmediler» diýdiler. ²Çünki ysraýyllar özlerine we ogullaryna olardan gyz alyp, mukaddes tohumy ýerli halklar bilen garyşdyrdylar. Bu hyýanatda baştutanlaryň özleri hemmeden öňde boldular. ³Muny eşidenimde, men eşiklerimi we donumy ýyrtyp, saç-sakgalymy ýolup, gaýgy-gama batyp oturdym. ⁴Sürgünden gaýdyp gelenleriň bu eden hyýanaty sebäpli, Ysraýyl Hudaýynyň aýdan sözlerinden gorkup sandyraşýanlaryň bary meniň daşyma üýşdüler. Men agşam gurbanlygyna çenli gaýgy-gama batyp oturdym. ⁵Agşam gurbanlygynyň berilýän wagty men ýerimden galyp, sal-sal eşikli we ýapynjaly dyza çöküp, ellerimi Hudaýym Rebbe tarap uzadyp, Oňa dileg etdim.

⁶«Eý, Hudaýym, Saňa ýüzlenmäge utanýaryn! Çünki günämiz başymyzdan agdy, ýazygymyz beýgelip göge ýetdi. ⁷Ata-babalarymyzyň döwründen tä şu güne çenli biziň ýazygymyz uludyr. Günälerimiz üçin özümiz, patyşalarymyz, ruhanylarymyz edil şu günki ýaly keseki ýerli patyşalaryň eline berildik, gylyçdan geçirildik, ýesirlige düşdük, talaňa, masgaraçylyga sezewar edildik.

⁸Emma indi Hudaýymyz Reb bize, aman galan halka az salymlyk rehim etdi we Öz mukaddes mekanynda orun berdi. Gözümizi nurlandyryp, gulçulygymyzda bize biraz ýeňillik berdi. ⁹Biz gullardyrys, emma Hudaýymyz bizi gulçulykda terk etmän, gaýtam Pars patyşalarynyň huzurynda bize Özüniň merhemetini eçildi. Hudaýymyzyň öýüni gurup, onuň ýykylan ýerlerini dikelder ýaly, bize täze durmuş berdi. Ol Ýahudada we Iýerusalimde bize pena berdi.

¹⁰Eý, Hudaýymyz, indi, mundan soň biz näme diýeli? Çünki biz seniň tabşyryklaryňy terk etdik. ¹¹Sen Öz gullaryň bolan pygamberleriňiň üsti bilen: „Eýelejek bolup barýan ýurduňyz ýerli halklaryň haramlyklary, nejislikleri bilen hapalanan ýurtdyr. Olar ony boýdan-başa öz haramlyklary bilen doldurdylar. ¹²Şonuň üçin ýerli halklar bilen gyz alşyp-berişmäň. Hiç haçan olaryň salamatlygy we abadanlygyny agtarmaň. Şonda siz güýçlenip, ol ýeriň näz-nygmatlaryndan iýip, ony nesilleriňize ebedilik miras galdyrarsyňyz“ diýipdiň.

¹³Pis işlerimiz uly ýazygymyz zerarly başymyza inen bu bela-beterlerden soň, eý, Hudaýymyz, Sen bize günälerimize laýyk jeza bermän, gaýtam bizi aman galdyrdyň. ¹⁴Biz ýene Seniň tabşyryklaryňy bozup, bu nejis işleri edýän halklar bilen garyndaşlyk açalymy? Seniň gahar-gazabyň biziň ýekejämizi hem aman galdyrman heläk eder. ¹⁵Ýa Reb, eý, Ysraýyl Hudaýy, Sen adylsyň! Bu gün biziň, aman galan halkyň günäsi zerarly Seniň öňüňde durup biljegimiz ýokdur, emma şonda-da biz Seniň huzuryňda durus».

10-njy bap

Garyşyk nikalaryň soňuna çykmak maslahaty

¹Ezra Hudaýyň öýüniň öňünde ýüzüni ýere berip aglap, dileg etdi we günälerini boýun aldy. Ysraýyllardan uly mähelle: erkekler, aýallar we çagalar onuň daşyna üýşdüler. Olar hem zar-zar aglaşdylar. ²Onsoň Eýlam ogullaryndan bolan Ýehiýeliň ogly Şekanýa Ezra ýüzlenip: «Biz keseki halkdan bolan aýallara öýlenip, Hudaýymyza biwepalyk etdik. Emma muňa garamazdan, Ysraýylda entegem umyt bar. ³Şonuň üçinem indi, jenabymyň we Hudaýymyzyň tabşyryklaryna sarpa goýýanlaryň maslahaty bilen bu aýallaryň ählisini we olaryň çagalaryny kowjakdygymyz barada öz Hudaýymyz bilen äht edişeliň. Goý, bu iş kanun boýunça ýerine ýetirilsin. ⁴Işe giriş, bu seniň borjuňdyr, biz hem seniň bilendiris. Mert bol-da, bu işi amala aşyr» diýdi. ⁵Onsoň Ezra ýerinden turup, ruhanylara, lewilere we bütin ysraýyl halkyna, olaryň şu aýdylany berjaý etjekdiklerine ant içirdi. Şeýdip, olaryň hemmesi ant içdiler.

⁶Soňra Ezra Hudaýyň öýüniň öňünden gaýdyp, Elýaşybyň ogly Ýehohananyň öýüne bardy. Ol sürgünden gaýdyp gelenleriň biwepalygy üçin ýas tutup, gijäni çörek iýmän, suw içmän geçirdi. ⁷Sürgünden gelenleriň ählisiniň Iýerusalime ýygnanmalydygy barada Ýahudada we Iýerusalimde jar çekildi. ⁸Eger kimde-kim üç günüň içinde Iýerusalime gelmese, baştutanlaryň we ýaşulularyň buýrugy boýunça, olaryň ähli emlägi ellerinden alnyp, olaryň özleri hem sürgünden gelen halkyň arasyndan çykaryljakdyr diýlip yglan edildi.

⁹Onsoň Ýahudanyň we Benýaminiň ähli adamlary üç günüň içinde Iýerusalime ýygnandylar. Bu dokuzynjy aýyň ýigriminji günüdi. Ähli adamlar bu işiň wajyplygyndan we güýçli ýagyşdan ýaňa galpyldaşyp, Hudaýyň ybadathanasynyň öňündäki açyk meýdançada oturdylar. ¹⁰Onsoň ruhany Ezra ýerinden galyp, olara: «Siz keseki halklardan bolan aýallara öýlenip günä etdiňiz. Siz Ysraýylyň ýazygyny artdyrdyňyz. ¹¹Indi bolsa ata-babalaryňyzyň Hudaýy Rebbiň öňünde günäleriňizi boýun alyp, onuň erk-isleglerini ýerine ýetiriň. Özüňizi bu ýeriň halklaryndan we keseki halklardan alan aýallaryňyzdan aýry tutuň» diýdi. ¹²Muňa bütin mähelle gaty ses bilen şeýle jogap berdi: «Dogry, biz seniň aýdanlaryňy hökman ýerine ýetirmelidiris. ¹³Ýöne halk köp, bu wagt ýagyşam ýagyp dur, biziň daşarda durara mejalymyz galmady. Bu işem bir ýa iki günüň işi däl, çünki bu babatda biziň köpimiz günä gazandyk. ¹⁴Goý, biziň baştutanlarymyz bütin mähelläniň adyndan işe girişsin. Bu iş zerarly Hudaýymyzyň gahar-gazaby biziň üstümizden sowulýança, galalarymyzda başga milletlerden aýal alanlaryň bary öz galalarynyň ýaşululary we kazylary bilen bile bellenen wagtda gelsinler». ¹⁵Muňa diňe Asaheliň ogly Ýonatan bilen Tikwanyň ogly Ýahzeýa garşy boldular. Meşullam bilen lewi tiresinden bolan Şabetaý hem olary goldadylar. ¹⁶Onsoň sürgünden gaýdyp gelenler hem olaryň yzyna eýerdiler. Ruhany Ezra uruglaryna görä urugbaşylary saýlady. Olaryň hemmesiniň atlary tutulyp saýlanyldy. Onunjy aýyň birine olar bu işi barlamaga girişdiler. ¹⁷Birinji aýyň birine çenli keseki halklardan aýal alan erkeklere degişli bolan bu barlag işini gutardylar.

¹⁸Ruhany nesilleriniň arasyndan keseki milletlerden aýal alanlardan tapylanlar şulardyr:

Ýosadagyň ogly Ýeşuwanyň we onuň doganlarynyň nesillerinden: Magaseýa, Eligezer, Ýaryp we Gedalýa. ¹⁹Olar aýallaryny aýyrjakdyklaryna ant içip, ýazyklary üçin sürüden bir goç alyp, ýazyk gurbanlygyny berdiler. ²⁰Immeriň nesillerinden Hanany we Zebadýa; ²¹Harymyň nesillerinden Magaseýa, Eliýa, Şemagýa, Ýehiýel we Uzyýa; ²²Paşhuryň nesillerinden: Elýogeýnaý, Magaseýa, Ysmaýyl, Netanel, Ýozabat we Elgasa.

²³Lewilerden Ýozabat, Şimgi, Kelaýa (bu Kelitadyr), Petahýa, Ýahuda we Eligezer; ²⁴aýdymçylardan: Elýaşyp; derwezebanlardan: Şallum, Telem we Ury.

²⁵Beýleki ysraýyllardan, Paroş nesillerinden Ramýa, Ýiziýa, Malkyýa, Miýamyn, Elgazar, Malkyýa we Benaýa; ²⁶Eýlamyň nesillerinden Matanýa, Zakarýa, Ýehiýel, Abdy, Ýeremot we Eliýa; ²⁷Zatunyň nesillerinden Elýogeýnaý, Elýaşyp, Matanýa, Ýeremot, Zabat we Azyza; ²⁸Bebaýyň nesillerinden Ýehohanan, Hananýa, Zabaý we Atlaý. ²⁹Banynyň nesillerinden Meşullam, Malluk, Adaýa, Ýaşup, Şeýal we Ýeremot; ³⁰Pahatmowabyň nesillerinden Adna, Kelal, Benaýa, Magaseýa, Matanýa, Besalel, Binnuý we Manaşa; ^31-32Harymyň nesillerinden Eligezer, Ýişiýa, Malkyýa, Şemagýa, Şimgon, Benýamin, Malluk we Şemarýa; ³³Haşumyň nesillerinden Matenaý, Matata, Zabat, Elipelet, Ýeremaý, Manaşa we Şimgi; ^34-37Banynyň nesillerinden Magadaý, Imran, Uwel, Benaýa, Bedeýa, Keluhu, Wanyýa, Meremot, Elýaşyp, Matanýa, Matenaý, Ýagasaý; ^38-42Banynyň nesillerinden Şimgi, Şelemýa, Natan, Adaýa, Maknadebaý, Şaşaý, Şaraý, Azarel, Şelemýa, Şemarýa, Şallum, Amarýa we Ýusup; ⁴³Nebonyň nesillerinden Ýegiýel, Matytýa, Zabat, Zebina, Ýadaý, Ýowel we Benaýa.

⁴⁴Bularyň hemmesi keseki milletlerden aýal alypdylar. Käbirleriniň olardan çagalary-da bardy.

Nehemýa

Giriş

Nehemýanyň kitabynda onuň Iýerusalime dolanyp gelşi beýan edilýär. Bu şähere ony pars patyşasy Artakserks Ýahuda ýurduny dolandyrmak üçin iberýär. Nehemýa Iýerusalimiň weýran edilen diwarlaryny görende kalby gamlanýar. Ol halka baştutanlyk edip, Iýerusalimiň diwarlaryny dikeldýär. Şäheriň diwarlary dikeldilip, halk galada ornaşandan soň, Ezra oňa dabaraly ýagdaýda Hudaýyň Kanunyny okap berýär. Halk özüniň günälerini boýun alyp, toba edýär. Kitap Nehemýanyň soňky bitiren işleriniň beýany bilen tamamlanýar.

Mazmuny

Nehemýa Iýerusalime dolanyp gelýär 1:1—2:20

Iýerusalimiň diwarlary dikeldilýär 3:1—7:73

Hudaýyň Kanuny okalýar we ozal baglaşylan äht berkidilýär 8:1—10:39

Nehemýanyň soňky işleri 11:1—13:31

1-nji bap

Nehemýa Iýerusalim hakda aladalanýar

¹Hakalýanyň ogly Nehemýa, ine, şulary gürrüň berdi:

— Pars patyşasy Artakserksiň patyşalyk etmeginiň ýigriminji ýylynyň Kislew aýynda men Suza galasyndadym. ²Doganlarymyň biri bolan Hanany birnäçe adam bilen Ýahudadan geldi. Men olardan ýesirlikden gutulyp, aman galan ýahudylar hakda we Iýerusalim hakda soradym. ³Olar maňa: «Ýesirlikden gutulyp, aman galan ýahudylar uly betbagtçylykda; olar ile masgaradyrlar; Iýerusalimiň diwarlary ýumrulyp, onuň derwezeleri oda ýandy» diýip gürrüň berdiler.

⁴Men bu zatlary eşidenimde, oturyp agladym we birnäçe günläp ýas tutdum. Agyz bekläp, gökdäki Hudaýdan dileg etdim. ⁵Men şeýle diýdim:

«Eý, Gögüň Hudaýy Reb, beýik we haýbatly Hudaý! Sen Özüňi söýüp, tabşyryklaryňy berjaý edýänler bilen ähtiňi hem sadyk söýgüňi saklaýaň. ⁶Guluň bolan meniň ysraýyl halkynyň Saňa garşy eden günäsini boýun alyp, gije-gündiz Saňa edýän dilegimi eşideriň ýaly, gulagyň eşitgir, gözüň ýiti bolsun. Menem, atalarymam günä etdik. ⁷Biz Seniň guluň Musa beren tabşyryklaryňy, parzlaryňy, hökümleriňi berjaý etmän, Seniň garşyňa juda erbet iş etdik.

^8-9Guluň Musa: „Eger biwepalyk etseňiz, sizi halklaryň arasyna pytradaryn. Ýöne siz Maňa dolanyp, tabşyryklarymy ýatda saklap, berjaý etseňiz, siziň sürgün edilenleriňiz ýeriň aýagujunda bolsa-da, Men olary şol ýerden ýygnap, Öz adymyň mesgen tutmagy üçin saýlan ýerime getirerin“ diýen sözleriňi ýada sal.

¹⁰Olar Seniň beýik güýjüň, gudratyň bilen halas eden Öz gullaryň we halkyňdyr. ¹¹Ýa Reb, Öz guluňyň dilegine we Saňa hormat goýýan gullaryňyň dilegini eşit! Öz guluňyň işini şu gün Özüň oňuna edip, patyşanyň maňa rehimi iner ýaly et».

Men şol wagtlar patyşanyň sakysydym.

2-nji bap

Nehemýa Iýerusalime gidýär

¹Bu waka Artakserksiň patyşalygynyň ýigriminji ýylynyň Nisan aýynda bolupdy. Şerap getirilende, men ony alyp patyşa uzatdym. Şu wagta çenli onuň huzurynda meniň gussaly bolan pursadym ýokdy. ²Onsoň patyşa maňa: «Syrkaw däl halyňa ne beýle ýüzüň salyk? Bu ýürek gussasyndan başga hiç zat däldir» diýdi. Men juda gorkdum. ³Men patyşa şeýle jogap berdim: «Patyşa uzak ýaşasyn! Atalarymyň mazarlary ýatan şäheri haraba öwrülip, derwezeleri oda ýanypdyr, onsoň nädip meniň ýüzüm salyk bolmasyn?» ⁴Patyşa menden: «Islegiň näme?» diýip sorady. Men Gögüň Hudaýyndan dileg etdim. ⁵Onsoň men patyşa şeýle jogap berdim: «Eger patyşa oňlasa we men siziň nazaryňyzda hormat gazanan bolsam, onda meni Ýahuda, ata-babalarymyň mazarlary ýatan şäheriň diwarlaryny dikeltmäge goýber». ⁶Patyşa (şa aýaly-da onuň ýanynda otyrdy) menden näçe wagtlyk gitjekdigimi we haçan dolanyp geljekdigimi sorady. Men patyşa belli bir möhleti aýdanymdan soň, ol meni goýbermäge razy boldy. ⁷Soňra men patyşa: «Eger patyşa oňlasa, ol Ýahuda barýançam meni geçirerleri ýaly, menden Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň häkimlerine hatlar iberilsin. ⁸Şeýle hem patyşa tokaýynyň sakçysy Asafa, ybadathana galasynyň derwezeleri üçin, şäheriň diwarlary we meniň ýaşajak öýümiň pürsleri üçin agaç berer ýaly hat bersin» diýdim. Hudaýymyň ýalkamagy bilen patyşa meniň dilegimi bitirdi.

⁹Patyşa meniň ýanym bilen goşun serkerdelerini, atlylar ýollady. Onsoň men Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň häkimleriniň ýanyna baryp, olara patyşanyň hatlaryny berdim. ¹⁰Emma horonly Sanballat we Ammon welaýatynyň wekili Tobyýa bir adamyň ysraýyl halkynyň bähbidini arap gelendigini eşidenlerinde, gahar-gazaba mündüler.

¹¹Men Iýerusalime gelip, ol ýerde üç gün boldum. ¹²Soňra gije turup, ýanyma birnäçe adam aldym. Iýerusalim hakynda Hudaýymyň kalbyma näme salandygyny hiç kime aýtmadym. Ýanymda münüp barýan eşegimden başga mal ýokdy. ¹³Men gije Dere derwezesinden çykdym. Şagal çeşmesiniň ýany bilen Dökün derwezesine çenli gidip, Iýerusalimiň ýykylan diwarlaryny, oda ýanan derwezelerini gözden geçirdim. ¹⁴Soňra men Bulak derwezesine we Patyşa howzuna gitdim. Emma ol ýerde eşegim geçer ýaly ýer ýokdy. ¹⁵Onsoň men gije deräniň içi bilen ýokaryk galyp, diwary gözden geçirdim. Soňra men yzyma dolanyp, Dere derwezesinden yzyma dolandym. ¹⁶Şäher baştutanlaryna meniň nirä gidenimi we näme edenimi bilmediler. Men entek ýahudylara, ruhanylara, beglere, şäher baştutanlaryna we işi ýerine ýetirmäge gatnaşjak beýleki adamlara hiç zat aýtmandym.

¹⁷Soňra men olara: «Iýerusalimiň haraba öwrülip, onuň derwezeleriniň oda ýanandygy zerarly biziň nähili ejir çekýändigimizi siziň özüňiz görüp dursuňyz. Mundan artyk wejera bolup ýörmezlik üçin, geliň, Iýerusalimiň diwaryny dikeldeliň!» diýdim. ¹⁸Men olara Hudaýymyň maňa nähili kömek edendigini we patyşanyň maňa aýdan zatlaryny gürrüň berdim. Onsoň olar: «Geliň, işe başlalyň!» diýşip, bu oňat iş üçin billerini berk guşadylar. ¹⁹Emma horonly Sanballat, ammon emeldary Tobyýa we Geşem arap dagy muny eşidenlerinde, bizi äsgermezlik edip, biziň üstümizden gülüp: «Bu etjek bolýan zadyňyz näme? Patyşanyň garşysyna pitne turuzmakçy bolýarmysyňyz?» diýdiler. ²⁰Onsoň men olara: «Gögüň Hudaýy işimizi oňuna salar. Onuň gullary bolan biz gurluşyk işine başlarys. Emma siziň welin, Iýerusalimde ne paýyňyz, ne-de hak-hukuklaryňyz bar» diýip jogap berdim.

3-nji bap

Iýerusalimiň diwarlary täzeden gurulýar

¹Onsoň baş ruhany Elýaşyp we onuň ruhany doganlary Goýun derwezesini täzeden gurup, onuň gapylaryny oturtdylar. Onsoň olar diwary Ýüzler diňine we Hananel diňine çenli gurup, ony hem bagyş etdiler. ²Elýaşyň gapdalynda Ýerihonyň halky gurýardy. Olaryň gapdalynda bolsa Imriniň ogly Zakur gurýardy. ³Hasenanyň ogullary Balyk derwezesini bina etdiler. Olar onuň pürslerini goýup, derwezäniň gapylaryny ýerine oturdyp, nurbatlaryny we kiltlerini dakdylar. ⁴Olaryň gapdalyndaky diwar bölümini Hakosyň agtygy, Uryýanyň ogly Meremot dikeltdi. Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini Meşezabeliň agtygy, Berekýanyň ogly Meşullam dikeltdi. Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini bolsa Bagananyň ogly Sadok dikeltdi. ⁵Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini tekowalylar dikeltdiler. Ýöne olaryň begleri baştutanlary tarapyndan bellenen işi etmekden ýüz öwürdiler.

⁶Paseýanyň ogly Ýoýada bilen Besodýanyň ogly Meşullam Köne derwezäni dikeltdi. Olar pürsleri goýup, derwezäniň gapylaryny ýerine oturdyp, onuň nurbatlaryny we kiltlerini dakdylar. ⁷Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini gibgonly Melatýa bilen meronotly Ýadon Ýewfrat derýasynyň günbataryndaky welaýatyň hökümdarynyň golastyndaky Gibgonyň we Mispanyň ýaşaýjylary bilen bile dikeltdiler. ⁸Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini zergärlerden Harhaýanyň ogly Uzyýel dikeltdi. Onuň gapdalynda bolsa atyr ýasaýjylardan bolan Hananýa diwary dikeltdi. Olar Iýerusalimi tä Giň diwara çenli berkitdiler. ⁹Olaryň gapdalyndaky diwar bölegini Iýerusalimiň etrabynyň ýarysynyň häkimi Huruň ogly Repaýa dikeltdi. ¹⁰Olaryň gapdalynda Harumapyň ogly Ýedaýa öz öýüniň garşysyndaky diwar bölegini dikeltdi. Onuň gapdalyndaky diwar bölegini Haşabneýanyň ogly Hatuş dikeltdi. ¹¹Harymyň ogly Malkyýa bilen Pahatmowabyň ogly Haşup diwaryň başga bir bölegini we Tamdyrlar diňini dikeltdiler. ¹²Onuň gapdalyndaky diwar bölegini Iýerusalim etrabynyň galan ýarysynyň häkimi Halloheşiň ogly Şallum we onuň gyzlary dikeltdiler.

¹³Hanun we zanowalylar Dere derwezesini dikeldip, onuň gapylaryny oturdyp, nurbatlaryny we kiltlerini dakdylar. Olar Dökün derwezesine çenli diwaryň müň tirsek aralygyny dikeltdiler. ¹⁴Beýthakerem etrabynyň häkimi Rekabyň ogly Malkyýa Dökün derwezesini dikeltdi. Ol derwezäni täzeden bina edip, onuň gapylaryny oturtdy we nurbatlaryny, kiltlerini dakdy.

¹⁵Mispa etrabynyň häkimi Kolhozeniň ogly Şallum Bulak derwezesini dikeltdi. Ol derwezäni täzeden bina edip, onuň üstüni basyrdy, gapylaryny ýerine oturdyp, onuň nurbatlaryny we kiltlerini dakdy. Şeýle hem ol patyşa bagynyň ýanyndaky Şela howzunyň diwaryny tä Dawut şäherinden aşak inýän basgançaklara barýança gurdy. ¹⁶Şallumdan soň Beýtsur etrabynyň ýarysynyň häkimi Azbugyň ogly Nehemýa Dawut gonamçylygynyň garşysyndan tä emeli howza we edermen urşujylaryň öýüne çenli bolan diwary dikeltdi.

¹⁷Onuň gapdalyndaky diwar bölegini lewiler dikeltdiler: Banynyň ogly Rehum onuň gapdalyndaky diwary dikeltdi; Kegila etrabynyň ýarysynyň häkimi Haşabýa öz etraby üçin bir diwar bölegini dikeltdi. ¹⁸Onuň gapdalynda olaryň garyndaşlary, Kegila etrabynyň ýarysynyň häkimi Henadadyň ogly Binnuý^[1] beýleki diwar bölegini dikeltdi. ¹⁹Binnuýyň gapdalynda diwaryň öwrülýän ýerinden gorhana uçudynyň gabadynda bolan diwaryň binýat diregini Mispanyň häkimi Ýeşuwanyň ogly Ezer dikeltdi. ²⁰Ezerden soň diwaryň öwrülýän ýerinden, baş ruhany Elýaşybyň öýüniň gapysyna çenli diwary Zakaýyň ogly Baruk dikeltdi. ²¹Barukdan soň Elýaşybyň öýüniň gapysyndan tä öýüň gutarýan ýerine çenli aralykdaky diwary Hakosyň agtygy Uryýanyň ogly Meremot dikeltdi.

²²Meremotdan soň Iýerusalimiň töwerek-daşyndaky ýerlerden gelen ruhanylar diwaryň bir bölegini dikeltdiler. ²³Olaryň gapdalynda Benýamin bilen Haşup öz öýleriniň gabadyndaky diwar bölegini dikeltdiler. Olaryň gapdalynda Ananýanyň agtygy, Magaseýanyň ogly Azarýa öz öýüniň ýanyndaky diwar bölegini dikeltdi. ²⁴Onuň gapdalynda Henadadyň ogly Binnuý Azarýanyň öýünden diwaryň öwrümine — burça çenli bolan diwar bölegini dikeltdi. ^25-26Uzaýyň ogly Palal diwar öwrüminiň garşysyny we garawulhana howlusynyň ýanyndaky ýokarky köşgüň diňini dikeltdi. Onuň gapdalynda Paroşyň ogly Pedaýa bilen Ofelde ýaşaýan ybadathana hyzmatkärleri gündogarda Suw derwezesiniň gabadyna we garawul diňine çenli aralykdaky diwar bölegini dikeltdiler. ²⁷Onsoň tekowalylar beýik gorag diňiniň garşysyndaky Ofel diwaryna çenli bolan aralygy dikeltdiler. ²⁸Ruhanylar At derwezesinden başlap, demirgazyga tarap hersi öz öýleriniň gabadyndaky diwary dikeltdiler. ²⁹Olaryň gapdalynda Immeriň ogly Sadok öz öýüniň gabadyndaky diwar bölegini dikeltdi. Onuň gapdalynda Gündogar derwezesini saklaýan Şekanýanyň ogly Şemagýa bir diwar bölegini dikeltdi. ³⁰Onuň gapdalyndaky diwar bölümini Şelemýanyň ogly Hananýa bilen Salapyň altynjy ogly Hanun dikeltdiler. Olaryň gapdalynda Berekýanyň ogly Meşullam öz öýüniň gabadyndaky diwar bölegini dikeltdi. ³¹Onuň gapdalyndaky diwar bölümini zergärlerden bolan Malkyýa Gözden geçiriş derwezesiniň garşysynda bolan ybadathana hyzmatkärleriniň hem-de täjirleriň öýüne çenli bolan aralygy we burçdaky ýokarky otaga çenli bolan aralygy dikeltdi. ³²Burçda ýerleşen ýokarky otag bilen Goýun derwezesiniň aralygyndaky diwar bölegini zergärler bilen täjirler dikeltdiler.

4-nji bap

Nehemýa işe päsgel berýänlerden üstün çykýar

¹Sanballat biziň diwary örüp ýörenimizi eşidende, gaty gaharlandy. Ol gazap donuny geýip, ýahudylaryň üstünden gülmäge başlady. ²Sanballat öz ýaranlarynyň we Samariýa goşunynyň öňünde şeýle diýdi: «Bu bolgusyz ýahudylar näme edip ýörler? Olar hemme zady täzeden guraýjaklarmyka? Ýa-da gurbanlyk berjekmikäler? Olar işi bir günüň içinde tamamlarys öýdýärmikäler? Olar zir-zibil üýşmeginden alnan we ýanan daşlardan diwar galdyraýjaklarmyka?» ³Onuň ýanyndaky ammonly Tobyýa şeýle diýdi: «Olaryň gurýan daş diwarynyň üstüne tilki münse-de ýykylar!» ⁴Eý, Hudaýymyz, olaryň bizi nähili masgaralaýandyklaryny eşit! Bize atýan myjabatlaryny öz başlaryndan inderip, olary ýat ülkede, ýesirlikde talaňa ber! ⁵Olaryň ýazyklarynyň üstüni basyrma, günälerini nazaryňdan sypdyrma, çünki olar biziň — gurluşykçylaryň göwnüne degdiler. ⁶Muňa garamazdan biz diwary täzeden gurduk; tutuş diwar birikdirilip, onuň beýikligi ýarysyna ýetirildi, çünki halk işlemegi ýüregine düwdi.

⁷Emma Sanballatdyr Tobyýa, araplardyr ammonlar we aşdotlylar Iýerusalim diwarlarynyň gurluşygynyň üstünlikli amala aşyrylýandygyny, diwar gädikleriniň bitirilip barýandygyny eşidenlerinde, gaty gaharlandylar. ⁸Onsoň olaryň hemmesi gelip, Iýerusalime garşy uruşmak we onda aljyraňňylyk döretmek üçin dil düwüşdiler. ⁹Onsoň biz öz Hudaýymyza dileg etdik we olardan goranmak üçin, gije-gündiz garawul goýduk. ¹⁰Emma ýahudalar: «Ýük daşaýanlar güýçden gaçýar, ýykyk-ýumruklar bolsa gaty köp; şonuň üçinem biz diwary örüp bilmeris» diýişýärdiler. ¹¹Duşmanlarymyz hem: «Üstlerine baranymyzy duýmankalar, biz olary öldürip, işi togtadarys» diýýärmişler. ¹²Olaryň ýanynda ýaşaýan ýahudylar gelip, bize: «Duşmanlarymyz çar tarapdan bize hüjüm etjekler» diýip, gaýta-gaýta aýtdylar. ¹³Şonuň üçin men diwaryň pes ýerleriniň aňyrsyndaky açyk meýdanda halky uruglary boýunça, gylyçlary, naýzalary we ýaýlary bilen duruzdym. ¹⁴Onsoň men beglere, baştutanlara we beýleki duranlara birlaý göz aýlap, şeýle diýdim: «Olardan gorkmaň! Beýik we haýbatly Rebbi ýatlaň! Garyndaşlaryňyz, ogullaryňyz, gyzlaryňyz, aýallaryňyz we öýleriňiz üçin söweşiň!»

¹⁵Duşmanlarymyz olaryň niýetleriniň bize aýandygyny we Hudaýyň olaryň niýetlerini başa bardyrmanlygyny eşidenlerinde, biziň hemmämiz diwar gurmaga, herimiz öz işli-işimize gaýdyp bardyk. ^16-17Şol günden başlap, meniň adamlarymyň ýarysy diwar gurluşygynda işledi; beýleki ýarysy-da naýzalary, galkanlary, ýaýlary we sowutlary bilen goragda durdular. Baştutanlar hem diwar gurýan ýahudalary göz astynda sakladylar. Ýük daşaýanlar bir elleri bilen işläp, beýleki ellerinde ýarag tutdular. ¹⁸Gurluşykçylaryň hemmesiniň işleýärkäler-de billeri gylyçlydy. Surnaýçy bolsa meniň ýanymda durdy. ¹⁹Men beglere, baştutanlara we halkyň galanyna: «Iş köp we onuň gerimi giň, diwaryň üstünde biz dagynyk we biri-birimizden uzak. ²⁰Şonuň üçin siz surnaý sesini eşiden badyňyza biziň ýanymyza ýygnanyşyň. Hudaýymyz biziň üçin söweşer» diýdim. ²¹Şeýdip, biz her gün daň atandan gün batýança işledik, adamlaryň ýarysy naýzalar göterdi. ²²Şol wagt men ýene-de halka ýüzlenip: «Gije bizi gorap, gündizem işlär ýaly, goý, her kim öz hyzmatkäri bilen Iýerusalimde gije ýatymlyk galsyn» diýdim. ²³Şeýdip, ne men, ne garyndaşlarym, ne hyzmatkärlerim, ne-de yzymdaky janpenalarym — hiç birimiz eşigimizi çykarmadyk. Ýaraglarymyz hem sag elimizdedi^[2].

5-nji bap

Nehemýa garyplara kömek edýär

¹Biraz wagt geçensoň, birtopar adam we olaryň aýallary öz ýahudy doganlaryndan ýaňa ahy-nala etdiler. ²Käbirleri: «Ogullarymyz we gyzlarymyz bilen biz köplükdiris; diri galarymyz ýaly, bize galla berilsin» diýýärdiler. ³Käbirleri-de: «Biz açlyk zerarly galla aljak bolup, ýerimizi, öýümizi, üzümçiligimizi girewe goýduk» diýýärdiler. ⁴Olaryň: «Biz patyşanyň ekin ýerimize, üzümçiligimize salýan salgydyny tölemek üçin, pul karz aldyk. ⁵Biziň süňňümizem, aslymyzam beýleki ýahudalaryňky bilen birdir. Çagalarymyzam şolaryň çagasyndan kem däl. Muňa garamazdan, biz ogullarymyzy, gyzlarymyzy gulçulyga bermeli bolýarys. Gyzlarymyzyň-a eýýäm gyrnak bolanlary-da bar. Emma biziň etjek alajymyz ýok, sebäbi ekin ýerimizem, üzümçiligimizem başga adamlaryň elinde» diýýänleri-de bardy.

⁶Olaryň dady-perýatlaryny we arz-şikaýatlaryny eşidenimde, meniň gaty gaharym geldi. ⁷Bu zatlar hakda oýlanyp, beglere hem baştutanlara käýedim. Men olara: «Siziň her biriňiz öz halkyňyza göterimine pul berýärsiňiz» diýdim. Onsoň olaryň garşysyna uly jemagaty ýygnap, şeýle diýdim: ⁸«Biz ýagdaýymyzyň çatdygyndan, başga milletlere satylan öz ýahudy doganlarymyzy yzyna satyn aldyk. Emma siz hatda öz garyndaşlaryňyzy-da gulçulyga satýarsyňyz; soň biz olary yzyna satyn almaly bolýarys!» Olar dymyp, diýere söz tapmadylar. ⁹Onsoň men: «Siziň bu edýän işiňiz gowy däl. Bize duşman bolan milletleriň gyjalatyndan gutulmak üçin, Hudaýymyzyň gorkusynda gezmeli dälmisiňiz?» diýdim. ¹⁰Munuň üstesine-de, men, meniň doganlarym we meniň hyzmatkärlerim hem olara pul we galla karz berýäris. Geliň, şu göterimine zat bermegi bes edeliň. ¹¹Şu günüň özünde olaryň ekin ýerlerini, üzümçiligini, zeýtun baglaryny, öýlerini, puldan, bugdaýdan, ýaş şerapdan we ýagdan alan göterimiňizi olara yzyna gaýdyp beriň. ¹²Şonda olar: «Biz edil seniň aýdyşyň ýaly ederis. Bularyň hemmesini yzyna bereris we olardan hiç zat talap etmeris» diýdiler. Onsoň men ruhanylary çagyryp, ähli ýolbaşçylara beren sözlerini berjaý etjekdiklerine ruhanylaryň öňünde ant içirdim. ¹³Men donumyň syýyny silkip: «Eger-de kim şu beren sözünden dänse, Hudaý ony edil don syýynyň silkilip boşadylyşy ýaly öýünden, işinden mahrum etsin. Olar ähli zadyndan jyda düşsün» diýdim. Bütin jemagat hem muny makullap: «Omyn!» diýşip, Rebbe alkyş aýtdylar. Halk beren wadasyny ýerine ýetirdi.

Nehemýanyň sahylygy

¹⁴Ýahuda ýurduna häkimlige bellenen günümden, ýagny Artakserks patyşanyň ýigriminji ýylyndan otuz ikinji ýylyna çenli — on iki ýyllap men-de, meniň doganlarym-da häkime mahsus naharlanmadyk. ¹⁵Menden öňki bolan häkimler welin, halkyň boýnuna agyr ýük bolup, olar ilatdan bir gadak^[3] kümüşden daşary azyk, şerap alýan ekenler. Olaryň hatda hyzmatkärleri-de halkyň üstünden höküm sürýän ekenler. Emma men Hudaýdan gorkýandygym üçin beýle iş etmedim. ¹⁶Men ähli güýjümi diwaryň gurluşygyna sarp etdim. Özümize ýerem talap etmedim. Hyzmatkärlerimiň hemmesi-de iş üstünde boldular. ¹⁷Saçagymyň başynda bize başga milletlerden gelenlerden başga-da, ýahudylardan we olaryň baştutanlardan ybarat ýüz elli adam naharlanardy. ¹⁸Her gün nahar üçin bir öküz bilen alty sany semiz goýun soýlardy. Şeýle hem maňa towuklar bişirilip, her on günden meşikläp täze şerap getirilerdi. Emma men halkyň nähili agyr güzeran görýändigini bilýärdim, şonuň üçinem men häkime berilmeli azyk möçberini talap etmedim. ¹⁹Eý, Hudaýym, bu halka eden ähli hyzmatlarym üçin meni ýagşylykda ýatla!

6-njy bap

Nehemýanyň garşysyna guralan dildüwşükler

^1-2Sanballat, Tobyýa, Geşem arap we beýleki duşmanlarymyz meniň diwary gurup gutardandygymy, onda ýekeje gädigiň hem galmandygyny (derwezeler entek ýerine oturdylmadyk hem bolsa) eşidenlerinde, Sanballat bilen Geşem meniň ýanyma adam iberip: «Gel, Ono düzlügindäki bir obada duşuşaly» diýdiler. Olar maňa kast etmegi ýüreklerine düwüpdiler. ³Men hem olara çapar ýollap: «Men bu wagt gaty wajyp iş bilen meşgul, şonuň üçin baryp biljek däl. Onsoňam men siziň ýanyňyza baryp gelýänçäm, näme iş dursunmy?» diýdim. ⁴Şeýle habar bilen olar meniň ýanyma dört gezek çapar ýolladylar. Men hem olary her gezek şol bir jogap bilen gaýtardym. ⁵Bäşinji gezek Sanballat öz hyzmatkäriniň eline açyk hat berip, ony meniň ýanyma iberdi. ⁶Ol hatda şeýle ýazylandy: «Milletler arasynda şeýle gürrüň bar, muny Geşem hem tassyklaýar. Sen we ýahudylar pitne turuzjak bolýarmyşyňyz. Diwary-da şonuň üçin gurup ýörmüşiňiz. Aýdyşlaryna görä, sen olara patyşa bolmalymyşyň. ⁷„Ýahudanyň patyşasy bar“ diýip, özüň hakda Iýerusalimde wagyz etdirmek üçin pygamberler hem belläpsiň. Aýdyşlaryna görä, bu zatlaryň hemmesini patyşa habar berjekmişler. Şonuň üçinem, gel, bile maslahat edeli». ⁸Onsoň men onuň ýanyna adam iberip: «Seniň bu diýýän zatlaryň hiç biri-de edilenok. Bularyň ählisi seniň öz toslamaň» diýdim. ⁹Çünki olaryň hemmesi bizi gorkuzmak isleýärdiler we: «Elleri işden sowap, iş togtar» diýip pikir edýärdiler. Şonuň üçinem men işi dowam etmek üçin Hudaýdan güýç-kuwwat diledim.

¹⁰Onsoň men öýünden çykman oturan Mehetabeliň agtygy Delaýanyň ogly Şemagýanyň öýüne geldim. Ol maňa: «Gel, ikimiz Hudaýyň öýünde, içki otagda duşuşaly. Içki otagyň gapylarynam ýapaly, çünki olar seni öldürmäge gelerler. Olar hökman şu gije seni öldürmäge gelerler» diýdi. ¹¹Emma men: «Meniň ýaly adam gaçarmy? Heý-de meniň ýaly adam diri galmak üçin içki otagda gizlenermi? Ýok, men içki otaga girjek däl!» diýdim. ¹²Şemagýany Hudaýyň ibermändigine göz ýetirdim. Ol hamala bir pygamber hökmünde maňa şu zatlary diýdi, sebäbi Tobyýa bilen Sanballat ony hakyna tutupdylar. ¹³Ol meni gorkuzyp, meniň şeýle hereket edip, günä gazanmagyma itergi bermek maksady bilen hakyna tutulypdy. Men şeýle edäýen bolsam, olar meni biabraý edip kemsidip biljekdiler.

¹⁴Eý, Hudaýym, Tobyýa bilen Sanballatyň bu eden işlerini unutma, şeýle hem, pygamber aýal Nogadýa bilen meni gorkuzmak islän beýleki pygamberleriň edenlerini hem unutma!

Diwar gurluşygy tamamlanýar

¹⁵Elli iki günden soň, Elul aýynyň ýigrimi bäşi güni^[4] diwar gurluşygy tamamlandy. ¹⁶Biziň duşmanlarymyzyň we töweregimizdäki milletleriň ählisi muny eşidenlerinde, gaty gorkup, muny özlerine kemlik bildiler. Sebäbi olar bu işiň Hudaýymyzyň kömegi bilen edilendigine göz ýetirdiler. ¹⁷Mundan başga-da, şol günler Ýahudanyň begleri Tobyýa köp hat ýolladylar. Tobyýanyň hatlary hem olara geldi. ¹⁸Ýahudada köp adam Tobyýa bilen kasam edişipdi, çünki Tobyýa Aranyň ogly Şekanýanyň giýewsidi. Onuň ogly Ýehohanan hem Berekýanyň ogly Meşullamyň gyzyna öýlenipdi. ¹⁹Şeýle hem olar meniň ýanymda onuň ýagşy işleri hakda gürrüň etdiler. Meniň diýýän sözlerimi hem oňa ýetirdiler. Tobyýa-da meni gorkuzjak bolup, maňa hatlar ýollady.

7-nji bap

¹Ine, diwar örülip, gapylar ýerine oturdyldy, derwezebanlar, aýdymçylar, lewiler bellendi. ²Onsoň men doganym Hanany bilen galanyň serkerdesi Hananýany Iýerusalime häkim edip belledim. Çünki ol ynamdar adam bolup, köplere garanda, Hudaýdan has gaty gorkýardy. ³Men olara şeýle tabşyryk berdim: «Gün gyzýança, Iýerusalimiň derwezeleri açylmasyn. Gün ýaşan çagy, entek derwezebanlar nobatçylykdan gitmänkäler, gapylary gulplasynlar. Iýerusalimiň ilatyndan garawullar goýuň; olaryň käbiri öz goramaly ýerlerinde we beýlekileri bolsa öz öýleriniň öňünde bolsunlar».

Sürgünden gaýdyp gelenleriň sanawy

(Ezra 2:1-70)

⁴Şäher giň hem uludy, emma onuň içindäki ilat welin azdy, jaýlar salynmandy. ⁵Onsoň nesilleri boýunça hasaba almak üçin begleri, baştutanlary we halky üýşürmegi Hudaýym ýüregime saldy. Men ýesirlikden ilkinji dolanyp gelenleriň nesilleri bilen geçirilen ilat ýazuwyny gözläp tapdym. Onda şular ýazylandy: ⁶Babyl patyşasy Nebukadnesar tarapyndan ýesir alnyp, Babyla sürgün edilenleriň nesillerinden Iýerusalimdäki we Ýahudadaky öz galalaryna gaýdyp gelenleri, ine, şulardy: ⁷Zerubabyl, Ýeşuwa, Nehemýa, Azarýa, Ragamýa, Nahamany, Mordekaý, Bilşan, Misperet, Bigwaý, Nehum we Bagana dagy bilen geldiler.

Ysraýyl halkynyň erkek adamlarynyň sany: ⁸Paroşyň nesilleri: iki müň bir ýüz ýetmiş iki adam; ⁹Şepatýanyň nesilleri: üç ýüz ýetmiş iki adam; ¹⁰Aranyň nesilleri: alty ýüz elli iki adam; ¹¹Ýeşuwanyň we Ýowabyň neslinden — Pahatmowabyň nesilleri: iki müň sekiz ýüz on sekiz adam; ¹²Eýlamyň nesilleri: bir müň iki ýüz elli dört adam; ¹³Zatunyň nesilleri: sekiz ýüz kyrk bäş adam; ¹⁴Zakaýyň nesilleri: ýedi ýüz altmyş adam; ¹⁵Binnuýyň nesilleri: alty ýüz kyrk sekiz adam; ¹⁶Bebaýyň nesilleri: alty ýüz ýigrimi sekiz adam; ¹⁷Azgadyň nesilleri: iki müň üç ýüz ýigrimi iki adam; ¹⁸Adonykamyň nesilleri: alty ýüz altmyş ýedi adam; ¹⁹Bigwaýyň nesilleri: iki müň altmyş ýedi adam; ²⁰Adiniň nesilleri: alty ýüz altmyş bäş adam; ²¹Ateriň, ýagny Hizkiýanyň nesilleri: togsan sekiz adam; ²²Haşumyň nesilleri: üç ýüz ýigrimi sekiz adam; ²³Bezaýyň nesilleri: üç ýüz ýigrimi dört adam; ²⁴Harybyň nesilleri: bir ýüz on iki adam; ²⁵Gibgonyň nesilleri: togsan bäş adam; ²⁶Beýtullahamyň we Netopanyň ýaşaýjylary: bir ýüz segsen sekiz adam; ²⁷Anatodyň ýaşaýjylary: bir ýüz ýigrimi sekiz adam; ²⁸Beýtazmawediň ýaşaýjylary: kyrk iki adam; ²⁹Kirýatýegarymyň, Kepiranyň we Beýerodyň ýaşaýjylary: ýedi ýüz kyrk üç adam; ³⁰Ramanyň we Gebanyň ýaşaýjylary: alty ýüz ýigrimi bir adam; ³¹Mikmaşyň ýaşaýjylary: bir ýüz ýigrimi iki adam; ³²Beýteliň we Aýyň ýaşaýjylary: bir ýüz ýigrimi üç adam; ³³Beýleki Nebonyň ýaşaýjylary: elli iki adam; ³⁴Beýleki Eýlamyň nesilleri: bir müň iki ýüz elli dört adam; ³⁵Harymyň nesilleri: üç ýüz ýigrimi adam; ³⁶Ýerihonyň nesilleri: üç ýüz kyrk bäş adam; ³⁷Loduň, Hadydyň we Ononyň nesilleri: ýedi ýüz ýigrimi bir adam; ³⁸Senanyň nesilleri: üç müň dokuz ýüz otuz adam.

³⁹Ruhanylar: Ýeşuwanyň kowmyndan Ýedaýanyň nesilleri: jemi dokuz ýüz ýetmiş üç adam; ⁴⁰Immeriň nesilleri: bir müň elli iki adam; ⁴¹Paşhuryň nesilleri: bir müň iki ýüz kyrk ýedi adam; ⁴²Harymyň nesilleri: bir müň on ýedi adam; ⁴³lewiler: Hodawýanyň nesilleri, ýagny Ýeşuwanyň we Kadmyýeliň nesilleri: ýetmiş dört adam; ⁴⁴aýdymçylar: Asafyň nesilleri bir ýüz kyrk sekiz adam; ⁴⁵derwezebanlar: Şallumyň, Ateriň, Talmonyň, Akubyň, Hatytanyň, Şobaýyň nesilleri: bir ýüz otuz sekiz adam; ⁴⁶ybadathana hyzmatkärleri: Sihanyň, Hasupanyň, Tabagotyň, ⁴⁷Keýrosyň, Siganyň, Padonyň, ⁴⁸Lebananyň, Hagabanyň, Şalmaýyň, ⁴⁹Hananyň, Gidolyň, Geharyň, ⁵⁰Reýaýanyň, Resiniň, Nekodanyň, ⁵¹Gazamyň, Uzanyň, Paseýanyň, ⁵²Besaýyň, Megunymyň, Nepusymyň, ⁵³Bakbugyň, Hakupanyň, Harhuryň, ⁵⁴Baslutyň, Mehidanyň, Harşanyň, ⁵⁵Barkosyň, Siseranyň, Temanyň, ⁵⁶Nesiýanyň, Hatypanyň nesilleri; ⁵⁷Süleýmanyň hyzmatkärleriniň nesillerinden: Sotaýyň, Soperetiň, Peridanyň, ⁵⁸Ýaglanyň, Darkonyň, Gidolyň, ⁵⁹Şepatýanyň, Hatylyň, Pokeret Hasebaýymyň we Amonyň nesilleri. ⁶⁰Ähli ybadathana hyzmatkärleriniň we Süleýmanyň hyzmatkärleriniň nesilleriniň jemi üç ýüz togsan iki adam boldy.

⁶¹Telmeladan, Telharşadan, Kerupdan, Adondan we Immerden çykanlar, ýöne öz uruglaryny, öz aslyny ýa-da özleriniň Ysraýyla degişlidiklerini subut edip bilmedikler şulardy: ⁶²Delaýanyň, Tobyýanyň we Nekodanyň nesilleri: alty ýüz kyrk iki adam; ⁶³şeýle hem ruhanylardan: Hobaýanyň nesilleri, Hakosyň nesilleri we gilgatly Barzyllaýyň gyzlaryndan aýal alyp, olaryň ady bilen atlandyrylan Barzyllaýyň nesilleri. ⁶⁴Bular öz ýazgylaryny nesilleri boýunça hasaba alnanlaryň arasyndan gözlediler, emma tapyp bilmediler. Şonuň üçinem olar galp ruhanylar hökmünde ruhanylykdan çykaryldylar. ⁶⁵Häkim olara Urymy we Tummymy^[5] ulanyp bilýän ruhany tapylýança, iň mukaddes nahardan iýmezligi tabşyrdy. ^66-67Ýedi müň üç ýüz otuz ýedi aýaldyr erkek hyzmatkärleri hem-de iki ýüz kyrk bäş erkek we aýal aýdymçylary hasap etmäniňde, ähli halkyň sany kyrk iki müň üç ýüz altmyşdy. ^68-69Olaryň dört ýüz otuz bäş düýesi we alty müň ýedi ýüz ýigrimi sany-da eşegi bardy. ⁷⁰Käbir urugbaşylar iş üçin peşgeşler berdiler. Häkim hazyna ýigrimi gadak^[6] töweregi altyn, elli legen, bäş ýüz otuz laý ruhany eşigini berdi. ⁷¹Käbir urugbaşylar bolsa gurluşyk gaznasyna sekiz ýarym batman^[7] töweregi altyn, altmyş bäş batman^[8] kümüş berdiler. ⁷²Halkyň galan böleginiň beren zatlary, sekiz ýarym batman töweregi altyn, elli sekiz batman^[9] kümüş we altmyş ýedi laý ruhany eşiginden ybarat boldy.

⁷³Ruhanylar, lewiler, halkyň käbiri, ybadathana derwezebanlary, aýdymçylary, hyzmatkärleri we bütin ysraýyl halky öz galalarynda ornaşdylar.

Ýedinji aý gelende, ysraýyllaryň hemmesi öz galalaryndadylar.

8-nji bap

Ezra halka kanuny okap berýär

¹Ähli halk edil bir adam ýaly bolup, Suw derwezesiniň öňündäki meýdança ýygnandy. Onsoň olar ruhany we mürze Ezradan Reb tarapyndan Ysraýyla berlen Musanyň Töwradyny getirmegini soradylar. ²Şeýdip, ýedinji aýyň birinji güni^[10] Ezra Töwradyny halkyň öňüne getirdi. Diňläp, erkeklerdir aýallaryň we beýleki düşünip biljekleriň öňünde hemmesi ol ýerdedi. ³Onsoň ol Suw derwezesiniň öňündäki meýdançada erkekleriň we aýallaryň we beýleki düşünip biljekleriň öňünde ir ertirden günortana çenli ony okady. Bütin halk Töwradyny üns berip diňledi. ⁴Mürze Ezra ýörite şu maksat üçin gurlan agaç sekiniň üstünde durdy. Onuň sag gapdalynda Matytýa, Şema, Anaýa, Uryýa, Hilkiýa we Magaseýa, çep gapdalynda bolsa Pedaýa, Mişaýyl, Malkyýa, Haşum, Haşbadana, Zakarýa we Meşullam dagy durdular. ⁵Ezra bütin halkyň gözüniň alnynda kitaby açdy. Ol hemmeden ýokarda durdy. Ol kitaby açanda, bütin halk ör turdy. ⁶Onsoň Ezra Beýik Hudaý Rebbe alkyş aýtdy. Ähli jemagat elini ýokary galdyryp: «Omyn. Omyn» diýip jogap berdi. Soňra olar ýüzlerini ýere berip, Rebbe sežde etdiler. ⁷Soňra olar ýerlerinden turup, hersi öz ýerinde durdular. Lewiler: Ýeşuwa, Bany, Şerebýa, Ýamyn, Akup, Şabetaý, Hodyýa, Magaseýa, Kelita, Azarýa, Ýozabat, Hanan, Pelaýa dagy halka kanuny düşündirdiler. ⁸Olar kitapdan, Hudaýyň kanunyndan jikme-jik okap, onuň manysyny halka düşündirdiler. ⁹Kanunyň sözlerini eşidende, halk aglady. Onsoň häkim Nehemýa, ruhany hem mürze Ezra we kanuny düşündirýän lewiler halka ýüzlenip, şeýle diýdiler: «Bu gün Hudaýyňyz Reb üçin mukaddes gündür. Şonuň üçin ýas tutup aglaşmaň! ¹⁰Baryň ýagly et iýiň, süýji şerap içiň. Bişirmäge zady ýoklara paý iberiň, çünki bu gün Rebbimiz üçin mukaddes gündür. Gam çekmäň, çünki Taňrymyzyň eçilýän şatlygy size güýç-kuwwat berer». ¹¹Şeýdip, lewiler: «Ümsüm boluň, bu gün mukaddes gündür, gamgyn bolmaň!» diýip, halky köşeşdirdiler. ¹²Onsoň bütin halk iýip-içip, özlerinde bar zatlaryny başgalar bilen paýlaşyp, uly şagalaň etmäge gitdiler. Çünki olar okalyp berlen sözlere düşünipdiler.

Çatma baýramy

¹³Ikilenji gün bütin halkyň urugbaşylary, ruhanylardyr lewiler bilen bile mürze Ezranyň ýanyna kanunyň sözlerini öwrenmäge üýşdüler. ^14-15Olar kanunda: «Ysraýyl halky ýedinji aýda baýramçylyk döwründe çatmalarda ýaşasyn. „Daglara çykyp, zeýtun, igde, mirt, palma we beýleki gyrymsy agaçlaryň şahalaryny getirip, kanunda ýazylyşy ýaly çatma guruň!“ diýip, özleriniň ähli galalarynda we Iýerusalimde jar çekdirip mälim etmeklerini Reb Musa arkaly tabşyrdy» diýlen ýazgyny tapdylar. ¹⁶Onsoň adamlar şahalar getirip, her kim öz öýüniň üçeklerinde, howlularynda, Hudaýyň öýüniň howlularynda, Suw derwezesiniň, Efraýym derwezesiniň ýanyndaky meýdançalarda özlerine çatma dikdiler. ¹⁷Ýesirlikden gaýdyp gelenleriň ählisi çatma dikip, onda wagtlaýyn boldular. Çünki Nunuň ogly Ýeşuwanyň döwründen tä şol güne çenli ysraýyl halky beýle zat etmändi. Olar şeýle uly şady-horramlyk etdiler. ¹⁸Baýramçylygyň birinji gününden ahyrky gününe çenli Ezra her gün Hudaýyň Töwratdan okady. Olar ýedi günläp baýram etdiler. Sekizlenji gün bolsa buýrulyşy ýaly, mukaddes ýygnak geçirildi.

9-njy bap

¹Ýedinji aýyň ýigrimi dördüne ysraýyl halky agyz beklemäge ýygnanyşdy. Olar jul geýnip, başlaryndan gum sowrupdy. ²Ysraýyllar ähli kese ýerlilerden özlerini aýryp, öz günälerini, ata-babalarynyň etmişlerini boýun aldylar. ³Duran ýerlerinden ör turup, günüň dörtden bir bölegini öz Hudaýy Rebbiň Töwradyny okap geçirdiler we beýleki dörtden birinde bolsa günälerini boýun alyp, öz Hudaýy Rebbe sežde etdiler. ⁴Lewileriň sekisinde Ýeşuwa, Bany, Kadmyýel, Şebanýa, Bunny, Şerebýa, Bany we Kenany dagy durdular. Olar gaty ses bilen Hudaýy Rebbi çagyrdylar. ⁵Onsoň lewiler Ýeşuwa, Kadmyýel, Bany, Haşabneýa, Şerebýa, Hodyýa, Şebanýa we Petahýa dagy şeýle diýdiler: «Ör turuň we ezelden ebedä çenli bolan Hudaýyňyz Rebbi şöhratlandyryň! Ýa Reb, alkyşlardan, öwgülerden üstün bolan şöhratly adyňa alkyş bolsun!»

Tutuş halk toba edýär

⁶Ezra şeýle diýdi «Reb Sen, diňe Sensiň. Gögi, arşy ähli ýyldyzlary bilen, Ýeri we ondaky barça zatlary, deňizleri we olardaky ähli janly-jandarlary ýaradan Sensiň. Hemmesine Sen jan berýäň. Gögüň goşunlary Saňa sežde edýärler. ⁷Ýa Beýik Hudaý, Ybramy saýlap, ony babyllaryň Ur galasyndan çykaryp, oňa Ybraýym adyny beren Sensiň. ⁸Öz huzuryňda ýüregini sadyk tapyp, kenganlaryň, hetleriň, amorlaryň, perizleriň, ýabuslaryň, girgaşlaryň ýurduny nesline bermek hakda onuň bilen äht edişen we ähtini ýerine ýetiren adalatly Hudaýsyň. ⁹Sen ata-babalarymyzyň Müsürde başyndan inen külpetlerini gördüň; Gyzyl deňziň^[11] kenaryndaky perýatlaryny eşitdiň. ¹⁰Faraonyň garşysyna, onuň ähli hyzmatkärleriniň we onuň ýurdunyň ähli ilatynyň garşysyna alamatlar, gudratlar görkezdiň. Çünki Sen olaryň biziň atalarymyza garşy tekepbirlik bilen hereket edendiklerini bilýärdiň. Sen Özüňe şu günlere çenli öçmejek şöhratly at gazandyň. ¹¹Deňziň ortasynda gury ýerden geçerleri ýaly, Sen olaryň öňünde deňzi ikä böldüň. Olaryň yzlaryndan kowalaýanlary bolsa çuňluga, daş bölegi ýaly möwç urýan suwlara taşladyň. ¹²Üstesine-de, olara gündizlerine bulut sütüni bilen ugur görkezip, gijelerine ot sütüni bilen ýöremeli ýollaryny ýagtyltdyň. ¹³Sen Sinaý dagynyň depesine inip, gökden olar bilen gürleşdiň. Olara dogry hökümler, hak kanunlar, oňat parzlar hem tabşyryklar berdiň. ¹⁴Öz mukaddes Sabat günüňi olara aýan etdiň. Guluň Musanyň üsti bilen olara tabşyryklar, parzlar we kanunlar berdiň. ¹⁵Ajyganlarynda, gökden çörek inderdiň, suwsanlarynda, gaýadan suw çykardyň. Berjek diýip wada eden ýurduňy gidip eýelemegi Sen olara emr etdiň. ¹⁶Emma ata-babalarymyz tekepbirlik hem boýnuýogynlyk etdiler, Seniň tabşyryklaryňa gulak asmadylar. ¹⁷Gulak asmakdan boýun towlap, olaryň arasynda Seniň görkezen gudratlaryňy ýatdan çykardylar. Emma olar boýnuýogynlyk edip, Müsürdäki gulçulyklaryna dolanyp barmak üçin özlerine ýolbaşçy bellediler. Emma Sen geçirimli, merhemetli, rehimdar, giň göwünli we sadyk söýgä baý Hudaý. Sen olary terk etmediň. ^18-19Olar hatda özlerine göle heýkelini ýasap: „Sizi Müsürden çykaran hudaý, ine, şudur!“ diýip, Saňa erbet dil ýetirenlerinde-de, beýik rehimdarlygyň üçin Sen olary çölde ýeke taşlamadyň. Olara ýol görkezmäge gündizlerine bulut sütünini, gijelerine-de ýörejek ýollaryny ýagtyldyp, gitmeli ugurlaryny görkezer ýaly ot sütünini depelerinden aýyrmadyň. ²⁰Olara öwüt bermek üçin paýhasly Ruhuňy berdiň. Mannany olaryň agzyndan kesmediň, suwsanlarynda suw berdiň. ²¹Olary kyrk ýyllap çölde eklediň, hiç zada zar etmediň. Olaryň eşikleri könelmedi, aýaklary gabarmady. ²²Olara patyşalyklary, halklary berip, her bir künjegi deň paýladyň. Şeýdip, olar Heşbon patyşasy Sihonyň ýurduny we Başan patyşasy Oguň ýurduny eýelediler. ²³Nesillerini gögüň ýyldyzlary kimin köpeldip, olary eýelemäge bararsyňyz diýip atalaryna aýdan ýurduňa getirdiň. ²⁴Olaryň nesilleri gelip, ýurdy eýelediler. Sen ýurduň ilatyny, kenganlary olara boýun egdirdiň. Halanlaryny etsinler diýip ýurduň halklaryny patyşalary bilen birlikde olaryň ellerine berdiň. ²⁵Şeýdip, olar galaly şäherleri, mes toprakly ýerleri basyp aldylar. Içi oňat zatlardan doly öýleri, gazylan guýulary, üzüm baglaryny, zeýtun baglaryny, köp sanly miweli agaçlary eýelediler. Şeýdip, olar iýip doýdular, semrediler. Seniň uly sahawatyňdan lezzet aldylar.

²⁶Muňa garamazdan, olar gulak asmazak boldular. Olar Saňa garşy pitne turzup, Seniň kanunyňy ýigrendiler. Saňa tarap öwrülmelidiklerini duýduran pygamberleriňi öldürdiler. Saňa erbet dil ýetirdiler. ²⁷Şonuň üçinem Sen olary duşmanlarynyň eline berdiň. Duşmanlary olara ezýet berdiler. Horluk çekýärkäler, olar Saňa nalyş etdiler. Sen olaryň nalasyny gökden eşitdiň. Beýik rehimdarlygyň bilen ysraýyllary duşman elinden halas eder ýaly halasgärler berdiň. ²⁸Emma janlary aram tapan badyna, olar Seniň öňüňde ýene-de pislik etdiler. Sen olary duşmanlarynyň elinde galdyrdyň. Duşmanlary olaryň üstünden agalyk sürdüler. Ýöne olar ýene Saňa nalyş edenlerinde, Sen gökden olaryň nalasyna gulak saldyň. Rehimdarlygyň bilen olary ençeme gezek halas etdiň. ²⁹Sen olara Öz kanunyňa tarap öwrülmeklerini duýdurdyň. Emma olar şonda-da tekepbirlik edip, Seniň tabşyryklaryňa boýun egmediler, hökümleriňi ret etdiler. Hökümleri berjaý eden ýaşar. Olar gerişlerini ýükden sowup, boýnuýogynlyk etdiler, diňlemediler. ³⁰Sen ençeme ýyllap, olar bilen sabyrly bolduň. Pygamberleriň arkaly, Öz Ruhuň bilen olara duýdurdyň. Emma şonda-da olar gulak asmadylar. Şonuň üçin hem Sen olary ýurtlaryň halklarynyň eline berdiň. ³¹Emma Öz tükenmez rehimdarlygyň bilen olary bütinleý ýok etmediň ýa-da terk etmediň. Çünki Sen merhemetli, rehimdar Hudaýsyň.

³²Eý, ähtini we sadyk söýgüsini saklaýan Hudaýymyz! Beýik, gudratly hem haýbatly Hudaý! Aşur patyşalarynyň döwründen tä şu güne çenli patyşalarymyzyň, baştutanlarymyzyň, ruhanylarymyzyň, pygamberlerimiziň, ata-babalarymyzyň, Seniň halkyň bolan biziň başymyzdan inen jebir-jepalar Seniň gözüňe az görünmesin. ³³Başymyzdan inen ähli jezalarda Sen adalatly bolduň. Çünki Sen wepaly bolsaň-da, biz erbetlik etdik. ³⁴Patyşalarymyz, baştutanlarymyz, ruhanylarymyz we ata-babalarymyz Seniň kanunyňy tutmadylar. Seniň beren tabşyryklaryňa, duýduryşlaryňa gulak asmadylar. ³⁵Olar öz patyşalyklarynda, Seniň beren bolçulygyňda, Seniň beren giň we mes toprakly mekanyňda Saňa gulluk etmediler, öz pis işlerinden el çekmediler. ³⁶Ine, biz şu güne çenli guldurys. Miwesini, nygmatyny iýsinler diýip ata-babalarymyza beren ýurduňda biz guldurys. ³⁷Mundan önýän bol hasyl bolsa günälerimiz zerarly Seniň üstümizden goýan patyşalaryňa gidýär. Olar biziň, mal-garalarymyzyň üstünden isledikleriçe höküm sürýärler. Biz bolsak, agyr muşakgat içindediris».

³⁸Bu zatlaryň hemmesi üçin biz Seniň bilen ýazmaça berk äht edişýäris. Bu möhürli hata baştutanlarymyzyň, lewilerimiziň we ruhanylarymyzyň atlary ýazylýar.

10-njy bap

¹Möhürli hata ady ýazylanlar:

Hakalýanyň ogly häkim Nehemýa, Sidkiýa, ²Seraýa, Azarýa, Ýermeýa, ³Paşhur, Amarýa, Malkyýa, ⁴Hatuş, Şebanýa, Malluk, ⁵Harym, Meremot, Abadýa, ⁶Danyýel, Gineton, Baruk, ⁷Meşullam, Abyýa, Miýamyn, ⁸Magazýa, Bilgaý, Şemagýa — bular ruhanylardyr.

⁹Lewiler: Azanýanyň ogly Ýeşuwa, Henadadyň ogullaryndan Binnuý, Kadmyýel. ¹⁰Olaryň doganlary Şebanýa, Hodyýa, Kelita, Pelaýa, Hanan, ¹¹Mika, Rehop, Haşabýa, ¹²Zakur, Şerebýa, Şebanýa, ¹³Hodyýa, Bany, Beninu.

¹⁴Halk ýolbaşçylaryndan: Paroş, Pahatmowap, Eýlam, Zatu, Bany, ¹⁵Bunny, Azgat, Bebaý, ¹⁶Adonyýa, Bigwaý, Adin, ¹⁷Ater, Hizkiýa, Azur, ¹⁸Hodyýa, Haşum, Bezaý, ¹⁹Haryp, Anatot, Nebaý, ²⁰Magpygaş, Meşullam, Hezir, ²¹Meşezabel, Sadok, Ýaduwa, ²²Pelatýa, Hanan, Anaýa, ²³Hoşeýa, Hananýa, Haşup, ²⁴Halloheş, Pilha, Şobek, ²⁵Rehum, Haşabna, Magaseýa, ²⁶Ahyýa, Hanan, Anan, ²⁷Malluk, Harym, Bagana.

Kanuny saklamak baradaky şertnama

^28-29Galan halk, ruhanylar, lewiler, ybadathana derwezebanlary, aýdymçylary, hyzmatkärleri we Hudaýyň kanunyna uýmak üçin özlerini ýerli halklardan bölüp aýranlaryň hemmesi — olaryň aýallary, ogul-gyzlary, kanuna düşünip bilýänleriň bary öz garyndaşlary we olaryň begleri bilen birleşdiler. Olar Hudaýyň guly Musanyň üsti bilen berlen kanuna görä ýaşamaga, Hökmürowan Rebbimiziň ähli tabşyryklaryny, hökümlerini, parzlaryny saklap, olary berjaý etmäge ant içdiler, ýerine ýetirmeýänleri bolsa näletlediler. ³⁰Biz ýerli halklar bilen gyz alşyp-berişmeris. ³¹Eger ýerli halklar Sabat güni satmaga harytlar ýa-da galla getirseler-de, biz olardan Sabat we mukaddes günlerde hiç zat satyn almarys. Her ýedinji ýyl biz ýere dynç bereris hem-de algylarymyzyň baryny geçeris.

^32-33Şeýle hem biz her ýyl bir mysgal kümşi^[12], Hudaýymyzyň öýüniň hyzmaty üçin bermegi özümize borç edindik. Bu kümüş hödür çöregi, hemişelik galla sadakasy, hemişelik ýakma gurbanlygy, Sabat günleri, Täze Aý baýramlary we beýleki baýramlar, mukaddes sadakalar, Ysraýyly günäsinden saplama gurbanlyklary üçin ulanylar. ³⁴Biz halk, ruhanylar we lewiler bije atyşyp, her ýyl bellenen wagtlarda Hudaýymyzyň öýüne oduny haýsy urugyň getirmelidigini şertleşdik. Bu odunlar kanunda ýazylyşy ýaly, Hudaýymyz Rebbiň gurbanlyk sypasynda ýakylmalydy. ³⁵Ýerimiziň ilkinji hasylyny we her bir agaçdan önen ilkinji miweleri her ýyl Rebbiň öýüne getirmegi özümize borç edinýäris. ³⁶Kanunda ýazylyşy ýaly, nowbahar ogullarymyzy Hudaýyň öýünde hyzmat edýän ruhanylaryň ýanyna getirip, ilkinji mal-garalarymyzy, sürülerimiziň ilki bolan öküzçelerini, goýun-geçilerimiziň ilkinji erkek owlak-guzularyny olara eltip bereris. ³⁷Her ýyl ilkinji galladan edilen hamyry, öz sadakalarymyzy, dürli miweleri, täze şeraby, ýagy ruhanylara, Hudaýymyzyň öýüniň ammarlaryna tabşyrarys. Ýerimizden önýän hasylyň ondan bir bölegini lewilere bereris. Çünki galalarymyzda lewiler hasylyň ondan birini ýygnaýarlar. ³⁸Lewiler hasylyň ondan birini ýygnaýarkalar, Harun neslinden bir ruhany olaryň ýanynda bolar. Lewiler hem özleri üçin toplanan tutuş hasylyň ondan bir bölegini Hudaýymyzyň öýüniň ammarlaryna tabşyrarlar. ³⁹Çünki ysraýyl halky we lewiler gallany, täze şerap we ýag sadakasyny ammarlara getirmelidirler. Ol ýerde mukaddes ýeriň gap-gaçlary, hyzmat edýän ruhanylar, derwezebanlardyr aýdymçylar bolýandyr.

Biz Hudaýymyzyň öýüni terk etmeris.

11-nji bap

Iýerusalimde ýaşaýan adamlar

¹Halk baştutanlary Iýerusalimde ýaşadylar. Ilatyň galany bije atyşyp, mukaddes şäher bolan Iýerusalimde ýaşar ýaly, her on maşgaladan birini saýladylar. Galan dokuzysy bolsa beýleki galalarda galdylar. ²Halk Iýerusalimde ýaşamaga meýletin isleg bildirenleriň hemmesine ak pata berdi.

³Iýerusalimde mesgen tutanlar welaýat baştutanlarydy. Ýöne ruhanylar, lewiler, ybadathana hyzmatkärleri, Süleýmanyň hyzmatkärleriniň nesilleri we beýleki ysraýyl adamlarynyň hersi Ýahudanyň galalaryndaky öz galasynda, öz mülkünde mesgen tutdular. ⁴Ýahuda we benýamin tireleriniň käbirleri Iýerusalimde ýaşadylar. Ýahuda tirelerinden: Zakarýanyň agtygy Uzyýanyň ogly Ataýa. Onuň ata-babalaryna Peresiň neslinden bolan Amarýa, Şepatýa, Mahalalel degişlidir. ⁵Kolhozeniň agtygy, Barugyň ogly Magaseýa. Onuň ata-babalaryna Hazaýa, Adaýa, Ýoýaryp we Zakarýa degişlidir. Bular Ýahudanyň ogly Şilonyň neslindendi. ⁶Iýerusalimde mesgen tutan Peresiň ähli nesilleri dört ýüz altmyş sekiz edermen urşujylardan ybaratdy.

⁷Benýamin tiresiniň adamlary: Ýogediň agtygy Meşullamyň ogly Sallu. Onuň ata-babalaryna Pedaýa, Kolaýa, Magaşeýa, Itiýel we Ýeşagýa degişlidir. ⁸Sallunyň ýakyn garyndaşlary Gabaý hem Sallaý. Jemi dokuz ýüz ýigrimi sekiz benýaminli Iýerusalimde ýaşaýardy. ⁹Zikriniň ogly Ýowel olaryň ýolbaşçysydy. Hasenuwanyň ogly Ýahuda bolsa şäheriň üstünden baştutanlyk edýän ikinji adamdy.

¹⁰Ruhanylardan: Ýoýarybyň ogly Ýedaýa we Ýakin. ¹¹Meşullamyň agtygy Hilkiýanyň ogly Seraýa. Onuň ata-babalaryna Sadok, Meraýot we Hudaýyň öýüniň baştutany bolan Ahytup degişlidir. ¹²Olaryň Hudaýyň öýüniň işini edýän garyndaşlarynyň jemi sekiz ýüz ýigrimi iki adamdy. Ata-babalary Emasy, Zakarýa, Paşhur we Malkyýa bolan Pelalýanyň agtygy Ýerohamyň ogly Adaýa. ¹³Onuň doganlary, urugbaşylary iki ýüz kyrk ikidi. Azareliň ogly Ahzaýyň agtygy Emaşsaý. Onuň ata-babalaryna Meşillemot we Immer degişlidir. ¹⁴Olaryň doganlary bir ýüz ýigrimi sekiz edermen urşujylardy. Olaryň ýolbaşçysy Hagedolymyň ogly Zabdyýeldi.

¹⁵Lewilerden: Azrykamyň agtygy, Haşubyň ogly Şemagýa. Onuň ata-babalaryna Haşabýa we Buni degişlidir. ¹⁶Lewileriň baştutanlaryndan bolan, Hudaýyň öýüniň daşarky işlerine seredýän Şabetaý we Ýozabat. ¹⁷Dilegde şükür etmäge başlananda öňüni başlaýan, Asafyň neslinden bolan Zabdynyň agtygy, Mikanyň ogly Matanýa. Doganlarynyň arasynda onuň orunbasary Bakbukýa; Ýedutunyň neslinden Galalyň agtygy, Şammuwanyň ogly Abda bardy. ¹⁸Mukaddes şäherde ýaşaýan lewileriň jemi iki ýüz segsen dörtdi. ¹⁹Derwezebanlar Akup, Talmon we onuň derwezeleri saklaýan doganlary bir ýüz ýetmiş ikidi. ²⁰Ysraýylyň, ruhanylaryň we lewileriň galanlary bolsa Ýahudanyň ähli galalarynda, öz mülklerindediler. ²¹Emma ybadathana hyzmatkärleri Ofelde ýaşaýardylar. Siha bilen Gişpa olara ýolbaşçylyk edýärdiler. ²²Iýerusalimdäki lewileriň ýolbaşçysy Uzydy. Ol Haşabýanyň agtygy Banynyň ogludyr. Onuň ata-babalaryna Hudaýyň öýünde gulluk edýän aýdymçylardan bolan Asafyň neslinden Matanýa we Mika degişlidir. ²³Patyşa tarapyndan olara degişli ýörite perman bardy we aýdymçylaryň her güni üçin azyk harjy bellenipdi. ²⁴Ýahuda nesliniň Zera urugyndan Meşezabeliň ogly Petahýa halka degişli her bir işde patyşanyň ýanynda wekilçilik edýärdi.

Beýleki galalardaky we obalardaky halk

²⁵Halkyň köp bölegi obalarda, öz ekin meýdanlarynyň ýanynda ýaşadylar. Ýahuda halkynyň käbirleri Kirýatarbada, Dibonda, Ýekabseýelde we olaryň töweregindäki obalarda ýaşadylar. ²⁶Olar şeýle hem Ýeşuwada, Moladada, Beýtpeletde, ²⁷Hasarşugalda, Beýerşebada we onuň obalarynda mesgen tutdular. ²⁸Olar Ziklag galasynda, Mekonada we onuň golaýyndaky obalarda ýaşaýardylar. ²⁹Eýnrimmonda, Sorgada, Ýarmutda, ³⁰Zanowada, Adullamda we bu galalaryň ýanyndaky obalarda ýaşaýardylar. Olar Lakyşda, onuň golaýyndaky meýdanlarda, Azekada we onuň obalarynda ýaşaýardylar. Olar Beýerşebadan Hinnom deresine çenli aralykda mesgen tutdular. ³¹Benýamin ogullary, Gebada, Mikmaşda, Aýada, Beýtelde, golaýdaky obalarda, ³²Anatotda, Nopda we Ananýada, ³³Hasorda, Ramada we Gitaýymda, ³⁴Hadytda, Sebogymda we Neballatda, ³⁵Lotda, Onoda we hünärmentler deresinde mesgen tutdular. ³⁶Ýahudada ýaşaýan lewileriň käbir toparlary benýaminlere goşuldylar.

12-nji bap

¹Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl we Ýeşuwa bilen gelen ruhanylardyr lewiler:

Seraýa, Ýermeýa, Ezra, ²Amarýa, Malluk, Hatuş, ³Şekanýa, Rehum, Meremot, ⁴Ydo, Ginetoý, Abyýa, ⁵Miýamyn, Magadýa, Bilga, ⁶Şemagýa, Ýoýaryp, Ýedaýa, ⁷Sallu, Amok, Hilkiýa, Ýedaýa. Ýeşuwanyň döwründe bular öz doganlarynyň we ruhanylaryň baştutanlarydylar.

⁸Lewiler: Ýeşuwa, Binnuý, Kadmyýel, Şerebýa, Ýahuda we Matanýa öz doganlary bilen şükür edilende ýolbaşçylyk edýärdiler. ⁹Olaryň doganlary Bakbukýa bilen Unny hem ybadat edilende olaryň garşysynda durardylar. ¹⁰Ýeşuwa Ýoýakymyň atasydyr. Ýoýakym Elýaşybyň atasydyr. Elýaşyp Ýoýadanyň atasydyr. ¹¹Ýoýada Ýonatanyň atasydyr. Ýonatan Ýaduwanyň atasydyr.

¹²Ýoýakymyň baş ruhany bolan döwründe şu ruhanylar urugbaşylar bolupdylar: Seraýa urugyndan Meraýa, Ýermeýa urugyndan Hananýa, ¹³Ezra urugyndan Meşullam, Amarýa urugyndan Ýehohanan, ¹⁴Meliku urugyndan Ýonatan, Şebanýa urugyndan Ýusup, ¹⁵Harym urugyndan Adna, Meraýot urugyndan Helkaý, ¹⁶Ydo urugyndan Zakarýa, Gineton urugyndan Meşullam, ¹⁷Abyýa urugyndan Zikri, Minýamyn urugyndan we Mogadýa urugyndan Piltaý, ¹⁸Bilga urugyndan Şammuwa, Şemagýa urugyndan Ýonatan, ¹⁹Ýoýaryp urugyndan Matenaý, Ýedaýa urugyndan Uzy, ²⁰Sallaý urugyndan Kallaý, Amok urugyndan Eber, ²¹Hilkiýa urugyndan Haşabýa, Ýedaýa urugyndan Netanel.

Ruhany we lewi uruglarynyň ýazgysy

²²Bu ýazga Elýaşybyň, Ýoýadanyň, Ýohananyň we Ýaduwanyň döwründe lewi urugbaşylary girizildi. Şeýle hem Darýuş parsyň döwrüne çenli bolan ruhanylar ýazyldy. ²³Lewileriň urugbaşylary taryh ýazgylaryna Elýaşybyň ogly Ýohananyň döwrüne çenli ýazylgydylar. ²⁴Lewiler baştutanlary Haşabýa, Şerebýa we Kadmyýeliň ogly Ýeşuwa bir tarapda, doganlary-da beýleki tarapda durup, Hudaýyň guly Dawudyň tabşyryşy ýaly, gezek-gezegine alkyş okap, şükür edýärdiler. ²⁵Matanýa, Bakbukýa, Abadýa, Meşullam, Talmon we Akup ybadathana derwezeleriniň ýanyndaky ammarlary goraýan derwezebanlardy. ²⁶Bu adamlar Ýosadagyň agtygy Ýeşuwanyň ogly Ýoýakymyň hem-de häkim Nehemýanyň, şeýle-de ruhany, mürze Ezranyň döwründe ýaşadylar.

Iýerusalimiň diwary Hudaýa bagyş edilýär

²⁷Iýerusalim diwary bagyş edilende, lewileri Iýerusalime getirjek bolup, ähli ýerlerden gözlediler. Lewiler şatlyk, şükürlerdir we aýdymlar bilen kimwallar, arfalar we liralar bilen Iýerusalim diwarynyň bagyş ediliş dabarasyny bellemek üçin gerekdi. ^28-29Aýdymçylar Iýerusalimiň töweregindäki ýerlerden, netofalylaryň obalaryndan, şeýle hem Beýtgilgaldan, Geba we Azmawet etraplaryndan ýygnandylar. Çünki aýdymçylar Iýerusalimiň töwereginde özlerine obalar gurupdylar. ³⁰Ruhanylar we lewiler özlerini tämizlänlerinden soň, halky, derwezeleri we diwary-da tämizlediler.

³¹Soňra men Ýahuda baştutanlaryny diwara çykardym. Dabaraly ýöriş edip, şükür edýän iki uly topary belledim. Olaryň biri diwaryň üsti bilen saga, Dökün derwezesine tarap gitdi. ³²Olaryň yzyndan Hoşagýa we Ýahuda baştutanlarynyň ýarysy, ³³Azarýa, Ezra, Meşullam, ³⁴Ýahuda, Benýamin, Şemagýa we Ýermeýa gitdi. ³⁵Şeýle hem elleri surnaýly käbir ruhany ogullary: Şemagýanyň agtygy, Ýonatanyň ogly Zakarýa. Onuň ata-babalaryna Asafyň urugyndan Matanýa, Mikaýa we Zakur degişlidir. ³⁶Onuň garyndaşlary: Şemagýa, Azarel, Milalaý, Gilalaý, Magaý, Netanel, Ýahuda we Hanany dagy ýörediler. Olaryň ellerinde Hudaýyň adamy Dawudyň saz gurallary bardy. Mürze Ezra hem olaryň öňünden gitdi. ³⁷Bulak derwezesiniň ýanynda öňlerindäki Dawut şäherine eltýän basgançaklardan diwaryň uçudyna çykdylar. Dawudyň köşgüniň üstünden gündogara tarap ýöräp, Suw derwezesine geldiler. ³⁸Şükür edýänleriň beýleki topary diwaryň üsti bilen ýöräp, çep tarapa gitdiler. Menem halkyň ýarysy bilen bularyň yzyndadym. Biz Tamdyr diňiniň üsti bilen geçip, Giň diwara çenli ýöredik. ³⁹Efraýym derwezesiniň üstünden Köne derwezesine, Balyk derwezesine, Hananel diňine, Ýüzler diňine we Goýun derwezesine çenli gidip, Garawul derwezesine ýetip durduk. ⁴⁰Şükür edýänleriň iki topary Hudaýyň öýünde durdy. Men hem ýanymdaky baştutanlaryň ýarysy bilen durdum. ^41-42Meniň toparymda surnaý çalýan şu ruhanylar bardy: Elýakym, Magaseýa, Minýamyn, Mikaýa, Elýogeýnaý, Zakarýa, Hananýa; aýdymçylar: Magaseýa, Şemagýa, Elgazar, Uzy, Ýehohanan, Malkyýa, Eýlam we Ezer bardy. Aýdymçylar öz ýolbaşçylary Ýizrahýa bilen aýdym aýtdylar. ⁴³Şol gün olar köp gurbanlyklar berip şatlandylar. Çünki Hudaý olara uly şatlyk eçilipdi. Aýallardyr çagalar-da şatlanyşyp, Iýerusalimiň şowhuny alyslardan eşidildi.

Ybadathana jogapkärçilikleri

⁴⁴Şol gün ybadathana üçin berilýän gatançlaryň, ilkinji miweleriň we ondan birleriň saklanýan ammarlaryna gözegçiler goýuldy. Olar ruhanylar we lewiler üçin kanun tarapyndan galalaryň meýdanlaryna görä kesgitlenen paýlary ýygnamalydylar. Çünki ýahudalar ruhanylaryň we lewileriň hyzmatyndan hoşaldylar. ⁴⁵Olar aýdymçylar bilen derwezebanlaryň, Dawudyň we ogly Süleýmanyň tabşyrygyny berjaý edişleri ýaly, öz Hudaýynyň hyzmatyny edip, tämizlik işine seretdiler. ⁴⁶Çünki owaldan, Dawudyň we Asafyň günlerinde aýdymçylaryň ýolbaşçysy bardy. Hudaýa alkyş we şükür aýdymlary aýdylýardy. ⁴⁷Zerubabylyň we Nehemýanyň döwründe bütin ysraýyl halky aýdymçylara we derwezebanlara gündelik paý berýärdi. Şeýle hem ysraýyllar lewilere degişli paýy aýry goýýardylar. Lewiler hem Harunyň nesillerine degişli paýy aýry goýýardylar.

13-nji bap

Nehemýanyň soňky işleri

¹Şol gün olar halka Musanyň kitabyny okap berdiler. Kitapdan: «Ammon ýa-da Mowap halky Hudaýyň halkyna asla goşulmaly däldir» diýen ýazgyny tapdylar. ²Çünki olar ysraýyl halkyny çörek we suw bilen garşylaman, gaýtam, olary näletlesin diýip, Bilgamy hakyna tutdular. Ýöne Hudaýymyz näleti ýalkanyşa öwürdi. ³Halk bu kanuny eşidip, keseki milletlerden bolanlaryň baryny Ysraýyldan bölüp aýyrdy.

^4-5Mundan ozal Hudaýymyzyň öýüniň otaglaryna gözegçi bellenen we Tobyýanyň garyndaşy bolan ruhany Elýaşyp Tobyýa üçin giň bir otag taýynlan eken. Öň şol otagda galla sadakasyny, ýakymly ysly tütetgini, gap-gaçlary tabşyryk boýunça lewilere, aýdymçylara we derwezebanlara berilýän gallanyň, şerabyň, ýagyň ondan birini hem-de ruhanylar üçin gatançlary saklaýan ekenler. ^6-7Bu zatlar bolýan wagty men Iýerusalimde däldim, sebäbi Babyl patyşasy Artakserksiň otuz ikinji ýylynda men onuň ýanyna gitdim. Biraz wagt geçensoň, men patyşadan rugsat alyp, Iýerusalime dolandym. Gelibem, Elýaşybyň Hudaýyň öýüniň howlularynda Tobyýa üçin bir otag taýynlap, nädogry iş edendigini eşitdim. ⁸Muňa meniň gaty gaharym geldi. Tobyýanyň ähli öý goşlaryny otagdan çykaryp zyňdym. ⁹Soňra men buýruk berip, otaglary tämizletdim. Onsoň ybadathana gap-gaçlaryny, galla sadakasyny, ýakymly ysly tütetgini yzyna getirip goýdum.

¹⁰Men lewileriň paýlarynyň berilmändigini hem eşitdim. Şonuň üçinem ybadathanada hyzmat eden lewiler we aýdymçylar öz ekin meýdanlaryna giden ekenler. ¹¹Men baştutanlary ýazgaryp, olardan: «Näme üçin Hudaýyň öýi terk edilipdir?» diýip soradym. Onsoň men lewileri we aýdymçylary ýygnap, olary öňki wezipelerine goýdum. ¹²Soňra ähli ýahudalar ammarlara gallanyň, şerabyň, ýagyň ondan birini getirdiler. ¹³Ammarlara gözegçi edip, men Şelemýa ruhanyny, Sadok mürzäni lewilerdenem Pedaýany belledim. Olaryň kömekçisi edip, Matanýanyň agtygy, Zakuryň ogly Hanany goýdum. Çünki bularyň hemmesi dogruçyl adamlar saýylýardy. Indi olaryň borjy doganlarynyň hakyny paýlamakdy. ¹⁴Eý, Hudaýym, Seniň öýüň we onuň hyzmaty üçin eden oňat işlerimiň ählisini ýadyňa sal.

¹⁵Şol günler men Ýahudada käbir adamlaryň Sabat güni üzüm sykýandygyny, bugdaý desselerini getirip, eşeklerine ýükläp ýörendiklerini gördüm. Şeýle hem olar Sabat güni şerap, üzüm, injir we her hili ýükleri Iýerusalime daşaýardylar. Onsoň men olara Sabat güni hiç zat satmaly däldigini duýdurdym. ¹⁶Şäherde ýaşaýan surlular hem balyk we dürli harytlar getirip, Sabat güni Iýerusalimdäki ýahuda halkyna satýardylar. ^17-18Onsoň men Ýahudanyň beglerine käýäp, olara: «Sabat gününi harlap, bu edýän işiňiz näme? Siziň atalaryňyz hem şeýle etmänmidi? Ata-babalarymyzyň şeýle edenligi zerarly Hudaýymyz bu belalary biziň başymyza, bu şäheriň başyna getirmänmidi? Siz Sabat gününi harlamak bilen, Ysraýylyň üstünden has-da güýçli gazap inderýärsiňiz!» diýdim.

¹⁹Her Sabat gününiň öňüsyrasy, agşam garaňky gatlyşyberende, men Iýerusalimiň derwezeleriniň ýapylmalydygyny tabşyrdym. Sabat geçýänçä, olar açylmasyn diýip buýruk berdim. Onsoň men Sabat güni içerik ýük girizilmesin diýip, öz hyzmatkärlerimiň birnäçesini derwezede goýdum. ²⁰Şondan soň täjirler we dürli haryt satýanlar birki sapar gijäni Iýerusalimiň daşynda geçirdiler. ²¹Emma men olara: «Näme üçin gijäni diwaryň düýbünde geçirýärsiňiz? Eger ýene şeýle edäýseňiz, menden eýgilige garaşmaň!» diýip duýduryş berdim. Şondan soň olar Sabat güni gelmediler. ²²Soňra men lewilere özlerini tämizläp, mukaddes Sabat gününi tutmak üçin gelip, derwezeleri goramaklygy buýurdym. Eý, Hudaýym, meniň haýryma muny ýatlap, merhemetiň çäksizligine görä, meni aman sakla! ²³Şol günler men aşdotly, ammonly we mowaply aýallara öýlenen ýahudylary-da gördüm. ²⁴Olaryň çagalarynyň ýary aşdot dilinde gepläp, ýahuda dilinde gepläp bilmeýärdiler, olar dürli halklaryň dillerinde gepleýärdiler. ²⁵Onsoň men olara käýedim, näletledim, käbirlerini urdum, saçlaryny ütdüm. Olara Hudaýyň adyndan ant içirip, şeýle diýdim: «Gyzlaryňyzy olaryň ogullaryna bermäň, ogullaryňyza, özüňize olaryň gyzlaryny almaň! ²⁶Ysraýyl patyşasy Süleýman şeýle aýallar zerarly günä etmedimi näme? Köp milletleriň arasynda onuň ýaly patyşa ýokdy. Ol Hudaýyň halanydy. Hudaý ony bütin Ysraýylyň üstünden patyşa etdi, emma keseki milletden bolan aýallar oňa günä etdirdiler. ²⁷Indi biz siziň hem keseki milletlerden aýal alyp, şeýle pislik edip, Hudaýymyza biwepalyk edýändigiňiz barada eşitmelimi?»

²⁸Baş ruhany Elýaşybyň ogly Ýehoýadanyň ogullaryndan biri horonly Sanballatyň giýewsidi. Şonuň üçin men ony ýanymdan kowdum. ²⁹Eý, Hudaýym, olaryň bu etmişini unutma. Çünki olar ruhanylyga ysnat getirdiler, ruhanylaryň we lewileriň ähtini bozdular.

³⁰Şeýdip, men halky kesekileriň täsirinden sapladym. Ruhanylar bilen lewileriň wezipelerini paýlaşdyryp, hersiniň etmeli işlerini belledim. ³¹Men wagtynda odun bilen üpjün edilişini, ilkinji miweleriň getirilişini ýola goýdum.

Eý, Hudaýym, meni ýagşylykda ýatla!

Ester

Giriş

Ester kitabynda ýahudylaryň Purym baýramynyň şanly seneleriň hataryna goşulmagyna sebäp bolan wakalar beýan edilýär. Alymlaryň çaklamalaryna görä, bu taryhy wakalar Ýahuda ýurdunyň Pars şalygyna degişli bolan döwründe, bu şalygyň b.e.öň 331-nji ýylda beýik serkerde Isgender Zülkarneýniň tarapyndan basylyp alynmagyň öňüsyrasynda bolup geçýär.

Ýahudylar Pars şalygynda gaty az sanlydylar. Şonuň üçin-de, olar duşmanlaryna baştutanlyk edýän Haman tarapyndan ýok edilme howpy astynda ýaşaýardylar. Ýahudy Mordekaý öz gyzlygy Ester bilen kitabyň baş gahrymanlarydyr. Ester öz gözelligi we oňat gylyk-häsiýetleri bilen Pars patyşasynyň merhemetini gazanyp, şa aýaly bolýar. Patyşanyň aýallarynyň köp bolandygyna garamazdan, Ester onuň iň söýgüli aýalydy. Ester köşkde ýüpek geýip, bal iýse-de, öz halkynyň howp astynda ýaşaýandygyny unutmaýar. Ol elinde baryny edip, öz halkyny duşmanlarynyň hile-pirimlerinden halas edýär.

Kitap Hudaýyň adyny agzamazdan, Oňa doga-dileg edilmezden, ýahudy halkynyň duşmanlaryndan halas bolşuny beýan etmek bilen, Mukaddes Ýazgylaryň beýleki kitaplaryndan tapawutlanýar. Emma Hudaýyň ady gönüden-göni agzalmasa-da, ýahudy Mordekaý we onuň gyzlygy Ester Hudaýyň buýrugyny berjaý edip, agyz beklediler. Şeýdip, olar tutuş ysraýyl halky üçin agyz beklemä we perýada degişli kada-kanunlary dikeltdiler.

Mazmuny

Ester şa aýaly bolýar 1:1—2:23

Haman ýahudylary ýok etmegiň küýüne düşýär 3:1—5:14

Haman öldürilýär 6:1—7:10

Ýahudylar duşmanlaryny derbi-dagyn edýärler 8:1—10:3

1-nji bap

Kserks patyşa meýlis guraýar

¹Bu waka Kserks patyşanyň döwründe bolup geçipdi. Kserks Hindistan bilen Efiopiýanyň aralygyndaky bir ýüz ýigrimi ýedi welaýatyň üstünden şalyk sürýärdi. ²Şol döwürde Kserks patyşa Suza galasyndaky tagtynda oturyp, ýurtda şalyk sürýärdi. ³Patyşalygynyň üçünji ýylynda ol özüniň ähli begleri hem köşk emeldarlary üçin meýlis gurady. Meýlise Parsyň we Madaýyň harby ýolbaşçylary, han-begleri we welaýatlaryň häkimleri gatnaşdylar. ⁴Ol ýüz segsen günläp patyşalygynyň egsilmez baýlyklaryny, öz belent mertebesini we şöhratyny görkezdi.

⁵Şol günler geçenden soň, Suza galasynda baý-garyp diýmän bütin halk üçin köşgüň howlusyndaky bagda patyşa ýedi günläp meýlis gurady. ⁶Howly ak we mawy reňkli perdeler bilen bezelendi, olar al gyrmyzy we nepis zygyr ýüplük bilen mermer sütünlerdäki kümüş halkajyklara berkidilendi. Altyn-kümüşden ýasalan kürsüler sadap, mermer we beýleki gymmatbaha daşlar bilen nagyşlanan ýanýodada goýlandy. ⁷Şol ýere gelen adamlara biri-birinden üýtgeşik bolan altyn pyýalalarda patyşanyň baýlygyna laýyk şa şerabyndan bolelinlikde berildi. ⁸Şerap diýseň boldy. Patyşa myhmanlara isledikleriçe şeraby sahylyk bilen bermekligi öz hyzmatkärlerine buýurdy. ⁹Şa aýaly Waşty hem Kserks patyşanyň köşgünde aýallar üçin meýlis gurady.

Şa aýaly Waşty Kserks patyşanyň buýrugyna boýun egmeýär

^10-11Meýlisiň ýedinji güni şerapdan serhoş bolan Kserks patyşa şa aýaly Waştynyň başyna şalyk täjini geýdirip, ony öz huzuryna getirmeklerini köşkde hyzmat edýän ýedi agtasyna: Mehumana, Bizta, Harbona, Bigta, Abagta, Zetara we Karkasa buýurdy. Ol bütin halka we beglere onuň gözelligini görkezmek isledi, çünki ol görmegeý aýaldy. ¹²Patyşanyň agtalary onuň buýrugyny şa aýaly Waşta ýetirenlerinde, ol patyşanyň huzuryna barmakdan boýun gaçyrdy. Muňa patyşanyň gaty gahary gelip, onuň kalbynda gazap ody lowlady.

¹³Kanuny we höküm çykarylyşy oňat bilýän adamlardan maslahat soramak adat bolansoň, patyşa şol döwri oňat bilýän akyldarlardan maslahat sorady. ¹⁴Olar patyşanyň iň ýakyn adamlary, onuň ýörite maslahatçylary, Parsyň we Madaýyň ýedi begi: Karşena, Şetar, Admata, Tarşyş, Meres, Marsena hem-de Memukan dagylardy. Olar patyşanyň huzurynda iň beýik wezipeleri eýelediler. ¹⁵Patyşa olardan: «Kserks patyşanyň agtalary arkaly beren tabşyrygyny ýerine ýetirmändigi üçin, şa aýaly Waşta kanuna görä nähili çäre görmeli?» diýip sorady. ¹⁶Soňra Memukan patyşanyň we begleriň öňünde şeýle diýdi: «Şa aýaly Waşty diňe patyşa garşy däl-de, eýsem patyşa Kserksiň ähli welaýatlaryndaky hemme han-beglere we halka garşy gabahat iş etdi. ¹⁷Çünki şa aýalyň bu hereketini ähli aýallar eşiderler, şunlukda, olar hem öz ärlerini kemsidip, olara ýigrenç bilen seredip başlarlar. Olar: „Kserks patyşa şa aýaly Waştynyň öz huzuryna getirilmegini buýurdy, emma ol patyşanyň huzuryna barmakdan boýun gaçyrdy“ diýerler. ¹⁸Hut şol günüň özünde şa aýalyň bu hereketini eşiden Pars we Madaý begleriniň aýallary patyşanyň beglerine gulak asmazlar. Bu olarda ýigrenç, gahar-gazap döreder. ¹⁹Eger patyşa oňlasa, goý, ol bir perman çykarsyn. Şa aýaly Waşty mundan beýläk Kserks patyşanyň huzuryna barmaly däldir diýlip, parslaryň we madaýlaryň kanunlaryna girizilsin we üýtgedilmesin. Şeýle hem, goý, patyşa Waştynyň şa aýallyk derejesini ondan gowurak başga birine bersin. ²⁰Şeýdip, patyşanyň çykaran permany onuň bütin patyşalygynda yglan edilse, baýu-garyp ähli aýallar öz ärlerine hormat goýarlar». ²¹Bu maslahat patyşanyň hem-de onuň begleriniň göwnünden turdy we patyşa edil Memukanyň aýdyşy ýaly hem etdi. ²²Ol her bir erkek öz öýüne hojaýyn bolsun diýip, her halka öz dilinde yglan edip, özüniň bütin patyşalygyndaky welaýatlara hersiniň öz ýazuwynda, öz dilinde hatlar ýollady.

2-nji bap

Ester şa aýaly bolýar

¹Şu wakalardan soň Kserks patyşanyň gahary ýatyşyp, ol şa aýaly Waşty, onuň eden işi hem-de oňa garşy çykarylan perman barada pikirlendi. ²Onsoň patyşanyň emeldarlary oňa şeýle teklip etdiler: «Goý, patyşa üçin görmegeý, ýaş, boý gyzlary tapsynlar. ³Olary Suza galasynda ýerleşen haremhana getirtmek üçin, patyşa öz patyşalygyndaky bütin welaýatlarda synçylary bellesin. Olar patyşanyň aýallara sakçylyk edýän agtasy Hegaýyň gözegçiligi astynda goýulsynlar; olara owadanlyk serenjamlary berilsin. ⁴Patyşanyň göwnüne ýaran gyzlaryň biri şa aýaly Waştynyň deregine şa aýaly bolsun». Bu teklip patyşa ýarap, ol olaryň aýdyşy ýaly hem etdi.

⁵Suza galasynda Mordekaý atly bir ýahudy bardy. Ol benýamin tiresinden bolan Kişiň çowlugy, Şimginiň agtygy, Ýaýyryň ogludy. ⁶Ýahuda patysasy Ýekonýa^[1] bilen birlikde Kiş hem Iýerusalimden Babyla ýesir edilipdi. Olary Babyl patysasy Nebukadnesar ýesir edip äkidipdi. ⁷Mordekaý daýysynyň gyzy Hadassany, ýagny Esteri özi terbiýeläp kemala getiripdi, çünki ol gyzyň ejesi-de, kakasy-da ýokdy. Ol syratly, görmegeý boý gyzdy. Onuň ejesi, kakasy ölenden soň, Mordekaý ony özüne gyzlyga alypdy. ⁸Şeýdip, patyşanyň tabşyrygy we permany yglan edilip, birtopar boý gyzlar Suza galasyna getirilip, Hegaýyň gözegçiligi astynda goýuldy. Ester hem patyşanyň köşgüne getirilip, aýallara sakçylyk edýän Hegaýyň gözegçiligine berildi. ⁹Bu gyz Hegaýyň göwnünden turup, onuň merhemetini gazandy. Ol dessine Esteri owadanlyk serenjamlary hem-de iýmitden ýetdik paý bilen üpjün edip, patyşanyň köşgünden ýedi kenizi saýlap, ony kenizler bilen bile haremhananyň iň oňat ýerine geçirdi. ¹⁰Ester öz milleti we maşgalasy barada hiç zat aýtmady, çünki Mordekaý bu barada dil ýarmazlygy oňa tabşyrypdy. ¹¹Esteriň hal-ýagdaýyny we oňa näme bolýanyny bilmek üçin, Mordekaý her gün haremhananyň howlusynyň öňünde gezmelärdi.

¹²Patyşanyň huzuryna barmazdan öň, aýallar düzgüni boýunça gyz on iki aýlyk timar beriş döwrüni geçmelidi. Bu döwürde gyzlara alty aý mür ýagy bilen, alty aý hem atyrlar hem-de owadanlyk serenjamlary bilen timar berilýärdi. ¹³Boý gyz patyşanyň huzuryna gidende, oňa haremhanadan özi bilen äkitmäge soran zadyny bererdiler. ¹⁴Ol gyz agşam patyşanyň ýanyna gidip, ertesi patyşanyň gyrnak aýallaryna seredýän agtasy Şagaşgazyň gözegçiligi astyndaky ikinji haremhana gaýdyp gelerdi. Patyşanyň göwnüne ýarap, patyşa adyny tutup çagyrýança, ol ikilenç patyşanyň huzuryna barmazdy.

¹⁵Ester Mordekaýyň gyzlygy, onuň daýysy Abyhaýylyň gyzydy. Patyşanyň huzuryna barmak nobaty ýetende, ol patyşanyň aýallara gözegçilik edýän agtasy Hegaýyň aýdanlaryndan başga hiç zat soramady. Ester özüni görenleriň barynyň göwnünden turdy. ¹⁶Ester Kserksiň patyşalygynyň ýedinji ýylynyň onunjy aýy bolan Tebet aýynda patyşanyň huzuryna äkidildi. ¹⁷Ähli aýallaryň içinden patyşa Esteri saýlady. Ol patyşanyň nazarynda beýleki gyzlaryň ählisinden köp merhemet we mähir gazandy. Şeýdip, ol Esteriň başyna şalyk täjini geýdirip, ony şa aýaly Waştynyň ýerine öz şa aýaly etdi. ¹⁸Soňra patyşa Esteriň hatyrasyna özüniň ähli begleri hem-de köşk emeldarlary üçin meýlis gurady. Ol ähli welaýatlara dynçlyk berdi, hemmelere sahylyk bilen sowgat-serpaýlar etdi.

Mordekaý patyşanyň janyny halas edýär

¹⁹Boý gyzlar ikinji gezek bir ýere toplanylanda, Mordekaý köşk emeldarydy. ²⁰Ester Mordekaýyň tabşyryşy ýaly özüniň maşgalasy we milleti hakynda olara hiç zat aýtmandy, çünki ol Mordekaýyň tabşyryklaryny özüniň terbiýelenen wagtyndakysy ýaly ýerine ýetirýärdi. ²¹Mordekaýyň köşk emeldary bolup işleýän döwründe patyşanyň gapy saklaýan agtalary Bigtan we Tereş gaharlanyp, Kserks patyşany öldürmegi ýüreklerine düwdüler. ²²Mordekaý muny bilip, şa aýaly Estere habar berdi. Ester hem muny Mordekaýyň adyndan patyşa habar berdi. ²³Bu iş barlanylyp, munuň, hakykatdan-da, şeýledigine göz ýetirilenden soň, olaryň ikisi-de dardan asyldy. Bu waka patyşanyň huzuryndaky ýyl ýazgylaryna ýazyldy.

3-nji bap

Haman ýahudylary ýok etmegiň küýüne düşýär

¹Şu wakalardan soň Kserks patyşa agak tiresinden bolan Hammedatanyň ogly Hamanyň wezipesini beýgeldip, ony öz ýanyndaky emeldarlaryň ählisinden ýokarda goýdy. ²Patyşanyň köşgündäki ähli köşk emeldarlary dyza çöküp, Hamana tagzym etdiler, çünki patyşa olara şeýle tabşyryk beripdi. Emma Mordekaý oňa dyza çöküp, tagzym etmekden boýun towlady. ³Patyşanyň köşk emeldarlary Mordekaýdan: «Sen näme üçin patyşanyň tabşyrygyny ýerine ýetirmekden boýun towlaýarsyň?» diýip soradylar. ⁴Olar Mordekaýa bu barada irginsiz aýtsalar-da, ol bulara gulak asmazdy. Mordekaýyň bu hereketine Hamanyň takadynyň ýetjekdigini ýa-da ýetmejekdigini bilmek üçin, köşk emeldarlary muny Hamana habar berdiler, çünki Mordekaý olara özüniň ýahudydygy barada aýdypdy. ⁵Mordekaýyň dyza çöküp, özüne tagzym etmeýändigini görende, Haman gahar-gazapdan doldy. ⁶Emma Hamana diňe Mordekaýyň özüne el gatmaklyk ýeterlik däldi. Şeýlelikde, Mordekaýyň haýsy halkdandygyny oňa mälim edenlerinden soň, Haman Kserksiň bütin patyşalygyndaky ähli ýahudylary, Mordekaýyň tutuş halkyny ýok etmegiň küýüne düşdi.

⁷Kserks patyşanyň şalygynyň on ikinji ýylynyň birinji aýy bolan Nisan aýynda, şu dildüwşügiň amala aşyryljak aýyny we gününi bilmeklik üçin, olar Hamanyň öňünde pur, ýagny bije atdylar. Bije on ikinji aý bolan Adar aýynyň on üçüne^[2] düşdi. ⁸Soňra Haman Kserkse patyşa şeýle diýdi: «Siziň patyşalygyňyzyň ähli welaýatlaryndaky halklaryň arasyna ýaýran, ýöne olardan aýry ýaşaýan bir halk bar. Olaryň kanunlary-da beýleki halklaryňkydan üýtgeşik. Mundan başga-da, olar patyşanyň kanunlaryny berjaý etmeýärler. Olara beýle zada ýol bermeklik patyşanyň bähbidine däl. ⁹Eger patyşa oňlasa, goý, olaryň ýok edilmegi barada bir perman ýazylsyn. Patyşanyň hazynalaryna goýmak üçin, men patyşanyň hazynadarlarynyň eline on ýedi müň batman^[3] kümüş bererin». ¹⁰Şeýlelikde, patyşa barmagyndaky möhür ýüzügini çykaryp, Hammedatanyň ogly, ýahudylaryň duşmany, agak tiresinden bolan Hamanyň eline berdi. ¹¹Patyşa Hamana: «Kümüş-de, halk-da seniň ygtyýaryňa berilýär, olara isläniňi et» diýdi.

¹²Birinji aýyň on üçüne patyşanyň mürzeleri çagyryldy. Hamanyň tabşyrygy boýunça patyşanyň ähli welaýatlardaky hökümdarlaryna we häkimlerine, bütin halkyň beglerine, her welaýata öz ýazuwynda, her halka öz dilinde perman ýazyldy. Perman patyşanyň adyndan ýazylyp, onuň ýüzügi bilen möhürlenildi. ¹³On ikinji aý bolan Adar aýynyň on üçüne ýahudylaryň uludan kiçä baryny: aýallary we çagalary bir günde gyryp, bütinleý ýok edip, ähli mal-mülklerini basyp almaklyk barada ähli welaýatlara çaparlardan elin hatlar iberildi. ¹⁴Şol gün üçin taýyn bolar ýaly, bu permanyň nusgasy her bir welaýatda perman hökmünde çykarylyp, bütin halka yglan edilmelidi. ¹⁵Çaparlar patyşanyň buýrugy bilen gyssagly ýola düşdüler. Perman Suza galasynda çykaryldy. Patyşa bilen Haman içmäge oturdylar. Suzada welin aljyraňňylykdy.

4-nji bap

Mordekaý Esterden kömek soraýar

¹Mordekaý bolup geçen ähli zatlar hakynda eşidende, ýakasyny ýyrtyp, jul geýnip, başyndan kül sowurdy we şäheriň ortasyna çykyp, dady-perýat etdi. ²Ol patyşa köşgüniň derwezesine çenli geldi, çünki jul geýnen adam derwezeden içeri girmeli däldi. ³Patyşanyň tabşyrygyny we permanyny eşiden ähli welaýatlardaky ýahudylar agyz bekläp, aglaşyp, dady-perýat bilen uly ýas tutdular. Olaryň köpüsi jul geýnip, kül üstünde oturdylar.

⁴Esteriň kenizleri we agtalary gelip, muny oňa habar berenlerinde, şa aýaly uly gaýga batdy. Ol Mordekaýa juluň deregine geýer ýaly eginbaş iberdi, emma ol olary kabul etmedi. ⁵Soňra Ester öz hyzmatynda durýan patyşanyň agtalaryndan biri bolan Hatagy çagyryp, oňa Mordekaýyň ýanyna baryp, nämeleriň bolýandygyny we sebäbiniň nämedigini bilmekligi tabşyrdy. ⁶Hatak patyşanyň derwezesiniň öňündäki şäher meýdançasyna, Mordekaýyň ýanyna gitdi. ⁷Mordekaý oňa özi bilen bolup geçen zatlaryň barysy barada hem-de ýahudylary ýok etmek üçin Hamanyň patyşanyň hazynasyna goýmagy wada beren kümşüniň mukdaryna çenli aýdyp berdi. ⁸Şeýle hem, Mordekaý özlerini derbi-dagyn etmek baradaky Suzada çykarylan permanyň ýazuw nusgasyny Estere görkezip, düşündirmegi üçin Hataga berdi. Ol Estere patyşanyň huzuryna baryp, ondan öz halkyna rehim etmegini sorap, öz adamlary üçin oňa ýalbarmagyny tabşyrmaklygy Hatakdan haýyş etdi. ⁹Hatak Esteriň ýanyna gidip, Mordekaýyň ähli tabşyryklaryny oňa aýtdy. ¹⁰Soňra Ester Hatak bilen gepleşip, ondan Mordekaýa şeýle habar iberdi: ¹¹«Erkekdigine ýa-da aýaldygyna garamazdan, patyşanyň ýanyna çakylyksyz gelen adam babatda bir kanun bar — ölüm, diňe patyşanyň altyn hasasyny uzadan adamy diri galýar. Patyşanyň ähli köşk emeldarlary we onuň ähli welaýatlaryndaky adamlary muny bilýärler. Men otuz gün bäri patyşanyň ýanyna çagyrylamok». ¹²Olar Esteriň sözlerini Mordekaýa aýtdylar. ¹³Mordekaý hem Estere olardan şeýle jogap iberdi: «Patyşanyň köşgünde bolanyň üçin bar ýahudylaryň içinden ýeke özüň aman galaryn öýtme. ¹⁴Çünki sen şunuň ýaly pursatda ümsüm otursaň, onda ýahudylar başga ýerden ýardam tapyp, halas bolarlar, ýöne sen we seniň kakaň maşgalasy heläk bolar. Belki, sen şunuň ýaly pursatlar üçin şa aýaly bolansyň!» ¹⁵Soňra Ester Mordekaýa şeýle jogap beriň diýdi: ¹⁶«Bar, Suzadaky ähli ýahudylary ýygna, meniň üçin agyz bekläň, üç gije-gündizläp iýmäň, içmäň. Men we meniň kenizlerim-de siz ýaly agyz bekläris. Şondan soň kanundan çykýan hem bolsam, patyşanyň ýanyna giderin. Goý, ölsem öleýin». ¹⁷Soňra Mordekaý gidip, hemme zady Esteriň tabşyryşy ýaly etdi.

5-nji bap

Ester patyşany we Hamany meýlise çagyrýar

¹Üçülenji güni Ester özüniň şa lybasyny geýip, patyşa köşgüniň içki otagynda, patyşanyň tagty ýerleşen otagynyň garşysynda durdy. Patyşa köşgüň agzyndaky otagda öz şalyk tagtynda otyrdy. ²Patyşa şa aýaly Esteriň içki otagda duranyny görende, Ester patyşanyň nazarynda merhemet gazandy. Patyşa elindäki altyn hasasyny Estere tarap uzatdy. Soňra Ester oňa golaý baryp, hasanyň ujuna elini degirdi. ³Patyşa oňa: «Şa aýaly Ester, saňa näme gerek? Näme islegiň bar? Patyşalygymyň ýarysy hem bolsa, ol saňa berler» diýdi. ⁴Ester oňa: «Eger patyşa oňlasa, şa we Haman şu gün meniň patyşa üçin guran meýlisime gelsinler» diýip jogap berdi. ⁵Soňra patyşa: «Esteriň islegini bitirmek üçin, Hamany tiz getiriň» diýdi. Şeýlelikde, patyşa we Haman Esteriň guran meýlisine geldiler. ⁶Şerap içip otyrkalar, patyşa Estere: «Näme dilegiň bar? Ol saňa berler. Näme islegiň bar? Patyşalygymyň ýarysy hem bolsa berler» diýdi. ⁷Ester: «Meniň dilegim, islegim şudur: ⁸„Eger men patyşanyň göwnünden turan bolsam, patyşa dilegimi bitirip, islegimi ýerine ýetirmegi oňlasa, patyşa bilen Haman ertir meniň olar üçin gurjak meýlisime gelsinler. Men ertir patyşanyň soragyna jogap bererin“» diýdi.

Haman Mordekaýy öldürmegiň küýüne düşýär

⁹Şol gün Haman şadyýan, göwnühoş bolup çykyp gaýtdy. Emma patyşa köşgüniň derwezesinde, Mordekaýyň özünden heder edip, ýerinden turmandygyny görende, Haman Mordekaýa garşy gahar-gazapdan doldy. ¹⁰Muňa garamazdan, Haman özüni saklap, öýüne gaýtdy. Ol öýüne dostlaryny çagyryp, aýaly Zereşiň hem olara goşulmagyny sorady. ¹¹Haman olara öz ummasyz baýlyklaryny, näçe oglunyň bardygyny, patyşanyň özüniň wezipesini beýgeldip, beýleki beglerden we köşk emeldarlaryndan ýokarda goýup, eden hezzet-hormatlaryny sanap berdi. ¹²Haman gürrüňiniň üstüni ýetirip şeýle diýdi: «Hatda şa aýaly Ester hem öz guran meýlisine patyşa bilen birlikde menden başga hiç kimi çagyrmady. Men ertir hem patyşa bilen birlikde onuň meýlisine çagyryldym. ¹³Ýöne patyşanyň köşgüniň derwezesinde oturýan Mordekaý ýahudyny görenimde, bu zatlaryň hemmesi puja çykýar». ¹⁴Soňra aýaly Zereş we ähli dostlary oňa: «Beýikligi elli tirsek bolan bir dar agajyny taýýarlasynlar. Ertir patyşa aýt, goý, ol şol dar agajyndan Mordekaýy asdyrsyn. Soňra şatlanyp, patyşa bilen bile meýlise git» diýdiler. Bu pikir Hamana ýarady. Ol dar agajyny taýýarlatdy.

6-njy bap

Patyşa Mordekaýa hezzet-hormat edýär

¹Şol gije patyşanyň gözüne uky gelmän, ol köşgüň ýyl ýazgylaryny getirmegi buýurdy. Ony patyşanyň öňünde okadylar. ²Ondan patyşanyň gapy saklaýan agtalary Bigtana bilen Tereşiň Kserks patyşanyň janyna kast etmek niýetleriniň bardygy barada Mordekaýyň aýdan zatlary hakyndaky ýazgy tapyldy. ³Patyşa: «Munuň üçin Mordekaýa näme hezzet-hormat edildi?» diýdi. Patyşanyň emeldarlary: «Oňa hiç zat edilmedi» diýdiler. ⁴Patyşa: «Howluda kim bar?» diýip sorady. Edil şol wagt Mordekaý üçin taýýarlanan dar agajyndan ony asdyrmak barada patyşa bilen gepleşmek üçin, Haman köşgüň daşky howlusyna giripdi. ⁵Patyşanyň emeldarlary oňa: «Howluda Haman bar» diýdiler. Patyşa: «Goý, ol içeri girsin» diýdi. ⁶Şeýdip, Haman içeri girdi. Patyşa ondan: «Patyşanyň aýratyn hormatlamak isleýän adamyna näme edilse, gowy bolar?» diýip sorady. Haman öz içinden: «Patyşa menden başga kimi şeýle hormatlasyn?» diýip pikirlendi. ^7-9Haman patyşa: «Patyşanyň aýratyn hormatlamak isleýän adamyna, patyşanyň geýen şa lybaslary, patyşanyň münen, dabaraly şaý-sepler bilen bezelen aty getirilip, şa lybaslary we aty patyşanyň iň atly-abraýly beglerinden biriniň eline berilsin; goý, ol patyşanyň aýratyn hormatlamak isleýän adamyny geýindirsin, goý, ol ony ata mündürip, şäheriň açyk meýdançasynda jar çekip: „Patyşanyň aýratyn hormatlamak isleýän adamyna şeýle edilýär“ diýip aýlasyn» diýdi. ¹⁰Soňra patyşa Hamana: «Dessine şa lybaslaryny we aty al-da, patyşa köşgüniň derwezesinde oturýan Mordekaý ýahudyny edil aýdyşyň ýaly et. Ýaňky aýdanlaryňyň ýekejesi-de kem bolmasyn» diýdi. ¹¹Şeýlelikde, Haman şa lybaslaryny we aty alyp, Mordekaýy geýindirip, ony ata mündürip, şäheriň meýdançasynda jar çekip: «Patyşanyň aýratyn hormatlamak isleýän adamyna şeýle edilýär» diýip aýlady.

¹²Soňra Mordekaý ýene-de dolanyp patyşanyň derwezesine geldi. Ýöne Haman ýas tutup, ýüzüni büräp, tiz öýüne gaýtdy. ¹³Haman başdan geçiren wakalarynyň baryny aýaly Zereşe we ähli dostlaryna gürrüň berdi. Soňra onuň dostlary we aýaly Zereş oňa: «Öňünde abraýdan düşen Mordekaýyň ýahudylardan bolsa, onda sen ondan üstün bolup bilmersiň, sen hökman ýeňlersiň» diýdiler.

¹⁴Olar Haman bilen gepleşip otyrkalar, patyşanyň agtalary gelip, Hamany gyssagly Esteriň guran meýlisine alyp gitdiler.

7-nji bap

Haman öldürilýär

¹Şeýdip, patyşa bilen Haman şa aýaly Esteriň guran meýlisine gitdiler. ²Meýlisiň ikinji güni şerap içip otyrkalar, patyşa ýene-de Estere ýüzlenip: «Şa aýaly Ester, seniň näme dilegiň bar? Ol saňa berler. Näme islegiň bar? Patyşalygymyň ýarysy hem bolsa, ol ýerine ýetiriler» diýdi. ³Şa aýaly Ester şeýle jogap berdi: «Eý, patyşahym, eger men seniň göwnüňden turan bolsam, eger patyşa oňlasa, meniň dilegim boýunça janym, islegim boýunça-da halkym berilsin. ⁴Çünki men we meniň halkym gyrlyp, bütinleý ýok edilmek üçin satyldyk. Eger biz diňe bir gul-gyrnak edilmek üçin satylan bolsadyk, onda men sesimi çykarmazdym, çünki gam-gussamyz bilen patyşany biynjalyk edip bolmaz^[4]». ⁵Kserks patyşa şa aýaly Esterden: «Beýle iş etmäge ýürek eden adam kim? Ol nirede?» diýip sorady. ⁶Ester: «Biziň ganym duşmanymyz, ine, şu zalym Hamandyr!» diýdi. Haman patyşa bilen şa aýaly Esteriň öňünde gaty gorkdy. ⁷Patyşa gazaba münüp, meýlisden çykyp, köşk bagyna tarap çykyp gaýtdy. Haman şa aýaly Esterden öz janyny dilejek bolup şol ýerde galdy, çünki ol patyşanyň özüni öldürmek kararyna gelendigini görüp durdy. ⁸Patyşa köşk bagyndan meýlishana dolanyp gelende, Haman Esteriň ýaplanyp oturan çarpaýasyna özüni oklapdy. Patyşa: «Ol hut meniň öýümde, meniň gözümiň alnynda şa aýalyny zorlajak bolýarmy?» diýdi. Bu söz patyşanyň agzyndan çykan badyna, patyşanyň agtalary Hamanyň ýüzüni bürediler. ⁹Ol patyşanyň hyzmatyndaky agtalaryň biri bolan Harbona şeýle diýdi: «Patyşanyň janyny halas eden Mordekaýy asmak üçin Hamanyň taýýarlan beýikligi elli tirsek bolan dar agajy onuň öýünde dur». Patyşa: «Şol dar agajyndan onuň özüni asyň» diýdi. ¹⁰Şeýdip, olar Hamanyň Mordekaý üçin taýýarlan dar agajyndan onuň özüni asdylar. Şondan soň patyşanyň gahary ýatyşdy.

8-nji bap

Ýahudylara duşmanlaryna garşy söweşmäge rugsat berilýär

¹Hut şol günüň özünde Kserks patyşa ýahudylaryň duşmany bolan Hamanyň emlägini şa aýaly Estere berdi. Mordekaý hem patyşanyň huzuryna geldi, çünki Ester onuň öz garyndaşydygy barada patyşa aýdypdy. ²Patyşa Hamandan yzyna alan möhür ýüzügini çykaryp, Mordekaýa berdi. Ester Mordekaýy Hamanyň bütin hojalygynyň üstünden baştutan edip goýdy. ³Ester ýene-de patyşanyň aýagyna ýykylyp, aglap, oňa ýalbaryp, ondan agak tiresinden bolan Hamanyň ýahudylara garşy guran wagşyçylykly hilesini ýatyrmagyny sorady. ⁴Patyşa Estere altyn hasasyny uzatdy. ⁵Ester hem ýerinden turup, patyşanyň huzurynda durdy. Ol şeýle diýdi: «Eger patyşanyň göwnüne ýarasa, eger men patyşanyň nazarynda merhemet gazanan bolsam, bu işi patyşa oňlasa, eger men onuň göwnünden turan bolsam, goý, onda perman ýazylsyn. Şol permanda agak tiresinden bolan Hammedatanyň ogly Hamanyň patyşanyň ähli welaýatlaryndaky ýahudylary ýok etmek üçin hilegärlik bilen ýazan hatlary ýatyrylýar diýip ýazylsyn. ⁶Çünki men halkymyň başyna geljek bela nädip çydaýyn? Garyndaşlarymyň ýok edilmegine nädip çydaýyn?» ⁷Soňra Kserks patyşa şa aýaly Estere we ýahudy Mordekaýa şeýle diýdi: «Ine, men Hamanyň emlägini Estere berdim. Onuň özüni hem dardan asdyrdym, çünki ol ýahudylara el galdyrdy. ⁸Siz-de ýahudylar hakda nämäni makul bilseňiz, ony patyşanyň adyndan ýazyň-da, patyşanyň ýüzügi bilen möhürläň; çünki patyşanyň adyndan ýazylyp, patyşanyň ýüzügi bilen möhürlenen permany hiç kim ýatyryp bilmez». ⁹Üçünji aý bolan Siwan aýynyň ýigrimi üçüne^[5] patyşanyň mürzeleri çagyryldy. Mordekaýyň ähli tabşyryklary boýunça ýahudylara, Hindistandan Efiopiýa çenli bolan aralykdaky ýüz ýigrimi ýedi welaýatyň hökümdarlaryna, häkimlerine, beglerine, her welaýata öz ýazuwynda, her halka öz dilinde, şeýle hem ýahudylara öz dilinde we öz ýazuwynda perman ýazyldy. ¹⁰Mordekaý ony Kserks patyşanyň adyndan ýazyp, patyşanyň ýüzügi bilen möhür basyp, hatlary patyşa üçin ýörite seýislenen, onuň hyzmatyndaky ýyldam atlara atlanan çaparlardan ýollady. ¹¹Patyşa şu hatlaryň üsti bilen ähli şäherlerdäki ýahudylara ýygnanyşyp, özlerini goramaga rugsat berdi. Eger-de islendik halkyň ýa-da welaýatyň ýaragly toparlary olaryň çagalaryna, aýallaryna hüjüm edip, mal-mülklerini talaýsa, ýahudylaryň olary gyryp, bütinleý ýok etmäge haky bardy. ¹²Muny şeýle etmek üçin Kserks patyşanyň bütin welaýatlarynda ýahudylar üçin bir gün — on ikinji aý bolan Adar aýynyň on üçi güni bellenildi. ¹³Ähli ýazylan zatlaryň nusgasy her bir welaýatda perman hökmünde çykarylyp, bütin halka yglan edilmelidi. Ýahudylar şol gün öz duşmanlaryndan öç almaga taýýarlykly bolmalydylar. ¹⁴Şeýdip, çaparlar patyşanyň buýrugy bilen onuň hyzmatyndaky ýyldam atlara atlanyp, atlaryny ýüzin salyp, gyssagly gitdiler. Bu perman Suza galasynda çykaryldy. ¹⁵Mawy hem ak reňkdäki şa lybasly, başy uly altyn jygaly we nepis zygyr matadan dokalan gyrmyzy donly Mordekaý patyşanyň huzuryndan gaýtdy. Muňa Suzadakylar gygyryşyp şatlandylar. ¹⁶Bu ýahudylar üçin bagt hem şatlyk, begenç hem hormatdy. ¹⁷Her welaýatda, her şäherde, patyşanyň tabşyrygynyň, permanynyň gowşan ähli ýerinde ýahudylar şatlanyp, begenip, toý-meýlis, baýram etdiler. Ýahudalardan gorkularyna ýurduň halklarynyň köpüsi ýahudylara goşuldylar.

9-njy bap

Ýahudylar duşmanlaryny derbi-dagyn edýärler

¹On ikinji aý bolan Adar aýynyň on üçüne patyşanyň tabşyrygy we permany amala aşyrylmalydy. Hut şol gün ýahudylaryň duşmanlary olary ýok etmegi ýüreklerine düwüpdiler, ýöne şol gün olar däl-de, ýahudylar öz duşmanlaryndan üstün çykdylar. ²Ýahudylar özlerine zyýan ýetirmek isleýänlere gaýtawul bermek üçin, Kserks patyşanyň ähli welaýatlarynda, öz şäherlerinde ýygnandylar. Hiç kim olaryň garşysyna durup bilmedi, çünki ähli adamlaryň üstüne ýahudylar tarapyndan gorky howpy abanypdy. ³Welaýatlaryň ähli han-begleri, hökümdarlary, häkimleri hem-de patyşanyň iş dolandyryjylary Mordekaýdan gorkularyna ýahudylara ýardam etdiler. ⁴Mordekaýyň köşkdäki mertebesi, at-abraýy günsaýyn artyp, şöhraty ähli welaýatlara doldy. ⁵Şeýdip, ýahudylar ähli duşmanlaryny gylyçdan geçirdiler, öldürdiler, ýok etdiler. Özlerini ýigrenýänlere islänini etdiler. ⁶Ýahudylar Suza galasynda bäş ýüz adamy öldürip, bütinleý ýok etdiler. ^7-10Şeýle hem, olar ýahudylaryň duşmany bolan Hammedatanyň ogly Hamanyň on ogluny: Parşandatany, Dalpony, Aspatany, Poratany, Adalýany, Arydatany, Parmaştany, Arysaýy, Aridaýy, Waýzatany öldürdiler, emma olar olja el urmadylar. ¹¹Hut şol günüň özünde Suza galasynda öldürilenleriň sany barada patyşa maglumat berdiler. ¹²Patyşa şa aýaly Estere şeýle diýdi: «Ýahudylar Suza galasynda bäş ýüz adamy hem-de Hamanyň on ogluny öldüripdirler. Kim bilýär, olar patyşanyň beýleki welaýatlarynda, gör, nämeler edendirler! Indi näme dilegiň bar? Ol saňa berler. Ýene näme islegiň bar? Ol ýerine ýetiriler». ¹³Ester: «Eger patyşa muny oňlasa, Suzadaky ýahudylara şu günki permany ertir hem ýerine ýetirmäge rugsat etsin. Hamanyň on ogly dardan asylsyn» diýdi. ¹⁴Şeýdip, patyşa munuň şeýle edilmegine buýruk berdi. Suzada perman çykarylyp, Hamanyň on ogly dardan asyldy. ¹⁵Adar aýynyň on dördüne Suzadaky ýahudylar ýygnanyşyp, Suzada üç ýüz adamy öldürdiler, ýöne olar olja el urmadylar. ¹⁶Patyşanyň beýleki welaýatlaryndaky ähli ýahudylar hem öz janlaryny goramak üçin ýygnanyşyp, öz duşmanlaryndan halas boldular, özleriniň duşmanlaryndan ýetmiş bäş müň adamy öldürdiler, ýöne olar olja el urmadylar. ¹⁷Bu waka Adar aýynyň on üçüne boldy. On dördünji güni olar dynç alyp, şol gün toý-meýlis gurup şatlandylar.

Purym baýramçylygy

¹⁸Suzadaky ähli ýahudylar on üçünji hem on dördünji günleri ýygnanyşyp, on bäşinji güni toý-meýlis gurup, şatlanyp, dynç aldylar. ¹⁹Şonuň üçin obalarda ýaşaýan ýahudylar Adar aýynyň on dördünji gününi şatlyk, toý-meýlis, baýram güni hökmünde belläp, şol gün olar biri-birlerine toý paý iberýärler. ²⁰Mordekaý bu zatlary ýazyp, Kserks patyşanyň ýakynda we uzakda ýerleşen welaýatlaryndaky ähli ýahudylara hatlar ýollady. ^21-22Her ýyl Adar aýynyň on dördünji, on bäşinji günlerini ýahudylaryň öz duşmanlaryndan halas bolan günleri hökmünde, özleri üçin gamgynlykdan şatlyga, ýasdan toýa öwrülen aý hökmünde bellemeklerini olara tabşyrdy. Şol gün olar toý-meýlis gurap, şatlanyp, biri-birlerine toý paý iberişip, garyp-gasarlara sowgatlar ibermelidiler. ²³Şeýdip, ýahudylar eýýäm başlan zatlaryny edil Mordekaýyň özlerine ýazyşy ýaly, ýerine ýetirmegi öz üstlerine aldylar.

²⁴Ähli ýahudylaryň duşmany bolan Hammedatanyň ogly agak tiresinden bolan Haman ýahudylary ýok etmek üçin, olara garşy hile gurapdy, olaryň baryny heläk etmek üçin pur, ýagny bije atypdy. ²⁵Ýöne Ester patyşanyň huzuryna baranda, patyşa: «Hamanyň ýahudylara garşy guran hilesi onuň öz başyna gelsin hem-de onuň özi we ogullary dardan asylsyn» diýip, ýazmaça perman çykardy. ^26-27Şol sebäpli bu günleri «pur» sözüne görä, Purym diýip atlandyrdylar. Şonuň üçin şu hatda ýazylan ähli zatlar, gören hem-de başlaryna gelen zatlar zerarly, ýahudylar däp-dessurlary dikeltmekligi öz üstlerine aldylar. Olaryň nesilleri we olara goşulanlar her ýyl bu iki güni ýazylyşy we bellenen wagtyndaky ýaly edip yzygiderli geçirmelidiler. ²⁸Her bir maşgalanyň geljekki nesillerinde, her bir welaýatda, her bir şäherde şu günler ýatlanylyp, bellenilmelidi. Ýahudylaryň arasynda bu Purym günleri yzygiderli bellenilmelidir we şu günler olaryň nesilleriniň arasynda hem ýatdan çykarylmaly däldir. ²⁹Abyhaýylyň gyzy şa aýaly Ester Mordekaý ýahudy bilen Purym hakyndaky bu ikinji haty doly ygtyýarlylykda tassyklap ýazdylar. ³⁰Kserksiň höküm edýän ýüz ýigrimi ýedi welaýatyndaky ähli ýahudylara parahatçylykly we ynamly sözler bilen hatlar ýollanyldy. ³¹Hatlarda Purym günlerini öz bellenen wagtynda geçirmeklik buýruk berilýärdi. Mordekaý ýahudy bilen şa aýaly Esteriň edil özleri we öz nesilleri üçin agyz beklemä we perýada degişli kada-kanunlary dikeldişleri ýaly, olar indi ýahudylar üçin kada-kanunlary dikeltdiler. ³²Şa aýaly Esteriň buýrugy boýunça, Purym günlerine degişli bolan kada-kanunlar tassyklanylyp, ýazga geçirildi.

10-njy bap

Mordekaýyň at-abraýy

¹Kserks patyşa ýurda we deňiz adalaryna salgyt saldy. ²Patyşanyň ähli güýç-kuwwaty, Mordekaýy hormatlap, onuň wezipesini beýgeldendigi hakyndaky ähli wakalar Madaý we Pars patyşalarynyň ýyl ýazgylaryna ýazylandyr. ³Çünki Mordekaý ýahudy wezipesine görä, Kserks patyşadan soň ikinji beýik adamdy. Onuň ýahudylaryň arasyndaky abraýy uludy we ol öz ýahudy doganlarynyň köpüsi tarapyndan sylanylýardy, çünki ol öz halkynyň abadançylygy ugrunda göreşip, tutuş halkyna parahatçylyk getiren adamdy.

Eýýup

Giriş

Süleýmanyň pähimleri, Wagyzçynyň kitaby, mezmurlaryň käbirleri ýaly, Eýýup kitaby hem öwüt-ündew äheňinde ýazylan kitap hasaplanýar.

Kitapda Eýýup pygamberiň ömri beýan edilýär. Ol ýahudy bolmasa-da, diri Hudaýa iman edip, örän dogruçyldy. Eýýup şeýle imany üçin Hudaý tarapyndan boldan-bol ýalkanan adam hasaplanýardy. Günleriň birinde Eýýup şeýtan tarapyndan synaga salynýar. Agyr muşakgatlar Eýýubyň başyndan inýär: ol çagalarynyň baryny, ägirt mal sürülerini, tutuş emlägini bir günde ýitirýär. Ol ençeme ýyllap agyr kesellerden ejir çekýär. Eýýubyň ýakyn dostlary onuň halyndan habar tutmaga, teselli bermäge gelýärler. Niýetleriniň ýagşydygyna garamazdan, olaryň tesellisi Eýýubyň jebir-jepalaryny öňküden-de artdyrýar. Eýýup Hudaýa nalyş edip, görýän görgüleri, çekýän jebirleri barada Oňa arz edýär. Kitabyň ahyrynda Hudaý güýç-gudrat içinde Eýýuba jogap berýär. Hudaýyň jogabyndan soň Eýýup aýdara söz tapman, başyndan gumdur kül sowrup, toba edýär.

Jebir çekýän we munuň asyl sebäbini agtaryp: «Men näme üçin şeýle jebir çekýärkäm?» diýip soraýan adamlar bu kitapda öz soraglaryna jogap tapyp bilerler.

Mazmuny

Eýýup pygamber we onuň maşgalasy 1:1—2:13

Eýýup we onuň dostlary 3:1—31:40

Eýýubyň ahy-nalasy 3:1-26

Birinji gepleşik 4:1—14:22

Ikinji gepleşik 15:1—21:34

Üçünji gepleşik 22:1—27:23

Paýhas öwgüsi 28:1-28

Eýýubyň soňky sözi 29:1—31:40

Elihu söz sözleýär 32:1—37:24

Reb Eýýuba jogap berýär 38:1—42:6

1-nji bap

Eýýup we onuň maşgalasy

¹Us ýurdunda Eýýup atly bir adam bardy. Ol akýürekli, dogruçyl, Hudaýdan gorkýan we şerden gaça durýan adamdy. ²Onuň ýedi ogly bilen üç gyzy bardy. ³Şeýle hem onuň ýedi müň goýun-geçisi, üç müň düýesi, müň öküzi, bäş ýüz urkaçy eşegi we birtopar gul-gyrnaklary bardy. Ol ähli gündogarlylaryň arasynda iň baýydy.

⁴Eýýubyň ogullarynyň hersi nobatma-nobat öz öýlerinde meýlis gurardylar we bile iýip-içmek üçin adam ýollap, üç uýasyny-da çagyrardylar. ⁵Meýlis gutaranynyň ertesi ir bilen turup, Eýýup çagalaryny çagyrdardy. Ol: «Belki, çagalarym içlerinden Hudaýa gargynyp günä edendirler» diýip, olary päklemek üçin baş sanyna görä ýakma gurbanlyklaryny hödürlärdi. Eýýup hemişe şeýle ederdi.

Eýýubyň birinji synagy

⁶Bir gün ylahy barlyklar Rebbiň huzurynda häzir bolmaga gelenlerinde, şeýtan-da olaryň arasy bilen geldi. ⁷Reb şeýtandan: «Nireden gelýärsiň?» diýip sorady. Şeýtan Rebbe: «Bütin ýer ýüzüne aýlanyp, syýahat edip gelýärin» diýip jogap berdi. ⁸Reb şeýtana: «Sen gulum Eýýuba üns berdiňmi? Dünýäde onuň ýaly adam ýokdur; ol akýürekli, dogruçyl, Hudaýdan gorkýan we şerden gaça durýan adamdyr» diýdi. ⁹Şeýtan Rebbe şeýle jogap berdi: «Eýýup Hudaýdan ýöne ýere gorkýandyr öýdýäňmi? ¹⁰Sen onuň özüni, maşgalasyny we bar mal-mülküni Öz penaňda saklaýarsyň ahyryn! Onuň elleriniň işine bereket berdiň, ýurtda mal-garasyny örňetdiň. ¹¹Hany, Sen onuň mal-mülküne el urup bir gör, ol şonda Saňa gargynmazmyka?» ¹²Reb şeýtana: «Bolýar, goý, Eýýubyň ähli zady seniňki bolsun, ýöne onuň özüne degme» diýdi. Şeýdip, şeýtan Rebbiň huzuryndan çykyp gitdi.

¹³Bir gün Eýýubyň ogullary bilen gyzlary uly doganlarynyň öýünde nahar iýip, şerap içip otyrdylar. ¹⁴Bir çapar Eýýuba şeýle habar getirdi: «Biz öküzler bilen ýer sürüp ýörkäk, eşekler-de olaryň yzynda otlap ýörkäler, ¹⁵şebalylar üstümize çozup, mallary sürüp äkitdiler, hyzmatkärleriň-de baryny gylyçdan geçirdiler. Saňa şu habary ýetirmek üçin diňe men gaçyp gutuldym». ¹⁶Ol sözüni soňlamanka, ikinji bir çapar gelip: «Gökde ýyldyrym çakyp, goýunlaryňyň we hyzmatkärleriňiň baryny ýakyp, küle öwürdi. Saňa şu habary ýetirmek üçin diňe men gaçyp gutuldym» diýdi. ¹⁷Ol sözüni soňlamanka, üçünji bir çapar gelip: «Babyllar üç topar bolup düýeleriň üstüne çozdular-da, olary sürüp äkitdiler, hyzmatkärleriň-de baryny gylyçdan geçirdiler. Saňa şu habary ýetirmek üçin diňe men gaçyp gutuldym» diýdi. ^18-19Ol heniz sözüni tamamlamanka, başga bir çapar: «Seniň ogullaryňdyr gyzlaryň uly doganlarynyň öýünde nahar iýip, şerap içip otyrkalar, çöl tarapdan bir güýçli tupan gelip, öýi tutuşlygyna ýumurdy. Öý ýaşlaryň üstüne ýykyldy we olaryň bary öldi. Saňa şu habary ýetirmek üçin diňe men gaçyp gutuldym» diýen habary getirdi.

²⁰Eýýup ýerinden galyp, ýakasyny ýyrtdy, saçyny syryp, ýüzüni ýere berip sežde etdi. ²¹Ol:

«Ýalaňaç indim bu dünýä,

ýalaňaç-da dolanaryn o dünýä,

Beren-de Rebdir, alan-da Rebdir.

Goý, Rebbiň adyna alkyş bolsun!» diýdi.

²²Eýýup bu agyr muşakgatlyklaryň astynda-da, Hudaýy ýazgaryp, günä etmedi.

2-nji bap

Eýýubyň ikinji synagy

¹Başga bir gün ylahy barlyklar Rebbiň huzuryna gelenlerinde, şeýtan-da olaryň arasy bilen Rebbiň huzurynda häzir bolmaga geldi. ²Reb şeýtandan: «Nireden gelýärsiň?» diýip sorady. Şeýtan Rebbe: «Bütin ýer ýüzüne aýlanyp, syýahat edip gelýärin» diýip jogap berdi. ³Reb şeýtana: «Sen gulum Eýýuba üns berdiňmi? Dünýäde onuň ýaly adam ýokdur. Ol akýürekli, dogruçyl, Hudaýdan gorkýan we şerden gaça durýan adamdyr. Sen Meni Eýýuby sebäpsiz heläk etmäge öjükdirdiň, ýöne ol entegem päkliginde mäkäm dur» diýdi. ⁴Şeýtan Rebbe şeýle jogap berdi: «Ten deregine ten! Ynsan öz jany üçin bar zadyndan geçer. ⁵Sen onuň süýegine we tenine el degrip gör, şonda-da ol Saňa gargynmazmyka?» ⁶Reb şeýtana: «Bolýar, Eýýup seniň eliňde, ýöne onuň janyny aýa» diýdi.

⁷Şeýdip, şeýtan Rebbiň huzuryndan çykyp gitdi-de, Eýýubyň süýr depesinden dabanyna çenli agyryly çybanlar çykardy. ⁸Eýýup gaşanmak üçin bir küýze döwügini aldy-da, külüň üstünde oturdy.

⁹Eýýubyň aýaly oňa: «Entegem päkligiňi mäkäm saklap ýörmüsiň? Hudaýy näletle-de, öl» diýdi. ¹⁰Emma Eýýup aýalyna: «Sen akmak aýal ýaly gepleýärsiň. Hudaýdan ýagşylygy kabul edip, ýamanlygy kabul etmälimi?» diýip jogap berdi. Şunça hasratlaryň içinde-de Eýýup gepi-sözi bilen günä etmedi.

Eýýubyň üç dosty

¹¹Eýýubyň üç dosty: teýmanly Elipaz, şuwaly Bildat we nagamly Sopar onuň başyna düşen belalar hakynda eşidip, öz bolýan ýerlerinden ýola düşdüler. Olar Eýýuba duýgudaşlyk bildirip, göwnüne teselli bermäge gitmek üçin duşuşdylar. ¹²Olar Eýýuby uzakdan görüp, ony tanamadylar. Onuň dostlary ses edip aglaşdylar, ýakalaryny ýyrtyp, başlaryndan kül sowurdylar. ¹³Eýýubyň dostlary ýedi gije-gündizläp onuň bilen bile ýerde oturdylar. Derdi juda çökder bolansoň, hiç kim oňa söz gatmady.

3-nji bap

Eýýup gepleýär

¹Ahyry Eýýup dil açdy we öz dünýä inen gününi näletledi. ²Ol şeýle diýdi:

³«Goý, meniň doglan günüm gurasyn!

„Göwrede ogul çaga galdy“ diýlen gijä nälet siňsin!

⁴Goý, şol gün garaňkylyga öwrülsin!

Gökdäki Hudaý şol güni unutsyn,

onuň üstüne ýagty düşmesin!

⁵Goý, şol güni garaňkylyk, tüm garaňkylyk gurşasyn.

Bulutlar örtsün ony,

garaňkylyk ony gorka salsyn!

⁶Şol gijäni zulmat gaplasyn,

ol gije ýylyň günlerine girizilmesin.

⁷Goý, ol önelgesiz gije bolsun,

onda şatlykly owaz eşidilmesin!

⁸Goý, günleri näletleýänler,

Liwýatany^[1] oýarmagy başarýanlar

şol güni näletlesinler!

⁹Daň ýyldyzlary şugla saçmasyn şol gün,

yşyga umyt baglasyn,

ýöne yşyk bolmasyn,

daň şapagyna ýüzi düşmesin!

¹⁰Çünki ol enemiň ýatgysyny ýapmady,

hasraty meniň gözlerimden gizlemedi.

¹¹Näme üçin dünýä inäýemde ölmändirin?

Göwreden çykan dessime jan bermändirin?

¹²Etege salynmasam boljak eken!

Emdirilmänler geçsem boljak eken!

¹³Onda men häzir rahatlykda ýatardym,

dynçlykda bolardym.

¹⁴Haraba öwrülen binalary guran

dünýäniň şalary, geňeşçileri bilen,

¹⁵öýlerini kümüşden dolduran,

altyn toplan han-begler bilen dynçlykda bolardym.

¹⁶Näme üçin öli doglan çaga dek,

ýagta gözi düşmedik çaga dek ýere gömülmändirin men?!

¹⁷Ol ýerde ýamanlar ýamanlykdan el çekýärler,

ýadawlar-da dynç alýarlar.

¹⁸Ol ýerde ýesirler asudalykdadyr,

olar gözegçileriniň seslerinden dynçdyr.

¹⁹Baý-da, garyp-da bardyr ol ýerde,

gullar-da hojaýynlaryndan azatdyr.

²⁰Näme üçin jebir-jepa çekýäne nur,

kalby hasratla-da ömür berilýär?

²¹Ajaly arzuw edýärler, ajal gelmeýär,

ony gizlenen hazynadan köp agtarýarlar.

²²Gabra gowşanlarynda, şatlanýarlar,

joşup, şowhun edýärler.

²³Näme üçin ýoluny görüp bilmeýäne,

Hudaýyň tümlüge gaplanyna ömür berilýär?

²⁴Çörege derek ahy-zar ýuwudýan,

ahy-nalalarym edil suw kimin dökülýär.

²⁵Hakykatdanam, gorkym başyma gelýär,

heder edenim-de üstümden inýär.

²⁶Mende ne rahatlyk bar,

ne asudalyk, ne-de dynçlyk bar,

diňe tükeniksiz muşakgat gelýär».

4-nji bap

Elipaz jogap berýär

¹Teýmanly Elipaz söze başlap, şeýle diýdi:

²«Seniň bilen sözleşmäge synanyşsak, saňa agyr degmezmi?

Geplemekden saklanyp bilýän barmy näme?

³Ine, sen köplere tälim berdiň,

ejizlere medet berdiň.

⁴Sözleriň büdreýänlere goldaw boldy,

ikirjiňlenýänleri berkitdiň.

⁵Emma indi öz başyňa gelende, ruhdan düşýäň,

bela uçraňda, özüňi ýitirýäň.

⁶Ynamyň Hudaýdan gorkmakda,

umydyň päk durmuşda dälmi?

⁷Ýadyňa sal, heý, bigünäniň ýogalany barmy?

Dogruçyllaryň heläk bolany barmy?

⁸Görşüme görä pislik sürümini geçirip,

hasraty ekýänler,

şony-da orýandyrlar.

⁹Olar Hudaýyň demi bilen heläk bolýarlar,

Onuň gazaby bilen ýok bolýarlar.

¹⁰Arslanyň arryldysy, gazaply şiriň sesi kesilýär,

çaga arslanlaryň dişleri syndyrylýar.

¹¹Güýçli arslan awsyzlykdan heläk bolýar,

ene arslanyň çagalary pytradylýar.

¹²Maňa gizlinlikde bir söz geldi,

gulagyma bir pyşyrdy ildi.

¹³Gijeki görnüşlerden dörän pikirler içinde,

ynsanlary agyr uky basýan mahalynda,

¹⁴Meni gorky, titreme gaplady,

bütin bedenim sarsdy.

¹⁵Bir ruh ýüzümi syryp geçip gitdi,

endamymyň tüýleri syh-syh boldy.

¹⁶Ol ümsüm durdy,

ýöne onuň keşbini saýgaryp bilmedim.

Gözümiň alnynda bir syrat durdy,

ümsümlikdi, soň bir ses eşitdim:

¹⁷„Heý-de ynsan Hudaýdan dogry bolup bilermi?

Ynsan öz Ýaradyjysyndan päk bolup bilermi?

¹⁸Ol hatda Öz gullaryna ynam etmeýär,

Öz perişdelerinden ýalňyşlyk tapýar.

¹⁹Onsoň Ol toýundan ýaradylan ynsana neneň ynam etsin!

Olaryň esasy tozdandyr,

olar güýeden tiz gyrylýandyrlar.

²⁰Ertir bilen agşam aralygynda ýitirim bolýarlar,

hiç kimiň gözüne ilmän ebedi ýok bolýarlar.

²¹Olaryň ömür tanaplary kesilip,

dünýäden paýhassyz ötüp gidýärler“».

5-nji bap

Elipaz sözüni dowam edýär

¹«Hany, çagyr, jogap beren tapylarmyka?

Sen perişdeleriň haýsyna ýüzlenjek?

²Akmagy gahar-gazap öldürýär,

nadany gabanjaňlyk ýok edýär.

³Kök urýan akmaklary gördüm,

emma olaryň öýleri duýdansyz näletlendi.

⁴Çagalary howpsuzlykdan uzakdyr,

adalatdan mahrum edilýärler olar,

howandarlyk edýän ýokdur olara.

⁵Açlar akmaklaryň hasylyny iýýärler,

ony tikenleriň arasyndan ýygyp alýarlar,

açgözler baýlyklaryny ýuwudýarlar.

⁶Çünki muşakgatlyk toprakdan çykmaz,

hasrat-da ýerde bitmez.

⁷Uçgunyň ýokaryk uçuşy dek,

ynsan hasrat üçin dogulýar.

⁸Men bolsam Hudaýa ýüz tutardym,

dawamy Oňa tabşyrardym.

⁹Ol akyla sygmajak, beýik işleri edýär,

san-sajaksyz gudratlary görkezýär.

¹⁰Ýer ýüzüne ýagyş ýagdyryp,

meýdanlary suwarýan-da Oldur.

¹¹Ol kemsidilenleri arşa çykarýar,

gussalylar howpdan dynýar.

¹²Hilegärleriň niýetlerini bozýar Ol,

guran hilelerini puja çykarýar.

¹³Akyllysyraýany öz hilesinde tutýar,

mekirleriň maslahaty ýele sowrulýar.

¹⁴Gündizleri garaňkylyga öwrülip,

gündiziň günortany gije dek sermeşip gezýärler.

¹⁵Ol mätäçleri gylyçdan,

güýçlüleriň dilinden

hem elinden halas edýär.

¹⁶Şeýdip, pukaralarda umyt bolýar,

adalatsyzlyk agzyny ýumýar.

¹⁷Gör, nähili bagtly Hudaýyň terbiýeleýäni!

Gudratygüýçliniň temmisini ret etme.

¹⁸Çünki ýaralaýan-da Ol, saraýan-da Ol,

şikes ýetirýän-de Ol, şypa berýän-de Ol.

¹⁹Ol seni alty betbagtçylykdan gutarar,

ýedinjiden-de saňa zyýan ýetmez.

²⁰Ol seni açlykda ölümden,

uruşda gylyçdan gutarar.

²¹Ol seni duzly dilden gorar,

gyrgyn gelende, sen gorkmarsyň.

²²Gyrgynyň, açlygyň üstünden gülersiň,

ýabany haýwanlardan heder etmersiň.

²³Meýdan daşlary bilen dil tapyşarsyň,

ýabany haýwanlar bilen agzybir bolarsyň.

²⁴Çadyryňyň asudalykdadygyny bilersiň,

süriňe göz aýlaňda, sany tükel bolar.

²⁵San-sajaksyz nesil görersiň,

zürýatlaryň ýaýladaky otlar kimin bolar.

²⁶Öz möwsüminde harmana ýygnalýan galla desseleri dek

sen hem gabra gojalyp girersiň.

²⁷Derňew geçirdik, bu hakykatdyr,

muny diňle-de, özüň üçin belläp al».

6-njy bap

Eýýup Elipaza jogap berýär

¹Eýýup şeýle jogap berdi:

²«Wah, derdim ölçelsedi,

betbagtlygym terezide çekilsedi!

³Deňiz çägelerindenem agyr çykardy,

şonuň üçin men oýlanyşyksyz gepledim.

⁴Çünki Gudratygüýçliniň oklary içimde,

ruhum olaryň zäherini içýär,

Hudaýyň howplary garşyma hatarlanan.

⁵Gulan otlagdaka aňňyrýarmy?

Ýa öküz ahyrynyň başynda molaýarmy?

⁶Tagamsyz zat duzsuz iýilýärmi?

Ýumurtganyň agynda tagam barmy?

⁷Beýle naharlara işdäm ýok,

bular ýüregimi bulaýarlar.

⁸Wah, arzuwym hasyl bolup,

Hudaý maňa umyt bersedi!

⁹Kerem edip, Hudaý janymy alsady,

elini uzadyp, ömür tanapymy kessedi!

¹⁰Bu maňa teselli bolardy,

güýçli dert içinde hem begenerdim,

çünki men Mukaddes Bolanyň sözlerini ret etmedim.

¹¹Garaşmaga güýjüm barmy nä?

Sabyr etmäge soňum barmy nä?

¹²Daşdanmy güýjüm?

Bürünçdenmi tenim?

¹³Alaçsyz galanymda,

özüme ýardam etmäge güýjüm ýetermi?

¹⁴Dostuna mähirlik etmeýän,

Gudratygüýçlüden gorkmagy ret edýändir.

¹⁵Dostlarym akaba ýap kimin durnuksyzdyr,

akar suwly çeşmeler kimindir.

¹⁶Çeşmeler buzlar erände daşýarlar,

gar suwlaryndan dolýarlar.

¹⁷Jöwzada çeşmeler guraýarlar,

yssyda gaýyp bolýarlar.

¹⁸Kerwenler ýollaryndan sowlup,

suw gözleginde entäp heläk bolýarlar.

¹⁹Suw agtarýarlar Teýmanyň kerwenleri,

Şebanyň ýolagçylar umytda bolýarlar.

²⁰Olar ynam edendikleri üçin utanýarlar,

ol ýere gelip, ruhdan düşýärler.

²¹Siz hem meniň üçin şol çeşmeler ýaly bolduňyz,

betbagtlygymy görüp gorkýarsyňyz.

²²Men size: „Maňa zat beriň,

baýlygyňyzdan beriň“ diýdimmi?

²³„Meni duşman elinden halas ediň,

meni garakçylaryň elinden yzyma satyn alyň“ diýdimmi ýa?

²⁴Maňa öwrediň, onsoň dymaýyn,

ýalňyşymy düşündiriň.

²⁵Dogry sözler güýçlüdir!

Ýöne siziň boş sözleriňiz nämäni subut edýär?

²⁶Sözlerimi düzederin öýdýärsiňizmi?

Ejiziň gepini ýele sowurýarsyňyzmy?

²⁷Hatda ýetim üçin bije atarsyňyz,

dostuňyza baha kesersiňiz.

²⁸Indi merhemet edip, maňa serediň,

ýüzüňize bakyp, ýalan sözläp bilmen.

²⁹Gowuja pikirleniň, adalatsyzlyk etmäň,

ýaňadan garaň, men hakdyryn.

³⁰Agzymdan nähak söz çykýanmydyr?

Betbagtlygy gören däldirin öýdýäňizmi?»

7-nji bap

Eýýup sözüni dowam edýär

¹«Ynsanlaryň ýerdäki durmuşy juda müşgil dälmi?

Güzerany günlükçiniň güzerany ýaly dälmi?

²Kölegäni küýseýän gul,

muzduna garaşýan günlükçiler kimin,

³kysmatyma boş aýlar ýazyldy,

Muşakgatly gijeler bellenildi.

⁴Düşegime geçip: „Haçan turarkam?!“ diýýän,

emma gije gutarnyksyz gijä öwrülýär,

iki ýana urnup, daňymy atarýan.

⁵Bedenim gurtdur kesmekler bilen örtülendir,

hamym kesmekläp, soňam iriň akýar.

⁶Günlerim dokmaçynyň mäkisinden çalt,

olar umytsyzlykda geçip barýar.

⁷Unutma, eý, Hudaý, ömrüm bir demdir,

gaýdyp ýagşylyga gözüm düşmez.

⁸Gözleriň meni şu pursat görýär,

ýöne mundan beýläk meni görmersiň,

gözleriň meni gözlär, emma meni tapmarsyň.

⁹Buludyň selçeňläp, gaýyp bolşy deý,

ölüler dünýäsine gidenler-de yzlaryna dolanmazlar.

¹⁰Öýlerine gaýdyp gelmezler,

öz mekanlary olary tanamaz.

¹¹Şonuň üçinem ümsüm boljak däl,

janymyň ýangyjyna geplejek,

ajy hasrat bilen şikaýat etjek.

¹²Meni göz astynda saklaryň ýaly,

men deňiz ýa deňiz aždarhasymy näme?

¹³Düşegim maňa teselli berer,

çarpaýam zeýrenjimi diňdirer diýsem,

¹⁴meni düýşler bilen gorkuzýaň,

görnüşler bilen ýüregimi ýarýaň.

¹⁵Şu tende ýaşandan,

boglup ölenim gowudyr.

¹⁶Men janymdan doýdum; bu dünýä baky gelen däldirin,

meni öz günüme goý, çünki ömrüm bir demdir.

^17-18Ynsanlary beýgeldip,

olara üns bereriň ýaly,

her säher idäp,

her salym synaryň ýaly,

olar kim bolupdyrlar?

¹⁹Haçana deňeç meni göz astynda saklajak,

tüýküligimi ýuwutmaga-da ýeke goýjak dälmi indi?

²⁰Günä etsem, Saňa zeleli näme

eý, ynsan Gözegçisi?

Näme üçin meni Özüňe garşydaş etdiň?

Näme üçin men Saňa ýük boldum?

²¹Näme üçin ýazyklarymy bagyşlap,

etmişlerimi ötmeýäň?

Çünki indi gabra girerin,

meni agtararsyň, ýöne tapmarsyň».

8-nji bap

Bildat Eýýuba jogap berýär

¹Onsoň şuwaly Bildat şeýle diýdi:

²«Haçana deňeç şeýle gürlejek?

Agzyňdan çykýan sözler

güýçli şemal deý dereksiz.

³Heý-de Hudaý adalaty bozýanmydyr?

Gudratygüýçli hakykaty ýoýýanmydyr?

⁴Ogullaryň Hudaýa garşy günä eden bolsalar,

Hudaý-da olara ýazyklaryna görä jeza berendir.

⁵Eger Hudaýy agtarsaň,

Gudratygüýçlä ýalbarsaň,

⁶päk we dogruçyl bolsaň,

elbetde, Ol seniň üçin aýaga galar,

sylaglap, hojalygyňy dikelder.

⁷Öňüň ujypsyz-da bolsa,

soňuň beýik bolar.

⁸Owalky nesillerden sora-da,

olaryň ata-babalarynyň derňewine nazar sal.

⁹Çünki biz düýnkilerdiris,

bilýän zadymyz ýokdur,

ýerdäki ömrümiz kölege kimindir.

¹⁰Olar saňa öwretmezlermi, aýtmazlarmy,

ýüreklerindäki sözleri dile getirmezlermi?

¹¹Batgasyz ýerde gargy bitermi?

Suwsuz ýerde gamyş ösermi?

¹²Olar entek gökkä, orulmanka,

otlardan öň guraýarlar.

¹³Hudaýy unudan her kesiň soňy-da şeýle gutarar,

hudaýsyzyň umydy öler.

¹⁴Bil baglaýany berk däldir,

daýanýany möýüň kerebi kimindir.

¹⁵Öýüne söýenýär, ýöne ol ýykylar,

oňa berk ýapyşýar, ýöne ol çagşar.

¹⁶Hudaýsyzlar güneşde gülleýän ösümlik kimin,

olaryň şahalary tutuş baga ýaýraýar.

¹⁷Kökleri daş üýşmekleriniň daşyna oralyp,

daşlaryň arasynda ýatýandyr.

¹⁸Eger ýerlerinden goparylsa,

ýer inkär edip: „Seni görmedim“ diýer.

¹⁹Şady-horramlygy uzaga çekýän däldir olaryň,

olaryň ýerini başgalar tutarlar.

²⁰Hudaý akýüreklini terk etmez,

pislik edýäne ýardam bermez.

²¹Ol ýene agzyňy gülküden,

lebleriňi şadyýan owazdan doldurar.

²²Duşmanlaryň uýada galar,

ýamanlaryň çadyry weýran bolar».

9-njy bap

Eýýup Bildada jogap berýär

¹Eýýup şeýle jogap berdi:

²«Dogrusy, munuň şeýledigini men bilýän,

ýöne Hudaýyň öňünde ynsan neneň dogry bolup biler?

³Hudaý bilen jedelleşmek islän,

Onuň müňden bir sowalyna-da jogap berip bilmez.

⁴Hudaý paýhaslydyr, gudratlydyr,

Onuň garşysyna gidip, Ondan üstün çykan barmydyr?

⁵Ol daglary ýerinden süýşürýär, ýöne muny bilmeýärler,

gazabyna daglary ters düňderýär.

⁶Ol ýeri sarsdyryp,

Onuň sütünlerini titredýär.

⁷Ol Güne buýruk berýär — gün dogmaýar,

ýyldyzlary möhürläp, gadagan edýär.

⁸Onuň ýeke Özi gögi ýaratdy,

Ol deňiz tolkunlarynyň üstünde gezýär.

⁹Uly Ýedigeni, Oriony,

Ülkeri we günorta ýyldyzlaryny ýaradan Oldur.

¹⁰Akyla sygmajak beýik işleri,

sansyz täsin işleri edýän-de Oldur.

¹¹Ine, Hudaý gapdalymdan geçýär, emma Ony görmeýärin,

geçip gidýär, ýöne Oňa gözüm düşmeýär.

¹²Ol tutup äkidýär — Ony saklap biljek barmy?

„Edýäniň näme?“ diýip biljek barmy Oňa?

¹³Hudaý gazabyndan dönmez,

Rahabyň^[2] kömekçileri Onuň aýak astyna düşýär.

¹⁴Onsoň men Oňa nädip jogap berip bileýin,

jedelleşmäge sözleri nireden tapaýyn?

¹⁵Bigünä bolsam-da, Oňa jogap berip bilmerin,

Hökümdaryma rehim et diýip ýalbararyn.

¹⁶Çagyranymda, maňa jogap berenem bolsa,

Onuň meni diňlejekdigine ynam etmeýän.

¹⁷Ol başyma harasat inderýär,

nähak ýere ýaralarymy artdyrýar Ol.

¹⁸Maňa dem almaga salym bermeýär,

Ol kalbymy hasratdan doldurýar.

¹⁹Güýç synalsa, elbetde, Ol güýçli çykar!

Sorag adalatlylyk hakda bolsa, kim Hudaýa höküm edip biler?

²⁰Bigünä bolsam-da, öz dilim maňa höküm eder,

akýürekli bolsam-da, ol meni nähak çykarar.

²¹Men akýürekli, ýöne parhy ýok maňa,

men öz durmuşymy ýigrenýärin.

²²Barybir, şonuň üçinem

„Ol aýypsyzy-da, aýyplyny-da ýok edýär“ diýýän.

²³Betbagtçylyk duýdansyz ölüm getirende,

Ol bigünäleriň başyndan inen bela gülýär.

²⁴Dünýä erbetleriň eline berlendir,

dünýä kazylarynyň gözlerini baglaýan Oldur.

Eger Ol bolmasa, onda kim?

²⁵Günlerim çapardan çalasyndyr,

ýagşylyk görmezden çalt geçip barýar.

²⁶Gamyşdan edilen gaýyk deý,

awuna okdurylýan bürgüt deý

gaýyp barýar.

²⁷„Arzymy unudaýyn,

ýüzümi ýagtyldyp, şat bolaýyn“ diýsem,

²⁸Ähli muşakgatlyklarymdan eýmenýän,

çünki Seniň meni bigünä saýmajagyňy bilýän.

²⁹Barybir höküm edilerin,

näme üçin ýöne ýere jan edýän?

³⁰Gar suwuna ýuwnup,

ellerimi aşgar bilen tämizlesem-de,

³¹Sen meni laý çukura taşlarsyň,

hatda öz eşiklerime ýigrenji görnerin.

³²Çünki Oňa jogap bererim ýaly,

kaza bile giderimiz ýaly,

Ol ynsan däl ahyryn!

³³Wah, ikimizi-de diňläp,

elini üstümize goýar ýaly,

aramyzda bir araçy bolsady!

³⁴Hasasyny depämden aýyrsady Hudaý,

üstümden howp abandyrmasady!

³⁵Şonda men gorkman geplärdim,

bu halda welin, hiç zat edip bilmeýärin».

10-njy bap

Eýýup sözüni dowam edýär

¹«Durmuşymy ýigrenýärin,

erkinlik bilen arz ederin,

ajy hasratdan geplärin.

²Hudaýa diýerin: „Maňa höküm etme,

meni nämede günäkärleýäniňi aýt“.

³Meni ezmek, Öz eliň işini ret etmek,

pisleriň dildüwşügini goldamak

Saňa gowumy?

⁴Eýsem Seniň gözleriň ynsan gözlerimi?

Ynsanyň görşi dek görýäňmi?

⁵Günleriň ynsanyň günleri ýaly däldir,

ynsanyň ýyllary ýaly däldir ýyllaryň,

⁶Şonda-da etmiş agtarýarsyň,

günä gözleýärsiň menden.

⁷Ýazyksyzdygymy,

eliňden hiç kimiň halas etmejekdigini bilýäň.

⁸Elleriň maňa biçim berdi, meni ýaratdy,

indi bolsa meni heläk etmekçi bolýaň.

⁹Ýadyňa sal! Sen meni toprakdan ýaratdyň,

indi ýene-de topraga öwürjekmi meni?

¹⁰Meni süýt kimin dökmänmidiň?

Peýnir kimin gataltmanmydyň?

¹¹Meni süňkler we siňirler bilen birleşdirdiň,

et hem deri bilen örtdüň.

¹²Maňa ýaşaýyş berdiň, merhemet etdiň,

aladaň janymy gorap saklady.

¹³Emma bulary ýüregiňde gizlediň,

hyýalyňda şeýle zatlaryň bardygyny bilýärin.

¹⁴Günä etsem, göz astyňda saklaýarsyň,

etmişimi jezasyz goýmaýarsyň.

¹⁵Günäli bolsam, dat günüme!

Bigünä bolsam-da, başymy ýerden galdyryp bilemok,

çünki uýada galan men, agyrdyr derdim.

¹⁶Şir kimin topulýaň galdyrsam başym,

gudratlaryňy maňa garşy ulanýarsyň.

¹⁷Täzeden maňa hüjüm edýärsiň,

maňa bolan gahar-gazabyň möwç alýar,

garşyma goşun üstüne goşun getirýäň.

¹⁸Näme üçin meni ýagty ýalança inderdiň?

Wah, hiç kim görmänkä ölen bolsadym.

¹⁹Käşgä dünýä asla inmedik bolsadym,

ejemiň göwresinden göni gabra taşlanardym.

²⁰Günlerim gysgadyr,

meni öz günüme goý!

^21-22Garaňky, tüm garaňky dünýä,

zulmatdan, tümlükden doly dünýä.

Ýagtylygy garaňkylyk ýaly bolan diýara gitmezimden öň,

goý, biraz ynjalyk tapaýyn özüme».

11-nji bap

Sopar Eýýuba jogap berýär

¹Nagamly Sopar şeýle diýdi:

²«Köp söze jogap berilmesinmi?

Ýaňrany sözleri aklasynmy?

³Ýaňralygyň beýlekileri dymdyrar öýdýäňmi?

Masgaralanyňda, özüňem utandyrylmazmykaň?

⁴Çünki sen: „Taglymatym sapdyr,

men Hudaýyň nazarynda päkdirin“ diýýäň.

⁵Käşgä indi Hudaý geplesedi,

saňa garşy dil ýarsady.

⁶Ol saňa paýhasyň syrlaryny düşündirsedi!

Çünki paýhas köptaraplydyr.

Sen bilgin, Hudaý etmişleriňiň käsini unutdy.

⁷Hudaýyň syrlaryna akyl ýetirip bilermiň?

Gudratygüýçliniň aňry çägine ýetip bilermiň?

⁸Olar gökdenem beýikdir, sen näme edip bilýäň?

Ölüler dünýäsindenem çuňdur, sen näme bilýäň?

⁹Olaryň ölçegi älemden uzyn,

deňizden giňdir.

¹⁰Eger Ol gelip, seni zyndana atsa,

höküm etmek üçin çagyrsa, kim Ony saklap biler?

¹¹Çünki Ol ýalançylary bilýändir,

Ol pisligi görübem, oňa üns bermezmi?

¹²Gulandan ynsanyň dogulmaýşy ýaly,

akmagyň-da akyly goýalmaz.

¹³Ýüregiňi Oňa bagyşlap,

elleriňi Hudaýa tarap uzatsaň,

¹⁴pis işleriňi bes etseň,

çadyryňda etmişe orun bermeseň,

¹⁵şonda sen uýatly başyňy galdyrarsyň,

berk durarsyň, gorkmarsyň.

¹⁶Muşakgatyňy unudarsyň,

akyp giden suwlar dek ýatlarsyň ony.

¹⁷Günorta çagyndanam ýagty bolar ömrüň,

säher deý bolar garaňkylygyň.

¹⁸Umytlydygyň üçin arkaýyn bolarsyň,

goralarsyň, howpsuzlykda dynç alarsyň.

¹⁹Ýatanyňda seni gorkuzan bolmaz,

köpler saňa ýaranjaňlyk ederler.

²⁰Emma pisler umytdan el üzerler,

gaçara ýerleri bolmaz olaryň,

Umyt uçgunlary söner».

12-nji bap

Eýýup Sopara jogap berýär

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Siz bar zady bilýänsiňiz,

siz öleniňizde, paýhas-da siz bilen öler!

³Meniň-de akylym siziňki ýaly,

men-de sizden kem däldirin,

bu zatlary bilmeýän barmy?

⁴Öz dostlaryma gülki boldum!

Hudaýy çagyrdym, Ol-da maňa jogap berdi,

dogruçyl, päk bolsam-da, men ile gülki!

⁵Dertsizler betbagtlaryň üstünden gülýärler,

büdreýänleri itip goýberýärler.

⁶Garakçylaryň çadyrlary asuda,

Hudaýy gazaplandyrýanlar howpsuz,

olar diňe öz güýjüne sygynýandyr.

⁷Haýwanlardan sora, olar saňa öwrederler,

guşlardan sora, olar saňa aýdyp bererler.

⁸Ýerden sora, saňa öwreder ol,

deňziň balyklary saňa aýdyp bererler.

⁹Muny Rebbiň eliniň edendigini

bularyň haýsysy bilýän däldir?

¹⁰Her bir jandaryň jany,

bütin adamzadyň demi Onuň elindedir.

¹¹Agzyň tagamy dadyşy deý,

gulagam sözleri seljermezmi?

¹²Paýhas garrylarda,

düşünje uzak ömürdedir.

¹³Paýhasam, gudratam Hudaýdadyr,

öwüt-de, danalyk-da Onuňkydyr.

¹⁴Hudaýyň ýykanyny hiç kim dikeldip bilmez,

Onuň gabanyny hiç kim boşadyp bilmez.

¹⁵Hudaý suwlary togtatsa, bar zat guraýar,

iberse-de, dünýäni sil alýar.

¹⁶Gudratam, paýhasam Onuňkydyr,

aldan-da, aldanan-da Onuňkydyr.

¹⁷Ol hökümdarlary kemsidip,

kazylary akmaklara öwürýär.

¹⁸Ol şalaryň guşagyny gowşadyp,

billerine ýüp baglaýar.

¹⁹Ruhanylary kemsidip,

güýçlüleri agdarýar.

²⁰Ynamly maslahatçylary dymdyryp,

ýaşululary akylyndan mahrum edýär.

²¹Şazadalary ile ryswa edýär Ol,

güýçlüleri ýaragsyzlandyrýar.

²²Garaňkylyk jümmüşiniň syrlaryny açýar,

tüm garaňkylygy ýagtylyga öwürýär.

²³Milletleri beýgeldip, yzysüre ýok edýär,

milletleri artdyryp, olary sürgün edýär.

²⁴Baştutanlary akylyndan azaşdyryp,

ýolsuz çölde ykdyrýan-da Oldur.

²⁵Olar garaňkyda yşyksyz sermeleşip ýörýärler,

olary serhoş kimin entiredýär».

13-nji bap

Eýýup sözüni dowam edýär

¹«Bularyň baryny gözlerim gördi,

gulagym eşidip, düşündim.

²Siziň bilýäniňizi men-de bilýärin,

men sizden kem däldirin.

³Emma men Gudratygüýçli bilen gepleşip,

dawamy Hudaý bilen etmek isleýän.

⁴Siz bolsa ýaramy ýalan sözler bilen bejerýäňiz,

baryňyz dereksiz lukmanlardyrsyňyz.

⁵Wah, siz bütinleý dymsadyňyz!

Ana, şonda siz paýhasly bolardyňyz!

⁶Diňläň meniň delillerimi,

gulak goýuň meniň çekişmelerime!

⁷Hudaýyň adyndan nähak sözleri sözlejekmi?

Hileli sözler aýtjakmy Onuň adyna?

⁸Sizmi Hudaýyň tarapyny tutjak?

Onuň üçin dawa etjek?

⁹Hudaý sizi synasa, synagdan geçermikäňiz?

Ynsanyň ynsany aldaýşy ýaly,

Ony-da aldap bilermikäňiz?

¹⁰Hudaýyň tarapyny gizlin tutsaňyz,

Ol sizi hökman jezalandyrar.

¹¹Onuň şan-şöhraty sizi eýmendirip,

gorkusy üstüňize abanmazmy?

¹²Nakyllaryňyz kül deý dereksizdir,

delilleriňiz hiç bir esassyzdyr.

¹³Indi siz dymyň-da, maňa geplemäge gezek beriň,

men başa gelenini göreýin.

¹⁴Tenimi dişim bilen tike-tike edip,

janymy öz elimde goýaýyn.

¹⁵Ol meni öldürer, mende umyt ýok.

Ýollarymyň dogrudygyny Oňa subut ederin.

¹⁶Ine, şu meniň gutulyşym bolar,

çünki hudaýsyzlar Onuň huzuryna baryp bilmez.

¹⁷Sözlerime dykgat bilen gulak goýuň,

aýdýanlarym gulagyňyzda galsyn.

¹⁸Men dawamy taýýarladym,

aklanjagymy bilýärin.

¹⁹Kim meniň bilen jedel etjek?

Şondan soň lal-jim bolup ölerdim.

²⁰Ýa Hudaý, meniň iki islegimi ýerine ýetiräý,

şonda men Senden gizlenmerin:

²¹Menden eliňi çek,

meni Öz howpuňdan azat et.

²²Onsoň meni çagyr, men-de jogap bereýin,

ýa-da men gepläýin, Sen maňa jogap ber.

²³Etmişlerim, günälerim köpmüdir?

Maňa ýazygymy, günämi görkez.

²⁴Näme üçin menden ýüzüňi gizläp,

meni Özüňe duşman saýýarsyň?

²⁵Ýeliň gaçyran ýapragyny eýmendirjekmi?

Gury samany kowalajakmy?

²⁶Maňa garşy ajy aýyplamalar ýazýarsyň,

ýaşlykdaky etmişlerimi miras berýärsiň.

²⁷Aýaklaryma künde urýarsyň,

her bir ädimimi garawullap,

Aýak yzlaryma çenli barlaýarsyň.

²⁸Ynsan bir çüýrän zat,

güýe degen eşik kimin dargaýar».

14-nji bap

Eýýup sözüni dowam edýär

¹«Ynsandan doglan ynsanyň ömri gysga,

derdi köp bolýandyr.

²Ol gül kimin açylýar, solýar,

kölege kimin ýitýär, yz galmaýar.

³Meniň ýala dagam göz dikýäňmi Sen?

Höküm etmek üçin meni huzuryňa getirýäňmi?

⁴Kim haramdan tämizi çykaryp bilýär?

Hiç kim!

⁵Ynsanyň güni sanalgydyr,

aýlarynyň sany kesgitlenendir,

Olar Seniň bellän çäkleriňden geçip bilmeýärler.

⁶Olardan gözüňi aýyr, öz günlerine goý,

iş gününi soňlan işçi dek

dynç alsynlar.

⁷Hatda agaja-da umyt bardyr,

ol çapylsa, ýene gögerer,

pudaklary egsilmez.

⁸Köki ýerde garrap,

töňňesi toprakda gurap gitse-de,

⁹suw ysyny alan badyna ösüntgi çykaryp,

ýaş agaç kimin şahalaýar.

¹⁰Emma ynsan ölüp, ýok bolýar,

adamzat jan berip, ýitirim bolýar.

¹¹Köl suwlarynyň guraýşy,

derýanyň gurap, çöle dönüşi kimin,

¹²Ynsan hem ýatýar-da, gaýdyp turmaýar,

gökler ýok bolýança, adamlar oýanmazlar,

ukularyndan turuzylmaz.

¹³Wah, meni ölüler dünýäsinde gizlesediň,

gazabyň ýatyşýança, meni ýaşyrsadyň,

Maňa möhlet berip, onsoň meni ýatlasadyň!

¹⁴Ynsan öler-de, direlermi?

Men tä azat edilýänçäm,

azaply gullugymyň ähli günlerinde garaşaryn.

¹⁵Sen çagyrarsyň, men-de jogap bererin.

Öz eliňiň ýaradanyny küýsärsiň.

¹⁶Şonda Sen ädimlerimi sanarsyň,

ýöne günämi yzarlamagyňy bes edersiň.

¹⁷Ýazygym torba salnyp möhürlener,

etmişimiň üstüni örtersiň.

¹⁸Dag opurylyp, weýran bolýar,

gaýa ýerinden goparylýar;

¹⁹suwlar daşlaryň ýüzüni ýalmaýar,

siller ýeriň topragyny syryp äkidýär,

Sen hem ynsanlaryň umydyny şeýle ýok edýärsiň.

²⁰Ynsanlardan hemişelik üstün çykýaň,

olar ýok bolýarlar,

ýüzüni üýtgedip, gaýry ýere ýollaýaň.

²¹Ogullary hormata eýe bolýarlar, olar mundan habarsyz,

masgaralanýarlar, olar muny bilmeýärler.

²²Olar diňe öz bedenleriniň agyrysyny duýup,

diňe özleri üçin ýas tutýarlar».

15-nji bap

Elipaz Eýýuba jogap berýär

¹Onsoň teýmanly Elipaz şeýle diýdi:

²«Akylly adam boş sözler bilen jogap berermi?

Özüni gündogar şemalyndan doldurarmy?

³Ol biderek gep bilen,

dereksiz sözler bilen dawa-jenjel turzarmy?

⁴Hudaýdan heder etmegi aradan aýyrýarsyň,

Hudaý barada oýlanmaga päsgel berýärsiň.

⁵Etmişiň gepiňe täsir edýär,

hilegäriň dilinde gürleýärsiň.

⁶Seni ýazgarýan men däl, öz agzyň,

dodaklaryň saňa garşy şaýatlyk edýär.

⁷Ilki doglan ynsan senmisiň?

Daglardan öň ýaradyldyňmy?

⁸Hudaýyň mejlisini diňlediňmi?

Ýeke-täk dana adamdyryn öýdýäňmi?

⁹Biziň bilmeýän haýsy zadymyzy bilýärsiň?

Biziň düşünmeýän haýsy zadymyza düşünýärsiň?

¹⁰Bizde çal saçly-da, gojalar-da bardyr,

olaryň ýaşlary seň kakaňkydan-da uludyr.

¹¹Hudaýyň saňa berýän tesellileri kemlik edýärmi?

Hoşamaý söz ýeterlik dälmi ýa saňa?

¹²Ýüregiň nämä möwç alýar?

Gözleriňden näme üçin ot syçraýar?

¹³Näme üçin Hudaýa gazaplanyp,

agzyňdan beýle sözleri çykarýarsyň?

¹⁴Tämiz bolar ýaly, ynsan kim bolupdyr?

Ynsandan doglan dogry bolup bilermi?

¹⁵Hudaý hatda Öz perişdelerine ynam etmeýär,

gökler-de Onuň nazarynda tämiz däl.

¹⁶Etmişi suw kimin içýän,

ýigrenji, bozuk ynsana Hudaý neneň ynam etsin.

¹⁷Diňle meni, saňa düşündireýin,

görenimi beýan edeýin,

¹⁸akyldarlaryň aýdanlaryny,

ata-babalarynyň gizlemedik pähimlerini.

¹⁹(Ýurt diňe aralarynda gelmişek bolmadyk

ata-babalara berlendi).

²⁰Pisler bütin ömrüne ejir çekýändirler,

zalymlara berlen ýyllar sanalgydyr.

²¹Elhenç sesler olaryň gulagyndan gitmez,

asudalykdaka olaryň üstüne talaňçy döküler.

²²Garaňkylykdan gutuljagyna ynam ýokdur olarda,

olaryň takdyry gylyçdyr.

²³„Niredekä?“ diýip, bir döwüm nan üçin sergezdanlyk edýärler,

Garaňkylyk gününiň ýakyndygyny bilýärler.

²⁴Alada we horluk olary gorkuzýar,

söweşe taýynlanan şa kimin olara hüjüm edýär.

²⁵Çünki pisler Hudaýa garşy el göterýär,

Gudratygüýçlä garşy çykýar.

²⁶Boýnuýogynlyk edip, galyň, ýumry galkany alyp,

Hudaýyň üstüne topulýarlar olar.

²⁷Ýüzlerinden ýag damyp,

billerini ýag alsa-da,

²⁸weýran edilen şäherlerde,

harabaçylyga öwrülen,

oturylmaýan, adamsyz öýlerde ýaşarlar.

²⁹Hiç haçan baýamazlar, baýlyklary uzaga çekmez,

mal-mülkleri ýer ýüzüne ýaýramaz.

³⁰Garaňkylykdan gaçyp bilmezler,

pudaklaryny ýalyn ýok eden agaç kimin bolarlar,

Hudaýyň demine ýok bolarlar.

³¹Boşluga bil baglap, özlerini aldatmasynlar,

çünki boşluk olaryň muzdy bolar.

³²Wagtyndan öň işi gaýdar,

pudaklary gögermez.

³³Gök üzümleri dökülen üzüm agajy,

gülleri dökülen zeýtun agajy ýalydyr olar.

³⁴Çünki hudaýsyzlaryň jemagaty gysyr galar,

parahorlaryň-da çadyrlaryny ot alar.

³⁵Olar hasratdan hamyla bolup, pislik dogurýarlar,

içleri hem hileden doludyr».

16-njy bap

Eýýup Elipaza jogap berýär

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Men bular ýaly zatlary köp eşitdim.

Siziň baryňyz dereksiz teselli berijiler!

³Boş sözleriňiz haçan gutarjak?

Sizi dawalaşmaga mejbur edýän zat näme?

⁴Siz meniň ýerime bolan bolsadyňyz,

menem siziň ýaly gepläp bilerdim.

Size garşy akgynly sözläp,

başymy ýaýkardym.

⁵Sizi öz sözlerim bilen ruhlandyrardym,

köşeşdiriji sözlerim derdiňizi ýeňlederdi.

⁶Geplesem-de derdim ýeňlemeýär,

dymanym bilen janym aram tapmaýar.

⁷Ýa Hudaý, Sen meni halys tapdan düşürdiň,

bütin hojalygymy weýran etdiň.

⁸Gurpsuzlygym muňa şaýatlyk edýär,

mejalsyzlygym garşyma güwälik edýär.

⁹Hudaý maňa ýigrenç bilen seredip, gaharyna meni parçalaýar,

Ol maňa dişlerini gyjaýar,

duşmanymyň gözleri içimden geçýär.

¹⁰Adamlar maňa agyzlaryny öweldip,

meni masgaralap, ýaňagyma urýarlar,

garşyma dil birikdirýärler.

¹¹Hudaý meni näletkerdeleriň,

pisleriň eline berdi.

¹²Rahatlykda ýaşaýardym, emma Hudaý meni sarsdyrdy,

boýnumdan tutup, bölek-bölek etdi,

meni Özüne nyşana edindi.

¹³Onuň kemançylary daşymy gurşaýar,

rehimsizlik bilen böwrümi deşýär,

ödümi ýere dökýär.

¹⁴Bedenimi dilim-dilim edýär,

urşujy kimin üstüme topulýar.

¹⁵Egnime jul tikindim,

başymy toza sokdum.

¹⁶Aglamakdan ýaňa ýüzüm gyzarýar,

gözümi tüm garaňkylyk örtýär.

¹⁷Ýöne men jenaýat etmedim,

dilegim-de päkdir.

¹⁸Eý, toprak, ganymyň üstüni örtme,

perýadym asla diňmesin.

¹⁹Ine, şu pursat şaýadym gökde,

hemaýatkärim ýokarda.

²⁰Dostlarym meni masgaralaýarlar,

Hudaýa göz-ýaş edýän.

²¹Adamzat ogly bilen goňşusynyň arasynda bolşy ýaly,

ynsan bilen Hudaýyň arasynda-da bir töwellaçy bolsady!

²²Barsa-gelmeze giderin

birnäçe ýyldan».

17

Eýýup sözüni dowam edýär

¹«Ruhum syndy, günlerim tamam,

maňa gabyr garaşýar.

²Daş-töweregim ýaňsylaýjylardan doly,

gözüm olaryň duşmançylygyny görýär.

³Özüň maňa kepillik bergin,

Senden başga maňa kim kepil boljak?

⁴Olaryň aňyny düşünjeden gizlediň,

şonuň üçin olary beýgeltmersiň.

⁵Para üçin dostlaryny satýanlaryň

çagalarynyň gözleri kör bolar.

⁶Hudaý meni ile gep etdi,

olar ýüzüme tüýkürýärler.

⁷Gaýgydan ýaňa gözüm küteldi,

on iki synam çöpe döndi.

⁸Dogruçyl adam derdime aňk bolýar,

bigünä-de hudaýsyza garşy gazap atyna atlanýar.

⁹Dogruçyllar öz ýollaryny tutarlar,

eli tämizleriň güýji artar.

¹⁰Emma hemmäňiz gaýdyp gelseňiz-de,

araňyzdan akylly adam tapmaryn.

¹¹Günlerim tamam,

niýetlerim, ýürek arzuwlarym-da puja çykdy.

¹²Olar gijäni gündiz edýärler,

„Ýagtylyk garaňkylyga ýakyn“ diýýärler.

¹³Ölüler dünýäsini öýüm dek küýsesem,

düşegimi garaňkylykda ýazsam,

¹⁴Gabra: „Sen atamsyň“,

gurda: „Sen enemsiň, uýamsyň“ diýen bolsam,

¹⁵onda umydym hany?

Umydymy görjek kim?

¹⁶Umyt meniň bilen ölüler dünýäsine iner öýdýäňmi?

Meniň bilen bile göre girermi?»

18-nji bap

Bildat Eýýuba jogap berýär

¹Onsoň şuwaly Bildat şeýle diýdi:

²«Ne zaman gutarjak sözüňi?

Oňatja pikirlen, onsoň gepleşeris,

³biz näme üçin haýwan saýylýarys,

näme üçin akmak görünýäris gözüňe?

⁴Gaharyňa öz janyňa zor salýarsyň,

sen diýip dünýä terk edilsinmi?

Gaýalar süýşsünmi?

⁵Pisleriň yşygy sönýär,

ot ýalynlary parlamaýar.

⁶Çadyryndaky nur garaňkylyga öwrülýär,

depelerindäki çyrasy sönýär.

⁷Gadamlarynyň bady gowşaýar,

öz işleri ýykýar olary.

⁸Öz aýaklary bilen tora düşýärler,

özleri garyma ýykylýarlar.

⁹Aýagy gapana düşýär,

olary duzak gapjaýar.

¹⁰Olar üçin ýere syrtmak çekilýär,

ýollaryna duzak gurulýar.

¹¹Çar tarapdan howp abanýar olara,

howp olaryň söbügine düşýär.

¹²Güýç-kuwwat galmaz açlykdan ýaňa,

ýanlaryndan betbagtçylyk aýrylmaz.

¹³Derilerini dert iýýär,

el-aýaklaryny Ölüm ýuwudýar.

¹⁴Ynam eden çadyryndan alnyp gidilip,

howplar şasynyň ýanyna getirilýär.

¹⁵Çadyrlarynda hiç zat galmaýar,

ýurtlaryna kükürt ýagdyrylýar.

¹⁶Kökleri guraýar aşakda,

şahalary solýar ýokarda.

¹⁷Ýer ýüzünde olaryň atlary unudylýar,

köçelerde atlary ýatlanylmaýar.

¹⁸Ýagtylykdan garaňkylyga itilip,

dünýäden kowulýarlar.

¹⁹Halkynyň arasynda ne zürýady, ne-de nebereleri bar,

mesgeninde yzynda hiç kim galmaýar

²⁰Öňki nesiller olaryň takdyryna haýran galýarlar,

howp gurşaýar soňky nesilleri.

²¹Şeýle bolýandyr erbediň kysmaty,

Hudaýy tanamaýanyň mesgeni şudur».

19-njy bap

Eýýup Bildada jogap berýär

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Haçana deňeç meni gynap,

sözleriňiz bilen pagyş-para etjek?

³On mertebe göwnüme degdiňiz,

utanaňzokmy şeýle ezýet bermäge?

⁴Dogrudanam, hata iş eden bolsam,

hatam öz boýnuma.

⁵Özüňizi öňümde ýokary tutup,

aýybymy ýüzüme ursaňyz,

⁶Şuny bilip goýuň, Hudaý meni nähak saýdy,

Ol daşyma Öz toruny çekdi.

⁷„Bu — zorluk“ diýip perýat edýärin,

emma jogap berýän ýok.

Medet diläp ýalbarýaryn,

emma adalat ýok.

⁸Ýoluma germew çekdi, geçip bilemok,

ýodalarymy garaňkyratdy.

⁹Meni at-abraýdan düşürip,

başymdan täjimi aldy.

¹⁰Meni çar tarapdan gysyp-gowurdy, sandan galdym,

umydymy agaç deýin köki bilen sogurdy.

¹¹Ol maňa gazaplanýar,

meni Özüne duşman saýýar.

¹²Leşgerleri üstüme hüjüm edýärler,

maňa garşy ýapgyt galdyrýarlar,

çadyrymyň töwereginde düşelge gurýarlar.

¹³Garyndaşlarymy menden daşlaşdyrdy,

tanyşlarym maňa ýat boldular.

¹⁴Ýakynlarym meni ret etdiler,

dostlarym meni unutdylar.

¹⁵Saçagymdan duz iýenler hem unutdylar meni,

hatda öz gyrnaklarym-da meni ýat saýýarlar,

Olaryň gözüne men bir keseki.

¹⁶Hyzmatkärimi çagyrýan, ýöne jogap ýok,

ýalbar-ýakar etmeli bolýan özüm.

¹⁷Demim aýalymda ýigrenç döredýär,

öz maşgalam meni ýigrenýär.

¹⁸Ýaş çagalar-da meni kemsidýärler,

aýaga galanymda, meni ýaňsylaýarlar.

¹⁹Içgin dostlarym meni ýigrenýärler,

eý görenlerim menden ýüz öwürdiler.

²⁰Diňe ham bilen süňke öwrüldim,

ölümiň bäri ýanynda durun men.

²¹Maňa rehim ediň, eý, dostlarym, rehim ediň, maňa!

Çünki Hudaý maňa el urdy.

²²Näme üçin sizem Hudaý ýaly meni yzarlaýarsyňyz,

näme meniň tenimden doýmaýarsyňyzmy?

²³Wah, meniň sözlerim ýazylsady!

Wah, olar kitaba ýazylsady!

²⁴Wah, sözlerim demir galam we gurşun bilen

gaýanyň ýüzüne ebedilik oýulyp ýazylsady!

²⁵Çünki men Penakärimiň diridigini,

ahyrynda Onuň bu ýerde durjakdygyny bilýärin.

²⁶Hamym çüýränden soňam

tenimde Hudaýy görerin.

²⁷Hudaýy keseki gözi bilen däl-de,

öz gözlerim bilen görerin,

ýüregim üzülip barýar.

²⁸„Biz ony nähili yzarlarys?

Belanyň körügi Eýýupdyr“ diýseňiz,

²⁹siz gylyçdan heder ediň,

çünki gazap gylyç jezasyny getirýär,

şonda hökümiň bardygyny bilersiňiz».

20-nji bap

Sopar Eýýuba jogap berýär

¹Onsoň nagamly Sopar şeýle diýdi:

²«Gulak goý! Pikirlerim jogap bermäge mejbur edýär,

mundan artyk saklanyp bilmerin.

³Sözleriň bilen meni kemsidýäň,

düşünjäm saňa jogap berdirýär.

⁴Owaldan bäri,

ynsanyň dünýä gelşinden bäri bilmeýärmidiň muny?

⁵Pisleriň heşellesi wagtlaýyndyr,

hudaýsyzyň şatlygy bir salymlykdyr.

⁶Olaryň boýy hatda göklere ýetip,

başlary bulutlara degse-de,

⁷pisler öz nejasaty kimin baky ýok bolarlar,

olary tanaýanlar: „Olar nirede?“ diýerler.

⁸Düýş kimin uçup giderler,

gijeki görnüş kimin gaýyp bolarlar.

⁹Bir gören göz gaýdyp görmez olary,

mekany-da olary ikilenç görmez.

¹⁰Ogullary pukaralaryň öňlerinde özlerini kiçelderler,

elleri bilen olaryň baýlygyny yzyna gaýtararlar.

¹¹Bedenleri ýaşlyk gujuryndan doly hem bolsa,

olar bilen toprak astynda ýatarlar.

¹²Hatda ýamanlyk agza datly görnüp,

ony diliniň astynda gizleseler-de,

¹³Ýamanlygy saklap, goýbermän,

agyzlarynda saklasalar-da,

¹⁴iýenleri aşgazanynda turşar,

içlerinde ýylanyň zäherine döner.

¹⁵Baýlygy ýuwudyp, ýene gusýarlar ony,

Hudaý ony içlerinden çykarýar.

¹⁶Ýylanlaryň zäherini sorarlar,

alahöwreniň dişi olary öldürer.

¹⁷Akar suwlaryň,

baldyr gaýmak akýan dereleriň hözirini görmezler.

¹⁸Gazananlaryny iýmän, yzyna gaýtararlar,

eden söwda-satygyndan haýyr görmezler.

¹⁹Çünki pukaralary ezip, olardan ýüz öwürdiler,

öz gurmadyk öýlerini eýelediler.

²⁰Açgözlükden kalplary rahatlyk tapmaz,

arzyly zatlary olary halas etmezler.

²¹Iýenlerinden artany bolmady,

munuň üçin rowaçlyklary uzaga çekmez.

²²Bollukda azap çekerler,

depelerinden muşakgat iner.

²³Garynlaryny doýranlarynda,

Hudaý lowlaýan gazabyny üstlerine döker,

Gazabyny başlaryndan iýmit kimin ýagdyrar.

²⁴Demir ýaragdan gaçyp gutulsalar,

bürünç ýaý içlerinden parran geçer.

²⁵Ok içlerinden böwsüp geçer,

ýalpyldaýan ujy böwürlerinden çykar,

üstlerine howp abanar.

²⁶Tüm garaňkylykda hazynalary ýok bolýar,

üflenmedik ot olary ýuwudar,

çadyrlarynda galanlaryny ýakyp ýok eder.

²⁷Gökler şaýatlyk eder etmişlerine,

bütin älem-jahan olara garşy çykar.

²⁸Hudaýyň gazap güni

öýleri emlägi bilen süpürilip äkidiler.

²⁹Ine, şudur pisleriň Hudaýdan aljak paýy,

Hudaýyň olara beren mirasy».

21-nji bap

Eýýup Sopara jogap berýär

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Dykgat bilen gulak goýuň sözüme,

goý, bu siziň maňa berjek teselliňiz bolsun.

³Gezek beriň, men gepläýin,

sözümi gutaranymdan soň masgaralaň.

⁴Ynsana arz-şikaýat edýänmi men?

Neneň janym ýanmasyn?

⁵Halyma seredip, akylyňyz çaşsyn,

eliňizi agzyňyza tutuň.

⁶Derdimi ýada salanymda, galagoplanýaryn,

süňňüme galpyldy aralaşýar.

⁷Näme üçin pisler ýaşaýarlar,

gojalyga ýetip, gujur-gaýratlary artýar?

⁸Perzentleri ýanlarynda,

zürýatlary gözleriniň alnynda.

⁹Öýlerinde howpsuzlykda, gorkusyz ýaşaýarlar,

Hudaý-da olara jeza bermeýär.

¹⁰Öküzleri kemsiz örňeýär,

sygyrlary guzlar, göle düşürmez.

¹¹Çagalaryny süri kimin ýola salýarlar,

oglanlary tans edişýärler.

¹²Deprek, lira bilen aýdym aýdyşyp,

şatlanýarlar olar tüýdük sesine.

¹³Ömürlerini hoşwagtlykda geçirip,

ölüler dünýäsine asudalykda girýärler.

¹⁴Pisler Hudaýa şeýle diýýärler: „Bizi öz günümize goý!

Çünki biz Seniň ýoluňy öwrenmek islemeýäris.

¹⁵Gudratygüýçli kim bolupdyr

Oňa sežde ederimiz ýaly?

Oňa dileg edip, görýän haýrymyz näme?“

¹⁶Rowaçlygy öz ellerinde dälmi näme?

Pisleriň nesihaty menden uzakda bolsun!

¹⁷Pisleriň çyrasy näçe gezek öçdi?

Başlaryna üznüksiz betbagtçylyk abananyny gördüňmi?

Hudaý gazabyna olary görgä duçar edýärmi?

¹⁸Haçan olar ýele sowrulýan saman ýaly,

tüweleý öňündäki saman çöpi ýaly boldular?

¹⁹Siz: „Hudaý atalarynyň jezasyny çagalaryna çekdirýär“ diýýäňiz.

Goý, atalaryň muny bileri ýaly,

Hudaý olara almytyny bersin.

²⁰Atalar heläkçiligini öz gözleri bilen görsünler,

olar Gudratygüýçliniň gazabyndan içsinler.

²¹Çünki bu dünýäden ötensoňlar,

yzlarynda galan hojalygyndan näme gaýgysy bolsun?

²²Gökdäkilere höküm edýän Hudaýa

akyl berip biljek barmydyr?

²³Biri sagatka ölýär,

büs-bütin rahat we gaýgysyz.

²⁴Eti-gany ýerinde bolup,

süňkleri ýilikden doludyr.

²⁵Beýleki biri dert çekip,

gowulyga gözi düşmän ölýär.

²⁶Olar toprak astynda bile ýatýarlar,

üstlerini gurtlar basýar.

²⁷Bilýän men siziň pikirleriňizi,

garşyma edýän dildüwşükleriňizi.

²⁸Çünki siz: „Asylzadaň öýi nirede?

Pisleriň çadyry nirede?“ diýýäňiz.

²⁹Ýolagçylardan soramadyňyzmy?

Şaýatlyklaryna gulak asmadyňyzmy?

³⁰Pisler peläket güni aman galýarlar,

Hudaýyň gazaply gününden gutarylýarlar.

³¹Pisleriň hereketlerini kim ýüzlerine basjak?

Etmişlerine görä kim olara jeza berjek?

³²Olar gabra getirilende,

mazarlarynyň başynda sakçy goýulýar.

³³Jaýlanan topragy olara ýakymlydyr,

hemmeler olaryň yzyna düşerler,

olaryň öňünden gidenler san-sajaksyzdyr.

³⁴Siz boş sözleriňiz bilen maňa näme teselli berjek?

Bar diýýän zatlaryňyz galpdyr».

22-nji bap

Elipaz Eýýuba jogap berýär

¹Teýmanly Elipaz şeýle diýdi:

²«Ynsan Hudaýa ýaramly bolup bilermi?

Hatda iň akyldaryň Oňa peýdasy degermi?

³Dogrulygyňdan Gudratygüýçli näme lezzet alýar?

Päk durmuşda ýaşaýanyň Hudaýa näme haýry bar?

⁴Hudaýyň seni jezalandyrmasy, höküm etmesi

Ondan gorkýandygyň üçinmi?

⁵Erbetligiň ummasyz,

etmişleriň tükeniksiz dälmi?

⁶Çünki öz doganyňdan nähak girew aldyň,

eşiklerine çenli sypyryp, olary ýalaňaç goýduň.

⁷Ýadawa içmäge suw bermediň,

açdan çöregiňi gysgandyň.

⁸Ine, güýçlüler ülkä eýe bolýandyr,

hormatlanýan onda ýaşaýandyr.

⁹Dul hatynlary yzyna boş goýberdiň,

ýetimleri ezdiň.

¹⁰Munuň üçin daş-töweregiň duzaklar bilen gurşalýar,

duýdansyz gorky seni galagopluga salýar.

¹¹Hiç zady görüp bilmeziň ýaly, garaňkylyk seni basýar,

sil gelip, seni gark edýär.

¹²Hudaý gökleriň ýokarsynda dälmidir?

Ýokardaky ýyldyzlara nazar sal, olar, gör, nähili belentlikde!

¹³Şonuň üçin sen: „Hudaý nämäni bilýär?

Ol tüm garaňkylyk içinden höküm edip bilýärmi?

¹⁴Bulutlar Oňa tutudyr, Ol görüp bilmez,

Ol gök gümmezinde gezýändir“ diýýäň.

¹⁵Pisleriň ýörän

köne ýoluny tutjakmy?

¹⁶Olar wagtyndan öň ýygnaldylar,

düýplerini suw aldy.

¹⁷Olar Hudaýa: „Bizi öz günümize goý!

Gudratygüýçli, sen bize näme edip bilersiň?“ diýdiler.

¹⁸Şonda-da Hudaý öýlerini bereket bilen doldurdy,

pisleriň maslahaty menden uzakda bolsun!

¹⁹Dogruçyllar pisleriň weýran edilenini görüp begenýär,

bigünä hem olaryň üstünden gülýär.

²⁰Olar: „Ýagylarymyz ýok edildi,

galan zatlary ýanyp kül boldy“ diýýärler.

²¹Hudaý bilen dost bol, rahatlykda bol,

şonda haýyr taparsyň.

²²Gulak goý Onuň agzyndan çykýan öwüt-ündewe,

sözlerini ýüregiňde sakla.

²³Gudratygüýçlä tarap öwrülseň, öňki halyňa gowşarsyň,

etmişi çadyryňdan uzaklaşdyrsaň,

²⁴altyny topraga,

Opyr tyllasyny jülgedäki daşlaryň arasyna atsaň,

²⁵Gudratygüýçlini öz altynyň,

gymmat bahaly kümşüň saýsaň,

²⁶ine, şonda Gudratygüýçlüden göwnühoş bolarsyň,

Hudaýa ýüz tutarsyň.

²⁷Hudaýdan dileg edersiň, Ol hem seni eşider,

sen hudaýýolularyňy berersiň.

²⁸Ol diýen zadyňy ýerine ýetirer,

ýollaryňa nur çaýylar.

²⁹Beýlekiler kemsidilende: „Ýeriňden gal“ diýýäň,

çünki Hudaý pes göwünlileri halas edýär.

³⁰Hudaý hatda ýazyklylary-da halas eder,

olar seniň elleriň tämizligi üçin gutularlar».

23-nji bap

Eýýubyň şikaýaty

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Bu gün aç-açan arz-şikaýat edýän,

Hudaýyň eli ahy-zaryma garamazdan agyr.

³Wah, Hudaýy nireden tapmalydygyny bir bilsedim!

Onuň mesgenine barardym.

⁴Arzymy Onuň huzurynda beýan ederdim,

dawalarymy jikme-jik aýan ederdim.

⁵Onuň maňa berjek jogabyny bilerdim,

aýtjak zadyna düşünerdim.

⁶Ol beýik güýji bilen garşyma çykarmydy?

Ýok, Ol maňa gulak asardy.

⁷Dogruçyl adam huzurynda Onuň bilen dawalaşyp biler,

men Hökümdarymyň ýanynda hakykat gazanardym.

⁸Gündogara gitsem, Hudaý ol ýerde ýok,

günbatara gitsem, Ony tapyp bilmeýärin.

⁹Demirgazykda işleýär, Ony gözüm saýgaryp bilenok,

günorta öwrülýär, Ony görüp bilmeýärin.

¹⁰Emma Ol meniň ýöreýän ýolumy bilýär,

meni synaga salanda, altyn deý päk çykaryn.

¹¹Hudaýy ädimme-ädim yzladym,

Hudaýyň ýoluny tutup, ondan çykmadym.

¹²Beren tabşyryklaryndan dönmedim,

sözlerini kalbymda arzylap sakladym.

¹³Hudaý karar çykarýar, kim Oňa garşy çykyp biler?

Ol islän zadyny edýär.

¹⁴Ýüregine düwenlerini eder Ol,

olaryň ýene, gör, näçesi Onda bardyr.

¹⁵Şonuň üçin Onuň bilen ýüzbe-ýüz bolmakdan eýmenýän,

pikir edenimde, Ondan gorkýaryn.

¹⁶Hudaý meniň ýüregimi ejizletdi,

Gudratygüýçli meni eýmendirdi.

¹⁷Garaňkylyk meni ýok etsedi,

ýüzümi zulmat örtsedi».

24-nji bap

Eýýup şikaýatyny dowam edýär

¹«Näme üçin Gudratygüýçli höküme wagt bellemeýär?

Näme üçin Ony tanaýanlar bu günleri görmeýärler?

²Adamlar araçäk daşlary süýşürýärler,

sürüleri ogurlaýarlar-da, bakýarlar.

³Ýetimleriň eşegini ogurlap äkidýärler,

dul hatynyň öküzini girew alýarlar.

⁴Mätäçleri ýoldan kowýarlar,

ýurduň garyplary olardan bukulýarlar.

⁵Çöldäki gulanlar kimin,

ýoksullaryň hersi bir ýana dagap gidýär,

Olar çagalary üçin çölde iýmit gözleýärler.

⁶Iýmitlerini kesekileriň ekin meýdanyndan ýygnamaly bolýarlar,

erbetleriň üzüm bagyndan galan-gaçanyny ýygýarlar.

⁷Gije eşiksiz, ýalaňaç ýatýarlar,

sowukda ýapynmaga ýorganlary ýok.

⁸Daglara ýagan çabgadan ezilýärler,

gaýany pena edinip gujaklaýarlar.

⁹Süýtden aýrylmadyk ýetim çaga ogurlanýar,

garybyň çagasy girew alynýar.

¹⁰Olar daşarda ýalaňaç enteýärler,

aç garna bugdaý desselerini daşaýarlar.

¹¹Daşlaryň arasynda ýag üçin zeýtuny ýençýärler,

şerap üçin üzüm sykýarlar, emma özleri teşnedir.

¹²Şäherlerden ölüp barýanlaryň iňňildisi eşidilýär,

jany hasratlylar perýat edýärler,

Emma şonda-da Hudaý olaryň dileglerine üns bermeýär.

¹³Ine, ýagtylyga garşy baş göterýänler bar,

ýagtylygyň ýoluny tanamaz olar,

onuň ýodalaryndan ýöremezler.

¹⁴Garyby, ýoksuly öldürmek üçin,

ganhor alagaraňkylykda oýanýar,

gijesine bolsa ogurlyk edýär.

¹⁵Zyna edýänleriň gözi alagaraňkylykdadyr,

hiç kim görmez öýdýärler,

ýüzlerini büreýärler.

¹⁶Gijesine öý talaýarlar,

gündizine gizlenýärler,

Yşygyň nämedigini bilmeýärler.

¹⁷Çünki säher olara tüm garaňkylykdyr,

tüm garaňkylygyň howplaryna öwrenişen olar.

¹⁸Pisler suwuň ýüzündäki köpük kimindir,

olaryň ýer paýy näletlenendir,

Hiç kim olaryň üzüm bagyna aýak basmaz.

¹⁹Guraklygyň we yssynyň gar suwlaryny sorup alşy deý,

ölüler dünýäsi-de günäkärleri ýuwudýandyr.

²⁰Olary ene ýatgysy unudýar,

gurt olary iýip, lezzet alýar,

Olar hiç kimiň ýadyna düşmeýärler,

adalatsyzlyk agaç kimin syndyrylýar.

²¹Pisler önelgesiz aýala sütem edýärler,

dul hatyna ýagşylyk etmeýärler.

²²Hudaý gudraty bilen güýçlüleri ýere çalýar,

olar beýgelseler-de, ýaşamaga umytlary galmaz.

²³Hudaý olara howpsuzlyk berýär, olar Oňa daýanýarlar,

Onuň gözi olaryň ýollaryndadyr.

²⁴Bir salym göterilip, soňra ýitirim bolýarlar,

başgalar ýaly gurap, ýok bolýarlar,

däne başlary kimin kesilýärler.

²⁵Men nähak bolsam, ýalançylygymy kim subut etjek?

Kim sözlerimiň dereksizdigini görkezjek?»

25-nji bap

Bildadyň sözi

¹Şuwaly Bildat şeýle diýdi:

²«Hudaý gudratly we haýbatlydyr!

Gökde asudalygy berýän Oldur.

³Goşunyny sanamaga san ýetjekmi?

Güni kimiň üstüne dogmaz?

⁴Ynsan Hudaýyň öňünde nädip dogry bolup biler?

Ynsandan doglan nädip päk bolup biler?

⁵Hatda Hudaýa Aý şugla saçmasa,

ýyldyzlar Oňa öçügsi görünse,

⁶onda ynsan Hudaýyň gözüne gurçukça,

adamzat-da gurtça görner!»

26-njy bap

Eýýup Bildada jogap berýär

¹Eýýup şeýle diýdi:

²«Sen kuwwatsyza nähili ýardam etdiň!

Güýçsüze nähili medet berdiň!

³Akmaga nähili paýhas berdiň,

paýhassyza nähili öwüt berdiň!

⁴Bu sözleri saňa öwreden kim?

Sen arkaly gepleýän kimiň ruhy?

⁵Çuň suwlaryň astyndaky ölüler

öz mekanlarynda titreşýärler.

⁶Hudaýyň öňünde ölüler dünýäsi ýalaňaçdyr,

heläkçilik ýeriniň örtügi ýokdur.

⁷Hudaý gökleri boşlugyň üstüne ýazýar,

ýeri-de hiç zatdan asýar.

⁸Suwlary bulutlaryň içinde saklaýar,

bulutlar olaryň agramyna böwsülmeýär.

⁹Tagtynyň ýüzüni büreýär,

üstüni bulut bilen örtýär.

¹⁰Ýagtylyk bilen garaňkylygyň arasyna,

suwlaryň ýüzüne serhet çekdi.

¹¹Gögüň sütünleri sarsýar,

Hudaýdan gorkularyna titreşýär.

¹²Güýji bilen deňzi togtatdy Ol,

äpet Rahaby ýok etdi paýhasy bilen.

¹³Gökler Onuň demi bilen gözel boldy,

aždarhany eli bilen ýok etdi.

¹⁴Ujypsyzja bölegidir bular Onuň ýollarynyň,

Ol hakda eşidýänlerimiz, gör, nähili az!

Düşünip biljek barmy gudratynyň beýikligine Onuň?»

27-nji bap

Eýýup sözüni dowam edýär

¹Eýýup sözüni dowam edip, şeýle diýdi:

²«Hakymdan mahrum eden Hudaýyň,

maňa ajy hasrat çekdiren

Gudratygüýçliniň adyndan ant içýän,

³içimde janym,

burnumda Hudaýyň demi barka,

⁴haky sözlärin diňe,

dilime alman nähak söz.

⁵Sizi aklamaryn asla,

tä ölýänçäm, päkligimde galaryn.

⁶Dogrulygymy pugta saklaryn, goýbermen,

ömürboýy paş etmez meni wyždanym.

⁷Goý, duşmanlarym erbetleriň gününe,

garşydaşlarym pisleriň gününe düşsün!

⁸Hudaý hudaýsyzy ýok edip, janyny alansoň,

Onda näme umyt bolsun?

⁹Üstüne betbagtçylyk abananda,

Hudaý onuň perýadyny eşidermi?

¹⁰Gudratygüýçlüden hoşal bolarmy ol?

Ol her zaman medet dilärmi Hudaýdan?

¹¹Size Hudaýyň gudratyny,

ýaşyrman aýan ederin Gudratygüýçliniň ýollaryn.

¹²Muny öz gözüňiz bilen gördüňiz,

näme üçin beýle boş gürrüň edýäňiz?

¹³Şudur Hudaýyň erbetlere berjek paýy,

Gudratygüýçliniň zalymlara berjek mirasy:

¹⁴Näçe köp bolsa-da, ogullary gylyçdan gyrylýarlar,

zürýatlary-da açlykdan.

¹⁵Aman galanlary gyrgyndan ölüp gömlerler,

dul hatynlary ýasyn tutmaz olaryň.

¹⁶Kümşi çäge kimin ýygnap,

geýim baryn toplasalar-da,

¹⁷Dogruçyllar geýer olary,

bigünäler paýlaşarlar ol kümüşleri.

¹⁸Höwürtgeler ýaly,

sakçyň çatmasy ýaly

dikýärler öýlerini.

¹⁹Barly baýlyk bilen uka gidenem bolsa,

gözüni açanda, tapmaz baýlygyn.

²⁰Olary gorky basýar sil kimin,

gijesine tüweleý uçuryp äkidýär.

²¹Sörtük ýeli öz ugruna göterip äkidýär,

olary öz mesgenlerinden süpürip taşlaýar.

²²Gazap bilen üstlerine okdurylýar ýel,

bu gazaply ýelden gaçmaga synanyşýarlar.

²³Ýel olara el çarpyp,

ýerinden sykylyk atýar».

28-nji bap

Paýhas öwgüsi

¹«Elbetde kümşüň käni,

altynyň eredilýän göweji bardyr.

²Demir ýerden alynýar,

mis daşdan eredilýär.

³Ynsan garaňkylygyň soňuna çykýar,

zulmatda mis agtaryp,

tüm garaňkylykda ýeriň aňry çägine ýetýär.

⁴Ynsan aýagy degmedik ýerlerde,

ýüplerden aşak sallanyp,

ilatsyz ýerde magdan gazýar.

⁵Ýerden çörek önýär,

asty bolsa ot bilen oýuk-oýuk edilýär.

⁶Daşlary gök ýakudyň mekany,

topragynda altyn bar.

⁷Bu ýodany ýyrtyjy guş bilýän däldir,

oňa algyryň gözi düşmedik asla.

⁸Buýsanjaň haýwanlar ol ýere aýak basan däldirler,

arslanyň-da aýagy degen däldir oňa.

⁹Magdançylar gaýalary agtaryp,

daglaryň düýbüne çenli gazýarlar.

¹⁰Gaýalaryň içinden magdan gazyp alýarlar,

gözleri gymmatbaha zatlaryň gözlegindedir.

¹¹Çeşmeleriň akymyny togtadyp,

gizlin hazynalary ýüze çykarýarlar.

¹²Emma paýhas nireden gelýär?

Düşünjäniň gözbaşy nirede?

¹³Paýhasyň gadyryny bilmeýär ynsan,

tapylgysyzdyr ol bu dünýäde.

¹⁴Çuňluk: „Ol mende ýokdur“ diýýär,

deňiz: „Ol mende däl“ diýýär.

¹⁵Ne sap altyna, ne-de kümşe,

çalşyp bolýar ony.

¹⁶Opyr altyny, gymmatbaha hakyk,

gök ýakut onuň bahasyna ýetmez.

¹⁷Ne altyn, ne-de durun oňa taý geler,

ony sap altyn gaplara çalşyp bolmaz.

¹⁸Merjen bilen dürüň-ä adam agzalmasyn,

paýhasyň bahasy lagyldanam gymmatlydyr.

¹⁹Efiopiýa topragynyň gök ýakudy oňa taý gelmez,

hatda sap altyn bilen hem baha kesip bolmaz.

²⁰Onda paýhas nireden gelýär?

Düşünjäniň gözbaşy nirede?

²¹Ähli janly-jandardan gizlenýändir ol,

gökdäki guşlardan hem ýaşyrylýandyr.

²²Heläkçilik we Ölüm:

„Diňe paýhasyň myş-myşyny eşitdik“ diýýärler.

²³Paýhasa ýoly Hudaý bilýär,

onuň mekanyny diňe Ol bilýär.

²⁴Çünki Hudaý ýeriň aňry çägine ser salýar,

gökleriň astyndaky ähli zady görýär.

²⁵Ýeliň agramyny kesgitläp,

suwlary ölçege görä paýlanda,

²⁶Ýagyş ýagdyryp,

gök gübürdisine ýol açan wagty,

²⁷Ol paýhasy görüp, yglan etdi,

ony tassyklady, soňam synady.

²⁸Onsoň Ol adamzada:

„Ine, Rebden gorkmak — bu paýhasdyr.

Şerden gaça durmak — bu düşünjedir“ diýdi».

29-njy bap

Eýýubyň soňky sözi

¹Eýýup sözüni dowam edip, şeýle diýdi:

²«Wah, men ýene öňki aýlara dolanyp barsadym!

Hudaýyň meni goran günlerindäki ýaly bolsadym!

³Şol wagtlar Hudaýyň çyrasy depäme nur saçardy,

garaňkylykda Onuň nury bilen ýörärdim.

⁴Jahylkam

Hudaý maňa ýar bolup,

çadyrymy gorapdy.

⁵Şol döwürde Gudratygüýçli meniň bilendi,

çagalarymyňam bary töweregimdedi.

⁶Ýollarym süýt bilen ýuwlardy,

gaýadan zeýtun ýagy akardy!

⁷Şäher derwezesine baranymda,

meýdançada oturmaga ýerime geçenimde,

⁸Ýaşlar meni görüp, ýol bererdiler,

garrylar-da ör turardylar.

⁹Han-begler-de gürrüňlerini bes edip,

elleri bilen agyzlaryny tutardylar.

¹⁰Baştutanlardan ses-üýn çykmazdy,

olar meniň öňümde lal-jim bolardylar.

¹¹Sözümi eşiden meni öwerdi,

gören-de, meni taryplardy.

¹²Çünki men haraý islän garyby,

kömege mätäç ýetimi halas ederdim.

¹³Ölümiň bäri ýanyndakylaryň alkyşyny alardym,

dul hatynlaryň kalbyna nagmalar bererdim.

¹⁴Dogruçyllygy eşik kimin geýdim,

ol meni örtdi;

adalatym bolsa don we selle kimindi.

¹⁵Körlere gözdüm,

agsaklara-da aýakdym.

¹⁶Garyplara atadym,

ýatlaryň hukuklaryny gorardym.

¹⁷Erbetleriň äňini ýazdyryp,

awuny agyzlaryndan alardym.

¹⁸Men öz ýanymdan şeýle pikir ederdim:

„Günlerim çäge kimin köp bolup,

öz öýümde asudalykda ölerin.

¹⁹Köklerim suwlara tarap ýaýrap,

şahalaryma bütin gije çyg düşýär.

²⁰At-abraýym könelmez,

ýaýym elimde bolar elmydam“.

²¹Hemmeler sözlerime sabyrly gulak goýup,

maslahatymy ses-üýnsüz diňlärdiler.

²²Sözümi soňlanymdan soň, meniň bilen dawalaşýan bolmazdy,

sözlerim ýagyş damjalary kimin ýakymlydy olara.

²³Ýagşa garaşyşlary ýaly maňa garaşardylar,

sözlerimi ýaz ýagşy deý içerdiler.

²⁴Ýylgyryp bakanymda, gözlerine ynanmazdylar,

nurana ýüzümden ruhlanardylar.

²⁵Olara baş bolup, ýol görkezýän mendim,

leşgerleriň arasyndaky şa kimin,

ýas tutýanlara göwünlik berýän adam ýaly ýaşardym».

30-njy bap

Eýýup öz derdi barada aýdýar

¹«Emma indi ýaşkiçiler,

üstümden gülýärler,

atalaryny sürimi goraýan

itleriň ýanynda goýmaga-da laýyk görmezdim.

²Olardan maňa ne peýda bar?

Bileklerinde kuwwat ýok.

³Olar mätäçlikden, açlykdan ýaňa

gije çölde, harabalykda ýer gemirýärler.

⁴Çöldäki ajy otlary ýygýarlar,

iýmitleri sübseligiň köküdir.

⁵Olar halk arasyndan kowulýarlar,

halk ogrular ýaly olaryň üstüne gygyryşýar.

⁶Jülgedäki gowaklarda, ýerdäki çukurlarda,

gaýalaryň arasynda mesgen tutýarlar.

⁷Çalylar arasynda uwlaşyp,

tikenekler astynda biri-birlerine dyknyşýarlar.

⁸Akmak, atsyz-sorsuz ynsan ogullary

gamçylanyp, ýurtdan çykaryldy.

⁹Indi olaryň ogullary meni nagma bilen ýaňsylaýarlar,

men olar üçin gülki bolup galdym.

¹⁰Meni ýigrenýärler, menden gaça durýarlar,

ýüzüme tüýkürmegi-de hiç zatça görmeýärler.

¹¹Ýaýymyň kirşini kesip, Hudaýyň maňa ejir çekdirendigi üçin,

olar gözümiň alnynda islänini edýärler.

¹²Äjit-mäjitler sagymdan hüjüm edip,

aýaklarymy büdredýärler,

basyp almak üçin, ýollary taýýarlaýarlar.

¹³Ýolumy bekläp,

meni ýok etmäge çalyşýarlar,

olary togtadýan ýok.

¹⁴Diwar gädiklerinden geçip,

harabalygyň arasyndan üstüme topulýarlar.

¹⁵Üstüme howp abanýar,

şan-şöhratym ýele sowrulýar,

hoşwagtlygym bulut kimin geçip gitdi.

¹⁶Indi janym takatdan düşdi,

meni muşakgatly günler gurşap aldy.

¹⁷Gijesine süňňüm syzlaýar,

janymy gemirýän agyrylar dynuwsyzdyr.

¹⁸Hudaý gazap bilen ýakamdan tutýar,

ezenegimden ýapyşýar.

¹⁹Hudaý meni laýa batyrdy,

toza, küle döndüm men.

²⁰Saňa ýalbarýan, maňa jogap bermeýäň,

aýaga galýan, Sen gözüňi diňe maňa dikýäň.

²¹Maňa rehimsizlik etdiň,

güýç-gudratyň bilen meni ezýäň.

²²Meni galdyryp, ýele kowaladýaň,

gaý içinde derbi-dagyn edýäň.

²³Bilýän men, başymdan ölüm inderjegiňi,

ähli diriler üçin taýynlan ýeriňe äkitjekdigiňi.

²⁴Medet diläp perýat edýäne,

betbagta garşy el galdyrmak bolmaz ahyryn!

²⁵Gara günliniň halyna aglamadymmy?

Ýoksullar üçin ýüregim gyýym-gyýym bolmadymy?

²⁶Emma ýagşylyga umyt baglamda, ýamanlyk geldi,

ýagtylyga garaşanymda, zulmat geldi.

²⁷Içim ot alyp, ynjalyk tapmaýar,

muşakgatly günler başyma düşýär.

²⁸Güneşsiz hamym garalýar,

jemagat arasynda durup, perýat edýärin.

²⁹Şagallara gardaş,

düýeguşlara ýoldaş boldum.

³⁰Hamym garalyp soýulýar,

süýeklerim gyzdyrmadan ýanýar.

³¹Liramyň owazy ýasa,

tüýdügimiň owazy agy sesine dönýär».

31-nji bap

Eýýup öz aýypsyzlygyny tassyklaýar

¹«Boý gyza gyýa göz bilen

bakmajagyma ant içdim.

²Çünki ýokardaky Hudaýdan paýym nedir,

gökdäki Gudratygüýçlüden mirasym nedir diýip pikir etdim.

³Erbetleriň başyndan betbagtçylyk,

pislik edýänleriň başyndan bela inmeýärmi?

⁴Ol ýöreýän ýollarymy görüp,

her ädimimi yzarlaýar.

⁵Men ýalan sözläp,

hilegärlige ýüz uran bolsam,

⁶Hudaý adyl höküm etsin,

meniň päkdigimi bilsin.

⁷Aýagym ýoldan çykan bolsa,

ýüregim gözüme eýeren bolsa,

ellerime gara ýokduran bolsam,

⁸goý, ekenimi başgalar iýsin,

ekinim köki bilen sogrulsyn.

⁹Ýüregimi bir aýala aldyran bolsam,

goňşymyň gapysynda bukuda ýatan bolsam,

¹⁰goý, aýalym başganyň bugdaýyny üwesin,

goý, oňa başga erkekler ýanaşsyn.

¹¹Çünki bu azgynlykdyr,

höküm edilmeli jenaýatdyr.

¹²Bu heläkçilik ýerine çenli ýakýan ot,

bar ekinimi köki bilen ýakar ol.

¹³Gulum ýa-da gyrnagym maňa arz-şikaýat edende,

men olara adalatsyzlyk eden bolsam,

¹⁴Hudaý aýaga galanda, men näme ederin?

Ol hasap soranda, Oňa näme jogap bererin?

¹⁵Enemiň göwresinde meni ýaradan, olary-da ýaratmadymy näme?

Göwrede bize şekil beren bir Hudaý dälmi näme?

¹⁶Garyplary isläninden mahrum eden bolsam,

dul hatyny umytdan düşüren bolsam,

¹⁷ýa-da nanymy ýeke iýip,

ýetimler bilen paýlaşmadyk bolsam,

¹⁸(ýaşlygymdan bäri ýetimlere atalyk edip geldim,

doglanym bäri dul hatynlara ýol görkezip geldim)

¹⁹eşiksiz heläk bolany,

ýapynjasy bolmadyk mätäji görüp,

²⁰olary goýunlarymyň ýüňi bilen ýylatmadyk bolsam,

olar hem bütin ýüregi bilen meni alkyşlamadyk bolsalar,

²¹kömekçilerimiň tarapymy çaljagyna gözüm ýetip,

ýetime el galdyran bolsam,

²²goý, omzum ýazsyn,

golum omzumdan omrulsyn.

²³Çünki Hudaýdan geljek betbagtçylykdan gorkdum,

beýikliginden ýaňa Onuň huzurynda durup bilmezdim.

²⁴Altyna bil baglan bolsam,

sap altyna ynam eden bolsam,

²⁵ummasyz baýlygyma buýsanyp,

elimiň gazanjyna guwanan bolsam,

²⁶parlaýan Güne garap,

asmandaky ajaýyp Aýa bakyp,

²⁷köňlümiň meýlini azdyryp,

Aýa, güne sežde hökmünde ýüzüme sylan bolsam,

²⁸bu hem höküme laýyk etmiş bolardy,

gökdäki Hudaýy inkär etdigim bolardy.

²⁹Duşmanlarymyň heläkçiligine begenip,

başlaryndan bela inende, heşelle kakan däldirin.

³⁰(Gargyş bilen olaryň ölümini diläp,

dilim bilen günä etmedim).

³¹Çadyrymdakylar: „Eýýubyň beren etinden

garnyny doýurmaýan barmy?“ diýen bolsalar,

³²(mysapyr köçede ýatan däldir,

çünki gapym mydama ýolagçylar üçin açykdy)

^33-34mähelleden juda gorkup,

olaryň ýigrenjinden heder edip,

dymyp, daşa çykman,

ýürekde etmişlerimi gizläp,

beýlekiler ýaly ýazyklarymy ýaşyran däldirin.

³⁵Wah, maňa bir gulak asýan bolsady!

Wah, Gudratygüýçli Hudaý, Sen bir maňa jogap bersediň!

Şonda aýdan zatlarymyň hakdygyny subut edip, gol çekerdim!

Wah, Aýyplaýjym hökümleri ýazyp, elime bersedi!

³⁶Şübhesiz ony gerşimde göterip,

başyma täç ederdim.

³⁷Her ätlän ädimimiň hasabatyny bererdim Oňa,

Şazada kimin Onuň huzuryna barardym.

³⁸Ýerim maňa garşy perýat eden bolsa,

onuň keşleri bile aglaşýan bolsa,

³⁹tölegsiz ýeriň hasylyndan iýen bolsam,

ýer eýeleriniň janyna kast eden bolsam,

⁴⁰goý, ol ýerde bugdaý ýerine tiken,

arpa ýerine haşal otlar bitsin!»

Eýýubyň sözleri tamam boldy.

32-nji bap

Elihu Eýýubyň dostlaryna jogap berýär

¹Şeýdip, bu üç kişi Eýýup bilen jedelini bes etdi, çünki Eýýup öz gözüne dogruçyl göründi. ²Onsoň ram urugyndan, büz tiresinden bolan Barakeliň ogly Elihu muňa gazaplandy. Onuň Eýýuba gaty gahary geldi, sebäbi Eýýup Hudaýy däl-de, özüni aklady. ³Elihu Eýýubyň üç dostuna-da gaty gaharlandy, çünki olar dogry jogap tapmansoňlar, Hudaý günäkär ýaly bolup göründi. ⁴Elihu beýlekilerden ýaş bolandygy üçin, Eýýup bilen gepleşmäge öz nobatyna garaşdy. ⁵Bu üç adamdan jogap ýokdugyny görende, Elihu gazaplandy.

⁶Büz tiresinden bolan Barakeliň ogly Elihu şeýle jogap berdi:

«Men ýaş, siz garry,

şonuň üçin men çekindim,

öz pikirimi aýtmaga gorkdum.

⁷Içimi gepledip: „Goý, gojalar geplesinler,

ýaşulular paýhas bersinler“ diýdim.

⁸Ýöne ynsana içindäki ruh,

Gudratygüýçliniň demi akyl berýär.

⁹Paýhas diňe gojalarda däldir,

hakykata düşünýän diňe ýaşulular däldir.

¹⁰Şonuň üçin: „Maňa gulak salyň,

men öz pikirimi beýan etsem“ diýýän.

¹¹Ine, men sözleriňize garaşdym,

aýtjak zadyňyzy agtarýarkaňyz,

parasatly gepiňize gulak asdym.

¹²Sizi dykgat bilen diňledim,

emma hiç biriňiz Eýýubyň nähaklygyny subut etmediňiz,

hiç biriňiz onuň sözlerine jogap bermediňiz.

¹³Siz: „Biz paýhas tapdyk,

ony Hudaý nähak çykarsyn, ynsan däl“ diýmäň.

¹⁴Eýýup sözlerini maňa garşy gönükdirmedi,

oňa siziň sözleriňiz bilen jogap bermerin.

¹⁵„Olar gorkup, jogap berip bilmeýärler,

söz tapmaýarlar aýtmaga.

¹⁶Olardan ses-seda çykmaýar,

olar jogapsyz durlar“ diýip,

Men garaşaýynmy indi?

¹⁷Men-de öz jogabymy bererin,

öz pikirimi beýan ederin.

¹⁸Çünki men sözden doly,

içimdäki ruh meni gyssaýar.

¹⁹Ine, içim açylmadyk şerap kimin,

täze meşik kimin ýarylyp barýar.

²⁰Gepläp, içimi sowadaýyn,

dil açyp, saňa jogap bereýin.

²¹Adamdan ýüz görmerin,

ýaranjaňlyk etmen hiç kime.

²²Ýaranjaňlyk etmegi başarmaýan men,

ýogsa Ýaradanym meni-de ýok ederdi».

33-nji bap

Elihu Eýýuba jogap berýär

¹«Indi maňa gulak goý, eý, Eýýup,

diýjek sözlerimi diňle.

²Ine, agzymy açýan,

sözlerim dilimiň ujunda.

³Sözlerim päk ýürekden çykýar,

her diýjek sözüm hakykatdyr.

⁴Hudaýyň Ruhy meni ýaratdy,

Gudratygüýçliniň demi maňa ýaşaýyş berýär.

⁵Başarsaň, maňa jogap ber,

jedelleşige taýynlan-da, öňümde dik dur!

⁶Hudaýyň huzurynda menem edil seniň ýalydyryn,

menem toprakdan ýaradyldym.

⁷Menden gorkmak gerek däl,

hüjümim agyr bolmaz.

⁸Gepleriňi öz gulagym bilen eşitdim,

sözleriň gulagymda ýaňlanyp dur.

⁹Sen: „Men päk, ýazyksyz,

tämiz, mende etmiş ýokdur.

¹⁰Şonda-da Hudaý maňa garşy bahana tapýar,

meni Özüne duşman saýýar,

¹¹aýaklaryma künde salýar,

bütin ýollarymy synlaýar“ diýýärsiň.

¹²Emma men saňa diýýän: sen bu babatda nähak,

çünki Hudaý ynsandan beýikdir.

¹³„Ynsanyň hiç bir sözüne jogap bermeýär“ diýip,

näme üçin Onuň bilen jedelleşýärsiň?

¹⁴Çünki Hudaý ynsana bir ýola,

düşünmese ikinji ýola-da gepleýär.

¹⁵Düýş, gijeki görnüş arkaly,

ynsanlary agyr uky basanda,

düşeklerinde ýatyrkalar,

¹⁶ynsanlaryň gulaklaryna gepläp,

olary duýduryşlar bilen gorkuzýar.

¹⁷Ol muny ynsanlary pis işlerden,

tekepbirlikden saklamak üçin,

¹⁸olaryň janyny gabyrdan,

ömrüni ölümden gutarmak üçin edýär.

¹⁹Düşeginde agyrylar bilen,

süýekleriniň dynuwsyz syzlamasy bilen olary jezalandyrýar.

²⁰Şonda näsagyň işdäsi kesilip,

ol lezzetli nahary-da ýigrenýär.

²¹Teni gurap, göze ilmeýär,

görünmedik süňkleri indi çykyşyp dur.

²²Bir aýagy gabyrdadyr olaryň,

bärsinden aňyrsy ýakyndyr.

²³Ýöne müňlerden bir perişde araçy bolup,

ynsana dogruçyllygy aýan etmäge gelse,

²⁴oňa rehimi inip:

„Gabyrdan halas et,

men onuň üçin töleg tapdym“ diýse,

²⁵goý, onuň teni çaganyňky kimin täzelensin,

ol ýaşlyk döwrüne dolanyp barsyn.

²⁶Ynsan Hudaýdan dileg edýär, Hudaý ony kabul edýär,

ol şatlyk bilen Hudaýyň huzuryna gelýär,

Hudaý onuň dogruçyllygyny dikeldýär.

²⁷Ol halkyň öňünde aýdym aýdyp:

„Günä etdim, dogry ýoldan çykdym,

emma Hudaý maňa jeza bermedi.

²⁸Ol janymy gabyrdan gutardy,

Indi durmuşyň hözirini görerin“ diýýär.

^29-30Ynsanyň janyny gabyrdan gutarjak bolup,

Olara şatlykly durmuş berjek bolup,

Hudaý bu zatlary

Öwran-öwran gaýtalaýar.

³¹Üns ber, Eýýup, maňa gulak goý,

Ümsüm bol, men gepläýin.

³²Eger aýtjak zadyň bolsa aýt,

Geple, çünki men seni aklamak isleýän.

³³Ýogsa-da maňa gulak goý,

Ümsüm bol, men saňa paýhaslylyk öwredeýin».

34-nji bap

Elihu Eýýuby günäkärleýär

¹Elihu sözüni dowam edip, şeýle diýdi:

²«Eý, akylsumaklar, sözlerime gulak goýuň,

eý, bilimsekler, meni diňläň.

³Diliň naharyň tagamyny dadyşy ýaly,

gulak hem sözleri barlaýar.

⁴Geliň, hakykaty saýlalyň,

ýagşyny birlikde öwreneliň.

⁵Çünki Eýýup: „Men bigünä,

Hudaý meni hakymdan mahrum etdi.

⁶Men hak bolsam-da, ýalançy saýylýaryn,

ýazyksyz bolsam-da, derdime em ýok“ diýdi.

⁷Eýýup ýaly adam barmy?

Ol ýaňsylamany suw dek içýär.

⁸Pislik edýänler bilen ülpet bolup,

erbetler bilen tirkeşýär.

⁹Çünki Eýýup: „Hudaýy hoşnut etmek

ynsana peýda bermez“ diýýär.

¹⁰Muňa görä, eý, bilimsekler, maňa gulak asyň,

heý-de, Hudaý pislik edermi?

Gudratygüýçli nähaklyk edermi?

¹¹Hudaý ynsanlaryň etmişlerini başlaryndan inderer,

olara öz pälinden tapdyrar.

¹²Dogrusy, Hudaý hiç haçan pislik etmez,

Gudratygüýçli adalaty ýoýmaz.

¹³Oňa bütin ýer ýüzüniň üstünden hökmürowanlygy beren kim?

Bütin dünýäni Onuň ygtyýarynda goýan kim?

¹⁴Hudaý niýet edip,

Öz ruhuny, demini yzyna alsa,

¹⁵bütin adamzat heläk bolar,

ynsanlar ýene topraga öwrülerler.

¹⁶Düşünjäň bolsa, diňle,

sözüme gulak goý.

¹⁷Adalaty ýigrenýän höküm sürüp bilermi?

Dogruçyly, gudratly Bolany ýazgarjakmy?

¹⁸Ol patyşa: „Sen deýýus“,

beglere: „Siz pis“ diýýär.

¹⁹Han-beglerden ýüz görmeýär,

baýy garypdan ýokary tutmaýar,

çünki hemmeler Onuň eliniň ýaradanydyr.

²⁰Olar göz ýumup-açasy salymda ölýärler,

adamlar gije lerzana gelip, dünýäden ötýärler,

güýçlüler hem ynsan eli degmezden ýok bolýarlar.

²¹Hudaýyň gözleri ynsanlaryň ýoluna dikilgidir,

Ol ynsanlaryň her ädimini görýär.

²²Pisler gizlener ýaly,

ne garaňkylyk, ne-de tüm garaňkylyk bar.

²³Öz huzuryna höküme gelsinler diýip,

ynsanlara gün bellemek gerek däl Hudaýa.

²⁴Hudaý barlamazdan güýçlüleri gyryp,

ýerlerine başgalary goýýar.

²⁵Hudaý olaryň etmişlerini bilip,

bir gijede olary agdarýar, olar ezilýärler.

²⁶Hudaý olary pisligi üçin

hemmäniň gözüniň alnynda jezalandyrýar.

²⁷Çünki olar Onuň yzyna eýermediler,

Onuň ýollaryny äsgermezlik etdiler.

²⁸Garyplaryň nalasy Hudaýa baryp ýetdi,

Ol ezilenleriň nalasyny eşitdi.

²⁹Ýöne Hudaý ümsüm bolsa, kim Ony ýazgaryp biler?

Ol ýüzüni gizlese, kim Ony görüp biler?

Millet bolsun, adam bolsun, parhy ýok,

³⁰hudaýsyz adam şalyk sürüp,

halka duzak gurmasyn.

³¹Hudaýa: „Jezamy çekdim,

indi pis iş etmerin.

³²Görmeýänimi maňa öwret,

etmiş eden bolsam, indi gaýtalaman“ diýeniňiz barmy?

³³Hudaý isleýşiňe görä

saňa adalatlylyk bersinmi?

sen Ony ret etdiň.

Sen karara gelmelisiň, men däl,

şonuň üçin bilýäniňi aýt.

³⁴Düşünjesi bolanlar,

meni diňleýän akyldarlar:

³⁵„Eýýup bilmezden gürleýär,

onuň sözleri manysyz“ diýerler.

³⁶Erbetler ýaly jogap gaýtarýandygy üçin,

Eýýup ahyra çenli synagda bolsun!

³⁷Çünki ol günäsine günä goşýar,

aramyzda kinaýaly el çarpyp,

Hudaýa garşy gepini köpeldýär».

35-nji bap

Elihu sözüni dowam edýär

¹Elihu şeýle diýdi:

²«Seniň: „Hudaýyň öňünde hakdyryn“ diýmäň

dogry däl Eýýup!

³Sen Hudaýa: „Günämiň Saňa näme dahyly bar?

Günäsizlikden näme peýda gördüm?“ diýýärsiň.

⁴Men seni we dostlaryňy

jogapsyz galdyrmaryn.

⁵Göklere seredip gör,

bulutlara göz gezdir, olar senden belent.

⁶Günä eden bolsaň, Hudaýa näme zyýany bar?

Ýazygyň köpelse, Hudaýa zeleli näme?

⁷Dogrulygyň Hudaýa ne peýdasy bar,

Onuň saňa mätäçligi näme?

⁸Pisligiň özüň ýaly adamlara täsiri ýetýär,

dogruçyllygyň beýleki ynsanlar üçindir.

⁹Ynsanlar agyr sütem astynda perýat edýärler,

güýçlüleriň elinden gutulmak üçin ýardam soraýarlar.

¹⁰Ýöne hiç kim: „Gijesine aýdymlar berýän Ýaradanym nirede?

¹¹Ol bize ýer ýüzündäki haýwanlardan köp öwredýär,

bizi gökdäki guşlardan akylly edýär“ diýmeýär.

¹²Ýamanlyk edýänleriň tekepbirligi zerarly,

olar nalyş edende, Hudaý jogap bermeýär.

¹³Elbetde, Hudaý boş nalyşy diňlemeýär,

Gudratygüýçli oňa ähmiýet bermeýär.

¹⁴Hudaýy görmeýärin diýseň-de,

dawaň Onuň öňündedir, Oňa garaş.

¹⁵Indi Hudaý gaharyna jeza bermeýär,

günä gaty üns bermeýär diýip,

¹⁶Eýýup biderek sözläp,

hiç zat bilmezden gepini köpeldýär».

36-njy bap

Elihu Hudaýyň güýjüni beýan edýär

¹Elihu sözüni dowam edip, şeýle diýdi:

²«Biraz sabyr et, men saňa düşündireýin,

Hudaý üçin aýtmaly sözüm bar.

³Bilimimi dürli çeşmelerden toplap,

Ýaradanymyň adyldygyny subut ederin.

⁴Dogrudanam, sözlerim ýalan däl,

garşyňda duran bilimde kämildir.

⁵Elbetde, Hudaý gudratly,

hiç kimi kemsitmeýär Ol,

Ol paýhasda gudratlydyr.

⁶Erbetleri diri goýmaz Ol,

ezilenlere adalatlylyk berýär.

⁷Dogrulardan gözüni aýyrmaz,

olary şalar bilen tagtda oturdyp,

mertebelerini ebedilik beýgeldýär.

⁸Dogruçyllar zynjyr bilen baglanyp,

azap duzagyna düşürilen bolsalar,

⁹Hudaý gödek işlerini, ýazyklaryny

olara aýan etmegi üçindir.

¹⁰Öwüt-ündewini diňledip,

pislikden dönmekligi buýurýar.

¹¹Olar Hudaýa gulak salyp, Oňa hyzmat etseler,

günlerini hoşwagtlykda,

ýyllaryny şady-horramlykda geçirerler.

¹²Gulak asmasalar, gylyçdan heläk bolarlar,

Dünýäden pähim-paýhassyz ötüp giderler.

¹³Hudaýsyzlar gahar-gazaby içinde saklaýarlar,

Hudaý olary jezalandyrsa-da, Ondan ýardam dilemeýärler.

¹⁴Ýaşlykda ölüp gidýärler,

ömürleri azgynlykda gutarýar.

¹⁵Hudaý ezilenleri azaplaryndan gutarýar,

muşakgatlylara Özüni eşitdirýär.

¹⁶Ol seni hem dertden azat edip,

çäksiz giňişlige çykardy,

saçagyňy näz-nygmatlardan doldurdy.

¹⁷Indi sen erbetlere hak bolan jezany çekýäň,

hökümden we adalatdan gutulyp bilmersiň.

¹⁸Sak bol, baýlyk bilen aldanaýma,

para gyzygyp, ýoldan çykaýma.

¹⁹Baýlygyň, egsilmez güýç-gaýratyň,

seni dertden gutaryp bilermi?

²⁰Halklaryň ýer ýüzünden

ýok ediljek gijesini arzuw etme.

²¹Seresap bol! Pislikden ýüz öwür,

seni günäden saklamak üçin muşakgatlyk iberildi.

²²Hudaýyň gudraty beýikdir,

Onuň ýaly tälim berýän barmydyr?

²³Hudaýa näme etmelidigini öwreden kim?

Kim Oňa: „Edeniň telek“ diýip bilýär?

²⁴Hudaýyň işlerini öwmegi unutma,

ynsanlar bu hakda aýdym aýtdylar.

²⁵Bütin ynsanlar Hudaýyň işlerini gördi,

her kes oňa uzakdan seredýär.

²⁶Hudaý, hakykatdanam, beýikdir,

Onuň beýikligine doly düşünip bilmeýäris,

Onuň ömür ýyllary akyla sygmaz.

²⁷Hudaý suw damjalaryny göge ýygnap,

ýagyş damjalaryna öwürýär.

²⁸Bulutlardan ýagyş ýagýar,

ynsanlaryň üstünden bol ýagmyr ýagdyrýar.

²⁹Bulutlaryň ýaýradylyşyna,

asmanyň gübürdisine düşünip bilýän barmy?

³⁰Hudaý gökde ýyldyrym çakdyrýar,

deňizleriň düýbüne çenli örtýär.

³¹Hudaý halky şeýle dolandyrýar,

olary bolelin iýmit bilen üpjün edýär.

³²Ýyldyrymy Öz elinde saklap,

Öz bellän ýerinde çakmagy buýurýar.

³³Gök gümmürdisi apy-tupanyň ýetip gelýändigini duýdurýar,

hatda mal-gara apy-tupanyň ýetip gelýänini bildirýär».

37-nji bap

¹«Gümmürdä ýüregim galpyldap,

agzymdan çykyp gelýär.

²Diňläň Onuň gümmürdeýän sesini,

agzyndan çykýan owazy eşidiň.

³Ýyldyrymy gögüň astyndaky ähli ýere,

ýer ýüzüniň dört künjegine iberýär.

⁴Onsoň Onuň güňleç sesi eşidilýär,

Ol gök kimin gümmürdeýär,

Öz bar sesine seslenýär.

⁵Hudaýyň sesi täsin gürrüldi berýär,

biziň akyl ýetirerimizden has beýik işleri edýär.

⁶Çünki Ol gara „ýag“ diýip,

ýagşa-da „güýçli ýag“ diýip buýruk berýär.

⁷Munuň üçin ähli ynsanlaryň işi togtadylýar,

olar Onuň beýik işlerini şonda bilerler.

⁸Haýwanlar öz hinlerine girýärler,

öz sürenlerinde galýarlar.

⁹Harasat öz mekanyndan çykýar,

sowuk güýçli ýelden gelýär.

¹⁰Hudaýyň demine buz emele gelip,

suw giňişlikleri doňýar.

¹¹Hudaý bulutlary ygaldan dolduryp,

olaryň arasyndan ýyldyrymy ýere pytradýar.

¹²Onuň buýrugyna görä,

bütin ýer ýüzüne aýlanýarlar,

Hudaýyň buýruklaryna boýun bolýarlar.

¹³Ýa ynsanlary jezalandyrmak üçin,

ýa-da ýer ýüzüni suwaryp,

Öz söýgüsini görkezmek üçin,

Ol ýagyş ýagdyrýar.

¹⁴Eýýup, diňle muny,

togta-da, Hudaýyň beýik işleri hakynda pikirlen.

¹⁵Hudaýyň bulutlary nähili dolandyrýanyny,

nädip ýyldyrym çakdyrýanyny bilýäňmi?

¹⁶Bulutlaryň deňagramlylygyny,

kämil Bilimliniň täsin işlerini bilýäňmi?

¹⁷Ýer ýüzüne günorta ýeli öwüsýän möwsümde,

eşikleri yssydan endamyna ýapyşýan sen,

¹⁸guýma bürünç aýna dek berk bolan asmany

Hudaý bilen bile guýup bilermiň?

¹⁹Hudaýa näme diýmelidigini bize öwret,

sözümizi beýan edip bilmeýäris, çünki biz garaňkylykda.

²⁰Gürleşmek isleýänimi Hudaýa aýtmalymy?

Ýuwudylmak isleýän barmy?

²¹Şemal geçip, bulutlar syrylanda,

gökde parlaýan nura

hiç kim seredip bilmez.

²²Hudaý demirgazykdan altyn şöhle saçyp gelýär,

Ol gudratly şöwkete beslenendir.

²³Gudratygüýçli elýetmez, gudratda beýikdir,

Ol adyldyr, dogrulykda beýikdir,

Ol hiç zulum etmeýär.

²⁴Şonuň üçinem ynsanlar Ondan gorkýarlar,

Hudaý olaryň paýhasyna üns bermeýär».

38-nji bap

Reb Eýýuba jogap berýär

¹Onsoň Reb harasadyň içinden Eýýuba şeýle jogap berdi:

²«Nadan sözleriň bilen

nesihatymy garalar ýaly kim bolupsyň?

³Erkek kimin biliňi berk guşa,

seni sorag etjek, Maňa jogap ber!

⁴Men ýeriň düýbüni tutanymda, sen niredediň?

Bilýän bolsaň, aýt hany!

⁵Ýeriň ölçegini kesgitlän kim? Sen bulary bilýändirin öýdýäňmi?

Onuň üstünden ýüp çeken kim?

⁶Ýer sütünlerini saklaýan diregler nämä berkidilen?

Onuň burç daşyny kim goýdy?

⁷Şonda daň ýyldyzlary aýdym aýdyşdylar,

ähli ylahy barlyklar begenjinden gygyryşdylar.

⁸Deňiz ýeri böwsüp çykanda,

onuň öňüne böwet basan kim?

⁹Deňzi bulutlar bilen örtüp,

ony tüm garaňkylyga gaplan Mendirin.

¹⁰Deňze gözenekdir gapy goýup,

oňa çäk çeken-de Mendirin.

¹¹Deňze: „Şu ýere çenli akyp, mundan aňryk geçmersiň,

güýçli tolkunlaryň şu ýerde togtasyn!“ diýdim.

^12-13Şöhlesini ýer ýüzüniň dört künjegine ýaýradar ýaly,

erbetleri gizlenen ýerinden silterläp çykarar ýaly,

ömrüňde ir sähere buýruk berdiňmi?

Daň şapagyna ýerini görkezdiňmi?

¹⁴Ýer ýüzi möhür basylan toýun,

lybas kimin göze görünýär.

¹⁵Erbetler nurdan mahrum edilýär,

ýokary galdyrylan gol döwülýär.

¹⁶Deňziň gözbaşlaryna baryp gördüňmi?

Çuňluklaryň düýplerine gezelenç etdiňmi?

¹⁷Saňa ölüler dünýäsiniň gapylary görkezildimi?

Tüm garaňkylygyň derwezelerini gördüňmi?

¹⁸Dünýä giňişligine ser saldyňmy?

Aýt, onda şularyň baryny bilýän bolsaň.

¹⁹Ýagtylygyň mesgenine gidýän ýol nirede?

Garaňkylygyň mekany nirede?

²⁰Olary ýerli-ýerine äkidip bilermiň?

Olaryň mesgenlerine gidýän ýodalary bilýäňmi?

²¹Sen bulary bilýändirin öýdýäňmi?

Sen näme şol döwürde doguldyňmy?!

Şonça ýyllar ýaşadyňmy?

²²Garyň ammarlaryna girip gördüňmi?

Doly ammarlaryna ser saldyňmy?

²³Olary betbagtly günler üçin,

gowga we söweş günleri üçin saklaýaryn.

²⁴Ýyldyrymyň nireden gelýänini,

gündogar ýeliniň nireden başlaýanyny bilýäňmi?

^25-27Ynsanyň aýak basmadyk ýerine,

ýaşalmaýan çöle ýagyş ýagsyn,

haraba öwrülen çöl suwdan ganyp,

ol ýerde ot bitsin diýip,

ýagyş akymlary üçin ýaby,

ýyldyrymlara ýol açan kim?

²⁸Ýagşyň atasy barmy?

Çyg damjalaryny ýaradan kim?

²⁹Buz kimiň ýatgysyndan çykdy?

Göklerden düşen gyrawy kim dogurdy?

³⁰Suwlar gaty daşa dönýär,

Deňziň ýüzi doňýar.

³¹Ülker ýyldyzlarynyň zynjyrlaryny baglap bilermiň?

Orionyň baglaryny çözüp bilermiň?

³²Ýyldyzlar toplumyny öz möwsümlerinde çykaryp bilermiň?

Uly, Kiçi Ýedigene ýol görkezip bilermiň?

³³Gögüň kanunlaryny bilýäňmi sen?

Ýerde olaryň hökümini ýöredip bilermiň?

³⁴Başyňa bol ýagyş ýagsyn diýip,

bulutlara buýruk berip bilermiň?

³⁵Saňa: „Biz seniň hyzmatyňda“ diýer ýaly,

ýyldyrym çakdyryp bilermiň?

³⁶Leglege paýhas beren kim?

Horaza düşünje beren kim?

³⁷Kimiň bulutlary sanamaga paýhasy ýeter?

Gögüň tulumlaryny kim agdaryp biler?

³⁸Şonda toprak gatap,

kesekler biri-birlerine ýapyşýarlar.

^39-40Şirler sürenlerine sümen pursady

ýa-da sümme tokaýda bukuda ýatyrka,

şir üçin aw awlap bilermiň?

Çaga arslanlaryň garnyny doýrup bilermiň?

⁴¹Garga balalary Hudaýa nalyş edip,

açlykdan entänlerinde,

olary olja bilen üpjün edýän kim?»

39-njy bap

¹«Dag geçileriniň haçan guzlaýanyny bilýäňmi?

Keýikleri guzlaýan wagty synlaýaňmy sen?

^2-3Olar bükülip, burgusy tutup, çagalanda,

olaryň näwagt aýlarynyň dolup,

guzlamaly pursadyny bilýäňmi?

⁴Balalary çölde ösüp, güýç alýar,

çykyp gidip, yzlaryna dolanmazlar.

⁵Gulany boşadyp goýberen kim?

Gulan duşagyndan boşadan kim?

⁶Olara çölleri öý,

şor ýerleri mesgen edip berdim.

⁷Ol şäheriň galmagalyna gülýär,

mal sürýäniň gykylygyny eşitmeýär.

⁸Öri üçin depelerde enteýär,

gök otluk agtarýar.

⁹Ýabany öküz saňa hyzmat etmäge razy bolarmyka?

Gijäni seniň ahyryňyň başynda geçirermikä?

¹⁰Ýer sürdürmek üçin ýabany öküze boýuntyryk salyp bilermiň?

Ýa-da ol seniň yzyňdan ýerlere mala basarmyka?

¹¹Onuň beýik güýjüne bil baglap bilermikäň?

Agyr işiňi oňa tabşyryp bilermikäň?

¹²Ýabany öküziň hasylyňy ýygnap,

Harmanyňa üýşürjekdigine ynamyň barmy?

¹³Leglegiňki kimin ganat-peri bolmasa-da,

düýeguş begençli ganat kakýar.

¹⁴Düýeguş ýerde ýumurtgalaýar,

olary gumda ýyladýar.

¹⁵Ýumurtgalaryň aýak astynda ýenjiljegini,

ýabany haýwanlaryň olary basgylajakdygyny unudýar.

¹⁶Balalaryny edil kesekiniňki kimin zabun tutýar,

zähmetiniň biderek boljagyndan heder etmeýär.

¹⁷Çünki Hudaý ony paýhasdan mahrum edendir,

oňa aň bermändir.

¹⁸Emma düýeguş ganat ýaýyp ylganda,

atyň we çapyksuwarynyň üstünden gülýär.

¹⁹Bedewe güýç-kuwwat berýän senmi?

Onuň boýnuna ýaly bitirýän senmi?

²⁰Senmi ony çekirtge kimin bökdürýän?

Kişňände, aýylgançdyr onuň sesi.

²¹Gazaply ýer peşäp, güýjüne buýsanýandyr,

duşmanyň üstüne okdurylýar.

²²Gorka gülüp, hiç zatdan heder etmeýär,

gylyçdan hem gaçmaýar.

²³Sagdak, ýalpyldawuk naýza we hanjar oňa degip,

zarňyldap, yzyna atylýar.

²⁴Buýsançdan möwç alyp, esli aralyga çapýar,

ümsüm durmaz ol surnaý sesine.

²⁵Surnaý sesi ýaňlananda, ol kişňeýär,

söweş ysyny, serkerdeleriň goh-galmagalyny,

söweş gykylyklaryny uzakdan duýýar.

²⁶Gyrgy seniň paýhasyň bilen gökde gaýyp,

ganatlaryny ýaýyp, günorta tarap uçýarmy?

²⁷Bürgüt seniň buýrugyň bilen göge galyp,

belentlikde höwürtge ýasanýarmy?

²⁸Ol uçut gaýalarda ýaşap,

olary özüne gala edinýär.

²⁹Awuny şol ýerden gözleýär,

gözleri awuny uzakdan görýär.

³⁰Balalary gandan iýmitlenýärler,

nirede läş bolsa, olar şol ýerdedir».

³¹Reb Eýýuba şeýle diýdi:

³²«Gudratygüýçli bilen jedelleşen Oňa düzediş berermi?

Hudaý bilen dawalaşýan jogap bersin».

³³Eýýup Rebbe şeýle jogap berdi:

³⁴«Wah, men bir sanda ýok adam,

Saňa näme jogap bereýin?

Agzyma bek bolaryn indi.

³⁵Köp gezek gepledim, ýöne mende jogap ýok,

mundan artyk geplemen indi».

40-njy bap

Reb sözüni dowam edýär

¹Reb harasadyň içinden şeýle jogap berdi:

²«Erkek kimin biliňi berk guşa,

seni sorag etjek, Maňa jogap ber.

³Meni adalatsyzlykda aýyplajakmy sen?

Özüňi aklamak üçin Meni höküm etjekmi indi?

⁴Hudaýyň güýji ýaly güýjüň barmy?

Onuňky ýaly güňleç sesiň barmy?

⁵Özüňi şan-şöhrat we belent mertebe bilen beze,

şöhrat we hormat donuny geý.

⁶Möwç alýan gazabyňy dök,

tekepbirlere bakyp, olary boýun egdir.

⁷Tekepbirlere garap, olary dyza çöker,

erbetleri duran ýerlerinde mynjyrat.

⁸Hemmesini bile topraga göm,

olary gabyrda bagla.

⁹Şonda sag eliňiň seni halas edip biljegini

Men-de boýun alaryn.

¹⁰Ine, Bähemosa^[3] seret,

seni ýaradyşym kimin, ony-da Men ýaratdym,

ol öküz kimin ot iýýär.

¹¹Gör, onuň bilinde nähili güýç bar,

garnyndaky muskullary nähili güýçli!

¹²Guýrugyny kedr agajy kimin sallaýar,

budunyň siňirleri örüm-örümdir.

¹³Süňkleri bürünç turbalar kimin,

gapyrgalary demir gözenekleri kimindir.

¹⁴Bähemos Hudaýyň beýik işleriniň arasynda iň ajaýybydyr,

diňe Ýaradany oňa gylyç bilen golaýlaşyp biler.

¹⁵Baýyrlar onuň otlagydyr,

ol ýerde haýwanlar ýaýnaşýarlar.

¹⁶Ol gyrymsy agaçlar astynda,

gamyşlyk bilen örtülen batgalykda ýatýar.

¹⁷Gyrymsy agaçlar üstüne kölege salýar,

deräniň söwütleri ony gurşaýar.

¹⁸Derýa joşsa-da, ol eýmenmez,

Iordan daşyp, agzyna-burnuna gelse-de, ol asla äwmez.

¹⁹Kim ony garbak bilen tutup biljek?

Kim çeňňek bilen onuň burnuny deşip biljek?

²⁰Liwýatany^[4] çeňňek bilen tutup bilermiň?

Ýa-da onuň diline syrtmak salyp bilermiň?

²¹Burnundan ýüp geçirip bilermiň?

Ýa-da äňinden çeňňegi ötürip bilermiň?

²²Ol saňa ýalbaryp-ýakararmyka?

Şirin sözleri bilen seni yrarmyka?

²³Özüni ebedilik guluň ederiň ýaly,

seň bilen äht baglaşarmyka?

²⁴Guş bilen oýnaýşyň ýaly onuň bilenem oýnarmykaň?

Ýa-da ony kenizleriňe göz-gulak bolup bilermiň?

²⁵Täjirler ony alyp-satyp bilermikäler?

Söwdagärler ony öz aralarynda paýlaşyp bilermikäler?

²⁶Derisini naýza bilen,

kellesini balykçylaryň gadalgasy bilen deşim-deşim edip bilermiň?

²⁷Oňa eliňi degrip gör, ol saňa göz görkezmezmikä,

sen ony ikiläp gaýtalamarsyň».

41-nji bap

¹«Ony tutmak umydy netijesizdir,

garasyny göreniň gorkudan ýüregi ýarylar.

²Ony oýaryp biljek ýürekli adam ýokdur.

Kim Meniň öňümde durup biljek?

³Kim Menden hasabat bermegimi soraýar?

Gögüň astyndaky bar zat Meniňkidir.

⁴Liwýatanyň beden agzalary,

beýik güýji we gözel syraty barada dymmaryn.

⁵Kim onuň sowudyny çykaryp biler?

Kim oňa ýarag bilen golaýlap biler?

⁶Kim onuň agzyny açmaga ýürek eder?

Agzyndaky dişleri gorkunçdyr.

⁷Arkasy ykjam möhür bilen mäkämlenen,

hatar-hatar galkanlar bilen örtülen.

⁸Olar biri-birlerine şeýle ýakyn welin,

hatda aralaryndan howa geçmeýär.

⁹Birek-bireklerine ýapyşdyrylgydyr olar,

mäkäm seplenendirler, olary aýryp bolmaz.

¹⁰Asgyranda ot saçýar,

gözleri daň şapagy kimin ýanyp dur.

¹¹Agzyndan ýalyn çykýar,

ot uçgunlary syçraýar.

¹²Burnunyň deşiklerinden gaýnaýan gazan,

ýanýan gamyş kimin tüsse çykýar.

¹³Demi kömürleri köredýär,

agzyndan alaw çykýar.

¹⁴Güýç onuň boýnundadyr,

gorky onuň huzurynda tans edýär.

¹⁵Etiniň gatlary biri-birine ýapyşyp,

endamynda berkän, ol gymyldamaýar.

¹⁶Ýüregi daş kimin gaty,

degirmen daşy kimin gatydyr.

¹⁷Ol ýerinden galanda, güýçliler lerzana gelýär,

gorkudan ýaňa titräp, özlerini ýitirýärler.

¹⁸Oňa gylyç kär etmez,

naýza, hanjar we ok ötmez.

¹⁹Ol demri saman,

bürünji çüýrük agaç saýýar.

²⁰Atylan okdan gaçmaz,

sapan daşlary oňa saman ownugy kimindir.

²¹Serdesseleri saman saýýar,

özüne tarap zyňlan naýzalara gülýär.

²²Garnynyň asty gyýçak küýze döwükleri kimindir,

palçygyň üstüne döwek kimin yz galdyrar.

²³Çuňlugyň suwlaryny gazan kimin gaýnadýar,

deňzi melhem gaýnadylýan gaba dönderýär,

²⁴yzynda parlak yz galdyrýar,

deňiz agaran saça meňzedilýär.

²⁵Bütin älemde onuň deňi-taýy ýokdur,

bu mahluk gorky-ürkini bilýän däldir.

²⁶Ol ähli jandarlaryň içinde iň tekepbiridir,

ýyrtyjy haýwanlaryň iň boýnuýogynydyr».

42-nji bap

Eýýup toba edýär

¹Onsoň Eýýup Rebbe şeýle jogap berdi:

²«Men bilýän, Seniň eliňden hemme zat gelýär,

göwnüňe gelen zady amala aşyrýaň.

³Nesihatyňy garalajak barmy?

Şonuň üçinem men düşünmedik,

asla akyl ýetirip bilmedik zatlarym barada gepledim.

⁴Indi maňa gulak assana, men geplejek,

Senden soraýyn, maňa jogap bersene.

⁵Sen hakda gulagym bilen eşidipdim,

indi Seni öz gözlerim bilen gördüm.

⁶Munuň üçin özümi ýigrenip,

başymdan gumdur kül sowrup toba edýärin».

Eýýubyň täze durmuşy

⁷Reb Eýýup bilen gürrüňini tamamlandan soň, teýmanly Elipaza ýüzlenip, şeýle diýdi: «Meniň saňa we seniň beýleki iki dostuňa garşy gazabym lowlaýar, çünki siz gulum Eýýup ýaly Men barada hakykaty sözlemediňiz. ⁸Şonuň üçin hem indi ýedi öküz bilen ýedi goçy alyň-da, gulum Eýýubyň ýanyna baryp, özüňiz üçin ýakma gurbanlygyny hödür ediň. Gulum Eýýup siziň üçin dileg eder. Men siz bilen akmaklygyňyza görä iş salyşmaryn, onuň dilegini kabul ederin, çünki siz Men barada hakykaty gulum Eýýup ýaly sözlemediňiz». ⁹Şeýdip, teýmanly Elipaz, şuwaly Bildat hem-de nagamly Sopar Eýýubyň ýanyna gidip, Rebbiň tabşyryşy ýaly hem etdiler. Reb Eýýubyň dilegini kabul etdi.

¹⁰Eýýup dostlary üçin dileg edenden soň, Reb oňa bar zatlaryny yzyna gaýtaryp berdi. Reb oňa öňküsinden iki esse köp zat berdi. ¹¹Onsoň ähli doganlarydyr uýalary we öňki tanyşlary Eýýuby görmäge gelip, öýünde bile çörek iýdiler. Onuň başyna Rebbiň getiren belalary üçin duýgudaşlyk bildirip, oňa teselli berdiler. Olaryň hersi Eýýuba bir bölek kümüş bilen altyn ýüzük berdiler.

¹²Reb Eýýubyň soňky durmuşyny öňki durmuşyndan-da has bereketli etdi. Onuň on dört müň goýun-geçisi, alty müň düýesi, müň jübüt öküzi we müň urkaçy eşegi bardy. ¹³Şeýle hem ýedi ogly, üç gyzy bardy. ¹⁴Birinji gyzynyň ady Ýemima, ikinjisiniň ady Kesiýa, üçünjisiniň ady Kerenhappukdy. ¹⁵Dünýäniň hiç bir künjeginde Eýýubyň gyzlary ýaly görmegeý gyzlar ýokdy. Kakalary erkek doganlary bilen birlikde olara-da miras berdi.

¹⁶Mundan soň Eýýup ýüz kyrk ýyl ýaşap, çagalaryny, dört arka çenli agtyk-çowluk gördi. ¹⁷Şeýdip, Eýýup gojalyp, durmuşdan razy bolup dünýäden ötdi.

Zebur

Giriş

Zebur kitabynyň ady ýewreýçe tehillim, ýagny öwgüler diýmegi aňladýar. Zebur aýdymlaryň ýygyndysy bolup, onuň aglaba bölegini öwgi aýdymlary düzýär. Öwgi aýdymlaryndan başga Zeburda şükür mezmurlary, zyýarat mezmurlary, ahy-nala mezmurlary, patyşanyň şanyna aýdylýan mezmurlar we Töwrat mezmurlary duş gelýändir. Töwrat mezmurlary Musa pygamberiň bäş kitabynda beýan edilen taglymaty wasp edýärler.

Zyýarat nagmalary (119 — 133-nji mezmurlar) imanlylaryň Iýerusalimiň derwezelerinden girip, ybadathananyň bina edilen mukaddes dagyna çykyşlaryny beýan edýärler.

Patyşanyň şanyna aýdylýan nagmalar patyşany taryplaýan ýa-da onuň şa tagtyna çykmagynyň şanyna aýdylýan nagmalardan ybaratdyr. Hudaýyň Öz pygamberlerine berýän ylhamlary bilen tanyş adamlar bu mezmurlarda dünýäniň ähli şan-şöhratyna mynasyp Mesihiň geljekdigi barada ýaňzydylyp aýdylan pygamberliklere aýdyň düşünýärler.

Ahy-nala mezmurlary ýekelikde ýa-da toparlaýyn aýdylypdyr. Şu mezmur iň meşhurlaryň biri diýip hasaplanýar:

Babyl suwlarynyň boýunda oturyp, Siony ýatlan wagtymyz gözýaş döküpdik. Şol ýerdäki derek agaçlaryndan öz liralarymyzy asyp goýupdyk.

Zebur 136:1-2.

Bu mezmur ysraýyl halkynyň Babyl sürgünliginde bolan döwründe düzülýär. Şol döwürde olar Iýerusalime dolanyp, Hudaýy ybadathanada şöhratlandyrmagy ýürekden arzuwlaýardylar.

Mezmurlaryň köpüsi Dawut pygamber tarapyndan ýa-da onuň üçin düzülendir. Olaryň sözbaşylary köplenç ýewreýçe bolup, onuň awtoryny ýa-da nähili ýagdaýda düzülendigini mälim edýärler. Käbir mezmurlaryň sözbaşysyna düşünmek diýseň kyn bolýar, sebäbi olar biziň döwrümizde çenli saklanmadyk mukam heňleri ýa-da saz gurallary baradadyr. Manysy aýdyň bolmadyk şeýle sözlere sela, maskil we ş.m. sözler degişli bolup, olaryň düşündirişi sözlükde berilýär. Mezmurlaryň başga bir topary bolsa ybadathanada sežde edilen wagty aýdylyp, «aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna» diýen goşmaça sözbaşa eýedirler. Şeýle goşmaça sözbaşyly mezmurlar ybadathanada Hudaýa gurbanlyk berlen wagty aýdymçylar topary tarapyndan aýdylypdyr.

Mazmuny

150 mezmur, ine, şu aşakdaky 5 kitaba bölünýär:

1 — 40-njy mezmurlar

41 — 71-nji mezmurlar

72 — 88-nji mezmurlar

89 — 105-nji mezmurlar

106 — 150-nji mezmurlar

BIRINJI KITAP

(1 — 40-njy mezmurlar)

1-nji mezmur

^1-2Rebbiň kanunyndan lezzet alýan,

gije-gündiz şol barada oýlanýan bagtlydyr!

Ol erbetleriň maslahatyna gitmeýär,

günäkärleriň ýolundan ýöremeýär,

ýaňsylaýjylaryň arasynda oturmaýar.

³Ol akar suwlar ýakasynda ekilen,

miwesini möwsüminde getirýän,

ýapragy solmaýan agaç kimindir;

ähli edýän işi oňuna bolýar.

⁴Erbetler bolsa beýle däldir,

olar ýeliň sowran harpygy ýalydyr.

⁵Şoňa görä, erbetler höküm çykarylanda,

günäliler-de dogrular mejlisinde

durup bilmezler.

⁶Çünki Reb dogrularyň ýoluny gözden salmaýar,

erbetleriň ýoly bolsa heläkçilige uçradýar.

2-nji mezmur

¹Milletler arasyndaky başbozarlyk näme?

Halklar nämä biderek pitne turuzýar?

²Rebbe we Onuň saýlanyna garşy

dünýä şalary aýaga galýar;

hökümdarlar birigýär we baş galdyrýar.

³Olar şeýle diýýär:

«Sypyryp taşlalyň gandallaryny

hem-de gyralyň zynjyrlaryny».

⁴Göklerde oturan Taňry olaryň üstünden gülýär

hem-de olary masgaralaýar.

⁵Şonda olara gahar bilen ýüzlener,

gazabynda olary eýmendirer:

⁶«Mukaddes dagym Sionda^[1]

Mendirin Öz patyşamy oturdan».

⁷Patyşa: «Men Rebbiň permanyny

yglan edeýin» diýýär.

«Sen Meniň oglumsyň, — diýdi Ol maňa —

bu gün Ataň boldum Men.

⁸Menden dile, saňa bereýin

milletleri miras hökmünde,

tutuş älem-jahany mülk hökmünde.

⁹Sen olary demir hasaň bilen döwersiň,

küýzegäriň golçasy deý çym-pytrak edersiň».

¹⁰Şeýlelikde, eý, patyşalar, paýhasly boluň;

dünýä hökümdarlary, şundan habarly boluň:

¹¹Rebbe gulluk ediň siz gorky bilen:

hem galpyldaň, hem-de şatlanyň.

¹²Ogly öpüň, ýogsa ol gazaba müner,

siz hem heläk bolarsyňyz öz ýoluňyzda,

çünki tiz tutaşýar onuň gazaby.

Ony pena edinýänleriň ählisi bagtly.

3-nji mezmur

Dawudyň öz ogly Abşalomdan gaçan mahaly aýdan mezmury.

²Ýa Reb! Duşmanlarym neneň köpeldi!

Maňa garşy baş göterýänleriň sany kän.

³Köpler men babatda:

«Hudaý ony halas etmez» diýýärler.

Sela

⁴Emma Sen, ýa Reb, daşymda bir galkansyň,

şan-şöhratym, başymy dikeldýän Sensiň.

⁵Men Rebbe edýärin dady-perýady,

Ol mukaddes dagyndan maňa berýär jogaby.

Sela

⁶Men ýatýaryn hem-de uka gidýärin,

sag-aman oýanýaryn, çünki Reb goldaýar meni.

⁷Çar tarapdan meniň garşyma çykan

biçak köp duşmandan gorkmaýaryn men.

⁸Galk Sen, ýa Reb!

Eý, Hudaýym, halas et meni!

Ähli duşmanlarymyň äňine urýaň,

erbetleriň dişlerini kül-owram edýäň.

⁹Ýeňiş Rebdendir,

berekediň Seniň halkyňyň üstünde bolsun.

Sela

4-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda. Dawudyň mezmury.

²Eý, meni hakly çykarýan Hudaýym!

Maňa jogap ber çagyranymda.

Maňa giňlik berdiň daryganymda,

maňa merhemet et-de, dilegime gulak goý.

³Eý, ynsan ogullary! Haçana çenli

siz maňa ysnat getirjek?

Haçana çenli puç zady söýüp,

siz ýalana eýerjek?

Sela

⁴Emma bilip goýuň: Reb Özi üçin

sadyk adamy saýlap goýandyr.

Reb meni eşidýär çagyranymda.

⁵Gaharlanyp, günä galmaň siz,

Düşegiňizde oýlanyň, ümsüm boluň siz.

Sela

⁶Dogry gurbanlyklary hödürläň,

Rebbe bil baglaň.

⁷«Kim bize ýagşylyk eder?» diýýänler köpdür.

Ýa Reb, ýüzüňiň nuruny üstümize saç!

⁸Hasyl, täze şerap bol bolanda bagtdyr,

ýöne ýüregime beren şatlygyň mundan-da köpdür.

⁹Men arkaýyn ýatýan hem-de uklaýan;

çünki diňe Sen, ýa Reb, meni amanlykda ýaşadýaň.

5-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Üflenip çalynýan saz guralynda. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb, diňle meniň sözümi

hem-de eşit meniň ahy-zarymy.

³Diňle perýadymyň sesini,

eý, Patyşam hem-de Hudaýym,

men Saňa edýändirin dilegi.

⁴Ýa Reb, meniň sesimi ertirine eşidýärsiň Sen,

häzirlenip, säher bilen huzuryňda garaşýaryn men.

⁵Sen erbetligi halamaýan Hudaýsyň,

Seniň huzuryňda ýaman ýaşamaz,

⁶tekepbirler Seniň gaşyňda durmaz;

Sen ýigrenýärsiň betkärleriň baryny,

⁷ýok edýärsiň ýalan sözleýänleri.

Ýa Reb, Sen ýigrenýärsiň ganhor bilen kezzaby.

⁸Men bolsa egsilmez sadyk söýgiň arkaly,

girerin Seniň öýüňe;

men Senden heder ederin,

mukaddes ybadathanaňa tarap tagzym ederin.

⁹Ýa Reb, duşmanlarym zerarly,

Öz adalatyňda meni ugrukdyr;

dogrula Sen öňümdäki ýoluňy.

¹⁰Olaryň agzynda dogry söz ýokdur,

olaryň ýüregi weýrançylykdyr,

olaryň bogazy açyk gabyrdyr,

dilleri bilen-de ýallaklaýandyr.

¹¹Eý, Hudaý, olara çykar hökümi,

pällerinden tapyp, ýykylsyn olar;

ýazyklary üçin kowup çykar olary,

çünki olar Saňa garşy baş galdyrdylar.

¹²Seni pena edinýänleriň bary şatlansyn,

elmydama joşup, nagmalar aýtsyn;

çünki olary goraýarsyň Sen,

adyňa aşyklar Sende şat bolsun.

¹³Sen ýalkaýarsyň dogry ynsany,

hoşamaýlygyň-da bolýar onuň galkany.

6-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Sekiz kirişli saz guralynda. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb, gaharyňda meni ýazgarma,

gazabyňda meni terbiýeleme.

³Ýa Reb, maňa merhemet eýle,

çünki mende ysgyn-mydar galmady;

ýa Reb, maňa ber Sen şypaňy.

Çünki galpyldaýar meniň süňklerim,

⁴güýçli galpyldaýar janym hem meniň.

Ýa Reb, haçana çenli bu dowam eder?

⁵Ýa Reb, maňa öwrülip, halas et, meniň janymy,

sadyk söýgiňiň hatyrasyna, azat et meni.

⁶Çünki Seni gabyrda ýatlamak ýokdur;

Saňa ölüler dünýäsinde kim öwgi aýdar?

⁷Iňňildimden halys ýadadym,

her agşam aglap, düşegimi suw-sil edýärin,

ýorganymy gözýaşlaryma men gark edýärin.

⁸Gözlerimiň nury öçdi gussa zerarly,

küteldi ähli duşmanlarym sebäpli.

⁹Menden daşlaşyň, eý, betkärleriň bary,

çünki Reb eşitdi agy sesimi.

¹⁰Reb eşitdi meniň ýalbaryşymy,

kabul edýär Reb meniň dogamy.

¹¹Ähli duşmanlarym utanyp, gorka gaplansyn,

aljyrap birbada, yzyna dönsün.

7-nji mezmur

Dawudyň Rebbe aýdan şigaýony. Benýamin tiresinden bolan Kuşuň sözlerine degişli.

²Ýa Beýik Hudaýym! Seni pena edinýärin men,

meni yzarlaýanlaryň baryndan halas et, gutar.

³Ýogsam hiç kim ýokka meni halas edere,

olar şir dek meni parçalaýmasyn.

⁴Ýa Reb, Hudaýym, eger şulary men eden bolsam:

eger ellerimde haksyzlyk bolsa,

⁵eger özüm bilen asudalykda ýaşana

men ýamanlyk edäýen bolsam,

duşmanymy sebäpsiz ýere men talan bolsam,

⁶onda, goý, yzarlaýanlar yzymdan ýetsin,

depgiläp, janymy ýere gaplasyn

hem-de hormatymy aýak astyna salsyn.

Sela

⁷Ýa Reb, galk Sen Öz gazabyňda,

garşy çyk Sen duşman dergazabyna;

eý, Hudaýym, oýan-da, jar et Öz hökümiňi.

⁸Halklar jemagaty gurşasyn töweregiňi,

göklerden ýöret olara Sen hökümiňi.

⁹Reb halklara höküm çykarýar;

ýa Reb, dogrulygym bilen päkligime görä,

Sen meni akla.

¹⁰Erbet adamlaryň ýamanlygy soňlansyn,

berkarar et Sen dogry ynsany,

çünki Sen, ýa hak Hudaý,

köňüldir ýürekleri barlaýarsyň ahyryn.

¹¹Hudaýdadyr meniň galkanym,

Ol dogry ýüreklini halas edýändir.

¹²Hudaý adyl Kazydyr,

haksyzlygy günde höküm edýändir.

¹³Eger kimdir biri toba etmese,

Hudaý Öz gylyjyny ýitelder;

ýaýynyň kirşini çekip, ony çenändir.

¹⁴Ol öwrüp peýkamlaryny lowlaýan oda,

oňa ölüm ýaraglaryny taýynlap goýýar.

¹⁵Ine, erbet adamyň

haksyzlykdan hamyla bolup,

göwresinde ýamanlygy göterip,

ýalany dünýä indirişini gör!

¹⁶Ol gazýar bir çukur, ony çuňaldýar,

gazan çukuryna-da onuň özi düşýär.

¹⁷Öz ýamanlygy inýär onuň başyna,

zalymlygy inýär öz depesine.

¹⁸Rebbe Onuň haklygynda şükür edýärin,

şatlanyp, Beýik Hudaýa nagma aýdýaryn.

8-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Gititde. Dawudyň mezmury.

²Ýa Hökmürowan Rebbimiz!

Adyň neneň belent tutuş ýeriň ýüzünde!

Ýaýdyň şöhratyňy gökler üstünde.

³Sen Öz ýagylaryň sebäpli,

duşmandyr öç alýany dymdyrmak üçin,

çagalaryň, bäbekleriň alkyşlaryndan

gala ýaratdyň.

⁴Seniň gökleriňe — barmaklaryň işine,

Seniň goýan Aýdyr ýyldyzlaryňa

nazar aýlanymda, şeýle diýýärin:

⁵«Adam näme Sen ony ýatlaryň ýaly?

Ynsan ogly näme aladasyny ederiň ýaly?

⁶Ony perişdelerden biraz pesräk ýaratdyň,

oňa şöhrat bilen hormat jygasyny geýdirdiň.

⁷Ony Öz elleriňiň işlerine hökümdar goýduň;

ähli zady aýagynyň astynda goýduň:

⁸goýunlardyr öküzleriň baryny,

şeýle-de çöl haýwanlaryny,

⁹gök guşlaryny, deňiz balyklaryny,

deňiz içre ýüzýän bar jandarlary».

¹⁰Ýa Hökmürowan Rebbimiz!

Adyň neneň belent tutuş ýeriň ýüzünde!

9-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Mut labende. Dawudyň mezmury.

²Men bütin ýüregim bilen Rebbe şükür ederin;

Seniň ähli gudratly işleriňi aýdyp bererin.

³Sende begenerin, joşa gelerin,

adyňy taryplap, nagma aýdaryn,

ýa Beýik Hudaý!

⁴Meniň duşmanlarym yzlaryna dönende,

büdräp, ýok bolýarlar Seniň öňüňde.

⁵Çünki Sen adalatly alyp bardyň dawamy,

Sen tagtda oturyp, çykardyň dogry karary.

⁶Milletleri ýazgardyň, heläk etdiň erbetleri,

ebedilik we baky öçürdiň olaryň atlaryny.

⁷Müdimilik weýrançylykda ýok boldy duşman,

şäherlerini ýok etdiň düýp-teýkaryndan,

olary ýatlamadan galmady nyşan.

(ד (ה

⁸Ýöne Reb baky höküm sürýändir;

Ol adalatly höküm çykarmak üçin,

Öz tagtyny berkarar etdi.

⁹Ol dogrulyk bilen dünýä kazylyk edýär,

halklara ýüz görmezden höküm çykarýar.

¹⁰Reb berkitme bolar ezilýänlere,

berkitme bolar muşakgatlyk wagtynda.

¹¹Adyňy bilýänler Saňa bil baglar,

çünki, ýa Reb, Sen Özüňi agtarýanlary

terk eden dälsiň.

¹²Sionda mesgen tutan Rebbe nagmalar aýdyň,

halklaryň arasynda eden işlerini jar ediň.

¹³Çünki Ol dökülen ganlaryň hununy alýar,

olary Öz hakydasynda saklaýar;

ejir çekýänleriň perýadyny Ol unutmaýar.

^14-15Ýa Reb, maňa merhemet eýle,

gör meni ýigrenýänlerden çekýän derdimi;

Saňa ähli alkyşlarymy jar ederim ýaly,

Sensiň ölüm derwezelerinden meni halas eýleýän.

Sion gyzynyň^[2] derwezelerinde

Seniň halas edişiňe men şatlanaýyn.

¹⁶Milletler gazan çukuryna özleri gaçdy,

gizläp guran toruna öz aýaklary çolaşdy.

¹⁷Çykaran höküminde Reb Özüni tanatdy —

erbetleriň sapalagyna özlerini düşürdi.

HigaýonSela

¹⁸Ölüler dünýäsine düşer erbetler

we Hudaýy unudan ähli milletler.

¹⁹Çünki mätäç hemişelik unudyljak däl,

garybyň umydy hem baky ýitjek däl.

²⁰Galk Sen, ýa Reb, ynsan üstün çykmasyn,

milletlere höküm çykarylsyn Seniň öňüňde.

²¹Ýa Reb, gorka gapla milletleriň kalbyny,

bilsin olar, özleriniň diňe ynsandyklaryny.

Sela

²²Ýa Reb, näme üçin uzakda durýaň?

Näme üçin muşakgatlyk wagty gizlenýäň?

²³Erbetler öz tekepbirliginde yzarlaýar garyby;

goý, guran hilelerine düşsün olaryň özi.

²⁴Çünki erbetler göwün höweslerine magtanýar,

açgözi alkyşlap, Saňa biparh garaýar.

²⁵Tekepbirliklerinde Seni agtarmaz olar,

pikirleriniň barynda «Hudaý ýok» diýýär.

²⁶Elmydama üstünlikli bolýar olaryň ýoly,

(מ)

göz ýetirerlerinden Seniň hökümleriň ýokary.

Olar ähli duşmanlarynyň üstünden gülýär.

²⁷Ýüreginde diýýärler: «Bizi hiç zat sarsdyrmaz,

nesillerden-nesle ýüzümiz ýamanlyk görmez».

²⁸Olaryň agzy gargyşdan, aldawdan, zulumdan doly,

dilleriniň astynda zyýan, etmiş bar.

²⁹Obalaryň ýanynda bukuda olar oturýar,

bigünäni gizlin ýerde öldürýär;

göz astyna alyp, ejizi olar aňtaýar;

³⁰şiriň sürende bukulyşy kimin gizlenýär,

garyby garbamaga buky ýerde garaşýar;

duzak gurup, garyby torlaryna düşürýär.

³¹Olar egilýär we ýapyrylýar,

ejiz-de olaryň goluna düşýär.

³²Olar ýüreginde şeýle oýlaýar:

«Hudaý edenlerimizi unutdy, ýüzüni sowdy,

Ol asla görmeýär muny».

³³Galk Sen, ýa Reb! Eý, Hudaý, galdyr eliňi,

ýadyňdan çykarma Sen ejizleri.

³⁴Näme üçin erbetler Hudaýy ret edýär?

ýüreginde: «Sen hasap soramarsyň» diýýär?

³⁵Emma salýarsyň-a Sen nazary!

Öz eliň bilen jezalaryny bereriň ýaly,

dogrudan hem görýäň azap bilen külpeti.

Saňa tabşyrýandyr ejiz özüni;

ýetimiň hossary Sensiň.

שׁ

³⁶Erbet bilen betkäriň döw Sen goluny,

erbetlikleri soňlanýança, jezalandyr olary.

³⁷Reb ebedi hem-de baky Patyşa,

Onuň ýurdundan ýiter milletler.

^38-39Ýa Reb! Pespälleriň islegini eşidersiň,

olaryň ýüreklerine kuwwat berersiň,

ýetim bilen ejiziň hakyny almaklyk üçin

gulak goýarsyň;

asly toprakdan bolan ynsandan

mundan beýläk hiç kim, goý, eýmenmesin.

10-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

¹Men Rebbi pena edinýärin.

«Guş kimin öz dagyňa gaç — diýip,

maňa neneň aýdyp bilýäňiz? —

²Ine, gör, erbetler ýaýyny gurýar,

peýkamyny ýaýyň kirşine goýýar,

dogry ýüreklileri garaňkyda nyşana alýar.

³Eger binýatlar edilse weýran,

näme edip biler ol dogry ynsan?»

⁴Reb Öz mukaddes

ybadathanasyndadyr;

Onuň tagty göklerdedir.

Onuň gözleri synlaýar,

nazary adamzady barlaýar.

⁵Reb synaýar dogry ynsany,

emma Onuň kalby ýigrenýär

erbetleri we zorluk söýýän adamy.

⁶Ol erbetleriň üstüne ýagdyrar

köreýän közleri hem-de kükürdi;

ýandyryjy ýel bolar nesibeleri.

⁷Çünki Reb dogrudyr; söýýär Ol dogry işleri;

dogry ynsan görer Onuň ýüzüni.

11-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Sekiz kirişli saz guralynda. Dawudyň mezmury.

²Halas et, ýa Reb, sadyk adam galmady,

adamzat arasyndan ynamdarlar ýitirim boldy.

³Olar biri-birine ýalan sözleýär;

ýaranjaň dilleri ikigepli gürleýär.

⁴Goý, Reb ähli ýaranjaň agyzlary,

badyhowa gürleýän dilleri kessin.

⁵Olar şeýle diýýär: «Dilimiz arkaly üstün çykarys,

agyz özümiziňki — kim bize hojaýyn çykýan?»

⁶Garyplaryň ezilişinden, mätäçleriň ahyndan ýaňa

Reb şeýle diýýär: «Men şu pursat turaryn,

olary küýseýän howpsuzlygyna gowuşdyraryn».

⁷Rebbiň sözleri sap sözlerdir,

toýun küresinde arassalanyp,

ýedi gezek saplanan kümüş kimindir.

^8-9Erbetler gezýär ähli ýerlerde,

adamzat ýamanlyga hormat goýanda.

Ýa Reb, Sen bize pena bolarsyň,

bizi bu adamlardan baky gorarsyň.

12-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb, haçana çenli maňa nazar saljak däl?

Sen meni baky unudaýjakmy?

Haçana çenli gizlejek menden ýüzüňi?

³Haçana çenli janym gaýgy etmeli,

ýüregim-de uzakly gün gussa çekmeli?

Haçana çenli duşmanym üstün çykarka?

⁴Nazar sal-da, maňa jogap ber, ýa Beýik Hudaýym!

Gözlerime nur ber, ölüm ukusyna gitmezim ýaly.

⁵Duşmanym: «Ondan ökde geldim» diýmesin,

ýykylmaýyn, ýagylarym, goý, şatlanmasyn.

⁶Men bolsa bil bagladym sadyk söýgiňe,

ýüregim halas edişiňe begener.

Men Rebbe nagma aýdaryn,

sebäbi Ol maňa jomartlyk etdi.

13-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

¹Akmak adam ýüreginde: «Hudaý ýok» diýýär.

Olar azýar we ýigrenji işleri edýär;

ýagşylyk edýän ýok.

²Paýhasly we Hudaýy agtarýan barmyka diýip,

Reb göklerden adamzada nazar aýlaýar.

³Olaryň hemmesi ýoldan çykdylar,

bary deň derejede haram boldular;

ýagşylyk edýän ýok, ýok ýeke biri-de.

⁴Eýsem düşünmeýärmi ähli betkärler?

Olar halkymy çörek ýaly iýýärler

hem-de Rebbi çagyrmaýarlar.

⁵Olar şol ýerde gorka düşerler,

çünki Hudaý dogrularyň tarapdarydyr.

⁶Siz äsgermeýärsiňiz garybyň niýetlerini,

ýöne welin Rebdir onuň penasy.

⁷Wah, gelsedi Siondan Ysraýyl ýeňşi!

Reb halka öňki abadançylygyny gaýtaryp berende,

Ýakup nesli begener, Ysraýyl hem şatlanar.

14-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, Seniň çadyryňda kim düşläp bilýär?

Mukaddes dagyňda kim ýaşap bilýär?

²Kämil gezýän, dogry iş edýän,

hem-de ýüreginden hakykaty sözleýän,

³dili bilen myjabat ýöňkemeýän,

ýoldaşyna ýamanlygy etmeýän,

ýakyny barada gybat etmeýän;

⁴onuň nazarynda ret edilen ýigrenji,

emma sylaýandyr Rebden gorkýany;

eden ähti zyýanyna bolsa-da, ondan dänmeýän;

⁵öz puluny göterimine bermeýän,

ýazyksyza garşy para almaýan.

Şeýle ynsan asla yranmaz.

15-nji mezmur

Dawudyň miktamy.

¹Gora meni, eý, Hudaý, çünki Seni pena tutunýan.

²Rebbe diýdim: «Sen meniň Taňrym,

maňa Senden özge hiç eşret ýokdur».

³Ýurtdaky mukaddes halka —

şu abraýly adamlara ymtylýar kalbym.

⁴Özge hudaýlara eýerýänler köpelder öz hasratyny;

men guýmaryn olaryň guýýan ganly içgi sadakasyny,

agzamaryn olaryň atlaryny.

⁵Reb meniň mirasym hem-de nesibäm,

Onuň elindedir meniň ykbalym.

⁶Ajaýyp ýerlerden düşdi mellegim,

göwne ýakymlydyr meniň mirasym.

⁷Maňa maslahat beren Rebbe alkyş aýdaryn;

hatda gijelerine-de öwüt berýär ýüregim.

⁸Reb elmydama gözlerimiň öňünde,

sarsdyrylmaryn, çünki Ol meniň sagymda.

⁹Şoňa görä ýüregim begençli, kalbym şatlanýar,

meniň tenim hem asudalykda ýaşaýar.

¹⁰Çünki meni ölüler dünýäsinde goýmarsyň,

Öz sadygyň gabra girmegine Sen ýol bermersiň.

¹¹Ýaşaýyş ýoluny maňa görkezersiň.

Huzuryňda şatlyk meni doldurar.

Sagyňda hem begenç meni doldurar.

16-njy mezmur

Dawudyň dogasy.

¹Ýa Reb, hakykaty eşit, perýadyma dykgat ber;

hilesiz agyzdan çykýan dilegime gulak goý.

²Ýa Reb, Sen meni akla!

goý, haklygy görsün Seniň gözleriň.

³Sen meniň niýetlerimi ykjam barladyň,

gijäniň dowamynda meni synadyň,

emma menden ýazyk tapmadyň;

günäli zady aýtmazlygy ýüregime düwdüm.

⁴Ynsan işleri babatda aýtsam:

Seniň buýruklaryň arkaly,

zalymyň ýollaryndan men gaça durdum.

⁵Gadamlarym pugta tutdy ýodalaryňy,

meniň aýaklarym taýmady.

⁶Eý, Hudaý, çagyrýan Seni,

çünki Sen berersiň maňa jogaby,

gulak goý-da, eşit meniň sözümi.

⁷Ýagylardan ýaňa Senden pena gözleýänleri

eliň bilen halas edýän Sen,

ajaýyp sadyk söýgiňi görkez.

^8-9Gora meni gözüň göreji ýaly;

maňa hüjüm edýän erbet adamdan,

daşymy gurşaýan ganym duşmandan

Öz ganatlaryňyň astynda gizle Sen meni.

¹⁰Olar rehim etmäge ýapýarlar ýüreklerini,

ulumsylyk bilen gürleýär olaryň agzy.

¹¹Olar her ädimimizi aňtap, gurşaýarlar daşymy,

meni ýere urmak üçin peýleýärler pursady.

¹²Olar parçalamaga hyjuwlanýan arslan dek,

buky ýerde gizlenen ýaş arslan ýaly.

^13-14Galk, ýa Reb! Garşy çyk-da, agdar olary;

gylyjyň bilen janymy erbetlerden halas et,

ýa Reb, Öz eliň bilen adamlardan azat et.

Çünki şu dünýäde olaryň ýaşaýyş paýy.

Sen boldan-bol doýrarsyň garynlaryny;

çagalaryndan hoşal olaryň göwni;

balalaryna galdyrar özlerinden artany.

¹⁵Men bolsa dogrulykda Seniň ýüzüňi görerin,

oýanan wagtym didaryňdan doýaryn.

17-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Rebbiň guly Dawudyň mezmury. Reb ony ähli duşmanlarynyň we Şawulyň elinden halas eden güni ol bu nagmanyň sözlerini Rebbe ýüzlenip aýtdy:

²Seni söýýärin, ýa Reb — kuwwatym.

³Reb meniň gaýam, galam hem Halasgärim,

Hudaýym — pena edinýän gaýam,

galkanym, ýeňşim hem-de berkitmäm.

⁴Men şan-şöhrata mynasyp Rebbi çagyrýaryn,

hem-de duşmanlarymdan halas bolýaryn.

⁵Ölüm tanaplary maňa oraldy,

weýrançylyk silleri meni garbady.

⁶Ölüm dünýäsiniň tanaplary maňa saraldy,

ölüm duzaklary garşymdan çykdy.

⁷Gam-gussamyň içinde Rebbi çagyrdym,

öz Hudaýyma men perýat etdim.

Ol ybadathanasyndan meň sesimi eşitdi;

Onuň gulagyna perýadym ýetdi.

⁸Şonda zemin çaýkandy hem endiredi,

daglar binýatlary sarsyp, lerzana geldi,

sebäbi Reb gazaba mündi.

⁹Gazabyndan ýaňa tüsse çykdy burnundan,

ýuwudyjy ot bilen köreýän közler çykdy agzyndan.

¹⁰Ol gökleri böwsüp, aşaga indi,

zulmat aýaklarynyň astynda bardy.

¹¹Ol bir keruba mündi-de, uçdy,

ýeliň ganatlarynda gaýdy.

¹²Ol Özüniň daşyna örtgi etdi tümlügi,

telär etdi goýy bulutlaryň ýagmyr tümüni.

¹³Huzurynyň ýalkymyndan ýaňa

köreýän közlerdir doly

böwsüp geçdi Onuň gara bulutlaryny.

¹⁴Reb göklerde güňleç gürledi,

Beýik Hudaý sesini közdür doly bilen çykardy.

¹⁵Peýkamlaryny atyp, pytratdy ýagylaryny,

ýyldyrymlar çakdyryp, weýran etdi olary.

¹⁶Şonda, ýa Reb, Seniň käýinjiňden,

burnuňdan çykan demiňden ýaňa,

deňziň geçelgeleri göründi,

dünýäniň-de binýatlary açyldy.

¹⁷Ol belentden ýetdi hem meni aldy

Ol meni çuň suwlardan çekip çykardy.

¹⁸Halas etdi meni ýigrenýän güýçli ýagymdan,

çünki olar güýçlüdi menden.

¹⁹Olar betbagt günümde garşyma çykdy,

ýöne Reb meniň daýanjym boldy.

²⁰Meni giň ýere çykardy hem halas etdi,

çünki Ol menden göwnühoş boldy.

²¹Ol dogrulygyma laýyk öwezini gaýtardy,

ellerimiň tämizligine laýyk Ol sylaglady.

²²Çünki men Rebbiň ýollaryndan ýöredim,

Hudaýymdan aýrylmak ýaly erbet işi etmedim.

²³Çünki gözümiň alnyndady ähli kararlary,

özümden daşlaşdyrmadym Onuň parzlaryny.

²⁴Men kämildim Onuň öňünde,

sakladym özümi günä etmekden.

²⁵Şonuň üçin, dogrulygyma we ellerimiň päkligine görä,

Reb öwezini gaýtardy Öz nazarynda.

²⁶Sadyklyk edýärsiň Sen sadyklara,

kämillik edýärsiň Sen kämillere,

²⁷päklik edýärsiň Sen päk ynsanlara,

egrilere bolsa egriligine görä garaýarsyň Sen.

²⁸Pesgöwünli halky halas edýärsiň,

emma tekepbir gözleri peseldýärsiň Sen.

²⁹Ýa Reb, çyrama nur berýän Sensiň,

Hudaýym ýagtyldýar meň tümlügimi.

³⁰Seniň bilen talaňçylara hüjüm ederin,

Öz Hudaýym bilen diwardan aşyp bilerin.

³¹Hudaý — Onuň ýoly kämildir, Rebbiň sözleri sapdyr,

Ony pena edinýänleriň baryna Reb galkandyr.

³²Çünki Rebden başga Hudaý ýok!

Hudaýymyzdan başga gaýa ýok!

³³Ol meni kuwwata besleýän Hudaý,

Ol meniň ýolumy aýypsyz edýär.

³⁴Aýaklarymy keýigiňki dek edýär,

belent ýerlerde meni ykjam duruzýar.

³⁵Urşa türgen edýär Ol ellerimi,

gollarym egreldýär bürünçden ýaýy.

³⁶Ýeňiş galkanyňy maňa berýärsiň,

Seniň goluň meni goldaýar,

Seniň kömegiň-de meni beýgeldýär.

³⁷Gadamlarymyň astyndaky ýoly giňeldýäň,

meniň aýaklarym taýmaýar.

³⁸Duşmanlarymy kowalap, yzlaryndan ýetýärin,

olary gyryp tükedýänçäm, dolanmaýaryn.

³⁹Men olary derbi-dagyn edýärin, galyp bilmeýär,

aýaklarymyň astyna olar ýykylýar.

⁴⁰Uruş üçin Sen bilime kuwwat berýärsiň,

garşyma çykanlary maňa tabyn edýärsiň.

⁴¹Boýun egdirýärsiň duşmanlarymy,

gyrýaryn men özümi ýigrenýänleri.

⁴²Perýat etseler-de, olary halas edýän ýok;

Rebbi çagyrsalar-da, Ol jogap berenok.

⁴³Olary owradyp, tozan dek ýele sowurýan,

köçeleriň palçygy kimin taşlaýan.

⁴⁴Söweşjeň halkdan meni halas eýleýäň,

Sen meni milletlere baş edip goýýaň,

tanamadyk halkym tabyndyr maňa.

⁴⁵Meni eşiden dessine boýun bolýarlar,

ýatlar maňa ýalym-ýulum edýärler.

⁴⁶Kesekileriň ýüzi gorkudan ak tama dönýär,

olar galalaryndan titreşip çykýar.

⁴⁷Reb diridir! Meniň Gaýam alkyşly bolsun!

Gutulyşymyň Hudaýy belende çykarylsyn!

⁴⁸Ol meniň arymy alyp berýän Hudaýdyr,

Ol halklary maňa tabyn edýändir,

⁴⁹Ol meni duşmanlarymdan halas eýleýär.

Sen meni ýagylarymdan üstün çykardýarsyň,

hem-de meni zalymdan halas edýärsiň.

⁵⁰Munuň üçin, ýa Reb,

milletler arasynda Seni alkyşlaryn,

Seniň adyňa nagmalar aýdaryn.

⁵¹Ol Öz şasyna beýik ýeňişler berýär,

seçip-saýlan Dawudyna, onuň nesline

elmydama sadyk söýgüsini görkezýär.

18-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Gökler Hudaýyň şöhratyny yglan edýär,

gök gümmezi elleriniň işinden habar berýär.

³Gün söz sözleýär ertirki güne,

gije bilim berýär indiki gijä.

⁴Ne gep bar, ne-de bir gürrüň,

eşidilmeýär sesi olaryň.

⁵Tutuş ýer ýüzüne ýaýrandyr olaň owazy^[3],

dünýäniň dört künjegine — olaň sözleri.

Hudaý Gün üçin göklerde dikdi çadyry,

⁶Gün gelin jaýdan giýew dek çykýar,

ylgamakçy bolýan ýüwrük kimin şatlanýar.

⁷Gökler gözýetiminden onuň çykyşy,

beýleki gözýetimine onuň aýlawy,

hiç bir zat gizlin däl onuň howrundan.

⁸Rebbiň kanuny kämildir,

ol jany täzeleýär.

Rebbiň düzgüni ygtybarlydyr,

ol akmagy akyldar edýär.

⁹Rebbiň buýruklary dogrudyr,

olar ýüregi şatlandyrýar.

Rebbiň tabşyryklary aýdyňdyr,

olar gözleri nurlandyrýar.

¹⁰Rebden gorkmak päkdir,

ýaşaýar ol ebedi.

Rebbiň kararlary ygtybarlydyr,

adyldyr olaryň bary.

¹¹Arzuwlydyr olar altyndan,

hatda sap altynyň köplüginden-de;

süýjüdir olar ary balyndan,

aryň mum öýjüginden damýan baldan-da.

¹²Seniň bendäňe-de duýduryş berilýär olar arkaly;

olary berjaý etmekde beýik sylag bar.

¹³Eýsem öz ýalňyşyny kim aňyp bilýär?

Meni gizlin ýazyklardan tämizle.

¹⁴Öz bendäňi gora betpällik günälerinden,

olar höküm sürmesin meniň üstümden;

men aýypsyz bolaryn şonda,

päk bolaryn güýçli bitabynlykdan.

¹⁵Agzymyň sözleri, ýüregimiň oý-pikirleri

goý, Seniň huzuryňda kabul edilsin,

ýa Reb, meniň Gaýam hem Halasgärim.

19-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Muşakgatly günde Reb saňa jogap bersin,

Ýakubyň Hudaýy seni gorasyn.

³Ol saňa mukaddes öýden ýardam ibersin

hem-de Siondan seni goldasyn.

⁴Seniň ähli sadakalaryňy, goý, ýada salsyn,

ýakma gurbanlyklaryňy kabul eýlesin.

Sela

⁵Ýürek arzuwlaryňy Ol hasyl etsin,

ähli maksatlaryňa seni ýetirsin.

⁶Seniň ýeňşiňe joşup şatlanarys,

Hudaýymyzyň adyna baýdaklar dikeris.

Goý, Reb seniň ähli dilegleriňi bitirsin.

⁷Men indi bilýärin: Öz seçip-saýlanyny Reb halas eder.

Ol golunyň gudratly işleri bilen,

jogap berer Öz mukaddes gögünden.

⁸Käbirleri söweş arabalaryna,

käbirleri-de bedewlerine buýsanýar,

biz bolsa Hudaýymyz Rebbiň adyna buýsanýandyrys.

⁹Olar büdrär hem-de ýykylar,

biz bolsa turarys hem dik durarys.

¹⁰Ýa Reb! Patyşany halas et,

çagyran wagtymyzda bize jogap ber.

20-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb! Patyşa Seniň kuwwatyňa şatlanýar,

halas edendigiňe biçak begenýär.

³Ýürek arzuwlaryny Sen oňa berdiň;

diliniň dilegini Sen ret etmediň.

⁴Bol bereketleriň bilen Sen garşy aldyň,

başyna sap altyndan jyga geýdirdiň.

⁵Ol Senden ömür diledi, Sen oňa berdiň

ebedilik, müdimilik bir ýaşy.

⁶Seniň ýeňşiň bilen beýik onuň şöhraty,

Sen hormat bilen dabara beslediň ony.

⁷Sen oňa ebedi bereket berýäň,

huzuryňdaky şatlyk bilen ony şat edýäň.

⁸Çünki Rebbe bil baglaýar patyşa,

Beýik Hudaýyň sadyk söýgüsi arkaly

ol sarsdyrylmaz.

⁹Seniň eliň tapar ähli duşmanlaryňy,

Seniň goluň — Seni ýigrenýänleri.

¹⁰Seniň huzuryň peýda bolanda,

olary edersiň otly tamdyr deý;

Reb ýuwudar olary Öz gaharynda;

ot hem ýalmap iýer olary.

¹¹Ýer ýüzünden ýok edersiň nesillerini,

ynsanlar arasyndan — zürýatlaryny.

¹²Saňa garşy erbet niýet edäýseler hem,

dildüwşük guraýsalar hem — üstün çykmazlar.

¹³Çünki ýüzlerine peýkamlary çenemek bilen

Sen olary yzlaryna öwrersiň.

¹⁴Ýa Reb, beýgel Sen Öz kuwwatyňda,

biz Seniň güýjüň barada

nagma aýdyp, alkyş aýdarys.

21-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Daňdan peýda bolýan sugunyna». Dawudyň mezmury.

²Hudaýym, Hudaýym, näme üçin meni terk etdiň?

Näme üçin halas ederden,

perýadymy eşiderden uzakdasyň Sen?

³Hudaýym, gündizine çagyrýan, ýöne jogap bermeýäň,

gijesine — emma rahatlygy tapmaýan.

⁴Ýöne welin mukaddessiň Sen!

Ysraýyl alkyşlarynyň üstünde tagt guransyň Sen.

⁵Saňa bil bagladylar atalarymyz;

ynandylar, Sen hem halas etdiň olary.

⁶Olar Saňa perýat edip, halas boldular;

Saňa bil bagladylar,

baglan umydynda aldanmadylar.

⁷Men bolsa bir gurçuk, ynsan däldirin:

ynsanlaryň ýüzügarasy, halkyň kemsidýäni.

⁸Meni görýänleriň bary üstümden gülýär,

başlaryny ýaýkaýar hem ýaňsylaýar:

⁹«Rebbe tabşyrypdy özüni; goý, Ol ony halas eýlesin,

ony azat etsin, çünki Reb ondan köp razy!»

¹⁰Emma Sensiň ýatgydan meni çykaran,

enem gujagyndakam maňa rahatlyk beren.

¹¹Dünýä inäýemde Saňa atyldym,

Sen — Hudaýym enem göwresinden çykalym bäri.

¹²Menden daşlaşma Sen,

çünki muşakgat ýakyn, kömekçi-de ýok.

¹³Birentek öküzler meni gurşady,

güýçli Başan öküzleri meni gabady;

¹⁴olar maňa açýarlar agyzlaryny

parçalaýjy, arlaýjy bir arslan ýaly.

¹⁵Men suw kimin döküldim,

bogun-bogun söküldi ähli süňklerim,

mum kimin meniň ýüregim

gursagymda pagyş-para eredi.

¹⁶Güýjüm küýzäniň döwügi dek gurady,

dilim-de kentlewügime ýapyşdy,

çünki ölüm topragynda Sen meni goýduň.

¹⁷Itler meniň daşymy aldy,

betkärler topary meni gurşady,

el-aýaklarymy parran deşdiler.

¹⁸Ähli süňklerimi sanaýmalydyr,

olar maňa seredip, tomaşa edýär.

¹⁹Özara paýlaşýarlar geýimlerimi,

eginbaşym üçin bije atýarlar.

²⁰Emma Sen, ýa Reb, uzakda bolma,

eý, güýjüm, ýetiş meniň dadyma.

²¹Gylyçdan halas et meniň janymy,

itiň penjesinden — meniň ömrümi.

²²Meni ýabany öküzden Sen halas etdiň,

gutar meni arslanlaryň agzyndan.

²³Seniň adyňy doganlaryma yglan ederin,

jemagatyň ortasynda Saňa şöhrat aýdaryn.

²⁴Eý, Rebden gorkýanlar, Ony alkyşlaň!

Eý, Ýakubyň ähli zürýady, Ony şöhratlandyryň!

Eý, Ysraýylyň bar neberesi, Onuň öňünde galpyldaň!

²⁵Çünki Ol görgüliniň görgüsine biparh bolmady,

ony ýigrenç saýmady,

Öz ýüzüni ondan kese sowmady,

gaýtam Oňa perýat edende, ony eşitdi.

²⁶Uly jemagatda Saňa bolar meniň alkyşym;

Rebden gorkýanlaryň öňünde

berjaý ederin öz kasamlarym.

²⁷Görgüliler gerk-gäbe iýip doýarlar,

Rebbi agtarýanlar Ony şöhratlandyrsyn!

Ýüregiňiz elmydama şat bolsun!

²⁸Ýeriň ähli uçlary Rebbi ýada salyp, Oňa öwrüler,

halklaryň ähli uruglary Oňa sežde ederler.

²⁹Çünki patyşalyk Rebbiňki,

Ol milletleriň üstünden sürýär hökümi.

³⁰Oňa sežde eder dünýäniň ähli tekepbirleri,

ölüm ýassygynda ýatanlaryň ählisi,

janyny diri saklap bilmedikler-de,

Onuň öňünde tagzym ederler.

^31-32Zürýatlary Oňa gulluk ederler,

Taňrynyň adyny geljek nesle yglan ederler,

«Taňry muny berjaý etdi» diýip,

Onuň halas ediş hakykatyny

indi doguljaklara yglan ederler.

22-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Reb — meniň çopanym;

men hiç zada mätäç bolmaryn.

²Ol meni ýaşyl örülerde ýatyrýar,

siňňin akýan suwlaryň ýakasyna äkidýär.

³Meniň janymy Ol täzeleýär

hem-de Öz adynyň hatyrasyna

dogrulyk ýollaryndan meni äkidýär.

⁴Tüm garaňky dereden geçäýemde-de,

ýamanlykdan gorkmaýaryn men,

çünki Sen meniň bilensiň.

Seniň hasaň, çopan taýagyň

aram berýär janyma meniň.

⁵Sen maňa saçak ýazýarsyň

duşmanlarymyň gözleriniň alnynda;

ýag çalýarsyň meniň başyma;

pürepürdir meniň pyýalam.

⁶Bilýärin, ýagşylyk we sadyk söýgi

ömürboýy hemra bolarlar maňa;

ömürbaky ýaşaryn Rebbiň öýünde.

23-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Rebbiňkidir ýer we ondaky zatlar,

älem hem-de onda ýaşaýanlar.

²Çünki Ol deňizler üstünde ýeriň düýbüni tutdy

hem-de ony suwlaryň üstünde gurdy.

³Rebbiň dagyna kim çykyp biler?

Mukaddes öýünde kim durup biler?

⁴Elleri päk, ýüregi-de ak,

köňlüni galplyga gönükdirmeýän,

hile bilen kasam etmeýän ynsan.

⁵Ol Rebden alar ak pata,

halas edýän Hudaýyndan alar aklanma.

⁶Ony — Ýakup Hudaýynyň ýüzüni agtarýanlaryň

neslindendir ol.

⁷Eý, derwezeler, başlaryňyzy galdyryň!

Eý, gadymy gapylar, ýokary galyň!

Şöhrat Şasy içerik girsin!

⁸Bu şöhrat Şasy kim?

Rebdir güýçli, kuwwatly,

Rebdir, söweşdäki kuwwatly.

⁹Eý, derwezeler, başlaryňyzy galdyryň!

Eý, gadymy gapylar, ýokary galyň!

Şöhrat Şasy içerik girsin!

¹⁰Bu şöhrat Şasy kim?

Ol — Hökmürowan Reb we şöhrat Şasy.

24-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, men köňlümi Saňa göge göterýän.

²Eý, Hudaýym, men Saňa bil baglaýan;

men utanja galmaýyn;

duşmanlarym menden üstün çykmasyn.

³Saňa intizarlar galmasynlar utanja,

nähak ýere hyýanat edýänler galsyn utanja.

⁴Ýa Reb, maňa salgy ber Öz ýollaryňy

hem-de öwret maňa ýodalaryňy.

⁵Meni hakykatyňda ýöret hem maňa öwret,

çünki meni halas edýän Hudaý Sen;

men uzakly gün Saňa intizardyryn.

⁶Ýa Reb, ýadyňa sal merhemetdir sadyk söýgiňi,

çünki olar bardyr gadymdan bäri.

⁷Ýatlama Sen ýaşlyk günälerimi

hem-de bitabynlyk ýodalarymy.

Ýa Reb, sadyk söýgiňe görä,

Öz ýagşylygyň hatyrasyna ýada sal meni.

⁸Reb ýagşy hem-de dogrudyr

Ol günäkärlere Öz ýoluny öwredýär.

⁹Dogry ýola gönükdirýär göwni pesleri

Öz ýoluny pespällere öwredýär.

¹⁰Onuň ähtiniň düzgünlerini saklaýanlara

söýgi bilen sadyklykdyr Rebbiň ähli ýollary.

¹¹Ýa Reb, Öz adyň hatyrasyna

bagyşla Sen meniň etmişlerimi,

çünki uludyr olar.

¹²Rebden gorkýan ynsan bar bolsa,

Reb oňa öwreder saýlamaly ýoluny.

¹³Ol ýaşajakdyr bolelinlikde,

ýeri miras alar onuň zürýady.

¹⁴Reb Öz niýetini Ondan gorkýanlara aýan eýleýär,

Ol olara Öz ähtini bildirýär.

¹⁵Gözlerim mydama Rebbe garap dur,

çünki Ol aýaklarymy tordan çykarar.

¹⁶Maňa öwrül-de, merhemet eýle,

çünki men ýalňyz, ezýetlidirin.

¹⁷Ýüregimiň gaýgy-hasraty artdy;

jebir-jepalarymdan halas et meni.

¹⁸Muşakgatym bilen yzama seret

hem-de meniň ähli günälerimi öt.

¹⁹Gör Sen köpdügini duşmanlyrymyň,

olar güýçli ýigrenç bilen ýigrenýär meni.

²⁰Janymy gora-da, halas et meni,

utanmaýyn, çünki pena edindim Seni.

²¹Kämillikdir dogrulyk meni gorasyn,

çünki men Saňa intizardyryn.

²²Eý, Hudaý, ysraýyl halkyny

ähli muşakgatlardan Sen halas eýle.

25-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Meni akla, ýa Reb, çünki aýypsyz gezdim,

bil bagladym Rebbe, yranmaryn men.

²Meni barla, ýa Reb, hem meni derňe,

meniň pikirlerimi, ýüregimi syna.

³Çünki söýgiň gözlerimiň alnynda,

gezdim men Seniň sadyklygyňda.

⁴Bolgusyzlar bilen men oturmaýaryn,

ikiýüzlülere ýaran bolmaýaryn.

⁵Betkärleriň üýşmeleňini ýigrenýärin;

erbetleriň ýanynda oturmaryn men.

⁶Ellerimi ýuwup ýazyksyzlykda,

aýlanyp gurbanlyk sypaň daşyndan, ýa Reb,

⁷Saňa şükür nagmasyny aýdýaryn;

ähli gudratly işleriňi mälim edýärin.

⁸Ýa Reb, söýýärin mesgen tutan öýüňi —

Seniň şöhratyňyň mesgen tutan ýaşalgasyny.

⁹Günäkärleriňki bilen bile alma meniň janymy,

ganhorlaryňky bilen bile —

ýaşaýyşymy.

¹⁰Olaryň elinde haýynlyk bardyr;

gollary para-peşgeşden doludyr.

¹¹Men bolsa gezýärin aýypsyzlykda,

meni halas et, maňa merhemet eýle.

¹²Tekiz ýerde dur meniň aýagym,

Rebbe alkyş aýtjak men jemagatda.

26-njy mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Reb — nurum hem Halasgärim,

men kimden heder edeýin?

Reb ömrümiň penasy:

men kimden wehim edeýin?

²Betkärler: duşmanlarym hem ýagylarym

töhmetleri bilen maňa hüjüm edende

özleri büdreýär hem-de ýykylýar.

³Bir goşun meni gabasa — ýüregim sarsmaz,

maňa garşy uruş tursa-da, umytdan düşmerin.

⁴Rebden bir zat diledim, islegim şudur:

Rebbiň öýünde ömürboýy ýaşamak,

Rebbiň gözelligini höwes bilen synlamak,

Onuň ybadathanasynda doga-dilegler etmek.

⁵Çünki Ol muşakgatlyk wagtynda

meni gorar Öz penasynda

hem-de gizlär Öz çadyrynda;

Ol gaýanyň üstüne meni galdyrar.

⁶Indi meniň ýeňişli başym

meni gurşan duşmanlarymyň

depesinden garaýar.

Şadyýanlyk şowhunyny

Onuň çadyrynda hödür ederin;

Rebbe nagma aýdyp, owaz ederin.

⁷Ýa Reb, dat-perýatly sesimi eşit;

merhemet eýle-de, maňa jogap ber.

⁸«Onuň ýüzüni agtar» diýýär ýüregim.

Ýa Reb, Seniň ýüzüňi agtarýaryn men.

⁹Sen gizleme menden ýüzüňi,

gazabyňda kowma Sen Öz guluňy;

Sen maňa kömekçi bolduň;

meni taşlama hem-de terk etme,

eý, Halasgär Hudaýym meniň!

¹⁰Hatda ata-enem terk edäýse-de,

Reb men barada alada eder.

¹¹Ýa Reb, maňa ýoluňy öwret

hem-de duşmanlarym zerarly,

meni düz ýodadan alyp git.

¹²Duşmanlarymyň eline meni tabşyrma,

çünki ýalan şaýatlar çykdy garşyma,

olar zalymlygyny pürkýärler maňa.

¹³Ýöne diriler ýurdunda Reb ýagşylygyny

görjekdigime ynanýaryn men.

¹⁴Rebbe umyt bagla;

mert bol, goý, güýçlensin seniň ýüregiň;

Rebbe umyt bagla.

27-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, Seni çagyrýaryn;

eşitmezlige salma, eý, meniň Gaýam,

dymma, gabra inýänlere meňzemäýin men.

²Saňa dat-perýat eden wagtymda,

iň mukaddes otagyňa tarap

ellerimi galdyranymda,

ýalbaryşlarymyň sesini eşit.

³Erbetler, betkärler bilen bile meni süýreme;

olar parahat gepleşýärler goňşusy bilen,

emma welin pislik bar ýüreklerinde.

⁴Olaryň etmişlerini, eden ýamanlygyny

özlerine gaýtar;

elleriniň edenlerini özlerine gaýtar;

edenlerine laýyk öwezini ber.

⁵Rebbiň işlerine, Onuň elleriniň işine

üns bermeýändikleri sebäpli,

Ol weýran eder olary

hem-de gaýdyp bina etmez olary.

⁶Rebbe alkyş bolsun!

Ol eşitdi perýadymyň sesini.

⁷Reb meniň güýjüm hem-de galkanym;

Oňa bil baglady meniň ýüregim,

Ol maňa ýardam edýär, ýüregim biçak şatlanýar;

Oňa nagmam bilen şükür ederin.

⁸Reb halkyň güýjüdir,

seçip-saýlanynyň halas berkitmesi Oldur.

⁹Öz halkyňy halas et, saýlan halkyňa pata ber,

olara çopançylyk et, mydama olary eliňde göter!

28-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Reb barada aýdyň, eý, ylahy barlyklar,

Rebbiň şöhratlydygy, kuwwatlydygy barada aýdyň.

²Rebbiň adyny mynasyp şöhratlandyryň;

şanly mukaddesliginde Oňa siz sežde ediň.

³Rebbiň sesi suwlaryň ýüzünde,

Hudaýyň şöhraty gümmürdeýär,

Reb ummasyz suwlardan üstündir.

⁴Rebbiň sesi kuwwatlydyr,

Rebbiň sesi şan-şöhratlydyr.

⁵Rebbiň sesi kedr agaçlaryny döwýär,

Reb Liwan kedrlerini owradýar.

⁶Ol Liwan dagyny göle deý,

Sirýon dagyny-da^[4] ýabany öküzçe deý

bökdürýär.

⁷Rebbiň sesi ýyldyrymlar çakdyrýar.

⁸Rebbiň sesi çöli sarsdyrýar,

Reb Kadeş çölüni sarsdyrýar.

⁹Rebbiň sesi keýikleri guzladýar,

tokaýlary ýalaňaçlaýar;

Onuň ybadathanasynda hemmeler

«Hudaýa şöhrat!» diýýär.

¹⁰Reb siliň ýokarsynda tagt gurup oturýar.

Reb Şa hökmünde baky oturýar.

¹¹Goý, Reb Öz halkyna güýç-kuwwat bersin

hem-de ony parahatlyk bilen ýalkasyn!

29-njy mezmur

Dawudyň mezmury. Ybadathana bagyş edilende aýdylýan nagma.

²Ýa Reb, Seni beýgeltjek,

çünki Sen ýokary meni galdyrdyň,

meni duşman gülküsine goýmadyň.

³Ýa Reb, Hudaýym, Saňa dat-perýat etdim,

Sen hem maňa şypaňy berdiň.

⁴Ýa Reb, Sen meniň janymy

ölüler dünýäsinden çykaryp aldyň;

gabra inmezim ýaly, ýaşaýyş berdiň.

⁵Eý, Rebbiň sadyklary, Oňa nagmalar aýdyň;

mukaddes adyna şükürler ediň.

⁶Çünki bir salymlyk Onuň gazaby;

ömürboýy dowam edýär mähribanlygy.

Agşamdan daňa çenli agy ýaňlanar,

ertirine bolsa şadyhorramlyk geler.

⁷Men şeýle diýdim öz rahatlygymda:

«Meni asla hiç zat sarsdyrmaz».

⁸Ýa Reb, Öz hoşamaýlygyň bilen

meni dag dek kuwwatly etdiň;

gizlediň Sen menden ýüzüňi,

şonda gorky gaplady meni.

⁹Ýa Reb, Seni çagyrdym;

Taňrymdan merhemet diläp,

dat-perýat etdim.

¹⁰Diýdim «Men ölüp, inemde gabra,

munuň peýdasy bolarmy Saňa?

Toprak Saňa öwgi aýdyp bilermi?

Seniň wepalylygyňy beýan edermi?»

¹¹Ýa Reb, meni eşit-de, merhemet eýle!

Ýa Reb, Sen bol meniň kömekçim.

¹²Sen meniň ýasymy toýa öwürdiň,

ýas julumy çykaryp,

meni begenç lybasyna beslediň.

¹³Kalbym Saňa nagma aýtsyn, dymmasyn.

Saňa baky şükür etjek, ýa Beýik Hudaýym!

30-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb, men Seni pena edinýärin,

meni hiç haçan utanja goýma;

dogrulygyň bilen halas et meni.

³Maňa gulak goý,

tiz ýetiş meniň dadyma;

bol Sen meni penalaýan bir gaýa,

halas bolmagym üçin bir mäkäm gala.

⁴Çünki meniň gaýam hem galam Sensiň;

Öz adyň hatyrasyna ýol görkez maňa,

meni ugrukdyr.

⁵Maňa gurlan tordan Sen meni çykar,

çünki Sen meniň penamsyň.

⁶Seniň eliňe tabşyrýaryn men öz ruhumy;

meni halas etdiň, ýa Reb, hakykatyň Hudaýy.

⁷Ýigrenýärin dereksiz butlara sygynýanlary;

men diňe Rebbe baglaýan bili.

⁸Begenip şatlanaryn sadyk söýgiňe,

çünki Sen muşakgat halymy gördüň,

janymyň çekýän derdini bildiň;

⁹tabşyrmadyň meni duşman eline;

duruzdyň aýaklarymy giň ýerde.

¹⁰Ýa Reb, maňa merhemet eýle,

sebäbi men hasrat içinde;

gaýgy-gamdan ýaňa gözüm küteldi;

meniň janym hem-de bagrym gurady.

¹¹Ömrüm soňlanyp barýar gam-gussa bilen;

ýyllarym-da dat-perýat bilen;

günäm zerarly kuwwatym gaçdy

hem-de meniň süýeklerim gurady.

¹²Ýüzügara boldum ähli ýagylaryma,

ylaýta-da öz goňşularyma;

betnyşan boldum men tanyşlaryma;

köçede görýänler menden gaçýarlar.

¹³Merhum dek unudyldym men;

bir döwlen küýzä öwrülendirin.

¹⁴Çünki köpleriň ýamanlamasyny eşidýän,

maňa garşy dildüwşük guranlarynda,

janyma kast etmekçi bolanlarynda,

töwerek-daşymy gorky gaplaýar.

¹⁵Emma, ýa Reb, Saňa bil baglaýan;

Men diýýän: «Sensiň meniň Hudaýym».

¹⁶Ömrümiň günleri Seniň eliňde;

halas et meni ýagylarymyň

hem-de meni yzarlaýanlaryň elinden.

¹⁷Saç ýüzüňiň nuruny bendäň üstüne;

sadyk söýgiň bilen meni halas et.

¹⁸Ýa Reb, meni utanja goýma,

çünki Seni çagyrýaryn men;

goý, erbetler utanja galsyn;

ölüler dünýäsine inip, goý, olar dymsyn.

¹⁹Tekepbirlik hem-de kemsitme bilen

dogry ynsana sögýän ýalan diller lal bolsun.

²⁰Seniň ýagşylygyň neneňsi uly!

Özüňden gorkýanlar üçin saklaýaň ony;

adamzat öňünde Saňa bil baglaýanlara

edýärsiň Sen bu ýagşylygy.

²¹Sen ynsan dildüwşüklerinden

olary Öz huzuryň saýasynda gizleýäň;

dilleriň dawalaşmagyndan

çadyryň howpsuzlygynda saklaýaň.

²²Rebbe alkyş bolsun!

Çünki Ol daşy gabalan şäherde

maňa ajaýyp söýgüsini görkezdi.

²³Öz howsalamda şeýle oýladym:

«Men Seniň nazaryňdan taşlandym».

Ýöne Saňa perýat eden wagtymda

Sen dady-perýatlarymy eşitdiň.

²⁴Eý, Rebbiň ähli sadyklary, söýüň siz Ony!

Reb goraýar Özüne wepadarlary,

doly jeza berýär tekepbirlik edýäne.

²⁵Eý, Rebbe umyt baglaýanlaryň bary,

batyr boluň, kuwwatlansyn ýürekleriňiz!

31-nji mezmur

Dawudyň maskili.

¹Ýazygy bagyşlanan, günäsi örtülen adam

nähili bagtly!

²Reb tarapyndan etmişi hasaba alynmaýan,

ruhunda hile ýok adam nähili bagtly!

³Men dymyp,

uzakly gün zar-zar aglanymda,

gurap galdy meniň süňklerim.

⁴Çünki gije-gündiz eliň üstüme agramyn saldy,

tomus yssysynda ýaly ysgynym gaçdy.

Sela

⁵Saňa äşgär etdim men öz günämi

hem-de gizlemedim etmişlerimi.

Diýdim: «Reb ýanynda boýun aljak ýazyklarymy».

Sen hem bagyşladyň günämiň ýazygyny.

Sela

⁶Munuň üçin sadyklaryň her biri

günäsini aňlan wagty Saňa etsin dogany.

Şonda, muňa ýokdur hiç şübhe:

oňa ýetmez köp suwlaryň joşmagy.

⁷Sensiň meniň gizlenýän ýerim;

goraýarsyň meni howp-hatarlardan;

Sen meni halas eýlediň,

ýüregime şatlyk nagmasyn goýduň.

Sela

⁸«Men saňa öwüt bererin, ýöremeli ýoluňy salgy bererin;

maslahat bererin, sende bolar Meniň nazarym.

⁹Düşünjesiz at ýa gatyr dek bolma:

agyzzyryk bilen uýan bolmasa

bilmeýärler olar gitjek ýoluny».

¹⁰Köp bolýandyr erbetleriň gaýgysy,

emma Rebbe bil baglaýanlary

gurşap alýar Onuň sadyk söýgüsi.

¹¹Eý, dogry adamlar, Rebde begeniň hem-de şatlanyň!

Eý, ýüregi dogrular, hemmäňiz heşelle kakyň!

32-nji mezmur

¹Eý, dogry adamlar, şatlanyň Rebde,

dogruçyla alkyş aýtmak gelişýär.

²Rebbe alkyş aýdyň lirada,

Oňa mukam çalyň on kirişli guralda.

³Aýdyň Oňa täze nagmany,

şadyýan gygyryşyp,

ussatlarça çalyň öz sazyňyzy.

⁴Çünki Rebbiň sözi dogry,

wepalydyr Onuň ähli işleri.

⁵Ol dogrulygy, adalaty söýýändir;

ýer ýüzi Rebbiň sadyk söýgüsinden doludyr.

⁶Ýaradyldy gökler Reb sözi bilen,

bar asman jisimleri — agzynyň nepesi bilen.

⁷Ol deňiz suwlaryny üýşmek kimin ýygnady,

düýpsüz suwlary howdanlara sygdyrdy.

⁸Bütin ýer ýüzi, goý, Rebden gorksun;

dünýäde ýaşaýanlaryň bary Ondan eýmensin.

⁹Çünki Ol aýtdy — aýdany boldy;

Ol buýurdy — buýrany hem berk durdy.

¹⁰Reb milletleriň maslahatyny hiç edýär,

halklaryň niýetlerini puja çykarýar.

¹¹Emma ebedidir Reb maslahaty,

Onuň ýürek pikirleri — nesillerboýy.

¹²Hudaýy Reb bolan millet bagtlydyr;

Öz genji hökmünde saýlan halky bagtlydyr.

¹³Reb göklerden nazar aýlaýar,

Ol adamzadyň baryny görýär.

¹⁴Tagtynda oturan ýerinden

ýeriň ähli ilatyna nazar aýlaýar:

¹⁵Oldur her biriniň ýüregini ýaradan,

olaryň ähli işlerine düşünýän.

¹⁶Patyşany halas etmez uly goşuny,

uly güýji halas etmez batyry.

¹⁷Güýçli bedew ýeňşi kepillendirmez,

uly güýji bilen hiç kimi ol halas etmez.

¹⁸Ine, Rebbiň nazary Ondan gorkýanlarda,

sadyk söýgüsine umyt baglaýanlarda.

¹⁹Ölümden olaň janyny Ol halas eder,

açlyk döwründe-de aman galdyrar.

²⁰Rebbi pena edinýär biziň janymyz,

Ol — kömegimiz we galkanymyz.

²¹Onda şatlanýar ýüreklerimiz,

çünki mukaddes adyna bil baglaýandyrys.

²²Ýa Reb, biz Saňa umyt baglaýandyrys.

Seniň sadyk söýgiň bize ýar bolsun!

33-nji mezmur

Dawudyň Abymelegiň öňünde özüni dälilige uran wagtyndaky mezmury. Abymelek Dawudy kowandan soň, ol gitdi.

²Men Rebbe hemişe alkyş aýdaryn,

Oňa öwgi elmydama agzymda bolar.

³Reb bilen meniň janym magtanar,

pespäller eşider hem-de şat bolar.

⁴Meniň bilen bile Rebbi öweliň,

beýgeldeli bilelikde Onuň adyny.

⁵Men Rebbi agtardym, Ol jogap berdi

hem-de ähli howplardan meni halas eýledi.

⁶Oňa nazar salyň, nurlanarsyňyz,

asla utandyrylmaz siziň ýüzüňiz.

⁷Men-biçäre Rebbi çagyrdym, Ol hem eşitdi,

meni ähli azaplarymdan halas eýledi.

⁸Reb perişdesi Ondan gorkýanlary gurşaýar,

olary bela-beterden halas eýleýär.

⁹Dadyp görüň Reb ýagşylygyny,

Ony pena edinýän nähili bagtly!

¹⁰Rebden gorkuň, eý, Onuň mukaddesleri,

Ondan gorkýanlaryň ýok mätäçligi.

¹¹Hatda ýolbarslar hem çekýär ejir bilen açlygy,

Rebbi agtarýanlar bolsa çekmez hiç mätäçligi.

¹²Geliň, eý, ogullarym, diňläň siz meni,

öwredeýin size Rebden gorkmagy.

¹³Isleýärmiň döwran sürmegi?

Göresiň gelýärmi ýagşy günleri?

¹⁴Ýamanlykdan sakla sen öz diliňi

we hileli gepden — dodaklaryňy;

¹⁵ýamanlykdan aýryl, et sen ýagşylyk,

parahatlyk agtar, onuň yzyndan galma.

¹⁶Dogry adamlarda Rebbiň gözleri,

perýatlaryna açyk Onuň gulagy.

¹⁷Rebbiň ýüzi betkärlere garşydyr;

olary ýatlamadan ýer ýüzünde nyşan galdyrmaz.

¹⁸Reb eşidýär dogrular perýat edende,

Ol olary ähli muşakgatlaryndan halas eýleýär.

¹⁹Reb kalby synyklara ýakyndyr;

ruhdan düşenleri halas edýändir.

²⁰Dogry ynsanyň dertleri köpdür,

emma Reb ählisinden ony halas edýändir.

שׁ

²¹Onuň ähli süňklerini goraýar,

olaryň biri hem döwülmez.

²²Ýamanlyk erbet adamy öldürer,

dogry adamy ýigrenýän höküm ediler.

²³Reb Öz bendelerini halas edýändir,

Ony pena edinýänleriň hiç biri höküm edilmez.

34-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, meniň bilen dawalaşýanlar bilen Sen dawalaş;

meniň bilen söweşýänler bilen Sen söweş;

²sowudyňy geý, galkanyňy al, dadyma ýetiş.

³Meni kowalaýanlara garşy

naýzaly, aýpaltaly çyk.

Kalbyma diý: «Halasgäriň — Men».

⁴Janymyň kastyna çykanlar, goý, utanyp masgara bolsun;

maňa garşy erbetlik niýetlänler yzyna dönsün, ýüzi gyzarsyn.

⁵Goý, olar ýel öňündäki ownuk saman dek bolsun;

Rebbiň perişdesi olary syryp äkitsin.

⁶Goý, olaryň ýoly garaňky hem sürçek bolsun;

Rebbiň perişdesi olary kowsun.

⁷Çünki sebäpsiz ýere meniň üçin duzak gurdular;

sebäpsiz ýere meniň üçin çukur gazdylar.

⁸Goý, heläkçilik duýdansyz olaň başyna insin,

gizlin guran duzaklaryna özleri düşsün,

heläkçilige uçranda, goý, şoňa düşsün.

⁹Meniň janym bolsa Rebde şat bolar;

meni halas edendigine begener.

¹⁰Şeýle diýer meniň ähli süňklerim:

«Ýa Reb, eýsem Sen ýaly barmy?

Sen ejizi gutarýarsyň güýçlüden,

pukaradyr mätäçleri — talaňçysyndan».

¹¹Betniýet şaýatlar garşyma çykýar,

bilmeýän zadymy menden soraýar.

¹²Ýagşylygyma ýamanlyk edýär,

meniň janymy hossarsyz goýýar.

¹³Men bolsa jul geýerdim olar syrkawka,

agyz bekläp, özümi pespäl tutardym;

emma jogapsyz galdy doga-dilegim.

¹⁴Men olara dostum ýa doganym ýaly garardym,

ejeme ýas tutýan dek başym aşak salyp,

matam tutardym.

¹⁵Olar bolsa büdränime şatlanyp, ýygnanardylar;

myjabatçylar maňa garşy toplanardylar;

agsan bolup, meni ýaňsylardylar;

meni dyngysyz parçalardylar.

¹⁶Şikeslini ýaňsylaýan hudaýsyzlar dek,

olar maňa dişlerini gyjaýardylar.

¹⁷Ýa Taňry, Sen haçana çenli muňa seretjek?

Olaryň süteminden halas et meniň janymy,

arslanlardan halas et ýeke-tägimi.

¹⁸Men uly ýygnakda Saňa şükür ederin,

köp sanly halkyň arasynda Seni şöhratlandyraryn.

¹⁹Maňa nähak duşman bolanlar, goý, şatlanmasyn,

Meni nähak ýere ýigrenýänler göz gypyşmasyn.

²⁰Çünki olar asudalyk barada gürrüň etmeýärler,

tersine, ýer ýüzündäki asudahalarlara garşy

hileli sözleri oýlap tapýarlar.

²¹Meni aýyplap, agyzlaryny giňden açýarlar:

«Hä-ä, öz gözümiz bilen görendiris!» diýýärler.

²²Ýa Reb, Özüň gördüň, dymma!

Ýa Taňry, menden uzakda bolma.

²³Meniň hakym hem dawam üçin,

gaýrata gal, oýan, eý, Hudaýym we Taňrym.

²⁴Dogrulygyňa laýyklykda

meni akla, eý, Beýik Hudaýym;

heşelle kakmasynlar meniň üstümden.

²⁵Ýürekden: «Hä-ä, ýürek islegimiz ýerine düşdi:

biz ondan dyndyk» diýip, olar aýtmasyn.

²⁶Hasratyma şatlanýanlaryň bary

ýüzleri gyzaryp, biabraý bolsun;

öňümde özüni beýgeldýänleriň eginbaşlary

utanç hem-de betnamlyk bolsun.

²⁷Meniň haklylygymy isleýänler şatlanyp,

heşelle kaksyn,

«Öz bendesine parahatlyk isleýän Rebbiň

belentligi artsyn» diýip, dyngysyz aýtsyn.

²⁸Meniň dilim Seniň dogrulygyňy aýdar

hem-de uzakly gün Saňa ol alkyş eder.

35-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Rebbiň guly Dawudyň mezmury.

²Erbet adamyň etmişi ýüreginde seslenýär,

Ol Hudaýdan asla gorkmaýar.

³Çünki günäsini tapyp, ony ýigrenerinden,

juda hoşdur onuň göwni özünden.

⁴Agzynyň sözleri — betlik hem hile,

paýhaslanyp, ýagşylyk etmegi hiç islemeýär.

⁵Düşeginde ýamanlyk etmegiň ýollaryny oýlaýar,

bet ýola düşýär, ony asla ýigrenç saýmaýar.

⁶Ýa Reb, göklere ýetýär Seniň söýgiň,

bulutlara ýetýär wepadarlygyň.

⁷Seniň dogrulygyň belent daglar deý,

Seniň adalatly hökümleriň düýpsüz çuňluk deý.

Ýa Reb, Sen ynsany, haýwany halas edýärsiň.

⁸Eý, Hudaý, sadyk söýgiň neneň gymmatly!

Seniň ganatlaryňyň saýasy

ynsan ogullaryna pena bolýandyr.

⁹Öýüňiň näz-nygmatyndan doýýarlar;

Sen olary Öz lezzet derýaňdan gandyrýaň.

¹⁰Çünki ýaşaýşyň gözbaşy Sende,

biz nur görýäris Seniň nuruňda.

¹¹Seni tanaýanlara dowam etdir sadyk söýgiňi,

ýüregi dogrulara — dogrulygyňy.

¹²Tekepbiriň aýagy meni basgylamasyn,

erbet adamlaryň eli meni kowmasyn.

¹³Betkärler ol ýerde ýykyldylar,

ýere ýazyldylar, galyp bilmeýärler.

36-njy mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Erbet iş edýänlere janyňy ýakma,

naýynsaplara höwesli bakma.

²Çünki olar tiz wagtda ot kimin gurar,

gök ösümlik kimin saralyp solar.

³Rebbe bil bagla, et sen ýagşylyk,

ýurtda ýaşap, ýaýna asudalykda.

⁴Rebden teselli tap,

ýürek arzuwlaryňy Ol hasyl eder.

⁵Ýoluňy Rebbe tabşyr, Oňa bil bagla,

şonda Ol saňa hemaýat berer.

⁶Nur deý ýalpyldadar dogrulygyňy,

günorta çagy deý — haklylygyňy.

⁷Ümsüm bol Rebbiň öňünde,

Oňa sabyrly garaş,

ýoly rowaç betniýete höwesli bakma.

⁸Gahardan saklan, gazaby taşla,

aladaçyl bolma: ol şere elter.

⁹Çünki kesilip taşlanar pislik edýänler,

Rebbe intizarlar ýeri miras alarlar.

¹⁰Az-kem sabyr et, erbetler ýok bolarlar,

ýerlerine göz aýlarsyň, ýöne tapmarsyň.

¹¹Pälipes adamlar bolsa ýeri miras alarlar,

abadançylykda ýaşap, hezil ederler.

¹²Erbet dogry adama hyýanat edýär

hem-de oňa dişlerini gyjaýar.

¹³Taňry bolsa onuň üstünden gülýär,

çünki onuň wagtynyň dolýandygyny görýär.

¹⁴Garyp bilen mätäji ýere çalmaklyk üçin,

dogry ýoldan barýanlary öldürmek üçin,

erbet adamlar gylyç syryp, ýaýyny gurýar.

¹⁵Emma gylyçlary öz ýüreklerine sanjylar,

olaryň ýaýlary hem kül-owram bolar.

¹⁶Dogry ynsanyň az zady

ähli erbetleriň baýlygyndan ýagşydyr.

¹⁷Çünki erbetleriň gollary döwler,

ýöne Reb dogrulary söýgetlär.

¹⁸Reb kämilleriň günlerini bilýändir,

olaryň mirasy ebedi galar.

¹⁹Olar ýaman wagty utandyrylmaz,

dok bolarlar açlyk döwründe.

²⁰Emma erbetler heläk bolarlar,

Rebbiň duşmanlary örüleriň gözelligi deý ýitip giderler,

gaýyp bolarlar, tüsse içinde sumat bolarlar.

²¹Erbet adam karz alyp, yzyna bermez,

dogry ynsan bolsa jomart we eli açyk.

²²Çünki Onuň ýalkanlary ýeri miras alarlar,

Onuň garganlary bolsa gyrlyp ýok bolar.

²³Reb dogrynyň gadamyny berkarar edýär,

Ol onuň ýolundan göwnühoş bolýar.

²⁴Ýykylmaz bu ynsan büdräýende hem,

çünki Reb onuň elinden tutýar.

²⁵Ýaş ýigitdim, indi garradym,

ýöne dogry ynsanyň terk edilenini

ýa zürýadynyň çörek dilenenini

heniz görmedim.

²⁶Elmydama eli açyk hem-de karz berýär;

olaryň neslinden ýalkanyş geler.

²⁷Şer işden gaça dur hem et ýagşylyk —

baky ýaşarsyň.

²⁸Çünki Reb adalaty söýýändir,

Ol sadyk ynsany terk edýän däldir;

dogry ynsan baky goralar,

ýöne erbetleriň zürýatlary gyrlyp ýok bolar.

²⁹Dogry ynsanlar ýeri miras alarlar

hem-de onda baky mesgen tutarlar.

³⁰Dogry adamyň agzy danalygy sözleýär,

onuň dili adalaty beýan eýleýär.

³¹Onuň ýüregindedir Hudaýyň kanuny,

taýýan däldir onuň aýagy.

³²Erbet dogry ynsany aňtaýar,

ony öldürmäge pursat peýleýär.

³³Ýöne Reb ony erbediň eline bermez;

kaza getirilende, ony aýyply çykarmaz.

³⁴Rebbe umyt bagla, Onuň ýoluny sakla,

Ol hem ýeri miras almagyň üçin seni beýgelder;

sen erbetleriň ýok edilenini görersiň.

³⁵Men yzgytsyz erbet adamyň çynar dek

gögeren ýerinde ýaýrap oturanyny gördüm.

³⁶Birdenkä ol gaýyp boldy-da gitdi;

men ony gözledim, emma tapmadym.

שׁ

³⁷Kämil ynsany synla, dogry adama seret.

Parahat ynsanyň gelejegi bar.

³⁸Emma günäliler bütinleý weýran ediler;

erbetleriň gelejegi ýok bolar.

³⁹Reb dogry ynsanlary halas edýändir,

muşakgatlykda olara pena bolýandyr.

⁴⁰Reb olara kömek berer we halas eder;

olary erbetlerden gutarar we halas eder,

çünki olar Ony pena tutunýar.

37-nji mezmur

Dawudyň ýatlanma dilegi.

²Ýa Reb, gaharyňda meni ýazgarma,

gazabyňda meni terbiýeleme.

³Çünki peýkamlaryň parran geçdi içimden,

Seniň eliň agram salýar meniň üstümden.

⁴Gaharyň zerarly tenimiň abat ýeri ýok,

günäm zerarly bedenimde saglyk ýok.

⁵Çünki ýazyklarym başymdan agdy,

agyr ýük deý maňa agramyn saldy.

⁶Akmaklygym zerarly

ýaralarym iriňledi hem-de porsady.

⁷Iki bükülip, ýere ýazyldym,

men uzakly gün ýas tutup gezýän.

⁸Çünki ysytmadan doludyr bilim,

bedenimiň abat ýeri galmady.

⁹Halys tapdan düşdüm, mydar galmady,

ýürek yzasyndan zar-zar gygyrýan.

¹⁰Ýa Taňry, Saňa aýan ähli dilegim,

Senden gizlin däldir meniň perýadym.

¹¹Ýüregim galpyldap, ysgynym gaçdy,

meniň gözlerimiň nury galmady.

¹²Dost-ýarlarym ýaralarym zerarly menden daşlaşýar,

goňşularym-da menden uzakda durýar.

¹³Janymyň kastyndakylar duzak gurýarlar;

meniň zelelimi gözleýänler

meni ýykmak hakda gürrüň edýärler;

uzakly gün hile gurmagy niýet edýärler.

¹⁴Men bolsa eşidip bilmeýän ker adam ýaly,

gürläp bilmeýän lal ynsan ýaly.

¹⁵Dilsiz-agyzsyz ker kimin boldum.

¹⁶Çünki, ýa Reb, men Saňa intizardyryn;

Sen jogap berersiň, ýa Taňry meniň Hudaýym.

¹⁷Diýdim: «Duşmanlarym çekýän jebrime,

goý, begenmesin,

ýykylmaýyn, ýagylarym, goý, öwünmesin».

¹⁸Çünki ýykylmaga golaýlandyryn,

dyngysyz agyrym bilen ýüzbe-ýüzdürin.

¹⁹Men öz ýazygymy boýun alýaryn,

günäm babatda hasrat çekýärin.

²⁰Duşmanlarym bolsa diri hem güýçli;

meni nähak ýere ýigrenýänler köpeldi.

²¹Ýagşylygyma ýamanlyk edýänler maňa duşmandyr,

çünki ýagşylyga eýerýärin men.

²²Ýa Reb, meni terk etme!

Uzaklaşma menden, eý, meniň Hudaýym!

²³Ýardam etmek üçin dadyma ýetiş,

ýa, Taňry meniň Halasgärim!

38-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysy Ýedutunyň mukamyna laýyklykda. Dawudyň mezmury.

²Diýdim: «Dilimden günä galmazlyk üçin,

ýörejek ýolumy saýgarjakdyryn;

erbetler meniň garşymda durka

agzymy jylawlap saklajakdyryn».

³Lal bolup, ümsümligi bozmadym,

hatda ýagşy zatlary-da aýtmadym;

emma beterledi meniň agyrym.

⁴Ýüregim tutaşdy meniň içimde,

ot alawlady oý-hyýalymda,

ahyrsoňy dilimi ýardym:

⁵«Bildir, ýa Reb, meniň soňumy

hem-de galan günlerimiň sanyny;

bildir ömrümiň panydygyny.

⁶Sen meniň günlerimi bir garyş etdiň!

Seniň nazaryňda ömrüm puç zatdyr.

Dogrudan-da, her bir ynsan ýeliň öwüsgini ýalydyr».

Sela

⁷«Dogrudan-da, ynsan gezýär bir sudur kimin;

dogrudan-da, biderek ýere ol hysyrdaýar;

ýygnaýar, munuň kime galjagyny bilmeýär.

⁸Ýa Taňry, indi nämä garaşaýyn men?

Meniň ähli umydym Sende.

⁹Ähli ýazyklarymdan meni halas et,

meni akmaklara masgara etme.

¹⁰Lal bolup, açmaýaryn agzymy,

çünki Sen etdiň muny.

¹¹Aýyr menden Öz urgularyňy,

eliň zarbyna ýitip gidýärin.

¹²Ynsany günäsine görä paş edip, temmi bereňde,

guwanýan zatlaryny güýe ýaly dargadýaň;

dogrudan-da, her bir ynsan ýeliň öwüsgini ýalydyr!»

Sela

¹³«Ýa Reb, meniň dogamy eşit,

gulak goý dat-perýadyma;

Sen biparh garama gözýaşlaryma,

çünki men gelmişek Seniň ýanyňda,

ähli atalarym deý men bir keseki.

¹⁴Nazaryňy menden sow,

gidip, ýok bolmazdan öň bir ynjalaýyn».

39-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Men intizar bolup, Rebbe garaşdym,

Ol maňa tarap eglip, perýadymy eşitdi;

³meni heläkçilik gorpundan,

batgalyk laýyndan çykaryp aldy;

aýaklarymy gaýanyň üstünde durzup,

Ol meniň ädimlerimi berkitdi.

⁴Ol meniň agzymda bir täze nagma —

Hudaýymyza alkyş nagmasyn goýdy;

köpler muny görüp gorkarlar,

hem-de Rebbe bil baglarlar.

⁵Rebbe bil baglaýan ynsan nähili bagtly!

Tekepbirlere, ýalan hudaýlara

ýüz bermeýän ynsan nähili bagtly!

⁶Ýa Beýik Hudaýym,

Seniň bilen deňär ýaly hiç kim ýok!

Seniň bize gönükdirilen

gudratly işleriň, pikirleriň köpdür.

Men olary wagyz edip, aýdasym gelýär,

ýöne olar sanardan köpdür.

⁷Gurbanlyk bilen sadakany Sen islemediň;

Sen meniň gulaklarymy açdyň;

ýakma gurbanlygyny, günä gurbanlygyny

talap etmediň.

⁸Şonda diýdim: «Ine, gelýärin;

kitapda men barada ýazylgy.

⁹Eý, Hudaýym, islegiňi berjaý etmekden lezzet alýaryn;

Seniň kanunyň hem meniň kalbymda».

¹⁰Uly jemagatda dogrulygyňy men wagyz etdim;

Sen bilýärsiň, ýa Reb, men agzymy ýummadym.

¹¹Seniň dogrulygyňy ýüregimde men ýaşyrmadym;

sadyklygyň, halas edişiň barada men gürrüň berdim;

uly jemagatda söýgiňi, sadyklygyňy

men gizlemedim.

¹²Ýa Reb, Öz merhemetiňi menden aýama;

Seniň söýgiň we sadyklygyň,

goý, elmydama meni gorasyn.

¹³Çünki sansyz bela-beter meni gurşady;

öz etmişlerim meniň başymdan indi;

görüp bilmeýän:

olar başymyň saçyndan hem kän,

pagyş-para boldy meniň ýüregim.

¹⁴Ýa Reb, meni halas etmegi niýetiňe sal;

ýa Reb, tiz ýetiş meniň dadyma.

¹⁵Janyma kast edýänleriň hemmesi,

goý, utanja galsyn, ýüzi gyzarsyn;

başyma gelen külpetlere şat bolýanlar,

yzyna öwrülip, masgara bolsun.

¹⁶Maňa «haý, haý!» diýýänler

utançlaryndan ýaňa, goý, dowla düşsün.

¹⁷Seni agtarýanlaryň bary

Sende begenip, şadyýan bolsun;

«Reb beýikdir!» diýip,

halas edişiňi söýýänler dyngysyz aýtsyn.

¹⁸Men bolsa garyp we mätäçdirin,

ýöne Taňry maňa gamhorlyk eder;

Sensiň kömegim hem Halasgärim,

eglenme, eý, meniň Hudaýym!

40-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Ejizlere rehimli garaýan nähili bagtly!

Ýaman günde Reb ony halas eder.

³Reb ony gorar, aman galdyrar,

ýer ýüzünde oňa bagtly diýerler;

Sen duşman eline ony bermersiň.

⁴Hassalyk düşeginde Reb onuň daýanjy bolar,

Reb oňa bütinleý şypa berer.

⁵Men diýdim: «Ýa Reb, maňa merhemet eýle,

şypa ber, çünki men günäli Seniň öňüňde».

⁶Duşmanlarym men barada erbet gürrüň edýärler.

«Haçan ölüp, ady-sory ýiter?» diýýärler.

⁷Olardan biri meni görmäge gelse,

ýalan sözleýär, ýüregi gybat toplaýar,

daşaryk çykandan soň, ony ýaýradýar.

⁸Men barada pyşyrdaşýar meni ýigrenýänleriň bary,

maňa garşy ýaman niýet edýärler.

⁹Olar: «Ol ölüm howply bela uçrady,

ine, ýatyr, indi galmaz» diýýärler.

¹⁰Hatda duzumy iýen,

bil baglan dostum maňa haýynlyk etdi.

¹¹Emma Sen, ýa Reb, maňa merhemet eýle,

meni dikelt, men olaryň almytyny bereýin.

¹²Duşmanlarym menden üstün çykmasa,

Seniň menden hoşaldygyňy bilerin.

¹³Sen meni aýypsyzlygymda berkidýäň;

Öz huzuryňda ebedilik duruzýaň.

¹⁴Ysraýylyň Hudaýy Rebbe

alkyş bolsun ezelden ebedä çenli!

Omyn! Omyn!

IKINJI KITAP

(41 — 71-nji mezmurlar)

41-nji mezmur

Saz ýolbaşçysyna. Koranyň nesilleriniň maskili.

²Keýigiň akar suwlary küýseýşi kimin,

eý, Hudaý, janym Seni küýseýär!

³Hudaýa, diri Hudaýa teşnedir janym,

haçan görerkäm men Hudaýyň ýüzün?

⁴Diýenlerinde dyngysyz: «Hany Hudaýyň?»

gözýaşlarym ýeke-täk azygym boldy.

⁵Men ýörärdim jemagat bilen,

baýram edýän halky

äkiderdim Hudaý öýüne;

olar şatlanyp, nagma aýdardy.

Şu zatlary ýatlan wagtymda

küýsemeden para-para bolýar ýüregim.

⁶Eý, janym, sen näme üçin gamlanýaň?

Näme üçin sen içimde yňranýaň?

Umydyňy Hudaýa bagla,

men ýene Oňa — Halasgärime we

Hudaýyma öwgi aýdaryn.

⁷Eý, Hudaýym, içimde janym gamlanýar,

munuň üçin Iordan topragynda,

Hermon hem-de Mizar dagynda

Seni ýatlaýan.

⁸Çuňluk çuňluga gygyrýar,

şaglawuklaryňyň owazy bilen.

Seniň ähli tolkunlaryň, silleriň kimin

muşakgatlar meniň başymdan geçdi.

⁹Reb gündiz sadyk söýgüsini görkezýär,

gijelerine men Oňa nagma aýdýaryn —

ömrümiň Hudaýyna doga edýärin,

¹⁰Gaýam bolan Hudaýyma şeýle diýýärin:

«Näme üçin meni unutdyň?

Duşman meni gysan wagtynda

näme üçin gam-gussaly gezmeli?»

¹¹Duşmanlarym günde: «Hudaýyň nirede?» diýýär,

kemsitme arkaly süňklerimi kül-owram edýär.

¹²Eý, janym, sen näme üçin gamlanýaň?

Näme üçin sen içimde yňranýaň?

Umydyňy Hudaýa bagla,

men ýene Oňa — Halasgärime we

Hudaýyma öwgi aýdaryn.

42-nji mezmur

¹Eý, Hudaý, Sen meni akla!

Hudaýsyz milletden alyp ber meniň hakymy,

hilegär we adalatsyz adamdan halas et meni.

²Çünki pena tutunýan Hudaýym Sensiň.

Sen näme üçin meni terk etdiň?

Duşman meni gysan wagtynda,

näme üçin gam-gussaly gezmeli?

³Sen hakykatyňy, nuruňy iber,

goý, olar ýol görkezsin maňa;

goý, olar meni äkitsin,

mukaddes dagyňa we ýaşalgaňa.

⁴Şonda Hudaýyň gurbanlyk sypasyna,

keýpiköklügim bolan Hudaýyma bararyn.

Eý, Hudaý, meniň Hudaýym,

men Saňa lirada^[5] öwgi nagmasyny aýdaryn.

⁵Eý, janym, sen näme üçin gamlanýaň?

Näme üçin sen içimde yňranýaň?

Umydyňy Hudaýa bagla,

men ýene Oňa — Halasgärime we

Hudaýyma öwgi aýdaryn.

43-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Koranyň nesilleriniň maskili.

²Eý, Hudaý, gulagymyz bilen eşitdik;

atalarymyzyň döwründe, gadym eýýamda

olar bize Seniň edenleriň barada

gürrüň berdiler.

³Milletleri kowup Öz eliň bilen,

Sen atalarymyza ýer berdiň.

Halklary wes-weýran edip,

Sen atalarymyzy ýaýratdyň.

⁴Olar ýurdy eýelemediler gylyjy bilen,

ýeňşi gazanmadylar gollary bilen —

Seniň eliň, goluň, ýüzüňiň nury edendir muny;

çünki Sen juda söýdüň olary.

⁵Sensiň meniň Patyşam hem-de Hudaýym.

Ýakup üçin ýeňişleri Sen buýur.

⁶Duşmanlarymyzy basgylarys Seniň kuwwatyň bilen,

garşydaşlarymyzy depgiläris Seniň adyň bilen.

⁷Men öz ýaýyma bil baglamaýan,

meni halas etmeýär meniň gylyjym.

⁸Sensiň bizi halas eden duşmanlarymyzdan,

Sensiň bizi ýigrenýänleri utanja goýan.

⁹Uzakly gün Hudaý bilen magtanýarys

Seniň adyňa baky şükür ederis.

Sela

¹⁰Ýöne indi bizi taşladyň, utanja goýduň,

goşunlarymyz bilen bile gitmeýärsiň Sen.

¹¹Bizi duşmandan gaçar ýaly etdiň Sen,

bizi ýigrenýänler bizi talaýar.

¹²Bizi goýun kimin iýmäge berdiň,

Sen milletler arasynda bizi pytratdyň.

¹³Sen Öz halkyňy haýyrsyz satdyň,

olaryň bahasyndan haýyr görmediň.

¹⁴Goňşy halklaryň öňünde biz ýüzügara,

göz-gülban etdiň, töwerek-daşa etdiň masgara.

¹⁵Milletleriň diline düşürdiň bizi,

halklar ýaýkaýarlar bize başyny.

^16-17Myjabat ýöňkeýäniň, dil ýetirýäniň sesinden ýaňa,

duşmandan we öç alýandan ýaňa,

uzakly gün ryswalygym garşymda,

meniň ýüzümi utanç büredi.

¹⁸Başymyza indi bularyň bary,

ýöne unudan däldiris Seni,

hyýanat etmedik Seniň ähtiňe.

^19-20Biziň ýüregimiz Senden dänmedi,

ädimlerimiz Seniň ýoluňdan çykmady.

Sen bolsa bizi şagallar mekanynda

kül-peýekun etdiň,

ölüm kölegesi bilen Sen bizi örtdüň.

²¹Eger Hudaýymyzyň adyny unudan bolsak,

bir ýat taňra ellerimizi uzadan bolsak,

²²Hudaýa aýan bolmazmydy bu?

Ol bilýär-ä ýürekdäki syrlary!

²³Biz her gün Seniň üçin öldürilýäris,

biz damagy çalynjak goýun saýylýarys.

²⁴Oýan, ýa Taňry, näme üçin uklaýaň?

Galk Sen, bizi baky taşlama.

²⁵Näme üçin Sen ýüzüňi gizleýäň,

muşakgat bilen hasratymyzy unudýaň?

²⁶Biz gara ýere ýazylyp gitdik,

indi toprakdan galyp bilemzok.

²⁷Galk-da, bize kömek et,

sadyk söýgiň hatyrasyna bizi halas et.

44-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Liliýa» äheňinde aýdylýan. Koranyň nesilleriniň maskili. Söýgi nagmasy.

²Ýagşy sözler joşýar meniň kalbymdan,

düzen şygyrlarymy patyşa aýdyp berýärin;

dilim çalasyn ýazyjynyň galamy kimin.

³Ynsan ogullarynyň içinde iň görmegeýi sen,

merhemet saçylýar seniň diliňden;

şoňa görä Hudaý seni baky ýalkady.

⁴Eý, edermen, dak gylyjy biliňe,

beslen şöhratyňa hem-de şanyňa.

⁵Hakykat, pespällik, dogrulyk üçin,

sen öz şanyňda ýeňişli atlan;

seniň goluň gudrat görkezsin.

⁶Oklaryň duşmanlaryňyň ýüregine sanjylar;

seniň aýaklaryňyň astyna halklar ýykylar.

⁷Eý, patyşa, Hudaýyň saňa beren şalygy,

dowam eder baky, ebedi^[6],

Seniň şalyk hasaň — adalatlylyk hasasy.

⁸Sen dogrulygy söýüp, ýigrenýärsiň pisligi.

Şonuň üçin Hudaý, seniň Hudaýyň,

seni ýoldaşlaryň içinden seçip-saýlady,

başyňa şatlyk ýagyny guýdy^[7].

⁹Eginbaşyň mür, ahalot, dalçyn yslydyr;

pil süňküne bezelen köşklerden ýaňlanýan sazlar

seni şat edýär.

¹⁰Şa gyzlary bardyr hormatly zenanlaryňyň içinde,

opyr tyllasyna beslenen şa gyzy dur seniň sagyňda.

¹¹Eý, şa gyzy, diňle, oýlan hem-de gulak goý,

sen öz halkyňy, ataň öýüni unut.

¹²Şa arzuwlar seniň gözelligiňi,

ol seniň hojaýynyň, oňa tagzym et.

¹³Sur şasynyň gyzy saňa sowgat getirer,

halkyň barly adamlary göwnüňi awlar.

¹⁴Şa gyzy ne gözel öz köşgünde!

Onuň lybaslary altyn-zerden dokalan.

¹⁵Ol al-elwan lybasda şa ýanyna eltiler,

onuň kenizleri, ulugyzlar şa gaşyna eltiler.

¹⁶Şatlyk-şagalaň bilen getirilýärler,

patyşanyň köşgüne olar girýärler.

¹⁷Ogullaryň geçer seniň atalaryňyň ornuna,

olary hökümdar bellärsiň tutuş ýeriň ýüzüne.

¹⁸Men nesilden-nesle yglan etjek adyňy,

şoňa görä, elmydama we baky

halklar seni şükürlere beslärler.

45-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna, soprana derejesinde. Koranyň nesilleriniň nagmasy.

²Hudaý biziň penamyz hem-de güýjümiz,

Ol muşakgat wagty dadymyza ýetişýär.

³Şonuň üçin gorkmarys ýer yransa-da,

daglar deňziň bagryna yňdarylsa-da,

⁴olaryň suwlary güwläp, joşsa-da,

zarbyndan ýaňa daglar sarssa-da.

Sela

⁵Bir derýa bar, onuň akymlary şat edýär

Hudaýyň şäherini —

Beýik Hudaýyň mukaddes mesgenini.

⁶Hudaý bu şäheriň ortarasynda, ol sarsdyrylmaz,

Hudaý oňa kömek eder säher çagyndan.

⁷Milletler arlaýar, şalyklar-da yranýar,

Ol gygyrýar — şonda dünýä ereýär.

⁸Hökmürowan Reb biziň bilendir,

Ýakubyň Hudaýy berkitmämizdir.

⁹Geliň, görüň Rebbiň edenlerini,

ýer ýüzüne getiren weýranlygyny.

¹⁰Ol ýeriň ujuna çenli uruşlary togtadýar,

ýaýlary kül-owram edýär,

naýzalary ikä bölüp taşlaýar,

galkanlary ot-ýalynda ýandyrýar.

¹¹Reb şeýle diýýär:

«Saklanyň, biliň: Hudaý Mendirin!

Milletler arasynda beýgeldilerin

tutuş ýer ýüzünde beýgeldilerin».

¹²Hökmürowan Reb biziň bilendir,

Ýakubyň Hudaýy berkitmämizdir.

Sela

46-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Koranyň nesilleriniň mezmury.

²Eý, ähli halklar, el çarpyşyň!

Hudaýa heşelle kakyň!

³Beýik Hudaý–Rebden gorkmalydyr,

çünki Ol bütin ýer ýüzüniň Beýik Şasydyr.

⁴Ol halklary biziň golastymyza berdi,

milletleri aýak astymyza çökerdi.

⁵Reb saýlap-seçip, bize ýurt berdi,

biz — Onuň söýýän halky.

Sela

⁶Hudaý halkyň şadyýan sesleri bilen,

Reb surnaýlaryň sesleri bilen ýokary çykýar.

⁷Nagma aýdyň, nagma aýdyň Hudaýa,

nagma aýdyň, nagma aýdyň Şamyza!

⁸Çünki Hudaý tutuş ýeriň Şasydyr,

Oňa mezmur bilen nagmalar aýdyň.

⁹Milletlere hökümini ýöredýär Hudaý,

Öz mukaddes tagtynda oturýar Hudaý.

¹⁰Ybraýym Hudaýynyň halkyna goşulmak üçin,

halklaryň asylzadalary ýygnanyşdylar;

çünki tutuş ýeriň şalary Hudaýyňkydyr;

Ol belende galdyrylandyr.

47-nji mezmur

Koranyň nesilleriniň nagmasy. Mezmur.

²Reb beýikdir,

Hudaýymyzyň şäherinde,

Onuň mukaddes dagynda

Ol aşa şöhratlandyrylmaga mynasypdyr.

³Belent, gözel Sion^[8] dagy

tutuş ýer ýüzüniň şatlygydyr;

Sion dagy Beýik Şanyň şäheri,

ol Sapon dagynyň çür başy ýalydyr.

⁴Hudaý onuň galasynda

Özüni berkitme hökmünde tanadýar.

⁵Ine, patyşalar agyz birikdirdiler,

bilelikde ol ýerlerden geçdiler.

⁶Olar ony görenlerinde haýran galdylar,

dowla düşüp, gaçyp gitdiler.

⁷Şol ýerde sandyrama tutdy olary,

dogurýan aýalyň burgusy ýaly.

⁸Gündogar ýeliň Tarşyş gämilerini

çym-pytrak edişi ýaly,

Sen derbi-dagyn etdiň olary.

⁹Biz şäheriň şöhratyny eşitdik,

indi bolsa ony:

Hökmürowan Rebbiň şäherini — Hudaýymyzyň şäherini

özümiz gördük.

Ol ony ebedi berkarar eder.

Sela

¹⁰Eý, Hudaý, ybadathanaňda

oýlanýarys sadyk söýgiň barada.

¹¹Eý, Hudaý, Seniň adyň deý,

alkyşyň-da ýeriň dört künjüne ýetýär.

Seniň eliň adalatdan doludyr.

¹²Goý, Sion dagy begensin.

Seniň adalatly hökümleriň hatyrasyna,

Ýahudanyň gyzlary, goý, şat bolsun.

¹³Sionyň daşynda gezip, ony aýlanyň,

onuň diňlerini siz sanap çykyň.

¹⁴Onuň içki berkitmelerine üns beriň,

geljek nesle aýtmak üçin,

onuň köşklerine aýlanyp çykyň.

¹⁵Çünki bu Hudaý şunuň ýalydyr,

Ol ebedi we baky Hudaýymyzdyr;

ömürboýy bize ýol görkezjek Oldur.

48-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Koranyň nesilleriniň mezmury.

²Eý, ähli halklar,

eý, dünýäde ýaşaýanlar,

ähliňiz muny eşidiň.

³Sada halk we begzadalar,

baý we pukara — baryňyz diňläň.

⁴Meniň agzym danalygy sözlesin,

ýürek pikirlerim düşünje bersin.

⁵Men bir tymsala gulak gereýin,

mukam bilen matalymy çözüp bereýin.

⁶Muşakgatlyk wagtynda,

duşmanlar nähak ýere maňa hüjüm edende,

men näme üçin gorka düşeýin?

⁷Baýlygyna bil baglaýan ynsanlar,

mal-mülküniň köplügine magtanýar.

^8-10Ynsan doganynyň ebedi ýaşary ýaly,

hem-de gabry görmezi ýaly,

pul töläp, ony azatlyga çykaryp bilmez;

onuň üçin Hudaýa töleg tölemez.

Dogrudan-da, jan azatlygyny gazanma gymmat,

muny hiç kim başaryp bilmez.

¹¹Sebäbi ol akyldaryň-da ölýänin görýär;

akmaklar-da, samsyklar-da ýok bolup gidýär,

mal-mülklerini başgalara galdyrýar.

¹²Mazarlary baky öýleri bolar^[9],

mesgenleri geçer nesilden-nesle,

atlaryny dakýarlar öz mülklerine.

¹³Ýöne ynsan hormatda galmaz,

ol ýok bolup gidýän haýwanlar ýalydyr.

¹⁴Olaryň ýoly şular ýalydyr,

akmaklyk-da olaryňkydyr.

Emma muňa garamazdan, indiki nesil

olaryň magtanmasyny makullaýandyr.

Sela

¹⁵Olar ölüler dünýäsine goýun dek sürler,

ölüm olaryň çopany bolar;

säher çagy dogry adamlar

olaryň üstünden agalyk sürer;

ýaşaýan ýerlerinden uzakda —

ölüler dünýäsinde bedeni çüýrär.

¹⁶Emma Hudaý meni kabul eder;

Ol ölüler dünýäsiniň ygtyýaryndan,

meniň janymy boşadar.

Sela

¹⁷Bir adam baýap, öýüniň şöhraty artsa,

muny görüp, umytdan düşme.

¹⁸Çünki ölende ýany bilen hiç zat äkitmez,

şöhraty onuň yzyna düşmez.

¹⁹Ýaşaýşynda özüni bagtly saýsa-da,

(öwýändirler seni rowaçlananyňda)

²⁰onuň jany ata-babasynyň ýanyna gider;

olar gaýdyp görmezler nury.

²¹Hormatlansa-da, muny göternip bilmeýän ynsan,

ýok bolup gidýän haýwanlar deýdir.

49-njy mezmur

Asafyň mezmury. Nagma.

¹Hudaý, Beýik Hudaý gürleýär,

gündogardan günbatara çenli

ýer ýüzüni çagyrýar.

²Gözelligiň naýbaşy bolan Siondan

Hudaý parlaýar.

³Hudaýymyz gelýär, ümsüm däldir Ol:

Onuň öňünde ot bar ähli zady ýalmaýan,

töwereginde — güýçli gaý-tupan.

⁴Ol halkyna kazylyk etmeklik üçin

Ýeri, Gögi şaýatlyga çagyrýar:

⁵«Ýygnaň ýanyma sadyklarymy —

gurbanlyk arkaly äht baglaşanlarymy».

⁶Gök yglan edýär Onuň dogrulygyny,

çünki kazylyk edýän — Hudaýyň Özi.

Sela

⁷«Men gepläýin, sen hem diňle, eý, halkym;

Mendirin Hudaýyň, seniň Hudaýyň,

eý, Ysraýyl, saňa garşy şaýatlyk Men edeýin.

⁸Gurbanlyklaryň üçin Men seni ýazgarjak däl,

ýakma gurbanlyklaryň dyngysyz Meniň öňümde.

⁹Maňa ne öküz gerek seniň öýüňden,

ne-de erkeç — seniň agyllaryňdan.

¹⁰Çünki jeňňel jandarlarynyň ählisi —

müňlerçe daglaryň haýwanlary Meniňki.

¹¹Men bilýärin dagyň ähli guşlaryny,

meýdan jandarlarynyň bary Meniňki.

¹²Eger ajyksam-da, saňa aýtmaryn,

çünki dünýä hem ondaky ähli zatlar Meniňki.

¹³Öküzleriň etini iýýärinmi Men?

Erkeçleriň ganyny içýärinmi Men?

¹⁴Sen şüküri gurbanlyk ber Hudaýa,

Beýik Hudaýa beren kasamlaryňy berjaý et.

¹⁵Meni çagyr muşakgat günde,

seni halas ederin,

Maňa şöhrat aýdarsyň şonda».

¹⁶Emma Hudaý erbet adama şeýle diýýär:

«Parzlarymy agzamaga,

ähtimi diliňe almaga näme hakyň bar?

¹⁷Çünki Meniň terbiýämi ýigrenýärsiň sen,

sözlerimi ýele sowurýarsyň sen.

¹⁸Bir ogryny göreňde, oňa goşulýaň,

zynahorlara şärikdeş bolýaň.

¹⁹Ýamanlyga berdiň sen öz agzyňy,

seniň diliň düzýär hile-pirimi.

²⁰Sen oturyp, doganyňa garşy gepleýäň,

öz ejeňiň ogluna myjabaty ýöňkeýäň.

²¹Sen bulary etdiň, Men gürlemedim,

sen Maňa hem özüň ýalydyr öýtdüň.

Emma Men saňa käýärin,

göz alnyňda etmişleriňi goýaryn.

²²Eý, Hudaýy unudanlar, bu barada oýlanyň,

ýogsa Men sizi parça-parça ederin,

sizi halas eden tapylmaz.

²³Şükür sadakasyny berýän Meni sylaýar;

Men öz ýoluny dogry tutany halas ederin».

50-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawut Batşeba bilen günä edenden soň, Natan pygamber onuň ýanyna gelýär. Şonda Dawudyň aýdan mezmury.

³Eý, Hudaý, maňa rehim-şepagat eýle,

Öz sadyk söýgiň hatyrasyna;

Öz merhemetiň köplügine görä,

Sen öçür meniň etmişlerimi.

⁴Sen meni bütinleý ýuw ýazygymdan

hem-de tämizle meni günämden.

⁵Çünki günälerimi boýun alýaryn,

günäm elmydama meniň öňümde.

⁶Saňa, diňe Saňa garşy men günä etdim,

Seniň nazaryňda ýamanlyk etdim;

şoňa görä, Seniň sözleriň dogry,

çykaran hökümiňde Sen adalatly.

⁷Hakyky, men günäli dünýä inelim bäri,

günäli men enem göwresinde galalym bäri.

⁸Ine, Sen hakykat isleýärsiň ýürekde,

danalygy öwredýärsiň meniň içimde.

⁹Meni käkilik oty bilen arassala, bolaryn men päk,

meni ýuw, bolaryn men gardan hem ap-ak.

¹⁰Maňa eşitdir şatlykdyr begenç sesini,

meni peseltdiň, indi bolsa, men şatlanaýyn.

¹¹Meniň günälerimden sow Sen ýüzüňi

hem-de öçür meniň ýazyklarymy.

¹²Eý, Hudaý, mende päk ýürek ýarat

we içimdäki hakykat ruhuny özgert.

¹³Sen Öz huzuryňdan meni taşlama,

menden Mukaddes Ruhuňy alma.

¹⁴Öz halas edişiňiň şatlygyny Sen maňa gaýtar,

yhlasly ruh berip, maňa söýget bol.

¹⁵Şonda Seniň ýollaryňy bitabynlara öwrederin men,

günäkärler hem Saňa öwrüler.

¹⁶Eý, Hudaý, meni halas eýleýän Hudaý!

Döken ganymyň günäsinden Sen meni gutar,

dilim Saňa — Halasgärime nagmalar aýdar.

¹⁷Ýa Taňry, aç Sen meniň agzymy,

meniň dilim Saňa alkyşlar aýtsyn.

¹⁸Sen gurbanlyk isläňok, ýogsa bererdim,

ýakma gurbanlyklary bersem-de, razy bolmarsyň.

¹⁹Synyk ruh — Hudaýyň göwnünden turýan gurbanlyk;

eý, Hudaý, synyk, ökünçli ruhy

Sen kemsitmersiň.

²⁰Siona Öz keremiň bilen Sen ýagşylyk et,

we Iýerusalimiň diwarlaryny Sen dikelt.

²¹Şonda dogrulyk gurbanlyklary, ýakma gurbanlyklary,

tutuş ýakma gurbanlyklary-da

Seniň göwnüňden turar.

Şonda Seniň gurbanlyk sypalaryňda

öküzler sadaka berler.

51-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Edomly Döweg Şawula gelip, Dawut Ahymelegiň öýüne baryp ýetendigini habar berende, Dawudyň aýdan maskili.

³Näme üçin ýamanlyk bilen öwünýäň, eý, edermen?

Hudaýyň sadyk söýgüsi hemişe meniň bilen!

⁴Seniň diliň düzýär weýrançylyklary,

ol ýiti päki kimin işläp düzýär hiläni.

⁵Sen ýagşylykdan ýamanlygy halaýaň,

hakykaty sözläniňden — ýalan aýtmagy.

⁶Eý, hileli dil,

sen halaýaň ähli heläkleýji sözleri!

⁷Emma Hudaý seni baky heläklär,

seni tutup, çadyryňdan çekip çykarar,

ýaşaýyş topragyndan köküňi sograr.

Sela

⁸Dogry adamlar muny görüp, gorkarlar,

oňa gülüp, şeýle diýerler:

⁹«Ine, bu adam Hudaýy özüne pena etmedi,

öz baýlygynyň köplügine baglady bili;

ol öz baýlygyndan^[10] pena gözledi».

¹⁰Men bolsa Hudaýyň öýündäki

gök öwüsýän zeýtun agajy ýaly;

Hudaýyň sadyk söýgüsine

ebedi we baky baglaýan bili.

¹¹Edenleriň üçin Saňa baky şükür ederin;

Saňa sadyk bolanlaryň jemagatynda

Seniň ýagşy adyňa umyt baglaryn.

52-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Üflenip çalynýan saz guralynda. Maskil. Dawudyň mezmury.

²Akmaklar ýüreginde: «Hudaý ýok» diýýärler.

Olar azýarlar we ýigrenji işleri edýärler;

ýagşylyk edýän ýok.

³Paýhasly we Hudaýy agtarýan barmyka diýip,

Hudaý göklerden adamzada nazar aýlaýar.

⁴Olaryň hemmesi ýoldan çykdylar,

bary deň derejede haram boldular;

ýagşylyk edýän ýok, ýok ýeke biri-de.

⁵Eýsem düşünmeýärmi ähli betkärler?

Olar halkymy çörek ýaly iýýärler

hem-de Hudaýy çagyrmaýarlar.

⁶Olar gorky ýok ýerde gorka düşerler,

çünki Hudaý seni gabanlaryň süňklerini dagadar.

Sen olary galdyrarsyň uýada,

çünki olary Hudaý ret etdi.

⁷Wah, gelsedi Siondan Ysraýyl ýeňşi!

Hudaý halka öňki abadançylygyny gaýtaryp berende,

Ýakup begener, Ysraýyl hem şatlanar.

53-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda. Maskil. Zipliler gelip, Şawula: «Dawut biziň aramyzda gizlenýär» diýenlerinde, Dawudyň aýdan mezmury.

³Eý, Hudaý, meni halas et Öz adyň bilen,

meni akla Sen gudratyň bilen.

⁴Eý, Hudaý, meniň dogamy eşit,

Sen agzymyň sözlerine gulak goý.

⁵Çünki gelmişekler garşyma galdy,

sütemkärler janymyň kastyna çykdy;

olar Hudaýy äsgermeýärler.

Sela

⁶Meniň üçin bolsa Hudaý kömekdir!

Taňry söýgetleýär meniň janymy.

⁷Ol duşmanlarymyň eden ýamanlygyny

olaryň öz başlaryna inderer.

Öz wepalylygyň hatyrasyna ýok et olary.

⁸Saňa höwes bilen gurbanlyk keseýin,

ýa Reb, Seniň ýagşy adyňa şükür edeýin.

⁹Çünki Ol meni ähli muşakgatdan halas eýledi,

gözüm duşmanlaryma ýeňiş bilen garady.

54-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda. Dawudyň maskili.

²Eý, Hudaý, gulak goý meniň dogama,

ret etme ýalbaryşymy.

^3-4Meni ünsli diňle hem-de jogap ber,

pikirlerim meni birahat edýär;

duşmanyň sesinden ýaňa,

erbet adamyň zulumyndan ýaňa,

meniň başym çaşdy.

Çünki olar maňa sütem edýärler,

gaharlarynyň ajysyny pürkýärler.

⁵Ýüregim ezýet çekýär içimde,

ölüm howpy abandy meniň üstüme.

⁶Gorky bilen galpyldy üstüme indi,

meni aýylganç gorky gaplady.

⁷Diýdim: «Wah, kepderi kimin ganatlarym bolsady!

uçup gidip, asudalykda bolardym.

⁸Hakyky, uzaklara —

çöl-beýewana tarap gaçardym.

Sela

⁹Güýçli ýelden, gaý-harasatdan

gaçalgama tarap men howlugardym».

¹⁰Bulaşdyr, ýa Taňry, alart agyzlaryny,

çünki gördüm şäherde zorluk, jenjeli.

¹¹Gije-gündiz diwarlarynyň üstünde aýlanýar olar,

onuň içinde horluk, ezýet bar.

¹²Onuň ortasynda weýrançylyk bar,

zulum, hile köçelerinden hiç aýrylmaýar.

¹³Çünki meni ýaňsylaýan duşman bolsady —

muňa çydardym,

meni ýigrenýän özüni menden ýokary tutsady —

ondan gizlenerdim.

¹⁴Emma muny edýän sen,

ýagny özüm bilen des-deň tutanym:

meniň dostum hem-de ýaranym.

¹⁵Seniň bilen ýürekden söhbet ederdik,

jemagat bilen Hudaý öýüne bile giderdik.

¹⁶Goý, ölüm olaryň başyna insin,

olar ölüler dünýäsine, goý, diri barsyn,

çünki ýamanlyk bar öýlerinde, aralarynda.

¹⁷Men bolsa çagyraryn Hudaýy,

halas eder Reb meni.

¹⁸Agşam, ertir, günorta çagy

men ýalbaryp, nala çekýärin,

Ol eşidýär meniň sesimi.

¹⁹Maňa garşy bolan uruşda

Ol halas eder meniň janymy,

çünki köpler çykdy meniň garşyma.

²⁰Owaldan tagtynda oturan Hudaý eşider

hem-de olara gaýtawul berer.

Çünki olarda özgerişlik ýok,

Hudaýdan olar gorkanok.

²¹Ýoldaşym dostuna elin galdyrdy

hem-de eden ähtini bozdy.

²²Onuň gepi baldan süýjüdi,

kalbynda bolsa uruş-jeň bardy.

Onuň sözleri ýagdan ýumşakdy,

aslynda welin syrylan gylyçdy olar.

²³Sen ýüküňi Rebbiň üstüne ýükle,

Ol seni söýgetlär.

Ol dogry ynsanyň yranmagyna

hiç haçan ygtyýar etmez.

²⁴Emma Sen, eý, Hudaý,

ölüm çukuryna inderersiň olary;

ganhorlar we hilegärler

ömürleriniň ýaryny hem ýaşamaz;

men bolsa Saňa bil baglaryn.

55-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Uzakdaky dub agajynyň üstünde oturan kepderi» mukamynyň äheňinde çalynýan. Gat şäherinde piliştliler Dawudy tutanlarynda, onuň aýdan miktamy.

²Eý, Hudaý, maňa merhemet eýle,

çünki adamlar meni depgileýärler;

duşmanlar uzakly gün maňa sütem edýärler.

³Duşmanlarym uzakly gün meni depgileýärler,

çünki meniň bilen uruşýanlar köp, eý, Beýik Hudaý!

⁴Men gorka düşenimde Saňa bil baglaýandyryn.

⁵Hudaýy Onuň wadasy üçin şöhratlandyrýaryn,

Oňa bil baglap, gorkmaýaryn men;

ynsan maňa näme edip bilsin?

⁶Olar uzakly gün ýoýýar meniň sözlermi,

maňa zyýan etmäge gönükdirilen bar niýetleri.

⁷Olar dil düwüşýär hem-de gizlenýär,

janymy almak üçin meni aňtaýar.

⁸Eýsem olar günä etse-de, gaçyp gutularmyka?

Eý, Hudaý, gazabyňda boýun egdir halklary!

⁹Sergezdan gezen günlerim Sende sanalgy,

meniň gözýaşlarym Sende ýazylgy;

olar Seniň kitabyňda ýazylgy dälmi?

¹⁰Seni çagyranymda duşmanlarym yzyna dönýär;

bilýärin: Hudaý tarapdarymdyr.

¹¹Hudaýa — wadasy üçin şöhratlandyrýaryn,

Rebbe — wadasy üçin şöhratlandyrýaryn,

¹²Hudaýa bil baglaýan, gorkmaýaryn men;

ynsan maňa näme edip bilsin?

¹³Eý, Hudaý, Saňa beren kasamlarymy berjaý ederin,

Saňa şükür gurbanlyklaryny hödür ederin.

¹⁴Çünki Sen janymy ölümden halas eýlediň;

ýaşaýyş nurunda Hudaý öňünde gezerim ýaly,

Sen aýaklarymy büdremekden sakladyň.

56-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Heläk etme» äheňinde aýdylýan. Dawudyň Şawuldan gowaga gaçanda aýdan mezmury.

²Maňa merhemet et, eý, Hudaý, maňa merhemet et,

çünki meniň janym Saňa sygynýar.

Men bela-beter geçip gidýänçä,

Seniň ganatlaryňyň saýasynda gizlenjek.

³Men çagyraryn Beýik Hudaýy —

men babatda niýetini berjaý edýän Hudaýy.

⁴Ol gökden kömek iberip, meni halas eder,

maňa sütem edýäni utanja goýar.

Hudaý söýgüsini, wepadarlygyny iberer.

⁵Men arslanlaryň arasynda,

wagşy haýwanlar ýaly adamlaryň arasynda ýatyryn;

olaryň dişleri naýza, ok ýaly,

kesgir gylyç ýaly olaryň dili.

⁶Eý, Hudaý, göklerden-de ýokary beýgel!

Tutuş ýer ýüzüne dolsun Seniň şöhratyň!

⁷Olar ädimlerime duzak gurdular —

gaýgydan ýaňa bilim büküldi.

Olar öňümde çukur gazdylar —

ýöne özleri oňa düşdüler.

⁸Ýüregim sarsmaz, eý, Hudaý, sarsmaz ýüregim:

men nagmalar aýdyp, mukam çalaryn.

⁹Oýan sen, eý, meniň ýüregim.

Oýanyň, arfa hem lira!

Men daňy oýararyn nagmalar bilen.

¹⁰Ýa Taňry, halklar arasynda Saňa şükür ederin.

Milletler arasynda Saňa nagma aýdaryn.

¹¹Çünki Seniň söýgiň göklere ýetýär,

wepalylygyň bulutlara direýär.

¹²Eý, Hudaý, göklerden-de ýokary beýgel!

Tutuş ýer ýüzüne dolsun Seniň şöhratyň!

57-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Heläk etme» äheňinde aýdylýan. Dawudyň miktamy.

²Eý, hökümdarlar, dogrudan-da, adalatly kazylyk edýäňizmi?

Siz ynsan ogullaryna ýüz görmezden höküm çykarýaňyzmy?

³Ýok! Siz kalbyňyzda adalatsyzlyk düzýäňiz,

elleriňiz zorluk saçýar ýeriň ýüzüne.

⁴Erbetler ene ýatgysyndan bäri dogry ýoldan azaşandyrlar,

dünýä inenleri bäri ýalan sözläp, ýalňyşýandyrlar.

^5-6Olar alahöwren ýaly zäherlidirler.

Olar ökde jadygöýüň ýa-da

owsunçynyň jadylaýjy sesini eşitmeýän

ker kepjebaş ýaly gulaklaryny dykýarlar.

⁷Eý, Hudaý, agyzlarynda kül et olaň dişini,

ýa Reb, owrat ýolbarslaryň gyýyk dişini.

⁸Olar akyp gidýän suw dek, goý, ýitip gitsin,

oklaryny çenänlerinde ujy kütelsin.

⁹Goý, eräp giden balykgulak deý bolsun,

aýalyň düşen çagasy deý güneş görmesin.

¹⁰Olar böwürslen deý tiken çykarmankalar,

gök bolsun, gury bolsun, goý, tüweleý äkitsin.

¹¹Öç alnanyny görende dogry ynsan şat bolar,

erbediň ganynda aýaklaryny ýuwar.

¹²Ynsan diýer: «Dogrudan-da, dogry ynsana sylag bar eken!

Dogrudan-da, dünýä kazylyk edýän Hudaý bar eken!»

58-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Şawul Dawudy öldürmek üçin adamlary iberip, onuň öýüni garawulladanda, Dawudyň aýdan miktamy. «Heläk etme!» äheňinde aýdylýan.

²Eý, Hudaýym, halas et meni ýagylarymdan,

gora meniň garşyma baş galdyrýanlardan.

³Ýamanlyk edýänlerden Sen meni gutar,

ganhorlardan meni halas et.

⁴Ine, olar meni öldürmek üçin bukuda ýatýar,

güýçlüler maňa garşy dil birikdirýär,

ýogsa ýazygym-da, günäm-de ýok, ýa Reb!

⁵Etmişim bolmasa-da, maňa hüjüm etmäge olar howlugýar,

maňa kömek etmek üçin oýan we seret!

⁶Eý, Hökmürowan Beýik Hudaý, Sen Ysraýylyň Hudaýy!

Galk Sen ähli milletlere jeza bermeklik üçin,

haýyn betpälleriň hiç birine Sen rehim etme.

Sela

⁷Olar her gün agşam yzlaryna dolanýar,

itler dek uwlaşyp, şäherde sümsünip ýörýär.

⁸Ine, olar agyzlaryndan erbetlik saçýar,

dilleri ajylyk pürkýär.

Olar: «Kim eşider?» diýip oýlaýar.

⁹Emma Sen, ýa Reb, olaryň üstünden gülýäň,

ähli milletleri masgaralaýaň.

¹⁰Eý, Güýjüm, men Saňa intizardyryn,

eý, Hudaý, Sen — meniň berkitmäm.

¹¹Hudaýym sadyk söýgüsi bilen meni garşylar,

maňa duşmanlarymyň ýeňlişini görkezer.

¹²Eý, galkanymyz Taňry!

Olary öldürme, ýogsa halkym unudar,

olary Öz gudratyň bilen dargat-da, dyzyna çöker.

¹³Olar agyzlarynyň günäsi üçin,

dilleriniň sözleri üçin,

aýdýan gargyşlary, ýalan sözleri üçin,

tekepbirliklerine, goý, özleri çolaşsyn.

¹⁴Sen gazabyňda ýok et olary,

tä tükenýänçäler ýok et olary.

Goý, mälim bolsun:

Hudaý Ysraýylyň we tutuş ýer ýüzüniň Hojaýynydyr.

Sela

¹⁵Olar her gün agşam yzlaryna dolanýar,

itler dek uwlaşyp, şäherde sümsünip ýörýär.

¹⁶Olar iýmit gözläp eýläk-beýläk urunýar,

garynlary doýmasa, hyňranyşýar.

¹⁷Men bolsa Seniň gudratyň hakda nagma aýdaryn,

ir säherde sadyk söýgiň hakda nagma aýdaryn.

Çünki Sen maňa berkitme bolduň,

muşakgatly günde Sen penam bolduň.

¹⁸Eý, Güýjüm, men Saňa nagma aýdaryn,

çünki, eý, Hudaý, meniň berkitmäm — Sensiň.

Sen meni wepalylyk bilen söýýän Hudaýsyň.

59-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Äht liliýasy» äheňinde aýdylýan. Aram-Naharaýym, Aram-Soba bilen urşanda we Ýowap yzyna dolanyp gelýärkä, Duz deresinde on iki müň edomlyny öldüren wagty, Dawudyň öwüt bermek üçin aýdan miktamy.

³Eý, Hudaý, bizi ret etdiň, biziň hatarymyzy böwüsdiň,

gazaplandyň: wah, gaýdyp bersene öňki abadanlygy!

⁴Sen ýeri sarsdyrdyň, ony jaýyrdyň,

ýaryklaryny bejer, titreýändir ol.

⁵Agyr güne saldyň Sen Öz halkyňy,

bize entediji şerap içirdiň.

⁶Oklardan gutulyp bileri ýaly,

Özüňden gorkýanlara Sen nyşan berdiň.

Sela

⁷Öz söýýänleriňiň gutulyp bileri ýaly,

goluň bilen halas et, bize jogap ber.

⁸Wada berdi Hudaý Öz mukaddes öýünden:

«Uly şatlyk bilen Men Şekemi bölerin

hem-de Sukot deresini ölçärin.

⁹Gilgat Meniňki, Manaşa Meniňki,

Efraýym — tuwulgam,

Ýahuda — patyşalyk hasam.

¹⁰Mowap — ýuwunmak üçin legenim,

Edomyň üstüne zyňaryn Men çarygymy.

Pilişt topragynda ýeňiş dabarasy bilen gygyraryn Men».

¹¹Berk gala kim meni elter?

Meni Edoma kim alyp gider?

¹²Eý, Hudaý, eýsem Sen bizi ret edäýdiňmi?

Eý, Hudaý, indi goşunlarymyz bilen gitjek dälmi Sen?

¹³Duşmanlarymyza garşy bize kömek et,

sebäbi ynsan kömegi biderek zatdyr.

¹⁴Hudaý arkaly ýeňiş gazanarys,

duşmanlarymyzy depelejek Oldur.

60-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda. Dawudyň mezmury.

²Eý, Hudaý, eşit dat-perýadymy

hem-de diňle meniň dogamy.

³Meniň kalbym gam laýyna batanda,

Seni çagyrýaryn ýeriň ujundan;

çykyp bilmejek gaýama Sen meni çykar.

⁴Çünki Sen meniň penamsyň,

duşmana garşy mäkäm galamsyň.

⁵Men çadyryňda baky mesgen tutaýyn,

ganatlaryňyň astynda pena tapaýyn.

Sela

⁶Sen, eý, Hudaý, eden kasamlarymy eşitdiň,

Öz adyňdan gorkýanlar üçin niýetlenen mirasy

Sen maňa berdiň.

⁷Şa ömrüniň günlerine günler goş,

günlerini uzalt nesilden-nesle!

⁸Goý, ol Hudaýyň huzurynda tagtda baky otursyn,

söýgi bilen wepadarlyk ber,

goý, olar ony gorasyn!

⁹Kasamlarymy günde berjaý ederin,

Seniň adyňa elmydama nagma aýdaryn.

61-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Ýedutunyň mukamyna laýyklykda. Dawudyň mezmury.

²Diňe Hudaýda ynjalýar janym,

Hudaýdandyr meniň gutulyşym.

³Ol — ýeke-täk gaýam hem gutulyşym,

meniň berkitmäm: ýykylmaryn men.

⁴Ýalňyz bir ynsana garşy çykýar köpsanly duşman:

olaryň bary meni öldürmegi niýet edinýär,

men olar üçin gyşaran diwar, çagşan haýat dek.

⁵Olaryň bar niýeti meni beýiklikden pese düşürmek;

olar ýalan sözlemekden lezzet alýarlar,

agyzlary bilen ak pata berýärler,

ýüreklerinde bolsa näletleýärler.

Sela

⁶Diňe Hudaýda ynjalýar janym,

Hudaýdadyr meniň umydym.

⁷Ol — ýeke-täk gaýam hem gutulyşym,

meniň berkitmäm: yranmaryn men.

⁸Hudaýdadyr gutulyşym hem-de şöhratym,

Hudaýdadyr mäkäm gaýam we meniň penam.

⁹Eý, halk, elmydama Oňa bil baglaň;

ýüregiňizi Onuň öňünde döküň,

çünki Hudaýdyr biziň penamyz.

Sela

¹⁰Ynsanlar biderek zatdyr,

ynsan ogullary bir ýalan zatdyr.

Olaryň hemmesini terezä goýsaň,

howadan hem ýeňil bolar olaň agramy.

¹¹Talaňçylyga siz bil baglamaň,

ogurlyga umyt baglamaň,

baýlyk artsa, oňa kalbyňyz bermäň.

¹²Hudaý maňa aýtdy,

men gaýta-gaýta eşitdim muny:

gudrat Hudaýdadyr.

¹³Ýa Taňry, sadyk söýgi Seniňkidir,

Sen her kese edenine görä öwezini gaýtarýarsyň.

62-nji mezmur

Dawudyň Ýahuda çölündekä aýdan mezmury.

²Eý, Hudaý! Sensiň Hudaýym,

Seni agtarýaryn ir säher bilen,

meniň janym teşnedir Saňa.

Gurak, içgysgynç, suwsuz toprakda kimin

Seni küýseýär meniň bedenim.

³Seniň kuwwatyňy, şöhratyňy görmeklik üçin,

mukaddes öýüňde Saňa seretdim.

⁴Çünki Seniň sadyk söýgiň ýaşaýyşdan ýagşydyr,

meniň dilim Saňa öwgüler aýdar.

⁵Ömürboýy Saňa alkyş okaryn,

ellerimi galdyryp, Saňa doga ederin.

^6-7Düşegimde Seni ýatlan wagtymda,

gijäniň nobatlarynda Sen hakda oýlananymda,

janym ýilik bilen ýagdan doýan dek bolýar,

şadyýan dilim bilen agzym Saňa öwgüler aýdar.

⁸Çünki Sen meniň kömegim bolduň;

ganatlaryňyň saýasynda şatlanyp,

nagma aýdaryn.

⁹Meniň janym Saňa mäkäm ýapyşýar,

Seniň goluň meni goldaýar.

¹⁰Janymyň kastyna çykanlar bolsa,

ýeriň teýine inip giderler.

¹¹Olar gylyjyň zarbyna berler,

hem-de şagallara şam bolar.

¹²Şa bolsa Hudaýyň edenlerine şat bolar;

Oňa wada berýänleriň bary heşelle kakar,

çünki ýalançylaryň agzy baglanar.

63-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Eý, Hudaý, arz edenimde sesimi eşit,

duşman wehiminden janymy gora.

³Meni gizle erbetleriň dilleşmesinden

hem-de betkärleriň gozgalaňyndan.

^4-5Olar dillerini gylyç kimin ýiteldýär;

bigünäni bukudan atmakçy bolup,

ajy sözlerini peýkam kimin çeneýär;

duýman durka ony atyp, asla gorkmaýar.

⁶Olar ýaman niýetlerinden asla dänmeýär,

gizlin duzaklary gurmak üçin dil birikdirýär,

«Olary görjek barmy?» diýip oýlanýar.

⁷Olar jenaýat etmegi niýet edinýär,

olar: «Birkemsiz hile-pirim düzdük,

ynsanyň kalbyny bilip bolmaýar» diýip,

biri-birine aýdýar.

⁸Emma Hudaý olara peýkamyn atar,

olar duýdansyz ýaralanar.

⁹Öz dilleri olaryň başyna ýeter,

olary görenleriň bary hopugyp gaçar.

¹⁰Ähli ynsanlar gorka düşerler,

olar Hudaýyň işini beýan ederler;

Onuň edeni barada pikir ederler.

¹¹Dogry adam Rebde şatlansyn,

goý, ol Rebbi özüne pena edinsin;

ýüregi dogrularyň bary magtansyn.

64-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury. Nagma.

²Eý, Hudaý, Sen mynasypsyň Siondaky alkyşa,

Saňa berlen kasamlar berjaý ediler.

³Sensiň doga-dilegleri eşidýän,

ähli ynsanlar Saňa gelerler.

⁴Günäler götererden juda çökder bolanda,

Sen olary bagyşlaýarsyň.

⁵Howlularyňda ýaşasyn diýip saýlan ynsanyň —

Özüňe ýakynlaşdyran ynsanyň nähili bagtly!

Seniň öýüň, mukaddes ybadathananyň

ýagşylygyndan doýaly.

⁶Eý, bizi halas eýleýän Hudaý!

Gutulyşyň gudratly işlerini görkezmek bilen,

Sen biziň dogalarymyza jogap berýärsiň.

Ýeriň dört künjüniň,

ummanyň aňyrsynda ýaşaýanlaryň

umydy — Sensiň.

⁷Sen Öz kuwwatyňy guşandyň

hem-de daglary berkarar etdiň.

⁸Deňizleriň tupan-harasadyny,

onuň tolkunlarynyň güwwüldisini,

halklaryň tolgunmasyny

ýatyrýan Sensiň.

⁹Hatda dünýäniň iň çet çäklerinde ýaşaýanlaram

Seniň alamatlaryňdan gorkup galpyldar;

Günüň dogýan hem-de batýan ýerinde

Sen şatlyk şowhunlaryny döredýärsiň.

¹⁰Sen ýeriň aladasyny edýärsiň —

ony suwarýarsyň, bolelin kuwwat berýärsiň;

bol suwly derýalar arkaly

halkyň gallasyny üpjün edýärsiň;

sebäbi Sen ony şeýle gurnadyň.

¹¹Sen onuň keşlerini suwdan gandyrýarsyň,

onuň keş tümmeklerini tekizleýärsiň,

ýagyş damjalary bilen ony ýumşadýarsyň,

onuň hasylyny bereketleýärsiň.

¹²Sen Öz jomartlygyňy ýyla jyga edip geýdirýärsiň,

geçen ýerleriňden bolçulyk joşýar.

¹³Dolup-daşýar çöl örüleri,

baýyrlar hem şatlyk guşanýar.

¹⁴Örüler sürülere beslenýär,

dereler hem galla bürenýär,

olar joşup aýdymlar aýdýar.

65-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Nagma. Mezmur.

¹Eý, tutuş ýer ýüzündäki ynsanlar!

Hudaýa heşelle kakyň.

²Onuň şöhratly adyna nagmalar aýdyň,

Oňa ajaýyp alkyşlar aýdyň.

³Hudaýa diýiň:

«Eý, Hudaý, işleriň neneň haýbatly!

Kuwwatyňyň beýikliginden ýaňa

duşmanlaryň Saňa boýun bolýarlar.

⁴Saňa sežde edýär bütin ýer ýüzi;

olar Saňa nagma aýdýarlar,

Seniň adyňa nagma aýdýarlar».

Sela

⁵Gelip görüň Hudaýyň edenlerini:

Ol ynsanlar arasynda edýän işlerinde haýbatly.

⁶Ol deňzi gury ýere öwürdi;

olar derýadan pyýada geçdi;

Onuň şol ýerde edenlerine şatlandyk.

⁷Ol kuwwaty arkaly höküm sürýär ebedi,

milletlere garaýar Onuň gözleri;

goý, pitneçiler baş galdyrmasyn.

Sela

⁸Eý, halklar, Hudaýymyza alkyşlar aýdyň;

Oňa aýdýan alkyşlaryňyz ýaňlansyn.

⁹Ol bizi aman galdyrdy,

aýagymyzy büdremekden saklady.

¹⁰Eý, Hudaý, Sen bizi synap barladyň,

kümşüň arassalanyşy dek bizi sapladyň.

¹¹Sen bizi duzaga saldyň,

arkamyza muşakgatlar ýüklediň.

¹²Başymyzy ynsanlaryň aýak astyna saldyň;

biz otdan geçdik, suwlardan geçdik,

ahyrsoňy giň ýere bizi çykardyň.

¹³Men ýakma gurbanlyklar bilen öýüňe baryp,

Saňa eden kasamlarymy berjaý ederin.

¹⁴Kynçylyga duçar bolamda,

bu wadalary dilim sözläp,

agzym kasam edipdi.

¹⁵Saňa gurbanlyk goçlaryň tüssesi bilen

semiz mallardan ýakma gurbanlyklary hödür ederin;

öküzleri, goçlary Saňa gurban ederin.

Sela

¹⁶Eý, Hudaýdan gorkýanlar, geliň-de, diňläň!

Onuň meniň üçin edenlerini aýdyp bereýin.

¹⁷Men Oňa dat-perýat etdim,

dilim bilen Ony beýgeltdim.

¹⁸Eger ýüregimde günä bolsady,

onda Taňry maňa gulak goýmazdy.

¹⁹Emma Hudaý meni eşitdi,

dogamyň sözlerine Ol dykgat berdi.

²⁰Goý, Hudaýa alkyş aýdylsyn,

çünki meniň dogamy Ol ret etmedi,

menden sadyk söýgüsini Ol gaýgyrmady.

66-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda. Mezmur. Nagma.

²Goý, Hudaý bize merhemet etsin, bizi ýalkasyn,

üstümize Öz ýüzüniň nuruny saçsyn.

Sela

³Şonda Seniň ýoluňy bilerler ýeriň ýüzünde,

halas ediş güýjüňi — ähli milletlerde.

⁴Eý, Hudaý, goý, halklar Saňa öwgüler aýtsyn,

ähli halklar Saňa öwgüler aýtsyn.

⁵Halklar şatlansyn, joşup nagmalar aýtsyn,

çünki Sen halklara adalatly kazylyk edýärsiň,

ýer ýüzündäki halklara Sen ýol görkezýärsiň.

Sela

⁶Eý, Hudaý, goý, halklar Saňa öwgüler aýtsyn,

ähli halklar Saňa öwgüler aýtsyn.

⁷Toprak öz hasylyny eçildi;

Hudaý, biziň Hudaýymyz bize bereket bersin.

⁸Goý, Hudaý bizi ýalkasyn,

dünýäniň dört künji Ondan eýmensin.

67-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury. Nagma.

²Hudaý galkar, duşmanlary dargadar,

Ony ýigrenýänler öňünden gaçar.

³Sen olary dagadarsyň tüssäniň dagaýşy kimin,

mumuň otda ereýşi kimin.

Hudaýyň öňünden erbetler ýok bolar.

⁴Dogry adamlar bolsa şadyýan bolar,

Hudaýyň öňünde şatlykdan joşup gygyrar,

begençden ýaňa heşelle kakar.

⁵Siz Hudaýa nagmalar aýdyň,

Onuň adyna öwgüler aýdyň.

Bulutlara atlanyp Barýany arşa çykaryň,

Onuň ady — Reb.

Onuň öňünde heşelle kakyň.

⁶Mukaddes mesgeninde ýaşaýan Hudaý —

ýetimleriň atasy, dul hatynlaryň hossary.

⁷Hudaý ýalňyzlary öýli-işikli edýär,

tussaglary azatlyga çykarýar;

pitneçiler bolsa jöwzaly ýerde ýaşaýar.

⁸Eý, Hudaý, Sen halkyňa öňbaşçylyk edeňde,

çöl-beýewanda gadam uraňda,

⁹Hudaýyň, Sinaýdakynyň öňünde —

Ysraýyl Hudaýynyň öňünde

zemin titräp, göklerden ýagyş guýuldy.

¹⁰Eý, Hudaý, Sen bolelin ýagyş ýagdyrdyň,

saýlan topragyň tapdan düşende, oňa güýç berdiň.

¹¹Seniň halkyň şol toprakda ýaşady.

Eý, Hudaý, Öz ýagşylygyň sebäpli

Sen ony mätäçlere taýynlap goýduň.

¹²Taňry buýruk berýär;

ony jar edýän aýallar — ägirt bir goşun.

¹³Olar şeýle diýýär:

«Goşunlaryň şalary gaçýar, ökje göterýär!»

Öýde galan aýallar bolsa olja paýlaşýar.

¹⁴Olar ganatlary kümşe,

ýelekleri sap altyna gaplanan

kepderä meňzär.

Eý, erkekler, jeň-söweş güni

näme üçin ýatyrsyňyz agylda?

¹⁵Gudratygüýçli Salmon dagynda

duşman şalary garly harasat kimin dargatdy.

¹⁶Eý, Başan dagy, Hudaýyň dagy,

çür başlary köp bolan, eý, Başan dagy!

¹⁷Eý, çür başlary köp bolan daglar!

Hudaýyň Öz mesgeni edip saýlan dagyna,

ebedi mesgen tutjak dagyna

neçün göriplik bilen seredýärsiňiz?

¹⁸Hudaýyň söweş arabalary sanardan köpdür,

olaryň sany müňlerçe müňler.

Taňry olaryň arasyndadyr,

Ol Sinaý dagyndan mukaddes öýüne geldi.

¹⁹Sen ýokary belentlige çykanyňda,

ýesirleri Öz yzyňa düşürdiň.

Ynsanlardan, hatda bitabynlardan

Sen, ýa Beýik Hudaý, paç-hyraç aldyň;

Sen indi biziň aramyzda ýaşarsyň.

²⁰Taňra alkyş bolsun!

Ol her günki ýükümizi göterýär.

Hudaý bizi halas eýleýär.

Sela

²¹Hudaýymyz — halas eýleýän Hudaý,

Hökmürowan Reb — ölümden gutaryp bilýär.

²²Emma Hudaý duşmanlarynyň kellelerini,

günäden el çekmeýänleriň uzyn saçly başlaryny

kül-owram eder.

^23-24Taňry şeýle diýdi:

«Aýagyňy duşman ganyna batyrar ýaly,

itleriň-de ondan öz paýyny ýalary ýaly,

olary Başandan yzyna dolap,

deňiz çuňlugyndan alyp çykaryn».

²⁵Eý, Hudaý, Seniň ýörişiň —

Hudaýym — Patyşamyň

mukaddes öýüne gelşi görünýär:

²⁶öňden bagşylar, sazandalar — olaň yzyndan,

deprek çalýan gyzlar aralarynda:

²⁷Olar şeýle diýýär:

«Eý, siz, Ysraýylyň bilinden önenler!

Uly jemagatda Rebbe alkyşlar aýdyň».

²⁸Öňden iň kiçileri bolan Benýamin barýar,

mähellede Ýahudanyň şazadalary bar,

Zebulun we Naftaly şazadalary bar,

²⁹Hudaý öňden belläpdi güýç-kuwwatyňy,

eý, Hudaý, biziň üçin edenleriňi Sen berkit!

³⁰Iýerusalimdäki ybadathananyň hatyrasyna

milletleriň şalary Saňa sowgat getirýär.

³¹Bu duşman milletlere temmi ber,

olar gamyşlykdaky ýekegapanlar ýaly,

sygyrlara aralaşan öküzler ýaly.

Boýun egdir milletleri, goý, olar bize salgyt tölesin;

uruşdan lezzet tapýan halklary dargat!

³²Müsürden bürünçden ýasalan zatlar, goý, getirilsin,

Hudaýa sowgat getirmek üçin Efiop ýurdy, goý, alňasasyn.

^33-34Eý, ýer ýüzündäki şalyklar!

Hudaýa nagmalar aýdyň,

Taňra, ezelden bar bolan göge Münýäne,

alkyşlar aýdyň.

Diňläň, ine, Ol sesi, gudratly sesi bilen seslenýär.

³⁵Ykrar ediň: Güýç Hudaýyňkydyr,

Onuň belentligi Ysraýylyň üstündedir,

Onuň gudraty gökler üstündedir!

³⁶Hudaý Öz mukaddes öýünde wehimlidir.

Ysraýyl Hudaýy Öz halkyna güýç-kuwwat berýär.

Alkyş bolsun, alkyş bolsun Hudaýa!

68-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Liliýa» äheňinde aýdylýan. Dawudyň mezmury.

²Eý, Hudaý, meni halas et,

çünki suwlar boýnuma ýetdi.

³Çuň batgalyga batyp barýaryn,

aýagymy diremäge hiç ýer ýok.

Çuň suwlara girdim,

siller meni girdabyna gaplady.

⁴Men öz perýadymdan halys ýadadym,

gurap galdy meniň damagym;

Hudaýyma garaşa-garaşa gözüm küteldi.

⁵Meni nähak ýere ýigrenýänleriň sany

başymyň saçyndan hem köp;

janyma kast etmekçi bolup,

ýalan ýere maňa günä ýapýan ýagylarym köp.

Men ogurlamadyk zadymy gaýtaraýynmy?

⁶Eý, Hudaý, Saňa mälimdir meniň akmaklygym,

Senden gizlin däldir meniň günälerim.

⁷Eý, Hökmürowan Reb, Gudratygüýçli!

Saňa umyt baglaýanlar

men zerarly, goý, utanmasyn;

Eý, Ysraýyl Hudaýy, Seni agtarýanlar

men zerarly, goý, uýalmasyn.

⁸Çünki Seniň hatyraň üçin masgara boldum,

meniň ýüzümi utanç büredi.

⁹Men doganlaryma gelmişek boldum,

ejemiň ogullaryna keseki boldum.

¹⁰Seniň öýüňe bolan yhlas meni köýdürdi,

Saňa dil ýetirýänleriň gepi başyma indi.

¹¹Agyz bekläp, gözýaş döküp, ruhumy syndyranymda,

bularyň bary maňa gyjalat boldy.

¹²July eşik edinenimde,

olaryň agyz-diline düşdüm.

¹³Derwezede oturanlar meniň gybatym edýär,

serhoşlar men barada aýdymlar düzýär.

¹⁴Ýa, Reb hoşamaýlyk et-de,

dogamy eşit.

Öz söýgiňe görä,

halas ediş güýjüňiň sadyklygynda

maňa jogap ber.

¹⁵Halas et, men batgalyga batmaýyn;

meni ýigrenýänlerden,

suwlaryň çuňlugyndan halas bolaýyn.

¹⁶Sil suwlary meni girdabyna salmasyn,

çuňluk meni, goý, ýuwutmasyn,

gabyr üstümden öz agzyny ýummasyn.

¹⁷Ýa Reb, maňa jogap ber,

çünki Seniň sadyk söýgiň ýagşydyr;

bolelin merhemetiňe görä, maňa nazar sal.

¹⁸Sen guluňdan Öz ýüzüňi gizleme,

ejir çekýärin, tizräk jogap bersene!

¹⁹Maňa ýakynlaş hem-de halas et,

duşmanlarymyň elinden meni azat et.

²⁰Sen bilýärsiň men babatda aýdylýan ýaman gepleri,

meniň utanjymy, betnamlygymy.

Sen bilýärsiň ähli duşmanlarymy.

²¹Ryswalyk ýüregimi perişan etdi —

men ruhdan düşdüm.

Tessellä garaşdym, emma bolmady;

göwünlik berjekleri agtardym, emma tapmadym.

²²Olar nahar ýerine maňa öt berdi,

suwsanymda sirke içirdi.

²³Olara öz saçagy, goý, duzak bolsun,

myhmanlary üçin bir gapan bolsun.

²⁴Goý, gözleri garaňkyrasyn, görüp bilmesin,

olar elmydama, goý, sandyrasyn.

²⁵Olaryň üstüne Öz gazabyňy dök,

gaharyňyň ody olaryň üstüne insin.

²⁶Goý, olaryň öýleri çolaryp galsyn,

çadyrlarynda hiç kim mesgen tutmasyn.

²⁷Çünki olar Seniň uranlaryňy yzarlaýarlar,

ýaralan adamlaryňyň agyrysy barada gürrüň edýärler.

²⁸Sen olaryň jezasyna jeza goş,

olar Sen tarapdan, goý, aklanmasyn.

²⁹Ýaşaýyş kitabyndan olaryň ady bozulsyn,

olar dogrular bilen bile, goý, ýazylmasyn.

³⁰Emma men bir mätäç, ejir çekýärin,

eý, Hudaý, halas et we gora meni.

³¹Men nagmada Hudaýyň adyny öwjek,

Ony şükürler bilen arşa çykarjak.

³²Bu has köp ýarar Rebbiň göwnüne

şahly, toýnakly öküzden ýa-da bugadan.

³³Pes göwünliler muny görüp begensin,

eý, Hudaýy agtarýanlar, ýüregiňiz galkynsyn.

³⁴Çünki Reb mätäçleri eşidýär,

Öz ýesir halkyny gözden salmaýar.

³⁵Goý, Ony şöhratlandyrsyn asman bilen ýer,

deňizler we olardaky ähli jandarlar.

³⁶Çünki Hudaý halas eder Siony,

dikelder Ýahudanyň şäherlerini,

olar ornaşyp, şol ýere eýelik ederler.

³⁷Bendeleriniň nesilleri ol ýeri miras alarlar,

Onuň adyny söýýänler şol ýerde mesgen tutarlar.

69-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury. Ýatlanma dilegi.

²Eý, Hudaý, meni halas etmegi niýetiňe sal;

ýa Reb, tiz ýetiş meniň dadyma.

³Janyma kast edýänleriň hemmesi,

goý, utanja galsyn, ýüzi gyzarsyn;

başyma gelen külpetlere şat bolýanlar,

yzyna öwrülip, masgara bolsun.

⁴Maňa «haý, haý!» diýýänler,

utançlaryndan ýaňa, goý, dowla düşsün.

⁵Seni agtarýanlaryň bary

Sende begenip, şadyýan bolsun;

«Hudaý beýikdir!» diýip,

halas edişiňi söýýänler dyngysyz aýtsyn.

⁶Men bolsa garyp we mätäç,

ýöne, eý Hudaý, maňa gamhorlyk etgin;

Sensiň kömegim hem Halasgärim,

eglenme, ýa meniň Rebbim!

70-nji mezmur

¹Ýa Reb, men Seni pena edinýärin,

meni hiç haçan utanja goýma.

²dogrulygyň bilen meni halas et, azat et,

maňa gulak goý, tiz ýetiş meniň dadyma.

³Elmydama meni gizläp biläýjek,

mesgen tutunjak mäkäm gaýam bol.

Halas bolmagymy Sen emr etdiň,

çünki gaýam, berkitmäm Sensiň.

⁴Eý, Hudaýym, meni halas et erbediň elinden,

adalatsyz bilen zalymyň penjelerinden.

⁵Çünki, eý, Hökmürowan Reb, umydym Sensiň,

ýaşlygymdan bil baglanym Sensiň.

⁶Dünýä inenimden Saňa daýandym,

Sen ejemiň göwresinden meni dünýä inderdiň;

men Saňa dyngysyz alkyş aýdýaryn.

⁷Men köplere täsinlik bolup göründim,

emma Sen mäkäm penamsyň.

⁸Saňa bolan alkyş düşmez dilimden,

uzakly gün agzym doly şan-şöhratyňdan.

⁹Garrylyk çagymda meni taşlama,

kuwwatdan düşenimde meni terk etme.

¹⁰Duşmanlarym men barada gürrüň edişýär,

janymy aňtap, özara dil birikdirýär.

¹¹Olar diýýär: «Hudaý ony taşlady,

kowalap, tutuň siz ony.

Ony halas etjek ýok indi».

¹²Eý, Hudaý, menden daşlaşma,

eý, Hudaýym, tiz ýetiş meniň dadyma.

¹³Meniň ýagylarym utansyn, ýok bolup gitsin,

maňa ýamanlygy niýet edýänler

utanç bilen betnamlyga bürelsin.

¹⁴Men bolsa hemişe umyt baglaryn,

Saňa alkyş üstüne alkyş aýdaryn.

¹⁵Dilim uzakly gün sözlär dogrulygyňy

hem-de halas etmek üçin edýänleriňi;

olaryň sany akyl ýetirerden kän.

¹⁶Men Hökmürowan Rebbiň gudratly güýji bilen gelerin,

Seniň, diňe Seniň dogrulygyňy yglan ederin.

¹⁷Eý, Hudaý, ýaşlygymdan maňa terbiýe berdiň,

men heniz-de gudratlaryňy beýan edýärin.

¹⁸Jar edýänçäm geljek nesle güýç-kuwwatyňy,

indi doguljaklaryň ählisine Seniň güýjüňi,

garrasam-da, başym çalarsa-da meni taşlama.

¹⁹Eý, Hudaý, Seniň dogrulygyň göklere ýetýär,

Sen berjaý etdiň ägirt işleri.

Eý, Hudaý, barmy Sen ýaly?

²⁰Köp görgä, ýaman muşakgatlara meni uçratdyň,

ýöne gaýtadan meni ýaşaýşa gowuşdyrarsyň,

ýeriň teýinden meni ýene çykararsyň Sen.

²¹Beýgeldersiň meniň at-abraýymy,

kalbyma berersiň Sen rahatlygy.

²²Eý, Hudaýym, men arfada wepalylygyňy öwerin.

Eý, Ysraýyl Mukaddesi, lirada Saňa alkyş aýdaryn.

²³Men Saňa nagma aýdanymda,

dilim, halas bolan janym şatlyk bilen gygyrar.

²⁴Dilim uzakly gün dogrulygyňy aýdar,

çünki maňa ýamanlygy niýet edenler

masgara bolup, utanja galdy.

71-nji mezmur

Süleýmanyň mezmury.

¹Eý, Hudaý, patyşa paý ber adalatyňdan,

şa ogluna — Öz dogrulygyňdan.

²Goý, ol dogrulyk bilen halkyňa kazylyk etsin,

garyplaryňa adalatly höküm çykarsyn.

³Goý, daglar halka abadanlyk habaryny getirsin,

depeler adalaty, goý, yglan etsin.

⁴Şa halkyň garyplarynyň hakyny, goý, alyp bersin,

mätäçleriň ogullaryny halas eýlesin,

zalymlary, goý, weýran etsin!

⁵Tä Gün hem Aý şöhle saçýarka,

nesillerboýy, goý, ol ýaşasyn^[11].

⁶Insin orlan ýaýla bir ýagmyr kimin,

ýeri suwarýan çabgalar kimin.

⁷Onuň günlerinde adalatlyk güllesin.

Aý ýitip gidýänçä abadançylyk bolsun.

⁸Deňizden-deňze,

Ýewfrat derýasyndan ýeriň uçlaryna çenli,

goý, ol öz hökümini ýöretsin.

⁹Çölde ýaşaýanlar oňa baş egsin,

duşmanlary, goý, toprak ýalasyn.

¹⁰Tarşyş şalary we deňiz ýakasyndakylar

oňa paç-hyraç tölesin,

Şeba we Seba şalary sowgat getirsin.

¹¹Oňa ähli şalar, goý, tagzym etsin,

oňa ähli milletler, goý, hyzmat etsin.

¹²Çünki ol halas edýär mätäji özüne perýat edende,

garyby-da, kömekçisi bolmadyk ynsanlary-da.

¹³Onuň ejizlere, mätäçlere rehimi inýär,

ol mätäçleriň janyny aman galdyrýar.

¹⁴Goraýar sütemden, zorlukdan olaryň janlaryny,

nazarynda gymmatly olaryň gany.

¹⁵Patyşa, goý, uzak ýaşasyn!

Şeba altynyndan oňa berilsin,

onuň üçin elmydama doga okalsyn,

uzakly gün oňa alkyş aýdylsyn.

¹⁶Ýurtda galla bolelin bolsun,

daglaryň depelerinde, goý, tolkun atsyn,

onuň hasyly Liwandaky deý köp bolsun;

şäher halky ýaýla oty kimin, goý, pajarlasyn.

¹⁷Onuň ady baky ýaşasyn,

Gün astynda onuň ady güllesin,

ähli halklar onda ýalkansyn,

ähli milletler oňa, goý, bagtly diýsin.

¹⁸Ysraýyl Hudaýyna, Rebbe alkyşlar bolsun!

Gudratlary diňe Ol edýär.

¹⁹Onuň şöhratly adyna baky alkyşlar bolsun!

Onuň şöhraty tutuş ýeriň ýüzüne dolsun.

Omyn! Omyn!

²⁰Ýyşaý ogly Dawudyň doga-dilegleri tamamlandy.

72

ÜÇÜNJI KITAP

(72 — 88-nji mezmurlar)

Asafyň mezmury.

72-nji mezmur

¹Dogrudan-da, Hudaý Ysraýyla

ýüregi päk bolanlara ýagşydyr.

²Ýöne tas büdräpdi meniň aýaklarym,

tas taýypdy meniň gadamlarym.

³Çünki tekepbirlere göriplik etdim:

olar erbetlik edýän-de bolsa,

abadan durmuşlarynyň bardygyny gördüm.

⁴Çünki olar jebir çekmeýäne meňzeýär,

olaryň sagdyn, semiz bedenleri bar.

⁵Olar beýlekiler ýaly azap çekmeýär,

beýlekiler ýaly kynçylyga

duçar bolmaýar.

⁶Şoňa görä tekepbirlikleri

boýunlaryny monjuk kimin bezeýär,

zulum olary eginbaş kimin büreýär.

⁷Ýagdan ýaňa gabarýar olaryň gözi,

göwün hyýallaryndan dolup-daşýar ýüregi.

⁸Olar ýaňsylaýar, betpäl gürleýär,

gopbamsyrap, zulum bilen gorkuzýar.

⁹Olaryň agyzlary göklere hüjüm eýleýär,

dilleri bolsa ýerde boş zatlary ýaňraýar.

¹⁰Şonuň üçin Hudaý halky şolara tarap öwrülýär,

olaryň gepine gulak gabardýar.

¹¹Tekepbirler diýýär: «Hudaý biläýermikä?

Beýik Hudaý mundan habarlymyka?»

¹²Ine, tekepbirler şeýle gürleýär;

olar elmydama gaýgysyz-gamsyz,

öz baýlygyny artdyrýandyrlar.

¹³Men biderek ýere kalbymy päk saklapdyryn,

günä etmekden saklanypdyryn.

¹⁴Çünki uzakly gün kynçylyga sezewar boldum,

her säherde men ejir çekdim.

¹⁵«Men hem şolar ýaly gürlejek»

diýen bolsadym,

onda Hudaýyň halkynyň öňünde

dönük bolardym.

^16-17Muňa akyl ýetirjek bolup pikire batdym,

emma tä Hudaýyň mukaddes öýüne girýänçäm,

bu maňa juda kyn bolup göründi.

Şondan soň erbetleriň soňuna düşünip galdym.

¹⁸Dogrudan-da, Sen sürçek ýerlerde goýduň olary,

harabalyga düşer ýaly etdiň olary.

¹⁹Olar bir salymda wes-weýran boldy,

wehimden ýaňa ýok bolup gitdi!

²⁰Eý, Taňry Sen peýda bolan wagtyňda,

düýş görüp oýanylan pursatdaky deý,

puja çykararsyň hyýallaryny.

²¹Kalbym hasratdan ýaňa dolup-daşanda,

ýüregim sanjym-sanjym bolanda,

²²nadan bolup, düşünmändirin,

haýwan kimin bolupdyryn Seniň öňüňde.

²³Ýöne şonda-da mydama Seniň bilendirin,

Sen tutýarsyň meni golumdan.

²⁴Nesihatlaryň bilen maňa ýol görkezýärsiň,

soňunda meni hormat bilen kabul edersiň.

²⁵Meniň göklerde Senden başga kimim bar?

Seniň bilen ýerde-gökde ýok mätäçligim.

²⁶Tenim, ýüregim ysgyndan düşýär,

ýöne Hudaý ýürek kuwwatym, baky nesibäm.

²⁷Dogrudan-da, Senden uzaklaşýanlar ýok bolup gider,

Özüňe biwepalyk edenleri Sen ýok edersiň.

²⁸Meniň üçin bolsa Hudaýa ýakynlaşmak ýagşydyr.

Men Hökmürowan Rebbi özüme pena edindim;

men Onuň ähli eden işlerini yglan ederin.

73-nji mezmur

Asafyň maskili.

¹Eý, Hudaý, näme üçin bizi hemişelik taşladyň?

Näme üçin öriňdäki goýunlara lowlaýar Seniň gazabyň?

²Ýatla Sen gadymdan Özüň üçin saýlan halkyňy —

Özüňe taýpa edinmek üçin azat edenleriňi,

ýatla Sen mesgen tutunan Sion^[12] dagyňy.

³Müdimi harabalyklara howluk-da, sal Sen nazary —

duşman weýran etdi mukaddes öýüňdäki ähli zatlary.

⁴Ybadat öýünde duşmanlaryň arlap gygyrdy,

olar nyşanlaryny şol ýerde dikdi.

⁵Olar göýä gür agaçlyga

paltalary aýlap salýan kişiniň keşbindediler.

⁶Indi bolsa ähli haşamlaryny bir pursadyň içinde

palta, çekiç bilen parçaladylar.

⁷Mukaddes öýüňi oda ýakdylar,

Seniň mesgeniňi haramladylar,

ony ýer bilen ýegsan etdiler.

⁸Öz-özlerine şeýle diýdiler:

«Olaryň baryny tabyn edeliň».

Hudaýyň ýurdundaky ähli ybadat öýlerini oda berdiler.

⁹Biz görmeýäris gudratly alamatlary,

indi hiç bir pygamber hem ýok;

haçana çenli şeýle boljagyny bilýän

aramyzda ýok.

¹⁰Eý, Hudaý, duşman haçana çenli ýaňsylamaly?

Duşman Seniň adyňa ebedilik dil ýetirsinmi?

¹¹Näme üçin goluňy yza çekýärsiň?

Eliňi goltugyňdan çykaryp, ýok et olary!

¹²Eý, Hudaý, ezelden bäri Sen Patyşamsyň,

ýer ýüzünde halas ediş işlerini berjaý edýärsiň.

¹³Gudratyň bilen Sen deňzi böldüň,

deňiz aždarhalarynyň başlaryny suwlarda döwdüň.

¹⁴Liwýatanyň^[13] başlaryny kül-owram edip,

ony çöl wagşylaryna şam edip berdiň.

¹⁵Gözbaşlar ýardyryp, bulaklary akdyrdyň,

haýbatly derýalary gus-gury etdiň.

¹⁶Gündiz Seniňki, gije Seniňki,

Sen gögüň yşyklaryny, Güni berkarar etdiň.

¹⁷Ýeriň ähli çäklerini Sen çekdiň,

Sen tomsy, gyşy ýaratdyň.

¹⁸Ýa Reb, ýatla duşmanyň ýaňsylaýşyny,

akmak halkyň Seniň adyňy har edişini.

¹⁹Wagşy haýwanlara berme Öz gumryň janyny,

ebedilik unutma pukaralaryň ýaşaýşyny.

²⁰Öz ähtiňi ýatla,

çünki ýurduň ähli buky ýerleri

zulum öýlerinden ýaňa dos-doly.

²¹Ezilenler ryswa bolmasyn,

pukaralar, mätäçler adyňy şöhratlandyrsyn.

²²Eý, Hudaý, galk-da, dawaň üçin dawalaş,

akmagyň günuzyn Seni ýaňsylaýşyny ýatla.

²³Öz duşmanlaryňyň seslerini unutma;

Saňa garşy baş galdyrýanlaryň gohy dyngysyz artýar.

74-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Heläk etme» äheňinde aýdylýan. Asafyň mezmury. Nagma.

²Eý, Hudaý, Saňa şükür edýäris,

Sen Öz barlygyňy aýan edýäň, şükür edýäris,

Biz Seniň gudratlaryň hakda aýdýarys^[14].

³Diýýärsiň: «Öz bellän wagtym gelende,

ýüz görmezlik bilen höküm çykararyn Men.

⁴Ýer we onuň ilaty titrän wagtynda,

Mendirin onuň direglerini berkiden»

Sela

⁵Öwünjeňlere: «Öwünmäň» diýýän,

erbetlere: «Güýjüňize daýanmaň» diýýän.

⁶Siz öz kuwwatyňyza magtanmaň,

ýeňsäňizi dim-dik tutup gürlemäň.

⁷Çünki ýeňiş ne gündogardan,

ne günbatardan, ne-de çöldendir.

⁸Kazylyk edýän diňe Hudaýdyr,

birini peseldip, birini beýgeldýän Oldur.

⁹Çünki käse Rebbiň elinde,

ol güýçli garylyp, köpükleýän şerapdan doly.

Reb gazaby we şeraby käseden guýar:

ýer ýüzüniň ähli erbetleri,

ony löderesine çenli içerler.

¹⁰Men bolsa elmydama beýan ederin,

Ýakubyň Hudaýyna nagma aýdaryn.

¹¹Ol erbetleriň ähli kuwwatyny syndyrar,

dogrularyň kuwwatyny bolsa Ol belende galdyrar.

75-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz gurallary üçin. Asafyň mezmury. Nagma.

²Hudaý Ýahudada meşhurdyr,

Onuň ady Ysraýylda beýikdir.

³Onuň çadyry Salimdedir^[15],

Onuň mekany Siondadyr.

⁴Ol şol ýerde döwdi

otly peýkamlary hem-de galkany,

gylyjy hem-de söweş ýaraglaryny.

Sela

⁵Sen nur deý şöhle saçýarsyň,

awlaglara baý bolan daglardan dabaralysyň.

⁶Arslan ýürekliler oljasyny aldyrdylar,

olar baky uka gitdiler.

Iň güýçlüleriň hiç biriniň-de

elini galdyrmaga gurby çatmady.

⁷Eý, Ýakubyň Hudaýy, Seniň käýinjiňden

atlar, söweş arabalary doňup galdylar.

⁸Sen wehimlisiň!

Gazaba müneňde kim durup biler?

^9-10Sen göklerden yglan etdiň karary;

ýer ýüzüniň ähli pukarasyny halas etmäge,

Sen kazylyk etmek üçin aýaga galdyň,

şonda ýer ýüzi eýmenip, ümsümlik boldy.

Sela

¹¹Saňa öwgi gazandyrar hatda ynsan gazaby,

gazabyňdan gutulanlar-da Saňa öwgi aýdarlar.

¹²Beýik Hudaýyňyza sadaka aýdyň,

olary beriň,

töweregindäkileriň bary wehimli Hudaýa

sowgat getirsin.

¹³Şazadalaryň ruhuny syndyrýan Oldur,

ýer ýüzüniň şalaryna wehimli Oldur.

76-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Ýedutunyň mukamyna laýyklykda. Asafyň mezmury.

²Men Hudaýa perýat edýärin,

meni eşideri ýaly perýat edýärin.

³Muşakgatly günümde Taňryny agtarýaryn,

gollarymy gijesine dynuwsyz göge gerýärin,

meniň janym tesellini kabul etmeýär.

⁴Hudaýy ýatlap, ahy-nala çekýärin,

Ol hakda oýa batýaryn, ruhum ysgyndan düşýär.

Sela

⁵Sen meniň gözlerimi ukudan goýduň,

ynjalykdan gaçyp, gürläp bilmeýärin.

⁶Gadymy günler, köne döwür barada

oýa batýaryn.

⁷Ýatlaýaryn,

gijesine öz ýüregim bilen söhbet edýärin

oýlanýaryn, ruhum içgin-içgin çintgeýär:

⁸Eýsem Taňry ebedilik ret edäýdimi?

Indi menden asla razy bolmazmy?

⁹Eýsem söýgüsi ebedilik kesiläýdimi?

Beren sözlerini hiç haçan berjaý etmezmi?

¹⁰Hudaý merhemet etmegi unudaýdymy?

Gaharynda rehim-şepagatyny bes edäýdimi?

Sela

¹¹Diýdim: «Beýik Hudaý indi tarapymyzy tutmaýar —

bu meni lapykeç edýär».

¹²Men Rebbiň edenlerini ýada salaryn,

Seniň gadymy gudratlaryňy ýatlap geçerin.

¹³Ähli işleriň barada pikir ederin,

Seniň beýik işleriň barada oýa bataryn.

¹⁴Seniň ýoluň mukaddesdir, eý, Hudaý,

Hudaýymyz ýaly beýik haýsy hudaý bar?

¹⁵Sen gudratlary edýän Hudaýsyň,

Sen halklar arasynda güýjüňi aýan edensiň.

¹⁶Sen kuwwatly goluň bilen Öz halkyňy:

Ýakubyň, Ýusubyň nesillerini azat eýlediň.

Sela

¹⁷Eý, Hudaý, suwlar Seni gördüler,

Seni görenlerinde heder etdiler,

düýpsüz çuňluklar galpyldadylar.

¹⁸Bulutlar ýagmyr dökdüler,

gökler gübürdediler,

peýkamlaryň çar tarapa uçdular.

¹⁹Harasat içinde gürrüldiňiň sesi ýaňlandy,

ýyldyrymlaryň dünýäni ýagtylandyrdy,

ýer titräp, lerzana geldi.

²⁰Seniň ýoluň deňiz içredi,

Seniň ýodaň haýbatly suwlar içredi,

emma aýak yzlaryň görünmeýärdi.

²¹Sen halkyňa Musany, Haruny çopan bellediň,

olara goýun sürüsine dek Sen ýol görkezdiň.

77-nji mezmur

Asafyň maskili.

¹Eý, halkym, taglymatyma dykgat ber,

meniň sözlerime gulak goý.

²Men size tymsal aýdyp bereýin,

gadymyýetiň syrlaryny beýan edeýin.

³Eşiden we bilen zatlarymyzy,

atalarymyzyň bize aýdanlaryny.

⁴Olary zürýatlaryndan gizlemeris biz;

Rebbiň şanly işlerini, güýç-kuwwatyny,

Onuň görkezen gudratlaryny,

geljek nesle yglan ederis.

^5-8Geljek nesliň,

indi doguljaklaryň bileri ýaly,

olaryň hem öz nobatynda

çagalaryna aýdary ýaly,

umytlaryny Hudaýa baglary ýaly,

Hudaýyň edenlerini unutman,

Onuň parzlaryny saklary ýaly,

ýürekleri Hudaýa wepa bermedik,

ruhy Oňa sadyk bolmadyk atalary deý

dikdüşdi, pitneçi bolmazy ýaly,

Ol Ýakubyň nesline —

Ysraýyl halkyna kanuny berdi.

Perzentlerine ony öwretmekligi

ata-babalarymyza Ol emr etdi.

⁹Ok-ýaý bilen ýaraglanan Efraýym nesli,

söweş gününde ökje göterdi.

¹⁰Olar Hudaýyň ähtini saklamadylar,

Onuň kanunyna görä ýöremekden

ýüz döndürdiler.

¹¹Unutdylar Onuň işlerini,

olara görkezen gudratlaryny.

¹²Ol Müsür ýurdunda, Zogan düzünde,

atalarynyň öňünde gudratly işleri etdi.

¹³Ol deňzi böldi, olary ondan geçirdi,

suwlary bir üýşmek kimin duruzdy.

¹⁴Gündizine ýol görkezdi Ol bulut bilen,

bütin gije — oduň ýagtysy bilen.

¹⁵Ol çölde gaýany ýardy,

çuňluklardan deý

olary bolelin suwdan gandyrdy.

¹⁶Ol gaýadan suwlar çogdurdy,

suwlary derýalar kimin akdyrdy.

¹⁷Ýöne şonda-da Oňa garşy günä etmegi,

çölde Beýik Hudaý garşy baş götermegi,

dowam etdiler.

¹⁸Ýüreklerinde Hudaýy synaga salyp,

öz küýsän iýmitlerini talap etdiler.

¹⁹Hudaýa garşy sözläp, şeýle diýdiler:

«Hudaý çölde saçak ýazyp bilermi?

²⁰Hawa, Ol gaýany ýaryp, suwlar çogdurdy,

akarlary dolup-daşdyrdy,

emma Öz halkyna çörek berip bilermi?

Ony et bilen üpjün edip bilermi?»

²¹Reb muny eşidende dergazap boldy,

Ýakup halkyna garşy ýalyn tutaşdy,

Ysraýyl halkyna gazaby ör boýuna galdy.

²²Sebäbi olar Hudaýa iman etmedi,

Onuň halas ediş güýjüne bil baglamady.

²³Muňa garamazdan, Ol asmana buýurdy,

gökleriň gapylaryny açyp goýberdi.

²⁴Olar iýer ýaly üstlerine manna ýagdyrdy,

olara gökleriň gallasyny iberdi.

²⁵Adam ogullary perişdeleriň çöregini iýdi,

Ol olara bolelin iýmit iberdi.

²⁶Göklerde gündogar ýelini Ol öwüsdirdi,

kuwwaty bilen günorta ýelini Ol gönükdirdi.

²⁷Et ýagdyrdy üstlerine bir tozan kimin,

ganatly guşlary — deňiz çägesi kimin.

²⁸Bulary gaçyrdy çadyrlarynyň aralaryna,

mesgenleriniň daş-töweregine.

²⁹Olar gerk-gäbe iýip doýdular,

sebäbi Ol olaryň küýsän zadyny berdi.

³⁰Emma heniz isleglerinden el götermänkä,

iýmitleri heniz agyzlaryndaka,

³¹Hudaýyň gazaby olaryň üstünden indi.

Ol olaryň iň daýawlaryny öldürdi,

Ysraýylyň nowjuwanlaryny ýere gaplady.

³²Emma şonda-da günälerini dowam etdiler,

Onuň gudratlaryna ynanmadylar.

³³Şoňa görä, olaryň günlerini puja çykardy,

ýyllaryny howp-hatara gaplady.

³⁴Olary öldüren mahaly Ony agtarýardylar,

toba edip, erjellik bilen Ony gözleýärdiler.

³⁵Olar Hudaýyň özleriniň gaýasydygyny

Beýik Hudaýyň özleriniň Penakäridigini

ýatlaýardylar.

³⁶Olar agyzlary bilen Oňa ýaranýardylar,

emma dilleri bilen ýalan sözleýärdiler.

³⁷Ýürekleri bolsa Oňa sadyk däldiler,

olar Onuň ähtine biwepadylar.

³⁸Ýöne rehim-şepagat edip,

olaryň günäsini Ol bagyşlady,

olary heläk etmedi,

gaharyny köp gezek olardan sowdy,

bütin gazabyny oýandyrmady.

³⁹Onuň ýadyndady olaryň bir ynsandygy,

geçip gidýän we dolanmaýan bir şemaldygy.

⁴⁰Näçe gezek çölde Oňa garşy baş galdyrdylar,

sährada Ony gamlandyrdylar!

⁴¹Hudaýy öwran-öwran synap gördüler,

Ysraýylyň Mukaddesini öjükdirdiler.

⁴²Ýatlamadylar Onuň güýjüni,

olary duşmandan azat eden gününi.

⁴³Müsürde görkezen alamatlaryny,

Zogan düzündäki gudratlaryny:

⁴⁴olar derýalaryndan içmesin diýip,

Ol akarlaryny gana öwürdi.

⁴⁵Olary ýalmap-ýuwutsyn diýip,

üstlerine siňek sürüsini iberdi.

Olary başagaý etsinler diýip,

gurbagalar iberdi.

⁴⁶Gemriji çekirtgä berdi hasyllaryny,

ýumurtgadan çykan çekirtgä — zähmet rähnetlerini.

⁴⁷Doly bilen weýran etdi üzümlerini,

çabga bilen — injir agaçlaryny.

⁴⁸Dola berdi mal-garalaryny,

ýyldyrymlara — sürülerini.

⁴⁹Olaryň üstlerine iberdi,

Öz gaharynyň howruny,

gazaby, dergazaby hem-de belany —

gyrýan perişdeleriň bir toparyny.

⁵⁰Ol ýol berdi Öz gazabyna:

ölümden goramady olaň janyny,

mergä berdi ömürlerini.

⁵¹Müsürde heläkledi ähli nowbaharlary —

Hamyň çadyrlaryndaky ilkinji zürýatlary.

⁵²Öz halkyny bolsa goýunlar kimin ýola rowana etdi,

çölde olary bir süri kimin Ol ugrukdyrdy.

⁵³Olary howp-hatardan gorap äkitdi,

eýmenmediler,

duşmanlaryny bolsa deňiz ýuwutdy.

⁵⁴Getirdi olary Öz mukaddes ýurduna —

eliniň ýeňip alan dagyna.

⁵⁵Milletleri olaryň öňünden kowdy,

çadyrlarynda Ysraýyl tirelerini ornatdy,

mülklerini paýlap, olara miras hökmünde berdi.

⁵⁶Olar bolsa heniz-de Beýik Hudaýy synaýardylar,

Oňa garşy baş galdyrýardylar,

parzlaryny berjaý etmeýärdiler.

⁵⁷Dänip, atalary dek biwepadylar,

ähtibarsyz keman kimin ynamsyzdylar.

⁵⁸Ony öjükdirýärdiler seždegähleri bilen,

gabanjaňlygyny oýarýardylar butlary bilen.

⁵⁹Hudaý eşidip, gazaba mündi,

Ysraýyly büs-bütinleý ret etdi.

⁶⁰Ynsanlar arasyndaky mesgeni bolan

Şilodaky çadyryny terk etdi,

⁶¹Ýesirlige berdi Äht sandygyny,

duşmanlaryň eline — Öz şöhratyny.

⁶²Öz halkyny gylyja berdi,

Öz saýlan halkyna dergazap boldy.

⁶³Ýigitlerini ot ýalmap ýuwutdy,

gyzlaryna toý aýdymlary aýdylman galdy.

⁶⁴Ruhanylary gylyçdan öldi,

olaryň dul hatynlary ýas tutup bilmedi.

⁶⁵Şonda Taňry galkdy ukudan oýanan kimin,

şerapdan aýňalmadyk bir erkek kimin.

⁶⁶Ol duşmanlaryna ökje götertdi,

olary baky ryswalyga sezewar etdi.

⁶⁷Ol Ýusubyň çadyryny ret etdi,

Efraýymyň tiresini saýlamady-da,

⁶⁸saýlap aldy Ýahuda tiresini —

Özüniň söýen Sion dagyny.

⁶⁹Mukaddes öýüni Ol bina etdi,

belent gökler deý,

ebedilik berkarar eden dünýäsi kimin.

⁷⁰Öz bendesi Dawudy saýlap,

ony goýun agylyndan Ol aldy.

⁷¹Ony saýlap-seçen milleti Ysraýyla —

Öz halky bolan Ýakup nesline çopançylyk etmeklik üçin,

guzuly goýunlaryň yzyndan Ol alyp galdy.

⁷²Dawut päk ýürek bilen olary bakdy,

olary ökde elleri bilen ol ugrukdyrdy.

78-nji mezmur

Asafyň mezmury.

¹Eý, Hudaý, keseki milletler

Seniň saýlan topragyňa aralaşdylar,

mukaddes ybadathanaňy haramladylar,

Iýerusalimi weýran etdiler.

²Seniň bendeleriň jesetlerini berdiler gök guşlaryna,

Seniň sadyklaryň etini — ýeriň wagşy haýwanlaryna.

³Iýerusalimiň daş-töweregine

suw kimin olaryň ganlaryny dökdüler,

olary jaýlan bolmady.

⁴Goňşularymyza bolduk biz gülki,

töweregimizdäkilere — ryswa, oýnatgy.

⁵Ýa Reb, haçana çenli gaharlanjak?

Bize müdimilik gaharlanjakmy?

Gabanjaňlygyň ot deý lowlap ýanjakmy?

⁶Sen Öz gazabyňy dök

Seni tanamaýan milletleriň üstüne,

adyňy çagyrmaýan şalyklaryň üstüne.

⁷Çünki olar ýuwutdylar Ýakup halkyny,

wes-weýran etdiler onuň ýurduny.

⁸Atalarymyzyň günälerini bize ýükleme,

bizi garşylamaga howluksyn Seniň rehimiň,

çünki juda tapdan düşendiris biz.

⁹Eý, Hudaý, Halasgärimiz!

Öz şanly adyňyň hatyrasyna,

Sen ýardam eýle,

Öz adyňyň hatyrasyna,

bizi halas et, günäden sapla.

¹⁰«Olaryň Hudaýy nirede?» diýip,

goý, milletler aýtmasyn.

Seniň bendeleriň dökülen ganlarynyň alynýanlygy

göz alnymyzda, goý, milletler bilsin.

¹¹Huzuryňa tussaglaryň nalasy ýetsin;

ölüme höküm edilenleri

gora Sen Öz beýik güýjüňe görä.

¹²Ýa Taňry, goňşularymyzyň

Seni ýaňsylan ýaňsylaryny

ýedi esse edip olaryň başyndan inder.

¹³Onsoň biz — Seniň halkyň, öriň sürüsi,

şükür ederis Saňa ebedi,

şöhratyňy beýan ederis nesillerboýy.

79-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. «Äht liliýasy» äheňinde aýdylýan. Asafyň mezmury.

²Eý, Ysraýyl Çopany,

Eý, Ýusuba sürä deý ýol Görkezýän, gulak goý!

Eý, keruplaryň üstünde Oturan, nur saç!

³Efraýymyň, Benýaminiň, Manaşaň öňünde;

güýjüňi oýar, gel-de halas et.

⁴Eý, Hudaý, Sen bizi dikelt,

ýüzüň nur saçsyn, halas bolaly.

⁵Ýa Hökmürowan Hudaýymyz Reb!

Öz halkyň doga-dileglerine

Sen haçana dek boljak gaharly?

⁶Sen olara gözýaşly çörek iýdirdiň,

gözýaşlaryny suw kimin içirdiň.

⁷Goňşy halklar biz babatda jedel edýärler,

duşmanlarymyz üstümizden gülýärler.

⁸Bizi dikelt, eý, Hökmürowan Hudaý!

Ýüzüň nur saçsyn, halas bolaly.

⁹Üzüm nahalyny Sen Müsürden getirdiň,

milletleri kowup, ony oturtdyň.

¹⁰Sen onuň üçin taýýarladyň topragy,

ol kök urup, doldurdy ýurdy.

¹¹Daglar bürendi onuň saýasyna,

äpet kedr daragty — şahalaryna.

¹²Ol deňze çenli uzatdy şahalaryny,

derýa çenli — öz pudaklaryny.

¹³Emma her ötegçiniň

onuň miwesini ýolup bileri ýaly,

Sen onuň haýatlaryny

näme üçin weýran eýlediň?

¹⁴Tokaý ýekegapany ony dagadýar,

meýdan jandarlary ony gemirýär.

¹⁵Dolan, eý, Hökmürowan Hudaý!

Göklerden sal Sen nazary,

gör bu üzüm bagyny —

¹⁶eliň oturdan bu nahalyny,

Özüň üçin kuwwatlandyran ynsan ogluňy.

¹⁷Olar ony otda ýakdylar,

ony çapdylar.

Goý, olar Seniň gazaply bakyşyňdan

ýitip gitsinler.

¹⁸Emma kömek et sagyňdaky ynsana

Sen ony Özüň üçin getirensiň kemala

¹⁹Şonda ýüz öwürmeris Senden hiç haçan;

bize ýaşaýyş ber, çagyrarys Seniň adyňy.

²⁰Bizi dikelt, ýa Hökmürowan Hudaýymyz Reb!

Ýüzüň nur saçsyn, halas bolaly.

80-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Gititde. Asafyň mezmury.

²Kuwwatymyz bolan Hudaýa nagmalar aýdyň,

Ýakubyň Hudaýyna joşup heşelle kakyň.

³Mukama başlaň:

deprek, hoş owazly lirany, arfany çalyň.

⁴Täze Aý, dolan Aý wagtynda,

baýram günümizde surnaýlar çalyň.

⁵Çünki bu — Ysraýylyň parzlary,

Ýakup Hudaýynyň beren adalatly hökümleri.

⁶Ýusup nesli Müsürden çykyp gaýdanda,

Hudaý muny oňa düzgün hökmünde berdi.

Men bir nätanyş diliň owazyny eşitdim:

⁷«Men gerşiňi dyndyrdym ýükden,

seniň elleriň halas boldy sebetden.

⁸Muşakgat içinde çagyrdyň, seni halas eýledim,

gök gürrüldisinden Men jogap berdim.

Meribanyň boýunda seni synadym.

Sela

⁹Diňle, eý, halkym, habardar edeýin seni:

eý, Ysraýyl, wah, diňlän bolsadyň Meni!

¹⁰Ýat hudaý araňyzda bolmasyn,

keseki hudaýa sežde etmegin.

¹¹Men — Reb, seniň Hudaýyň,

çykardym Men seni Müsür ýurdundan.

Agzyňy giňden aç, ony dolduraýyn.

¹²Emma halkym sesime gulak asmady,

Ysraýyl Maňa tabyn bolmady.

¹³Şonuň üçin niýetlerine görä ýaşasyn diýip,

Men olary kesir ýüreklerine tabşyrdym.

¹⁴Wah, halkym Maňa gulak asan bolsady!

Ysraýyl Meniň ýolumdan ýörän bolsady!

¹⁵Şonda tiz boýun egdirerdim ýagylaryny,

duşmanlaryna gönükdirerdim Men Öz elimi.

¹⁶Rebbi ýigrenýänler oňa ýalym-ýulum ederdi,

kysmatlary ebedi dowam ederdi.

¹⁷Men oňa saýlama bugdaý iýdirerdim,

gaýadan akan bal bilen ony doýrardym».

81-nji mezmur

Asafyň mezmury.

¹Hudaý Öz mejlisinde ornuna geçip,

ylahy barlyklaryň^[16] arasynda kazylyk edýär.

²Hudaý şeýle diýýär:

«Haçana dek adalatsyz kazylyk edip,

siz erbetlere tarapgöýlik etmekçi?

Sela

³Adalatly çözüň garybyň, ýetimiň dawalaryny,

goraň ezileniň, mätäjiň hak-hukugyny.

⁴Halas ediň ejiz bilen mätäji,

erbetleriň golundan azat ediň olary.

⁵Siz bilmeýärsiňiz, düşünmeýärsiňiz,

siz garaňkylykda ýöreýärsiňiz,

ýeriň binýatlary lerzana gelýär».

⁶Men diýýärin: «Siz hudaýlarsyňyz,

Beýik Hudaýyň ogullary — siziň baryňyz.

⁷Emma adam ogly kimin siz ölersiňiz,

şazadalar kimin ýykylarsyňyz».

⁸Galk, eý, Hudaý, kazylyk et ýeriň ýüzüne

çünki Seniňkidir ähli milletler.

82-nji mezmur

Nagma. Asafyň mezmury.

²Eý, Hudaý, dymma,

eý, Hudaý, ümsüm, biperwaý bolma.

³Seret, duşmanlaryň pitne turuzýar,

Seni ýigrenýänler başlaryny galdyrýar.

⁴Seniň halkyňa garşy erbet niýet edinýär,

Seniň goraýanlaryňa garşy dil birikdirýär.

⁵Diýýärler: «Geliň, ýok edeli,

goý, olar millet bolmasyn,

mundan beýläk Ysraýylyň ady,

goý, agzalmasyn».

⁶Olar bir çukura tüýkürip, dil birikdirýär

hem-de Saňa garşy äht baglaşýar:

⁷edomlar we ysmaýyllar,

mowaplar we hagarlar,

⁸Gebal, Ammon hem-de Amalek,

Pilişt hem-de Suruň ilaty,

⁹Aşur-da goşuldy,

olar Lut ogullaryny goldady.

Sela

¹⁰Sen Midýana hem-de Kişon çaýynda

Sisera bilen Ýabyna edenleriňi

olaryň başyndan inder.

¹¹Olar Endorda heläk edildi,

olar topragyň dökünine öwrüldi.

¹²Orep we Zeýep ýaly et serdarlaryny,

Zebah we Salmunna dek — ähli serkerdesini.

¹³Olar: «Geliň, Hudaýyň örülerini

özümize mülk edineli» diýdiler.

¹⁴Eý, Hudaýym, tüweleýdäki tozana,

ýel öňündäki harpyga öwür olary.

¹⁵Oduň tokaýy köýdürşi kimin,

ýalnyň daglary otlaýşy kimin,

¹⁶harasadyň bilen kowala Sen olary,

apy-tupanyň bilen gorkuz olary.

¹⁷Utanja gapla olaň ýüzüni,

ýa Reb, şonda olar agtarar Seniň adyňy.

¹⁸Baky ryswa bolup, goý, dowla düşsün,

utanç içinde ýok bolup gitsin.

¹⁹Goý, olar bilsin: Reb — diňe Sensiň,

tutuş ýeriň Beýik Hudaýysyň!

83-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Gititde. Koranyň nesilleriniň mezmury.

²Eý, Hökmürowan Reb!

Seniň mesgeniň neneňsi eziz!

³Rebbiň howlularyny küýsäp,

meniň janym ysgyndan düşýär;

ýüregim, tenim diri Hudaýa

şatlanyp, nagmalar aýdýar.

⁴Seniň gurbanlyk sypaň ýanynda

hatda serçe hem tapýar özüne bir öý,

garlawaç hem — öz çagalary üçin höwürtge,

eý, Hökmürowan Reb, Patyşam hem-de Hudaýym!

⁵Bagtlydyr Seniň öýüňde mesgen tutanlar,

olar mydama Seni şöhratlandyrarlar.

Sela

⁶Bagtlydyr Senden kuwwat alýanlar,

kalbynda Siona eltýän ýoly arzuwlaýanlar!

⁷Olar Agy-perýat jülgesinden geçende,

ol ýer çeşmeler mekanyna öwrülýär,

güýzki ýagyş ol ýere bereket berýär.

⁸Olaryň kuwwaty barha möwjeýär,

Sionda Hudaýyň huzurynda häzir bolarlar.

⁹Ýa Hökmürowan Hudaýymyz Reb, eşit dogamy,

diňle meni, eý, Ýakubyň Hudaýy!

Sela

¹⁰Eý, Hudaý hoşamaý seret patyşa — galkanymyza,

merhemet et Öz seçip-saýlanyňa.

¹¹Çünki Seniň howlularyňda geçen ýeke gün

başga ýerde geçen müň günden ýagşy.

Erbetleriň çadyrlarynda men ýaşanymdan,

Hudaýymyň öýüniň bosagasynda duranym ýagşy.

¹²Çünki Hudaýymyz Reb — Günümiz we galkanymyz,

Ol merhemet we şöhrat berýär;

Ol dogry ýoldan ýöreýänlerden

hiç bir ýagşylygyny gaýgyrýan däldir.

¹³Eý, Hökmürowan Reb!

Saňa bil baglaýanlar nähili bagtly!

84-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Koranyň nesilleriniň mezmury.

²Ýa Reb, Sen Öz ýurduňa merhemet etdiň,

Ýakup halkynyň abadanlygyny ýene gaýtaryp berdiň.

³Öz halkyňyň etmişlerini geçirdiň,

onuň ähli günälerini Sen bagyşladyň.

Sela

⁴Ähli gazabyňy Sen jylawladyň,

ýowuz gazabyňy Sen köşeşdirdiň.

⁵Eý, bizi halas eýleýän Hudaý,

bagtyýar günlerimizi ýene-de gaýtar,

bize bolan gahar-gazabyňdan el göter.

⁶Sen gaharlanjakmy bize ebedi?

Nesilden-nesle geçirjekmi Öz gaharyňy?

⁷Halkyňyň Sende şatlanyp bileri ýaly,

Sen bizi gaýtadan dikeltjek dälmi?

⁸Ýa Reb, bize sadyk söýgiňi görkez,

Öz halas edişiňi bize peşgeş et.

⁹Diňlärin Beýik Hudaýyň aýtjaklaryny.

Ol halkynyň, sadyklarynyň

gaýtadan akmaklyk etmezi ýaly,

olara wada berýär parahatlygy.

¹⁰Onuň şöhratynyň ýurdumyzda mesgen tutary ýaly,

Ol Özünden gorkýanlary

dogrudan-da, hemişe halas etmäge taýýar!

¹¹Söýgi bilen wepadarlyk birleşer,

dogrulyk parahatlyk bilen biriger.

¹²Wepadarlyk ýerden gögerer,

dogrulyk-da asmandan garar.

¹³Hawa, Reb ýagşy zatlary berer,

topragymyz öz hasylyny eçiler.

¹⁴Dogrulyk Onuň öňünden ýörär,

Onuň gadamlaryna ýoly taýynlar.

85-nji mezmur

Dawudyň dogasy.

¹Ýa Reb, gulak goý, maňa jogap ber,

çünki men garyp we mätäçdirin.

²Janymy gora, men Saňa sadyk,

Özüňe bil baglaýan bendäňi Sen halas eýle;

meniň Hudaýym Sensiň.

³Ýa Taňry, maňa merhemet eýle,

men uzakly gün Saňa perýat edýärin.

⁴Sen şatlandyr Öz bendäňiň kalbyny,

çünki Saňa, eý, Taňry, tabşyrýaryn janymy.

⁵Ýa Taňry, Sen ýagşy we geçirimli,

Seni çagyrýanlaryň baryna eçilýärsiň

sadyk söýgiňi.

⁶Ýa Reb, gulak goý meniň dogama,

dykgat ber perýadymyň dat-bidadyna.

⁷Muşakgatly günümde çagyrýan Seni,

çünki Sen berersiň maňa jogaby.

⁸Ýa Taňry, hudaýlar arasynda Sen kimin ýokdur,

Seniň işleriňe taý geljek ýokdur.

⁹Ýa Taňry, ýaradan milletleriň ählisi gelip,

Seniň gaşyňda sežde ederler,

Seniň adyňa şöhrat aýdarlar.

¹⁰Çünki Sen beýiksiň,

ajaýyp işleri edýän hem Sensiň,

diňe Sensiň — ýeke-täk Hudaý.

¹¹Ýa Reb, hakykatyňda gezerim ýaly,

maňa öwret Sen Öz ýoluňy.

Seniň adyňdan gorkarym ýaly,

Özüňe bagla meniň ýüregimi.

¹²Ýa Taňry, meniň Hudaýym,

tutuş kalbym bilen Saňa şükür edýärin,

Seniň adyňy elmydama taryp ederin.

¹³Çünki maňa bolan sadyk söýgiň beýikdir,

Sen janymy ölüler dünýäsinden halas eýlediň.

¹⁴Eý, Hudaý, tekepbirler garşyma galýar,

zalymlar topary meni öldürjek bolýar,

olar Sen barada hiç oýlanmaýar.

¹⁵Sen bolsa, ýa Taňry, rehimli, merhemetli Hudaýsyň,

Sen giň göwünli, örän wepaly, sadyk söýgä baý.

¹⁶Maňa nazar sal-da, merhemet eýle,

gujur-gaýratyňdan ber Öz bendäňe,

keniziňiň ogluny Sen halas eýle.

¹⁷Öz hoşamaýlygyňdan bir nyşan görkez,

meni ýigrenýänler ony görüp, utanja galsyn.

Sebäbi, ýa Reb, Sen kömek etdiň,

Sen maňa göwünlik berdiň.

86-njy mezmur

Koranyň nesillerine. Mezmur. Nagma.

²Reb şäheriniň binýady mukaddes daglardadyr.

Reb söýýär Ýakup halkynyň ähli mesgenlerini,

aýratyn-da Sionyň derwezelerini.

³Eý, Hudaý şäheri!

Sen hakda şöhratly zatlar aýdylýar.

Sela

⁴Reb şeýle diýýär:

«Özümi tanaýanlaryň ýanynda

Men Rahaby^[17] we Babyly agzaýyn,

Pilişt, Sur, Efiopiýa ýurtlaryny ýatlaýyn;

Diýýärler: „Bu adam Sionda doglan“».

⁵Sion babatda şeýle aýdylar:

«Bu adam hem, ol adam hem şu ýerde doglan».

Beýik Hudaýyň hut Özi ony berkarar eder.

⁶Reb «Bu adam Sionda doglan» diýip,

halklaryň sanawyny ýazanda bellär.

Sela

⁷«Meniň ähli gözbaşlarym Sionda» diýip,

bagşylar we tansçylar biragyzdan aýdarlar.

87-nji mezmur

Nagma. Koranyň nesilleriniň mezmury. Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Kirişli saz guralynda aýdylýan nagma. Ezra neslinden Heýmanyň maskili.

²Ýa Reb, meni halas eýleýän Hudaý,

gije-gündiz gaşyňda dat-perýat etdim.

³Seniň huzuryňa doga-dilegim barsyn,

diňle meniň dat-perýadymy.

⁴Çünki muşakgatlardan doludyr janym,

ölüler dünýäsine golaýlandyr meň ömrüm.

⁵Men gabra inip barýanlardan saýyldym,

bir mejalsyz adam dek boldum.

⁶Men ölüler arasyna taşlanyp,

Seni indi asla ýada salmaýan,

Seniň eliňden uzaga düşüp,

gabyrda ýatan jeset dek boldum.

⁷Sen meni gabryň düýbünde,

tümlükde, çuňlukda goýduň.

⁸Seniň gazabyňyň labyry üstüme indi,

ähli tolkunlaryň meni ýumurdy.

Sela

⁹Dost-ýaranlarymdan meni aýyrdyň,

meni olara ýigrenji etdiň.

Daşymdan baglanan, çykyp bilmeýän.

¹⁰Hasratdan ýaňa küteldi gözüm,

ýa Reb, her gün Seni çagyrdym,

men ellerimi Saňa uzatdym.

¹¹Sen gudratlary merhumlara etjekmi?

Ölüler Saňa öwgi aýdarmy?

Sela

¹²Seniň söýgiň jar edilermi gabyrda,

Seniň wepadarlygyň — heläkçilik ýerinde?

¹³Gudratlaryň bilinýärmi tümlükde,

Seniň dogrulygyň — unudylma ýurdunda?

¹⁴Men bolsa, ýa Reb, Saňa perýat edýärin,

ir säherde Saňa doga edýärin.

¹⁵Ýa Reb, näme üçin ret edýäň meni?

Näme üçin gizleýäň menden ýüzüňi?

¹⁶Men çagalykdan bäri görgüli, ölüm halynda,

howplaryňa uçrap, umytdan düşdüm.

¹⁷Seniň gazabyň üstüme indi,

wehimiňiň hüjümleri meni ýumurdy.

¹⁸Olar uzakly gün sil dek gabaýar,

ähli tarapdan töweregimi gurşaýar.

¹⁹Uzaklaşdyrdyň menden

dostlarymy, ýakynlarymy,

garaňkylyk — ýalňyz ýoldaşym.

88-nji mezmur

Ezra neslinden bolan Eýtanyň maskili.

²Ýa Reb, elmydama Seniň söýgiňe nagma aýdaryn,

dilim wepadarlygyňy beýan eder nesilden-nesle.

³Diýdim: «Seniň söýgiň baky berkarar,

wepadarlygyň gökler deý mäkäm».

⁴Diýdiň: «Saýlanym bilen Men äht baglaşdym.

Öz gulum Dawuda Men kasam etdim:

⁵„Ebedi berkarar ederin seniň nesliňi,

nesillerboýy bina ederin seniň tagtyňy“».

Sela

⁶Ýa Reb, gökler öwgi aýtsyn gudratlaryňa,

mukaddesler mejlisinde — wepadarlygyňa.

⁷Çünki göklerde Rebbe taý geljek barmy?

Ylahy barlyklaryň arasynda Reb deýin barmy?

⁸Hudaý mukaddesler maslahatynda örän haýbatly,

töweregindäkileriniň hemmesinden wehimli.

⁹Ýa Hökmürowan Beýik Hudaý!

Sen dek, ýa Reb, kuwwatly barmy?

Wepadarlygyň gurşaýar Seni.

¹⁰Guduzlan deňze ýöredýäň Öz hökümiňi,

tolkunlary möwjände, köşeşdirýäň olary.

¹¹Sen maslyk kimin mynjyratdyň Rahaby^[18],

güýçli goluň bilen pytratdyň ýagylaryňy.

¹²Gökler Seniňki, Ýer-de Seniňki,

Sen berkarar etdiň älemi, ondaky ähli zatlary.

¹³Sen ýaratdyň demirgazygy we günortany,

Tabor, Hermon şatlykly taryplaýar Seniň adyňy.

¹⁴Bardyr Seniň kuwwatly goluň,

Seniň eliň güýçli, goluň belentdir.

¹⁵Seniň tagtyň düýbi — dogrulyk hem-de adyllyk,

öňüňden ýöreýär — söýgi hem wepalylyk.

¹⁶Şatlyk şowhunyny bilýän halk nähili bagtly!

Ýa Reb, olar Seniň ýüzüňiň nurunda gezýär!

¹⁷Uzakly gün Seni arşa çykarýar,

dogrulygyň arkaly olar beýgelýär.

¹⁸Çünki güýçleriniň şöhraty — Sensiň,

hoşamaýlygyň bilen beýgelýär biziň güýjümiz.

¹⁹Biziň galkanymyz — Rebbiňki,

şamyzy Ysraýylyň Mukaddesi belledi.

²⁰Sen birwagtlar aýanlykda

Öz sadyklaryňa şeýle diýipdiň:

«Men edermene kömek berdim,

Men halkyň içinden ony saýladym.

²¹Men Öz gulum Dawudy tapdym,

başyna mukaddes ýagymy çalyp^[19],

ony saýladym.

²²Elim elmydama ony söýgetlär,

golum hem ony kuwwatlandyrar.

²³Duşman ony aldawa salmaz,

erbet adam oňa hiç sütem etmez.

²⁴Duşmanlaryny öňünde weýran ederin,

ony ýigrenýänleri gyryp taşlaryn.

²⁵Onuň bilen bolar söýgim, wepadarlygym,

Meniň adym bilen onuň güýji beýgeler.

²⁶Onuň elini goýaryn deňziň üstünde,

Onuň goluny — derýalaryň üstünde.

²⁷Ol batly gygyryp diýer:

„Sen — meniň Atam

Hudaýym, gutulyş Gaýam!“

²⁸Men nowbaharlygy oňa bererin,

ony dünýä şalarynyň iň beýigi ederin.

²⁹Öz sadyk söýgimi onuň üçin baky saklaryn,

onuň bilen eden ähtime sadyk galaryn.

³⁰Men baky berkarar ederin onuň neslini,

gökleriň günleri deý — onuň tagtyny.

³¹Eger ogullary Meniň parzlarymdan ýüz öwürseler,

adalatly hökümlerime görä ýöremeseler,

³²Meniň parzlarymy saklamasalar,

tabşyryklarymy berjaý etmeseler,

³³taýak bilen jezalandyraryn etmişlerini,

gamçy bilen — olaryň günälerini.

³⁴Emma Dawutdan aýyrmaryn söýgimi,

Men wepadarlygyma galplyk etmerin.

³⁵Men Öz eden ähtimi bozmaryn,

agzymdan çykan sözden dänmerin.

³⁶Bir gezek Öz mukaddesligimden ant içdim,

Dawuda ýalan sözlemerin Men.

³⁷„Onuň nesli dowam eder ebedi,

Meniň gaşymda onuň tagty — Gün ýaly.

³⁸Gökde sadyk şaýatlyk bolan,

baky berkarar edilen Aý ýaly bolar“».

Sela

³⁹Emma Sen ony taşladyň, kabul etmediň,

Öz seçip-saýlanyňa Sen gaharlandyň.

⁴⁰Öz guluň bilen eden ähtiňden dändiň,

onuň jygasyny tozana gardyň.

⁴¹Onuň ähli diwarlaryny ýumurdyň,

berkitmelerini wes-weýran etdiň.

⁴²Ötegçileriň ählisi ony talaýar,

gülki boldy ol goňşularyna.

⁴³Ýagylaryny ondan üstün çykartdyň,

onuň duşmanlaryny Sen begendirdiň.

⁴⁴Onuň gylyjynyň tygyny yza öwürdiň,

Sen ony söweşde hiç goldamadyň.

⁴⁵Şan-şöhratynyň soňuna çykdyň,

onuň tagtyny ýere pylçadyň.

⁴⁶Ýaşlyk günlerini Sen gysga etdiň,

ony utanja goýduň.

Sela

⁴⁷Ýa Reb, ýüzüňi gizlejek haçana çenli?

Sen Özüňi gizlejekmi ebedi?

Haçana çenli gazabyň ýandyrar ot-alaw ýaly?

⁴⁸Sen ýadyňa sal ömrümiň gysgadygyny.

Haýsy panylyk üçin ýaratdyň bar ynsan ogullaryny?

⁴⁹Heý-de ýaşap, ölüm ýüzüni görmeýän barmy?

Ölüler dünýäsiniň penjesinden gutulan barmy?

Sela

⁵⁰Ýa Taňry, Seniň öňki söýgiň nirede?

Sen wepadarlygyňda äht etdiň-ä Dawuda!

⁵¹Ýa Taňry, ýatla bendeleriňiň ryswalygyny,

köp halklaryň sögünjini gursagymda göterişimi,

⁵²Ýa Reb, Seniň ýagylaryňyň ýaňsylaýşyny,

seçip-saýlanyňyň her ädimini ýaňsylaýşyny.

⁵³Reb alkyşa mynasyp asyrlarboýy!

Omyn! Omyn!

89

DÖRDÜNJI KITAP

(89 — 105-nji mezmurlar)

89-njy mezmur

Hudaýyň adamy Musanyň dogasy.

²Ýa Taňry, mesgenimiz bolduň nesillerboýy.

³Daglar emele gelmezden ozal,

topragy, älem-jahany ýaratmazyňdan ozal,

ezelden ebedä çenli bolan Hudaý — Sen.

⁴«Eý, adam ogullary, dolanyň» diýip,

Sen bizi topraga dolandyrýarsyň.

⁵Seniň nazaryňda müň ýyl

düýnki geçen gün ýa gijäniň nobaty ýaly.

⁶Olary syryp äkidýärsiň, olar düýş ýaly,

olar säher çagy bitýän ot ýaly;

ol ir säherde ösüp, gülleýär,

agşamyna bolsa orlup, guraýar.

⁷Seniň gaharyňdan ýaňa biz ýok bolýarys,

gazabyňdan ýaňa dowla düşýäris.

⁸Sen günälerimizi goýduň öňüňde,

gizlin günälerimizi — Öz gözleriňiň alnynda.

⁹Ähli günlerimiz gazabyňyň astynda geçýär,

ýyllarymyz bir dem kimin soňlanyp barýar.

¹⁰Ýetmiş ýyl — ömrümiziň günleri,

segsen ýyl — eger bolaýsak güýçli,

olaryň iň ýagşysy geçýär azap bilen külpetde,

basym geçýär, biz ýok bolup gidýäris.

¹¹Kim Seniň gaharyňyň güýjüni bilýär?

Gazabyňyň wehimine düşünýän barmy?

¹²Ýüregimiziň parasatly bolary ýaly,

sanamagy öwret günlerimizi.

¹³Dolan, ýa Reb! Haçana çenli biz garaşmaly?

Öz bendeleriňe et Sen rehimi!

¹⁴Uzakly gün şatlanyp, begener ýaly,

ir säherde sadyk söýgiň bilen

bizi hoşwagt eýle.

¹⁵Muşakgat çekdiren günleriňiň,

ýamanlyk gören ýyllarymyzyň

öwezini dolup, bizi şat eýle.

¹⁶Seniň işiň aýan bolsun bendeleriňe,

şan-şöhratyň — olaryň çagalaryna.

¹⁷Hudaýymyz Taňryň merhemeti biz bilen bolsun.

Haýyrly et ellerimiziň işini,

hawa, ellerimiziň işi haýyrly bolsun!

90-njy mezmur

¹Beýik Hudaýyň penasynda ýaşaýan ynsan

Gudratygüýçliniň kölegesini mesgen ediner.

²Rebbe diýerin: «Meniň penam hem-de berkitmäm,

meniň Hudaýym, özümiň bil baglaýanym».

³Ol halas eder seni awçyň torundan

hem-de heläkleýji mergiden.

⁴Ol perleri bilen seni basyrar;

ganatlarynyň astynda pena taparsyň,

Onuň wepadarlygy galkan, sowutdyr.

⁵Gorkmarsyň gijäniň howp-hataryndan

ýa-da gündiz uçýan peýkamdan,

⁶tümlükde assyrynlyk bilen gelýän mergiden

ýa günortan çagy tozdurýan weýrançylykdan.

⁷Gapdalyňda müň adam,

sagyňda on müň adam ýykylar,

emma bu zatlar saňa ýanaşmaz.

⁸Sen gözleriň bilen ýöne gararsyň,

erbetleriň jezalaryny görersiň.

⁹Çünki sen Rebbe: «Meniň penamsyň» diýip,

Beýik Hudaýy özüňe mesgen edindiň.

¹⁰Şoňa görä ýamanlyk saňa asla ýanaşmaz,

bela-beter çadyryňyň ýanyna gelmez.

¹¹Seni ähli ýollaryňda goramak üçin,

perişdelerine sen babatda Ol emr eder.

¹²Aýagyň daşa büdremez ýaly,

olar seni ellerinde göterer.

¹³Arslany, ýylany sen depgilärsiň,

ýolbarsy, alahöwreni sen basgylarsyň.

¹⁴Reb diýýär:

«Meni söýýänleri halas ederin,

adymy bilýänlere pena bolaryn.

¹⁵Meni çagyranlarynda jogap bererin.

Muşakgatlarda olar bilen bolaryn,

azat edip, şan-şöhrata beslärin.

¹⁶Olara uzak ömür bagyş ederin

olara halas edişimi Men görkezerin».

91-nji mezmur

Mezmur. Sabat güni üçin nagma.

²Ýa Reb, ne ajaýyp Saňa şükürler etmek,

ýa Beýik Hudaý, adyňa nagmalar aýtmak!

^3-4On kirişli guralda we arfada,

lirada mukamlar çalyp,

gije-gündiz söýgiňi,

wepadarlygyňy beýan eýlemek!

⁵Çünki, ýa Reb, işleriň bilen meni şat etdiň,

elleriňiň işlerine şatlanyp nagma aýdaryn.

⁶Ýa Reb, neneň beýik Seniň işleriň!

Gaty çuňdur Seniň oý-pikirleriň!

⁷Kemakyl adam muny bilmeýär,

akmak muňa hiç düşünmeýär.

⁸Emma erbetler ot deý gögerseler-de,

betkärler gülleseler-de,

olar baky weýrançylyga höküm edilen.

⁹Emma Sen, ýa Reb, baky belentsiň.

¹⁰Ine, ýa Reb, duşmanlaryň,

Seniň duşmanlaryň, ýitip giderler,

ine, ähli betkärler dargadylarlar.

¹¹Sen meni ýabany öküz dek kuwwatly etdiň,

başyma täze ýag guýup, meni saýladyň.

¹²Duşmanymyň ýeňlişini gördi gözlerim,

maňa garşy galýanlaryň heläk bolşuny

eşitdi meniň gulagym.

¹³Dogry adamlar palma agajy deý pajarlar,

Liwanyň kedr daragty deý boý alar.

¹⁴Olar ekilendir Rebbiň öýünde,

gülleýärler Hudaýymyzyň howlularynda.

¹⁵Olar garrasa-da, miwe getirýärler,

elmydama şireli hem-de ýaşyldyr.

¹⁶Olar: «Reb dogrudyr, Ol meniň gaýam,

Onda nähaklyk ýokdur!» diýip aýdarlar.

92-nji mezmur

¹Reb höküm sürýär,

Ol şöwkete beslenen.

Reb gudrata beslenen, ony guşanan —

dünýä bina edilen, asla sarsmaz Ol.

²Seniň tagtyň owaldan bina edilen,

Sen barsyň ezelden bäri.

³Ýa Reb, siller beýgeldi,

siller öz sesini gataltdy,

siller güwwüldisini artdyrdy.

⁴Emma ägirt suwlar sesinden,

kuwwatly deňiz tolkunlaryndan,

beýikdäki Reb has kuwwatlydyr.

⁵Seniň düzgünleriň örän ähtibarlydyr.

Ýa Reb, mukaddeslik öýüňe baky mahsusdyr.

93-nji mezmur

¹Ýa Reb, öç alýan Hudaý,

nuruňy saç, eý, öç alýan Hudaý!

²Galk, eý, ýer ýüzüniň Kazysy,

tekepbirlere päline görä ber jezasyny!

³Ýa Reb, erbetler haçana çenli,

haçana çenli erbetler dabaralanar?

⁴Ulumsylyk saçýar olaryň agzy,

öwünýär betkärleriň hemmesi.

⁵Ýa Reb, olar halkyňy ezýär,

Seniň milletiňe ejir çekdirýär.

⁶Olar dul hatyny, gelmişegi öldürýär

hem-de ýetimleriň ganyna galýar.

⁷Diýýärler: «Reb görmeýär.

Ýakubyň Hudaýy dykgat bermeýär».

⁸Düşüniň, eý, halkyň kemakyllary,

eý, akmaklar, haçan bolarkaňyz paýhasly?

⁹Gulagy ýaradan, heý eşitmezmi?

Göze şekil beren, heý-de görmezmi?

¹⁰Milletleri toba getirýän,

ynsanyýete bilim öwredýän jeza bermezmi?

¹¹Reb bilýär ynsanlaryň pikirlerini

hem-de bu pikirleriň panydygyny.

¹²Ýa Reb, Seniň terbiýeleýän ynsanyň,

Öz kanunyňy öwredýän ynsanyň nähili bagtly!

¹³Sen erbetleriň gabry taýýar bolýança,

bu ynsany muşakgatlyk döwründe

aman galdyrýaň.

¹⁴Çünki Reb Öz halkyny taşlamaz,

Ol saýlan halkyny asla terk etmez.

¹⁵Çünki adalat dogrulyga dolanar,

ýüregi dogrular hem oňa eýerer.

¹⁶Meniň üçin erbetleriň garşysyna kim galar?

Meniň üçin betkärlere kim garşy durar?

¹⁷Eger Reb kömekçim bolmadyk bolsa,

janym gabryň ümsümligine eýýäm göçerdi.

¹⁸«Aýagym büdreýär» diýen mahalym,

meni, ýa Reb, sadyk söýgiň goldady.

¹⁹Ýürek gaýgylarymyň artan mahaly,

Seniň teselliň janyma rahatlyk berýär.

²⁰Zulum kanunlaryny düzýän erbet hökümdarlar,

eýsem Saňa ýaran bolup bilermi?

²¹Olar dogry ynsanyň janyna garşy

dil birikdirýärler,

bigünäni ölüme höküm edýärler.

²²Emma Reb boldy meniň berkitmäm,

Hudaýym — pena edinen gaýam.

²³Ol olaryň ýamanlygyny özlerine gaýtarar,

olary erbetlikleri üçin gyryp tükeder;

Hudaýymyz Reb olary gyryp tükeder.

94-nji mezmur

¹Geliň, Rebbe nagma aýdaly,

halas edýän gaýamyza şatlanyp, aýdym aýdaly.

²Şükürlerimiz bilen huzuryna baraly,

alkyş aýdymlaryny aýdyp, Oňa heşelle kakaly.

³Çünki Reb beýik Hudaýdyr,

ähli hudaýlaryň beýik Şasydyr.

⁴Onuň elindedir ýer çuňluklary,

Onuňkydyr dagyň çür depeleri.

⁵Deňiz Onuňkydyr, çünki Ol ýaratdy ony,

gury ýere şekil berdi Onuň elleri.

⁶Geliň, sežde edip, tagzym edeli,

bizi ýaradan Rebbiň öňünde dyza çökeli.

⁷Çünki Ol biziň Hudaýymyzdyr,

biz Onuň örüsiniň halkydyrys,

Onuň elindäki goýunlardyrys.

Bu gün siz Meniň sesimi eşitseňiz:

⁸«Meribada, ol gün Masa çölündäki deý,

siz gatatmaň ýüregiňizi.

⁹Ol ýerde atalaryňyz Meni barlady,

edenlerimi görse-de, Meni synady^[20].

¹⁰Kyrk ýyllap şu nesli Men ýigrenç saýdym.

Diýdim: „Bu halkyň ýüregi Menden uzakdyr,

Meniň ýollarymdan ýöreýän däldir“.

¹¹Şoňa görä, olar dynçlyk mekanyma girmezler diýip,

Öz gazabymda Men kasam etdim».

95-nji mezmur

¹Rebbe täze nagmany aýdyň,

Rebbe nagma aýt, eý, tutuş ýer ýüzi!

²Rebbe nagma aýdyň,

Onuň adyna alkyşlar okaň,

halas edýändigini günsaýyn buşlaň.

³Milletlere yglan ediň şan-şöhratyny,

ähli halklara — gudratly işlerini.

⁴Çünki Reb beýik, Ol belent sena mynasyp,

biziň seždämize diňe Ol laýyk.

Ol milletleriň hudaýlaryndan has wehimlidir.

⁵Halklaryň bar hudaýlary ýöne bir butdur,

emma gökleri Reb ýaradandyr.

⁶Onuň huzuryndadyr hormat, şan-şöhrat,

Onuň mekanyndadyr gözellik, kuwwat.

⁷Eý, halklaryň tireleri, Rebbi wasp ediň,

Rebbiň şöhratyny, güýjüni öwüň.

⁸Rebbiň adyna laýyk şöhraty beriň,

gurbanlyk getirip, howlularyna giriň.

⁹Rebbe şanly mukaddesliginde siz sežde ediň,

eý, ýer ýüzündäkiler, Onuň öňünde titräň.

¹⁰Milletler arasynda siz şuny aýdyň:

«Reb — Patyşa!

Berk berkarar edildi dünýä,

ol sarsmaz asla.

Ol ýüz görmezden halklara kazylyk eder».

¹¹Goý, gökler begensin,

ýer hem şatlansyn.

Deňiz we onuň içindäkileriň ählisi, goý, güwwüldeşsin.

¹²Meýdan we ondaky bar zatlar şatlykdan joşsun.

Şonda tokaý agaçlary Rebbiň öňünde

¹³nagmalar aýdar, çünki Ol gelýär;

Ol dünýä kazylyk etmäge gelýär.

Ol dünýä dogrulyk bilen,

halklara Öz wepadarlygy bilen kazylyk eder.

96-njy mezmur

¹Reb höküm sürýär, goý, ýer şatlansyn,

hemme adalar, goý, begenişsin.

²Onuň daş-töweregi — bulut we tümlük,

tagtynyň düýbi — dogrulyk hem-de adyllyk.

³Onuň öňünden ot-alaw ýöreýär,

töwerekdäki duşmanlaryny ýandyrýar.

⁴Ýyldyrymlary dünýäni ýagtylandyrýar,

ýer ýüzi görýär hem galpyldaýar.

⁵Daglar mum dek ereýär Rebbiň öňünde —

tutuş ýer ýüzüniň Taňrysynyň öňünde.

⁶Gökler Onuň dogrulygyny jar edýär.

Ähli halklar Onuň şan-şöhratyny görýär.

⁷Biderek butlaryna magtanyp,

şekillere sežde edýänler utandyrylýar.

Oňa tagzym ediň, eý, ähli hudaýlar!

⁸Ýa Reb, Seniň kararlaryňy

Sion^[21] eşidip, şadyýan bolýar,

Ýahudanyň gyzlary hem begenýär.

⁹Ýa Reb, Sen ýer ýüzünde iň beýigisiň,

ähli hudaýlardan belende çykarylansyň.

¹⁰Eý, Rebbi söýýänler, ýamanlygy ýigreniň!

Ol sadyklarynyň janlaryny aman saklaýar,

olary erbet adamyň elinden halas eýleýär.

¹¹Nur dogulýar dogrular üçin,

şadyýanlyk — ýüregi dogrular üçin.

¹²Eý, dogrular, Rebde şatlanyň,

mukaddes adyna şükürler ediň.

97-nji mezmur

Mezmur.

¹Rebbe täze nagmany aýdyň,

çünki Ol gudratly işleri etdi.

Goly, mukaddes goly,

Oňa ýeňiş getirdi.

²Reb Öz ýeňşini aýan eýledi,

milletleriň nazarynda dogrulygyny aýan eýledi.

³Hudaý ysraýyl halkyny söýýär,

Ol hemişe Öz halkyna wepadar.

Dünýäniň dört künjegi Hudaýymyzyň ýeňşini gördi.

⁴Eý, bütin dünýä, Rebbe heşelle kakyň,

şatlyk nagmasyny, alkyşlar aýdyň.

⁵Rebbe lirada,

lirada owazly alkyşlar aýdyň.

⁶Surnaýyň, şahyň sesleri bilen

Patyşamyz–Rebbiň öňünde heşelle kakyň.

⁷Güwwüldeşsin deňiz we ondakylaryň ählisi,

dünýä we onda ýaşaýanlaryň bary.

^8-9Rebbiň öňünde derýalar ellerin çarpsyn,

baýyrlar joşgunly nagmalar aýtsyn,

çünki Ol ýer ýüzüne kazylyk etmäge gelýär.

Ol dogrulyk bilen dünýä kazylyk eder,

halklara ýüz görmezlik bilen kazylyk eder.

98-nji mezmur

¹Reb höküm sürýär, halklar, goý, galpyldasyn!

Ol keruplar arasynda tagt gurup otyr, goý, ýer titresin!

²Reb Sionda beýikdir,

ähli halklardan beýgeldilendir.

³Goý, olar öwsünler Seniň beýik, gorkunç adyňy,

Sen — mukaddes hem-de gudratly!

⁴Sen adalaty söýýän Patyşa:

ýüz görmezligi, adalaty,

dogrulygy berkarar etdiň;

bulary Ýakup neslinde Sen amal etdiň.

⁵Hudaýymyz Rebbi beýgeldiň,

Onuň aýagyna ýykylyp, siz sežde ediň:

mukaddesdir Ol!

⁶Ruhanylarynyň arasynda Musa, Harun bar,

Rebbi çagyrýanlaryň arasynda Şamuwel hem bar.

Olar Rebbe doga etdiler, Ol jogap berdi.

⁷Ol olara bulut sütüninden gürledi,

olar Onuň beren düzgünini, parzlaryny saklady.

⁸Eý, Hudaýymyz Reb, Sen jogap berdiň.

Sen etmişleri üçin jeza berseň-de,

olar üçin bagyşlaýjy Hudaý bolansyň.

⁹Hudaýymyz Rebbi beýgeldiň,

Onuň mukaddes dagynda siz sežde ediň.

Mukaddesdir Hudaýymyz Reb!

99-njy mezmur

Şükür mezmury.

¹Eý, bütin ýer ýüzi, Rebbe heşelle kakyň.

²Rebbe şatlyk bilen siz gulluk ediň,

nagma aýdyp, Onuň gaşyna baryň.

³Ol Beýik Hudaýdyr, siz muny biliň.

Ol bizi ýaratdy, biz-de Onuňky,

biz — örüsiniň goýunlary we Onuň halky.

⁴Derwezelerinden giriň şükürler bilen,

howlularyna — öwgüler bilen.

Oňa şükür ediň, adyna alkyşlar aýdyň.

⁵Çünki Reb ýagşy,

Onuň söýgüsi baky,

wepadarlygy — nesillerboýy.

100-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Men sadyklyk we adalat barada nagma aýdaryn,

ýa Reb, men Saňa şatlanyp, nagma aýdaryn.

²Men kämillik ýolundan ýörärin.

Wah, haçan gelerkäň meniň ýanyma?!

Öýümde ýürek kämilliginde ýaşaryn.

³Göz alnymda ýaman zada men ýol bermerin,

günä etmegi men ýigrenýärin,

günä maňa ýanaşmaz.

⁴Ýürek azgynlygyndan daşda bolaryn,

ýamanlyga şärik bolmaryn.

⁵Gizlinlikde ýakynyna töhmet atany weýran ederin,

gözi ýer görmeýäne, tekepbir ýüreklä çydap bilmerin.

⁶Ýurduň sadyklarynyň maňa ýoldaş bolary ýaly,

men olara mähir bilen gararyn.

Meniň gullugymda

kämillik ýolunda gezýänler durar.

⁷Hilegärlik edýän meň öýümde ýaşamaz,

ýalan sözleýän gaşymda durmaz.

⁸Rebbiň şäherinden betkärleri kowmaklyk üçin,

sähersaýyn ýurtdaky erbetleri weýran ederin.

101-nji mezmur

Derde batan we arzyny Rebbiň öňüne dökýän görgüliniň dogasy.

²Ýa Reb, dogamy eşit,

Saňa ýetsin meniň perýadym.

³Kyn günümde menden ýüzüňi sowma,

gulak goý maňa,

çagyran günümde maňa tizräk jogap bersene.

⁴Çünki günlerim tüsse deý ýitýär,

süňklerim tutaşan odun dek ýanýar.

⁵Ýüregim ýaraly, ot dek gurady,

mende çörek iýmäge ysgyn galmady.

⁶Iňňildimiň zaryndan ýaňa,

meniň derim süňklerime ýapyşýar.

⁷Men çöl-beýewandaky bir hüwi ýaly,

harabalykdaky bir baýguş ýaly.

⁸Gözüme asla gelmeýär uky,

men üçekdäki ýalňyz guşjagaz ýaly.

⁹Uzakly gün duşmanlarym meni ýaňsylaýarlar,

üstümden gülýänler adymy näletleýärler.

^10-11Seniň gahar-gazaplaryň zerarly,

küli çörek kimin iýýärin,

gözýaşlarym garylan içgi içýärin.

Sen meni göterip, gyra taşladyň.

¹²Agşam kölegesi deý meniň günlerim,

men ot kimin saralyp soldum.

¹³Sen bolsa, ýa Reb, tagtda otyrsyň baky,

Seniň adyň dowam eder nesillerboýy.

¹⁴Sen galkarsyň, Siona rehim edersiň,

çünki oňa merhemet etmek wagtydyr;

ýetip geldi bellenen wagt.

¹⁵Seniň bendeleriň onuň daşlaryny eziz görýärler,

onuň weýranlygyna haýpy gelýärler.

¹⁶Milletler gorkar Rebbiň adyndan,

dünýä şalary gorkar Onuň şan-şöhratyndan.

¹⁷Sebäbi Reb Siony gaýtadan gurar,

şan-şöhratynda Ol peýda bolar.

¹⁸Dykgat berer pukaranyň dogalaryna,

äsgermezlik etmez olaryň doga-dilegne.

¹⁹Indi doguljaklar Rebbi şöhratlar ýaly,

goý, bu geljek nesil üçin ýazgy edilsin.

^20-21Çünki tussaglaryň ahy-zaryny eşitmek üçin,

ölüme höküm edilenleri boşatmak üçin,

Reb mukaddes belentliginden aşak seretdi,

Ol göklerden ýere nazar aýlady.

^22-23Ol halklar, şalyklar

Rebbe sežde etmäge üýşenlerinde,

Sionda Rebbiň adyny,

Iýerusalimde şan-şöhratyny

yglan etsinler diýip, şulary etdi.

²⁴Ol orta ýolda meni tapdan düşürdi,

Ol meniň günlerimi gysgaltdy.

²⁵Diýýärin: «Eý, meniň Hudaýym,

ömrümiň ýarynda dünýäden alma.

Seniň ýyllaryň dowam edýär nesillerboýy».

²⁶Sen gadymyýetde ýeriň binýadyn tutduň,

gökler hem Seniň elleriňiň işidir.

²⁷Olar ýitip gider, Sen bolsa dowam edersiň,

olar köne eginbaş kimin dargap giderler;

Sen olary eginbaş kimin çalşarsyň,

olar geçip giderler.

²⁸Emma Seniň şol öňküligiň,

soňy ýokdur Seniň ýyllaryň.

²⁹Seniň bendeleriňiň çagalary asuda ýaşar,

olaryň zürýatlary huzuryňda berkarar bolar.

102-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Rebbe alkyş aýt, eý, meniň köňlüm,

mukaddes adyny alkyşla, eý, tutuş jan-bagrym.

²Rebbe alkyş aýt, eý, meniň janym,

Onuň eden ýagşylyklaryny asla unutma.

³Ähli günäleriňi Ol bagyşlaýar,

ähli dertleriňe Ol şypa berýär.

⁴Ömrüňi gabyrdan halas eýleýär,

sadyk söýgi, merhemet jygasyny saňa geýdirýär.

⁵Seni ömürboýy ýagşylyklar bilen Ol razy edýär:

bürgüdiňki ýaly täzelenýär seniň ýaşlygyň.

⁶Reb ezilenleriň ählisi üçin

berjaý edýär hak-adalaty.

⁷Ol Musa görkezdi Öz ýollaryny,

ysraýyl halkyna — Öz işlerini.

⁸Reb rehimdar we merhemetli,

sadyk söýgä baý we giň göwünli,

⁹Ol bizi hemişe ýazgaryp durmaz,

Öz gaharyny baky saklamaz.

¹⁰Ol bize günälerimize görä garanok,

ýazyklarymyza görä Ol gaýtaranok.

¹¹Çünki gökler ýerden nähili belentde bolsa,

Rebbiň sadyk söýgüsi Ondan gorkýanlara şonça-da beýik.

¹²Gündogar günbatardan nähili uzakda bolsa,

şonça-da Ol günälerimizi bizden aýyrýar.

¹³Atanyň öz ogullaryna rehim edişi kimin,

Reb hem Ondan gorkýanlara edýär rehimi.

¹⁴Çünki niçik ýaradylandygymyzy Ol bilýär,

biziň bir toprakdygymyz ýadyna düşýär.

¹⁵Ynsan ömri ota meňzeýär,

meýdan güli kimin olar gülleýär,

¹⁶üstünden şemal öwüsýär: ol hem ýok bolýar;

öňki ýeri ony indi hiç tanamaýar.

^17-18Emma Rebden gorkýanlar üçin,

ezelden ebedä çenli dowam edýär Onuň söýgüsi.

Rebbiň ähtini saklap,

buýrugyny berjaý edýänler üçin,

Rebbiň gutulyşy dowam edýär nesillerboýy.

¹⁹Reb tagtyny göklerde berkarar etdi,

Onuň şalygy ähli ýere hökmürowandyr.

²⁰Eý, Rebbiň edermen perişdeleri —

Onuň buýruklaryny berjaý edýänler,

Onuň aýdan sözüne tabyn bolýanlar,

Rebbi alkyşlaň!

²¹Eý, Onuň islegini berjaý edip,

Oňa hyzmat edýän melekleri,

Rebbi alkyşlaň!

²²Eý, Onuň höküm sürýän ýerlerindäki

ýaradan zatlarynyň ählisi,

Rebbi alkyşlaň!

Eý, janym, Rebbi alkyşla!

103-nji mezmur

¹Rebbe alkyş aýt, eý, meniň janym!

Sen nähili beýik, ýa Beýik Hudaýym!

Şöhrata, şöwkete beslenýänsiň Sen!

²Sen nury don kimin geýýäň,

gökleri çadyr dek gerýäň.

³Sen otaglaryňy suwlaryň üstünde gurýaň,

bulutlary Özüňe söweş arabasy edinýäň,

ýeliň ganatlaryna münüp aýlanýaň.

⁴Sen ilçileri ýeller dek edýäň,

emeldarlary ot-alaw edýäň.

⁵Sen ýeri binýatlarynyň üstünde gurduň,

ol sarsmaz asyrlarboýy.

⁶Sen ony çuňluklara beslediň,

daglar suwlaryň astynda galdy.

⁷Suwlar Seniň käýinjiňden yza çekilýär,

gürrüldiňiň sesini eşidip, gaçýar.

⁸Olar daglardan aşyp, jülgelere —

Seniň olar üçin bellän ýeriňe inýär.

⁹Suwlar gaýdyp ýer ýüzüni örtmesin diýip,

olar geçmesin diýip, bir serhet goýduň.

¹⁰Sen çeşmeleri jülgelere akdyrýaň,

olar daglaryň aralaryndan akýar.

¹¹Ähli meýdan haýwanlaryny hem suwa ýakýar,

gulanlary suwdan gandyrýar.

¹²Gök guşlary çeşmeleriň boýnunda mesgen tutunýar,

ýapraklaryň arasyndan olar saýraşýar.

¹³Sen daglary belentlikdäki mesgeniňden suwarýaň,

Seniň işleriňiň miwesinden ýer kanagatlanýar.

¹⁴Ynsanlar, mallar toprakdan azygyny edinsin diýip,

olar üçin galla, otlar ösdürýäň:

¹⁵ynsan kalbyny şatlandyrýan şeraby,

onuň ýüzüni ýaldyradýan zeýtun ýagyny,

ynsan ýüregine kuwwat berýän çöregi.

¹⁶Rebbiň agaçlary —

Onuň oturdan Liwan kedrleri bol suwarylýar.

¹⁷Ol ýerde guşlar höwürtgeleýär,

onuň çür başynda leglek höwürtge gurýar.

¹⁸Belent daglar dag geçileri üçindir,

baýyrlar torsuklara penadyr.

¹⁹Ol möwsümleri kesgitlemek üçin Aýy ýaratdy,

Gün hem öz ýaşmaly wagtyny bilýär.

²⁰Gije bolýar Sen garaňky düşüreniňde,

ähli jeňňel haýwanlary janlanýar şonda.

²¹Aw üçin arslanlar arlaýar,

olar Hudaýdan rysklaryny dileýär.

²²Gün dogýar, olar yza çekilýär,

sürenlerine girýär-de, ýatýar;

²³ynsan öz işine ugraýar,

agşama çenli ol zähmet çekýär.

²⁴Ýa Reb, Seniň işleriň neneň köpsanly!

Sen olaryň baryny etdiň paýhasly,

Seniň ýaradanlaryňdan ýer ýüzi doly.

²⁵Ine, deňiz: ol ägirt we giň

ol ýerde san-sajaksyz süýrenijiler,

ululy-kiçili jandarlar bardyr.

²⁶Ol ýerde gämiler ýüzýär,

deňiz içre oýnasyn diýip ýaradan aždarhaň-da bar.

²⁷Rysklaryny wagtynda berersiň diýip,

olaryň bary Saňa garaşýar.

²⁸Sen berýärsiň — olar ýygnaýar,

eliňi açýarsyň — näz-nygmatdan doýýar.

²⁹Sen ýüzüňi gizleýärsiň — olar howsala düşýär,

janlaryny alýarsyň — olar öz topragyna dolanýar.

³⁰Jan berýän demiňi iberýäň — olar ýaradylýar,

Sen ýeriň ýüzüni täzeleýärsiň.

³¹Goý, Rebbiň şöhraty ebedi bolsun,

Reb Öz işleri babatda şadyýan bolsun.

³²Ol ýere seredýär, ol hem titreýär,

daglara elin degirýär — olar tüteýär.

³³Men ömürboýy Rebbe nagma aýdaryn,

demim barka Hudaýyma alkyş okaryn.

³⁴Meniň oýlanmalarym, goý, Onuň göwnünden tursun,

çünki men Rebde şatlanýandyryn.

³⁵Goý, günäliler ýer ýüzünden ýok bolsun,

erbet adamlar indi asla bolmasyn.

Rebbe alkyş aýt, eý, meniň janym.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

104-nji mezmur

¹Rebbe şükür ediň we sežde ediň,

halklar arasynda Onuň işlerini jar ediň.

²Oňa nagma aýdyň, Ony şöhratlandyryň,

ähli gudratly işleri barada siz gürrüň beriň.

³Rebbiň mukaddes ady bilen magtanyň;

Ony agtarýanlaryň ýüregi şatlykdan dolsun.

⁴Rebbe, Onuň kuwwatyna sygynyň,

dyngysyz Onuň huzuryny agtaryň.

^5-6Eý, Rebbiň bendesi Ybraýymyň zürýady,

Onuň saýlanlary — Ýakubyň nesli!

Ýatlaň Onuň görkezen gudratlaryny,

mugjyzalaryny, agzyndan çykan kararlaryny.

⁷Ol — Hudaýymyz Reb,

Ol tutuş ýer ýüzüne kazylyk edýär.

^8-9Ol ähtini, müň nesle beren sözüni,

Ybraýym bilen eden ähtini,

Yshaga beren Öz wadasyny

elmydama ýatda saklaýar.

^10-11Diýdi: «Men size Kengan ýurduny,

mirasyňyza düşen paý hökmünde bererin».

Muny Ýakuba tassyklady kanun hökmünde,

Ysraýyla — müdimi äht hökmünde.

¹²Şonda olar az sanlydylar,

gaty az we şol ýerde gelmişekdiler.

¹³Geçýärdiler bir milletden başga millete,

bir şalykdan — başga şalyga.

¹⁴Reb olary ezmäge hiç ýol bermedi,

şolar sebäpli Ol şalara käýedi.

¹⁵Diýdi: «Saýlap-seçenlerime siz el degirmäň,

pygamberlerime ýamanlyk etmäň».

¹⁶Şonda Reb ýurda açlyk düşürdi,

Onuň ähli azygyny weýran eýledi.

¹⁷Öňlerinden bir adamy ýollady:

Ýusup gul edilip satyldy.

¹⁸Onuň aýaklaryna zynjyr uruldy,

boýny demir halka salyndy.

¹⁹Rebbiň aýdanlary berjaý bolýança,

Onuň sözi Ýusuby synap barlady.

²⁰Patyşa adam iberip, ony boşatdy,

halklaryň hökümdary ony azat eýledi.

^21-22Oňa emeldarlarynyň üstünden ygtyýar berip,

ýaşulularyna paýhas öwretsin diýip,

Ýusuby öz öýüne hojaýyn etdi,

tutuş mülküne hökümdar goýdy.

²³Onsoň Ysraýyl Müsüre geldi,

Ýakup Ham ýurdunda gelmişek bolup ýaşady.

²⁴Reb Öz halkyny juda köpeltdi,

olary duşmanlaryndan kuwwatly etdi.

²⁵Hudaý bendeleriniň janyna kast etsinler diýip,

duşmanlaryň ýüreginde Öz halkyna ýigrenç döretdi.

²⁶Reb olaryň arasyna bendesi Musany

we seçip-saýlan Harunyny ýollady.

²⁷Olaryň arasynda görkezdiler Rebbiň alamatlaryny,

Ham ýurdunda — gudratlaryny.

²⁸Reb garaňky düşürdi, ýurdy garaňkyratdy,

Musa bilen Harun Onuň sözünden çykyp bilmedi.

²⁹Ol olaryň suwuny gana öwürdi.

Olaryň balyklaryny gyryp taşlady.

³⁰Müsür ýurdy, hatda şa otaglary-da,

gurbagalardan dos-doly boldy.

³¹Reb buýurdy, siňek sürüsi geldi,

çirkeýler tutuş ýurtlaryny doldurdy.

³²Ol ýagyş deregine doly ýagdyrdy,

tutuş ýurtlaryna ýalynly ýyldyrymlar çakdyrdy.

³³Reb üzüm baglaryny, injir agaçlaryny urdy,

ýurtlaryndaky agaçlary çym-pytrak etdi.

³⁴Ol buýurdy: çekirtgeler,

san-sajaksyz ganat baglamadyk çekirtgeler

hüjüm eýledi.

³⁵Olar Müsürdäki ösümlikleriň baryny iýdi,

topragynyň hasylyny ýuwutdy.

³⁶Reb öldürdi Müsürdäki nowbaharlary —

bar güýç-kuwwatlary bolan ilkinji zürýatlaryny.

³⁷Soňra Ysraýyllary ol ýerden altyn-kümüşli edip çykardy,

olaryň tireleriniň arasynda büdrän bolmady.

³⁸Olar çykyp gaýdansoňlar Müsür begendi,

çünki olar zerarly üstlerine howp-hatar abandy.

³⁹Reb örtgi hökmünde ýaýdy buludy,

gije yşyk bersin diýip — alawy.

⁴⁰Dilediler, Ol bedene iberdi,

gögüň çöregini bolelin berdi.

⁴¹Ol gaýany ýardy, suw çogup çykdy,

ol çölüstanlykda derýa deý akdy.

⁴²Çünki Öz bendesi Ybraýyma

beren mukaddes wadasyny Ol ýada saldy.

⁴³Ol şatlyk bilen çykardy Öz halkyny,

nagma bilen çykardy seçip-saýlanlaryny.

^44-45Olar Hudaýyň parzlaryny saklary ýaly,

Onuň kanunlaryny berjaý ederi ýaly,

başga milletleriň ýurduny olara berdi.

Olar şol halklaryň ekinleriniň hasylyny ordular.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

105-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky.

²Rebbiň beýik işlerini beýan edip biljek barmyka?

Oňa laýyk şan-şöhrat aýdyp biljek barmyka?

³Adalaty goraýanlar,

elmydama dogrulyk edýänler nähili bagtly!

^4-5Ýa Reb, halkyňa merhemet edeniňde,

meni ýada sal.

Seniň seçip-saýlanlaryňyň abadanlygyny görüp bilerim ýaly,

halkyňyň şatlygyna şatlanyp bilerim ýaly,

saýlan halkyň bilen bile magtanyp bilerim ýaly,

olary halas edeniňde maňa kömek et.

⁶Biz hem ata-babalarymyz deý günä işleri etdik,

ýazykly bolduk, ýamanlyk etdik.

⁷Ata-babalarymyz Müsürde gudratlaryňa düşünmediler,

boldan-bol sadyk söýgiňi ýatlamadylar.

Gyzyl deňziň^[22] ýakasynda baş galdyrdylar.

⁸Emma Ol gudratyny bildirmek üçin,

Öz adynyň hatyrasyna olary halas eýledi.

⁹Ol Gyzyl deňze buýurdy, ol hem gurady,

olary çuňlukdan gury ýerden kimin geçirdi.

¹⁰Olary duşman elinden halas eýledi,

olary ýagynyň penjesinden Ol azat etdi.

¹¹Suwlar duşmanlarynyň üstüni örtdi,

olardan hiç biri aman galmady.

¹²Şonda Onuň sözlerine uýdular,

Oňa şöhrat nagmasyny aýtdylar.

¹³Emma olar Onuň işlerini tiz unutdylar,

Onuň maslahatyna garaşmadylar.

¹⁴Olar çölde açgözlüge göwün berdiler,

çöl-beýewanda Hudaýy synap gördüler.

¹⁵Ol olaryň dileglerini bitirdi,

emma üstlerine gyrgyn iberdi.

¹⁶Olar düşelgede Musa,

Rebbiň ruhanysy Haruna görip boldular.

¹⁷Ýer ýarylyp Datany ýalmap ýuwutdy,

Abyramyň toplanyşygynyň üstüni örtdi.

¹⁸Olaryň toplanyşygynda ot alawlady,

erbetleri ýalyn ýandyrdy.

¹⁹Olar Horepde^[23] öküziň heýkelini ýasap,

guýma buta sežde etdiler.

²⁰Olar Hudaýyň şan-şöhratyny

ot iýýän öküziň şekiline çalyşdy.

^21-22Olar Hudaýy —

Müsürde beýik işleri,

Ham ýurdunda gudratlary işleri,

Gyzyl deňizde haýbatly işleri

eden Halasgärlerini ýatdan çykardy.

²³Ol olary ýok etmek howpuna saldy,

emma Musa, Onuň saýlany, Oňa töwella etdi,

Onuň ýandyryjy gazabyn sowdy.

²⁴Olar gözel ýurdy äsgermediler,

Onuň beren sözüne ynanmadylar.

²⁵Öz çadyrlarynda hüňürdeşdiler,

Rebbiň sesini diňlemediler.

^26-27Şoňa görä, olary çölde ýoklaryn diýip,

milletler arasyndan zürýatlaryny ýoklaryn diýip,

olary ýer ýüzüne dargatjak diýip,

elini galdyryp, Reb kasam etdi.

²⁸Soňra Bagalpegor butuna bil bagladylar,

ölülere bagyş edilen gurbanlyklary olar iýdiler.

²⁹Olar edenleri bilen Rebbi gazaplandyrdy,

mergi olaryň başyna indi.

³⁰Şonda Pinehas durup töwella etdi,

mergi togtady.

³¹Bu oňa dogrulyk hökmünde

nesillerboýy baky saýyldy.

³²Olar Meribanyň boýunda Rebbi gazaplandyrdy,

Musa olar zerarly oňaýsyz ýagdaýa galdy.

³³Çünki olar onuň ruhuny gaýgylandyrdy,

onuň dili oýlanyşyksyz sözleri aýtdy.

³⁴Olar Rebbiň buýranlaryny berjaý etmediler —

olar halklary ýoklamadylar.

³⁵Gaýtam milletlere garyşyp,

olaryň däp-dessuryna eýerdiler.

³⁶Olaryň butlaryna hyzmat etdiler,

butlar hem olara duzak boldular.

³⁷Olar öz ogullaryny we gyzlaryny

galp hudaýlara gurban etdiler.

³⁸Olar ogullaryny we gyzlaryny

Kengan butlaryna gurban etdiler,

olaryň bigünä ganyn dökdüler;

ýurdy gan bilen haramladylar.

³⁹Edenleri bilen haram boldular,

öz işleri arkaly zyna etdiler.

⁴⁰Reb Öz halkyna garşy gazaba mündi,

saýlap-seçen halkyny Ol ýigrenç saýdy.

⁴¹Olary milletleriň eline berdi,

olary ýigrenýärler üstlerinden agalyk sürdi.

⁴²Duşmanlary olara jebir çekdirdi,

olary güýç bilen boýun egdirdi.

⁴³Ol ençeme gezek olary halas eýledi,

emma olar pällerinden ýaňa baş galdyrdylar,

öz günäleri zerarly kemsidildiler.

⁴⁴Emma Ol dat-perýatlaryny eşiden wagty,

olaryň muşakgatlaryna nazar aýlady.

⁴⁵Olaryň hatyrasyna Öz ähtini ýadyna saldy,

sadyk söýgüsiniň bollugyna görä rehim eýledi.

⁴⁶Olary ýesir edenleriň kalbyna

olar babatda rehim-şepagat saldy.

⁴⁷Eý, Hudaýymyz Reb, bizi halas et!

Mukaddes adyňa şükürler eder ýaly,

Seniň şöhratyňa buýsanar ýaly,

milletleriň arasyndan bizi toplap al.

⁴⁸Ysraýyl Hudaýy Rebbe

ezelden ebedä çenli alkyşlar bolsun!

Ähli halk, goý, «Omyn!» diýsin.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

106

BÄŞINJI KITAP

(106 — 150-nji mezmurlar)

106-njy mezmur

¹«Rebbe şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky!» —

²diýip, Rebbiň azat edenleri, goý, aýtsyn.

Ol olary duşman elinden halas eýledi,

³olary ýat ýurtlardan ýygnap jemledi:

gündogardan hem günbatardan

demirgazykdan hem günortadan.

⁴Olar çöl-beýewanda sergezdan boldy,

ilatly şähere eltýän ýoly tapyp bilmedi.

⁵Açlygyň, teşneligiň derdinden ýaňa,

olarda ysgyn-mydar galmady.

⁶Olar muşakgatlarynda Rebbi çagyrdy,

Ol hem görgülerinden halas eýledi.

⁷Olar mesgen tutar ýaly şähere baryp ýetýänçä,

Ol olary göni ýoldan ýöretdi.

⁸Rebbiň sadyk söýgüsi üçin,

adamzada edýän ajaýyp işleri üçin,

goý, olar Oňa şükürler etsin.

⁹Çünki Ol teşne jany gandyrýar,

ajygany näz-nygmatdan doýurýar.

¹⁰Olar garaňkylykda we tümlükde ýaşady,

zynjyrlara, jebir-jepa baglandy.

¹¹Çünki olar Hudaý sözüne tabyn bolmandy,

Beýik Hudaýyň öwüdine äsgermezlik edipdi.

¹²Reb agyr zähmet arkaly olary boýun egdirdi:

ýykyldylar, asla ýardam beren bolmady.

¹³Olar muşakgatlarynda Rebbi çagyrdy,

Ol hem görgülerinden halas eýledi.

¹⁴Olary garaňkylykdan we tümlükden çykardy,

olaryň zynjyrlaryny gyryp taşlady.

¹⁵Rebbiň sadyk söýgüsi üçin,

adamzada edýän ajaýyp işleri üçin,

goý, olar Oňa şükürler etsin.

¹⁶Çünki Ol bürünç derwezeleri çym-pytrak etdi,

demir söýeleri ikä bölüp taşlady.

¹⁷Öz günäli ýollary we etmişleri zerarly,

akylsyzlar jebir-jepalar çekdi.

¹⁸Olar iýmitiň islendigini ýigrendi,

ölüm derwezeleriniň agzyna bardy.

¹⁹Olar muşakgatlarynda Rebbi çagyrdy,

Ol hem görgülerinden halas eýledi.

²⁰Ol sözüni iberdi we şypa berdi,

olary gabra inmekden halas eýledi.

²¹Rebbiň sadyk söýgüsi üçin,

adamzada edýän ajaýyp işleri üçin,

goý, olar Oňa şükürler etsin,

²²şükür gurbanlyklaryny, goý, hödürlesin,

Onuň işlerini şatlyk nagmasynda beýan eýlesin.

²³Deňizdäki gämilerde ýüzýänler,

haýbatly suwlarda söwda edýänler

²⁴Rebbiň işlerini,

çuňluklardaky ajaýyp işlerini gördüler:

²⁵Ol buýurdy-da, tupanly gaý turuzdy,

ol hem deňziň tolkunlaryny galkdyrdy.

²⁶Gämiçiler göge galdy, çuňluga indi,

gorkudan ýaňa janlary çykara geldi.

²⁷Serhoş kimin yranyp entirekledi,

akyl-huşlary başyndan uçdy.

²⁸Olar muşakgatlarynda Rebbi çagyrdy,

Ol hem görgülerinden halas eýledi.

²⁹Ol tupany asudalyga öwürdi,

deňiz tolkunlary köşeşdi.

³⁰Şatlandylar, çünki ümsümlik boldy,

Ol olaryň islän gämi duralgasyna ýetirdi.

³¹Rebbiň sadyk söýgüsi üçin,

adamzada edýän ajaýyp işleri üçin,

goý, olar Oňa şükürler etsin.

³²Olar halk jemagatynda Ony beýgeltsin,

ýaşulular mejlisinde Ony şöhratlandyrsyn.

^33-34Reb ýurt ilatynyň erbetlikleri zerarly,

derýalary öwürýär çölüstanlyga,

suwuň gözbaşlaryny — teşne topraga,

bereketli topragy — şorluk ýerlere.

³⁵Ol çöli öwürýär kak köllerine,

gurak topragy — suw gözbaşyna.

³⁶Ol şol ýerde aç-suwsuzlary ýaşadýar,

olar hem ýaşamak üçin şäher gurunýar.

³⁷Olar meýdanlara ekin ekýär, üzüm baglaryny oturdýar

hem-de boldan — bol hasyly alýar.

³⁸Hudaýyň berekedi arkaly olar köpelýär,

Ol mal-garalaryny hiç azaltmaýar.

³⁹Emma mätäçler ezýet, muşakgat, hasrat zerarly,

azalyp, boýun egdirilende,

⁴⁰Ol şazadalaryň üstüne betnamlyk guýýar,

olary ýol-ýodasyz çölde sergezdan edýär.

⁴¹Mätäji bolsa görgülerinden dyndyrýar,

onuň maşgalasyny süri kimin köpeldýär.

⁴²Ýüregi dogrular muny görüp şatlanýar,

erbetler bolsa agzyny ýumýar.

⁴³Paýhasy bolan muňa üns bersin,

Rebbiň sadyk söýgüsini aňlasyn.

107-nji mezmur

Nagma. Dawudyň mezmury.

²Ýüregim sarsmaz, eý, Hudaý, sarsmaz meniň ýüregim:

men nagmalar aýdyp, mukam çalaryn.

³Oýan sen, eý, meniň ýüregim.

Oýanyň, arfa hem lira!

Men daňy oýararyn nagmalar bilen.

⁴Ýa Reb, halklar arasynda Saňa şükür ederin,

milletler arasynda Saňa nagma aýdaryn.

⁵Çünki Seniň söýgiň göklere ýetýär,

wepalylygyň bulutlara direýär.

⁶Eý, Hudaý, göklerden-de ýokary beýgel,

tutuş ýer ýüzüne dolsun Seniň şöhratyň!

⁷Öz söýýänleriňiň gutulyp bileri ýaly,

goluň bilen halas et, maňa jogap ber.

⁸Wada berdi Hudaý Öz mukaddes öýünden:

«Uly şatlyk bilen Men Şekemi bölerin

hem-de Sukot deresini ölçärin.

⁹Gilgat Meniňki, Manaşa Meniňki,

Efraýym — tuwulgam,

Ýahuda — patyşalyk hasam.

¹⁰Mowap — ýuwunmak üçin legenim,

Edomyň üstüne zyňaryn Men çarygymy.

Pilişt topragynda ýeňiş dabarasy bilen gygyraryn Men».

¹¹Berk gala kim meni elter?

Meni Edoma kim alyp gider?

¹²Eý, Hudaý, eýsem Sen bizi ret edäýdiňmi?

Eý, Hudaý, indi goşunlarymyz bilen gitjek dälmi Sen?

¹³Duşmanlarymyzy ýeňmäge bize kömek et,

sebäbi ynsan kömegi biderek zatdyr.

¹⁴Hudaý arkaly ýeňiş gazanarys,

duşmanlarymyzy depelejek Oldur.

108-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

¹Dymma, eý, senamyň Hudaýy!

²Çünki erbetler, hilegärler maňa garşy agzyny açyp,

ýalançy dilleri bilen garşyma olar gepleýär.

³Olar ýigrenç sözleri bilen meni gurşaýar,

sebäpsiz ýere meniň bilen uruşýar.

⁴Men olar üçin doga-dileg edýärin,

olar bolsa söýgime derek meni ýazgarýar.

⁵Olar ýagşylygyma ýamanlyk edýär,

söýgime derek meni ýigrenýär.

⁶Olar şeýle diýýär:

«Goý, onuň garşysyna erbet adam çyksyn,

garalawjy onuň sagynda dursun.

⁷Işine garalanda, aýyply çyksyn,

onuň doga-dilegi günä saýylsyn.

⁸Onuň günleri sanlyja bolsun,

başga onuň ornuny alsyn.

⁹Onuň çagalary, goý, ýetim bolsun,

aýaly hem dul bolup galsyn.

¹⁰Çagalary entäp, goý, gedaý gezsin,

harabalyklaryndan çykarylyp, çörek dilesin.

¹¹Süýthor onuň bar zadyny garbasyn,

agyr zähmetiniň rähnetini keseki görsün.

¹²Hiç kim oňa, goý, merhemet etmesin,

ýetimlerine hiç kimiň haýpy gelmesin.

¹³Goý, onuň nesli kesilsin,

geljekki nesilden onuň ady, goý, öçürilsin.

¹⁴Atalarynyň günäsi elmydama Rebbiň öňünde,

goý, ýatlanylsyn,

ejesiniň ýazygy öçürilmesin!

¹⁵Goý, günäleri elmydama Rebbiň öňünde bolsun,

ýer ýüzünde ýatlanmaz ýaly, goý, Ol ony kesip taşlasyn.

¹⁶Çünki ol merhemet etmegi ýada salmady,

gaýtam garyby, mätäji, ýüregi gamlyny

öldürjek bolup, olary yzarlap gezdi.

¹⁷Ol gargyşy söýdi; goý, gargyşy öz başyndan insin,

ol hiç kime ýagşylygy arzuwlamady,

goý, oňa-da hiç kim ýagşylygy arzuw etmesin!

¹⁸Ol gargyşy don edip geýdi:

goý, ol suw kimin siňsin onuň tenine,

ýag kimin — onuň süýeklerine.

¹⁹Şoňa görä, goý, ol eşik kimin ony dolasyn,

günde guşanýan guşagy bolsun».

²⁰Goý, Rebbe meni ýamanlaýanlaryň,

janyma garşy söz aýdýanlaryň aljak almyty

şular deý bolsun.

²¹Emma Sen, eý, Hökmürowan Reb,

meniň bähbidimi ara Öz adyň hatyrasyna

Sadyk söýgiňiň ýagşydygy sebäpli, meni halas et.

²²Çünki men garyp we mätäçdirin,

ezýet çekýär meniň ýüregim.

²³Agşam kölegesi dek ýitip gidýärin,

olar meni çekirtge deý kakýarlar.

²⁴Agyz beklemeden ýaňa dyzymyň kuwwaty gaçdy,

göwräm ýagsyzlykdan ýaňa horlanyp galdy.

²⁵Meni ýamanlaýanlara boldum bir gülki,

meni görenlerinde ýaýkaýar olar başyny.

²⁶Ýa Reb, Hudaýym, maňa kömek et,

Öz sadyk söýgiň hatyrasyna meni halas et.

²⁷Bilsinler bu işde Seniň eliň bardygyny,

ýa Reb, muny Seniň edendigiňi.

²⁸Goý, olar gargabersin, emma Sen ak pata berersiň!

Olar baş galdyrýar, emma masgara bolar,

Seniň bendäň bolsa şadyýan bolar.

²⁹Meni ýazgarýanlar betnamlyga bürensin,

goý, olar ryswalygyny don edip geýsin.

³⁰Men Rebbe köp şükür etjek,

uly jemagatda Ony şöhratlandyrjak.

³¹Çünki Ol mätäjiň sagynda durýar,

ony ölüme höküm edýänleriň elinden halas eýleýär.

109-njy mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Hudaý rebbime^[24] şeýle sözledi:

«Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur».

²Reb Siondan^[25] uzadar şalyk hasaňy,

duşmanlaryňa ýöret sen öz hökümiňi.

³Söweş günüňde gerçekleriň

mukaddes şöhrata beslenip, meýletin bolar,

ýaşlygyň säher çygy deý dolanyp geler.

⁴Reb ant içdi, Ol ondan dänmez:

«Mäliksadyk derejesindäki

müdimilik ruhanysyň sen».

⁵Taňry seniň tarapdaryňdyr:

Ol gazaba münen gününde

şalary kül-peýekun eder.

⁶Reb milletlere höküm çykarar,

olaryň ýurduny läşlerinden doldurar.

Ol tutuş ýeriň ýüzünde

baştutanlary kül-peýekun eder.

⁷Sen bolsa ýoldaky çeşmeden içip,

öz başyňy belent tutarsyň.

110-njy mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Men dogrularyň mejlisinde we jemagatda

tutuş kalbym bilen Rebbe şükür ederin.

²Beýikdir Rebbiň işleri,

olary agtarýar bar muşdaklary.

³Onuň işi dabaradan, şöhratdan doly,

Onuň dogrulygy dowam edýär ebedi.

⁴Ol ýatdan çykmajak gudratly işleri etdi,

Reb merhemetli hem-de rehimli.

⁵Ol Özünden gorkýanlara berýär rysgaly,

eden ähti ýadyndadyr müdimi.

⁶Ol halkyna işleriniň gudratyny görkezdi:

milletleriň mirasyny olara berdi.

⁷Onuň elleriniň işleri wepaly we adalatly,

Onuň bar buýruklary ygtybarlydyr.

⁸Elleriniň işleri berkarar edildi asyrlarboýy,

wepalylyk we dogrulyk olaryň binýatlary.

⁹Reb Öz halkyny halas eýledi,

Öz ähtini baky buýurdy;

Onuň ady mukaddes hem-de wehimli.

¹⁰Rebden gorkmak — danalyk başy,

muny amal edýänleriň düşünjeleri dogry.

Onuň senasy dowam edýär asyrlarboýy.

111-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Rebden gorkýan,

buýruklaryndan lezzet alýan nähili bagtly!

²Onuň zürýady ýurtda kuwwatly bolar,

dogrularyň nesli bereket tapar.

³Bolelinlik, baýlyk onuň öýünde bolar,

dogrulygy dowam eder asyrlarboýy.

⁴Dogry ynsan üçin hatda garaňkyda nur dogar,

ol mähriban, dogruçyl we rehimlidir.

⁵Jomart, karz berýän ynsan gowudyr,

ol işlerini adalatly ýola goýýandyr.

⁶Çünki dogry ynsan hiç haçan sarsmaz,

müdimilik ol unudylmaz.

⁷Ol şum habardan gorkmaz,

Rebbe bil baglap, ýüregi sarsmaz.

⁸Onuň ýüregi mäkäm,

ol asla eýmenmez,

iň soňunda duşmanlarynyň ýeňlişin görer.

⁹Ol sahylyk bilen paýlady, mätäje berdi,

onuň dogrulygy dowam eder ebedi,

at-abraýy bilen bile artýar kuwwaty.

¹⁰Erbet adam muny görüp, gazaba münýär,

dişini gyjaýar we ruhdan düşýär;

erbet adamyň göwün islegleri puç bolar.

112-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Eý, Rebbe hyzmat edýänler, şöhratlandyryň,

Rebbiň adyna şan-şöhrat bolsun!

²Şindiden ebedä çenli

Rebbiň ady alkyşly bolsun!

³Günüň dogýan ýerinden batýan ýerine çenli,

Rebbiň adyna şan-şöhrat bolsun!

⁴Reb ähli milletlerden belentde,

Onuň şan-şöhraty gökler üstünde.

⁵Eýsem Hudaýymyz Reb kimin barmy?

Ol göklerde oturan bolsa-da,

⁶eglip, göge, ýere nazar aýlaýar.

⁷Ol garyplary ýerden galdyrýar,

mätäçleri kül içinden çykarýar,

⁸olary şazadalaryň ýanynda,

Öz halkynyň şazadalary bilen oturdýar.

⁹Önelgesiz aýalyň öýüni dikýär,

ony çagalaryna guwandyryp, bagtyýar edýär.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

113-nji mezmur

¹Ysraýyl Müsürden çykyp gaýdanda,

Ýakup nesli dili başga halkdan gaýdanda,

²Ýahuda Hudaýyň mukaddes öýüne,

Ysraýyl hem Onuň şalygyna öwrüldi.

³Deňiz görüp, ökje göterdi,

Iordan derýasy ters ugra akdy.

⁴Daglar bökjekleşdi goçlar ýaly,

depeler hem — guzular ýaly.

⁵Eý, deňiz, näme üçin gaçdyň?

Eý, Iordan derýasy, näme üçin tersine akdyň?

⁶Eý, daglar, näme üçin bökjekleşdiňiz siz goçlar ýaly,

depeler hem — guzular ýaly?

^7-8Gaýany suw howzuna öwürýän,

çakmak daşy suw gözbaşyna öwürýän

Rebbiň öňünde,

Ýakup Hudaýynyň öňünde titre, ýer ýüzi!

⁹Bize däl, ýa Reb, bize däl,

söýgiň we wepadarlygyň hatyrasyna

şan — şöhrat ber Sen Özüňe!

¹⁰«Hany olaryň Hudaýy?» diýip,

näme üçin milletler aýtsyn?!

¹¹Biziň Hudaýymyz göklerde

Ol göwnüniň islän zadyny edýär.

¹²Milletleriň butlary kümüş, tylladyr,

olar ynsan elleriniň işidir.

¹³Olaryň agzy bar, ýöne gürlemeýär,

gözleri bar, ýöne görmeýär.

¹⁴Gulaklary bar, ýöne eşitmeýär,

burunlary hem ys-kok almaýar.

¹⁵Elleri bar, ýöne hiç zat duýmaýar,

aýaklary bar, ýöne ýöremeýär,

bogazlaryndan ses-üýn çykmaýar.

¹⁶Şolar dek bolar olary ýasanlar,

we olara bil baglan ähli ynsanlar.

¹⁷Eý, Ysraýyl, Rebbe bil bagla!

Ol seniň kömegiň hem-de galkanyň.

¹⁸Eý, Harunyň nesli, Rebbe bil bagla!

Ol seniň kömegiň hem-de galkanyň.

¹⁹Eý, Rebden gorkýan, Oňa bil bagla!

Ol seniň kömegiň hem-de galkanyň.

²⁰Reb bizi ýadyna saldy,

Ol bize ak pata berer.

Ol Ysraýylyň nesline ak pata berer,

Ol Harunyň nesline ak pata berer.

²¹Rebden gorkýanlara,

uly-kiçä ak pata berer;

²²goý, Reb sizi hem-de

zürýatlaryňyzy köpeltsin;

²³goý, gögi-ýeri ýaradan Reb

size ak pata bersin.

²⁴Gökler Rebbiňkidir,

ýeri bolsa Reb ynsan ogullaryna berdi.

²⁵Merhumlar, gabra inýänleriň hiç biri

Rebbi şöhratlandyrmaýar.

²⁶Emma şindiden ebedä çenli,

biz Rebbe aýtjak alkyşy.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

114-nji mezmur

¹Rebbi söýýärin,

çünki Ol eşitdi sesimi, dat-perýadymy.

²Ol maňa gulak goýandygy sebäpli,

Ony çagyraryn men ömürboýy.

³Ölüm tanaplary maňa oraldy,

ölüler dünýäsiniň sütemleri üstüme indi,

meni jebir-jepa, gam-gussa basdy.

⁴Men şonda çagyrdym Rebbi:

«Ýa Reb, ýalbarýaryn, halas et meniň janymy!»

⁵Reb dogry we merhemetli,

biziň Hudaýymyz rehimli.

⁶Reb goraýar sada ynsany,

tapdan düşenimde, Ol meni halas eýledi.

⁷Rahatlygyňa öwrül, eý, meniň janym,

çünki Reb saňa jomartlyk etdi.

⁸Sen ölümden halas etdiň janymy,

gözýaşlardan — meniň gözümi,

büdremekden — aýaklarymy.

⁹Men diriler diýarynda

Rebbiň huzurynda gezerin.

115-nji mezmur

¹«Ejirlerim juda köp» diýip gürledim,

ýöne şonda-da men iman etdim.

²Howsala düşen wagtymda:

«Ähli ynsanlar ýalançy» diýdim.

³Rebbiň maňa eden ýagşylyklarynyň

öwezini nädip dolaýyn?

⁴Gutulyş pyýalasyny galdyryp,

Rebbim diýip Ony çagyraryn.

⁵Bütin halkynyň öňünde

Rebbe eden kasamlarymy berjaý ederin.

⁶Rebbiň sadyklarynyň ölümi

Onuň üçin nähili agyr!

⁷Ýa Reb! Men Seniň bendäň,

men Seniň bendäň, Seniň gyrnagyň ogly;

Sen zynjyrlarymy gyryp taşladyň.

⁸Saňa şükür gurbanlygyny hödür ederin,

Rebbiň adyny men çagyraryn.

^9-10Bütin halkynyň öňünde,

Reb öýüniň howlularynda,

eý, Iýerusalim, seniň içiňde,

Rebbe eden kasamlarymy berjaý ederin.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

116-njy mezmur

¹Rebbe şöhratlandyryň, ähli milletler!

Ony beýgeldiň siz, eý, ähli halklar!

²Çünki Onuň bize bolan söýgüsi uly,

Onuň wepadarlygy baky.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

117-nji mezmur

¹Rebbe şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky!

²Goý, Ysraýyl diýsin:

«Onuň söýgüsi baky».

³Goý, Harunyň nesli diýsin:

«Onuň söýgüsi baky».

⁴Goý, Rebden gorkýanlar diýsin:

«Onuň söýgüsi baky».

⁵Darygan çagymda çagyrdym Rebbi,

Reb jogap berdi, göwnüme saldy giňligi.

⁶Reb — tarapdarym, gorkmaýaryn men,

ynsan maňa näme edip bilsin?

⁷Reb kömekçi dek tarapdarymdyr,

meni ýigrenýänlere dabaraly seretjekdirin.

⁸Ynsana bil baglandan,

Rebbi pena edinmek ýagşy.

⁹Şalara bil baglandan,

Rebbi pena edinmek ýagşy.

¹⁰Ähli milletler gurşap aldy daşymy,

Rebbiň ady bilen serpikdirdim olary.

¹¹Olar gurşap aldy meniň daşymy,

çar tarapdan gabady meni,

Rebbiň ady bilen serpikdirdim olary.

¹²Olar ary kimin meni gurşady,

ýöne ýandak ody dek söndi,

Rebbiň ady bilen serpikdirdim olary.

¹³Ýykylarym ýaly, gaty itildim,

emma Reb boldy meniň kömegim.

¹⁴Reb — güýjüm hem-de aýdymym,

Ol meniň Halasgärimdir.

¹⁵Dogrularyň çadyrlarynda

şatlyk, ýeňiş nagmalary ýaňlanýar:

«Rebbiň goly zor işleri görkezýär!

¹⁶Rebbiň goly belende galýar!

Rebbiň goly zor işleri görkezýär!»

¹⁷Men ölmerin, aman ýaşaryn

hem-de Rebbiň işlerini yglan ederin.

¹⁸Reb meni berk jezalandyrdy,

emma ölüme meni bermedi.

¹⁹Açyň maňa dogrulyk derwezelerini,

men girip, Rebbe şükür edeýin.

²⁰Bu — Rebbiň derwezeleri,

dogrular ondan girerler.

²¹Men Saňa şükür edeýin,

çünki jogap berdiň, meni halas eýlediň.

²²Ussalaryň ret eden daşy,

binýadyň burç daşy boldy.

²³Muny Reb etdi,

bu nazarymyzda täsin saýyldy.

²⁴Bu — Rebbiň ýaradan güni,

geliň onda begeneli we şatlanaly.

²⁵Ýa Reb, ýalbarýarys, halas et bizi,

Ýa Reb, ýalbarýarys, ber üstünligi.

²⁶Reb adyndan gelýän bolsun alkyşly!

Reb öýünden siziň üçin etjek doga-dilegi.

²⁷Beýik Hudaýdyr,

üstümize nur saçan Oldur.

Gurbanlyk malyny alyň,

ony gurbanlyk sypasynyna daňyň.

²⁸Sen — meniň Hudaýym, Saňa şükürler etjek,

Sen — meniň Hudaýym, men Seni beýgeltjek.

²⁹Rebbe şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky!

118-nji mezmur

¹Kämil ýoldan ýöreýänler,

Rebbiň kanunyna görä ýaşaýanlar bagtlydyr!

²Onuň düzgünlerini saklaýanlar,

tutuş kalby bilen Ony agtarýanlar bagtlydyr!

³Olar nähak işi etmeýär,

olar Onuň ýollaryndan ýöreýär.

⁴Buýruklaryňy yhlasly berjaý etmegi,

Sen emr etdiň.

⁵Parzlaryňy berjaý ederim ýaly,

hernä üýtgemesedi meniň ýollarym.

⁶Şonda tabşyryklaryňa nazar salanymda,

men utanmaryn.

⁷Adalatly hökümleriňi öwrenen çagym,

päk ýürekden Saňa öwgi aýdaryn.

⁸Seniň parzlaryňy berjaý ederin,

bütinleý terk etmegin meni.

⁹Ýaş ynsan ýoluny nädip päk saklap biler?

Ony Seniň sözüňe görä goramak bilen.

¹⁰Seni agtarýaryn tutuş ýüregim bilen,

meni tabşyryklaryňdan azaşdyrma Sen.

¹¹Saňa garşy günä etmäýin diýip,

Seniň wadaňy ýüregimde aýap sakladym.

¹²Ýa Reb, Saňa alkyşlar bolsun!

Maňa öwret Sen Öz parzlaryňy.

¹³Agzyňdan çykan adalatly hökümleriň baryny,

men dilim bilen yglan edýärin.

¹⁴Seniň düzgünleriňden lezzet alýaryn,

göýä ähli baýlyga eýe bolan ýaly bolýaryn.

¹⁵Buýruklaryň barada men oýlanaryn,

Seniň ýollaryňa dykgat bererin.

¹⁶Parzlaryňdan lezzet alaryn,

Seniň sözüňi men unutmaryn.

¹⁷Ýaşap, sözüňi saklap bilerim ýaly,

Sen bendäňe et jomartlygy.

¹⁸Kanunyňyň ajaýyplygyny görerim ýaly,

Sen aç meniň gözlermi.

¹⁹Men bir gelmişek ýeriň ýüzünde,

Öz tabşyryklaryňy gizleme menden.

²⁰Adalatly hökümleriňe bolan küýsegim,

elmydama pagyş-para edýär meniň ýüregim.

²¹Sen käýeýärsiň tabşyryklaryňdan azaşanlara:

tekepbirlere hem-de lagnatlylara.

²²Utanç bilen betnamlygy Sen menden aýyr,

çünki düzgünleriňi men saklandyryn.

²³Hökümdarlar oturyp, maňa garşy dil birikdirýär,

bendäň bolsa parzlaryň barada oý-pikire batýar.

²⁴Seniň düzgünleriň — keýpiköklügim,

olar meniň — geňeşdarlarym.

²⁵Meniň janym gara ýere ýapyşýar,

Öz sözüňe laýyklykda maňa ber ömri.

²⁶Men beýan edenimde öz ýollarymy,

Sen maňa berdiň jogaby;

öwret maňa Öz parzlaryňy.

²⁷Maňa düşündir Öz düzgünleriňiň ýoluny,

ajaýyp işleriň barada men oýlanaýyn.

²⁸Gaýgy-gamdan ýaňa janym basylýar,

Öz sözüňe laýyklykda maňa kuwwat ber.

²⁹Ýalan ýollary menden uzak et,

merhemetiň bilen maňa kanunyňy öwret.

³⁰Wepalylyk ýoluny men saýlap aldym,

Seniň adalatly hökümleriňi öňümde goýdum.

³¹Ýa Reb, düzgünleriňden mäkäm ýapyşdym,

Sen meni utanja goýma.

³²Tabşyryklaryňyň ýolundan ylgaýaryn men,

çünki Sen kalbymyň düşünjesini giňeltdiň.

³³Ýa Reb, parzlaryňyň ýoluny öwret,

men ony ahyra çenli saklaryn.

³⁴Maňa düşünje ber kanunyňy berjaý ederim ýaly,

ony tutuş ýüregim bilen saklarym ýaly.

³⁵Tabşyryklaryňyň ýolundan Sen meni ýöret,

çünki men ondan alýaryn lezzet.

³⁶Diňe öz bähbidimi aramaz ýaly,

Öz düzgünleriňe tarap öwür ýüregimi.

³⁷Boş hysyrdylardan sow gözlerimi,

Öz ýollaryňda maňa ber ýaşaýşy.

³⁸Özüňden gorkýanlara berdiň wadany:

men–bendäň babatda hem tassykla ony.

³⁹Menden sow gorkýan masgaralygymy,

çünki Seniň adalatly hökümleriň ýagşydyr.

⁴⁰Jan-tenden küýseýärin buýruklaryňy,

Öz dogrulygyňda maňa ber ýaşaýşy.

⁴¹Ýa Reb, Öz beren wadaňa görä,

sadyk söýgiň gelsin, halas et meni.

⁴²Şonda özümi ýaňsylanlara jaýdar jogap bererin,

çünki Seniň sözüňe bil baglaýandyryn.

⁴³Hakykat sözüni bütinleý alma agzymdan,

çünki adalatly hökümleriňe umyt baglaýandyryn.

⁴⁴Men dyngysyz, baky, ebedi

Seniň kanunyňy berjaý ederin.

⁴⁵Men Seniň buýruklaryňy agtardym,

şonuň üçin erkanalykda gezerin.

⁴⁶Şalaryň öňünde düzgünleriňi aýdaryn,

hiç utanmaryn.

⁴⁷Seniň tabşyryklaryňdan lezzet alýaryn,

çünki olary men söýýändirin.

⁴⁸Tabşyryklaryňy söýüp, olara tarap ellerimi gerýärin,

parzlaryň barada oýa batýaryn.

⁴⁹Öz bendäňe beren sözüňi ýatla,

ol arkaly umyt berensiň maňa.

⁵⁰Ol darygan günümde meniň tesellim,

çünki Seniň wadaň maňa ýaşaýyş berýär.

⁵¹Tekepbirler meni köp ýaňsylaýar,

şonda-da kanunyňdan ýüz öwürmeýän.

⁵²Gadymy adalatly hökümleriň barada oýlananymda,

ýa Reb, men tapýaryn teselli.

⁵³Kanunyňy terk edýän erbetleri görenimde,

gahar-gazap gurşaýar meni.

⁵⁴Gelmişek bolup ýaşan her bir ýerimde,

Seniň parzlaryň aýdymym boldy.

⁵⁵Ýa Reb, Seni gijesine men ýatlaýaryn,

Seniň kanunyňy berjaý edýärin.

⁵⁶Men şeýle durmuşy amal edýärin:

buýruklaryňy berjaý edýärin.

⁵⁷Reb — meniň paýym

Seniň sözüňi saklamagy men wada etdim.

⁵⁸Tutuş kalbym bilen Saňa ýalbarýaryn:

«Öz wadaňa görä, maňa merhemet eýle».

⁵⁹Öz ýollarym barada oýlananymda,

gadamymy düzgünleriňe tarap öwürdim.

⁶⁰Tabşyryklaryňy berjaý etmeklik üçin

alňasap, olary gijikdirmedim.

⁶¹Erbetleriň tanaplary maňa duzak bolsa-da,

Seniň kanunyňy men unutmadym.

⁶²Seniň hökümleriň adalatlydygy üçin,

ýary gije turup, Saňa öwgi aýdýaryn.

⁶³Senden gorkýanlaryň baryna,

buýruklaryňy berjaý edýänleriň baryna

hemra bolýaryn.

⁶⁴Ýa Reb, ýeriň ýüzi sadyk söýgiňden doly,

maňa öwret Öz parzlaryňy.

⁶⁵Ýa Reb, wadaňa görä,

Öz bendäňe etdiň Sen ýagşylygy.

⁶⁶Maňa öwret paýhas bilen bilimi,

çünki tabşyryklaryňa men iman etdim.

⁶⁷Ejir çekmezden öň men azaşypdym,

emma indi Seniň sözüňi berjaý edýärin.

⁶⁸Sen ýagşysyň, edýärsiň ýagşylyklary,

maňa öwret Öz parzlaryňy.

⁶⁹Tekepbirler maňa myjabat atýar,

men bolsa tutuş kalbym bilen

buýruklaryňy berjaý edýärin.

⁷⁰Olaryň ýürekleri daşa öwrüldi, hiç zat duýmaýar,

men bolsa kanunyňdan lezzet alýaryn.

⁷¹Seniň parzlaryňy öwrenmek üçin,

ejir çekenim maňa ýagşylyk boldy.

⁷²Seniň agzyňyň sözlän kanuny

maňa müňlerçe altyn-kümüşden gowy.

⁷³Seniň elleriň meni ýaradyp, maňa durk berdi,

tabşyryklaryňy öwrenerim ýaly ber düşünjäni.

⁷⁴Senden gorkýanlar meni görüp şatlanar,

çünki Seniň sözüňe umyt bagladym.

⁷⁵Ýa Reb, bilýärin: adyldyr Seniň hökümleriň,

wepalylygyň sebäpli maňa ejir çekdirdiň.

⁷⁶Öz bendäňe beren wadaňa görä,

sadyk söýgiň maňa teselli bolsun.

⁷⁷Rehim et, goý, men ýaşaýyn

çünki kanunyň — keýpiköklügim.

⁷⁸Tekepbirler, goý, utanja galsyn,

çünki olar nähak ýere şyltak atdylar,

men bolsa buýruklaryň barada oýa bataryn.

⁷⁹Senden gorkýanlar düzgünleriňi bileri ýaly,

goý, olar maňa öwrülsin.

⁸⁰Utanja galmazym ýaly,

kalbym parzlaryňda, goý, kämil bolsun.

⁸¹Halas edişiňe intizar bolup, janym örtenýär,

men Seniň sözüňe umyt baglaýan.

⁸²Seniň wadaňa intizar meniň gözlerim,

«Haçan teselli berersiň?» diýip soraýan.

⁸³Tüsseden zaýalanan meşik deý boldum,

emma Seniň parzlaryňy men unutmadym.

⁸⁴Seniň bendäň garaşmaly haçana çenli?

Aňtaýjylaryma haçan çykarjak Sen hökümiňi?

⁸⁵Tekepbirler maňa çukur gazdylar,

olar Seniň kanunyňa görä ýaşamaýarlar.

⁸⁶Seniň tabşyryklaryňyň bary ygtybarlydyr,

maňa kömek et, olar nähak ýere azar berýärler.

⁸⁷Olar meni tas ýok edipdi ýeriň ýüzünden,

şonda-da buýruklaryňy men terk etmedim.

⁸⁸Agzyňyň düzgünlerini saklap bilerim ýaly,

Öz sadyk söýgiňde maňa ber ýaşaýşy.

⁸⁹Ýa Reb, Seniň sözüň göklerde

baky berkarar boldy.

⁹⁰Wepalylygyň dowam edýär nesillerboýy,

Sen dünýäni gurduň, ol hem mäkäm dur.

⁹¹Ähli zat şu güne çenli belleýşiň dek dur,

çünki olar Saňa gulluk edýärler.

⁹²Eger kanunyň keýpiköklügim bolmadyk bolsa,

ýok bolup giderdim gaýgy-gamymda.

⁹³Asla unutmaryn buýruklaryňy,

çünki olar arkaly maňa ýaşaýyş berdiň.

⁹⁴Men Seniňki, meni halas et,

çünki buýruklaryňa berdim men dykgat.

⁹⁵Erbetler meni ýok etjek bolup, bukuda ýatýar,

men bolsa düzgünleriň barada pikire batýan.

⁹⁶Gördüm ähli kämillikleriň çäklidigini,

emma Seniň tabşyryklaryň çendenaşa giň.

⁹⁷Seniň kanunyňy juda söýýärin!

Ol uzakly gün meniň oýlanmalarym.

⁹⁸Seniň tabşyrygyň meni duşmandan paýhasly edýär,

çünki ol elmydama meniň aňymda.

⁹⁹Ähli halypalarymdan paýhasly boldum,

çünki Seniň düzgünleriň — oýlanmalarym.

¹⁰⁰Ýaşululardan-da köp aňlaýandyryn,

çünki buýruklaryňy berjaý edýärin.

¹⁰¹Seniň sözüňi saklamak üçin,

ähli ýaman ýoldan men gaça durdum.

¹⁰²Seniň hökümleriňden ýüz öwürmedim,

çünki maňa Sen tälim berdiň.

¹⁰³Seniň wadaň maňa nähili süýji!

Ol agzyma baldan-da süýji!

¹⁰⁴Buýruklaryň arkaly boldum paýhasly,

şonuň üçin ýigrenýärin her ýalan ýoly.

¹⁰⁵Seniň sözüň — çyra aýaklaryma,

ol — ýagtylyk meniň ýodama.

¹⁰⁶Adalatly hökümleriňi berjaý ederin diýip,

men kasam etdim we berjaý etdim.

¹⁰⁷Men jebir-jepalar çekdim;

Ýa Reb, Öz wadaňa görä ber ýaşaýşy.

¹⁰⁸Ýa Reb, gurbanlyk hökmünde kabul et alkyşlarymy

hem-de öwret maňa adalatly hökümleriňi.

¹⁰⁹Janym dyngysyz howp astynda bolsa-da,

Seniň kanunyňy unutmaýaryn.

¹¹⁰Erbetler maňa duzak gursa-da,

Seniň buýruklaryňdan azaşmaýaryn.

¹¹¹Seniň düzgünleriň — baky mirasym,

çünki olar meniň ýürek şatlygym.

¹¹²Seniň parzlaryňy berjaý etmegi

ýüregime düwdüm baky, ahyra çenli.

¹¹³Ikiýüzlüleri men ýigrenýärin,

Seniň kanunyňy bolsa söýýärin.

¹¹⁴Sen meniň gizlenýän ýerim hem-de galkanym,

men Seniň sözüňe umyt baglaýaryn.

¹¹⁵Eý, betkärler, menden aýrylyň,

men Hudaýymyň tabşyryklaryny berjaý edeýin.

¹¹⁶Wadaňa görä meni söýgetle, goý, men ýaşaýyn,

öz umydymdan hiç utanmaýyn.

¹¹⁷Maňa daýanç bol, halas bolaýyn,

parzlaryňa elmydama dykgat bereýin.

¹¹⁸Parzlaryňdan azaşanlary Sen ret edýärsiň,

çünki olaryň hilesi puçdur.

¹¹⁹Çöp-çör kimin taşlaýarsyň ýer ýüzündäki ähli erbetleri,

şoňa üçin men söýýärin düzgünleriňi.

¹²⁰Seniň wehimiňden titreýär tenim,

men gorkýaryn hökümleriňden.

¹²¹Adalatly we hak işleri etdim,

meni sütemkärlerimiň eline berme.

¹²²Kepillendir Öz bendäňiň abadanlygyny,

tekepbirler ezmesin meni.

¹²³Halas edişiňe, dogry wadaňyň berjaý bolmagyna

meniň gözlerim intizar galdy.

¹²⁴Bendäňe sadyk söýgiňde gara,

parzlaryňy öwret Sen maňa.

¹²⁵Men Seniň bendäň, paýhas ber maňa,

akyl ýetireýin düzgünleriňe.

¹²⁶Indi Rebbiň hereket etmeli wagty,

çünki ynsanlar bozdular Seniň kanunyňy.

¹²⁷Men welin altyndan, sap altyndan-da köp

söýýärin Seniň tabşyryklaryňy.

¹²⁸Dogry saýýaryn ähli buýruklaryňy,

ýigrenýärin her ýalan ýoly.

¹²⁹Ajaýypdyr Seniň düzgünleriň,

şonuň üçin olary berjaý edýärin.

¹³⁰Sözleriňiň beýany ýagtylyk berýär,

sada ynsanlara düşünje berýär.

¹³¹Tabşyryklaryňa bolan küýsegden ýaňa,

agzymy açamda-da, howa ýetmeýär maňa.

¹³²Adyňy söýýänlere edişiň ýaly,

nazar salyp, maňa merhemet eýle.

¹³³Öz wadaňa görä mäkäm et ädimlerimi,

hiç bir ýamanlyk üstümden höküm sürmesin.

¹³⁴Ynsan süteminden azat et meni,

men Seniň buýruklaryňy berjaý edeýin.

¹³⁵Bendäňiň üstüne saç ýüzüň nuruny,

maňa öwret Öz parzlaryňy.

¹³⁶Gözlerimiň ýaşy sil deýin akýar,

çünki ynsanlar berjaý etmeýär Seniň kanunyňy.

¹³⁷Ýa Reb, Sen — dogry,

Seniň hökümleriň hem adalatly.

¹³⁸Seniň buýran düzgünleriň

adyl hem-de juda wepaly.

¹³⁹Yhlasym meni ýakyp-ýandyrýar,

çünki duşmanlarym unudýar Seniň sözüňi.

¹⁴⁰Seniň wadaň örän ygtybarlydyr,

Seniň bendäň ony söýýändir.

¹⁴¹Äsgerilmän, kemsidilsem-de,

unutmaýaryn buýruklaryňy.

¹⁴²Seniň dogrulygyň — baky dogrulyk,

Seniň kanunyň hem hak.

¹⁴³Muşakgat we külpet üstüme indi,

şonda-da tabşyryklaryňdan lezzet alýaryn.

¹⁴⁴Seniň düzgünleriň dogry asyrlarboýy,

maňa paýhas ber, goý, men ýaşaýyn.

¹⁴⁵Tutuş ýüregim bilen perýat edýärin,

Ýa Reb, maňa jogap ber,

men parzlaryňy berjaý edeýin.

¹⁴⁶Seni çagyrýaryn, meni halas et,

düzgünleriňi berjaý edeýin.

¹⁴⁷Gün dogmanka turup, perýat edýärin,

Seniň sözüňe umyt baglaýaryn.

¹⁴⁸Seniň wadaň barada oýlanmak üçin,

gözlerim uzakly gijäni oýa geçirdi.

¹⁴⁹Öz sadyk söýgiňe görä eşit sesimi,

ýa Reb, adalatyňa görä maňa ber ýaşaýşy.

¹⁵⁰Meni ýaman niýet bilen yzarlaýanlar ýakyna geldi,

olar Seniň kanunyňdan uzakdadyrlar.

¹⁵¹Emma Sen ýakynsyň, ýa Reb.

Seniň tabşyryklaryň ählisi hakdyr.

¹⁵²Bilýärdim ozaldan bäri:

Seniň düzgünleriň baky berkarar.

¹⁵³Jebir-jepamy gör-de, halas et meni,

çünki unutmaýan men kanunyňy.

¹⁵⁴Hakymy alyp ber, azat et meni,

wadaňa görä maňa ber ýaşaýşy.

¹⁵⁵Halas bolardan uzakdyr erbetler,

çünki olar agtarmaýar Seniň parzlaryňy.

¹⁵⁶Ýa Reb, ägirt Seniň rehimiň,

maňa adalatly hökümleriňe görä ber ýaşaýşy.

¹⁵⁷Meni aňtaýanlar hem-de duşmanlarym köp,

emma şonda-da düzgünleriňden çykýan däldirin.

¹⁵⁸Ýigrenç bilen garaýaryn men dönüklere,

olar buýruklaryňy berjaý etmeýär.

¹⁵⁹Gör, nähili söýýärin buýruklaryňy!

Sadyk söýgiňe görä ber ýaşaýşy.

¹⁶⁰Ýa Reb, hakykatdyr Seniň sözleriň!

Adalatly hökümleriňiň bary asyrlarboýy.

¹⁶¹Şazadalar meni nähak ýere aňtaýar,

emma ýüregim Seniň sözüňden gorkýar.

¹⁶²Uly hazyna edinen kimin,

Seniň wadaňa begenýärin men.

¹⁶³Ýalany ýigrenip, ony nejis saýýaryn,

men Seniň kanunyňy söýýärin.

¹⁶⁴Seniň adalatly hökümleriň üçin,

günde ýedi gezek Seni şöhratlandyrýaryn.

¹⁶⁵Uly abadanlyk bar kanunyňy söýýänler üçin,

olar asla büdremez.

¹⁶⁶Ýa Reb, halas edişiňe umyt baglaýaryn,

tabşyryklaryňy berjaý edýärin.

¹⁶⁷Kalbym berjaý edýär düzgünleriňi,

men olary juda söýýärin.

¹⁶⁸Berjaý edýärin buýruklaryňy, düzgünleriňi,

çünki meniň ähli ýollarym mälimdir Saňa.

¹⁶⁹Ýa Reb, perýadym, goý, Saňa ýetsin,

Öz wadaňa görä maňa düşünje ber.

¹⁷⁰Ýalbaryşym, goý, Saňa ýetsin,

Öz wadaňa görä meni halas et.

¹⁷¹Dilim öwgüler saçar,

çünki maňa parzlaryňy öwretdiň;

¹⁷²dilim Seniň wadaňy nagma ediner,

çünki tabşyryklaryňyň ählisi dogry.

¹⁷³Seniň eliň maňa, goý, ýardam bersin,

çünki tabşyryklaryňa tabyn bolmagy men karar etdim.

¹⁷⁴Ýa Reb, halas edişiňi küýseýärin men,

Seniň kanunyňdan lezzet alýaryn.

¹⁷⁵Goý, köňlüm ýaşasyn, Seni şöhratlandyrsyn,

Seniň adalatly hökümleriň maňa, goý, kömek bersin.

¹⁷⁶Ýiten goýun kimin azaşdym, gözle bendäňi,

çünki tabşyryklaryňy unutmaýaryn.

119-njy mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Muşakgatly wagtym çagyrdym Rebbi,

Ol hem maňa berdi jogaby.

²Ýa Reb, ýalançy agyzdan,

hileli dilden halas et meni.

³Eý, hileli dil, saňa gör-bak näme ediler!

Onuň üstesine näme goşular?

⁴Edermeniň ýiti oklary,

ojaryň ýandyryjy közleri!

⁵Dat-bidat meniň halyma!

Çünki Meşekde sergezdan boldum,

Kedar çadyrlarynda mesgen tutmaly boldum;

⁶dawa-jenjel agtarýan halkyň içinde,

uzak wagtlap mesgen tutmaly boldum.

⁷Parahatlygyň tarapdary men,

emma agzymy açan badyma,

olar eýýäm uruş-jenjele taýýar.

120-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Gözlerimi daga aýlaýan

maňa ýardam nireden geler?

²Ýardam geler

ýeri, gögi ýaradan Rebden.

³Ol seniň aýagyňy taýdyrmaz,

seni goraýan Hudaý irkilmez.

⁴Seret, Ysraýyly goraýan Hudaý

ne uklar, ne-de irkiler.

⁵Reb seniň Arkadagyňdyr,

Reb sagyňdaky kölegäňiňdir.

⁶Günortan çagy Gün seni urmaz,

gijesine Aý zeper ýetirmez.

⁷Reb seni bela-beterden gorar,

Ol seniň janyňy gorar.

⁸Şindiden asyrlarboýy,

Reb gorar girişiňi hem çykyşyňy.

121-nji mezmur

Dawudyň zyýarat nagmasy.

¹Maňa «Rebbiň öýüne gideli»

diýenlerinde begendim.

²Eý, Iýerusalim!

derwezeleriňden ätledi gadamlarymyz!

³Iýerusalim bitewi bir şäher dek bina edilen.

⁴Ysraýyla berlen kanuna görä,

tireler, Reb tireleri

ol ýere Rebbe şükürler etmäge gidýär.

⁵Ol ýerde kazylyk tagty —

Dawut öýüniň tagty bina edilen.

^6-7«Seni söýýänler aman ýaşasyn!

Diwarlaryňyň içinde parahatçylyk bolsun,

gala diňlerinde howpsuzlyk bolsun!»

diýip, Iýerusalimiň parahatlygy üçin

doga-dilegler ediň.

⁸Doganlarym bilen ýakynlarymyň hatyrasyna,

«Sende rahatlyk bolsun!» diýýärin.

⁹Hudaýymyň Rebbiň öýüniň hatyrasyna

seniň amanlygyň üçin doga edýärin.

122-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Eý, göklerdäki tagtda Oturan,

gözlerimi Saňa bakan galdyrýaryn.

²Gullaryň öz eýeleriniň eline bakyşy kimin,

gyrnaklaryň öz bikeleriniň eline bakyşy kimin,

Hudaýymyz Reb bize merhemet edýänçä,

biziň gözlerimiz Oňa dikilgi.

³Bize merhemet et, ýa Reb, bize merhemet et,

kemsidilmeden halys bolduk biz.

⁴Bikärleriň ýaňsylaryndan,

tekepbirleriň kemsitmesinden,

halys boldy biziň janymyz.

123-nji mezmur

Dawudyň zyýarat nagmasy.

¹«Eger Reb tarapdarymyz bolmadyk bolsa, näme bolardy? —

eý, Ysraýyl, jogap ber şuňa! —

²Reb tarapdarymyz bolmadyk bolsa,

adamlar bize garşy aýaga galanlarynda,

³bize garşy gaharlary ýanyp lowlanda,

olar bizi diri ýalmap-ýuwdardy,

⁴siller bizi syryp-süplärdi,

suw akymy bizi girdabyna dolardy,

⁵haýbatly suwlar üstümizden aşardy.

⁶Bizi olaryň agzyna aw etmedik Rebbe

alkyşlar bolsun!

⁷Awçynyň duzagyndan

guş kimin gaçyp gutuldyk:

duzak gyryldy, biz hem gutuldyk.

⁸Ýeri, gögi ýaradan Reb kömegimizdir».

124-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Rebbe bil baglaýanlar Sion dagy deý:

ol sarsmaz, ol durar asyrlarboýy.

²Daglaryň Iýerusalimi gurşaýşy ýaly,

şindiden asyrlarboýy

Reb gurşaýar Öz halkynyň daşyny.

³Dogrularyň ýurdunda

erbetler höküm sürmezler baky,

ýogsa dogrularyň hem ýamanlyk etmegi ahmal.

⁴Ýa Reb, Sen ýalka,

ýagşylary we päk ýüreklileri.

⁵Emma Reb özleriniň egri ýollaryna sowlanlary,

betkärler bilen bile jezalandyrar;

goý, Ysraýylda rahatlyk bolsun!

125-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Reb Sionyň abadanlygyny gaýtaranda,

bu bize bir düýş kimin göründi.

²Şonda gülküden doludy biziň agzymyz,

şatlyk şowhunyndan — biziň dilimiz.

Şonda milletler arasynda şeýle diýildi:

«Reb olara beýik işleri etdi».

³Reb bize beýik işleri etdi,

şoňa görä, biz şatlykdan doly.

⁴Ýagşyň çöli gülzarlyga öwrüşi kimin,

ýa Reb, gaýtar bize öňki abadanlygy.

⁵Gözýaş bilen ekin ekenler,

heşelle kakyp, hasyl orarlar.

⁶Tohumly çuwallary aglap göterip barýan,

desselerini göterip, şatlyk bilen dolanar.

126-njy mezmur

Süleýmanyň zyýarat nagmasy.

¹Eger öýi Reb bina etmese,

ony bina edýänleriň azaby puçdur.

Eger şäheri Reb goramasa,

garawulyň oýa durmagy puçdur.

²Eklenmek üçin der dökmegiňiz,

ir turup, giç ýatmagyňyz puçdur.

Hawa, Ol söýýänine hatda ýatyrka-da

rysgal berýändir.

³Çagalar Rebden bolan mirasdyr,

ýatgynyň miwesi Ondan sylagdyr!

⁴Ýaşlyk çagynyň ogullary

edermeniň elindäki peýkamlar ýaly:

⁵sagdagyny olardan dolduran bagtly!

Ol derwezede duşmany bilen gürleşen wagty

utandyrylmaz.

127-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Rebden gorkýan,

Onuň ýollaryndan ýöreýän nähili bagtly!

²Sen öz el zähmetiňiň miwesini iýersiň,

ýalkanarsyň, ýagşylyk seniňki bolar.

³Aýalyň miweli üzüm agajy deý bolar seniň öýüňde

ogullaryň zeýtun nahallary deý — saçagyňyň başynda

⁴Rebden gorkýan, ine, şeýle ýalkanar!

⁵Reb saňa Siondan ak pata berer!

Ömürboýy Iýerusalimiň rowaçlygyny görersiň.

⁶Sen ogullaryňyň ogullaryny görersiň.

Goý, Ysraýylda rahatlyk bolsun!

128-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹«Maňa ýaşlygymdan bäri köp hüjüm etdiler —

— diýip, indi Ysraýyl aýtsyn. —

²Maňa ýaşlygymdan bäri köp hüjüm etdiler.

Ýöne menden üstün çykmadylar.

³Sürümçiler meniň arkamy sürdüler,

olar uzyn keşlerini çekdiler».

⁴Emma wepaly Reb

erbetleriň tanaplaryny gyryp taşlady.

⁵Siony ýigrenýänleriň ählisi

goý, utanyp, yzyna dönsün.

⁶Goý, olar üçekde gögerip,

güllemänkä solýan ot kimin bolsun.

⁷Ondan orakçy gysymyny doldurmaz,

desse bogýan gujagyny doldurmaz.

⁸«Çäjiňe bereket!

Ömrüňe bereket!» diýip, ötegçi aýtmaz.

129-njy mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Ýa Reb, çuňluklardan çagyrýan Seni.

²Eý, Taňry, eşit sesimi,

dat-perýatlarymyň sesini gulagyň diňlesin ünsli.

³Ýa Reb, günäleri hasaba alsaň,

ýa Taňry, huzuryňda kim durup biler?

⁴Emma Senden gorkarlar ýaly,

Sende bardyr geçirimlilik.

⁵Men Rebbe intizar, janym intizar,

men Onuň sözüne umyt baglaýan.

⁶Garawullar daňyň atmagyna intizar,

hawa, garawullar daňyň atmagyna intizar,

meniň janym şondan hem köp Taňra intizar.

⁷Eý, Ysraýyl, Rebbe bagla öz umydyňy:

Reb sadyk söýgüsini görkezýär,

Ol hemişe halas etmäge taýýar.

⁸Ysraýyly ähli günälerinden Ol halas eder.

130-njy mezmur

Dawudyň zyýarat nagmasy.

¹Ýa Reb, meniň ýüregimde tekepbirlik ýok,

gözlerim hem ulumsylyk bilen garanok,

Düşünip bilmeýän juda beýik işlere men ulaşamok.

²Tersine, süýtden aýrylan çagany

enäniň köşeşdirişi deý,

janyma basalyk berdim we köşeşdirdim.

³Eý, Ysraýyl, Rebbe bagla öz umydyňy,

şindiden asyrlarboýy!

131-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Ýa Reb, ýatla Dawudy

hem-de onuň çeken jepalaryny,

²onuň Rebbe wada berşini,

Ýakubyň Gudratly Hudaýyna äht edişini:

^3-5«Reb üçin bir ýer,

Ýakubyň Gudratly Hudaýyna mesgen tapýançam,

öýüme girmerin,

düşegime geçip ýatmaryn,

gözlerime uky bermerin,

gabaklarymy ymyzgandyrmaryn».

⁶Ine, Efratda Äht sandygy barada eşitdik,

Ýegarym topragynda biz ony tapdyk.

⁷Ýörüň, Onuň mesgenine gideliň,

Onuň aýagyna ýykylyp, sežde edeliň.

⁸Galk, ýa Reb, gir Sen dynçlyk mekanyňa

Öz güýjüňiň nyşany äht sandygy bilen.

⁹Ruhanylaryň dogrulyk lybasyna beslensin,

sadyklaryň, goý, şatlanyp, nagmalar aýtsyn.

¹⁰Guluň Dawudyň hatyrasyna,

Öz seçip-saýlanyňdan Sen ýüz öwürme.

¹¹Reb Dawut bilen ygtybarly äht baglaşdy,

Ol eden ähtinden dänmez:

«Seniň zürýatlaryňdan birini

oturdaryn seniň tagtyňda.

¹²Eger zürýatlaryň berjaý etse ähtimi

hem-de olara öwreden düzgünlerimi,

olaryň zürýatlary hem seniň tagtyňda

oturarlar ebedi».

¹³Çünki Reb Siony seçip-saýlady,

ony Özüne mesgen etmek isledi:

¹⁴«Bu Meniň baky dynçlyk mekanym,

ony küýsedim: şu ýerde mesgen tutaryn.

¹⁵Men onuň azygyny bolelin bereketlärin,

onuň mätäçlerini nandan doýraryn.

¹⁶Ruhanylaryny gutulyş lybasyna beslärin,

onuň sadyklary şatlanyp, nagmalar aýdar.

¹⁷Men ol ýerde Dawudyň kuwwatyny ösdürjek,

Öz saýlanymyň şamçyragyna elmydama nur berjek.

¹⁸Onuň duşmanlaryny ryswalyga bürärin,

onuň depesindäki täç bolsa ýalkymyn saçar».

132-nji mezmur

Dawudyň zyýarat nagmasy.

¹Doganlaryň bile ýaşamaklary

gör, nähili gowy hem-de ýakymly!

²Bu başa guýulýan mukaddes ýag ýalydyr,

sakgala, Harunyň sakgalyna,

onuň geýiminiň ýakasyna syrygýan

mukaddes ýag ýalydyr!

³Ol Sion daglaryna düşýän

Hermonyň boldan-bol çygy kimindir.

Çünki Reb ol ýerde ýalkanyş, baky ýaşaýyş

bolsun diýip, tabşyryk berdi.

133-nji mezmur

Zyýarat nagmasy.

¹Eý, Rebbe ähli hyzmat edýänler —

gijesine Reb öýünde durýanlar,

Rebbi alkyşlaň!

²Mukaddes öýe tarap elleriňizi galdyryp,

Rebbi alkyşlaň.

³Ýeri-gögi ýaradan Reb,

goý, size Siondan ak pata bersin.

134-nji mezmur

^1-2Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Eý, Rebbe hyzmat edýänler,

Rebbiň adyny şöhratlandyryň!

Eý, Rebbiň öýünde, Hudaýymyzyň

öýüniň howlusynda hyzmat edýänler,

Rebbi şöhratlandyryň!

³Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Çünki Reb ýagşy.

Onuň adyna nagmalar aýdyň,

çünki bu örän lezzetli.

⁴Çünki Reb Özi üçin Ýakup neslini,

Öz genji hökmünde Ysraýyly seçip-saýlady.

⁵Men bilýärin Rebbiň beýikdigini,

Taňrymyzyň ähli taňrylardan üstündigini.

⁶Göklerde, ýeriň ýüzünde,

deňizlerde, bar çuňluklarda

Reb Öz göwnüniň islän zadyny edýär.

⁷Ol ýeriň uçlaryndan bulutlary turuzýar,

ýagyş üçin ýyldyrymlar çakdyrýar,

Öz ammarlaryndan ýeli çykarýar.

⁸Ol Müsürde ynsanlaryň we haýwanlaryň

ilkinji doglanlaryny öldürdi.

⁹Eý, Müsür, Ol seniň içiňe —

faraonyň, ähli hyzmatkärleriniň üstüne

alamatlary, mugjyzalary ýollady.

¹⁰Ol köp milletleri gyrdy,

güýçli patyşalary öldürdi:

¹¹amorlaryň patyşasy Sihony,

başanlaryň patyşasy Ogy

we ähli Kengan şalyklaryny.

¹²Olaryň topragyny miras hökmünde,

saýlama mülk hökmünde Öz ysraýyl halkyna berdi.

¹³Ýa Reb, Seniň adyň ebedi,

ýa Reb, Sen ýatlanarsyň asyrlarboýy.

¹⁴Reb Öz halkyny hakly çykarar,

Öz bendelerine rehim-şepagat eder.

¹⁵Milletleriň butlary kümüş-tylladyr,

olar ynsan elleriniň işidir.

¹⁶Olaryň agzy bar, ýöne gürlänok,

gözleri bar, ýöne görenok.

¹⁷Gulaklary bar, ýöne eşidenok,

agyzlarynda hiç bir dem hem ýok.

¹⁸Şolar dek bolar butlary ýasanlar,

olara bil baglan ähli ynsanlar.

¹⁹Eý, Ysraýyl nesli, Rebbi alkyşlaň,

eý, Harun nesli, Rebbi alkyşlaň.

²⁰Eý, Lewi nesli, Rebbi alkyşlaň,

eý, Rebden gorkýanlar, Rebbi alkyşlaň.

²¹Iýerusalimde mesgen tutan Rebbe

Siondan alkyşlar bolsun!

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

135-nji mezmur

¹Rebbe şükür ediň, çünki Ol ýagşy,

Onuň söýgüsi baky.

²Hudaýlar Hudaýyna şükür ediň,

Onuň söýgüsi baky.

³Taňrylar Taňrysyna şükür ediň,

Onuň söýgüsi baky.

⁴Beýik gudratlary edýän diňe Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

⁵Gökleri paýhas bilen ýaradan Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

⁶Ýeri suwlaryň üstüne ýazan hem Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

⁷Uly yşyklary ýaradan Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

⁸Gündiz höküm sürer ýaly Güni ýaradan Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

⁹Gije höküm sürer ýaly Aýy,

ýyldyzlary ýaradan Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁰Müsüriň nowbaharlaryny öldüren Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

^11-12Güýçli eli, uzadan goly bilen,

ysraýyllary Müsürden çykaran Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹³Gyzyl deňzi ikä bölen Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁴Ysraýyllary onuň ortasyndan geçiren Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁵Faraony, goşunyny Gyzyl deňizde

derbi-dagyn eden-de Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁶Öz halkyna çölde ýol görkezen Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁷Beýik patyşalary öldüren Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁸Kuwwatly patyşalary ýok eden Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

¹⁹Amorlaryň patyşasy Sihony ýok eden Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²⁰Başanyň patyşasy Ogy ýok eden Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²¹Olaryň topragyny miras hökmünde beren Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²²Olaryň topragyny miras hökmünde Ysraýyla —

Rebbe hyzmat edýän halka beren-de Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²³Pes günümizde bizi ýatlan Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²⁴Duşmanlarymyzdan bizi halas eden Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²⁵Ähli janly-jandara iýmit berýän Oldur,

Onuň söýgüsi baky.

²⁶Gögüň Hudaýyna şükür ediň,

Onuň söýgüsi baky.

136-njy mezmur

¹Babyl suwlarynyň boýunda oturyp,

Siony ýatlan wagtymyz gözýaş döküpdik.

²Şol ýerdäki derek agaçlaryndan

öz liralarymyzy^[26] asyp goýupdyk.

³Bizi ýesir alanlar şol ýerde nagma talap etdiler,

bize ezýet berenler şadyýanlygy talap etdiler.

«Bize Sion nagmalaryndan birini aýdyň» diýdiler.

⁴«Ýat toprakda neneň edip

Rebbiň nagmasyny aýdaly?!»

⁵Eý, Iýerusalim, eger seni unutsam,

goý, elim hünärini unutsyn.

⁶Eger seni ýada salmasam,

Iýerusalim şatlygymyň seresidir diýmesem,

goý, dilim damagyma ýapyşsyn!

⁷Ýa Reb, Iýerusalimiň ýykylan güni:

«Ony ýumruň, ony ýumruň düýbüne çenli!»

diýen edomlary Sen ýadyňa sal!

⁸Eý, Babyl gyzy, eý, weýran bolmuş,

seniň bize edenleriňi gaýtarjak nähili bagtly!

⁹Seniň balalaryňy daşa urjak nähili bagtly!

137-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, tüýs ýürekden Saňa şükür ederin,

ylahy barlyklar öňünde Saňa nagma aýdaryn.

²Mukaddes ybadathanaňyň öňünde sežde ederin,

Saňa söýgiň, wepadarlygyň üçin şükür ederin.

Çünki Sen Öz adyňy hem-de sözüňi

ähli zatdan beýgeltdiň.

³Çagyran günümde Sen jogap berdiň,

janymy güýç bilen kuwwatlandyrdyň.

⁴Ýa Reb, ýer ýüzüniň ähli şalary

Saňa şükür edýärler,

çünki eşitdiler agzyňdan çykan sözleri.

⁵Olar Rebbiň ýollary barada nagma aýdarlar,

çünki Rebbiň şöhraty beýik.

⁶Reb beýik bolsa hem, pespällere nazaryn salýar,

emma tekepbirleri uzak ýerden saýgarýar.

⁷Muşakgat içinde gezsem-de, meni aman saklaýaň,

duşmanlaryma garşy Öz eliňi uzadýaň.

Seniň goluň meni halas eýleýär.

⁸Reb meniň arymy alar;

ýa Reb, Seniň söýgiň ebedi galar,

Öz elleriňiň işini Sen terk eýleme.

138-nji mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, meni synaýarsyň we tanaýarsyň!

²Oturyp-turşumy Özüň bilýärsiň,

pikirlerimi uzaklardan aňýarsyň.

³Ýöreýşimi, ýatyşymy yzarlaýarsyň,

meniň ähli ýollarymy Sen tanaýarsyň.

⁴Heniz agzymdan bir söz çykmanka,

ýa Reb, Sen ony eýýäm doly bilýärsiň.

⁵Yzymdan, öňümden Sen gurşaýarsyň,

Sen üstüme Öz eliňi goýýarsyň.

⁶Muny bilmek meniň üçin juda ajaýyp,

ol belent, men ony aňyp bilemok.

⁷Seniň Ruhuňdan nirä gideýin?!

Seniň huzuryňdan nirä gaçaýyn?!

⁸Göklere galsam, ol ýerde Sen bar!

Ölüler dünýäsine insem,

ol ýerde Sen bar!

⁹Säheriň ganatlaryna münüp,

deňziň iň uzak ýerinde çadyr gurunsam,

¹⁰hatda ol ýerde-de eliň ýol görkezer maňa.

Seniň goluň meni söýgetlär.

¹¹Diýsem: «Goý, tümlük meni büresin,

meni gurşan ýagtylyk gijä öwrülsin».

¹²Seniň üçin tümlük garaňky däldir!

Gije hem gündiz ýaly ýagtydyr,

Seniň bilen tümlük-de ýagtylyk deýdir.

¹³Sen meniň içgoşlarymy ýaratdyň,

enem göwresindekäm Sen şekil berdiň.

¹⁴Men Saňa öwgi aýdýaryn,

çünki meni ajaýyp, täsin ýaratdyň.

Ajaýypdyr Seniň işleriň,

muny juda oňat bilýändir kalbym.

¹⁵Pynhanlykda ýaradylan mahalym,

ýeriň çuňluklarynda emele gelen mahalym,

Senden gizlin däldi meniň süňklerim.

¹⁶Heniz şekilsizkäm meni gözleriň gördi,

maňa bellenilen günleriň hiç biri heniz gelmänkä,

olaryň her biri Seniň kitabyňda eýýäm ýazylgy.

¹⁷Eý, Hudaý, pikirleriň maňa nähili eziz!

Olaryň san-sajagy ýok!

¹⁸Eger sanaýyn diýsem, olaryň sany çägeden-de köp,

olary sanap bilsedim, Sen dek ýaşardym uzak.

¹⁹Eý, Hudaý, erbet adamlary Sen ýok etsediň!

Eý, ganhorlar, aýrylyň menden!

²⁰Olar Sen barada betpällik bilen gürleýär,

duşmanlaryň adyňy ýerliksiz ýere agzaýar.

²¹Ýa Reb, Seni ýigrenýänleri men ýigrenýärin,

Saňa garşy baş galdyrýanlary nejis saýýaryn.

²²Olary bütinleý men ýigrenýärin,

men olary duşman saýýaryn.

²³Eý, Hudaý, meni barla-da, ýüregimi bil!

meni syna-da, pikirlerimi bil!

²⁴Gör, men erbet ýoldan barýan bolmaýyn,

ebedilik ýoluna meni ugrukdyr.

139-njy mezmur

Aýdymçylar toparynyň ýolbaşçysyna. Dawudyň mezmury.

²Ýa Reb, ýamanlardan meni halas et,

zalym adamlardan meni penala.

³Olar betniýetleri ýüregine düwýär,

olar dyngysyz uruş turuzýar.

⁴Olar ýylan ýaly dillerini ýiteldýär,

agyzlarynda ýylan zäheri bardyr.

⁵Ýa Reb, meni erbediň elinden sakla

hem-de zalym adamdan gora.

Olar aýagyma badak atmak isleýär.

⁶Tekepbirler maňa gizlin duzak goýdular,

torlarynyň ýüplerini ýazyp goýdular,

ýoluň gyrasynda meniň üçin gapan gurdular.

Sela

⁷Rebbe diýdim: «Meniň Hudaýym Sensiň,

ýa Reb, dady-perýadymyň sesini eşit.

⁸Eý, Hökmürowan Reb, güýçli Halasgärimsiň

söweş güni başymy Sen gorandyrsyň.

⁹Ýa Reb, erbet adamy myradyna ýetirme,

onuň betniýetleri berjaý bolmasyn,

ol beýgelmesin!»

Sela

¹⁰Meni gabanlaryň agzyndan çykan gargyşlar,

goý, olaryň öz başlaryndan insin.

¹¹Olaryň üstüne köýdüriji közler dökülsin,

goý, olar oda, çuň gorpa düşsün,

goý, olar asla çykyp bilmesin.

¹²Töhmetçiler ýurtda, goý, ornaşmasyn,

betbagtlyk zalym adamy, goý, aw edinsin.

¹³Bilýärin: Reb ezilenleriň işine garar,

mätäçlere adalatly karar çykarar.

¹⁴Dogrular Seniň adyňa şükür ederler,

dogry ynsanlar huzuryňda mesgen tutarlar.

140-njy mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, Seni çagyrýaryn, tiz dadyma ýetiş

dat-perýadymyň sesini eşit!

²Huzuryňda dogam saýylsyn hoşboý tüsse deý,

ellerimi galdyryşym — agşam gurbanlygy deý.

³Ýa Reb, garawul goý meniň agzyma,

meniň dilimi gora.

⁴Ýüregim ýamanlyga ýykgyn bolmasyn,

günä edýän adamlar bilen erbet işleri etmäýin,

olaryň näz-nygmatlaryndan asla datmaýyn.

⁵Goý, dogry ynsan meni ursun, bu ýagşylykdyr,

goý, maňa ol käýesin, bu başyma ýakymly ýag kimindir,

meniň başym ony, goý, ret etmesin.

Dogrudan-da, erbetleriň işlerine garşy dileg edýärin.

⁶Olaryň baştutanlary gaýadan aşak zyňlanda,

meniň sözlerimi eşider, çünki olar ýakymly.

⁷Biriniň ýer sürende topragy agdarşy ýaly,

biziň-de süňklerimiz ölüler dünýäsiniň agzynda çaşar.

⁸Meniň gözlerim Saňa dikilgi, ýa Hökmürowan Reb!

Seni pena edinýärin, meni goragsyz goýma!

⁹Meni gora olaryň duzaklaryndan

hem-de betkärleriň — gapanlaryndan.

¹⁰Goý, erbetler öz torlaryna düşsün,

men bolsa sag-aman geçip gideýin.

141-nji mezmur

Dawudyň maskili, gowakdaka aýdan dogasy.

¹Men gaty ses bilen Rebbe perýat edýärin,

gaty ses bilen Rebbe men ýalbarýaryn.

²Onuň öňüne arz-halymy dökýärin,

Onuň öňünde gaýgylarymy beýan edýärin.

³Ruhum tapdan düşen mahaly,

Sen bilýänsiň meniň ýolumy!

Ýöreýän ýodamda maňa duzak gurdular.

⁴Sagyma bak-da, gör:

hiç kim maňa hormat goýmaýar,

maňa indi gaçalga-da ýok,

hiç kim janymyň gaýgysyny etmeýär.

⁵Ýa Reb, Saňa perýat edýärin,

diýýärin: «Sen — meniň penam,

diriler diýarynda — meniň nesibäm».

⁶Meniň perýadyma dykgat ber,

çünki gaty peselendirin.

Aňtaýanlardan meni halas et,

çünki olar menden güýçlüdir!

⁷Zyndandan azat et meni,

adyňa şükür edeýin!

Ýa Reb! Maňa jomartlyk edeniň üçin,

dogrular meni gurşarlar.

142-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Ýa Reb, dogamy eşit,

dady-perýadyma gulak goý;

Öz sadyklygyňda we dogrulygyňda,

maňa jogap ber!

²Öz bendäň bilen dawa girişme,

çünki dirileriň hiç biri

Seniň öňüňde aýypsyz çykmaz.

³Duşmanlar aňtaýar meniň janymy,

ýer bilen ýegsan etdiler ýaşaýşymy,

gadymyýetde ölenler kimin,

olar tümlükde oturtdy meni.

⁴Şoňa görä, ruhum sustlandy,

meniň ýüregim sarsdy.

⁵Gadymky günleri ýada salýaryn,

Seniň ähli edenleriň barada oýa batýaryn,

Seniň elleriňiň işi barada pikir edýärin.

⁶Saňa tarap ellerimi gerýärin.

Janym gurak toprak deý Saňa teşnedir.

Sela

⁷Ýa Reb, maňa tizräk jogap beräý-dä!

Meniň ruhum ysgyndan düşýär!

Gabra inýänlere meňzemez ýaly,

menden gizleme Sen Öz ýüzüňi.

⁸Ertirlerine maňa duýdur sadyk söýgiňi,

çünki Saňa baglaýan bili.

Maňa bildir ýöremeli ýolumy,

çünki men Saňa intizardyryn.

⁹Ýa Reb, duşmanlarymdan halas et meni,

men Seni pena edinýändirin!

¹⁰Maňa Öz yradaňy berjaý etmegi öwret,

çünki meniň Hudaýym Sensiň!

Seniň ýagşy Ruhuň

düz ýoldan meni äkitsin!

¹¹Ýa Reb, Öz adyň hatyrasyna,

gora Sen ýaşaýşymy!

Öz dogrulygyňyň hatyrasyna,

muşakgatdan halas eýle janymy!

¹²Öz sadyk söýgiňiň hatyrasyna,

meniň duşmanlarymy heläk edersiň;

janyma ezýet berýänleriň baryny weýran edersiň,

çünki men Seniň bendäňdirin.

143-nji mezmur

Dawudyň mezmury.

¹Meniň ellerime uruşmagy,

barmaklaryma söweşmegi öwredýän

gaýam Rebbe alkyşlar bolsun!

²Ol meniň sadyk söýgimdir,

meniň galam, berkitmäm, Halasgärimdir,

meniň galkanym, Penakärimdir.

Ol halklary^[27] maňa tabyn edýändir.

³Ýa Reb, ynsan kimmişin,

Sen onuň aladasyny ederiň ýaly?

Ynsan ogly kimmişin,

Sen onuň pikirini ederiň ýaly?

⁴Ynsan bir dem kimindir,

onuň ömri geçip barýan kölege deýdir.

⁵Ýa Reb, Öz gökleriňi ýar we aşaga in,

daglara el degir, goý, tütesinler!

⁶Ýyldyrymlar çakdyr, pytrat olary,

peýkamlaryňy ýagdyr, dargat olary!

⁷Beýiklikden uzat eliňi,

haýbatly suwlardan, kesekilerden

azat et, halas et meni.

⁸Olaryň agzy ýalan sözleýär,

olar ýalan kasam üçin sag elini galdyrýar.

⁹Eý, Hudaý, Saňa täze nagma aýdaryn,

on kirişli guralda Saňa mukam çalaryn.

¹⁰Sensiň şalara ýeňişler berýän,

bendäň Dawudy zalym gylyçdan azat eýleýän.

¹¹Meni azat et,

kesekileriň elinden halas et meni.

Olaryň agzy ýalan sözleýär,

ýalan kasam üçin olar sag elini galdyrýar.

¹²Ogullarymyz ýaş çagynda,

ösümlik deý pajarlap össün.

Gyzlarymyz köşgüň

haşamlanan sütünleri deý bolsun.

¹³Ammarlarymyz dürli azyk-owkatlardan,

goý, dolup-daşsyn.

Goýunlarymyz örülerde

müňlerçe, on müňlerçe bolup örňesin.

¹⁴Sygyrlarymyzyň höwri köp bolsun,

duşman gala diwaryny, goý, böwüsmesin;

olar bizi ýesirlige almasyn,

köçelerimizde ahy-nalyş bolmasyn!

¹⁵Şeýle ýalkanan halk nähili bagtly!

Hudaýy Reb bolan halk nähili bagtly!

144-nji mezmur

Dawudyň şöhratlandyrmak üçin aýdan mezmury.

¹Eý, Hudaýym, meniň Patyşam! Men Seni beýgelderin,

Seniň adyňa ebedi we baky alkyş aýdaryn.

²Saňa her gün alkyş aýdaryn,

adyňy ebedi we baky şöhratlandyraryn.

³Reb beýik, Ol çensiz öwgä mynasyp,

Onuň beýikligi ynsan aňyna sygmaz.

⁴Seniň işleriň nesilerboýy taryp ediler,

Seniň gudratly işleriň hem yglan ediler.

⁵Seniň belentligiňiň şanly şöwketi,

ajaýyp işleriň barada men oýlanaryn.

⁶Olar haýbatly işleriň gudratyndan gürrüň bererler,

men hem Seniň beýikdigiňi yglan ederin.

⁷Seniň bolelin ýagşylygyň dabarasyny beýan ederler,

Seniň dogrulygyň barada nagma aýdarlar.

⁸Reb merhemetli hem rehimli,

giň göwünli, sadyk söýgä baýdyr.

⁹Reb hemmeler üçin ýagşydyr,

Ol ähli ýaradanlaryna merhemet edýär.

¹⁰Ýa Reb, ähli işleriň Saňa şükür ederler,

ähli sadyklaryň Saňa alkyş aýdarlar.

^11-12Seniň şalygyňyň şanly şöwketini,

gudratly işleriňi ynsanlara bildirmek üçin,

olar Seniň şalygyňyň şöhratyny aýdarlar,

Seniň gudratyňdan gürrüň bererler.

¹³Seniň şalygyň — müdimi şalyk,

hökümdarlygyň — nesillerboýy.

Reb ähli sözlerinde wepadar,

Ol ähli işlerinde rehimdar^[28].

¹⁴Reb söýgetleýär ähli ýykylanlary,

Ol dikeldýär ähli bükülenleri.

¹⁵Hemmäniň gözleri Saňa umyt bilen garaýar,

Sen öz wagtynda olaryň ryskyny berýärsiň.

¹⁶Sen eliňi açýarsyň,

ähli jandarlara islän zadyny berýärsiň.

¹⁷Reb ähli ýollarynda dogrudyr,

Ol ähli işlerinde rehim-şepagatlydyr.

¹⁸Reb Özüni çagyrýanlaryň hemmesine,

Özüni çyndan çagyrýanlaryň hemmesine ýakyndyr.

¹⁹Ol Özünden gorkýanlary myradyna ýetirýär,

olaryň nalyşyny eşidýär we halas edýär.

²⁰Reb Özüni söýýänleriň ählisini goraýar,

emma erbetleriň baryny Ol heläk eder.

²¹Meniň agzym Rebbe öwgüler aýdar,

janly-jandarlaryň bary asyrlarboýy

mukaddes adyna alkyşlar aýdar!

145-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Rebbi şöhratlandyr, eý, meniň janym!

²Men ömürboýy Rebbi şöhratlandyraryn,

demim barka Hudaýyma nagma aýdaryn.

³Şazadalara, ynsan ogluna hiç bil baglamaň,

çünki olar halas etmeýär.

⁴Olaryň jany çykyp, topraga gaýdyp baranda,

şol günüň özünde niýetleri puç bolýar.

⁵Neneň bagtly Ýakubyň Hudaýyna daýanýan,

onuň Hudaýy Rebbe umyt baglaýan!

⁶Ýeri gögi, deňzi,

we olardaky ähli janly-jandarlary ýaradan Oldur,

sadyklygy ebedi saklaýan Oldur.

⁷Ol ezilenleriň hakyny alyp berýändir,

açlara nan berýän Oldur,

Reb ýesirleri boşadýar.

⁸Reb körleriň gözüni açýar,

Reb bükülenleri dikeldýär,

Reb dogry ynsanlary söýýär.

⁹Reb gelmişekleri gözden salmaýar,

dul hatynlary, ýetimleri goldaýar,

emma erbetleriň ýoluny weýran edýändir.

¹⁰Reb höküm sürer ebedi,

eý, Sion, seniň Hudaýyň — nesillerboýy.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

146-njy mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Çünki Hudaýymyzy nagma bilen öwmek ýagşydyr,

lezzetlidir, Ol öwgülere laýykdyr.

²Reb Iýerusalimi bina eýleýär,

Ysraýylyň pytranlaryny jemleýär.

³Göwni synyklara Ol şypa berýär,

olaryň ýaralaryny daňýar.

⁴Ýyldyzlaryň sanyny Ol hasaplaýar,

olaryň ählisini Ol atlandyrýar.

⁵Rebbimiz beýikdir, kuwwaty köpdür,

paýhasynyň hiç çägi ýokdur.

⁶Reb pespälleri galdyrýar,

Ol erbetleri ýere pylçaýar.

⁷Rebbe şükür nagmalaryny aýdyň,

Hudaýymyza lirada mukamlar çalyň!

⁸Ol gökleri bulutlara büreýär,

toprak üçin ýagyşlary taýynlap goýýar,

baýyrlarda gök otlary gögerdýär.

⁹Ol haýwanlara,

jüýgüldeşýän garga çagalaryna

olaryň ryskyny berýär.

¹⁰Ol ne bedewiň güýjünden wagtyhoş bolýar,

ne-de urşujynyň aýagyndan keýpi çag bolýar.

¹¹Reb Özünden gorkýanlardan,

Onuň sadyk söýgüsine umyt baglaýanlardan,

keýpi çag bolýar.

147-nji mezmur

¹Eý, Iýerusalim, Rebbe öwgi aýt!

Eý, Sion, Hudaýyňa şan-şöhrat bolsun!

²Çünki Ol derwezeleriňiň kiltlerini berkidýär,

galadaky çagalaryňa ak pata berýär.

³Çäkleriňde parahatlygy berkarar edýär,

saýlama bugdaýdan seni doýurýar.

⁴Ol buýruklaryny ýere gönderýär,

Onuň sözi tizlik bilen ýaýraýar.

⁵Gar ýagdyryp, ýeri ak ýorgana büreýär,

kül kimin gyrawy Ol sepeleýär.

⁶Buzlaryny parçalap, ýere taşlaýar,

Rebbiň aýazyna döz geljek barmy?

⁷Ol buýurýar, buzlar ereýär,

ýel ösdürip, suwlar akdyrýar.

⁸Ol Ýakup halkyna yglan edýär sözüni,

Ysraýyla — parzlaryny we hökümlerini.

⁹Reb başga hiç millete şeýle etmeýär,

olar Onuň adalatly hökümlerini bilmeýär.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

148-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Göklerden Rebbi şöhratlandyryň,

belentliklerde Ony şöhratlandyryň!

²Eý, ähli perişdeleri, Ony şöhratlandyryň!

Eý, ähli gögüň goşunlary, Ony şöhratlandyryň!

³Eý, Aý we Gün, Ony şöhratlandyryň!

Eý, ähli nurly ýyldyzlar, Ony şöhratlandyryň!

⁴Eý, gökleriň gökleri,

eý, gökleriň üstündäki suwlar,

Ony şöhratlandyryň!

⁵Goý, olar Rebbi şöhratlandyrsyn!

Çünki Ol buýurdy, olar emele geldi.

⁶Reb olary baky, müdimi berkarar etdi,

hiç üýtgemejek bir parzy berdi.

⁷Eý, zeminde ýaşaýanlar, Rebbi şöhratlandyryň:

eý, deňiz läheňleri, çuňluklaryň ählisi,

⁸eý, ot we doly, gar we duman,

Onuň sözüni berjaý edýän tupan ýelleri,

⁹eý, daglar we baýyrlaryň ählisi,

miweli agaçlar, kedr daragtlaryň ählisi,

¹⁰eý, haýwanlar we ähli mal-gara

süýrenijiler we guşlar,

¹¹eý, ýer ýüzüniň şalary, ähli halklary,

şazadalar, dünýäniň ähli hökümdarlary,

¹²eý, ýaş gyzlar hem-de ýigitler,

ýaşulular hem-de çagalar.

¹³Goý, olar Rebbiň adyny şöhratlandyrsyn,

çünki diňe Onuň ady beýgeldilendir,

Onuň şan-şöhraty ýerden-gökden belentdir.

¹⁴Ol Öz halkynyň kuwwatyny artdyrdy,

şoňa görä, eý, Onuň ähli sadyklary,

Oňa ýakyn bolan ysraýyl halky,

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

149-njy mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Rebbe täze nagma aýdyň,

sadyklar jemagatynda Oňa öwgüler aýdyň!

²Ysraýyl Ýaradanyna şatlansyn!

Sion perzentleri Şasyna, goý, begensin!

³Olar tans edip, Ony şöhratlandyrsyn,

deprekde, lirada Oňa mukamlar çalsyn!

⁴Çünki Reb Öz halkyndan göwnühoş bolýar,

Ol pespälleri gutulyşa besleýär.

⁵Sadyklar aklanyp, goý, beýgelsinler,

düşeklerinde şatlanyp, nagma aýtsynlar.

⁶Dillerinde Hudaýa öwgüler bolsun,

ellerinde ikiýüzli gylyçlar bolsun.

⁷Olar milletlerden, goý, öç alsynlar,

halklara jeza bersinler.

⁸Patyşalaryny zynjyrlasynlar,

asylzadalaryna gandal ursunlar.

⁹Olar babatda ýazylan hökümi berjaý etsinler!

Munuň özi sadyklaryň bary üçin hormatdyr.

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

150-nji mezmur

¹Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Ony mukaddes öýünde şöhratlandyryň,

Ony kuwwatly göklerinde şöhratlandyryň!

²Ony gudratly işleri üçin şöhratlandyryň,

Onuň ajaýyp belentligine laýyk şöhratlandyryň!

³Ony surnaýlaryň sesi bilen şöhratlandyryň,

arfada we lirada şöhratlandyryň!

⁴Deprek kakyp, tans edip, şöhratlandyryň,

kirişli gural, tüýdük çalyp, şöhratlandyryň!

⁵Ony owazly kimwallar bilen şöhratlandyryň,

Ony belent owazly kimwallar bilen şöhratlandyryň!

⁶Burnunda dirilik nepesi bolanlaryň bary,

Rebbi şöhratlandyrsyn!

Rebbe şan-şöhrat bolsun!

Süleýmanyň pähimleri

Mukaddes Kitap Terjime Instituty

Süleýmanyň pähimleri

Giriş

Süleýmanyň pähimleritymsallar we pähimler görnüşinde berlen ahlak we dini taglymatlar ýygyndysyndan ybaratdyr. Bularyň köpüsi gündelik durmuşy meselelerine degişlidir. Şeýle pähimleriň birinde: «Rebden gorkmaklyk — bilimiň başlangyjy» diýip aýdylýar. Kitapda diňe bir dini, ahlak meseleleri hakynda däl, eýsem sagdyn pikirli we oňat häsiýetli bolmak hakynda-da öwüt-nesihatlar berilýär. Gadymýetdäki ysraýyl mugallymlarynyň köp sanly gysga tymsallary dana adamlaryň dürli ýagdaýlarda näme etmelidigini öwredýärler. Olaryň käbirleri maşgala gatnaşyklary hakynda bolsa, käbirleri iş meselelerine degişlidir. Käbirleri jemgyýetçilik gatnaşyklarynda ýerlikli häsiýetleriň zerurdygyny, başgalary bolsa durnukly bolmagyň zerurdygyny nygtaýar. Pes göwünlilik, sabyr-takatlylyk, garyplara hormat goýmak, dostlaryňa wepaly bolmak ýaly häsiýetler barada hem köp agzalýar.

Ýewreýpähimleri we tymsallary türkmen pähimlerinden we tymsallaryndan tapawutlanýandyr. Ýewreý dilinden terjime edilen pähim sözi pygamberlik aýanlygy (Çölde 23:7) ýa-da tymsal (Ezekiýel (Kifl) pygamberiň kitaby 17:2) bolup bilýär. Ýewreý dilinde «pähim» sözüniň manysy türkmençä garanyňda has giňdir. Şonuň üçin-de, ýewreý pähimleri tutuş parçalar görnüşinde duş gelýär.

«Süleýmanyň pähimleri» kitabyndaky pähimler we tymsallar diňe Süleýman tarapyndan ýazylan däldir. Olaryň käbirleri «Atalar sözi» (22:17) bolsa, käbirleri Aguryň (30:1) we patyşa Lemuwalyň (31:1) tymsallarydyr. Ýöne kitabyň esasy bölegini Süleýmanyň pähimleri tutup (10:1 — 25:1), olar Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň emeldarlary tarapyndan toplanandyr.

Kitapda köp meňzetmeler ulanylandyr. Olaryň käbiri diňe ýewreý diline mahsus bolup, türkmen dilinde hiç manyny bermeýär. Şonuň üçin-de, şeýle meňzetmeler türkmen okyjysyna düşnükli bolan türkmen meňzetmeleri bilen terjime edildi. Bu hakda goşmaça maglumat isleseňiz, çykgytlara serediň. Käbir adalgalary türkmen diline terjime etmek kyn boldy. Danalyk sözi we onuň sinonimleri juda köp duşýar. Şonuň üçin hem bularda aram yzygiderlilik saklanyldy. Şeýle hem akylly-akmak we dogry-ýaramaz ýaly gapma-garşylykly manydaky sözlerde mümkin boldugyça yzygiderlilik saklanyldy.

Mazmuny

Danalygyň şanyna aýdylýan öwgüler 1:1—9:18

Süleýman pygamberiň pähimleri 10:1—29:27

Aguryň sözleri 30:1-33

Dürli pähimler 31:1-311,2,3,4

1

Ysraýyl patyşasy, Dawut ogly Süleýmanyň pähimleri.

²Bu pähimler danalygy we öwüt-nesihaty bilmek,

paýhasly sözleriň manysyna düşünmek üçindir.

³Parasatly hem-de dogruçyl bolmak,

adyllyk we deňlik, öwüt-nesihaty özleşdirmek,

⁴sadalara paýhas,

ýaşlara bilim we akyl bermek üçindir.

^5-6Bu pähimlere hem tymsallara,

atalar sözlerine we matallaryna düşünmek üçindir.

Akyldarlar bulary eşidip, bilimini artdyrsyn,

düşbi adamlar sagdyn maslahat alsyn.

⁷Bilimiň başlangyjy — Rebden gorkmaklyk;

diňe akmaklar danalygy hem öwüt-nesihaty har edýärler.

⁸Diňle, oglum, ataňyň nesihatlaryny,

eneňiň öwütlerinden ýüz öwürme.

⁹Ol seniň başyňa ajaýyp täç,

boýnuňa monjuk bolar.

¹⁰Eý, oglum, seni günäkärler azdyrjak bolsa ylalaşma.

¹¹Eger olar: «Biziň bilen ýör.

Gan dökmek üçin bukuda garaşaly.

Sebäpsiz ýere bigünäni öldüreli.

¹²Olary ölüler dünýäsi ýaly diriligine,

gabra inenler deý tutuşlaýyn ýuwudalyň.

¹³Her hili baýlyk taparys,

öýümizi oljadan doldurarys.

¹⁴Ählimiz üçin horjun bir bolsun,

aramyzda şärikligimiz deň bolsun» diýseler,

¹⁵eý, oglum, olar bilen bir ýoldan ýöreme,

olaryň ýol-ýodasyna gadam urma.

¹⁶Çünki olar şere kowalaşýarlar,

gan dökmäge howlugýarlar.

^17-18Guşuň gözüniň öňünde oňa tor gurmak puçdur.

Ýöne bukuda garaşýanlaryň öz gany döküler,

bukuda otyrkalar, olaryň aljak jany öz jany bolar.

¹⁹Olaryň takdyry^[1] şeýle bolar,

zuluma gyzygyp toplan baýlygy öz janyny alar.

²⁰Danalyk köçede gaty seslenýär,

bazar ýerlerinde jar çekýär.

²¹Jemendeli ýerlerde gygyrýar,

şäher derwezesiniň agzynda sözleýär:

²²«Eý, nadanlar, haçana çenli nadanlygy söýjeksiňiz?

Masgaralaýjylar haçana çenli öz masgaralamagyndan keýp aljakkalar?

Akmaklar haçana çenli bilimi ýigrenjekkäler?

²³Meniň käýinjime üns berseňiz,

ruhumy üstüňize dökerin.

Men sözümi size bildirerin.

²⁴Men sizi çagyrdym, meni ret etdiňiz;

elimi uzatdym, hiç kim oňa üns bermedi.

²⁵Gaýtam ähli maslahatymy ret etdiňiz,

meniň käýinjimi duýmak islemediňiz.

²⁶Men-parasat betbagtlygyňyza gülýändirin;

sizi gorky basanda ýaňsylaryn.

²⁷Sizi gorky gaý kimin basanda,

betbagtlyk harasat bolup inende,

muşakgat hem gaýgy başyňyza düşende,

²⁸meni çagyrarsyňyz, ýöne men jogap bermerin.

Meni ir ertirden agtararsyňyz, emma tapmarsyňyz.

²⁹Çünki olar bilimi ýigrendiler,

Rebden gorkmagy makul bilmediler.

³⁰Meniň maslahatymy kabul etmediler,

ähli käýinjimi ýigrendiler.

³¹Munuň üçin olar tutan ýollarynyň miwesini iýerler,

öz pällerinden taparlar.

³²Çünki nadanlar ýoldan çykyp ölerler,

akmaklary geleňsizlik heläk eder.

³³Meni diňlänler parahat mekan tutarlar,

ýamanlykdan gorkman aman bolarlar».

2

¹Oglum, meniň sözümi kabul edip,

buýrugymy kalbyňda saklasaň,

²danalyga gulak asyp,

düşünjä ýüregiňi berseň,

³hawa, paýhasy çagyrsaň,

düşünjä ýalbarsaň,

⁴ony kümüş ýaly gözleseň,

hazyna dek agtarsaň,

⁵şonda Rebden gorkmaklyga akyl ýetirip,

Hudaýy tanamagy başararsyň.

⁶Çünki danalyk berýän Rebdir,

bilim hem düşünje Onuň agzyndan çykýandyr.

⁷Ol dogruçyllara ýardam berýär,

sadyklykda gezýänlere galkan bolýar.

⁸Ol adalat ýollaryny goraýar,

Özüne sadyklaryň ýoluny goraýar.

⁹Şonda dogruçyllyga we adalata akyl ýetirersiň,

adyllyga we ýagşy ýola düşünersiň.

¹⁰Çünki danalyk seniň ýüregiňe girer,

bilim kalbyňa hoş ýakar.

¹¹Akyllylyk seni gorar,

düşünje saňa sereder.

¹²Danalyk seni ýaman ýoldan,

erbet gepleýänlerden halas eder.

¹³Olar dogry ýoly taşlap,

garaňkylyk ýolundan ýöreýärler.

¹⁴Ýaman iş edip şatlanýarlar,

ýamanyň erbetligine guwanýarlar.

¹⁵Olaryň ýollary egridir,

ýodalary öwrümlidir.

^16-17Hudaý bilen ähtini unudandan,

başdaşyndan aýrylyşan aýaldan,

dili süýji keseki zenandan danalyk seni halas eder.

¹⁸Çünki şeýle zenanyň öýi ölüme eltýär,

ýollary zeminiň teýine barýar.

¹⁹Onuň ýanyna giren yzyna dolanyp bilmez,

gaýdyp ýaşaýyş ýoluna ýetmez.

²⁰Şonuň üçin ýagşy iş edýäniň ýolundan ýöre,

dogruçyllaryň ýoluny tut.

²¹Çünki ýurtda dogruçyllar mekan tutarlar,

sadyklar şol ýerde galarlar.

²²Ýöne erbetlik edýänler ir ölerler,

haýynlar köki bilen gyrlarlar.

3

¹Oglum, unutma öwredenlerimi,

buýruklarymy kalbyňda sakla.

²Çünki olar ömrüň ýyllaryny uzaldar,

abadanlygyňy köpelder.

³Sadyk söýgiňi terk etme.

Bagla olary boýnuňa.

Ýüregiň gatyna ýazyp goý.

⁴Şonda sen Hudaýyň hem adamlaryň nazarynda

merhemet we abraý taparsyň.

⁵Öz düşünjäňe daýanma,

bütin ýüregiň bilen Rebbe bil bagla.

⁶Bar işleriňde Ony tana,

Ol seniň ýollaryňy dogrular.

⁷Özüňi akylly saýma;

Rebden gork,

ýamandan çekil.

⁸Şonda seniň janyňa sagdynlyk,

bedeniňe şypa berler.

⁹Rebbi bütin baýlygyň hem

ilkinji hasylyň bilen hormatla.

¹⁰Şonda seniň ammaryň dolup-daşar,

çelekleriň täze şerapdan joşar.

¹¹Rebbiň terbiýesini terk etme, oglum.

Onuň käýinjine gysynma.

¹²Çünki atanyň eý görýän ogluna temmi berşi ýaly,

Reb hem söýenini terbiýeleýändir.

¹³Danalyk tapan, düşünje gazanan adam bagtlydyr.

¹⁴Çünki onuň girdejisi kümüşden,

peýdasy altyndan artykdyr.

¹⁵Danalyk jöwherden gymmat,

hiç bir arzyly zat oňa taý gelmez.

¹⁶Uzak ömür onuň sag elinde,

baýlyk hem şöhrat sol elinde.

¹⁷Onuň ýollary ýakymly ýoldur,

barça ýodalary hem salamatlykdyr.

¹⁸Ýapyşanlar üçin ol durmuş daragtydyr.

Ony gaýym tutanlar bagtlydyr.

¹⁹Reb danalyk bilen jahany bina etdi;

düşünje bilen gökleri ýerleşdirdi.

²⁰Onuň biliminden çuňluklar böwsüldi,

bulutlar çygyny pürkdi.

²¹Oglum, danalygy, akyllylygy gorap sakla,

gözüňden salma.

²²Şeýle etseň, olar janyňa ýaşaýyş,

boýnuňa bezeg bolar.

²³Onsoň aman-esen gezersiň,

büdremersiň.

²⁴Otursaň arkaýyn bolarsyň,

ýatsaň süýji uka gidersiň.

²⁵Duýdansyz gelýän howpdan,

erbetleriň başyna inen weýrançylykdan gorkma.

²⁶Çünki Reb seniň ähtibaryň bolar,

aýagyňy duzaga düşmekden saklar.

²⁷Eliňden gelýärkä,

mätäçlerden ýardamyňy aýama.

²⁸Eliňde barka, ýakynyňa:

«Git, soň gel, ertir bererin» diýme.

²⁹Saňa ynanyp, arkaýyn ýaşaýan ýakynyňa garşy

ýaman niýet etme.

³⁰Ýamanlyk etmedik adam bilen

nähak jedelleşme.

³¹Zalyma gözüň gitmesin,

onuň ýollaryny saýlama.

³²Reb azgyn adamlary ýigrenýär,

Ol dogruçyllara ýakyn bolýar.

³³Reb erbetleriň öýüni näletleýär,

dogruçyllaryň ýurduny bolsa ýalkaýar.

³⁴Reb ýaňsylaýjylary ýaňsylaýandyr,

pespäl adamlara rehim edýändir.

³⁵Akyllylar şöhrata eýe bolarlar,

akmaklar bolsa uýada galarlar.

4

¹Ogullarym, diňläň ataňyzyň öwüt-terbiýelerini,

düşünje almak üçin gulak asyň.

²Çünki size gowy bilim berýärin,

meniň öwüdimden ýüz öwürmäň.

³Menem atamyň perzendidim,

enemiň eý görýän ýalňyzydym.

⁴Atam maňa şeýle öwretdi:

«Sözlerimi ýüregiňe bagla.

Buýruklarymy berjaý et, şonda ýaşarsyň.

⁵Danalyk al, paýhasa eýe bol.

Aýdanlarymy unutma, sözümden çykma.

⁶Danalykdan aýrylma, ol seni gorar;

söý ony, saňa gözegçilik eder.

⁷Danalygyň başy şudur — oňa eýe bol.

Bir zat satyn alsaň — paýhas al.

⁸Oňa hormat goý, ol seni göge göterer;

ony bagryňa bas, ol seni şöhratlandyrar.

⁹Başyňa güllerden boglan ajaýyp täç geýdirer;

öwüşginli täji serpaý eder».

¹⁰Diňle, oglum, aýdanlarymy kabul et,

uzalar ömrüň.

¹¹Saňa danalyk ýollaryny öwretdim,

dogrulyk ýodalaryndan ýöretdim.

¹²Ýöräniňde aýagyňa päsgelçilik bolmaz;

ylganyňda büdremersiň.

¹³Terbiýä berk ýapyş.

Ony goýberme, ony gora.

Çünki ol seniň ýaşaýşyňdyr.

¹⁴Erbediň ýodasyna gadam basma,

ýöreme ýamanlaryň ýolundan.

¹⁵Daş dur şol ýoldan.

Ondan gitme.

Ondan sowlup geç.

¹⁶Çünki ýamanlyk etmeseler uklap bilmeýärler;

birini büdretmese, gözi bürülmez.

¹⁷Olar erbetlik nanyny iýýärler,

zalymlyk şerabyny içýärler.

¹⁸Ýöne dogruçyllaryň ýodasy daň şapagy ýalydyr,

gün dogýança, gitdigiçe ýagtylýandyr.

¹⁹Erbetleriň ýoly tüm-garaňkylyk ýalydyr,

olar nämä büdrändigini bilmeýärler.

²⁰Oglum, sözlerime üns ber,

aýdýanlaryma gulak as.

²¹Olary gözüňden salma,

ýüregiň töründe sakla.

²²Çünki olary tapana ýaşaýyş,

tenlerine şypa berler.

²³Bar güýjüň bilen ýüregiňi gora,

çünki ýaşaýşyň gözbaşy ýürekden gaýdýar.

²⁴Agzyňdan egriligi,

diliňden hilegärligi aýyr.

²⁵Gözleriň dogry öňe seretsin,

nazaryň göni öňe dikilsin.

²⁶Aýak basjak ýodaňy dogrula,

şonda ähli ýollaryň berk bolar.

²⁷Saga-sola sowulma,

ýamanlykdan daş dur.

5

^1-2Oglum, akyllylygy gorar ýaly,

dodagyň bilimi gorar ýaly,

meniň danalygyma üns ber;

düşünjäme gulak as.

³Çünki bozuk aýalyň dodagyndan bal damýandyr,

sözleri ýagdan ýumşakdyr.

⁴Emma soňunda ýowşan ýaly ajydyr,

ikiýüzli gylyç ýaly ýitidir.

⁵Onuň aýaklary ölüme,

ädimleri ölüler dünýäsine tarapdyr.

⁶Ol ýaşaýşa barýan ýol barada oýlanmaýar;

Ugry bulaşyk,

özi muny bilmeýär.

⁷Şonuň üçin, ogullarym, meni diňläň,

agzymyň sözlerinden çykmaň.

⁸Ol aýaldan gaça duruň,

onuň bosagasyna ýakynlaşmaň.

⁹Ýogsa abraýdan düşersiň,

zalyma bergidar bolarsyň.

¹⁰Çeken azabyň hözirini başgalar görer,

gazanjyň özgäniň öýüne gider.

¹¹Ah çekip nalarsyň ömrüň soňunda,

teniň hem bedeniň guranda.

¹²Diýersiň şonda: «Men näme üçin terbiýäni ýigrendim,

ýüregim-de käýinji ret etdi?

¹³Mugallymlarymy diňlemedim,

öwredýänlere gulak asmadym.

¹⁴Jemlenen jemagatyň öňünde,

tas masgara bolupdym».

¹⁵Suwy diňe öz guýyňdan,

öz çeşmäň akaba suwundan iç.

¹⁶Çeşmeleriň köçelere,

bulaklaryň meýdançalara ýaýrasynmy?

¹⁷Olary özge bilen paýlaşma,

olar diňe özüňki bolsun.

¹⁸Bulagyň suwlary ak pataly bolsun,

ýaşlykda öýleneniňe guwan.

¹⁹Ol bir söýgüli jeren, näzik maral ýalydyr,

onuň göwüsleri seni gandyrsyn.

Mydama keýpli joş.

²⁰Oglum, seni näme üçin başga aýal joşdurmaly?

Näme üçin zynahor aýaly bagryňa basjak?

²¹Ynsanyň ýollary Rebbiň gözüniň alnyndadyr,

olaryň ähli ýodalaryny synlaýandyr.

²²Erbetler öz etmişinde tutulyp,

günälerine baglanýarlar.

²³Olar terbiýesizlikden ölerler,

aşa akmaklygyndan azaşarlar.

6

¹Oglum, karz aljaga kepil geçip,

oňa derek el beren bolsaň,

²öz diliňden duzaga düşensiň,

öz sözleriň bilen tutulansyň.

³Ondan halas bolmak üçin şeýle etmeli, oglum.

Ýakynyň penjesine düşeniňe görä,

bar-da, onuň öňünde özüňi kiçelt.

Ýalbar.

⁴Gözüňe uky berme,

gabagyňy ýumma.

⁵Awçydan gaçan jeren kimin,

guşbazyň elinden sypan guş kimin özüňi gutar.

⁶Eý, ýalta, garynjanyň ýanyna bar;

olaryň işleýşine seret-de, akyl al!

⁷Olaryň ne baştutany, ne gözegçisi,

ne-de hökümdary bar.

⁸Tomusda öz iýmitini toplaýarlar,

orakda öz azygyny ýygnaýarlar.

⁹Eý, ýalta kişi, sen haçana çenli ýatjak?

Ukudan haçan oýanjak?

^10-11Birazajyk uklamak, biraz irkilmek üçin,

gyşaryp gol gowşuranyňda,

garyplyk garakçy ýaly,

mätäçlik ýaragly adam mysaly başyňdan iner.

¹²Deýýus bilen ýamanyň

ýalan ýaşaýar agzynda.

¹³Ol gözlerini gypýar, aýaklary bilen yşarat edýär,

barmagy bilen ümleýär.

¹⁴Ýüreginde mekir niýet bar,

mydama dawa-jenjel turuzýar.

¹⁵Şonuň üçin oňa betbagtçylyk duýdansyz iner;

pagyş-para bolar, şypa tapylmaz.

¹⁶Reb alty zady,

dogrusy, ýedi zady ýigrenýändir:

¹⁷tekepbir gözi, ýalançy dili,

bigünä gan dökýän eli,

¹⁸ýaman niýetli ýüregi,

ýamanlyga ýortýan aýaklary,

¹⁹ýalan ýagdyrýan galp şaýady,

doganlar arasynda dawa döredýän adamy.

²⁰Oglum, ataň buýrugyny berjaý et,

eneň öwütlerinden ýüz öwürme.

²¹Olary mydam ýüregiňde sakla,

boýnuňa bagla.

²²Ýolbelet bolarlar saňa ýörän mahalyň;

gorarlar seni ýatan mahalyň;

gürrüňdeş bolarlar oýa wagtyňda.

^23-24Ýaman aýaldan, süýji dilli zynahor aýaldan goramak üçin,

buýruk — çyra,

öwüt — nur,

käýinç-terbiýe — ýaşaýşa ýoldur.

²⁵Onuň gözelligine ýüregiňden höwes etme,

kirpikleriniň ýesiri bolma.

²⁶Lolynyň bahasy bir döwüm çörege dursa-da,

bu kemçin gymmatly jany awlaýandyr.

²⁷Kim eteginde ot göterer-de,

eşigini ýakmaz?

²⁸Kim közüň üstünden ýörär-de,

dabany köýmez?

²⁹Ýakynynyň aýalyna ýanaşan hem şeýle bolýar;

oňa el degren jezasyz galmaz.

³⁰Açka garnyny doýurmak üçin ogurlan

ogryny ýigrenýän däldirler ahyryn?

³¹Ýöne ol tutulsa, ýedi esse edip gaýtarar,

öýüniň bar baýlygyny bermeli bolar.

³²Zyna edýän adam kemakyldyr,

ol öz janyny heläk edýär.

³³Ol tenine ýara alar, biabraýçylyga uçrar,

päklenip bolmajak uýada galar.

³⁴Çünki gabanjaňlyk erkek kişini gazaplandyrýar,

ol öç alanda, hiç rehim etmez.

³⁵Ol seniň para-peşgeşiňe bakmaz,

näçe töleseň-de, hiç razy bolmaz.

7

¹Oglum, meniň sözlerimi sakla,

buýruklarymy unutma.

²Buýruklarymy sakla, şonda ýaşarsyň,

öwütlerimi gözüň göreji ýaly aýa.

³Olary barmaklaryňa dak,

ýüregiň gatyna ýazyp goý.

^4-5Özüňi zynahor aýaldan saklar ýaly,

süýji dilli başga aýaldan gorar ýaly,

danalyga: «Sen meniň uýam» diý.

Paýhasa: «Garyndaşym» diý.

⁶Bir gezek men öz öýümiň penjiresinden,

gözenegiň arasyndan aşak seredýärdim.

⁷Nadan jahyllaryň arasynda

bir kemakyl ýaş ýigidi gördüm.

^8-9Alagaraňkyda, agşamara, gije aralaşyp, garaňky düşende,

burçdaky ol aýalyň öýüne golaý köçeden geçip,

onuň öýüne tarap barýar.

¹⁰Seret, bir aýal öňünden çykdy,

loly lybasyndaky gara ýürekli aýal ony garşy aldy.

¹¹Ol şermendedir hem hötjetdir,

öz öýünde oturyp bilmez.

¹²Bir görseň köçede, bir görseň bazarda,

her burçda bir adama garaşýandyr.

¹³Aýal ýigidi gujagyna garbap, ony ogşaýar,

ýüzüni galňadyp, şeýle diýýär:

¹⁴«Men şu gün wadamy ýerine ýetirdim,

salamatlyk gurbanlygyny berdim.

¹⁵Şonuň üçin seni garşylamaga çykdym,

gözlegiňe çykdym-da, indi tapdym.

¹⁶Dürli gülli müsür matasyndan düşek ýazdym.

¹⁷Düşegime hoşboý ysly mür,

ahalot hem dalçyn sepdim.

¹⁸Gel, ertire çenli yşkdan doýup-ganýançak,

aýşy-eşretden lezzet alaly.

¹⁹Çünki ärim öýde ýok;

ol uzak ýola gitdi.

²⁰Ýanyna kümüşli horjunyny aldy.

Aý dolýança, öýe dolanmaz».

²¹Ençeme söz bilen özüne maýyl edýär,

süýji dili bilen ýigidi yrýar.

^22-23Ýigit öldürilmäge alnyp barylýan öküz ýaly,

bagryndan ok geçýänçä, duzaga howlugýan sugun ýaly,

janynyň kastynadygyny bilmän tora barýan guş mysaly,

aýalyň yzyna düşýär.

²⁴Şol sebäpli, ogullarym, maňa gulak goýuň,

aýtjak sözüme üns beriň.

²⁵Ýüregiňiz onuň ýoluna yrylmasyn,

onuň ýodalarynda azaşmaň.

²⁶Çünki ol köpleri ýaralap ýykdy,

pidalary sansyz-sajaksyzdyr.

²⁷Onuň öýi ölüler dünýäsiniň ýoludyr,

ölüme inýändir.

8

¹Danalyk çagyrmaýarmy eýsem?

Belent jar çekýän düşünje dälmidir?

²Danalyk ýol ýakasyndaky belentligiň üstünde,

ýodalaryň çatrygynda durýar.

³Ol şäher derwezeleriniň agzynda,

girelgeleriň öňünde durup jar çekýär:

⁴«Eý, adamlar, men sizi çagyrýaryn,

çagyryşymy ynsan ogullaryna gönükdirýärin.

⁵Nadanlar, akylly boluň!

Siz, akmaklar, akylyňyza aýlanyň.

⁶Diňläň, men möhüm zatlary aýdýaryn,

dogryny beýan edýärin.

⁷Çünki dilim şeksiz hakykaty gepleýär,

agzym ýalany ýigrenýär.

⁸Bar sözüm dogrudyr,

ýokdur egri-ýalany.

⁹Düşünýäne olaryň ählisi aýdyňdyr,

bilim tapanlar üçin dogrudyr.

¹⁰Kümşi däl, nesihatymy al,

sap altyn ornuna bilim al.

¹¹Çünki danalyk jöwherden gowudyr,

hiç arzyly zat oňa taý gelmez.

¹²Men danalykdyryn, pähim-paýhas bilen ýaşaýaryn,

bilim hem akyllylyk mendedir.

¹³Rebden gorkmak ýamanlygy ýigrenmekdir.

Men tekepbirligi hem ulumsylygy,

ýamanlyk ýoluny, ýalançy dili ýigrenýärin.

¹⁴Öwüt hem sagdyn çözgüt mendedir.

Paýhas mendirin,

güýç-kuwwat hem mendedir.

¹⁵Men arkaly patyşalar şalyk edýärler,

hökümdarlar adyl höküm çykarýarlar.

¹⁶Serdarlar, emeldarlar, barça dogruçyl höküm ýöredýänler

meniň üstüm bilen höküm sürýärler.

¹⁷Meni söýýänleri söýýärin,

meni yhlas bilen agtarýanlar tapýarlar.

¹⁸Baýlyk, şöhrat, tükenmez mal-mülk

we adalat mendedir.

¹⁹Meniň miwäm tylladan, sap altyndan gowudyr,

meniň peýdam saýlama kümüşden oňatdyr.

^20-21Özümi söýýänlere baýlygy miras berýän,

olaryň hazynalaryny doldurýan.

Çünki men dogrulyk ýolundan,

adalat ýodalaryndan ýöreýän.

²²Reb owal başda meni emele getirdi,

Onuň eden işleriniň ilkinjisi mendim.

²³Gadymyýetde,

Dünýä ýaradylmazdan öň, başda men berkarar edildim.

²⁴Düýpsüz suwlar ýokka,

bol suwly çeşmeler ýokka doguldym.

^25-26Daglary ýerde dikeltmänkä,

depeler döremezden öň emele geldim.

Reb zemini,

ýeriň topragyny entek ýaratmandy.

²⁷Hudaý gökleri berkarar eden mahaly,

düýpsüz suwlaryň ýüzüne gözýetim çekende, men ol ýerdedim.

²⁸Gökde bulutlary berkidip,

düýpsüz suwlarda çeşmeleri goýanda,

²⁹suwlar buýrugymdan çykmasyn diýip,

deňze çäk çeken mahaly,

Ýeriň binýadyny tutan mahaly,

³⁰bir ussa ýaly men Onuň ýanyndadym.

Her gün Onuň begenjidim,

Onuň huzurynda elmydam şatlanýardym.

³¹Onuň tutuş dünýäsinden şatlandym,

ynsan ogullaryna begendim.

³²Indi, ogullarym, meni diňläň!

Meniň ýolumy tutýanlar nähili bagtly!

³³Öwüt-nesihatyma gulak goýup, akyl-paýhasly boluň,

ony harlamaň.

³⁴Her gün derwezämi garawullap,

gapymy gorap, meni diňleýän adam bagtlydyr!

³⁵Çünki meni tapan ýaşaýşy tapar

we Rebbiň razylygyny gazanar.

³⁶Kim meni tutmasa, öz janyna zyýan edýär.

Meni ýigrenýänleriň ählisi ölümi söýýändir».

9

¹Danalyk özüne jaý gurdy,

onuň ýedi sütünini ýondy.

²Gurbanlyk soýdy,

şerabyny häzirläp, saçagyny ýazdy.

³Kenizlerini ýollap,

şäheriň belent ýerinden jar çekdiler:

⁴«Kim nadan bolsa, bärik sowulsyn!»

Kemakyla bolsa şeýle diýýär:

⁵«Gel, meniň nanymdan iý,

taýýarlan şerabymdan iç.

⁶Nadanlykdan çyk, şonda ýaşarsyň.

Paýhas ýolundan ýöre».

⁷Masgaralaýja käýän özüne uýat getirer,

erbetlik edýäni ýazgaran özüne zyýan ýetirer.

⁸Masgaralaýja käýeme, ýogsa seni ýigrener.

Akyldara käýe, ol seni söýer.

⁹Akyldara öwretseň, akyldarlygy artar,

dogruçyla öwretseň, bilimi artar.

¹⁰Danalygyň başlangyjy Rebden gorkmakdyr.

Mukaddesligi tanamak bolsa pähim-paýhasdyr.

¹¹Çünki meniň üstümden seniň günleriň uzalar,

ömrüň ýyllary artar.

¹²Akylly bolsaň, özüňe peýda.

Masgaralasaň-da, ony özüň çekersiň.

¹³Akmak aýal şermendedir,

nadandyr, hiç zat bilýän däldir.

^14-15Öýüniň gapysynyň alnynda,

şäheriň belent ýerinde oturyp,

ýoldan geçip barýanlary çagyrmak üçin jar çekýär:

¹⁶«Kim nadan bolsa, bärik sowulsyn!»

Kemakyla bolsa:

¹⁷«Ogurlyk suw süýjüdir,

gizlin iýilýän nan tagamly» diýýändir.

¹⁸Emma ol ýerde ölümiň bardygyny,

onuň ýanyna baranlaryň ölüler dünýäsiniň düýbündedigini bilmeýärler.

10

Süleýmanyň pähimleri.

¹Akylly ogul atasyna şatlykdyr,

akmak ogul enesine gaýgydyr.

²Erbetlik bilen gazanylan baýlygyň peýdasy ýokdur,

dogrulyk bolsa ölümden halas edýändir.

³Reb dogruçyly aç goýýan däldir,

ýöne erbetleriň arzuwyny ret edýändir.

⁴Ýalta el garyplyk getirýär,

işeňňir el baýlyk.

⁵Tomusda ýygnaýan parasatly oguldyr,

Orak wagtynda uklaýan atasyny uýada goýýar.

⁶Dogrularyň başyna bereket ýagýar,

erbediň dilinde zorluk gizlenýär.

⁷Dogrularyň ýatlanmagy ýalkanyşdyr,

erbetleriň ady çüýreýändir.

⁸Kalbynda danalyk bolan öwüdi kabul eder,

akmagyň dili bolsa bela elter.

⁹Sadyklykda gezen aman gezýändir,

egri ýoldan ýörän aýan bolýandyr.

¹⁰Göz gypýan gam-gussa duçar bolar,

akmagyň dili başyna bela getirer.

¹¹Dogrularyň agzy ýaşaýyş bulagydyr,

erbetleriň agzy zorlugy örtýändir.

¹²Ýigrenç gahar-gazaby oýarýar,

söýgi bolsa bar ýazygy bagyşlaýar.

¹³Düşünjeli adamyň dilinden danalyk dökülýär,

kemakylyň arkasyna bolsa gamçy garaşýar.

¹⁴Akyllylar bilimi goraýarlar,

akmagyň dili bolsa heläkçilige getirýär.

¹⁵Baýyň galasy onuň baýlygydyr,

garybyň ýoksullygy onuň heläkçiligidir.

¹⁶Dogrynyň gazanjy ýaşaýşa getirýär,

erbetleriň gazanjy günä getirýär.

¹⁷Terbiýäni saklaýan ýaşaýyş ýolundadyr,

käýinji ret edýän bolsa ýoldan azaşýandyr.

¹⁸Ýigrenji ýaşyrýan kişi — ýalançy,

gybat ýaýradýan bolsa akmakdyr.

¹⁹Gepi köpüň ýazygy bardyr,

emma agzyna eýelik edýän adam parasatlydyr.

²⁰Dogruçylyň dili saýlama kümüşdir,

erbetleriň ýüregi hiç zada durýar.

²¹Dogruçylyň agzy köpleri bakýar,

akmaklar bolsa kemakyllykdan ölýär.

²²Rebbiň berekedi baýlyk getirýär,

Ol bu baýlyga dert-alada goşmaz.

²³Akmak ýamanlyga şatlanar,

düşünjeli adam danalyga.

²⁴Erbediň gorkusy başyna geler,

dogruçyllar myradyna ýeter.

²⁵Tupan geçýär, erbetler ýok bolýar,

dogruçyllar bolsa ebedi berkdir.

²⁶Işýakmaza iş buýurmak,

diliňe burç degen, gözüňe tüsse dolan ýalydyr.

²⁷Rebden gorkmak ömri uzaldýandyr,

erbediň ömri gysgalýar.

²⁸Dogruçylyň umydy şatlyk getirýär,

erbediň umydy puja çykýar.

²⁹Rebbiň ýoly dogrulara penadyr,

şerlere bolsa gorky-beladyr.

³⁰Dogruçyl hiç haçan ornundan sarsmaz,

erbetler ýer ýüzünde galmaz.

³¹Dogruçylyň dilinden danalyk ýaýraýandyr,

ýalan sözleýän dil kesilip taşlanýandyr.

³²Dogruçylyň agzy mynasyp sözi bilýär,

erbediň agzyndan egrilik çykýar.

11

¹Rebbiň ýigreneni galp terezidir,

dogry ölçegden bolsa göwni hoş bolýandyr.

²Tekepbirlik gelse, masgaraçylyk gelýändir,

akyldarlyk bolsa kiçigöwünliler bilendir.

³Dogry adamyň dogruçyllygy oňa ýol görkezýändir,

dönügiň hilegärligi bolsa ony heläk edýändir.

⁴Gazap gününde mal-mülk haýyr berýän däldir,

dogruçyllyk bolsa ölümden gutarar.

⁵Sadyk adamyň dogrulygy onuň ýoluny gönelder,

erbetler bolsa öz erbetligi zerarly ýykylar.

⁶Dogry adamlary dogruçyllygy halas edýär,

haýynlar öz nebsine çolaşýarlar.

⁷Erbet adam ölse, onuň umyt-niýetem ölýär,

onuň baý bolmak tamasy puja çykýar.

⁸Dogry adam muşakgatdan gutulýar,

oňa derek erbetler muşakgata uçraýar.

⁹Imansyz ýakynyny dili bilen heläkleýär,

dogruçyl bolsa bilim bilen gutulýar.

¹⁰Dogrularyň işi rowaç alanda, şäher begenýär,

erbetler ölende toý-dabara bolýar.

¹¹Dogruçyllaryň dileginden şäher belende galýar,

erbetleriň dilinden ol weýran bolýar.

¹²Ýakynyny kemsidýän kemakyldyr,

düşünjeli adamyň agzyndan söz çykmaýar.

¹³Gybatkeş başganyň syryny paş edýändir,

ynamdar göwün syrdaş bolýandyr.

¹⁴Maslahatsyz millet heläk bolýandyr,

maslahatçy köp bolan ýerde ýeňiş bar.

¹⁵Nätanşa kepil bolan köp zyýan çeker,

kepil bolmakdan gaçan dynç gezer.

¹⁶Mylakatly aýal hormat,

zalymlar baýlyk gazanýandyr.

¹⁷Merhemetli özüne peýda getirýär,

zalym bolsa özüne zyýan edýär.

¹⁸Erbediň gazanjy galplykdyr,

dogrulyk ekýän hökman hakyny alar.

¹⁹Ýürekden dogruçyl ynsan — ýaşaýşa,

ýamanlygy yzlaýan — ölüme barýar.

²⁰Gara ýürekliler Rebbe nejisdir,

Reb sadyk ýoldan hoşaldyr.

²¹Men söz berýän, elbetde, ýaman jezasyz galmaz,

dogrularyň nesilleri gutular.

²²Salykatlylykdan ýüz öwren görmegeý aýalyň ýagdaýy

doňzuň burnuna dakylan altyn ysyrga ýalydyr.

²³Dogrular diňe ýagşylygy arzuwlar,

erbetleriň garaşýany gahar-gazap.

²⁴Biri bar paýlaýandyr, baýlygy bolsa artýar.

Biri bar — gaty gysyk, diňe mätäçlige gowuşýar.

²⁵Sahy adamyň berekedi artar,

suw berene suw berler.

²⁶Gallasyny gizleýäne halk gargaýar,

galla satýanyň başyna bereket ýagýar.

²⁷Ýagşylyk gözleýän merhemet gazanýar,

ýamanlyk gözleýän ýamanlyga ýeter.

²⁸Baýlygyna baýrynýan ýykylar,

dogrular bolsa täze baldak ýaly öser.

²⁹Hojalygyna betbagtlyk getiren ýel gysymlan ýaly bolar,

akmak akylly adamyň hyzmatkäri bolar.

³⁰Dogrynyň miwesi ýaşaýyş daragtydyr,

akyldar adam ynsanlary gazanýar.

³¹Dünýäde dogry adam jezalandyrylsa,

erbet bilen günäkäriň almyty,

gör, näçe esse bolar!

12

¹Terbiýäni söýýän bilimi söýýändir,

käýinji ýigrenýän bolsa samsykdyr.

²Ýagşy adam Rebbiň merhemetini gazanýandyr,

erbet niýetlini bolsa höküm edýändir.

³Adam erbetlik bilen berkäp bilmez,

dogrularyň köküni hiç zat goparmaz.

⁴Mynasyp aýal äriniň başynyň täjidir,

binamys aýal bolsa süýegiňi çüýreder.

⁵Dogruçylyň pikiri adyldyr,

erbetleriň maslahaty haýynlykdyr.

⁶Erbetleriň gep-gürrüňi gan dökmäge teşnedir,

dogrularyň dili bolsa olary halas eder.

⁷Erbetler düňderilip ýok bolýandyr,

dogrularyň öýi bolsa berk durýandyr.

⁸Ynsan akyl-paýhasyna görä öwülýär,

adamda egri hyýal bolsa halanmaýar.

⁹Özüni ulumsy tutup, nana zar bolan adamdan,

gününi özi dolaýan garamaýak gowudyr.

¹⁰Dogruçyl kişi malynyň janyny hem gaýgyrýar,

erbetleriň rehimi hem zalymlykdyr.

¹¹Ýerini bejerýän adamyň nany bol bolar,

boş hyýala eýerýän bolsa kemakyldyr.

¹²Erbetler ýamanlaryň oljasyny isleýär,

dogruçyllaryň bolsa köki ösýär.

¹³Ýamanlar ýazykly gürrüňinden duzaga düşýär,

dogruçyllar kynçylykdan ýol tapýar.

¹⁴Ynsan diliniň miwesinden ýagşylyk tapar,

elleriniň hyzmaty özüne serpaý bolar.

¹⁵Akmagyň ýoly öz gözüne dogrudyr,

akyldar adam maslahaty diňleýär.

¹⁶Akmagyň gahary derrew bildirýändir,

seresaply kişi göwne deglenini ýaşyrýandyr.

¹⁷Hakykaty aýdýan adyl gepleýändir,

galp şaýat bolsa ýalany.

¹⁸Oýlanman gepleýän dil gylyç ýaly sanjylýandyr,

akyldaryň dili bolsa şypa berýändir.

¹⁹Çyn dil ebedilikdir,

ýalançy dil az salymlykdyr.

²⁰Ýaman niýetliniň ýüreginde hile bardyr,

salamatlygy niýetleýän bolsa şatlyk alar.

²¹Dogruçyl adama hiç bela gelmez,

erbetleriň başy beladan gutulmaz.

²²Ýalan dil Reb üçin nejislikdir,

dogruçyllyk isleýänlerden bolsa Ol hoşaldyr.

²³Seresaplylar bilimi özi üçin saklaýar,

akmagyň ýüregi bolsa akmaklygyny äşgär edýär.

²⁴Janypkeşiň eli höküm sürer,

ýalta mejbury işe gider.

²⁵Gaýgyly ýürek adamy çökerýär,

ýagşy söz bolsa ony şatlandyrýar.

²⁶Dogruçyl adam ýakynyna ýol görkezýändir,

erbetleriň ýoly bolsa azaşdyrýandyr.

²⁷Ýaltanyň eli tutan awuny bişirmez,

gaýratly bolsa gymmatly hazyna.

²⁸Dogrulyk ýolunda ýaşaýyş bardyr,

ol ýolda ölüm ýokdur.

13

¹Akylly ogul atasynyň öwredenini diňleýär,

masgaralaýjy bolsa käýinje gulak asmaýar.

²Ýagşylar agzynyň miwesinden hasyl alar,

ýöne haýynlaryň islegi zulumdyr.

³Diline berk janyny goraýandyr,

agzyboşlar heläkçilige barýandyr.

⁴Ýaltanyň göwni isleýär, ýöne hiç zat gazanmaýar,

janypkeşiň göwni bolsa dokmädedir.

⁵Dogruçyl ýalan sözi ýigrenýär,

erbet bolsa ryswalyk getirýär.

⁶Dogruçyllyk dogrularyň ýoluny goraýar,

ýöne günä erbetleri ýykýandyr.

⁷Biri bardyr, özüni baý görkezýändir, ýöne hiç zady ýok.

Biri bardyr, özüni garyp görkezýändir, emma baýlygy köp.

⁸Adamyň baýlygy janyna töleg bolýar,

ýöne garyp haýbaty diňleýän däldir.

⁹Dogruçylyň nury şöhle saçýar,

erbediň çyrasy öçýär.

¹⁰Tekepbirlikden diňe jedel döreýär,

maslahat soraýanda danalyk.

¹¹Duýdansyz gelen baýlyk barha azalar,

el bilen çöpleýän köp gazanar.

¹²Uzaga çeken tama ýürek derdidir,

hasyl bolan isleg ýaşaýyş daragtydyr.

¹³Öwüdi äsgermeýän özüni heläk edýär,

buýrugy saklaýan bolsa sylag-serpaý alýar.

¹⁴Akyldaryň öwüdi

ölüm duzagyndan sowýan ýaşaýyş çeşmesidir.

¹⁵Sagdyn pikir merhemet gazanýar,

haýynyň ýoly muşakgata barýar.

¹⁶Seresaplylar bilim bilen iş edýändirler,

akmak bolsa samsyklygyny görkezýändir.

¹⁷Erbet ilçi başa bela getirýär,

sadyk ilçi bolsa şypa getirýär.

¹⁸Öwüt-nesihaty ret eden garyplyk hem biabraýlyk alar,

käýinji kabul edene hormat.

¹⁹Amala aşan arzuw jana rahatlyk berýär,

ýamanlykdan aýrylmagy akmak ýigrenýär.

²⁰Akyldarlar bilen ýöreýän akylly bolar,

akmak bilen gatnaşýan zyýana galar.

²¹Günäkäri betbagtlyk kowalaýar,

dogruçyllar bolsa ýagşylyk sylagyny alýar.

²²Ýagşy adam agtyk-çowluklaryna-da miras galdyrýar,

ýöne günä edýänleriň baýlygy dogrulara galýar.

²³Garybyň ýeri bol hasyl berýär,

ýöne ol adalatsyzlyk bilen süpürilip äkidilýär.

²⁴Taýagyny gaýgyrýan adam ogluny ýigrenýändir,

ony söýýän bolsa wagtynda terbiýe berýär.

²⁵Dogruçylyň doýýança iýjegi bardyr,

emma erbetleriň garny aç galar.

14

¹Akyldar zenan jaý gurýandyr,

akmak aýal bolsa öýüni öz eli bilen ýumurýar.

²Dogrulykda ýöreýän Rebden gorkýandyr,

Ýoldan çykýan bolsa, Ony ýigrenýändir.

³Tekepbiriň sözi — özüne gamçy,

dananyň dodagy bolsa özüni goraýandyr.

⁴Öküzler ýok wagty ahyr arassa,

hasylyň bolçulygy bolsa öküziň güýji bilendir.

⁵Sadyk şaýat ýalan sözlemez,

galp şaýat her deminde ýalan ýagdyrýandyr.

⁶Masgaralaýjy danalyk agtarsa-da, ony tapýan däldir,

düşünjeli adama bolsa bilim aňsatdyr.

⁷Akmagyň ýanyndan çekil,

çünki onuň agzyndan bilim almarsyň.

⁸Paýhasly adamyň danalygy öz ýoluna düşünmegi üçindir,

akylsyzyň akmaklygy bolsa aldawçylykdyr.

⁹Akmaklar günä gülýändirler,

ýöne hoşallyk dogruçyllaryň arasyndadyr.

¹⁰Ýürek öz derdini özi bilýändir,

şatlansa-da keseki goşulýan däldir.

¹¹Erbetleriň öýi weýrana dönýär,

dogruçyllaryň çadyry pajarlap ösýär.

¹²Ýol bardyr, adama dogry ýaly görünýär,

ýöne onuň soňy ölüme barýar.

¹³Käte gülki içinde-de ýüregiň gamgyn,

şatlygyň soňunda-da gam bardyr.

¹⁴Wyždansyz öz ýollaryndan,

ýagşy adam öz edeninden kanagatlanar.

¹⁵Nadan her söze ynanýandyr,

paýhasly adam bolsa öz ädimini oýlaýandyr.

¹⁶Akylly adam ýamanlykdan gorkup gaça durýandyr,

akmak bolsa hetdenaşa batyrsyrap, soňuny saýmaz.

¹⁷Gaharjaň adam akmaklyk edýändir,

mekir adam hem ýigrenilýändir.

¹⁸Nadanlar akmaklygy miras alýar,

paýhaslylar bolsa bilim täjini geýýär.

¹⁹Ýamanlar ýagşylaryň öňünde,

erbetler dogruçylyň gapysynda baş egýändir.

²⁰Garyby öz ýakynlary-da ýigrenýändir,

baýy bolsa söýýän köpdür.

²¹Öz ýakynyny ýigrenýänler günä edýändir,

garyba rehim edýän bolsa bagtlydyr.

²²Ýamanlygy niýet edýänler ýalňyşmaýarlarmy?

Ýagşylygy pikir edýänler sadyk söýgi gazanmaýarlarmy?

²³Her bir zähmetden haýyr geler,

boş gep diňe mätäçlik getirer.

²⁴Danalygyň baýlygy hormat täjidir,

akmaklaryň bezegi olaryň akmaklygydyr.

²⁵Çyn şaýat adamy halas edýändir,

ýalançy şaýat bolsa dönüklik edýändir.

²⁶Rebden gorkýana güýçli gorag bardyr,

onuň çagalaryna-da pena bolar.

²⁷Ynsany ölüm duzagyndan sowar ýaly,

Rebden gorkmak ýaşaýyş çeşmesidir.

²⁸Patyşanyň şöhraty halkyň köplügindedir,

halkyň ýok bolmagy hökümdaryň heläkçiligidir.

²⁹Giň göwünli adamyň düşünjesi köpdür,

dargursak bolsa akmaklygy beýgeldýändir.

³⁰Asuda paýhas bedene ýaşaýyş berýär,

göriplik bolsa süýekleri çüýredýär.

³¹Ejizi ezýän ony Ýaradany ynjadýandyr,

mätäje merhemet edýän Ýaradany hormatlaýandyr.

³²Erbet öz ýamanlygyndan ýykylýar,

dogruçyla bolsa ölümde hem pena garaşýar.

³³Danalyk düşünjeli ýürekde ýaşaýar,

hatda akmaklar arasynda-da bildirýär.

³⁴Dogrulyk milleti beýgeldýän bolsa,

günä halklara utançdyr.

³⁵Paýhasly iş edýän hyzmatkär patyşanyň merhemetini gazanýar,

masgara iş edýän bolsa Onuň gazabyna duçar bolýar.

15

¹Mylaýym jogap gahary sowýar,

gaty söz gazaby joşdurýar.

²Danalygyň dilinden bilim ýaýraýar,

akmagyň agzyndan akmaklyk çykýar.

³Rebbiň gözi hemme ýerdedir,

ýamana-ýagşa bakýandyr.

⁴Mylaýym dil ýaşaýyş daragtydyr,

bozuk dil ruhy çökerýär.

⁵Akmak atasynyň öwüdini ret edýändir,

terbiýä gulak asýan bolsa seresaplydyr.

⁶Dogrynyň öýünde baýlyk köpdür,

erbediň gazanjynda muşakgat bardyr.

⁷Dananyň dili bilim ýaýradýar,

akmagyň aňy beýle däldir.

⁸Erbetleriň gurbanlygy Rebbe ýigrenjidir,

dogruçyllaryň dogasy-da Onuň guwanjydyr.

⁹Erbetleriň ýoly Rebbe ýigrenjidir,

dogruçyllygy yzlaýany bolsa Ol halaýandyr.

¹⁰Dogry ýoly terk edýän berk jeza alar,

terbiýäni ýigrenýän ölüme barar.

¹¹Ölüler dünýäsi we heläkçilik ýeri Rebbe açyk bolsa,

ynsan ýüregi Oňa has hem aýandyr.

¹²Masgaralaýjy adam käýinji halaýan däldir,

ol akyldaryň ýanyna hem gitmez.

¹³Ýürek şatlygy ýüzi ýagtyldýar,

ýürek yzasy ruhy syndyrýar.

¹⁴Düşünjeli adamyň ýüregi bilim agtarýandyr,

akmaklaryň agzy bolsa akmaklykdan ganýandyr.

¹⁵Garyplaryň hemme güni muşakgat,

ýöne ýagşy ýürek mydamalyk meýlisdir.

¹⁶Köp baýlyk bilen kynçylykda ýaşanyňdan,

az baýlyk bilen Rebden gorkup ýaşamak ýagşydyr.

¹⁷Ýigrenç bilen iýlen göle etinden,

söýgi bilen iýlen bulamak gowudyr.

¹⁸Gaharjaň dawa turuzýandyr,

giň göwünli bolsa jenjeli ýatyrýandyr.

¹⁹Ýaltanyň ýoly tikenli aýmança meňzeýär,

dogruçylyň ýoly bolsa düzdür.

²⁰Akylly ogul atasyny guwandyrýar,

akmak ogul bolsa enesini ýigrenýär.

²¹Akmaklyk kemakyllara şatlykdyr,

düşünjeliler bolsa dogry ýöreýär.

²²Maslahat bolmasa maksatlar puçdur,

maslahatçy köp bolanda myrat hasyl bolýar.

²³Ynsana şatlyk gowy jogapdan gelýändir,

ýerlikli söz adama şatlyk getirýändir.

²⁴Akyldara ýokardaky durmuş ýolundan ýöremegi

aşakdaky ölüler dünýäsinden daşlaşmagy üçindir.

²⁵Reb tekepbirleriň öýüni ýykýandyr,

dul hatynyň çägini bolsa goraýandyr.

²⁶Ýaman niýet Rebbe ýigrenjidir,

ýakymly sözleri bolsa tämiz saýýar.

²⁷Nebsine çapýan öýüne alada getirýär,

parany ýigrenýän bolsa uzak ýaşaýar.

²⁸Dogruçylyň aňy jogap berende oýlanýandyr,

erbetleriň agzy ýamanlygy sowurýandyr.

²⁹Reb erbetlerden daşdadyr,

dogruçyllaryň dogasyny bolsa eşidýär.

³⁰Gözüň nury ýüregi begendirýär,

hoş habar bolsa süňküňe kuwwat berýär.

³¹Ýaşaýyş öwüdini diňleýän gulak

parasatlylar arasynda mesgen tutar.

³²Öwüt-nesihaty tutmaýan öz janyny ýigrenýändir,

öwüdi diňleýän bolsa düşünje gazanýar.

³³Rebden gorkmaklyk danalygy öwredýändir,

hormat pes göwünlilikden soň gelýändir.

16

¹Ýüregiň pikirleri ynsandan,

ýöne diliň jogaby Rebdendir.

²Adamyň ähli ýollary öz gözüne sapdyr,

ýöne ruhuňa syn edýän Rebdir.

³Işleriňi Rebbe tabşyr,

niýetleriň berkarar bolar.

⁴Reb ähli zady bir maksadyna döretdi,

hatda erbedi hem ýaman gün üçin.

⁵Ähli tekepbir Rebbe ýigrenjidir.

Hatyrjem bol, olar jezasyz galmaz.

⁶Sadyk söýgi etmişden saplaýar,

Rebden gorkmak ýamanlykdan sowýar.

⁷Adamyň işleri Rebbiň göwnünden turanda,

ony hatda duşmanlary bilen ýaraşdyrýar.

⁸Haramlykdan gelen uly gazançdan,

halallykdan gelen az gowudyr.

⁹Adam ýüreginden niýet edýär,

onuň ädimine bolsa Reb höküm edýär.

¹⁰Ruhubelent çözgüt patyşanyň dilindedir,

ol adalatsyz höküm çykarmaz.

¹¹Dogry terezi we gapan Rebbiňkidir,

torba içindäki ähli çekim daşlary Onuň işidir.

¹²Patyşanyň erbetlik etmegi ýigrençlikdir,

sebäbi tagt dogruçyllyk bilen berkarardyr.

¹³Dogry söz patyşanyň göwnünden turýar,

ol dogry gepleýäni söýýär.

¹⁴Patyşanyň gazaby ölüm çaparydyr,

ýöne parasatly adam ony köşeşdirýär.

¹⁵Patyşanyň ýüzündäki nurda ýaşaýyş bardyr,

merhemeti ýaz ýagşyny getirýän bulut ýalydyr.

¹⁶Danalyk almak altyndan gowudyr,

paýhas kümüşden oňatdyr.

¹⁷Dogruçyllygyň şaýoly ýamanlykdan sowulýar,

ýoluna dykgat edýän öz janyny goraýandyr.

¹⁸Heläkçilikden öň tekepbirlik,

ýykylmakdan öň gedemlik gelýändir.

¹⁹Tekepbirler bilen olja paýlaşandan,

kiçigöwünli garyplaryň arasynda bolmak gowy.

²⁰Söze üns berýän rowaç tapar,

Rebbe ynanýan bolsa bagtlydyr.

²¹Ýüregi parasatla paýhasly diýilýär,

ýakymly sözleýiş bilimi artdyrýar.

²²Akyl-paýhas eýesi üçin ýaşaýyş çeşmesidir,

akmak üçin akmaklyk jezadyr.

²³Danalygyň ýüregi dile paýhas berýär,

onuň sözüni ynançly edýär.

²⁴Ýakymly sözleýiş bal ýaly süýjüdir,

jana ýakymly, süňke şypadyr.

²⁵Ýol bardyr, adama dogry ýaly görünýär,

ýöne onuň soňy ölüme alyp barýar.

²⁶Zähmet çekdirýän onuň işdäsidir,

açlygy ony mejbur edýändir.

²⁷Ýamanlar erbetligi gazýandyr,

dili köýdüriji ot kimindir.

²⁸Egri adam dawa ýaýradýar,

gybatkeş dostlary biri-birinden aýyrýar.

²⁹Zulum edýän ýakynyny aldap,

ýaman ýola salýar.

³⁰Gözüni gyrpýan egri işleri niýet edýär,

dodagyny çöwürýän bolsa ýamanlyk döredýär.

³¹Dogrulyk ýolunda agaran saç hormat täjidir.

³²Giň göwünli adam güýçlülerden üstündir,

özüne erk edýän şäheri basyp alandan üstündir.

³³Bije etege atylýar,

ýöne höküm Rebdendir.

17

¹Rahatlykdaky bir döwüm gury nan

dawadan doly jaýdaky meýlisden gowudyr.

²Masgara ogluň üstünden paýhasly gul höküm sürer

we doganlar hatarynda mirasa şärik bolar.

³Kümüş göweçde, altyn kürede synalýan bolsa,

ýürekleri barlaýan Rebdir.

⁴Ýamanlyk edýän erbet dodaklara üns berýändir,

ýalançy ýaman niýetli dile gulak asýandyr.

⁵Garyby ýaňsylaýan Ýaradany kemsidýändir,

betbagtlyga şatlanýan bolsa jezasyz galmaz.

⁶Agtyklar garry adamlaryň täjidir,

ogullaryň şan-şöhraty bolsa ene-atalarydyr.

⁷Dürdäne söz akmaga ýaraşmasa,

aldawly söz hem asylzada hiç gelişmeýär.

⁸Para ony berýäniň gözüne bir tumar kimindir,

ol nirä öwrülse, üstünlik getirer.

⁹Ýazygy geçýäni söýgi höweslendirýändir,

dawa-jenjeli gaýtalaýan bolsa dostuny ýitirýär.

¹⁰Düşünjeli adama bir käýinç

akmaga urlan ýüz kötekden agyrdyr.

¹¹Ýamanlar diňe bulagaýlyk turuzýandyr,

olara garşy bolsa zalym çapar gönderiler.

¹²Akmagyň akylsyzlygyna duş bolanyňdan,

çagasyny aldyran aýa duş gelmek gowudyr.

¹³Ýagşylyga ýamanlyk gaýtarýanyň

öýünden ýamanlyk gitmez.

¹⁴Dawa-jenjeliň başy böwsülen böwet ýalydyr,

şonuň üçin ony tutaşmanka bes et.

¹⁵Erbedi aklaýan bilen dogruçyl adamy ýazgarýanyň ikisini-de

Reb ýigrenýändir.

¹⁶Näme üçin akmagyň elinde danalyk almaga pul bolsun?

Onda öwrenmek niýeti ýok.

¹⁷Ýakynyň seni hemme wagt söýýändir,

dogan kynçylykly pursadyň üçin doglandyr.

¹⁸Düşünjesi kemlik edýän kemakyl

ýakynynyň deregine el berip kepil bolýandyr.

¹⁹Ýazygy söýýän dawany söýýändir,

kim bosagasyny belent gursa, süňküniň döwülmegine garaşýandyr.

²⁰Egri ýürek ýagşylyk tapmaýar,

egri dil bolsa, kynçylyga düşýär.

²¹Akmagyň atasy hasrat çeker,

akylsyzyň atasy şatlygy bilmez.

²²Şadyýan ýürek oňat şypadyr,

synyk ruh süýegiňi guradýandyr.

²³Adalat ýodalaryny ýoýmak üçin,

erbet adam gizlin para alýandyr.

²⁴Düşünjeli adam danalyga seredýändir,

akmagyň nazary ýeriň aňry çetine.

²⁵Akmak ogul atasyna hasrat,

dograna dertdir.

²⁶Ýazyksyza jerime salmak nädürsdir,

asylzada-da dogruçyllygy üçin jeza bermek dürs däldir.

²⁷Sözüni jylawlaýan bilimlidir,

düşünjeli adam bolsa mylaýym ruhludyr.

²⁸Akmak hem dymanda akylly,

agzyny ýumanda, düşünjeli saýylýandyr.

18

¹Üzňelikde ýaşaýan öz islänini edýändir,

ol ähli sagdyn öwüde garşy gidýändir.

²Akmak adam düşünjeden däl-de,

diňe öz pikirini aýtmakdan keýplenýändir.

³Erbetlik bilen ýigrenç gelýändir,

biabraýlyk bilen-de masgaraçylyk.

⁴Ynsanyň agzyndan çykýan sözler düýpsüz suwlar kimindir,

danalyk bolsa joşup akýan bulak mysalydyr.

⁵Hökümde erbediň tarapynda bolup,

dogruçyly haksyz çykarmak dürs däldir.

⁶Akmagyň dili jenjel turuzýar,

onuň agzy taýagy çagyrýar.

⁷Akmaga dilinden bela gelýändir,

onuň dodagy janyna duzakdyr.

⁸Gybatkeşiň sözleri datly lukma ýalydyr,

olar garnyňa siňýär.

⁹Işinde ýaltalyk edýän

ýumrujynyň doganydyr.

¹⁰Rebbiň ady berk galadyr,

dogruçyllar onuň içine özüni atyp howpsuz bolýarlar.

¹¹Baýlaryň baýlygy — olaryň berk galasy,

onuň hyýalynda beýik haýat kimindir.

¹²Heläkçilikden öň adamyň ýüregi tekepbir bolýandyr,

hormat pes göwünlilikden soň gelýär.

¹³Diňlemän jogap bermek

akmaklyk hem utançdyr.

¹⁴Adamyň derdini ruhy çekip bilýär,

ýöne synyk ruha kim çydam eder.

¹⁵Paýhasly adam bilim alýandyr,

danalygyň gulagy bilim agtarýar.

¹⁶Sowgat gapylary açýar,

emeldarlaryň ýanyna eltýär.

¹⁷Başga biri gelip, oňa sorag berýänçä,

dawada ilki geplän dogry ýaly görünýändir.

¹⁸Bije dawany togtadýandyr,

güýçli garşydaşlaryň arasyndaky meseläni çözýändir.

¹⁹Öýkeli dogan içine aralaşyp bolmaýan berk galadyr,

aralykdaky dawa bolsa, galanyň gözenekli gapysy ýalydyr.

²⁰Adam agzynyň miwesinden kanagatlanýar,

diliniň hasylyndan doýýar.

²¹Ölümem, ýaşaýyşam diliň ygtyýarynda,

dili söýýän hasylyndan iýer.

²²Gowy aýala gowşan gowulyk tapýandyr

we Rebbiň razylygyny gazanýandyr.

²³Garyp ýalbaryp gepleýändir,

baý bolsa gödek jogap berýändir.

²⁴Dosty köp bolanyň heläkçiligi-de bolar,

ýöne dogandan-da ýakyn dost bar.

19

¹Egri dilli akmakdan,

sadyklykda gezýän garyp gowudyr.

²Bilimsiz gaýrat ýagşy däldir,

Aşa howlugýan ýoluny ýitirýär.

³Adamy öz akmaklygy ýykýar,

ýüreginden bolsa Rebbe gaharlanýar.

⁴Baýlyk tanyşlary beter köpeldýär,

garyp bolsa öz ýakynyndanam aýrylýar.

⁵Galp şaýat jezasyz galmaz,

ýalan sözleýänem gaçyp gutulmaz.

⁶Jomardyň ýüzüni küýseýänler köp,

hemmeler eli açyga dost.

⁷Garyby hemme doganlary ýigrenýän bolsa,

dostlary ondanam beter terk edýär,

ýalbaryp yzyndan ylgasa, olar eýýäm ýokdur.

⁸Pähim-paýhas gazanýan özüni söýýär,

düşünjeliligi saklaýan bolsa rowaçlyk tapýar.

⁹Galp şaýat jezasyz galmaz,

ýalan sözleýän hem heläk bolar.

¹⁰Akmaga aýşy-eşretde ýaşamagyň gelişmeýşi ýaly,

gula hem begiň üstünden höküm sürmek has beter gelişýän däldir.

¹¹Paýhasly adam giň göwünli bolar,

ýazyk geçmek onuň şöhratydyr.

¹²Patyşanyň gazaby arslan nagrasy kimindir,

onuň razylygy bolsa otlaryň üstüniň çygy ýalydyr.

¹³Akmak ogul atasyna beladyr,

aýalyň igenji üznüksiz damja ýalydyr.

¹⁴Öý we mal-mülk atalardan miras,

ýöne paýhasly aýal Rebdendir.

¹⁵Ýaltalyk gaflat ukusyna batyrýar,

ýalta adam açlyk çekýär.

¹⁶Hudaýyň buýrugyny amal edýän öz janyny goraýar,

ýollaryna üns bermeýän bolsa öler.

¹⁷Kim garyba merhemet edýän bolsa, Rebbe karz berýär,

Reb onuň öwezini gaýtarar.

¹⁸Umyt barka ogluňa temmi ber,

ýöne gaharyň gelip, ony heläk etme.

¹⁹Gaty gaharjaň adam jeza çeker,

eger ony halas etseň, muny ýene gaýtalamaly bolarsyň.

²⁰Ahyr akylly bolaryň ýaly,

nesihata gulak goý, öwüdi kabul et.

²¹Adamyň ýüreginde niýet köpdür,

emma Rebbiň maksady amala aşýar.

²²Adamdan garaşylýany wepalylykdyr,

Garyp adam ýalançydan ýagşydyr.

²³Kim Rebden gorkýan bolsa ýaşar!

Ol kanagatly hem kynçylyksyz ýaşar.

²⁴Ýalta tabaga uzadan elini

hatda agzyna ýetirmez.

²⁵Masgaralaýjyny ur, nadanlar paýhaslylyk öwrener,

düşünjelini terbiýele, ol bilim alar.

²⁶Atasyna zulum edýän we enesini kowýan ogul

masgaralyk hem ysnat getirýär.

²⁷Oglum, eger bilimli sözlerden azaşsaň,

öwüdi diňlemekden saklanarsyň.

²⁸Nämynasyp şaýat adalatyň üstünden gülýär,

erbetleriň agzy ýamanlyk iýýär.

²⁹Masgaralaýjy üçin jeza,

akmagyň ýagyrnysyna urgy taýýardyr.

20

¹Şerap biabraý edýändir, çakyr dawa-jenjel turuzýandyr.

Oňa aldanýanyň ählisi akylsyzdyr.

²Patyşanyň gazaby arslanyň nagrasy kimindir,

onuň gaharyny getirýän öz janyna töwekgellik edýändir.

³Dawadan gaçmak adama abraý getirýär,

bar akmak jedele taýýar.

⁴Ýalta ýer sürmän,

orak wagtynda hasyl gözlär, ýöne tapmaz.

⁵Ynsanyň ýüregindäki pikir çuň suw kimindir,

düşünjeli adam ony çekip çykarar.

⁶Köp adam özüne «Men wepaly» diýýändir,

ýöne ynamdar birini kim tapyp biler?

⁷Dogruçyl sadyklykda ýöreýär,

onuň yzynda çagalary nähili bagtly bolar!

⁸Hökmürowan tagtynda oturýan patyşa

ähli ýamanlygy gözleri bilen saýgarýar.

⁹«Ýüregimi tämizledim,

günäden päklendim» diýip, kim aýdyp biler?

¹⁰Iki dürli terezi daşynyň,

iki dürli ölçegiň ikisi hem Rebbe ýigrenjidir.

¹¹Hatda çaga hem eden işiniň päkdigini

ýa dogrudygyny öz hereketi bilen aýan edýär.

¹²Diňleýän gulagy, görýän gözi —

ikisinem Reb ýaradandyr.

¹³Garyp bolmazyň ýaly, ukyny söýme,

gözüňi aç, nanyň bol bolar.

¹⁴Satyn alýan: «Erbet, erbet» diýýändir,

aňyrrak baryp bolsa öwýändir.

¹⁵Altyn bar, jöwherem köpdür,

ýöne bilimli dil tapylgysyz zatdyr.

¹⁶Nätanşa kepil bolanyň geýimini al,

kesekä kepil bolandan girew al.

¹⁷Hile bilen gazanylan nan süýjüdir,

soňra agzy çagyldan dolar.

¹⁸Maksatlar maslahat bilen berkarar bolýandyr;

sagdyn maslahatlar bilen urşa git.

¹⁹Gybatkeş syry paş edýändir,

agzyboş bilen gatnaşyk açma.

²⁰Ata-enesini näletleýäniň

tüm garaňkylykda çyrasy söner.

²¹Başda basym alnan miras

soňunda bereketli bolmaz.

²²«Ýamanlygy ýerine salaryn» diýme, Rebbe garaş,

Ol seni halas eder.

²³Galp terezi daşy Rebbe ýigrenjidir,

hileli terezi hem gowy däldir.

²⁴Adamyň her ätjek ädimi Rebdendir.

Şeýle bolansoň, adam öz ýoluna nädip düşünsin?

²⁵Zadyny pähimsiz bagyş edýän adam duzaga düşer,

ol äht edenden soň oýlanar.

²⁶Akylly patyşa erbetleri sowrup,

olaryň üstünde döwek döwýär.

²⁷Adamyň ruhy Rebbiň çyrasydyr,

ol ynsan kalbynyň bütin jümmüşini barlaýar.

²⁸Sadyklyk we ynamdarlyk patyşany goraýar,

onuň tagty sadyklykdan berkarar bolýar.

²⁹Ýigitlik kuwwaty olaryň şöhratydyr,

çal saçlar bolsa garrylaryň abraýydyr.

³⁰Yz galdyrýan urgy ýamanlykdan tämizleýär,

kötekler bolsa kalbyň jümmüşini päkleýär.

21

¹Patyşanyň ýüregi Rebbiň elinde akar ýap ýalydyr,

ony islän tarapyna öwürýändir.

²Adamyň ähli ýoly öz gözüne dogrudyr,

emma ýürekdäkini ölçeýän Rebdir.

³Dogrulyk we adalatlylyk etmek

Rebbe gurbanlyk berenden ýakymlydyr.

⁴Ulumsy nazar, tekepbir ýürek,

erbetleriň çyrasy günädir.

⁵Janypkeşiň maksady diňe bolçulyga getirýär,

alňasak adamlaryň bary mätäç düşýändir.

⁶Ýalan söz bilen toplanan hazyna

ölüme kowalap barýan ümür-dumandyr.

⁷Erbetleriň zorlugy özlerini süpürip äkidýändir,

çünki olar adalaty berjaý etmekden boýun gaçyrýandyr.

⁸Ýazyklynyň ýoly egridir,

päkleriň bolşy dogrudyr.

⁹Igenjeň aýal bilen öýde ýaşandan,

üçegiň bir burçunda ýaşamak ýegdir.

¹⁰Erbediň göwni ýamanlyk küýseýär,

ýakyny onuň göwnünden turmaýar.

¹¹Masgaralaýja jeza berlende, nadan akylly bolýandyr,

dana adam tälim alanda, bilimini artdyrýandyr.

¹²Dogruçyl erbediň öýüni synlaýar,

erbetler heläkçilige barýar.

¹³Garybyň dady-perýadyna gulak asmadygyň

öz dady-perýadyna-da jogap berilmez.

¹⁴Gizlin berlen sowgat gahary,

goltuga sokulan para güýçli gazaby ýatyrýar.

¹⁵Adalaty berjaý etmek dogruçyl adama şatlykdyr,

ýaman iş edýäne heläkçilikdir.

¹⁶Düşünje ýolundan sowlan

ölüler toparynda ornaşar.

¹⁷Hezilligi söýýän mätäçdir,

şeraby we ýagy söýýän baýamaz.

¹⁸Erbetler dogruçyl üçin,

biwepalar hem sadyk üçin töleg bolar.

¹⁹Igenjeň hem gaharjaň aýal bilen ýaşandan,

çölde ýaşamak gowudyr.

²⁰Arzyly hazyna hem ýag dananyň jaýyndadyr,

akmak bolsa baryny symyşlar.

²¹Dogruçyllyk hem sadyklyk yzlaýan adam

ýaşaýyş hem hormat tapar.

²²Akyldar adam güýçlüleriň şäherine baryp,

olaryň bil baglaýan berkitmesini ýumurýar.

²³Agzyna we diline berk

janyny beladan goraýandyr.

²⁴Çendenaşa bihaýa iş edýän

gedem hem tekepbir adamyň ady masgaralaýjydyr.

²⁵Ýaltany öz höwesi öldürýär,

çünki onuň elleri işden boýun gaçyrýar.

²⁶Ol uzak gün açgözlük bilen isleýär,

dogruçyl bolsa ölçemän berýär we gysganmaýar.

²⁷Erbetleriň gurbanlygy ýigrenjidir,

eger ol ýaman niýet bilen getiren bolsa, ondanam beterdir.

²⁸Galp şaýat heläk bolar,

diňleýän adamyň sözi dowam eder.

²⁹Erbet adam ýüzüni galňadýandyr,

dogruçyl adam bolsa öz ýoluny oýlaýandyr.

³⁰Rebbe garşy durup biljek hiç bir danalyk,

düşünje ýa-da maslahat ýokdur.

³¹At söweş güni üçin seýislenýändir,

emma ýeňiş Rebdendir.

22

¹Ýagşy at-abraý köp baýlykdan artyk,

sylag-hormat hem kümüş-altyndan ýagşydyr.

²Baý bilen garybyň bir meňzeşligi bar,

olaryň ikisini-de ýaradan Rebdir.

³Paýhasly adam howpy görüp gizlenýändir,

nadan göni gidip jeza alýandyr.

⁴Kiçigöwünliligiň, Rebden gorkmagyň

sylagy baýlyk, abraý we ýaşaýyşdyr.

⁵Egri adamyň ýolunda tikenler we duzaklar bardyr.

Öz janyna haýpy gelýän olardan daş durar.

⁶Çagany dogry ýol bilen terbiýele,

ulalanda hem şondan sowulmaz.

⁷Baýlar garyplaryň üstünden höküm sürýändir,

bergili-de karz bereniň guludyr.

⁸Adalatsyzlyk ekýän bela-beter orar,

gazabyň taýagyndan heläk bolar.

⁹Sahy adam ýalkanýandyr,

çünki ol çöreginden ejizlere berýär.

¹⁰Masgaralaýjyny kow, şonda jenjel ýok bolar,

töhmetdir-dawanyň yzy kesiler.

¹¹Päk ýürekliligi söýýän,

merhemetli sözleýän patyşanyň ýakyny bolar.

¹²Rebbiň gözleri bilimi goraýandyr,

wepasyzyň sözlerini bolsa ýalana çykarýandyr.

¹³Ýalta diýýär: «Daşarda arslan bar,

ýolda ol meni parçalar».

¹⁴Azgyn aýalyň agzy düýpsüz gorpdur,

Rebbiň gazabyna duşan oňa ýykylar.

¹⁵Çaganyň ýüreginde akmaklyk kök urýandyr,

ýöne terbiýe taýagy ony akmaklykdan uzaklaşdyrýandyr.

¹⁶Baý bolmak üçin garyplary ezýän hem-de

baýlara sowgat berýän diňe garyp düşer.

¹⁷Gulak as-da, akyldarlaryň sözüni diňle,

meniň öwretjek zatlaryma dykgat et.

¹⁸Sen olary kalbyňda saklasaň,

olaryň ählisi diliňde bolsa ýakymly bolar.

¹⁹Seniň Rebbe ynanjyň bolary ýaly,

men şu gün saňa, hut saňa öwredýärin.

^20-21Gaýdanyňda seni ýollanlara

çyn söz hem ynamly jogap bereriň ýaly,

men saňa maslahat hem bilim üçin

otuz nesihat ýazyp bereýin.

²²Garyby garyplygy sebäpli talama,

mätäji mejlisde ezme.

²³Çünki olaryň tarapyny Reb tutar,

olary talany Ol talar.

^24-25Olaryň ýollaryna öwrenişip,

janyňy duzaga düşürmeziň üçin,

gaharjaň adam bilen tirkeşme,

gyzma adam bilen gatnaşyk açma.

²⁶Biri bilen el berişme,

birine kepil bolýanlardan bolma.

²⁷Tölemäge zadyň bolmasa,

aşagyňdaky düşegiňi almazlarmy näme?

²⁸Ata-babaň goýan

gadymy araçäk daşyny süýşürme.

²⁹Işine ökde adamlary görýäňmi?

Olar garamaýagyň hyzmatyny etmez, patyşalaryň huzurynda durar.

23

¹Hökümdar bilen nahar iýmäge oturanyňda,

öňüňde goýlana syn et.

²Horan bolsaň,

bogazyňa pyçak goý.

³Onuň näz-nygmatyna höwes etme,

çünki ol hileli çörekdir.

⁴Baýajak bolup agyr zähmet çekme,

pähimli bol, bu pikiriňden el çek.

⁵Seniň gözüň baýlyga kaklyşanda, şol baýlyk gidýändir,

çünki ol birden ganat çykaryp, bürgüt ýaly asmana uçýandyr.

⁶Gysganç adamyň çöregini iýme,

onuň lezzetli näz-nygmatlaryna höwes etme.

⁷Çünki ol içinden peýdasyny hasaplaýan ýalydyr,

«Iý, iç!» diýýändir, ýöne ýüregi seniň bilen däldir.

⁸Iýen lukmaňy gusarsyň,

süýji sözleriňi ýele sowrarsyň.

⁹Akmaga söz aýtma,

çünki ol aýdan danalygyňy ýigrener.

¹⁰Gadymy araçäk daşyny süýşürme,

ýetimleriň ekin ýerinden alma.

¹¹Çünki olaryň Hossary güýçli,

olaryň dawasyny seniň bilen Ol tutar.

¹²Kalbyňy öwüt-nesihata,

gulaklaryňy-da bilimli sözlere ber.

¹³Terbiýäni çagalaryňdan gaýgyrma;

terbiýe taýagy olary öldürmez.

¹⁴Eger sen olary taýak bilen ursaň,

janlaryny ölüler dünýäsinden halas edersiň.

¹⁵Oglum, seniň ýüregiň akylly bolsa,

meniň ýüregim hem şatlanar.

¹⁶Sen dogry sözläniňde,

meniň göwnüm şatlanar.

¹⁷Günäkärlere gözüň gitmesin,

mydam Rebden gorkup gez.

¹⁸Çünki seniň geljegiň bolar ahyryn,

umydyň üzülmez.

¹⁹Oglum, diňle, sen akylly bol,

ýüregiňi dogry ýola sal.

²⁰Şerap içegenleriň ýa-da

et iýegenleriň arasynda bolma.

²¹Çünki içegen we iýegen har düşer,

ukuçyllyk bolsa adama ýyrtyk jul geýdirýändir.

²²Ataňy diňle, ol seni dünýä inderdi,

eneňi ýigrenme garran wagtynda.

²³Hakykaty satyn al, ony satma.

Danalygy, öwüdi, paýhasy hem satyn al.

²⁴Dogruçylyň atasy köp begener,

parasatly perzendi dünýä inderen, oňa guwanar.

²⁵Ata-eneň guwansyn,

seni dogran begensin.

²⁶Oglum, ýüregiňi maňa bagla,

gözleriňi meniň ýollaryma dik.

²⁷Çünki loly düýpsüz gorpdur,

kemçin-de dar guýudyr.

²⁸Ol garakçy kimin ýolda peýläp durup,

wepasyzlaryň sanyny artdyrýar.

²⁹Ah çekýän kim? Wah çekýän kim? Jenjel kimiňki? Nala kimiňki?

Sebäpsiz ýaralanan kim? Gözleri gyzaran kim?

³⁰Şerabyň başynda uzak oturýanlaryňky,

garyşyk içgini içip görýänleriňki.

³¹Şerabyň alyna, pyýalada öwşün atyşyna,

aňsatlyk bilen aşak sarkýanyna bakma.

³²Soňunda ýylan kimin çakýandyr,

alahöwren bolup sokýandyr.

³³Gözleriň geň-taň zatlary görer,

seniň aňyň egri sözler aýdar.

³⁴Sen kä deňiz ortasynda ýatan ýaly,

kä gäminiň bogaldagynda oturan ýaly bolarsyň.

³⁵«Meni urdular, agyry duýmadym; meni ýençdiler, ony bilmedim.

Ýaňadan içmek üçin, haçan turaryn?» diýersiň.

24

¹Ýamanlara gözüň gitmesin,

olar bilen bile bolmak isleme.

²Çünki olaryň göwni zorluk barada pikir edýändir,

dilleri içigaraçylygy gepleýändir.

³Öý danalyk bilen gurulýandyr,

düşünje bilenem berkarar edilýändir.

⁴Bilim bilen öýüň içi

gymmatly hem ýakymly baýlykdan dolýandyr.

⁵Parasatly adam güýçlülerden güýçlüdir,

bilimli adam öz güýjüni artdyrar.

⁶Çünki sen urşuňy sagdyn maslahat bilen alyp barýarsyň,

maslahatçynyň köp ýerinde ýeňiş bardyr.

⁷Akmak üçin danalyk örän belentdedir,

mejlisde ol agzyny açyp bilmeýär.

⁸Niýetini ýamana dikýäne

pitneçi diýilýändir.

⁹Akmaklygy niýetlemek günädir,

masgaralaýjy bolsa adamlara ýigrenjidir.

¹⁰Agyr günde tapdan düşseň,

seniň güýjüň azdyr.

¹¹Ölüme alnyp barylýanlary halas et,

büdräp barýanlary yzyna çek.

¹²Eger sen: «Biz bilmedik» diýseň,

ýürekleri Synaýan muny bilmezmi?

Seniň janyňy Goraýan ony aňmazmy?

Ol her kime işine laýyk gaýtarmazmy?

¹³Oglum, bal iý, çünki ol ýakymlydyr,

bal damagyňa datlydyr.

¹⁴Danalyk hem seniň janyňa bal ýalydyr,

ony tapsaň, geljegiňi taparsyň.

Umydyň üzülmez.

¹⁵Erbet adam ýaly dogruçylyň mesgenine garşy bukuda ýatma,

onuň ýurduny ýykma.

¹⁶Çünki dogruçyl adam ýedi gezek ýykylsa-da, ýerden galýandyr,

erbedi betbagtlyk ýykýandyr.

¹⁷Duşmanyň ýykylanda şatlanma,

büdrese ýüregiň begenmesin.

¹⁸Ýogsa ony Reb görüp, Ol senden närazy bolar,

gaharyny duşmanyňdan sowar.

¹⁹Ýamanlyk edýänler üçin gaharyňy getirme,

erbetlere gözüň gitmesin.

²⁰Çünki olaryň geljegi bolmaz,

erbetleriň çyrasy öçer.

²¹Oglum, Rebden hem patyşadan gork.

Olara garşy pitneçiler bilen gatnaşyk etme.

²²Çünki olaryň betbagtlygy duýdansyz geler,

Reb hem patyşadan ýetjek weýrançylygy kim biler?

²³Şular hem akyldarlaryň sözleridir:

Hökümde tarapgöýlik etmek ýagşy däldir.

²⁴Erbede: «Sen dogrusyň» diýeni halklar näletlär,

ony milletler ýigrener.

²⁵Karar çykarýanlaryň şähdi şat bolar,

olara ýagşy alkyşlar geler.

²⁶Dogry jogap

dodagyňdan ogşalýan ýalydyr.

²⁷Daşardaky işleriňi bitir,

ekin meýdanyňy tertibe sal,

soňra öýüňi gur.

²⁸Ýakynyňa sebäpsiz ýere şaýatlyk etme,

diliň bilen aldama.

²⁹«Maňa näme eden bolsa, menem şony ederin,

etmişine görä gaýtararyn» diýme.

³⁰Men ýalta adamyň meýdanyndan,

kemakylyň üzüm bagynyň gapdalyndan geçdim.

³¹Ine, bar ýeri haşal ot basan eken,

üstüni bürmek örten eken,

daşyndaky diwary ýykylan eken.

³²Nazar saldym hem oýa batdym,

görenimden sapak aldym.

^33-34Birazajyk uklamak, biraz irkilmek üçin,

gyşaryp gol gowşuranyňda,

garyplyk galtaman ýaly,

mätäçlik ýaragly adam mysaly başyňdan iner.

25

Bular hem Süleýmanyň pähimleridir. Olary Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň emeldarlary göçürip alypdyrlar.

²Ýaşyryn iş Hudaýyň şöhratydyr,

işi derňemek bolsa patyşanyň şöhratydyr.

³Asman belent, ýeriň aşagy çuň;

patyşanyň ýüregi hem şeýledir,

ony derňäp bolýan däldir.

⁴Kümüşden hapany aýyr,

zergäre bir gap bolar.

⁵Erbet adamy patyşanyň huzuryndan aýyr,

şonda tagt dogruçyllyk bilen berkarar bolar.

⁶Patyşanyň huzurynda özüňi ýokary tutma,

beýikleriň ornunda durma.

⁷Çünki asylzadalaryň öňünde kiçelmegiňden,

emeldaryň saňa: «Töre geç» diýmegi gowudyr.

Gözüň gören zadyny

⁸derrew kaza getirme.

Soňra ýakynyň seni utandyranda näme edersiň?

⁹Dawany ýakynyň özi bilen et,

başganyň syryny paş etme.

¹⁰Ýogsa eşiden adam seni uýada goýar,

hemişe ýaman atly bolarsyň.

¹¹Ýerinde aýdylan söz kümüş mejimäniň içinde goýlan

altyn alma ýalydyr.

¹²Diňleýän gulaga akyldaryň käýinji

tylla ysyrga we altyn bezeg ýalydyr.

¹³Sadyk ilçi özüni iberenler üçin,

orak wagtynda garyň salkynlygy ýalydyr.

Ol öz hojaýynynyň nepesini janlandyrar.

¹⁴Berilmedik sowgat bilen öwünýän adam

ýagmyrsyz bulut we boş ýel ýalydyr.

¹⁵Hökümdar sabyr bilen yrylýandyr,

mylaýym söz iň kütegiň hem aňyna ýetýändir.

¹⁶Bal tapdyňmy? Ýeterlik iý,

aşa düşüp gusaýma.

¹⁷Ýakynyň öýüne ýygy-ýygy barmakdan aýagyňy kes,

senden irip, seni ýigrenäýmesin.

¹⁸Ýakynyna garşy galp şaýatlyk edýän adam

gürzüdir, gylyçdyr, ýiti okdur.

¹⁹Aladaly günde wepasyz adama ynanmak,

çüýrük dişe we maýyp aýaga ynanan ýalydyr.

²⁰Gamly ýürege aýdym aýtmak

sowuk howada geýim çykarmak we ýara^[2] sirke guýmak ýalydyr.

²¹Eger duşmanyň aç bolsa, oňa nan ber,

suwsan bolsa suw ber.

²²Şonda onuň başyna köz goýarsyň,

Reb seni sylaglar.

²³Demirgazyk ýeli ýagyş getirýändir,

gybatkeş dil ýüzleri gaharly edýändir.

²⁴Igenjeň aýal bilen öýde ýaşandan,

üçegiň bir burçunda ýaşamak gowudyr.

²⁵Uzak ýurtdan gelen hoş habar

teşne bokurdaga sowuk suw ýalydyr.

²⁶Erbetleriň öňünde ýan beren dogruçyl adam

bulandyrylan çeşme, hapalanan bulak mysalydyr.

²⁷Baly köp iýmek ýagşy däldir,

şöhratparazlykdan şöhrat gözlemek gowy däldir.

²⁸Özüne buýrup bilmeýän kişi

diwarsyz, weýran edilen şäher kimindir.

26

¹Tomusda gar we orak döwründe ýagyn ýaly,

akmaga hem hormat ýaraşýan däldir.

²Serçäniň eýläk-beýläk uçuşy ýaly, garlawajyň uçup gidişi kimin,

sebäpsiz näletem täsir etmez.

³Ata gamçy, eşege nogta,

akmagyň ýagyrnysyna-da taýak ýaraşýandyr.

⁴Akylsyzyň akmaklygyna görä jogap berme,

ýogsa senem oňa meňzärsiň.

⁵Akylsyza akmaklygyna görä jogap ber,

ýogsa özüni akylly saýar.

⁶Akmagyň üsti bilen habar ýollaýan

özüne zyýan eder hem azap çeker.

⁷Ysmazyň aýagy nähili salparýan bolsa,

akmagyň agzyndaky pähim hem şeýledir.

⁸Daşy sapana berk daňyp goýan adam nähili bolsa,

akmaga hormat goýýan-da şeýledir.

⁹Serhoşuň eline batan tiken nähili bolsa,

pähim-de akmagyň agzynda şeýledir.

¹⁰Duş geleni ýaralaýan kemançy nähili bolsa,

akmagy, bir ötegçini hakyna tutýan hem şeýledir.

¹¹Öz gusugyna öwrülip gelýän it nähili bolsa,

akmaklygyny gaýtalaýan akmak hem şeýledir.

¹²Öz gözüne akyldar görünýän adamy gördüňmi?

Akmaga bolan umyt onuňkydan köpdür.

¹³Ýalta: «Köçede arslan,

ýolda ýolbars bar» diýýändir.

¹⁴Gapy öz petlelerinde nähili aýlanýan bolsa,

ýalta-da öz düşeginde şeýledir.

¹⁵Ýalta elini tabaga uzadyp,

ony agzyna ýetirmäge ýadaýandyr.

¹⁶Ýalta öz gözüne

sagdyn pikirli jogap berýän ýedi kişiden-de akyllydyr.

¹⁷Özüne degişli bolmadyk dawa goşulýan

geçip barýan itiň gulagyndan tutýan adam ýalydyr.

^18-19Öz ýakynyny aldap:

«Men oýun edýän ahyryn» diýýän adam

gor, ok we ölüm ýagdyrýan kişi ýalydyr.

²⁰Odun gutaranda, ot sönýändir,

şugulçynyň ýok ýerinde dawa tükenýändir.

²¹Kömür köz üçin, odun ot üçin,

jenjelçi dawa tutaşdyrmak üçin gerek.

²²Gybatkeşiň sözleri datly lukma kimindir,

olar hut içiňe siňýändir.

²³Süýji dilli hem ýaman ýürekli adam

kümüş suwy çaýylan toýun gap ýalydyr.

²⁴Ýigrenjini dili bilen örtýändir,

göwnünde bolsa hile saklaýandyr,

²⁵onuň mylaýym gepleýşine ynanma,

çünki ýüreginde ýedi ýigrenç bardyr.

²⁶Ýigrenjini hile bilen örtse-de,

ýamanlygy jemagata aýan bolýandyr.

²⁷Kim gorp gazsa, oňa özi ýykylar,

kim ýokary daş togalasa, ol öz üstüne gaýdar.

²⁸Ýalançy dil ynjydýan adamlaryny ýigrenýändir,

ýaranjaňlyk edýän dil heläkçilik döredýändir.

27

¹Ertirki günüň barada öwünme,

çünki sen günüň näme getirjegini bilýän dälsiň.

²Seni öz agzyň däl, başgalar öwsün,

öz diliň däl, keseki öwsün.

³Daş agyrdyr, çäge ýükdür,

ýöne akmagyň meçew bermegi ol ikisinden-de agyrdyr.

⁴Gazap zabundyr, gahar sil kimindir,

emma gabanjaňlygyň öňünde kim durup biler?

⁵Açyk käýinç

ýaşyryn söýgüden gowudyr.

⁶Dostuň salan ýarasy wepalylykdandyr,

ýöne duşmanyň posalary köpdür.

⁷Dok adam baly ýigrenýändir,

aç kişä ajy zatlar hem süýjüdir.

⁸Höwürtgesinden daş giden guş nähili bolsa,

öz öýünden daşlaşan adam-da şeýledir.

⁹Hoşboý ýag we atyr ýüregi şatlandyrýandyr,

ýakynyň ýakymy ýürekden beren maslahatyndadyr.

¹⁰Öz ýakynyňy, ataň ýakynyny terk etme,

başyňa bela gelen güni doganyň öýüne gitme,

uzakdaky dogandan, ýakyn goňşy ýagşydyr.

¹¹Oglum, akylly bol, meniň ýüregimi şatlandyr,

şonda gyjalat berseler, men jogap bererin.

¹²Paýhasly adam bela-beteri görüp gizlenýändir,

nadan bolsa, öňe geçip zyýan çekýändir.

¹³Nätanşa kepil bolanyň geýimini al,

kesekä kepil bolandan girew al.

¹⁴Biri daň-säher turup,

gaty ses bilen goňşusyndan saglyk-amanlyk sorasa,

oňa nälet saýylar.

^15-16Igenjeň aýal hem üznüksiz damýan damjalar

biri-birine meňzeşdir.

Ol aýaly saklamak

ýeli duruzmak ýa-da sag eliň bilen ýagy gysymyňda saklamak ýalydyr.

¹⁷Demir demri,

adam adamy ýiteldýändir.

¹⁸Injir agajyna seredýän onuň miwesini iýer,

hojaýynyna seredýän hormatly bolar.

¹⁹Suwuň ýüzünde ýüzüň görnüşi ýaly,

adam ýüreginde hem özi görünýär.

²⁰Ölüler dünýäsiniň we heläkçilik ýeriniň doýmaýşy ýaly,

adamyň gözi-de asla doýýan däldir.

²¹Kümüş göweçde, altyn kürede synalýan bolsa,

adam hem öwgüde synalýandyr.

²²Akmagy sokuda galla garyp, sokudaşy bilen döwseň-de,

ondan akmaklygy aýrylmaz.

²³Öz sürüleriň ýagdaýyny ýagşy bil,

mallaryňa üns ber.

²⁴Çünki baýlyk ebedi däldir,

täç-de elmydama nesilden-nesle geçýän däldir.

²⁵Otlar orlup, maýsa görnende,

daglaryň oty ýygnalanda,

²⁶toklular seni geýindirer,

tekeler meýdanyň bahasyny ödär.

²⁷Geçileriň süýdi seniň iýjegiň,

içeriň iýmiti, hyzmatkäriň güzeranyna hem ýeterlik bolar.

28

¹Erbet adam hiç kim kowalamasa-da gaçýandyr,

dogruçyl bolsa arslan kimin batyrdyr.

²Ýurt gozgalaň etse, serdary köpelýändir,

aň-düşünjeli adam arkaly bolsa, abadanlyk dowam edýändir.

³Ejizleri ezýän garyp

hasyly süpürip äkidýän çabga ýalydyr.

⁴Kanuny bozýanlar erbetleri öwýändir,

kanuny saklaýanlar bolsa olar bilen göreşýändir.

⁵Ýaman adamlar adalata düşünýän däldir,

Rebbi agtarýanlar bolsa oňa doly düşünýändir.

⁶Sadyk ýolda gezýän garyp

egri ýoldan ýöreýän baýdan ýagşydyr.

⁷Düşünjeli ogul kanuny saklaýar,

horanlar bilen ýoldaş bolan atasyna ysnat getirer.

⁸Peýda we göterim bilen baýlygyny artdyrýan

ony garyplara sahawat edýän adam üçin ýygnaýandyr.

⁹Kim kanuny diňlemezlik üçin gulagyny dykýan bolsa,

onuň Hudaýdan dilegi-de ýigrenjidir.

¹⁰Kim dogruçyllary ýaman ýola çekýän bolsa,

öz gazan gorpuna özi ýykylar.

Sadyklar bolsa ýagşylygy miras alarlar.

¹¹Baý öz gözüne akyllydyr,

düşünjeli garyp bolsa ony synlap tanaýandyr.

¹²Dogrular üstün çykanda, uly dabara bolýandyr,

emma erbetler güýje eýe bolsa, adamlar bukulýandyr.

¹³Ýazyklaryny ýaşyran üstünlik gazanmaz,

olary boýun alyp terk etse, merhemet tapar.

¹⁴Mydama Rebden gorkýan adam nähili bagtly!

Ýüregini gataldýanlar bolsa bela uçraýar.

¹⁵Ejiz halkyň erbet hökümdary

arlaýan arslan, topulýan aýy ýalydyr.

¹⁶Düşünjesiz hökümdar juda zalymdyr,

adalatsyz gazanjy ýigrenýän bolsa ömrüni uzaldýandyr.

¹⁷Biriniň ganyna galan adam

gabra çenli gaçar,

ony hiç kim goldamasyn.

¹⁸Sadyk gezýänler halas bolar,

egri ýolly adamlar bolsa duýdansyz ýykylar.

¹⁹Öz ýerini bejerýäniň nany bol bolar,

boş işlere kowalaşýan garyplyga duçar bolar.

²⁰Sadyk adamyň ýalkawy köp bolar,

baýlygyň yzynda hars urýan bolsa jezasyz galmaz.

²¹Tarapgöý bolmak ýagşy däldir,

bir döwüm nan diýip ynsan ýazykly bolar.

²²Gysganç adam baýlygyň yzynda hars urup,

başyna garyplygyň geljegini bilýän däldir.

²³Dili bilen ýaranjaňlyk edýänden,

birine käýeýän köp göwün awlar.

²⁴Ata-enesini talap, ýene «Bu ýazyk däldir» diýýän

garakçynyň şärigidir.

²⁵Açgöz adam jenjelçidir,

Rebbe bil baglaýan bolsa doklukda ýaşar.

²⁶Özüne ynanýan akmakdyr,

parasatly gezýän bolsa gutular.

²⁷Ýoksula ýardam edýän mätäç bolmaz,

görmezlige salýan bolsa, näletsiz galmaz.

²⁸Erbetler güýje eýe bolanda, adamlar bukulýandyr,

olar heläk bolanda bolsa, dogruçyllar güýçlenýändir.

29

¹Köp gezek käýelse-de boýnuýogynlyk edýän

duýdansyz heläkçilige uçrar, melhem ýokdur.

²Dogruçyllar güýçlenende, halk begenýändir.

Erbetler höküm sürende, halk ahy-nala çekýändir.

³Danalygy söýýän ogul atasyny şatlandyrýandyr,

emma lolulara ýaran bolan mal-mülküni ýoklaýandyr.

⁴Patyşa ýurdy adalat bilen berkidýändir,

para alýan bolsa ony tozdurýandyr.

⁵Ýakynyna ýaranjaňlyk edýän adam

onuň aýagyna tor gurýandyr.

⁶Ýaman adamyň ýazygy özüne gapandyr,

dogruçyl bolsa aýdym aýdyp şatlanýandyr.

⁷Dogruçyl adam ejizleriň hakyna üns berýändir,

erbet bolsa şu meselä düşünýänem däldir.

⁸Masgaralaýjy adamlar şäherde ot gorsaýandyrlar,

akyldarlar bolsa gahar-gazaby köşeşdirýändirler.

⁹Akylly adam akmak bilen kazyýetde dawalaşanda,

akmak gyzanda-da, gülende-de rahatlyk bermez.

¹⁰Ganhor aýypsyz adamlary ýigrenýändir,

hatda dogry adamlaryň janyny almakçy bolýandyr.

¹¹Akmak bar gaharyny daşyna çykarýandyr,

akylly adam bolsa gaharyna basalyk berýändir.

¹²Hökümdar ýalan söze gulak salsa,

onuň ähli emeldarlary erbet bolar.

¹³Garyp bilen zalymyň bir meňzeşligi bar,

ikisiniň gözüne-de Reb ýagtylyk berýär.

¹⁴Patyşa ejizlere adalatly höküm çykarsa,

onuň tagty ebedi berkarar bolar.

¹⁵Taýak we käýinç danalyk getirýändir,

başyna goýberilen çaga bolsa enesini utanja goýýandyr.

¹⁶Erbetler güýçlenende, ýazyk hem köpelýändir,

dogruçyllar bolsa olaryň ýykylýanyny görerler.

¹⁷Ogluňy terbiýele, ol saňa rahatlyk berer,

özüňe ýakymly bolar.

¹⁸Gökden aýanlyk bolmasa, halk jylawsyz bolýandyr.

Kanuny berjaý edýän bolsa bagtlydyr.

¹⁹Gul diňe söz bilen terbiýelenýän däldir,

çünki düşünse-de gulak asmaz.

²⁰Oýlanman gepleýän adamy gördüňmi?

Akmaga bolan umyt onuňkydan köpdür.

²¹Kim guluny ýaşlykdan läliksireden bolsa,

soňunda ony mirasdary etmeli bolar.

²²Gaharjaň adam jenjel turuzýandyr,

gazaply adam ýazyk etdirýändir.

²³Adamyň tekepbirligi ony peseldýändir,

pesgöwünli adam bolsa hormat gazanýandyr.

²⁴Ogry bilen şärik bolýan özüni ýigrenýändir,

ol günälenmegi eşitse-de, hiç gepläp bilmeýär.

²⁵Adamdan gorkmak duzakdyr,

Rebbe bil baglaýan bolsa aman galýandyr.

²⁶Hökümdaryň gözüne ilmek isleýän köpdür,

ýöne adam adalaty Rebden alýandyr.

²⁷Adalatsyz adam dogruçyllara ýigrenjidir,

dogry adam hem erbetlere ýigrenjidir.

30

Massaly Ýakeniň ogly Aguryň wajyp sözleri.

¹Şol adam Itiýele sargaýar,

Itiýele we Ukala şeýle diýýär:

²Men adam bolardan samsyk,

ynsan düşünjesi mende ýok.

³Ne danalygy öwrendim,

ne Mukaddesi bildim.

⁴Kim göge çykyp, aşak indi?

Ýeli owujynda toplan kim?

Suwlary geýiminde oran kim?

Kim ýeriň ähli uçlaryny berkarar etdi?

Onuň ady näme? Onuň oglunyň ady näme?

Bilýäňmi näme?

⁵Hudaýyň her bir sözi sap hakykatdyr.

Ol Özüne sygynýanlara galkandyr.

⁶Onuň sözlerine hiç zat goşma,

saňa käýinmesin, ýalançy çykaýma.

⁷Men Senden iki zat diledim,

ölmänkäm olary menden gaýgyrma:

^8-9Galplygy, ýalan sözlüligi menden daş et,

meni garyp hem, baý hem etme.

Dok bolup: «Rebbim kim?» diýip,

Seni inkär etmezim ýaly,

garyplykda ogurlyk edip,

Hudaýymyň adyna ysnat getirmezim ýaly,

ýeterlik paýymy ber meniň.

¹⁰Hyzmatkäri hojaýynyna ýamanlama,

ýogsa saňa gargyş eder, sen ýazykly çykarsyň.

¹¹Şeýle adamlar bar, atasyna gargaýandyr,

enesine alkyş edýän däldir.

¹²Şeýle adamlar bar, özüni tämiz saýýandyr,

aslynda bolsa haramlykdan päklenen däldir.

¹³Adamlar bar, bakyşy şeýle tekepbir,

gabaklary nähili ýokary.

¹⁴Şeýle adamlar bar,

ýer ýüzünden garyplary,

adamlar arasyndaky mätäçleri symyşlamak üçin

dişleri gylyç, azylary pyçakdyr.

¹⁵Sülügiň iki gyzy bar:

«Ber! Ber!» diýip gygyrýar.

Üç zat bardyr, hiç doýmaz,

has takygy dört zat «Besdir» diýmez:

¹⁶Ölüler dünýäsi, önelgesiz ýatgy,

suwdan ganmaýan toprak,

«Besdir» diýmeýän ot.

¹⁷Atasyny masgaralap,

enesini diňlemän, har edýän gözi

dere gargalary çokar, bürgütler iýer.

¹⁸Meni haýran galdyrýan üç zat bar,

dogrusy dört zada akylym ýetmeýär:

¹⁹Gökde bürgüdiň ýoly,

gaýada ýylanyň ýoly,

deňizde gäminiň ýoly,

ýigidiň ulugyza bolan ýoly.

²⁰Zyna edýän aýalyň ýoly-da şeýledir:

Ol iýýändir, agzyny süpürip:

«Ýaman iş edemok» diýýändir.

²¹Üç zatdan ýer sarsýandyr,

ýagny dört zady göterip bilmeýär:

²²Gul patyşa bolanda,

akmak iýmitden doýanda,

²³Halanmaýan garry gyz äre çykanda,

gyrnak bikesiniň ornuny eýeläninde.

²⁴Dünýäde dört maýda zat bar.

Ýöne olar gaty akyllydyrlar:

²⁵Garynjalar güýçli jandar däldirler,

azygyny welin tomusda taýýarlaýandyrlar.

²⁶Gaýa torsuklary kuwwatsyz jandardyr,

ýöne hinini gaýada gurýandyr.

²⁷Çekirtgeleriň patyşasy ýokdur,

ýöne ählisi sap-sap bolup çykýandyr.

²⁸Kelpezäni el bilen tutup bolýandyr,

ýöne patyşalaryň köşgünde bolýandyr.

²⁹Gadamy owadan üç zat,

dogrusy ýörişi owadan dört zat bardyr:

³⁰Haýwanlaryň iň batyry,

hiç birinden gaçmaýan arslan.

³¹Magtanyp ýöreýän horaz we teke,

goşuny ýanynda bolan patyşa^[3].

³²Eger sen akmak bolup özüňi öwseň

ýa ýamanlygy niýet eden bolsaň,

onda eliňi agzyňa tut.

³³Çünki süýdi gysmakdan ýag,

burnuňy gysmakdan gan,

gazaby gysmakdan dawa çykýandyr.

31

Massa patyşasy Lemuwala ejesiniň öwreden wajyp sözleri.

²Näme, oglum? Göwrämden önen zürýadym!

Näme diýeýin, Hudaýdan diläp alan oglum?

³Güýjüňi hem ýollaryňy

patyşalary heläkleýän aýallara berme.

⁴Eý, Lemuwal, şerap içmek patyşalara ýaraşmaz,

çakyr hökümdarlara gelişmez.

⁵Olar içip, düzgüni unudaýmasynlar,

ähli ezilenleriň hakyny ýoýaýmasynlar.

⁶Çakyry heläk bolup barýana,

şeraby ajy hasrat çekýäne bergin.

⁷Olar içip, garyplygyny unutsyn,

azabyny ýada salmasyn.

⁸Agzyňy dilsizler üçin,

hossarsyzlaryň haky üçin açgyn.

⁹Geple, dogruçyllyk bilen höküm çykar,

garybyň we mätäjiň hakyny alyp ber.

¹⁰Başarjaň aýaly kim tapyp bilýär?

Onuň gadyr-gymmaty jöwherden ýokarydyr.

¹¹Äri oňa ýürekden bil baglaýandyr,

hiç zada mätäç bolmaz.

¹²Ol ärine ýamanlyk däl-de,

bütin ömrüne ýagşylyk edýändir.

¹³Ýüňi we zygyry saýlaýandyr,

elleri höwes bilen işleýändir.

¹⁴Ol söwda gämileri ýaly,

içerisiniň iýjegini uzakdan getirýändir.

¹⁵Entek garaňkyka turup,

içerisine nahar, hyzmatkärlerine tabşyryk berýändir.

¹⁶Oýlanyp, ekin meýdanyny satyn alýandyr,

eliniň gazanjy bilen üzümleri oturdýandyr.

¹⁷Bilini berk guşap,

gollaryna güýjüni toplaýandyr.

¹⁸Harydynyň peýdasyny bilýändir,

çyrasy gijesine-de sönýän däldir.

¹⁹Elini çarha goýýandyr,

barmaklary igi tutýandyr.

²⁰Garyba eli açykdyr,

mätäje elini uzadýandyr.

²¹Içerisi üçin gardan gorkýan däldir,

çünki bütin içerisi galyň geýinýändir.

²²Özi ýorgan köpeýändir,

lybasy nepis keteni we gyrmyzydyr.

²³Äri şäher derwezesiniň alnynda tanalýar,

ýurduň ýaşulularynyň arasynda oturýandyr.

²⁴Keteniden lybaslar tikip satýandyr,

söwdagärlere guşaklar eltip berýändir.

²⁵Güýç hem hormat onuň lybasydyr.

Geljege seredip guwanýandyr.

²⁶Danalyk bilen sözleýändir,

dilinde oňat öwütler bardyr.

²⁷Içerisiniň işlerine oňat seredýändir,

ýaltalyk çöregini iýýän däldir.

²⁸Çagalary turup, oňa alkyş aýdýandyr,

äri hem turup, ony taryplaýandyr:

²⁹«Başarjaňlyk bilen işleýän zenan köpdür,

ýöne sen olaryň baryndan ýokarysyň».

³⁰Görmegeýlik aldawçydyr, owadanlyk puçdur,

diňe Rebden gorkýan aýal taryplanýandyr.

³¹Elleriniň miwesini oňa beriň,

goý, şäher derwezesinde ony işleri öwsün.

Wagyz kitaby

Giriş

Wagyz kitaby patyşalyk süren Süleýman pygamber tarapyndan ýazylandyr. Ýewreý dilinde kohelet sözi «mugallym» ýa-da «wagyzçy» diýmegi aňladýar. Mukaddes Ýazgylaryň «Eýýup», «Süleýmanyň pähimleri», «Zebur» ýaly, «Wagyz kitaby» hem pähim-paýhasdan doludyr.

Wagyzçy öz kitabynda ynsanlaryň durmuşyna syn edip, ähli zadyň biderekdigini ýüze çykarýar (1:1). Birinjiden, ynsanlar näçe jan çekseler-de, durmuşyň mizemez asyl manysyna ýetip bilmeýärler. Ikinjiden, pähim-paýhas akmaklykdan gowy, emma şonda-da ynsan paýhasy ähli meseleleri çözüp bilmeýär. Üçünjiden, ynsanlar durmuşda bütinleý gapma-garşy bolan ýagdaýlara duş bolýarlar, ynsan paýhasy bu gapma-garşylyklary sazlaşdyryp bilmeýär. Şeýle ýagdaýlaryň iň erbedi hem ynsan ömrüniň hem haýwanlaryňky ýaly ölüm bilen tamamlanyp, olaryň topraga dolanmagydyr. Dördünjiden, Hudaý ynsanlary dogruçyl edip ýaratsa-da, olar hemişe başgalary öz bähbitleri üçin ulanmaga ymtylyp, Hudaýy närazy edýärler. Bäşinjiden, ynsanlar özlerinden soň, hatda ýakyn gelejekde nämeleriň boljakdygyny bilmeýärler. Altynjydan, Hudaý ynsanlary öz orunlaryny biler ýaly edýär. Iň soňkusy-da, Hudaý ähli zatlaryň tertibini we ornuny kesgitledi, ynsan olary üýtgedip bilmez. Şoňa görä-de, pähim-paýhas şulara eýermegi maslahat berýär:

1. Ynsandygyňa şükür edip, durmuşdan lezzet al.

2. Ýetip bilmejek maksatlaryňa ymtylma.

3. Durmuş ýörelgäňde paýhasly bol.

4. Hudaýdan gork we Onuň buýruklaryny berjaý et (12:13).

Wagyzçy öz kitabynyň ahyrynda Hudaýa ýüregimiziň töründen orun berip, Onuň buýruklaryna laýyklykda manyly, maksatly we şadyýan durmuşda ýaşamagy ündeýär.

Mazmuny

Durmuşyň manysy barmyka? 1:1—2:26

Durmuş barada pikir ýöretmeler 3:1—11:8

Jemleýji nesihat 11:9—12:8

Soňky söz 12:9-14

1-nji bap

Bar zat biderekdir

¹Bu Iýerusalimde patyşalyk eden Dawudyň ogly Wagyzçynyň sözleridir. ²Wagyzçy: «Biderek! Biderek! Bary biderek!» diýýär.

³Ynsan Günüň astynda çekýän zähmetinden näme peýda tapýar? ⁴Bir nesil gidip, bir nesil gelýär; emma bu dünýä ebedilik galýar. ⁵Gün dogýar, ýaşýar; öz dogjak ýerine tarap howlugýar. ⁶Ýel günorta tarap öwüsýär, soňra demirgazyga öwrülýär. Ol töwerege aýlanyp-aýlanyp, ýene öz aýlawyna dolanýar. ⁷Ähli derýalar deňze akýar, emma deňiz dolmaýar. Derýalar täzeden akmak üçin öz akýan ýerine dolanýarlar. ⁸Bar zat irizýär. Muny söz bilen beýan edip bolmaz. Göz görmekden doýmaýar, gulak-da eşitmekden. ⁹Näme bolan bolsa, ýene şol bolar, näme edilen bolsa, ýene şol ediler. Günüň astynda täze zat ýok. ¹⁰«Seret, ine, şu täze» diýip boljak zat barmy? Ol owaldan bardy, bizden öňem bolupdyr. ¹¹Öňki bolup geçeni hiç kim ýatlamaz; indiki geljekler-de häzirki hem soňky boljak zatlary ýatlamaz.

Paýhasa eýe bolmak salgyma çapmak ýalydyr

¹²Men, Wagyzçy, Iýerusalimde Ysraýylyň patyşasydym. ¹³Gögüň astynda edilýän ähli zatlar barada paýhas bilen gözleg hem barlag geçirmegi ýüregime düwdüm. Işli bolsunlar diýip, bu Hudaýyň ynsanlara beren agyr ýumşydyr. ¹⁴Günüň astynda edilýän ähli işleri gördüm; ine, bary biderek, salgyma çapmak.

¹⁵«Egrini göneldip bolmaz; ýok zady-da sanap bolmaz».

¹⁶Öz-özüme şeýle diýdim: «Ine, men beýik bolup, paýhasda özümden öň Iýerusalimde hökmürowanlyk edenleriň hemmesinden ozdum. Ýüregim paýhas bilen bilime baýdy». ¹⁷Akyldarlyga, telbelikdir akmaklyga düşünmäge ýüregimi berdim. Munuň-da salgyma çapmakdygyny bildim.

¹⁸«Paýhas näçe köp bolsa, gussa-da şonça köpdür.

Bilimini artdyrýanlar, derdini-de artdyrýandyrlar».

2-nji bap

Lezzet biderekdir

¹Öz-özüme şeýle diýdim: «Gel, seni lezzet bilen synaýyn, lezzet al». Emma bu-da biderek boldy. ²Gülki barada: «Akmaklyk», lezzet barada: «Näme peýda getirýär?» diýdim. ³Bedenime şerap bilen lezzet bermegi, akmaklyga urmagy ýüregime düwdüm, ýüregim maňa entegem paýhas bilen ýol görkezýärdi. Men muny öz gysga ömürleriniň dowamynda gögüň astynda ederleri ýaly, ynsanlar üçin nämäniň ýagşydygyny bilmek üçin etdim.

⁴Beýik işler etdim: jaýlar gurdum, üzüm agaçlaryny ekdim, ⁵özüme bakjalar we seýil baglaryny edindim; olarda her hili miweli agaçlary ekdim. ⁶Ösüp oturan baglary suwarmak üçin, howuzlar edindim. ⁷Gullardyr gyrnaklar satyn aldym; öz öýümde doglan gullarym bardy, süri-süri mal-garam bardy. Olar menden öň Iýerusalimde bolanlaryňkydan köpdi. ⁸Özüm üçin altyn, kümüş we patyşalaryň, welaýatlaryň hazynalaryny topladym. Erkekdir aýal aýdymçylary hakyna tutdum. Islendik erkegiň göwnüne ýaramly gözel gyrnak aýallar edindim. ⁹Şeýdip, men beýgelip, özümden öň Iýerusalimde bolanlaryň ählisinden ozdum. Paýhasym şonda-da meniň bilendi. ¹⁰Gözlerimiň islän zadyny gaýgyrmadym; ýüregimi hiç bir lezzetden mahrum etmedim; kalbym eden her işimden lezzet aldy. Bu çeken ähli zähmetimiň muzdudy. ¹¹Onsoň ellerimiň eden ähli işlerine, çeken ähli zähmetime seretdim. Ine, bularyň bary biderekdi, salgyma çapmakdy. Günüň astynda hiç bir peýdaly zat ýokdy.

Akylly-da, akylsyz-da unudylar

¹²Soňra men ünsümi akyldarlyga, telbelige we akmaklyga tarap gönükdirdim. Patyşanyň ýerine geljek adam eýýäm edilen işlerden başga näme edip biler? ¹³Ýagtylygyň garaňkylykdan bähbitli bolşy kimin, akyldarlygyň hem akmaklykdan bähbitlidigini bildim. ¹⁴«Akyllynyň gözleri başyndadyr; akylsyz bolsa garaňkylykda gezýändir. Emma hemmesiniň takdyrynyň bir ekenligini bildim». ¹⁵Onsoň men öz-özüme: «Akylsyzyň başyna gelen meniň-de başyma geler. Onda akylly bolmagymyň peýdasy näme?» Öz-özüme: «Bu-da biderek» diýdim. ¹⁶Çünki akylly-da akylsyz kimin unudylar, geljekde hemmeler unudylar. Näme üçin akylly akylsyz kimin ölýär? ¹⁷Şonuň üçin durmuşy ýigrendim, çünki Günüň astynda edilýän işler maňa hasrat getirdi. Bary biderek, salgyma çapmak.

¹⁸Men Günüň astynda çeken ähli zähmetimi ýigrendim, çünki men bar gazanjymy özümden soň geljege goýup gitmeli. ¹⁹Onuň akylly ýa-da akylsyz boljakdygyny kim bilýär? Muňa garamazdan, olar Günüň astynda paýhas bilen çeken bütin zähmetime eýelik ederler. Bu-da biderek. ²⁰Şeýdip, men Günüň astynda çeken bütin zähmetimden umydymy üzdüm. ²¹Çünki adam paýhas, bilim we ussatlyk bilen zähmet çekýär, ýöne ol baryny hiç bir zähmet çekmedik başga adama galdyrmaly bolýar. Bu-da biderek, uly adalatsyzlyk! ²²Ynsanlar Günüň astynda çeken ähli zähmetinden, özüne zor salmakdan näme peýda tapýar? ²³Olaryň bütin ömri dertden, zähmeti gussadan doly; ýüregi gijesine-de rahatlanmaýar. Bu-da biderek!

²⁴Adama iýip-içmekden we çeken zähmetinden lezzet almakdan başga gowy zat ýok. Emma munuň-da Hudaýdandygyna göz ýetirdim. ²⁵Çünki kim Onsuz iýip, lezzet alyp bilýär? ²⁶Çünki Hudaý paýhasy, bilimi we şatlygy Özüni razy edene berýändir. Günäli adama bolsa, Hudaýy razy edene bersin diýip toplamak, ýygnamak işini berýär. Bu-da biderek, salgyma çapmak.

3-nji bap

Her zadyň öz wagty bar

¹Her zadyň öz möwriti bar, gögüň astynda her zadyň öz wagty bar:

²Dogulmagyň öz wagty bar, ölmegiň öz wagty;

ekmegiň öz wagty bar, ormagyň öz wagty.

³Öldürmegiň öz wagty bar, şypa bermegiň öz wagty;

ýumurmagyň öz wagty bar, dikeltmegiň öz wagty.

⁴Aglamagyň öz wagty bar, gülmegiň öz wagty;

ýas tutmagyň öz wagty bar, tans etmegiň öz wagty.

⁵Daşlary pytratmagyň öz wagty bar, daş üýşürmegiň öz wagty;

gujak açmagyň öz wagty bar, ondan saklanmagyň öz wagty.

⁶Agtarmagyň öz wagty bar, ýitirmegiň öz wagty,

saklamagyň öz wagty bar, zyňmagyň öz wagty.

⁷Ýyrtmagyň öz wagty bar, tikmegiň öz wagty;

dymmagyň öz wagty bar, geplemegiň öz wagty.

⁸Söýmegiň öz wagty bar, ýigrenmegiň öz wagty;

urşuň öz wagty bar, parahatçylygyň öz wagty.

Ynsanyň paýy

⁹Işleýäne çekýän zähmetinden näme peýda bar? ¹⁰Ynsanlara işli bolarlary ýaly Hudaýyň beren işini gördüm. ¹¹Hudaý ähli zady öz wagtynda gözel etdi. Şeýle hem ebediligi ynsanyň ýüregine saldy, ýöne şonda-da olar Hudaýyň owaldan ahyra çenli eden işini aňlap bilmezler. ¹²Ynsan üçin şatlanmakdan we ömürboýy ýagşylyk etmekden gowy zadyň ýokdugyny bilýärin. ¹³Her kesiň iýip-içip, öz bar zähmetinden lezzet almagy Hudaýyň beren sylagydyr. ¹⁴Men Hudaýyň eden her işiniň ebedi galjakdygyny bilýärin; oňa hiç zady goşup bolmaz, ondan hiç zady aýryp bolmaz. Hudaý bu işlerini hemmeler Özünden gorksunlar diýip etdi. ¹⁵Häzir näme bar bolsa, ol öň hem bolandyr; geljekde boljak häzir hem bardyr. Hudaý öteni ýene gaýtarýar.

¹⁶Men ýene Günüň astynda kazylykda adalatyň deregine-de, dogrulygyň deregine-de pisligiň bardygyny gördüm. ¹⁷Içimden: «Hudaý dogry adama hem, erbet adama hem kazylyk eder; çünki Hudaýyň Özi her mesele, her iş üçin wagt belledi» diýdim.

¹⁸Ynsanlar barada içimden: «Özleriniň haýwanlar ýalydyklaryny görsünler diýip, Hudaý ynsanlary synaýar» diýdim. ¹⁹Ynsanlaryň-da, haýwanlaryň-da takdyry birdir. Biri nähili ölýän bolsa, beýlekisi-de şeýle ölýär; hemmesiniň bir demi bar; adam haýwandan üstün däldir, çünki bary biderek. ²⁰Ählisi bir ýere gidýär; ählisi toprakdandyr, ählisi-de ýene topraga dolanýar. ²¹Ynsanlaryň ruhy ýokaryk galýarmy, haýwanlaryň ruhy aşak ýere inýärmi, kim bilýär? ²²Şeýdip, men ynsana öz eden işinden lezzet almakdan başga ýagşy zadyň ýokdugyny gördüm, çünki bu onuň muzdudyr. Dünýäden ötenden soň, näme boljagyny görkezmek üçin hiç kim ynsany yzyna getirip bilmez.

4-nji bap

Dünýäniň ezýetleri

¹Men ýene Günüň astynda edilýän bar zulumlary gördüm. Ezilýänleriň gözýaşlaryny gördüm, olara teselli berýän ýokdy. Güýç olary ezýänleriň elindedi, ezilýänlere teselli berýän ýokdy. ^2-3Bireýýäm ölüp gidenleri dirilerden bagtly saýdym. Emma entek dogulmadyk, Günüň astynda edilýän pis işleri görmedik, bularyň ikisinden-de bagtlydyr.

⁴Men ýene-de bir adamyň bar çeken zähmetiniň, ussatlyk bilen eden ähli işleriniň goňşusyna bolan göriplik zerarly edilendigini gördüm. Bu-da biderek, salgyma çapmak.

⁵«Akylsyz goluny gowşuryp oturyp, özüni heläk edýär».

⁶Emma bir owuç asudalyk iki owuç zähmetden we salgyma çapmakdan gowudyr.

⁷Men Günüň astynda ýene-de bir bidereklik gördüm: ⁸Ine, bir ýalňyz adam bardy; onuň ne ogly bardy, ne-de dogany. Çekýän zähmetiniň soňy ýokdy, ýöne şonda-da gözi baýlykdan doýmaýardy. Ol: «Men kim üçin zähmet çekýärin? Kim üçin özümi lezzet almakdan mahrum edýärin?» diýip sorady. Bu-da biderek, ýowuz ýumuş.

⁹Iki adam bir adamdan ýagşydyr, çünki zähmetleri üçin ýagşy muzd alýarlar. ¹⁰Eger biri ýykylsa, beýlekisi ýoldaşyny galdyrar. Emma ýykylanda ýeke bolanyň halyna waý! Ýykylsa ony galdyrjak ýokdur. ¹¹Iki kişi bile ýatsa, ýylnarlar; emma ýeke kişi nähili ýylnyp biler? ¹²Biriniň ýeke kişiden üstün çykmagy ähtimal, ýöne iki kişi oňa garşylyk görkezer. Üç tar ýüp aňsatlyk bilen üzülmez.

¹³Maslahata gulak goýmaýan garry, akylsyz patyşadan garyp, akylly ýigit ýagşydyr. ¹⁴Hakykatdan-da, öz ýurdunda garyp doglan hem bolsa, bendilikden boşan patyşa bolup biler. ¹⁵Men Günüň astynda gezip ýören ähli ynsanlaryň, patyşanyň ornuny eýelän bu ýigidiň yzyna eýerýändigini gördüm. ¹⁶Onuň baştutanlyk edýän ähli halky san-sajaksyzdy. Emma soň gelenler ondan razy bolmazlar. Elbetde, bu-da biderek, salgyma çapmak. ¹⁷Hudaýyň öýüne giden mahalyň hereketleriňe esewan et; Hudaýy diňlemek üçin huzuryna gelmek, akylsyzlar tarapyndan hödürlenen gurbanlykdan oňatdyr; çünki olar ýamanlyk edýänlerini bilýän däldirler.

5-nji bap

Hudaýdan gorkmaly

¹Hiç haçan alňasaklyk bilen gepleme, Hudaýyň huzurynda ýürek sözüni aýtmaga howlukma; çünki Hudaý gökdedir, sen ýerdesiň. Şonuň üçin az sözle.

²Düýşüň gaýgy-aladanyň köpdügi üçin gelşi ýaly, samsyk gep-de, köp sözlülikden gelýändir.

³Hudaýa aýdylan hudaýýolyňy gijikdirme. Çünki Hudaý akylzyslardan hoşal däldir; wadaňy berjaý et. ⁴Wada bermezlik wada berip, ony berjaý etmezlikden ýagşydyr. ⁵Diliň saňa günä etdirmesin; Hudaýyň ilçisiniň öňünde: «Wadam säwlik» diýme. Näme üçin Hudaý seniň sözüňe gaharlanyp, elleriňiň işini ýok etsin? ⁶Köp hyýallylyk we boş sözler biderekdir; sen Hudaýdan gork.

Ynsana zähmetinden lezzet almak ýaramlydyr

⁷Eger ýurtda garyplaryň ezilişini, adalatyň we dogrulygyň bozulyşyny görseň, muňa haýran galma; çünki her ýokary wezipeliniň üstünden özünden ýokary baştutan goýulýar we olaryň üstünde özlerinden ýokary bolanlar bar. ⁸Hemmeler ekin meýdandan peýda görýär, hatda patyşa hem ondan girdeji alýar.

⁹Puly söýýän, puldan doýmaz, baýlygy söýýän-de, gazançdan. Bu-da biderek. ¹⁰Harytlar köpelende, ony iýýänler-de köpelýändir; gözleri bilen görmekden başga eýesine ondan näme haýyr bar?

¹¹Az iýse-de, köp iýse-de, zähmetkeşiň ukusy süýjüdir. Emma baýyň baýlygy ony ukudan saklar.

¹²Günüň astynda bir erbet dert gördüm: toplanan baýlyk eýesine zelel getirdi. ¹³Baýlyk betbagtçylyk bilen ýok bolup gitdi. Çagalary bolsa-da, olara bermäge hiç zat galmaz. ¹⁴Enesinden nähili doglan bolsa, bu dünýäden şeýle-de gider. Zähmetinden hiç bir zady elinde göterip, özi bilen äkidip bilmez. ¹⁵Bu-da bir erbet dertdir: nähili gelen bolsa, şeýle-de gider. Boş ýere çeken zähmetiniň oňa näme haýry bar? ¹⁶Ömürboýy çöregini garaňkylyk, gaýgy-gussalyk, hassalyk we gazap içinde iýýändir.

¹⁷Ine, meniň görenim şudur: ynsana iýip-içip, Hudaýyň özüne beren gysga ömrüniň içinde Günüň astynda çekýän bütin zähmetinden lezzet almak ýaramlydyr; çünki bu onuň takdyrydyr. ¹⁸Şeýle hem Hudaý bir adama baýlyk, mal-mülk berip, oňa bulardan lezzet almaga, takdyryna kaýyl bolup, öz zähmetinden lezzet almaga kuwwat beren bolsa, bu Hudaýyň peşgeşidir. ¹⁹Ynsan ömrüniň günlerini köp ýatlamaz, çünki Hudaý onuň kalbyny şatlyk bilen eýeleýär.

6-njy bap

Ynsan üçin nämäniň gowudygyny kim bilýär?

¹Günüň astynda gören bir erbet zadym bar, bu ynsana agram salýar. ²Hudaý adama baýlyk, mal-mülk we abraý berýär, ähli islän zadyndan kemlik edýäni ýok, ýöne oňa bulardan lezzet almaga mümkinçilik bermeýär, ony bir keseki iýýär. Bu biderek, erbet dertdir.

³Eger bir adam ýüz çaganyň atasy bolup, köp ýyl ýaşasa, ömri uzak bolup, ýöne durmuşyň näz-nygmatlaryndan lezzet almasa, hormat bilen jaýlanylmasa, meniň üçin öli doglan çaga ondan gowudyr. ⁴Çünki öli çaga biderek dogulýar, garaňkylyk içinde ýitip gidýär, ady garaňkylyga örtülýär. ⁵Şeýle hem ol ne Güni gördi, ne-de bir zat bildi. Emma bu çaganyň rahatlygy ol adamyňkydan artykdyr. ⁶Ol adam iki müň ýyl ýaşasa-da, abadanlykdan lezzet alsa-da, ahyrynda beýlekiler ýaly ol hem ötüp gitmeýärmi?

⁷Ynsanyň bar zähmeti agzy üçindir, ýöne şonda-da ol hiç kanagatlanmaz. ⁸Akyllynyň akylsyzdan näme artygy bar? Garyp ynsanlaryň öňünde nähili gezmelidigini bilse-de, munuň oňa näme haýry bar? ⁹Baryňa kanagat etmek kalbyň arzuw etmesinden ýagşydyr. Bu-da biderek, salgyma çapmak. ¹⁰Näme bar bolsa, oňa eýýäm at goýlandyr; ynsanyň nämedigi bellidir. Ol özünden güýçli bilen dawalaşyp bilmez. ¹¹Köp söz biderekligi artdyrýar; munuň ynsana näme peýdasy bar? ¹²Biderek durmuşynda, kölege kimin geçip gidýän gysga ömrüniň günlerinde ynsan üçin nämäniň gowudygyny kim bilýär? Bu dünýäden gidenden soň, Günüň astynda näme boljakdygyny ynsana kim aýdyp biler?

7-nji bap

Danalaryň maslahaty

¹Ýagşy at hoşboý ysly ýagdan, ölüm güni dogluş gününden gowudyr. ²Ýas öýüne gitmek toý öýüne gitmekden gowudyr. Çünki her kesiň ahyry ölümdir; ýaşaýanlar muny ýatda saklasynlar. ³Gussa gülküden ýagşydyr, çünki ýüzüň gamgyn bolmagyndan ýürek gowulanýandyr. ⁴Akyllynyň ýüregi ýas öýündedir; akylsyzyň ýüregi bolsa hezillik öýündedir.

⁵Biakylyň aýdymyndan akyllynyň käýinji ýagşydyr. ⁶Dogrudan-da akylsyzyň gülküsi gazanyň astynda ýanýan ýandagyň şatyrdysy ýalydyr. Bu-da biderek. ⁷Haram gazanç akyllyny akylyndan azaşdyrýar, para ýüregi azdyrýar.

⁸«Öňüm gelenden soňum gelsin» diýlendir; sabyrly tekepbirden gowudyr. ⁹Tizgahar bolma, çünki gahar akylsyzlaryň gursagynda ornaşýar. ¹⁰«Näme üçin geçen günler bu günden gowudy?» diýip sorama, çünki bu sowaly paýhas bilen soramaýarsyň.

¹¹Danalyk miras kimin gowudyr; dünýäde ýaşaýanlar üçin haýyrlydyr. ¹²Danalygyň saýasy puluň saýasy kimindir. Bilimiň bähbidi budur: danalyk oňa eýe bolanlara ýaşaýyş berýär.

¹³Hudaýyň işine seret; Onuň egreldenini kim dograldyp bilýär? ¹⁴Ýagşy günde şat bol, gara günde muny ýatla: ynsan özünden soň näme boljagyny bilmesin diýip, Hudaý ýagşylygy-da, betbagtlygy-da ýaratdy.

Netijesiz durmuş

¹⁵Netijesiz ömrümde bar zady gördüm: dogry adam dogrulygynda ýok bolýar, pis adam pisliginde ömrüni uzaldýar. ¹⁶Öte dogry bolma, öte akyldarlyk etme. Näme üçin özüňi heläk etjek? ¹⁷Gaty erbet bolma, akmagam bolma. Näme üçin öz wagtyňdan öň ölmeli? ¹⁸Bu duýduryşlaryň birine ýapyşyp, beýlekisinden el çekmezligiň gowudyr, çünki Hudaýdan gorkýan adam bulary tutar.

¹⁹Paýhas dana adamy şäherdäki on hökümdardan has güýçli edýändir.

²⁰Dogrusy, ýer ýüzünde diňe ýagşylyk edip, hiç bir günä etmeýän dogry adam ýok.

²¹Adamlaryň diýýän her sözüne üns berme, ýogsam hyzmatkäriň saňa edýän gargyşyny eşidersiň. ²²Seniň hem başgalara telim gezek gargandygyňy kalbyň bilýändir.

²³Bularyň baryny paýhas bilen synadym; «Dana bolaryn» diýdim. Emma ol menden uzakdy. ²⁴Uzak, gaty çuň bolan zady kim tapyp biler? ²⁵Men akyldarlygy, soraglarymyň jogabyny bilmäge, agtaryp tapmaga, pisligiň akmaklykdygyny, akmaklygyň telbelikdigini bilmäge ýüregimi gönükdirdim.

²⁶Duzak kimin, ýüregi gapandyr tor kimin, elleri zynjyr kimin bolan aýaly ölümden ajy gördüm. Hudaýy hoşal edýän adam ol aýaldan gaçyp gutulýar, ýöne günäkär onuň eline düşýär.

²⁷Ine, Wagyzçy şeýle diýýär: «Soraglarymyň jogabyny tapmak üçin bir-birden sanap çykdym; ²⁸ýüregim öwran-öwran agtardy, ýöne men tapmadym. Müň kişiniň arasyndan bir dogry adamy tapdym, ýöne olaryň ählisiniň arasyndan bir dogry aýaly-da tapmadym. ²⁹Ine, men muny bildim: Hudaý ynsany dogry edip ýaratdy, ýöne olar köp toslamalar oýlap tapdylar».

8-nji bap

¹Dana taý geljek barmy? Zatlaryň manysyny kim bilýär? Paýhas ynsanyň ýüzüni nurlandyrýar, oňa mähir berýär.

Patyşa gulak asyň

²Hudaýyň huzurynda patyşa sadyk boljakdygyňa ant içendigiň üçin, onuň tabşyryklaryny sakla. ³Patyşanyň huzuryndan çykmaga howlukma, ýaman işiň tarapdary bolma, çünki patyşa islän zadyny edýändir. ⁴Patyşanyň sözi güýçlüdir. Kim oňa: «Näme edýärsiň?» diýip biler? ⁵Tabşyrygy berjaý edýäne zelel ýetmez; dana adamyň ýüregi haçan näme etmelidigini bilýändir. ⁶Ynsanyň derdi gaty agyr bolsa-da, her bir işiň öz möwriti bardyr. ⁷Ol hakykatdan näme boljakdygyny bilýän däldir; kim oňa näme boljakdygyny aýdyp biler? ⁸Ýeli saklamaga hiç kimiň güýji ýetýän däldir, ölüm gününi saklamaga-da hiç kimiň güýji ýetmez. Bu söweşden gaçyp bolmaýşy ýaly, pislik-de pis adamy ölüm gününden halas edip bilmez.

Pisler we dogrular

⁹Men bularyň hemmesini gördüm, Günüň astynda edilýän ähli işe üns berdim; bir adamyň beýlekiniň üstünden agalyk etmesi onuň zyýanynadyr. ¹⁰Soňra men pisleriň jaýlananyny gördüm: olar mukaddes ýere gelip-giderdiler, eden pislikleri üçin şäherde taryplanardylar. Bu-da biderek. ¹¹Ýaman işe garşy hökümiň tiz çykarylmaýandygy üçin, ynsanlaryň ýüregi ýamanlyk etmäge taýyndyr. ¹²Günäkär ýüz gezek ýamanlyk edip, ömrüni uzaldýan bolsa-da, men ýene Hudaýdan gorkýanlaryň gowulyk görjekdigini bilýärin, çünki olar Onuň huzurynda gorkýarlar. ¹³Emma pis adam gowulyk görmez, kölegäniň uzalyşy ýaly onuň ömri uzalmaz, çünki ol Hudaýyň huzurynda gorkýan däldir.

¹⁴Ýer ýüzünde edilýän bir bidereklik bar: pisleriň işine mynasyp bolaýjak zat dogry adamlaryň başyna gelýär; dogry adamlaryň işine mynasyp bolaýjak zat pisleriň başyna gelýär. Men bu-da bidereklik diýýärin. ¹⁵Şonuň üçin men lezzet almaklygy makul görýärin, çünki Günüň astynda ynsan üçin iýip-içmekden we lezzet almakdan gowy zat ýok. Hudaýyň Günüň astynda beren ömrüniň bütin günlerinde çeken zähmetinden ynsana hemra boljak diňe şatlykdyr.

¹⁶Men paýhasy bilmegi, ynsanyň gözleriniň gije-gündiz uky görmän, ýer ýüzünde edýän işini öwrenmegi niýetime düwdüm. ¹⁷Şeýdip, Hudaýyň ähli işlerini gördüm. Günüň astynda edilýän işlere düşünip bolmaýar. Ynsan ony agtarjak bolup, näçe synanyşsa-da, tapmaz, hatda dana adam muny bilýändigini aýtsa-da, tapyp bilmez.

9-njy bap

Hemmäniň takdyry birdir

¹Bularyň hemmesini ýüregimde saklap, şeýle netijä geldim: dogrular, dana adamlar we olaryň işleri Hudaýyň elinde. Söýginiň garaşýandygyny ýa-da ýigrenjiň garaşýandygyny ynsan bilýän däldir. ²Hemmäniň takdyry birdir: dogruçylyň-da, pisiň-de, ýagşynyň-da, ýamanyň-da, tämiziň-de, haramyň-da, gurbanlyk berýäniň-de, gurbanlyk bermeýäniň-de takdyry birdir. Ýagşy adama näme bolsa, günäkäre-de şol bolar; ant içýäne näme bolsa, ant içmekden gorkýana-da şeýle bolar. ³Günüň astynda edilýän işleriň iň ýamany şudur: hemmäniň takdyry bir. Ine, ynsanlaryň ýüregi pislikden doludyr; ömürleriniň dowamynda ýüreklerinde telbelik bar. Soňra olar ölülere goşulýandyrlar. ⁴Ähli ýaşaýanlaryň arasyndaky her kes üçin umyt bar; çünki diri it öli ýolbarsdan ýagşydyr. ⁵Ýaşaýanlar öljekdigini bilýändirler, ýöne ölüler hiç zat bilýän däldir. Olar üçin mundan beýläk peşgeş bolmaz, hatda olary ýatlamazlar hem. ⁶Olaryň söýgüsi, ýigrenji we gabanjaňlygy eýýäm ýok bolandyr. Ölüler Günüň astynda bolup geçýän ähli zatlara goşulyp bilmezler.

⁷Git-de, çöregiňi şatlyk bilen iý, şerabyňy göwnühoşluk bilen iç; çünki Hudaý seniň eden işleriňden eýýäm razy boldy. ⁸Eşigiň mydama ak bolsun; başyňyň hoşboý ysly ýagy kemlik etmesin. ⁹Günüň astynda özüňe berlen boş ömrüň bütin dowamynda söýýän aýalyň bilen durmuşdan lezzet al, çünki durmuşdan, Günüň astynda çekýän zähmetiňden galan paýyň budur. ¹⁰Eliň etmäge näme tapsa, ony bar güýjüň bilen et, çünki seniň barýan ölüler diýaryňda ne iş, ne düşünje, ne bilim, ne-de danalyk bolar.

¹¹Günüň astynda ýene bir zat gördüm: ýaryş ýüwrükleriňki däl, söweş-de güýçlileriňki; çörek danalaryňky däl, baýlyk-da düşünjeliniňki; mähir-de bilimliniňki däldir. Çünki her kes amatsyz wagta we hadysa duçar bolýandyr. ¹²Ynsan haçan hasrat geljekdigini bilýän däldir. Zalym tora düşen balyklar kimin, duzaga düşen guşlar kimin ynsanlar hem üstüne betbagtlyk duýdansyz inende, tora düşýärler.

Danalyk we nadanlyk hakdaky oýlanmalar

¹³Günüň astynda men ýene bir danalygy gördüm, meniňçe ol juda wajyp. ¹⁴Az ilatly bir kiçi şäher bardy. Bir güýçli patyşa oňa hüjüm edip, ony gabady; garşysyna äpet gabaw desgalaryny gurdurdy. ¹⁵Bu şäherde bir dana garyp tapyldy, ol şäheri paýhasy bilen halas etdi. Emma hiç kim bu garyby ýatlamady. ¹⁶Onsoň men diýdim: «Danalyk güýçden gowudyr», ýöne garyp adamyň paýhasy äsgerilmeýär, onuň sözleri eşidilmeýär. ¹⁷Akyllynyň imisalalykda aýdan sözleri, akylsyzlaryň arasyndaky hökümdaryň gykylygyndan gowudyr. ¹⁸Akyldarlyk uruş ýaraglaryndan gowudyr, ýöne bir günäkär köp ýagşylyklary ýok edýändir.

10-njy bap

¹Öli siňekleriň atyrçynyň ýagyny porsadyp zaýalaýşy ýaly, azajyk akmaklyk-da akyldarlygy we hormaty haraplaýandyr. ²Akyllynyň ýüregi dogrulyga tarap, akylsyzyň ýüregi bolsa egrilige tarapdyr. ³Akylsyz ýolda ýörände-de, düşünjesi kemlik edýändir, ol akmakdygyny hemmelere äşgär edýändir. ⁴Hökümdaryň saňa gahary gelse-de, ýeriňi taşlap gitme, çünki mylaýymlyk uly ýazyklaryň üstüni örtýändir.

⁵Günüň astynda ýene-de bir ýamanlyk gördüm. Bu hökümdar tarapyndan goýberilýän säwlikdir: ⁶Akmak ýokary ýerlerde goýulýar, baý pes ýerde oturýar. ⁷Men at münýän gullary, gullar ýaly pyýada ýöreýän hökümdarlary gördüm.

⁸Çukura ony gazýanyň özi gaçýandyr; diwary deşýäni ýylan çakýandyr. ⁹Daş kesýäne daşlardan şikes ýeter; odun aýyrýan özüne howp salar.

¹⁰Eger palta kütek bolsa, ýüzi ýiteldilmese, oňa köpräk güýç sarp etmeli bolýandyr. Danalyk bolsa üstünlige eltýändir.

¹¹Eger ýylan owsunmazdan öň çaksa, owsunçynyň peýdasy ýokdur.

¹²Akyllynyň sözleri oňa hormat getirer, akylsyzyň sözleri bolsa ony heläk eder. ¹³Dilindäki sözleri akmaklyk bilen başlanyp, ýaman telbelik bilen gutarýar. ¹⁴Akylsyz köp gepleýändir. Hiç kim näme boljagyny bilýän däldir. Kim oňa özünden soň näme boljakdygyny aýdyp biler?

¹⁵Akylsyzyň zähmeti ony ýadadýandyr, hatda ol şähere gidýän ýoly-da bilýän däldir.

¹⁶Eý, juwan patyşaly, hökümdarlary ertirine meýlis gurýan ýurt, dat günüňe! ¹⁷Şasy asylzada, hökümdarlary serhoşlyk üçin däl-de, güýçlenmek üçin öz wagtynda meýlis gurýan ýurt bagtlydyr!

¹⁸Ýaltalyk zerarly üçek çökýändir, işsiz eller zerarly öýe suw geçýändir.

¹⁹Meýlis keýpi-sapa üçin edilýändir, şerap durmuşa şatlyk berýändir, pul her mätäçligiň öwezini dolýandyr.

²⁰Patyşa hatda içiňden-de gargama, öz ýatýan otagyňda baýa gargama, çünki gökdäki guş habar äkider, ganatly guş sözüňi ýetirer.

11-nji bap

Zähmetiň möhümligi

¹Nany suwa at, birnäçe günden ýene ony taparsyň. ²Emlägiňi ýedi, hatda sekiz kişä paýla, çünki sen bu dünýäde nähili betbagtçylygyň boljakdygyny bilýän dälsiň. ³Gara bulut ýagyş ýagdyrýandyr. Günorta ýa demirgazyga tarap ýykylan agaç ýykylan ýerinde galar. ⁴Ýele seredýän ekin ekmez; bulutlara bakýan orak ormaz.

⁵Ýeliň ýoluny we göwreli enäniň göwresindäki çaga nädip jan girýänini bilmeýşiň ýaly, sen hemme zady ýaradan Hudaýyň işlerini-de bilýän dälsiň.

⁶Tohumyňy irden sep, agşam-da eliň boş durmasyn. Çünki sen haýsy işiň bähbitli boljakdygyny bilýän dälsiň.

Juwanlara maslahat

⁷Yşyk gözeldir. Güni görmek gözlere hoş ýakýandyr. ⁸Uzak ýyllap ýaşaýanlar hem her bir ýaşan güne şatlansynlar, ýöne köp garaňky günleriň boljakdygyny-da unutmasynlar. Bar bolýan zat biderekdir.

⁹Eý, ýaş ýigit, ýaşlygyňda şatlan; goý, ýüregiň seni juwan günleriňde begendirsin. Ýüregiň isläni bilen, gözleriň göreni bilen git. Emma bilip goý, bularyň hemmesi üçin Hudaý saňa kazylyk eder. ¹⁰Gaýgyny ýüregiňden çykar, azaby bedeniňden daşlaşdyr, çünki ýaşlyk-da, juwanlyk-da gysga wagtlykdyr.

12-nji bap

¹Juwanlygyňda, agyr günler gelmänkä, «olardan lezzet almaryn» diýjek ýyllaryň golaýlaşmanka, özüňi Ýaradany ýatla. ²Seniň üçin Gün, yşyk, Aý, ýyldyzlar garalmanka, ýagyşdan soň bulutlar yzyna gaýtmanka, Ony ýatla. ³Şol gün öýi goraýanlar titreşerler, güýçli adamlar eglerler, el degirmeni bilen däne üweýänler işini togtadarlar, sebäbi olaryň sany azdyr, penjireden seredýänleriň gözleri garaňkyraýar. ⁴Köçä açylan gapylar ýapylar, degirmeniň sesi kesiler; adamlar guş sesine oýanarlar, gyzlaryň nagmasy kesiler. ⁵Beýiklikden gorkarlar, ýollar gorkuly bolar; badam agajy güllär, çekirtge özüni zor bilen çeker, höwes ýiter, çünki ynsan öz ebedi öýüne gider, ýas tutýanlar köçelerde aýlanyşarlar. ⁶Kümüş zynjyr gyrylmanka, altyn käse döwülmänkä, bulak başyndaky küýze owranmanka, guýynyň başyndaky çarh döwülmänkä, ⁷ýerdäki toprak owalky ýagdaýyna öwrülmänkä, ruh ony beren Hudaýyň ýanyna dolanyp barmanka, özüňi Ýaradany ýatla. ⁸Wagyzçy: «Biderek! Biderek! Bary biderek!» diýýär.

Soňky söz

⁹Wagyzçy dana bolmakdan başga-da halka bilim hem öwretdi. Ol gözleg geçirip, öwrenip, köp pähimleri ýerli-ýerinde goýdy. ¹⁰Wagyzçy ýakymly sözleri tapmaga çalyşdy. Onuň ýazanlary dogry we hak sözlerdi.

¹¹Dananyň sözleri çişler kimindir; toplanan pähimli sözler berk kakylan çüýler ýalydyr. Pähimli sözler bir çopan tarapyndan berlendir. ¹²Bulardan başga-da, eý, oglum, sak bol. Köp kitap ýazmagyň soňy ýokdur, köp okamak beden üçin argynlykdyr.

¹³Hemme zat aýdyldy. Netije şudur: Hudaýdan gork we Onuň tabşyryklaryny sakla, çünki bu ynsanyň esasy borjudyr; ¹⁴her bir işi, gizlin bolan her işi — isle ýagşy bolsun, isle ýaman — Hudaý kazylyk eder.

Nagmalar nagmasy

Giriş

Nagmalar nagmasy kitaby adyndan belli bolşy ýaly, iň saýlama, iň gözel nagmalaryň ýygyndysydyr. Bu nagmalaryň käbiri patyşalyk süren Süleýman pygamber tarapyndan ýazylan bolsa, käsi ol barada ýa-da onuň üçin ýazylandyr.

Süleýmanyň pähimleri kitabynda danalygyň zenan keşbinde suratlandyrylyşy ýaly (8:1), bu kitapdaky nagmaçynyň sesi hem zenana degişlidir. Ol öz nagmalarynda söýginiň gözelligini, söýgüli ýarynyň owadanlygyny wasp edýär.

Kitap öwüt-ündew äheňinde ýazylandyr. Ol söýgüli ýarlaryň nikadaky lezzetli gatnaşyklarynyň Hudaý tarapyn ozaldan kesgitlenendigini belleýär. Bu gatnaşyklar lezzetden doly we diýseň ajaýypdyr! Emma käbir adamlar bu nagmalar Hudaý bilen ysraýyl halkynyň ýa-da IsaMesih bilen imanlylar ýygnagynyň gatnaşyklaryny wasp edýär diýip düşünýärler.

Kitabyň asyl nusgasy ýewreý dilinde ajaýyp goşgular görnüşinde ýazylandyr. Şonuň üçin-de, ol türkmen diline hem mümkin boldugyndan şahyranalyk bilen terjime edildi.

Mazmuny

Birinji nagma 1:1—2:7

Ikinji nagma 2:8—3:5

Üçünji nagma 3:6—5:1

Dördünji nagma 5:2—6:3

Bäşinji nagma 6:4—8:4

Altynjy nagma 8:5-14

1-nji bap

Süleýmanyň nagmalar nagmasy.

Gyz:

¹Dodaklary bilen, goý, meni öpsün!

Çünki şerapdan datlydyr söýgiň!

²Müşki-anbarlaryň neneňsi hoşboý,

adyň-da dökülen atyr deý,

şonuň üçin gyzlar söýýärler seni.

³Meni özüň bilen alaý, howlugaly.

Şazadam meni içki otagyna getirdi.

Gyzyň boýdaşlary:

Seniň üçin şatlanaly we guwanaly;

şerapdanam zyýada taryplaly seniň yşgyňy.

Gyz:

Sen olaryň söýgisine mynasyp!

⁴Eý, Iýerusalim gyzlary,

garaýagyz-da bolsam, görmegeýdirin,

gara men Kedaryň çadyrlary deý,

owadan men Süleýmanyň perdeleri deý.

⁵Garaýagyzlygyma bakmaň,

gün garaltdy meni.

Enemiň ogullary maňa gaharlandylar;

üzüm bagyna meni sakçy goýdular,

ýöne öz üzüm bagyma bakyp bilmedim.

⁶Eý, köňlümiň aşygy, aýtsana maňa,

Nirede bakýaň süriňi?

Günorta çagy olara nirede dynç berýäň?

Ýoldaşlaryňyň sürüleriniň ýanynda

näme üçin sergezdan zenan dek bolaýyn?

Ýigit:

⁷Eý, gözelleriň soltany!

Eger bilmeseň,

süriniň yzy bilen git,

çopanlaryň çadyrynyň ýanynda

owlaklaryňy bak.

⁸Faraonyň söweş arabasyna goşulan

baýtala meňzedýän seni,

eý, meniň magşugym!

⁹Şelpeli ýaňaklaryň,

hünjüli boýnuň ne gözel!

¹⁰Kümüş düwmeli

tylla şelpeler ýasarys saňa.

Gyz:

¹¹Şazadam suprasynda otyrka,

nard atyrym hoşboý ysyny saçdy.

¹²Aşygym meniň üçin

göwüslerimiň arasynda ýatýan

mür^[1] bogdajygydyr.

¹³Aşygym meniň üçin

Eýngedi üzüm baglaryndaky

hyna gülleriniň çogdamydyr.

Ýigit:

¹⁴Sen neneňsi gözel,

Söýgüli dildarym, meniň!

Sen neneňsi gözel,

gögerçin gözlim!

Gyz:

¹⁵Gör, nähili syratly sen,

eý, meniň söýgüli ýarym,

neneňsi hoşroý sen!

Gök maýsalykdyr ýatýan ýerimiz.

¹⁶Kedrdendir diregleri öýmüziň,

arçadandyr üçegi.

2-nji bap

¹Men Şaronyň bägüli,

dereleriň çigildemidirin.

Ýigit:

²Tiken arasyndaky çigildemdir dildarym,

gyzlar içinde.

Gyz:

³Jeňňel agaçlarynyň arasyndaky alma agajy deý,

ýigitleriň arasynda söýgüli ýarym.

Lezzetlidir maňa saýasy onuň,

miwesiniň tagamy agzymdan gitmez.

⁴Ol meni meýlishana getirdi,

maňa söýgi meýli bardy onda.

⁵Kişmişler bilen meni güýçlendir,

gurplandyr almalar bilen,

çünki yşk heseri meni gaplady.

⁶Sol eli kellämiň astynda,

gujaklaýar meni sag eli bilen.

⁷Eý, Iýerusalim gyzlary,

jerenlerdir çöl marallaryndan

ant içýärin:

özi isleýänçä

yşky oýarmaň, birahatlandyrmaň!

Bahar aýdymy

⁸Ýarymyň owazydyr bu!

Ine, ol daglaryň üstünde bökjekläp,

depeleriň üstünde towsaklap gelýär.

⁹Jerene,

keýik owlagyna meňzeýär dildarym.

Ine, ol howlymyzyň daşynda durup,

penjirelerden garaýar,

gözeneklerden seredýär.

¹⁰Söýgülim maňa şeýle diýdi:

«Tur, dildarym, gözelim tur,

ýör bile gideli.

¹¹Gyş ötdi,

ýagyş-da diňdi.

¹²Ýerde güller açylyp,

nagma pursady geldi.

Ülkämizde gumrynyň

owazy eşidilýär.

¹³Injir miwesini düwýär,

üzümler gül açýar,

hoşboý ysyny saçýar.

Tur, dildarym,

gözelim, ýör bile gideli».

Ýigit:

¹⁴Gaýa gowaklaryndaky,

uçut kenardaky gögerçinim,

jemalyňy göreýin,

eşideýin seniň owazyň,

şirin owazyň,

jemalyň-da ajaýypdyr.

Gyz:

¹⁵Bize tilkileri,

üzüm baglaryny weýran edýän

tilkijikleri tutup beriň,

çünki üzüm baglarymyz gül açýar.

¹⁶Söýgülim meniňki, men-de onuňkydyryn;

sürüsini çigildemleriň arasynda bakýar ol.

¹⁷Daň atyp,

kölegeler ýitýänçä,

dolan yzyňa, söýgülim,

Beser daglaryndaky^[2] jeren deý,

keýik owlagy deý bol!

3-nji bap

Yşk arzuwy

¹Köňül aşygymy gije

düşegimden agtardym;

gözläp tapmadym ony.

²Indi turup, şähere çykaryn,

köçelerden, meýdançalardan

köňül aşygymy agtararyn.

Gözläp tapmadym ony.

³Aýlanyp ýören,

şäher gözegçileri

duşdy maňa.

Olardan: «Köňül aşygymy

gördüňizmi?» diýip soradym.

⁴Olaryň deňinden geçen dessime,

köňül aşygymy tapdym men.

Ony saklap, enemiň öýüne,

meni dogranyň otagyna

getirýänçäm, goýbermedim.

⁵Eý, Iýerusalim gyzlary,

jerenlerdir çöl marallaryndan

ant içýärin:

özi isleýänçä

yşky oýarmaň, birahatlandyrmaň!

Giýew we onuň toýy

⁶Tüsse sütüni deý

çölden çykyp gelýän kim?

Ondan täjirleriň hoşboý ysly atyrlaryndan edilen

mürüň we ýakymly ysly tütetginiň hoşboý ysy bark urýar.

⁷Ana, Süleýmanyň şa paýtuny!

Ysraýylyň altmyş gerçegidir

onuň daşynda.

⁸Ählisi gylyçly,

söweşe ökde;

gijäniň wehiminden

billeri gylyçlydyr.

⁹Süleýman şa liwan agaçlaryndan

özüne şa paýtunyny ýasatdy:

¹⁰sütünleri kümüşden,

tirsekligi gyzyldan,

oturgyjy gyrmyzy mahmaldan.

Içi Iýerusalim gyzlarynyň söýgüsine beslenen.

¹¹Eý, Sion gyzlary^[3],

daşa çykyň-da,

Süleýmany toý gününde,

ýürekden şat gününde

ejesiniň başyna geýdiren

täjine bakyň!

4-nji bap

Ýigit:

¹Neneňsi gözel sen, dildarym,

neneňsi gözel!

Bürenjegiň astynda

gögerçin gözlim.

Gilgat dagyndan inip gelýän

geçileriň sürüsine ogşaýar saçyň.

²Gyrkylyp,

suwdan çykyp gelýän

goýun sürüsine ogşaýar dişleriň.

Ählisi ekizlidir,

ýalky däldir olar.

³Gyrmyzy sapak deý dodaklaryň,

agzyň-da ne ajaýyp.

Bürençekde gizlenen ýaňaklaryň

enara meňzeýär.

⁴Dawudyň gorhana diňidir boýnuň,

müň gerçegiň galkany asylgydyr ondan.

⁵Maýsalykda otlaýan ekiz jeren

owlagyna ogşaýar iki göwsüň.

⁶Daň atyp,

kölegeler ýitýänçä,

mür dagyna,

ýakymly ysly tütetgi

baýryna giderin.

⁷Katdy-kamatyň neneňsi gözel,

eý, dildarym!

Sende hiç bir kemlik ýok.

⁸Liwandan bile gideli, eý, gelinligim;

Liwandan meniň bilen gaýt!

Amana depesinden,

Senir, Hermon depelerinden,

şirleriň sürenlerinden,

gaplaňly daglardan aşyp gel.

⁹Eý, ezizim, gelinligim,

köňlümi maýyl etdiň,

gözleriň bilen bir bakyşda,

boýnuň hünjüsiniň biri bilen

köňlümi maýyl etdiň.

¹⁰Ne şirin söýgiň seniň,

eý, ezizim, gelinligim!

Yşkyň şerapdan,

atyryňyň hoşboý ysy

ähli hoşboý ysly zatlardan lezzetlidir!

¹¹Dodaklaryňdan bal damýar,

eý, gelinligim;

bal bilen süýt bar diliň astynda;

lybaslaryňyň ýakymly ysy

Liwanyň hoşboý ysy deý.

¹²Eý, ezizim, gelinligim,

sen bir gapysy ýapyk bagsyň,

agzy ýapyk guýusyň,

möhürlenen çeşmesiň.

¹³Nahallaryň nar bakjasydyr:

saýlama miweleri bilen,

hyna hem nard atyrlary bilen,

¹⁴atyrdyr zagpyran bilen,

ysly gamyşdyr dalçyn bilen,

dürli ýakymly ysly agaçlar bilen,

hoşboý mürdür ahalot bilen,

dürli hoşboý ysly zatlar bilen.

¹⁵Sen bag çeşmesisiň,

şypaly suw guýusysyň,

Liwanyň akar suwusyň.

Gyz:

¹⁶Oýan, eý, demirgazyk ýeli!

Gel, eý, günorta ýeli!

Bagymyň üstünden öwüs,

onuň atyr ysy çar tarapa ýaýrasyn.

Ýarym öz bagyna gelsin,

saýlama miwelerini iýsin!

5-nji bap

Ýigit:

¹Eý, ezizim, gelinligim,

men bagyma gelýärin;

mürüm bilen atyrymy ýygnaýan,

bal öýjügimi, balymy iýýän,

şerabymy, süýdümi içýän.

Gyzyň boýdaşlary:

Iýiň, eý, söýgüli ýarlar!

Eý, yşkyň ýesirleri,

iýip-içiň, yşkdan mes boluň!

Gyz

²Men ukuda, ýöne köňlüm oýa.

Ine, bu ýarymyň owazy.

«Gapyny aç, ezizim, dildarym meniň,

gögerçinim, päkizäm meniň!

Başym çyga ezilen,

saçym-da gijäniň nemine».

³Eşigimi çykarypdym

geýeýinmi ýene?

Aýaklarymy ýuwupdym

hapalaýynmy ýene?

⁴Elini gapy deşiginden uzatdy ýarym,

yşkym oňa galkyndy.

⁵Turdum ýaryma gapy açmaga,

ellerimden damdy mür,

barmaklarymdan akdy mür

gulpuň tutawajyna.

⁶Gapyny açdym ýaryma,

ýöne giden eken ol.

Owazyna ezildi ýüregim.

Agtardym, tapmadym ony;

çagyrdym, jogap bermedi.

⁷Şäherde aýlanyp ýören gözegçiler

maňa duşdular;

meni urdular, ýaraladylar,

şäher diwarlarynyň sakçylary

bürenjegimi başymdan aýyrdylar.

⁸Eý, Iýerusalim gyzlary!

Size ýalbarýaryn,

ýarymy görseňiz aýdyň,

yşkdan heserländirin.

Gyzyň boýdaşlary:

⁹Ýaryň beýlekilerden nämesi artyk,

eý, gözeller gözeli?

bize ant içeriň ýaly,

ýaryňyň beýlekilerden nämesi artyk?

Gyz

¹⁰Akmeňiz, gülgüne ýüzlüdir, ýarym,

on müňleriň arasynda saýlanýar ol.

¹¹Sap altyndyr başy,

saçlary buýra,

garga deý gara.

¹²Süýde ýuwlan gözleri,

bulak başyndaky gögerçin ýaly,

ýelmenen gymmatbaha daş deý görünýär.

¹³Atyr saçýan

gülhana deý ýaňaklary,

mür damdyrýan

bägüle ogşaýandyr dodaklary.

¹⁴Gollary ýüzi sary ýakut

bilen bezelen togalak altyndyr,

göwresi gök ýakuda gaplanan

pil süňküdir.

¹⁵Aýaklary sap altyn üstünde oturdylan

mermer sütünler deý,

görki Liwan deý,

saýlama kedr agaçlary deý.

¹⁶Dodaklary iň datly,

katdy-kamaty owadan.

Bu meniň ýarymdyr, dostumdyr,

eý, Iýerusalim gyzlary!

6-njy bap

Gyzyň boýdaşlary:

¹Ýaryň nirä gitdi,

eý, gözelleriň gözeli?

Haýsy ýana ýöneldi ol?

Ony yzlaly seniň bilen.

Gyz:

²Ýarym öz bagyna,

atyr saçýan gülhanasyna,

baglarda sürüsini bakmaga,

çigildemler ýygmaga gitdi.

³Ýarym meniňki, men onuňky;

sürüsini çigildemleriň arasynda bakýar ol.

Ýigit:

⁴Eý, dildarym,

Tirsa şäheri deý gözelsiň sen,

hoşroýsyň Iýerusalim deý,

tugly goşun deý şöwketli.

⁵Gözleriňi menden sow,

men olara bendi!

Gilgat dagyndan inip gelýän

geçi sürüsine ogşaýar saçyň.

⁶Gyrkylyp,

suwdan çykyp gelýän

goýun sürüsine ogşaýar dişleriň.

Ählisi ekizlidir,

ýalky däldir olar.

⁷Bürençekde gizlenen ýaňaklar

enara meňzeýär.

⁸Şanyň altmyş aýaly bar hem segsen gyrnagy,

gyzlar-da san-sajaksyzdyr.

⁹Gögerçinimiň, päkizämiň bolsa deňi-taýy ýok,

enesiniň eziz gyzy ol,

naýbaşysy ol.

Gyzlar ony görüp, oňa bagtly diýdiler;

şa aýallarydyr gyrnaklary ony öwdüler.

¹⁰Şapak deý ýalpyldaýan,

Aý dek gözel, Gün deý parlaýan,

tugly goşun deý şöwketli kim bu?

¹¹Jülgäniň hasylyna seretmäge,

üzüm baglarynyň gunçalaryny,

narlaryň güllerini görmäge

hoz bagyna gitdim.

¹²Bilmän galdym, isleg-hyjuwym meni nädip

şanly halkymyň söweş arabalaryna mündürdi.

7-nji bap

Gyzyň boýdaşlary:

¹Dolan, eý, şulamly gyz, dolan!

Dolan, saňa bakaly, dolan.

Ýigit:

Iki toparyň tansyna tomaşa edýän deý,

şulamly gyza bakjaksyňyz näme üçin?

²Ne gözel çarykly aýaklaryň,

eý, asylzada gyzy!

Butlaryň ökde zergäriň

elinden çykan göwher mysaly.

³Garyşyk şeraply hiç egsilmez

şa käse mysalydyr göbegiň.

Garnyň çigildemlere guşanan

bugdaý topbagyna meňzeýär.

⁴Ekiz jeren

owlagyna ogşaýar iki göwsüň.

⁵Boýnuň pil süňkünden edilen diň deý,

gözleriň Batrabbim derwezesiniň

ýanyndaky Heşbon howuzlary deý.

Burnuň Damaska bakyp duran

Liwan diňi deý.

⁶Başyň Karmel dagy deý dik bolup,

zülpleriň benewşedir,

şa olara bendi boldy.

⁷Sen neneňsi gözel, neneňsi hoşroý,

eý, mylakatly dildarym!

⁸Boýuň serwi agajyna,

göwüsleriň üzüm salkymlaryna meňzeýär.

⁹Serwi agajyna çykyp,

şahalaryndan ýapyşaýyn diýdim.

Göwüsleriň üzüm salkymlary deý,

demiň almalar deý hoşboý,

¹⁰Dodaklaryň saýlama şerap deý lezzet eçilsin.

Gyz:

Şerap ýarym üçin aksyn,

uklap ýatanlaryň dodaklaryndan süzülsin.

¹¹Men ýarymyňky,

ol maňa maýyl.

¹²Eý, ýarym,

giň sähra çykaly, gel;

gel, oba gijelerine seýil edeli.

¹³Ir säher üzüm baglaryna gideli,

göreli, gunçalapmy,

gülläpmi üzüm,

hem-de nar.

Şol ýerde yşkymy bagyş ederin saňa.

¹⁴Mandragoralaryň^[4] ysy bark urýar,

gapymyzda täze hem guradylan

dürli saýlama miweler bar,

olary seň üçin sakladym, eý, ýarym.

8-nji bap

¹Käşgä enemiň göwsünden emen

agam deý bolsadyň maňa!

Daşarda duşanymda, öperdim seni,

hiç kim meni ýazgarmazdy.

²Öňüňe düşüp,

enemiň öýüne getirerdim seni,

öwüt bererdiň sen maňa.

Hoşboý ysly şerapdan,

enarlarymyň suwundan içirerdim saňa.

³Sol eli kellämiň astynda,

Gujaklaýar meni sag eli bilen.

⁴Eý, Iýerusalim gyzlary,

size ýalbarýaryn:

özi isleýänçä

yşky oýarmaň, birahatlandyrmaň!

Gyzyň boýdaşlary:

⁵Ýaryna söýenip,

çölden çykyp gelýän kim?

Gyz:

Alma agajynyň astynda oýardym seni.

Eneň şol ýerde dünýä inderdi seni,

ol şol ýerde agyry çekip, dogurdy seni.

⁶Ýüregiňde,

goluňda sakla meni möhür deý;

çünki yşk ölüm deý güýçli,

gabanjaňlyk gabyr deý ýowuz.

Yşkyň ýalny otly ýalyndyr,

lowlaýan ýalyndyr ol.

⁷Yşky ne bol suwlar söndürer,

ne-de derýalar ony gark edip biler.

Ynsan yşk üçin bary-ýoguny berse-de,

ol ýigrenç bilen ret edilerdi.

Gyzyň boýdaşlary:

⁸Kiçi uýam bar,

mämeleri heniz tözlenmedik,

uýamyza söz aýdylan güni

onuň üçin näme ederis?

⁹Diwar bolan bolsady ol,

üstünde kümüş diňler gurardyk,

gapy bolan bolsady,

ony kedr agajyna gaplardyk.

Gyz:

¹⁰Men bir diwar,

göwüslerim-de diňler deý.

Şoňa görä ýarymyň gözüne

kämil görünýän men.

¹¹Süleýmanyň Bagalhamonda

üzüm bagy bardy,

ony sakçylara tabşyrdy ol;

hersi hasyl üçin

müň kümüş teňňe bermelidi.

¹²Meniň-de üzüm bagym özümiňkidir;

eý, Süleýman, müň teňňe seniňki bolsun,

iki ýüz kümüş hasylyň sakçylarynyňky bolsun!

Ýigit:

¹³Eý, baglarda mesgen tutan!

Ýoldaşlarym owazyňy diňleýärler;

men-de owazyňy eşideýin.

Gyz:

¹⁴Ylga, eý, ýarym!

Bark urýan daglaryň üstünde

jeren deý, keýik owlagy deý bolgun.

Işaýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Işaýa pygamber iň beýik pygamberleriň biridi. Onuň ady «Reb halas edýär» diýmegi aňladýar. Ol Amos, Hoşeýa we Mika pygamberleriň döwründe ýaşap, b.e.öň 740-njy ýylda pygamberlik edip başlady. Onuň pygamberlik edip başlan döwründe ýurdy Uzyýa patyşa dolandyrýardy. Uzyýadan soň şalyk süren 3 patyşanyň döwründe hem Işaýa pygamber Rebbiň aýdanlaryny Ýahuda halkyna ýetirdi. Şol döwürde Aşur patyşalygy öz çäklerini giňeldýärdi. MilletlerAşur patyşalygyna garşy göreşmek üçin birleşýärdiler, ýöne aşurlylar ahyrsoňy Ysraýyly we goňşy döwletleri basyp alýarlar. Müňlerçe adam ýesir alnyp, sürgün edilýär. Ýahuda patyşalygy doly basylyp alynmandygyna garamazdan, Aşur patyşalygyna agyr salgyt tölemäge mejbur edilýär.

Işaýa pygamber Hudaýy «Ysraýylyň Mukaddesi» we «Hökmürowan Reb» diýip atlandyrýar. «Hökmürowan Reb» ýewreý dilinde Adonaý Ýahwe diýmegi aňladýar. Adonaý sözi adatça Taňry, Ýahwe — Reb diýip terjime edildi. Emma bu sözleriň utgaşyp gelen ýagdaýlarynda, olar Hökmürowan Reb diýip terjime edildi.

Işaýa pygamber ot-alawy jeza bermekligiň nyşany hökmünde üzüm agajyny we üzümçiligi Ysraýyl halkynyň nyşany hökmünde ulanýar (5:7).

Kitap şu aşakdaky bölümlere bölünýär:

Işaýa 1—39: Sürgün edilmezden öňki döwür — Höküm kitaby.

Işaýa 40—66: Sürgün we ondan soňky döwür — Teselli kitaby.

Babyl sürgüniniň taryhy Patyşalar kitabynda, esasan hem onuň girişinde we 2-nji Patyşalar kitabynyň 25-nji babynda beýan edilýär.

Işaýa pygamber kitabynyň birinji bölüminde tutuş dünýäniň Patyşasy bolan Rebbiň mukaddesligi we hökmürowanlygy aýratyn nygtalýar. Mukaddes Patyşa hökmünde Rebbiň ýahuda halkynyň pisligine garşy gahar-gazaby tutuşýar. Döwlet baştutanlary para-peşgeşe ýatypdy, ähli ýerde adalatsyzlyk we zorluk höküm sürýärdi. Emma Reb ýahudy halkynyň Özüne dolanyp, Oňa bil baglan ýagdaýlarynda ony halas etjekdigini we gorajakdygyny wada berýär.

Kitabyň ikinji bölüminde Reb ozal höküm edilen adamlara gürläp (40:10-2), ruhdan düşen halkyna umyt berýär. Reb olaryň daşdan ýa agaçdan ýasalan butlaryň hiç güýjüniň ýokdugyna, ýeke-täk Hudaýyň diňe Oldugyna düşünmeklerini isleýär. Eger ysraýyl halky toba edip, Hudaýa dolansa, ony Babyl sürgünliginden azat etjekdigini, beýleki milletleriň arasynda pytraňňy ýaşap ýörenlerini hem ata ýurtlaryna gaýtarjakdygyny wada berýär. Bulardan başga-da Hudaý Öz halkynyň Oňa dolanan ýagdaýynda ony ýalkap, berekediniň boldan-bol artdyrjakdygyny hem wada berýär. Reb bu wadalaryny berjaý etmegi başarýandyr, sebäbi Ol tutuş dünýäni ýaradyp, ony dolandyrýar. Şu bölümiň ahyrynda Reb Özüne sadyk galan adamlara aýratyn ýagty gelejegi wada berýär. Bu wada diňe ýahudy halkyna däl, eýsem ähli milletlere hem degişlidir.

Işaýa pygamberiň kitaby esasan hem goşgy görnüşinde ýazylandyr. Ýöne onuň käbir parçalary — taryhy maglumatlary beýan edilýän ýerleri kyssa görnüşinde ýazylandyr. Bu taryhy maglumatlar esasan hem Patyşalar kitabyndan alnandyr. Pygamberlikler käwagt halky halas etjek Halasgär barada bolup, olaryň iň meşhury 53-nji bapda beýan edilýär.

Mazmuny

Höküm kitaby 1—39

Duýduryşlar we wadalar 1:1—12:6

Milletler höküm edilýär 13:1—23:18

Reb ýer ýüzüni jezalandyrýar 24:1—27:13

Goşmaça duýduryşlar we wadalar 28:1—35:10

Ýahudanyň patyşasy Hizkiýa we aşurlylar 36:1—39:8

Teselli kitaby 40—66

Wadalar we umyt baradaky pygamberlikler 40:1—55:13

Duýduryşlar we wadalar 56:1—66:24

1-nji bap

¹Ýahuda patyşalary Uzyýanyň, Ýotamyň, Ahazyň we Hizkiýanyň döwründe Amozyň ogly Işaýanyň Ýahuda we Iýerusalim babatda gören görnüşleri.

Ýahuda halkynyň pisligi

²Eý, gök, eşit,

eý, ýer, gulak goý!

Reb şeýle diýýär:

«Men çagalary ekledim, ulaltdym,

emma olar garşyma baş göterdiler.

³Öküz öz eýesini tanaýar,

eşek-de eýesiniň ahyryny,

emma Ysraýyl Meni tanamaýar,

halkym Maňa düşünmeýär».

⁴Günä edýän milletiň,

ýazygy agyr halkyň,

pislik edýän zürýatlaryň,

azgynlyk edýän çagalaryň

halyna waý!

Olar Rebbi terk etdiler,

Ysraýylyň Mukaddesini äsgermediler,

Ondan ýüz öwürdiler.

⁵Näme üçin ýene-de jeza gözleýärsiňiz?

Näme üçin başbozarlygyňyzy bes etmeýärsiňiz?

Başyňyz bütinleý ýaralanan,

ýüregiňiz durşuna solup-saralan.

⁶Depäňizden dabanyňyza çenli

sagat ýeriňiz ýok,

gan öýmelerdir, ýaralar,

gany akyp duran ýaralar.

Olar arassalanmadyk, saralmadyk,

ýag bilen ýumşadylmadyk.

⁷Ýurduňyz harabalyk,

şäherleriňiz oda ýanan;

kesekiler gözüňiziň alnynda

ýurduňyzy ýalmaýarlar,

ony haraba öwürýärler.

⁸Sion gyzy^[1] üzümlikdäki çadyr kimin,

hyýar atyzyndaky çatma kimin,

daşy gabalan şäher kimin bolup galar.

⁹Eger Hökmürowan Reb

birnäçämizi aman galdyrmadyk bolsady,

Sodom ýaly bolardyk,

Gomora meňzärdik.

¹⁰Eý, Sodom baştutanlary,

Rebbiň sözüni eşidiň!

Eý, Gomora halky,

Hudaýymyzyň kanunyna gulak goý!

¹¹Reb şeýle diýýär:

«Köp gurbanlyklaryňyzyň Maňa haýry nä?

Goçlardan berlen ýakma gurbanlyklaryndan,

baga bakylan mallaryň ýagyndan doýdum.

Öküzleriň, guzularyň we erkeçleriň

ganyndan lezzet almaýaryn.

¹²Huzuryma şeýle gelip,

howlymy depeläp ýörmegiňizi

kim sizden talap etdi?

¹³Sadaka bermek biderekdir,

ýakymly ysly tütetgiňiz Maňa nejislikdir.

Täze Aý baýramynda, Sabat gününde

pislik edýärkäňiz

guraýan mejlisiňize,

ýygnanyşygyňyza çydap bilmeýärin.

¹⁴Ýürekden ýigrenýärin

Täze Aý we beýleki baýramlaryňyzy.

Bular Maňa ýük boldular,

ýadadym Men olary götermekden.

¹⁵Dileg edip elleriňizi galdyranyňyzda,

size üns bermerin,

näçe dileg etseňiz-de,

sizi diňlemerin;

elleriňiz gana boýalypdyr.

¹⁶Ýuwnuň, tämizleniň,

pis işleriňizi terk ediň

gözümiň alnyndan,

ýamanlyk etmegi bes ediň.

¹⁷Ýagşylyk etmegi öwreniň,

adalaty agtaryň,

ezýet çekýäni halas ediň,

ýetimi goraň,

dul hatyna arka duruň».

¹⁸Reb şeýle diýýär:

«Geliň, indi düşünişeliň,

günäleriňiz gyrmyzy dek bolsa-da,

olar gar kimin ak bolarlar,

gyrmyzy dek gyzyl bolsalar-da,

ak ýüň dek bolarlar.

¹⁹Eger sözlerimi göwünjeňlik bilen diňleseňiz,

ýurduň näz-nygmatyny iýersiňiz.

²⁰Boýun gaçyryp, baş göteräýseňiz welin,

sizi gylyç ýalmar».

Muny Reb aýdýandyr.

Reb Iýerusalimi höküm edýär

²¹Sadyk şäher nähili zynahor boldy!

Ol öň adalatdan doludy,

dogrulyk mesgen tutupdy onda,

indi bolsa ganhorlar!

²²Kümşüň galynda öwrüldi,

şerabyňa suw gatyldy.

²³Hökümdarlaryň pitneçä öwrüldiler,

ogrulara şärikdir olar,

ählisi para ýatdy,

peşgeşleriň yzynda hallan atýarlar.

Ýetimiň hukugyny goramaýarlar,

dul hatynyň dawasyna garamaýarlar.

²⁴Şonuň üçin Hökmürowan Taňry Reb,

Ysraýylyň gudratly Hudaýy şeýle diýýär:

«Ýagylarymyň üstünden gazabymy dökerin,

duşmanlarymdan öç alaryn!

²⁵Elimi saňa garşy uzadaryn,

haramlygyňyzdan aşgar bilen tämizlärin seni,

ähli ýanyklaryňy aýraryn.

²⁶Kazylaryňy ozalky halyna,

maslahatçylaryňy öňki halyna dikelderin.

Şondan soň saňa:

„Dogrulyk şäheri, sadyk şäher“ diýler».

²⁷Sion^[2] adalatlylyk bilen halas ediler,

toba edenler dogrulyk bilen.

²⁸Pitneçiler we günäkärler birlikde gyrlarlar,

Rebbi terk edýänler-de ýok bolarlar.

²⁹Höwes eden

keramatly agaçlaryňyz üçin utanarsyňyz,

saýlan baglaryňyz üçin ýüzüňiz gyzarar.

³⁰Siz ýapragy guran

çynar agajy kimin bolarsyňyz,

suwsuz galan baga meňzärsiňiz.

³¹Güýçlüler çöpe dönerler,

işleri uçguna meňzär,

işleri-de, özleri-de oda ýanarlar,

ol ody söndüren bolmaz.

2-nji bap

Rebbiň dagy

¹Amozyň ogly Işaýanyň Ýahuda we Iýerusalim babatda gören görnüşleri.

²Ahyrky günlerde şeýle bolýar:

Rebbiň öýi daglaryň

iň beýigi deý berkarar ediler,

depelerden belent bolar ol,

ähli milletler oňa tarap eňerler.

³Köp halklar gelip, şeýle diýerler:

«Geliň, Rebbiň dagyna —

Ýakubyň Hudaýynyň öýüne çykalyň;

ýodalaryndan ýörär ýaly,

Ol bize Öz ýollaryny öwreder».

Çünki kanun Siondan,

Rebbiň sözi Iýerusalimden çykar.

⁴Reb milletler arasynda kazylyk eder,

köp halklaryň dawalaryny çözer;

olar gylyçlaryndan azal,

naýzalaryndan orak ýasarlar;

millet millete garşy gylyç galdyrmaz,

söweşmegi öwrenmezler indi.

⁵Eý, Ýakubyň nesilleri,

geliň, Rebbiň nurunda ýöräliň!

Rebbiň güni

⁶Sen Öz halkyňy, ýagny

Ýakubyň neslini terk etdiň.

Olar gündogaryň palçylaryndan,

piliştlileriňki ýaly müneçjimlerden doly,

keseki halk bilen el berişýärler olar.

⁷Olaryň ýurdy altyn-kümüşden doly,

hazynalary tükeniksizdir,

ýurt atlardan doly,

söweş arabalary san-sajaksyzdyr.

⁸Olaryň ýurdy butlardan doly,

öz elleriniň işine,

barmaklarynyň ýasan zadyna sežde edýärler.

⁹Muňa görä ynsan kiçeldiler,

her kes peseldiler,

olary bagyşlama!

¹⁰Rebbiň howpundan,

Onuň şan-şöhratyndan

gaýalarda bukulyň,

toprak astynda gizleniň.

¹¹Halkyň gedem bakyşlary peseldiler,

ynsan tekepbirligi egler,

şol gün diňe Reb beýgeldiler.

¹²Hökmürowan Rebbiň bir güni bar,

şol gün ähli tekepbirleri, gedemleri,

ähli beýgeldilenleri peselder,

¹³Liwanyň ähli beýik we belent başly kedr agaçlaryna,

Başanyň bar dublaryna garşydyr,

¹⁴Ähli belent daglara,

beýik depelere garşydyr.

¹⁵Her bir beýik diňe,

her bir berk gala garşydyr.

¹⁶Tarşyş gämileriniň baryny,

owadan gaýyklaryň hemmesini ýok eder.

¹⁷Ynsan men-menligi,

hem gedemligi peseldiler,

şol gün diňe Reb beýgeldiler.

¹⁸Butlar bütinleý ýok ediler.

¹⁹Reb ýeri lerzana salmaga galkanda,

ynsanlar Onuň howpundan,

şan-şöhratyndan,

gaýalardaky gowaklara,

ýeriň deşiklerine girerler.

²⁰Şol gün adamlar özleriniň

sežde etmek üçin ýasan

altyn-kümüş butlaryny

körsyçanlaryň, ýarganatlaryň öňüne oklarlar.

²¹Reb ýeri lerzana salmaga galkanda,

ynsanlar Onuň şan-şöhratyndan,

howpundan

gaýalardaky gowaklara,

kert gaýalardaky jaýryklara girerler.

²²Soňy ölümli ynsanlara bil baglamaň.

Kim bolupmyş olar?

3-nji bap

Iýerusalimdäki bitertiplik

¹Ine, Hökmürowan Taňry Reb

Iýerusalimden, Ýahudadan

ýardamy we azygy,

nany we suwy keser.

²Söweşijilerdir esgerleri,

kazylardyr pygamberleri,

palmanlardyr ýaşululary,

³ellibaşylary,

atly-abraýly adamlary,

maslahatçylardyr mekir gözbagçylary,

ökde jadygöýleri aradan aýrar.

⁴Ýetginjekleri olara baştutan ederin,

göwnüne gelenini edýänler

olara hökmürowanlyk ederler.

⁵Ynsan ynsana,

goňşy goňşusyna sütem eder,

ýaşlar ýaşululary,

garamaýak adamlar

abraýly adamlary sylamazlar.

⁶Garyndaş garyndaşyna ýapyşyp,

öz urugyndan bolana şeýle diýer:

«Egniňde eşigiň bar,

sen bize baştutan bol!

Bu harabalyklar

seniň gol astyňda bolsun».

⁷Şol gün ol adam gygyryp, şeýle diýer:

«Men ýaraňyzy sarap bilmen;

öýümde ne çörek bar, ne-de geýim,

meni halka baştutan etmäň».

⁸Iýerusalimiň büdreýändigi,

Ýahudanyň ýykylýandygy üçin,

Rebbiň şöhratly barlygyny äsgermän

sözleriniň we edýän işleriniň

Rebbe garşy bolandygy üçin şeýle bolar.

⁹Ýüz keşpleri özleriniň garşysyna şaýatlyk edýär,

günälerini Sodom ýaly äşgär edýärler,

olary ýaşyrmaýarlar,

olaryň dat gününe!

Betbagtçylygy satyn aldylar olar.

¹⁰Dogrulara aýdyň,

ýagşylyk görerler olar,

öz işleriniň miwesini iýerler.

¹¹Pisleriň dat gününe!

Betbagtçylyk iner olaryň başyna,

elleri bilen edenlerini eginleri bilen çekerler.

¹²Çagalary halkyma sütem edýärler,

aýallary üstlerinden höküm sürýärler.

Eý, halkym, baştutanlaryňyz sizi azaşdyrýarlar,

ýörejek ýodalaryňyzy bulaşdyrýarlar.

¹³Reb dawa tutmaga ýerinden galýar,

halklara kazylyk etmek üçin aýaga galýar.

¹⁴Reb halkynyň ýaşululary,

hökümdarlary bilen höküme girişýär:

«Üzümçiligi weýran eden sizsiňiz,

öýleriňiz garypdan talan oljaňyzdan doly.

¹⁵Halkymy ezip,

garyplary ýere çalmaga näme hakyňyz bar?»

Muny Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Iýerusalim aýallaryna duýduryş

¹⁶Reb şeýle diýýär:

«Sion gyzlary tekepbirdirler,

tumşuklaryny göge tutup ýöreýärler,

näzirgeşip seredýärler,

näz-kereşme bilen ädim ädip,

aýak halkalaryny şyňňyrdadýarlar.

¹⁷Şonuň üçin Taňry

Sion gyzlarynyň kellesini kel eder,

Reb maňlaýlaryny takyradar.

¹⁸Şol gün Taňry owadan aýak-halkalaryny,

alyn bezeglerini, gymmatbaha monjuklaryny,

¹⁹gulakhalkalaryny, bileziklerini we ýaglyklaryny,

börüklerini, topuk-halkalaryny, guşaklaryny,

atyr çüýşejiklerini we doga-tumarlaryny,

²⁰ýüzüklerini we burun halkalaryny,

²¹toý lybaslaryny, kürtelerini,

çabytlaryny we el gapjyklaryny,

²²ýüz aýnalaryny, ýüpek lybaslaryny,

börüklerini we bürençeklerini aýrar.

²³Atyryň deregine porsy ys,

bil guşagyň deregine ýüp,

buýra zülpleriň deregine kellik,

bezemen lybasyň deregine jul,

gözelligiň deregine utanç bolar.

²⁴Erkekleriň gylyçdan gyrlarlar,

edermen urşujylaryň söweşde ölerler.

²⁵Sionyň derwezeleri ah çekip, ýas tutar,

şäher çolaryp, gury ýerde oturar».

4-nji bap

¹Şol gün ýedi aýal bir erkege ýapyşyp, şeýle diýer:

«Öz çöregimizi iýip, öz eşiklerimizi geýeris,

Seniň adyňy alsak bolýar,

bizi utançdan gutar».

Siondaky aman galanlaryň geljegi

²Şol gün Rebbiň şahasy gözel, şöhratly bolar; ýurduň miwesi Ysraýylyň aman galanlaryna buýsanç hem abraý bolar. ³Sionda galanlara — Iýerusalimde aman galanlara, Iýerusalimde ady durmuş kitabyna ýazylanlara, «Mukaddes» diýiler. ⁴Taňry Sion gyzlarynyň pisligini ýuwar, Iýerusalimde dökülen gany höküm we alaw ruhy bilen tämizlär. ⁵Soňra Reb Sion dagynyň her ýanyny, ol ýerde toplananlaryň üstüni gündizine bulut we tüsse bilen, gijesine parlak ot ýalny bilen örter. Bütin şöhratyň üsti örtgüli bolar. ⁶Bu örtük gündiz yssyda kölege bolar, gaýda, ýagyşda pena we gaçybatalga bolar.

5-nji bap

Miwesiz üzümçilik hakda nagma

¹Söýgülime üzümçilik hakdaky

söýgi nagmamy aýdaýyn:

mes toprakly depede

söýgülimiň üzümçiligi bar.

²Ony agdaryp, daşlardan arassalady,

saýlama üzümler ekdi.

Ortasynda gözegçilik diňini dikdi,

üzüm sykmak üçin çukur gazdy.

Üzüm hasylyna garaşdy,

emma ol ýabany üzüm berdi.

³Indi, eý, Iýerusalim ilaty,

Ýahuda halky!

Men bilen üzümçiligimiň arasynda

kazylyk ediň.

⁴Üzümçiligim üçin ýene näme edeýin Men?

Edilmän galdyrylan iş barmy?

Hasylyna garaşanymda,

näme üçin ýabany üzüm berdi?

⁵Indi Men size üzümçiligime

näme etjekdigimi aýdaryn.

Men onuň haýadyny aýraryn,

ol weýran ediler;

onuň diwaryny ýykaryn,

ony basgylap zaýalarlar.

⁶Ony haraba öwrerin,

ony pudamazlar,

ýeri bejermezler,

onda çalydyr tikenekler biter;

bulutlara-da onuň üstüne

ýagyş ýagdyrmazlygy buýraryn.

⁷Hökmürowan Rebbiň üzümçiligi

Ysraýylyň nesilleridir,

hoş görýän bagy-da,

ýahuda halkydyr.

Ol adalata garaşdy,

ýöne zulum gördi;

dogrulyga garaşdy,

ýöne dady-perýat eşitdi.

Adalatsyzlyk edýänleriň dat gününe!

⁸Öý üstüne öý,

ýer üstüne ýer

edinýänleriň dat gününe!

Özüňizden başga ýer goýmaýarsyňyz,

ýurtda diňe siz ýaşamalymy näme?

⁹Hökmürowan Rebbiň şeýle diýenini eşitdim:

«Beýik hem gözel jaýlar haraba öwrüler,

içinde hiç kim galmaz.

¹⁰Üzümçiligiň on tanap ýeri bir meşik^[3] şerap berer,

on batman^[4] tohum diňe bir batman hasyl berer».

¹¹Ir turup, çakyr ugrunda ylgaýanlaryň,

giç agşama çenli şerap içip,

möwç alýanlaryň dat gününe!

¹²Meýlislerinde liradyr arfa,

deprekdir tüýdük çalnyp, şerap içilýär,

ýöne Rebbiň işlerine üns bermeýärler,

Onuň eliniň işlerini görmeýärler.

¹³Munuň üçin halkym nadanlykdan ýesir edip äkidiler,

at-abraýly adamlary açlykdan öler,

köpleri bolsa teşnelikden gyrlar.

¹⁴Şonuň üçin doýmagy bilmeýän

ölüler dünýäsi

agzyny giňden açdy;

Iýerusalimiň at-abraýlylary,

köplügi, şowhunçylary,

şady-horramlary bu dünýä girerler,

¹⁵Ynsan peseldiler, her kes kiçeldiler,

tekepbirli bakyşlar peseldiler.

¹⁶Emma Hökmürowan Reb

adalatlylykda beýgeldiler,

MukaddesHudaý dogrulykda

Öz mukaddesligini görkezer.

¹⁷Goýunlar öz örülerindäki ýaly otlarlar,

owlak-guzular

harabalyklaryň arasynda otlarlar.

¹⁸Etmişi ýalançylyk ýüpleri bilen,

günäni araba tanaplary bilen

süýreýänleriň dat gününe!

¹⁹Olar: «Goý, Hudaý howluksyn,

işini tiz etsin,

biz-de göreli;

Ysraýylyň Mukaddesiniň niýetläni

tiz amala aşsyn,

biz hem ony bileli».

²⁰Ýamana ýagşy,

ýagşa ýaman diýýänleriň,

zulmaty nur,

nury zulmat saýýanlaryň,

aja süýji,

süýjä ajy diýýänleriň

dat gününe!

²¹Özlerini paýhasly,

düşünjeli saýýanlaryň

dat gününe!

²²Şerap içmekde batyrlaryň,

çakyr garmakda güýçlüleriň,

²³para üçin günäkäri aklaýanlaryň,

dogryny hakyndan mahrum edýänleriň

dat gününe!

Keseki çozuşy öňden aýdylýar

²⁴Oduň sypaly ýalmaýşy kimin,

gury otuň alaw içinde aşak çöküşi kimin,

olaryň köki-de şeýle çüýrär,

gülleri tozan kimin göge sowrular;

çünki olar Hökmürowan Rebbiň kanunyny ret etdiler,

Ysraýylyň Mukaddesiniň sözüni äsgermediler.

²⁵Munuň üçin Rebbiň gazaby

Öz halkyna garşy lowlaýar,

elini olara garşy uzadyp, jeza berýär;

daglar titreşýär,

maslyklary zibil kimin köçelerde ýatyr,

Şonda-da Onuň gazaby köşeşmändi,

eli entek hem jeza bermäge taýyn.

²⁶Ol uzakdaky milletlere nyşan iberer,

olary ýeriň aňry ujundan sykylyk bilen çagyrar,

Ine, olar dazlap, tizden ýetip gelerler.

²⁷Içinde ýadawy, büdreýäni bolmaz,

hiç kim irkilmez ýa-da uklamaz,

billeriniň guşagy gowşamaz,

çaryklarynyň bagy üzülmez.

²⁸Oklary ýitidir,

ýaýlary-da dartylandyr,

atlarynyň toýnaklary

çakmakdaşa meňzeýär,

arabalarynyň tigirleri tüweleýe.

²⁹Arryldylary arslanyňky deý,

ýaş şirler kimin arlaýarlar;

arlap, awuny tutýarlar,

ony alyp gidýärler,

halas etjek ýok.

³⁰Şol gün olar awunyň üstünde

deňiz güwwüldisi kimin arlarlar,

kim ýurda nazar salsa,

ine, garaňkylyk hem hasrat;

nur gara bulutlar bilen örtüler.

6-njy bap

Reb Işaýany çagyrýar

¹Uzyýa patyşanyň ölen ýyly beýik hem şöhratly tagtyň üstünde oturan Taňryny gördüm. Lybasynyň syýy ybadathanany doldurýardy. ²Onuň ýokarsynda seraflar^[5] durdy; hersiniň alty ganaty bardy. Olar ganatlarynyň ikisi bilen ýüzlerini, beýleki ikisi bilen aýaklaryny büreýärdiler, galan ikisi bilen-de uçýardylar. ³Olar biri-birine şeýle diýdi:

«Hökmürowan Reb mukaddesdir, mukaddesdir, mukaddesdir.

Tutuş älem Onuň şöhratyndan doludyr».

⁴Olaryň sesine gapynyň söýeleri sarsdy, Hudaýyň öýi tüsseden doldy. ⁵Men hem şeýle diýdim: «Meniň dat günüme! Men heläk boldum, çünki men agzy haram adamdyryn we agzy haram adamlaryň arasynda ýaşaýaryn. Ine, gözlerim Şany–Hökmürowan Rebbi gördi».

⁶Onsoň seraflaryň biri maňa tarap uçdy. Onuň elinde gurbanlyk sypasyndan ätişgir bilen alnan köräp duran köz bardy. ⁷Seraf közi agzyma degrip, şeýle diýdi: «Ine, bu köz dodaklaryňa degdi. Indi ýazyklaryň aýryldy, günäleriňden saplandyň». ⁸Soňra Rebbiň sesini eşitdim. Ol: «Kimi ibereýin? Biziň üçin kim gider?» diýdi. Men: «Ine, men; meni iber!» diýdim.

⁹Ol şeýle diýdi: «Bar-da bu halka:

„Eşidip dursaňyz-da,

hiç düşünmeýärsiňiz,

seredip dursaňyz-da,

hiç aňlamaýarsyňyz“ diý.

¹⁰Bu halkyň ýüregini kütelt,

gulaklaryny ker et,

gözlerini gap,

gözleri bilen görmesin,

gulaklary bilen eşitmesin,

aňlary bilen aňlamasyn,

Maňa dönüp, şypa tapmasynlar».

¹¹Onsoň men: «Ýa Reb haçana çenli?» diýip soradym.

Ol şeýle jogap berdi:

«Şäherler weýran bolup,

ilatsyz galýançalar,

öýler adamsyz galyp,

ýurt bütinleý haraba öwrülýänçä,

¹²Reb hemmeleri uzaklara kowup,

ýurduň içinde terk edilen ýerler köpelýänçä,

¹³halkyň ondan biri galsa-da,

ýurt ýene-de ýakylar.

Emma dagdan ýa-da dub çapylanda kökleriniň galyşy kimin,

mukaddes nesil-de ýurtda kök kimin bolar».

7-nji bap

Ahaz patyşa berlen habar

¹Resin Siriýanyň patyşasydy; Remalýanyň ogly Peka Ysraýylyň patyşasydy. Olar Iýerusalime garşy uruş etmäge çykdylar, ýöne oňa garşy söweş edip bilmediler. Şol döwürde Uzyýanyň agtygy, Ýotamyň ogly Ahaz Ýahudanyň patyşasydy. ²Dawudyň nesli Siriýanyň Efraýym bilen birleşenini eşidende, Ahazyň ýüregi ýele titreýän jeňňel agaçlary ýaly titredi. ³Onsoň Reb Işaýa ogluň Şeýarýaşup bilen ýokarky howza akýan ýabyň aýagyndaky kir ýuwulýan meýdanyň ýolunda Ahazy garşylamaga gidip, oňa: ⁴«Gulak goý, rahatlan, gorkma. Bu tüsseläp duran iki otly kesindiden, Siriýa şasy Resiniň we Remalýanyň oglunyň lowlaýan gazabyndan heder etme. ⁵Siriýalylar we efraýymlylar öz patyşasy Remalýanyň ogly bilen saňa garşy dildüwşük gurady. ⁶Ol: „Geliň, Ýahudanyň üstüne çozalyň, ony gorkuzyp, basyp alalyň we Tabeýeliň ogluny patyşa edeliň“ diýersiň» diýdi. ⁷Emma Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Bu amala aşmaz,

berjaý bolmaz ol.

⁸Siriýa Damaskyň paýtagtydyr,

Resin Damaskyň baştutanydyr.

Halk bolmakdan galar Efraýym,

altmyş bäş ýylyň içinde synyp.

⁹Samariýa Efraýymyň paýtagty,

Remalýanyň ogly Samariýanyň başy,

ynamda berk durmasaňyz,

berk durmarsyňyz asla».

Imanuweliň alamaty

¹⁰Reb ýene-de Ahaza: ¹¹«Hudaýyň Rebden alamat sora; goý, ol ölüler dünýäsinden çuň, gök kimin beýik bolsun» diýdi. ¹²Emma Ahaz: «Sorajak däl, Rebbi synajak däl» diýdi. ¹³Onsoň Işaýa şeýle diýdi: «Gulak goýuň, eý, Dawudyň nesilleri! Ynsanlary irizeniňiz size azlyk edip, indi Hudaýymy hem irizjekmisiňiz? ¹⁴Munuň üçin Rebbiň Özi size bir alamat berer. Ine, gyz göwreli bolup, ogul dograr. Onuň adyna Imanuwel^[6] dakar. ¹⁵Ol ýagşyny ýamandan saýgaryp bilýänçä, diňe gaýmak bilen bal iýer. ¹⁶Ýöne oglanyň ýagşyny ýamandan saýgarmagy öwrenmezinden öň, seni gorka salan iki patyşanyň ýurdy terk ediler. ¹⁷Reb seniň, halkyňyň we ata-babalaryň nesilleriniň başlaryna Efraýymyň Ýahudadan bölünip aýrylan gününden bäri görülmedik günleri getirer; Aşur patyşasyny getirer».

¹⁸Şol gün Reb Müsür derýalarynyň aýaguçlaryndaky siňeklere, Aşur ýurdundaky arylara sygyrar. ¹⁹Olar hem gelip, ýapaşak derelerde, gaýalaryň jaýryklarynda, ähli tikenekli gyrymsy agaçlarda we örülerde ornaşarlar.

²⁰Şol gün Reb Ýewfrat derýasynyň aňyrsyndan kireýine alnan päki bilen, ýagny Aşur patyşasy bilen saçyňyzy, aýaklaryňyzyň tüýlerini we sakgalyňyzy syrar.

²¹Şol gün bir adam bir gulajyn bilen iki goýun saklar. ²²Ol sagyp alan bol süýdünden gaýmak iýer; ýurtda galan her kes gaýmak hem bal iýer.

²³Şol gün bahasy müň kümüş teňňä barabar bolan müň düýp üzümli tutuş ýer çalylyk we tikenlik ýerlere öwrüler. ²⁴Tutuş ýurt çalylyga we tikenlige öwrüler; adamlar ol ýere okdur ýaýlary bilen gider. ²⁵Çalylardan we tikenlerden gorkyňyza öňki kätmenlenen depelere gidip bilmersiňiz; ol ýerler mal goýberilýän, goýunlaryň basgylaýan ýeri bolar.

8-nji bap

Işaýanyň ogly halk üçin alamatdyr

¹Reb maňa: «Bir uly tagta al-da, aýdyň görünýän harplar bilen onuň ýüzüne „Maher-şalal-haşbaz“^[7] diýip ýaz. ²Men Uryýa ruhany bilen Ýaberekýanyň ogly Zakarýany Özüme ynamly şaýatlar hökmünde çagyraryn» diýdi. ³Onsoň men pygamber aýal bilen ýatdym. Ol göwreli bolup, bir ogul dogurdy. Reb maňa: «Adyna Maher-şalal-haşbaz dak. ⁴Çaga „kaka“, „eje“ diýmegi öwrenmezden öň, Damaskyň we Samariýanyň baýlygyny Aşur patyşasy olja alar» diýdi.

⁵Reb ýene sözüni dowam edip: ⁶«Bu halk haýal akýan Şilowa suwuny ret etdi, olaryň Resiniň hem Remalýanyň oglundan köňülleri şat boldy. ⁷Şonuň üçin Reb Ýewfrat derýasynyň güýçli sil suwlaryny, Aşur patyşasyny we onuň şöhratyny bu halkyň üstüne getirer. Ol onuň ähli jarlaryndan aşyp, bütin kenarlaryna dolar. ⁸Ol joşup, Ýahuda geçer we ony-da basar; ýurduň bogazyna ýeter. Ýaýylan ganatlarynyň gerimi ýurduň ähli çäklerine ýeter, eý, Imanuwel». ⁹Eý, milletler, gidiň, urşuň, ýöne siz gyrlarsyňyz! Gulak goýuň, eý, uzakdaky ähli ýurtlar! Billeriňizi guşaň, ýöne gorkuň! Billeriňizi guşaň, ýöne siz gyrlarsyňyz! ¹⁰Bile maslahat geçirersiňiz, ýöne ol başa barmaz; söz sözlärsiňiz, ýöne ol amala aşmaz, çünki Hudaý biziň bilendir.

Rebbiň duýduryşy

¹¹Rebbiň güýçli eli üstümdekä, Ol maňa bu halkyň ýolundan ýöremezligi duýduryp, şeýle diýdi: ¹²«Bu halkyň dildüwşük diýýän her zadyna dildüwşük diýmäň, olaryň gorkýan zatlaryndan gorkmaň, heder etmäň. ¹³Hökmürowan Rebbi, diňe Ony mukaddes saýyň; Ondan gorkuň, Ondan heder ediň! ¹⁴Ol mukaddes öý bolar, emma Ol Ysraýylyň iki patyşalygyna büdreme daşy, ýykýan gaýa, Iýerusalimiň ilatyna duzak we tor bolar. ¹⁵Olaryň köpüsi büdräp, ýykylar, ýumrular, duzaga düşürilip, tutular».

¹⁶Şägirtlerimiň arasynda şaýatlygy bagla, kanuny möhürle. ¹⁷Men Ýakubyň nesillerinden ýüzüni gizleýän Rebbe intizar, Oňa umyt baglaryn. ¹⁸Ine, men we Rebbiň maňa beren çagalary, Sion dagynda mesgen tutýan Hökmürowan Rebbiň Ysraýyldaky alamatlary we nyşanydyr. ^19-20Halk size şeýle diýse: «Pyşyrdaýan we samyrdaýan ruh çagyrýanlara we jadygöýlere ýüz tutuň; halk öwüt-nesihat üçin öz hudaýlaryna, dirileriň adyndan ölülere ýüz tutmaly dälmi näme?» Şeýle diýýänler daň şapagyny görmezler! ^21-22Olar muşakgat hem açlyk içinde ýurtda ykmandalyk ederler; aç galanlarynda gazaplanyp, öz patyşalaryny we hudaýlaryny näletlärler. Göge-de, ýurda-da bakarlar, emma diňe hasrat, garaňkylyk we elhenç tümlük görerler. Olar tümlüge kowlarlar.

9-njy bap

Adyl şa

¹Muňa garamazdan, azap içindäkiler tükeniksiz tümlükde bolmaz. Geçmişde Ol Zebulun we Naftaly ýurduny peseltdi, emma geljekde Deňiz ýakasyndaky ýoly, Iordanyň aňyrsyny we milletleriň Jelilesini şöhratlandyrar.

²Beýik bir nur gördi,

tümlükde gezýän halk;

tüm garaňkylykda ýaşaýanlaryň

üstlerine nur saçyldy.

³Milleti köpeltdiň Sen,

artdyrdyň olaryň şatlygyn,

hasylda şatlanyşlary deý,

seniň öňüňde guwanýarlar,

olja paýlaşýan deý

galkynyşýarlar.

⁴Olaryň agyr boýuntyrygyny,

gerişlerindäki serdessesini,

sütemkeşleriniň hasasyny döwdüň

midýanlaryň başyna getiren günüň dek.

⁵Söweşdäki esgerleriň ädikleri,

ähli gana bulaşan eşikleri,

oda taşlanyp ýakylar.

⁶Biziň üçin bir çaga doguldy,

bir ogul berildi bize,

hökümdarlyk onuň gerşinde bolar;

Onuň ady

Ajaýyp Maslahatçy, Gudratly Hudaý,

Ebedi Ata, Parahatlyk Şazadasy bolar.

⁷Hökümdarlygy dynuwsyz öser,

parahatçylygy tükeniksiz bolar.

Dawudyň tagtyndan

baky berkarar eder öz patyşalygyny.

Patyşalygy adalatlylyk hem dogrulyk bilen goldar.

Hökmürowan Rebbiň yhlasy bilen amala aşar bu.

⁸Taňry Ýakubyň nesline garşy söz iberdi,

ol Ysraýylda berjaý boldy.

⁹Bütin halk,

Efraýymyň, Samariýanyň ilatlary

muny bilerler.

Olar tekepbirlik,

ýürek buýsanjy bilen şeýle diýýärler:

¹⁰«Kerpiçler ýykyldy,

ýöne ýonulan daşlardan gurarys biz,

kerkaw agaçlary kesilip taşlandy,

ýöne kedr agaçlaryny ekeris biz».

¹¹Muňa görä Reb Resiniň ýagylaryna

onuň garşysyna çykmaga güýç berdi,

duşmanlaryny aýaga galdyrdy olaryň,

¹²gündogardan siriýalylary,

piliştlileri günbatardan.

Olar Ysraýyly ýuwudarlar,

agyzlaryny açarlar-da.

Ýöne Rebbiň gazaby sönmändi şonda-da,

eli entek-de jeza bermäge taýyn.

¹³Özüne jeza Berene

tarap öwrülmedi halk,

Hökmürowan Rebbe tabyn bolmady.

¹⁴Şonuň üçin Ysraýyldan başy-da, guýrugy-da,

palma şahasyny-da, gamşy-da

bir günde kesip taşlar Reb.

¹⁵Ýaşulular hem at-abraýly adamlar-a başdyr,

ýalan zady öwredýän pygamberler bolsa guýrukdyr.

¹⁶Ýol görkezýänler bu halky azaşdyrýarlar,

olara eýerenler bolsa betbagtçylyga uçraýarlar.

¹⁷Munuň üçin Reb

olaryň ýaşlaryna guwanmaz,

rehim etmez ýetimine, dul hatynyna,

çünki her kes hudaýsyz hem pis,

hemmäniň agzyndan akmak söz çykýar.

Bulara garamazdan,

Rebbiň gazaby sönmändi,

eli şindi jeza bermäge taýyn.

¹⁸Pislik ot kimin ýanýar,

çalydyr tikenleri ýalmaýar ol,

tokaýyň gür ýerlerini tutaşdyrýar,

tüsse al-asmana galýar.

¹⁹Hökmürowan Rebbiň gazabyndan

ýurt ýanar,

halky ot ýakyp-ýandyrar,

hiç kim öz doganyna rehim etmez.

²⁰Halk onda-munda tapanyny iýer,

ýöne şonda-da doýmaz, aç bolar,

her kes öz garyndaşynyň etini iýer.

²¹Efraýymy bilen Manaşa

biri-birini ýuwudarlar,

bilelikde Ýahuda hüjüm ederler,

sönmändi Rebbiň gazaby barybir,

entek hem jeza bermäge taýyn eli.

10-njy bap

¹Adalatsyz parzlary çykarýanlaryň dat gününe!

zorluk permanyny ýazýanlaryň waý halyna!

²Ejizleriň hakyny iýýärsiňiz,

ýoksullary adalatdan mahrum edýärsiňiz,

dul hatynlary awlaýarsyňyz,

ýetimler oljaňyz bolýar.

³Jeza güni,

uzakdan betbagtçylyk gelende,

näme ederkäňiz?

Kimden kömek sorarkaňyz,

Nireden jaý taparkaňyz baýlygyňyza?

⁴Ýesirleriň arasynda dyza çökmekden,

Jesetlere büdräp ýykylmakdan gaýry

çäräňiz bolmaz siziň.

Barybir sönmändi Rebbiň gazaby,

jeza bermäge taýyndyr

henizem Onuň eli.

Rebbiň Aşur baradaky hökümi

⁵Dat günüňe, Aşur!

Ol gaharymyň hasasydyr!

Elindäki taýagydyr gazabym!

⁶Ony hudaýsyz milletiň garşysyna,

gazaplanan halkymyň garşysyna iberýärin,

oňa talamagy, talanyny olja almagy,

olary köçeleriň palçygy kimin

aýak astyna almagy buýurdym.

⁷Emma Aşur patyşasy beýle niýet edenok,

beýle pikir etmeýär ol;

ýüreginde köp milletleri gyrmak,

köki-damary bilen ýok etmek küýündedir onuň.

⁸Ol şeýle diýýär:

«Leşgerbaşylarymyň ählisi

patyşa dälmi näme?

⁹Kalno şäheri Karkemiş kimin dälmi?

Arpat kimin dälmi Hamat?

Samariýa Damask kimin dälmi?

¹⁰Iýerusalim bilen Samariýanyňkydan-da beýik oýma butlary bolan

butparaz patyşalyklary ele salşym ýaly,

¹¹Samariýa we onuň butlaryna edişim ýaly,

Iýerusalime we onuň butlaryna-da şeýle ederin».

¹²RebSion dagynda we Iýerusalimde ähli işini gutaranda şeýle diýer: «Aşur patyşasyny tekepbir ýüregine, gedem bakyşyna görä jezalandyraryn». ¹³Çünki Aşur patyşasy şeýle diýýär:

«Muny öz elimiň güýji bilen,

öz paýhasym bilen gazandym,

men paýhaslydyryn.

Milletleriň serhetlerini aýyrdym,

olaryň hazynalaryny taladym,

tagtyndan agdardym güýçli şalary.

¹⁴Milletleriň baýlygyny tapdy elim,

höwürtge tapan ýaly;

terk edilen ýumurtgalaryň

ýygnalyşy kimin,

bütin dünýäni ýygnadym.

Ganat kakyp, agzyny açyp,

ses çykaran bolmady».

¹⁵Palta özüni işledýäniň ýanynda öwünermi?

Byçgy özüni ulanýandan beýgeldermi özüni?

Özüni göterýäni göterermi taýak?

Özüni galdyrýany galdyrarmy hasa?

¹⁶Munuň üçin Hökmürowan Taňry Reb,

Aşuryň semizlerine horluk ýollar,

Onuň şöhratynyň astynda ot ýalyny tutaşar.

¹⁷Ysraýylyň Nury ot,

onuň Mukaddesi ýalyn bolar,

ýalyn onuň tikenleridir

çalylaryny bir günde ýakyp-ýandyrar.

¹⁸Gözel tokaýlarydyr,

mes toprakly ýerlerini

bütinleý ýok eder Reb,

heläk bolar

agyr derde ýolugan adam deý.

¹⁹Tokaýlarynda galan agaçlar şeýle az welin,

çaga-da sanap, ýazyp biler olary.

Ysraýylyň aman galanlary

²⁰Şol gün Ysraýylyň aman galanlary we Ýakubyň nesilleriniň halas bolanlary mundan beýläk özlerine jeza berýäne däl-de, eýsem tüýs ýürekden Ysraýylyň Mukaddesine bil baglarlar. ²¹Aman galanlar, Ýakubyň aman galanlary gudratly Hudaýa dolanarlar. ²²Halkyň Ysraýyl deňiz ýakasyndaky çäge deý köp bolsa-da, onuň diňe aman galanlary Hudaýa dolanarlar. Karar edilen heläkçilik dogrulyk bilen amala aşyrylar. ²³Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb höküm edişi ýaly, bütin ýer ýüzünde heläkçiligi amala aşyrar.

²⁴Şonuň üçin Gudratygüýçli-Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Eý, Meniň Sionda ýaşaýan halkym! Müsürliler kimin size garşy hasasyny galdyryp, taýak bilen uranda, siz aşurlylardan gorkmaň. ²⁵Ine, biraz wagtdan gaharym ýatyşar, gazabym aşurlylary heläk etmäge gönüger. ²⁶Orep gaýasynda midýanlary weýran edişi kimin, Hökmürowan Reb olara garşy gamçy galdyrar. Hasasyny Müsürde ýokary galdyryşy kimin deňziň üstüne uzadar. ²⁷Şol gün aşurlylaryň ýüki siziň gerşiňizden, boýuntyrygy siziň boýnuňyzdan aýrylar; semizligiňizden ýaňa boýuntyryk döwler».

²⁸Aýat şäherine gelýärler olar,

Migrondan geçýärler,

Mikmaşda ýüklerini goýýarlar.

²⁹Geçelgeden geçýärler olar,

Gebada bir gije düşleýärler,

Rama şäheri lerzana gelýär,

Şawulyň Gibga şäheriniň ilaty gaçýar.

³⁰Bar sesiňe gygyr, eý, Gallym gyzy!

Gulak goý, eý, Laýşa!

Eý, görgüli Anatot!

³¹Madmena gaçyp gidýär,

Gebimiň ilaty pena agtarýar.

³²Bu gün duşmanlar Nopda galarlar,

Sion gyzynyň dagyna,

Iýerusalimiň depesine ýumruk çenär.

³³Ine, Hökmürowan Taňry Reb

gudratly güýji bilen keser şahalary,

iň beýik agaçlar çapylar,

belentlikleri ýere ýazylar.

³⁴Tokaýyň gür ýerlerini palta bilen çapar,

Liwan Gudratly Bolanyň öňünde ýykylar.

11-nji bap

Ýyşaýyň nesli

¹Ýyşaýyň kötüginden bir pudak çykar,

kökünden gögeren Şaha miwe berer.

²Rebbiň Ruhy:

danalyk hem paýhas,

maslahat hem güýç-gudrat,

Rebbi bilmek hem

Ondan gorkmak ruhy

Onuň üstünde bolar.

³Ol Rebden gorkmakdan lezzet alar,

görşüne görä höküm çykarmaz Ol,

eşidişine görä karar çykarmaz.

⁴Garyplara dogrulyk bilen kazylyk eder Ol,

ýer ýüzündäki pukaralar üçin dogry karar çykarar.

Buýruk bilen jezalandyrar dünýäni Ol,

pisleri-de Öz sözleri bilen öldürer.

⁵Dogrulyk hem sadyklyk guşak bolar biline.

⁶Möjek bilen guzy bir ýerde ýaşar,

bir ýerde ýatar gaplaň we owlak,

göle, arslan we bir ýaşar mal biledir,

olary bir ýaş bala bakar.

⁷Sygyr aýy bilen bile otlar,

balalary-da bile ýatar olaryň,

arslan öküz dek saman iýer.

⁸Emýän çaga gara ýylanyň hininiň agzynda oýnar,

süýtden aýrylan çaga elini kepjebaşyň hinine sokar.

⁹Mukaddes dagymda

zelel ýetirilmez, hiç kim heläk edilmez,

bütin ýer ýüzi

deňziň suwdan doluşy deý,

Rebbi bilmekden dolar.

¹⁰Şol gün Ýyşaýyň köki halklara nyşan bolar; milletler Oňa ýüz tutarlar, Onuň mesgeni şöhratly bolar. ¹¹Şol gün Aşurdan, Müsürden, Patrosdan, Efiopiýadan, Eýlamdan, Şingardan, Hamatdan we adalarda aman galan halkyny yzyna getirmek üçin, Taňry ikinji gezek elini uzadar.

¹²Ol milletler üçin baýdak galdyrar,

Ysraýylyň sürgündäkilerini toplar,

ýer ýüzüniň dört künjeginden,

Ýahudanyň darganlaryny ýygnar.

¹³Efraýymyň gabanjaňlygy aýrylar,

Ýahudanyň duşmanlary ýok ediler,

Efraýym Ýahuda göripçilik etmez,

Ýahuda Efraýyma duşmançylyk etmez.

¹⁴Olar bilelikde günbatardaky piliştlileriň üstüne hüjüm ederler,

bilelikde gündogaryň halkyny talarlar,

Edoma, Mowaba garşy el galdyrarlar,

ammonlar tabyn bolarlar olara.

¹⁵Müsür deňziniň aýlagyny

bütinleý guradar Reb,

güýçli ýeli bilen

elini Ýewfrat derýasyna galgadar,

ýedi çeşmä böler ony,

çarykly geçerler adamlar ondan.

¹⁶Ysraýyllaryň Müsürden çykan güni

Ysraýyla edişi ýaly,

Rebbiň Aşurda aman galan halky üçin

uly ýol açylar.

12-nji bap

Alkyş we öwgi

¹Şol gün siz, ysraýyllar şeýle diýersiňiz:

«Ýa, Reb Saňa şükür ederin,

Sen bize

gaharlanan hem bolsaň,

gaharyň sowuldy,

teselli berdiň bize Sen.

²Elbetde, Hudaý Halasgärimdir,

Oňa bil baglaryn, gorkmaryn men,

çünki Reb ýeke-täk güýjümdir, aýdymymdyr,

Ol meniň Halasgärim boldy».

³Şatlyk bilen guýulardan suw çekişiňiz deý,

şatlyk bilen-de halas edilersiňiz.

⁴Şeýle diýersiňiz şol gün:

«Rebbe şükür ediň,

Onuň adyna öwgüler aýdyň;

milletleriň arasynda

Onuň işlerini aýan ediň,

Adynyň beýikdigini jar ediň.

⁵Rebbe öwgüler aýdyň,

Ol beýik işler etdi;

ýer ýüzi bilsin muny!

⁶Eý, Sion halky,

heşelle kak, gygyr!

Araňyzdaky Ysraýylyň Mukaddesi beýikdir!»

13-nji

Babyla garşy pygamberlik

¹Babyl hakda Amozyň ogly Işaýa aýanlyk arkaly gelen pygamberlik:

²Ýalaňaç dagyň üstünde baýdak dikiň,

söweşijilere gygyryň sesiňiz ýetdiginden,

begleriň derwezelerinden girer ýaly,

olara el bulaň.

³Özüme bagyş edilenlere buýruk berdim,

urşujylarymy, şanyma guwanýanlarymy

gazabymy dökdürtmek üçin çagyrdym.

⁴Daglardaky gykylyga gulak goýuň,

bu köp halklaryň sesine meňzeýär!

Bir ýere ýygnanyşýan milletleriň,

patyşalyklaryň göçgünli sesini diňläň!

Hökmürowan Reb söweşe goşun toplaýar.

⁵Öz gazabynyň ýaraglary bilen

bütin ýer ýüzüni weýran etmek üçin,

uzak ülkelerden,

dünýäniň aňry ujundan geler Reb.

⁶Perýat ediň, Rebbiň güni ýakyndyr!

Ol Gudratygüýçli tarapyndan weýrançylyk deý geler.

⁷Munuň üçin eller gowşar,

her ynsanyň ýüregi ýarylar.

⁸Dowla düşer olar,

yza hem gaýgy basar;

burgusy tutýan deý,

agyry çeker olar,

aňalyp birek-birege bakarlar,

ýüzleri ýalyn dek lowlar.

⁹Ine, Rebbiň güni, ýowuz gün gelýär,

ýer ýüzüni haraba öwürmek üçin,

ondaky günäkärleri ýok etmek üçin,

gazap bilen, gahar ody bilen gelýär.

¹⁰Gökdäki ýyldyzlar,

olaryň toplumy

yşyk bermezler;

Gün dogsa-da garalar,

Aý nuruny saçmaz.

¹¹Men dünýäni ýamanlygy üçin,

etmişleri üçin jezalandyraryn erbetleri;

tekepbirleriň gedemliginiň soňuna çykaryn,

zalymlaryň ulumsylygyny peselderin.

¹²Ynsanlary sap altyndan,

adamlary Opyr gyzylyndan-da

has gymmatly ederin.

¹³Şonuň üçin gökleri titrederin,

Rebbiň gahar ody lowlaýan güni,

Hökmürowan Rebbiň gazabyndan

ýer ýüzi lerzana geler.

¹⁴Kowalanýan jeren kimin,

çopansyz goýunlar kimin,

her kes öz halkyna,

her kişi öz ýurduna gaçar.

¹⁵Tutulanlar naýzadan geçiriler,

ele düşen gylyçdan ötüriler.

¹⁶Çagalary gözleriniň alnynda

parça-parça ediler,

öýleri talanar,

aýallaryna el urlar.

¹⁷Ine, Men kümşe gyzmaýan,

altyny söýmeýän madaýlary

olara garşy öjükdirýärin.

¹⁸Ýaş ýigitleri ýere ýazar ýaýlary,

bäbeklere rehim etmezler,

gözleri çagalary gaýgyrmaz.

¹⁹Hudaý patyşalyklaryň iň gözeli bolan,

babyllaryň buýsanjy bolan şöhratly Babyly

ýer bilen ýegsan eder

Sodom hem Gomora ýaly.

²⁰Ol ýer ilatsyz galar,

hiç haçan ýaşaýyş bolmaz onda,

araplar çadyrlaryny dikmezler,

çopanlar sürülerini bakmazlar.

²¹Wagşy haýwanlar ýatar ol ýerde,

baýguşdan dolar öýleri,

düýeguşlar mesgen tutar,

geçiler bökjeklärler ol ýerde.

²²Saraýlarynda syrtlanlar,

köşklerinde şagallar uwlaşar;

Babylyň soňy ýakyndyr,

onuň günleri uzak bolmaz.

14-nji bap

Ýesirler gaýdyp gelýärler

¹Emma Reb Ýakubyň nesline rehim eder, Ysraýyly ýene saýlar we olary öz ýurdunda ornaşdyrar. Kesekiler olara goşulyp, ysraýyl halkyna birleşerler. ²Halklar ysraýyllary öz ýerlerine alyp gelerler. Ysraýyl halky Rebbiň beren ýurdunda başga halklary özlerine gul-gyrnak ederler; özlerini ýesir edenleri ýesir edip, özlerine zulum edenleriň üstünden agalyk sürerler.

³Reb sizi yzaňyzdan, gaýgyňyzdan we çeken agyr işiňizden azat edende, ⁴Babyl patyşasyna şu tymsaly aýdarsyňyz:

«Ine, zulumkeşiň soňy geldi!

Onuň tekepbirligi tamam boldy!

⁵Reb pisleriň taýagyny,

hökümdarlaryň hasasyny döwdi.

⁶Ol halklara gazaply,

üznüksiz zarbalar urdy,

milletleri gazap bilen,

dynuwsyz zulum bilen dolandyrdy.

⁷Bütin dünýä dynçlykda, rahatlykda;

olar aýdyma başlaýarlar.

⁸Serwiler we Liwanyň kedr agaçlary

üstünden şatlanyp, şeýle diýýärler:

„Aýak astyna düşeliň bäri,

hiç kim bizi çapmaga gelmeýär“».

⁹Sen gelýärkäň ölüler dünýäsi

garşylamaga howlugýar;

ol seniň üçin ölüleri,

ýer ýüzüniň ähli başlyklaryny oýarýar;

milletleriň ähli şalaryny

tagtlaryndan turuzýar.

¹⁰Olaryň hemmesi saňa:

«Sen-de biz ýaly ejizlediň,

bize meňzediň!» diýerler.

¹¹Şan-şöhratyň, arfalaryň sesi

ölüler dünýäsine inderildi;

astyňa gurtlar düşeldi,

üstüň gurçuklara büreldi.

¹²Eý, parlak ýyldyz, daň ogly,

gökden nähili gaçdyň!

Eý, milletleri ýeňen sen,

indi özüň ýere ýykyldyň!

¹³Sen ýüregiňde diýdiň:

«Göklere çykaryn,

tagtymy Hudaýyň ýyldyzlaryndan

ýokarda goýaryn.

Jemagatyň toplanan dagynda,

Zafon dagynda oturaryn.

¹⁴Bulutlaryň depesine çykaryn,

Beýik Hudaý ýaly ederin özümi».

¹⁵Emma sen ölüler dünýäsine,

gabryň düýbüne inderilersiň.

¹⁶Görenler çiňerilip serederler saňa,

sen hakda oýlanyp, şeýle diýerler:

«Ýeri sarsdyran,

patyşalyklary titreden,

¹⁷dünýäni çöle dönderen,

şäherleri ýer bilen ýegsan eden,

ýesirleri öýlerine goýbermedik şumy?»

¹⁸Milletleriň patyşalarynyň ählisi,

Hersi öz gabrynda, şöhrat içinde ýatyr.

¹⁹Emma terk edilen çaga kimin

gabryňdan daşary atyldyň;

gylyçdan geçirilen,

gabryň daşly düýbüne atylan

jesetler bilen örtülýärsiň.

Aýak astynda depelenen maslyk deý,

²⁰beýleki şalar ýaly jaýlanmarsyň;

çünki sen öz ýurduňy weýran etdiň,

öz halkyňy gyrdyň.

Pislik edýänleriň nesli

asla ýatlanmasyn!

²¹Atalarynyň etmişleri zerarly,

ogullaryny öldürmäge taýynlaň,

olar galyp, dünýäni eýelemesinler,

ýer ýüzüni şäherlerden doldurmasynlar.

²²«Men olara garşy galaryn, Babylyň adyny, aman galanlaryny, ogullaryny we nesillerini ýok ederin». Muny Reb aýdýandyr. ²³«Ony baýguşhana, batgalyga öwrerin, heläkçilik sübsesi bilen süpürerin» Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Aşura garşy pygamberlik

²⁴Hökmürowan Reb ant içip, şeýle diýýär:

«Nähili niýet eden bolsam,

şeýle-de bolar,

näme karara gelen bolsam,

şol-da amala aşar.

²⁵Aşurlylary Öz ýurdumda syndyraryn,

daglarymda olary aýak astyna alaryn;

olaryň boýuntyrygy halkymdan aýrylar,

ýükleri halkymyň gerdeninden düşüriler».

²⁶Bütin dünýä hakda edilen karar budur,

ähli milletlere tarap uzan el budur.

²⁷Hökmürowan Reb karar etdi,

kim Oňa päsgel berip biler?

Ol elini uzatdy,

kim ony yzyna öwrüp biler?

Piliştlilere garşy pygamberlik

²⁸Ahaz patyşanyň ölen ýyly şu pygamberlik geldi:

²⁹«Özüňizi uran taýak döwüldi diýip

şatlanmaň, eý, piliştliler!

Ýylan tohumyndan kepjebaş dörär,

onuň miwesi-de uçýan mähnet ýylan bolar.

³⁰Garyplaryň garyby doýar,

mätäçler howpsuzlykda ýatarlar,

emma seniň köküňi açlykdan ýaňa gyraryn,

aman galanlaryňyz-da ölersiňiz.

³¹Perýat et, eý, derweze!

Nala çek, eý, şäher!

Eý, piliştliler, gorkudan titräň!

Demirgazykdan tüsse çykýar,

goşun hatar-hatar bolup gelýär».

³²Milletiň çaparlaryna näme jogap berler?

Reb Siony bina etdi,

Halkynyň mätäçleri onda pena taparlar.

15-nji bap

Mowaba garşy pygamberlik

¹Mowap hakyndaky pygamberlik:

Hakykatdan Mowabyň Ar şäheri

bir gijede harabalyga öwrülýär,

Mowap weýran boldy!

Hakykatdan Mowabyň Kir şäheri

bir gijede harabalyga öwrülýär,

Mowap weýran boldy!

²Dibon halky aglamak üçin ybadathana,

seždegählere çykýar;

Mowap halky Nebo,

Meýdeba üçin perýat edýär.

Her kesiň başy takyrlanýar,

her kesiň sakgaly syrylýar.

³Köçelerinde jul geýinýärler,

üçeklerde, meýdançalarda

her kes perýat edýär, zar-zar aglaşýar.

⁴Heşbon bilen Elgala nalyş edýär,

sesleri Ýahasa çenli eşidilýär.

Şonuň üçin Mowabyň esgerleri aglaşýar,

gorkudan ýürekleri galdyraýar.

⁵Ýüregim Mowap üçin nalyş edýär,

gaçgaklary Sogara,

Eglat Şelişiýa gaçýarlar.

Olar aglaşyp,

Luhutyň ýokarsyna çykýarlar.

Weýrançylykdan perýat çekýärler

Horonaýym ýolunda.

⁶Nimrim suwlary gurady;

otlar soldy, täze ot gögermedi,

gök öwüsýän zat galmady asla.

⁷Munuň üçin gazanan baýlyklaryny,

bar toplan zatlaryny

söwüt jülgesine äkiderler.

⁸Agy bilen doldy

tutuş Mowap ýurdy;

olaryň perýady Eglaýyma,

nalyşy Beýerelime ýetýär.

⁹Dibonyň suwlary gandan doly,

emma Men mundanam beterini getirerin

Dimonyň başyna,

Mowapdan gaçanlaryň,

ýurduň aman galanlarynyň

üstüne şir getirerin.

16-njy bap

Mowaplylar rehim dileýärler

¹Sähra ýoly bilen Seladan

Sion gyzynyň dagyna,

ýurduň hökümdarlaryna

guzulary ýollaň.

²Arnon geçelgesinde

Mowabyň aýallary

höwürtgesinden kowlan

öýsüz-öwzarsyz guşlara meňzeýär.

³«Maslahat ber,

adalaty berjaý et.

Günortan çagy gije kimin

üstümize saýa sal.

Kowulanlary gizle,

gaçgaklary ele berme.

⁴Mowapdan kowlanlar

mesgen tutsun araňyzda;

weýran edýänlerden

olara pena boluň».

Sütemkär ýok bolup,

weýrançylyk soňlanar,

talaňçylar ýitirim bolarlar.

⁵Tagt merhemet bilen berkidiler,

sadyklyk bilen şalyk sürer

Dawudyň nesillerinden biri,

adalaty agtarýan hökümdar

dogrulygy ýöreder.

⁶Mowabyň tekepbirligi,

onuň hetdenaşa gedemligi,

men-menligi, ulumsylygy,

gazaby barada eşitdik;

boş ýere öwünýär ol.

⁷Şonuň üçin Mowap perýat etsin,

her kes Mowap üçin nala çeksin,

Kirharasediň kişmişli kökeleri üçin

ýas tutuň, gam çekiň.

⁸Heşbonyň ekin meýdanlary,

Sibmanyň üzümçilikleri gurady;

başga milletleriň baştutanlary

saýlama üzümçilikleri basgyladylar;

üzümçilikler Ýazere ýetip,

çöle çenli ýaýyldy;

şahalary ýaýrap,

deňizden-de aşdy.

⁹Şonuň üçin Ýazer agysy bilen

Sibmanyň üzümçilikleri üçin aglaryn men;

gözýaşym bilen suwararyn sizi,

eý, Heşbon we Elgala!

Çünki tomus miweleriň,

hasyl ýygnalýan döwründäki

şagalaň şowhunyňyz kesildi.

¹⁰Şatlyk hem begenç aýryldy

hasylly baglardan;

üzümçiliklerde ne aýdym aýdylýar,

ne-de heşelle kakylýar;

üzüm sykýançy üzüm sykmaýar,

kesdim olaryň şagalaň şowhunyny.

¹¹Şol sebäpden ýüregim Mowap üçin,

Kalbym Kirharaset üçin lira^[8] dek nala çekýär.

¹²Mowaplylar seždegählerine çykyp, özlerini tapdan düşürýärler; öz mukaddes ýerlerine dileg etmäge gidýärler, ýöne bu hiç peýda bermez. ¹³Bu Rebbiň Mowap hakynda geçmişde aýdan sözüdi. ¹⁴Indi Reb şeýle diýýär: «Hakyna tutma işçiniň möhleti ýaly üç ýylyň dowamynda Mowabyň şan-şöhraty uly halky bilen birlikde abraýdan düşer; gutulanlary juda az we güýçsüz bolar».

17-nji bap

Damaska garşy pygamberlik

¹Damask baradaky pygamberlik:

Ine, Damask indi şäher saýylmaz,

ol harabaçylyga öwrüler.

²Aroger şäherleri terk ediler,

sürüleriň ýatýan ýerine öwrüler,

olary ürküzen bolmaz.

³Efraýymda gala galmaz,

Damaskda şa bolmaz,

Siriýanyň aman galanlary

Ysraýyl ogullarynyň şöhraty deý bolar.

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

⁴Şol gün Ýakubyň şöhraty öçer,

semiz göwresi horlanar.

⁵Orakçylaryň däne hasylyny ýygnaýşy deý,

däne başlaryny alşy deý elleriniň,

Rapalar jülgesine däne başlarynyň toplanyşy deý,

bolar Ysraýyl hem.

⁶Zeýtun agajynyň miwesi kakylyp alnandan soň,

depesinde iki-üç zeýtunyň galyşy deý,

şahalarynyň uçlarynda dört-bäşisiniň galyşy deý,

diňe birazy aman galdyrylar.

Muny Ysraýyl Hudaýy Reb aýdýandyr.

⁷Şol gün halk nazaryny Ýaradana diker,

gözleri Ysraýylyň Mukaddesini görer.

⁸Özleriniň guran

gurbanlyk sypalaryna bakmazlar,

elleri bilen ýasan Aşera butlaryna,

tütetgi sypalaryna seretmezler.

⁹Şol gün olaryň berk galalary

ysraýyllardan gaçan hiwileriň, amorlaryň

terk eden şäherleri kimin çöle döner.

¹⁰Sen öz Halasgär Hudaýyňy unutdyň,

Penakäriň bolan Gaýany ýatlamadyň.

Şoňa görä ýakymly ösümlikler ekseň-de,

özge ýurtlaň ajaýyp nahallaryny oturtsaň-da,

¹¹olary eken günüň ösdürseň-de,

oturdylanlary ertesi gülletseň-de,

hassalyk we emsiz dert gününde

hasylyň ýele sowrular.

¹²Betbagtçylyk! Köp milletleriň güwwüldisi!

Deňziň güwwüldisi deý güwleýär olar!

Ah! Halklaryň güwwüldisi!

Güýçli tolkunlar deý güwwüldeşýärler!

¹³Milletler güýçli tolkunlaryň uwlaýşy dek uwlaşarlar,

emma Ol olara käýär,

daglardaky şemala uçýan çöp-çalam deý,

uzaklara gaçarlar olar,

tüweleýiň öňündäki togalanýan toz deý togalanarlar.

¹⁴Agşamara, ine, howp!

Säherden öň ol ýok bolýar.

Bizi tozdurýanlaryň paýy,

bizi talaýanlaryň kysmaty şudur.

18-nji bap

Efiopiýa garşy pygamberlik

¹Efiopiýa derýalarynyň aňyrsynda

ganatlaryny pasyrdadýan ýurduň dat gününe!

²Ol Nil derýasynyň üsti bilen

gamyş gämilerinde ilçilerini ýollaýar.

Eý, ýyldam çaparlar,

ýurtlary derýalar bilen bölünýän,

uzyn boýly, owadan bedenli millete,

her ýana gorky saçan halka,

haýbatly hem basybalyjy millete gidiň!

³Eý, bütin dünýäniň ilaty,

ýer ýüzünde ýaşaýanlar!

Daglaryň çür başynda

baýdak dikilende serediň!

Surnaý çalnanda diňläň!

⁴Reb maňa şeýle diýdi:

«Günüň howurly yssysy dek,

hasyl wagtyndaky çygly bulut dek,

mesgenimden ümsüm serederin».

⁵Hasyl ýygymyndan öň,

gülleme gutaranda,

gül üzüm bolup ýetişende,

ol bag gaýçysy bilen pudaklary keser,

ýaýraýan şahalary kesip taşlar.

⁶Hemmesi daglardaky ýyrtyjy guşlara,

ýerdäki wagşy haýwanlara galdyrylar.

Olar tomsuna ýyrtyjy guşlara,

gyşyna wagşy haýwanlara şam bolarlar.

⁷Şol wagt ýurtlary derýalar bilen bölünýän,

uzyn boýly, owadan bedenli millet,

her ýana gorky saçan halk,

haýbatly hem basybalyjy millet,

Hökmürowan Rebbe,

Hökmürowan Rebbiň adyny goýan ýere,

Sion dagyna sowgatlar getirer.

19-njy bap

Müsüre garşy pygamberlik

¹Müsür baradaky pygamberlik:

Ine, ýyldam buluda atlanyp,

Müsüre gelýär Reb,

Müsür butlary titreşerler,

müsürlileriň ýürekleri ýarylar

huzurynda Onuň.

²«Müsürlileri biri-birine garşy öjükdirerin,

dogan doganyň garşysyna,

goňşy goňşusynyň garşysyna,

şäher şäheriň garşysyna,

patyşalyk patyşalygyň garşysyna urşar.

³Müsürlileriň zähresini ýararyn,

niýetlerini puja çykararyn,

butlaryndan, öli ruhlaryndan,

jadygöýlerden,

ruh çagyrýanlardan maslahat sorarlar.

⁴Müsürlileri zalym hojaýynyň eline bererin,

rehimsiz patyşa höküm sürer üstlerinden».

Muny Hökmürowan Taňry Reb aýdýandyr.

⁵Nilde suw galmaz,

derýa çekiler, gurar.

⁶Onuň ýaplary porsar,

takyrar, gurar Müsür çeşmeleri,

gamyşlar, gargylar çüýrär.

⁷Niliň töweregindäki,

ýakasyndaky çaýyrlar,

onuň boýundaky bar ekinler gurap,

sowrulyp, ýok bolup giderler.

⁸Balykçylar ýas tutarlar,

Nile çeňňek taşlaýanlar aglaşarlar,

suwa tor atýanlaryň susty basylar.

⁹Zygyrdan mata dokaýanlar lapykeç bolarlar,

ak biz dokaýanlar umytdan düşerler.

¹⁰Onuň dokmaçylary howsala düşerler,

ähli hakyna tutulanlar gam çekerler.

¹¹Zogan şäheriniň hökümdarlary akmakdyr!

Faraonyň paýhasly maslahatçylary

pähimsiz maslahat berýärler,

siz faraona nädip:

«Men akyldarlaryň ogludyryn,

gadymy şalaryň neslidirin» diýip bilýärsiňiz?

¹²Hany, nirede seniň akyldarlaryň?

Goý, saňa aýtsynlar olar,

Hökmürowan Rebbiň Müsüre garşy

näme niýetländigini aýan etsinler.

¹³Zoganyň hökümdarlary akmaklyk etdiler!

Memfisiň baştutanlary aldandylar,

tire baştutanlary Müsüri azaşdyrdylar.

¹⁴Reb akyly çaşyrýan ruhlary iberdi,

serhoşuň öz gusugynyň üstünde yranyşy deý,

olar müsürlileri bar işinde azaşdyrdylar.

¹⁵Müsüriň hiç kime dady ýetmez,

ne baş, ne guýruk, ne palma şahasy, ne-de gamyş

oňa ýardam eder.

Müsürliler Rebbe bil baglaýarlar

¹⁶Şol gün müsürliler aýal ýaly bolup, Hökmürowan Rebbiň özlerine garşy el galdyrar gorkusyndan ýaňa titreşerler. ¹⁷Ýahuda ýurdy müsürlilere howp salar. Ýanynda Ýahudanyň ady agzalan her kes Hökmürowan Rebbiň Müsüre garşy taýynlaýan kararyndan gorkar.

¹⁸Şol gün Müsürde bäş şäher kengan dilinde gepläp, Hökmürowan Rebden ant içerler. Olaryň biri Heläkçilik Şäheri diýip atlandyrylar.

¹⁹Şol gün Müsüriň ortarasynda Rebbe gurbanlyk sypasy, serhedinde bolsa bir sütün dikiler. ²⁰Bu Müsür topragynda Hökmürowan Rebbe alamat we şaýat bolar. Olar zulumdarlary zerarly Rebbe perýat edenlerinde, Reb müsürlilere bir halasgär hem goragçy ýollap, olary halas eder. ²¹Reb Özüni müsürlilere tanadar. Şol gün müsürliler Rebbi tanarlar. Olar gurbanlyklarydyr galla sadakalary bilen Rebbe ybadat ederler; olar Rebbe wada berip, ony berjaý ederler. ²²Reb Müsüri jezalandyrar, ýene-de Özi olara şypa berer. Müsürliler Rebbe dolanarlar, Reb-de olaryň ýalbarmalaryny diňläp, olara şypa berer. ²³Şol gün Müsürden Aşura uly ýol bolar. Aşurlylar Müsüre gelerler, müsürliler-de Aşura giderler. Müsürliler aşurlar bilen bile ybadat ederler.

²⁴Şol gün Ysraýyl Müsür bilen Aşuryň ýanynda üçünji ýurt bolar. Olaryň üsti bilen dünýä ýalkanar. ²⁵Hökmürowan Reb: «Halkym Müsür, Öz elimiň işi bolan Aşur we mirasym Ysraýyl ýalkansyn!» diýip, olara ak pata berer.

20-nji bap

Müsüre we Efiopiýa garşy pygamberlik

¹Aşur patyşasy Sargon baş serkerdesini Aşdoda ýollap, oňa garşy söweşip, Aşdody ele saldy. ²Şol wagt Reb Amozyň ogly Işaýa: «Git-de, egniňdäki july, aýagyňdaky çarygyňy çykar» diýdi. Işaýa şeýle edip, diňe içki geýiminde aýakýalaň geziberdi. ³Reb şeýle diýdi: «Edil gulum Işaýanyň Müsüre we Efiopiýa alamat hem nyşan hökmünde üç ýyllap diňe içki geýimde, aýakýalaň gezişi kimin, ⁴Aşuryň patyşasy-da Müsüre utanç bolsun diýip, müsürlileri sürgün edip, efiopiýalylary ýesir alyp, ýaşlardyr garrylary ýalaňaç, aýakýalaň, otyrýerleri açyk halda äkider. ⁵Efiopiýa umyt baglaýan, Müsüre öwünýän halk gorkar we utanja galar. ⁶Şol gün bu kenar ýakasynda ýaşaýanlar şeýle diýerler: „Ine, Aşur patyşasyndan halas bolmak üçin ýardam isläp, umyt baglanlarymyza, gör, nämeler boldy! Indi biz nähili gaçyp gutularys?“».

21-nji bap

Babylyň, Edomyň we Arabystanyň garşysyna pygamberlik

¹Deňiz ýanyndaky çöl hakda pygamberlik:

Tüweleýleriň günortadan gelşi deý,

basybalyjy-da gorkunç ýurtdan, çölden geler.

²Bir gorkunç görnüş aýan boldy,

haýyn haýynlyk edýär,

talaňçy talaýar.

Hüjüm et, eý, Eýlam!

Gaba, eý, Madaý!

Babyl sebäpli bolan

nalyşlaryň soňuna çykaryn.

³Munuň üçin sanjy tutdy bilimden,

dogurýan aýalyň burgusy dek,

burgular tutdy meni;

eşidýänlerimden ýaňa iki büküldim,

görýänlerimden ýaňa gorky gaplady.

⁴Ýüregim bikarardyr,

saňňyldaýan gorkudan ýaňa;

küýsän alagaraňkylygym

wehime salgar.

⁵Iýýärler, içýärler,

halylar düşäp,

saçak ýazyp.

Eý, serkerdeler, turuň-da,

galkanlary ýaglaň!

⁶Reb maňa şeýle diýdi:

«Git-de bir gözegçi goý,

goý, ol habar bersin görenini.

⁷Ol söweş arabalaryny,

jübüt-jübüt atlylary,

eşeklileri, düýelileri görende,

dykgat bersin, üns bersin».

⁸Gözegçi^[9] gygyrdy:

«Ýa Reb,

gözegçilik diňidir gündizlerine ornum,

nobatçylyk çekýän bütin gijeläp.

⁹Jübüt-jübüt atlylar gelýär, ine,

öz söweş arabalaryny tirkäp.

„Ýykyldy, Babyl ýykyldy;

onuň but-hudaýlary ýere ýazyldy,

owradyldy“» diýip jogap berdi ol.

¹⁰Eý, harmanda döwlen,

ýele sowrulan halkym!

Hökmürowan Rebden,

Ysraýylyň Hudaýyndan eşidenlerimdir,

size aýan edýänim.

¹¹Duma baradaky pygamberlik:

Segirden^[10] çagyrýar biri meni:

«Eý, gözegçi, daň atara näçe wagt bar?

Näçe wagt bar daňyň ýagtylmagyna?»

¹²«Daň atyp barýar,

ýöne entek gije.

Ýene sorajak bolsaňyz soraň,

soňra öwrülip geliň» diýýär gözegçi.

¹³Arabystan hakyndaky pygamberlik:

Eý, dedanlylaryň kerwenleri!

Gijäni Arabystan jeňňelinde geçirersiňiz.

¹⁴Eý, Teýma ýurdunyň halky,

suwsana suw,

bosgunlara çörek ber.

¹⁵Olar gylyçdan gaçdylar,

syrylan gylyçdan,

çekilen ýaýdan,

agyr söweşden gaçdylar.

¹⁶Reb maňa şeýle diýýär: «Hakyna tutma işçiniň möhleti ýaly bir ýylyň dowamynda Kedaryň şan-şöhraty söner. ¹⁷Kedar ogullarynyň edermen urşujylardan galan kemançylary az bolar». Muny Ysraýyl Hudaýy Reb diýdi.

22-nji bap

Iýerusalim baradaky pygamberlik

¹Görnüş jülgesi barada pygamberlik:

Baryňyz üçeklere çykar ýaly,

size näme boldy?

²Eý, şowhun-şagalaňly,

goh-galmagally, şadyýan şäher!

Öldürilenleriň gylyçdan ölmedi,

söweşde-de ölmedi.

³Ähli baştutanlaryň bilelikde gaçdylar;

ýaýlaryny ulanmadylar,

ýesir düşdüler,

uzaklara gaçdylar, ýöne

tapylanlaryň bary ele düşdi.

⁴Munuň üçin men:

«Nazaryňy menden sow,

zar-zar aglaýyn» diýdim.

Eziz halkymyň weýrançylygy üçin

teselli bermäň maňa.

⁵Görnüş jülgesinde

Gudratygüýçli–Hökmürowan Rebbiň howsalaly,

tabyn edýän, aljyraňňy güni bolar.

Diwarlar ýykylar bu gün,

daglara perýat ediler.

⁶Eýlam söweş arabalary,

atlylary bilen sagdagyny galgadýar,

Kir goşuny galkanlaryny somlaýar.

⁷Söweş arabalaryndan

hyryn-dykyndyr gözel jülgeleriň,

atlylar derwezelerde nyzama durdular.

⁸Ýahudanyň örtgüsi aýryldy.

Şol gün jeňňeliň gorhanasyna seretdiň.

⁹Dawut şäherindäki köp jaýryklary gördüňiz,

aşaky howza suw topladyňyz.

¹⁰Iýerusalimiň öýlerini sanadyňyz,

diwary berkitmek üçin öýleri ýykdyňyz.

¹¹Köne howzuň suwlary üçin,

iki diwaryň arasyndan

suw howdanyny gazdyňyz.

Ýöne ony Ýaradana seretmediňiz,

owaldan Taýynlany görmediňiz.

¹²Şol gün Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb

ýas baglamaga çagyrdy sizi,

saçlaryňyzy ütüp, jul geýinmäge çagyrdy.

¹³Emma siz öküz, goýun öldürip,

et iýip, şerap içip,

şatlanýarsyňyz, begenýärsiňiz.

«Geliň, iýeliň, içeliň,

ertir biz öleris» diýýärsiňiz.

¹⁴Hökmürowan Reb gulagyma:

«Elbetde, ölýänçäňiz bu günäňizden saplanmarsyňyz» diýdi.

Muny Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb diýýär.

Köşk emeldary aýyplanýar

¹⁵Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Git-de, patyşanyň emeldary, köşk häkimi Şebnanyň ýanyna bar-da, oňa şeýle diý: ¹⁶„Bu ýerde näme işiň bar? Özüňe gabyr gazar ýaly kimiň bar? Özüňe belentde gabyr gazýarsyň, gaýada özüňe dynç ýer edinýärsiň. ¹⁷Eý, güýçli kişi, Reb seni güýç bilen togalar. Ol seni ykjam tutup, ¹⁸aýlap-aýlap, top kimin bir giň ýurda taşlar. Sen ol ýerde ölersiň. Ajaýyp söweş arabalaryň ol ýerde galar. Öz jenabyňyň öýüni biabraý eden sensiň. ¹⁹Seni ornuňdan kowaryn, wezipäňden boşadylarsyň.

²⁰Şol gün Men gulum Hilkiýa ogly Elýakymy çagyraryn. ²¹Seniň donuňy oňa geýdirip, guşagyňy onuň biline guşaryn. Häkimiýetiňi oňa bererin; ol Iýerusalimiň ilatyna we Ýahuda halkyna ata bolar. ²²Dawudyň öýüniň açaryny onuň gerşinden asaryn. Onuň açanyny hiç kim ýapyp bilmez, ýapanyny hiç kim açyp bilmez. ²³Ony ýere gazyk kimin gaýym kakaryn, ol öz nesillerine hormat tagty bolar. ²⁴Çadyryň gazyga baglanyşy ýaly, onuň urugynyň çagalarynyň, agtyklarynyň abraýy-da oňa baglydyr“». ²⁵Hökmürowan Reb: «Şol gün ýere gaýym kakylan gazyk ýerinden sogrular; ol çapylyp ýykylar; oňa baglanan çadyr-da ýok bolar» diýýär. Muny Reb aýdýandyr.

23-nji bap

Sur hakyndaky pygamberlik

¹Sur hakyndaky pygamberlik:

Eý, Tarşyş gämileri,

Sur weýran boldy,

perýat ediň!

öýsüz-öwzarsyz galdy ol.

Kiprden size habar geldi.

²Eý, ada ilaty,

deňizden geçýänleriň üsti bilen

baýan Sidon täjirleri, dymyň!

³Bol suwlar ýakasynda

Şihoryň gallasy,

Niliň hasyly girdejiňdi.

Milletleriň täjiridi ol.

⁴Utan, eý, Sidon, deňiz ýakasyndaky gala,

deňiz şeýle diýýär:

«Ne burgy tutdy, ne-de dogurdym,

ne ýaş ýigitleri kemala getirdim,

ne-de ýaş gyzlary ýetişdirdim».

⁵Suruň halyna gynanar Müsür,

ol barada eşidende.

⁶Tarşyşa geçiň,

eý, adalylar, perýat ediň!

⁷Asly owaldan bäri bolan,

uzak ülkeleri ýurt edinen

şagalaňly şäheriňiz şumy?

⁸Täçleri berýän Sura garşy

beýle karar çykaran kim?

Suruň täjirleri şazadalardy,

täjirleri dünýäniň abraýly adamlarydy.

⁹Bütin şan-şöhratyň gedemligini ýok etmek üçin,

Dünýäniň ähli abraýly adamlaryny biabraý etmek üçin,

Hökmürowan Reb şeýle karar çykardy.

¹⁰Eý, Tarşyş gyzy,

ýurduňdan Nil kimin geç;

indi bökdenç bolmaz.

¹¹Reb deňiz üstüne elini uzadyp,

patyşalyklary titretdi;

ýok etmegi buýurdy ol

Kengan galalaryny.

¹²Ol diýdi:

«Eý, Sidonyň ezilen boý gyzy,

sen indi şatlanmarsyň.

Bar, Kipre git,

ol ýerde-de saňa dynçlyk bolmaz».

¹³Babyllaryň ýurduna sered-ä,

bu halk indi ýok!

Wagşy haýwanlaryň eline berdi

aşurlylar ony.

Olar gabaw diňlerini dikdiler,

galalaryny ýykyp,

haraba öwürdiler ony.

¹⁴Perýat ediň, eý, Tarşyş gämileri!

Galaňyz weýran boldy.

¹⁵Şol günden başlap, Sur ýetmiş ýyl — bir patyşanyň ömrüçe unudylar. Ýetmiş ýyl soň Suruň başyna bir kemçin hakdaky aýdymda aýdylanlar geler:

¹⁶Eý, unudylan kemçin,

şähere aýlan lira^[11] al-da!

Lira çal-da,

köp aýdymlar aýt,

seni ýatlarlar belki-de.

¹⁷Ýetmiş ýyldan soň, Reb Sury idär. Sur söwdasyna dolanyp, ýer ýüzündäki ähli patyşalyklar bilen zyna eder. ¹⁸Onuň düşewündi, gazanjy Rebbe bagyş ediler. Bular hazynada toplanyp saklanmaz, ýöne ol gazançlar Rebbiň huzurynda ýaşaýanlar üçin bolelin azyga hem gözel eşiklere harç ediler.

24-nji bap

Reb ýer ýüzüni jezalandyrýar

¹Ine, Reb ýer ýüzüni weýran edip çolardar,

ýeriň ýüzüni tanar ýaly etmez Ol,

ilatyny dargadar.

²Halkyň-da, ruhanyň-da,

guluň-da, hojaýynyň-da,

gyrnagyň-da, bikäniň-de,

satyn alýanyň-da, satýanyň-da,

bergidaryň-da, algydaryň-da,

karzdaryň-da, karz bereniň-de

takdyry birdir.

³Ýer ýüzi bütinleý weýran edilip talanar.

Muny Reb aýdýandyr.

⁴Ýer ýüzi solýar, guraýar

heläk bolup, ýitip gider dünýä;

dünýäniň halklarynyň güýçlüleri heläk bolarlar.

⁵Ilatlar harama çykardy dünýäni,

olar kanunlardan çykdylar,

parzlary saklamadylar,

ebedi ähti bozdular.

⁶Muňa görä dünýä lagnat ýagýar,

ilaty ýazyklarynyň jezasyny çekýär,

şonuň üçin ýer ýüzüniň ilaty ýanyp,

gaty az adam galýar.

⁷Täze şerap gutarýar,

solýar üzüm agajy,

ah çekýär şadyýanlar.

⁸Depreklerem şat owazyny kesdi,

şadyýan sesler eşidilmedi,

lira sem boldy.

⁹Indi aýdym aýdyp, şerap içmezler,

agyzlara ajy deger içgi.

¹⁰Weýran bolan şäher harabalykdyr,

hiç kim girmez ýaly, ähli öý ýapyldy.

¹¹Köçelerde şerap üçin nalaşýarlar,

şatlykdan nam-nyşan galmady,

begenç dünýäni terk etdi.

¹²Şäher harabalyk,

bölek-bölekdir derwezeler.

¹³Zeýtun agajy kakylanda,

hasyl ýygylandan soň,

artyp galan üzümler bilen

näme edilýän bolsa,

dünýädäki milletler bilen-de şeýle bolar.

¹⁴Olar seslerini gataldyp,

begenjine heşelle kakarlar,

Rebbiň beýikligi üçin

günbatardan gygyryşarlar.

¹⁵Şonuň üçin gündogarda Rebbi öwüň,

Ysraýylyň Hudaýy

Rebbiň adyny şöhratlandyryň

deňiz adalarynda.

¹⁶Öwgi aýdymlary ýaňlanýar

ýeriň aňry ujunda:

«Dogry Bolana şöhrat!»

Emma men: «Garamaňlaý, garamaňlaý!

Dat günüme!

Dönükler dönüklik edýärler,

dönükligi çäksiz olaryň» diýdim.

¹⁷Eý, ýer ýüzüniň ilaty,

gorky, çukur we duzak başyňyzda!

¹⁸Gorky sesinden gaçan çukura gapgarylar,

çukurdan çykan duzaga düşer,

gögüň penjireleri açylar,

ýeriň binýatlary titrär.

¹⁹Jaýryk-jaýryk bolar ýer ýüzi,

bölek-bölek bolar ol,

ýer ýüzi güýçli sarsar.

²⁰Serhoş kimin yraň atar ol,

sakçy jaýy kimin çaýkanar,

ýazyklary oňa agyr ýük bolar,

ýykylar-da, soň galmaz ol.

²¹Şol gün Reb

gökde gök goşunlaryny,

ýerde dünýäniň şalaryny jezalandyrar.

²²Ýerzemine tussag kimin toplanarlar,

zyndana gabalarlar,

birnäçe günden soň jezalandyrylarlar.

²³Aýyň ýüzi gyzarar,

Gün utanar;

Hökmürowan Reb Sion dagynda,

Iýerusalimde höküm sürer,

Ýaşulularynyň öňünde

Öz şöhratyny görkezer.

25-nji bap

Rebbe öwgi

¹Ýa Reb, Sensiň meniň Hudaýym!

Seni arşa çykararyn,

alkyşa beslärin adyňy,

çünki Sen ajaýyp işler etdiň,

owaldan karar etdiň,

kämil sadyklyk bilen.

²Sen şäheri daş üýşmegine,

diwarly şäheri harabalyga öwürdiň;

kesekileriň köşkleri bolan şäherleri ýok etdiň,

olar bina edilmez asla.

³Şonuň üçin güýçli halklar şöhratlandyrar Seni;

ýowuz milletleriň şäherleri Senden gorkarlar.

⁴Sen ýoksullara pena,

mätäçlere mätäçliginde pena bolduň,

tupandan goraýan gaçybatalga,

yssydan goraýan kölege bolduň.

Rehimsizleriň gaharly demi

diwara urulýan tupan kimin,

⁵gurak ýerdäki yssy kimindir,

kesekileriň galmagalyny ýatyrarsyň;

bulut kölegesi bilen

yssyny basyşyň kimin,

ýowuzlaryň aýdymy-da ýatyryldy.

Rebbiň taýýarlan meýlisi

⁶Hökmürowan Reb

bu dagda ähli halklar üçin

bol iýmitli, sap şeraply,

ýilikli, bol etden,

süzülen sap şeraply meýlis gurar.

⁷Bütin halklary örten örtügi,

ähli milletleriň üstündäki ýapynjany

bu dagdan ýok eder.

⁸Ölümi ebedilik ýuwudar Ol;

gözýaşlary süpürer Hökmürowan Reb,

halkynyň utanjyny

bütin ýer ýüzünden

aýrar Ol.

Muny Reb aýdýandyr.

⁹Şol gün şeýle diýler:

«Ine, Hudaýymyz budur,

biz Oňa umyt bagladyk,

Ol bizi halas etdi.

Biziň umyt baglan Rebbimiz budur;

halas bolanymyz üçin

begeneliň, şatlanalyň!»

¹⁰Rebbiň eli bu dagda bolar,

dersli çukurda samanyň depelenişi kimin

mowaplylar-da öz ýerlerinde basgylanar.

¹¹Ýüzüjiniň ýüzjek bolup, ellerini galgadyşy kimin,

olar-da onuň içinde ellerini galgadarlar;

emma Hudaý elleriniň ussatlygyna garamazdan,

olaryň tekepbirlerini peselder.

¹²Ýer bilen ýegsan ediler,

diwarlaryndaky berkitmeler.

26-njy bap

Alkyş aýdymy

¹Şol gün Ýahuda ýurdunda şu aýdym ýaňlanar:

«Bizde güýçli şäher bar,

Hudaýyň halas edişi

diwarlardyr seňňerler ýalydyr.

²Derwezeleri açyň,

sadyk, dogry millet

içeri girsin.

³Pikiri Özüňe ýönelenleri

doly rahatlykda saklaýarsyň,

çünki olar Saňa bil baglaýarlar.

⁴Rebbe ebedilik bil bagla,

çünki Beýik Hudaý ebedi Gaýadyr.

⁵Tekepbirleri kiçeldýär,

beýik şäheri ýykyp,

ýer bilen ýegsan edýär ony.

⁶Ol şäher ejizleriň aýaklary,

mätäçleriň dabanlary bilen basgylanar».

⁷Dogrularyň ýoly düzdür.

Eý, Adyl Bolan,

dogrularyň ýodasyny tekizleýärsiň.

⁸Ýa Reb,

Hökümleriňiň ýodasynda,

biz Saňa intizar,

Seniň adyň we ýatlanmagyň

ýüregimiziň islegidir.

⁹Gije kalbym Seni küýseýär,

janym Seni çynlakaý yzlaýar,

hökümleriň ýer ýüzündekä,

dünýäniň bütin ilaty

dogrulygy öwrener.

¹⁰Pisler merhemet gazansalar-da,

dogrulygy öwrenmezler,

adalatsyzlyk ederler,

dogrularyň ýurdunda.

Rebbiň şan-şöhratyny görmezler.

¹¹Ýa Reb, el galdyrdyň,

emma ony görmediler.

Halkyňa bolan yhlasyňy görüp,

utansynlar olar.

Duşmanlaryňa niýetlenen ot

goý, olary ýuwutsyn.

¹²Ýa Reb, rahatlyk berjek Sensiň,

ähli eden işlerimizi berjaý eden Sensiň.

¹³Ýa Reb, Hudaýymyz,

Senden başga hökümdarlar

bize agalyk etdiler,

emma biz diňe

Seniň adyňa hormat goýýarys.

¹⁴Ol hökümdarlar öldi,

olar indi ýok,

Sen olary jezalandyryp, heläk etdiň,

olary hiç kim ýatlamaz asla.

¹⁵Ýa Reb, Sen milleti köpeltdiň!

Milleti köpeldip, Özüňe şöhrat gazandyň;

ýurduň ähli çäklerini giňeltdiň.

¹⁶Ýa Reb, hasrat içinde seni agtardylar,

Senden temmi alanlarynda,

pyşyrdap zordan dileg etdiler.

¹⁷Dogurmak pursady ýakynlaşanda,

burgudan ejir çekip,

gygyrýan aýal nähili bolsa,

biz-de, ýa Reb,

Seniň öňüňde şeýle bolduk.

¹⁸Biz göwreli bolduk, ejir çekdik,

emma ýelden başga zat dogurmadyk,

ýer ýüzüne ýeňiş getirmedik,

dünýäniň ilaty ýykylmady.

¹⁹Emma ölüleriň ýaşar,

jesetler direler.

Eý, toprak astynda ýatanlar,

oýanyň, şatlykdan aýdym aýdyň!

Çygyň ertiriň çygy kimindir,

toprakdaky merhumlar ýaşaýşa ýeter.

²⁰Geliň, eý, halkym,

otaglaryňyza giriň-de,

içinden ýapyň gapylary!

Gazap geçýänçä,

az salym gizleniň.

²¹Ine, Reb dünýäniň ähli ilatyna

etmişleri üçin jeza bermäge

Öz mekanyndan çykyp gelýär;

ýer üstüne dökülen gany äşgär eder,

öldürilenlerini ýaşyrmaz indi.

27-nji bap

Reb öz halkyny toplaýar

¹Şol gün Reb gazaply, haýbatly,

gudratly gylyç bilen

gaçýan, towlanýan ýylan

Liwýatany —

deňiz aždarhasyny jezalandyrar.

²Şol gün

«Ajaýyp üzümçilik barada aýdym aýdyň.

³Men — Reb onuň sakçysydyryn,

ony her pursat suwarýaryn,

hiç kim zyýan ýetirmesin diýip,

gije-gündiz goraýaryn.

⁴Men gazaply däl,

çalylar, tikenler garşyma çyksa,

olar bilen söweşip,

baryny oda ýakaryn.

⁵Ýa-da ol pena yzlap, Maňa ýapyşsyn,

Meniň bilen ýaraşyk etsin,

ýaraşyk etsin Meniň bilen.

⁶Geljekde Ýakup kök urar,

Ysraýyl gunçalap güllär,

ýer ýüzüni miweden doldurar.

⁷Reb ysraýyllary jezalandyranlaryň

jezalandyryşy kimin jezalandyrdymy?

ýa-da ysraýyllary öldürenleriň

öldürişi kimin öldürdimi?

⁸Reb Ysraýyla höküm etdi,

kowup, sürgün etdi;

olary gazaply demi bilen kowup çykardy,

gündogardan öwüsýän ýel dek.

⁹Şeýdip, Ýakubyň etmişi ötüler,

Günäsiniň ötülmeginiň doly miwesi şu bolar:

Gurbanlyk sypalarynyň ähli daşlary

hek daşlary deý owradylanda,

ne Aşera butlary, ne-de tütetgi sypalary galar.

¹⁰Diwarly şäher terk edilýär,

çöl kimin terk edilen,

taşlanan ýurtdyr bu;

göleler ol ýerde otlap,

agaçlaryň şahalaryny iýýärler;

ol ýerde ýatýarlar.

¹¹Pudaklary gurap döwüler,

aýallar gelip, olary ýakarlar.

Bu halk düşünmeýän halkdyr;

şonuň üçin Ýaradany olara rehim etmez,

Döredijisi olara merhemet görkezmez».

¹²Şol gün Reb Ýewfrat derýasyndan Müsür derýasyna çenli sizi harman döwegi deý ýenjer, ysraýyllary ýeke-ýekeden toplar. ¹³Şol gün uly surnaý çalnar; Aşur ýurdunda heläk bolanlar, Müsüre sürgün edilenler gelip, Iýerusalimdäki mukaddes dagda Rebbe ybadat ederler.

28-nji bap

Efraýymyň dat gününe!

¹Efraýym serhoşlarynyň buýsanýan

täjiniň dat gününe!

Onuň şöhratly gözelligi

solup barýan güller kimindir,

hasylly deräniň başyndaky

şäheriň dat gününe!

Şerapdan doýanlar oňa guwanýarlar.

²Ine, Rebbiň gudratly, güýçli bir adamy bar;

weýran edýän doly tupany kimin,

güýçli ýagyş sili kimin,

Öz eli bilen şäheri ýere çalar.

³Efraýymyň serhoşlarynyň

buýsanjy bolan täji

aýak astynda depelener.

⁴Hasylly deräniň başynda ýerleşen,

şöhratly gözelligi solup barýan gül,

tomusdan öň ýetişen injir dek bolar;

ony gören, tiz ýolup iýer.

⁵Şol gün

halkynyň aman galanlaryna

şöhrat täji, gözellik jygasy bolar Hökmürowan Reb.

⁶Höküm kürsüsinde oturýana

adalatlyk ruhy,

derwezede duşmana zarba urýana

medet bolar.

Reb baştutanlary jezalandyrýar

⁷Ruhanydyr pygamberler-de

şerapdan ýaňa yraň atýarlar,

çakyr zerarly entrekleýärler;

şerap içip ýoldan çykýarlar,

şerapdan başlary aýlanýar,

çakyr zerarly entrekleýärler,

nähak görnüşler görýärler,

höküm edenlerinde büdreýärler.

⁸Ähli saçaklary gusukdan doly,

arassa ýer ýokdur asla.

⁹«Olar bilimi kime öwredýärler?

Habary kime düşündirýärler?

Süýtden kesilenleremi?

Emjekden aýrylanlaramy?

¹⁰Buýruk üstüne buýruk,

buýruk üstüne buýruk,

düzgün üstüne düzgün,

biraz bu ýerde, biraz ol ýerde».

¹¹Indi bu halka

keseki agzy bilen geplär Reb

düşnüksiz dilde sözlär.

¹²Olara: «Bu dynçlyk ýeridir,

argynlara dynç beriň,

bu dynçlyk ýeridir» diýdi;

emma diňlemek islemediler.

¹³Şonuň üçin olar gidip,

arkan ýykylyp,

ýaralanarlary ýaly,

duzaga düşüp, tutulary ýaly,

Rebbiň sözi olar üçin:

«Buýruk üstüne buýruk,

buýruk üstüne buýruk,

düzgün üstüne düzgün,

biraz bu ýerde, biraz ol ýerde» bolar.

¹⁴Munuň üçin eý, masgaralaýjylar,

Iýerusalimdäki bu halka hökümdarlyk edýän siz,

Rebbiň sözüni eşidiň!

¹⁵Siz: «Biz ölüm bilen äht edişdik,

ylalaşyk baglaşdyk ölüler dünýäsi bilen;

uly betbagtçylyk inende ýurda,

geçip gider, bize ýetmez,

çünki biz ýalançylygy pena edindik,

galplyk içinde gizlendik» diýdiňiz.

¹⁶Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Ine, Men Sionda bina daşyny,

synalan daşy,

gymmatbaha burç daşyny,

ynamdar bina goýýaryn;

Oňa bil baglan howsala düşmez.

¹⁷Adalaty ölçeg ýüpi,

dogrulygy terezi ederin;

doly ýagyp ýalançylyk penasyny süpürip äkider,

suwlar basar gaçybatalgany.

¹⁸Ölüm bilen eden ähtiňiz ýatyrylar,

Gabyr bilen baglaşan ylalaşygyňyz puja çykar;

uly betbagtçylyk gelende,

ýer bilen ýegsan bolarsyňyz.

¹⁹Betbagtçylyk her geçende,

sizi süpürip äkider,

ol her säher, gije-gündizine geçer».

Habara düşüneniňizde,

sizi gorky gaplar.

²⁰Üstünde uzalardan gysga bolar düşek,

örtünmäge insiz bolar ýorgan.

²¹Öz işini, täsin işini,

amalyny, geň amalyny ýerine ýetirmek üçin,

Perazim dagyndaky ýaly aýaga galar Reb,

Gibgon jülgesindäki ýaly gazaba müner.

²²Indi masgaralamaňyzy bes ediň,

ýogsam zynjyrlaryňyz agralar,

bütin ýurduň weýran ediljekdigi

barada karara gelendigini

Gudratygüýçli–Hökmürowan Rebden eşitdim.

²³Gulak goýuň, sesimi eşidiň,

üns beriň, sözümi diňläň.

²⁴Sürümçiler ekin ekmek üçin

dynuwsyz ýer sürýärlermi?

Ýeri keşläp, malalap gezýärlermi?

²⁵Ýeri tekizlänlerinden soň,

künji, zire sepmeýärlermi?

Bugdaýy hatarlaýyn,

arpany öz ýerinde,

ýazlyk bugdaýy-da

öz ýerinde ekmeýärlermi?

²⁶Hudaýy olara görkezme berer,

öwreder.

²⁷Künji döwek bilen döwülmez,

tigir ýöredilmez ziräniň üstünden,

künji tokmak bilen,

zire-de taýak bilen döwülýär.

²⁸Bugdaý çörek üçin üwelýär,

emma ol ebedilik döwülmez,

üstünden arabadyr atlar aýlansa-da,

bugdaý üwelmez.

²⁹Bu-da Hökmürowan Rebdendir,

Onuň maslahaty ajaýyp,

paýhasy beýikdir.

29-njy bap

Iýerusalim gabawy

¹Dawudyň mesgen tutan şäheri

Ariýeliň^[12] dat gününe!

Ýylyň ýylyna

baýramlaryňyz dowam edibersin.

²Ariýele azap çekdirerin,

ýas tutar, perýat eder ol,

Meniň üçin gurbanlyk ojagy^[13] kimin bolar.

³Daş-töweregiňde düşelge guraryn,

töweregiňe gabaw diňler gurup, seni gabaryn,

garşyňa berkitmeler dikerin.

⁴Sen peseldilip, ýeriň astyndan geplärsiň,

sözleriň toprak içinden geler;

sesiň jynyň sesi dek ýerden çykar,

topragyň teýinden pyşyrdap eşidiler sözleriň.

⁵Duşmanlaryňyň köpüsi toz dek bolar,

zalymlaryň sowrulan saman çöpi deýindir.

Birdenkä, duýdansyz,

⁶Hökmürowan Reb gök gürrüldisi bilen,

ýer titremesi, uly şowhun bilen,

harasat we tupan bilen,

ýalmaýan oduň ýalny bilen geler.

⁷Ariýele garşy söweşýän ähli milletler,

onuň we galalarynyň garşysyna söweşýänler,

ony gysýanlar

düýş kimin, gijeki görnüş kimin bolarlar.

⁸Düýşünde nahar iýen aç kişi,

oýanansoňam aç bolýandyr,

düýşünde suw içen teşne,

oýanansoňam teşnedir.

Sion dagyna garşy söweşýän

ähli milletler topary-da şu ahwala düşer.

Nadan halk

⁹Doňup galyň, gatap galyň!

özüňizi kör ediň, göreçden galyň,

serhoş boluň, ýöne şerapdan däl,

entrekläň, ýöne çakyrdan däl.

¹⁰Reb sizi agyr uka batyrdy,

pygamberler gözleriňizi ýumdurdy,

görgürler başlaryňyzy örtdi.

¹¹Ähli görnüş siziň üçin möhürli kitabyň sözleri kimindir. Ony okap bilýänlere berip: «Şuny oka» diýseňiz, olar: «Okap bilmeýäris, ol möhürlenen» diýerler. ¹²Okap bilmeýänlere berip: «Şuny oka» diýseňiz, olar: «Okap bilmeýäris» diýerler.

¹³Reb şeýle diýýär:

«Bu halk Maňa ýakynlaşyp,

dili, dodaklary bilen Meni hormatlaýar,

ýöne ýürekleri Menden uzakdadyr.

Ynsan buýruklaryna görä

Maňa ybadat edýärler olar.

¹⁴Muňa görä Men ýene

bu halkyň arasynda gudratlar,

gudrat üstüne gudrat görkezerin.

Danalary danalykdan mahrum bolar,

akyllylary akyldan aýrylar».

¹⁵Öz niýetlerini Rebden gizlemäge

çalyşýanlaryň, dat gününe!

Işleri garaňkylykda bolup,

olar: «Bizi kim görýär?

Bizi kim tanaýar» diýýärler.

¹⁶Siz bar zady tersine öwürýärsiňiz,

küýzegär toýun bilen deň hasaplanarmy?

Ýasalan zat özüni ýasana:

«Ol meni ýasamady» diýermi?

Şekillendirilen zat şekillendirene:

«Onuň düşünjesi ýok diýermi?»

Geljege umyt

¹⁷Liwan az salymyň içinde

hasylly meýdana öwrülmezmi,

mes toprakly ýer tokaý kimin görünmezmi?

¹⁸Şol gün kerler

kitabyň sözlerini eşiderler,

tümlük, garaňkylyk içinde

körleriň gözleri açylar.

¹⁹Pukaralar ýene Rebde şatlyk taparlar,

mätäçler Ysraýylyň Mukaddesinde galkynarlar.

²⁰Zalymlar ýok bolarlar,

masgaralaýjylaryň soňuna çykylar,

ýamanlyk etmäge garaşýanlar ýok ediler.

²¹Olar ynsana töhmet atýarlar,

kaza duzak gurýarlar,

şäher derwezesinde.

Haklyny adalatdan nähak mahrum edýärler.

²²Munuň üçin Ybraýymy halas eden Reb

Ýakubyň nesilleri hakda şeýle diýýär:

«Ýakup indi utanmaz,

Onuň ýüzi gyzarmaz indi.

²³Öz elim bilen ýaradan çagalarymy

öz aralarynda görenlerinde,

adymy mukaddes saýarlar;

Ýakubyň Mukaddesini mukaddes saýarlar,

Ysraýyl Hudaýyndan gorkarlar.

²⁴Ýolundan azaşanlar düşünerler,

arz-şikaýat edýänler tälim alarlar».

30-njy bap

Pitneçi halk

¹«Pitneçi halkyň dat gününe!

Olar Meniňkini däl-de,

öz niýetlerini berjaý edýärler;

Menden soraşman ylalaşyk baglaşyp,

günä üstüne günä goşýarlar.

Muny Reb aýdýandyr.

²Faraonyň penasynda penalamak üçin,

Müsüriň kölegesinde gonalga gözlemek üçin,

Menden geňeşsiz Müsüre gidýärler.

³Faraonyň goragy olara utanç,

ryswalyk bolar Müsüriň kölegesini penalamak.

⁴Baştutanlary Zoganda bolup,

ilçileri Hanase ýetenem bolsalar,

⁵özlerine peýdasy bolmadyk

halk zerarly utanja galar olar.

Ne ýardam berýär bu halk,

ne-de peýda berýär,

gaýtam olary utanja we gyjalata goýýar».

⁶Negep haýwanlary barada pygamberlik:

urkaçy hem erkek arslanyň,

alahöwreniň hem uçýan ýylanyň ýaşaýan,

alada hem hasrat ýurdunyň üstünden geçip,

baýlyklaryny eşekleriniň arkasyna,

hazynalaryny düýeleriniň örküjine atyp,

peýdasyz halka äkidip berýärler.

⁷Müsüriň ýardamy boş hem peýdasyzdyr.

Munuň üçin Men ony:

«Ümsüm oturýan Rahap»^[14] diýip atlandyrdym.

⁸Indi git-de, muny ýasy daş bölegine ýaz,

düýrlenen kagyza geçir.

Bu geljekki günler üçin

ebedi şaýat bolsun!

⁹Bu pitneçi halk,

hilegär ogullar,

Rebbiň öwüdine

gulak goýmaýan ogullardyr.

¹⁰Olar görgürlere: «Görmäň»,

pygamberlere: «Bize dogry zatlary pygamberlik etmäň,

süýji sözler aýdyň bize,

hileli zatlary pygamberlik ediň.

¹¹Ýoldan sowluň, ýodadan aýrylyň,

bizi Ysraýylyň Mukaddesi bilen ýüzleşdirmäň» diýýärler.

¹²Munuň üçin Ysraýyl Mukaddesi şeýle diýýär:

«Bu sözi ret edip,

zulum hem hilegärlige bil baglap,

olara daýanýandygyňyz üçin,

¹³bu etmiş belent diwarda peýda bolup

opurylyp gelýän jaýryk kimin bolar;

diwaryň ýykylyşy duýdansyz bolup geçer.

¹⁴Döwlüşi küýzegäriň küýzesiniň döwlüşi kimindir;

ol şeýle bir pytrar welin,

döwükleriň arasynda ojakdan ot almaga,

guýudan suw almaga

ýarajak bölek tapylmaz».

¹⁵Munuň üçin Hökmürowan Reb,

Ysraýylyň Mukaddesi şeýle diýýär:

«Maňa dolanyp, rahatlyk tapanda halas bolarsyňyz;

güýjüňiz asudalykda we ynamda bolar»,

ýöne siz islemeýärsiňiz.

¹⁶Siz: «Ýok, biz atly gaçarys» diýdiňiz.

Şonuň üçin gaçarsyňyz!

Siz: «Ýüwrük atlara müneris» diýdiňiz.

Şonuň üçin kowguçylar ýüwrük bolar.

¹⁷Bir kişiniň haýbatyndan

müň kişi gaçar,

bäş kişiniň haýbatyndan

siz gaçarsyňyz,

aman galanlaryňyz

dagyň depesindäki baýdak syrygy,

depedäki baýdak kimin bolarsyňyz.

¹⁸Reb size merhemet etjek bolup garaşýar,

ýokarda size rehim etmäge häzir,

çünki Reb adalat Hudaýydyr;

Oňa intizarlar nähili bagtly!

¹⁹Eý, Sionyň–Iýerusalimiň halky,

aglamarsyňyz indi siz!

Perýat edeniňizde,

size merhemet eder Ol,

ony eşideninde, size jogap berer.

²⁰Reb size azap çöregini,

külpet suwuny berse-de,

Mugallymyňyz indi gizlenmez,

gözüňiz bilen Ony görersiňiz.

²¹Saga, sola öwrüleniňizde,

yzyňyzdan: «Ýol budur,

şundan ýöräň» diýen sesi eşidersiňiz.

²²Onsoň kümüş bilen örtülen butlaryňyzy,

altyna gaplanan heýkelleriňizi

haram saýarsyňyz;

olary haram esgi hökmünde taşlarsyňyz,

siz olara: «Güm boluň!» diýersiňiz.

²³Reb ýere sepen tohumyňyz üçin ýagyş berer,

ýer hasylynyň çöregi bol we bereketli bolar.

Şol gün mal-garalaryňyz giň örülerde otlarlar.

²⁴Ýer bejerýän öküzler bilen eşekler

kürek we ýabak bilen sowrulan

saýlama iým iýer.

²⁵Uly gyrgynçylyk gününde, diňler ýykylanda,

her beýik dagda, her belent baýyrda

akar suwly çeşmeler bolar.

²⁶Rebbiň Öz halkynyň ýaralaryny sarap,

Öz ýetiren şikesine şypa beren güni,

Aýyň nury, Günüň nury dek,

Günüň nury ýedi günüň nury dek,

ýedi esse artyk bolar.

Reb Aşury jezalandyrýar

²⁷Ine, Rebbiň Özi uzakdan gelýär,

lowlaýan gazap bilen gara buludyň içindedir Ol;

dodaklary gahardan doly,

dili ýalmaýan ot kimindir.

²⁸Onuň demi joşup,

kekirdege ýetýän çeşme kimindir,

milletleri heläkçilik eleginden geçirer,

halklaryň agzynda ýoldan azaşdyrýan agyzzyryk bolar.

²⁹Mukaddes baýram bellenýän

gijesindäki dek

aýdym aýdarsyňyz;

Rebbiň dagyna, Ysraýylyň Gaýasyna

tüýdük çalyp çykýan dek,

ýüregiňiz şatlanar.

³⁰Reb haýbatly sesini eşitdirer,

lowlaýan gazap bilen,

ýalmaýan ot ýalny bilen,

bulutlaryň partlamasy bilen,

tupan hem doly bilen

golunyň gudratyny görkezer.

³¹Rebbiň sesinden Aşur wehim eder,

Ol hasasy bilen Aşury urar.

³²Rebbiň olaryň üstünden inderýän

jeza hasasynyň her zarbasy

depreklerdir liralar bilen amala aşyrylar;

Reb gazaply söweşler bilen

garşysyna çykar onuň.

³³Jesetler ýakylýan bir ýer taýynlandy,

hawa, ol patyşa üçin taýynlandy;

ol ýer çuňňur hem giň edildi,

ol odun bilen dolduryldy.

Kükürt akymy kimin

ony ýandyrar Rebbiň demi.

31-nji bap

Müsür bilen birleşmek netijesizdir

¹Medet sorap, Müsüre gidýänleriň,

atlara daýanýanlaryň,

köpdükleri üçin söweş arabalaryna,

güýçlidikleri üçin atlylara bil baglaýanlaryň

dat gününe!

Olar Ysraýylyň Mukaddesine ýüz tutmaýarlar,

Rebden maslahat soramaýarlar.

²Emma Reb danadyr,

Ol betbagtçylyk getirer, sözüni yzyna almaz,

ýamanlyk edýänlere garşy aýaga galar,

pislere kömek edýänlere garşy çykar.

³Müsürliler Hudaý däl, ynsandyr,

ruh däldir, tendir atlary;

Reb elini uzadanda,

kömekçi-de, kömek alan-da ýykylar,

ählisi birlikde heläk bolar.

⁴Çünki Reb maňa şeýle diýdi:

«Arslan, awunyň başynda arlaýan ýaş arslan,

bir topar çopan bolup, daşyna geçseler-de,

olaryň sesinden gorkmaz,

galmagallaryndan ürkmez,

Hökmürowan Reb-de,

Sion dagynda, onuň depesinde

uruşmak üçin aşak iner şeýdip.

⁵Guşlaryň ganat gerip,

öz çagalaryny goraýşy dek,

Hökmürowan Reb-de

Iýerusalimi gorar;

Ol ony gorar, halas eder,

rehim eder, azat eder».

⁶Eý, ysraýyl halky,

garşysyna uly pitne turuzan

Rebbe tarap öwrüliň!

⁷Şol gün her kes,

günä üçin öz eli bilen ýasan

altyndyr kümüş butlaryny ret eder.

⁸«Onsoň aşurlylar ynsanyňky bolmadyk gylyçdan ýykylarlar,

adamzadyňky bolmadyk gylyçdan ölerler,

olar gylyçdan gaçarlar,

ýaş ýigitleri-de gul ediler.

⁹Gorkudan ýaňa ýykylar olaryň gaýasy,

serkerdeleri baýdagy görüp titreşerler».

Muny ody Sionda,

ojagy Iýerusalimde bolan Reb aýdýandyr.

32-nji bap

Adyl döwlet wada berilýär

¹Ine, patyşa dogrulyk bilen şalyk eder,

hökümdarlar adalatlyk bilen höküm sürerler.

²Olaryň hersi ýelden buky,

tupandan pena,

gurak ýerde bulaklar,

teşne ýurtdaky uly gaýanyň kölegesi dek bolar.

³Görýänleriň gözleri ýumulmaz,

eşidýänler-de gulak goýarlar.

⁴Akylsyzyň akyly goýalar,

sakaw açyk-aýdyň geplär.

⁵Akmaga mundan beýläk asylzada diýilmez,

ýaramaza hormat goýulmaz.

⁶Akmak biedeplik bilen gepleýär,

onuň niýeti pislik etmekdir,

işi ýamanlyk etmek,

Rebbe dil ýetirmek,

açlary aç,

suwsuzlary suwsuz goýmakdyr.

⁷Hilegäriň ýaragy ýamandyr,

pukara dogry sözleýän hem bolsa,

olar ýalan sözleri bilen ony heläk etjek bolup,

niýetlerini ýamana dikýändirler.

⁸Emma asylzada asylly niýet edýär,

asylly işlerinde berk durýar ol.

Özüne buýsanýan aýala duýduryş

⁹Eý, özlerine buýsanýan aýallar,

turuň, sesimi eşidiň!

Eý, özlerine daýanýan aýallar,

sözüme gulak goýuň!

¹⁰Eý, özlerine buýsanýan aýallar,

bir ýyldan soňra titreşersiňiz,

çünki üzüm hasyl bermez,

miwe ýygymy bolmaz.

¹¹Eý, özlerine daýanýan aýallar titreşiň,

eý, özlerine buýsanýan aýallar sandyraşyň,

Eşikleriňizi çykaryp atyp, biliňize jul baglaň!

¹²Ajaýyp ekin meýdanlary üçin,

hasylly üzüm bagy üçin,

döşüňize urup aglaşyň!

¹³Halkymyň tikendir çaly biten topragy üçin,

şadyýan şäherdäki şatlykdan doly

öýler üçin aglaşyň!

¹⁴Köşk terk ediler,

şowhunly şäher boş galar;

galadyr gözegçi diňi harabalyga,

gulanlaryň giň ýerine,

sürüleriň örüsine öwrüler.

¹⁵Üstümize ýokardan Ruh dökülýänçä,

çöl hasylly meýdana öwrülýänçä,

mes toprakly ýer tokaýa dönýänçä şeýle bolar.

Asuda durmuş

¹⁶Onsoň çölde adalat mesgen tutar,

dogrulyk hasylly meýdanda ýaşar.

¹⁷Dogrulygyň miwesi rahatlyk,

netijesi asudalyk, ebedi howpsuzlykdyr.

¹⁸Halkym öýlerinde rahatlykda,

howpsuz ýerlerde,

asuda mesgende ýaşarlar.

¹⁹Jeňňel bütinleý ýok bolsa-da,

ýer bilen ýegsan edilenem bolsa şäher,

²⁰her çeşmäniň boýunda ekin ekýän,

öküzi, eşegi boş iberýän

siz bagtly bolarsyňyz!

33-nji bap

Ýardam üçin ýalbaryş

¹Özi weýran edilmän,

weýran edýäniň,

özüne dönüklik edilmän,

dönüklik edýäniň dat gününe!

Weýran edeniňden soň,

özüňi-de weýran ederler;

dönüklik etmegi bes edeniňde,

saňa-da dönüklik ediler.

²Ýa Reb, bize merhemet et!

Biz Saňa umyt baglaýarys.

Säherlerine güýç ber,

hasratly pursatlarda bizi halas et!

³Gudratly sesiňden halklar gaçýarlar,

şan-şöhratyňdan milletler dagaşýarlar.

⁴Oljaňyz çekirtgeleriň ýygnaýşy kimin ýygnalýar,

olar çekirtgeleriň topulyşy deý oljanyň üstüne topulýarlar.

⁵Beýikdir ýokarda oturan Reb,

adalatdan, dogrulykdan

doldurýar Ol Siony.

⁶Ol seniň döwürleriň berk binýadydyr,

bol danalyk hem bilim bolar;

Ol yzygiderli halas eder.

Rebden gorkmak halkynyň hazynasydyr.

⁷Ine, batyrlary köçelerde perýat edýärler,

zar-zar aglaşýarlar parahatçylyk ilçileri.

⁸Şaýollar çolarýar,

ýolagçylar ol ýoldan geçmez.

Şertnama bozulýar,

antlaryny^[15] ret edýärler,

ynsanlary äsgermeýärler.

⁹Ýurt ýas tutup, ruhdan düşýär,

Liwan utançdan saralyp-solýar,

Şaron Araba çöli kimindir;

Başan we Karmel ýapraklaryny dökýär.

¹⁰Reb: «Indi aýaga galaryn,

indi beýgelerin,

belende göterilerin.

¹¹Siz samandan hamyla bolup,

sypal dogurýarsyňyz;

demiňiz sizi ýalmaýan otdur.

¹²Halklar ýanyp, kül bolarlar,

kesilip, oda ýakylan tikenler dek bolarlar».

¹³Eý, uzakdakylar, edenlerimi eşidiň,

eý, ýakyndakylar, gudratymy biliň!

¹⁴Siondaky günäkärler dowla düşüp,

hudaýsyzlar lerzana geldi:

«Haýsymyz ýalmaýan oduň başynda

ornaşyp bileris?»

¹⁵Dogruçyl ýaşap, dogry sözleýänler

sütem bilen gazanylan gazanjy ýigrenýänler,

elini para almakdan saklaýanlar,

gan döküşiklige gulak gabartmaýanlar,

ýamanlyga gözlerini ýumýanlar

¹⁶belentliklerde ýaşarlar.

Gaýalardaky galalar penalary bolar,

çörekleri berler, teşne galdyrylmazlar.

Ajaýyp patyşanyň ýurdy

¹⁷Gözüňiz patyşany gözelliginde görer,

uzaklara uzaýan ýurdy görer.

¹⁸Pikiriňde öňki howply günler barada oýlanarsyň:

«Salgyt toplan nirede?

Paç ýygnan nirede?

Diňleri sanan nirede?»

¹⁹Mundan beýläk wyjyrdaşýan,

ýat dilde gepleýän

tekepbir halky görmersiňiz.

²⁰Baýramlar geçirilýän Sion şäherine seret!

Gözleriňiz asuda mekan,

sarsmaz çadyr bolan Iýerusalimi görer,

onuň gazyklary sogrulmaz asla,

ýüpleriniň hiç biri üzülmez.

²¹Giň derýalardyr çeşmeleriň bolan ýerinde,

şöhratly Reb biz bilen bolar,

olardan ne kürekli gämiler,

ne-de uly gämiler geçer.

²²Reb biziň kazymyzdyr,

biziň kanun çykaryjymyzdyr,

Reb patyşamyzdyr,

Ol bizi halas eder.

²³Gämileriňiň ýüpleri çözüldi,

bogaldagy gaýym saklap bilmeýär,

ýelkeni açyp bilmedi.

Şonda köp oljalar paýlaşylar;

hatda agsaklar-da olja talaň salar.

²⁴Sion ilatynyň hijisi: «Men syrkaw» diýmez;

ol ýerde ýaşaýan halkyň etmişleri ötüler.

34-nji bap

Milletlere garşy höküm

¹Eý, milletler, golaýrak geliň-de, eşidiň!

Eý, halklar, diňläň!

Ýer ýüzi we ondaky her kes,

dünýädäkiler, onda döränleriň bary eşitsin!

²Reb milletlere gaharlanýar,

goşunlaryna garşy gazaby tutaşýar,

olary bütinleý ýok eder,

ölüme berer.

³Ölüleri daşary taşlanar,

maslyklarynyň ysy ýaýrar,

daglardan olaryň gany akar.

⁴Gögüň ähli goşunlary çüýrär,

asman kagyz kimin düýrlener;

ähli asman jisimleri

üzüm agajynyň ýapragy dek,

injir agajynyň ýapragy dek solarlar.

⁵Gylyjym göklerde gandan gandy,

ine, gylyjym Edomyň üstüne,

bütinleý ýok etjek halkymyň üstüne

jeza üçin iner.

⁶Rebbiň gylyjy gana bulanandyr,

guzudyr owlaklaryň ganyndan doludyr,

ýag, goçlaryň böwrek ýagy bilen örtülendir;

Rebbiň Bosrada gurbanlygy bar,

Edomda uly gyrgyn bolar.

⁷Ýabany gäwmişler,

öküzçelerdir, güýçli öküzler

ýere serler.

Ýurtlary gana eziler,

topraklary ýaga.

⁸Rebbiň öç güni,

Sionyň ynjamasyndan ar alyş ýyly bolar.

⁹Edomyň çeşmeleri ergin şepbige

topragy kükürde,

ýurdy ýanyp duran şepbige öwrüler.

¹⁰Gije-gündiz sönmez ol,

tüssesi baky tütär,

nesilden-nesle çolarar ýatar,

asyrlar boýy içinden hiç kim geçmez.

¹¹Gotanlar bilen kirpiler Edomy eýelärler,

baýguşlardyr gargalar mesgen tutarlar onda,

Reb onuň üstüne aljyraňňylyk ýüpüni,

weýrançylyk ýüpüni ölçemek üçin çeker.

¹²Şalyk sürer ýaly asylzadalary ýok indi,

ähli hökümdarlary hiç indi.

¹³Köşklerinde tikenler,

galalarynda çitçitidir bürmekler gögerer,

şagallaryň mekanyna,

düýeguşlaryň mesgenine öwrüler.

¹⁴Wagşy haýwanlar syrtlanlara duşarlar,

dag goçlary höwürlerini çagyrarlar,

gijeki jandarlar-da ol ýerde ornaşyp,

dynç almaga ýer taparlar.

¹⁵Ol ýerde baýguşlar höwürtgeläp,

ýumurtgalar we çagalar,

olary öz saýasyna üýşürerler,

çaýkeller-de jübüt-jübütden toplanar.

¹⁶Rebbiň kitabyndan okap agtaryň:

bulardan hijisi-de kem bolmaz,

hiç biri öz jübütini ýitirmez.

Muny Reb buýurdy,

Onuň Ruhy olary üýşürdi.

¹⁷Olar üçin bije atdy,

Öz eli bilen ýurdy ölçäp paýlady,

Olar ony baky eýelärler,

ol ýerde ýaşarlar nesiller boýy.

35-nji bap

Mukaddes ýol

¹Çöl-beýewan we gury ýer şatlanar,

çöl guwanyp, nerkes kimin güllär.

²Gül-pürçük bolar ol,

şatlykdan, guwançdan ýaňa nagma aýdar.

Liwanyň gözelligi,

Karmeliň, Şaronyň görki berler oňa.

Olar Rebbiň şöhratyny,

Hudaýymyzyň şan-şöhratyny görerler.

³Ejiz gollara gujur beriň,

kuwwat beriň ejiz dyzlara.

⁴Towşanýüreklilere:

«Gaýrata galyň! Gorkmaň!

Ine, Hudaýyňyz öç almaga gelýär,

Ol mynasyp hak bilen gelip,

sizi halas eder» diýiň.

⁵Şonda körleriň gözleri,

kerleriň gulaklary açylar;

⁶Agsaklar keýik kimin bökjeklärler,

lal diller şatlykdan aýdym aýdarlar;

düzden suwlar,

çölden çeşmeler çogup çykar;

⁷Gyzgyn gum howdana,

teşne toprak suw bulaklaryna öwrüler;

şagallaryň mesgen tutan meýdanyna

gamyş, gargy gamyş biter.

⁸Ol ýerde şaýol bolar,

oňa Mukaddes Ýol diýler;

haram adam ondan geçmez,

ol diňe şol Ýola golaý ýaşaýanlaryňky bolar,

hatda akmaklar-da ol ýoldan azaşmaz.

⁹Arslan bolmaz ol ýerde,

ýyrtyjy haýwan ol ýola çykmaz,

olar onda tapylmaz,

bu ýoldan diňe halas edilenler ýörärler.

¹⁰Rebbiň azat edenleri yza dolanarlar,

aýdym aýdyp, Siona^[16] gaýdyp gelerler;

ebedi şatlyga gowşar olar,

begençden, şatlykdan dolarlar,

gaýgydyr gam-gussa ýok bolar.

36-njy bap

Sanherip Iýerusalimi gorkuzýar

(2-nji Pat 18:13-37)

¹Hizkiýa patyşanyň şalygynyň on dördünji ýylynda Aşur patyşasy Sanherip Ýahudanyň ähli galalaryna garşy hüjüm edip, olary basyp aldy. ²Aşur patyşasy baş wezirini uly goşun bilen Lakyşdan Iýerusalime Hizkiýa patyşanyň ýanyna iberdi. Ol gelip, Çyrpyjy meýdanynyň ýolundaky ýokarky howdanyň ýanyndaky ýabyň ýanynda durdy. ³Köşgi dolandyryjy Hilkiýanyň ogly Elýakym, Şebna kätip we Asafyň ogly Ýowa — patyşanyň baş emeldary, olaryň ýanyna bardylar. ⁴Baş wezir olara Hizkiýa şeýle diýiň diýdi: «Beýik Aşur patyşasy şeýle diýýär: „Sen nämä bil baglaýarsyň? ⁵Sen harby ukybyň we güýç-kuwwatyň gürrüňini edýärsiň, emma olar boş sözlerdir. Sen kime bil baglap, meniň garşyma gozgalaň turuzdyň? ⁶Ine, sen döwük gamyş kysmy Müsüre bil baglaýarsyň. Emma kim şol döwük gamşa hasa hökmünde söýense, şonuň eline batar. Müsür patyşasy faraon hem özüne bil baglaýanlaryň hemmesi üçin-de şeýledir. ⁷Eger sen maňa: ‘Biz Hudaýymyz Rebbe bil baglaýarys’ diýseň, onda Hizkiýanyň Ýahuda we Iýerusalime ýüzlenip: ‘Siz Iýerusalimde şu gurbanlyk sypasynyň öňünde sežde ediň’ diýip, onuň ýykan seždegähleri, gurbanlyk sypalary Hudaýyňky dälmi näme? ⁸Indi gel-de, meniň jenabym Aşur patyşasy bilen bäsleş. Eger-de men size iki müň sany at bersem, siz olara münmäge şonça adam tapyp bilersiňizmi? ⁹Onsoň siz nädip jenabymyň iň pes derejeli serkerdesini ýeňip biljek? Siz söweş arabalary we atlylary bar diýip, Müsüre bil baglaýarsyňyzmy? ¹⁰Munuň üstesine-de, siz meni bu ýurdy weýran etmäge Rebden rugsatsyz gelendir öýdýärsiňizmi? Reb maňa şu ýurduň üstüne çoz-da, ony derbi-dagyn et diýdi“».

¹¹Onsoň Elýakym, Şebna we Ýowa baş wezire şeýle diýdiler: «Haýyş edýäris, biz gullaryň bilen öz düşünýän dilimizde — arameýçe gürleş. Biziň bilen ýahudalaryň dilinde gürleşme, diwaryň üstündäki adamlar diňläp durlar» ¹²Emma baş wezir olara şeýle jogap berdi: «Jenabym meni bu sözleri diňe jenabyňyza we size aýtmak üçin ýolladymy näme? Diwaryň üstünde oturan adamlara aýtmak üçin hem ýollamadymy eýsem? Olar hem siziň ýaly öz täretlerini iýip, öz peşewlerini içerler».

¹³Onsoň baş wezir dik durup, bar sesi bilen gygyryp, ýahuda dilinde gepledi. Ol: «Beýik patyşa bolan Aşur patyşasynyň sözlerini diňläň. ¹⁴Patyşa şeýle diýýär: „Hizkiýa özüňizi aldatmaň, ol sizi halas edip bilmez“. ¹⁵Hizkiýa: „Reb bizi hökman halas eder we bu şäher Aşur patyşasynyň eline berilmez“ diýip, size Rebbe bil baglatmasyn. ¹⁶Hizkiýa gulak asmaň! Aşur patyşasy şeýle diýýär: „Meniň bilen ýaraşyk ediň-de, meniň ýanyma geliň. Şonda her kim öz üzümçiliginiň hem-de injir daragtynyň miwesinden iýip, öz guýusyndan suw içer. ¹⁷Soňra men gelip, sizi öz ýurduňyza meňzeş bir ýurda alyp bararyn. Ol ýer bugdaý, şerap, çörek, üzümlik mekanydyr“. ¹⁸Hizkiýanyň: „Reb bizi halas eder“ diýip, aldamakçy bolýan sözlerine gulak asmaň. Haýsy milletleriň hudaýlary öz ýurduny Aşur patyşasynyň elinden halas edipdir? ¹⁹Hamadyň, Arpadyň hudaýlary nirede? Separwaýymyň hudaýlary nirede? Samariýanyň hudaýlary olary meniň elimden halas etdilermi? ²⁰Rebbiň Iýerusalimi meniň elimden halas ederi ýaly, bu hudaýlaryň arasynda öz ýurtlaryny meniň elimden halas edeni barmy?»

²¹Emma halkdan ses çykmady, oňa jogap gaýtaran bolmady, çünki Hizkiýa patyşa: «Oňa jogap gaýtarmaň» diýip tabşyrypdy. ²²Şeýdip, köşgi dolandyryjy Hilkiýanyň ogly Elýakym, Şebna kätip we Asafyň ogly Ýowa — patyşanyň baş emeldary dagy ýakalaryny ýyrtyp, Hizkiýanyň ýanyna gelip, oňa baş weziriň sözlerini aýdyp berdiler.

37-nji bap

Hizkiýa patyşa Işaýadan maslahat soraýar

(2-nji Pat 19:1-34)

⁵Hizkiýanyň hyzmatkärleri Işaýa pygamberiň ýanyna gelenlerinde, ⁶Işaýa pygamber olara şeýle diýdi: «Jenabyňyza aýdyň, Reb şeýle diýýär: „Aşur patyşasynyň hyzmatkärleriniň Meni kemsidip aýdan sözlerini eşideniň üçin olardan gorkma. ⁷Men onuň içine bir ruh ibererin, welin, ol bir habar eşidip, öz ýurduna dolanar. Men ony öz ýurdunda gylyç bilen öldürderin“».

Aşur patyşasynyň haýbaty

⁸Baş wezir Aşur patyşasynyň Lakyşdan gaýdandygyny eşidip, yzyna dolandy. Ol patyşanyň Libna galasyna garşy urşup ýörendigini gördi. ⁹Patyşa Efiopiýa patyşasy Tirhakanyň özi bilen uruşmaga çykandygyny eşidende, ol Hizkiýanyň ýanyna çaparlar ýollady. ¹⁰Aşur patyşasy Ýahuda patyşasy Hizkiýa şeýle habar iberdi: bil baglaýan Hudaýyň «Iýerusalim Aşur patyşasynyň eline berilmez» diýip, seni aldamasyn. ¹¹Aşur patyşasynyň ähli ýurtlary bütinleý ýok edip, halklaryň başyna nä günleri getirendigini eşidensiň. Indi siz halas edilermikäňiz? ¹²Ata-babalarymyň derbi-dagyn eden milletlerini — Gozany, Harany, Resepi we Telasarda bolan Eden halkyny öz hudaýlary ata-babalaryňyň elinden halas etdimi? ¹³Hamat, Arpat we Separwaýym galalarynyň şalary, Henanyň we Ywahyň şalary nirede?

Hizkiýanyň dilegi

¹⁴Hizkiýa haty çaparlaryň elinden alyp okady. Onsoň ol Rebbiň öýüne baryp, haty Rebbiň öňünde açyp goýdy. ¹⁵Hizkiýa Rebbiň huzurynda dileg edip, şeýle diýdi: ¹⁶«Eý, keruplaryň üstünde tagt guran Ysraýyl Hudaýy Reb! Bütin dünýäniň patyşalyklarynyň Hudaýy Sensiň, Sen ýeke-täksiň. Ýeri-gögi ýaradan-da Sensiň. ¹⁷Ýa Reb, gulak as-da, eşit, ýa Reb, gözleriňi aç-da gör. Sanheribiň diri Hudaýy masgaralap aýdan sözlerini eşit. ¹⁸Ýa Reb, hakykatdanam, Aşur patyşalary ähli milletleri we olaryň ýurtlaryny weýran etdiler. ¹⁹Şol milletleriň hudaýlaryny oda atyp ýakdylar, olar hudaýlar däldi. Olar adamlaryň agaçdan we daşdan ýasan butlarydy. ²⁰Indi, eý, Hudaýymyz Reb, bizi Aşur patyşasynyň elinden halas et. Ýa Reb, goý, bütin dünýäniň ähli patyşalyklary Seniň ýeke-täk Hudaýdygyňy bilsinler».

Işaýa Aşur patyşasy barada pygamberlik edýär

²¹Onsoň Amozyň ogly Işaýa pygamber şeýle sözler bilen Hizkiýanyň ýanyna adam iberdi: «Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Aşur patyşasy Sanherip barada dileg edendigiň üçin,

²²Rebbiň ol barada aýdan sözleri şudur:

Sion boý gyzy

ýigrenç bilen seni kemsidýär,

Iýerusalim gyzy^[17]

seniň üstüňden gülýär“.

²³Sen kimi masgaralap, kime dil ýetirdiň?

Kimiň garşysyna sesiňe bat berip,

kime ulumsylyk bilen gabak galdyrdyň?

Ysraýylyň Mukaddesine!

²⁴Hyzmatkärleriň üsti bilen

Taňryny masgaralap,

şeýle diýdiň:

„Birtopar söweş arabalarym bilen

daglaryň üstüne çykdym,

Liwanyň jümmüşine bardym,

onuň iň uzyn kedr agaçlaryny,

gözel serwi agaçlaryny çapdym.

Men onuň iň beýik depesine,

gür jeňňeline baryp ýetdim.

²⁵Men guýular gazyp,

suwuny içdim.

Müsüriň ähli derýalaryny,

öz dabanym bilen guratdym“.

²⁶„Eşitmediňmi näme sen

ozaldan şu netijä gelenimi?

Gadymdan bäri muny ýüregime düwüp ýördüm,

indi şu gün ony amala aşyrýaryn,

sen galalary weýran edersiň,

harabaçylyga öwrersiň.

²⁷Bu galalaryň ilaty ejizdi,

aljyrap howsala düşdüler.

Olar meýdan ösümlikleriniň,

mymyk gök maýsalyklaryň,

tamyň üstündäki otlaryň,

ösmänkä gurap ýok bolşy dek boldular.

²⁸Emma seniň oturyp-turşuňy,

girip-çykyşyňy,

Maňa garşy dyzaýşyňy bilýärin.

²⁹Meniň garşyma dyzanlygyň,

gopbamsylygyň

gulagyma gelip ýetendigi üçin,

burunlygymy burnuňa,

agyzzyrygymy-da agzyňa dakyp,

seni gelen ýoluň bilen

yzyňa ugradaryn Men“».

³⁰Işaýa Hizkiýa şeýle diýdi: «Seniň üçin alamat şudur: „Şu ýyl we geljek ýyl siz özi biten zady iýersiňiz, üçünji ýyl bolsa özüňiz ekip, hasylyny orup alyň we üzüm baglaryny oturdyň-da, şolaryň miwelerini iýiň. ³¹Ýahuda nesilleriniň gutulyp aman galanlary ýene-de aşakda kök urup, ýokarda miwe bererler. ³²Aman galanlar Iýerusalimden, halas bolanlar Sion dagyndan çykyp gelerler. Bu Hökmürowan Rebbiň yhlasy bilen amala aşar“».

³³Reb Aşur patyşasy barada şeýle diýýär: «Ol bu şähere girmez, ok atmaz, bu şäheriň garşysyna galkanly çykmaz we şäheriň diwaryna ýaplap ýapgydy dikmez. ³⁴Ol gelen ýoly bilen yzyna gaýdar, bu şähere girmez. Muny Men — Reb aýdýandyryn. ³⁵Men bu şäheri Özümiň hem-de gulum Dawudyň hatyrasy üçin gorap, ony halas ederin».

Sanheribiň ölümi

(2-nji Pat 19:35-37)

³⁶Rebbiň perişdesi gidip, aşurlylaryň düşelgesinde ýüz segsen bäş müň adamy öldürdi. Ertesi daňdan turup görseler, ol ýeri jesetden doly eken! ³⁷Aşur patyşasy Sanherip düşelgäni taşlap, öýüne gitdi. Ol Ninewä gelip, şol ýerde galdy. ³⁸Sanherip öz hudaýy Nisrokyň buthanasynda oňa sežde edip durka, ogullary Adrammelek bilen Sareser kakalaryny gylyç bilen öldürdiler-de, Ararat ýurduna gaçyp gitdiler. Onsoň onuň ýerine ogly Esarhadon patyşa boldy.

38-nji bap

Hizkiýanyň hassalygy

(2-nji Pat 20:1-8)

¹Şol döwürlerde Hizkiýa keselläp, ölüm ýassygynda ýatyrdy. Amozyň ogly Işaýa pygamber onuň ýanyna gelip: «Reb şeýle diýýär: „Öýüňdäkilere wesýet et, çünki sen ölersiň, sen bu keselden gutulmarsyň“» diýdi. ²Onsoň Hizkiýa ýüzüni diwara tarap öwrüp, Rebbe dileg edip: ³«Saňa ýalbarýaryn, ýa Reb, meniň Saňa bütin kalbym bilen wepaly bolanymy hem-de Seniň nazaryňda dogry işleri edenimi ýatla» diýdi. Hizkiýa sojap-sojap aglady.

⁴Şondan soň Işaýa pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁵«Git-de, Hizkiýa şeýle diý: „Ataň Dawudyň Hudaýy Reb: ‘Seniň dilegiňi eşitdim, gözýaşlaryňy gördüm. Men seniň ömrüňi on bäş ýyl uzaldaryn. ⁶Men seni we bu şäheri Aşur patyşasynyň elinden halas ederin. Men Iýerusalimi goraryn’ diýýär diý“».

⁷Reb beren wadasyny ýerine ýetirer. Rebden saňa alamat şudur: ⁸«Ine, Men Ahazyň basgançagyna düşen kölegäni on ädim yza süýşürerin». Şeýdip, Gün düşmeli ýerinden on ädim yza çekildi. ⁹Ýahuda patyşasy Hizkiýa keselinden gutulandan soň şulary ýazdy:

¹⁰«Ömrümiň iň ýagşy çagynda,

Men gitmeli;

ölüler dünýäsiniň derwezelerinden girip,

galan ýyllarymdan mahrum edildim» diýdim.

¹¹«Diriler ýurdunda Rebbi görmerin.

Bu dünýäde ýaşaýanlar kimin

ynsana gözüm düşmez mundan artyk» diýdim.

¹²Öýüm çopanyň çadyry kimin

sogrulyp, elimden alyndy.

Ömrümi dokmaçy kimin kesdim,

Reb meni erişden kesdi;

bir günüň içinde soňuma çykdyň.

¹³Ertire çenli sabyrsyzlyk bilen garaşdym;

ol arslan kimin bar süňklerimi döwdi;

bir günüň içinde soňuma çykdyň.

¹⁴Garlawaç, durna kimin gygyrdym,

gumry kimin iňledim,

gözlerim göge bakmakdan ýadady.

Ýa Reb, men zulum içinde,

dadyma ýetiş!

¹⁵Näme diýeýin?

Meniň bilen gepleşen,

muny eden Rebdir,

kalbymyň hasratlydygy zerarly

ömürboýy pespäl gezerin.

¹⁶Ýa Reb, ynsanlary ýaşadýan Sensiň,

meni-de Sen ýaşadýarsyň,

meni sagalt, meni ýaşat!

¹⁷Çeken ejirim-ezýetim

öz haýryma boldy;

meni söýendigiň üçin

janymy heläkçilik çukuryndan sakladyň,

ähli günälerimi arkaňa atdyň.

¹⁸Ölüler dünýäsi Saňa şükürler aýtmaz,

ölüm Saňa öwgüler aýtmaz,

Seniň wepalylygyňa

umyt baglap bilmezler

gabra inýänler.

¹⁹Bu gün meniň edişim ýaly,

diriler, diňe diriler

Saňa şükür edýärler,

atalar perzentlerine

Seniň wepalylygyňy bildirýärler.

²⁰Reb meni halas eder,

bütin ömrümiz boýy Rebbiň öýünde

kirişli saz gurallary bilen

nagmalar aýdarys.

²¹Işaýa pygamber Hizkiýanyň hyzmatkärlerine: «Ýenjilen injir getiriň-de, ony patyşanyň çybanynyň üstüne ýapyň. Şondan soň ol sagalar» diýipdi. ²²Hizkiýa Işaýa pygamberden: «Üçünji güni meniň Rebbiň öýüne barjakdygyma näme alamat bolar?» diýip sorapdy.

39-njy bap

Babyldan gelen çaparlar

(2-nji Pat 20:12-19)

¹Şol döwürde Babyl patyşasy Baladanyň ogly Merodakbaladan Hizkiýa patyşanyň keselländigini we sagalandygyny eşidip, oňa wekillerinden hatlar bilen peşgeş ýollady. ²Hizkiýa Babyl patyşasynyň wekillerini şatlyk bilen kabul etdi; olara hazynasyndaky kümşüni, altynyny, hoşboý ysly zatlaryny, gymmatbaha ýaglaryny, ýarag gorhanasyny hem-de ammarlaryndaky zatlary görkezdi. Ol köşgündäki we bütin patyşalygyndaky zatlaryň baryny wekillere görkezdi. ³Onsoň Işaýa pygamber Hizkiýa patyşanyň ýanyna gelip, ondan: «Bu adamlar saňa näme diýdiler? Olar seniň ýanyňa nireden geldiler?» diýip sorady. Hizkiýa hem: «Olar uzak ýurt Babyldan geldiler» diýip jogap berdi. ⁴Işaýa: «Olar seniň köşgüňde nämeler gördüler?» diýip, Hizkiýadan sorady. Hizkiýa: «Olar meniň köşgümdäki zatlaryň ählisini gördüler. Ammarlarymda olara görkezilmedik zadym galmady» diýip jogap berdi.

⁵Onsoň Işaýa pygamber Hizkiýa şeýle diýdi: «Hökmürowan Rebbiň sözüni eşit: ⁶„Bir gün seniň köşgüňdäki zatlaryň hemmesi we ata-babalaryňyň tä şu güne çenli ýygnan zatlarynyň bary Babyla äkidiler, ýekeje zat hem galdyrylmaz. ⁷Seniň öz bagryňdan önen ogullaryň Babyla sürgün edilip, şol ýerde patyşanyň köşgünde agtalar bolarlar“». ⁸Onsoň Hizkiýa Işaýa pygambere: «Rebbiň seniň üstüň bilen aýdan sözi ýagşy sözdür» diýdi. Hizkiýa: «Meniň döwrümde asudalyk we howpsuzlyk bolar» diýip pikir edýärdi.

40-njy bap

Hudaýyň halky köşeşdirilýär

¹Hudaýyňyz: «Teselli beriň,

halkyma teselli beriň» diýýär.

²Iýerusalime mylaýym sözleri aýdyň:

söweş möhletiniň gutarandygyny,

ýazyklarynyň geçilendigini,

günäleriniň jezasyny Rebbiň elinden

iki esse edip alandyklaryny yglan ediň.

³Bir ses gygyrýar:

«Sährada Rebbe ýol taýynlaň,

çölde Hudaýymyz üçin şaýol açyň.

⁴Ähli dereler beýgeldiler,

ähli daglar we depeler peseldiler,

aňňat ýerler tekizlener,

beýikli-pesli ýerler düzlüge öwrüler.

⁵Şonda Rebbiň şöhraty aýan bolar,

ähli ynsanlar ony birlikde görerler,

muny aýdýan Rebdir».

⁶«Jar et!» diýýär bir ses.

Men: «Nämäni jar etmeli?» diýdim.

Ähli ynsanlar otluk kimindir,

olaryň gözelligi meýdan güli kimindir.

⁷Reb demini üflände,

ot guraýar, gül solýar.

Hakykatdan hem, halk otlukdur.

⁸Ot guraýar, gül solýar,

emma Hudaýymyzyň sözi ebedi galýar.

⁹Eý, Sion, hoş habar,

beýik daga çyk!

Eý, Iýerusalim, hoş habar,

sesiňi batly gatalt!

Sesiňi batlandyr, gorkma;

Ýahuda şäherlerine:

«Ine, Hudaýyňyz!» diýiň.

¹⁰Ine, Hökmürowan Reb güýji bilen gelýär,

Ol gudrat bilen höküm sürýär,

baýragy ýanyndadyr,

laýyk haky öňündedir.

¹¹Ol sürüsini çopan kimin bakýar,

guzulary Öz eline alýar,

olary göterip, bagryna basýar,

ene goýunlara ýol görkezýär.

Rebbe taý ýok

¹²Suwlary goşawujy bilen,

gökleri garşy bilen ölçän kim?

Ýeriň tozuny ölçege salan,

Baýyrlary terezide,

daglary gapanda çeken kim?

¹³Rebbiň Ruhuna kim akyl ýetirdi?

Kim Oňa maslahat berip bildi?

¹⁴Akyl üçin Ol kimden maslahat sorady?

Adalat ýoluny Oňa öwreden kim?

Oňa bilim berip,

paýhas ýoluny görkezen kim?

¹⁵Ine, milletler ýagyş damjasy kimin,

terezilerdäki toz kimin saýylýar,

Ol adalary toz deýin äkidýär.

¹⁶Liwan jeňňeliniň oduny ýeterlik bolmaz,

mallary ýakma gurbanlyga azlyk edýär.

¹⁷Ähli milletler Onuň öňünde hiç zatdyr,

olary hiç zat hasaplap, boşlukdan-da pes saýýar.

¹⁸Onda Hudaýy kime meňzedýärsiňiz?

Haýsy meňzetmäni ulanýarsyňyz Onuň üçin?

¹⁹Butumy? Ony bir hünärment guýýar,

zergär ony altyna gaplaýar,

onuň üçin kümüş zynjyr ýasaýar.

²⁰Beýle gurbanlyga gurby çatmaýan kişi,

bir çüýremez agajy saýlaýar.

Mäkäm oturdylan but ýasatjak bolup,

ökde ussanyň gözlegine çykýar.

²¹Bilmeýärmisiňiz? Eşitmediňizmi?

Size başdan aýdylmadymy?

Dünýä ýaradylany bäri düşünmediňizmi?

²²Zemin gümmezinde oturýan Oldur,

ýerde ýaşaýanlar çekirtgeler kimindir,

gökleri perde kimin gerip,

ýaşamak üçin çadyr kimin ýazýan Oldur.

²³Şazadalary hiç edýän,

dünýäniň hökümdarlaryny

puja çykarýan Oldur.

²⁴Olar ekilip, sepilip,

baldaklary ýere zordan kök uran dessine,

Reb demini üfleýär, olar guraýarlar,

harasat olary saman dek sowurýar.

²⁵«Meni kime meňzedersiňiz?

Kim Maňa taý geler?»

Muny Mukaddes Bolan diýýär.

²⁶Gözleriňizi göge tarap galdyryň,

Bulary ýaradan kim?

Reb gökdäki goşunlary

ýekeme-ýeke çykarýar,

atlaryny tutup, çagyrýar,

Onuň zor güýjüne,

beýik gudratyna görä

olaryň hiç biri kemlik etmeýär.

²⁷Näme üçin, eý, Ýakup, eý, Ysraýyl:

«Ýolum Rebbe aýan däldir,

Hudaýym hakyma dykgat bermedi» diýýärsiňiz?

²⁸Bilmeýärsiňizmi? Eşitmediňizmi?

Reb — ebedi Hudaý,

ýeriň ähli künjeginiň Ýaradyjysy.

Ol ejizleýän ýa-da ýadaýan däldir,

Onuň düşünjesine akyl ýetmez.

²⁹Ol ejizleri kuwwatlandyrýar,

mejalsyzlaryň güýjüni artdyrýar,

³⁰Hatda ýaşlar-da ysgyndan gaçyp, ýadaýarlar,

ýaş ýigitler-de büdräp, ýykylýarlar.

³¹Emma Rebbe umyt baglaýanlar

täzeden güýç toplarlar,

bürgütler dek ganat ýaýyp belende galarlar,

ýüwrerler, ýöne ýadamazlar,

ýörärler, ýöne ysgyndan gaçmazlar.

41-nji bap

Reb Ysraýyla medet berýär

¹«Eý, adalar, Meniň huzurymda dymyň,

halklar täzeden güýç toplasynlar,

olar ýakyna gelip, geplesinler;

höküm üçin bile toplanalyň.

²Gündogardan dogry adamy aýaga galdyran kim?

Ony hyzmatyna çagyran kim?

Milletleri onuň eline berýär,

patyşalary aýak astynda ezýär,

olary gylyjy bilen tozana,

sowrulan samana öwürýär ýaýy bilen.

³Kowalaýar olary,

sag-aman geçýär

aýak basmadyk ýodasyndan.

⁴Başdan nesilleri çagyryp,

bulary eden, tamamlan kim?

Men — Reb olar bilen ilkibaşdan boldum,

ahyrda hem olar bilen boljak Mendirin.

⁵Adalar muny görüp, gorkýarlar,

ýeriň aňry uçlary titreşýärler,

olar ýakynlaşyp gelýärler.

⁶Hersi beýlekisine kömek edýär,

biri-birine: „Batyr bol!“ diýýär.

⁷Hünärment zergäri,

çekiç bilen tekizleýän

sandala urýany ruhlandyrýar.

Kebşirleýiş hakda: „Bu gowy boldy“ diýýär;

gozganmaz ýaly çüý bilen berkidýär.

⁸Emma seni, eý, bendäm Ysraýyl,

Öz saýlanym Ýakup,

dostum Ybraýymyň nesilleri,

⁹ýeriň aňry ujundan topladym,

uzak ýerlerden çagyryp:

„Siz Meniň bendämsiňiz,

Men sizi saýladym, terk etmedim“ diýdim.

¹⁰Gorkmaň, siziň bilendirin Men,

heder etmäň, Hudaýyňyzdyryn Men,

size güýç bererin, ýardam ederin,

sadyk sag golum bilen söýget bererin.

¹¹Size garşy gazaplanýanlaryň ählisi

utandyrylar, ile ryswa ediler.

Hiç zat dek ýogalyp giderler

size garşy çykýanlar.

¹²Duşmanlaryňyzy

tapyp bilmersiňiz

agtararsyňyz-da,

hiç zatça bolman ýogalyp giderler

size garşy çykýanlar.

¹³Hudaýyňyz Men — Reb

sag eliňizden tutaryn,

size: „Gorkmaň, ýardam ederin“

diýýän Mendirin.

¹⁴Eý, ýer gurçugy Ýakup,

eý, Ysraýyl adamlary, gorkmaň!

Size kömek ederin.

Muny Men — Reb,

Ysraýylyň Mukaddesi, Penakäriňiz aýdýandyr.

¹⁵Ine, Men sizi ýiti, täze, dişli

döwek guraly etdim;

siz daglary döwersiňiz, owradarsyňyz,

baýyrlary saman çöpi kimin edersiňiz.

¹⁶Siz olary sowrarsyňyz,

şemal olary uçuryp äkider,

harasat olary pytradar.

Onsoň siz Rebde şatlanarsyňyz,

Ysraýylyň Mukaddesinde şöhratlanarsyňyz.

¹⁷Garyplar, mätäçler suw agtarýarlar,

ýöne suw ýok;

teşnelikden kepeýär agyzlary,

Men — Reb olara jogap bererin,

Ysraýyl Hudaýy Men olary terk etmerin.

¹⁸Men açyk depelerden derýalar,

dereleriň ortasyndan bulaklar akdyraryn;

çöli köle, gury ýeri

suwly çeşmelere öwrerin.

¹⁹Çölde kedr, akasiýa, mirt,

zeýtun agaçlaryny oturdaryn,

serwini, çynary, arçany sährada bile dikerin.

²⁰Onsoň hemmeler

muny Rebbiň eliniň edendigini,

Ysraýylyň Mukaddesiniň ýaradandygyny

görerler, bilerler,

akyl ýetirerler, düşünerler».

Butlar biderekdir

²¹Reb: «Dawaňyzy aýdyň» diýýär,

Ýakubyň Patyşasy: «Subutnamaňyzy getiriň» diýýär.

²²«Butlaryňyzy getiriň,

goý, olar näme boljagyny aýtsynlar,

oýlanyp, soňuny bilerimiz ýaly

geçmişde bolanlary aýan etsinler,

ýa-da boljak zatlary bize habar bersinler.

²³Siziň hudaýlardygyňyzy bilerimiz ýaly,

bize mundan soň boljak zatlary bildiriň;

gorkup, heder ederimiz ýaly,

ýa ýagşylyk, ýa-da ýamanlyk ediň.

²⁴Emma siz hiç zatsyňyz,

işleriňiz-de biderek;

sizi saýlan ýigrenjidir.

²⁵Men demirgazykdan birini öjükdirdim,

ol gelýär,

gündogardan adymy tutup çagyrýan biri.

Ol küýzegäriň toýny depeleýşi kimin

hökümdarlary palçyk kimin depelär.

²⁶Biz biler ýaly, kim muny başlangyçdan yglan etdi?

„Ol mamla“ diýerimiz ýaly, kim öňünden habar berdi?

Hiç kim habar bermedi, hiç kim jar etmedi,

hiç kim sözleriňizi eşitmedi.

²⁷Ilki Siona: „Ine, olar!“ diýip aýan etdim,

Iýerusalime habarçy ýolladym.

²⁸Seretdim, ýöne hiç kim ýok,

aralarynda maslahatçy ýok,

soragyma jogap berjek ýok.

²⁹Ine, olaryň hemmesi galp,

işleri hiç zatdyr,

butlary boş ýeldir».

42-nji bap

Rebbiň bendesi

¹Ine, Meniň goldaýan bendäm,

göwnühoş bolup saýlanym;

Ruhumy oňa berdim,

ol milletlere adalat getirer.

²Ol gygyrmaz, sesini gataltmaz,

sesi köçelerde asla ýaňlanmaz.

³Ýenjilen gamşy döwmez,

tüteýän peltäni söndürmez,

sadyklyk bilen adalat getirer.

⁴Ejizlemez, ruhdan düşmez ol,

ýer ýüzünde adalaty berkidýänçä,

adalar onuň kanunyna garaşarlar.

⁵Gökleri ýaradyp, olary geren,

ýeri we ondakylary ýaýan,

ondaky ynsanlara dem beren,

onda gezýänlere jan beren Hudaý

şeýle diýýär:

⁶«Men — Reb seni dogrulyk bilen çagyrdym,

eliňden tutup, goraryn seni,

halka äht hökmünde bererin seni,

Seni milletlere nur ederin.

⁷Kör gözleri açmak,

tussaglary tussaglykdan,

zulmatda oturanlary zyndandan

azat etmek üçin seni halka äht,

milletlere nur ederin.

⁸Men Rebdirin. Bu Meniň adymdyr;

şöhratymy başga hiç kese,

öwgülerimi butlara bermerin.

⁹Ine, öňki zatlar amala aşdy,

Men täze zatlary yglan edýärin;

ýüze çykmazdan öň

olary size aýan edýärin».

Rebbe öwgi aýdymy

¹⁰Eý, deňiz syýahatçylary, deňziň içindäkiler,

adalar we onda ýaşaýanlar,

Rebbe täze aýdym aýdyň,

ýeriň aňry ujundan öwgüler aýdyň!

¹¹Çöl we onuň şäherleri,

kedarlylaryň ýaşaýan obalary

sesini gataltsyn!

Selanyň ilaty şatlykdan aýdym aýtsyn,

daglaryň başyndan gygyryşsynlar!

¹²Olar Rebbi şöhratlandyryp,

adalarda Oňa öwgüler aýtsynlar.

¹³Reb pälwan dek öňe gidýär,

urşujy kimin gazabyny artdyrýar,

gygyryp, söweş nagrasyny çekýär,

duşmanlaryndan üstündigini görkezýär.

Reb öz halkyny halas edýär

¹⁴Men uzak wagtlap dymdym,

ümsüm bolup, Özümi sakladym;

indi dogurýan aýal dek çygyraryn,

sojap dem alaryn.

¹⁵Daglary, baýyrlary weýran ederin,

ähli ösümliklerini guradaryn,

derýalary adalara öwrerin,

howdanlary guradaryn.

¹⁶Körleri bilmeýän ýollaryndan äkiderin,

iderin tanyş bolmadyk ýodalaryndan,

öňlerinde garaňkylygy ýagtylyga,

çarkandakly ýerleri tekiz ýere öwrerin.

Mendirin bulary etjek,

olary terk etmerin.

¹⁷Oýma butlara bil baglap,

guýma butlara: «Hudaýlarymyz sizsiňiz»

diýýänler yzlaryna uly utanç bilen dönderiler.

Kör we ker Ysraýyl

¹⁸Eý, kerler eşidiň!

Eý, körler, serediň, görüň!

¹⁹Bendämden başga kim kör?

Kim ýollan habarçym dek ker?

Kim Maňa bagyş edilen dek kör?

Ýa Rebbiň bendesi kimin kör?

²⁰Ol köp zatlary görýär,

emma üns bermeýär,

gulaklary açyk, ýöne eşitmeýär.

²¹Öz dogrulygy zerarly

kanunyny beýgeltmek, şöhratlandyrmak

Rebbe ýarady.

²²Emma bu dagan, talanan halkdyr.

Ählisi gowaklarda duzaga düşen,

Tussaghanalarda gizlenen;

olar olja boldular, halas edýän ýok.

Talandylar, «Yzyna gaýtar!» diýýän ýok.

²³Araňyzda muňa gulak goýjak,

geljekde ünsli diňlejek barmy?

²⁴Ýakuby talaňçylara,

Ysraýyly garakçylara beren kim?

Bu garşysyna günä eden Rebbimiz dälmidi?

Olar Onuň ýolundan ýöremek islemediler,

Onuň kanunyna gulak asmadylar.

²⁵Munuň üçin Ol lowlaýan gazabyny,

zalym urşy üstlerinden inderdi;

olary hemme tarapdan otlady,

emma olar şonda-da düşünmediler,

olary ýakdy, ýöne üns bermediler.

43-nji bap

Ysraýylyň Halasgäri

¹Emma indi, eý, Ýakup, seni ýaradan,

eý, Ysraýyl, seni döreden

Reb şeýle diýýär:

«Gorkma, çünki Men seni azat etdim,

adyňy tutup çagyrdym, sen Meniňkisiň.

²Seniň bilen bolaryn suwlardan geçeniňde,

derýalardan geçeniňde, seni gark etmez olar,

oduň içinden ýöräniňde ýanmarsyň,

ýalyn ýakmaz seni.

³Men seniň Hudaýyň Reb,

Ysraýylyň Mukaddesi, seniň Halasgäriň.

Men saňa töleg hökmünde Müsüri,

seniň ýeriňe Efiopiýany, Sebany berdim.

⁴Nazarymda eziz, gadyrly bolup,

seni söýýändigim üçin,

seniň öweziňe adamlar,

halklar bererin janyňyň deregine.

⁵Gorkma, Men seniň bilendirin;

perzentleriňi gündogardan,

seni günbatardan getirerin.

⁶Demirgazyga: „Olary ber“,

günorta: „Olary saklama“ diýerin;

ogullarymy uzakdan,

gyzlarymy ýeriň çetlerinden,

⁷Maňa degişli bolan her kesi,

Öz şöhratym üçin ýaradanymy,

şekil berip döredenimi getir.

⁸Gözli körleri,

gulakly kerleri öňe çykar.

⁹Ähli milletler bir ýere ýygnansyn,

halklar toplansyn,

olaryň arasynda kim muny yglan etdi?

Haýsysy bolup geçenleri öňden bildirdi?

Güwälerini getirip, özlerini aklasynlar,

başgalar eşidip: „Bu dogry“ diýsinler.

¹⁰Siz Meniň şaýadymsyňyz,

muny Men — Reb aýdýandyryn.

Öz saýlan bendelerimsiňiz,

Siz Meni bilip, Maňa ynam ediň,

Meniň Şolduguma düşüniň,

Menden öň hiç hudaý bolan däldir,

Menden soň-da hijisi bolmaz.

¹¹Men, diňe Men Rebdirin,

Menden başga Halasgär ýokdur.

¹²Men yglan etdim, halas etdim, aýan etdim,

araňyzda başga hudaý ýok;

siz Meniň şaýatlarym.

Muny Men — Reb aýdýandyryn.

¹³Owaldan bäri Men Olduryn.

Elimden halas edip biljek ýokdur.

Meniň edenimi ýatyryp biljek barmy?»

¹⁴Penakäriňiz, Ysraýylyň Mukaddesi

Reb şeýle diýýär:

«Siziň hatyraňyza Babyla leşger ýollap,

ähli babyllary gaçgaklar hökmünde

buýsanýan gämilerinde getirerin.

¹⁵Siziň Mukaddesiňiz, Ysraýyly Ýaradan,

Patyşaňyz Reb Mendirin».

^16-17Deňizden ýol,

çuň suwlardan ýoda açýar Reb,

söweş arabalary, atlary,

goşunlary söweşijileri bilen çykarýar Ol;

olar ýykylyp, galyp bilmeýärler,

öçürilýärler, pelteler dek söndürilýärler.

Bulary edýän Reb şeýle diýýär:

¹⁸«Ýatlamaň öten zatlary,

köne zatlara üns bermäň.

¹⁹Ine, Men bir täze zat edýärin,

ol häzir başlaýar, görmeýärmisiňiz?

Men çölde ýol,

sährada derýalar emele getirerin.

²⁰Ýabany haýwanlar,

şagallardyr düýeguşlar

Meni hormatlarlar.

Men Öz saýlan halkymy

gandyrmak üçin çölde suwlar,

sährada derýalar bilen üpjün etdim.

²¹Maňa alkyş aýtsynlar diýip,

Özüm üçin ýaratdym bu halky.

²²Emma sen, eý, Ýakup,

çagyrmadyň Meni,

eý, Ysraýyl, Menden irdiň sen!

²³Goýunlaryňyzy getirmediňiz Maňa

ýakma gurbanlyk üçin,

gurbanlyklaryňyz bilen Meni sylamadyňyz.

Sadakalary size agyr ýük etmedim,

ýakymly ysly tütetgi bilen irizmedim.

²⁴Hoşboý ysly gamyş satyn almadyňyz Maňa,

gurbanlyklaryňyzyň ýagyndan doýurmadyňyz,

günäleriňiz bilen Maňa ýük bolduňyz gaýtam,

etmişleriňiz bilen Meni irizdiňiz.

²⁵Öz hatyram üçin

ýazyklaryňyzy öçürýän Mendirin,

Men günäleriňizi ýatlamaryn.

²⁶Maňa ýatlat!

Gel, bilelikde dawalaşalyň,

aklanar ýaly

delilleriňi aýt.

²⁷Ilkinji ataňyz günä etdi,

töwellaçylaryňyz garşyma çykdylar.

²⁸Munuň üçin biabraý etdim

ybadathananyň ruhanylaryny,

Ýakuby doly weýrançylyga,

Ysraýyly ryswalyga höküm etdim».

44-nji bap

Ysraýyllar Hudaýyň saýlan halkydyr

¹«Emma indi, eý, bendäm Ýakup,

saýlan Ysraýylym, gulak goý!

²Seni ýaradan, ýatgyda size şekil beren

Men Reb gepleýärin.

Gorkma eý, bendäm Ýakup,

ýagny saýlanym Ýeşurun!

³Men suwsuz topraga suwlar dökerin,

gury ýerlere çeşmeler akdyraryn;

nesilleriňiň üstüne Ruhumy,

perzentleriňiň üstüne berekedimi dökerin.

⁴Olar gök ýaýladaky otlar kimin,

akar suwlar ýakasyndaky

söwütler kimin boý alarlar.

⁵Biri: „Men Rebbiňki“ diýer,

beýlekisi öz adyna Ýakup dakar,

ýene biri: „Rebbiňki“ diýip ýazar eline,

özüni Ysraýyl diýip atlandyrar».

⁶Ysraýylyň Patyşasy we Penakäri Reb,

Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Men ilkinji we ahyrkydyryn,

Menden başga hudaý ýokdur.

⁷Maňa meňzeýän barmy? Ol aýan etsin,

gadymy halky berkarar edelim bäri

bolup geçenleri aýdyp bersin ol;

geljek zatlary yglan etsin,

indi boljak zatlary habar bersin.

⁸Gorkmaň, eýmenmäň,

Saňa owaldan aýtmadymmy,

bildirmedimmi näme?

Siz Meniň şaýatlarym!

Hudaý barmy Menden başga?

Başga Gaýa ýokdur,

hiç birini bilmeýärin».

Butparazlyga garşy pygamberlik

⁹But ýasaýanlaryň bary biderekdir,

olara ýaraýan zatlar peýdasyzdyr,

olaryň şaýatlary ne görýär, ne-de zat bilýär.

Utanja galdyrylar olar.

¹⁰Derde ýarawsyz hudaýy,

ýa guýma buty kim ýasaýar?

¹¹Ine, onuň ähli ýoldaşlary utandyrylar,

hünärmentleriň özleri adamlardyr.

Ählisi ýygnanyşyp, ählisi bile dursunlar;

dowla düşer olar, utanja galar.

¹²Demirçi guralyny alyp,

onuň bilen közde işleýär;

ol buta çekiç bilen şekil berýär,

güýçli goly bilen onuň üstünde işleýär.

Ol ajygyp, güýçden gaçýar;

suwsuzlykdan mejalsyz bolýar.

¹³Agaç ussasy ýüp bilen ölçeýär,

galam bilen bellik edýär,

törpi bilen şekil berýär,

isgene bilen belleýär.

Buthanada goýmak üçin

buty adam şekilli ýasaýar,

ynsan gözelligine görä ýasaýar.

¹⁴Ol kedr agaçlaryny kesýär,

serwi we dub agaçlaryny alýar.

Tokaýyň agaçlaryndan birini saýlaýar,

dagdan agajyny oturdýar, ýagyş ony ösdürýär.

¹⁵Agaç ynsana odun bolýar,

ol getiren oduny bilen hem ýylynýar,

oduny ýakyp, çörek bişirýär.

Şeýle hem özüne bir taňry ýasap,

ybadat edýär oňa,

but ýasap, sežde edýär oňa.

¹⁶Odunlaryň ýarysyny ýakyp,

oduň üstünde kebap bişirýär,

ondan iýip doýýar.

Ol ýylnyp, şeýle diýýär:

«Ine, ýylyndym,

alawyň howruny duýdum!»

¹⁷Galanyndan bolsa bir taňry ýasaýar,

özüne but ýasap, sežde edýär oňa,

ybadat edýär, dileg edip, şeýle diýýär:

«Meni halas et, meniň taňrymsyň sen!»

¹⁸Olar hiç zat bilmeýärler, düşünmeýärler,

çünki görmesinler diýip gözleri,

düşünmesinler diýip ýürekleri baglandy.

¹⁹Hiç kim oýlanyp görmeýär,

«Odunyň ýarysyny ýakdym,

közüne çörek bişirdim,

etden kebap edip iýdim,

indi galanyndan ýigrenji zat ýasaýynmy?

Bir bölek agaja sežde edeýinmi?»

diýer ýaly akyl-paýhas ýok.

²⁰Küli hörek edinýärler

aldanan kalplary azaşdyrýar olary,

janlaryny halas edip bilmeýärler,

«Sag elimdäki zat ýalan dälmi?» diýip bilmeýärler.

Reb — Ýaradan we Halasgär

²¹«Bulary ýatla, eý, Ýakup,

eý, Ysraýyl, sen meniň bendämsiň;

siz meniň bendämsiňiz, Men ýaratdym sizi,

eý, Ysraýyl, Men seni unutmaryn.

²²Ýazyklaryňyzy bulut kimin,

günäleriňizi duman kimin aýraryn.

Maňa dolan, çünki Men sizi yzyňyza aldym».

²³Aýdym aýdyň, eý, gökler,

çünki muny Reb etdi;

gygyryşyň, eý, ýeriň çuňluklary;

eý, daglar, jeňňel we ondaky agaçlar

şatlykdan aýdym aýdyň,

çünki Ýakuby Reb azat etdi,

Ysraýylda Özüni şöhratlandyrdy.

²⁴Size ýatgyda şekil beren Penakäriňiz

Reb şeýle diýýär:

«Ähli zady ýaradan,

gökleri ýeke Özi ýaýradan,

ýalňyz Özi ýeri ýazan,

²⁵galp pygamberleriň alamatlaryny puja çykarýan,

palçylary akmak edýän,

akyldarlara zarba berip,

bilýänlerini samsyklyga öwürýän,

²⁶bendesiniň sözüni tassyklaýan,

ilçileriniň aýdanlaryny amala aşyrýan,

Iýerusalime: „Ilatly bolarsyň!“,

Ýahuda şäherlerine: „Bular täzeden gurlar,

harabalaryňy dikelderin!“ diýýän,

²⁷çuňluga: „Gura,

derýalaryňy guradaryn“ diýýän,

²⁸Kureşe: „Meniň çopanymdyr,

bar maksatlarymy ol amala aşyrar“,

Iýerusalime: „Täzeden gurlar“,

ybadathana: „Düýbüň tutular“»

diýýän Reb Mendirin.

45-nji bap

Reb Kureşi saýlaýar

¹Reb seçip saýlanyna,

sag elinden tutanyna, Kureşe şeýle diýýär:

«Öňüňde milletleri baş egdirerin,

patyşalary güýjünden mahrum ederin,

gapylary açaryn öňüňde,

derwezeler ýapylmaz.

²Men öňüňden gidip,

daglary tekizlärin,

bürünç gapylary kül ederin,

demir kiltlerini döwerin.

³Adyňy tutup çagyran Ysraýyl Hudaýy

Rebbiň Mendigimi bilmegiň üçin,

garaňkylygyň hazynalaryny,

gizlin ýerlerdäki baýlyklary saňa bererin.

⁴Sen meni tanamasaň-da,

bendäm Ýakubyň,

saýlanym Ysraýylyň hatyrasyna

adyňy tutup çagyryp,

hormat goýdum saňa.

^5-6Men Rebdirin, başgasy ýokdur,

Menden başga Hudaý ýokdur.

Meni tanamasaň-da,

saňa Men güýç bererin.

Gündogardan günbatara deňeç

Menden başganyň ýokdugyny bilsinler diýip,

Men güýç bererin saňa.

⁷Nury, garaňkylygy ýaradýan Mendirin,

abadançylygy, betbagtçylygy getirýän-de Mendirin;

Bularyň hemmesini Men — Reb edýändirin.

⁸Eý, gökler, ýokardan ýagdyryň,

bulutlar dogrulyk ýagdyrsyn;

ýer açylyp, gutulyş miwesini bersin,

onuň bilen birlikde dogrulyk bitsin;

Bulary Men — Reb ýaratdym».

⁹Ýaradany bilen dawalaşýanyň dat gününe!

Ýeriň küýze döwükleriniň arasyndaky

bir küýze döwügi!

Toýun özüni şekil berýäne:

«Näme ýasaýarsyň?»

«Ýasan zadyň tutawajy ýok» diýermi ýa?

¹⁰Atasyna: «Näme üçin dünýä inderdiň meni?»

Enesine: «Näme üçin dogurdyň meni?»

diýýäniň dat gününe!

¹¹Ysraýylyň Mukaddesi,

ony ýaradan Reb şeýle diýýär:

«Ogullarymyň geljegi hakda

Meni sorag edýäňizmi?

Elimiň işi hakda buýruk berýäňizmi Maňa?

¹²Men ýeri döretdim,

onda ynsanlary ýaratdym;

ellerim gökleri gerdi,

asman jisimlerine buýruk berdim.

¹³Kureşi dogrulyk bilen oýardym,

bütin ýollaryny dogrularyn;

Meniň şäherimi ol diker,

ýesirlerimi tölegsiz, peşgeşsiz

azat eder ol».

Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹⁴Reb şeýle diýýär:

«Müsüriň baýlygy, Efiopiýa söwdasy,

uzyn boýly sabalylar

saňa gelerler, seniňki bolar.

Gandally gullar ýanyňa gelip,

seniň yzyňa eýererler,

saňa tagzym edip ýalbararlar:

„Hudaý diňe seniň bilendir,

başgasy ýokdur;

Ondan başga hudaý ýokdur“».

¹⁵Hakykatdan-da, Özüni gizleýän Hudaý Sensiň,

eý, Ysraýyl Hudaýy, eý, Halasgär!

¹⁶Ähli but ýasaýanlar utandyrylar, ryswa ediler;

ählisi bile ryswa bolar olaryň.

¹⁷Emma Ysraýyly Reb halas etdi,

Ol baky halas edýär;

asyrlar boýy utanja galmarsyňyz,

ryswa edilmersiňiz.

¹⁸Gökleri ýaradan,

Ol Hudaý,

dünýäni ýaradan, oňa şekil beren,

ony berkiden,

boş bolmasyn,

adamly bolsun diýen

Reb şeýle diýýär:

«Men Rebdirin, Menden başga hiç kim ýokdur».

¹⁹Men gizlinlikde,

tümlük mekanynda geplemedim,

Ýakubyň nesline:

«Meni çola ýerden agtaryň» diýmedim.

Men — Rebbiň sözleýäni hakykatdyr,

dogrulykdyr beýan edýäni.

Butlar Babyly halas edip bilmeýär

²⁰Eý, milletlerden gaçyp gutulanlar,

toplanyň, bir ýere toplanyň,

birek-birege ýakynlaşyň!

Agaç butlary göterip gezýänler,

halas edip bilmeýän hudaýdan

dileg edýänleriň bilýän zady ýokdur.

²¹Bildiriň, dawaňyzy aýdyň,

goý, hemmesi üýşüp maslahatlaşsynlar!

Muny owaldan aýdan kim?

Geçmişde aýan eden kim?

Men — Reb dälmidir?

Menden başga hudaý ýokdur,

Men adyl Hudaý we Halasgärdirin,

Menden başga hiç kim ýokdur.

²²Eý, ýeriň dört künjegindäkiler,

Maňa dolanyň-da, halas boluň!

Men Hudaýdyryn, Menden başgasy ýokdur.

²³Öz barlygymdan ant içdim,

agzymdan çykan söz dogrudyr,

ol boş däldir:

«Her bir dyz öňümde epiler,

her bir dil Menden ant içer».

²⁴Olar: «Dogrulyk hem kuwwat

ýalňyz Rebdedir» diýerler.

Oňa gazap bildirenleriň ählisi

huzuryna gelip, utanarlar.

²⁵Ysraýylyň bütin nesli

Rebde aklanar, şöhratlanar.

46-njy bap

Rebbiň maksatlary

¹Bel hudaýy dyza çökýär,

Nebo hudaýy egilýär,

heýkelleri öküzlere ýüklenýär;

daşaýan zatlaryňyz agyr ýük deý,

ýadaw haýwanlara ýüklenilýär;

²hudaýlar egilýärler, dyza çökýärler,

heýkellerini halas edip bilmän,

özleri sürgün edilýärler.

³Eý, Ýakubyň nesli,

Ysraýyl nesliniň aman galanlary!

Göwrede galanyňyz bäri etdim aladaňyzy,

doglanyňyz bäri elimde göterdim.

⁴Garranyňyzda-da, Men Şolduryn,

saçyňyz agaranda hem sizi götererin,

sizi Men ýaratdym, Özüm götererin,

Men göterip, sizi halas ederin.

⁵Meni kime meňzedýärsiňiz?

Kim bilen deňeşdirýärsiňiz?

Kime deňeýärsiňiz, Maňa meňzeýän barmy?

⁶Altyny torbadan guýýanlar,

kümşi terezide çekýänler

bir zergäri hakyna tutýarlar,

ol-da olardan bir hudaý ýasaýar;

olar ýere ýüzin düşüp, oňa sežde edýärler.

⁷Ony gerişlerine alyp göterýärler,

ýerinde goýýarlar, ol şol ýerde durýar,

ýerinden gozganyp bilmeýär.

Jogap bermeýär oňa perýat edenlerinde,

hiç bir beladan gutarmaýar.

⁸Eý, günäkärler, unutmaň muny,

mert boluň, çykarmaň ýatdan.

⁹Gadymda bolan-geçen zatlary ýatlaň,

Men Hudaýdyryn, Menden başga Hudaý ýokdur,

Men Hudaýdyryn, Maňa meňzeýän ýokdur.

¹⁰Owaldan ahyra boljagy,

heniz bolmadyklary aýan edýärin.

Men: «Berjaý bolar maksatlarym,

bar isleglerimi amal ederin» diýýärin.

¹¹Gündogardan bir ýyrtyjy guşy,

maksadymy berjaý etjek birini

uzak ýurtdan çagyrdym.

Bulary aýdan Mendirin,

ýerine-de ýetirerin;

Men niýet etdim, amala aşyraryn ony.

¹²Eý, gutulyşdan uzak bolan dikdüşdiler,

gulak goýuň Maňa!

¹³Men halas etmek üçin ýakyn gelýärin,

uzakda däldirin,

uzak eglemerin halas edişimi,

Siony halas ederin,

Ysraýyla şöhratymy bererin.

47-nji bap

Babyl şäheriniň synmagy

¹«Eý, boýy ýeten Babyl gyzy,

aşak düş-de, toza çök!

Eý, kesetler gyzy,

ýerde otur, tagtyň ýokdur!

Näzik, mylaýym,

diýilmez indi saňa.

²Degirmen daşlaryny al-da, un üwe,

aýyr ýapynjaňy, lybasyňy çykar,

derýalardan geç, baldyrlaryňy ýalaňaçla-da.

³Ýalaňaçlygyň aýan bolar,

aýbyň açylar.

Öç alaryn Men,

hiç kimi aýamaryn».

⁴Penakärimiz Ysraýylyň Mukaddesidir,

Hökmürowan Rebdir ady.

⁵«Eý, Babyl gyzy,

ümsüm otur, tümlüge git!

Saňa „patyşalyklaryň

melikesi“ diýilmez indi.

⁶Halkyma gaharlandym,

mirasymy harlap,

seniň eliňe berdim;

sen olara rehim etmediň;

hatda gojalara-da

agyr boýuntyryk atdyň.

⁷Sen: „Men ebedi melike bolaryn“ diýdiň,

bulara üns bermediň,

näme boljagyny oýlanmadyň».

⁸Eý, eşreti söýýän,

howpsuzlykda ýaşap, içinden:

«Diňe men, menden başga ýok,

dul oturmaryn,

perzent ýitgisini görmerin» diýýän

sen muňa gulak goý indi!

⁹Bularyň ikisi-de bir günde,

duýdansyz başyňa geler:

perzentleriňden aýrylarsyň, dul galarsyň.

Gözbagçylar köpem bolsa,

jadygöýleriň bolam bolsa,

bularyň bary başyňa geler.

¹⁰Öz pisligiňe bil bagladyň;

sen: «Meni hiç kim görmeýär» diýdiň.

Paýhasyň we bilimiň seni azaşdyrdy,

içiňden: «Diňe men,

menden başga ýok» diýdiň.

¹¹Munuň üçin başyňa bela geler,

jadygöýlik bilen halas edip bilmersiň;

başyňa betbagtçylyk iner,

öňüni alyp bilmersiň sen onuň;

duýdansyz üstüňe geler

oslamaýan weýrançylygyň.

¹²Ýaşlygyňdan bäri ugrunda jan çeken

jadygöýleriňdir gözbagçylaryň bilen gal,

belki olardan peýda görersiň,

belki olar bilen gorkuzarsyň!

¹³Maslahatçylaryň köplüginden ýaňa ýadadyň.

Goý, müneçjimler, her aý üçin

täleýnama düzýänler,

ör tursunlar-da,

başyňa geljek zatlardan seni gutarsynlar indi.

¹⁴Ine, olar sypal kimindirler,

ot olary ýandyrýar;

janlaryny ýalnyň güýjünden

halas edip bilmeýärler.

Bu ot ne çoýunara köz,

ne-de alaw bolar başynda oturara.

¹⁵Ine, bile zähmet çekişenler,

ýaşlygyňdan seniň bilen

iş salşanlar nähili bolup çykýarlar;

öz ýoluna rowanadyr olaryň hersi,

halas eden bolmaz seni.

48-nji bap

Reb Ýaradyjy hem Penakärdir

¹Eý, Ýakubyň nesli, gulak goý!

Ysraýylyň ady bilen atlandyrylan,

Ýahudanyň bilinden önen, siz,

Rebden ant içýärsiňiz,

ýatlaýarsyňyz Ysraýyl Hudaýyny,

emma çyn ýürekden,

dogrulyk bilen etmeýärsiňiz bulary.

²Özlerini mukaddes şäherden diýip,

Ysraýyl Hudaýyna daýanýarlar olar;

Onuň ady Hökmürowan Rebdir.

³«Geçmişdäkileri owaldan Men beýan etdim,

Meniň agzymdan çykdy, Men olary bildirdim;

duýdansyz şeýle etdim, olar berjaý boldy.

⁴Siziň kesirdigiňizi Men bilýändirin.

Ýeňse damaryňyz demirdendir,

maňlaýyňyz misdendir.

⁵Bulary size owaldan beýan etdim.

„Bulary eden meniň butum,

oýma, guýma heýkellerim

bulary buýruk berdi“ diýmeziňiz ýaly,

berjaý bolmankalar, olary size aýan etdim.

⁶Indi eşidenleriňiziň ählisini görüň;

olary yglan etjek dälmisiňiz?

Indiden beýläk size täze zatlary,

siziň bilmeýän, gizlin zatlaryňyzy aýdaryn.

⁷Bular ýaňy ýaradyldy, geçmişde däl,

şu güne deňeç bilmediňiz bulary,

„Bulary eýýäm bilýärdik“ diýerdiňiz ýogsa.

⁸Ne eşitdiňiz siz, ne-de bildiňiz,

owaldan gulagyňyz açylmandy.

Men siziň dönüklik etjekdigiňizi bildim,

doglanyňyzdan bäri size topalaňçy diýildi.

⁹Öz adymyň hatyrasyna gaharymy ýatyrýaryn,

gaharymy saklaýaryn Öz hormatymyň hatyrasyna,

ýok ederdim sizi ýogsam.

¹⁰Ine, seni sapladym, ýöne kümüş dek däl,

azap küresinde synadym seni.

¹¹Öz hatyrama, Öz mertebäme muny edýärin,

näme üçin Meniň adym harlansyn?

Başga bermerin Öz şöhratymy.

Babyldan çykyň!

¹²Eý, Ýakup,

Eý, çagyranym Ysraýyl,

Meni diňle!

Men Şolduryn, Ilkinji-de,

Ahyrky-da Mendirin.

¹³Ýeriň binýadyny goýan Meniň elimdir,

Meniň sag elimdir gökleri ýaýradan;

bary birlikde öňümde durýarlar,

olary çagyranymda».

¹⁴Hemmäňiz toplanyň, diňläň!

Butlaryň haýsysy bulary öňden aýan etdi?

Reb birini saýlap-seçer,

ol Rebbiň Babyla garşy maksadyny amala aşyrar,

onuň goly babyllara garşy bolar.

¹⁵«Men, hawa, Men gepledim,

Ony Men çagyrdym, Men getirdim,

ol öz ýolunda üstünlik gazanar.

¹⁶Maňa ýakynlaşyň-da, muny eşidiň!

Owaldan ýaşyryn geplän däldirin Men,

şondan bäri Men şol ýerde».

Indi Hökmürowan Reb meni we Ruhuny iberdi.

¹⁷Penakäriňiz, Ysraýylyň Mukaddesi

Reb şeýle diýýär:

«Peýdaly zady öwredýän size,

ýöremeli ýoluňyzdan äkidýän

Hudaýyňyz Reb Mendirin.

¹⁸Tabşyryklaryma gulak asan bolsadyňyz,

şonda abadanlygyňyz derýa deý,

dogrulygyňyz deňiz tolkunlary deý bolardy.

¹⁹Perzentleriňiz çäge deý,

nesilleriňiz çäge ownuklary deý bolardy;

atlary huzurymdan aýrylmaz,

ýok edilmez».

²⁰Babyldan çykyň, kesetlerden gaçyň,

muny şatlykly owaz bilen aýan ediň, jar ediň,

aňry çetine ýetsin zeminiň;

«Reb bendesi Ýakuby azat etdi!» diýiň.

²¹Çölleriň içi bilen äkidilende-de, suwsamandy olar,

olar üçin gaýadan suw akdyrdy;

Ol gaýany ýardy, suw çogup çykdy ondan.

²²Reb: «Pislere rahatlyk ýokdur» diýýär.

49-njy bap

Rebbiň bendesi

¹Eý, adalar, meni diňläň!

Eý, uzakdaky halklar, gulak asyň!

Ýatgydakam Reb meni çagyrdy,

enemiň göwresindekäm adymy tutdy.

²Dilimi kesgir gylyç kimin etdi,

meni eliniň kölegesinde gizledi;

ýiti ok edip,

Öz sagdagynda ýaşyrdy meni.

³Ol maňa: «Sen Meniň bendämsiň,

eý, Ysraýyl, Men sende şöhratlanaryn» diýdi.

⁴Onsoň men: «Biderek zähmet çekdim,

biderek, bihuda sarp etdim güýjümi;

ýöne hakym Reb bilendir,

sylagym Hudaýym bilendir».

⁵Ýakup neslini Özüne gaýtarmagym üçin,

Ysraýyly Onuň öňüne toplamagym üçin,

Ýatgydakam maňa şekil berip, bendesine öwürdi Reb meni.

Men Rebbiň nazarynda hormat gazandym,

Hudaýym meniň güýç-gudratym boldy.

⁶Ol: «Ýakubyň tirelerini täzeden dikeltmek üçin,

Ysraýylyň goralyp saklananlaryny yzyna getirmek üçin

bendäm bolmagyň ýeterlik däldir,

Seni milletlere nur ederin,

Seniň üstüň bilen

ýeriň aňry çägine çenli halas ederin» diýýär.

⁷Ynsanyň kemsidýänine,

halkyň ýigrenýänine,

hökümdarlaryň guluna

Ysraýylyň Penakäri,

onuň Mukaddesi Reb şeýle diýýär:

«Patyşalar seni görüp, aýaga galarlar,

hökümdarlar iki bükülip tagzym ederler,

Ysraýylyň Mukaddesi, seni saýlan

Reb sadykdyr».

Reb halkyny yzyna getirer

⁸Reb şeýle diýýär:

«Merhemet görkezjek döwrümde saňa jogap bererin,

kömek ederin halas etjek günümde;

seni goraryn,

halka äht hökmünde bererin seni

sen ýurdy täzeden dikeldersiň,

çolaryp galan mülki paýlarsyň.

⁹Ýesirlere: „Çykyň“,

garaňkydakylara: „Görnüň“ diýersiň.

Olar ýol boýlarynda otlarlar,

takyr depelerde öri taparlar.

¹⁰Ajykmazlar, suwsamazlar,

jöwza hem Gün olary ýakmaz,

çünki olara rehim edeniň Özi ýol görkezer,

olary suw çeşmelerine getirer.

¹¹Ähli daglarymy ýola öwrerin,

şaýollarym belende galdyrylar.

¹²Ine, olar uzaklardan,

käsi demirgazykdan, käsi günbatardan,

hatda Sinim ýurdundan gelerler.

¹³Şatlykdan gygyryň, eý, gökler!

Eý, zemin, begen!

Aýdyma gygyryşyň, eý, daglar!

Reb Öz halkyna teselli berdi,

ejir çekýänlere rehim eder.

¹⁴Emma Sion: „Reb terk etdi meni,

Taňrym meni unutdy“ diýdi.

¹⁵Emdirýän ene balasyny unudyp bilermi?

Özünden önen çaga rehim etmezmi?

Hatda ene öz balasyny unutsa-da,

Men seni unutmaryn.

¹⁶Ine, Men adyňy ellerimiň aýasyna ýazdym,

diwarlaryň göz öňümdedir elmydam.

¹⁷Ogullaryň howlugyşyp gelerler,

seni weýran edenler çykyp giderler.

¹⁸Gözleriňi daş-töwerege aýla-da, seret,

olaryň hemmesi toplanyp, ýanyňa gelýärler.

Barlygymdan ant içýärin,

olaryň bary seniň üçin bezeg bolar,

gelin dek olary dakynarsyň.

Muny Men — Reb aýdýandyryn.

¹⁹Ýeriň weýran edilip, çolaran bolsa-da,

haraba dönen bolsa-da ýurduň,

indi ýurt halkyňa darlyk eder,

seni ýuwudyp-ýalmanlar senden uzaklaşarlar.

²⁰Agyr ýitgi astynda doglan çagalaryň

ýene saňa şeýle diýerler:

„Bu ýer bize darlyk edýär,

mesgen tutara bize ýer ber“.

²¹Şonda sen içiňden diýersiň:

„Bulary maňa kim dogrup berdi?

Çagasyzdym, önelgesizdim,

sürgün edilip kowlupdym;

eýsem bulary kim ulaltdy?

Ýeke-ýalňyz galypdym,

bular nireden gelip çykdylar?“».

²²Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Ine, milletlere elim bilen yşarat ederin,

halklara baýdagymy galdyraryn;

olar ogullaryňy gujaklarynda getirerler,

gyzlaryňy gerişlerinde götererler.

²³Patyşalar saňa atalyk,

şa aýallary saňa enelik ederler.

Olar saňa tagzym edip,

aýak tozuňyzy ýalarlar.

Şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň.

Maňa umyt baglaýanlar utanja galmaz».

²⁴Güýçliniň elinden oljasyny alyp bolarmy?

Zalymyň^[18] ýesir alanlaryny azat edip bolarmy?

²⁵Emma Reb şeýle diýýär:

«Hawa, güýçliniň ýesirleri yzyna alnar,

zalymyň oljasy elinden azat ediler;

Men saňa garşy durana garşy durup,

çagalaryňy halas ederin.

²⁶Saňa sütem edýänleriň özlerini özüne iýdirerin,

täze şerap içen deý öz ganlaryndan serhoş bolarlar.

Onsoň ähli ynsanlar Meniň Rebdigimi,

seniň Halasgäriňdigimi, Penakäriňdigimi,

Ýakubyň Gudratly Hudaýydygymy bilerler».

50-nji bap

¹Reb şeýle diýýär:

«Ejeňiz talak zerarly gitdimi?

Eýsem bergidar bolup satdymmy sizi?

Ine, siz öz etmişleriňiz sebäpli satyldyňyz,

siziň ýazyklaryňyz zerarly ejeňiz kowuldy.

²Näme üçin gelenimde, hiç kim ýokdy?

Näme üçin çagyranymda, hiç kim jogap bermedi?

Sizi azat etmäge gysgamy golum?

Ýa sizi halas etmäge Mende güýç ýokmy?

Öz käýinjim bilen deňzi guradýaryn,

derýalary çöle öwürýärin;

balyklar suwsuzlykdan porsaýarlar,

teşnelikden ölýärler.

³Göklere gara geýdirýärin,

july olaryň örtgüsi edýärin».

Rebbiň gulunyň ejiri

⁴Mejalsyzlara söz bilen ýardam ederim ýaly

Hökmürowan Reb maňa dana dil berdi.

Ol dana adamlar deý diňlesin diýip,

gulagymy oýarýar her säher.

⁵Hökmürowan Reb gulagymy açdy,

men garşy çykmadym,

yza çekilmedim.

⁶Özümi urýanlara arkamy,

sakgalymy ütýänlere ýaňagymy tutdum;

masgaralanmakdan,

tüýkürmeden ýüzümi gizlemedim.

⁷Hökmürowan Rebbiň maňa ýardam berendigi üçin,

men utanja galmadym,

ýüzümi çakmakdaşy deý etdim,

men utandyrylmajagymy bilýärin.

⁸Meni aklajak ýakynymdadyr,

meniň bilen dawalaşjak kim?

Geliň, ýüzleşeliň.

Günäkärleýjim kim meniň?

Goý, ýanyma gelsin!

⁹Maňa ýardam edýän Hökmürowan Rebdir.

Kim meni günäli çykarjak?

Olaryň ählisi geýim deý köneler,

olara güýe deger.

¹⁰Siziň araňyzda Rebden gorkup,

Onuň gulunyň sözüne gulak asýan barmy?

Garaňkylykda gezýän, yşygy bolmadyk,

Rebbiň adyna bil baglap,

Hudaýyna daýansyn.

¹¹Emma ot ýakyp,

alawly oklar guşanan siziň hemmäňiz

öz oduňyzyň yşygynda,

ýakan alawly oklaryňyzyň arasynda geziň!

Meniň elimden başyňyza geljek şudur:

siz azap içinde ýatarsyňyz.

51-nji bap

Geljege umyt

¹Reb şeýle diýýär:

«Eý, dogrulygy yzarlaýanlar,

eý, Rebbi agtarýanlar,

Maňa gulak goýuň!

Kesilip alnan gaýaňyza,

gazylyp çykarylan çukuryňyza serediň.

²Ataňyz Ybraýyma,

özüňizi dogran Sara nazar aýlaň;

Ybraýymy çagyranymda, ol ýekedi,

emma Men ony ýalkadym, köpeltdim».

³Reb Siona,

onuň ähli harabalaryna teselli berer,

onuň çölüni Erem deý eder,

Rebbiň bagy deý eder onuň sährasyny;

şatlyk we begenç,

şükür we aýdym sesi eşidiler ondan.

⁴«Meni diňle, eý, halkym,

Maňa gulak goý, eý, milletim!

Menden bir kanun çykar;

adalatym halklara nur bolar.

⁵Azat etmek üçin tiz çykaryn,

Men halas etmäge ýola düşdüm,

gollarym halklara höküm eder,

adalar Maňa intizardyrlar,

gudratyma umyt baglaýarlar.

⁶Gözleriňizi göklere dikiň,

aşaga, ýere serediň;

gökler tüsse kimin ýitip gider,

ýer ýüzi eşik kimin tozar;

onda ýaşaýanlar hem çybyn dek ölerler,

emma Men ynsanlary baky halas ederin,

olary azat ederin.

⁷Eý, dogrulygy bilýänler,

kanunymy ýüreginde saklaýanlar,

Meni diňläň!

Ynsanlaryň ýazgarmalaryndan gorkmaň,

olaryň sögünçlerinden heder etmäň.

⁸Güýe olary eşik kimin iýer,

olary ýüň kimin iýer güýe;

Men bolsa sizi elmydama azat ederin,

asyrlar boýy sizi halas ederin».

⁹Oýan, eý, Rebbiň goly, oýan,

gudraty geýin!

Gadym günlerdäki dek,

owalky nesillerdäki dek oýan!

Rahab aždarhany parçalan,

parran deşen Sen dälmidiň?

¹⁰Deňzi, uly çuňlugyň

suwlaryny guradan,

azat edilenler geçsin diýip,

deňziň çuň ýerlerini

ýola öwren Sen dälmidiň?

¹¹Rebbiň azat edenleri dolanarlar,

aýdym aýdyp, Siona gelerler,

başlarynda ebedi şatlyk bolar,

begenç hem şatlyk taparlar olar,

gam-gussa hem nala ýok bolar.

¹²«Size göwünlik berýän Mendirin,

näme üçin ölümli ynsandan,

ot kimin solýan

adam oglundan gorkýarsyňyz?

¹³Sizi ýaradan, gökleri ýaýradan,

ýeriň düýbüni tutan

Rebbi unutdyňyz.

Sizi ýok etmek niýetinde bolan

zulumkäriň gazabyndan uzakly gün gorkýarsyňyz.

Hany, zulumkäriň gazaby nirede?

¹⁴Ýesirler basym azat ediler,

ölmez, gabra inmez olar,

çörekleri kemlik etmez.

¹⁵Tolkunlary uwlasyn diýip, deňzi çaýkaýan

Hudaýyňyz Reb Mendirin».

Onuň ady Hökmürowan Rebdir.

¹⁶«Sözlerimi agzyňa saldym,

seni elimiň kölegesinde gizledim;

gökleri berkarar etdim,

ýeriň düýbüni tutdum,

Siona: „Sen Meniň halkymsyň“ diýdim».

Rebbiň gazap käsesi

¹⁷Oýan, eý, Iýerusalim oýan, aýaga gal!

Rebbiň gazap käsesini Onuň elinden içdiň,

Serhoşlyk käsesini

başyňa çekdiň.

¹⁸Öz dogran ähli ogullarynyň içinde

Iýerusalime ýol görkezýäni ýok;

ekläp-saklan ähli ogullarynyň arasynda

elinden tutup, oňa goldaw berýäni ýok.

¹⁹Başyňa bu iki bela:

harabaçylyk we weýrançylyk,

açlyk we gylyç geldi.

Kim saňa duýgudaşlyk bildirer?

Saňa nädip göwünlik bereýin?

²⁰Ogullaryň tapdan düşüp,

her köçäniň başynda ýatyrlar,

tora düşen dag keýigi ýaly bolup;

Rebbiň gazabyndan,

Hudaýyň käýinjinden pürepür olar.

²¹Munuň üçin, eý, azap çeken,

çakyrsyz serhoş bolan halk, muny eşit!

²²Taňry Rebbiňiz,

Öz halkyny goraýan Hudaýyňyz şeýle diýýär:

«Ine, Men serhoş edýän käsäni eliňden aldym,

Meniň gazap käsämden

mundan beýläk içmersiň.

²³Bu käsäni sütemkärleriňiň eline bererin,

Olar saňa:

„Üstüňden geçerimiz ýaly, ýerde ýüzin ýat“ diýdi.

Senem olar geçer ýaly

ýer kimin, ýol kimin etdiň arkaňy».

52-nji bap

Sionyň şatlygy

¹Oýan, eý, Sion, oýan! Gudratyňa beslen!

Eý, Iýerusalim, mukaddes şäher,

gözel lybasa gir!

Sünnetsizler, haram adamlar

içeri girmezler asla.

²Üstüňdäki tozany kak-da,

gal, eý, Iýerusalim, tagtda otur.

Boýnuňdaky zynjyry üz,

eý, Sion, ýesir gyz!

³Reb şeýle diýýär:

«Siz mugt satyldyňyz,

yzyňyza pul tölenmän alnarsyňyz».

⁴Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Halkym mesgen tutjak bolup,

owal Müsüre gidipdi;

soňra aşurlar olara nähak sütem etdiler».

⁵Reb: «Indi bu ýerde nämäm bar?» diýýär.

«Halkym biderek ýere äkidildi,

hökümdarlary perýat edýärler.

Adym uzakly gün harlanýar».

Muny Reb aýdýandyr.

⁶«Munuň üçin halkym Meniň adymy biler;

şonuň üçin gepleýäniň Mendigimi

şol gün bilerler. Ine, bu Mendirin».

⁷Dagdan aşyp,

parahatlygy yglan edýän

habarçynyň gelşi ne gözeldir!

Ol: «Reb Halasgärdir» diýip jar edip,

Siona: «Hudaýyň höküm sürýär» diýip,

hoş habar getirýär.

⁸Diňläň! Garawullaryň seslerini gataldýar,

şatlanyp, bile aýdym aýdýarlar;

Rebbiň Siona gaýdyp gelşini

öz gözleri bilen görerler olar.

⁹Eý, Iýerusalimiň harabalary,

şatlyk bilen aýdyma gygyryň!

Reb Öz halkyna teselli berdi,

Iýerusalimi azat etdi.

¹⁰Ähli milletleriň gözleriniň alnynda

Reb mukaddes bilegini çermedi;

ýeriň aňry ujy

Hudaýymyzyň halas edýändigini görer.

¹¹Baryň, gidiň, ol ýerden çykyň!

Haram zatlara el degirmäň;

ol ýerden çykyp, tämizleniň,

eý, Rebbiň gap-gaçlaryny göterýänler!

¹²Emma siz gyssagly çykmarsyňyz,

gaçyp gitmersiňiz;

çünki Reb siziň öňüňizden gider,

Ysraýyl Hudaýy yzyňyzda gorag bolar.

Rebbiň gulunyň ejir çekmesi we beýgeldilişi

¹³Ine, gulum rowaçlanar,

ol beýgeldiler, ýokary galdyrylar,

gaty belende çykarylar.

¹⁴Köpler oňa haýran galdy.

Onuň keşbi ähli ynsanyňkydan betnyşandy,

syraty ynsan oglunyňka meňzemeýärdi.

¹⁵Ol köp milletleri geň galdyrar;

patyşalar onuň ýanynda agzyny ýumarlar;

çünki olar öň aýdylmadyk zady görüp,

eşitmedik zatlaryna düşünerler.

53-nji bap

¹Biziň habarymyza kim ynandy?

Rebbiň güýç-gudraty kime aýan boldy?

²Ol Rebbiň öňünde näzik maýsa dek,

gury ýerdäki kök deý ösdi;

biziň oňa serederimiz ýaly,

onda ne şekil, ne syrat bardy,

arzuwlarymyz ýaly keşp ýokdy.

³Ol äsgerilmedi, ynsanlar ony ret etdi,

ol derdi, hassalygy bilýän adamdy;

adamlar ondan ýüzlerini öwürdiler,

ol äsgerilmedi,

hiç zatça-da görmedik ony biz.

⁴Ol biziň hassalygymyzy öz üstüne ýükledi,

biziň dertlerimizi çekdi;

biz bolsa ol Hudaý tarapyndan jezalandyrylyp,

urlup ejir çekendir diýip pikir etdik.

⁵Emma ol biziň ýazyklarymyz üçin ýaralandy,

biziň etmişlerimiz üçin ezýet çekdi,

rahatlygymyz üçin jeza onuň başyna geldi,

onuň ýaralary arkaly biz şypa tapdyk.

⁶Ählimiz edil goýun ýaly azaşdyk;

öz ýolumyz bilen gitdik herimiz,

Reb ählimiziň etmişimizi oňa ýükledi.

⁷Oňa sütem edildi, ol ejir çekdi,

emma şonda-da agzyny açmady.

Soýulmaga äkidilip barýan guzy dek,

gyrkymçynyň öňündäki sessiz goýun dek,

hiç agzyny açmady ol.

⁸Ol sütem, adalatsyzlyk bilen äkidildi.

Onuň nesli hakda kim aýdyp biljek?

Ol diriler diýaryndan mahrum edildi,

halkymyň ýazygy üçin zarba oňa degdi.

⁹Onuň gabry pisler bilen boldy.

Ol baý adamyň ýanynda jaýlandy,

ol hiç hili sütem etmändi,

agzyndan ýalan sözler çykmandy.

¹⁰Emma onuň ezilmesi,

dert çekmesi Rebbiň islegidi.

Onuň jany günä gurbanlygy edilse,

ol neslini görer, onuň ömri uzar;

Rebbiň islegi ol arkaly rowaçlanar.

¹¹Janynyň çeken jebir-jepalarynyň

hözirini görüp, ol kanagatlanar.

Öz bilşine görä,

Meniň dogry gulum köpleri aklar,

öz üstüne alar olaryň etmişini.

¹²Şonuň üçin Men oňa

beýik adamlaryň arasyndan paý bererin;

oljany güýçlüler bilen paýlaşar ol,

janyny gurban etdi ol,

ýazyklylar bilen bir saýyldy;

ol köpleriň günäsini öz üstüne aldy,

olaryň ýazyklarynyň geçilmegini diledi.

54-nji bap

Rebbiň ähti

¹Reb: «Şatlan, eý, çaga dogmadyk, önelgesiz,

burguda bolmadyk,

begençden aýdym aýt!

Çünki öň terk edilen aýalyň ogullary

ärli aýalyň ogullaryndan köp bolar» diýýär.

²Çadyryňyň ýerini giňelt,

mesgeniňiň perdelerini ger, gaýgyrma;

tanaplaryňy uzalt,

gazyklaryňy berkit.

³Sen saga-sola ýaýylarsyň,

nesilleriň milletleri eýeläp,

çola şäherlerde ornaşarlar.

⁴Gorkma, utanja galmarsyň sen;

ruhdan düşme, ryswa bolmarsyň sen;

ýaşlygyňdaky utanjyňy unudarsyň,

dulluk ryswaňy ýatlamarsyň mundan beýläk.

⁵Ýaradyjyň seniň äriňdir,

Onuň ady Hökmürowan Rebdir;

Ysraýylyň Mukaddesi Penakäriňdir,

Oňa bütin dünýäniň Hudaýy diýilýär.

⁶Reb seni terk edilen,

kalby gussaly aýal dek,

ret edilen ýaş gelin dek çagyrdy.

Muny Hudaý diýýär.

⁷«Men seni bir salym terk etdim,

ýöne beýik rehim bilen seni ýygnaryn.

⁸Gazap odunda

senden bir salym ýüzümi gizledim,

emma saňa rehim ederin sadyk söýgi bilen».

Muny Penakäriňiz Reb diýýär.

⁹Bu Meniň üçin Nuhuň döwri kimindir,

Nuhuň tupany ýer ýüzünde

indi gaýtalanmaz diýip ant içişim ýaly,

saňa-da gaharlanmaryn indi,

hiç haçan käýemerin diýip ant içdim.

¹⁰Daglar ýerinden gozgansa-da,

depeler sarssa-da,

sadyk söýgim senden aýrylmaz,

sarsmaz parahatçylyk ähtim.

Saňa rehim eden Reb diýýär muny.

¹¹«Eý, harasada düşüp, teselli tapmadyk

muşakgatly şäher!

Daşlaryňy gymmatbaha daşlardan goýup,

gök ýakutlar bilen düýbüňi tutaryn.

¹²Küňreleriňi lagyldan,

derwezeleriňi jöwherden,

gymmatbaha daşlardan ederin diwarlaryňy.

¹³Ähli çagalaryň Rebden taglym alarlar,

çagalaryňyň abadançylygy beýik bolar.

¹⁴Dogrulykda berkarar edilersiň,

sütemden uzakda bolarsyň, gorkmarsyň;

howp-hatardan daş bolarsyň, golaýlaşmaz saňa.

¹⁵Saňa hüjüm etse biri,

Menden däldir;

kim saňa hüjüm etse,

saňa boýun eger.

¹⁶Ine, kömür közüni üfleýän,

öz maksady üçin ýarag ýasaýan demirçini

Men ýaratdym.

Ýok etsin diýip,

heläk edijini ýaradan-da Mendirin.

¹⁷Seniň garşyňa ýasalan ýarag derde ýaramaz,

hökümde garşyňa çykýan her dili aýyplarsyň.

Rebbiň bendeleriniň mirasy şudur,

Men olary aklaryn».

Muny Reb aýdýandyr.

55-nji bap

Bol ýaşaýşa çagyryş

¹Eý, teşneler, suwa geliň!

Eý, pulsuzlar, geliň, galla satyn alyň, iýiň!

Geliň, şeraby, süýdi pulsuz alyň!

²Näme üçin puluňy çörek bolmajak zada,

zähmetiňi doýurmajak zada sarp edýäň?

Meni ünsli diňläň, ýagşy zady iýiň,

janyňyz näz-nygmatlardan lezzet alar.

³Gulak asyň, Maňa geliň,

diňläň, ýaşarsyňyz,

siz bilen baky äht edişerin,

Dawuda wada beren

sadyk söýgimi bererin.

⁴Ine, Men ony halklara şaýat,

baştutan hem baş serkerde etdim.

⁵Ine, siz tanamaýan milletleriňizi çagyrýarsyňyz,

sizi tanamadyk milletler-de, size gelerler.

Bu Ysraýylyň Mukaddesi,

Hudaýyňyz Reb sebäplidir,

Ol sizi şöhratlandyrdy.

⁶Rebbi tapylýarka, agtaryň,

ýakyndaka, çagyryň.

⁷Pisler öz ýollaryndan,

erbetler öz pikirlerinden dänip,

Rebbe dolanyp barsynlar,

Reb olara rehim eder;

Hudaýymyza dolansynlar,

Ol gaty geçirimlidir.

⁸«Meniň pikirlerim siziň pikirleriňiz däl,

siziň ýollaryňyz Meniň ýollarym däl».

Muny Reb aýdýandyr.

⁹«Gökler ýerden nähili beýiklikde bolsa,

Meniň ýollarym-da siziň ýollaryňyzdan,

Meniň pikirlerim-de siziň pikirleriňizden beýikdir.

¹⁰Ýagşyň, garyň göklerden inip,

ýeri suwaryp, ony önümli,

hasylly edip, ekene tohum,

çörek iýýäne çörek berýänçä,

yzyna dolanmaýşy dek,

¹¹Meniň agzymdan çykýan sözüm-de şeýle bolar;

Ol Maňa boş gaýdyp gelmez,

maksadymy ýerine ýetirer,

etsin diýip iberen işimde üstünlikli bolar» Reb diýýär.

¹²Siz şatlyk bilen çykarsyňyz,

parahatlyk bilen getirilersiňiz,

daglardyr depeler öňüňizde aýdyma gygyryşarlar,

bütin meýdanyň agaçlary-da el çarpyşarlar.

¹³Tikenekli gyrymsy agajyň ýerine serwi,

çitçiti ýerine nar biter;

bu Rebbe şöhrat getirer,

ölmez-ýitmez ebedi alamat bolar.

56-njy bap

Rebbiň ähli milletler bilen eden ähti

¹Reb şeýle diýýär:

«Adalaty saklaň, dogry işleri ediň,

ine, Men tizara azat etmäge gelerin,

halas edişimi aýan ederin.

²Muny edýän ynsan,

ony berk saklaýan nähili bagtly!

Ol Sabat gününi amal edip, ony harlamaýar,

elini her hili ýaman işden saklaýar».

³Goý, Rebbe bil baglaýan keseki:

«Reb meni Öz halkyndan aýrar» diýmesin,

Agta: «Ine, men bir gury agaçdyryn» diýmesin.

⁴Reb şeýle diýýär:

«Sabat günlerimi amal edýän,

Maňa ýaraýan zatlary saýlaýan,

ähtimi berk saklaýan agtalara

⁵öýümde, diwarlarymyň içinde

ogul-gyzlaryňkydan-da zyýada

hatyra hem at bererin;

olara ölmez-ýitmez ebedi at bererin.

⁶Rebbe hyzmat etmek üçin,

Rebbiň adyny söýmek üçin,

Onuň bendesi bolmak üçin

Rebbe bil baglaýan kesekileri,

Sabat kanunymy harlaman ýerine ýetirýänleri,

ähtimi berk saklaýanlary,

⁷mukaddes dagyma getirerin,

ybadat öýümde şatlandyraryn olary;

ýakma gurbanlyklary, başga gurbanlyklary

gurbanlyk sypamda kabul ediler;

çünki Meniň öýüm ähli milletler üçin

ybadat öýi diýip atlandyrylar».

⁸Ysraýylyň kowlanlaryny toplaýan Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Men öýüme eýýäm toplananlardan

beýlekilerini-de toplaryn».

Ysraýylyň azgyn baştutanlary

⁹Eý, ähli wagşy haýwanlar,

eý, bütin jeňňel haýwanlary,

geliň, iýmäge geliň!

¹⁰Ysraýylyň sakçylary kör,

hiç zady bilmeýärler;

ählisi üýrüp bilmeýän lal itlerdir;

olar ýatyp, düýş görýärler,

uklamagy gowy görýärler.

¹¹Doýanyny bilmeýän

açgöz itlerdir olar.

Olar düşünjesiz çopanlardyr;

hersi öz ýoly bilen gidýär,

her kes öz bähbidini araýar.

¹²Olar: «Geliň, şerap getireliň!

Çakyrdan julk doýalyň.

Ertirimizem şu gün ýaly bolar,

hatda mundanam has gowy bolar» diýýärler.

57-nji bap

¹Dogry adamlar ölüp gidýärler,

hiç kim muňa üns bermeýär.

Takwa adamlar ýogalýarlar,

muňa hiç kim düşünmeýär,

dogrular betbagtçylykdan gutarylýar.

²Olar rahatlyga gowuşýarlar;

dogrulykda gezýänler

öz ýerlerinde dynç alýarlar.

³Emma siz, eý, jadygöýiň çagalary,

zynagäriň, kemçiniň zürýatlary,

golaýrak geliň!

⁴Kimiň üstünden gülýärsiňiz?

Kime garşy agyz açyp,

diliňizi çykarýarsyňyz?

Siz ýazykly çagalar dälmisiňiz?

Ýalançy nesiller dälmisiňiz?

⁵Dub agaçlarynyň arasynda,

gür ýaprakly agajyň astynda

butlar bilen zyna gyzyşyp,

derelerde, gaýalaryň köweklerinde

çagalaryňyzy gurban edýän siz dälmi eýsem?

⁶Derýanyň ýylçyr daşlarynyň arasyndadyr paýyňyz,

nesibäňiz şolardyr siziň;

olara sadaka hökmünde şerap guýýarsyňyz,

galla sadakasyny hödürleýärsiňiz,

bulardan soň sizi jezasyz galdyrarynmy?

⁷Beýik, uly dagyň üstünde ýerleşdirdiňiz düşegiňizi,

gurbanlyk hödür etmäge çykdyňyz ol ýere.

⁸Gapylaryňyzyň, söýeleriňiziň arka tarapynda

butparazçylykly heýkeller goýduňyz.

Meni terk edip, ýalaňaçlanyp,

düşegiňize geçdiňiz.

Ony giňeltdiňiz;

äht edişdiňiz olar bilen,

olaryň düşegini söýdüňiz,

olaryň ýalaňaç bedenine seretdiňiz.

⁹Hoşboý ysly ýag bilen Molek hudaýyň ýanyna gitdiňiz,

atyrlaryňyzy köpeltdiňiz;

uzak ýerlere ýolladyňyz ilçileriňizi,

hatda ölüler dünýäsine inderdiňiz.

¹⁰Uzak ýollar sizi ýadatdy,

Emma: «Bu biderek» diýmediňiz siz.

Güýjüňizi gaýtadan dikeldip,

tapdan düşmediňiz.

¹¹Meni aldap, ýatlamazyňyz ýaly,

ýüregiňizde Maňa ýer bermeziňiz ýaly,

kimden eýmendiňiz, kimden gorkduňyz?

Uzak wagtlap dymandygym sebäpli

Menden gorkmaýarsyňyzmy siz?

¹²Dogrulygyňyzy, işleriňizi aýan ederin,

nepi degmez bularyň size.

¹³Perýat edeniňizde,

toplan butlaryňyz sizi halas etsin,

olary ýel süpürip äkider,

şemal uçuryp äkider olary.

Ýöne Meni pena tutunýan ýurdy mülk ediner,

Meniň mukaddes dagymy miras alar.

Pesgöwünlilere teselli

¹⁴Ol diýer: «Topragy tekizläp,

ýol taýynlaň,

halkymyň ýolundaky päsgelçilikleri aýryň».

¹⁵Beýik hem belent Bolan,

ebedi Ýaşaýan,

ady Mukaddes Bolan şeýle diýýär:

«Men beýik, mukaddes ýerde ýaşaýaryn,

pesgöwünlileriň ruhuny janlandyrmak üçin,

ezilenleriň ýüreklerini janlandyrmak üçin,

ezilenler we kiçigöwünliler bilen biledirin.

¹⁶Men hemişe aýyplap,

elmydama gaharlanmaryn;

ýogsam ýaradan ynsanymyň ruhy,

jany tapdan düşer.

¹⁷Nähak gazanç etmişleri üçin gaharlanyp,

olary jezalandyrdym,

gaharlandym, ýüz öwürdim;

emma olar öz islän ýollaryndan gitdiler.

¹⁸Olaryň ýollaryny gördüm,

ýöne şonda-da olara şypa bererin,

olara we ýas tutýanlara ýol görkezip,

teselli bererin.

¹⁹Dillerinde öwgini Men ýaratdym,

Uzakdakylara-da, ýakyndakylara-da rahatlyk,

uly rahatlyk bererin,

olara şypa bererin».

²⁰«Emma pisler tolkun atýan deňiz ýalydyr,

olar asuda bolup bilmeýärler,

tolkunlary laý we hapa çykarýar.

²¹Pisler üçin rahatlyk ýokdur» diýýär Hudaýym Reb.

58-nji bap

Hakyky ybadat etmeklik

¹Gaty gygyr, çekinme!

Sesiňi surnaý kimin gatalt!

Halkyma ýazyklaryny,

Ýakubyň nesline günälerini yglan et.

²Olar her gün Meni agtarýarlar,

lezzet alýarmyşlar ýollarymy bilmekden,

dogry iş edip, Hudaýyň hökümlerini

terk etmedik millet kimin

Menden adyl höküm soraýarlar,

Hudaýa ýakynlaşmagy arzuw edýärler.

³Olar: «Biz agyz bekledik, näme üçin görmeýärsiň?

Özümizi kiçeltdik, näme üçin üns bermeýärsiň?» diýýärler.

Ine, siz agyz beklän günüňiz

öz isläniňizi edýärsiňiz,

işçileriňizi agyr işledýärsiňiz.

⁴Ine, siz dawa, jenjel bilen,

rehimsiz ýumruklama bilen agyz bekleýärsiňiz.

Bu günki agyz bekleýşiňiz bilen

ýokarda sesiňizi eşitdirmersiňiz.

⁵Meniň saýlan agyz beklemäm,

ynsanyň özüni kiçeltmeli güni şeýle bolarmy?

Gamyş kimin başyňyzy egip,

juluň, külüň üstünde ýatmak üçinmi?

Siz muňa agyz bekleme,

Rebbe ýaramly gün diýýärsiňizmi?

⁶Meniň saýlaýan agyz beklemäm

adalatsyzlyk zynjyrlaryny gyrmak,

boýuntyryk ýüplerini çözmek,

ezilenleri azat etmek,

her bir boýuntyrygy syndyrmak üçin dälmi?

⁷Çöregiňi aç bilen paýlaşyp,

öýsüz garyby öýüňe getirmek üçin dälmi?

Ýalaňajy görende, oňa eşik berip,

garyndaşlaryňyzdan kömegiňizi

gaýgyrmazlyk üçin dälmi?

⁸Şonda nuruňyz daň kimin ýalpyldar,

basym şypa taparsyňyz,

dogrulygyňyz öňüňizden gider,

Rebbiň şöhraty yzda goragyňyz bolar.

⁹Onsoň dileg edersiňiz, Reb jogap berer;

perýat edersiňiz,

Ol: «Men bu ýerde» diýer.

Araňyzdan boýuntyrygy,

barmak çommaltmagy,

ýaman gepleri aýyrsaňyz,

¹⁰açlaryň hatyrasyna janyňyzy pida etseňiz,

ejirlileri zerur zatlary bilen doýursaňyz,

garaňkylykda nuruňyz ýalpyldap,

tümlügiň günorta çagy dek bolar.

¹¹Reb hemişe size ýol görkezer,

gurak ýerlerde sizi kanagatlandyrar,

süýegiňize kuwwat berer.

Siz suwarylan bag kimin,

suwy egsilmeýän çeşme kimin bolarsyňyz.

¹²Köne harabalaryňyz täzeden dikeldiler,

köp asyrlardan galan

harabalaryň düýbüni gaýtadan tutarsyňyz;

olar size: «Jaýryklary bejerýän,

ýaşamak üçin köçeleri düzedýän» diýerler.

¹³Sabat gününi bozmakdan,

mukaddes günümde

isläniňizi etmekden saklansaňyz,

Sabat gününi ýakymly,

Rebbiň mukaddes gününi

hormatly saýsaňyz,

özüňize ýaraýany etmän,

isläniňizi etmän,

boş sözleri sözlemän,

ol güni hormatlasaňyz,

¹⁴şonda siz Rebden hoşal bolarsyňyz,

Men sizi dünýäniň belentliklerine çykararyn;

Ataňyz Ýakubyň mirasyny size bererin.

Muny Reb aýdýandyr.

59-njy bap

Reb adalatsyzlygy jezalandyrýar

¹Rebbiň eli gysga däldir halas etmez ýaly,

eşitmez ýaly gulagy-da agyr däldir.

²Ýazyklaryňyz Hudaýyňyz bilen araňyza aýralyk saldy,

sesiňizi eşitmez ýaly,

günäleriňiz Onuň ýüzüni sizden gizledi.

³Siziň elleriňiz gan bilen,

barmaklaryňyz etmişler bilen haramlandy;

dilleriňiz ýalan sözleýär,

pis sözler çykýar agzyňyzdan.

⁴Dogrulyga çagyrýan ýok,

adalatly çözýän ýok dawany.

Boş sözlere umyt baglaýar olar,

ýalan sözleýärler,

betbagtlykdan hamyla bolup,

ýamanlyk dogurýarlar.

⁵Kepjebaşyň ýumurtgalaryny basyrýarlar,

möý kerebini dokaýarlar;

olaryň ýumurtgalaryny iýen ölýär,

alahöwren çykýar döwlen ýumurtgadan.

⁶Kerebinden eginbaş bolmaz olaryň,

gazananlary bezenenlerine ýetmeýär,

işleri erbet işdir,

ellerinde zorluk işi.

⁷Aýaklary pislige ýortýar,

bigünä gan dökmäge howlugýar,

pikirleri şerdir,

harabalyk, weýrançylyk bar ýollarynda.

⁸Parahatlyk ýoly nedir, olar bilmeýärler,

adalat ýokdur ýodalarynda,

özlerine egri ýollar etdiler,

ol ýollardan ýöreýänler

parahatlygy bilýän däldirler.

⁹Muňa görä adalat bizden uzakda,

gutulyş bizden daşda;

biz nura garaşýarys, ýöne diňe garaňkylyk;

ýagtylyga garaşýarys,

ýöne tümlükden barýarys.

¹⁰Körler kimin diwary sermeleýäris,

sermeleşip gezýäris gözsüz kimin,

günorta çagy alagaraňkyda mysaly büdreýäris,

güýçlüleriň arasynda öli ýalydyrys.

¹¹Ählimiz aýy deý arlaýarys,

gögerçin deý iňňildeýäris.

Adalata garaşýarys, ýöne ol ýok;

halas edilmäge garaşýarys, ýöne ol bizden uzakda.

¹²Öňüňde ýazyklarymyz köpdür,

günälerimiz özümize garşy şaýatlyk edýär,

ýazyklarymyz ýanymyzdadyr,

etmişlerimizi biz bilýäris.

¹³Ýazykly bolduk, Rebbi ret etdik,

Hudaýymyzdan ýüz öwürdik,

sütemiň, pitnäniň gürrüňini etdik,

kalbymyzdaky ýalan sözlerimizi sözledik.

¹⁴Adalat yza çekilýär,

dogrulyk uzakda;

şäher meýdançasynda büdreýär hakykat,

dogrulyk aramyza girip bilmeýär.

¹⁵Hakykat ýok,

ýamanlykdan gaça durýan talanýar,

Reb muny gördi,

adalatyň ýokdugyna gynandy.

¹⁶Reb hiç kimiň ýokdugyny gördi,

araçynyň ýokdugyna geň galdy;

Öz goly ýeňiş getirdi Oňa,

Öz dogrulygy goldady Ony.

¹⁷Ol dogrulygy sowut kimin geýindi,

gutulyş tuwulgasyny başyna geýdi;

öç alyş lybasyna bürendi,

gazap donuny geýdi.

¹⁸Ol her kese işlerine görä jeza berer,

ýagylaryna gazap,

duşmanlaryna jeza garaşýar,

adalara jeza berer.

¹⁹Günbatardakylar Rebbiň adyndan,

gündogardakylar Onuň şöhratyndan gorkarlar.

Çünki Reb ýel kowalaýan dag sili deý geler.

²⁰«Siona, Ýakup neslinden bolup,

ýazyklaryndan dönenlere

Penakär geler».

Muny Reb aýdýandyr.

²¹«Meniň bolsa, olar bilen edýän ähtim, ine, şudur: üstüňizdäki Ruhum, agzyňyza salan sözlerim şu günden ebedä çenli öz diliňizden, zürýatlaryňyzyň dilinden, zürýatlaryňyzyň zürýatlarynyň dilinden düşmesin». Muny Reb aýdýandyr.

60-njy bap

Sion şäheriniň şöhraty

¹Tur, parla, nuruň geldi,

üstüňde Rebbiň şöhraty dogdy.

²Ine, ýer ýüzüni garaňkylyk,

halklary tüm garaňkylyk bürär;

seniň üstüňde bolsa Reb peýda bolar,

üstüňde bolar Onuň şöhraty.

³Milletler yşygyňa gelerler,

şalar daňyňyň ýagtysyna.

⁴Töwerege ser sal, galdyr başyňy,

ählisi üýşüşip, saňa gelýärler.

Ogullaryň uzakdan gelerler,

gujakda göteriler gyzjagazlaryň.

⁵Şonda olary görüp, ýüzüň ýagtylar,

şatlykdan tirpildär ýüregiň,

çünki baýlyk deňiz üsti bilen saňa getiriler,

milletleriň baýlygy saňa geler.

⁶Sen düýe sürülerinden,

Midýan, Eýpa köşeklerinden dolarsyň;

bütin Şeba halky geler.

Olar altyndyr

ýakymly ysly tütetgi getirip,

Rebbe alkyş aýdarlar.

⁷Kedaryň ähli sürüleri ýanyňa toplanar,

Nebaýotyň goçlary saňa hyzmat ederler,

olar gurbanlyk sypamda

gurbanlyk hökmünde kabul ediler,

şöhratly öýümi şöhratlandyraryn Men.

⁸Kimdir bu bulut kimin süýşýänler,

höwürtgelerine gögerçin dek uçýanlar?

⁹Adalar Maňa umyt baglaýarlar elbetde;

Hudaýyň Rebbiň,

Ysraýylyň Mukaddesiniň adynyň hatyrasyna

Tarşyş gämileri öňürti gelýärler,

ogullaryň kümüşdir altynyny

özleri bilen getirýärler.

Reb seni şöhratlandyrdy.

¹⁰Kesekiler diwarlaryňy dikerler,

olaryň şalary saňa hyzmat ederler;

gazabymda seni jezalandyrdym,

ýöne mährimde rehim etdim saňa.

¹¹Derwezeleriň açyk bolar mydam,

milletleriň öz patyşalarynyň baştutanlygynda

baýlyklaryny saňa getirerleri ýaly,

gije-gündiz ýapylmaz.

¹²Saňa hyzmat etmedik

millet we patyşalyk ýok bolar;

şol milletler bütinleý weýran ediler.

¹³Mukaddes öýümi bezemek üçin

Liwanyň baýlygy geler saňa,

Aýak basýan ýerimi şöhratlandyrmak üçin

serwi, çynar we arça agaçlary saňa getiriler.

¹⁴Saňa ezýet berenleriň nesilleri gelip,

tagzym ederler saňa,

seni kemsidenleriň ählisi

aýagyňa ýykylarlar;

saňa Rebbiň şäheri,

Ysraýylyň Mukaddesiniň Siony^[19] diýer olar.

¹⁵Terk edilip, ýigrenilip,

üstüňden hiç kim geçmedi.

Indi bolsa Men seni baky beýik,

nesilden-nesle şatlyk ederin.

¹⁶Milletleriň süýdüni emersiň,

Sorarsyň şalaryň göwsün.

Şonda sen Men Rebbiň Halasgäriňdigimi,

Penakäriňdigimi, Ýakubyň Gudratly Hudaýydygymy bilersiň.

¹⁷Bürünç ýerine altyn,

demir ýerine kümüş bererin Men;

agaç ýerine bürünç,

demir bererin daş ýerine.

Parahatçylygy baştutanyň,

dogrulygy gözegçiň edip bellärin.

¹⁸Ýurduňda mundan beýläk zorluk,

serhetleriň içinde weýrançylyk, gyrgynçylyk bolmaz;

Hudaý halas edýär,

alkyş bolsun Hudaýa.

¹⁹Mundan beýläk gündüzine Gün yşygyň bolmaz,

gijesine Aý saňa yşyk bermez;

çünki Reb seniň ebedi nuruň bolar,

şöhratyň öz Hudaýyň bolar.

²⁰Mundan beýläk Günüň batmaz,

Aýyň ýaşmaz,

çünki Reb seniň ebedi nuruň bolar,

ýasly günleriň tamam bolar.

²¹Bütin halkyň dogruçyl bolar,

olar ýurdy baky eýelärler,

Özümiň şöhratlanmagym üçin,

eken nahalym, ellerimiň işidir olar.

²²Olaryň iň azy urug bolar,

güýçli millet bolar iň ejizi;

Men — Reb muny

öz wagtynda tiz amal ederin.

61-nji bap

Rebbiň merhemet ýyly

¹Hökmürowan Rebbiň Ruhy üstümdedir.

Garyplara hoş habary bildirmegim üçin,

Ol meni seçip-saýlady^[20];

göwni synyklara şypa bermäge,

tussaglara azatlygy yglan etmäge,

zyndandakylary boşatmaga iberdi meni.

²Rebbiň merhemet ýylyny,

Hudaýymyzyň öç aljak gününi yglan etmäge,

ähli ýas tutýanlara göwünlik bermäge,

³Sionda ýas tutýanlaryň aladasyny etmäge:

külüň deregine owadan başatgyjyny,

ýasyň deregine şatlyk ýagyny,

gamgyn ruhuň deregine

alkyş donuny bermäge iberdi meni.

Rebbiň şöhratyny

görkezmek üçin ekilen

dogrulyk dub agaçlary diýler olara.

⁴Olar gadymy harabalary täzeden gurarlar,

öňki weýran bolan ýerleri dikelderler,

nesilden-nesle weýran bolan şäherleri,

harabalyklary abatlarlar.

⁵Kesekiler gelip, sürüleriňizi bakarlar,

ýat halklar daýhanyňyz, bagbanyňyz bolar.

⁶Size bolsa Rebbiň ruhanylary,

Hudaýymyzyň hyzmatkärleri diýerler;

siz milletleriň baýlygyndan lezzet alarsyňyz,

olaryň şöhratyna şärik bolarsyňyz.

⁷Utanç deregine iki esse paý alarsyňyz,

ryswalyk deregine mirasyňyzda şatlanarsyňyz;

munuň üçin siz iki esse mülkli bolarsyňyz,

ebedi şatlyk siziňki bolar.

⁸«Men — Reb adalaty söýýändirin,

talaňçylygy, nähaklygy ýigrenýändirin.

Olara muzdlaryny takyk bererin,

olar bilen ebedi äht baglaşaryn.

⁹Olaryň nesilleri milletleriň arasynda,

zürýatlary halklaryň arasynda tanalar,

görenleriň ählisi olaryň Rebbiň

ýalkan halkydygyny bilerler».

¹⁰Rebde şatlanaryn Men,

janym Hudaýymda joşar,

çünki Ol meni gutulyş lybasyna besledi,

giýewiň täç geýşi dek,

gelniň şaý-sep bilen bezenişi deý,

Meni dogrulyk dony bilen örtdi.

¹¹Topragyň ösümliklerini ösdürişi dek,

bagyň içindäki ekilenleri gögerdişi dek,

Hökmürowan Reb-de dogrulyk bilen

alkyşy ähli milletleriň öňünde ösdürer.

62-nji bap

Sionyň täze ady

¹Sionyň dogrulygy nur kimin,

halas ediliş ýanyp duran çyra deý parlaýança,

Sionyň hatyrasyna,

Iýerusalimiň hatyrasyna dymmaryn.

²Milletler dogrulygyňy,

patyşalar şöhratyňy görerler;

Rebbiň Öz agzyndan çykan

täze at bilen atlandyrylarsyň.

³Rebbiň elinde gözellik täji,

Hudaýyňyň elinde şalyk jygasy bolarsyň.

⁴Mundan beýläk «Terk edilen» diýilmez saňa,

mundan beýläk «Harabalyk» diýilmez ýurduňa,

emma saňa «Söýdügim»,

ýurduňa «Ärli» diýler;

Reb seni söýýär,

ýurduň ärli bolar.

⁵Ýigidiň gyza öýlenişi dek,

ogullaryň-da saňa eýe çykarlar,

giýewiň gelni üçin şatlanyşy dek,

Hudaý-da seniň üçin şatlanar.

⁶Eý, Iýerusalim,

diwarlaryňda gözegçiler goýdum,

gije-gündiz asla dymmaz olar.

Eý, Rebbe ýatladýanlar,

özünize dynç bermäň,

⁷Iýerusalimi berkidip,

ony ýer ýüzüniň şöhraty edýänçä,

oňa ynjalyk bermäň.

⁸Reb Öz sag elinden,

güýçli golundan ant içdi:

«Indi gallaňy duşmanlaryňa

iýmit hökmünde bermerin,

öz zähmetiň siňen şerabyňy

kesekiler içmezler.

⁹Hasylyny ýyganlar iýip,

Rebbe alkyş aýdarlar,

ony toplanlar,

mukaddes howlularymda içerler».

¹⁰Geçiň, geçiň derwezelerden!

Halkyň ýoluny taýynlaň!

Çekiň, çekiň şaýoly,

ony daşlardan arassalaň,

halklar üçin baýdak dikiň!

¹¹Reb ýeriň aňry ujuna yglan etdi:

«Sion gyzyna^[21] şeýle diý:

„Ine, Halasgäriň gelýär;

Onuň sylagy ýanyndadyr“».

¹²Olara «Mukaddes halk,

Rebbiň azat edenleri» diýler,

saňa bolsa «Hudaýyň agtarany,

terk edilmedik şäher» diýler.

63-nji bap

Rebbiň gudraty

¹Edomdan, Bosradan

gyrmyzy eşikli gelýän bu kim?

Şöhratly lybas içinde

beýik gudrat bilen ýöriş edýän bu kim?

«Dabara bilen gepleýän,

halas etmäge güýji ýetýän Mendirin!»

²Näme üçin lybasyň gyrmyzy,

eşigiň üzüm sykýanyňky kimin?

³«Üzümi ýeke sykdym,

ýanymda halklardan hiç kim ýokdy;

gaharlykam sykdym üzümi,

gazaplykam aýak astyna aldym;

onuň gany eşiklerime syçrady,

bar lybasymy hapalady.

⁴Öç alyş güni ýüregimdedi,

halas etjek ýylym gelipdi.

⁵Men seretdim, kömekçi ýokdy;

hiç kimiň Meni goldamaýandygyna

haýran galdym.

Onsoň Öz golum Maňa ýeňiş getirdi,

Öz gazabym Meni goldady.

⁶Gaharyma halklary aýak astyna aldym,

gazabyma olary serhoş etdim,

ganlaryny ýere dökdüm».

⁷Rebbiň eden ähli işlerine görä

Onuň ýagşylygyny, alkyşlaryny,

rehimlerine görä, Ysraýyl nesline

görkezen beýik merhemetini,

uly ýagşylygyny agzaýyn.

⁸Ol: «Elbetde, olar Meniň halkym,

Meni aldamajak ogullardyr» diýdi.

Şeýdip, olaryň Halasgäri boldy.

⁹Olar azap çekende, gynandy Ol.

Huzuryndan gelen perişde olary halas etdi;

söýgisi we rehimi bilen azat etdi olary;

owaldan olary elinde göterip geldi.

¹⁰Emma olar pitne turzup,

Onuň Mukaddes Ruhuny ynjatdylar;

Reb-de olara duşman bolup,

garşylaryna söweşdi.

¹¹Hudaýyň halky geçmişi,

Rebbiň guly Musany ýatlady.

Sürüsiniň çopanlary bilen bile

olary deňizden geçiren nirede?

Öz Mukaddes Ruhuny

içlerine salan nirede?

¹²Gudratly goluny Musanyň sagynda ýöreden,

Özüne ebedi at edinmek üçin

öňlerindäki suwy bölen nirede?

¹³Halkyny deňiz düýbünden geçiren kim?

Atyň büdremän çölden geçişi dek

olar-da büdremediler.

¹⁴Derä inýän mal sürüsi dek,

Rebbiň Ruhy olara rahatlyk berdi.

Özüňe şöhratly at edinmek üçin

halkyňa, ine, şeýle ýol görkezdiň.

¹⁵Göklerden seret,

Öz mukaddes, şöhratly mesgeniňden

bize nazar sal.

Yhlasyň, gudratyň nirede Seniň?

Merhemetiň, rehimiň nirede?

Olary bizden sakladyň.

¹⁶Atamyz Sensiň,

Ybraýym bizi bilmese-de,

Ysraýyl bizi tanamasa-da,

ýa Reb, biziň Atamyzsyň Sen,

owaldan bäri adyň «Penakärimizdir».

¹⁷Ýa Reb, näme üçin bizi Öz ýollaryňdan azaşdyrýarsyň,

Senden gorkmazymyz ýaly ýüreklerimizi gatadýarsyň?

Öz bendeleriň hatyrasyna,

Mirasyň bolan tireleriň hatyrasyna yza dolan.

¹⁸Mukaddes halkyň az wagt mukaddes ýeriňe eýelik etdi,

emma duşmanlarymyz aýak astyna atdylar ony.

¹⁹Owaldan bäri üstlerinden

Sen höküm sürmedik,

Seniň adyň dakylmadyk

halka meňzedik biz.

64-nji bap

¹Gökleri ýaryp, aşak insediň, Sen!

Öňüňde titreşsedi daglar!

²Alawyň çalyny ýandyryşy dek,

suwy gaýnadyşy dek oduň

adyňy duşmanlaryňa tanatdyrýaň,

milletler öňüňde lerzana gelerler.

³Garaşylmaýan gorkunç işleri edeniňde,

ýer ýüzüne indiň, öňüňde daglar titreşdi.

⁴Özüne umyt baglaýanlar üçin

şeýle işleri eden Hudaýy

owaldan bäri ne gulak eşidipdi,

ne-de göz görüpdi.

⁵Dogry işleri şatlanyp edýänleri,

Seni ýatlaýanlary garşylaýarsyň ýollaryňda.

Ýöne günä batdyk biz,

Sen gaharlandyň,

biz halas edilerismi?

⁶Haram adam deý bolduk ählimiz,

ähli dogry işlerimiz haram esgi deý.

Solýarys biz ýaprak deý,

ýel dek alyp gidýär ýazyklarymyz bizi.

⁷Seniň adyňy tutýan,

Saňa daýanjak bolup, oýanýan ýok;

Sen ýüzüňi gizlediň bizden,

bizi ýazyklarymyzyň ygtyýaryna berdiň.

⁸Şonda-da Atamyz Sensiň, ýa Reb,

biz toýundyrys, Sen küýzegärimiz,

Seniň eliňiň işidiris ählimiz.

⁹Gaty gaharlanma,

hemişelik ýatlama ýazygy, ýa Reb,

ählimiz Seniň halkyňdyrys,

muny nazara al!

¹⁰Mukaddes şäherleriň çöl boldy,

Sion düzlüge,

Iýerusalim haraba öwrüldi.

¹¹Atalarymyzyň Saňa

öwgi aýdan ýeri bolan

mukaddes hem gözel öýümiz

oda ýandy,

ähli eziz zatlarymyz haraba öwrüldi.

¹²Şulara garamazdan, ýa Reb,

saklanjakmy Sen?

Dymyp, şeýle gazaply ezýet berjekmi bize?

65-nji bap

Höküm we gutulyş

¹Meni soramaýanlara Özümi aýan etdim,

agtarmaýanlar tapdylar Meni.

Adymy tutmaýan millete:

«Ine, Men! Ine, Men!» diýdim.

²Men öz isleglerine eýerip,

ýaman ýoldan ýöreýän

pitneçi halka,

günuzyn ellerimi uzadyp otyryn.

³Ol halk baglarda gurbanlyk berip,

ýakymly ysly tütetgi ýakyp kerpiç sypada,

gözümiň alnynda yzly-yzyna

gaharymy getirýär.

⁴Olar gabyrlaryň arasynda oturyp,

gizlin ýerlerde gijäni ötürýärler;

doňuz etini iýýärler,

haram et gaýnadýarlar gazanlarynda.

⁵Olar: «Daşda dur, ýakynlaşma,

men Senden mukaddesdirin» diýýärler.

Olar burnuma tüssedir,

günuzyn ýanýan otdurlar.

⁶Şeýle ýazylandyr, ine:

«Men dymmaryn, bererin almytlaryny;

hawa, almytlaryny gursaklaryna bererin.

⁷Siziň ýazyklaryňyzyň,

daglarda ýakymly ysly tütetgi ýakyp,

depelerde Meni äsgermezlik eden

atalaryňyzyň ýazyklarynyň

almytyny bererin.

Öňki eden işlerini ölçäp,

olary başlaryna getirerin» diýýär Reb.

⁸Reb şeýle diýýär:

«Üzüm heniz şirelikä,

kimdir biri: „Ony zaýalama,

bereket şondadyr“ diýýär.

Men-de bendelerimiň hatyrasyna şeýle ederin,

olaryň hemmesini heläklemerin.

⁹Ýakupdan nesilleri çykararyn,

Ýahudadan daglarymy miras aljagy;

Meniň saýlanym ony miras alar,

bendelerim ol ýerde ýaşarlar.

¹⁰Meni agtaran halkym üçin

Şaron sürülere öri,

Akor jülgesi sygyrlara ýatak bolar».

¹¹«Emma siz Rebbi terk edýänler,

mukaddes dagymy unudýanlar,

täleý buty üçin saçak ýazýanlar,

kysmat buty üçin garyşyk şerap guýýanlar,

¹²Men-de sizi gylyja niýetlärin,

baryňyz gyrylmak üçin dyza çökersiňiz,

çagyranymda jogap bermediňiz,

geplänimde, gulak asmadyňyz,

nazarymda ýigrenýän işlerimi etdiňiz,

Maňa ýaramaýany saýladyňyz».

¹³Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Bendelerim iýerler,

siz bolsa aç bolarsyňyz;

bendelerim içerler,

siz bolsa suwsarsyňyz;

bendelerim şatlanarlar,

siz bolsa utanja goýlarsyňyz;

¹⁴Bendelerim ýürek şatlygyndan aýdym aýdarlar,

ýöne siz ýürek derdinden perýat edersiňiz,

hasratly ruh bilen perýat edersiňiz.

¹⁵Adyňyzy Öz saýlanlaryma

gargyş üçin galdyrarsyňyz.

Hökmürowan Reb sizi ölüme höküm edip,

başga at berer Öz bendelerine.

¹⁶Ýurtda özüne ak pata beren,

hakykat Hudaýynyň adyndan pata berer;

ýurtda ant içen,

hakykat Hudaýyndan ant içer.

Öňki hasratlar unudylyp,

gözlerimden gizlener».

Täze gök, täze dünýä

¹⁷«Ine, Men täze gök, täze dünýä ýaratmakçy,

öňki zatlar ýatlanmaz, ýada düşmez.

¹⁸Ýaratjak zatlaryma şatlanyp,

baky begeniň;

Ine, Men Iýerusalimi şatlyk üçin,

halkyny-da begenç üçin ýaratjak.

¹⁹Iýerusalim üçin şatlanaryn,

halkym üçin begenerin.

Indi ne agy sesi

ne-de ahy-nala eşidiler ol ýerde.

²⁰Onda birnäçe gün ýaşap ölen bäbekler,

ýa-da uzak ömür sürmedik gojalar bolmaz;

ýüz ýaşynda ölen ýaş saýylar,

näletlenen saýylar ýüz ýaşa ýetmedik.

²¹Olar jaýlar salyp, onda ýaşarlar,

üzüm agaçlaryny ekip, miwesini iýerler.

²²Başga biri ýaşamaz olaryň guranynda,

başga biri iýmez olaryň ekenin.

Çünki halkymyň ömri daragtyňky deý uzak bolar.

Saýlanlarym öz elleriniň işlerinden lezzet alar.

²³Olar biderek zähmet çekmezler,

çaga dogurmazlar betbagtlyk üçin,

olaryň özleri-de, nesilleri-de

Rebbiň ýalkan zürýatlary bolar.

²⁴Olar çagyrmanka, Men jogap bererin,

gepläp durkalar, Men eşiderin.

²⁵Böri bilen guzy bile otlar,

öküz deý saman iýer şir,

ýylan gum iýer.

Meniň tutuş mukaddes dagymda

hiç kime zelel ýetirmezler olar,

hiç kimi heläk etmezler» diýýär Reb.

66-njy bap

Höküm we umyt

¹Reb şeýle diýýär:

«Gökler Meniň tagtym,

ýer aýagyma kürsüdir.

Maňa gurjak öýüňiz hany?!

Dynçlyk mekanym nirede boljak?!

²Öz elim ýaratdy bularyň baryn,

hemmesi-de Meniňkidir!

Ýöne Men kiçigöwünlä, ruhy synyga,

sözüme titreýäne nazar salaryn».

Muny Reb aýdýandyr.

³«Öz ýollaryny saýlaýanlar,

nejis işlerinden lezzet alýanlar bar.

Öküzi gurbanlyk berýän

adam öldüren bilen deňdir,

guzyny gurbanlyk berýän

itiň boýnuny ýazdyran ýalydyr;

galla sadakasyny beren bilen

doňzuň ganyny hödürlän bilen deňdir,

ýakymly ysly tütetgi tüteden

buta sežde eden ýalydyr.

⁴Olara zalymlyk etmegi saýlaryn Menem,

gorkýan zatlaryny başlaryna getirerin;

çünki Men çagyranymda,

hiç kim jogap bermedi,

geplänimde, diňlemediler;

Meniň ýigrenýän işlerimi etdiler,

Maňa ýaramaýan zatlary saýladylar».

⁵Eý, Rebbiň sözüne titreýänler,

Onuň sözüne gulak goýuň:

«Sizi ýigrenýän,

Meniň adym üçin

sizi ret edýän doganlaryňyz:

„Reb şöhratlandyrylsyn,

bizem siziň şatlygyňyzy göreli!“ diýdiler.

Emma olaryň özleri utandyrylar».

⁶Şäherden bir güýçli ses,

ybadathanadan bir ses eşidilýär!

Duşmanlarynyň jezasyny berýän

Rebbiň sesidir bu!

⁷Burgusyz dogurdy,

bir ogul dogurdy azap çekmän.

⁸Şeýle zady eşiden barmy?

Gören barmy şeýle zady?

Ýurt bir günde doglarmy?

Bir demde dünýä inermi millet?

Emma Sion burgusy tutan dessine

ogullaryny dogurdy.

⁹«Men dogurma pursadyna ýetiribem,

dogurtmaýynmy?» diýýär Reb.

«Dogurmaga güýç berýän Men

ýatgyny ýaparynmy?» diýýär Hudaýyň.

¹⁰Iýerusalim bilen bile şatlanyň,

onuň üçin begeniň, eý, ony söýýänler,

eý, Iýerusalim üçin ýas tutýanlar,

onuň bilen bile şatlanyň.

¹¹Onuň göwsünden emip,

doýarsyňyz, teselli taparsyňyz;

ganyp-ganyp içip,

doly göwsünden lezzet alarsyňyz.

¹²Reb şeýle diýýär:

«Men abadançylygy derýa dek,

milletleriň baýlygyny

daşgyn çeşme dek

oňa ugrukdyraryn,

ol sizi emdirip,

elinde göterer,

aýagynda yralar.

¹³Enäniň çagasyna teselli berşi dek,

Menem size teselli bererin.

Siz Iýerusalimde teselli taparsyňyz».

¹⁴Bulary görüp, kalbyňyz şatlykdan dolar,

bedeniňiz maýsa kimin gülläp öser;

Rebbiň eliniň bendeleriniň üstündedigi aýan bolar,

Onuň gazaby bolsa duşmanlaryna garşydyr.

¹⁵Çünki Reb alaw bilen gelýär,

söweş arabalary tüweleý dek,

lowlaýan gazabyny, käýinjini

ýalynly alaw kimin döker.

¹⁶Reb bütin adamzada

otdur gylyjy bilen höküm eder,

Rebbiň öldürenleri köp bolar.

¹⁷Butparaz seždegählerine girmek üçin,

özlerini mukaddes edip, inlerini tämizlänler,

şeýle-de doňuz, syçan we beýleki haram haýwanlaryň etini iýenleriň ortasynda

baş bolup duranyň yzyna eýerenler ýok bolarlar.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁸Reb şeýle diýýär: «Men olaryň işlerini-de, niýetlerini-de bilýärin. Ähli milletleri we dilleri bir ýere toplamak üçin Men gelýärin. Olar gelip, Meniň şöhratymy görerler. ¹⁹Men olaryň arasynda bir alamat görkezerin. Olaryň arasyndan gaçyp gutulanlary milletleriň arasyna, Tarşyşa, Pula, ýaýçy Luda, Tubala, Ýawana, Men barada eşitmedik, şöhratymy görmedik uzakdaky adalara ýollaryn. Olar Meniň şöhratymy milletleriň arasynda yglan ederler. ²⁰Ysraýyl ogullarynyň galla sadakasyny halal gapda Rebbiň öýüne getirişleri ýaly, olar hem siziň doganlaryňyzyň baryny atlarda, söweş arabalarynda, at arabalarynda, gatyrlardyr düýelerde ähli milletleriň içinden toplap, Meniň mukaddes dagyma — Iýerusalime Rebbe peşgeş hökmünde getirerler. ²¹Olaryň arasyndan birnäçesini ruhany we lewi edip saýlaryn».

^22-23«Meniň ýaratjak täze gögümiň, täze ýerimiň gözümiň alnynda duruşlary ýaly, siziň nesilleriňiz bilen adyňyz-da şeýle bolar. Her Täze Aý baýramynda, her Sabatda ähli ynsanlar huzuryma gelip, Maňa ybadat ederler» Muny Reb aýdýandyr. ²⁴Olar daşa çykyp, Maňa garşy baş galdyranlaryň jesetlerini görerler. Olaryň jesetlerini iýýän gurt ölmez, olary ýakýan ot sönmez; olar bütin adamzada ýigrenji bolarlar.

Ýermeýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Ýermeýa pygamberÝahuda ýurdunda, Iýerusalimiň demirgazyk tarapynda ýerleşýän Anatot obasynda ruhanynyň maşgalasynda dogulýar. Ysraýyl ýurdy ikä bölünenden soň, Ýahuda Günorta Patyşalygyna degişlidi.

Ýermeýa b.e.öň 626-njy ýylda pygamberlik edip başlaýar. Onuň ady «Reb beýgeldýär», «Reb berkarar edýär», «Reb aýlap taşlaýar» diýmegi aňladýar. «Aýlap taşlaýar» — bu ýerde duşmançylykly dünýä pygamberi taşlaýar ýa-da milletleri günäleri zerarly ýere pylçap urýar diýen manyda ulanylýar.

Reb Ýahuda ýurdunyň üstünden jeza inderjek bolany üçin, Ýermeýa pygambere öýlenmegi we çaga edinmegi gadagan edýär. Şol jezalandyrylyşyň dowamynda indiki nesil bütinleý ýok edilmelidi. Ýermeýa ýahudy halky jezalandyrylyp, Babyla sürgün ediljekdigi barada pygamberlik edeni üçin, öz döwürdeşleriniň arasynda halanylmaýardy. Ýöne şeýle bolandygyna garamazdan, Baruk atly adam onuň sadyk ýoldaşyna öwrülip, pygamberiň ähli aýdanlaryny ýazga geçirýär. Ýermeýa ömrüniň ahyrky günlerini Babylda däl-de, Müsürde geçirýär. Alymlaryň çaklamalaryna görä, ol hut şol ýerde aradan çykýar ýa-da öldürilýär.

Ýermeýanyň pygamberlikleri käwagt, aýratyn hem Babyl sürgünliginde ruhdan düşen halka teselli berýärdi. Reb olara Babyl ýurdunda ornaşmagy buýrup, şeýle diýýär: «Öýler gurup, olarda ýaşaň; baglar ekip, miwesini iýiň. Öýleniň, ogullaryňyz hem gyzlaryňyz bolsun. Ogullaryňyzy öýlendiriň, gyzlaryňyzy durmuşa çykaryň. Olardan-da ogullar we gyzlar dünýä insin. Ol ýerde azalmaň-da, gaýtam köpeliň. Sizi ýesir edip getiren şäherimiň parahatlygyny gazanmaklyga çalşyň. Ol şäher üçin Rebbe dileg ediň, çünki siziň parahatlygyňyz onuň parahatlygyna baglydyr» (29:5-7). Şeýle pygamberlik ýahuda halkyny geň galdyrýar, sebäbi olar ata-babalarynyň ýurduna dolanmagy küýseýärdiler. Emma Reb sözüni dowam edip, ýahudylara şeýle diýýär: «Siziň üçin niýetlän meýillerimi Özüm bilýärin. Muny Reb aýdýandyr. Bular size ýamanlyk etmek däl-de, umytly geljek bermek üçin parahatlyk niýetleridir». (29:11).

Kitapda Rebbiň halkynyň galkynyşy, Onuň gelejekde olar bilen baglanyşjak täze ähti barada hem pygamberlikler bardyr. Bu pygamberlikler kitabyň 30 — 33-nji baplarynda, aýratyn-da 31-nji babynda beýan edilýär.

Kitabyň ahyrky baplarynda Babyl we Müsür ýaly daş-töwerekde ýerleşýän ýurtlarda ýaşaýan halklara garşy aýdylan pygamberlikler beýan edilýär (46 — 51-nji baplar). Bu pygamberlikler Rebbiň tutuş dünýäni gözegçilikde saklaýandygyna şaýatlyk edýär. Kitap Ýermeýanyň ähli pygamberlikleri aýdylyp bolnandan soň sözsoňy, ýagny Iýerusalimiň ýykyljakdygy baradaky pygamberligi bilen tamamlanýar. Bu gözel şäheriň weýran ediljekdigi hem Ýermeýa pygamber tarapyndan aýdylypdy.

Ýermeýa pygamber «Ýermeýanyň agysy» atly kitabyň hem awtorydyr.

Mazmuny

Reb Ýermeýa pygamberi çagyrýar 1:1-19

Ýoşyýa, Ýehoýakym, Ýehoýakyn we Sidkiýa patyşalaryň şalyk süren döwründe aýdylan pygamberlikler 2:1—25:38

Ýermeýanyň durmuşynda bolan wakalar 26:1—45:5

Milletlere garşy aýdylan pygamberlikler 46:1—51:64

Iýerusalimiň ýykylmagy 52:1-34

1-nji bap

¹Bular benýamin topragyndaky Anatot obasynda ýaşaýan ruhanylaryň biri bolan Hilkiýanyň ogly Ýermeýanyň sözleridir. ²Amon ogly Ýoşyýanyň Ýahudada patyşalygynyň on üçünji ýylynda Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy. ³Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň döwründen, onuň beýleki ogly Sidkiýanyň şalygynyň on birinji ýylynyň bäşinji aýyna çenli, ýagny Iýerusalim halkynyň ýesir edilip äkidilen wagtyna çenli Ýermeýa Rebbiň sözüniň gelmegi dowam etdi.

Reb Ýermeýany çagyrýar

⁴Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy:

⁵«Men seni eneňiň göwresinde

şekil bermezimden öň tanadym.

Eneden dogulmazyňdan öň

seni Özüme bagyş etdim,

milletlere pygamber belledim».

⁶Şonda men: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Men düzüwli geplemäni-de oňaramok. Men entek ýaş oglan ahyry» diýdim. ⁷Emma Reb maňa şeýle diýdi:

«Sen özüňe ýaş oglan diýme.

Kimiň ýanyna ibersem, gidersiň;

näme buýursam, şony aýdarsyň.

⁸Olardan gorkma,

seni halas etmek üçin

Men seniň bilendirin».

Muny Reb aýdýandyr.

⁹Soňra Reb elini uzadyp, agzyma degirdi we maňa şeýle diýdi:

«Ine, Men sözlerimi seniň agzyňa saldym.

¹⁰Bu gün Men saňa milletleri hem şalyklary

sogrup taşlamagy we ýykmagy,

ýok etmegi we ýer bilen ýegsan etmegi,

gurmagy we bina etmegi tabşyrýaryn».

¹¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: «Ýermeýa, sen näme görýärsiň?» diýip sorady. Men: «Badam agajynyň şahasyny görýärin» diýdim. ¹²Onsoň Reb maňa: «Dogry gördüň, çünki Men her bir sözümiň amala aşmagyna gözegçilik edýärin^[1]» diýdi. ¹³Maňa ýene Rebbiň sözi gelip, Ol: «Näme görýärsiň?» diýip sorady. Men: «Demirgazykda biz tarapa gyşaryp gaýnap duran gazany görýärin» diýip jogap berdim. ¹⁴Reb maňa şeýle diýdi: «Ýurduň ähli ilatynyň üstüne demirgazykdan betbagtlyk iner. ¹⁵Ine, Men demirgazykdaky ähli milletleri çagyrýaryn, muny Men — Reb aýdýandyryn. Olaryň patyşalarynyň ählisi gelip, özleriniň tagtyny Iýerusalim derwezeleriniň girelgesinde, onuň daş-töweregindäki diwarlarynyň we Ýahudanyň ähli şäherleriniň garşysynda gurarlar. ¹⁶Olaryň Menden ýüz öwrüp eden ähli pislikleri üçin, başga hudaýlara sadakalar berip, öz elleriniň ýasan işlerine sežde edendikleri üçin, Men olaryň garşysyna Öz hökümimi yglan ederin. ¹⁷Emma sen welin, biliňi berk guşa. Tur-da, buýurýan ähli zatlarymy olara aýt. Olardan gorkma, ýogsam Men-de seni olaryň gözüniň alnynda gorka salaryn. ¹⁸Ine, bu gün Men seni tutuş ýurduň garşysyna — Ýahuda patyşalaryna, onuň ýolbaşçylaryna, ruhanylaryna, ýurduň halkyna garşy berk gala, demir sütün we bürünç diwar etdim. ¹⁹Olar seniň garşyňa söweşerler, emma senden üstün çykmazlar. Çünki seni halas etmek üçin Men seniň bilendirin. Muny Reb aýdýandyr».

2-nji bap

Ysraýyl halky Rebden ýüz öwürýär

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Git-de, şulary Iýerusalim halkyna jar et. Reb şeýle diýýär diý:

„Men seniň ýaşlygyňdaky wepaňy,

gelin wagtyňdaky söýgiňi ýatlaýan,

çölde — ekin bitmeýän ýerde,

Meniň yzyma eýerişiňi ýatlaýan.

³Ysraýyl Reb üçin mukaddes halkdyr,

Onuň hasylynyň ilkinji miwesidir.

Ondan iýenleriň ählisi ýazykly bolup,

üstlerinden betbagtlyk indi“.

Muny Reb aýdýandyr.

⁴Rebbiň sözüne gulak asyň,

eý, Ýakup nesli,

Ysraýylyň ähli kowumlary!

⁵Reb şeýle diýýär:

„Menden uzaklaşar ýaly,

ata-babalaryňyz Menden

näme ýamanlyk gördüler?

Biderek zatlaryň yzyna eýerip,

özleri-de biderek boldular.

⁶Olar: ‘Bizi Müsürden çykaran,

çölde, çukurlykda hem çolalykda,

gurak hem tüm garaňkylykda,

hiç kimiň aýak basmadyk,

hiç kimiň ýaşamadyk ýerinde

bize ýol görkezen Reb nirede?’

diýip soramadylar.

⁷Miwesidir näz-nygmatyndan iýsin diýip,

getirdim Men sizi bereketli ýere.

Emma gireniňizde ol ýere,

haram etdiňiz siz ülkämi,

nejis zada öwürdiňiz mülkümi.

⁸Ruhanylar: ‘Reb hany?’ diýip soramadylar.

Kazylar Meni tanamadylar,

ýolbaşçylar Maňa garşy pitne turuzdylar,

pygamberler Bagal butunyň adyndan

pygamberlik edip,

biderek zatlaryň yzyna eýerdiler.

⁹Şonuň üçin hem Men ýene bir gezek sizi ýazgarýaryn.

Muny Reb aýdýandyr.

Men siziň çagalaryňyzyň çagalaryny hem ýazgarýaryn.

¹⁰Kipriň kenarýakalaryna gidip görüň,

Kedara adam ýollap, üns bilen gözden geçiriň.

Ser salyň, heý, öň bolupmy şeýle zatlar?

¹¹Öz hudaýlaryny çalşan millet barmy?

Ýogsam olaryň hudaýlary Hudaýam däl.

Emma Meniň halkym öz şöhratly Hudaýyny

çalyşdy biderek zada.

¹²Eý, gökler, muňa aňk-taňk boluň,

gorkudan titreşiň.

Muny Reb aýdýandyr.

¹³Çünki Meniň halkym iki sany pis iş etdi:

Akar suwlaryň gözbaşy bolan Meni terk etdiler,

özlerine howdanlar, gyrasy çat açan,

suw saklamaýan howdanlar gazdylar.

¹⁴Ysraýyl gulmy näme?

Ol dogabitdi hyzmatkärmi?

Onda neçün ol olja boldy?

¹⁵Arslanlar oňa garşy arladylar,

seslerine bat berdiler.

Ysraýyl ýurduny weýran etdiler,

şäherlerini haraba öwürdiler,

ol ýerde bir adam-da galmady.

¹⁶Memfis we Tahpanhes halky

pytratdy kelleçanagyňy.

¹⁷Terk etdiň ýol görkezýän Hudaýyň Rebbi,

inderdiň şeýdip öz başyňdan bulary.

¹⁸Indi näme üçin Niliň suwundan içmäge

gidýärsiňiz Müsüre?

Ýewfrat derýasyndan ganmaga

gidýärsiňiz Aşura?

¹⁹Sizi öz pisligiňiz jezalandyrar,

dönükligiňiz paş eder.

Öz Hudaýyňyz Rebbi terk etmegiň,

Ondan gorkmazlygyň pislikdigini,

ajydygyny biliň hem görüň.

Muny Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb aýdýandyr.

²⁰Sen bireýýäm boýuntyrygyňy döwüp,

diýdiň tanaplaryňy üzüp:

‘Saňa gulluk etmerin’.

Her bir beýik baýyrlykda butlara sežde etdiň,

gür ýaprakly her bir agajyň astynda

zyna etdiň serlip ýatyp.

²¹Ekipdim seni iň oňat tohumdan

saýlama üzüm agajy hökmünde.

Eýsem nädip sen azyp,

öwrüldiň ýabany üzüm agajyna?

²²Ýuwsaň-da aşgar bilen özüňi, sürtseň-de köp sabyny,

durandyr huzurymda ýazygyňyň tagmasy.

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

²³Sen nädip: ‘Men haram däl.

Bagal butunyň yzyna eýermedim’ diýip bilýärsiň?

Jülgede eden günäňe seret, näme edeniňi gör!

Sen özüni ol ýere, bu ýere urýan ýyldam maýasyň.

²⁴Sen çöle öwrenişen,

gyzgyn demi bilen şemala

pyşgyran gulansyň.

Esrän wagty ony kim saklap biler?

Ýadamaz ony gözleýänleň hijisi,

esrän wagty taparlar ony.

²⁵Aýagyňy ýalaňaçlykdan,

bogazyňy suwsuzlykdan gora.

Emma sen: ‘Tamakin bolma!

Men keseki hudaýlary söýdüm,

olaryň yzyna eýererin!’ diýdiň.

²⁶Tutulanynda ogrynyň utanyşy dek,

ysraýyl halky-da, onuň patyşalary-da,

ýolbaşçylarydyr ruhanylary-da,

pygamberleri-de utandylar.

²⁷Olar bir agaja ‘Sen meniň atamsyň’,

bir daşa ‘Meni sen dogurdyň’ diýýärler.

Olar Maňa ýüzlerini däl-de, ýeňselerini öwürdiler.

Emma başlaryndan bela inende,

‘Gel-de, bizi halas et!’ diýýärler.

²⁸Hany, özüňize ýasan hudaýlaryňyz nirede?

Başyňyzdan bela inende,

sizi halas edip bilýän bolsalar, goý, gelsinler.

Eý, ýahuda halky, şäherleriň sany näçe bolsa,

hudaýlaryňyň sany hem şonçadyr.

²⁹Neçün siz Maňa şikaýat edýäňiz?

Baryňyz Maňa garşy baş galdyrdyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

³⁰Perzentleriňize nähak temmi beren ekenim,

barybir olar ýola gelmediler.

Öz gylyjyňyz ýyrtyjy arslan deý

pygamberleriňizi ýuwutdy.

³¹Eý, bu döwrüň nesilleri,

Rebbiň sözüne gulak goýuň.

Men Ysraýyl üçin bir çöllük,

boldummy tüm garaňky ýurt?

Neçün diýýär halkym: ‘Biz erkin,

barmarys ýanyňa gaýdyp’?

³²Heý-de gyz öz şaý-seplerini,

gelin öz kürtesini unudarmy?

Emma halkym Meni sansyz günläp unutdy.

³³Sen oýnaşlaryňy gözläniňde,

ýoluňy tapmaga nähili ussat!

Hatda pis aýala-da ýollaryňy öwretdiň.

³⁴Etegiň-de bigünä garybyň ganyna boýalan,

ony sen ogurlykda tutmadyň ýogsam.

Bu zatlaryň baryna garamazdan,

³⁵sen diýýäň: ‘Men günäsiz, elbetde,

Rebbiň gahary sowuldy menden’.

Ine, ‘Men günä etmedim’ diýeniň üçin,

Men seniň üstüňden höküm çykararyn.

³⁶Neçün yzly-yzyna edýärsiň sen dönüklik?

Aşurda masgara bolşuň dek,

masgara bolarsyň Müsürde hem.

³⁷Reb ret etdi bil baglaýan halklaryňy,

indi rowaçlyk gazanmarsyň olaň üsti bilen.

Çykarsyň eliňi ýüzüňe tutup, ol ýerden hem.“»

3-nji bap

¹«Aýdaly, bir adam aýalynyň talagyny berýär, ol aýal hem onuň bilen aýrylyşyp, başga birine barýar. Mundan soň ýaňky adam bu aýaly ikinji gezek alarmy? Beýle etse ýurt bütinleý haram bolmazmy? Sen bolsa, eý, Ysraýyl, köp oýnaşlar bilen zyna etdiň. Indi bir Maňa tarap öwrülersiňmi? Muny Reb aýdýandyr. ²Seret, ýalaňaç gaýalara nazar sal!

Heý, seniň zyna etmedik ýeriň barmy?

Çöldäki garakçylar ýaly

ýollaryň gyrasynda oturyp,

oýnaşlaryňa garaşdyň.

Loluçylygyň hem pisligiň bilen

ýurdy harama çykardyň.

³Şonuň üçin ýagmyrlaryň yzy kesildi,

ýaz ýagşy ýagmady.

Sen bihaýa lola meňzediň,

utanjyň nämedigini bilmediň.

⁴Indi sen Maňa: „Atam,

ýaşlygymdan Sen dostumsyň!

⁵Sen ömürlik gaharlanjakmy?

Öýke-kinäňi baky saklajakmy?“ diýip aýtdyň.

Ine, sen şu zatlary aýtsaň-da,

edip bilen ýamanlyklaryňy etdiň».

Biwepa Ysraýyl we Ýahuda

⁶Ýoşyýa patyşanyň döwründe Reb maňa şeýle diýdi: «Sen biwepa Ysraýylyň eden zatlaryny gördüňmi? Her bir beýik baýyrda, gür ýaprakly her bir agajyň astynda zyna etdi. ⁷Men ol bu zatlary edenden soň, Maňa tarap öwrüler öýtdüm, emma ol öwrülmedi; muny onuň haýyn uýasy gördi. ⁸Men ähli eden zynalary üçin biwepa Ysraýylyň talagyny berip, kowup goýberenimde hem onuň haýyn uýasy Ýahudanyň hiç gorkmandygyny, gaýtam onuň hem loly bolup, zyna edendigini gördüm. ⁹Ysraýyl hiç ähmiýet bermedi, daşlara we agaçlara sežde etmek bilen, zyna etdi we ýurdy bütinleý harama çykardy. ¹⁰Bu ähli zatlara garamazdan, onuň haýyn uýasy Ýahuda Maňa çyn ýürekden däl-de, ýalandan dolandy». Muny Reb aýdýandyr.

¹¹Reb maňa şeýle diýdi: «Biwepa Ysraýyl haýyn Ýahuda garanda adyl bolup çykdy. ¹²Git-de, bu sözleri demirgazyga jar edip, şeýle diý: „Eý, biwepa Ysraýyl, Maňa dolan! Muny Reb aýdýandyr. Men merhemetlidirin, indi Men saňa gazaply bakmaryn, gaharymy baky saklamaryn. Muny Reb aýdýandyr. ¹³Emma sen öz ýazygyňy boýun al: öz Hudaýyň Rebbiň garşysyna baş galdyrdyň, gür ýaprakly her bir agajyň astynda keseki hudaýlara köňül berdiň, Maňa gulak asmadyň. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁴Eý, biwepa halk, Maňa dolan, muny Men — Reb aýdýandyryn, çünki siziň hojaýynyňyz Mendirin. Men sizi bir-birden şäherden, iki-ikiden urugdan çykaryp, Siona^[2] getirerin. ¹⁵Men size Öz göwnümdäki ýaly çopanlary berjek, olar sizi bilim we düşünje bilen bakarlar. ¹⁶Siz ýurtda köpelip, san-sajaksyz bolanyňyzda, olar gaýdyp Rebbiň Äht sandygyny agzamazlar. Muny Reb aýdýandyr. Ol kellä gelmez ýa-da ýatlanylmaz, ony küýsemezler, başgasyny-da ýasamazlar. ¹⁷Şol döwür Iýerusalim Rebbiň tagty diýlip atlandyrylar we ähli milletler şol ýerde, Iýerusalimde Rebbiň huzuryna üýşerler. Mundan beýläk olar kesirlik bilen ýaman niýetlerine kowalaşmazlar. ¹⁸Şol günlerde ýahuda halky ysraýyl halky bilen birleşer. Ikisi birlikde demirgazyk ýurtdan çykyp, Meniň ata-babalaryna mülk edip beren ýurduma geler.

¹⁹Sizi çagalarymyň arasynda ornaşdyryp,

size gözel ýurdy —

ähli milletleriň iň ajaýyp mirasyny bermekçidim.

Siz Meni Atam diýip çagyrarsyňyz,

Menden ýüz öwürmersiňiz öýtdüm.

²⁰Emma bir aýalyň öz ärine biwepalyk edişi ýaly,

siz hem Maňa biwepalyk etdiňiz, eý, ysraýyl halky!“»

Muny Reb aýdýandyr.

²¹Ýalaňaç gaýalardan bir ses eşidilýär,

bu ysraýyl halkynyň agysy hem ahy-nalasydyr.

Çünki olar ýollaryny urdurdylar,

özleriniň Hudaýy Rebbi unutdylar.

²²«Dolanyň, eý, biwepa perzentler,

Men biwepalygyňyza şypa bererin».

Halk diýer: «Ine, biz Seniň ýanyňa gelýäris,

çünki Hudaýymyz Reb Sensiň!»

²³Dogrudan-da, depelerden, daglardan gelýän

gykylykdyr gowgalar ýalandyr.

Hakykatdan hem Hudaýymyz Reb

Ysraýyly halas edýär.

²⁴Ýaşlygymyzdan bäri ata-babalarymyzyň bar zähmetini, olaryň sygyrdyr goýun sürülerini, oguldyr gyzlaryny bihaýa butlar ýuwudyp-ýalmap gelýärler. ²⁵Utanjymyzda ýatalyň, ryswalyk ýorganymyz bolsun; çünki ata-babalarymyz we biz ýaşlygymyzdan tä şu güne çenli Hudaýymyz Rebbe garşy günä edip geldik. Hudaýymyz Rebbe gulak asmadyk.

4-nji bap

^1-2«Eý, Ysraýyl! Eger dolanmak isleseň,

Maňa tarap dolan.

Eger azaşmasaň,

ýigrenji butlaryňy

huzurymdan aýyrsaň,

hakykatda, adyllykda we dogrulykda

„Diri Rebden ant içýärin!“ diýseň,

onda milletler Rebden pata alarlar,

Onuň bilen magtanarlar».

Muny Reb aýdýandyr.

³Şonuň üçin Reb ýahuda halkyna we Iýerusalim ilatyna şeýle diýýär:

«Sürülmedik ýeriňizi sürüň,

tikenleriň arasyna ekin ekmäň.

⁴Eý, ýahuda halky we Iýerusalim ilaty,

Men-Reb üçin ýüregiňizi sünnetläp,

özüňizi Maňa bütinleý bagyş ediň.

Ýogsam pis işleriňiz sebäpli

Men gazabymy ot kimin lowladaryn,

ony hiç kim söndürip bilmez».

Demirgazykdan betbagtlyk gelýär

⁵Şuny Ýahudada yglan et, Iýerusalimde jar et:

«Ýurtda surnaý çalyň!

Batly gygyryp diýiň:

„Geliň, üýşüp, berk galalara gireliň!“.

⁶Siona tarap ýoly görkezýän bir nyşan goýuň,

gaçyp gutulyň, eglenmäň!

Çünki Men demirgazykdan bela,

äpet betbagtlyk indererin.

⁷Arslan süreninden çykdy,

milletleri heläkleýji ýola düşdi.

Ýurduňyzy weýran etmek üçin,

Ol mekanyndan çykdy.

Şäherleriňiz ýer bilen ýegsan bolup,

ilatsyz haraba döner.

⁸Munuň üçin jul geýniň,

zarynlap aglaň.

Çünki Rebbiň gahar-gazaby

bizden sowulmady».

⁹«Şol gün patyşanyň we baştutanlaryň ýüregi hopugar. Ruhanylar aňk-taňk bolarlar, pygamberler geň galarlar». Muny Reb aýdýandyr.

¹⁰Onsoň men şeýle diýdim: «Wah, Hökmürowan Reb! Bu halky we Iýerusalimi bütinleý aldap, siziň üçin sag-salamatlyk boljak diýdiň. Emma gylyç bogazymyza goýuldy!» ¹¹Şol wagt bu halka we Iýerusalime şeýle diýler: «Sähradaky ýalaňaç gaýalardan eziz halkymyň üstüne gyzgyn epgek öwser, bu harman sowurmak ýa-da arassalamak üçin däldir. ¹²Menden gelen bu epgek bulardan has güýçli bolar. Olara garşy höküm eden Men-Rebdirin.

¹³Ine, duşman bulut kimin gelýär,

söweş arabalary harasat kimindir.

Onuň atlary bürgütden ýyldamdyr.

Dat günümize, biz weýran bolduk!

¹⁴Ýüregiňi tämizläp päkle pislikden,

eý, Iýerusalim, halas bolarsyň şonda.

Erbet niýetleriňi ýene

näçe wagt saklajak içiňde?

¹⁵Çünki Dandan bir ses eşidilýär,

Efraýym dagyndan ölüm habary gelýär».

¹⁶Milletlere yglan ediň, Iýerusalime jar ediň: «Ine, olar geldiler! Uzak ýurtdan gabawçylar gelip, Ýahuda şäherlerine garşy söweş nagralaryny çekerler. ¹⁷Olar ekin sakçylary ýaly onuň daş-töweregini gabarlar, çünki Iýerusalim Maňa garşy baş galdyrdy. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁸Bulary seniň başyňa getiren öz ýollaryň we işleriňdir. Bu seniň jezaň! Nähili ajy! Bu seniň ýüregiňiň törüne ýetdi».

¹⁹Wah janym, wah janym! Agyryma çydamok!

Wah, kalbymyň aýnasy! Ýüregim hasrat çekýär,

ümsüm bolup bilemok, çünki sen, eý janym,

eşitdiň surnaý sesin, söweş nagrasyn.

²⁰Betbagtlyk üstüne betbagtlyk geldi,

tutuş ýurt wes-weýran boldy,

ýok boldy birdenkä çadyrlarym,

bir demde perdelerim.

²¹Haçana çenli men söweş tuguny görüp,

surnaý sesini eşitmelikäm?

²²«Meniň halkym akmak,

olar Meni tanamaýarlar.

Olar kemakyl çagalar, olarda düşünje ýok.

Olar ýamanlyk etmegi başarýarlar-da,

ýagşylyk etmegiň nämedigini bilenok».

²³Men–Ýermeýa ýere syn etdim,

ine, ol şekilsiz boşlukdy.

Asmana bakdym, onda yşyk ýokdy.

²⁴Daglara seretdim, olar titreýärdi,

ähli depeler iki ýana yraň atýardy.

²⁵Seretdim, hiç bir ynsan ýokdy,

gökdäki ähli guşlar uçup gidipdir.

²⁶Seretdim, ine, Rebbiň huzuryndan,

Onuň lowlaýan gazabyndan ýaňa

hasylly toprak çöle dönüpdir,

ähli şäherler weýran bolupdyr.

²⁷Munuň üçin Reb şeýle diýýär: «Tutuş ýurt haraba döner, ýöne Men onuň bütinleý soňuna çykmaryn.

²⁸Şonuň üçin ýurt ýas tutar, asman garalar.

Men sözledim, Men karar etdim,

gaýtmyşym etmerin, pikirimden dänmerin».

²⁹Ähli şäheriň halky atlylaryň we ýaýçylaryň güpürdisinden gaçýar. Kimsi jeňňele sümýär, kimsi gaýalara dyrmaşýar. Şäherleriň ählisi terk edildi, olarda hiç kim ýaşamaýar. ³⁰Eý, sen, weýran bolan şäher! Sen gyrmyzy eşikler geýseň-de, altyn şaý-sepler dakynsaň-da, gözüňe sürme çekseň-de, gazanan zadyň bolmaz. Özüňi biderek ýere bezeýärsiň. Oýnaşlaryň seni ýigrenýärler, olar seniň janyňyň kastyna çykdylar. ³¹Men burgusy tutýan aýalyň sesini, ilkinji çagasyny dogurýanyň iňňildisini, ellerini uzadyp: «Waý halyma! Ganhorlaryň öňünde janym tapdan düşýär-le!» diýip, sojaýan Sion gyzynyň^[3] agysyny eşitdim.

5-nji bap

Hudaýyň tutuş halky bihaýalyk edýär

¹«Iýerusalimiň köçelerine aýlanyň,

daş-töweregiňizi synlaň, belläň!

Şäher meýdançalarynda agtaryň.

Eger adalaty berjaý edip,

hakykaty gözleýän bir adam tapsaňyz,

onda Men bu şäheri bagyşlaýyn.

²„Rebden ant içýärin“ diýseler-de,

olar aslynda ýalan ýere ant içýärler».

³Ýa Reb, Seniň nazaryň hakykata dikilen dälmidir?

Olary urduň, emma olar agyry duýmadylar.

Olary heläk etdiň, emma olar

ýüz öwürdiler dogry ýoldan.

Olar ýüzlerini gaýadan-da gataldyp,

yzlaryna dolanmak islemediler.

⁴Men şeýle diýdim:

«Bular bir garyp hem akmaklar;

çünki olar Rebbiň ýoluny,

öz Hudaýynyň kanunyny bilmeýär.

⁵Men atly-abraýly adamlaryň ýanyna gidip,

olar bilen gepleşeýin. Olar Rebbiň ýoluny,

öz Hudaýynyň kanunyny bilýändirler».

Emma olaryň bary birmeňzeş bolup,

boýuntyrygy döwdüler, ýüpleri gyrdylar.

⁶Şonuň üçin olaryň ýazyklarynyň sansyzdygy,

dönükliginiň çökderdigi üçin tokaýdan arslan çykyp,

olary parçalar, çölden bir möjek çykyp, olary heläklär.

Şäherleriniň gapdalynda bir gaplaň bukuda ýatyp,

kim ol ýerden daşa çyksa, bölek-bölek eder.

⁷«Mundan soň Men seni nädip bagyşlaýyn?

Çagalaryň Meni terk etdiler,

olar hudaýlaryndan ant içdiler,

ýogsam olar Hudaýam däl.

Olary doýranymda zyna etdiler,

toparlanyşyp, lolularyň öýlerine gitdiler.

⁸Olar esrän aýgyr atlar ýaly bolup,

hersi öz goňşusynyň aýalyna kişňeýär.

⁹Bu zatlar üçin Men olary jezasyz galdyrarynmy?

Janym beýle milletden öç almazmy?»

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁰«Üzümçiligiň içinden geçip, ony weýran ediň,

emma bütinleý ýok etmäň.

Şahalaryny döwüp taşlaň,

olar Rebbe degişli däldir.

¹¹Ysraýyl we ýahuda halklary

Maňa bütinleý biwepalyk etdiler».

Muny Reb aýdýandyr.

¹²«Olar Rebbiň aýdanyny ret edip, şeýle diýdiler:

„Ol hiç zat etmez.

Bela-beter başymyzdan inmez,

biz uruş ýa-da açlyk görmeris.

¹³Pygamberler şemal ýalydyr,

Rebbiň sözi olara aýan däldir.

Bu külpetler olaň öz başyndan insin!“».

¹⁴Munuň üçin Hökmürowan Beýik Hudaý şeýle diýýär:

«Şeýle sözleri aýdandyklary üçin,

sözlerimi agzyňda alawa öwrerin.

Bu halky bolsa odun ederin,

ot olary ýandyryp ýok eder».

¹⁵«Eý, ysraýyl halky, siziň üstüňize

uzak ýurtdan bir milleti çozdurjak.

Ol güýçli hem gadymy milletdir.

Sen ol milletiň dilini bilmersiň,

näme aýdýanyna düşünmersiň.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁶Olaryň sagdagy açyk gabyr ýalydyr,

barysy batyr söweşijilerdir.

¹⁷Olar siziň hasylyňyzy we iýmitiňizi,

ogul-gyzlaryňyzy ýuwudyp-ýalmarlar.

Goýunlaryňyzdyr sygyrlaryňyzy,

üzümleriňizdir injirleriňizi iýerler.

Siziň bil baglaýan berk galalaryňyzy

gylyç bilen weýran ederler.

¹⁸Men hatda şol günlerde-de seni bütinleý ýok etmerin. Muny Reb aýdýandyr». ¹⁹«Halk senden: „Näme üçin Hudaýymyz Reb bize bu zatlary etdi?“ diýip sorasa, sen olara şeýle jogap ber: „Siz Ony terk edip, ýurduňyzdaky keseki hudaýlara gulluk etdiňiz. Indi siz hem özüňize degişli bolmadyk bir ýurtda kesekilere gulluk edersiňiz“.

²⁰Muny Ýakubyň nesline jar et,

ýahuda halkyna yglan et.

²¹Eý, gözli bolup görmeýän,

gulakly bolup eşitmeýän

nadan hem düşünjesiz halk,

indi muňa gulak as:

²²Menden gorkmarsyňyzmy? Muny Reb aýdýandyr.

Huzurymda titreşmersiňizmi?

Men çägäni deňze araçäk etdim,

bu ebedilik araçäk bolar, hiç haçan bozulmaz.

Tolkunlar daşsa-da, üstün çykmaz,

güwwüldese-de, ondan aşmaz».

²³Emma bu halk tekepbir we pitneçi.

Olar azdylar, ýoldan çykdylar.

²⁴Olar muny ýürekden diýmeýärler:

«Geliň, güýz hem ýaz ýagyşlaryny

öz möwsüminde ýagdyrýan,

biz üçin orak-ýygym hepdelerini saklaýan

Hudaýymyz Rebden gorkalyň».

²⁵Etmişleriňiz bulary sizden uzaklaşdyrdy,

günäleriňiz sizi ýagşylykdan mahrum etdi.

²⁶«Meniň halkymyň arasynda erbet adamlar bar.

Olar guş awlamak üçin, bukuda ýatýanlar ýaly

duzak gurup, ynsanlary tutýarlar.

²⁷Guşlardan doly kapasa ýaly,

olaryň öýleri-de hileden doly.

Şeýdip, olar beýgeldiler, baýadylar,

²⁸semrediler, ýognadylar.

Hetden aşdy olaryň betpälligi,

çözmediler adalatly ýetimiň dawasyny,

goramadylar garybyň hiç bir hukugyny.

²⁹Bu zatlar üçin Men olary jezalandyrmarynmy?

Munuň ýaly milletden, heý-de, öç almarynmy?

Muny Reb aýdýandyr.

³⁰Ýurtda geň hem elhenç zat boldy:

³¹pygamberler galp pygamberlik edýärler,

ruhanylar olaryň görkezmesi bilen dolandyrýarlar.

Meniň halkym bolsa muny söýýär.

Emma bu zatlaryň soňy gelende näme edersiňiz?»

6-njy bap

Duşmanlar Iýerusalimi gabaýarlar

¹«Eý, benýamin halky, janyňyzy halas etmek üçin

Iýerusalimden gaçyň!

Tekowada surnaý çalyň,

Beýthakeremde bir nyşan dikiň,

çünki demirgazykdan bir betbagtlyk,

äpet weýrançylyk ýetip gelýär.

²Sion gyzy — owadan hem näzik gyzy heläk ederin.

³Çopanlar sürüleri bilen onuň ýanyna gelerler.

Çadyrlaryny onuň daş-töwereginde dikip,

her kim özüniň öri meýdanynda otlar.

⁴Iýerusalime garşy söweşmäge taýýarlanyň.

Turuň, gündiziň güni çozalyň!

Işimiz gaýtdy!

Gün ýaşyp barýar,

öýlän kölegeler uzalýar!

⁵Turuň, gije çozalyň,

galalaryny weýran edeliň!»

⁶Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Iýerusalimiň agaçlaryny kesiň,

diwaryna çykmak üçin ýapgyt guruň.

Bu şäher jezalandyrylmalydyr,

munuň içinde zulumdan başga zat ýokdur.

⁷Çeşmeden suw nähili joşýan bolsa,

bu şäherden-de pislik şeýle joşýandyr.

Içinde eşidilýär zorluk hem zulum,

hassalyk hem ýaralar bar görýänim.

⁸Eý, Iýerusalim, akylyňa aýlan,

ýogsam Men senden ýüz öwrerin.

Seni harabaçylyga,

ilatsyz bir ýurda öwrerin».

⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Üzümiň soňky salkymynyň ýygnalyşy ýaly,

Ysraýylyň aman galanlary hem

soňkusyna çenli ýygnalar.

Şonuň üçin üzüm ýygýançy deý

eliňi soňky gezek şaha uzat».

¹⁰«Olar eşider ýaly men kime aýdaýyn,

kime duýduryş bereýin?

Serediň, olaryň gulaklary gapyk,

eşitmeýärler.

Olar Rebbiň sözünden hoşal bolmaýarlar,

gaýtam, ony ýaňsylaýarlar.

¹¹Munuň üçin men Rebbiň gazabyndan doludyryn,

gaharymy saklamakdan halys irdim».

«Ony köçedäki çagalaryň,

toplanan ýigitleriň üstüne dök.

Är-aýalyň ikisini-de tutup äkiderler,

garrydyr goja-da olardan sypmaz.

¹²Olar öýleridir mellekleri bilen

aýallary berler başgalara,

Men elimi galdyraryn

bu ýurduň ilatyna».

Muny Reb aýdýandyr.

¹³«Uludan-kiçä ählisi haram gazanjyň yşgynda,

pygamberden ruhana çenli

her kes gün görýär hile bilen.

¹⁴Sag-salamatlyk bolmasa hem

„sag-salamatlyk, sag-salamatlyk“ diýip,

halkymyň ýarasyny ýüzleý bejerdiler.

¹⁵Olar özlerini bihaýa alyp baryp,

nejis işler etdiler, emma muňa utanmadylar.

Utanyp gyzarmagyň nämedigini bilmediler.

Şonuň üçin olar-da heläk bolup,

ýykylanlaryň arasyna ýykylarlar,

jezalandyranymda, ýer bilen ýegsan bolarlar».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁶Reb şeýle diýýär:

«Ýoluň çatrygynda durup serediň,

owalky ýodalar hakda sorap,

ýagşy ýoluň nirededigini öwreniň;

ondan ýöräň, janyňyz rahatlyk tapar.

Emma olar: „Ol ýoldan ýöremeris“ diýdiler.

¹⁷Men siziň üstüňizden gözegçi goýup:

„Surnaýyň sesine gulak asyň!“ diýdim.

Emma olar: „Gulak asmarys“ diýdiler.

¹⁸Şonuň üçin hem, eý, milletler gulak goýuň.

Olaryň başyndan näme injegini, eý, şaýatlar biliň.

¹⁹Diňle, eý, ýer ýüzi.

Bu halkyň başyndan betbagtlyk indererin.

Bu olaryň eden niýetleriniň miwesi bolar,

sebäbi Meniň sözlerime gulak asmadylar,

taglymatymy bolsa ret etdiler.

²⁰Näme üçin Maňa Şebadan ýakymly ysly tütetgi,

uzak ýurtdan hoşboý ysly gamyş getirilýär?

Ýakma gurbanlyklaryňyzy kabul etmerin,

sadakalaryňyz-da turmaýar göwnümden».

²¹Şonuň üçin hem Men-Reb şeýle diýýärin:

«Ine, Men bu halkyň öňüne büdreme daşyny goýaryn,

ata-eneler çagalary bilen büdräp ýykylar,

goňşusy dosty bilen birlikde heläk bolar».

²²Reb şeýle diýýär:

«Ine, demirgazyk ýurtdan bir halk gelýär,

ýeriň ujundan bir beýik millet aýaga galýar.

²³Olar ýaýdyr naýza bilen ýaraglanan,

özleri-de rehimsiz hem zalymdyrlar.

Sesleri deňiz ýaly güwwüldeýär.

Eý, Sion gyzy! Olar atlara atlanyp,

bir adam ýaly söweşe taýýarlanyp,

seniň garşyňa nyzama durdular».

²⁴«Olar hakdaky habary eşidenimizde,

ellerimiziň ysgyny gaçdy.

Dogurýan aýal kimin

çekýäris dert-azaplary.

²⁵Daşary çykmaň, ýoldan ýöremäň,

çünki duşmanyň elinde gylyç bar,

ähli tarapdan howp abanýar.

²⁶Eý, Meniň eziz halkym!

Jul geýnip, kül üstünde otur.

Ýalňyz çagaň üçin ýas tutýan dek ajy gözýaş dök,

çünki üstümize duýdansyz heläkleýji geler».

²⁷«Men seni halkymyň arasynda

barlagçy hem derňewçi goýdum,

eden işlerini barlarsyň, derňärsiň.

²⁸Olaryň bary tekepbir pitneçidirler,

gybatdyr töhmet bilen ýaşaýarlar.

Ýüregi bürünç, demir deý gatap,

hemmesi ýoldan çykandyr.

²⁹Körük gyzdyrylýar, otda gurşun ereýär,

emma zergäriň bu eden işi puçdur,

şonda-da pislik hiç aýrylmaýar.

³⁰Olara „ýalan kümüş“ diýler,

çünki Reb olary ret etdi».

7-nji bap

Ýermeýa ybadathanada wagyz edýär

¹Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy: ²«Rebbiň öýüniň derwezesinde durup, şu sözi jar et: „Eý, Rebbe ybadat etmek üçin, bu derwezelerden girýän tutuş Ýahuda! Rebbiň sözüne gulak as“. ³Ysraýylyň Hudaýy, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ýollaryňyzy hem işleriňizi düzediň, şonda Men sizi bu ýerde ýaşadaryn. ⁴‘Bu Rebbiň ybadathanasy! Rebbiň ybadathanasy! Rebbiň ybadathanasy bu ýerde!’ diýen sözlere bil baglamaň.

⁵Eger ýollaryňyzdyr işleriňizi çyndan düzetseňiz, biri-biriňize hakykatdan hem adalatly garasaňyz, ⁶gelmişege, ýetim bilen dul hatyna zulum etmeseňiz, bu ýerde nähak gan dökmeseňiz, özüňize zyýan ýetirýän başga hudaýlaryň yzyna düşmeseňiz, ⁷onda Men sizi bu ýerde, owaldan ata-babalaryňyza baky hem ebedilik beren ýurdumda ýaşadaryn. ⁸Ine, siz dereksiz ýalan sözlere bil baglaýarsyňyz. ⁹Siz ogurlyk edýärsiňiz, adam öldürýärsiňiz, zyna edýärsiňiz, ýalandan ant içýärsiňiz, Bagal butuna sadaka hödür edýärsiňiz, tanamaýan başga hudaýlaryňyzyň yzyna eýerýärsiňiz. ¹⁰Soňra şu nejis işleri etmek üçin Meniň adym dakylan öýe gelip, huzurymda durup, ‘Biz halas bolduk!’ diýýärsiňizmi? ¹¹Meniň adym dakylan bu öý siziň üçin garakçylaryň sürenine öwrüldimi? Emma Men näme edýäniňizi görýärin. Muny Reb aýdýandyr. ¹²Indi Şilodaky ilkinji gezek adymy dakan ýerime gidiň we ysraýyl halkymyň pisligi üçin, oňa näme edendigimi görüň. ¹³Bu nejis zatlaryň ählisini etdiňiz; muny Reb aýdýandyr. Men size öwran-öwran aýdanymda gulak asmadyňyz, sizi çagyranymda jogap bermediňiz. ¹⁴Munuň üçin Meniň adym dakylan, siziň bil baglan bu öýüňizi — size we ata-babalaryňyza beren bu ýerimi Şilony nähili ýok eden bolsam, şeýle ederin. ¹⁵Ähli garyndaşlaryňyzy, tutuş efraýym nesillerini kowşum ýaly, sizi hem huzurymdan kowaryn“.

Halkyň boýnuýogynlygy

¹⁶Eý, Ýermeýa, sen bu halk üçin dileg etme, olar üçin perýat etme, ýalbarma, huzurymda olara töwellaçy bolma, barybir Men seni diňlemerin. ¹⁷Ýahudanyň galalarynda, Iýerusalimiň köçelerinde olaryň näme edýändiklerini görmeýärsiňmi? ¹⁸Çagalary odun ýygnaýar, atalary ot ýakýar, aýallary hamyr ýugrup, asman melikesi üçin köke bişirýär. Bu halk başga hudaýlara içgi sadakasyny hödürleýär. Bu zatlar Meniň gaharymy getirýär. ¹⁹Olar Meni ynjadýarlarmy? Ýok, özlerini ynjadyp, utanja galýarlar. Muny Men-Reb aýdýandyryn. ²⁰Munuň üçin Men — Hökmürowan Reb şeýle diýýärin: „Ine, Men gahar-gazabymy bu ýeriň, ynsandyr haýwanlaryň, meýdandaky agaçlaryň, topragyň hasylynyň üstüne dökerin. Ol ot bolup tutaşar we söndürilmez“.

²¹Ysraýylyň Hudaýy, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ýakma gurbanlygyňyzy beýleki sadakalaryňyza goşup, ikisiniň hem etini iýiberiň. ²²Çünki Men ata-babalaryňyzy Müsürden çykaryp getirenimde, olara ýakma gurbanlygy bilen beýleki gurbanlyklar hakda hiç zat aýtmandym ýa-da buýruk bermändim. ²³Olara diňe şu buýrugy beripdim: ‘Maňa gulak asyň. Men siziň Hudaýyňyz, siz hem Meniň halkymsyňyz. Diňe Meniň görkezen ýolumdan ýöräň, şonda gowy günler görersiňiz’. ²⁴Emma olar diňlemediler, gulak asmadylar, gaýtam, kesirlik bilen öz ýaman niýetlerine kowalaşyp, pis ýüreklerine görä hereket etdiler. Ilerlemegiň deregine gaýra tesdiler. ²⁵Ata-babalaryňyzyň Müsürden çykan gününden tä şu güne çenli Men siziň ýanyňyza gullarym bolan pygamberlerimiň ählisini her gün yzly-yzyna iberdim. ²⁶Emma halk Meni diňlemedi, Maňa gulak asmady, gaýtam boýnuýogynlyk edip, ata-babalaryndan hem beter pislik etdi“.

²⁷Sen olara şu sözleriň baryny aýdarsyň, emma olar seni-de diňlemezler. Sen olary çagyrarsyň, emma olar jogap bermezler. ²⁸Munuň üçin sen olara şeýle diý: „Bu özleriniň Hudaýy Rebbe gulak asmaýan, dogry ýola gelmeýän milletdir. Hiç kim hakykaty aýtmaýar, ol hakda dil hem ýarmaýar.

²⁹Eý, ýahuda halky, saçyňy syr-da, ýalaňaç gaýalarda agy aýt. Çünki Reb gazabyny üstüne döken bu neslini terk edip, ony taşlady. ³⁰Ýahuda halky Meniň nazarymda erbet işleri etdi, muny Men — Reb aýdýandyryn. Olar Meniň adym dakylan öýde nejis zatlaryny goýup, ony murdar etdiler. ³¹Ogul-gyzlaryny oda ýakyp, gurbanlyk etmek üçin, Benhinnom deresinde Topet seždegählerini gurdular. Beýle işi Men olara buýurmadym, beýtmek kelläme-de gelmedi. ³²Şonuň üçin hem şeýle günler geler, muny Reb aýdýandyr, ol ýere Topet ýa-da Benhinnom deresi diýilmän, Ölüm jülgesi diýler. Topetde ölüleri jaýlamak üçin ýer galmaz. ³³Bu halkyň jesetleri guşlara we ýyrtyjy haýwanlara şam bolar, olary hiç kim kowmaz. ³⁴Ýurduň harabaçylyga öwrülendigi üçin, Ýahudanyň şäherlerinde, Iýerusalimiň köçelerinde şatlykdyr gülki sesini, ýigit bilen gelniň toý sesini keserin“».

8-nji bap

¹«Şol wagt Ýahuda patyşalarynyň, ýolbaşçylarynyň, ruhanylarynyň, pygamberleriniň süňkleri, Iýerusalimiň ilatynyň süňkleri gabyrlaryndan çykarylar. Muny Reb aýdýandyr. ²Bu süňkler olaryň öz söýen, gulluk eden, yzlaryna eýeren, maslahat sorap sežde eden zatlarynyň, ýagny Günüň, Aýyň, tutuş asman jisimleriniň astyna serler. Olar ýygnalyp jaýlanylmaz, topragyň ýüzünde ders ýaly ýatar. ³Bu pis kowumdan aman galanlaryň hemmesi dargadan ýerlerimde ýaşaýşy däl-de, ölümi saýlar». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Halkda utanç ýok

⁴Sen olara Reb şeýle diýýär diý:

«Ýykylan ynsan galmazmy gaýdyp?

Ýolundan azaşanlar gelmezmi ýola?

⁵Näme üçin bu halk ýoldan çykdy?

Iýerusalim dyngysyz dönüklik edýär.

Olar ýalana berk ýapyşyp,

yza dolanmakdan boýun towlaýar.

⁶Men üns berip diňledim,

dogrusyny aýtmaýar olar.

Hijisi: „Bu edenim näme?“ diýip,

öz pisligine toba etmeýär.

Söweşde çapýan at kimin

hersi öz ýoluna ýortýar.

⁷Hatda leglek hem öz möwsümini bilýär.

Gumry, garlawaç, durna-da

göçmeli pursadyny bilýär.

Emma halkym Men-Rebbiň parzlaryny bilmeýär.

⁸Nädip siz muny aýdyp bilýäňiz:

„Biz akylly, Rebbiň kanuny bizdedir“?

Hakykatda, bu kanuny ýalana öwren

hilegär kanunçylaryň galamydyr.

⁹Akyldarlar utanja galdylar,

howp içinde duzaga düşdüler.

Olar Rebbiň sözüni ret etdiler.

Olarda näme pähim bar?

¹⁰Uludan-kiçä ählisi

haram gazanjyň yşgynda,

pygamberden ruhana çenli

her kes hile bilen gün görýär.

Şonuň üçin aýallaryny başgalara,

melleklerini talaňçylara bererin.

¹¹Sag-salamatlyk bolmasa hem

„sag-salamatlyk, sag-salamatlyk“ diýip,

halkymyň ýarasyny ýüzleý bejerdiler.

¹²Nejis işleri edenlerinde utandylarmy?

Ýok, asla utanmadylar.

Ýüz gyzarmanyň nämedigini hem bilmediler.

Şonuň üçin hem olar-da heläk bolup,

ýykylanlaryň arasyna ýykylarlar,

jezalandyranymda ýer bilen ýegsan bolarlar.

Muny Reb aýdýandyr.

¹³Olaň hasylyny wes-weýran ederin,

üzüm şahalary-da,

injir agajy-da miwe bermez,

hatda ýapraklary-da gurar.

Olara näme beren bolsam,

ellerinden alnar».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁴Näme üçin biz entek hem bu ýerde otyrys?

Geliň, üýşüp, berk galalara çozalyň-da,

ol ýerde heläk bolalyň.

Rebbe garşy günä edendigimiz üçin,

Hudaýymyz Reb zäherli suw berip,

bizi ölüme sezewar etdi.

¹⁵Sag-salamatlyga garaşdyk,

emma hiç gowulyk ýok.

Şypa pursadyna garaşdyk,

emma oňa derek howp abandy.

¹⁶Duşman atlarynyň horruldysy Dandan eşidilýär,

bedewleriniň kişňemesinden tutuş ýer ýüzi titreýär.

Olar bu ýurdy, onuň içindäki ähli zatlary,

şäheri hem onda ýaşaýanlary ýok etmäge geldiler.

¹⁷«Ine, Men üstüňize zäherli ýylanlary,

alahöwrenleri ibererin,

olar sizi çakarlar».

Muny Reb aýdýandyr.

Pygamber halk üçin ýas tutýar

¹⁸Derdime şypa ýokdur,

ýüregim ýaralydyr meniň.

¹⁹Ine, eziz halkymyň perýady

ýeriň aňry ujundan eşidilýär:

«Reb Sionda dälmidir?

Onuň Patyşasy ol ýerde dälmi?»

«Näme üçin olar özleriniň ýigrenji zatlary,

özge nejislikleri bilen gaharymy getirdiler?»

²⁰Halk: «Orak döwri ötdi, tomus gutardy,

emma biz halas bolmadyk» diýýär.

²¹Biçäre halkymyň ýarasyndan ötri men-de ýaraly,

ýas tutýaryn, üstüme howp abandy.

²²Gilgatda melhem ýokmudyr?

Ol ýerde tebip ýokmudyr?

Onda näme üçin biçäre halkymyň

ýarasyna em edilmeýär?

9-njy bap

¹Wah, käşge başym bir bulak,

gözlerim gözýaş çeşmesi bolsady!

Biçäre halkymyň öldürilenleri üçin

aglasadym men gije-gündiz!

²Käşge halkymy taşlap,

olardan uzakda bolarym ýaly

çölde bir kerwensaraý tapsadym!

Çünki olaryň hemmesi

zynahor, birtopar haýyn.

³«Ýalan üçin dillerini ýaý kimin egreldýärler.

Ýurtda olaryň güýji nädogrulyk bilen güýçlenýär,

çünki pislik üstüne pislik edýärler,

Meni asla tanamaýarlar».

Muny Reb aýdýandyr.

⁴Her kes öz dostundan ägä bolsun,

hiç bir dogana ynam etmäň.

Çünki her bir dogan ýalançydyr,

her bir dost ýalan gep gezdirýär.

⁵Her kim öz dostuny aldaýar,

hiç kim hakykaty sözlemeýär.

Dillerine ýalan sözlemegi öwretdiler,

şer işler edip, toba etmegi bilmediler.

⁶Zulum üstüne zulum, ýalan üstüne ýalan ýagýar!

Olar Meni tanamakdan ýüz öwürýärler.

Muny Reb aýdýandyr.

⁷Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Men olary eredip, synagdan geçirerin.

Biçäre halkymy başga näme edip bilerin?

⁸Dilleri öldüriji peýkamdyr,

hile bilen sözleýärler.

Goňşularyna hoş sözler aýdýarlar,

ýüreginde bolsa duzak gurýarlar.

⁹Bu zatlar üçin Men olary, heý-de, jezalandyrmarynmy?

Beýle milletden öç almarynmy?»

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁰Men daglar üçin aglaýaryn, ahy-nala çekýärin,

çölüň örüleri üçin ýas tutýaryn,

sebäbi olar harabalyga öwrüldi,

ol ýerden geçýän ýok.

Mal-garalaryň sesi eşidilmeýär,

guşlar-da, haýwanlar-da gaçyp gitdiler.

¹¹Men Iýerusalimi weýran edip,

şagallar sürenine öwrerin.

Ýahuda şäherlerini ilatsyz goýup,

harabaçylyga öwrerin.

¹²Muňa düşüner ýaly paýhasly biri barmydyr? Muny yglan eder ýaly Rebbiň sözlän kişisi kim? Näme üçin ýurt weýran bolup, içinden hiç kim geçmez ýaly, çöl kimin boşap ýatyr? ¹³Reb şeýle diýýär: «Olar özlerine beren kanunymy ret etdiler, sözüme gulak asmadylar, ol boýunça hereket etmediler. ¹⁴Gaýtam, kesirlik bilen niýetlerini ýamana düwüp, ata-babalarynyň öwredişi ýaly, Bagal butunyň yzyna eýerdiler». ¹⁵Şonuň üçin hem Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men bu halka ajy ýowşan iýdirerin, zäherli suw içirerin. ¹⁶Men olary özleriniň hem, ata-babalarynyň hem tanamadyk milletiniň arasyna pytradaryn. Olary ýok edýänçäm, yzlaryna gylyç salaryn».

Halk jezasy üçin ýas tutýar

¹⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Ýagşy oýlanyp görüň, agyçy aýallary çagyryň, gelsinler.

Iň ezberlerini çagyrdyň, gelsinler.

¹⁸Derrew gelip, biziň üçin agy aýtsynlar.

Goý, gözlerimiziň ýaşy kepemesin,

gabaklarymyzdan sil bolup aksyn».

¹⁹Ine, Siondan perýat eşidilýär:

«Bizi, gör, nähili weýran etdiler!

Gaty utanja galdyk,

çünki ýurdumyzy terk etdik,

öýlerimiz ýer bilen ýegsan boldy».

²⁰Eý, aýallar, Rebbiň sözüni eşidiň,

Agzyndan çykýan söze gulak asyň.

Gyzlaryňyza ýas tutmagy,

goňşyňyza agy aýtmagy öwrediň.

²¹Köçelerden çagalary,

meýdançalardan ýaş ýigitleri

gyryp taşlamak üçin,

ölüm penjirelerimize dyrmaşyp,

galalarymyza girdi.

²²Reb şeýle aýdýar diý:

«Ynsan jesetleri ekin meýdanyna sepilen ders deý,

orakçynyň yzyndaky desseler deý topraga serler.

Olary hiç kim ýygnamaz».

²³Reb şeýle diýýär: «Paýhasly paýhasyna, güýçli güýjüne magtanmasyn, baý baýlygyna öwünmesin. ²⁴Öwünýän diňe Maňa düşünýänligi we tanaýanlygy bilen öwünsin, ýer ýüzünde sadyk söýgi, adalat we dogruçyllyk bilen hereket edýän Men — Rebdirin. Çünki Men bulardan lezzet alýaryn. Muny Reb aýdýandyr. ²⁵Şeýle günler geler, teni sünnetli bolup-da, ýüregi sünnetsiz adamlary jezalandyraryn. Muny Reb aýdýandyr. ²⁶Müsüri, Ýahudany, Edomy, ammonlary, Mowaby we çölde ýaşaýan gyrçuw sakgallylaryň hemmesini jezalandyraryn. Çünki bu milletleriň ählisi sünnetsiz, tutuş ysraýyl halkynyň ýüregi-de sünnetsiz».

10-njy bap

Butlardan gorkmaň!

¹Eý, ysraýyl halky, Rebbiň size aýdýan sözüni diňläň. ²Reb şeýle diýýär:

«Gögüň alamatlaryndan gorkmaň,

olardan diňe milletler gorkýandyr.

Milletleriň ýolundan görelde almaň.

³Halklaryň däp-dessurlary boşdur,

tokaýdan kesilen agaja

ussanyň guraly şekil berýär.

⁴Ony altyn-kümüş bilen bezäp,

gymyldamaz ýaly,

çekiç bilen çüýläp berkidýärler.

⁵Olaryň butlary ekin garantgasy ýaly,

gepläp bilýän däldirler.

Ýöräp bilmeýändikleri üçin

olary göterip äkitmelidir.

Olardan gorkmaň:

Çünki olar ne ýamanlyk ederler,

ne-de ýagşylyk».

⁶Saňa meňzeş ýokdur, ýa Reb.

Sen beýiksiň, gudratda adyň beýikdir.

⁷Senden gorkmajak barmy, eý, milletler Şasy?!

Çünki bu diňe Saňa ýaraşýandyr.

Milletleriň ähli akyldarlarynyň,

bar patyşalyklarynyň arasynda

Seniň ýalysy ýokdur.

⁸Olaryň bary akmak hem akylsyzdyr.

Biderek butlardan tälim alýarlar,

olar guran agaçdan ýasalandyr!

⁹Tarşyşdan — ýenjilen kümüş,

Upazdan altyn getirilýär.

Ussanyň hem zergäriň hünäridir butlar,

gök hem gyrmyzy eşik geýdirerler olara,

barysy hem ökde hünärmentleriň işidir.

¹⁰Emma Reb hakyky Hudaýdyr,

Ol diri Hudaý hem baky Patyşadyr.

Onuň gaharyndan titreýär tutuş ýer,

gazabyna garşy durup bilmez milletler.

¹¹«Olara şeýle diý: „Gögi hem ýeri ýaratmadyk hudaýlar ýer ýüzünden we gögüň astyndan ýok bolarlar“».

¹²Ýeri Öz gudraty bilen ýaradan Rebdir.

Ol paýhasy bilen dünýäni berkarar etdi,

akyly bilen gökleri ýaýdy.

¹³Ol gürlände, şaglaýar gökdäki suwlar,

göterilýär ýeriň uçlaryndan bulutlar.

Ýagyş üçin ýyldyrymlar çakdyrýar,

ammarlaryndan şemal öwüsdirýär.

¹⁴Her bir adam akmak hem nadandyr,

her zergär ýasan butlaryndan uýada galar,

olar ýasalandyr, olarda jan ýokdur.

¹⁵Bular biderekdir, masgarabazlaň işidir;

jezalandyranymda olar ýok bolarlar.

¹⁶Emma Ýakubyň paýy beýle däldir,

çünki ähli zatlary ýaradan Hudaýdyr,

Ysraýyl tiresi Onuň mirasydyr,

Onuň ady Hökmürowan Rebdir.

Betbagtlyk gelýär

¹⁷Eý, gabawda oturanlar,

şaýyňyzy tutuň!

¹⁸Çünki Reb şeýle diýýär:

«Ine, bu gezek Men bu ýurduň ilatyny

uzaklara taşlaryn.

Görsünler diýip,

üstlerine bela indererin».

¹⁹Çekýän hasratymdan ýaňa dat günüme!

Ýaram agyr, emma men:

«Dogrudanam, bu meniň derdim,

muny çekmegim gerek» diýdim.

²⁰Çadyrym ýykyldy, üzüldi ähli tanaplary.

Çagalarym taşlap gitdiler meni, ýok olar indi.

Çadyrymy täzeden dikmäge,

hiç kim ýok perdelerimi asmaga.

²¹Çünki azaşdylar çopanlar akylyndan,

Rebbi agtarmadylar.

Şonuň üçin bolmady ugruna işleri,

dargady ähli sürüleri.

²²Diňläň, bir habar gelýär!

Ýahuda şäherlerini harabalyga,

şagallar sürenine öwürmek üçin

demirgazyk ýurtdan uly gopgun gelýär.

²³Ýa Reb, men ynsanyň ýolunyň öz elinde däldigini,

dogry ädim basmagyň ygtyýarynda däldigini bilýärin.

²⁴Gazabyň bilen däl-de, adalatyň bilen,

ýa Reb, meni terbiýele!

Ýogsam meni hiç edersiň.

²⁵Gazabyňy dök Seni tanamaýan milletleriň,

adyňy çagyrmaýan halklaryň üstünden.

Çünki olar Ýakubyň neslini ýalmadylar,

ony ýuwudyp, ýok etdiler,

mekanyny weýran etdiler.

11-nji bap

Ysraýyl we ýahuda halky ähti bozýar

¹Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Bu ähtiň şertlerine gulak goý. Ýahuda halky bilen Iýerusalim ilatyna beýan et. ³Olara Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär diý: „Bu ähtiň şertlerine gulak asmadyk adama nälet bolsun! ⁴Men ata-babalaryňyzy Müsürden — demir ojagyndan çykaran günüm olara şeýle buýruk berdim: ‘Meniň sözüme gulak asyp, Meniň buýran ähli tabşyryklarymy ýerine ýetiriň. Şonda siz Meniň halkym, Men hem siziň Hudaýyňyz bolaryn. ⁵Şeýtseňiz, Men ata-babalaryňyza süýt we bal akýan ýurdy bermegi ant içip, beren sözümi ýerine ýetirerin’. Ine, görşüňiz ýaly, ony size berdim“». Onsoň men: «Goý, şeýle bolsun, ýa Reb!» diýip jogap berdim. ⁶Reb maňa bu sözleriň hemmesini Ýahudanyň şäherlerinde, Iýerusalimiň köçelerinde jar et-de, şuny aýt diýdi: «Bu ähtiň sözlerine gulak asyň, olary berjaý ediň. ⁷Çünki Men siziň ata-babalaryňyzy Müsürden çykaran günümden tä şu güne çenli dyngysyz „Sözüme gulak asyň“ diýip, berk duýduryş berip geldim. ⁸Emma olar diňlemediler, gulak asmadylar, gaýtam, kesirlik bilen öz ýaman niýetlerine eýerip, hersi özüçe hereket etdi. Munuň üçin Men bu ähtiň ähli sözlerini olaryň başlaryndan inderdim. Men olara bulary berjaý etmegi buýrupdym, emma olar etmediler».

⁹Reb maňa şeýle diýdi: «Ýahuda halky bilen Iýerusalimiň ilatynyň arasyndaky dildüwşügiň üsti açyldy. ¹⁰Olar ýene-de sözlerime gulak asmak islemedik ata-babalarynyň etmişlerine tarap dolandylar. Başga hudaýlaryň yzyna düşüp, olara gulluk etdiler. Ysraýyl we ýahuda halky özleriniň ata-babalary bilen eden ähtimi bozdular. ¹¹Şonuň üçin hem Reb şeýle diýýär: „Men olaryň başyndan bela indererin, olar gaçyp, gutulyp bilmezler. Olar Maňa dady-perýat ederler, emma Men olary diňlemerin. ¹²Onsoň Iýerusalimiň we Ýahuda şäherleriniň ilaty gidip, özleriniň sadaka beren hudaýlaryna dady-perýat ederler, emma betbagtlyk gelende, bu hudaýlar olary asla halas etmez. ¹³Çünki hudaýlaryň sany şäherleriň sany bilen deňdir, eý, Ýahuda! Siz Iýerusalimiň köçeleriniň sanyna görä utançly zatlar üçin gurbanlyk sypalaryny, Bagal butuna gurbanlyklar hödür etmek üçin gurbanlyk sypalaryny gurduňyz. ¹⁴Eý, Ýermeýa, sen-de bu halk üçin dileg etme, olar üçin dady-perýat etme, ýalbarma, çünki betbagtçylyga uçrap, Meni çagyranlarynda, olary diňlemerin. ¹⁵Köp pis işler edeninden soň, söýgüli halkymyň Meniň öýümde näme işi barka? Hatda Rebbe bagyş edilen et kömek etmez. Siz pislik etmekde şatlanýarsyňyz. ¹⁶Reb saňa ‘Miwesi datly, ýaşyl ýaprakly zeýtun agajy’ diýip at berdi. Emma güýçli galmagally gopgun bilen ony oda berer, onuň şahalary ýanyp kül bolar. ¹⁷Ysraýyl bilen ýahuda halky pislik etdi, olar Bagal butuna sadakalar hödür edip, Meniň gaharymy getirdiler. Şonuň üçin seni ekip oturdan Men Hökmürowan Reb başyňdan betbagtlyk indermegi karar etdim“».

Halk Ýermeýa garşy hile guraýar

¹⁸Şol wagt Reb halkyň eden pisliklerini maňa görkezdi.

Ol muny maňa äşgär etdi.

Ýa Reb, olaryň eden işlerini maňa aýan etdiň.

¹⁹Men bolsam damagy çalynmaga äkidilen

ýuwaş bir guzy kimindim.

Olaryň: «Geliň, agajy miwesi bilen ýok edeliň,

mundan beýläk onuň ady ýatlanmaz ýaly,

ony dirileriň ýurdundan kesip taşlalyň» diýip,

meniň garşyma hile gurýandyklaryny bilmedim.

²⁰Emma, eý, adalatly höküm edýän,

ýürekleri we pikirleri synaýan Hökmürowan Reb!

Dawamy Saňa aýan edýärin,

olardan aljak öjüňi göreýin!

²¹Şonuň üçin hem seniň janyňyň kastyna çykyp: «Sen Rebbiň adyndan pygamberlik etmeli dälsiň, ýogsam biziň elimizden ölersiň» diýýän anatot halky hakynda Hökmürowan Reb şeýle diýýändir. ²²Hawa, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men olary jezalandyraryn. Olaryň ýaş ýigitleri gylyçdan geçiriler, oguldyr-gyzlary açlykdan ölerler. ²³Olardan aman galany bolmaz. Çünki wagty gelende, Men anatot halkynyň başyndan betbagtlyk indererin».

12-nji bap

Ýermeýa Rebbe nalyş edýär

¹Ýa Reb, Seniň bilen dawalaşsam,

Sen hemişe hakly çykýarsyň.

Emma ýene-de adalat barada

Seniň bilen gürleşmek isleýärin.

Näme üçin erbetleň ýoly rowaçlanýar?

Näme üçin haýynlar asuda ýaşaýar?

²Olary Sen oturtdyň, kök urdular.

Ösüp-ulalyp, miwe berdiler.

Seniň adyň dillerinden düşmeýär,

emma ýürekleri Senden uzakdyr.

³Meni bolsa, ýa Reb, Sen tanaýarsyň,

meni görýärsiň, Özüň hakdaky

pikirlerimi synaýarsyň.

Olary soýulmaly goýun kimin çykar-da,

soýuljak güni üçin taýýarla.

⁴Haçana çenli ýurt ýas tutup,

otlar saralyp solar?

Ol ýerde ýaşaýanlaň pis işlerinden ýaňa

haýwanlar bilen guşlar ýitip gitdiler.

Çünki bu halk diýýär:

«Ol bize näme boljagyny görmeýär».

Reb Ýermeýa jogap berýär

⁵Eý, Ýermeýa, pyýadalar bilen ylgap ýadaýan bolsaň,

onda atlylar bilen nädip ýaryşjak?

Eger howpsuz ýurtda büdreýän bolsaň,

onda Iordan jeňňelinden nädip çykjak?

⁶Saňa hatda dogan-garyndaşlaryň,

öz maşgalaň-da haýynlyk etdi.

Ýeňsäňden seslerine bat berdiler.

Ýüzüňe ýagşy sözler aýtsalar-da,

ynanmaweri sen olara.

⁷Men halkymy terk etdim,

mirasymy taşladym,

jandan söýýän halkymy

duşmanlarynyň eline berdim.

⁸Mirasym Meniň üçin

tokaýdaky arslan kimin boldy.

Maňa tarap nagra çekdi,

şonuň üçin Men ony ýigrenýärin.

⁹Mirasym nazarymda gyrgy deý boldumy?

Her tarapdan wagşy guşlar üstüne çozdy.

Gidiň-de, ähli ýabany haýwanlary toplaň,

goý, olar mirasymy ýuwudyp-ýalmasynlar.

¹⁰Köp çopanlar üzüm bagymy weýran etdiler,

ekin meýdanymy depeläp tozdurdylar,

ajaýyp mellegimi takyr çöle öwürdiler.

¹¹Ony harabaçylyga dönderdiler,

haraba içinde huzurymda aglaýar.

Tutuş ýurt weýran boldy,

emma hiç kimiň piňine-de däl.

¹²Çöldäki ähli depelere

talaňçylar geldiler.

Çünki ýurduň bir çetinden beýlekisine çenli

Rebbiň gylyjy heläk eder, hiç kim aman galmaz.

¹³Olar bugdaý ekip, tiken ordular,

gara zähmet çekip, haýyr görmediler.

Rebbiň gahar-gazabyndan ýaňa

alan hasyllaryna utansynlar.

¹⁴«Ysraýyl halkym üçin beren mülküme el uran ähli erbet goňşularymy ýurtlaryndan sogrup taşlaryn. Ýahuda halkyny-da olaryň arasyndan sogrup taşlaryn. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁵Hemmesini sogrup taşlanymdan soň, olara ýene ýüregim awar. Olaryň her birini öz mülküne, öz topragyna gaýtaryp getirerin. ¹⁶Halkyma Bagalyň adyndan ant içmegi öwredişleri ýaly, özleri-de halkymyň ýollaryny yhlas bilen öwrenip: „Rebden ant içýärin“ diýip, Meniň adymdan ant içmegi öwrenseler, onda olar-da halkymyň arasynda ornaşarlar. ¹⁷Emma gulak asmadyk her bir milleti köki bilen bütinleý goparyp taşlaryn we ýok ederin».

13-nji bap

Zygyr matadan tikilen guşak

¹Reb maňa: «Git-de, özüňe nepis zygyr matadan tikilen guşak satyn alyp, ony biliňe guşa, ýöne ony suwa batyrma» diýdi. ²Şeýlelikde, men Rebbiň sözi boýunça bir guşak satyn alyp, ony bilime guşadym. ³Maňa ýene Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁴«Biliňdäki satyn alan guşagyňy al-da, Ýewfrat obasyna git. Ony ol ýerde bir gaýanyň jaýrygynda gizle». ⁵Rebbiň buýrugy boýunça men gidip, guşagy Ýewfrat obasynda gizledim. ⁶Köp gün geçenden soň, Reb maňa: «Tur, Ýewfrat obasyna git-de, gizlemegi buýran guşagymy al» diýdi. ⁷Onsoň men Ýewfrat obasyna gitdim, gizlän ýerimden gazyp, guşagy aldym. Emma guşak çüýräp zaýalanan eken. Ol hiç zada ýarajak däldi. ⁸Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Reb şeýle diýýär: „Men Ýahudanyň tekepbirligini we Iýerusalimiň aşa gedemligini hut şonuň ýaly edip çüýrederin. ¹⁰Bu pis halk kesirlik bilen öz isleglerine kowalaşyp, sözüme gulak asmak islemeýär. Olar başga hudaýlaryň yzyna düşüp, olara gulluk we sežde edýärler. Şonuň üçin olar hem hiç derde ýaramaýan şu guşak ýaly bolarlar. ¹¹Guşak ynsanyň biline nähili ýapyşýan bolsa, Men hem tutuş ysraýyl we ýahuda halklaryny Özüme şeýle ýapyşdyraryn. Olaryň Maňa at-abraý, öwgi we şöhrat getirjek Öz halkym bolmagyny isledim, emma olar gulak asmadylar. Muny Reb aýdýandyr“.

Şeraply küýze

¹²Olara şu sözi ýetir, Ysraýyl Hudaýy Reb: „Ähli küýzeler şerapdan dolar“ diýýär diý. Olar saňa: „Ähli küýzäniň şerapdan doljagyny biz näme bilýän däldiris öýdýäňmi?“ diýerler. ¹³Şonda olara Reb şeýle diýýär diý: „Bu ýurtda ýaşaýanlaryň ählisini: Dawudyň tagtynda oturan patyşalary, ruhanylary, pygamberleri, Iýerusalimiň tutuş ilatyny serhoş bolýançalar şerapdan doýraryn. ¹⁴Men olary ata-eneleri we çagalary bilen birlikde biri-birini gyrlyşdyraryn. Olary ýok edenimde, gözüm gaýgyrmaz, haýpym gelmez, ýüregim awamaz. Muny Reb aýdýandyr“.

Iýerusalim jezalandyrylar

¹⁵Eşidiň, gulak goýuň, tekepbirlik etmäň,

çünki Reb gepleýär.

¹⁶Garaňkylyk düşürmezden öň,

zulmat daglarynda

aýaklaryňyzy büdretmezden öň,

Hudaýyňyz Rebbi şöhratlandyryň.

Siz yşyga garaşýarsyňyz,

emma Reb ony ölüm kölegesine öwrüp,

tüm garaňkylyga gaplar.

¹⁷Emma siz muňa gulak asmasaňyz,

tekepbirligiňiz üçin gizlinlikde aglaryn;

Rebbiň sürüsiniň ýesir edilendigi üçin,

gözlerimiň ýaşy dökülip, sil bolup akar.

¹⁸Patyşa bilen onuň ejesine aýt:

„Tagtyňyzdan düşüp, aşakda oturyň,

çünki şöhrat täjiňiz başyňyzdan aýryldy“.

¹⁹Negebiň şäherleri ýapyldy,

olary açjak ýokdur.

Bütin Ýahudasürgün edildi,

tutuşlygyna sürgün edildi.

²⁰Başyňyzy galdyryp,

demirgazykdan gelýänleri görüň.

Saňa berlen süri,

ajaýyp süriň nirede?

²¹Ýolbaşçy edip ýetişdiren adamlaryňy

Reb özüňe hojaýyn etse, näme diýersiň?

Dogurýan aýalyň burgusy ýaly

seni-de sanjy tutmazmy?

²²Eger içiňden: „Näme üçin bu zatlar

meniň başyma düşdükä?“ diýýän bolsaň,

bu etmişleriňiň köplügi sebäpli

etegiň açyldy we namysyňa degildi.

²³Efiopiýaly öz teniniň reňkini,

gaplaň meneklerini üýtgedip bilermi?

Siz hem şonuň ýaly şer işleriňize uýgunlaşansyňyz

ýagşylyk etmegi asla bilmeýärsiňiz.

²⁴Men olary çöl ýeli bilen sowrulýan

saman külkesi kimin dargadaryn.

²⁵Seniň nesibäň, saňa ölçäp beren paýym budur.

Muny Men — Reb aýdýandyryn,

çünki sen Meni unutdyň,

ýalana bil bagladyň.

²⁶Men-de uýat ýeriň açylsyn diýip,

etegiňi ýüzüňe çenli galdyraryn.

²⁷Meýdanda we depeleriň üstünde

seniň eden nejis işleriňi: zynahorlygyňy,

esräp kişňeýşiňi, haýasyz loluçylygyňy gördüm.

Dat günüňe, eý, Iýerusalim!

Tämizlenmegiň üçin,

ýene näçe wagt gerek saňa?!»

14-nji bap

Gurakçylyk we gylyç

¹Gurakçylyk barada Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy:

²«Ýahuda ýas tutýar,

onuň şäherleri perýat edýär.

Halky hasratdan ýaňa ýere çökdi,

Iýerusalimiň perýady barha güýjeýär.

³Han-begleri hyzmatkärlerini

suw getirmäge iberýärler.

Olar guýa gelip, suw tapmaýarlar,

yzlaryna boş küýzeli dolanýarlar.

Olar aljyraňňylyga düşüp,

utanç içinde başlaryny büreýärler.

⁴Ýurtda ýagyş ýagmansoň,

toprak çat açdy.

Muňa daýhanlar utanyp,

başlaryny büreýärler.

⁵Hatda çöldäki keýik hem

iýmäge ot bolmansoň,

taşlaýar ýaňy guzlan owlagyny.

⁶Gulanlar ýalaňaç gaýalarda durup,

edil şagallar ýaly haşlap dem alýarlar.

Otly ýaýla bolmansoň,

öçdi olaryň gözleriniň nury».

⁷Etmişlerimiz bize garşy şaýatlyk etse-de,

Öz adyňyň hatyrasyna bir zat edäý, ýa Reb!

Biziň dönükligimiz çökderdir juda,

çünki biz Saňa garşy etdik günä.

⁸Eý, Ysraýylyň Umydy,

hasratly wagtyndaky Halasgäri!

Neçün bolýaň bu ýurtda gelmişek ýaly,

gijäni geçirmek üçin düşlän ötegçi ýaly?

⁹Neçün Sen çaşan adam ýaly,

halas etmäge güýji ýetmeýän

batyr söweşiji ýaly bolýaň?

Emma Sen biziň aramyzdasyň,

biz Seniň adyň bilen çagyryldyk,

bizi terk etme, ýa Reb!

¹⁰Bu halk hakda Reb şeýle diýýär:

«Olar, hakykatdan-da, aýlanyp gezmegi haladylar,

aýaklaryna dynçlyk bermediler.

Şonuň üçin Men-Reb olardan hoşal däldirin.

Indi olaryň etmişlerini ýatlaryn,

günäleri üçin jezalandyraryn».

Ýalan pygamberler

¹¹Onsoň Reb maňa şeýle diýdi: «Bu halkyň abadançylygy üçin dileg etme. ¹²Olar agyz bekleseler-de, olaryň perýadyna gulak asmaryn. Olar ýakma gurbanlygyny, galla sadakasyny hödürleseler-de, Men olary kabul etmerin. Tersine, gylyç, açlyk we mergi bilen olary ýok ederin». ¹³Onsoň men Rebbe: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Pygamberler olara gylyç ýüzüni görmersiňiz, açlyk belasyny çekmersiňiz, bu ýerde hakykatdan-da sag-salamat ýaşarsyňyz diýýärler» diýdim. ¹⁴Reb maňa şeýle jogap berdi: «Pygamberler Meniň adymdan ýalandan pygamberlik edýärler. Olary Men ýollamadym. Olara Men ne buýruk berdim, ne-de olar bilen gepleşdim. Olaryň size edýän pygamberlikleri galp görnüş, biderek palçylyk bilen öz ýürekleriniň hilesidir». ¹⁵Şonuň üçin hem bu pygamberler barada Reb şeýle diýýär: «Men ýollamasam hem Meniň adymdan pygamberlik edip, „Bu ýurda gylyç we açlyk gelmez“ diýýärler. Emma bu pygamberleriň özleri gylyçdan we açlykdan heläk bolarlar. ¹⁶Olaryň pygamberlik eden halky-da açlyk we gylyç sebäpli Iýerusalimiň köçelerine taşlanar. Olaryň özlerini, aýallaryny we ogul-gyzlaryny jaýlan bolmaz. Çünki eden pisliklerini Men olaryň öz başlaryndan indererin. ¹⁷Sen olara şu sözi ýetir: „Goý, gözlerimiň ýaşy gije-gündiz kepemesin, çünki boý gyzym — eziz halkym agyr ýaralandy, güýçli zarba sezewar boldy. ¹⁸Meýdana çyksam, gylyçdan geçirilenleri görýärin! Şähere girsem, açlykdan heläk bolanlary görýärin! Pygamber-de, ruhany-da hiç zada düşünmän, ýurtda enteşip ýörler“».

¹⁹Ýahudany bütinleý ret etdiňmi?

Siony ýürekden ýigrenýärsiňmi?

Näme üçin şypa tapmaz ýaly,

bizi beýle ýaraladyň?

Biz parahatlyk gözledik,

emma haýyr tapmadyk.

Şypa wagtyna garaşdyk,

emma howp abanýar.

²⁰Ýa Reb, biz öz pisligimizi,

ata-babalarymyzyň ýazygyny boýun alýarys.

Çünki biz Saňa garşy günä etdik.

²¹Öz adyňyň hatyrasyna bizden ýüz öwürme.

Öz şöhratly tagtyňy peseltme.

Biziň bilen eden ähtiňi ýada sal,

ony bozma.

²²Milletleriň butlarynyň arasynda

ýagyş ýagdyryp bilýäni barmy?

Asman çabga ýagdyryp bilermi?

Muny diňe Sen edip bilýärsiň,

ýa Beýik Hudaýymyz!

Bularyň baryny edýän Sensiň.

Sendedir umydymyz!

15-nji bap

Reb rehimdarlyk etmeýär

¹Soňra Reb maňa şeýle diýdi: «Hatda Musa bilen Şamuwel huzurymda durup ýalbarsalar-da, ýüregim bu halka tarap öwrülmez. Halkymy huzurymdan kow, goý, gitsin! ²Olar senden: „Biz nirä gideli?“ diýip sorasalar, sen olara Reb şeýle diýýär diý: „Gyrgyna höküm edilenleri gyrgyna, gylyja höküm edilenleri gylyja, açlyga höküm edilenleri açlyga, sürgüne höküm edilenleri sürgüne ibererin“». ³«Olaryň başyndan dört hili betbagtlyk indererin: öldürmek üçin — gylyjy, düýt-müýt etmek üçin — itleri, iýip ýok etmek üçin — wagşy guşlar bilen ýyrtyjy haýwanlary ibererin. Muny Reb aýdýandyr. ⁴Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň ogly Manaşanyň Iýerusalimde eden işlerinden ýaňa bütin dünýäniň patyşalyklaryny howp astyna salaryn.

⁵Eý, Iýerusalim, kimiň saňa ýüregi awar?

Seniň üçin kim aglar?

Hal-ýagdaýyňy soramak üçin ýolundan sowlup,

kim seniň ýanyňa geler?»

⁶«Sen Meni ret etdiň, yza tesdiň.

Men hem elimi saňa garşy galdyryp,

seni ýok ederin.

Merhemet etmekden halys ýadadym.

Muny Reb aýdýandyr.

⁷Ýurduň derwezelerinde

halkymy çarşak bilen sowraryn.

Perzentsiz goýup, olary heläk ederin,

çünki olar pis ýollaryndan dänmediler.

⁸Olaryň dul aýallaryny

deňiz çägesinden-de köpelderin.

Ýigitleriň hem ejeleriniň üstüne

günorta çagy heläkleýji ibererin.

Ejelerini duýdansyz gorky

we howp astyna salaryn.

⁹Ýedi çagaly aýal

demi-demine ýetmän jan berdi.

Onuň güneşi gündiziň Güni ýaşdy,

ol utanja galyp, masgara boldy.

Galanlaryny bolsa duşmanlarynyň

öňünde gylyja tabşyraryn».

Muny Reb aýdýandyr.

Ýermeýa Rebbe şikaýat edýär

¹⁰«Waý meniň halyma! Wah, ejem, sen meni bütin dünýä bilen jedelleşsin hem dawa etsin diýip dogrupsyň! Men hiç kime karz bermedim hem, almadym hem. Şonda-da hemmeler maňa nälet okaýarlar».

¹¹Reb şeýle diýdi:

«Men ysraýyl halkyny diňe

ýagşylyk üçin goýbererin.

Betbagtlyk we hasrat döwründe

duşmanyňy saňa tabyn ederin.

¹²Hiç kim demir, onda-da demirgazyk demri bilen

bürünji döwüp bilmez.

¹³Ýurduň ähli ýerinde eden günäleň üçin

talaňa bererin baýlygyňy we hazynaňy.

¹⁴Men seni tanamaýan ýurduňda

duşmanlaryňa gul ederin^[4],

gazabym size garşy ot bolup tutaşyp, ebedilik ýanar».

¹⁵«Ýa Reb, Özüň bilýärsiň.

Meni ýada sal, ýardam et maňa.

Meni yzarlanlardan arymy alaýyn.

Olara sabyr-takatly bolma,

meni öldürmeklerine ýol berme.

Bu kemsidilmelere Seniň hatyraň üçin

çydaýandygymy bilgin.

¹⁶Seniň sözleriňi tapyp iýdim.

Sözleriň maňa şatlyk, ýüregime begenç berdi.

Çünki men Seniň adyň bilen tutuldym,

eý, Reb Hökmürowan Hudaý!

¹⁷Keýp çekýänleriň meýlisinde oturmadym,

şatlanmadym men.

Seniň eliň üstümde bolup,

meni gazapdan dolduranyň üçin

ýalňyz özüm oturdym,

¹⁸Neçün meniň agyrym dyngysyz?

Neçün ýaralaryma şypa ýok?

Neçün olary bejerip bolmaýar?

Sen meniň üçin suwy ygtybarsyz bulak,

aldawçy bir çeşme boljakmy?»

¹⁹Munuň üçin Reb şeýle diýýär:

«Eger toba etseň, seni ýene kabul edip,

huzurymda durzaryn.

Eger biderek sözleri däl-de,

gymmatly sözleri aýtsaň,

Meniň dilim bilen geplärsiň.

Bu halkyň özi saňa tarap öwrüler,

emma sen olara tarap öwrülmersiň.

²⁰Men seni bu halk üçin

bürünçden berk diwar ederin.

Olar seniň garşyňa söweşerler,

emma ýeňip bilmezler.

Halas etmek, ölümden gutarmak üçin

Men seniň bilendirin.

Muny Reb aýdýandyr.

²¹Seni erbetleriň elinden azat ederin,

rehimsizleriň penjesinden halas ederin».

16-njy bap

Rebbiň Ýermeýa beren tabşyryklary

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Özüňe aýal alma, bu ýerde ogullaryň, gyzlaryň bolmasyn. ³Bu ýurtda doglan ogullar we gyzlar, olary dünýä inderen ene-atalar hakda Men-Reb şeýle diýýärin: ⁴Olar agyr kesellerden ölerler, olar üçin ýas tutulmaz, jesetleri jaýlanylmaz, topragyň ýüzünde ders ýaly bolup ýatarlar. Olar gylyçdan we açlykdan heläk bolarlar. Jesetleri guşlara we ýyrtyjy haýwanlara şam bolar. ⁵Çünki Reb şeýle diýýär: „Ýas tutulýan öýe girme, matam tutmak, aglamak üçin gitme. Çünki Men bu halkdan sag-salamatlygymy, söýgimi we rehim-şepagatymy aýyrdym. Muny Reb aýdýandyr. ⁶Bu ýurtda uludan-kiçä hemmeler öler. Olary jaýlamazlar, hiç kim olar üçin ýas tutmaz, öz bedenini ýaralamaz ýa-da saçyny syrmaz. ⁷Ýas tutýany köşeşdirmek üçin hiç kim onuň bilen çörek iýmez. Ene-atasyny ýitirene teselli käsesinden içirmezler. ⁸Meýlis edilýän öýe girme, olar bilen oturma, iýip-içme“. ⁹Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Siziň günleriňizde gözüňiziň alnynda bu ýerden şatlykdyr gülki sesini, öýlenýän ýigit bilen gelniň toý sesini keserin“. ¹⁰Bu sözleriň ählisini halka ýetireniňde, olar saňa: „Näme üçin Reb biziň üstümizden bu elhenç betbagtlygy inderjegini aýtdyka? Biziň ýazygymyz näme? Hudaýymyz Rebbe garşy biz näme günä etdikkäk?“ diýerler. ¹¹Şonda sen olara Reb, ine, şeýle aýdýar diý: „Bu siziň ata-babalaryňyzyň Meni terk edendikleri üçindir. Olar başga hudaýlaryň yzyna düşdüler, olara gulluk hem sežde etdiler. Menden ýüz öwürdiler, kanunymy ýerine ýetirmediler. ¹²Siz bolsa ata-babalaryňyzdan-da beter pislik etdiňiz. Maňa gulak asman, her biriňiz kesirlik bilen öz erbet niýetleriňiziň yzyna düşdüňiz. ¹³Munuň üçin Men sizi bu ýurtdan çykaryp, özüňiziň-de, ata-babalaryňyzyň-da tanamaýan ýurduna taşlaryn. Ol ýerde gije-gündiz başga hudaýlara gulluk edersiňiz, Men size merhemet etmerin“.

Halk sürgünden gaýdyp gelýär

¹⁴Munuň üçin Reb şeýle diýýär: „Şeýle günler geler, adamlar gaýdyp ysraýyl halkyny Müsürden çykaran Rebden ant içýärin diýmezler. ¹⁵Munuň deregine ysraýyl halkyny demirgazyk ýurtdan, dargadylan beýleki ýurtlardan çykaran Rebden ant içýärin diýjek günleri geler. Çünki Men olary ata-babalaryna beren topragyma gaýtaryp getirerin“. ¹⁶Reb şeýle diýýär: „Men köp balykçylary ýollaryn, olary tutarlar. Ondan soňra Men köp awçylary ýollaryn. Her dagyň, her depäniň üstünden we her gaýanyň gowagyndan olary awlarlar. ¹⁷Çünki Meniň gözlerim olaryň edýän pis işlerindedir. Olar Meniň huzurymdan gizlenip bilmez, etmişleri nazarymdan sypmaz. ¹⁸Olar ýigrenji maslyk butlary bilen ýurdumy harama çykardylar, mülkümi nejis zatlaryndan doldurdylar. Şonuň üçin Men olara etmişleridir günäleri üçin iki esse tölederin“».

¹⁹Reb meniň güýjüm hem galamdyr,

betbagtlyk gününde Penakärimdir!

Dünýäniň dört künjünden milletler

Seniň huzuryňa gelip:

«Biziň ata-babalarymyz diňe ýalan zatlary,

özlerine birjik-de peýdasy bolmadyk

biderek butlary miras aldylar» diýerler.

²⁰Heý, ynsan özüne hudaýlar ýasarmy?

Olar hudaý däl ahyryn!

²¹«Şonuň üçin hem, Men-Reb bu gezek olara güýjümi we gudratymy hökman görkezerin. Şonda olar Meniň adymyň Rebdigini bilerler».

17-nji bap

Ýahudanyň günäsi

¹«Ýahudanyň günäsi demir galam bilen ýazyldy. Bu olaryň ýürekleriniň gatyna, gurbanlyk sypalarynyň şahlaryna çakmak daşy bilen oýulyp ýazyldy. ²Her gür ýaprakly agajyň ýanyndaky we beýik baýyrdaky gurbanlyk sypalary, Aşera butlary olaryň çagalarynyň ýadyndadyr. ³Seniň baýlygyňy we tutuş hazynalaryňy ýurduňda eden günäleriňiň tölegi hökmünde^[5] olja edip paýlaryn. ⁴Saňa beren mülkümi öz günäň bilen ýitirdiň. Men seni tanamaýan ýurduňda duşmanlaryňa gul ederin, çünki siz Meniň gazabymy tutaşdyrdyňyz, ol ebedilik lowlar».

Rebbe bil bagla!

⁵Reb şeýle diýýär:

«Ynsana bil baglan,

ynsanyň güýjüne daýanan,

ýüregi Rebden daşlaşan

adama nälet bolsun!

⁶Ol çöldäki bir çaly ýalydyr,

ýagşylyk gelende ony görmez.

Gurak çölde, ilatsyz şorlukda ýaşar.

⁷Rebbe bil baglan,

Rebbe daýanan adam nähili bagtly!

⁸Ol suwuň ýakasynda oturdylan agaç kimindir,

çeşmäniň boýunda köküni ýaýradar.

Yssydan gorkýan däldir,

ýapragy hemişe ýaşyldyr.

Ýyl gurak gelende hem gaýga batmaz,

miwe bermekden asla galmaz».

⁹Ynsan ýüregi ähli zatdan hilegärdir,

halys ýoldan çykandyr.

Oňa kim düşünip biler?

¹⁰«Men-Reb her ynsana tutan ýoluna,

eden işlerine görä jeza bermek üçin,

ynsanyň ýüregini barlaýaryn,

pikirlerini synaýaryn».

¹¹Haram baýlyk toplan öz guzlamadyk

ýumurtgalarynyň üstünde oturan käkilik kimindir.

Ömri ýarpy bolanda, ol baýlyk elden gider,

ömrüniň ahyrynda bolsa ol akmak bolup çykar.

¹²Mukaddes öýümiz owal-başdan

belende göterilen

şöhratly tagt kimindir.

¹³Ýa Reb! Eý, Ysraýylyň Umydy!

Seni terk edenleriň bary utanja galar.

«Menden ýüz öwrenler toz-topraga siňip giderler,

çünki olar Men Rebbi — diri suwlar çeşmesini, terk etdiler».

¹⁴Ýa Reb, maňa şypa ber, sagalaýyn.

Meni halas et, halas bolaýyn,

çünki öwgim diňe Sensiň.

¹⁵Ine, olar maňa: «Rebbiň sözi nirede?

Hany, ol amala aşsyn-da!» diýýärler.

¹⁶Men hyzmatyňda çopan bolmakdan gaçmadym.

Betbagtlyk gününiň gelmegini-de islemedim.

Agzymdan çykýan her bir sözi Özüň bilýänsiň,

ýa Reb, ol söz huzuryňda aýandyr.

¹⁷Meni howp astyna salma,

betbagtlyk güni penakärim Sensiň.

¹⁸Goý, meni yzarlaýanlar utanja galsyn,

emma meni utanja goýma.

Goý, olar gorka düşsün,

emma meni gorka salma.

Başlaryndan betbagtlyk gününi inderip,

goşa gyrgynçylyk bilen ýok et olary.

¹⁹Reb maňa şeýle diýdi: «Ýahuda patyşalarynyň girip-çykýan Halk derwezesi bilen Iýerusalimiň ähli derwezelerine git-de, ol ýerde dur. ²⁰Onsoň halka şeýle diý: „Eý, Ýahuda patyşalary, tutuş Ýahuda we bu derwezelerden girýän ähli Iýerusalim ilaty, Rebbiň sözüne gulak asyň!“». ²¹Reb şeýle diýýär: «Öz janyňyzyň hatyrasyna Sabat güni ýük götermäň, Iýerusalimiň derwezelerinden içeri ýük salmaň. ²²Sabat güni öýüňizden ýük çykarmaň, hiç bir iş etmäň. Meniň ata-babalaryňyza buýruşym ýaly, Sabat gününi mukaddes hasaplaň. ²³Emma olar Meni diňlemediler, gulak asmadylar. Boýnuýogynlyk edip, Meni diňlemediler, terbiýämi almadylar». ²⁴Reb ýene şuny aýdýandyr: «Eger siz Maňa gulak asyp, Sabat güni bu şäheriň derwezelerinden ýük salmasaňyz, hiç bir iş etmän, Sabat gününi mukaddes hasaplasaňyz, ²⁵onda Dawut tagtynda oturjak patyşalar öz emeldarlary bilen söweş arabalaryna, atlara münüp, ýahuda halky we Iýerusalimiň ilaty bilen birlikde bu şäheriň derwezelerinden girerler. Bu şäher ebedi ilatly bolar. ²⁶Ýahuda şäherlerinden, Iýerusalimiň etraplaryndan, benýamin topragyndan, günbatar baýyrlykdan, daglykdan we Negepden adamlar gelerler. Olar Rebbiň öýüne ýakma gurbanlyklary bilen beýleki gurbanlyklary, galla sadakasyny, ýakymly ysly tütetgi bilen şükür sadakasyny getirerler. ²⁷Emma Meni diňlemeseňiz, Sabat güni Iýerusalimiň derwezelerinden ýükli girip, Sabat gününi mukaddes hasaplamasaňyz, onda Men şäheriň derwezelerini oda bererin. Ot Iýerusalimiň içki galalaryny ýakyp ýandyrar, ol hiç wagt sönmez».

18-nji bap

Ýermeýa küýzegäriň öýünde

¹Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Tur, küýzegäriň öýüne gir, sözlerimi şol ýerde saňa aýan ederin». ³Men küýzegäriň öýüne gitdim. Men onuň çarhyň başynda işläp oturanyny gördüm. ⁴Küýzegäriň toýundan ýasaýan küýzesi elinde döwlende, ol öz isleýşi ýaly palçykdan başga bir küýze ýasady. ⁵Onsoň maňa ýene Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁶«Eý, ysraýyl halky, Men-de sizi bu küýzegäriň ýasaýşy ýaly ýasap bilmerinmi? Muny Men-Reb aýdýandyryn. Edil küýzegäriň elinde toýun nähili bolsa, siz hem Meniň elimde şeýlesiňiz, eý, ysraýyl halky! ⁷Men bir milleti ýa-da patyşalygy sogrup taşlamak, ýumrup ýok etmek barada jar etsem, ⁸emma gürrüňini eden bu milletim şonda erbetliginden dönse, onuň başyndan inderjek betbagtlygymdan el çekerin. ⁹Aýdaly, Men bir milleti ýa-da patyşalygy berkarar edip, bina etmek hakynda jar eden bolsam, ¹⁰emma bu millet meniň nazarymda pis işler edip, sözüme gulak asmasa, onda Men oňa etjek ýagşylygymdan el çekerin. ¹¹Şonuň üçin hem indi ýahuda halky bilen Iýerusalim ilatyna Reb şeýle diýýär diý: „Men size garşy erbet pikirler düzüp, başyňyza bela-beter getirerin. Indi her biriňiz pis ýollaryňyzdan dönüň, ýaşaýşyňyzy we hereketleriňizi düzediň“. ¹²Emma olar: „Bidereklik! Biz öz pikirlerimize eýereris, kesirlik bilen öz erbet niýetlerimize görä hereket ederis“ diýerler. ¹³Munuň üçin Reb şeýle diýýär: „Milletler arasynda soraň, bular ýaly zady kim eşidipdir? Ysraýyl boý gyzy örän elhenç iş etdi. ¹⁴Liwanyň gary onuň beýik gaýalaryny, heý, terk edermi? Onuň uzakdan akýan sowuk bulaklary heý kesilermi? ¹⁵Emma halkym bolsa Meni terk etdi, biderek hudaýlara tütetgi ýakdy. Bu hudaýlar olaryň gitjek ýollarynda, owalky ýollarda büdremeklerine sebäp boldular. Olar çarkandakly ýoldan ýöräp, dogry ýoly terk etdiler. ¹⁶Olar bu ýurdy elhençlige, ebedilik masgaraçylyga öwürdiler. Ondan geçýänleriň baryny gorky basar, olar geň galyp, başlaryny ýaýkarlar. ¹⁷Olary duşmanlarynyň öňünde gündogar şemaly kimin pytradaryn. Başlaryndan betbagtlyk inen güni ýüzümi däl-de, ýeňsämi görkezerin“». ¹⁸Şonda halk: «Geliň, Ýermeýa garşy dil düwşeliň. Ruhanylaryň öwretjek kanuny-da, akyldarlaryň berjek maslahaty-da, pygamberleriň aýan etjek sözi-de ýeterlik ahyryn. Geliň, oňa dilimiz bilen hüjüm edeliň, hiç bir sözüne gulak asmalyň» diýdi.

¹⁹Ýa Reb, Sen maňa gulak goý,

garşydaşlarymyň sesini eşit!

²⁰Ýagşylyga ýamanlyk edilermi?

Emma olar janymy almak üçin çukur gazdylar.

Gazabyňy olardan sowmak,

olara ýagşylyk dilemek üçin,

huzuryňda nähili duranymy ýadyňa sal.

²¹Munuň üçin çagalaryny açlyga ber,

kesgir gylyja tabşyr.

Aýallary perzentsiz dul galsyn,

erkeklerini ajal alsyn,

ýaş ýigitleri söweşde gylyçdan ölsün.

²²Üstlerine garakçylary duýdansyz dökeniňde,

öýlerinden dady-perýat eşidilsin.

Çünki meni tutmak üçin çukur gazdylar,

aýagymyň astyna gizlin duzak gurdular.

²³Ýa Reb, Sen meni öldürmek üçin edilen

bu dildüwşükleriň baryny bilýänsiň.

Olaryň ýazygyny bagyşlama,

günälerini nazaryňdan düşürme.

Goý, olar huzuryňda ýykylsynlar,

olara garşy gazabyňda hereket et.

19-njy bap

Döwlen küýze

¹Reb şeýle diýdi: «Git-de, küýzegäriň toýundan ýasan bir küýzesini satyn al. Halkyň we ruhanylaryň ýaşulularyndan birnäçesini ýanyň bilen alyp, ²Küýze döwügi diýen derwezäniň golaýyndaky Benhinnom deresine git. Saňa aýtjak sözlerimi şol ýerde yglan et. ³Olara: „Eý, Ýahuda patyşalary bilen Iýerusalim ilaty, Rebbiň sözüne gulak asyň“ diý. Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men bu ýeriň üstünden şeýle bir betbagtlyk indererin welin, ony eşidenleriň gulaklary şaňlar. ⁴Çünki bu halk Meni terk etdi, bu ýeri harama çykardy. Olar ata-babalarynyň hem, Ýahuda patyşalarynyň hem tanamaýan başga hudaýlaryna sadakalar hödür etdiler, bu ýeri bigünä dökülen gandan doldurdylar. ⁵Çagalaryny otda ýakyp, Bagal butuna ýakma gurbanlyk hökmünde hödürlemek üçin seždegähler gurdular. Men olara beýle işi buýurmandym, aýtmandym, beýle zat kelläme-de gelmändi. ⁶Şonuň üçin hem indi ol ýere ‘Topet’ ýa-da ‘Benhinnom deresi’ diýilmän, ‘Ölüm jülgesi’ diýiljek günler geler. Muny Reb aýdýandyr. ⁷Bu ýerde Ýahuda bilen Iýerusalimiň niýetlerini puja çykararyn. Olary janlarynyň kastyna çykanlaryň eline berip, duşmanlarynyň öňünde gylyçdan heläk ederin. Jesetlerini guşlara we ýyrtyjy haýwanlara şam ederin. ⁸Men bu şäheri harabaçylyga öwrüp, ryswa ederin. Ol ýerden geçýänleriň baryny gorky basar we onuň başyndan inen ähli bela-beterler sebäpli oňa sykylyk çalarlar. ⁹Ogullarynyň we gyzlarynyň etini özlerine iýdirerin. Janlarynyň kastyna çykan duşmanlary olary gabawa salanda, çekýän hasratlaryndan ýaňa biri-biriniň etini iýerler“.

¹⁰Onsoň sen özüň bilen gidenleriň gözüniň alnynda küýzäni döw. ¹¹Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Küýzegäriň küýzesiniň döwlüşi ýaly, ony täzeden bejerip bolmaýşy ýaly, Men hem bu halky we şäheri şeýdip döwerin. Topetde ölüleri jaýlamak üçin ýer galmaz. ¹²Men bu ýeri hem, onuň ilatyny hem şeýle ederin. Bu şäheri edil Topet ýaly ederin. Muny Reb aýdýandyr. ¹³Iýerusalimiň öýleri-de, Ýahudanyň patyşalarynyň köşkleri-de Topet ýaly murdar saýylar. Çünki bu öýleriň ählisiniň üçeginde asman jisimlerine ýakymly ysly tütetgiler ýakdylar, başga hudaýlara içgi sadakasyny hödürlediler“».

¹⁴Onsoň Ýermeýa özüni Rebbiň pygamberlik etmek üçin iberen ýeri bolan Topetden geldi. Ol Rebbiň öýüniň howlusynda durup, tutuş halka şeýle diýdi: ¹⁵«Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Olaryň boýnuýogynlyk edip, Maňa gulak asmakdan ýüz öwrendikleri üçin, indi Men bu şäheriň we onuň ähli obalarynyň garşysyna aýdan ähli bela-beterlerimi üstlerinden indererin“».

20-nji bap

Immeriň ogly Paşhur ruhany

¹Rebbiň öýüniň baş gözegçisi Immeriň ogly Paşhur ruhany Ýermeýanyň bu sözleri pygamberlik edenini eşitdi. ²Onsoň Paşhur Ýermeýa pygamberi urdy we Rebbiň öýündäki ýokarky Benýamin derwezesinde aýaklaryna künde saldy. ³Ertesi säher bilen Paşhur Ýermeýany kündeden boşadanda, Ýermeýa oňa şeýle diýdi: «Reb seni Paşhur däl-de, Magor Misabyp^[6] diýip atlandyrdy. ⁴Çünki Reb şeýle diýýär: „Men seniň özüňi we dost-ýarlaryň baryny howp astyna salaryn. Olaryň duşman gylyjyndan heläk bolşuny öz gözleriň bilen görersiň. Men tutuş Ýahudany Babyl patyşasynyň eline bererin. Bu patyşa olary Babyla äkider we gylyçdan geçirer. ⁵Men bu şäheriň ähli baýlygyny, mal-mülküni, gymmatbaha zatlary bilen Ýahuda patyşalarynyň ähli genji-hazynalaryny duşmanlarynyň eline bererin. Olara talaň salyp, ähli zatlaryny Babyla äkiderler. ⁶Eý, Paşhur, sen bilen seniň öýüňde ýaşaýanlaryň bary Babyla sürgün ediler. Sen-de, seni söýýänler-de, ýagny seniň ýalandan pygamberlik eden adamlaryň-da şol ýerde ölüp, şol ýerde jaýlanarsyňyz“».

Ýermeýa Rebbe şikaýat edýär

⁷Ýa Reb, Sen meni aldadyň,

men-de aldandym.

Sen menden güýçlüsiň,

Sen meni ýeňdiň.

Bütin gün men boldum gülki,

ýaňsylaýar her kim meni.

⁸Çünki geplesem, perýat edýärin,

«Zorluk we zulum!» diýip gygyrýaryn.

Rebbiň sözünden ýaňa bütin gün

kemsidildim we masgara boldum.

⁹Men: «Indi Ol hakda dil ýarmaryn,

Onuň adyndan geplemerin» diýsem,

Onuň sözi süýeklerime ornaşyp,

ýüregime ot berdi.

Ony içimde saklamakdan irdim,

mundan artyk çydap bilmeýärin.

¹⁰Men: «Ähli tarapdan howp abanýar!

Üstünden arz ediň! Bizem arz edeliň!»

diýen pyşyrdylary eşitdim.

Ähli ýakyn dostlarym

büdremegime göz dikip:

«Belki, aldanar, şonda ýeňeris ony,

ondan alarys arymyzy» diýýärler.

¹¹Emma Reb batyr söweşiji kimin meniň bilendir,

şonuň üçin meni yzarlaýanlar büdrärler,

ýeňip bilmezler.

Üstünlik gazanyp bilmändikleri üçin,

olar erbet utanja galarlar.

Olaryň utanjy ebedilik bolar,

hiç wagt unudylmaz.

¹²Eý, Hökmürowan Reb, dogry adamlary synaýan,

ýürekleri görýän we pikirleri okaýan Sensiň!

Dawamy Saňa mälim edýärin,

olardan aljak öjüňi göreýin!

¹³Rebbe nagma aýdyň,

Rebbe alkyş okaň!

Çünki garybyň janyny

ýaramazlaryň elinden

Ol halas etdi.

¹⁴Meniň doglan günüme nälet bolsun!

Enemiň meni dogran gününe alkyş bolmasyn!

¹⁵«Ogluň boldy!» diýip,

kakamy begendiren

buşlukça nälet bolsun!

¹⁶Goý, ol adam Rebbiň gaýgyrman

ýumran şäherleri kimin bolsun!

Säher dady-perýat,

günortan ahy-nala eşidilsin!

¹⁷Çünki ol adam ýatgydakam öldürmedi,

ýogsam enem meniň mazarym bolardy,

onuň ýatgysy ebedilik göwreli bolardy.

¹⁸Men näme üçin eneden doguldymkam?

Gaýgy-hasrat çekip,

ömrümi ryswalykda geçirmek üçinmi?

21-nji bap

Reb Sidkiýanyň haýyşyny ret edýär

¹Patyşa Sidkiýa Malkyýanyň ogly Paşhur bilen Magaseýanyň ogly Sepanýa ruhanyny Ýermeýanyň ýanyna iberende, Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy. Paşhur bilen Sepanýa oňa: ²«Babyl patyşasy Nebukadnesaryň garşymyza uruşýandygy sebäpli biziň üçin Rebbe ýalbarsana. Belki, Reb biziň üçin Öz ajaýyp gudratlarynyň birini görkezip, Nebukadnesary ýurdumyzdan kowar» diýdi. ³Ýermeýa olara Sidkiýa şuny aýdyň diýdi: ⁴«Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Siziň daşky diwarlaryňyzy gabaýan Babyl patyşasy bilen babyllylaryň garşysyna ulanýan eliňizdäki ýaraglaryňyzy yzyna öwrerin. Olaryň hemmesini bu şäheriň ortasyna üýşürerin. ⁵Güýç-gudratym bilen, güýçli gaharym bilen gazap atyna atlanyp, Meniň Özüm siziň garşyňyza urşaryn. ⁶Men bu şäherdäkileriň baryny: ynsandyr haýwanyny heläk ederin. Olar aýylganç mergiden ölerler. ⁷Mundan soň Ýahudanyň patyşasy Sidkiýany, onuň emeldarlaryny, bu şäheriň ilatyny uruşdan, açlykdan we mergiden aman galanlaryň baryny Babyl patyşasy Nebukadnesaryň, öz janlarynyň kastyna çykan duşmanlarynyň eline bererin. Nebukadnesar olary gylyçdan geçirer, olary gaýgyrmaz, olara haýpy gelmez we ýüregi awamaz. Muny Reb aýdýandyr“.

⁸Bu halka hem Reb şeýle diýýär diý: „Ine, Men ýaşaýyş ýoly bilen ölüm ýoluny siziň öňüňizde goýýaryn. ⁹Bu şäherde galan gylyçdan, açlykdan we mergiden öler, emma daşary çykyp, özlerini gaban babyllylaryň eline düşen öz janyny gutaryp aman galar. ¹⁰Men bu şähere ýagşylyk däl-de, betbagtlyk indermek kararyna geldim. Muny Reb aýdýandyr. Bu Babyl patyşasynyň eline berler we ol hem muny oda ýakar“. ¹¹Ýahuda patyşasynyň nesline aýt, Rebbiň sözüne gulak asyň diý: ¹²„Eý, Dawudyň nesli! Reb şeýle diýýär:

‘Ertirine adalaty berjaý ediň,

talanany zalymyň elinden halas ediň.

Ýogsam pis işleriňiz zerarly

gazabym ot kimin lowlap ýandyraýmasyn,

ony hiç kim söndürip bilmez.

¹³Men saňa garşydyryn,

eý, özüni düzde gaýa saýýan

jülge ilaty!’.

Muny Reb aýdýandyr.

Siz diýýäňiz: ‘Bize kim garşy çykyp biler?

Mesgenimize kim girip biler?’

¹⁴Men sizi eden işleriňize

görä jezalandyraryn,

tokaýyňyza ot bererin,

ot töweregiňizdäki zatlary ýakyp ýandyrar“».

Muny Reb aýdýandyr.

22-nji bap

¹Onsoň Reb maňa Ýahuda patyşasynyň öýüne bar-da, ol ýerde şu sözi aýan et diýdi: ²«Eý, Dawut tagtynda oturan Ýahuda patyşasy, seniň özüň, emeldarlaryň we bu derwezeden girýän halkyň bilen birlikde Rebbiň sözüni eşidiň! ³Reb şeýle diýýär: „Adalaty we dogruçyllygy berjaý ediň, ezileni zalymyň elinden halas ediň; gelmişege, ýetim bilen dul aýala azar bermäň, zorluk etmäň, bu ýerde nähak gan dökmäň. ⁴Eger siz bu işi hakykatdan etseňiz, onda Dawut tagtynda oturjak patyşalar atlara we söweş arabalara münüp, olaryň özleri, hyzmatkärleri hem halky bu öýüň derwezelerinden girerler. ⁵Eger-de bu sözleri diňlemeseňiz, Öz barlygymdan ant içýärin, bu öý haraba döner. Muny Reb aýdýandyr“.

⁶Çünki Ýahuda patyşasynyň köşgi barada Reb şeýle diýýär:

„Sen gözüme gözel Gilgat tokaýy deý,

Liwan agaçlaryna bürenen dag deý bolsaň-da,

Men seni hökman çöllüge,

ilatsyz şähere öwrerin.

⁷Garşyňa elleri ýaragly

heläkleýjileri bellärin.

Olar saýlama kedrleriňi çapyp,

olary oda atarlar.

⁸Köp milletler bu şäheriň ýanyndan geçende, biri-birine: ‘Bu beýik şäheri Reb näme üçin beýtdikä?’ diýerler. ⁹Olara şeýle jogap bererler: ‘Olar özleriniň Hudaýy Rebbiň ähtini terk etdiler, başga hudaýlara sežde we gulluk etdiler’“.

Ýahudanyň patyşalary jezalandyrylýar

¹⁰Ölen üçin aglaman, oňa ýas tutman,

eýsem sürgüne giden üçin zar-zar aglaň,

çünki ol indi öwrülip gelmez,

dogduk mekanyny görmez.

¹¹Kakasy Ýoşyýanyň ýerine Ýahudanyň patyşasy bolan we ol ýerden çykyp gaýdan Şallum^[7] hakynda Reb şeýle diýýär: „Ol bu ýere indi öwrülip gelmez. ¹²Ýesir edilip äkidilen ýerinde öler we bu ýurdy gaýdyp görmez“.

Ýehoýakym patyşa hakyndaky pygamberlik

¹³Öýüni nädogrulyk bilen gurýanyň,

eýwanyny adalatsyzlyk bilen giňeldýäniň,

başga birini mugt işledip,

onuň hakyny bermeýäniň dat gününe!

¹⁴„Özüme ýokarky gatda giň

otaglary bolan ajaýyp köşk salnaryn“

diýýäniň halyna waý!

Ol köşgüne beýik penjireler goýar,

kedr agajy bilen örtüp,

ony gyrmyzy reňke boýar.

¹⁵Kedr agajyny başgalardan

köp ulananyň bilen näme,

patyşa bolaýarmyň?

Ataň hem doýýança bol iýip-içýärdi,

ýöne ol adalatlydy hem dogruçyldy.

Şonuň üçinem onuň işleri ugruna boldy.

¹⁶Ol garybyň, mätäjiň hakyny alyp berdi;

munuň üçin onuňky ugruna boldy.

Bu Meni tanamagyň manysy dälmidir?

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁷Emma seniň gözüň we ýüregiň

haram gazanja, bigünä gan dökmäge,

zulum hem zorluk etmäge dikilipdir.

¹⁸Munuň üçin Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakym hakda Reb şeýle diýýär:

„Onuň üçin: ‘Waý, gardaşym!’

ýa-da ‘Waý, jigerim!’ diýip ýas tutmazlar.

‘Waý, aga!’ ýa-da ‘Waý, onuň alyhezretleri!’ diýip,

onuň üçin ýas tutup aglamazlar.

¹⁹Maslygyny süýräp,

Iýerusalim derwezesinden çykaryp zyňarlar,

eşek gömen ýaly edip gömerler“.

Iýerusalim hakyndaky pygamberlik

²⁰Liwana çyk-da, perýat et.

Başanda sesiňi gatalt,

Abarymdan perýat et,

çünki ähli oýnaşlaryň gyryldy.

²¹Işiň rowaçka, Men saňa ýüzlendim,

ýöne sen: „Diňlemerin“ diýdiň;

ýaşlygyňdan bäri ýoluň şu boldy,

sözüme hiç gulak asmaýardyň.

²²Ähli ýolbaşçylaryňy ýel äkider,

oýnaşlaryň sürgün ediler.

Şonda eden pislikleriňden ýaňa,

utanja galyp, bolarsyň ryswa.

²³Eý, Liwanda mesgen tutan,

kedr agaçlarynda höwürtge ýasan!

Seni çaga dogurýanyňky ýaly burgydyr

sanjy gurşanda, çekersiň ahy-nala!

²⁴Öz barlygymdan ant içýärin, muny Men — Reb aýdýandyryn. Eý, Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň ogly Ýehoýakyn, sag elimdäki möhür ýüzügi bolaýanam bolsaň, Men seni çykaryp taşlaryn. ²⁵Seni janyňyň kastyndakylaryň, gorkýan adamlaryňyň eline, Babyl patyşasy Nebukadnesar bilen babyllylaryň eline bererin. ²⁶Sen bilen seni dogran ejeňi özüňiziň dogulmadyk ýeriňiz bolan başga ýurda zyňaryn, şol ýerde-de ölersiňiz. ²⁷Siziň şu ýurda ýene dolanasyňyz geler, ýöne oňa hiç wagt ýüzüňiz düşmez». ²⁸Bu Ýehoýakyn diýen adam äsgerilmeýän döwük küýze bolup, hiç kime gerekmejek gapdyr. Ol nesli bilen birlikde özleriniň tanamaýan ýurduna taşlandy. ²⁹Eý, ýurt, ýurt, ýurt! Rebbiň sözüni eşit! ³⁰Reb şeýle diýýär: «Bu adamy zürýatsyz, ömründe işi oňuna bolmajak adam diýip ýazyň. Çünki indi onuň neslinden hiç kimiň işi oňuna bolmaz, hiç biri Dawut tagtynda oturmaz we Ýahudada höküm sürmez».

23-nji bap

Dogruçyl Şaha

¹«Meniň örimiň goýunlaryny ýok edip, dargadýan çopanlaryň waý halyna! Muny Reb aýdýandyr. ²Şonuň üçin Ysraýyl Hudaýy Reb halkymy bakýan çopanlar hakda şeýle diýýär: „Siz Meniň sürimi dargatdyňyz, kowduňyz, olary idetmediňiz. Ine, Men ýaramaz işleriňiz zerarly sizi jezalandyraryn. Muny Reb aýdýandyr. ³Sürimiň galanlaryny olary dargadan ähli ýurtlarymdan ýygnaryn, olary gaýtadan agyllaryna getirerin; olar köpelerler, örňärler. ⁴Olara çopanlar goýaryn, olar indi gorkmazlar, heder etmezler we ýitirim bolmazlar. Muny Reb aýdýandyr.

⁵Ine, Meniň Dawudyň neslinden bir dogruçyl Şaha çykarjak günlerim gelýär; muny Reb aýdýandyr. Ol şa tagtyna çykyp, paýhasly höküm sürer, ýurtda adalat we dogruçyllyk bilen hereket eder. ⁶Onuň döwründe Ýahuda halas bolar, Ysraýyl howpsuz ýaşar. Ony: ‘Reb — biziň Hakperwerimizdir!’ diýip atlandyrarlar.

⁷Şonuň üçin hem şeýle günler geler, mundan beýläk ‘Ysraýyl halkyny Müsür ýurdundan çykaran Rebbiň barlygyndan ant içýärin’ diýilmez. Muny Reb aýdýandyr. ⁸Muňa derek: ‘Ysraýyl halkynyň tohum-tijini demirgazyk ýurdundan we dargadan ýurtlaryndan çykaryp getiren Rebbiň barlygyndan ant içýärin’ diýiljek günler geler. Olar öz ýurtlarynda ýaşarlar“».

Galp pygamberler

⁹Pygamberler hakynda:

Ýüregim içimde syndy,

ähli süňklerim sandyraýar.

Reb sebäpli,

Onuň mukaddes sözleri sebäpli

men serhoş adam kimin,

şerabyň ýesiri kimin boldum.

¹⁰Çünki ýurt zynahorlykdan doludyr,

ýurt nälet zerarly ýas tutýar,

çölüň örüleri guraýar.

Adamlar pis ýola düşüp,

güýçlerini zorluga sarp edýär.

¹¹«Pygamber-de, ruhany-da hudaýsyzdyr,

olaryň pisligini hatda Öz öýümde-de gördüm.

Muny Reb aýdýandyr.

¹²Munuň üçin ýöreýän ýollary olara

garaňkydaky sürçek ýer kimin bolar,

ol ýerde büdräp ýykylarlar.

Çünki jeza ýyly

olaryň başyna bela getirerin.

Muny Reb aýdýandyr.

¹³Samariýa pygamberleriniň arasynda

Men bu nejis işi gördüm:

Bagalyň adyndan pygamberlik edip,

olar Meniň halkym ysraýyly azdyrdylar.

¹⁴Iýerusalimiň pygamberleriniň arasynda-da

aýylganç zat gördüm:

olar zyna edýärler, ýalana eýerýärler,

ýamanlyk edýänleri güýçlendirýärler,

şeýdip, hiç kim erbetlikden el çekmeýär.

Meniň üçin olaryň ählisi Sodom kimin,

boldy Iýerusalimiň ilaty Gomora kimin.

¹⁵Şonuň üçin pygamberler hakynda Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

„Men olara ajy ýowşan iýdirjek,

zäherli suw içirjek.

Çünki Iýerusalim pygamberleriniň

hudaýsyzlygy tutuş ýurda ýaýrady“.

¹⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Özüňize pygamberlik edýän pygamberleriň sözlerini diňlemäň, olar size biderek zatlar öwredýärler. Olar Rebbiň agzyndan çykan sözleri däl-de, öz ýürekleriniň hyýalyny sözleýärler. ¹⁷Olar Meni ýigrenýänlere hemişe ‘Reb size parahatlyk bolar diýdi’ diýýärler. Kesirlik bilen öz ýaman niýetlerine eýerýänlere ‘Başyňyza betbagtlyk gelmez’ diýýärler.

¹⁸Rebbiň sözüni eşidip, görmek üçin,

kim Onuň maslahatynda boldy?

Onuň sözüni ýerine ýetirmek üçin,

kim Oňa gulak asdy?

¹⁹Ine, Rebbiň gyzgyn gazaby, harasady gopup,

gazaply lowlaýan harasady erbetleriň başyna iner.

²⁰Ýüreginiň niýetini amala aşyrýança,

Rebbiň gahar ody ýatyşmaz.

Siz muňa ahyrky günlerde düşünersiňiz.

²¹Bu pygamberleri Men ýollamadym,

olaryň özleri ylgadylar.

Olar bilen gepleşmedim,

özlerinden pygamberlik etdiler.

²²Emma olar maslahatymy alsadylar,

halkyma sözlerimi eşitdirerdiler,

şonda halky ýaman ýollaryndan,

şer işlerinden gaýtarardylar.

²³Eýsem Men diňe ýakyndaky Hudaýmy, uzakdaky Hudaý dälmi? Muny Reb aýdýandyr. ²⁴Gizlin ýerlerde bukulany Meniň görmejek gümanym barmy? Muny Reb aýdýandyr. Asmany hem ýeri Men doldurmaýarynmy? Muny Reb aýdýandyr. ²⁵Meniň adymdan galp pygamberlik edýän pygamberleriň ‘Düýş gördüm, düýş gördüm!’ diýişlerini eşitdim. ²⁶Ýalan sözleýän, öz ýürek hilelerini beýan edýän pygamberleriň kalbynda bu haçana çenli dowam eder? ²⁷Bagal sebäpli ata-babalar Meniň adymy unutdylar. Indi bu pygamberler hem biri-birine gürrüň berýän düýşleri arkaly halkyma Meniň adymy unutdyrjak bolýarlar. ²⁸Pygamber öz gören boş düýşlerini gürrüň beribersin, emma Meniň sözümi eşiden her kes sözümi hakyky beýan etsin. Heý-de, bugdaýy saman bilen deňäp bolarmy? Muny Reb aýdýandyr. ²⁹Meniň sözüm ot kimin, gaýany bölek-bölek edýän tokmak kimin dälmidir? Muny Reb aýdýandyr. ³⁰Munuň üçin Men biri-birlerinden sözümi ogurlaýan pygamberlere garşydyryn. Muny Reb aýdýandyr. ³¹‘Reb şeýle diýýär’ diýip, öz bilenlerini aýdýan pygamberlere Men garşydyryn“. Muny Reb aýdýandyr. ³²Reb şeýle diýýär: „Men ýalan düýşler bilen pygamberlik edýänlere garşydyryn. Olar bu düýşleri aýdyp, ýalan sözleri we boş öwünmeleri bilen Meniň halkymy azdyrýarlar. Olary Men ýollamadym, olara Men tabşyryk bermedim. Olaryň bu halka asla peýdasy ýok“. Muny Reb aýdýandyr. ³³Bu halk ýa-da bir pygamber, ýa bolmasa bir ruhany senden: „Rebden gelen pygamberlik ýüki näme?“ diýip sorasa, sen olara: „Siziň özüňiz ýük ahyryn. Men sizi terk ederin“ diýip jogap ber. Muny Reb aýdýandyr. ³⁴Eger bir pygamber, ruhany ýa-da halkyň içinden biri „Bu Rebden gelen pygamberlik sözi^[8]“ diýse, ol adamy hem, onuň tutuş hojalygyny hem jezalandyraryn. ³⁵Siz öz araňyzda biri-biriňizden: „Reb näme jogap berdi? Reb näme diýdi?“ diýip soramalysyňyz. ³⁶Emma mundan beýläk Rebden gelen pygamberlik sözüni agzamarsyňyz, çünki her kes öz sözüni pygamberlik sözi diýip saýýar. Şeýdip, siz diri Hudaýyň, Hökmürowan Hudaýymyz Rebbiň sözlerini ýoýduňyz. ³⁷Siz pygamberden: „Reb saňa näme jogap berdi? Näme diýdi?“ diýip soramalysyňyz. ³⁸Emma siz: „Rebden gelen pygamberlik sözi“ diýýärsiňiz. Muny Reb aýdýandyr. Men size bu sözleri aýtmaň diýip habar iberen hem bolsam, siz „Rebden gelen pygamberlik sözi“ diýen sözleri ýene aýtdyňyz. ³⁹Şonuň üçin hem Men sizi terk edip, sizi-de, özüňize we ata-babalaryňyza beren şäherimi-de huzurymdan aýryp taşlaryn. ⁴⁰Üstüňize hiç wagt unudylmajak ebedilik utanç we tükeniksiz ryswalyk getirerin».

24-nji bap

Iki sebet injir

¹Babyl patyşasy Nebukadnesar Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň ogly Ýekonýany^[9], Ýahudanyň ýolbaşçylaryny, hünärmentler bilen demirçileri Iýerusalimden Babyla ýesir edip äkitdi. Bu wakadan soň Reb maňa Özüniň ybadathanasynyň öňünde goýlan iki sebet injiri görkezdi. ²Bir sebetde ir ýetişýän injirler bardy. Olar diýseň gowudy. Beýleki sebetde bolsa iýmäge ýaramaýan gaty erbet injirler bardy. ³Onsoň Reb menden: «Ýermeýa, näme görýärsiň?» diýip sorady. Men: «Injir. Gowulary gaty gowy, erbetleri bolsa gaty erbet, çüýrükliginden ýaňa olary iýer ýaly däl» diýdim.

⁴Onsoň maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁵«Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Bu ýerden babyllylaryň ýurduna sürgün edilen Ýahuda ýesirlerini bu gowy injirler ýaly ýagşy saýaryn. ⁶Nazarym ýagşylyk üçin olarda bolar, olary ýene bu ýurda getirerin. Olary bina ederin, ýykmaryn; olary ekerin, sogrup taşlamaryn. ⁷Olaryň ýüreklerine Meni tanamak islegini salaryn, şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler. Olar Meniň halkym bolar, Men-de olaryň Hudaýy bolaryn, çünki olar tutuş kalby bilen Maňa öwrülerler“.

⁸Reb şeýle diýýär: „Emma Ýahuda patyşasy Sidkiýany, onuň ýolbaşçylaryny, bu ýurtda Iýerusalimiň aman galanlary bilen Müsürde ýaşaýanlary edil ýaramsyz çüýrük injir ýaly ederin. ⁹Men olary ýer ýüzüniň ähli patyşalyklary üçin howpa we ýamanlyga öwrerin. Sürgün eden her bir ýerimde bolsa, olar masgara, gep-gürrüň, gülki bolup näletlenerler. ¹⁰Özlerine hem ata-babalaryna beren ýurdumdan doly ýok bolýançalar üstlerine gylyç, açlyk, mergi ibererin“».

25-nji bap

Ýetmiş ýyl

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň şalygynyň dördünji ýylynda (bu Babyl patyşasy Nebukadnesaryň patyşalygynyň birinji ýylydy) Ýermeýa bütin ýahuda halky hakynda Rebbiň sözi aýan boldy. ²Ýermeýa pygamber muny bütin ýahuda halkyna we tutuş Iýerusalim ilatyna ýetirip, şeýle diýdi: ³«Ine, ýigrimi üç ýyl bäri, Ýahuda patyşasy Amonyň ogly Ýoşyýanyň şalygynyň on üçünji ýylyndan tä şu güne çenli Rebbiň sözi maňa aýan bolup gelýär. Men-de her gün ony size dyngysyz aýtdym, ýöne siz diňlemediňiz. ⁴Reb Özüniň gullary bolan pygamberleri gaýta-gaýta size ýollady, emma siz diňlemediňiz, gulak asmadyňyz. ⁵Olar size şeýle diýdiler: „Indi her biriňiz öz ýaman ýoluňyzdan, pis işleriňizden dönüp, Men-Rebbiň owal-başdan özüňize we ata-babalaryňyza ebedilik beren ýurdumda mesgen tutuň. ⁶Başga hudaýlara gulluk we sežde etjek bolup, olaryň yzyna düşmäň. Elleriňiziň işi bilen Meniň gaharymy getirmäň, Men-de size zyýan ýetirmäýin“. ⁷Ýöne siz Meni diňlemediňiz. Muny Men — Reb aýdýandyryn. Öz elleriňiziň işleri bilen gaharymy getirip, özüňize zeper ýetirdiňiz. ⁸Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Meniň sözlerime gulak asmandygyňyz üçin, ⁹Men-de bütin demirgazyk tireleri bilen Babyl patyşasy bolan bendäm Nebukadnesary çagyraryn. Muny Reb aýdýandyr. Olary bu ýurduň, onuň ilatynyň, daş-töwerekdäki ähli milletleriň üstüne alyp gelerin. Bu halklary bütinleý ýok edip, bu ýurdy howpa, ryswaçylyga we ebedilik harabaçylyga öwrerin. ¹⁰Şatlykdyr gülki sesini, öýlenýän ýigit bilen gelniň toý sesini, degirmen daşlarynyň sesini we çyranyň yşygyny olardan aýraryn. ¹¹Bu ýurt tutuşlygyna harabaçylyga we gorkunç ýere öwrüler. Bu milletler ýetmiş ýyllap Babyl patyşasyna gulluk ederler. ¹²Ýetmiş ýyldan soň, Men Babyl patyşasyny, onuň milletini we babyllylaryň ýurduny etmişleri üçin jezalandyraryn, ony ebedilik harabaçylyga öwrerin. Muny Reb aýdýandyr. ¹³Onuň garşysyna aýdan ähli sözlerimi, Ýermeýanyň ähli milletler barada eden pygamberligini, bu kitapda ýazylan zatlaryň baryny ol ýurduň başyna getirerin. ¹⁴Çünki köp milletler we beýik patyşalar olary gula öwrerler. Men olara etmişlerine görä, elleriniň işine görä almytlaryny bererin“».

Rebbiň gazap käsesi

¹⁵Ysraýyl Hudaýy Reb maňa şeýle diýdi: «Gazapdan pürepür bu käsäni Meniň elimden al-da, seni ýanlaryna iberjek ähli milletlerime ony şerap dek içir. ¹⁶Olar ony içip, ikiýana yranarlar we aralaryna iberjek gylyjymdan dälirärler».

¹⁷Onsoň men käsäni Rebbiň elinden aldym, ony Rebbiň meni iberen ähli milletlerine içirdim. ¹⁸Bu günki bolşy ýaly harabaçylyk, howp, ryswaçylyk, näletlenen ýer bolsun diýip, ondan Iýerusalime, Ýahuda şäherlerine, patyşalary bilen ýolbaşçylaryna içirdim. ¹⁹Başga-da Müsür patyşasy faraona, onuň emeldarlaryna, ýolbaşçylaryna, tutuş halkyna; ²⁰ähli keseki halka, Us ýurdunyň hemme patyşalaryna, bütin piliştliler ýurdunyň patyşalaryna: Aşkelona, Gaza, Ekrona, Aşdodyň aman galanlaryna; ²¹Edoma, Mowaba, ammonlara; ²²ähli Sur hem Sidon patyşalary bilen deňziň aňyrsyndaky halklaryň patyşalaryna; ²³Dedana, Teýma, Büze hem-de saç-sakgallaryny gyrkan ähli halklara; ²⁴Arabystanyň we çölde ýaşaýan keseki halklaryň ähli patyşalaryna; ²⁵bütin Zimri, Eýlam, Madaý patyşalaryna; ²⁶demirgazygyň ýakynu-uzak patyşalarynyň hemmesine we ýer ýüzündäki ähli patyşalyklara nobatma-nobat içirdim. Iň soňky bolup ondan Şeşak^[10] patyşasy içjekdir.

²⁷«Soňra sen olara Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Içip, serhoş boluň, gusuň we araňyza iberjek gylyjymdan ýykylyň, gaýdyp ýeriňizden galmaň“. ²⁸Eger olar eliňdäki käsäni alman, içmekden ýüz öwräýseler, olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Hökman içersiňiz! ²⁹Ine, Men Öz adym dakylan şäheriň üstünden betbagtlyk indermäge başlaýaryn. Siz jezasyz galarys öýdýärsiňizmi? Jezasyz galmarsyňyz, çünki Men ýer ýüzünde ýaşaýan her bir ynsanyň üstünden gylyç indererin“. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

³⁰Şonuň üçin hem olara garşy bu sözleriň baryny pygamberlik et-de, şeýle diý:

„Reb ýokardan nagra çeker,

mukaddes mekanyndan seslener,

agylyna garşy güňleç arlar.

Bütin dünýäniň ilatyna garşy

üzüm sykýanlar kimin gygyrar.

³¹Arryldysy ýer ýüzüniň uçlaryna ýeter,

çünki Rebbiň milletler bilen dawasy bar.

Ol ähli adamzada höküm çykarar,

erbetleri gylyçdan geçirer“.

Muny Reb aýdýandyr.

³²Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

„Ine, bela milletden-millete ýaýraýar,

ýeriň aňry ujundan uly harasat gopar.“

³³Ol gün Rebbiň öldürenleri ýeriň bir ujundan beýleki ujuna ýeter. Olar üçin ýas tutulmaz, ýygnalyp jaýlanylmaz. Olar zir-zibil ýaly çaşyp ýatarlar.

³⁴Möňňüriň, eý, çopanlar! Dady-perýat ediň!

Eý, süriniň baştutanlary, küle togalanyň!

Çünki geldi öldüriljek, dargadyljak günüňiz,

ýykylyp parçalanarsyňyz gymmatly gap kimin.

³⁵Çopanlar gaçyp bilmezler,

süri baştutanlary gutulyp bilmezler.

³⁶Eşit çopanlaryň perýat edýän sesini,

süri baştutanlarynyň uwwuldysyny!

Çünki Reb weýran edýär olaň örüsini.

³⁷Rebbiň gahar-gazabyndan ýaňa

parahat agyllar dargady.

³⁸Reb arslan deý süreninden çykdy.

Onuň lowlaýan gazabyndan ýaňa,

zalymlaryň gaharyndan ýaňa,

olaň ýurdy harabalyga döndi».

26-njy bap

Halk Ýermeýany öldürmek isleýär

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň patyşalygynyň başynda Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Reb şeýle diýýär: Rebbiň öýüniň howlusynda dur-da, sežde etmek üçin Ýahuda şäherlerinden ol ýere gelen her kese aýt. Saňa aýtmagy buýran sözlerimiň ýekejesini-de gaçyrman, baryny olara ýetir. ³Belki, diňlärler we ýaman ýollaryndan dönerler. Şonda Men hem olaryň pis işleri zerarly başlaryndan betbagtlyk indermek niýetimden el çekerin. ⁴Olara Reb şeýle diýýär diý: „Eger siz Maňa gulak goýmasaňyz, beren kanunyma görä ýöremeseňiz, ⁵size gaýta-gaýta ýollan gullarym pygamberleriň sözlerini öňki ýaly ýene-de diňlemeseňiz, ⁶onda Men bu öýi Şilo kimin ýok ederin. Bu şäheri bolsa ýer ýüzüniň ähli milletleriniň arasynda nälete duçar ederin“».

⁷Ruhanylar, pygamberler we ähli halk Rebbiň öýünde Ýermeýanyň aýdan bu sözlerini eşitdiler. ⁸Ýermeýa Rebbiň ähli halka aýt diýip, özüne buýran zatlarynyň baryny aýdyp bolanynda, ruhanylar, pygamberler we ähli halk ony tutup: «Sen hökman ölersiň! ⁹Näme üçin sen: „Bu öý Şilo kimin bolar we bu şäher ilatsyz harabaçylyga öwrüler“ diýip, Rebbiň adyndan pygamberlik etdiň?» diýdiler. Rebbiň öýünde ähli halk Ýermeýanyň daşyny gabady.

¹⁰Ýahudanyň ýolbaşçylary bu zatlary eşidenlerinde, patyşanyň köşgünden çykyp, Rebbiň öýüne geldiler we Täze derwezäniň girelgesinde oturdylar. ¹¹Onsoň ruhanylar, pygamberler ýolbaşçylar bilen ähli halka ýüzlenip: «Öz gulaklaryňyz bilen eşidişiňiz ýaly, ol adamy bu şähere garşy pygamberlik edendigi üçin, ölüm jezasyna höküm etmeli» diýdiler. ¹²Şonda Ýermeýa ähli ýolbaşçylara we tutuş halka ýüzlenip, şeýle diýdi: «Bu öý bilen şäher hakda ýaňky eşiden sözleriňizi pygamberlik etmegim üçin meni Reb ýollady. ¹³Indi ýollaryňyzy we işleriňizi düzediň, Hudaýyňyz Rebbe gulak asyň. Şonda Reb-de siziň garşyňyza aýdan betbagtçylygyny goýbolsun eder. ¹⁴Men bolsa, ine, siziň eliňizde. Nämäni gowy hem dogry görseňiz, maňa şony ediň. ¹⁵Emma şuny berk bilip goýuň, eger meni öldürseňiz, bu şäher-de, munda ýaşaýan ilat bilen siz-de dökülen bigünä gan üçin jogapkär bolarsyňyz. Hakykatdan hem, bu sözleriň baryny siziň gulagyňyza ýetirmegim üçin meni Reb ýollady».

¹⁶Onsoň ýolbaşçylar bilen ähli halk ruhanylara: «Bu adam bize Hudaýymyz Rebbiň adyndan gepländigi üçin, ol ölüme höküm edilmeli däldir» diýdiler. ¹⁷Onsoň ýurduň birnäçe ýaşulusy öňe çykyp, ol ýerde ýygnanan halka şeýle diýdi: ¹⁸«Ýahuda patyşasy Hizkiýanyň döwründe moreşetli Mika pygamberlik edip, ol ähli halka Hökmürowan Reb şeýle diýýär diýip ýüzlendi:

„Sion ekin meýdany kimin sürler.

Iýerusalim harabaçylyga öwrülip,

dag depesindäki ybadathanany

jeňňellik basar“^[11].

¹⁹Ýahuda patyşasy Hizkiýa we tutuş Ýahuda Mikany öldürdimi? Ýok, Hizkiýa Rebden gorkup, Oňa ýalbardy. Reb-de halkyň garşysyna aýdan betbagtçylygyny goýbolsun etdi. Biz bolsak öz janymyza elhenç betbagtlyk getirýäris!» ²⁰Rebbiň adyndan pygamberlik eden ýene bir adam bardy, ol kirýatýegarymly Şemagýanyň ogly Uryýady. Ol hem edil Ýermeýa ýaly sözläp, bu şäher bilen ýurduň garşysyna pygamberlik etdi.

²¹Ýehoýakym patyşa bilen onuň ähli edermen urşujylary, emeldarlary onuň sözlerini eşidenlerinde, patyşa ony öldürjek boldy. Emma Uryýa muny eşiden badyna, gorkup, Müsüre gaçyp gitdi. ²²Ýehoýakym patyşa Akboryň ogly Elnatany we onuň bilen birnäçe adamy Müsüre iberdi. ²³Olar Uryýany Müsürden çykaryp, Ýehoýakym patyşanyň ýanyna getirdiler. Ol ony gylyç bilen öldürip, jesedini hem ýönekeý halkyň gonamçylygyna zyňdyrdy.

²⁴Emma Şapanyň ogly Ahykamyň Ýermeýany goraýandygy sebäpli, ol öldürilmäge halkyň eline berilmedi.

27-nji bap

Ýermeýa boýuntyryk dakynýar

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Sidkiýanyň^[12] şalygynyň başlangyjynda Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy. ²Reb maňa şeýle diýdi: «Agaçdan bir boýuntyryk ýasap, tanap bilen ony boýnuňa dak. ³Soňra Iýerusalimdäki Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň ýanyna gelen çaparlaryň üsti bilen Edom, Mowap, Ammon, Sur we Sidon patyşalaryna boýuntyryklar iber. ⁴Çaparlara öz hojaýynlaryna Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Rebbiň şeýle diýýändigini buýur: ⁵„Men dünýäni, ýer ýüzünde ýaşaýan ynsanlardyr haýwanlary beýik gudratym hem güýjüm bilen ýaratdym. Olary göwnümiň islän kişisine bererin. ⁶Indi bu ýurtlaryň baryny Babyl patyşasy bendäm Nebukadnesara berdim. Hyzmat etsinler diýip, ýabany haýwanlary-da oňa berdim. ⁷Ýurdunyň soňy gelýänçä, ähli milletler onuň özüne, ogluna we agtygyna gulluk ederler. Soňra bolsa, köp milletler we beýik patyşalar ony özlerine gul ederler.

⁸Emma haýsy hem bolsa bir millet ýa-da patyşalyk Babyl patyşasy Nebukadnesara gulluk etmese, onuň boýuntyrygyny dakynmasa, Men olary bu patyşanyň eli bilen doly ýok edýänçäm, şol milleti gylyç, açlyk we mergi bilen jezalandyraryn. Muny Men — Reb aýdýandyryn“. ⁹„Şonuň üçin hem siz ‘Babyl patyşasyna gulluk etmäň’ diýýän pygamberleriňizi, palçylaryňyzy, düýş ýorujylaryňyzy, jadygöýleriňizi, müneçjimleriňizi diňlemäň. ¹⁰Olar size ýalandan pygamberlik edýärler. Munuň netijesinde Men sizi ýurduňyzdan aýryp, sürgün ederin we siz heläk bolarsyňyz. ¹¹Emma Babyl patyşasynyň boýuntyrygyny dakynyp, oňa gulluk eden milleti öz topragynda goýaryn. Olar topragy bejerip, ol ýerde ýaşarlar. Muny Reb aýdýandyr“».

¹²Men Ýahuda patyşasy Sidkiýa hem hut şol sözleri aýdyp, şeýle diýdim: «Boýnuňyza Babyl patyşasynyň boýuntyrygyny dakynyp, onuň özüne hem halkyna gulluk ediň we diri galyň. ¹³Reb Babyl patyşasyna gulluk etmejek her bir milletiň öljekdigini aýtdy ahyryn. Näme, sen hem öz halkyň bilen gylyçdan, açlykdan, mergiden ölmekçimi? ¹⁴Siz: „Babyl patyşasyna gulluk etmäň“ diýýän pygamberleriň sözlerini diňlemäň, çünki olar size ýalandan pygamberlik edýärler. ¹⁵Olary Men ýollamadym, olar size Meniň adymdan galp pygamberlik edýärler. Munuň netijesinde Men sizi-de, size pygamberlik edýän bu pygamberleri-de kowup çykararyn, siziň baryňyz heläk bolarsyňyz. Muny Men — Reb aýdýandyryn».

¹⁶Soňra men ruhanylara we tutuş halka Reb şeýle diýýär diýip ýüzlendim: «Siz özüňize: „Rebbiň ybadathanasyndaky gap-gaçlar basym Babyldan yzyna getiriler“ diýýän pygamberleriňiziň sözlerini diňlemäň. Olar size ýalandan pygamberlik edýärler. ¹⁷Olary diňlemäň, Babyl patyşasyna gulluk edip, diri galyň. Bu şäher näme üçin weýran bolsun? ¹⁸Eger olar pygamber bolýan bolsalar, Rebbiň sözi olarda bolsa, onda Rebbiň ybadathanasynda, Ýahuda patyşasynyň köşgünde we Iýerusalimde galan gap-gaçlar Babyla äkidilmesin diýip, Hökmürowan Rebbe ýalbarsynlar.

^19-20Babyl patyşasy Nebukadnesaryň Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň ogly Ýekonýa we Ýahudanyň, Iýerusalimiň begzadalaryny Iýerusalimden Babyla ýesir edip äkidende alyp gitmedik zatlary: sütünler, howuz, araba we beýleki gap-gaçlar bar. Hökmürowan Reb olar hakda söz açýar. ²¹Hawa, Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb Öz ybadathanasynda, Ýahuda patyşasynyň köşgünde we Iýerusalimde galan şol gap-gaçlar hakda şeýle diýýär: ²²„Olar Babyla äkidiler, olara gaýtadan nazar saljak günüme çenli, şol ýerde galar. Onsoň Men olary çykaryp, bu ýere gaýtaryp getirerin.“ Muny Reb aýdýandyr».

28-nji bap

Azuryň ogly Hananýa galp pygamber

¹Şol ýylyň, ýagny dördünji ýylyň bäşinji aýynda Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň patyşalygynyň başlangyjynda gibgonly Azuryň ogly Hananýa pygamber Rebbiň ybadathanasyndaky ruhanylar bilen ähli halkyň öňünde maňa şeýle diýdi: ²«Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Babyl patyşasynyň boýuntyrygyny döwdüm. ³Babyl patyşasy Nebukadnesaryň bu ýerden alyp, Babyla äkiden Rebbiň ybadathanasynyň ähli gap-gaçlaryny iki ýylyň içinde bu ýere yzyna getirerin. ⁴Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň ogly Ýekonýa bilen Ýahudadan Babyla sürgün edilenleriň ählisini yzyna bu ýere getirerin, çünki Babyl patyşasynyň boýuntyrygyny döwerin.“ Muny Reb aýdýandyr».

⁵Onsoň Ýermeýa pygamber ruhanylaryň we Rebbiň ybadathanasynda duran ähli halkyň gözleriniň alnynda Hananýa pygamber bilen gepleşdi. ⁶Ýermeýa pygamber şeýle diýdi: «Omyn! Aýdanyň gelsin! Goý, Reb Öz ybadathanasynyň gap-gaçlaryny we sürgüne gidenleriň baryny Babyldan bu ýere yzyna getirip, seniň pygamberlik edip aýdan sözleriňi amala aşyrsyn! ⁷Indi bolsa saňa we ähli halka eşitdirip aýtjak bu sözümi diňle. ⁸Mendenem, sendenem öň ýaşap geçen pygamberler köp ýurtlara we beýik patyşalyklara garşy urşy, betbagtlygy, mergini owaldan bäri pygamberlik edipdiler. ⁹Emma sag-salamatlygy pygamberlik edýäniň sözi hakykatdan-da amala aşanda, diňe şonda ol pygamberi Rebbiň ýollandygy belli bolar».

¹⁰Şonda Hananýa pygamber Ýermeýanyň boýnundaky boýuntyrygy çykaryp, ony döwdi. ¹¹Onsoň Hananýa ähli halkyň öňünde söz sözläp: «Reb şeýle diýýär: „Men iki ýylyň içinde Babyl patyşasy Nebukadnesaryň boýuntyrygyny ähli milletleriň boýnundan aýryp, şeýle döwerin“» diýdi. Ýermeýa pygamber bolsa öz ýoluna gitdi. ¹²Hananýa pygamber Ýermeýa pygamberiň boýnundaky boýuntyrygy döweninden soňra, Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy: ¹³«Bar, Hananýa Reb şeýle diýýär diýip aýt: „Sen agaç boýuntyrygy döwdüň, emma onuň ýerine demir boýuntyryk ýasarsyň! ¹⁴Çünki Ysraýyl Hudaýy Men Hökmürowan Reb bu milletleriň hemmesi Babyl patyşasy Nebukadnesara gulluk etsinler diýip, boýnuna demir boýuntyryk saldym, olar oňa gulluk ederler. Onuň ygtyýaryna hatda ýabany haýwanlary-da berdim“». ¹⁵Onsoň Ýermeýa pygamber Hananýa pygambere şeýle diýdi: «Eý, Hananýa, indi eşit! Seni Reb ýollamady, emma sen bu halky ýalan geplere ynandyrdyň. ¹⁶Munuň üçin Reb şeýle diýýär: „Ine, Men seni ýer ýüzünden sogrup taşlaryn. Şu ýyl ölersiň, çünki sen Rebbiň garşysyna geplediň“». ¹⁷Şeýlelikde, Hananýa pygamber şol ýylyň ýedinji aýynda öldi.

29-njy bap

Ýermeýanyň sürgündäkilere ýazan haty

¹Ýermeýa pygamber sürgündäkileriň arasynda aman galan ýaşululara, ruhanylara, pygamberlere we Nebukadnesaryň Iýerusalimden Babyla äkiden ähli halkyna Iýerusalimden bir hat ýollady. ²Bu hat Ýekonýa patyşa bilen onuň ejesi, köşk emeldarlary, Ýahudanyň we Iýerusalimiň ýolbaşçylary, hünärmentler hem-de demirçiler Iýerusalimden sürgün edilenden soň iberildi. ³Bu Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň Babyl patyşasy Nebukadnesaryň ýanyna iberen Şapanyň ogly Elasanyň we Hilkiýanyň ogly Gemarýanyň eli bilen gowşuryldy. Onda şeýle diýilýär:

⁴«Ysraýyl Hudaýy Men Hökmürowan Reb Iýerusalimden Babyla ýesir edip äkiden ähli adamlaryma şeýle diýýärin: ⁵„Öýler gurup, olarda ýaşaň; baglar ekip, miwesini iýiň. ⁶Öýleniň, ogullaryňyz hem gyzlaryňyz bolsun. Ogullaryňyzy öýlendiriň, gyzlaryňyzy durmuşa çykaryň. Olardan-da ogullar we gyzlar dünýä insin. Ol ýerde azalmaň-da, gaýtam köpeliň. ⁷Sizi ýesir edip getiren şäherimiň parahatlygyny gazanmaklyga çalşyň. Ol şäher üçin Rebbe dileg ediň, çünki siziň parahatlygyňyz onuň parahatlygyna baglydyr“. ⁸Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Araňyzdaky pygamberleriňize, palmanlaryňyza özüňizi aldatmaň, siziň üçin görýän düýşlerine gulak asmaň. ⁹Olar size Meniň adymdan ýalan pygamberlik edýärler. Olary Men ýollamadym, muny Reb aýdýandyr“.

¹⁰Çünki Reb şeýle diýýär: „Babyldaky sürgünligiňiziň ýetmiş ýyly dolanda, Men size nazar salaryn. Sizi bu ýere gaýtaryp getirmeklige beren hoş sözümi Men amala aşyraryn. ¹¹Çünki siziň üçin niýetlän meýillerimi Özüm bilýärin. Muny Reb aýdýandyr. Bular size ýamanlyk etmek däl-de, umytly geljek bermek üçin parahatlyk niýetleridir. ¹²Onsoň Meni çagyrarsyňyz, gelip, Maňa doga okarsyňyz, Men-de sizi eşiderin. ¹³Meni agtararsyňyz; bütin ýüregiňiz bilen agtaran mahalyňyz Meni taparsyňyz. ¹⁴Şonda siz Meni taparsyňyz, muny Men — Reb aýdýandyryn. Men size öňki abadançylygyňyzy gaýtaryp bererin, sizi kowan ýerlerimiň baryndan, ähli milletleriň arasyndan yzyňyza ýygnaryn. Muny Reb aýdýandyr. Men sizi nireden sürgün eden bolsam, şol ýere hem gaýtaryp getirerin. ¹⁵Emma siz: ‘Reb Babylda biziň üçin pygamberler belledi’ diýýärsiňiz. ¹⁶Reb Dawudyň tagtynda oturan patyşa hakda, bu şäherde ýaşaýan ähli halk, ýagny siziň bilen sürgüne gitmedik doganlaryňyz hakda şeýle diýýändir“. ¹⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men olaryň üstüne gylyjy, açlygy, mergini ýollaryn. Olary iýip bolmaýan çüýrük injirler kimin ederin. ¹⁸Olary gylyç, açlyk, mergi bilen kowalap, ýer ýüzündäki ähli patyşalyklar üçin howp salaryn. Dargadyp goýberen ähli milletlerimiň arasynda olary gargyşa, howpa, ryswaçylyga we käýinje öwrerin. ¹⁹Çünki olar Meniň sözlerimi we gaýta-gaýta özlerine ýollan gullarym bolan pygamberleriň sözlerini diňlemediler. Muny Reb aýdýandyr. Eý, sürgündäkiler, siz hem gulak asmadyňyz. Muny Reb aýdýandyr. ²⁰Şonuň üçin hem, Iýerusalimden Babyla sürgün edilen baryňyz Men-Rebbiň sözüni diňläň.“

²¹Meniň adym bilen size ýalandan pygamberlik edýän Kolaýanyň ogly Ahap bilen Magaseýanyň ogly Sidkiýa hakda Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men olary Babyl patyşasy Nebukadnesaryň eline tabşyraryn. Ol hem gözüňiziň alnynda olary öldürer. ²²Ýahudadan Babyla sürgün edilenleriň bary olaryň adyny gargyş hökmünde ulanyp: ‘Goý, Reb seni Babyl patyşasynyň diriligine oda ýakan Sidkiýa we Ahap kimin etsin!’ diýerler. ²³Olar Ysraýylda ýaramaz işlere baş goşdular, goňşularynyň aýallary bilen zyna etdiler, özlerine buýurmasam hem Meniň adymdan ýalan sözleri aýtdylar. Bilýän hem güwä geçýän Mendirin.“ Muny Reb aýdýandyr».

^24-25«Nehelamly Şemagýa Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Sen Iýerusalimdäki ähli halka, Magaseýanyň ogly Sepanýa ruhana we ähli ruhanylara öz adyňdan hatlar ýollap, şeýle diýdiň:

²⁶‘Ruhany Ýehoýadanyň deregine seni Rebbiň Özi ruhany edip belledi. Rebbiň öýüniň baş gözegçileri ol ýerde özüni pygamber edip görkezýän her bir däli adamy kündeläp, demir zynjyra baglasynlar. ²⁷Onda näme üçin size pygamberlik edýän anatotly Ýermeýa çäre görmeýärsiňiz? ²⁸Ol bize ýesirligiň uzaga çekjekdigi, öýler gurup, olarda ýaşamagymyzy, baglar ekip, olaryň miwesini iýmegimizi aýdyp, bu ýere — Babyla habar ýollady ahyryn’“».

²⁹Sepanýa ruhany bu haty Ýermeýa eşitdirip okady. ³⁰Onsoň Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³¹«Ähli sürgündäkilere habar ýollap, Reb nehelamly Şemagýa hakda şeýle diýýär diý: „Men ony ýollamadyk hem bolsam, Şemagýa size pygamberlik edip, ýalana bil bagladýar“. ³²Şonuň üçin hem, Reb şeýle diýýär: „Nehelamly Şemagýa Men-Rebbiň garşysyna gepländigi üçin ony we onuň neslini jezalandyraryn. Bu halkyň arasynda onuň neslinden ýekeje kişi hem aman galmaz, Meniň Öz halkyma etjek ýagşylygymy görmez. Muny Reb aýdýandyr“».

30-njy bap

Rebbiň Öz halkyna beren wadasy

¹Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: „Saňa aýdan ähli sözlerimi bir kitaba ýaz. ³Çünki halkym Ysraýyl bilen Ýahudanyň öňki abadançylygyny dikeltjek günlerim ýetip gelýär. Muny Reb aýdýandyr. Men olary ata-babalaryna beren ýurduma gaýtaryp getirerin, olar hem ol ýeri eýelärler. Muny Reb aýdýandyr“».

⁴Rebbiň Ysraýyl bilen Ýahuda hakynda aýdan sözleri şulardyr. ⁵Reb şeýle diýýär:

«Siz: „Biz sag-salamatlyk däl-de, howp

hem howsala sesini eşitdik“ diýýäňiz.

⁶Indi soraň, görüň,

heý, erkegem çaga dograrmy?

Näme üçin çaga dogurýan aýal ýaly

erkekleriň ellerini bilinde görýärin?

Näme üçin hemmäniň ýüzi soluk?

⁷Wah, bu nähili gorkunç gün,

onuň ýaly gün başga ýokdur.

Bu Ýakup üçin aladaly döwürdir,

emma ol ondan ýene-de gutular».

^8-9«Ol gün şeýle bolar, Men seniň boýnuňdaky boýuntyrygyňy döwerin, tanaplaryňy gyraryn. Indi kesekiler seni özlerine gul etmezler. Muňa derek sen öz Hudaýyň Rebbe we Onuň Dawudyň neslinden tagtda oturtjak patyşalaryna hyzmat edersiň». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

¹⁰«Gorkma, eý, gulum Ýakup,

howatyrlanma, eý, Ysraýyl!

Çünki Men seni uzak ýerlerden,

nesliňi sürgün bolan ýurtdan halas ederin.

Ýakup yzyna dolanyp,

dynçlykda hem asudalykda bolar,

indi ony hiç kim gorkuzmaz.

Muny Reb aýdýandyr.

¹¹Men seniň bilendirin,

Men seni halas ederin.

Seni aralaryna dargadan milletlerimiň

baryny ýok etsem-de,

seniň soňuňa çykmaryn.

Saňa adalatly temmi bererin,

emma jezasyz-da galdyrmaryn».

Muny Reb aýdýandyr.

¹²Reb şeýle diýýär:

«Seniň ýaraňy bejerip bolmaz,

derdiň gutulgysyzdyr.

¹³Seniň dawaňy çözüp berjek ýok;

ýaraňa şypa berjek melhem ýok.

¹⁴Ähli oýnaşlaryň seni unutdy,

olar seni sorap agtarmaýarlar,

ýazygyňyň çökderdigi sebäpli,

günäleriňiň san-sajaksyzdygy üçin

seni duşman zarbasy bilen urdum,

saňa rehimsizlik bilen jeza berdim.

¹⁵Näme ýaraň üçin perýat edýärsiň?

Derdiňe şypa tapylmaz.

Ýazygyňyň çökderdigi zerarly,

günäleriňiň sansyzdygy sebäpli

seni şu güne saldym.

¹⁶Emma seni iýenleriň ählisi iýler,

ähli duşmanlaryň sürgün ediler,

seni talanlar talanarlar,

olja alanlar olja bolarlar.

¹⁷Saňa „Taşlanan“ diýen ady dakyp:

„Bu Sion^[13], halyny soraýan ýok“ diýdiler.

Emma Men seni ýene-de sagaldaryn,

ýaralaryňa şypa bererin».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁸Reb şeýle diýýär:

«Ýakubyň çadyrlarynyň abadançylygyny dikelderin,

onuň ýaşaýan mesgenlerine rehim ederin.

Şäher öz depelerinde bina ediler,

berk gala öz ýerinde oturdylar.

¹⁹Olardan şükür hem şatlyk sesleri geler.

Men olary köpelderin, olar azalmaz,

olara hormat goýduraryn, olar peselmez.

²⁰Çagalary öňküsi ýaly bolar,

jemagaty huzurymda berkarar bolar,

olara sütem edýänleri jezalandyraryn.

²¹Baştutany olaryň özünden bolar,

hökümdary öz aralaryndan çykar.

Men ony Özüme ýakynlaşdyraryn,

ol hem Maňa ýakynlaşar.

Men çagyrmasam,

ýakynlaşmaga kim milt edip biler?

Muny Reb aýdýandyr.

²²Siz Meniň halkym bolarsyňyz,

Men-de siziň Hudaýyňyz bolaryn».

²³Ine, Rebbiň gyzgyn gazaby, harasady gopup,

gazaply lowlaýan harasady erbetleriň başyna iner

²⁴Ýüreginiň niýetini amala aşyrýança,

Rebbiň gahar-gazaby ýatyşmaz.

Siz muňa ahyrky günlerde düşünersiňiz.

31-nji bap

¹«Şol döwürde Men ähli Ysraýyl tireleriniň Hudaýy bolaryn, olar-da Meniň halkym bolar».

Muny Reb aýdýandyr.

²Reb şeýle diýýär:

«Özlerine rahatlyk gözläp, uzak ýol sökenlerinde,

gylyçdan gutulan halk çölde merhemet tapar».

³Reb uzakdan maňa görnüp, şeýle diýdi:

«Men seni tükeniksiz söýgi bilen söýdüm,

şeýdip, saňa sadyklygymy görkezdim.

⁴Men seni ýene dikelderin,

sen täzeden dikelersiň,

eý, Ysraýyl boý gyzy!

Sen ýene deprekleriňi alyp,

şadyýan tans edýänlere goşularsyň.

⁵Samariýa daglarynda ýene-de

üzüm agaçlaryny ekersiň.

Bag ekenler miwesinden-de iýerler.

⁶Gözegçileriň Efraýym daglarynda:

„Turuň, Hudaýymyz Rebbiň ýanyna,

Siona çykalyň“ —

diýip gygyrjak günleri geler».

⁷Çünki Reb şeýle diýýär:

«Ýakup üçin begençli aýdym aýdyň,

milletleriň baştutany üçin batly gygyryň.

Jar ediň, öwgüler aýdyp, şeýle diýiň:

„Ýa Reb, halas et halkyňy,

Ysraýylyň aman galanlaryny“.

⁸Ine, Men olary demirgazyk ýurdundan getirerin,

dünýäniň aňry uçlaryndan ýygnaryn;

olaryň arasynda kör, agsak,

göwreli we çaga dogurýan hem bolar;

olar uly mähelle bolup bu ýere dolanar.

⁹Olar aglaý-aglaý gelerler,

yzlaryna getirenimde doga okarlar.

Olary akar suwlaryň boýy bilen,

taýmazlar ýaly tekiz ýoldan ýörederin.

Çünki Men Ysraýylyň Atasydyryn,

Efraýym-da Meniň nowbaharymdyr.

¹⁰Rebbiň sözüni diňläň, eý, milletler,

ony uzakdaky kenarlarda yglan edip diýiň:

„Ysraýyly dargadan Hudaý ony ýygnar,

çopanyň öz sürüsini goraýşy ýaly gorar“.

¹¹Çünki Reb Ýakuby halas eýledi,

ony özünden güýçliniň elinden azat etdi.

¹²Olar gelip, Sionyň belent depesinde aýdym aýdarlar,

Rebbiň beren bereketlerine: bugdaýa, şeraba, ýaga,

owlak-guza we gölelere begenip, göwnühoş bolarlar.

Olar suwarylan bag kimin bolarlar, asla solmazlar.

¹³Şonda ýaş gyzlar tans edip bökjekleşerler,

gojalardyr ýaş ýigitler birlikde şatlanarlar.

Çünki Men olaryň ýasyny şatlyga öwrerin,

gaýgylaryna teselli berip, olary şatlandyraryn.

¹⁴Ruhanylary doýraryn bol iýmitden,

halkym hem doýar näz-nygmatdan».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁵Reb şeýle diýýär:

«Ramadan bir ses eşidildi,

agy we ajy perýat sesleri,

Rahel çagalary üçin aglaýar,

teselli berilmegini islemeýär,

çünki indi olar ýok».

¹⁶Reb şeýle diýýär:

«Sesiňi agydan, gözleriňi ýaşdan sakla,

çünki çekýän zähmetiňiň öwezi tölener,

çagalaň duşman ýurdundan yzyna geler.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁷Seniň geljegiň üçin umyt bardyr,

çagalaň öz dogduk mekanyna dolanar.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁸Men Efraýymyň nalaýan sesini eşitdim:

„Men baş öwredilmedik öküz ýalydym.

Sen maňa terbiýe berdiň,

men sapak aldym.

Meni dogry ýola sal, ýola geleýin,

çünki meniň Hudaýym Reb Sensiň.

¹⁹Ýolumy urduramdan soň puşman eýledim,

akylyma aýlananymda dyzyma urdum.

Ýaşlygymda eden aýyp işlerimden ýaňa

utandym hem ile ryswa boldum“.

²⁰Efraýym Meniň eziz oglum dälmidir?

Ol Meniň hoşal bolan balam dälmidir?

Onuň adyny agzan çagymda,

ony söýgi bilen ýatlaýaryn Men.

Şonuň üçin ýüregim ony küýseýär,

oňa, elbetde, rehim ederin.

Muny Reb aýdýandyr.

²¹Özüň üçin çelgiler goý,

ýol görkezýän sütünler dik,

ýoluňy, ýörän şaýoluňy gowuja anykla.

Yzyňa dolan, eý, Ysraýyl boý gyzy,

öz şäherleriňe tarap öwrül!

²²Sen haçana çenli ikirjiňlenip ýörjek,

eý, biwepa gyz?

Reb dünýäde täze zat ýaratdy:

aýal goraýar erkegi».

²³Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men olara öňki abadançylygyny gaýtaryp berenimde, olar Ýahuda ýurdunda we onuň şäherlerinde ýene-de şu sözleri aýdarlar:

„Reb seni ýalkasyn, eý, dogrulyk mekany,

eý, mukaddes dag!“

²⁴Daýhanlar bilen sürülerini bakýan çopanlar Ýahudada we onuň şäherlerinde bile ýaşarlar.

²⁵Argyn jana dynçlyk bererin,

ähli mejalsyzlary doýraryn».

²⁶Şol pursat men oýanyp seretdim welin, ukym şeýle süýji eken.

²⁷Reb şeýle aýdýandyr: «Ysraýylda we Ýahudada ynsanu haýwany köpeltjek günlerim hökman geler. ²⁸Men olary sogrup taşlamagyň we ýykmagyň, ýer bilen ýegsan edip, ýok etmegiň, üstlerinden betbagtlyk indermegiň çemini nähili aňtan bolsam, gurup, bina etmegi hem şonça aňtaryn. Muny Reb aýdýandyr. ²⁹Şol günler adamlar: „Atalar turşy üzüm iýdiler, ogullaryň dişi gamaşdy“ diýip, mundan beýläk bu nakyly aýtmazlar. ³⁰Ýöne her kim öz ýazygy üçin öler, turşy üzüm iýen her adamyň öz dişi gamaşar».

Täze äht wadasy

³¹Reb şeýle diýýär: «Ysraýyl we ýahuda halky bilen Meniň täze äht baglaşjak günlerim hökman geler. ³²Bu äht Meniň olaryň ata-babalarynyň ellerinden tutup, Müsürden çykaran günüm baglaşan ähtim ýaly däldir. Men olaryň Hojaýyny bolsam-da, olar şol ähtimi bozdular». Muny Reb aýdýandyr. ³³Reb şuny aýdýandyr: «Ine, ol günlerden soň, Meniň ysraýyl halky bilen baglaşjak ähtim şudur: Men kanunymy olaryň aňyna salyp, ýüreklerine ýazaryn. Men olaryň Hudaýy bolaryn, olar-da Meniň halkym bolar. ³⁴Mundan beýläk hiç kim öz garyndaşyna ýa-da dost-ýarlaryna: „Rebbi tanaň!“ diýip öwretmez, sebäbi olaryň uludan-kiçä hemmesi Meni tanar. Men olaryň etmişlerini bagyşlaryn, indi günälerini ýatlamaryn». Muny Reb aýdýandyr. ³⁵Gündizine yşyk bolsun diýip, Güni beren, gijesine yşyk bolsun diýip, Aýyň we ýyldyzlaryň kanunlaryny düzen, tolkunlar güwwüldeşer ýaly, deňzi öjükdiren Reb, ady Hökmürowan Reb şeýle diýýär: ³⁶«Eger bu kanunlar Meniň huzurymda ýatyrylsa, onda Ysraýyl nesli-de huzurymda millet bolmakdan ebedilik aýrylar». Muny Reb aýdýandyr. ³⁷Reb şeýle diýýär: «Eger ýokarda gökleri ölçäp bolýan bolsa, aşakda ýeriň binýatlaryny barlap bolýan bolsa, onda eden ähli işleri üçin Men hem bütin Ysraýyl neslini ret ederin». Muny Reb aýdýandyr. ³⁸Reb şuny aýdýandyr: «Hananel diňinden Burç derwezesine çenli Iýerusalim şäheriniň Men-Reb üçin täzeden guruljak günleri hökman geler. ³⁹Bu ýerden ölçeg ýüpi Garep depesine çenli dogry uzalyp gider we Gowa tarap öwrüler. ⁴⁰Jesetler we küller taşlanan jülgeleriň hemmesi, Kidron deresine çenli bolan ähli ýerler, gündogardaky At derwezesiniň çetine çenli Maňa mukaddes bolar. Şäher indi ýerinden sökülmez, indi hiç haçan ýykylmaz».

32-nji bap

Ýermeýa ekin meýdanyny satyn alýar

¹Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň şalygynyň onunjy ýylynda Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy. Şol ýyl Nebukadnesaryň şalygynyň on sekizinji ýylydy. ²Şol wagt Babyl patyşasynyň goşuny Iýerusalimi gabapdy. Ýermeýa pygamber Ýahuda patyşasynyň köşgündäki garawulhanada tussaglykda saklanýardy. ³Ýahuda patyşasy Sidkiýa ony tussag edip, şeýle diýdi: «Sen näme üçin beýle pygamberlik etdiň? Sen Reb şulary aýdýar diýdiň: „Men bu şäheri Babyl patyşasynyň eline bererin, ol ony basyp alar. ⁴Ýahuda patyşasy Sidkiýa babyllylaryň elinden gaçyp gutulyp bilmez, gaýtam, ol Babyl patyşasynyň eline tabşyrylar we ony öz gözleri bilen görüp, onuň bilen ýüzbe-ýüz gepleşer. ⁵Ol Sidkiýany Babyla äkider. Men Sidkiýa bilen Özüm hasaplaşýançam, ol şol ýerde bolar. Babyllylaryň garşysyna söweşseňiz hem ýeňiş gazanmarsyňyz.“ Muny Reb aýdýandyr». ⁶Ýermeýa özüne Rebbiň şu sözüniň gelendigini aýtdy: ⁷«Daýyň Şallumyň ogly Hanamel gelip, saňa şeýle diýer: „Meniň Anatotdaky ekin meýdanymy satyn al, sebäbi iň ýakyn garyndaşym bolanyň üçin, ony satyn almaga sen borçlusyň“». ⁸Şeýlelikde, Rebbiň sözüne görä daýymyň ogly Hanamel garawulhana, meniň ýanyma gelip: «Benýamin topragynda ýerleşýän Anatot obasyndaky meniň ekin meýdanymy satyn alsana, sebäbi miras hukugy boýunça ony satyn almaga sen borçlusyň. Ony özüň üçin satyn al» diýdi. Şonda men bu sözüň Rebbiňkidigini bildim. ⁹Onsoň men Anatotdaky ekin meýdanyny daýymyň ogly Hanamelden satyn aldym. Ekin meýdany üçin oňa otuz bäş mysgal^[14] kümüş çekip berdim. ¹⁰Şaýatlar çagyryp, şertnama ýazyp möhürledim we kümşi terezide çekdim. ¹¹Men kada-kanunlar ýazylan möhürli we açyk nusgaly satuw şertnamasyny aldym. ¹²Men satuw şertnamasyny daýymyň ogly Hanameliň, oňa gol çeken şaýatlaryň we garawulhanada oturan ähli ýahudalaryň gözleriniň alnynda Mahseýanyň agtygy, Neriýanyň ogly Baruga berdim. ¹³Olaryň gözleriniň alnynda Baruga tabşyryp, şeýle diýdim: ¹⁴«Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Bu iki şertnamany — möhürlenen satuw şertnamasy bilen açyk şertnamany al-da, uzak wagtlap saklanar ýaly, bir toýun gaba salyp goý“. ¹⁵Çünki Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb: „Bu ýurtda ýene öýler, ekin meýdanlary we üzüm baglary satyn alnar“ diýýär». ¹⁶Satuw şertnamasyny Neriýanyň ogly Baruga berenimden soň, Rebbe dileg edip, şeýle diýdim: ¹⁷«Eý, Hökmürowan Reb! Beýik gudratyň we güýjüň bilen ýeri we gögi ýaratdyň. Seniň üçin hiç bir kyn zat ýok. ¹⁸Sen müňlerçe ynsanlara sadyk söýgiňi görkezýärsiň, emma atalaryň etmişiniň jezasyny olaryň çagalaryna çekdirýärsiň. Eý, beýik we gudratly Hudaý! Seniň adyň Hökmürowan Rebdir. ¹⁹Seniň taglymatyň neneňsi beýik, işleriň nähili gudratly! Gözleriň ynsanlaryň edýän ähli işlerini görýändir. Her kese öz tutan ýoluna görä, işiniň miwesine görä sylaglaýarsyň. ²⁰Sen Müsür ýurdunda alamatlar, mugjyzalar görkezdiň. Bu alamatlary Ysraýylda we tutuş adamzat arasynda hem görkezip, şu güne çenli Özüňe at gazandyň. ²¹Sen alamatlardyr mugjyzalar bilen, güýç-gudrat we äpet elhençlikleriň güýji bilen Öz halkyň Ysraýyly Müsür ýurdundan çykardyň. ²²Ata-babalaryna wada eden bu süýt we bal akýan ýurdy olara berdiň. ²³Olar gelip, ony eýelediler, emma Saňa gulak asmadylar. Seniň kanunyňa eýermediler, berjaý etmekleri üçin buýran tabşyryklaryňyň hiç birini ýerine ýetirmediler. Şonuň üçin hem, Sen bu betbagtçylyklaryň ählisini olaryň başyndan inderdiň.

²⁴Ine, duşmanlar şäheri ele salmak üçin ýapgytlar gurdular. Gylyç, açlyk we mergi sebäpli şäher öz garşysyna söweşýän babyllylaryň eline berildi. Öz görşüň ýaly, Seniň aýdanlaryň ählisi berjaý boldy. ²⁵Ýa Hökmürowan Reb! Şäher babyllylaryň eline berilse-de, Sen maňa: „Şaýatlaryň gatnaşmagynda ekin meýdanyny kümüş berip, özüňe satyn al“ diýdiň».

²⁶Onsoň Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁷«Ine, bütin adamzadyň Hudaýy Reb Mendirin. Meniň üçin kyn zat barmy? ²⁸Şonuň üçin hem Men-Reb şeýle diýýärin: „Men bu şäheri babyllylaryň we Babyl patyşasy Nebukadnesaryň eline bererin, ol ony basyp alar. ²⁹Bu şäheriň garşysyna söweşýän babyllylar gelip, ony otlarlar. Meniň gaharymy getirip, üçeklerinde Bagal butuna hoşboý ysly tütetgiler ýakan we başga hudaýlara içgi sadakalaryny hödürlän halkymyň öýlerini oda ýakarlar. ³⁰Çünki ysraýyl we ýahuda halklary ýaşlygyndan bäri Meniň nazarymda diňe erbet işleri etdiler. Ysraýyl halky elleriniň işi bilen hemişe Meniň gaharymy getirdi. Muny Reb aýdýandyr. ^31-32Ýahudanyň we Iýerusalimiň ilaty, olaryň patyşalary, han-begleri, ruhanylary, pygamberleri, ýagny ysraýyl we ýahuda halklarynyň bary diňe pislik edip, Meniň gaharymy getirdi. Bu şäheriň bina edilen gününden tä şu güne çenli Meniň gaharymy getirendigi üçin, ony nazarymdan ýok edip taşlajak. ³³Olar Maňa ýüzlerini däl-de, ýeňselerini öwürdiler. Meniň gaýta-gaýta öwredenlerime olar gulak asmadylar, dogry ýola gelmediler. ³⁴Meniň adym dakylan öýde öz nejis zatlaryny goýup, öýümi murdar etdiler. ³⁵Ogul-gyzlaryny Molek hudaýyna ýakma gurbanlyk edip bermek üçin, olar Benhinnom deresinde Bagal butuna seždegähler gurdular. Şeýle nejis işler edip, Ýahudanyň günä gazanmagyny Men buýurmadym, bular ýaly zatlar kelläme-de gelmedi.“

³⁶Şonuň üçin hem, siziň „Gylyç, açlyk, mergi bilen Babyl patyşasynyň eline berildi“ diýýän bu şäheriňiz hakda Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: ³⁷„Men halkymy gahar-gazabym, otly gazabym bilen dargadan ýurtlarymdan ýygnaryn. Olary bu ýere yzlaryna getirerin we howpsuzlykda ýaşadaryn. ³⁸Olar Meniň halkym bolar, Men-de olaryň Hudaýy bolaryn. ³⁹Olar hemişe Menden gorkar ýaly, bir ýürek we bir ýol bererin. Bu olaryň özleri üçin hem, özlerinden soňky çagalary üçin hem ýagşylyk bolar. ⁴⁰Ýagşylyk etmekden ýüz döndermejekdigime olar bilen ebedi äht baglaşaryn. Menden hiç ýüz öwrüp gitmezlikleri üçin, ýüreklerine Menden gorkmagy salaryn. ⁴¹Men olara ýagşylyk etmekden şatlanaryn we hakykatdan hem tutuş janym-tenim bilen olary bu ýurtda ornaşdyraryn“.

⁴²Çünki Reb şeýle diýýär: „Bu halkyň başyna şu elhenç betbagtlygy nähili getiren bolsam, olara häzirki söz beren ähli ýagşylyklarymy-da şeýle getirerin. ⁴³Siziň: ‘Babyllylaryň eline berlip, adamsyz we haýwansyz harabalyga öwrülen’ diýýän bu ýurduňyzda ýene-de ekin meýdanlary satyn alnar. ⁴⁴Benýamin topragynda, Iýerusalimiň töweregindäki ýerlerde, Ýahuda galalarynda, daglyk galalarda, günbatar baýyrlykda we Negep galalarynda ekin meýdanlary kümşe satyn alnyp, şertnamalara gol çekiler, möhürlenip, şaýatlar çagyrylar. Çünki Men olaryň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin.“ Muny Reb aýdýandyr».

33-nji bap

Reb ýurduň öňki abadançylygyny dikelder

¹Ýermeýa garawulhanada henizem tussaglykda saklanýarka, oňa ikinji gezek Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Ýeri ýaradan, oňa şekil berip, berkarar eden, ady Reb Bolan şeýle diýýär: ³„Meni çagyr, saňa jogap bereýin, seniň bilmeýän beýik hem pynhan zatlaryňyň syryny aýdaýyn“. ⁴Ýapgytlar bilen çozujylardan goranmak üçin ýykylan bu şäheriň öýleridir Ýahudanyň patyşalarynyň köşkleri hakynda Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: ⁵„Esgerler babyllylar bilen söweşmäge çykarlar, emma olar öýleri gahar-gazabymda heläk eden ynsanlarymyň jesetlerinden doldurarlar. Şol ynsanlaryň eden ähli erbetlikleri üçin, Men bu şäherden ýüzümi gizledim. ⁶Emma Men ol şähere ýene saglyk we şypa bererin, olary sagaldaryn, olara abadançylyk we parahatlyk eçilerin. ⁷Men Ýahudanyň we Ysraýylyň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin, olary öňküsi ýaly edip bina ederin.

⁸Olary Maňa garşy eden ähli

günälerinden saplaryn;

Maňa garşy eden ähli günälerini,

bar eden etmişlerini bagyşlaryn.

⁹Dünýädäki hemme milletler olara etjek ähli ýagşylyklarymy eşiderler. Bu şäher olaryň öňünde Meniň üçin at-abraý, şatlyk, öwgi hem şöhrat bolar. Ähli milletler Iýerusalimiň halkyna eden ýagşylyklarym we eçilen parahatlygym sebäpli gorkup titreşerler“.

¹⁰Reb şeýle diýýär: „Siz bu şäher weýran bolup, ynsansyz we haýwansyz çöl bolar diýdiňiz. Emma ilaty galman, ynsansyz we haýwansyz çolaran Ýahuda şäherlerinde, Iýerusalim köçelerinde ýene-de ¹¹şatlykdyr gülki sesi, öýlenýän ýigit bilen gelniň toý sesi, Rebbiň öýüne şükür sadakalaryny getirip, şu aýdymy aýdýanlaryň sesi ýaňlanar:

‘Hökmürowan Rebbe alkyş bolsun!

Çünki Reb ýagşydyr,

sadyk söýgüsi bakydyr!’

Men ýurduň öňki abadançylygyny ozalkysy ýaly gaýtaryp bererin. Muny Reb aýdýandyr“.

¹²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ynsansyz we haýwansyz haraba bolup galan bu ýerde, onuň ähli şäherlerinde ýene çopanlaryň öz sürülerini bakjak ýaýlalary bolar. ¹³Daglyk, günbatar baýyrlyk, Negep we Benýamin galalary bilen Iýerusalimiň töweregindäki ýerlerde we Ýahuda galalarynda çopanlar ýene-de goýun sanarlar. Muny Reb aýdýandyr“.

¹⁴Reb şuny aýdýandyr: „Meniň ysraýyl bilen ýahuda halky hakynda beren merhemetli sözümi ýerine ýetirjek günlerim geler. ¹⁵Şol günlerde, şol wagtda Men Dawudyň neslinden bir dogruçyl Şaha çykararyn. Ol ýurtda adalaty hem dogruçyllygy berjaý eder. ¹⁶Şol günlerde Ýahuda halas bolar, Iýerusalim howpsuz ýaşar. Ony: ‘Reb — biziň Hakperwerimizdir!’ diýip atlandyrarlar“.

¹⁷Çünki Reb şeýle diýýär: „Dawudyň nesli Ysraýyl tagtynda baky oturar. ¹⁸Meniň huzurymda ýakma gurbanlyklaryny, galla sadakasyny, beýleki gurbanlyklary bermekde lewi ruhanylary hiç wagt kemlik etmez“».

¹⁹Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁰«Reb şeýle diýýär: „Gündiz bilen gije öz wagtynda bolmaz ýaly, Meniň gije-gündiz baradaky ähtimi bozup bilseňiz, ²¹onda tagtynda patyşalyk etjek ogly bolmasyn diýip, gulum Dawut bilen we Maňa hyzmat eden lewi ruhanylarym bilen eden ähtimi-de bozup bolar. ²²Gulum Dawudyň neslini we Maňa hyzmat edýän lewileri san-sajaksyz asman jisimleri kimin, ölçäp bolmaýan deňziň çägesi kimin köpelderin“».

²³Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁴«Bu halkyň: „Reb Öz saýlan iki taýpasyny-da ret etdi“ diýip aýdýanyny göreňokmy? Olar indi Meniň halkymy kemsidýärler, ony millet hasap etmeýärler. ²⁵Reb şeýle diýýär: „Gije-gündiz bilen äht baglaşyp, gögüň we ýeriň düzgünlerini Men berkarar etdim. ²⁶Hut şunuň ýaly, Ýakubyň nesli bilen gulum Dawudyň neslini-de ret etmedim. Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň nesliniň üstünden Dawudyň ogullaryndan birini hökümdarlyk etmek üçin saýladym. Çünki Men olaryň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin we olara rehimdarlyk ederin“».

34-nji bap

Sidkiýa gelen habar

¹Babyl patyşasy Nebukadnesar ähli goşuny, öz golastynda bolan bütin dünýädäki patyşalyklar we halklar bolup, Iýerusalim bilen onuň şäherleriniň garşysyna urşup ýörkäler, Ýermeýa Rebden şu söz geldi: ²Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär: «Git-de, Ýahuda patyşasy Sidkiýa ýüzlenip, oňa Reb şeýle diýýär diý: „Men bu şäheri Babyl patyşasynyň eline bererin, ol ony oda ýakar. ³Sen, Sidkiýa, onuň elinden gaçyp gutulyp bilmersiň, adamlar seni tutup, onuň eline tabşyrarlar. Babyl patyşasyny öz gözleriň bilen görüp, onuň bilen ýüzbe-ýüz gepleşersiň. Soňra Babyla äkidilersiň. ⁴Ýöne, eý, Ýahuda patyşasy Sidkiýa, Rebbiň sözüni eşit! Reb seniň gylyçdan ölmejikdigiňi aýdýar. ⁵Sen sag-salamatlykda ölersiň. Senden öň patyşa bolan ata-babalaryň üçin hoşboý ysly tütetgiler ýakyşlary ýaly, seniň üçin-de muny ýakarlar we saňa: ‘Waý, aga!’ diýip aglaşarlar. Çünki muny Men — Reb aýdýandyryn“».

⁶Şeýdip, Ýermeýa pygamber bu sözleriň baryny Iýerusalimde Ýahuda patyşasy Sidkiýa ýetirdi. ⁷Şol wagt Babyl patyşasynyň goşuny Iýerusalimiň garşysyna we Ýahudanyň entek ele salynmadyk galalarynyň: Lakyşyň we Azekanyň garşysyna urşup ýördi. Ýahudanyň berk galalaryndan diňe şular galypdy.

Gullar aldanylýar

⁸Sidkiýa patyşa Iýerusalimdäki ähli halk bilen äht baglaşyp, gullara azatlyk yglan edeninden soň, Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy. ⁹Bu ähte görä her kim öz ýewreý guluny we gyrnagyny azat etmelidi, olaryň hiç biri başga bir ýahudylyny gul etmeli däldi. ¹⁰Ähli ýolbaşçylar bilen tutuş halk bu ähte gulak asdylar. Her kim öz guluny we gyrnagyny azat etmek, mundan beýläk olary gul etmezlik ähti boýunça hereket etdiler. Olar muňa boýun bolup, olary azatlyga goýberdiler. ¹¹Emma soňra sözlerinden dänip, azat eden gullaryny we gyrnaklaryny yzlaryna getirdiler, olary ýene-de zor bilen gul we gyrnak etdiler.

¹²Şonda Ýermeýa Rebbiň sözi gelip, ¹³Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär diýdi: «Men ata-babalaryňyzy Müsür ýurdundan, ýagny gul bolup ýaşan ýurdundan çykaran günüm olar bilen äht baglaşyp, şeýle diýipdim: ¹⁴„Özlerini gul edip satyp, size alty ýyl gulluk eden ýewreý doganyňyzy ýedinji ýylda azatlyga goýberiň“. Ýöne siziň ata-babalaryňyz Meni diňlemediler, gulak asmadylar. ¹⁵Indi bolsa siz toba edip, Meniň nazarymda dogry işleri etdiňiz. Her biriňiz öz ýewreý doganyňyzyň azatlygyny yglan etdiňiz. Huzurymda, adym dakylan öýde bu barada äht baglaşdyňyz. ¹⁶Emma soňra sözüňizden dänip, Meniň adyma ysnat getirdiňiz. Öz islän ýerlerine giden guldur gyrnagy ähliňiz yzyna getirdiňiz, olary ýene-de zor bilen gul we gyrnak edindiňiz. ¹⁷Şonuň üçin hem, Reb şeýle diýýär: „Gul bolan öz garyndaşlaryňyzy, dost-ýarlaryňyzy boşatmak barada siz Maňa gulak asmadyňyz. Indi Men-de sizi gylyç, mergi, açlyk belalaryndan goramakdan boş. Sizi dünýäniň ähli patyşalyklary üçin howpa döndererin. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁸Äht baglaşylanda göläni ikä bölüp, onuň bölekleriniň arasyndan geçýärler. Men hem ähtimi bozup, huzurymda baglaşylan ähtiň şertlerini berjaý etmedikleri edil şol göle kimin ikä bölerin. ¹⁹Göläniň bölekleriniň arasyndan geçen Ýahuda bilen Iýerusalim ýolbaşçylaryny, köşk emeldarlaryny, ruhanylary we ýurduň tutuş halkyny ²⁰janlarynyň kastyna çykan duşmanlarynyň eline bererin. Olaryň jesetleri guşlara we ýyrtyjy haýwanlara şam bolar. ²¹Ýahuda patyşasy Sidkiýany öz emeldarlary bilen birlikde janlarynyň kastyna çykan duşmanlarynyň eline, sizden häzirlikçe yza çekilen Babyl patyşasynyň goşunynyň eline bererin. ²²Men buýruk berip, babyllylary bu şähere gaýtaryp getirerin. Olar şähere garşy hüjüm edip, ony basyp alarlar we oda ýakarlar. Men Ýahuda şäherlerini ilatsyz harabaçylyga öwrerin“. Muny Reb aýdýandyr».

35-nji bap

Rekaplaryň göreldesi

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň döwründe Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Rekabyň kowumlarynyň ýanyna gidip, olar bilen gepleş we olary Rebbiň öýüniň otaglarynyň birine getir-de, şerap içir». ³Onsoň men Habasynýanyň agtygy, Ýermeýanyň ogly Ýagazanýany, onuň doganlaryny, ogullaryny we Rekabyň ähli kowumlaryny alyp, ⁴olary Hudaýyň adamy bolan Ýygdalýanyň ogly Hananyň ogullarynyň Rebbiň öýündäki otagyna getirdim. Bu otag ýolbaşçylaryň otagynyň gapdalynda, gapy sakçysy Şallumyň ogly Magaseýanyň otagynyň ýokarsyndady. ⁵Onsoň men Rekabyň kowumlarynyň öňünde şerapdan doly küýzeler bilen käseler goýup, olara: «Şerap içiň» diýdim. ⁶Emma olar şeýle jogap berdiler: «Ýok, biz içjek däl, çünki atamyz Rekabyň ogly Ýonadap bize şeýle buýruk berdi: „Siziň özüňiz-de, çagalaryňyz-da hiç wagt şerap içmeli dälsiňiz. ⁷Özüňiz üçin öý gurmaň, ekin ekmäň, üzüm agaçlaryny oturtmaň, bu zatlary edinmäň. Eýsem bütin ömrüňize çadyrlarda ýaşaň. Şonda gelmişek bolup ýaşaýan ýurduňyzda uzak ömür sürersiňiz“. ⁸Biz atamyz Rekabyň ogly Ýonadabyň özümize tabşyran ähli buýruklaryny ýerine ýetirdik. Biziň özümiz-de, aýallarymyz-da, ogul-gyzlarymyz-da hiç wagt şerap içmedik. ⁹Içinde ýaşar ýaly öýler gurmadyk, baglar, üzümçilikler, ekinler ekmedik. ¹⁰Biz çadyrlarda ýaşadyk. Atamyz Ýonadaba gulak asyp, özümize tabşyran ähli buýruklaryny ýerine ýetirdik. ¹¹Emma Babyl patyşasy Nebukadnesar bu ýurda hüjüm edende, biz: „Geliň, babyllylaryň we siriýalylaryň goşunyndan gaçyp, Iýerusalime gideliň“ diýdik. Şonuň üçin hem biz Iýerusalimde ýaşap ýörüs».

¹²Onsoň Ýermeýa Rebbiň sözi gelip, ¹³Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diýdi: «Git-de, ýahuda halky bilen Iýerusalimiň ilatyna şeýle diý: „Siz Meniň sözlerimi diňläp, hiç bir sapak aljak dälmisiňiz? Muny Reb aýdýandyr. ¹⁴Rekabyň ogly Ýonadabyň öz nesillerine şerap içmäň diýen tabşyrygy berjaý edilýär. Olar tä şu güne çenli şerap içmän, ata-babalarynyň tabşyrygyna gulak asýarlar. Men bolsam size irginsiz aýtdym, emma Meni diňlemediňiz. ¹⁵Men siziň ýanyňyza yzly-yzyna gullarym bolan pygamberlerimiň ählisini iberip: ‘Indi her biriňiz pis ýollaryňyzdan dönüp, ýagşylyk ediň, başga hudaýlara gulluk etmek üçin olaryň yzyna düşmäň, şonda siz özüňize hem ata-babalaryňyza beren ýurdumda ýaşarsyňyz’ diýdim. Emma siz Meni diňlemediňiz, Maňa gulak asmadyňyz. ¹⁶Rekabyň ogly Ýonadabyň nesilleri öz ata-babalarynyň beren tabşyrygyny berjaý etdiler, emma bu halk Meni diňlemedi“. ¹⁷Şonuň üçin hem, Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men Öz aýdan ähli bela-beterlerimi Ýahuda bilen Iýerusalimde ýaşaýan her bir adamyň başyndan indererin. Çünki Men olara aýtdym, ýöne olar diňlemediler, olary çagyrdym, ýöne jogap bermediler“».

¹⁸Ýermeýa Rekabyň kowumlaryna Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diýdi: «Siz ataňyz Ýonadabyň buýrugyna gulak asdyňyz, onuň ähli tabşyryklaryny berjaý etdiňiz, size buýran ähli zatlaryny ýerine ýetirdiňiz. ¹⁹Munuň üçin Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Rekabyň ogly Ýonadabyň neslinden Meniň huzurymda hyzmat etjek adamlaryň sany hiç wagt kemelmez“».

36-njy bap

Baruk kagyza ýazylan sözleri ybadathanada okaýar

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň şalygynyň dördünji ýylynda Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Özüňe düýrlenen kagyz al-da, Ýoşyýanyň döwründe seniň bilen gepleşen günümden tä şu güne çenli Ysraýyl, Ýahuda we ähli milletler hakynda saňa aýdanlarymyň baryny ýaz. ³Belki, ýahuda halky başyndan indermegi niýet eden ähli bela-beterlerim hakynda eşidende, öz ýaman ýolundan döner, Men-de olaryň etmişlerini we günälerini bagyşlaryn».

⁴Onsoň Ýermeýa Neriýanyň ogly Barugy çagyrdy. Baruk hem Rebbiň Ýermeýa aýdan ähli sözlerini onuň dilinden bir kagyza ýazdy. ⁵Ýermeýa Baruga şeýle buýruk berdi: «Maňa Rebbiň öýüne barmak gadagan. ⁶Ýöne sen git-de, meniň dilimden ýazyp alan Rebbiň sözlerini agyz bekleme güni Rebbiň öýünde halka okap ber. Ony Ýahuda şäherlerinden gelen ähli halka eşitdirip okap ber. ⁷Belki, olar Hudaýyň huzurynda ýalbararlar we öz ýaman ýolundan dönerler. Çünki Rebbiň bu halkyň garşysyna aýdan sözi gahar-gazapdan doludyr». ⁸Rebbiň öýünde Neriýanyň ogly Baruk düýrlenen golýazmadan Rebbiň sözlerini okady. Ol Ýermeýa pygamberiň tabşyran ähli zadyny berjaý etdi.

⁹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň şalygynyň bäşinji ýylynyň dokuzynjy aýynda Iýerusalim bilen Ýahuda şäherlerinden gelen ähli halk Rebbiň öýünde agyz beklemegi yglan etdi. ¹⁰Şonda Baruk ýokarky howluda, Rebbiň öýüniň Täze derwezesiniň girelgesinde ýerleşýän Şapanyň ogly kätip Gemarýanyň otagynda Ýermeýanyň sözlerini ähli halka eşitdirip okady.

¹¹Şapanyň agtygy, Gemarýanyň ogly Mikaýa düýrlenen golýazmadan okalan Rebbiň sözlerini eşidende, ¹²patyşanyň köşgündäki kätibiň otagyna gitdi. Ähli ýolbaşçylar, Elişama kätip, Şemagýanyň ogly Delaýa, Akboryň ogly Elnatan, Şapanyň ogly Gemarýa we Hananýanyň ogly Sidkiýa hem-de ähli köşk emeldarlary ol ýerde otyrdylar. ¹³Barugyň golýazmadan halka okap beren ähli sözlerini Mikaýa olara aýdyp berdi. ¹⁴Onsoň ähli köşk emeldarlary: «Halka okalyp berlen golýazmany al-da, ýanymyza gel» diýip, Kuşynyň çowlugy, Şelemýanyň agtygy, Netanýanyň ogly Ýegudyny Barugyň ýanyna ýolladylar. Neriýanyň ogly Baruk-da golýazmany alyp, olaryň ýanyna geldi. ¹⁵Olar oňa: «Indi otur-da, ony bize okap ber» diýdiler. Şeýlelikde, Baruk ony olara okap berdi. ¹⁶Olar bu sözleri eşidenlerinde, gorkudan ýaňa biri-birlerine bakyşyp, Baruga: «Biz bu sözleriň ählisini hökman patyşa aýdarys» diýdiler. ¹⁷Onsoň olar Barukdan: «Indi bize aýt, sen bu sözleri nädip ýazdyň? Ýermeýanyň öz dilindenmi?» diýip soradylar. ¹⁸Baruk: «Ol bu sözleriň baryny maňa dilden aýtdy, men hem syýa bilen kagyza geçirdim» diýip jogap berdi. ¹⁹Onsoň köşk emeldarlary Baruga: «Gidiň-de, Ýermeýa ikiňizem gizleniň, nirededigiňizi hiç kim bilmesin» diýdiler. ²⁰Olar golýazmany kätip Elişamanyň otagynda goýdular, özleri bolsa, köşkdäki patyşanyň ýanyna gidip, ähli sözleri oňa ýetirdiler. ²¹Patyşa golýazmany getirmäge Ýegudyny iberdi. Ol hem ony kätip Elişamanyň otagyndan alyp geldi. Soňra Ýegudy ony patyşa we onuň huzuryndaky emeldarlara eşitdirip okady.

Ýehoýakym patyşa golýazmany oda ýakýar

²²Dokuzynjy aýdy^[15], patyşa gyş köşgünde otyrdy. Öňündäki ojakda bolsa, ot ýanyp durdy. ²³Ýegudy her parçany okanda, patyşa kätibiň pyçagy bilen düýrlenen golýazmanyň şol bölegini kesip, ýanyp duran ojaga taşlaýardy, ol golýazmanyň hemmesini otda ýakyp bolýança, şeýle etdi. ²⁴Ýöne bu sözleriň hemmesini eşiden patyşadyr onuň ähli hyzmatkärleri gorkmadylar, eginbaşlarynam ýyrtmadylar. ²⁵Elnatan, Delaýa we Gemarýa patyşadan golýazmany ýakmazlygyny ýalbaryp haýyş etseler-de, patyşa olara gulak asmady. ²⁶Patyşa Ýerahmeýel şazada, Azryýeliň ogly Seraýa we Abdeýeliň ogly Şelemýa dagy Baruk kätibi we Ýermeýa pygamberi tussag etmegi buýurdy. Emma Reb olary gizläpdi.

²⁷Barugyň Ýermeýanyň dilinden ýazyp alan kagyzyny patyşa ýakanyndan soň, Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁸«Başga bir düýrlenen kagyz al-da, Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň ýakan golýazmasyndaky sözleriň ählisini oňa ýaz. ²⁹Ýahuda patyşasy Ýehoýakyma bolsa, Reb şeýle diýýär diý: „Sen golýazmany ýakdyň. Babyl patyşasynyň gelip, bu ýurdy weýran etjekdigi, ondan ynsany-da, haýwany-da ýok edip taşlajakdygy hakynda näme üçin bu kagyzda ýazdyň diýip, Ýermeýadan soradyň?“. ³⁰Munuň üçin Reb Ýahuda patyşasy Ýehoýakym barada şeýle diýýär: „Onuň neslinden hiç kim Dawut tagtynda oturmaz. Jesedi gündiziň yssysyna, gijäniň aýazyna taşlanar. ³¹Etmişleri üçin onuň özüni, neslini we hyzmatkärlerini jezalandyraryn. Olar hakda aýdan ähli bela-beterlerimi olaryň özleriniň, Iýerusalim ilaty bilen ýahuda halkynyň başyndan indererin, sebäbi olar Maňa gulak asmadylar“». ³²Onsoň Ýermeýa başga bir düýrlenen kagyzy Neriýanyň ogly Baruk kätibe berdi. Baruk hem Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň oda ýakan kagyzynyň ähli sözlerini Ýermeýanyň dilinden oňa ýazdy. Bu düýrlenen kagyza başga-da köp pygamberlik sözleri ýazyldy.

37-nji bap

Ýermeýa bilen Sidkiýa patyşa

¹Babyl patyşasy Nebukadnesar Ýoşyýanyň ogly Sidkiýany Ýehoýakymyň ogly Ýehoýakynyň ornuna Ýahuda ýurduna patyşa edip belledi. ²Emma ne onuň özi, ne hyzmatkärleri, ne-de ýurduň halky Rebbiň Ýermeýa pygamberiň üsti bilen aýdan sözlerine gulak asdylar. ³Sidkiýa patyşa Şelemýanyň ogly Ýehukalyny we Magaseýanyň ogly Sepanýa ruhanyny şeýle habar bilen Ýermeýa pygamberiň ýanyna iberdi: «Biziň üçin Hudaýymyz Rebbe ýalbarsana!» ⁴Ýermeýa heniz tussag edilmändi, ol halkyň arasyna arkaýyn çykýardy. ⁵Şol arada faraonyň goşuny Müsürden çykypdy. Iýerusalimiň daşyny gaban babyllylar olar hakdaky habary eşidip, Iýerusalimden çekilipdiler.

⁶Şonda Ýermeýa pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁷«Menden medet soramak üçin sizi Meniň ýanyma iberen Ýahuda patyşasyna Ysraýyl Hudaýy Reb şeýle diýýär diýiň: „Ine, size ýardam bermek üçin, Müsürden çykan faraonyň goşuny öz ýurduna Müsüre dolanar. ⁸Babyllylar bolsa ýene gelip, bu şähere çozarlar we ony eýeläp ýakarlar“. ⁹Reb şeýle diýýär: „‘Babyllylar hökman üstümizden aýrylyp gider’ diýip, özüňizi aldamaň; olar gitmezler! ¹⁰Özüňize garşy söweşýän babyllylaryň tutuş goşunyny derbi-dagyn etseňiz-de, aralarynda diňe ýaraly adamlar galsa-da, olar ýene öz çadyrlarynda aýaga galyp, bu şäheri ýakarlar“».

Ýermeýa tussag edilýär

¹¹Faraonyň goşuny zerarly babyllylaryň goşuny Iýerusalimden yza çekilende, ¹²Ýermeýa benýamin topragyna baryp, halkyň arasynda öz paýyna düşen mülküni almak üçin Iýerusalimden gitmek isledi. ¹³Ol Benýamin derwezesine ýetende, Hananýanyň agtygy, Şelemýanyň ogly Ýiriýaý atly baş gözegçi Ýermeýa pygambere: «Sen babyllylaryň tarapyna geçjek bolýarsyň» diýip, ony tussag etdi. ¹⁴Ýermeýa bolsa: «Ýalan! Men babyllylaryň tarapyna geçjek bolamok» diýdi. Ýöne Ýiriýaý oňa gulak asmady we Ýermeýany tussag edip, ýolbaşçylaryň ýanyna getirdi. ¹⁵Ýermeýa gaharlary gelen ýolbaşçylar, ony ýenjip, tussaghana taşladylar. Bu zyndan öň Ýonatan kätibiň öýüdi. ¹⁶Ýermeýany zyndandaky çukura gabadylar, ol ençeme günläp, ol ýerde galdy.

¹⁷Onsoň Sidkiýa patyşa adam ýollap, Ýermeýany öz köşgüne getirtdi. Patyşa gizlinlikde ondan: «Rebden, heý, söz barmy?» diýip sorady. Ýermeýa-da: «Hawa, bar. Sen Babyl patyşasynyň eline tabşyrylarsyň» diýdi. ¹⁸Ýermeýa ýene-de Sidkiýa patyşa şeýle diýdi: «Meni tussaghana salar ýaly, men saňa, hyzmatkärleriňdir bu halka garşy näme günä etdim? ¹⁹„Babyl patyşasy siziň üstüňize, bu ýurduň üstüne çozmaz“ diýip, size welilik eden pygamberleriňiz hany nirede? ²⁰Indi maňa gulak goý, eý, jenabym patyşa! Bu haýyşymy berjaý etmegiňi towakga edýärin, meni gaýdyp Ýonatan kätibiň öýüne iberme, ol ýerde ölmäýin». ²¹Onsoň Sidkiýa patyşa Ýermeýany garawulhanada gabap saklamaklaryny buýurdy. Şäherde çörek bütinleý gutarýança, her gün oňa çörekçileriň köçesinden bir çörek getirip bermeklerini buýurdy. Şeýdip, Ýermeýa garawulhanada galdy.

38-nji bap

Ýermeýa gurruk guýa taşlanýar

¹Mattanyň ogly Şepatýa, Paşhuryň ogly Gedalýa, Şelemýanyň ogly Ýehukal we Malkyýanyň ogly Paşhur Ýermeýanyň ähli halka aýdan bu sözlerini eşitdiler: ²«Reb şeýle diýýär: „Bu şäherde galan adam gylyçdan, açlykdan we mergiden öler, emma babyllylaryň tarapyna geçen adam diri galar, öz janyny gutaryp aman galar“. ³Reb şeýle diýýär: „Bu şäher, elbetde, Babyl patyşasynyň goşunynyň eline berler, ol ony basyp alar“». ⁴Munuň üçin ýolbaşçylar patyşa şeýle diýdiler: «Bu adam öldürilsin, sebäbi ol şeýle sözleri aýdyp, bu şäherde aman galan urşujylar bilen ähli halky ruhdan düşürýär. Çünki bu adam bu halka ýagşylyk däl-de, ýamanlyk isleýär». ⁵Sidkiýa patyşa: «Ine, ol siziň eliňizde, patyşa size garşy hiç bir zat edip bilmez» diýdi. ⁶Onsoň Ýermeýany tutup, patyşanyň ogly Malkyýanyň gurruk guýusyna taşladylar, ol guýy garawullaryň howlusynda ýerleşýärdi. Ony tanap bilen aşak salladylar. Guýuda suw ýokdy, diňe läbik bardy. Ýermeýa läbige batdy. ⁷Patyşanyň efiopiýaly köşk emeldary Ebetmelek Ýermeýanyň guýa taşlananyny eşitdi. Şol wagt patyşa Benýamin derwezesinde otyrdy. ⁸Ebetmelek patyşanyň köşgünden çykyp, patyşa ýüzlenip: ⁹«Eý, jenabym patyşa! Bu adamlar Ýermeýa pygamberi gurruk guýa taşlap pislik etdiler. Ol açlykdan öler, sebäbi indi şäherde çörek ýok» diýdi. ¹⁰Onsoň patyşa efiopiýaly Ebetmelege: «Ýanyňa otuz adam al-da, Ýermeýa pygamber ölmänkä, ony guýudan çykar» diýip buýruk berdi. ¹¹Şeýlelikde, Ebetmelek adamlary ýanyna alyp, patyşanyň köşgündäki ýerzemine girdi we ol ýerden ýyrtyk eginbaşlary, köne-söne esgileri aldy. Olary tanap bilen guýynyň içine — Ýermeýa sallady. ¹²Efiopiýaly Ebetmelek Ýermeýa: «Indi ýyrtyk eginbaşlar bilen esgileri goltugyňyň aşagyna goý-da, tanapy geçir» diýdi. Ýermeýa-da aýdylyşy ýaly etdi. ¹³Şeýdip, Ýermeýany tanap bilen çekip, guýudan çykardylar. Ýermeýa garawulhanada galdy.

Sidkiýa patyşa Ýermeýadan ýene maslahat soraýar

¹⁴Onsoň Sidkiýa patyşa adam iberip, Ýermeýa pygamberi Rebbiň öýüniň üçünji girelgesine getirtdi. Patyşa Ýermeýa: «Men senden bir zat sorajak, ýöne menden hiç zady gizleme» diýdi. ¹⁵Ýermeýa Sidkiýa: «Eger saňa aýtsam, meni öldürersiň. Eger-de saňa maslahat bersem, meni diňlemersiň» diýdi. ¹⁶Sidkiýa patyşa gizlinlikde ant içip, Ýermeýa: «Bize bu jany beren diri Rebden ant içýärin, seni öldürmerin we janyňyň kastyna çykanlaryň eline seni bermerin» diýdi. ¹⁷Onsoň Ýermeýa Sidkiýa şeýle diýdi: «Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Eger Babyl patyşasynyň ýolbaşçylarynyň ýanyna barsaň, janyň diri galar we bu şäher oda ýakylmaz, öý-içeriň bilen bile diri galarsyň. ¹⁸Emma Babyl patyşasynyň ýolbaşçylarynyň ýanyna barmasaň, bu şäher babyllylaryň eline berler. Olar ony ýakarlar, sen-de olaryň elinden gaçyp gutulmarsyň“». ¹⁹Sidkiýa patyşa Ýermeýa: «Men babyllylaryň tarapyna geçen ýahudalaryň eline berlerin, olar maňa azar bererler diýip gorkýaryn» diýdi. ²⁰Ýermeýa şeýle diýdi: «Eline bermezler. Özüňe aýdan zatlarym babatda sen Rebbe gulak goý ahyry. Şonda özüň üçin ýagşy bolar, diri galarsyň. ²¹Emma boýun egmeseň, Reb maňa şuny görkezdi: ²²Ine, Ýahuda patyşasynyň köşgünde galan ähli aýallar Babyl patyşasynyň ýolbaşçylaryna getiriler. Ol aýallar saňa:

„Ynamdar dostlaň seni aldawa saldy,

olar seni ýeňlişe sezewar etdi;

batga batdy seniň aýaklaryň,

ynamdarlaň senden gaçyp gitdi“.

²³Seniň ähli aýallaryň bilen ogullaryňy babyllylaryň eline bererler. Sen olaryň elinden gaçyp gutulmarsyň, Babyl patyşasynyň eline düşersiň. Bu şäher bolsa oda ýakylar».

²⁴Onsoň Sidkiýa Ýermeýa şeýle diýdi: «Bu gürrüňimizi hiç kim bilmesin, ýogsam ölersiň. ²⁵Eger ýolbaşçylar meniň seniň bilen gepleşendigimi eşidip, ýanyňa gelip: „Patyşa bilen araňyzda näme gürrüň bolan bolsa, hiç zady ýaşyrman bize aýdyp ber, ýogsam seniň ýoguňa ýanarys“ diýseler, ²⁶olara: „Meni yzyma Ýonatanyň öýüne iberme, ýogsam men ol ýerde ölerin diýip patyşa ýalbardym“ diýip aýt». ²⁷Onsoň ähli ýolbaşçylar Ýermeýanyň ýanyna gelip, ony sorag etdiler. Ol hem patyşanyň buýran sözlerine görä jogap berdi. Edilen gürrüň bilinmän galansoň, olar oňa hiç zat diýmediler. ²⁸Ýermeýa Iýerusalimiň basylyp alnan gününe çenli garawulhanada galdy.

39-njy bap

¹Iýerusalim basylyp alnanda, Ýermeýa heniz-de şol ýerdedi.

Iýerusalimiň synmagy

Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň şalygynyň dokuzynjy ýylynyň onunjy aýynda Babyl patyşasy Nebukadnesar ähli goşuny bilen Iýerusalimiň üstüne ýöriş edip, onuň daşyny gabady. ²Sidkiýanyň şalygynyň on birinji ýylynyň dördünji aýynyň dokuzy güni şäheriň diwary böwsüldi. ³Babyl patyşasynyň ähli ýolbaşçylary içerik girip, Ortaky derwezede oturdylar. Olar: samgarly Nergal Şareser, köşk emeldary Nebosarsekim, baş geňeşçi Nergal Şareser we patyşanyň ähli beýleki ýolbaşçylarydy. ⁴Ýahuda patyşasy Sidkiýa we onuň ähli esgerleri olary görenlerinde, gije patyşanyň bagynyň ýolundan, iki diwaryň arasyndaky derwezeden çykyp, Araba düzlügine tarap gaçyp gitdiler. ⁵Emma babyllylaryň goşuny olaryň yzyndan kowdy we Ýeriho düzlüginde yzlaryndan ýetip, Sidkiýany tutdy. Onsoň babyllylar ony tutup, Hamat ýurdunyň Ribla galasynda bolan Babyl patyşasy Nebukadnesaryň ýanyna getirdiler, ol hem Sidkiýa barada höküm çykardy. ⁶Babyl patyşasy Riblada Sidkiýanyň ogullaryny öz gözüniň alnynda öldürtdi. Şeýle-de, ol Ýahudanyň ähli ýolbaşçylaryny öldürtdi. ⁷Ol Sidkiýanyň gözlerini oýdurdy, ony zynjyr bilen daňyp, Babyla alyp gitdi. ⁸Babyllylar patyşanyň köşgüni, halkyň öýlerini ýakdylar we Iýerusalimiň diwarlaryny ýykdylar. ⁹Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon halkyň şäherde aman galanlarynyň, Babyl patyşasynyň tarapyna geçen gaçgaklar bilen beýleki galan ilatyň baryny ýesir edip äkitdi. ¹⁰Emma janpenalaryň baştutany şol wagt ýurtdaky hiç bir emlägi bolmadyk garyp-gasarlara üzüm baglary bilen ekin meýdanlaryny berdi.

¹¹Babyl patyşasy Nebukadnesar janpenalaryň baştutany Nebuzaradona Ýermeýa barada şeýle buýruk berdi: ¹²«Ony al-da, oňa gowuja göz-gulak bol, hiç bir zeper ýetirme, näme sorasa, şony et». ¹³Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon, köşk emeldary Nebuşazban, baş geňeşçi Nergal Şareser we Babyl patyşasynyň ähli beýleki ýolbaşçylary ¹⁴adam ýollap, Ýermeýany garawulhanadan getirtdiler. Olar Şapanyň agtygy, Ahykamyň ogly Gedalýa ony öýüne äkitmegi tabşyrdylar. Şeýdip, Ýermeýa öz halkynyň arasynda galdy.

¹⁵Garawulhanada tussaglykdaka, Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁶«Git-de, efiopiýaly Ebetmelege Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Men bu şähere garşy aýdan sözlerimi ýagşylyk bilen däl-de, ýamanlyk üsti bilen amala aşyraryn. Bular şol gün seniň gözleriňiň alnynda amala aşar. ¹⁷Emma ol gün Men seni halas ederin, muny Men — Reb aýdýandyryn. Sen gorkup ýören adamlaryňyň eline düşmersiň. ¹⁸Men seni hökman halas ederin. Sen gylyçdan ölmersiň, Maňa bil baglandygyň üçin, sen öz janyňy gutaryp aman galarsyň“. Muny Reb aýdýandyr».

40-njy bap

Ýermeýa ikinji gezek boşadylýar

¹Babyla sürgün edilen ähli Iýerusalim we Ýahuda ýesirleri bilen birlikde Ýermeýa hem zynjyr bilen baglanyp, Rama äkidildi. Ol ýerde janpenalaryň baştutany Nebuzaradon Ýermeýany tanap, ony boşatdy. Soňra Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy. ²Janpenalaryň baştutany Ýermeýany ýanyna çagyryp, oňa şeýle diýdi: «Bu ýurduň üstünden betbagtlyk inderjekdigi hakynda Hudaýyň Reb aýdypdy. ³Ine, ony inderip, aýdyşy ýaly hem etdi. Bu zatlaryň bary Rebbe garşy günä edendigiňiz we Oňa gulak asmandygyňyz üçin siziň başyňyzdan indi. ⁴Indi men seni elleriňi zynjyrdan boşadaýyn. Eger meniň bilen Babyla gitmek isleseň, ýör, gideli, men saňa göz-gulak bolaryn. Emma meniň bilen Babyla gitmek islemeseň, onda gal. Ine, öňüňde tutuş ýurt ýatyr! Nirä gitmek gözüňe hoş ýaksa we dogry bolsa, şoňa git». ⁵Ýermeýa entek jogap gaýtarmanka, ol ýene sözüni dowam etdi: «Babyl patyşasy tarapyndan Ýahuda şäherlerine häkim goýlan Şapanyň agtygy, Ahykamyň ogly Gedalýanyň ýanyna git-de, onuň bilen bile halkyň arasynda ýaşaber ýa-da nirä gitmegi dogry hasaplasaň, şoňa-da git». Şeýlelikde, janpenalaryň baştutany oňa azyk-owkat we peşgeşler berip, ony ýola saldy. ⁶Onsoň Ýermeýa Mispadaky Ahykamyň ogly Gedalýanyň ýanyna gitdi. Mispa baryp, onuň bilen birlikde ýurtda galan halkyň arasynda ýaşady.

Ýahudanyň häkimi Gedalýa

(2-nji Pat 25:23-24)

⁷Söweş meýdanyndaky ähli goşun serkerdeleri bilen olaryň adamlary Babyl patyşasynyň Ahykamyň ogly Gedalýany häkim edip belländigi we Babyla sürgün edilmedik garyp erkekleri, aýallary, çagalary oňa tabşyrandygy barada eşitdiler. ⁸Netanýanyň ogly Ysmaýyl, Kareýanyň ogullary Ýohanan hem Ýonatan, netopaly Tanhumetiň ogly Seraýa we magakatlynyň ogly Ýazanýa dagy öz goşunlary bilen Mispadaky Gedalýanyň ýanyna geldiler. ⁹Ahykamyň ogly, Şapanyň agtygy Gedalýa olara we olaryň goşunyna ant içip, şeýle diýdi: «Babyllylara gulluk etmekden gorkmaň. Ýurtda galyp, Babyl patyşasyna gulluk ediň. Şonda özüňize oňat bolar. ¹⁰Men bolsam bu ýere geljek babyllylaryň öňünde size wekilçilik eder ýaly, Mispada galjak. Emma siz miweler ýygyp, şerap, ýag ýygnaň. Olary ammaryňyzda goýuň-da, eýelän şäherleriňizde ýaşaberiň». ¹¹Mowapda, ammonlaryň arasynda, Edomda we başga ýurtlarda ýaşaýan ähli ýahudalar-da Babyl patyşasynyň Ýahuda ýurdunda bir topary aman galdyrandygyny, olaryň üstlerinden Şapanyň agtygy, Ahykamyň ogly Gedalýany häkim belländigini eşitdiler. ¹²Ýahudalaryň ählisi dargadylan ýerlerinden yzlaryna dolandylar. Olar Ýahuda ýurduna, Mispada ýaşaýan Gedalýanyň ýanyna geldiler. Gaty köp miwe ýygnap, bolelin şerap öndürdiler.

¹³Kareýanyň ogly Ýohanan bilen söweş meýdanyndaky ähli goşun serkerdeleri Mispadaky Gedalýanyň ýanyna gelip, ¹⁴oňa: «Ammonlaryň patyşasy Bagalysyň seni öldürtmek üçin, Netanýanyň ogly Ysmaýyly iberendigini bilýärsiňmi?» diýdiler. Emma Ahykamyň ogly Gedalýa olara ynanmady. ¹⁵Onsoň Kareýanyň ogly Ýohanan Mispada Gedalýa bilen gizlinlikde gepleşip: «Gel, men gidip, Netanýanyň ogly Ysmaýyly öldüreýin, muny hiç kim bilmez. Bolmasa, ol seni öldürer we ýanyňa ýygnanan ähli ýahudalar dargar. Ýahudada aman galanlar hem heläk bolsunmy?» diýdi. ¹⁶Emma Ahykamyň ogly Gedalýa Kareýanyň ogly Ýohanana: «Sen Ysmaýyl hakda ýalan sözleýärsiň. Bu işi etme!» diýdi.

41-nji bap

Ysmaýyl Gedalýany öldürýär

¹Ýedinji aýda patyşa neslinden we patyşanyň ýolbaşçylarynyň biri bolan Elişamanyň agtygy, Netanýanyň ogly Ysmaýyl özüniň on adamy bilen Mispadaky Ahykamyň ogly Gedalýanyň ýanyna geldi. Ol ýerde bile iýip-içip otyrkalar, ²Netanýanyň ogly Ysmaýyl bilen onuň ýanyndaky on adam turup, Babyl patyşasynyň ýurduň üstünden bellän häkimi Şapanyň agtygy, Ahykamyň ogly Gedalýany gylyç bilen öldürdi. ³Ysmaýyl Mispada Gedalýa bilen bile bolan ähli ýahudalary-da, ol ýerdäki babyl esgerlerini-de öldürdi.

⁴Gedalýa öldürilenden bir gün geçensoň, entek muny hiç kim bilmeýärkä, ⁵Şekemden, Şilodan we Samariýadan segsen adam geldi. Olaryň sakgallary syrylgydy, eginbaşlary sal-saldy, bedenlerine ýara salnypdy, ellerinde bolsa Rebbiň öýüne getirmek üçin galla sadakasy bilen ýakymly ysly tütetgi bardy. ⁶Olary garşylamak üçin, Mispadan Netanýanyň ogly Ysmaýyl geldi. Ol aglaý-aglaý adamlaryň deňine gelip, olara: «Ahykamyň ogly Gedalýanyň ýanyna baryň» diýdi. ⁷Olar şäheriň içine girenlerinde, Netanýanyň ogly Ysmaýyl bilen onuň ýanyndaky adamlar olary öldürip, gurruk guýa taşladylar. ⁸Ýöne olaryň arasyndan on adam: «Bizi öldürme! Biziň meýdanda gizläp goýan bugdaýymyz, arpamyz, ýagymyz we balymyz bar» diýdi. Şeýlelikde, ol pikirinden dänip, olary ýoldaşlary bilen birlikde öldürmedi. ⁹Ysmaýyl öldüren adamlarynyň jesetleriniň baryny gurruk guýa taşlady. Muny öň Asa patyşasy Ysraýyl patyşasy Bagşadan goranmak üçin gazdyrypdy. Netanýanyň ogly Ysmaýyl ony adam jesedinden doldurdy. ¹⁰Onsoň Ysmaýyl janpenalaryň baştutany Nebuzaradonyň Mispada Ahykamyň ogly Gedalýa beren halkynyň ählisini, patyşanyň gyzlaryny, umuman, ol ýerde aman galan halkyň hemmesini ýesir aldy. Netanýanyň ogly Ysmaýyl olary ýesir alyp, ammonlaryň tarapyna geçmek üçin ýola düşdi.

Ýohanan halky halas edýär

¹¹Emma Kareýanyň ogly Ýohanan we onuň ýanyndaky ähli goşun serkerdeleri Netanýanyň ogly Ysmaýylyň eden pis işlerini eşidenlerinde, ¹²adamlarynyň baryny alyp, Netanýanyň ogly Ysmaýyl bilen uruşmaga gitdiler. Olar ony Gibgondaky äpet howzuň başyndan tapdylar. ¹³Ysmaýylyň ýanyndaky adamlaryň hemmesi Kareýanyň ogly Ýohanan bilen onuň goşun serkerdelerini görenlerinde begendiler. ¹⁴Şeýlelikde, Ysmaýylyň Mispadan ýesir alan adamlarynyň bary yzyna öwrülip, Kareýanyň ogly Ýohanana goşuldy. ¹⁵Emma Netanýanyň ogly Ysmaýyl sekiz adamy bilen Ýohanandan gaçyp, ammonlaryň ýanyna gitdi. ¹⁶Kareýanyň ogly Ýohanan ýanyndaky goşun serkerdeleri bilen aman galanlaryň hemmesini: esgerleri, aýallary, çagalary we köşk agtalaryny Gibgondan yzlaryna getirdi. Netanýanyň ogly Ysmaýyl Mispada Ahykamyň ogly Gedalýany öldüreninden soň, olary ýesir alypdy we Gibgona getiripdi. ^17-18Ýurduň üstünden Babyl patyşasynyň bellän häkimi Ahykamyň ogly Gedalýany Netanýanyň ogly Ysmaýylyň öldürendigi üçin, olar babyllylardan gorkýardylar we olardan gaçmak üçin Müsüre tarap ýola düşdüler. Olar Beýtullahamyň golaýyndaky Gerut Kimhamda saklandylar.

42-nji bap

Halk Ýermeýadan Rebbiň islegini bilip bermegini soraýar

¹Onsoň goşun serkerdeleri, Kareýanyň ogly Ýohanan, Hoşaýanyň ogly Ýezanýa^[16] we uludan-kiçä ähli halk golaýa gelip, ²Ýermeýa pygambere şeýle diýdiler: «Haýyşymyzy berjaý etmegiňi towakga edýäris, biziň üçin, bu aman galanlar üçin Hudaýyň Rebbe dileg et. Öz gözüň bilen görşüň ýaly, biz köpçülikdik, indi bolsa azalyp galdyk. ³Nirä gitmelidigimizi, näme iş etmelidigimizi, goý, Hudaýyň Reb bize görkezsin». ⁴Ýermeýa pygamber olara: «Bolýar, ine, aýdyşyňyz ýaly, men Hudaýyňyz Rebbe dileg ederin we Reb näme jogap berse, ony size aýan ederin. Sizden hiç zady ýaşyrmaryn» diýdi. ⁵Olar Ýermeýa ýene şeýle diýdiler: «Eger Hudaýyň Rebbiň bize bildirmek üçin saňa aýan eden her bir sözüni ýerine ýetirmesek, goý, Rebbiň Özi bize garşy hakyky we wepaly şaýat bolsun. ⁶Ýagşy bolsa-da, ýaman bolsa-da, seni ýanyna iberýän Hudaýymyz Rebbe gulak asarys. Işimiz oňuna bolar ýaly, biz Hudaýymyz Rebbe gulak asarys».

⁷On günden soň, Ýermeýa Rebbiň sözi aýan boldy. ⁸Onsoň ol Kareýanyň ogly Ýohanany, onuň bilen birlikde goşun serkerdelerini we uludan-kiçä tutuş halky çagyrdy. ⁹Olara şeýle diýdi: «Dilegiňizi mälim etmegim üçin meni Ysraýyl Hudaýy Rebbiň huzuryna iberdiňiz. Ol hem şeýle diýýär: ¹⁰„Eger siz şu ýurtda galsaňyz, Men sizi guraryn, ýykmaryn; bina ederin, sogrup taşlamaryn. Çünki Men siziň başyňyzdan inderen betbagtçylygyma ökünýärin. ¹¹Babyl patyşasyndan gorkmaň. Siz ondan gorkýardyňyz, emma indi ondan gorkmaň. Muny Reb aýdýandyr. Çünki sizi halas etmek we onuň elinden gutarmak üçin Men siziň bilendirin. ¹²Men onuň size rehimi iner ýaly ederin, şonda onuň size haýpy gelip, sizi öz ýurduňyza iberer“.

¹³Emma siz: „Biz bu ýurtda ýaşajak däl diýseňiz“ we Hudaýyňyz Rebbe gulak asman, ¹⁴„Ýok, biz Müsür ýurduna gitjek, ol ýerde uruş garasyny görmeris, surnaý sesini eşitmeris, çöreksiz açlyk çekmeris, biz ol ýerde ýaşarys“ diýseňiz, ¹⁵Rebbiň sözüni diňläň, eý, Ýahudanyň aman galanlary! Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Eger siz Müsüre gidip, ol ýerde ornaşmagy karar etseňiz, ¹⁶gorkýan gylyjyňyz ol ýerde yzyňyzdan ýeter, gorkýan açlygyňyz Müsürde siziň ýakaňyzdan ýapyşar we siz ol ýerde ölersiňiz. ¹⁷Ornaşmak üçin Müsüre gitmegi karar eden her kes gylyçdan, açlykdan we mergiden öler. Başlaryndan inderjek betbagtlygymdan hiç kim diri galmaz we hiç kim gaçyp gutulmaz“.

¹⁸Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Iýerusalim halkynyň üstüne gahar-gazabymy döküşim ýaly, Müsüre gitseňiz, siziň üstüňize-de gaharymy dökerin. Siz nälete, howpa, utanja we gargyşa sezewar bolarsyňyz. Bu ýere gaýdyp gelmersiňiz“. ¹⁹Eý, Ýahudanyň aman galanlary, Reb size: „Müsüre gitmäň“ diýip buýurdy. Bilip goýuň, bu gün muny size duýdurandyryn. ²⁰Meni Hudaýyňyz Rebbiň ýanyna iberip: „Biziň üçin Hudaýymyz Rebbe dileg et; Hudaýymyz Rebbiň aýdan ähli zatlaryny bize bildir, biz-de ýerine ýetireris“ diýeniňizde, siz uly hata goýberdiňiz. ²¹Men ony size bu gün habar berdim, emma Hudaýyňyz Rebbiň meniň üstüm bilen size aýdan sözleriniň hiç birine gulak asmadyňyz. ²²Indi bolsa bilip goýuň, gidip, ýaşajak bolýan ýeriňizde siz gylyçdan, açlykdan we mergiden ölersiňiz».

43-nji bap

Halk Müsüre gitmegi karar edýär

¹Ýermeýa tutuş halka özleriniň Hudaýy Rebbiň sözlerini, olaryň Hudaýy Rebbiň öz üsti bilen iberen sözleriniň baryny doly ýetirende, ²Hoşaýanyň ogly Azarýa, Kareýanyň ogly Ýohanan we tekepbir adamlar Ýermeýa şeýle diýdiler: «Sen ýalan sözleýärsiň! Hudaýymyz Reb seni bize: „Mesgen tutmaga Müsüre gitmäň“ diýmek üçin ýollanok. ³Babyllylar bizi öldürsinler ýa-da Babyla ýesir edip äkitsinler diýip, bizi olaryň eline tabşyrmak üçin Neriýanyň ogly Baruk seni biziň üstümize küşgürýär». ⁴Şeýdip, Kareýanyň ogly Ýohanan, goşun serkerdeleriniň hemmesi we tutuş halk Ýahuda ýurdunda ýaşamak babatda Rebbe gulak asmadylar. ⁵Kareýanyň ogly Ýohanan we goşun serkerdeleri öň ähli milletlere dargadylyp, indi Ýahuda ýurduna dolanyp gelen halkyň aman galanlarynyň baryny alyp gitdiler. ⁶Olaryň arasynda janpenalaryň baştutany Nebuzaradonyň Şapanyň agtygy Ahykamyň ogly Gedalýanyň ýanynda galdyran erkekleri, aýallary, çagalary, patyşanyň gyzlary — ähli adamlary, Ýermeýa pygamber we Neriýanyň ogly Baruk dagy hem bardy. ⁷Olar Rebbe gulak asman, Müsür ýurduna gitdiler we Tahpanhese geldiler.

⁸Onsoň Tahpanhesde Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Eliňe uly daşlar al-da, Tahpanhesde faraonyň köşgüniň girelgesindäki meýdançanyň kerpiçleriniň arasynda göm. Muny ýahudalaryň gözleriniň alnynda et. ¹⁰Onsoň olara Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Ine, Men Babylyň patyşasy bendäm Nebukadnesary bu ýere getirip, tagtyny bu gömen daşlarymyň üstünde guraryn. Nebukadnesar öz şa çadyryny bu daşlaryň üstünde diker. ¹¹Ol gelip, Müsür ýurduny weýran eder. Ölüme höküm edilen ölüme, sürgüne höküm edilen sürgüne, gylyja höküm edilen hem gylyja berler. ¹²Men Müsür hudaýlarynyň buthanalaryny oda ýakaryn. Babyl patyşasy butlaryň käbirini ýandyrar, käbirini-de ýany bilen äkider. Bir çopan öz ýapynjasyny bürelerden nähili tämizleýän bolsa, Müsür ýurduny hem şeýle tämizlär. Soňra Babyl patyşasy ýerden sag-aman çykar. ¹³Ol Müsürdäki Gün hudaýynyň buthanasynyň dikme daşlaryny ýykar we Müsür hudaýlarynyň ähli buthanalaryny oda berer“».

44-nji bap

Rebbiň Müsürdäki Öz halkyna ýollan habary

¹Müsüriň Migdol, Tahpanhes, Memfis galalarynda we Patros welaýatynda ýaşaýan ähli ýahudalar hakda Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ^2-3«Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Siz Meniň Iýerusalim bilen tutuş Ýahuda şäherleriniň başyndan inderen betbagtçylyklarymy gördüňiz. Siziň özüňiz, ol şäherliler we ata-babalaryňyz tanamaýan başga hudaýlaryňyza ýakymly ysly tütetgi ýakmaga, olara gulluk etmäge gidip, Meniň gaharymy getirdiňiz. Şol sebäpli, ine, bu gün şäherler weýran boldy we ilatsyz galdy“. ⁴Men siziň ýanyňyza yzly-yzyna gullarym bolan pygamberlerimi iberip: „Bu nejis işi etmäň, Men ony ýigrenýärin“ diýdim. ⁵Emma olar diňlemediler, gulak asmadylar, başga hudaýlara tütetgi ýakdylar, erbetliklerinden hiç dönmediler. ⁶Munuň üçin gahar-gazabym dökülip, Ýahudanyň şäherlerinde, Iýerusalim köçelerinde lowlady; olar edil bu günküsi ýaly weýran we haraba bolup ýatyrlar.

⁷Indi bolsa Ysraýylyň Hudaýy, Hökmürowan Beýik Hudaý şeýle diýýär: „Näme üçin siz öz başyňyzdan bu ägirt uly betbagtçylygy inderýärsiňiz? Özüňizden soň hiç kim galmaz ýaly, Ýahudadan erkegi, aýaly, çaga-çugany we bäbegi gyryp taşlajaksyňyzmy? ⁸Näme üçin ornaşmaga barýan ýurduňyz bolan Müsürde başga hudaýlara tütetgi ýakyp, öz eden işleriňiz bilen Meniň gaharymy getirýärsiňiz? Siz öz başyňyzdan betbagtlyk inderip, dünýäniň ähli milletleriniň arasynda özüňizi nälete we utanja sezewar edersiňiz. ⁹Ýahuda ýurdunda, Iýerusalimiň köçelerinde ata-babalaryňyzyň, Ýahuda patyşalarynyň, olaryň aýallarynyň, özüňiziň we aýallaryňyzyň eden pis işlerini unutdyňyzmy? ¹⁰Olar bu güne çenli toba etmediler, gorkmadylar, siziň we ata-babalaryňyzyň öňünde goýan kanunlaryma we parzlaryma eýermediler“.

¹¹Şonuň üçin Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men üstüňizden betbagtlyk inderip, tutuş ýahuda halkynyň soňuna çykmak kararyna geldim. ¹²Müsüre gidip, ol ýerde ornaşmagy ýüregine düwen Ýahudanyň aman galanlaryny ýok edip taşlaryn, olaryň hemmesi Müsür ýurdunda heläk bolarlar. Olar gylyçdan we açlykdan gyrlarlar, uludan-kiçä hemmesi gylyçdan we açlykdan ölerler. Olar nälete, howpa, utanja we gargyşa sezewar bolarlar. ¹³Müsür ýurdunda ýaşaýanlary-da Men gylyç, açlyk we mergi bilen Iýerusalimi jezalandyryşym ýaly jezalandyraryn. ¹⁴Ýaşamak üçin Müsüre giden ýahudalylaryň aman galanlarynyň hiç biri-de gaçyp gutulmaz, diri galyp, Ýahuda ýurduna dolanyp barmaz. Ol ýere dolanyp barmagy näçe isleseler-de, ol ýerden gaçanlaryň diňe käbiri dolanyp barar“».

¹⁵Onsoň aýallarynyň başga hudaýlara tütetgi ýakýanyny bilýän ähli erkekler, ol ýerde duran ähli aýallar, uly jemagat — Müsür ýurdundaky Patrosda ýaşaýan tutuş halk Ýermeýa şeýle jogap berdiler: ¹⁶«Biz seniň Rebbiň adyndan aýdýan sözleriňe gulak asmarys. ¹⁷Tersine, biz ähli zady öz eden kasamymyza laýyk ederis. Asman melikesine tütetgi ýakarys we oňa içgi sadakasyny hödürläris. Biziň özümiz, ata-babalarymyz, patyşalarymyz we ýolbaşçylarymyz Ýahuda şäherlerinde, Iýerusalim köçelerinde näme eden bolsak, şony hem ederis. Şol döwürde biz bolelin iýip-içerdik, gülläp öserdik, ýamanlyk garasyny görmezdik. ¹⁸Emma biz asman melikesine tütetgi ýakmagy we oňa içgi sadakasyny hödürlemegi bes edenimizden soň bar zada mätäçlik çekýäris, gylyçdan we açlykdan heläk bolýarys». ¹⁹Aýallar ýene-de: «Hawa, biz asman melikesine tütetgi ýakyp, içgi sadakasyny hödür etdik. Emma biz onuň keşbinde kökeler bişirip, oňa içgi sadakasyny hödür edenimizde ärlerimiz mundan bihabar bolandyr öýdýäňizmi?»

²⁰Onsoň Ýermeýa halka, erkeklere we aýallara, ýagny özüne jogap berýän ähli halka şeýle diýdi: ²¹«Siziň özüňiziň, ata-babalaryňyzyň, patyşalaryňyzyň, ýolbaşçylaryňyzyň, ýurduň halkynyň Ýahuda şäherlerinde we Iýerusalimiň köçelerinde tütetgi ýakanyňyzy Reb ýadyndan çykardymy? Mundan Onuň habary ýokmudyr? ²²Reb edýän pis işleriňizden we nejis zatlaryňyzdan ýaňa mundan artyk saklanyp bilmedi. Munuň üçin ýurduňyz bu günki bolşy ýaly, ilatsyz harabaçylyga öwrüldi, howpa we gargyşa sezewar boldy. ²³Siz tütetgi ýakdyňyz, Rebbe garşy günä etdiňiz, Rebbe gulak asmadyňyz, Onuň kanunlaryny, parzlaryny we permanlaryny berjaý etmediňiz. Şonuň üçinem, ine, başyňyzdan bu günki bela-beterler indi».

²⁴Ýermeýa ähli halka we aýallara ýene şeýle diýdi: «Eý, Müsür ýurdundaky ähli ýahudalylar, Rebbiň sözüni diňläň! ²⁵Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Siz aýallaryňyz bilen birlikde asman melikesine tütetgi ýakmak we oňa içgi sadakasyny hödürlemek üçin beren wadamyzy berjaý ederis diýip, agzyňyz bilen aýtdyňyz we eliňiz bilen etdiňiz. Bolýar, hany beren sözüňizi ýerine ýetiriň-dä, wadaňyzy berjaý ediň-dä!“. ²⁶Ýöne, eý, Müsür ýurdunda ýaşaýan ähli ýahudalylar, Rebbiň sözüni diňläň: „Men Öz barlygymdan ant içdim, mundan beýläk tutuş Müsür ýurdunda ýahudalylar Meniň adymy agzamaz. Muny Reb aýdýandyr. Olaryň hiç biri diri Hökmürowan Rebden ant içýärin diýmez. ²⁷Men olary ýagşylyk üçin däl-de, ýamanlyk üçin aňtaýaryn. Müsür ýurdundaky ýahudalylaryň hemmesi doly gyrlyp ýok bolýança, gylyçdan we açlykdan heläk bolarlar. ²⁸Gylyçdan gaçyp gutulan diňe az sanly adamlar Müsür ýurdundan Ýahuda ýurduna gaýdyp gelerler. Müsüre ornaşmaga gelen ýahuda halkyndan aman galanlar şonda Meniň sözümiň ýa-da olaryň sözüniň amala aşýandygyny bilerler. ²⁹Sizi bu ýerde jezalandyrmagym, özüňiz üçin bir alamat bolar, muny Reb aýdýandyr. Şonda Meniň siziň garşyňyza aýdan sözlerimiň amala aşjakdygyny bilersiňiz“. ³⁰Reb şeýle diýýär: „Ýahuda patyşasy Sidkiýany janynyň kastyna çykan duşmany Babyl patyşasy Nebukadnesaryň eline berşim ýaly, Müsür patyşasy faraon Hoprany-da janynyň kastyna çykan duşmanlarynyň eline bererin“».

45-nji bap

Baruga gelen habar

¹Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň şalygynyň dördünji ýylynda Neriýanyň ogly Baruk Ýermeýanyň dilinden şu sözleri kitaba ýazyp otyrka, Ýermeýa pygamberiň oňa aýdan sözi: ²«Eý, Baruk! Ysraýyl Hudaýy Reb saňa şeýle diýýär: ³Sen: „Dat günüme! Çünki Reb derdime gaýgy-hasrat goşdy, ahy-nalamdan ýaňa tapdan düşdüm, rahatlyk tapmaýaryn“ diýdiň». ⁴Reb Baruga şeýle diýýär diýip aýt: «Ine, tutuş ýer ýüzünde dikenimi ýykaryn, ekenimi sogrup taşlaryn. ⁵Neçün sen özüňe çendenaşa köp soraýarsyň? Sorama, çünki Men bütin adamzadyň başyndan betbagtlyk indererin. Muny Reb aýdýandyr. Emma nirä gitseň-de, sylag hökmünde janyňy aman saklaryn».

46-njy bap

Müsür hakyndaky pygamberlik

¹Milletler hakynda Ýermeýa pygambere Rebbiň sözi aýan boldy. ²Bu Müsür hakdadyr. Ýahuda patyşasy Ýoşyýanyň ogly Ýehoýakymyň şalygynyň dördünji ýylynda, Babyl patyşasy Nebukadnesaryň Ýewfrat derýasynyň ýakasyndaky Karkemişde Müsür patyşasy faraon Nekonyň goşunyny derbi-dagyn etjekdigi hakyndaky habardyr: ³Uly hem kiçi galkanlary taýýarlap,

söweşe giriň!

⁴Atlary eýerläp, münüň, eý, atlylar!

Tuwulgaňyzy geýip, ornuňyzda duruň,

naýzalary ýiteldiň we sowutlar geýiň.

⁵Men näme görýärin?

Olar gorkup, yza çekildiler.

Batyrlary ýere çalnyp,

yzlaryna garaman gaçdylar.

Ähli tarapdan howp abanýar.

Muny Reb aýdýandyr.

⁶Ýüwrük gaçyp gutulmaz,

batyr halas bolup bilmez;

demirgazykda, Ýewfradyň kenarynda

olar büdräp ýykylarlar.

⁷Ol nämedir Nil kimin daşyp,

suwlar kimin çaýkanýan?

⁸Ol Müsürdir, Nil deý joşup,

suwlar kimin çaýkanýan.

Ol diýdi: «Men beýgelip, ýer ýüzüni gaplaryn,

şäherleri ilaty bilen birlikde ýok ederin».

⁹Eý, atlar, ýel bolup uçuň!

Eý, söweş arabalar, däliräp çapyň!

Eý, batyrlar, galkanly Efiopiýa we Put,

eý, eli ýaýly lutlar, orta söweşe çykyň!

¹⁰Bu gün Gudratygüýçli–Hökmürowan Rebbiň günüdir;

bu gün ýagylaryndan ar alynýan öç günüdir;

gylyç olary iýip doýar, ganlaryny içip serhoş bolar;

çünki demirgazyk ýurdunda, Ýewfradyň kenarynda

Hökmürowan Taňry Rebbe gurbanlyk berilýär.

¹¹Eý, biçäre Müsür halky,

Gilgada git-de, melhem al!

Dermany köp içmegiň puçdur;

seniň derdiňe şypa ýokdur.

¹²Seniň utanjyňy milletler eşitdiler,

ýer ýüzüne doldy dady-perýadyň.

Iki urşujy biri-birine büdräp,

ikisi-de birlikde ýere ýazyldy.

¹³Babyl patyşasy Nebukadnesaryň uruşmak üçin Müsür ýurduna geljekdigi barada Ýermeýa pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy:

¹⁴«Müsürde yglan ediň, Migdolda eşitdiriň,

Memfisde we Tahpanhesde eşitdirip, şeýle diýiň:

„Taýýar boluň, ornuňyzda duruň,

gylyç daşyňdakylary gyryp gutarýar“.

¹⁵Näme üçin öküz hudaýyň — Apys gaçdy?^[17]

Ol näme üçin durup bilmedi?

Çünki ony Reb ýer bilen ýegsan etdi.

¹⁶Köp esgerler büdredi,

biri-biriniň üstüne ýykylyp:

„Turuň, zalym gylyçdan gaçyp, öz halkymyza,

dogduk mekanymyza dolanalyň“ diýdiler.

¹⁷Ol ýerde: „Müsür patyşasy faraon bir ýaňra,

ol pursady elden sypdyrdy“ diýip gygyryň.

¹⁸Ady Hökmürowan Reb bolan Patyşa şeýle diýýär:

„Öz barlygymdan ant içýärin: biri geler —

ol daglar içinde beýik Tabor dagy kimindir,

deňiz ýakasyndaky Karmel dagy deýdir.

¹⁹Eý, Müsüriň ilaty,

goşuňy düw, sürgün edilersiň!

Memfis weýran bolar,

ilatsyz bir haraba döner.

²⁰Müsür bir enaýyja göle bolsa-da,

demirgazykdan oňa gögeýin çozar.

²¹Hakyna tutulan esgerleri

baga bakylan öküz kimin bolsa-da,

olar-da yza dönüp, bilelikde gaçdylar.

Öz orunlarynda durup bilmediler.

Çünki başlaryna heläkçilik günleri,

jezalandyryljak günleri ýetip geldi.

²²Duşman goşuny bilen hüjüm edende,

ol süýrenip gaçýan ýylan ýaly haşşyldar.

Duşman agaç çapýan deý

Müsüre garşy eli paltaly çozar.

²³Gür bolsa-da, tokaýyny çaparlar,

muny Reb aýdýandyr.

Olar çekirtgelerden-de köpdür,

hasaby ýok, san-sajaksyzdyr.

²⁴Müsür gyzlary uýada galar,

demirgazyk halkynyň eline berler“.

²⁵Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men Tebes şäheriniň hudaýy Amony, faraony, Müsüri, onuň hudaýlaryny, patyşalaryny jezalandyraryn. Faraona bil baglanlary ²⁶olaryň janlarynyň kastyna çykan Babyl patyşasy Nebukadnesar bilen onuň serkerdeleriniň eline tabşyraryn. Şondan soň Müsür gadymkysy ýaly ýene ilatly bolar. Muny Reb aýdýandyr“.

²⁷Gorkma, eý, gulum Ýakup,

howatyrlanma, eý, Ysraýyl!

Çünki Men seni uzak ýerlerden,

nesliňi sürgün edilen ýurdundan gutararyn.

Ýakup yzyna dolanyp, dynç hem asuda bolar,

indi ony hiç kim gorkuzmaz.

²⁸Gorkma, eý, gulum Ýakup,

çünki Men seniň bilendirin.

Seni aralaryna dargadan

milletlerimiň baryny ýok etsem-de,

seniň soňuňa çykmaryn.

Emma saňa adalatly temmi bererin,

seni jezasyz galdyrmaryn.

Muny Reb aýdýandyr».

47-nji bap

Piliştliler hakyndaky pygamberlik

¹Faraonyň Gazany ýeňmezinden öň, piliştliler hakynda Ýermeýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Reb şeýle diýýär:

„Demirgazykdan suwlar joşup,

derýa kimin dolup-daşar-da,

ýurdy we ondaky ähli zatlary,

şäheri hem ýaşaýjylaryny basar.

Adamlar dady-perýat ederler,

ýurduň bütin halky ahy-nala çeker.

³Daýaw atlaryň toýnak sesinden,

söweş arabalarynyň takyrdysyndan,

tigirleriniň seslerinden ýaňa

elleri tapdan düşen atalar öwrülip,

çagalaryna ýardam bermezler.

⁴Çünki ähli piliştlileriň ýok ediljek güni geler.

Sura bilen Sidona kömek edip biljek

aman galanlaryň ählisi ýok ediler.

Reb Kaptoryň kenarynda aman galan

piliştlileri derbi-dagyn eder.

⁵Gaza saçyny ýolar,

Aşkelon sus bolar.

Eý, barja aman galanlar,

haçana çenli özüňizi ýaralajak?

⁶Eý, Rebbiň gylyjy!

Sen haçana çenli köşeşjek däl?

Gynyňa gir, ynjal-da, asuda bol.

⁷Reb oňa tabşyryk berensoň,

ol nädip köşeşsin?

Ol ony ol ýere — Aşkelona,

deňiz kenaryna garşy ýollady“».

48-nji bap

Mowap hakyndaky pygamberlik

¹Mowap hakynda Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Nebonyň halyna waý!

Çünki ol haraba döndi.

Kirýataýym ryswa bolup, basylyp alyndy;

gala masgara bolup, weýran edildi.

²Indi Mowaba öwgi aýdylmaz;

Heşbonda oňa garşy dildüwşük gurdular^[18]:

„Geliň, millet bolmaz ýaly, ony ýok edeliň“ diýdiler.

Eý, Madmen, seniň sesiň gapylar^[19],

gylyç seni kowalar.

³Horonaýymdan dady-perýat eşidilýär:

„Harabaçylyk, uly weýrançylyk!“

⁴Mowap derbi-dagyn boldy,

balalarynyň perýady eşidildi.

⁵Aglaý-aglaý Luhyt ýolundan çykýarlar,

olar Horonaýym eňňidinde

weýrançylyk perýadyny eşidýärler.

⁶Gaçyň! Janyňyzy halas ediň,

çöldäki ýylgyn kimin boluň.

⁷Eý, Mowap, öz eden işleriň üçin,

hazynaňa bil baglanyň üçin tutularsyň.

Ruhanylary hem emeldarlary bilen

Kemoş^[20]sürgün ediler.

⁸Rebbiň aýdyşy ýaly,

ähli şähere heläkleýji döküler,

bir şäher-de gutulmaz,

jülge ýok bolar, düzlük berbat bolar.

⁹Mowap topragyna duz döküň,

ol hökman weýran ediler;

onuň şäherleri-de ýumrulyp,

ol ýerde hiç kim ýaşamaz.

¹⁰Nälet bolsun Rebbiň işine ýaltalyk edýäne,

Onuň gylyjyny gan dökmekden saklaýana!

¹¹Mowap ýaşlygyndan rahat ýaşady,

ol hiç haçan sürgün edilmedi.

Çaýkalmadyk al-elwan şerap deý

ol gapdan-gaba boşadylmady.

Şeýdip, tagamy özünde galdy,

özüniň hoşboý ysyny ýitirmedi.

¹²Emma ony gapdan-gaba boşatjak adamlary iberjek günlerim geler. Muny Reb aýdýandyr. Ony dökerler, onuň gaplaryny boşadarlar, küýzelerini bölek-bölek ederler. ¹³Ysraýyl halky bil baglan Beýtelinden nähili utanan bolsa, Mowap-da öz hudaýy Kemoşdan utanar. ¹⁴Siz nädip: „Biz edermen hem güýçli urşujydyrys“ diýip bilýärsiňiz?

¹⁵Mowap weýran ediler,

şäherleri basylyp alnar.

Saýlama ýigitleri öldürilmek üçin iberildi.

Muny ady Hökmürowan Reb bolan Patyşa aýdýar.

¹⁶Mowabyň heläkçiligi golaýlap gelýär,

onuň muşakgaty gyssanyp gelýär.

¹⁷Eý, onuň töwereginde ýaşaýanlar,

onuň adyny tanaýanlar, oňa ýas tutup:

„Wah, gudratly hasa, şöhratly taýak

nädip döwüläýdi!“ diýiň.

¹⁸Eý, Dibon galasynda ýaşaýan halk,

şan-şöhratdan düş-de, gurak ýerde otur,

çünki Mowaby weýran ediji

seniň üstüňe çozup,

galalaryňy weýran eder.

¹⁹Eý, Arogerde mesgen tutan,

ýoluň ýakasynda dur-da, seret.

Gaçan erkekden we gutulan aýaldan:

„Näme boldy?“ diýip sora.

²⁰Mowap masgara boldy,

ol derbi-dagyn edildi.

Perýat et we agla!

Mowabyň weýran bolandygyny

Arnonda yglan et.

²¹Tekizlikdäki şäherlere — Holona, Ýahsa, Meýpagada; ²²Dibona, Nebo, Beýtdiblataýyma; ²³Kirýataýyma, Beýtgamula, Beýtmegona; ²⁴Keriýota, Bosra we Mowabyň uzakdaky we golaýdaky ähli galalaryna höküm geldi. ²⁵Mowabyň güýç-kuwwaty gaçdy, gudraty kesildi. Muny Reb aýdýandyr. ²⁶Ony serhoş ediň, sebäbi ol Rebbe tekepbirlik etdi. Mowap öz gusugynda togalanar, ol ile masgara bolar. ²⁷Siz ysraýyl halkynyň üstünden gülmediňizmi? Eýsem, ol ogrular bilen bile tutuldymy? Näme ol hakda gürrüň edeniňizde, başyňyzy ýaýkaýarsyňyz?

²⁸Eý, Mowabyň ilaty,

şäherleri taşlap, gaýada ýaşaň.

Höwürtgesini kert gaýalaň üstünde

ýasan gögerçin kimin boluň.

²⁹Biz Mowabyň tekepbirligi,

onuň çensiz gedemligi,

badyhowalygy, buýsanjaňlygy,

kalbynyň ulumsylygy barada eşitdik.

³⁰Men onuň bihaýadygyny bilýärin.

Onuň öwünmeleri boş, işleri puçdur.

Muny Reb aýdýandyr.

³¹Şol sebäpli Mowap üçin ahy-nala çekerin,

bütin Mowaba dady-perýat ederin,

Kirharaset halky üçin ýas tutaryn.

³²Eý, Sibmanyň üzüm agajy!

Saňa Ýasere aglan agymdan-da köp aglaryn.

Seniň şahalaryň deňze,

Ýazer deňzine ýetdi.

Heläkleýji tomus miweleriňi,

üzüm hasylyňy weýran etdi.

³³Mowabyň bol miweli baglaryndan,

ekin meýdanlaryndan

şatlyk we begenç zym-zyýat boldy.

Üzüm sokusyndan akýan şeraby kesdim.

Hiç kim şowhun bilen üzüm depelemez;

şowhun bar, ýöne şatlyk şowhuny däl.

³⁴Olar seslerini Heşbondan Elgala we Ýahasa çenli, Sogardan Horonaýyma we Eglat Şelişiýa çenli eşitdirdiler; Nimrim suwlary-da gurady. ³⁵Men Mowapda seždegählerde gurbanlyk hödür edeni we öz hudaýlaryna tütetgi ýakany ýok ederin. Muny Reb aýdýandyr. ³⁶Bu sebäpden ýüregim Mowap üçin gargy tüýdük kimin ahy-nala çekýär. Kirharaset halkynyň gazanan baýlyklary dargady, şonuň üçin hem ýüregim tüýdük kimin iňleýär. ³⁷Her kimiň saç-sakgaly syryldy; ähli eller ýaralanan we ähli billere jul oralan. ³⁸Mowabyň ähli üçeklerinden we meýdançalaryndan diňe agy sesi gelýär. Çünki Men Mowaby halanmaýan gap kimin döwdüm. Muny Reb aýdýandyr. ³⁹Wah, ol nähili weýran boldy! Adamlar perýat edýärler. Wah, Mowap utançdan yzyna öwrülýär! Mowap töweregindäkileriň barysy üçin gülki we howp boldy.

⁴⁰Reb şeýle diýýär:

„Serediň! Duşman bürgüt kimin uçup,

ganatlaryny Mowaba tarap ýaýýar.

⁴¹Şäherler ele salnar, galalar basylyp alnar.

Şol gün Mowabyň urşujylarynyň ýüregi

dogranda sanjy tutýan aýalyň ýüregi kimin bolar.

⁴²Mowap Rebbe garşy

baş galdyrandygy üçin,

halk bolmakdan mahrum bolar.

⁴³Eý, Mowabyň ilaty,

seniň öňüňde howp,

gorp we duzak dur!

Muny Reb aýdýandyr.

⁴⁴Howpdan gaçan gorpa ýykylar,

gorpdan çykan duzaga düşer,

çünki Meniň Mowap halkyny

jezalandyrjak günlerim gelýär.

Muny Reb aýdýandyr.

⁴⁵Gaçanlar Heşbon kölegesinde mejalsyz durdular.

Çünki Heşbondan ot, Sihon galasynyň ortasyndan ýalyn çykyp,

mowaplylaryň maňlaýyny,

pitneçileriň süýr depesini ýakyp ýandyrar.

⁴⁶Dat günüňe, eý, Mowap!

Kemoş halky ýok edildi,

ogullaryň sürgün edildi,

gyzlaryň ýesir alyndy.

⁴⁷Emma ahyrky günlerde Men Mowabyň

öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin.“

Muny Reb aýdýandyr.

Ine, Mowabyň jezasy şu ýerde gutarýar».

49-njy bap

Ammonlar hakyndaky pygamberlik

¹Rebammonlar barada şeýle diýýär:

«Ysraýylyň ogullary ýokmy?

Onuň mirasdary ýokmy?

Onda näme üçin Milkom Gady eýeläp,

halky onuň şäherlerinde ýaşaýar?»

²Reb şeýle diýýär:

«Ammonlaryň Raba şäherine

uruş nagralaryny eşitdirjek günlerim geler.

Raba bir harabaçylyk üýşmegi bolar,

obalary oda ýakylar.

Onsoň Ysraýyl özüni eýelänleri eýelär.

Muny Reb aýdýandyr.

³Ahy-nala çek, eý, Heşbon!

Çünki Aý galasy weýran boldy!

Eý, Rabanyň obalary, perýat ediň,

jul guşanyp, ýas tutuň,

ekin meýdanlaryňyzda iki ýana ylgaň.

Çünki ruhanylarydyr ýolbaşçylary bilen

birlikde Milkom sürgün ediler.

⁴Eý, biwepa gyz, neçün güýjüňe buýsanýaň?

Seniň güýjüň gaçar.

Sen hazynalaryňa buýsanyp:

„Meniň üstüme kim çozar?“ diýdiň.

⁵Ine, daş-töweregiňdäkileriň baryndan üstüňe howp indererin. Muny Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb aýdýandyr. Siz dargadylarsyňyz, her adam çem gelen ýere gaçar; gaçanlary hiç kim ýygnamaz. ⁶Emma mundan soňra Men ammonlaryň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin. Muny Reb aýdýandyr».

Edom hakyndaky pygamberlik

⁷Edom hakda Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Teýman şäherinde indi paýhas ýokmy?

Danalarda maslahat galmadymy?

Olaryň akyldarlygy küteldimi?

⁸Eý, Dedanyň ilaty, gaçyň,

yzyňyza öwrüliň, bukularda gizleniň!

Men Ysawy jezalandyran wagtymda,

onuň başyndan betbagtlyk indererin.

⁹Eger üzümçiler bagyňa girse,

birki salkym üzüm galdyrmazlarmy?

Gije öýüňe ogrular girse,

özlerine geregini ogurlamazlarmy?

¹⁰Emma Ysawy çuw ýalaňaç edip,

Men eşigini sypyraryn,

onuň gizlin ýerini äşgär ederin,

ol özüni gizläp bilmez.

Onuň tohum-tiji, dogan-garyndaşlary,

goňşulary heläk bolar, özi-de ýok bolar.

¹¹Ýetimleriňi taşla, olary diri saklaryn.

Dul hatynlaryň hem Maňa bil baglasyn».

¹²Reb şeýle diýýär:

«Jeza käsesinden içmäge laýyk

bolmadyklar içenlerinden soň,

heý-de, sen içmän, jezasyz galarmyň?

Ýok, jezasyz galmarsyň,

jeza käsesinden hökman içersiň.

¹³Çünki Öz barlygymdan ant içýärin,

Bosra howpa, masgaraçylyga,

harabaçylyga, nälete sezewar bolar».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁴Men Rebden bir habar eşitdim,

milletler arasyna çapar ýollandy:

«Edoma çozmak üçin toplanyň,

söweşe aýaga galyň».

¹⁵«Men seni milletler arasynda kiçelderin,

ynsanlar arasynda ýigrenje duçar ederin.

¹⁶Düşen howpuň we tekepbir ýüregiň

seni aldawa saldy.

Eý, gaýanyň jaýrygynda ýaşaýan,

belent depeleriň çür başyny eýelän!

Sen höwürtgäňi bürgüt kimin

belent uçutlarda gursaň-da,

Men seni ol ýerden aşak düşürerin.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁷Edom howpa öwrüler, ol ýerden geçýän her kes aňk-taňk bolup, onuň betbagtlyklaryna sykylyk çalar. ¹⁸Edil Sodomyň, Gomoranyň we olaryň goňşularynyň ýer bilen ýegsan bolşy ýaly, ol ýerde ýeke adam galmaz, hiç ynsan ýaşamaz. Muny Reb aýdýandyr.

¹⁹Men arslan kimin Iordan jeňňelinden

ýap-ýaşyl öri meýdana çykaryn.

Edomlary duýdansyz ol meýdandan çykararyn.

Öz saýlanymy üstlerinden baştutan bellärin.

Çünki Maňa meňzeş kim bar?

Menden hasabat sorajak kim?

Garşyma çykjak çopan kim?

²⁰Munuň üçin Rebbiň Edom hakdaky kararyny,

Teýman ilatyna niýetlän maksadyny eşidiň:

Hakykatdan hem sürüleriniň iň kiçisi-de dargadylar,

sürüleri olaryň kysmatyndan ýaňa dowla düşerler.

²¹Ýykylýanlaň gürpüldisinden ýaňa ýer ýüzi sarsar,

gykylyklarynyň sesi Gyzyl deňze^[21] çenli eşidiler.

²²Ine, duşman bürgüt kimin ýokary uçar,

ganatlaryny Bosranyň üstüne ýaýar.

Şol gün Edom urşujylarynyň ýüregi

dogranda sanjy tutýan aýalyň ýüregi kimin bolar».

Damask hakyndaky pygamberlik

²³Damask hakynda pygamberlik:

«Hamat we Arpat utandy,

erbet habary eşidip, gorkudan titreşdi,

tolkun atýan deňiz kimin

ikiýana alakjap yrandylar.

²⁴Damask mejalsyz galdy,

gaçjak bolup öwrülende,

ony gorky gaplady.

Çaga dogurýan aýal kimin

ony sanjy we agyry tutdy.

²⁵„Wah, neçün şatlygymyň mekany bolan

bu şöhratly şäher abat galmady?!“

²⁶Munuň üçin ýaş ýigitleri meýdançalarda heläk bolar,

onuň ähli urşujylary ol gün dymdyrylar.

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

²⁷Damask diwaryny oda ýakaryn,

ot Benhadadyň galalaryny ýakyp ýok eder».

Kedar we Hasor hakyndaky pygamberlik

²⁸Babyl patyşasy Nebukadnesaryň basyp alan Kedar we Hasor patyşalyklary hakynda Reb şeýle diýýär:

«Turuň, Kedara hüjüm ediň,

gündogar halkyny ýok ediň.

²⁹Olaryň çadyrlary, sürüleri ellerinden alnar,

perdeleri, gap-gaçlary we düýeleri talanar;

halk: „Ähli tarapdan howp abanýar!“ diýip gygyrar».

³⁰«Eý, Hasoryň ilaty!

Gaçyň, uzaklara gidiň, bukularda gizleniň!

Muny Reb aýdýandyr.

Çünki Babyl patyşasy Nebukadnesar

siziň garşyňyza karar kabul etdi,

siziň garşyňyza dildüwşük gurady.

³¹Turuň, asuda we howpsuz ýaşaýan

halkyň üstüne hüjüm ediň.

Muny Reb aýdýandyr.

Olaryň ne derwezeleri, ne-de kiltleri bar,

olar ýeke ýaşaýarlar.

³²Olaryň düýeleri talanyp,

köp mallary olja alnar.

Saç-sakgallaryny gyrkan bu adamlary

Men çar tarapyň ýeli bilen dargadaryn,

her ýandan başlaryna betbagtlyk indererin.

Muny Reb aýdýandyr.

³³Hasor şagallaryň sürenine

we ebedi harabaçylyga öwrüler.

Ol ýerde-de ýeke adam galmaz,

hiç bir ynsan ýaşamaz».

Eýlam hakyndaky pygamberlik

³⁴Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň şalygynyň başlarynda Eýlam hakynda Ýermeýa pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³⁵«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men Eýlamyň kuwwatynyň gözbaşy bolan ýaýy döwerin. ³⁶Asmanyň dört ujundan dört ýeli Eýlamyň başyndan inderip, olary bu ýelleriň çar tarapyna dargadaryn. Eýlamyň sürgün edilenleriniň aýak basmadyk ýurdy galmaz. ³⁷Men Eýlamy duşmanlarynyň, janynyň kastyna çykanlaryň öňünde gorka salaryn. Lowlaýan gazabym bilen başlaryndan betbagtlyk indererin. Muny Reb aýdýandyr. Olary bütinleý ýok edýänçäm, yzlaryndan gylyç salaryn. ³⁸Men tagtymy Eýlamda bina edip, onuň patyşalaryny we ýolbaşçylaryny ol ýerden ýok ederin. Muny Reb aýdýandyr. ³⁹Ýöne ahyrky günlerde Eýlamyň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin. Muny Reb aýdýandyr“».

50-nji bap

Babyl hakyndaky pygamberlik

¹Babyl hakda, babyllylaryň ýurdy hakda Rebbiň Ýermeýa pygamberiň üsti bilen aýdan sözi: ²«Milletler arasynda yglan ediň,

olara eşitdiriň, bir baýdak dikiň.

Hiç zady gizlemän, şuny jar ediň:

„Babyl basylyp alyndy,

Bel hudaýy utanja galdy,

Merodak hudaýy bölek-bölek edildi.

Onuň heýkelleri masgara boldy,

nejis butlary parçalandy“.

³Çünki demirgazykdan bir millet oňa garşy çykar,

ol onuň ýurduny harabaçylyga öwrer,

onda hiç kim ýaşamaz.

Ynsan-da, haýwan-da ondan gaçyp gider».

⁴«Şol günlerde, şol döwürde

ysraýyl we ýahuda halklary bile gelerler,

özleriniň Hudaýy Rebbi agtaryp,

aglaý-aglaý gelerler.

Muny Reb aýdýandyr.

⁵Olar ýüzlerini Siona^[22] tarap öwrüp,

oňa gidýän ýoly sorarlar.

„Geliň, unudylmajak ebedi äht arkaly

Reb bilen birleşeliň“ diýerler.

⁶Meniň halkym ýiten goýundyr,

olary çopanlary azaşdyrdylar,

daglarda entetdiler,

olar dagdan daga çykyp,

öz agyllaryny unutdylar.

⁷Kim tapsa iýdi olary.

Duşmanlary diýdiler: „Biz ýazykly däl,

sebäbi olar hakykat örüsi bolan Rebbe garşy,

atalarynyň umydy bolan Rebbe garşy günä etdiler“.

⁸Babyldan gaçyp gutulyň,

babyllylaryň ýurdundan çykyň,

süriniň öňüni çekýän erkeç kimin boluň.

⁹Demirgazyk ýurdundan beýik milletler toplumyny

Men Babylyň garşysyna örüzerin,

olar oňa garşy nyzama durarlar,

şol ýerde ony ele salarlar.

Oklary mergen ýigidiň oky kimin bolar,

hiç biri boş geçmez.

¹⁰Babyllylaryň ýurdy talaňa salnar,

ony talanlaryň bary oljadan doýar.

Muny Reb aýdýandyr.

¹¹Eý, mirasymy talaýan babyllylar,

siz şatlanýarsyňyz, galkynýarsyňyz,

otlagdaky öküzçe deý bökjekleýäňiz,

aýgyr atlar kimin kişňeýärsiňiz.

¹²Emma siziň ene ýurduňyz utanja galar,

göbek ganyňyz daman ýeri aýak astyna salnar.

Ine, ol milletler içinde iň ähmiýetsizi bolup:

çöllüge, gurak ýere we çola ýurda öwrüler.

¹³Ol Rebbiň gazabyndan ýaňa ilatsyz galyp,

bütinleý harabalyga öwrüler.

Babyldan geçenler onuň ýaralaryna

haýran bolup sykylyk çalarlar.

¹⁴Eý, kemançylar,

Babylyň daş-töwereginde nyzama duruň.

Oňa ok atyň, oky gaýgyrmaň,

çünki ol Rebbe garşy günä etdi.

¹⁵Töwerek-daşdan oňa gygyryşyň,

ol boýun egdi; onuň minaralary ýykyldy,

diwarlary ýer bilen ýegsan boldy.

Bu Rebbiň öjüdir, ondan öç alyň.

Özi näme eden bolsa, oňa hem şony ediň.

¹⁶Ekin ekeni, orak döwri orakçyny

Babyldan ýok ediň.

Zalym gylyjyň zarbyndan gaçyp,

her kim öz halkyna tarap öwrülsin,

her kim öz ýurduna gaçsyn.

¹⁷Ysraýyl arslanlar kowalap dargadan

goýun sürüsine meňzeýär.

Ony ilki Aşur patyşasy ýuwutdy,

Babyl patyşasy Nebukadnesar

soňra onuň süňklerini gemirdi».

¹⁸Munuň üçin Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men Aşur patyşasyny jezalandyryşym ýaly, Babyl patyşasy bilen onuň ýurduny-da şeýle jezalandyraryn.

¹⁹Ysraýyly ýene öz örüsine getirerin,

ol Karmelde, Başanda otlap,

Efraýym dagyndaky Gilgatda gerk-gäbe doýar.

²⁰Men aman galdyranlarymy bagyşlaryn.

Şol günlerde, şol döwürde

Ysraýylyň ýazygy agtarylar,

ýöne onuň hiç bir ýazygy bolmaz,

Ýahudanyň günäleri agtarylar,

ýöne ondan hiç zat tapylmaz.

Muny Reb aýdýandyr.

²¹Merataýym^[23] ýurduna we Pekot^[24] halkyna hüjüm et.

Olary öldür, aman galanlary bütinleý ýok et,

özüňe buýruşym ýaly et.

Muny Reb aýdýandyr.

²²Ýurtda uruş galmagaly, uly weýrançylyk bar!

²³Babyl milletler arasynda nähili weýran boldy!

Bütin dünýäni tokmaklan nähili döwlüp parçalandy!

²⁴Men saňa duzak gurdum, eý, Babyl ýurdy,

sen bilmän oňa düşdüň.

Rebbe garşy çykandygyň üçin,

sen tapyldyň hem tutuldyň.

²⁵Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb

babyllylaryň ýurdunda etmeli işiniň bardygy üçin,

Reb gorhanasyny açyp,

gazap bilen ýaraglaryny çykardy.

²⁶Babyla her tarapdan hüjüm ediň,

onuň ammarlaryny açyp,

ony galla üýşmekleri kimin üýşüriň,

ony bütinleý ýok ediň;

ondan hiç zat galmasyn.

²⁷Öküzleriniň ählisini öldüriň, olar soýulmaga äkidilsin.

Waý olaryň halyna!

Çünki olaryň güni doldy, jeza pursady geldi.

²⁸Babyldan gaçyp gutulanlar

Hudaýymyz Rebbiň öjüni,

Onuň ybadathanasynyň öjüni

Sionda yglan edýärler,

Olaryň seslerini eşidiň!

²⁹Ok atýanlary, kemançylaryň baryny

Babylyň garşysyna çagyryň!

Onuň töwerek-daşynda düşelge guruň,

hiç kim ol ýerden gaçyp gutulmasyn.

Eden işine görä onuň almytyny beriň,

ähli edenlerini onuň özüne ediň.

Ol Rebbe, Ysraýyl Mukaddesine

garşy küpürlik etdi.

³⁰Munuň üçin onuň ýaş ýigitleri meýdançalarda heläk bolar, ähli urşujylary ol gün dymdyrylar. Muny Reb aýdýandyr. ³¹Eý, tekepbir, Men saňa garşydyryn, muny Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb aýdýandyr. Çünki seniň günüň doldy, seni jezalandyrjak wagtym gelip ýetdi. ³²Tekepbir büdräp ýykylar, ony hiç kim galdyrmaz. Men onuň şäherlerini oda ýakaryn, daş-töweregindäki ähli zady ot ýakyp ýandyrar».

³³Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Ysraýyl bilen ýahuda halky-da ejir çekýär,

ýesir alanlaryň bary olary berk saklaýar,

azat etmekden boýun gaçyrýar.

³⁴Emma Ysraýylyň Penakäri güýçlüdir,

Onuň ady Hökmürowan Rebdir.

Ol Ysraýylyň işini derňäp, ýurda rahatlyk berer,

emma Babylyň ilatyna biynjalyk berer».

³⁵«Babyllylara garşy gylyç insin!

Babyl ilatynyna, ýolbaşçylarydyr

akyldarlaryna garşy gylyç insin!

Muny Reb aýdýandyr.

³⁶Galp pygamberleriň depesinden gylyç insin!

Olar akmak bolarlar.

Urşujylarynyň depesinden gylyç insin!

Olar tapdan düşerler.

³⁷Atlarynyň, söweş arabalarynyň depesinden,

aralaryndaky ähli keseki esgerleriň üstünden gylyç insin!

Olar heleý ýaly bolarlar.

Hazynalaryna garşy gylyç insin!

Olar talaňa salnarlar.

³⁸Babyl butlar ýurdudyr,

gorkunç butlar olary dälireder.

Goý, onuň suwlary gurasyn,

olar takyrap galsyn!

³⁹Munuň üçin ol ýerde wagşy haýwanlar,

şagallardyr düýeguşlar mesgen tutarlar.

Mundan beýläk onda ynsan ýaşamaz,

nesiller boýy hiç kim aýak basmaz.

⁴⁰Edil Sodomyň, Gomoranyň,

olaryň goňşularynyň ýer bilen ýegsan bolşy ýaly,

ol ýerde-de ýeke adam galmaz,

hiç bir ynsan ýaşamaz».

Muny Reb aýdýandyr.

⁴¹Reb şeýle diýýär:

«Ine, demirgazyk ýurtdan bir halk gelýär,

ýeriň aňry ujundan bir beýik millet,

köp patyşalar aýaga galýar.

⁴²Olar ýaýdyr naýza bilen ýaraglanan,

özleri hem rehimsiz hem zalymdyrlar.

Olar atlara atlanan, sesleri deňiz ýaly güwleýär.

Olar bir adam ýaly söweşe taýýar bolup,

seniň garşyňa nyzama durdular, eý, Babyl gyzy!

⁴³Babyl patyşasy olar hakdaky habary eşidende,

elleriniň ysgyny gaçdy.

Dogurýan aýal kimin

çekýär dert-azarlary.

⁴⁴Men-Reb arslan kimin Iordan jeňňelinden

ýap-ýaşyl öri meýdana çykaryn.

Edomlary duýdansyz ol meýdandan çykararyn.

Öz saýlanymy üstlerinden baştutan bellärin.

Çünki Maňa meňzeş kim bar?

Menden hasabat sorajak kim?

Garşyma çykjak çopan kim?

⁴⁵Munuň üçin Rebbiň Babyl hakdaky kararyny,

babyllylaryň ýurduna niýetlän maksadyny eşidiň:

Hakykatdan hem sürüleriniň iň kiçisi-de dargadylar,

sürüleri olaryň kysmatyndan ýaňa dowla düşerler.

⁴⁶Babyl ele salnanda boljak galmagaldan ýer ýüzi sarsar;

gykylyklarynyň sesleri milletleriň arasyndan eşidiler».

51-nji bap

¹Reb şeýle diýýär: «Men Babylyň, ýagny Lebkamaýyň^[25] ilatynyň garşysyna heläkleýji ýel turzaryn.

²Babyla gelmişekleri ýollaryn,

ony sowrup, ýurduny boş goýarlar.

Betbagtlyk güni ony

her tarapdan gurşarlar.

³Kemançy ýaýyny gursun,

sowudyny geýip taýýar bolsun.

Babylyň ýaş ýigitlerini gaýgyrmaň,

ähli goşunyny bütinleý ýok ediň.

⁴Öldürilenler babyllylar ýurdunda,

ýaralylar onuň köçelerinde ýazylsyn.

⁵Olaryň ýurdy Ysraýyl Mukaddesine garşy

günälerden doly bolsa-da,

özleriniň Hudaýy Hökmürowan Reb

Ysraýyl bilen Ýahudany terk etmedi.

⁶Babyldan gaçyň,

her kim janyny halas etsin!

Onuň ýazygy sebäpli heläk bolmaň,

çünki bu Rebbiň öç aljak wagtydyr,

Babylyň almytyny berjek Oldur.

⁷Babyl Rebbiň elinde bütin dünýäni

serhoş edýän altyn pyýala kimindi.

Milletler onuň şerabyndan içdiler,

munuň üçin akylyndan azaşdylar.

⁸Babyl duýdansyz ýykylyp kül boldy,

onuň üçin perýat ediň!

ýarasyna melhem çalyň,

belki-de, şypa tapar.

⁹Biz Babyla şypa berjek bolduk,

ýöne ol şypa tapmady!

Ony taşlaň, gideliň!

Her kim öz ýurduna gitsin!

Onuň agyr hökümi göklere ýetdi,

bulutlara çenli beýgeldi.

¹⁰Reb bizi aklady,

geliň, Hudaýymyz Rebbiň işini

Sionda yglan edeliň.

¹¹Oklary ýiteldiň,

sagdaklary dolduryň!

Reb madaýlaryň patyşalarynyň ruhuny oýardy; Onuň maksady Babyly ýok etmekdir, Reb Öz öjüni — ybadathanasynyň öjüni alar.

¹²Babyl galasyna garşy tugy galdyryň;

gözegçiligi güýçlendiriň, sakçylar goýuň,

bukulary taýynlaň; çünki Reb Babyl ilatyna

garşy niýetlänini we aýdanyny ýerine ýetirdi.

¹³Eý, bol suwlar ýakasynda,

baý hazynaly ýerde ýaşaýan halk!

Seniň soňuň geldi,

ömür tanapyň kesildi!»

¹⁴Hökmürowan Reb Özünden ant içdi:

«Seni çekirtge sürüsi kimin esgerler bilen dolduraryn,

olar saňa garşy ýeňiş nagrasyny çekerler».

¹⁵Ýeri Öz gudraty bilen ýaradan Rebdir.

Ol paýhasy bilen dünýäni berkarar etdi,

akyly bilen gökleri ýaýdy.

¹⁶Ol gürlände, şaglaýar gökdäki suwlar,

göterilýär ýeriň uçlaryndan bulutlar.

Ýagyş üçin ýyldyrymlar çakdyrýar,

ammarlaryndan şemal öwüsdirýär.

¹⁷Her bir adam akmak hem akylsyzdyr,

her zergär ýasan butlaryndan uýada galar,

olar ýasalandyr, olarda jan ýokdur.

¹⁸Bular biderekdir, masgarabazlaň işidir;

jezalandyranymda olar ýok bolarlar.

¹⁹Emma Ýakubyň paýy beýle däldir,

çünki ähli zatlary ýaradan Hudaýdyr,

Ysraýyl tiresi Onuň mirasydyr,

Onuň ady Hökmürowan Rebdir.

²⁰«Sen Meniň gürzim — uruş ýaragymsyň,

Men seniň bilen milletleri gyraryn,

seniň bilen patyşalyklary weýran ederin.

²¹Seniň bilen atlary we çapyksuwarlaryny gyraryn,

seniň bilen söweş arabalaryny we arabaçysyny gyraryn.

²²Seniň bilen erkekleri hem aýallary,

garrylardyr ýaşlary,

oglanlardyr gyzlary gyraryn.

²³Seniň bilen çopany we sürüsini,

daýhany we ýer sürýän öküzlerini,

ýolbaşçylary we häkimleri gyraryn.

²⁴Sionda gözüňiziň alnynda Babyl ýurdunyň we ähli babyllylaryň eden hemme ýamanlyklaryny özlerine gaýtaryp bererin. Muny Reb aýdýandyr.

²⁵Men saňa garşydyryn,

eý, weýran edýän dag!

Bütin dünýäni ýykan dag!

Muny Reb aýdýandyr.

Elimi saňa garşy uzadyp,

seni gaýalardan aşak togalaryn,

seni ýanan daga öwrerin.

²⁶Senden burç daşyny,

binýat daşyny almazlar,

sen ebedilik haraba bolarsyň».

Muny Reb aýdýandyr.

²⁷Ýurtda baýdak dikiň,

milletler arasynda surnaý çalyň,

milletleri Babyl bilen uruşmaga taýýarlaň.

Ararat, Minni we Aşkenaz patyşalyklaryny

Babylyň garşysyna çagyryň,

onuň garşysyna serkerde belläň,

üstüne çekirtge sürüsi kimin atlar ýollaň.

²⁸Milletleri, ýolbaşçylary, häkimleri bilen birlikde

madaý patyşalaryny we olaryň gol astyndaky ähli ýurtlary

Babylyň garşysyna söweşe toplaň.

²⁹Ýurt titräp, lerzana gelýär!

Çünki Babyl ýurduny ilatsyz haraba öwürmek baradaky

Rebbiň niýeti amala aşýar.

³⁰Babylyň batyrlary söweşmekden el çekdi,

öz berkitmelerinde otyrlar, olaryň güýji gaçyp,

heleý ýaly boldular, ýaşaýan ýerlerine ot berildi,

derwezeleriniň kiltleri döwüldi.

³¹Çapar üstüne çapar,

habarçy üstüne habarçy ylgaşyp,

Babyl patyşasyna şu habary ýetirdiler:

«Şäher doly basylyp alyndy,

³²geçelgeler ele salyndy,

gamyşly batgalyklara ot berildi,

urşujylara gorky aralaşdy».

³³Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Döwek wagty harman ýeri nähili tapbatlanýan bolsa,

Babyl gyzy-da şeýle ediler.

Ýene az salymdan onuň oruljak wagty geler.

³⁴Babyl patyşasy Nebukadnesar bizi çeýnedi,

bizi owradyp ýenjip,

boş gaba öwürdi.

Aždarha kimin ýuwutdy bizi,

garnyny näz-nygmatdan doýrup,

soňra bizi gusup taşlady.

³⁵Sionyň ilaty: „Maňa we ysraýyl doganlaryma

edilen zorluk Babylyň başyna gelsin!“ diýer.

Iýerusalim: „Dökülen ganymyzyň huny,

goý, babyllylardan soralsyn!“ diýer».

³⁶Munuň üçin Reb şeýle diýýär:

«Men seniň hakyňy alyp bererin,

seniň öjüňi alaryn,

Babyl deňzini takyradaryn,

çeşmesini guradaryn.

³⁷Babyl daş üýşmeklerine,

şagallar sürenine öwrüler,

howp we ryswaçylyga dönüp,

ol ýerde hiç kim ýaşamaz.

³⁸Babyl halky arslan deý arlar,

arslan çagasy kimin hyňranar.

³⁹Işdäleri açylan wagty bolsa,

Men olara meýlis guraryn.

Şatlanyp, ebedi uka gitsinler,

hiç wagt oýanmasynlar diýip,

olary serhoş ederin.

Muny Reb aýdýandyr.

⁴⁰Olary guzy, goç, geçi kimin

soýulmaga ibererin.

⁴¹Wah! Şeşak^[26] basylyp alyndy!

Wah! Bütin dünýäniň şöhraty ele salyndy!

Babyl milletler arasynda howpa öwrüldi!

⁴²Babyly deňiz basdy;

äpet tolkunlar ony büredi.

⁴³Onuň şäherleri weýran boldy,

ýurdy hiç kim ýaşamaýan,

hiç bir ynsan geçmeýän

gurak bir çöle döndi.

⁴⁴Babyl hudaýy Beli jezalandyraryn,

ýuwudanyny gusduraryn,

milletler gaýdyp oňa tarap eňmezler,

Babylyň diwary ýykylar.

⁴⁵Eý, halkym, ol ýerden çyk,

Rebbiň gahar-gazabyndan

hemmäňiz janyňyzy halas ediň.

⁴⁶Ýurtda eşidiljek myş-myşlara

ýüregiňiz tapdan düşmesin, gorkmaň.

Bir ýyl bir habar geler,

soňraky ýyl başga bir habar.

Ýurtda zorluk höküm sürüp,

bir şanyň başga bir şa garşydygy hakda

gep-gürrüňler ýaýrar.

⁴⁷Munuň üçin Meniň Babylyň butlaryny

jezalandyrjak günlerim geler.

Onuň tutuş ýurdy utanja galar,

jesetleri ýurduň ortasynda ýere serler.

⁴⁸Onsoň demirgazykdan gelen

ýok ediji oňa hüjüm edende,

asman, ýer we olardaky ähli zat

Babylyň başyna gelen zatlara şatlanyp gygyryşar.

Muny Reb aýdýandyr.

⁴⁹Eý, Ysraýylyň öldürilenleri!

Tutuş ýer ýüzüniň öldürilenleri üçin

Babyl-da öz gezeginde heläk bolar.

⁵⁰Eý, gylyçdan gaçyp gutulanlar,

gidiň, saklanmaň!

Rebbi uzak ýurtda ýatlaň

Iýerusalim hakda oýlanyň.

⁵¹Biz käýinç eşidenimizde utandyk.

Gelmişekler Rebbiň öýüniň

mukaddes ýerlerine girdiler,

şonda ýüzümizi ryswalyk örtdi».

⁵²«Onuň butlaryny jezalandyrjak günlerim geler,

onuň bütin ýurdunda ýaralylar iňlär.

Muny Reb aýdýandyr.

⁵³Babyl göklere çyksa-da,

galasyny belent ýerde berkitse-de,

Men üstüne ýok edijini ýollaryn».

⁵⁴Babyldan gykylyk sesi eşidilýär,

ol ýerden weýrançylyk sesi gelýär!

⁵⁵Çünki Reb Babyly weýran edýär,

şowhunyny basyp ýatyrýar.

Tolkunlary bol suw deý güwleýär,

galmagally sesleri eşidilýär.

⁵⁶Babylyň garşysyna heläkleýji çykdy,

onuň batyr ýigitleri ele salyndy,

ýaýlary bölek-bölek boldy,

çünki Reb öç alýan Hudaýdyr;

onuň etmişiniň almytyny berer.

⁵⁷Men onuň ýolbaşçylaryny, akyldarlaryny,

häkimlerini, serkerdelerini,

urşujylaryny serhoş ederin.

Olar ebedi uka gidip oýanmazlar.

Muny ady Hökmürowan Reb bolan Patyşa aýdýar.

⁵⁸Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Babylyň galyň diwarlary ýer bilen ýegsan bolar,

onuň belent derwezeleri ýakylar,

halklar biderek ýere zähmet çekerler,

milletleriň der döken zähmeti oda taşlanar».

⁵⁹Bu Ýahuda patyşasy Sidkiýanyň patyşalygynyň dördünji ýylydy. Mahseýanyň agtygy, Neriýanyň ogly Seraýa patyşanyň baş dolandyryjysydy. Ol Sidkiýa bilen bile Babyla barýarka, Ýermeýa pygamber oňa şu sözi tabşyrypdy. ⁶⁰Ýermeýa Babylyň başyna geljek ähli betbagtlyklary, Babyla degişli bu sözleriň baryny bir kagyza ýazdy. ⁶¹Ýermeýa Seraýa şeýle diýdi: «Babyla baranyňda, bu sözleriň ählisini halka okap bermegi unutma. ⁶²Onsoň şeýle diý: „Ýa Reb, bu ýeri ýok etjekdigiňi, onda ynsan-da, haýwan-da ýaşamajakdygyny, ýurduň ebedilik harabaçylyga öwrüljekdigini Özüň aýtdyň“. ⁶³Bu kagyzdaky ýazylanlary okap bolanyňdan soň, ony bir daşa baglap, Ýewfrat derýasynyň ortasyna at. ⁶⁴Soňra şeýle diý: „Babyl-da şeýdip suwa batar, onuň başyndan inderjek betbagtlygymdan ýaňa, indi ol hiç haçan galyp bilmez“».

Ýermeýanyň sözleri şu ýerde gutarýar.

52-nji bap

Iýerusalimiň synmagy

(2-nji Pat 24:18-20;25:1-17)

¹Sidkiýa patyşa bolanda, ýigrimi bir ýaşyndady. Ol Iýerusalimde on bir ýyl patyşalyk etdi. Onuň ejesi Hamutal libnaly Ýermeýanyň gyzydy. ²Sidkiýa hem Ýehoýakym ýaly Rebbiň nazarynda ýigrenji işleri etdi. ³Rebbiň Iýerusalime we ýahuda halkyna garşy bolan gahary tutaşýardy. Ol şonuň üçin olary Öz huzuryndan kowdy.

Sidkiýa Babyl patyşasyna garşy uruş turuzdy. ⁴Sidkiýanyň patyşalygynyň dokuzynjy ýylynyň onunjy aýynyň onuna Babyl patyşasy Nebukadnesar tutuş goşuny bilen Iýerusalime hüjüm edip, onuň garşysynda düşelge gurdy. Olar Iýerusalime girmek üçin, daş-töwereginde ýapgyt gurdular. ⁵Şeýdip, Sidkiýanyň patyşalygynyň on birinji ýylyna çenli Iýerusalim gabawda durdy. ⁶Dördünji aýyň dokuzyna şäherde açlyk güýjäp, ýurduň ilaty iýmäge çörek tapmady. ⁷Galanyň diwarynyň bir bölegi duşman tarapyndan ýykyldy. Babyllylar galanyň daş-töweregini gabasalar-da, ähli esgerler gije patyşanyň bagynyň ýolundan, iki diwaryň arasyndaky derwezeden çykyp, Araba düzlügine tarap gaçyp gitdiler. ⁸Emma babyllylaryň goşuny patyşanyň yzyndan kowup, Ýeriho düzlüginde yzyndan ýetdi. Patyşanyň ähli goşuny onuň ýanyndan gaçyp, dagaşyp gitdiler. ⁹Onsoň babyllylar patyşany tutup, Hamat ýurdundaky Ribla getirdiler. Şol ýerde Babyl patyşasy oňa höküm çykardy. ¹⁰Babyl patyşasy Sidkiýanyň ogullaryny onuň gözüniň alnynda öldürdi. Riblada Ýahudanyň ähli ýolbaşçylaryny-da öldürdi. ¹¹Ol Sidkiýanyň gözlerini oýdurdy we zynjyr bilen baglap, Babyla alyp gitdi. Ol ony ölýänçä zyndanda saklady.

¹²Babyl patyşasy Nebukadnesaryň patyşalygynyň on dokuzynjy ýylynyň bäşinji aýynyň onuna şanyň janpenalarynyň baştutany hem emeldary Nebuzaradon Iýerusalime geldi. ¹³Nebuzaradon Rebbiň öýüni, patyşanyň köşgüni we Iýerusalimiň ähli jaýlaryny oda berdi, ol uly jaýlaryň ählisini ýakdy. ¹⁴Babyllylaryň janpenalarynyň baştutany bilen gelen goşun Iýerusalimiň daş-töweregindäki diwarlaryň ählisini ýykdy. ¹⁵Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon halkyň garyplaryny, şäherde aman galanlary, Babyl patyşasynyň tarapyna geçen gaçgaklary we aman galan senetkärleri ýesir edip äkitdi. ¹⁶Emma janpenalaryň baştutany Nebuzaradon ýurduň garyp-gasarlarynyň käbirlerini üzümçilik we daýhançylyk bilen meşgullansynlar diýip goýup gaýtdy.

¹⁷Babyllylar Rebbiň öýündäki bürünç sütünleri, şeýle hem ol ýerdäki arabalary we bürünç howzy parçalap, ähli bürünji Babyla alyp gitdiler. ¹⁸Olar ybadathana hyzmaty üçin ulanylýan gazanlary, pilçeleri, ätişgirleri, legenleri, ýakymly ysly tütetgi ýakmak üçin ulanylýan gaplary we beýleki bürünç gap-gaçlaryň baryny alyp gitdiler. ¹⁹Janpenalaryň baştutany bulardan başga-da okaralary, maňňallary, legenleri, gazanlary, çyradanlary, gaplary, käseleri alyp gitdi. Ol altyndan ýasalan zatlary altyny üçin, kümüşden ýasalan zatlary hem kümşi üçin alyp gitdi. ²⁰Süleýman patyşanyň Rebbiň öýi üçin ýasan iki sütüni, bir howzy we howzuň aşagyndaky on iki sany bürünç öküzi üçin sarp edilen bürünjiň agramy çäksizdi. ²¹Bir sütüniň beýikligi on sekiz tirsekdi. Töwereginiň aýlawy on iki tirsekdi. Galyňlygy dört barmak bolup, içi boşdy. ²²Sütüniň depesinde-de bir sany bürünç täç bardy. Bir täjiň beýikligi bäş tirsekdi we täjiň daş-töweregine aýlanan narlardyr örme zynjyrlar hem tutuş bürünçden ýasalandy. Beýleki ikinji sütün-de narlar bilen bezelip, edil birinjä meňzeşdi. ²³Her hataryň töwereginde jemi ýüz nar bardy we ýerden diňe togsan altysy görnüp durdy.

Ýahuda halky Babyla sürgün edilýär

(2-nji Pat 25:18-21)

²⁴Baş ruhany Seraýa bilen ikinji ruhany Sepanýany hem-de üç sany gapy sakçysyny janpenalaryň baştutany Babyla ýesir edip äkitdi. ²⁵Ol şäherde galan esgerleriň baştutany edip bellenen bir harby serkerdäni, şäherden tapylan patyşanyň ýedi sany maslahatçysyny, ýurduň ilatyny goşuna ýazýan serkerdäniň mürzesini we ýurduň ilatynyň altmyş sany baştutanyny alyp gitdi. ²⁶Janpenalaryň baştutany Nebuzaradon olary tutup, Ribla galasyndaky Babyl patyşasynyň ýanyna getirdi. ²⁷Hamat ýurdunyň Ribla galasynda Babyl patyşasy olary öldürdi. Şeýdip, ýahuda halky öz ýurdundan sürgün edildi.

²⁸Nebukadnesaryň ýesir edip getiren halky, ine, şulardan ybarat: patyşalygynyň ýedinji ýylynda üç müň ýigrimi üç ýahudany; ²⁹Nebukadnesaryň patyşalygynyň on sekizinji ýylynda Iýerusalimden sekiz ýüz otuz iki adamy; ³⁰ýigrimi üçünji ýylynda janpenalaryň baştutany Nebuzaradon ýahudalardan ýedi ýüz kyrk bäş adamy ýesir edip äkitdi. Olar jemi dört müň alty ýüz adamdyr.

Ýehoýakynyň ýesirlikden boşadylmagy

(2-nji Pat 25:27-30)

³¹Ýahuda patyşasy Ýehoýakynyň sürgünliginiň otuz ýedinji ýylynda Ewilmerodak Babyla patyşa boldy. Ol şol ýylyň on ikinji aýynyň ýigrimi bäşinde Ýahuda patyşasy Ýehoýakyna ýagşylyk edip, ony tussaglykdan boşatdy. ³²Ol Ýehoýakyn bilen mähirli söhbet etdi we ony Babyla sürgün edilen beýleki şalardan ileri tutdy. ³³Şeýdip, Ýehoýakyn tussaglykdaky geýimlerini çykardy. Ol galan ömrüniň ähli günlerinde patyşanyň saçagyndan naharlandy. ³⁴Onuň gündelik eklenji tä ölýänçä Babyl patyşasy tarapyndan berildi.

Ýermeýanyň agysy

Giriş

Bu kitap ýewreý dilinde «Nädip?» diýmegi aňladýar, ýöne beýan edýän wakalaryna görä Ýermeýanyň agysy diýip atlandyrylýar. Kitaby kimiň ýazandygy anyk mälim bolmasa-da, ony Ýermeýa pygamber ýazypdyr diýip hasaplaýarlar. Taryhy wakalaryň beýanyna görä, b.e.öň 586-njy ýylda, ýagny Iýerusalimiň weýran edilen wagtynda Ýermeýa pygamber şol ýerdedi. Bu bolsa kitap Ýermeýa pygamber tarapyndan ýazylandyr diýip pikir etmäge doly esas berýär. Mukaddes Ýazgylarda ahy-nalalar diňe «Ýermeýanyň agysynda» däl, eýsem «Mezmurlar» kitabynda hem köp beýan edilendir.

Kitap goşgy görnüşinde ýazylandyr. Bu goşgular şygryýetiň ýörite tärinde düzülip, her setiri ýa-da her bendiniň setirleri elipbiý tertibinde gelýän harpdan başlanýar. Şeýle tärde düzülen goşgynyň setirleriniň başky harplary ýokardan aşak okalanda haýsydyr bir sözi ýa-da jümläni düzýär. Ýewreý elipbiýiniň birinji harplary א (alef) we ב (bet) harplary bolup, ol jemi 22 harpdan ybaratdyr. Kitapda aýatlaryň haýsy harpdan başlanýandygyny görkezmek üçin, goşmaça sözbaşylar ýewreý elipbiýiniň harplary bilen aňladylandyr. Üçünji ahy-nala (3-nji bap) 66 aýatdan ybarat bolansoň, 3 aýat alef-den, 3 aýat bet-den we şoňa meňzeş tertipde başlanýar. Bu ahy-nala kitabyň ortasynda ýerleşip, aýatlarynyň 3 esse köp bolmagy onuň aýratyn nygtalmagyna ýardam edýär. Akrogoşgy — setirleriniň başky harplary ýokardan aşak okalanda haýsydyr bir sözi ýa-da jümläni düzýän goşgy.

Mazmuny

Iýerusalimiň ahy-nalasy 1:1-22

Iýerusalimiň jezasy 2:1-22

Jeza we umyt 3:1-66

Iýerusalim ýykylýar 4:1-22

Rehimdarlyk üçin dileg 5:1-22

1-nji bap

Iýerusalimiň ahy-nalasy

¹Wah, öň adamdan doly şäher,

indi ýalňyz boşap galdy!

Milletler arasynda beýik bolan

indi dul hatyna meňzäp galdy!

Öň welaýatlaryň melikesi bolan,

indi gyrnaga öwrüldi!

²Gijesine zar-zar aglaýar,

ýaňaklarynda gözýaşy.

Oýnaşlaryndan

köşeşdirýän ýok ony.

Ähli dostlary haýynlyk edip,

oňa duşman boldular.

³Ýahuda köp hasrat we agyr zähmet çekdi,

indi bolsa ýesir edip äkidildi.

Ol milletler arasynda ýaşaýar.

Ol hiç bir dynçlyk tapman,

betbagtlyga uçranynda,

kowguçylarynyň eline düşdi.

⁴Siona^[1] barýan ýollar ýas baglaýar,

çünki baýramçylygyna gelýän ýok.

Ähli derwezeleri çolaryp galan,

ruhanylary ahy-nala çekýär.

Gaýgy-hasrat çekýär ýaş gyzlary,

özi hem gam-gussa batýar.

⁵Ýagylary hökümdar bolýar,

duşmanlary rowaçlanýar.

Ýazygynyň agyrdygy üçin Reb

bu hasraty çekdirdi Siona.

Duşmanynyň öňüne salnyp,

çagalary sürgün edildi onuň.

⁶Sion gyzynyň^[2] ähli şan-şöhraty gaçdy.

Ýolbaşçylary öri tapmaýan keýik kimindi,

kowguçylardan gaçmaga mejallary ýokdy.

⁷Hasratly hem sergezdanlyk gününde Iýerusalim

öňki günlerdäki eýe bolan baýlygyny ýatlaýar.

Halky duşmanyň eline düşende,

hiç kim oňa kömek etmedi.

Ol ýer bilen ýegsan bolanda,

duşmany üstünden güldi.

⁸Iýerusalim agyr günä etdi,

şeýdip, ol gülki boldy.

Öňki sylaýanlar ýalaňaçlygyny görüp,

indi ony ýigrenýärler.

Munuň üçin onuň özi ah çekip,

hemmelerden ýüzüni gizleýär.

⁹Iýerusalimiň ahlaksyzlygy etegindedi,

gelejegi hakda pikir etmedi.

Onuň ýykylyşy aýylgançdy,

oňa teselli berýän ýokdy.

«Ýa Reb, agyr halyma nazar sal,

çünki duşman üstün çykdy!»

¹⁰Duşman onuň iň gymmatly zatlaryna el urdy,

milletlere ybadathana girmegi gadagan etseň-de,

Iýerusalim olaryň girýändiklerini gördi.

¹¹Bir döwüm çörek gözläp,

bütin halky ah çekýär;

täzeden güýje girmek üçin,

hazynalaryny iýmite berýär.

«Ýa Reb, ine, halyma seret,

men nähili dereksiz boldum.

¹²Eý, ötegçiler, siziň üçin bu hiç zatmy?

Ine, halymy görüň,

heý-de, meniň başymdan inen

gam-gussa ýaly gam-gussa barmy?

Reb gazapdan dolup lowlan güni

bu hasraty çekdirdi maňa.

¹³Ýokardan ot iberip,

süňklerimi köýdürdi;

aýagyma duzak gurup,

meni arkan agdardy;

meni weýran edip,

bütin gün tapdan düşürdi.

¹⁴Günälerim boýuntyrygyma baglandy,

Rebbiň Öz eli bilen işilip,

meniň boýnumdan asyldy,

Ol güýjümi tüketdi;

Taňry meni garşy durup bilmedik

duşmanlarymyň eline berdi.

¹⁵Terk etdi Taňrym ähli urşujylarymy,

goşun çagyrdy gyrmak üçin ýigitlerimi.

Taňry Ýahuda boý gyzyny

üzüm sykýan dek sykyp ýençdi.

¹⁶Men bular üçin aglaýaryn,

gözýaşlarym sil bolup akýar.

Janyma aram berýän ýok,

teselli beriji menden uzakda.

Çagalarym derbi-dagyn edildi,

çünki duşman üstün çykdy».

¹⁷Sion elini uzadýar,

emma oňa teselli berýän ýok.

Ýakuba duşman boluň diýip,

Reb emr etdi goňşy halklara.

Iýerusalim olaryň arasynda

murdar zada öwrüldi.

¹⁸Reb adyldyr,

men bolsa buýrugyna garşy çykdym,

emma siz, eý, bütin halklar, gulak goýuň,

meniň çekýän derdimi görüň;

sürgün edildi ýaş gyzdyr ýigitlerim.

¹⁹Oýnaşlarymy çagyrdym,

emma olar meni aldawa saldylar.

Ruhanylarym we ýaşulularym

täzeden güýje girmek üçin

özlerine iýmit gözleýärkäler,

şäherde heläk boldular.

²⁰Seret, ýa Reb, nähili ejir çekýän,

içim ýanýar,

ýüregim çat açýar,

çünki Saňa garşy baş galdyrdym.

Daşarda gylyç gyrýar,

içerde ölüm höküm sürýär.

²¹Olar ahy-nalamy eşitdiler,

emma maňa teselli berýän ýok.

Jebrimi ähli duşmanlarym eşitdi,

Seniň muny edeniňe şatlandylar.

Yglan eden günüňi getir,

olar-da meniň ýaly bolsunlar.

²²Ähli pislikleri Saňa aýan bolsun;

tutuş ýazyklarym sebäpli

maňa näme eden bolsaň,

olara hem şony etgin.

Ahy-nalam köpdür,

ýüregim tapdan düşendir.

2-nji bap

Iýerusalimiň jezasy

¹Wah, Taňry gazap atyna atlanyp-ha,

Sion gyzyny gara buluda gaplady-la!

Ol Ysraýylyň gözelligini

gökden ýere taşlady.

Ol gahary gelen güni Öz

aýagynyň kürsüsini terk etdi.

²Taňry Ýakubyň ähli mekanyny weýran etdi

hiç rehimdarlyk etmedi.

Ýahuda gyzynyň galalaryny ýykdy

gahar-gazaby ýatmady.

Patyşalygyny hem hökümdarlaryny

masgaralap, ýer bilen ýegsan etdi.

³Çogýan gahary bilen

Ysraýylyň ähli güýjüni ýok etdi.

Duşman çozanda sag elini yza çekdi.

Daş-töweregini oda berip,

alawly ot kimin Ýakubyň ýurduny ýakdy.

⁴Duşman kimin ýaýyny çekdi,

elini galdyrdy ýagy kimin.

Göz-guwanjymyzyň baryny öldürdi;

Sion gyzynyň çadyrynyň üstüne

gazabyny ot kimin pürkdi.

⁵Taňry duşman ýaly bolup,

Ysraýyly ýumurdy.

Ähli köşklerini ýykyp,

galalaryny weýran etdi.

Ýahuda gyzynyň ýasdyr

ahy-nalasyny has-da köpeltdi.

⁶Ybadathanasyny çatma deý ýykdy,

halkyň ybadat öýüni wes-weýran etdi.

Reb Sionda baýramlardyr

Sabat gününi unutdyrdy.

Gahar-gazaba münüp,

patyşany we ruhanyny ret etdi.

⁷Taňry gurbanlyk sypasyny taşlady,

mukaddes öýüni terk etdi.

Köşkleriniň diwarlaryny

duşmanyň eline berdi.

Rebbiň öýündäki duşmanyň gykylygy

baýramçylyk gündäki owaza meňzedi.

⁸Reb Sion gyzynyň diwaryny

weýran etmegi ýüregine düwdi.

Ölçeg ýüpüni gerip,

ýykmakdan el çekmedi.

Daşky, içki diwar doldy ýas bile,

ikisi-de ýegsan boldy ýer bile.

⁹Onuň derwezeleri ýere çökdi;

Reb kiltlerini döwüp ýok etdirdi.

Patyşasy we ýolbaşçylary

ýat milletleriň arasynda galdy.

Indi halka öwüt-nesihat berilmeýär,

pygamberlerine Rebden görnüş gelmeýär.

¹⁰Sion gyzynyň ýaşululary

ýerde çök düşüp otyrlar ümsüm.

Jul geýindiler,

başlaryndan sowurdylar gum.

Başlaryny aşak egdiler,

Iýerusalimiň ýaş gyzlary hem.

¹¹Gözlerim ýaş dökmekden küteldi,

içim ýanýar.

Eziz halkymyň weýrançylygy zerarly

gara bagrym gan bolýar,

çünki şäheriň köçelerinde

çagalardyr bäbekler mejalsyz ýykylýar.

¹²Şäher köçelerinde ýaralanan dek huşuny ýitirýärler.

«Hany çörek we şerap?» diýip,

ejelerine perýat edýärler.

Olaryň gujagynda jan berýärkä:

¹³Men saňa näme diýeýin?

Eý, Iýerusalim gyzy, seni nämä meňzedeýin?

Eý, Sion boý gyzy,

teselli berer ýaly, seni nämä deňeşdireýin?

Seniň heläkçiligiň deňiz deý ägirt,

kim şypa berer saňa?

¹⁴Sen hakda pygamberleriň

galp, manysyz görnüşler gördüler.

Öňki kaddyňa dikeltmek üçin

etmişiňi ýüzüňe basmadylar.

Gaýtam, seni ýoldan çykarýan

ýalan görnüşler gördüler.

¹⁵Ähli ötegçiler saňa el çarpýarlar.

Iýerusalim gyzyna sykylyk atyp:

«Bütin dünýäň şatlygy, gözellik görki

diýilýän şäher şumy?» diýşip,

başlaryny ýaýkaýarlar.

¹⁶Ähli duşmanlaryň seni ýaňsylaýarlar,

sykylyk atyp, dişlerini gyjaýarlar.

Olar: «Biz ony ýuwutdyk!

Ine, şudy biziň garaşýan günümiz.

Ahyry muny-da gördük!» diýip gygyryşýarlar.

¹⁷Reb Öz niýetini amala aşyrdy,

owaldan belleýşi ýaly,

Öz sözlerini berjaý etdi.

Seni rehimsizlik bilen heläk etdi,

şat etdi halyňa duşmanyňy,

ýagylaryňa kuwwat berdi.

¹⁸Halk Rebbe ýürekden perýat edýär.

Gije-gündiz gözýaşyň sil bolup aksyn,

Gözleriňiň ýaşy kepemesin,

eý, Sion gyzynyň diwary!

¹⁹Tur! Gijeki nobat başynda perýat et!

Ýüregiňi Taňrynyň huzurynda suw kimin dök!

Her köçäniň başynda açlygyndan ýykylýan

çagalaryňyň jany üçin eliňi ser Oňa.

²⁰Seret, ýa Reb, halkyňyň halyna bak!

Kimi beýle güne salanyňy gör!

Aýallar öz dogran eziz çagalaryny iýsinlermi?

Ruhany we pygamber mukaddes öýüňde öldürilsinmi?

²¹Ýaşy-garrysy ýoluň üstünde ýatyr,

gyzlarymdyr ýigitlerimi gylyçdan geçirdiler.

Gaharyň gelen güni Sen olary öldürdiň,

rehimsizlik bilen baryny gyrdyň.

²²Çar tarapdan maňa howp salanlary çagyrdyň,

baýramçylyk günündäki kimin olary üýşürdiň.

Rebbiň gahary gelen güni hiç kim gaçyp gutulmady,

olaryň arasyndan diri galany bolmady,

söýüp ulaldan çagalarymy duşmanym heläk etdi.

3-nji bap

Rebbiň sadyk söýgüsi tükenmezdir

¹Hudaýyň gazap taýagyndan

hasrat çeken adam men.

²Ol meni idip,

yşyksyz tüm garaňkylyga getirdi.

³Ol bütin gün gaýta-gaýta

garşyma elini galdyrdy.

⁴Etimi, hamymy çüýretdi,

süňklerimi döwüp taşlady.

⁵Üstüme çozup, daşymy gabady,

başyma hasrat hem dert saldy.

⁶Bireýýäm ölenler kimin

meni garaňkylykda ýaşatdy.

⁷Gaçmaz ýaly daşyma diwar aýlady,

boýnuma agyr zynjyrlar saldy.

⁸Perýat edip, kömege çagyranymda,

Ol dilegime gulak salmady.

⁹Ýonma daşlar bilen ýolumy ýapdy,

ýodalarymy egreltdi.

¹⁰Hudaý meni peýleýän aýydyr,

bukuda ýatan arslandyr.

¹¹Ýolumdan azaşdyryp parçalady,

halys sandan çykardy.

¹²Ol ýaýyny çekdi,

meni okuna nyşan edindi.

¹³Sagdagyndaky oklary atyp,

bagrymy deşdi.

¹⁴Men ähli halkyma gülki boldum,

günuzyn olaryň aýdymy boldum.

¹⁵Ol meni hasratdan doýrup,

ýowşanyň ajy suwuny içirdi.

¹⁶Çagyl bilen dişlerimi owratdy,

kül içinde depip, dyza çökdürdi.

¹⁷Meniň janym rahatlygy unutdy,

şatlygyň nämedigi ýatdan çykdy.

¹⁸Özüme diýdim: «Jandan el üzdüm,

Rebbe bolan ähli umydym öçdi».

¹⁹Hasratymdyr sergezdanlygym hakda oýlansam,

ajy ýowşan bilen zäher-zakgun içen ýalydyr!

²⁰Janym muny dyngysyz ýatlaýar,

şonuň üçin ýüregim paralanýar.

²¹Emma şuny ýatda saklaýan,

şonda ýene-de umyt döreýär:

²²Rebbiň sadyk söýgüsi tükenmezdir^[3],

çünki Onuň rehimdarlygy bakydyr.

²³Her säher bular täzelenýär,

Seniň wepadarlygyň beýikdir!

²⁴Janym diýýär: «Reb meniň paýymdyr.

Şoňa görä Oňa intizardyryn».

²⁵Reb Özüne bil baglaýanlara,

Özüni ýürekden agtarýanlara ýagşydyr.

²⁶Rebbiň halas edişine

ümsüm garaşmak gowudyr.

²⁷Adama boýuntyrygy

ýaşlykdan götermek gowudyr.

²⁸Ynsan dymyp, ýalňyz otursyn,

çünki boýuntyrygy dakan Rebdir.

²⁹Ýere ýüzin ýykylsyn,

belki, umyt bardyr.

³⁰Özüni urana ýaňagyny tutsun,

masgaralanmakdan doly bolsun.

³¹Çünki Taňry hiç wagt

ömürlik terk etmez.

³²Ol birine hasrat çekdirse-de,

bol merhemetine görä rehim-de eder.

³³Hasrat berip, gaýga batyrsa-da,

bulary Ol ýürekden etmez.

³⁴Ýurduň ähli ýesirleri

aýak astynda depelenende,

³⁵Beýik Hudaýyň huzurynda

ynsan hukuklary kemsidilende,

³⁶dawada birine adalatsyzlyk edilen wagty,

Taňry olary görýän dälmidir?

³⁷Bulary Taňrynyň Özi buýurmasa,

kim buýruk berip ýerine ýetirderdi?

³⁸Ýagşylyk hem, ýamanlyk hem

Beýik Hudaýyň agzyndan çykmaýarmy?

³⁹Öz günäleri üçin jezasyn alsa,

diri galan adam näme üçin zeýrensin?

⁴⁰Geliň, ýollarymyzy synap göreliň,

täzeden Rebbe gaýdyp baralyň.

⁴¹Geliň, gökdäki Hudaýa

elimizi-de, ýüregimizi-de açalyň.

⁴²Biz günä edip baş galdyrdyk,

Sen bizi bagyşlamadyň.

⁴³Kowaladyň bizi gazap bilen,

rehimsizlik bilen öldürdiň.

⁴⁴Özüňi buluda bürediň,

dilegler eşidilmesin diýip.

⁴⁵Bizi milletler arasynda

syr-süplüge, zir-zibile öwürdiň.

⁴⁶Ähli duşmanlarymyz

bizi ýaňsyladylar.

⁴⁷Üstümize howp we hile,

harabaçylyk we weýrançylyk abandy.

⁴⁸Eziz halkymyň heläkçiliginden ýaňa

gözýaşlarym sil bolup akýar.

^49-50Reb gökden aşak nazar salýança,

gözýaşlarym hiç tükenmez, asla kepemez.

⁵¹Şäherimdäki gyzlaryň halyna

ýüregim gyýym-gyýymdyr.

⁵²Maňa nähak duşman bolanlar

meni guş kimin awlap tutdular.

⁵³Diriligime çukura taşlap,

üstümden daş okladylar.

⁵⁴Suwlar depämden aşdy,

«Men heläk boldum» diýdim.

⁵⁵Çukuryň düýbünden

Seni çagyrdym, ýa Reb.

⁵⁶«Gulagyňy dykma, perýadyma gulak goý»

diýen sözlerimi eşitdiň.

⁵⁷Seni çagyranymda, ýanyma gelip:

«Gorkma!» diýdiň.

⁵⁸Eý, Taňry, janymy gutaran Sensiň,

ömrümi halas eden Sensiň.

⁵⁹Ýa Reb, maňa edilen adalatsyzlygy gördüň,

meniň hakymy alyp ber.

⁶⁰Menden nähili öç alyşlaryny gördüň,

garşyma guran dildüwşüklerini bildiň.

⁶¹Ýa Reb, olaryň masgaralaýşyny eşitdiň,

garşyma guran dildüwşüklerini gördüň.

⁶²Duşmanlarymyň bütin gün meniň garşyma

edýän hyşy-wyşylaryny we hüňürdilerini eşitdiň.

⁶³Ertirden agşama çenli

men olaryň ýaňsy aýdymy boldum.

⁶⁴Olaryň elleri bilen edenlerini

eginleri bilen çekdir, ýa Reb!

⁶⁵Ýüreklerine howsala sal.

Goý, näletiň olaryň üstünden insin!

⁶⁶Gazap bilen kowalap,

gökleriň astyndan olary ýok et, ýa Reb!

4-nji bap

Iýerusalim ýykyldy

¹Wah, altyn nähili garaldy-la!

Sap altyn nähili üýtgedi-le!

Mukaddes daşlar çaşyp ýatyr

her köçäniň başynda.

²Sionyň jandan eziz çagalary

sap altyndan-da gymmatlydy!

Wah, indi küýzegäriň eliniň işi

gury bir toýna deň bolup galdy!

³Hatda şagallar-da emjek berip,

öz balalaryny emdirýändir,

emma eziz halkym çöl düýeguşy kimin

çagalaryna rehimsiz boldy.

⁴Süýt emýän çaganyň dili

teşnelikden damagyna ýapyşýar.

Çagalar çörek diläp ýalbarýarlar,

emma hiç kim hiç zat bermeýär.

⁵Näz-nygmatlar iýip ýaşanlar

köçelerde açlyk çekýärler.

Gyrmyzy don geýip ulalanlar

iýmit gözläp, zir-zibili dörýärler.

⁶Çünki eziz halkymyň jezasy

ynsan eli degmezden

bir demde ýykylan

Sodomyň jezasyndan uludyr.

⁷Onuň ýolbaşçylary gardan arassa,

süýtden akdylar.

Bedenleri merjenden gyzyl,

daş sypatlary ýakut kimindi.

⁸Indi ýüzleri kömürden gara,

köçelerde tanalmaýarlar.

Derileri süňklerine ýapyşyp,

gury agaja döndüler.

⁹Açlykdan öleniňden

gylyçdan öleniň gowudyr.

Ýeriň hasylyndan mahrum bolup,

olaryň ömür tanaplary gyryldy.

¹⁰Ýuka ýürek aýallar çagalaryny

öz elleri bilen özleri bişirdi.

Eziz halkymyň heläkçilik gününde

çagalary olara iýmit boldy.

¹¹Reb gahar-gazabyny pürkdi,

lowlaýan gaharyny saçdy.

Siona garşy tutaşdyran ody

onuň düýplerini-de ýandyrdy.

¹²Dünýädäki patyşalaryň, ynsanlaryň hijisi

Iýerusalimiň derwezelerinden ýagylardyr

duşmanlaryň girjegine ynanmazdylar.

¹³Bularyň bary pygamberleriniň günäsi,

ruhanylarynyň etmişi üçin boldy.

Çünki olar şäheriň ortasynda

dogruçyllaryň ganyny dökdüler.

¹⁴Kör kimin köçelerde entediler,

gan bilen haram boldular.

Muňa görä geýimlerine

el degrip bilen bolmady.

¹⁵Halk olara: «Ýok boluň, eý, haramlar!

Gaçyň! Aýrylyň! Ellemäň!» diýdi.

Şeýdip, olar kowlup, sergezdan boldular.

Milletler arasynda olara şeýle diýildi:

«Bu ýerde mundan artyk galmasynlar!»

¹⁶Rebbiň Özi olary dargatdy,

Reb indi olara nazar salmaz.

Ruhanylaryna hormat goýulmaz,

ýaşulularyna rehim edilmez.

¹⁷Kömege biderek garaşmakdan

gözlerimiz küteldi.

Biz sakçylyk diňinde köp garaşdyk,

halas etmeýän millete garaşan ekenik.

¹⁸Yzymyzy yzarladylar,

köçelerimizde gezip bilmedik;

ahyrymyz golaý, günlerimiz gutardy,

çünki soňumyz ýetip gelipdi.

¹⁹Bizi kowalaýanlar

gökdäki bürgütlerden ýyldamdy.

Olar daglarda bizi yzarladylar,

çölde bizi peýläp ýatdylar.

²⁰Dirilik nepesimiz, Rebbiň seçip saýlany

olaryň çukuryna gaçdy.

Biz ol hakda: «Onuň saýasynda

milletler arasynda ýaşarys» diýipdik.

²¹Eý, Us ýurdunda ýaşaýan

Edom gyzy, şatlan, begen!

Ýöne käse gezegi saňa-da ýeter,

serhoş bolup ýalaňaçlanarsyň şonda.

²²Eý, Sion gyzy, günäňiň jezasy tamamlandy,

Reb indi seni gaýdyp sürgün etmez,

emma seniň etmişiňiň jezasyn berip,

günäleriňi paş eder Ol, eý, Edom gyzy.

5-nji bap

Rehimdarlyk üçin dileg

¹Ýa Reb, biziň başymyza gelenini ýatla.

Seret-de, biziň masgaraçylygymyzy gör!

²Mirasymyz kesekilere,

öýlerimiz gelmişeklere galdy.

³Biz atasyz ýetim galdyk,

ejelerimiz bolsa dul galdy.

⁴Suwumyzy pul töläp içdik,

odunymyzy-da satyn aldyk.

⁵Bizi boýuntyryk dakyp kowaladylar,

tapdan düşdük, dynçlyk bermeýärler.

⁶Doýa-garna çörek iýmek üçin

Müsüre we Aşura elimizi serdik.

⁷Ata-babalarymyz günä etdiler;

indi olar ýok,

emma olaryň jezasyny biz çekýäris.

⁸Üstümizden gullar höküm sürýär,

olaryň elinden bizi halas edýän ýok.

⁹Çöldäki garakçynyň gylyjy zerarly

nanymyzy janymyzdan geçip gazanýas.

¹⁰Ýakyp barýan açlygyň derdinden

derimiz ýanýan köz kimin gyzardy.

¹¹Ýahudanyň şäherlerinde gyzlaryň,

Sionda gelinleriň namysyna degildi.

¹²Ýolbaşçylaryny ellerinden asdylar,

baştutanlaryna hormat goýmadylar.

¹³Ýigitler degirmen daşyny aýlaýarlar,

olar odun ýüküň astynda ýegşerýärler.

¹⁴Garrylar şäher derwezesinde oturmaýarlar,

ýaş ýigitler saz gurallaryny çalmaýarlar.

¹⁵Ýüreklerimiziň şatlygy kesildi,

tanslarymyz indi ýasa öwrüldi.

¹⁶Başymyzdan täç gaçdy.

Waý halymyza! Çünki günä etdik.

¹⁷Munuň üçin ýüregimiz agyrdy,

gözlerimiz küteldi.

¹⁸Çünki Sion dagy weýran bolup,

şagallar sümsünişip ýör üstünde.

¹⁹Ýöne Sen, ýa Reb, ebedi höküm sürersiň,

Seniň tagtyň nesilden-nesle dowam eder.

²⁰Neçün Sen bizi ebedilik unudýarsyň?

Neçün bizi uzak wagtlap terk edýärsiň?

^21-22Bize çäksiz gaharlanyp,

bütinleý ret etmedik bolsaň,

bizi Özüňe öwür, ýa Reb, biz öwrüleris,

bize öňki günlerimizi gaýtaryp ber!

Ezekiýel

pygamberiň kitaby

Giriş

Ýahudy halky Babyl sürgünliginde bolan döwründe, b.e.öň 593-nji ýylda Reb Ezekiýel (Kifl) pygamberi çagyrýar. Ezekiýel pygamber muny şeýle beýan edýär:

«Kebar kanalynyň ýakasynda sürgün edilenleriň arasyndakam, gökler açyldy we men Hudaýdan gelen görnüşleri gördüm. Bu sürgünde bolýan wagtymyzyň otuzynjy ýylynyň dördünji aýynyň bäşine boldy. Bu Ýoýakyn patyşanyň sürgün edilmeginiň bäşinji ýylydy. Dördünji aýyň bäşine babyllylaryň ýurdundaky Kebar kanalynyň ýakasynda Buzynyň ogly Ezekiýel ruhana Rebbiň sözi aýan boldy. Ol ýerde Rebbiň eli onuň üstündedi»

1:1-3.

Ezekiýel hem pygamber, hem ruhanydy. Ol ruhanylaryň neslinden bolup, Hudaýa hyzmat etmäge saýlanylan maşgalada doglupdy. Onuň pygamberlikleri ruhanynyň ýüregini şatlandyrýardy. Olardan ybadathananyň dikeldilmegi baradaky (40 — 43-nji baplar), ruhanylygyň galkynmagy (44-nji bap) we Hudaýyň şalygy (45 — 48-nji baplar) baradaky pygamberlikleri aýratyn belläp geçmek bolar. Ezekiýeliň käbir pygamberlikleri apokaliptik žanrynda ýazylandyr. Şeýle žanrda ýazylan pygamberlikler adaty bolmadyk şekillerden we görnüşlerden ybarat bolýar. Danyýel pygamber bilen Zakarýa pygamberleriň gören görnüşleriniň beýany hem şu žanra degişlidir.

Ezekiýel pygamberiň kitabynda Hudaý köplenç Hökmürowan Reb diýip atlandyrylýar. Bu at ilkinji gezek 2:4-de duş gelýär. Ýewreý dilinde bu Adonaý Ýahwe diýmegi aňladýar. Adonaý sözi adatça Taňry, Ýahwe — Reb diýip terjime edildi. Emma bu sözleriň utgaşyp gelen ýagdaýlarynda Hökmürowan Reb diýip terjime edildi.

Mazmuny

Reb Ezekiýel pygamberi çagyrýar 1:1—3:27

Iýerusalimiň ykbaly baradaky pygamberlik 4:1—24:27

Reb milletleri höküm edýär 25:1—32:32

Reb Öz halkyna wada berýär 33:1—37:28

Hökümdar Goga garşy pygamberlik aýdylýar 38:1—39:29

Gelejekki ybadathana we ýurt baradaky görnüşler 40:1—48:35

1-nji bap

Reb Ezekiýel pygambere aýan bolýar

¹Kebar kanalynyň ýakasynda sürgün edilenleriň arasyndakam, gökler açyldy we men Hudaýdan gelen görnüşleri gördüm. Bu sürgünde bolýan wagtymyzyň otuzynjy ýylynyň dördünji aýynyň bäşine boldy. ²Bu Ýoýakyn patyşanyň sürgün edilmeginiň bäşinji ýylydy. Dördünji aýyň bäşine ³babyllylaryň ýurdundaky Kebar kanalynyň ýakasynda Buzynyň ogly Ezekiýel ruhana^[1] Rebbiň sözi aýan boldy. Ol ýerde Rebbiň eli onuň üstündedi.

⁴Men demirgazykdan tupanly şemalyň gelýänini gördüm. Şöhleli, üznüksiz ot saçýan äpet bulut gelýärdi, oduň ortasynda ýakuda meňzeş bir zat ýalpyldaýardy. ⁵Buludyň ortasynda keşpleri ynsana meňzeş dört sany jandaryň duranyny gördüm. ⁶Olaryň hersiniň dört ýüzi we dört ganaty bardy. ⁷Aýaklary gönüdi, dabanlary göläniň toýnagyna meňzeýärdi we ýaldyrawuk bürünç kimin şöhle saçýardy. ⁸Ganatlarynyň astyndan, dört gapdalyndan ynsan elleri çykyp durdy. Dördüsiniň-de ýüzleri we ganatlary şeýledi: ⁹olaryň ganatlary biri-birine degip durdy. Jandarlar ýöränlerinde hiç ýana öwrülmän, her haýsy öz tarapyna göni gidýärdi. ¹⁰Olaryň dördüsiniň-de ýüz keşpleri şeýledi: öňde dördüsiniň-de ynsan ýüzi, sag tarapynda arslan ýüzi, çep tarapynda öküz ýüzi we yzda bürgüt ýüzi bardy. ¹¹Olaryň ýüzleri şeýledi. Ganatlary bolsa ýokaryk gerilgidi; her jandaryň ganatlarynyň ikisi biri-birine galtaşyp durdy, beýleki iki ganaty bolsa, olaryň bedenlerini örtýärdi. ¹²Olaryň her biri gös-göni hereket edýärdi. Olar hiç ýana sowulman, Ruhuň isleýän ugruna gidýärdiler. ¹³Bu jandarlaryň görnüşi ýanyp duran oduň közlerini ýa-da şamçyraglary ýada salýardy; ot jandarlaryň ortasynda dyngysyz hereket edýärdi. Ot şöhle saçýardy we ondan ýyldyrym çykýardy. ¹⁴Jandarlar ýyldyrym çaltlygynda gelip-gidip durdylar.

¹⁵Men jandarlara seredenimde, ine, dört ýüzli jandarlaryň ýanynda olaryň hersi üçin ýerde bir tigir gördüm. ¹⁶Tigirleriň görnüşi we gurluşy şeýledi: olar sary ýakut kimin ýalpyldaýardy we dördüsi-de biri-birine meňzeşdi; olaryň görnüşleri we gurluşlary tigir içindäki tigir ýalydy. ¹⁷Çar tarapa ýöräp bilýärdiler; tigirler hiç ýana öwrülmeýärdiler. ¹⁸Tigirleriň gurşawlary belent hem gorkunçdy; dördüsiniň-de gurşawlary tutuşlaýyn gözlerden doludy.

¹⁹Jandarlar ýöränlerinde, tigirler-de olaryň ýany bilen ýöreýärdiler; jandarlar ýerden galanlarynda, tigirler-de bile ýerden galýardylar. ²⁰Ruh nirä gitmek islese, olar-da şol ýana gidýärdiler. Jandarlaryň ruhy tigirlerdedigi üçin, tigirler-de olar bilen bile ýerden galýardylar. ²¹Jandarlar ýöreseler, tigirler-de ýöreýärdiler; jandarlar dursalar, tigirler-de durýardylar. Jandarlaryň ruhy tigirlerdedigi üçin, olar ýerden galanlarynda, tigirler-de bile galýardylar.

²²Gümmeze çalymdaş, buz ýaly ýaldyraýan gorkunç bir zat jandarlaryň kelleleriniň üstüne ýaýylypdy. ²³Gümmeziň aşagynda olaryň ganatlary biri-birine tarap gerilgi ýagdaýda gönelip durdy. Olaryň hersiniň bedenini örtýän başga-da iki ganaty bardy. ²⁴Olar ýöränlerinde, ganatlaryndan çykýan sesi eşitdim: joşup akýan suwlaryň şaggyldysy, Gudratygüýçliniň sesi we uly goşunyň gürpüldisi ýalydy. Olar duranlarynda, ganatlaryny aşak goýberýärdiler. ²⁵Ganatlaryny aşak goýberenlerinde, kelleleriniň üstündäki gümmezden bir ses gelýärdi. ²⁶Gümmeziň depesinde ýakut görnüşli tagtyň keşbi bardy; tagtyň keşbiniň üstünde ynsan görnüşinde bir keşp bardy. ²⁷Men keşbiň bilinden ýokardaky görnüşini gördüm, ol içi tutuşlaýyn ot görnüşli ýaldyraýan ýakut kimindi, keşbiň bilinden aşakdaky görnüşini-de gördüm, ol ot deýin parlap, töwerek-daşa şöhle saçyp durdy. ²⁸Daş-töwerekdäki şöhläniň görnüşi ýagyşly gün bulutda peýda bolan älemgoşar kimindi. Bu Rebbiň şöhratynyň görnüşiniň keşbidi.

Men muny gören badyma ýüzin ýykyldym we kimdir biriniň gepleýän sesini eşitdim.

2-nji bap

Reb Ezekiýel pygamberi çagyrýar

¹Gepleýän ses maňa: «Eý, ynsan ogly, aýak üstüne gal, seniň bilen gepleşjek» diýdi. ²Ol geplände, Ruh içime girip, meni aýak üstüne galdyrdy. Men Onuň özüme ýüzlenip gepleýänini eşitdim. ³Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly, Men seni garşyma baş göteren pitneçi millet bolan ysraýyl halkynyň arasyna iberýärin. Şu güne çenli olar we olaryň ata-babalary Maňa garşy bolup geldiler. ⁴Bu halk dikdüşdi we tekepbirdir. Men seni olaryň ýanyna iberýärin. Sen olara: „Hökmürowan Reb şeýle diýýär“ diý. ⁵Bu pitneçi halk seni islese diňlesin, islemese diňlemesin, ýöne olar öz aralarynda bir pygamberiň bardygyny bilsinler. ⁶Eý, ynsan ogly, sen olardan we olaryň sözlerinden gorkma. Daşyňy çalydyr tikenekler gurşasa-da, içýanlar arasynda ýaşasaň-da gorkma. Olaryň sözlerinden gorkma, ýüzlerinden heder etme, olar pitneçi halkdyr. ⁷Olar seni isle diňlesinler, isle diňlemesinler, olara sözlerimi aýt, çünki olar pitneçi halkdyr. ⁸Ýöne sen, eý, ynsan ogly, özüňe aýdýanlarymy diňle. Bu pitneçi halk ýaly dikdüşdi bolma, agzyňy aç-da, saňa berjek zadymy iý». ⁹Onsoň men özüme tarap uzalýan bir el gördüm; ol elde bir düýrlenen kagyz bardy. ¹⁰Ony meniň öňümde açyp goýdy, onuň iki tarapy hem ýazylgydy, onda agylar, iňňildiler we nalyş sözleri ýazylgydy.

3-nji bap

¹Ol maňa: «Eý, ynsan ogly! Özüňe berleni iý, şu kagyzy iýeniňden soň bolsa git-de, ysraýyl halky bilen gepleş» diýdi. ²Onsoň men agzymy açdym we Ol bu kagyzy maňa iýmäge berdi. ³Ol maňa: «Eý, ynsan ogly! Garnyňy doýur, bu kagyzdan içiňi doldur; muny saňa berýärin» diýdi. Onsoň men ony iýdim, ol agzymda bal ýaly süýjüdi. ⁴Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Bar, git-de, ysraýyl halkyna Meniň sözlerimi aýt. ⁵Men seni düşnüksiz gepleýän we dili kyn millete däl-de, ysraýyl halkynyň arasyna iberýärin. ⁶Hawa, seni düşnüksiz gepleýän, dili kyn we sözlerine düşünip bolmaýan beýleki köp milletleriň arasyna iberemok. Olara ibersedim, olar seni hökman diňlärdiler. ⁷Emma ysraýyl halky seni diňlemek islemez, olar hatda Meni-de diňlemek islemeýärler; çünki bütin ysraýyl halky keçjal we doňýürekdir. ⁸Seret, Men seni edil olar ýaly keçjal we doňýürek etdim. ⁹Seniň maňlaýyňy almaz ýaly çakmakdaşyndan hem gaty etdim. Olar pitneçi halkdyr, olardan gorkma, ýüzlerinden heder etme». ¹⁰Ol maňa ýene-de şulary diýdi: «Eý, ynsan ogly! Meniň saňa aýdýan ähli sözlerime gowuja gulak goý we ýüregiňe ornaşdyr. ¹¹Onsoň sürgün edilen ildeşleriň ýanyna git-de, olara aýt. Isle diňlesinler, isle diňlemesinler, olara: „Hökmürowan Reb şeýle diýýär“ diý».

¹²Ruh meni ýokary galdyrdy, men ýeňsämden: «Rebbiň şöhratyna Öz mekanynda alkyş bolsun!» diýen uly gopgunly sesi eşitdim. ¹³Bu jandarlaryň biri-birlerine degýän ganatlarynyň we olaryň gapdallaryndaky tigirleriň uly gopgunly sesidi. ¹⁴Ruh meni ýokary göterip, bu ýerden alyp gitdi. Rebbiň eli meniň üstümde berk durdy we janym gahardan dolup, men gaýgy-hasratda gitdim. ¹⁵Onsoň men Kebar kanalynyň ýakasyndaky Telabypda ýaşaýan sürgündäkileriň ýanyna bardym. Men olaryň ýaşaýan ýerinde, olaryň arasynda ýedi günläp aňk-taňk bolup oturdym.

Reb Ezekiýel pygamberi gözegçi edip belleýär

¹⁶Ýedi gün geçenden soň, maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁷«Eý, ynsan ogly! Men seni ysraýyl halkyna gözegçi belledim. Meniň her bir aýdýan sözümi diňle-de, Menden olara duýduryş ber. ¹⁸Men erbet adama: „Sen hökman ölersiň“ diýsem, sen hem oňa duýduryş bermeseň ýa-da onuň ömrüni halas etmek üçin erbet ýollaryndan el çekmek barada onuň bilen gepleşmeseň, ol erbet adam öz günäsi zerarly öler, emma onuň gany üçin Men seniň bilen haklaşaryn. ¹⁹Emma sen erbede duýduryş berseň, ol-da erbetlikden el çekmese, ýaramaz gylyklaryny üýtgetmese, ol öz günäsi zerarly öler, emma sen öz janyňy halas edersiň. ²⁰Eger dogruçyl adam dogruçyllygyndan dönüp, erbetlige ýüz ursa, Men ony agyr güne salaryn, ol hem öler. Sen ol adama duýduryş bermeseň, ol öz günäsi zerarly öler we onuň eden dogry işleri ýatlanmaz. Men onuň ganyny bolsa senden talap ederin. ²¹Ýöne dogruçyl adam günä etmez ýaly, oňa duýduryş berseň, ol-da günä etmese, elbetde, ol diri galar, sebäbi oňa duýduryş berildi; sen hem öz janyňy halas edersiň».

²²Ol ýerde Rebbiň eli meniň üstümdedi. Ol maňa: «Tur, düzlüge git, ol ýerde Men seniň bilen gepleşjek» diýdi. ²³Şeýlelikde, men turup, düzlüge gitdim. Ol ýerde Rebbiň şöhraty Kebar kanalynyň ýakasynda gören şöhratym ýalydy, men ýüzin ýykyldym. ²⁴Ruh içime girip, meni aýak üstüne galdyrdy. Ol meniň bilen gepleşip, şeýle diýdi: «Git-de, öýüňde gapyny içinden gulpla. ²⁵Ýöne sen, eý, ynsan ogly, boýnuňa tanap atylyp baglanarsyň. Şeýdip, sen halkyň arasyna gidip bilmersiň. ²⁶Olaryň pitneçi halkdygy üçin Men diliňi damagyňa ýapyşdyraryn, sen lal bolarsyň we olara öwüt berip bilmersiň. ²⁷Emma Men seniň bilen gepleşip, diliňi açaryn we sen olara: „Hökmürowan Reb şeýle diýýär!“ diýersiň. Goý, diňlän diňlesin, diňlemedik ýüz öwürsin, çünki olar bir pitneçi halkdyr».

4-nji bap

Iýerusalimiň gabawy hakyndaky pygamberlik

¹Sen, eý, ynsan ogly! Özüňe bir kerpiç alyp, öňüňde goý-da, onuň ýüzüne Iýerusalim şäheriniň suratyny çek. ²Onuň daşyny gaba, garşysyna berkitmeler sal, diwaryna çykmak üçin ýapgyt gur; düşelgeler dik, töwerek-daşynda diwar ýykýan pürsler ýerleşdir. ³Onsoň bir demir jam al-da, demir diwar bolar ýaly, ony özüň bilen şäheriň arasynda ýerleşdir; ýüzüňi oňa tarap öwür. Şäher gabawda bolar, ony özüň gabarsyň. Bu ysraýyl halky üçin bir alamat bolar. ⁴Onsoň çep gapdalyňa gyşaryp ýat-da, ysraýyl halkynyň ýazygyny öz üstüňde ýerleşdir; çep gapdalyňa gyşaran günleriňiň sanyna görä olaryň ýazyklaryny çekersiň. ⁵Men olaryň ýazyklarynyň her ýylyny bir gün hasabyna öwrüp, seniň üstüňe ýükledim. Bu üç ýüz togsan gündür. Şeýlelikde, ysraýyl halkynyň ýazygyny sen çekersiň. ⁶Bulary gutaranyňdan soň, ikinji gezek gyşar, ýöne bu gezek sag gapdalyňa gyşar. Şeýdip, ýahuda halkynyň ýazygyny çekersiň. Men muny her ýyly bir gün hasabyna öwrüp, jemi kyrk güni seniň üstüňe ýükledim. ⁷Ýüzüňi Iýerusalimiň gabawyna tarap öwür-de, gollaryňy çermäp, onuň garşysyna pygamberlik et. ⁸Ine, Men seni tanap bilen baglaryn, sen gabaw günleriňi tamamlaýançaň, bir gapdalyňdan beýleki gapdalyňa öwrülip bilmersiň. ⁹Bugdaý, arpa, noýba, merjimek, dary we çowdary alyp, bir gaba guý-da, olardan özüňe çörek bişir; gapdalyňa gyşarjak günleriň sanyna görä üç ýüz togsan günläp ondan iý. ¹⁰Her günki iýjek iýmitiňiň agramy ýarym gadak^[2] bolar; sen muny bellenen wagtda iýersiň. ¹¹Suwy hem ölçeg bilen içersiň. Ol ýarty küýze^[3] bolar; ony bellenen wagtda içersiň. ¹²Arpa kökeler iýersiň; kökeleri halkyň gözüniň alnynda adam nejasatyny ýakyp, şonuň üstünde bişirersiň. ¹³Reb: «Meniň aralaryna kowjak milletlerimiň içinde ysraýyl halky çöreklerini şeýdip, haram edip iýerler» diýdi. ¹⁴Onsoň men: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Men hiç haçan özümi haram eden däldirin, men ýaşlygymdan tä şu wagta çenli hiç wagt maslyk ýa parçalanan haýwan iýmedim, agzyma haram et degirmedim» diýdim. ¹⁵Ol maňa: «Bolýar, sen adam nejasatynyň deregine sygyr tezegini ulanyber, çöregiňi şonuň üstünde bişirersiň» diýdi. ¹⁶Soňra Ol sözüni dowam edip, maňa: «Eý, ynsan ogly! Men Iýerusalimde olary bir döwüm çörege zar ederin. Olar çöreklerini gorky içinde bellenen agramda iýerler we suwlaryny howp astynda ölçeg bilen içerler. ¹⁷Onsoň olar çörek bilen suwa zar bolup, biri-birlerine gorky bilen seredişerler we öz etmişleriniň astynda heläk bolarlar» diýdi.

5-nji bap

Hudaýyň halky pytradylýar

¹Eý, ynsan ogly, özüňe bir kesgir gylyç al, ony dellek päkisi hökmünde ulanyp, saç-sakgalyňy syr. Soň ölçär ýaly bir terezi al-da, saç-sakgalyňy böleklere böl. ²Şäheriň gabaw günleri tamamlananda, onuň üçden birini şäheriň ortasynda ýak. Beýleki üçden birini al-da, tutuş şäheriň töweregine gylyç bilen pytrat. Galan üçünji bölegini bolsa ýele sowur, Men-de gylyjymy ýalaňaçlap, olaryň yzyndan kowalaryn. ³Sen saç-sakgaldan birazajyk alyp, donuňyň etegine daň. ⁴Olardan ýene-de alyp, oda taşla-da ýak, ondan bütin ysraýyl halkyna garşy ot çykar.

⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Bu Iýerusalimdir; Men ony milletleriň merkezinde goýdum, ýurtlary onuň töwereginde ýerleşdirdim. ⁶Emma Iýerusalim töweregindäki ähli milletlerden we ýurtlardan has beter erbetlik edip, Meniň hökümlerime we parzlaryma garşy baş galdyrdy, Meniň hökümlerimi ret etdi we parzlarymy tutmady». ⁷Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Siz töweregiňizdäki milletlere garanda has beter pitneçi bolduňyz, parzlarymy berjaý etmediňiz, hökümlerimi ýerine ýetirmediňiz, hatda siz tutuş daş-töweregiňizdäki milletleriň hökümlerine görä-de hereket etmediňiz». ⁸Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ine, Men, hut Meniň Özüm size garşy çykaryn, milletleriň gözleriniň alnynda size höküm çykararyn. ⁹Ähli nejis işleriňiz üçin Men size öň etmedik, indem etmejek zatlarymy ederin. ¹⁰Munuň üçin siziň araňyzda ata-eneler çagalaryny, çagalar bolsa ata-enelerini iýerler. Men siziň garşyňyza hökümler çykararyn we sizden diri galanlaryň ählisini ýeliň çar tarapyna dargadaryn». ¹¹Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Barlygymdan ant içýärin, ähli ýigrenji zatlaryňyz we nejis işleriňiz bilen mukaddes öýümi murdar edendigiňiz üçin, Men-de sizi gylyç bilen gyryp taşlaryn; gözüm gaýgyrmaz we haýpym gelmez. ¹²Siziň üçden bir bölegiňiz mergiden, ýene üçden bir bölegiňiz daş-töweregiňizdäki gylyçdan öler; beýleki üçden bir bölegiňizi bolsa ýeliň çar tarapyna sowrup, gylyjymy ýalaňaçlap, yzyňyzdan kowalaryn.

¹³Gazabymy olaryň üstüne döküp, gaharym ýatyşandan soň, Men köşeşerin. Olara gahar-gazabymy dökenimde, olar Men-Rebbiň gabanjaňlyk bilen gepländigimi bilerler. ¹⁴Töweregiňizdäki milletleriň arasynda we ähli ötegçileriň gözleriniň alnynda, sizi weýrançylyga we masgaraçylyga sezewar ederin. ¹⁵Gahar-gazap we agyr jezalar bilen size hökümler çykaranymda, siz töweregiňizdäki milletlere masgara, sögünç, duýduryş hem gorky bolarsyňyz. Muny Men-Reb aýtdym. ¹⁶Açlygyň ölüm oklaryny ýollanymda, olar sizi weýran etsinler diýip ýollaryn. Üstüňizdäki açlygy has-da artdyraryn, bir döwüm çörege zar ederin. ¹⁷Üstüňize açlyk we ýyrtyjy haýwanlary ýollaryn; olar sizi perzentsiz goýarlar; mergi we uruş sizi ýok edip taşlar, başyňyzdan gylyç salaryn. Muny Men-Reb aýtdym».

6-njy bap

Ysraýylyň butparazlygy paş edilýär

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Ysraýyl daglaryna tarap öwür-de, olara pygamberlik et. ³Eý, Ysraýyl daglary, Hökmürowan Rebbiň sözüni diňläň! Hökmürowan Reb daglara we depelere, jülgelere we derelere şeýle diýýändir diý: „Ine, hut Men, Meniň Özüm üstüňize gylyç getirerin, seždegähleriňizi ýok ederin. ⁴Gurbanlyk sypalaryňyz weýran bolar, ýakymly ysly tütetgi ýakýan sypalaryňyz kül-peýekun ediler; gylyçdan geçirilenleriňizi butlaryňyzyň öňüne taşlaryn. ⁵Men ysraýyl halkynyň jesetlerini öz butlarynyň öňünde goýaryn, süňkleriňizi bolsa gurbanlyk sypalaryňyzyň töweregine pytradaryn. ⁶Nirede ýaşasaňyz hem galalaryňyz weýran bolar, seždegähleriňiz haraba döner. Şonuň üçin gurbanlyk sypalaryňyz döwlüp ýykylsyn, butlaryňyz parçalanyp, ýer bilen ýegsan bolsun, ýakymly ysly tütetgi ýakýan sypalaryňyz ýok edilsin we el işleriňizden hiç zat galmasyn. ⁷Adamlaryňyz ähli ýerde öldüriler, şonda siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz.

⁸Emma Men birnäçäňizi aman galdyraryn. Käbiriňiz milletleriň arasynda gylyçdan gaçyp gutularsyňyz we başga ýurtlara dargadylarsyňyz. ⁹Gaçyp gutulanlaryňyz ýesirlige äkidilen ýerlerindäki milletleriň arasynda Meni ýatlarlar. Men olaryň Özümden ýüz öwren zynahor ýüreklerinden, butlarynyň yzyna eýeren zynahor gözlerinden ýaňa ajy hasrat çekdim. Olar ähli nejis işlerinde eden pisliklerinden ýaňa öz-özlerini ýigrenerler. ¹⁰Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler, Men olara bu ýamanlygy etjekdigimi ýöne ýere aýtmadym“». ¹¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Eliňizi maňlaýyňyza, aýaklaryňyzy ýere uruň we şeýle diýiň: „Ysraýyl halkynyň eden ähli pis, nejis işleri üçin waý-u-dat! Olar gylyçdan, açlykdan we mergiden heläk bolarlar. ¹²Uzakdakylar mergiden ölerler; ýakyndakylar gylyçdan heläk bolarlar we galyp-gaçyp aman galanlar bolsa açlykdan ölerler. Men olara bolan gazabymy şeýle tamamlaryn. ¹³Her bir beýik baýryň depesindäki, ähli daglaryň başyndaky, her bir gür ýaprakly agajyň astyndaky we belent dub agajynyň astyndaky gurbanlyk sypalarynyň we butlarynyň arasynda, tütetgi hödür edilýän ähli ýerlerinde olaryň gylyçdan geçirilenleri serlip ýatanda, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ¹⁴Men olara garşy elimi uzadyp, olaryň çöllükden tä Dibla çenli bolan ilatly ýerlerini harabaçylyga we weýrançylyga öwrerin. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler“».

7-nji bap

Ysraýyl halkynyň soňky günleri

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Hökmürowan RebYsraýyl ýurduna şeýle diýýär:

„Soňy geldi!

Ýurduň dört künjeginiň soňy geldi!

³Ine, siziň soňuňyz geldi!

Men siziň üstüňizden gazabymy indererin.

Öz tutan ýollaryňyza laýyklykda

üstüňizden höküm çykararyn,

ähli nejis işleriňizi öz başyňyza getirerin.

⁴Araňyzda nejis işler edýändigiňiz üçin,

Men sizi öz ýollaryňyza görä jezalandyraryn.

Gözüm gaýgyrmaz, haýpym gelmez.

Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz“».

⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Betbagtlyk! Ine, öň görlüp-eşidilmedik betbagtlyk gelýär!

⁶Soňuňyz geldi; hawa, soňuňyz geldi!

Ol siziň garşyňyza oýandy; ine, gelýär!

⁷Nobat size ýetdi, eý, ýurduň ilaty!

Wagt geldi, ol gün ýakynlaşdy.

Daglarda şowhunly baýramçylyk

deregine howsala güni geldi.

⁸Indi Men gazabymy basym üstüňize dökerin,

size bolan gaharymy tamamlaryn.

Öz tutan ýollaryňyza laýyklykda höküm çykararyn,

ähli nejis işleriňizi öz başyňyza getirerin.

⁹Araňyzda nejis işler edýändigiňiz üçin,

öz tutan ýollaryňyza görä jezalandyraryn.

Gözüm gaýgyrmaz, haýpym gelmez.

Şonda özüňizi jezalandyranyň Men-Rebdigimi bilersiňiz.

¹⁰Ine, ol gün! Ine, ol gün ýetip gelýär!

Nobatyňyz ýetdi, taýak gunçalady,

tekepbirlik gülledi.

¹¹Zulum güýjäp, heläkçilik taýagyna öwrüldi.

Olardan hiç zat galmaz,

olaryň bolçulygyndan,

baýlygyndan zat galmaz,

aralarynda şan-şöhratlylyk bolmaz.

¹²Wagt geldi, ol gün golaýlaşdy;

müşderi şatlanmasyn, satyjy ýas tutmasyn,

çünki gazap ähli jemagatyň üstünden inýär.

¹³Bu aýanlyk onuň ähli jemagatyna degişlidigi üçin satyjy dirikä, satan ýerini yzyna almaz. Ýazykly her bir adamyň ýaşaýşy berk bolmaz.

¹⁴Surnaý çalyndy, ähli zat taýýar;

ýöne hiç kim söweşe gitmeýär,

çünki gazabym ähli jemagatyň üstündedir.

¹⁵Daşarda gylyç, içerde mergi we açlyk bar;

şäheriň daşyndakylar gylyçdan ölerler;

içindäkiler açlykdan we mergiden heläk bolarlar.

¹⁶Aman galanlaryň ählisi gaçyp,

öz etmişleri zerarly

dere gögerçinleri kimin

daglarda ahy-nala çekerler.

¹⁷Hiç kimiň golunda kuwwat galmaz,

ähli kişiniň dyzlary titrär.

¹⁸Olar jul geýerler,

olary howsala gaplar.

Hemmäniň ýüzi utançly bolar,

ähli başlaryň saçy syrylar.

¹⁹Kümüşleri köçelere taşlanar,

altynlary murdar hasaplanar.

Altyn-kümüş olara günä etdirýän büdreme daşyna öwrüldi. Şonuň üçin Rebbiň gazap gününde olary altyn-kümüşleri halas etmez, açlykdan gutarmaz ýa-da garynlaryny doýurmaz. ²⁰Olar Meniň öýümiň şaý-sepleriniň gözelligi bilen özlerini gopbamsy tutdular we olardan nejis butlary we ýigrenji zatlary ýasadylar. Şonuň üçin hem Men bu şaý-sepleri olar üçin murdar zada öwürdim.

²¹Men ony olja hökmünde gelmişekleriň eline,

talaň hökmünde dünýädäki ýaramazlaryň eline bererin,

ony murdar ederler.

²²Olardan ýüz öwrenimde,

olar Meniň hazynamy harlarlar,

talaňçylar girip, ony harlarlar.

²³Zynjyrlar ýasa!

Ýurt ganly jenaýatdan,

şäher zorlukdan doly.

²⁴Ysraýyllaryň öýlerini eýelär ýaly,

Men milletleriň iň ýamanyny getirerin.

Men güýçlüleriň tekepbirliginiň soňuna çykaryn,

olaryň mukaddes ýerleri murdar bolar.

²⁵Gorky gaplanda,

olar parahatçylyk agtararlar,

ýöne tapmazlar.

²⁶Betbagtlyk üstüne betbagtlyk geler,

erbet habar üstüne erbet habar çykar.

Pygamberden boş ýere aýanlyk tama ederler;

ruhanykanun öwretmez,

ýaşuly öwüt bermez.

²⁷Patyşa ýas tutar,

hökümdary aljyraňňylyk gaplar,

ýurduň halkynyň gorkudan elleri titrär.

Men olaryň tutan ýollaryna görä hasaplaşaryn,

öz hökümlerine laýyklykda höküm çykararyn.

Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler».

8-nji bap

Rebbiň öýündäki nejis zatlar

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň altynjy ýylynyň altynjy aýynyň bäşine öýümde Ýahuda ýaşululary bilen otyrkam, Hökmürowan Reb elini meniň üstüme goýdy. ²Men seredenimde, oduň görnüşinde bir adamyň şekilini gördüm. Onuň bilinden aşagy oda meňzeýärdi, bilinden ýokarsy bolsa ýakut ýaly şöhle saçýardy. ³Ol ele meňzeş bir zat uzadyp, meniň saçymdan tutdy. Ruh meni ýer bilen gögüň arasyna galdyrdy we Hudaýdan gelen görnüşde Iýerusalime, içki howlynyň demirgazyk derwezesiniň girelgesine getirdi. Ol ýerde Hudaýda gabanjaňlyk döredýän nejis but gurulgydy. ⁴Ysraýyl Hudaýynyň şöhraty şol ýerdedi. Ol meniň düzlükde gören görnüşim ýalydy. ⁵Onsoň Hudaý maňa: «Eý, ynsan ogly! Demirgazyk tarapdaky ýola seret» diýdi. Görsem, gurbanlyk sypasynyň demirgazyk derwezesiniň girelgesinde ýaňky nejis but bar eken. ⁶Ol maňa ýene: «Eý, ynsan ogly! Olaryň näme edýänini görýärsiňmi? Meni mukaddes öýümden daşlaşdyrjak bolup, ysraýyl halky bu ýerde nejis işler edýär. Indi mundan-da beter nejisligi görersiň» diýdi.

⁷Ol meni howlynyň girelgesine getirdi. Görsem, diwarda bir deşik bar eken. ⁸Soňra Ol maňa: «Eý, ynsan ogly, gel, diwary oý» diýdi. Men diwary oýdum; ol ýerde bir girelge peýda boldy. ⁹Maňa: «Içeri gir-de, olaryň bu ýerde edýän has nejis işlerini gör» diýdi. ¹⁰Men içerik girip seretdim, diwaryň töwerek-daşyna her hili süýrenijileriň, ýigrenji haýwanlaryň we ysraýyl halkynyň ähli butlarynyň suratlary çekilendi. ¹¹Olaryň öňünde bolsa ysraýyl halkynyň ýaşulularyndan ýetmiş kişi durdy. Olaryň ortasynda Şapanyň ogly Ýazanýa durdy. Her haýsynyň elinde ýakymly ysly tütetgi gaby bardy. Tütetginiň ysy bulut kimin ýokary göterilýärdi. ¹²Onsoň Ol maňa: «Eý, ynsan ogly! Ysraýyl ýaşulularynyň her biriniň garaňkyda butlardan doly otaglarynda näme edýänini gördüňmi? Olar Reb bizi görmeýär, Reb ýurdy terk etdi diýýärler» diýdi. ¹³Maňa ýene-de: «Beýläňe öwrül, olaryň mundan beter nejisligini görersiň» diýdi. ¹⁴Onsoň meni Rebbiň öýüniň demirgazyk tarapyndaky derwezesiniň girelgesine getirdi. Ine, ol ýerde Tammuz hudaýy üçin ýas tutýan aýallar otyrdylar. ¹⁵Ol maňa: «Eý, ynsan ogly, gördüňmi? Ýene öwrül, mundan hem beter nejisligi görersiň» diýdi.

¹⁶Onsoň meni Rebbiň öýüniň içki howlusyna getirdi. Ine, Rebbiň ybadathanasynyň girelgesinde eýwan bilen gurbanlyk sypasynyň aralygynda ýigrimi bäşe golaý adam bardy. Olaryň arka tarapynda Rebbiň ybadathanasy, özleri bolsa gündogara tarap bakyp durdular. Olar gündogara tarap bakyp, Güne sežde edýärdiler. ¹⁷Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly, gördüňmi? Ýahuda halkyna bu ýerde nejis işleri etmek azlyk edýärmikä? Olar ýurdy zorlukdan doldurdylar, ýene-de Meniň gaharymy getirýärler; seret, burunlaryna çybyk tutýarlar^[4]. ¹⁸Munuň üçin Men-de gahar-gazap bilen hereket ederin, gözüm gaýgyrmaz, haýpym gelmez. Gaty ses bilen gulagyma gygyrsalar-da, olary diňlemerin».

9-njy bap

Iýerusalim jezalandyrylýar

¹Soňra Ol meniň gulagyma gaty ses bilen: «Şäheri jezalandyrjak bolýanlaryň her biri eline gyrýan ýaragyny alyp, golaýa gelsin» diýip gygyrdy. ²Ine, demirgazyk tarapdaky ýokarky derwezäniň ýolundan alty adam geldi. Her biriniň elinde gyrýan ýaragy bardy, aralarynda bolsa eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen we bili ýazuw esbaply bir adam bardy. Olar içeri girip, bürünç gurbanlyk sypasynyň ýanynda durdular. ³Ysraýyl Hudaýynyň şöhraty keruplaryň üstünden aýrylyp, Hudaýyň öýüniň bosagasyna geldi. Reb eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen, bilinde ýazuw esbaby bolan adamy çagyryp, ⁴oňa: «Iýerusalim şäheriniň içinden geç-de, onda edilýän nejis işlerden ýaňa ah çekip, aglaýanlaryň maňlaýyna tagma bas» diýdi. ⁵Beýlekilere bolsa maňa eşitdirip: «Onuň yzy bilen şäheriň içinden geçiň we öldüriň; gözüňiz gaýgyrmasyn, haýpyňyz gelmesin. ⁶Gojalary, ýigitleri, boý gyzlary, çagalar bilen aýallary öldüriň, emma maňlaýynda bellik bolanlara golaýlaşmaň. Meniň mukaddes öýümden başlaň» diýdi. Olar-da öýüň öňündäki ýaşululardan başladylar. ⁷Soňra olara: «Baryň, ybadathanany murdar ediň, howlulary gylyçdan geçirilenlerden dolduryň!» diýdi. Şeýdip, olar gidip, şäherdäkileri öldürmäge başladylar. ⁸Olar öldürip ýörkäler, men ýeke galdym we ýüzin ýykylyp, dady-perýat etdim: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Gahar-gazabyňy Iýerusalimiň üstünden döküp, Ysraýylyň aman galan halkynyň hem baryny gyraýjakmy?» ⁹Ol maňa: «Ysraýyl bilen ýahuda halkynyň ýazygy juda çökder, ýurt gandan, şäher adalatsyzlykdan doly. Olar: „Reb ýurdy terk etdi, Reb görmeýär“ diýýärler. ¹⁰Munuň üçin Meniň hem gözüm gaýgyrmaz, haýpym gelmez, eden işlerini öz başlaryndan indererin» diýdi. ¹¹Ine, eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen we bili ýazuw esbaply adam: «Buýruşyň ýaly etdim» diýip habar berdi.

10-njy bap

Rebbiň şöhraty Iýerusalimi terk edýär

¹Soňra men keruplaryň ýokarsyndaky gümmeziň depesinde ýakut ýaly tagtyň şekilini gördüm. ²Reb eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen adama: «Keruplaryň aşagyndaky tigirleriň arasyna gir. Keruplaryň aralarynda ýanyp duran közlerden goşawujyňy doldur-da, şäheriň üstüne seç» diýdi. Ol adam meniň gözümiň alnynda tigirleriň arasyna girdi. ³Ýaňky adam girende keruplar Hudaýyň öýüniň günorta tarapynda durdular. Bulut içki howlyny doldurdy. ⁴Rebbiň şöhraty keruplaryň üstünden aýrylyp, Hudaýyň öýüniň bosagasyna gelip durdy. Hudaýyň öýi bulutdan doldy; howly bolsa Rebbiň şöhratynyň ýalkymyndan doludy. ⁵Keruplaryň ganatlarynyň sesi Gudratygüýçli Hudaýyň geplänindäki sesi ýaly daşky howluda-da eşidildi. ⁶Ol eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen adama: «Tigirleriň arasyndan, keruplaryň aralygyndan köz al» diýip tabşyranynda, ýaňky adam girip, tigirleriň ýanynda durdy. ⁷Keruplaryň biri özleriniň aralaryndaky köze elini uzadyp, ondan aldy-da, eginbaşy nepis zygyr matadan tikilen adamyň elleriniň aýasynda goýdy. Ol-da ony alyp çykdy. ⁸Keruplaryň ganatlarynyň aşagyndan adam eliniň şekili göründi. ⁹Görsem, keruplaryň gapdalynda dört tigir bar eken. Her bir kerubyň gapdalynda bir tigir bardy, tigirler sary ýakut kimin ýalpyldaýardy. ¹⁰Dördüsiniň-de görnüşi birdi, edil tigir içinde tigir bar ýalydy. ¹¹Olar ýöränlerinde, dört tarapa hereket edýärdiler; saga-sola öwrülmeýärdiler, bir kelle haýsy tarapa öwrülse, beýlekiler hem hiç ýana gyşarman, şol tarapa ýöreýärdiler. ¹²Bütin göwreleri, arkalary, elleri, ganatlary we tigirleri dördüsiniň-de tigirleri tutuşlygyna gözlerden doludy. ¹³Tigirler bolsa, meniň eşidişim ýaly, «Aýlanýan tigirler» diýlip atlandyryldy. ¹⁴Olaryň her haýsynyň dört ýüzi bardy. Birinji ýüz kerup ýüzüne, ikinji ýüz ynsan, üçünji ýüz arslan, dördünji ýüz bolsa bürgüt ýüzüne meňzeýärdi.

¹⁵Keruplar ýerinden galdylar. Bular meniň Kebar kanalynyň ýakasynda gören jandarlarymdy. ¹⁶Keruplar ýöränlerinde, tigirler-de olaryň gapdalyndan ýöreýärdiler. Ýerden galmak üçin keruplar ganatlaryny galdyranlarynda, tigirler-de olaryň gapdalyndan aýrylmaýardylar. ¹⁷Jandarlar duranlarynda, tigirler-de durýardylar. Jandarlaryň ruhy tigirlerdedigi üçin, jandarlar ýokary galanlarynda, bular-da galýardylar. ¹⁸Rebbiň şöhraty Hudaýyň öýüniň bosagasyndan aýrylyp, keruplaryň üstünde durdy. ¹⁹Keruplar ganatlaryny galdyryp, meniň gözümiň alnynda ýokary galdylar. Olar çykanlarynda, tigirler-de olar bilen bile çykyp, Rebbiň öýüniň gündogar derwezesiniň girelgesinde durdular. Ysraýyl Hudaýynyň şöhraty bolsa olaryň depesindedi.

²⁰Bular meniň Kebar kanalynyň ýakasynda, Ysraýyl Hudaýynyň aýagynyň astynda gören jandarlarymdy. Men olaryň keruplardygyna göz ýetirdim. ²¹Her haýsynyň dört ýüzi, dört ganaty bolup, ganatlarynyň aşagynda ynsan eline meňzeş bir zat bardy. ²²Olaryň ýüz keşpleri edil meniň Kebar kanalynyň ýakasynda gören ýüzlerim ýalydy, her biri gös-göni öňe ýöreýärdi.

11-nji bap

Ysraýyl ýolbaşçylary jezalandyrylýar

¹Ruh meni ýokary galdyryp, Rebbiň öýüniň gündogar tarapdaky derwezesine getirdi. Derwezäniň girelgesinde ýigrimi bäş adam bardy. Men olaryň arasynda halkyň ýolbaşçylaryndan Azuryň ogly Ýazanýa bilen Benaýanyň ogly Pelatýany gördüm. ²Reb maňa: «Eý, ynsan ogly! Päliýamanlar, şäherde erbet öwütler berýänler şu adamlardyr. ³Bular: „Öýleri gurmagyň wagty basym gelmezmi? Bu şäher bir gazandyr, biz bolsa onuň içinde abat saklanýan etdiris“ diýýärler. ⁴Munuň üçin sen olaryň garşysyna pygamberlik et. Hawa, pygamberlik et, eý, ynsan ogly!» diýdi.

⁵Onsoň Rebbiň Ruhy üstüme inip, maňa şulary aýtmagymy buýurdy: «Reb şeýle diýýär: „Eý, ysraýyl halky, Men siziň agzyňyzdan çykýan her bir sözi, kelläňizdäki pikiri bilýärin. ⁶Bu şäherde siz köp adamy öldürdiňiz, onuň köçelerini gylyçdan geçirilenlerden doldurdyňyz“». ⁷Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Siziň gylyçdan geçirip taşlanlaryňyz et, bu şäher bolsa gazandyr, emma siz onuň içinden çykarylarsyňyz. ⁸Siz gylyçdan gorkýarsyňyz, emma Men üstüňizden gylyjy salaryn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁹Sizi onuň içinden çykaryp, gelmişekleriň eline bererin, garşyňyza hökümler çykararyn. ¹⁰Siz gylyçdan heläk bolarsyňyz, size Ysraýyl serhedinde höküm ederin, onsoň Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ¹¹Bu şäher siziň üçin gazan bolmaz, sizem onda et bolmarsyňyz. Men Ysraýyl serhedinde size höküm çykararyn. ¹²Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. Siz Meniň parzlarymy berjaý etmediňiz, hökümlerimi ýerine ýetirmediňiz, gaýtam töweregiňizdäki milletleriň hökümlerine görä hereket etdiňiz». ¹³Onsoň şeýle boldy: men pygamberlik edip ýörkäm, Benaýanyň ogly Pelatýa öldi. Men ýüzin ýykyldym, gaty ses bilen: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Sen Ysraýylyň aman galan adamlarynyň hem soňuna çykaýjakmy?» diýip perýat etdim.

Reb Ysraýyly dikelder

¹⁴Onsoň maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁵«Eý, ynsan ogly! Iýerusalimiň ilaty seniň sürgündäki doganlaryň, hossarlaryň we bütin ysraýyl halky hakynda: „Olar Rebden daşlaşdylar, bu ýurt mülk hökmünde bize berildi“ diýdiler. ¹⁶Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Olary uzakdaky milletleriň arasyna iberdim, ýurtlara dargatdym. Şonda-da giden ýurtlarynda gysga möhlet üçin olara mukaddes öý bolan Mendirin“». ¹⁷Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Men sizi halklaryň arasyndan ýygnaryn, dargadylan ýurtlaryňyzdan bir ýere jemlärin we Ysraýyl topragyny size bererin. ¹⁸Ýurda dolanyp, ähli ýigrenji we nejis zatlaryny ol ýerden aýryp zyňarlar. ¹⁹Olaryň ýüregini bir ederin, täze ruh bererin. Içlerindäki daş ýüregi aýryp, olara etden bolan ýürek bererin. ²⁰Şonda olar parzlarymy berjaý edip, hökümlerimi saklap, olary doly berjaý ederler. Şeýle hem olar-a Meniň halkym, Menem olaryň Hudaýy bolaryn. ²¹Emma ýürekleri ýigrenji we nejis zatlaryň yzyna eýeren adamlary jezalandyraryn, olaryň eden işlerini öz başlaryndan indererin». Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²²Onsoň keruplar ganatlaryny galdyrdylar, tigirler-de olaryň gapdalyndady. Ysraýyl Hudaýynyň şöhraty bolsa olaryň üstündedi. ²³Rebbiň şöhraty şäherden çykyp, şäheriň gündogaryndaky dagyň üstünde durdy. ²⁴Görnüşde Hudaýyň Ruhy meni ýokary galdyryp, babyllylaryň ýurdundaky sürgün edilenleriň ýanyna getirdi. Onsoň gören görnüşim gözümden gaýyp boldy. ²⁵Men Rebbiň özüme görkezen ähli zatlaryny sürgün edilenlere gürrüň berdim.

12-nji bap

Ýahuda sürgün edilýär

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Sen pitneçi halkyň arasynda ýaşaýarsyň, olaryň görmäge gözleri bar, ýöne görmeýärler, eşitmäge gulaklary bar, ýöne eşitmeýärler, çünki olar bir pitneçi halkdyr. ³Şonuň üçin, eý, ynsan ogly, sen ýesir edip äkidilýän adam ýaly, öz goşuňy taýýarla-da, gündiziň güni olaryň gözleriniň alnynda ýola düş. Sen ýesir edip äkidilen ýaly, olaryň gözleriniň alnynda öz ýeriňden başga bir ýere göç. Olar pitneçi halk bolsalar-da, belki, muňa düşünerler. ⁴Gündiz olaryň gözleriniň alnynda sürgün edilýäniň goşy kimin goşuňy çykar we sürgün edilýän kişi kimin olaryň gözleriniň alnynda agşam ýola düş. ⁵Olaryň gözleriniň alnynda diwary oý-da, goşuňy ondan çykar. ⁶Olaryň gözleriniň alnynda goşuňy gerşiňde göter-de, garaňkyda çyk, bu ýurdy görmez ýaly ýüzüňi büre, çünki Men seni ysraýyl halky üçin bir alamat etdim».

⁷Men hem özüme buýrulyşy ýaly etdim. Goşumy sürgüne gidýäniň goşy kimin ilki gündiz çykardym. Agşam diwary elim bilen oýup, goşumy garaňkyda çykardym, olaryň gözleriniň alnynda ony gerşimde göterdim.

⁸Säher bilen maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Eý, ynsan ogly! Bu pitneçi ysraýyl halky senden: „Sen näme edýärsiň?“ diýip sorady, şeýle dälmi?» ¹⁰Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Bu Iýerusalimdäki hökümdara we onuň içindäki ähli ysraýyl halkyna degişli pygamberlikdir. ¹¹Olara: „Men size bir nyşandyryn, men näme eden bolsam, olar-da şeýle ederler, olar ýesir düşüp, sürgüne giderler“ diý. ¹²Aralaryndaky hökümdar goşlaryny gerşinde göterip, garaňkyda daşary çykarar. Ony çykarmak üçin diwary oýar, bu ýurdy görmez ýaly ýüzüni bürär. ¹³Men torumy ýazaryn, ol duzagyma düşer. Ony Babyl ýurduna getirerin, emma ol şol ýerde Babyly görmän öler. ¹⁴Onuň töweregindäkileri, ähli kömekçilerini we ähli nökerlerini ýeliň çar tarapyna sowrup, gylyjymy ýalaňaçlap, yzlaryndan kowalaryn. ¹⁵Olary ýurtlara dargadanymda, milletler arasyna pytradanymda, Meniň Rebdigimi bilerler. ¹⁶Baran ýerlerindäki milletleriň arasynda öz nejisliklerini gürrüň berer ýaly, olaryň birazyny gylyçdan, açlykdan we mergiden alyp galaryn. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler».

¹⁷Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁸«Eý, ynsan ogly! Çöregiňi sandyrap iý, suwuňy gorkudan ýaňa titräp iç. ¹⁹Ýurduň halkyna, Iýerusalim ilatyna we ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Olar çöreklerini gorky bilen iýip, suwlaryny howp astynda içerler, sebäbi ol ýerde ýaşaýanlaryň eden zorlugy zerarly ýurt çolaryp galar. ²⁰Ilatly galalar weýran bolar, ýurt haraba döner. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler“».

²¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²²«Eý, ynsan ogly! Siziň ysraýyl ýurdunda „Günler geçer gider, her bir aýanlyk puç bolar“ diýýän bu nakylyňyz näme? ²³Şonuň üçin hem olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Men bu nakyly ýok ederin, gaýdyp ony Ysraýylda nakyl edip aýtmazlar“. Ýene-de olara: „Günler ýakyndyr, ähli aýanlygyň amala aşmagynyň günleri ýakyndyr“ diý. ²⁴Mundan beýläk ysraýyl halkynyň arasynda ýalan aýanlyk we aldawçy palçylyk bolmaz. ²⁵Muny Reb bolan Men aýdýandyryn we Meniň aýdan zatlarym amala-da aşar. Eý, pitneçi halk, indi bu gaýra goýulmaz, Men sözi aýdaryn we ony amala aşyraryn». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

²⁶Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁷«Eý, ynsan ogly! Ine, ysraýyl halky: „Oňa gelen aýanlyk geljekki günler üçindir, ol uzak geljek barada pygamberlik edýär“ diýýär. ²⁸Munuň üçin olara Hökmürowan Rebbiň sözüni ýetir: „Meniň sözlerimiň hiç biri indi gaýra goýulmaz, näme aýtsam, şol söz amala aşar“». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

13-nji bap

Galp pygamberler jezalandyrylýar

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Pygamberlik edýän Ysraýyl pygamberlerine garşy pygamberlik et. Öz-özlerinden pygamberlik edýän ol pygamberlere Rebbiň sözüni diňlemegi tabşyr. ³Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Akmak pygamberleriň dat gününe! Olar hiç bir zat görmän, öz hyýallarynyň yzyna eýerýärler. ⁴Eý, Ysraýyl, seniň pygamberleriň harabalykda gezýän şagallar kimindir. ⁵Rebbiň gününde ysraýyl halkynyň söweşde berk durmagy üçin, diwaryň opurylan ýerlerini täzeden bejermediňiz. ⁶Olar ‘Rebbiň sözi’ diýip, boş görnüşlere we ýalan pallara uýdular. Olary Reb ýollamady, emma şonda-da sözleriniň amala aşmagyna umyt baglaýarlar. ⁷Men aýtmadyk hem bolsam, ‘Rebbiň sözi’ diýeniňizde, boş görnüşler görüp, ýalandan pal atmadyňyzmy?“.

⁸Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Siz ýalan sözlediňiz, boş görnüşler gördüňiz, munuň üçin Men size garşydyryn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁹Boş görnüşler görýän, ýalandan pal atýan pygamberleriň garşysyna el galdyraryn. Olar Meniň halkymyň maslahatyna gatnaşmazlar, ysraýyl halkynyň sanawyna ýazylmazlar we Ysraýyl ýurduna girmezler. Onsoň siz Meniň Hökmürowan Rebdigimi bilersiňiz.

¹⁰Bu pygamberler parahatçylyk ýok ýere ‘parahatçylyk’ diýip, Meniň halkymy azdyrýarlar; biri diwar salanda, olar muňa hek çalýarlar. ¹¹Hek çalýanlara diwar ýykylar diý; güýçli ýagyş bilen daşly dolular ýagar; diwary tupanly ýel ýumrar. ¹²Diwar ýykylanda, sizden çalan hekiňiziň nirededigini soramazlarmy?!“. ¹³Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men gazaplanyp, tupanly ýel bilen diwary ýumraryn, gaharym bilen güýçli ýagyş we daşly doly ýagdyryp, diwary ýer bilen ýegsan ederin. ¹⁴Hek çalan diwaryňyzy ýykaryn, ony ýer bilen ýegsan ederin, onuň düýbi görner. Diwar ýykylyp, siz içinde heläk bolarsyňyz. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz“. ^15-16Men diwara we oňa hek çalanlara gazabymy döküp, size şeýle diýerin: „Diwar-da, oňa hek çalanlar-da ýok boldular. Iýerusalimde parahatçylyk ýok ýere ‘parahatçylyk’ barada aýanlyk alan Ysraýyl pygamberleri-de ýok boldy“. Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹⁷Ýöne sen, eý, ynsan ogly, öz-özlerinden pygamberlik edýän halkyň gyzlaryna tarap ýüzüňi öwür-de, olara garşy pygamberlik et. ¹⁸Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Her bir ynsanyň janyny awlajak bolup, her kimiň bilegine bilezik dakýan, dürli boýdaky adamlaryň başyna bürenjek tikýän aýallaryň dat gününe! Siz Meniň halkymyň janyny awlamak bilen öz janyňyzy halas edýändiris öýdýärsiňizmi? ¹⁹Bir gysym arpa we bir döwüm çörek üçin halkymyň arasynda Maňa ysnat getirdiňiz. Ýalana gulak asýan halkyma ýalan sözlemek bilen ölüme laýyk däl janlary öldürdiňiz, ölüme laýyk janlara bolsa ýaşajakdyklaryny yglan etdiňiz“. ²⁰Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ine, Men siziň ynsan janyny guş kimin awlaýan jadygöý bilezikleriňize garşydyryn. Men olary gollaryňyzdan sypyraryn. Guş kimin awlaýan janlaryňyzy boşadyp goýbererin. ²¹Bürenjekleriňizi-de ýyrtyp, halkymy eliňizden halas ederin, indi olar siziň eliňizde ýesir bolmazlar. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ²²Meniň ynjatmak islemedik dogruçyl kişimiň ýüregini ýalan zatlar bilen ynjatdyňyz we erbet adam öz erbet ýolundan dönüp, diri galmaz ýaly, onuň goluna kuwwat berdiňiz. ²³Munuň üçin siz indi ýalan görnüşler görmersiňiz we palçylyk etmersiňiz. Men halkymy siziň eliňizden halas ederin. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz“».

14-nji bap

Reb butparazlary jezalandyrýar

¹Ysraýyl ýaşulularyndan birnäçesi meniň alnyma gelip oturdy. ²Onsoň maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³«Eý, ynsan ogly! Bu adamlaryň ýüregi butlara baglandy. Günä edip, büdreme daşyny öz öňlerinde goýdular. Heý, şundan soň hem Men bulara Özüme maslahat saldyrarynmy? ⁴Şonuň üçin hem olar bilen gepleş-de, Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Ýüregini butlara baglan, etmişlerini büdreme daşy hökmünde öz öňünde goýan, soň hem pygamberiň ýanyna baran her bir ysraýylla, Men-Reb butlarynyň köplügine laýyklykda Özüm jogap bererin. ⁵Şeýdip, butlary zerarly Maňa keseki bolan bütin ysraýyl halkynyň ýüregini täzeden Özüme tarap öwrerin“». ⁶Munuň üçin ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Toba ediň we butlaryňyzdan el çekiň, ähli nejis işleriňizden ýüz öwrüň. ⁷Aýdalyň, ysraýyl halkyndan bolan ýa-da Ysraýylda gelmişek bolup ýaşaýan biri Meni terk edip, ýüregini butlara baglap, etmişini büdreme daşy hökmünde öz öňünde goýupdyr. Onsoň ol Maňa maslahat salyp, pygamberlere ýüz tutsa-da, Men-Reb oňa öz etmişlerine görä jogap bererin. ⁸Ol adamdan ýüzümi öwrüp, ony alamata we tymsala öwrerin, ony halkymyň içinden sogrup taşlaryn. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ⁹Eger bir pygamber aldanyp, bir söz aýtsa, ol pygamberi aldawa salan Men-Rebdirin. Men oňa garşy elimi uzadyp, ony halkym Ysraýylyň içinden sogrup taşlaryn. ¹⁰Olar öz etmişleriniň jezasyny çekerler. Pygamber-de, ondan maslahat soran-da bir meňzeş jezalandyrylar. ¹¹Şeýdip, ysraýyl halky indi Menden aýrylmaz, günäleri bilen özlerini haram etmezler. Olar Meniň halkym, Men-de olaryň Hudaýy bolaryn». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹²Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹³«Eý, ynsan ogly! Bir ýurt dönüklik edip, Maňa garşy günä edende, oňa garşy elimi uzadyp, olary bir döwüm çörege zar ederin. Üstüne açlyk iberip, ynsanlary we haýwanlary gyryp taşlaryn. ¹⁴Eger şu üç adam Nuh, Danyýel we Eýýup ol ýerde bolsalar-da, olar dogruçyllyklary bilen diňe öz janlaryny halas edip bilerler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁵Eger Men ol ýurda ýyrtyjy haýwanlary ýollasam, olar-da ony adamsyz goýsalar, ýurt haraba dönüp, ýaňky haýwanlardan ýaňa onuň içinden hiç kim geçmese, ¹⁶Öz barlygymdan ant içýärin, Hökmürowan Reb diýýär, bu üç adam ol ýurtda ýaşasa-da, olar ne ogullaryny, ne-de gyzlaryny halas ederler. Diňe öz janlaryny halas edip bilerler. Ýurt bolsa haraba döner. ¹⁷Ýa-da ol ýurduň üstüne gylyç getirip: „Eý, gylyç, ýurduň içinden geç!“ diýsem, ondaky ynsanlary we haýwanlary gyryp taşlasam, ¹⁸Öz barlygymdan ant içýärin, Hökmürowan Reb diýýär, bu üç adam ol ýerde bolsalar-da, ne ogullaryny, ne-de gyzlaryny halas ederler. Diňe öz janlaryny halas edip bilerler. ¹⁹Ýa-da ol ýurda mergi ýollap, gan dökmek üçin üstüne gazabymy döküp, ynsany we haýwany gyryp taşlasam, ²⁰Öz barlygymdan ant içýärin, Hökmürowan Reb diýýär, Nuh, Danyýel we Eýýup ol ýerde bolsalar-da, ne ogullaryny, ne-de gyzlaryny halas ederler. Olar dogruçyllyklary bilen diňe öz janlaryny halas edip bilerler». ²¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Iýerusalimdäki ynsanlary we haýwanlary ýok etmek üçin üstlerine dört agyr hökümimi: gylyç, açlyk, ýyrtyjy haýwanlar we mergi ýollanymda, olaryň ýagdaýy has çökder bolar.

²²Muňa garamazdan, ol ýerde gaçyp gutulan ogullaryňyz we gyzlaryňyz galdyrylyp, ol ýerden çykarylar. Olar siziň ýanyňyza bararlar, siz olaryň erbet ýollaryny we işlerini görüp, Meniň Iýerusalimiň başyna salan ýamanlygymdan, başyndan inderen zatlarymdan teselli taparsyňyz. ²³Olaryň erbet ýollaryny we işlerini göreniňizde, size teselli bererler we siz Meniň Iýerusalimde eden ähli işlerimi biderek ýere etmändigimi bilersiňiz». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

15-nji bap

Peýdasyz agaç

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Üzüm agajyndan, ýagny jeňňel agaçlarynyň arasyndaky üzüm şahasyndan näme edilýär? Tokaýyň ähli agaçlary bilen deňeşdireniňde, onuň peýdasy ýokdur. ³Iş üçin ondan agaç alynýarmy? Ýa üstünden bir zat asmak üçin asgyç ýasalýarmy? ⁴Ol odun hökmünde ýakylýar. Ot onuň iki ujuny ýakyp, ortasyny garaldansoň, ol derde ýararmy? ⁵Abatka derde ýaramadyk zat, oda ýanyp garalansoň derde ýararmy?» ⁶Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men tokaý agaçlarynyň arasyndan üzüm agajyny odun hökmünde nädip ýakan bolsam, Iýerusalimiň ilatyny-da şeýdip oda ýakaryn. ⁷Men olardan ýüzümi öwrerin. Olar bir otdan gaçyp gutulsalar-da, beýleki bir ot barybir olary ýandyrar. Olara garşy çykanymda, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ⁸Onsoň olaryň Maňa dönüklik edendigi üçin ýurdy haraba öwrerin». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

16-njy bap

Biwepa Iýerusalim

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Iýerusalime öz nejis işlerini bildir. ³Hökmürowan Reb Iýerusalime şeýle diýýär diý: „Seniň aslyň, doglan ýeriň Kengan ýurdudyr. Seniň kakaň amor, ejeň het tiresindendir. ⁴Göbegiň doglan günüň kesilmedi, arassalamak üçin suw bilen ýuwulmadyň, duz bilen sürtülmediň we gundalmadyň. ⁵Hiç kimiň haýpy gelip, saňa bulardan birini hem etmedi, rehim-şepagat görkezmedi. Gaýtam, dünýä inen günüň seni ýigrenip, meýdana taşladylar. ⁶Men gapdalyňdan geçenimde, seniň öz ganyňa bulaşyp ýatanyňy görüp: ‘Diri gal!’ diýdim^[5]. ⁷Seni meýdan ösümligi kimin ösdürdim, sen ösüp, kemala geldiň, aňrybaş gözellige ýetdiň, göwüsleriň tözlenip, saçyň uzyn boldy, ýöne sen alaň-açyk we ýalaňaçdyň. ⁸Onsoň ýene gapdalyňdan geçip, saňa seretdim. Seniň tüýs söýgi çagyňdy; etegimi üstüňe ýazyp, ýalaňaçlygyňy örtdüm. Saňa ant içip, seniň bilen äht baglaşdym, sen-de Meniňki bolduň. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁹Seni suwa düşürdim, ganyňy ýuwup arassaladym we zeýtun ýagyny çaldym. ¹⁰Saňa keşdeli eşikler geýdirdim, aýagyňa gaýyşdan çaryk, başyňa nepis matadan ýaglyk daňyp, gymmatbaha geýimler geýdirdim. ¹¹Seni şaý-sepler bilen bezedim, bilegiňe bilezikler, boýnuňa zynjyr dakdym. ¹²Burnuňa ysyrga, gulaklaryňa gulakhalkalar dakyp, başyňa gözellik täjini geýdirdim. ¹³Sen altyn-kümüş bilen bezeldiň, eşigiň nepis zygyr mata, gymmatbahaly we keşdeli matady. Höregiňe oňat un, bal we ýag iýdiň, owadanlygyňyň çeni-çaky bolman, şa aýalynyň derejesine ýetdiň. ¹⁴Owadanlygyň sebäpli şöhratyň milletleriň arasyna ýaýrady, saňa bagyşlan şöwketim sebäpli owadanlygyň kämildi. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁵Ýöne sen owadanlygyňa bil bagladyň, şöhratyňdan peýdalanyp, zynagärlik etdiň. Her geçene köňül berdiň, owadanlygyň onuňky boldy. ¹⁶Sen nepis geýimleriňden özüňe owadan seždegähler salyp, olaryň üstünde zyna etdiň, beýle zat öň bolan däldir we indi hem bolmaz. ¹⁷Meniň beren altyn-kümüş bezeg şaýlarymy alyp, erkekleriň heýkellerini ýasandyň we olar bilen zyna etdiň. ¹⁸Keşdeli eşikleriňi alyp, olara geýdirdiň. Meniň zeýtun ýagymy we ýakymly ysly tütetgimi olaryň öňünde goýduň. ¹⁹Saňa beren çöregimi, iýdiren oňat unumy, zeýtun ýagyny we baly hoşboý yslar hökmünde olaryň öňünde goýduň, hawa, şeýle etdiň. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²⁰Meniň üçin dogran ogullaryňy we gyzlaryňy alyp, iýmit hökmünde butlara gurban etdiň. Hamala, zynagärligiň az ýalydy! ²¹Çagalarymy öldürdiň, olary oda ýakyp, butlara gurban berdiň. ²²Ähli nejis işleriňde, zynagärligiňde ýaşlyk günleriňi, alaň-açyk we ýalaňaç bolup, ganyňa bulaşan wagtyňy ýatlamadyň“». ^23-24Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Waý halyňa! Seniň halyňa waý! Ähli pislikleriňden soň, her bir açyk meýdançada özüňe çadyr we seždegäh saldyň. ²⁵Her köçäniň başynda seždegäh gurup, owadanlygyňy harladyň, her bir ötegçä özüňi hödürläp, zynagärligiňi artdyrdyň. ²⁶Daýaw bedenli goňşularyň müsürliler bilen zynagärlik etdiň we Meniň gaharymy getirmek üçin zynagärligiňi artdyrdyň. ²⁷Şonuň üçin hem, Men saňa garşy el göterdim, rysgalyňy kemeltdim we seni özüňi ýigrenýänlere, seniň zynagärligiňden utanýan piliştli gyzlaryň erkine berdim. ²⁸Sen aşurlylar bilen-de zyna etdiň, sebäbi sen doýmaz-dolmazdyň, olar bilen-de zyna etdiň, şonda-da ganmadyň. ²⁹Zynagärligiňi söwdagärleriň ýurdy bolan babyllylaryň ýurduna çenli artdyrdyň; ýöne munuň bilen-de doýmadyň.

³⁰Bu işleriň ählisini, utançsyz lolynyň işlerini edeniňde, ýüregiň nähili mejalsyz boldy. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ³¹Her köçäniň başynda sen özüňe çadyr gurduň, her bir açyk meýdançada seždegäh saldyň. Sen beýleki lolular ýaly bolmadyň, sebäbi muzdy äsgermediň. ³²Sen zynagär, äriniň ýerine kesekileri kabul edýän aýalsyň! ³³Ähli lolulara sowgatlar berilýär, sen bolsa ähli oýnaşlaryňa özüň sowgat berýärsiň, zynagärligiň üçin her tarapdan gelsinler diýip para berýärsiň. ³⁴Zynagärligiňde beýleki aýallara meňzemeýärsiň, sebäbi zynagärlik etmek üçin hiç kim seniň yzyňa düşmeýär. Saňa muzd tölenmän, özüň olara muzd töleýärsiň, munuň üçin beýlekilere meňzemeýärsiň». ³⁵Munuň üçin, eý, azgyn aýal, Rebbiň sözüni diňle: ³⁶«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Seniň haýasyzlygyň äşgär bolup, oýnaşlaryň we ähli nejis butlaryň bilen zyna edýärkäň, ýalaňaçlygyň üsti açyldy. Olara beren ogullaryňyň gany üçin ³⁷keýpi-sapa eden ähli oýnaşlaryňy, ähli söýenleriňi bütin ýigrenenleriň bilen birlikde üýşürerin. Olary tutuşlaýyn garşyňa üýşürip, olaryň öňünde seni ýalaňaçlaryn. Şeýdip, seniň tutuş ýalaňaçlygyňy görerler. ³⁸Men saňa zyna eden we gan döken aýallara degişli hökümler çykararyn. Öçli gahar-gazabym we gabanjaňlygym bilen seniň ganyňy akdyraryn. ³⁹Seni olaryň eline bererin, olar seniň çadyryňy ýykarlar, seždegähleriňi kül-peýekun ederler, egniňden eşigiňi sypyrarlar, şaý-sepleriňi alyp, seni ýalaňaç we alaň-açyk galdyrarlar. ⁴⁰Olar jemagaty seniň garşyňa küşgürerler, seni daşlarlar, gylyçdan geçirerler. ⁴¹Öýleriňi oda ýakyp, köp aýallaryň gözleriniň alnynda saňa höküm çykararlar. Men zynagärligiňi bes etdirerin, indi gaýdyp oýnaşlaryňa muzd tölemersiň. ⁴²Şeýlelikde, saňa bolan gahar-gazabymy öçürerin, saňa bolan gabanjaňlygym aýrylar, onsoň Men köşeşerin we mundan soň gaharlanmaryn. ⁴³Sen ýaşlyk günleriňi ýatlaman, eden ähli hereketleriň bilen Meni gazaplandyrdyň. Ine, Men-de eden işleriňi öz başyňdan indererin“. Muny Hökmürowan Reb diýýär.

„Näme üçin sen ähli nejis işleriňiň üstüne bu haýasyzlygyňy-da goşduň? ⁴⁴Ine, hemmeler seniň garşyňa ‘Enesini gör-de, gyzyny al’ diýen nakyly aýdarlar. ⁴⁵Sen öz ärini we ogluny kemsidýän enäniň gyzysyň, öz ärlerini we ogullaryny kemsidýän uýalaryň uýasysyň, siziň ejeňiz hetli, kakaňyz bolsa amorlydy. ⁴⁶Gyzlary bilen birlikde seniň demirgazyk tarapyňda ýaşaýan uly uýaň Samariýadyr, gyzlary bilen seniň günorta tarapyňda mesgen tutan kiçi uýaň Sodomdyr. ⁴⁷Sen olaryň ýollaryndan ýöräp, olaryň nejis işlerini etmediňmi? Bu hem az ýaly, öz ýollaryňda olardan hem beter bozuldyň. ⁴⁸Öz barlygymdan ant içýärin Hökmürowan Reb diýýär uýaň Sodom öz gyzlary bilen seniň özüňiň we gyzlaryňyň edenini etmedi. ⁴⁹Ine, seniň uýaň Sodomyň etmişi şudy: onuň özi-de, gyzlary-da tekepbirdiler, olarda bol nan we doly rahatlyk bardy, emma olar garyby we mätäji goldamady. ⁵⁰Olar özlerine guwandylar we Meniň gözümiň alnynda nejis işler etdiler. Şonuň üçin hem muny görenimde, olary öňümden süpürip taşladym. ⁵¹Samariýa seniň eden günäleriňiň ýarysyny-da etmedi, emma nejis işleriňde sen olardan geçirdiň, eden ähli nejis işleriň bilen uýalaryňy akladyň. ⁵²Sen-de utanjyňyň ýüküni çek. Nejislik bilen eden günäleriň uýalaryňkydan köpdügi sebäpli olara ýeňil höküm çykartdyň. Olar senden has dogry saýyldylar. Munuň üçin utan we öz utanjyňyň ýüküni çek, çünki sen uýalaryňy akladyň. ⁵³Sodomyň, Samariýanyň we olaryň gyzlarynyň, olar bilen birlikde seniň öňki abadançylygyňyzy gaýtaryp bererin. ⁵⁴Şonda sen öz utanjyňy çekersiň, eden ähli işleriňe utanyp, olara teselli bolarsyň. ⁵⁵Seniň uýalaryň Sodom we Samariýa öz gyzlary bilen birlikde öňki ýagdaýlaryna dönenlerinde, sen hem gyzlaryň bilen öňki ýagdaýlaryňa dönersiň. ⁵⁶Tekepbir wagtyňda uýaň Sodomyň adyny dile almaýardyň. ⁵⁷Indi bolsa seniň pisligiňiň üsti açyldy. Indi sen Edom^[6], pilişt gyzlary we seni ýigrenýän başga halklar tarapyndan masgaralanýarsyň. ⁵⁸Sen öz haýasyzlygyň we nejis işleriňiň jezasyny çekýärsiň“». Muny Reb aýdýandyr.

Baky äht

⁵⁹Hawa, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Sen eden ähtiňi bozup, içen antyňy harladyň. Men-de seni edil öz edişiň ýaly ederin. ⁶⁰Ýöne ýaşlygyňda seniň bilen baglaşan ähtimi ýatlap, seniň üçin baky äht berkarar ederin. ⁶¹Özüňden uly we kiçi uýalaryňy ýanyňa alanyňda, eden etmişleriňi ýatlap utanarsyň. Men olary saňa gyzlyga bererin, emma bu seniň ähtiň boýunça däldir. ^62-63Men seni ähli eden erbet işleriňden saplanymda, sen muny ýatlap utanar ýaly, utanjyňdan ýaňa agzyňy açmaz ýaly, seniň bilen ähtimi berkarar ederin, şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

17-nji bap

Iki bürgüt we üzüm agajy

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl halkyna bir matal ber, bir tymsal aýt. ³Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý:

„Uly ganatly, uzyn ýelekli,

dürli reňkli mymyk tüýlerden doly,

äpet bürgüt Liwana gonup,

kedr agajynyň depesini eýeledi.

⁴Agajyň ýokarky şahasyny ýolup,

söwdagärleriň ýurduna getirdi,

täjirleriň şäherinde ýerleşdirdi.

⁵Onsoň ýurduň tohumyndan alyp,

ony hasylly meýdanda ekdi,

bol suwlar ýakasynda ýerleşdirip,

söwüt agajy kimin oturtdy.

⁶Ol gögerip, pessejik boýly ýaýraň

üzüm agajyna öwrüldi,

şahalary özüne tarap egildi,

kökleri öz astyndady.

Şeýdip, bu üzüm agajy boldy,

şahalady, pudak çykardy.

⁷Uly ganatly we köp ýelekli

başga bir äpet bürgüt bardy.

Ine, ýaňky üzüm agajy

öz ekilen keşinden

oňa tarap köklerini egreltdi.

Suwarsyn diýip,

şahalaryny oňa tarap sallady.

⁸Ol şahalap, miwe berip,

oňat üzüm agajy bolar ýaly,

bol suwlar ýakasyndaky

hasylly meýdanda ekilipdi“».

⁹Ysraýyla Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý:

«Ol üzüm şahasy boý alyp ösermi?

Birinji bürgüt täze baldaklary gurasyn diýip,

köklerini sogurmazmy, miwesini ýolmazmy?

Kökünden sogurmak üçin güýçli gol

ýa-da beýik goşun gerek bolmaz ahyryn.

¹⁰Ol ekilse-de, boý alyp ösermi?

Gündogar şemaly uranda

bütinleý guramazmy?

Öz gögeren keşlerinde solmazmy?»

¹¹Onsoň maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹²«Indi pitneçi halka: „Siz bularyň nämedigini bilmeýärsiňizmi?!“ diý. Olara şeýle diý: „Ine, Babyl patyşasy Iýerusalime gelip, onuň patyşasyny we han-beglerini Babyla äkitdi. ^13-14Ol patyşanyň tohum-tijinden bolan bir adamy alyp, onuň bilen äht baglaşdy; oňa ant içirdi. Ol muny ýurt kiçigöwünli bolsun, gedemlik etmesin, ähtimi saklar ýaly, ýerinde dursun diýip etdi. Ol ýurduň baştutanlaryny ýesir edip alyp gitdi. ¹⁵Ýöne Iýerusalimiň patyşasy atlar we köp esger bersin diýip, ilçilerini Müsüre ibermek bilen Babyl patyşasynyň garşysyna gozgalaň turuzdy. Ol üstünlik gazanarmy? Bu işleri eden aman galarmy? Eden ähtini bozan halas bolarmy? ¹⁶Içen antyna biperwaý garandygy, eden ähtini bozandygy üçin Öz barlygymdan ant içýärin: ol özüni patyşa edip, tagtda oturdan patyşanyň mekany bolan Babylda öler. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ¹⁷Babyllylar köp janlary gyrmak üçin berkitmeler salyp, ýapgytlar guranlarynda, güýçli goşuny we uly ýygny bolsa-da, faraon oňa söweşde ýardam etmez. ¹⁸Ol eden ähtini bozdy, içen antyna biperwaý garady; ol söz beren hem bolsa, bu işleri etdi; indi ol gutulmaz“». ¹⁹Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Öz barlygymdan ant içýärin! Men ol tarapdan biperwaý garalan antymy we bozulan ähtimi onuň öz başyna getirerin. ²⁰Men torumy ýazaryn, ol duzagyma düşer, onsoň Babyla getirip, Maňa eden dönükligi sebäpli oňa höküm çykararyn. ²¹Onuň ähli gaçgak esgerleri gylyçdan geçiriler we aman galanlary çar tarapa dargadylar. Onsoň siz muny Men-Rebbiň aýdandygymy bilersiňiz».

²²Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Kedr agajynyň depesinden

bir şahajyk alyp oturdaryn.

Şahasyndan bir ýaş baldak ýolup,

belent dagyň depesinde ekerin.

²³Ony Ysraýylyň belent dagynda oturdaryn,

ol pudak çykarar, miwe berer,

şöhratly kedr agajy bolar.

Her dürli guşlar şahalarynda mesgen tutar,

her hili ganatly jandarlar kölegesinde saýalar.

²⁴Ýurduň ähli agaçlary

belent agajy peseldýäniň,

pes agajy beýgeldýäniň,

ýaşyl agajy guradýanyň,

guran agajy gögerdýäniň

Men-Rebdigimi bilerler.

Muny Men-Reb aýdýandyryn,

amala-da aşyraryn».

18-nji bap

Günäli adamyň günäsi öz boýnuna bolar

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Näme üçin siz Ysraýyl ýurdy hakynda „Atalar turşy üzüm iýdiler, ogullaryň dişi gamaşdy“ diýen nakyly aýdýarsyňyz? ³Öz barlygymdan ant içýärin, siz bu nakyly Ysraýylda gaýdyp ulanmarsyňyz. Muny Men Hökmürowan Reb diýýärin. ⁴Ine, her bir diri jan Meniňkidir. Atalaryň jany-da, ogullaryň jany-da Meniňkidir; diňe günä eden jan öler. ⁵Emma dogruçyl adam adalatly we dogry zady edýändir. ⁶Ol daglarda butlara hödürlenen gurbanlykdan iýmez, ysraýyl halkynyň butlaryna göz dikmez, goňşusynyň aýaly bilen zyna etmez ýa-da aýalynyň aýbaşyly wagtynda onuň bilen ýatmaz. ⁷Hiç kime zulum etmez, bergidaryň girewini yzyna gaýtarar, talaňçylyk etmez, aja nan, ýalaňaja don berer. ⁸Özüniň peýdasyna karz bermez, göterimine pul bermez, elini adalatsyzlyk etmekden saklar, iki adamyň arasynda adalaty hakykata laýyk ýerine ýetirer. ⁹Ol Meniň parzlarymy ýerine ýetirer, hökümlerimi ak ýürekden doly berjaý eder; ol dogruçyl adamdyr; ol hökman diri galar». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

^10-11«Bu ogul atasynyň hiç bir etmedik ýamanlyklaryny edip, ýagşy işleriň gyrasynda görünmez, gaýtam, daglarda butlara hödürlenen gurbanlykdan iýer, goňşusynyň aýaly bilen zyna eder. ¹²Garyba we mätäje zulum eder, talaňçylyk eder, girewini yzyna gaýtarmaz. Butlara bil baglar, nejis işler eder. ¹³Öz peýdasyna karz berip, göterimine pul berer. Beýle ogul diri galarmy? Ýok, diri galmaz. Ol bu nejis işleriň ählisini etdi, ol hökman öler we dökülen gany öz boýnuna bolar.

¹⁴Aýdalyň, bu ogluň-da bir ogly bar bolsa, ol atasynyň eden ähli günälerini görüp pikir eder we bular ýaly işleri etmez; ¹⁵daglarda butlara hödürlenen gurbanlykdan iýmez, ysraýyl halkynyň butlaryna bil baglamaz, goňşusynyň aýaly bilen zyna etmez. ¹⁶Hiç kime zulum etmez, girew almaz, talaňçylyk etmez, aja nan, ýalaňaja don berer, ¹⁷garyba zulum etmez, peýda we göterim almaz. Eger ol Meniň hökümlerimi ýerine ýetirip, parzlarymy berjaý etse, kakasynyň ýazygy zerarly ölmän, ol hökman diri galar. ¹⁸Onuň kakasy bolsa öz eden günäleri üçin öler, ol zalymlyk edip, doganyny talady, halkynyň arasynda ýaramaz işler etdi. ¹⁹Ýöne siz: „Näme üçin ogul atasynyň ýazygyny çekmeýär?“ diýýärsiňiz. Sebäbi bu ogul adalaty we dogruçyllygy ýerine ýetirdi, Meniň ähli parzlarymy berk saklap, olary doly berjaý etdi; ol hökman diri galar. ²⁰Günä eden adam ölmelidir; atasynyň ýazygyny ogly çekmez, oglunyň ýazygyny-da atasy çekmez. Dogruçyl adam dogruçyllygynyň, erbet adam erbetliginiň jogabyny alar. ²¹Erbet adam eden ähli günälerinden toba edip, Meniň ähli parzlarymy berjaý etse, adalaty, dogruçyllygy ýerine ýetirse, ol hökman diri galar, ölmez. ²²Onuň eden ähli jenaýatlary barada ýatlanman, ol eden dogry işlerinde ýaşar. ²³Näme Men erbet adamyň ölümini oňlaýarynmy? Men onuň erbet ýollaryndan toba edip, diri galmagyny islemeýärinmi näme? Muny Men Hökmürowan Reb diýýärin. ²⁴Ýöne dogruçyl adam öz dogruçyllygyndan dönüp, erbediň ähli nejis işlerini, pisliklerini etse, ol diri galarmy? Onuň eden dogry işleriniň hiç biri ýatlanylmaz; ol özüniň eden dönükligi bilen etmişi we günäsi üçin öler. ²⁵Ýöne siz: „Taňrynyň ýoly dogry däl“ diýýärsiňiz. Eý, ysraýyl halky, indi muny eşidiň, Meniň ýolum dogry dälmi? Nädogry ýol siziň ýollaryňyz dälmidir? ²⁶Dogruçyl adam dogruçyllygyndan dönüp, erbetlik etse we ölse, ol öz eden günäsi sebäpli öler. ²⁷Erbet adam-da eden erbetliginden dönüp, adalaty we dogruçyllygy ýerine ýetirse, ol adam öz janyny halas eder. ²⁸Ol özüniň eden ähli günälerine göz ýetirip, olara toba edendigi üçin, hökman diri galar, ol ölmez. ²⁹Ýöne ysraýyl halky: „Taňrynyň ýoly dogry däl“ diýýär. Eý, ysraýyl halky, Meniň ýollarym dogry dälmi? Nädogry ýol siziň ýollaryňyz dälmidir? ³⁰Munuň üçin, eý, ysraýyl halky, Men siziň her biriňizi öz tutan ýoluňyza görä höküm etjek. Muny Hökmürowan Reb diýýär. Toba edip, ähli jenaýatlaryňyzdan el çekiň, şondan soň olar size günä etdirýän büdreme daşy bolmaz. ³¹Edýän ähli jenaýatlaryňyzy özüňizden aýryň, täze ýürek we täze ruh ediniň! Eý, ysraýyl halky, siz näme üçin öljek bolýarsyňyz? ³²Men hiç kimiň ölümini oňlamaýaryn. Muny Men Hökmürowan Reb diýýärin. Şonuň üçin günäňizden el çekiň-de, diri galyň».

19-njy bap

Ysraýylyň ýolbaşçylary üçin agy

¹Sen Ysraýyl ýolbaşçylary üçin şu agyny aýt:

²«Seniň eneň kimdi?

Arslanlar arasynda ene arslandy!

Ýaş arslanlar arasynda ýatardy,

çagalaryny kemala getirerdi.

³Çagalaryndan birisi

şir arslan bolup ýetişdi,

awuny parçalamagy öwrendi,

adamlary iýdi.

⁴Milletler ol barada eşitdiler.

Ony duzagyna düşürdiler,

çeňňege ildirip, Müsüre getirdiler.

⁵Enesi garaşyp, umydyny üzensoň,

çagalaryndan başga birini alyp,

ony şir arslan edip ýetişdirdi.

⁶Ol arslanlar arasynda gezdi,

şir arslan bolup ýetişdi,

awuny parçalamagy öwrendi,

adamlary iýmäge başlady.

⁷Olaryň galalaryny ýykdy,

şäherlerini weýran etdi.

Ýurt we onuň içindäkiler

arryldysyndan ýaňa çolardy.

⁸Töweregindäki milletler

oňa hüjüm etdiler;

torlaryny ýazyp,

ony duzaga düşürdiler.

⁹Çeňňege ildirip, kapasa saldylar,

Babyl şasynyň huzuryna getirdiler.

Ysraýyl daglarynyň üstünde

gaýdyp sesi eşidilmesin diýip,

ony zyndana taşladylar.

¹⁰Eneň bagdaky üzüm agajy kimin

suwlaryň boýunda ekilipdi,

ol bol suwlardan ýaňa

hasylly we gür şahalydy.

¹¹Hökümdara hasa bolar ýaly

güýçli şahalary bardy,

boýy belent bulutlara ýetdi;

belentligi we bol şahalary bilen

göze ilip durardy.

¹²Ýöne ony gazap bilen

sogrup ýere taşladylar;

gündogar ýeli miwesini guratdy,

berk şahalary goparylyp soldy,

olary ýalynly ot ýakyp ýok etdi.

¹³Ol indi çölde,

gurak we suwsuz ýurtda ekildi.

¹⁴Onuň şahalarynyň bir çybygyndan ot çykyp,

şahasyny hem miwesini ýandyrdy,

hökümdarlyk hasasy üçin berk şaha galmady».

Bu agydyr we agylygyna-da galar.

20-nji bap

Ysraýylyň dönükligi

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň ýedinji ýylynyň bäşinji aýynyň onuna Ysraýyl ýaşulularyndan birnäçesi Rebden maslahat soramak üçin gelip, meniň garşymda oturdy. ²Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ³«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl ýaşululary bilen gepleş we olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Siz Menden maslahat soramaga geldiňizmi? Öz barlygymdan ant içýärin, Men size Özüme maslahat saldyrtmaryn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁴Olary höküm et, eý, ynsan ogly, olary höküm et! Olara ata-babalarynyň nejis işlerini aýdyp ber“». ⁵Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Ysraýyly saýlan günüm Ýakubyň nesline kasam eden günümdir we Müsür ýurdunda Özümi olara aýan edip: „Men siziň Hudaýyňyz Rebdirin!“ diýip ant içen günümdir. ⁶Hawa, şol gün Men olary Müsür ýurdundan çykaryp, olar üçin gözlän ýurduma, ähli ýurtlardan gözel bolan süýt we bal akýan ýurda getirjekdigime söz berdim. ⁷Onsoň Men olara: „Her kim göz dikýän nejis zatlaryny taşlasyn, özüňizi Müsür butlary bilen haram etmäň; siziň Hudaýyňyz Reb Mendirin“ diýdim. ⁸Ýöne olar Meniň garşyma gozgalaň turuzdylar, Meni diňlemek islemediler; olaryň hiç biri gözlerine ýakymly görünýän nejis zatlaryny taşlamady, Müsür butlaryny-da terk etmedi.

Onsoň Men gahar-gazabymy Müsürde olaryň başyndan inderjekdigimi aýtdym. ⁹Ýöne olaryň arasynda ýaşaýan milletleriň gözüniň alnynda adyma ysnat getirmezlik üçin, Öz adymyň hatyrasyna hereket etdim. Men ol milletleriň gözüniň alnynda ysraýyl halkyny Müsürden çykarmak bilen, Özümi olara aýan etdim. ¹⁰Şeýlelikde, olary Müsür ýurdundan çykaryp, çöle getirdim. ¹¹Men olara parzlarymy we hökümlerimi berdim. Bu hökümleri berjaý eden her bir adam ýaşar. ¹²Olary mukaddes halk eden Rebbiň Mendigimi bilsinler diýip, Özüm bilen olaryň arasynda alamat bolar ýaly, mukaddes Sabat günlerimi hem olar üçin belledim. ¹³Ýöne ysraýyl halky çölde Meniň garşyma gozgalaň turuzdy. Meniň parzlarymy, hökümlerimi berjaý eden adam aman galsa-da, olar kanunlarymy ýerine ýetirmediler. Hökümlerimi ret etdiler, mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny bütinleý harladylar.

Onsoň Men çölde gahar-gazabymy başlaryndan inderip, olary ýok etjekdigimi aýtdym. ¹⁴Emma ysraýyllary Müsürden çykarandygymy gören milletleriň gözüniň alnynda adyma ysnat gelmesin diýip, Öz adymyň hatyrasyna hereket etdim. ¹⁵Olary özlerine berjek iň gözel ýurduma, süýt we bal akýan ýurda getirmejekdigime çölde ant içdim. ¹⁶Olaryň ýüregi butlarynyň yzyna eýerendigi üçin, Meniň hökümlerimi ret etdiler, parzlarymy berjaý etmediler we mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny harladylar. ¹⁷Ýöne Meniň ýene-de olara ýüregim awady, olary heläk etmedim, çölde olaryň soňuna çykmadym. ¹⁸Çölde olaryň perzentlerine şeýle diýdim: „Ata-babalaryňyzyň parzlaryna eýermäň, hökümlerini berjaý etmäň, özüňizi olaryň butlary bilen haram etmäň. ¹⁹Men siziň Hudaýyňyz Rebdirin. Meniň parzlarymy tutuň, hökümlerimi doly berjaý ediň, olary ýerine ýetiriň. ²⁰Mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetiriň. Hudaýyňyz Rebbiň Mendigimi bilmegiňiz üçin, bu Meniň bilen siziň araňyzda alamat bolar“. ²¹Ýöne perzentler Meniň garşyma gozgalaň turuzdylar; Meniň parzlarymy doly berjaý etmediler, bulary ýerine ýetiren adam aman galsa-da, hökümlerimi ret etdiler, mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny harladylar.

Onsoň Men çölde gahar-gazabymy başlaryndan inderip, olary ýok etjekdigimi aýtdym. ²²Muňa garamazdan, ysraýyllary Müsürden çykaranymy gören milletleriň nazarynda adyma ysnat gelmesin diýip, ýene elimi yza çekdim we Öz adymyň hatyrasyna hereket etdim. ²³Mundan başga-da, Men olary milletler arasyna pytradyp, başga ýurtlara dargatjakdygyma çölde ant içdim. ²⁴Olaryň gözleri ata-babalarynyň butlarynyň yzyndadygy üçin, hökümlerimi ýerine ýetirmediler, parzlarymy ret etdiler we mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny harladylar. ²⁵Munuň üçin Men olara ýagşy bolmadyk parzlary we ýerine ýetiren adam aman galmaz ýaly hökümleri berdim. ²⁶Olary özleriniň getiren gurbanlyklary bilen harama çykardym, ilkinji doglan çagany ot üsti bilen gurban etmäge ýol berdim. Şeýdip, Men olara howp saldym we Özümiň Rebdigimi bilsinler diýdim». ²⁷Munuň üçin, eý, ynsan ogly, ysraýyl halky bilen gepleş we olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Ata-babalaryňyz dönüklik etmek bilen birlikde Maňa dil-de ýetirdiler. ²⁸Men olary wada beren ýurduma getirenimde, olar her bir gören beýik baýyrlykda, her bir gür ýaprakly agajyň astynda gurbanlyklaryny hödürlediler. Ol ýerde Meniň gaharymy getirýän sadakalaryny, hoşboý ysly tütetgilerini we içgi sadakalaryny hödür etdiler». ²⁹Onsoň Men olardan: «Siziň bu gidýän seždegähiňiz nähili ýer?» diýip soradym. Şonuň üçin hem bu ýerlere şu güne çenli hem seždegähler^[7] diýilýär. ³⁰Muňa görä ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Näme üçin siz özüňizi ata-babalaryňyzyň ýol-ýörelgeleri bilen haram edip, olaryň ýigrenji zatlary bilen zynahorlyk edýärsiňiz? ³¹Siz bu güne çenli ogullaryňyzy otda gurbanlyk hökmünde hödür edip, ähli butlaryňyz bilen özüňizi haram edýärsiňiz. Şundan soň, eý, ysraýyl halky, Men size Özüme maslahat saldyrarynmy? Öz barlygymdan ant içýärin, — Hökmürowan Reb diýýär — Men size maslahat bermerin.

³²Siz: „Agaja we daşa sygynyp, biz-de beýleki milletler ýaly, başga ýurtlardaky taýpalar ýaly bolarys“ diýýärsiňiz, emma akylyňyzda aýlaýan bu zatlaryňyz amala aşmaz. ³³Öz barlygymdan ant içýärin, — Hökmürowan Reb diýýär — Men güýç-gudratym we gahar-gazabym bilen üstüňizden höküm sürerin. ³⁴Güýç-gudratym hem gahar-gazabym bilen sizi halklaryň arasyndan çykararyn we dargadylan ýurtlaryňyzdan yzyňyza ýygnaryn. ³⁵Onsoň sizi halklaryň çölüne getirip, ýüzbe-ýüzleşip, size höküm çykararyn. ³⁶Müsür çölünde ata-babalaryňyza nähili höküm çykaran bolsam, size hem şeýle höküm çykararyn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ³⁷Men sizi gözden geçirip, ähte boýun bolmaga mejbur ederin. ³⁸Pitneçileri we Meniň garşyma jenaýat edenleri siziň araňyzdan aýraryn, olary gelmişek bolup ýaşaýan ýurtlaryndan çykararyn, ýöne olar Ysraýyl ýurduna girmezler. Şonda siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz».

³⁹«Eý, ysraýyl halky, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Meni diňlemejek bolsaňyz, gidiň, mundan beýläk her kim öz butlaryna gulluk etsin; ýöne sadakalaryňyzdyr butlaryňyz bilen Meniň mukaddes adyma ysnat getirmäň. ⁴⁰Ysraýyl halky, ýurtdakylaryň ählisi Maňa mukaddes dagymda, Ysraýylyň belent dagynda gulluk eder. Muny Hökmürowan Reb diýýär. Men olardan şol ýerde razy bolaryn. Men ähli mukaddes zatlaryňyz bilen birlikde sadakalaryňyzy we gymmatly sowgatlaryňyzy şol ýerde talap ederin. ⁴¹Sizi halklaryň arasyndan çykaryp, dargadylan ýurtlaryňyzdan ýygnanymda, sizi hoşboý ys hökmünde kabul ederin we milletleriň gözleriniň alnynda Öz mukaddesligimi ykrar ederin. ⁴²Sizi ata-babalaryňyza bermeklige ant içen ýurduma, Ysraýyl ýurduna getirenimde, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ⁴³Onsoň siz erbet ýollaryňyzy, özüňizi haram eden ähli işleriňizi ol ýerde ýatlarsyňyz we eden ähli pislikleriňizden ýaňa özüňizi ýigrenersiňiz. ⁴⁴Eý, ysraýyl halky! Men siziň öz tutan ýollaryňyza we ýaramaz işleriňize görä däl-de, Öz adymyň hatyrasyna hereket edenimde, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz“». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

Negep tokaýy hakyndaky pygamberlik

⁴⁵Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁴⁶«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Teýmana öwür-de, Daroma wagyz et, Negep tokaýyna garşy pygamberlik et. ⁴⁷Oňa Rebbiň sözüni eşit, Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Ine, Men içiňde ot tutaşdyraryn, ol sendäki her bir ösüp oturan agajy hem, guran agajy hem köýdürer. Lowlaýan ýalyn söndürilmez we günortadan demirgazyga çenli ähli ýüzler onuň bilen birlikde ýanar. ⁴⁸Ähli adamzat ody Men-Rebbiň tutaşdyrandygymy görer; ot söndürilmez“».

⁴⁹Onsoň men: «Wah, Hökmürowan Rebbim! Olar men hakda „Aý, ol özünden toslap tapýar-laý!“ diýişýärler» diýdim.

21-nji bap

Rebbiň gylyjy

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Iýerusalime tarap öwür-de, mukaddes ýerlere garşy wagyz et, Ysraýyl ýurdy barada pygamberlik edip, ³oňa Reb şeýle diýýär diý: „Ine, Men saňa garşydyryn, gylyjymy gynyndan çykaryp, ýagşyny-da, ýamany-da senden kesip taşlaryn. ⁴Ýagşyny-da, ýamany-da senden kesip taşlamak üçin günortadan demirgazyga çenli ähli ynsana garşy gylyjymy gynyndan çykararyn. ⁵Şonda tutuş adamzat gylyjyny gynyndan çykaranyň Men-Rebdigimi biler; indi gylyjy gynyna salmaryn“». ⁶«Eý, ynsan ogly, ah çek, olaryň gözleriniň alnynda ýüregiňi paralap, ajy gözýaş dök. ⁷Olar saňa: „Näme beýle gam-gussa batýaň?“ diýenlerinde, sen olara: „Gelen erbet habar zerarly gama batýaryn. Muňa her bir ýürek erär, ähli eller gowşar, her bir ruh tapdan düşer, her bir dyz epiler. Ine, habar gelýär, ol amala aşar“ diý». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

⁸Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Eý, ynsan ogly! Pygamberlik et we Reb şeýle diýýär diý:

„Gylyç! Gylyç!

ol ýiteldildi, çarhlandy!

¹⁰Bu öldürmek üçin ýiteldildi,

ýyldyrym kimin çaksyn diýip çarhlandy.

Biz nädip şatlanyp bileris?

Oglum, sen taýagy we temmini harladyň ahyryn.

¹¹Gylyç ulanmak üçin çarhlanmaga berildi;

gylyç ganhoryň eline berilsin

diýip ýiteldildi, çarhlandy.

¹²Eý, ynsan ogly! Perýat et, bagyr!

Çünki bu gylyç Meniň halkymyň,

ähli Ysraýyl ýolbaşçylarynyň üstünden inýär.

Ysraýyl ýolbaşçylary Meniň halkym bilen

birlikde gylyçdan geçiriler;

munuň üçin döşüňi ýumrukla.

¹³Bu bir synagdyr; taýak äsgerilmese, soňy näme bolar?“» Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹⁴«Eý, ynsan ogly, pygamberlik et we eliňi çarp.

Goý, gylyç iki, hatda üç gezek çapsyn.

Bu öldürýän gylyçdyr, köp sanly ynsanlary gyran,

olary her ýandan gurşan gylyçdyr.

¹⁵Şeýdip, olaryň gorkudan ýaňa ýüregi bükgüldesin,

büdremeleri artsyn diýip,

Men ähli derwezelerinde

howp salýan gylyjy goýdum.

Pah-pah, gylyç ýyldyrym kimin parlady,

gyrmak üçin çykaryldy.

¹⁶Eý, gylyç, sagyňa çoz, soluňy çap,

ugruň nirä bolsa, şoňa-da git.

¹⁷Men-de maňlaýyma uraryn,

gahar-gazabym ýatyşar,

muny Men-Reb diýdim».

¹⁸Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁹«Eý, ynsan ogly, Babyl patyşasynyň gylyjy geler ýaly, özüňe iki ýol belle, ikisi-de bir ýurtdan çyksyn. Gala barýan ýoluň başynda bir belgi ýasap goý. ²⁰Ammonlaryň Raba galasyna ýa-da Ýahudadaky berk diwarly Iýerusalime girer ýaly, gylyç üçin ýol ýasa. ²¹Çünki Babyl patyşasy iki ýoluň başynda durup jogap agtarýar. Ol oklary silkeleýär we butlara maslahat salyp, gurbanlyk malynyň bagryna seredýär. ²²Onuň sag elinde Iýerusalimi görkezýän pal bar. Onda diwar ýykýan pürsleri ýerleşdirmek, ölüm buýrugyny bermek, söweş nagralaryny çekmek, derwezeleri ýumrujy gurallary goýmak, berkitmeler we diwara çykmak üçin ýapgytlar gurmak barada aýdylýar. ²³Babyl patyşasyna ant içip, kasam edenleriň nazarynda bu boş pal bolar; emma olar ele salnanda, pal bulara ýazygy ýatladar».

²⁴Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Siz jenaýatlaryňyzyň üstüni açmak bilen ýazygyňyzy ýatlatdyňyz. Ähli işleriňizde günäleriňizi görkezmek bilen ýazygyňyzy ýatlatdyňyz. Şonuň üçin zorluk bilen ele düşersiňiz.

²⁵Eý, Ysraýylyň dereksiz, pis hökümdary,

soňky günüň ýakynlaşdy,

soňky jeza günüň ýetip geldi!»

²⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Selläňi aýyr, täjiňi çykar.

Indi bu beýle bolmaz.

Pes bolan beýgeler,

beýik bolan peseler.

²⁷Weýran! Weýran!

Şäheri weýran ederin!

Höküm çykarýan gelýänçä, bu başa barmaz.

Soňra Men şäheri oňa bererin».

²⁸«Sen bolsa, eý, ynsan ogly, pygamberlik et we masgaralaýjy sözler aýdýan ammonlar barada Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý:

„Gylyç, gylyç! Öldürmek üçin gyndan çykaryldy,

ýuwutsyn we ýyldyrym kimin çaksyn diýip

ýiteldilip çarhlandy.

²⁹Eý, ammon halky, sen hakda

görülýän görnüşler biderek,

atylýan pallar ýalandyr.

Eý, gylyç, ol zalym pisleriň boýnuny çapyp taşla,

çünki olaryň soňky güni geldi,

ahyrky jezasynyň wagty ýetdi.

³⁰Gylyjy gynyňa sal!

Ýaradylan ýeriňde,

dogduk mekanyňda

Men saňa höküm çykararyn.

³¹Üstüňize gaharymy döküp,

gazap odumy üflärin,

seni öldürmäge ussat

wagşylaryň eline bererin.

³²Sen oda ýangyç bolarsyň.

Ganyň tutuş ýurtda akar,

indi sen hiç haçan ýatlanmarsyň;

çünki muny Men-Reb aýtdym“».

22-nji bap

Iýerusalimiň günäsi

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Bu ganhor şäheri höküm et, eý, ynsan ogly, ony höküm et! Onsoň oňa özüniň eden nejis işlerini aýdyp ber. ³Oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, öz içinde gan döküp, weýrançylygyny taýýarlaýan şäher! Butlar ýasap, özüni haram edýän şäher! ⁴Döken ganlaryň bilen etmişli bolduň, ýasan butlaryň bilen haram bolduň; günleriňiň soňuny ýakynlaşdyrdyň, ýyllaryňyň soňuna çykdyň. Şonuň üçin hem Men seni milletleriň öňünde utanja, ähli ýurtlaryň öňünde masgaraçylyga sezewar ederin. ⁵Eý, ady nejis we içi gowgadan doly şäher, ýakyndakylar-da, uzakdakylar-da seni masgaralarlar.

⁶Ine, içiňde ýaşaýan her bir Ysraýyl ýolbaşçysy öz güýjüniň çatdygyndan gan dökýär. ⁷Olar ata-enäni kemsitdiler, seniň içiňde gelmişege sütem etdiler, dul hatyna we ýetime zulum etdiler. ⁸Sen Meniň mukaddes zatlaryma we mukaddes Sabat günümiň kanunlaryna biperwaý garadyň. ⁹Gan dökmek üçin araňyzda töhmetçiler bar. Öz araňyzdakylar daglaryň üstünde gurbanlyk iýdiler we haýasyzlyk etdiler. ¹⁰Olaryň käbiri öz atalarynyň aýaly bilen ýatdy. Seniň içiňde aýal haramka namysyna degildi. ¹¹Kimse goňşusynyň aýaly bilen nejis iş etdi; kimse utanman öz gelni bilen zyna etdi; kimse öz aýal doganynyň, öz atasynyň gyzynyň namysyna degdi. ¹²Gan dökmek üçin seniň içiňde para aldylar; sen peýda we göterim aldyň, zorluk bilen goňşyňdan gazanç etdiň we Meni unutdyň. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

¹³Ine, eden haram gazanjyň we öz içiňde döken ganyň üçin Men elimi elime uraryn. ¹⁴Seniň bilen iş salşan günlerimde ýüregiň berk, elleriň güýçli bolarmy? Muny Men-Reb aýtdym. Ony ýerine hem ýetirerin. ¹⁵Men seni milletleriň arasyna dargadaryn, ýurtlara pytradaryn, haramlygyňyň soňuna çykaryn. ¹⁶Milletleriň gözüniň alnynda özüňi haram etmegiňi bes edeniňde Meniň Rebdigimi bilersiň“».

¹⁷Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁸«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl halky Meniň üçin galyndy boldy; olaryň bary bir körükde eredilen kümşüň galyndysy bürünç, galaýy, demir we gurşun galyndysy ýalydyr. ¹⁹Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Baryňyzyň galyndy bolandygyňyz üçin, Men sizi Iýerusalimiň ortasyna ýygnaryn. ²⁰Eretmek üçin ody üfläp, kümşi, bürünji, demri, gurşuny we galaýyny körüge salyşlary ýaly, Men-de sizi gahar-gazabym bilen şähere salyp erederin. ²¹Sizi ýygnap, gazap odumy üstüňize üflärin we siz şäheriň içinde erärsiňiz. ²²Kümşüň körükde ereýşi ýaly, siz-de şäheriň içinde erärsiňiz, onsoň gahar oduny üstüňize dökeniň Men-Rebdigimi bilersiňiz“».

²³Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁴«Eý, ynsan ogly! Oňa: „Sen gazap güni tämizlenmedik, üstüne ýagyş ýagmadyk ýurtsuň!“ diý. ²⁵Onuň içindäki hökümdarlary^[8] arlap awuny parçalaýan arslan kimindir; olar adamlary ýuwutdylar, baýlyk we mal-mülk aldylar, öz içinde dullaryň sanyny köpeltdiler. ²⁶Onuň ruhanylary kanunlarymy basgyladylar, mukaddes zatlarymy harladylar; mukaddes zat bilen ýönekeý zadyň arasynda parh goýmadylar, haramyň we halalyň nämedigini halka öwretmediler, mukaddes Sabat günümiň kanunlaryna biperwaý garadylar; Men olaryň arasynda äsgermezçilige duçar boldum. ²⁷Aralaryndaky ýolbaşçylary haram gazanç üçin gan dökmekde, adam janyny ýok etmekde awuny parçalaýan gurtlar kimindir. ²⁸Pygamberleri boş görnüşler görüp, ýalandan pal atyp, bu etmişleriniň üstüne hek çalýarlar. Men-Reb aýtmadyk bolsam hem, „Hökmürowan Reb şeýle diýýär“ diýýärler. ²⁹Ýurduň halky biri-birini ezip, talaňçylyk etdi, garyba we mätäje zulum etdi, nähak ýere gelmişege sütem etdi.

³⁰Ýurdy heläk etmezligim üçin diwary täzeden bejerip, onuň gädiginde ýurt üçin öňümde durup biljek bir adam agtardym, ýöne tapyp bilmedim. ³¹Şonuň üçin hem Men olaryň üstlerine gazabymy dökdüm, gahar odum bilen olary ýakyp ýok etdim. Eden işlerini öz başlaryndan inderdim». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

23-nji bap

Ohola we Oholyba

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Bir eneden doglan iki gyz bardy. ³Olar ýaşkalar Müsürde loly bolup, zyna etdiler. Ol ýerde olaryň mämeleri ellendi we gyz göwüsleri gysymlandy. ⁴Ulusynyň ady Ohola, kiçisiniňki bolsa Oholybady. Olar Meniňki boldular, ogullar we gyzlar dogurdylar. Atlaryna görä Ohola Samariýadyr, Oholyba Iýerusalimdir. ⁵Ohola Meniňkikä zyna edip, oýnaşlary bolan aşur ýolbaşçylaryna göwün berdi. ⁶Bular mawy eşik geýnen häkimler bilen emeldarlardy, ählisi görmegeý ýaş ýigitler we atly esgerlerdi. ⁷Ohola Aşuryň görnükli adamlaryna özüni zynagärlige berdi. Ol kimlere göwün beren bolsa, şolaryň butlary bilen özüni haram etdi. ⁸Müsürliler bilen hem zynagärligini goýmady. Ol ýaşka müsürliler onuň bilen ýatdylar, gyz göwüslerini gysymladylar we zynalaryny onuň üstüne dökdüler. ⁹Şonuň üçin Men ony göwün beren oýnaşlarynyň eline, ýagny aşurlaryň eline berdim. ¹⁰Olar onuň ýalaňaçlygyny paş etdiler, ogullaryny we gyzlaryny aldylar, özüni bolsa gylyç bilen öldürdiler. Oňa hökümler çykaryldy we ol aýallaryň arasynda masgara boldy.

¹¹Aýal dogany Oholyba muny görse-de, göwün bermekde ondan hem azgyndy, zynagärligi uýasynyňkydan-da çökderdi. ¹²Ol bezemen geýnüwli aşur ýolbaşçylaryna häkimlere, emeldarlara, at münýänlere, görmegeý ýaş ýigitleriň baryna göwün berdi. ¹³Men onuň haram bolandygyny gördüm; ikisiniň hem ýoly birdi. ¹⁴Emma Oholyba zynagärligini artdyrdy, ol gyzyl reňkler bilen diwaryň ýüzüne çekilen babylly erkekleriniň şekilini gördi. ¹⁵Şeýle hem billeri guşakly, başlary uly selleli, ählisi serkerde sypatly, asly babylly bolanlaryň suratyny gördi. ¹⁶Oholyba olary gören badyna göwün berip, babyllylaryň ýurduna çaparlar ýollady. ¹⁷Babyllylar onuň ýanyna, söýgi düşegine geçdiler, zynagärlikleri bilen ony haram etdiler. Babyllylar bilen özüni haram edenden soň, olary kalby bilen ýigrendi. ¹⁸Oholyba zynagärligini we ýalaňaçlygyny açyk paş edende, onuň uýasyny ýigrenişim ýaly, kalbym ony-da ýigrendi. ¹⁹Oholyba Müsür ýurdunda zynagärlik eden ýaşlyk günlerini ýatlamak üçin zynagärligini has artdyrdy. ²⁰Göwreleri eşegiň göwresi kimin we billeri atyň bili kimin bolan oýnaşlaryna göwün berdi. ²¹Şeýlelikde, müsürliler seniň mämeleriňi elläp, gyz göwüsleriňi gysymlan döwründäki ýaly ýaşlyk haýasyzlygyňy etdiň».

²²Şonuň üçin, eý, Oholyba, Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men seniň ýigrenen oýnaşlaryňy özüňe garşy küşgürerin, olary her ýandan saňa garşy aýaga galdyraryn. ²³Babyllylary, ähli kesetleri, pekotlary, şowalary, kowalary we olar bilen birlikde tutuş aşurlary görmegeý ýaş ýigitleri, häkimleriň we emeldarlaryň baryny, serkerdeleri we ýolbaşçylary, at münýänleri saňa garşy goýaryn. ²⁴Olar ýaraglar, söweş arabalary, at-arabalar we bir topar halklar bilen saňa garşy çykyp, uly-kiçi galkanlary, demir tuwulgalary bilen daş-töwerekden daşyňy alarlar. Men olara höküm etmek ygtyýaryny bererin, olar öz däp-dessurlary boýunça saňa hökümler çykararlar. ²⁵Saňa garşy gabanjaňlygym oýanar. Olar saňa gazaplanyp ýowuz daraşarlar, burnuňy we gulaklaryňy kesip taşlarlar, aman galanlaryňyz gylyçdan heläk bolarlar. Ogullaryňy we gyzlaryňy alarlar, aman galanlaryňyzy ot ýakyp ýok eder. ²⁶Olar seniň geýimiňi sypyrarlar, owadan şaý-sepleriňi alarlar. ²⁷Men seniň Müsürden getiren haýasyzlygyň we zynagärligiň soňuna çykaryn. Sen olara indi gabagyňy galdyrmarsyň, Müsüri gaýdyp ýatlamarsyň». ²⁸Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men seni öz ýigrenen adamlaryňyň, kalbyňyň ýigrenenleriniň eline bererin. ^29-30Olaryň saňa garşy özlerini alyp baryşlary ýigrençli bolar, seniň ähli zähmetiňiň hasylyny alyp, seni ýalaňaç hem alaň-açyk goýarlar. Sen milletler bilen zyna etdiň, olaryň butlary bilen haram bolduň. Şeýlelikde, zynagärligiň ýalaňaçlygy paş bolar. Bu zatlaryň ählisi haýasyzlygyň we azgynlygyň sebäpli başyňdan iner. ³¹Sen uýaňyň ýolundan ýörediň, Men onuň käsesini seniň eliňe bererin». ³²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Sen uýaňyň çuň we giň käsesinden içersiň, bu käsäniň pürepürdigi sebäpli, seniň üstüňden gülnüp masgara bolarsyň. ³³Serhoşlykdan we gaýgydan dolarsyň, ol seniň uýaň Samariýanyň käsesidir, ol elhençlik hem weýrançylyk käsesidir. ³⁴Ony içip tükedersiň, böleklerini ýenjip, göwsüňi parçalarsyň, Hökmürowan Reb: „Muny Men aýtdym“ diýýär». ³⁵Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Meni unudandygyňa, Menden ýüz öwrendigiňe görä sen hem öz haýasyzlygyň we zynagärligiň üçin jezaňy çek».

³⁶Reb maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Sen Ohola we Oholybanyň üstünden höküm çykar! Olara nejis işlerini bildir. ³⁷Olar zyna etdiler, elleri gan dökdi; butlary bilen zyna etdiler. Maňa dogran çagalaryny-da iýmit hökmünde olaryň butlaryna hödürlediler. ³⁸Maňa-da şu işi etdiler: şol gün Meniň mukaddes öýümi harama çykardylar, mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny harladylar. ³⁹Butlary üçin çagalarynyň damagyny çalanlaryndan soň, hut şol gün mukaddes öýümi harlamak üçin ol ýere girdiler, ine, Meniň öýümiň içinde şeýle etdiler.

⁴⁰Hatda, siz, iki uýa! Uzaklardan adamlar geler ýaly çaparlar ýolladyňyz, olar geldiler. Olar üçin siz ýuwundyňyz, gözleriňize sürme çekdiňiz, şaý-sepler bilen bezenip, ⁴¹şanly düşekde oturdyňyz, düşegiň öňünde bolsa taýyn saçak bardy. Meniň ýakymly ysly tütetgim bilen ýagymy onuň üstünde goýduňyz.

⁴²Aladasyz märekäniň şowhunly sesi ýaňlanýardy; köpçülik adamlar bilen birlikde çölden serhoşlar hem getirildi. Olar bu iki uýanyň bileklerine bilezikler dakdylar, başlaryna gözel täçleri geýdirdiler. ⁴³Onsoň men: „Wah, bu bir zyna edip, sandan çykan aýal-a, emma olar onuň bilen jyns gatnaşyklaryny etmeklerini dowam etdirýärler“ diýdim. ⁴⁴Olar bir lolynyň ýanyna girilişi ýaly, onuň bilen ýatdylar. Şeýdip, haýasyz aýallar bolan Oholanyň we Oholybanyň ýanyna girdiler. ⁴⁵Emma dogruçyl adamlar olara zynahor we ganhor aýallaryňky ýaly höküm çykararlar, sebäbi olar zynahordurlar we ellerini gana buladylar».

⁴⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Olaryň garşysyna jemagaty örüz, olary howp astyna we talaňa sal. ⁴⁷Jemagat olary daşlar, gylyçlary bilen kerçär, ogul-gyzlaryny öldürip, öýlerini ýakar. ⁴⁸Şeýdip, Men ýurtdaky haýasyzlygyň soňuna çykaryn, ähli aýallar mundan sapak alyp, siziňki ýaly haýasyzlyk etmezler. ⁴⁹Olar haýasyzlygyňyzy öz üstüňize ýüklärler. Siz butlaryňyzyň günäsiniň jezasyny çekersiňiz. Şonda siz Meniň Hökmürowan Rebdigimi bilersiňiz».

24-nji bap

Gaýnaýan gazan

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň dokuzynjy ýylynyň onunjy aýynyň onuna maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Özüňe şu günüň, hut şu günüň senesini ýazyp goý. Babyl patyşasy hut şu gün Iýerusalimi gabamaga başlady. ³Pitneçi halka bir tymsal aýdyp, Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Gazan atar, gazan atar-da, içine suw guý. ⁴Et böleklerini, ýagny but we döşüň oňat böleklerini onuň içine at. Ony saýlama omaçalardan doldur. ⁵Süriniň iň saýlamasyndan al. Gazanyň aşagyndaky odunlary üýşür, gazany mazaly gaýnat, içindäki omaçalar bişsin“».

⁶Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ganhor şäheriň halyna waý! Kesmek tutan, kesmeginden arassalanmadyk bu gazanyň halyna waý! Saýlamazdan eti gazandan bölek-bölek edip çykaryp zyňyň. ⁷Şäheriň gany onuň ortasyndadyr; ol ony ýalaňaç gaýanyň üstüne dökdi; ony gum bilen örter ýaly ýere dökmedi. ⁸Men hem gazabymy tutaşdyryp, öç alar ýaly onuň ganyny ýalaňaç gaýanyň üstüne dökdüm, onuň üsti örtülmez». ⁹Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ganhor şäheriň halyna waý! Men-de odun üýşmegini has belent ederin. ¹⁰Odunlary üýşür, ody tutaşdyr, eti gowuja bişir, çorbany gaýnat, goý, omaçalar-da ýanyp köýsün! ¹¹Onsoň boş gazany onuň közleriniň üstünde goý. Şeýdip, ol gyzar, misi ýanar, pisligi içinde eräp, kesmegi aýrylar. ¹²Onuň bar zähmeti biderek boldy, galyň kesmegi ondan aýrylmaýar; kesmegiň aýrylmagyna hatda ot hem ýardam etmez. ¹³Haýasyzlygyň seni haram etdi. Men seni tämizlejek boldum, emma sen tämizlenmek islemediň. Saňa garşy tutaşan gazabym ýatyşýança, sen haramlygyňdan tämizlenmersiň. ¹⁴Muny Men-Reb aýtdym, bu berjaý bolar, Men ony ederin. Jezaňy geçmerin, gaýgyrmaryn we haýpym gelmez. Öz tutan ýollaryňa we işleriňe laýyklykda saňa höküm çykarylar». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

Ezekiýel pygamberiň aýaly ölýär

¹⁵Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁶«Eý, ynsan ogly! Ine, Men gözleriňe iň gymmatly bolan kişini bir zarbada senden alaryn, ýöne sen zeýrenme, aglama, gözýaş dökme. ¹⁷Dymyp ah çek; öliň üçin ýas tutma; selläňi geý, çarygyňy geý, sakgalyňy örtme; ýas çöregini iýme».

¹⁸Şeýlelikde, men daňdan halka bu sözleri aýtdym; agşam bolsa aýalym öldi. Ertesi daňdan men ähli zady özüme buýrulyşy ýaly berjaý etdim.

¹⁹Halk maňa: «Seniň edýän bu zatlaryňyň bize näme dahyly bar? Muny bize aýtjak dälmi?» diýdi. ²⁰Onsoň men olara özüme Rebbiň sözüniň gelendigini aýtdym: ²¹«Ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Men güýjüňiziň buýsanjy, gözüňiziň arzuwlaýany, janyňyzyň mähremi bolan mukaddes öýümi harlatmakçy. Galdyryp gaýdan ogul-gyzlaryňyz gylyçdan ölerler“.

²²„Siz-de meniň edişim ýaly edersiňiz; sakgalyňyzy örtmersiňiz we ýas çöregini iýmersiňiz. ²³Selläňiz başyňyzda, çarygyňyz aýagyňyzda bolar. Ýas tutmarsyňyz, aglamarsyňyz, emma etmişleriňiz zerarly gurap ýok bolarsyňyz, biri-biriňiz üçin ah çekersiňiz“.

²⁴„Ezekiýel siziň üçin bir alamat bolar, ol näme eden bolsa, sizem şony edersiňiz. Bu hadysalar ýüze çykanda, siz Meniň Hökmürowan Rebdigimi bilersiňiz“».

^25-26«Eý, ynsan ogly! Men olaryň güýjüni, gözellik şatlygyny, göz guwanjyny, janlarynyň perwaz urýan zadyny, ogul-gyzlaryny olardan alan günüm bu beladan gaçyp gutulan biri gelip, muny saňa habar berer. ²⁷Şol gün beladan gaçyp gutulan adam bilen gepleşmek üçin saňa täzeden dil biter, sen geplärsiň, gaýdyp diliň tutulmaz. Sen olar üçin bir alamat bolarsyň, onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler».

25-nji bap

Ammon ýurduna garşy pygamberlik

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi ammonlara tarap öwür-de, olaryň garşysyna pygamberlik et. ³Hökmürowan Rebbiň sözüni eşidiň! Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Meniň mukaddes öýümi harlanlarynda, Ysraýyl ýurduny weýran edenlerinde we ýahuda halkyny sürgün edenlerinde, siz olar barada: ‘Pah-pah! Ne ajap!’ diýşip begendiňiz. ⁴Şonuň üçin, ine, Men sizi mülk hökmünde gündogar halklarynyň eline bererin. Olar düşelgelerini siziň araňyzda gurarlar, çadyrlaryny sizde dikerler, olar siziň miweleriňizi iýerler, süýdüňizi içerler. ⁵Raba galasyny düýeleriň örüsine we Ammon ýurduny dowarlaryň ýatagyna öwrerin. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz“». ⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Siz elleriňizi çarpyp, tans etdiňiz, Ysraýyl ýurduna bolan ýigrenjiňiz bilen ýürekden şatlandyňyz. ⁷Şonuň üçin hem, ine, Men elimi siziň garşyňyza uzatdym. Sizi milletlere olja edip bererin. Men sizi halklaryň arasyndan sogrup zyňaryn, ýurtlaryň arasyndan süpürip taşlaryn, sizi ýok ederin. Onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz».

Mowap ýurduna garşy pygamberlik

⁸Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Mowap bilen Segir: „Ýahuda halky hem beýleki milletler ýalydyr“ diýdiler. ⁹Şonuň üçin Men Mowabyň bir gapdalyny böwsüp, ýurduň şöhraty bolan serhet şäherlerine Beýtýeşimoda, Bagalmegona we Kirýataýyma zarba uraryn. ¹⁰Men Mowaby ammonlar bilen birlikde gündogar halklarynyň eline mülk edip bererin. Şeýdip, ammonlar milletler arasynda hiç haçan ýatlanylmaz. ¹¹Mowaba hökümler çykararyn, şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler».

Edom ýurduna garşy pygamberlik

¹²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Edom öç almak bilen ýahuda halkynyň garşysyna hereket etdi, olardan öç alyp, agyr günä batdy. ¹³Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men elimi Edomyň garşysyna uzadyp, ondan ynsany-da, haýwany-da sogrup taşlaryn we ony harabaçylyga öwrerin. Olar Teýmandan Dedana çenli aralykda gylyçdan heläk bolarlar. ¹⁴Men Edomdan halkym Ysraýylyň eli bilen öç alaryn. Olar Edomda Meniň gahar-gazabym boýunça hereket ederler, onsoň olar Meniň öjümiň nämedigini bilerler“». Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Piliştlilere garşy pygamberlik

¹⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ebedi duşmançylygy bolan piliştliler ýahudalardan ar aldylar, ýüreklerindäki ýigrenç zerarly olary ýer bilen ýegsan edip öç aldylar. ¹⁶Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ine, Men elimi piliştlileriň garşysyna uzadyp, olardan keretlileri sogrup taşlaryn, deňiz ýakasynda galanlaryny ýok ederin. ¹⁷Gazaply jezalar bilen olardan agyr öç alaryn. Şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler“».

26-njy bap

Sur galasyna garşy pygamberlik

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň on birinji ýylynyň birinji aýynyň birine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Sur galasy Iýerusalim hakda: „Baý-baý-ow, halklaryň gapysy bolan şäher ýykyldy, derwezeleri meniň üçin açyldy. Ol weýran boldy, indi men baýlykdan dolaryn“ diýdi». ³Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Eý Sur! Men saňa garşydyryn. Deňiz tolkunlarynyň ýokary galşy ýaly, Men hem milletleri seniň garşyňa aýaga galdyraryn. ⁴Olar Suruň diwarlaryny weýran ederler, onuň diňlerini ýykarlar. Men onuň topragyny syryp-süpürip, ýalaňaç gaýa öwrerin. ⁵Ol deňiz ortasynda tor ýazylýan ýer bolar. Hökmürowan Reb: „Muny Men aýtdym“ diýýär. Sur galasy milletlere olja bolar. ⁶Olar Sur galasyna garaşly şäherlerde ýaşaýanlary gylyçdan geçirerler; onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler».

⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ine, Men patyşalaryň patyşasy bolan Babyl patyşasy Nebukadnesary atlar, söweş arabalary, atlylar, köp halklardan ybarat äpet goşun bilen birlikde demirgazykdan Sur galasynyň üstüne getirerin. ⁸Eý, Sur galasy, olar saňa garaşly şäherlerde ýaşaýanlary gylyçdan geçirerler, garşyňa berkitmeler salyp, diwaryňa çykmak üçin ýapgytlar gurarlar we galkanlaryny seniň garşyňa goýarlar. ⁹Pürsler bilen diwarlaryňy oýarlar, demir gurallary bilen diňleriňi ýykarlar. ¹⁰Atlarynyň köplüginden ýaňa seni tozan gapar; diwarlary ýumrulan bir gala girilişi ýaly, seniň derwezeleriňden girende atlylaryň, tigirleriň we söweş arabalarynyň sesinden ýaňa diwarlaryň sarsar. ¹¹Ähli köçeleriňi atlarynyň toýnagy bilen basalarlar; halkyňy gylyç bilen öldürerler, ullakan sütünleriňi ýer bilen ýegsan ederler. ¹²Baýlygyňy talap, mal-mülküňi basyp alarlar, diwarlaryňy ýykyp, gözel jaýlaryňy weýran ederler. Daşlaryňy, agaçlaryňy we topragyňy deňze taşlarlar. ¹³Men seniň aýdymlaryňyň sesini keserin, liralaryňyň sesi gaýdyp eşidilmez. ¹⁴Seni ýalaňaç gaýa öwrerin, tor ýazylýan ýer bolarsyň. Indi sen hiç haçan täzeden bejerilmersiň, çünki Hökmürowan Reb: „Muny Men-Reb aýtdym“ diýýär».

¹⁵Hökmürowan Reb Sur galasyna şeýle diýýär: «Ýykylyşyňyň gürpüldisinden, ýaralylaryň iňňildisinden, başyňdan inen elhenç mergiden kenarlardaky halklar titreşmezmi? ¹⁶Şonda deňiz boýundaky ähli hökümdarlar tagtlaryndan düşüp, donlaryny çykararlar, keşdeli eşiklerini sypyrarlar. Gorky lybasyna girip, ýerde oturarlar we dynuwsyz sandyraşyp, saňa aňk-taňk bolarlar. ¹⁷Soňra olar sen hakda agy aýdarlar:

„Eý, deňizçileriň ýaşaýan şäheri,

deňizde iň güýçli meşhur şäher!

Wah, sen we sende ýaşaýanlaryň

barysy nähili heläk boldy!

Sen deňziň ýakasynda

ýaşaýanlara^[9] howp saldyň!“

¹⁸Seniň ýykylan günüň kenarlardaky halklar titreşerler, deňiz kenaryndakylar seniň heläk bolşuňa howsala düşerler».

¹⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Seni ilatsyz galan şäherler ýaly harabaçylyga öwrenimden soň, çuňlugy üstüňe getirip, köp suwlar bilen büränimden soň, ²⁰seni ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde gadymy halkyň ýanyna indererin. Ilatsyz bolar ýaly, seni ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde ýeriň teýinde, gadymdan bäri harabaçylyga öwrülen ýerlerde ornaşdyraryn; sen gaýdyp ilatly bolmarsyň ýa-da dirileriň ýaşaýan ýurduny eýelemersiň^[10]. ²¹Men seni elhenç howpa duçar ederin, sen ýok bolarsyň. Seni gözlärler, emma hiç haçan tapmazlar». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

27-nji bap

Sur galasy üçin aýdylan agy

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly, Sur galasy hakda agy aýt. ³Deňiz girelgelerinde mesgen tutan we her bir kenarýakasyndaky halklar bilen söwda eden Sur galasyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, Sur, sen ‘Gözellik kämilligi mendirin!’ diýdiň. ⁴Seniň hökümdarlygyň beýik deňizlerdedir; seni bina edenler gözelligiňi aňrybaş derejesine ýetirdiler. ⁵Sen Senir dagynyň serwilerinden ýasalan uly gämi ýalydyň; saňa bogaldak etmek üçin Liwandan kedr agajyny getirdiler. ⁶Kürekleriňi Başan dublaryndan etdiler; tagtalaryňy Kipr adasynyň serwi agajyndan ýasap, piliň dişi bilen bezediler. ⁷Müsürden getirilen keşdeli nepis zygyr matalar seniň ýelkeniňdi, olar saňa baýdak bolup hyzmat ederdi. Elişa kenarynyň mawy we gyrmyzy matasy seniň ýapynjaňdy. ⁸Sidon we Arwat ilaty seniň kürekçileriňdi. Eý, Sur, sende akyldarlar bardy, olar seniň gämiçileriňdi. ⁹Gebalyň garrylary we akyldarlary sende bolup, jaýryklaryňy suwaýardylar. Harytlaryňy alyş-çalyş etmek üçin ähli gämiler deňizçileri bilen sendediler. ¹⁰Pars, Lut we Put seniň urşujylaryňdy; olar galkanlary bilen demir tuwulgalaryny diwaryňdan asardylar; olar saňa şöhrat getirerdiler. ¹¹Arwatlylar we heýlekliler töwerek-daşyňdaky diwarlaryňyň, gammatlylar bolsa diňleriňiň üstündediler. Olar galkanlaryny diwarlaryňyň töwerek-daşyndan asyp, gözelligiňi aňrybaşa ýetirerdiler. ¹²Baýlygyňyň köpdügi üçin Tarşyş seniň bilen söwda etdi; harytlaryňyň deregine kümüş, demir, galaýy we gurşun bererdi. ¹³Ýawan, Tubal we Meşek seniň söwdagärleriňdiler; olar harytlaryňyň deregine gullar we bürünç gaplar bererdiler. ¹⁴Togarma halky seniň harytlaryňyň deregine ýabylary, uruş atlaryny we gatyrlary bererdi. ¹⁵Dedanlylar seniň söwdagäriňdiler; köp kenarlaryň söwda gatnaşygy seniň eliňdedi; olar senden alan harytlarynyň deregine piliň dişi we eben agajy bilen hasaplaşardylar. ¹⁶Söwdaňyň köpdügi üçin Siriýa seniň bilen söwda etdi; olar seniň harytlaryňyň deregine zümerret, gyrmyzy we keşdeli matalar, nepis zygyr mata, merjen we ýakut bererdiler. ¹⁷Ýahuda bilen Ysraýyl ýurdy seniň söwdagärleriňdiler; olar harytlaryňyň deregine Minnit bugdaýyny, un, bal, ýag we melhem bererdiler. ¹⁸Söwdaňyň we baýlygyňyň köpdügi üçin Damask hem seniň bilen söwda etdi; ol Helbon şerabyny we ak ýüň getirerdi. ¹⁹Uzal ýurdundan gelen Dan we Ýawan harytlaryňyň deregine ýüplük bererdiler; alyş-çalyş harytlaryňyň arasynda bolsa işlenen demir, dalçyn we hoşboý ysly gamyş bardy. ²⁰Dedan at münmäge gerekli bolan eýerlik atkeçeleri bilen söwda ederdi. ²¹Arabystan we bütin Kedar hökümdarlary seniň iň gadyrly müşderileriňdi; olar guzular, goçlar we erkeçler getirip, seniň bilen söwda etdiler. ²²Şebanyň we Ragamanyň täjirleri seniň söwdagäriňdiler; olar harytlaryňyň deregine ähli atyrlaryň seresini, her hili gymmatbaha daşlar we altyn bererdiler. ²³Haran, Kanne, Eden, Şeba täjirleri, Aşur we Kilmat seniň söwdagäriňdiler. ²⁴Olar seniň bazaryňdaky harytlaryňy saýlama zatlar bilen, mawy we reňbe-reň keşdeli matalar we ýüp bilen berk daňlan reňkli halylar bilen alyş-çalyş ederdiler. ²⁵Seniň harytlaryňyň kerweni Tarşyşyň gämileridi; sen dolup-daşyp, deňizler ummanynda agyr ýük bilen ýüklenerdiň.

²⁶Kürekçileriň seni açyk deňizlere alyp çykarlar, emma gündogar şemaly deňizler ummanynda seni kül-peýekun eder. ²⁷Ýykylan günüň seniň baýlygyň, harytlaryň, mallaryň, deňizçileriň, gämiçileriň, jaýryklaryňy suwaýanlar, harytlaryňy alyş-çalyş edýänler, sendäki ähli urşujylar we içiňdäki ähli jemagat deňizler ummanyna gark bolarlar. ²⁸Gämiçileriň ahy-nalasyndan öri meýdanlar lerzana geler. ²⁹Ähli kürekçiler, deňizçiler we ähli deňiz gämiçileri gämilerinden düşüp, gury ýerde durarlar. ³⁰Seslerini gataldyp, seniň üçin perýat ederler, başlaryndan gum sowrarlar, küle togalanarlar. ³¹Seniň üçin saçlaryny syryp, jul geýnerler, janhowluna hasrat bilen zar-zar aglap, dady-perýat ederler. ³²Seniň üçin agy aýdyp, ýas tutarlar, ahy-nala çekip, şeýle diýerler:

‘Deňiz ortasynda Sur ýaly

dym-dyrs bolan gala barmy?

³³Harytlaryň deňizden çykanda, sen köp halklary doýurdyň, baýlygyň we harytlaryň köplügi bilen patyşalary baýatdyň. ³⁴Ine, deňizde, suwlaryň düýbünde kül-peýekun bolanyňda, içiňdäki harytlaryň we ähli jemagatyň özüň bilen bile gark boldy’. ³⁵Kenarlardaky ähli ilatlar saňa aňkaryşdylar; patyşalary gaty gorkdular, ýüzleriniň reňki öçdi. ³⁶Halklar arasyndaky täjirler saňa sykylyk atdylar; sen elhenç howpa uçrap, ebedilik ýok bolarsyň“».

28-nji bap

Sur patyşasyna garşy pygamberlik

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Sur hökümdaryna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Sen ýürekde gedemlik edip: ‘Men hudaýdyryn, men deňizler ummanynda, hudaýlaryň tagtynda oturýaryn’ diýdiň; ýüregiňi hudaýlaryň ýüregi kimin tutsaň-da, sen hudaý dälsiň, ynsansyň. ³Sen Danyýelden has akyllysyň, hiç bir syr senden gizlin däldir. ⁴Sen danalygyň we düşünjäň bilen baýlyk edindiň, hazynalaryňda altyn, kümüş topladyň. ⁵Söwdada çuň danalygyň bilen baýlygyňy köpeltdiň, baýlygyňdan ýaňa ýüregiňi gedem tutduň“». ⁶Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Sen ýüregiňi bir hudaý ýaly tutduň. ⁷Munuň üçin Men gelmişekleri, milletleriň iň rehimsizini seniň üstüňe getirerin; olar seniň ajaýyp danalygyňy gylyç bilen kesip, şan-şöhratyňy harlarlar. ⁸Seni gabra indererler; sen deňizleriň goýnunda wagşy ölüme duçar bolarsyň. ⁹Sen özüňi öldürenleriň huzurynda-da: „Men hudaý“ diýersiňmi? Özüňi öldürenleriň elinde sen hudaý dälsiň, ynsansyň. ¹⁰Sen gelmişekleriň elinde sünnetsizleriň ölümi bilen heläk bolarsyň, sebäbi Hökmürowan Reb: „Muny Men aýtdym“ diýýär».

¹¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy:

¹²«Eý, ynsan ogly! Sur patyşasy üçin agy aýt,

oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý:

„Kämilligiň möhüri, danalygyň,

gözelligiň aňrybaşy sendiň.

¹³Sen Eremde — Hudaýyň bagyndadyň;

lagyl, topaz, göwher, sary ýakut, hakyk,

ýaşyl gaşlar, ýakut, pöwrize we zümerret

ýaly ähli gymmatbaha daşlara we altyna gaplanypdyň;

gaş öýeleriňdir oýma nakgaşçylyk

işleriň hem altyndandy,

bularyň ählisi seniň ýaradylan günüň taýýarlanypdy.

¹⁴Sen goragçy kerup bolar ýaly

ganatlaryňy ýaýyp oturdyň,

seni Men belläpdim.

Sen Hudaýyň mukaddes dagyndadyň,

otly daşlaryň arasynda gezdiň.

¹⁵Ýaradylan günüňden

tä senden ýazyk tapylýança,

ýollaryňda aýypsyzdyň.

¹⁶Söwdaňyň köplügi zerarly seni zulumdan doldurdylar,

sen günä etdiň.

Şeýlelikde, Men seni haram hökmünde Hudaýyň dagyndan aşak taşladym.

Men seni, eý, goragçy kerup,

otly daşlaryň arasyndan kowup ýok etdim.

¹⁷Owadanlygyň zerarly ýüregiňi tekepbir tutduň,

şöhratparazlygyňdan ýaňa danalygyňy harladyň;

Men seni ýere çaldym; görsünler diýip, patyşalaryň öňüne zyňdym.

¹⁸Sen köp etmişleriň bilen,

erbet söwdagärligiň bilen mukaddes ýerleriňi harama çykardyň;

onsoň Men içiňden ot berdim; ol seni ýandyrdy.

Men seni ähli görýänleriň gözleriniň alnynda ýakyp,

ýer ýüzünde kül etdim.

¹⁹Halklar arasynda seni tanaýanlaryň bary saňa aňkarylyşarlar;

sen elhenç howpa uçrap, ebedilik ýok bolarsyň“».

Sidon galasyna garşy pygamberlik

²⁰Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²¹«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Sidona tarap öwür-de, oňa garşy pygamberlik et. ²²Oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Ine, Sidon, Men saňa garşydyryn; Men seniň içiňde şöhrat gazanaryn. Saňa hökümler çykaryp, Öz mukaddesligimi ykrar edenimde, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ²³Men galanyň içine mergi iberip, köçelerinden gan akdyraryn; dumly-duşdan üstüne inýän gylyçdan galadaky ýaralylar heläk bolarlar. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler. ²⁴Ysraýyl halkyny ýigrenýänleriň hiç biri indi gaýdyp Ysraýyla çümýän ýandak we awuly tiken bolmaz, şonda olar Meniň Hökmürowan Rebdigimi bilerler“». ²⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men ysraýyl halkyny dargadylan halklaryň arasyndan yzyna ýygnap, milletleriň gözleriniň alnynda mukaddesligimi ykrar ederin. Şundan soň olar öz ýurtlarynda, ýagny Meniň gulum Ýakuba beren ýurdumda mesgen tutarlar. ²⁶Ol ýerde howpsuz ýaşap, öýler gurarlar, üzüm baglaryny oturdarlar. Daş-töwerekdäki olary ýigrenýänlere hökümler çykaranymdan soň, olar howpsuz ýaşarlar. Şonda olar Meniň özleriniň Hudaýy Rebdigimi bilerler».

29-njy bap

Müsüre garşy pygamberlik

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň onunjy ýylynyň onunjy aýynyň on ikisine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Müsür patyşasy faraona tarap öwür-de, oňa we bütin Müsüre garşy pygamberlik et. ³Oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, Müsür patyşasy faraon! Sen derýalar boýunda ýatan äpet aždarha kimin: ‘Nil meniňkidir, ony özüm üçin ýaratdym’ diýýäň! Men saňa garşydyryn. ⁴Seniň äňleriňe çeňňekler sokaryn we derýalaryňyň balyklaryny teňňeleriňe ýapyşdyraryn. Teňňeleriňe ýapyşan balyklar bilen birlikde seni derýalaryňdan kowup çykararyn. ⁵Seniň özüňi we derýalaryňdaky ähli balyklary çöle taşlaryn. Sen açyk meýdanda heläk bolarsyň, ol ýerden ýygnalmarsyň we hiç kim saňa eýe çykmaz. Men seni ýabany haýwanlara we ýyrtyjy guşlara şam ederin. ⁶Onsoň ähli Müsür ilaty Meniň Rebdigimi biler.

Müsür halky ysraýyl halky üçin gamyşdan hasa boldy. ⁷Ysraýyl halky senden ýapyşanda, sen döwlüp, ysraýyllaryň eginlerini ýaraladyň; saňa ýaplananlarynda, sen owranyp, billerini döwdüň“».

⁸Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ine, Men seniň üstüňden gylyç inderip, ynsany-da, haýwany-da senden sogrup taşlaryn. ⁹Müsür ýurdy harabaçylyga we çöllüge öwrüler; onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler.

Faraon: „Nil derýasy meniňki, ony men ýaratdym“ diýdi. ¹⁰Şonuň üçin hem Men saňa we seniň derýalaryňa garşydyryn; Men Migdoldan Sewene çenli, Efiopiýanyň serhedine çenli Müsür ýurduny bütinleý çöllüge we harabaçylyga öwrerin. ¹¹Oňa adam aýagy basmaz, haýwan toýnagy sekmez; ol ýerde kyrk ýyllap hiç kim ýaşamaz. ¹²Men Müsüri haraba öwrülen ýurtlaryň hem iň harabasyna öwrerin, onuň şäherleri weýran edilen şäherleriň hem iň weýrany bolup, kyrk ýyllap haraba bolup ýatar. Men müsürlileri milletleriň arasyna pytradaryn, ýurtlaryň arasyna dargadaryn».

¹³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Kyrk ýyldan soň müsürlileri pytradylan halklarynyň arasyndan ýygnaryn. ¹⁴Men müsürlileriň öňki abadançylygyny gaýtaryp berip, Patros ýurduna öz dogduk mekanlaryna getirerin. Ol ýerde olaryň patyşalygy ejiz patyşalyk bolar. ¹⁵Patyşalyklaryň iň ejizi bolar, gaýdyp milletlerden özüni ýokary tutmaz. Milletleriň üstünden höküm sürmesinler diýip, Men olary azaldaryn. ¹⁶Müsürliler indi hiç haçan ysraýyl halky üçin arkadaýanç bolmazlar. Gaýtam, Müsüriň betbagtlygy olara Müsüre dolanmak bilen eden günälerini ýatladar. Onsoň ysraýyllar Meniň Hökmürowan Rebdigimi bilerler».

¹⁷Sürgünde bolýan wagtymyzyň ýigrimi ýedinji ýylynyň birinji aýynyň birine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁸Eý, ynsan ogly! Babyl patyşasy Nebukadnesar öz goşunyna Sura garşy agyr zähmet çekdirdi: her bir esgeriň saçy döküldi, her bir egniň hamy soýuldy; emma çeken zähmetine görä, ne onuň özüne, ne-de goşunyna Surdan muzd tölendi. ¹⁹Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men Müsür ýurduny Babyl patyşasy Nebukadnesara bererin; ol onuň baýlygyny äkider, oljasyny alar we ony talar; bu onuň goşuny üçin muzd bolar. ²⁰Men onuň garşysyna çeken zähmeti üçin Müsür ýurduny oňa berdim, sebäbi olar Meniň üçin işlediler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²¹Men ol gün ysraýyl halkyna güýç bererin, olaryň arasynda saňa saýrap duran dil bererin. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler».

30-njy bap

Müsür üçin agy

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Muny pygamberlik et-de, Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Siz ‘Ol gün üçin waý!’ diýip perýat ediň. ³Çünki ol gün ýakyndyr, Rebbiň güni golaýdyr. Ol gün apy-tupan güni, milletleriň jebir çekjek döwrüdir. ⁴Müsüriň üstünden gylyç iner, müsürliler gylyçdan heläk bolanlarynda, Efiopiýa ilatyna gorky aralaşar. Müsüriň baýlygy äkidiler, binalary kül-peýekun ediler. ⁵Müsür bilen birlikde Efiopiýa, Put, Lut we beýleki halklardan gelen goşunlaryň bary, Kub we ylalaşyk baglaşan ýurdunyň ilaty gylyçdan geçiriler“». ⁶Reb şeýle diýýär: «Müsüre arka duranlar heläk bolarlar, onuň kuwwatynyň buýsanjy öçer. Migdoldan Sewene çenli olaryň bary bilelikde gylyçdan geçiriler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁷Olar haraba öwrülen ýurtlardan hem beter haraba öwrüler, onuň şäherleri weýran edilen şäherleriň hem iň weýrany bolar. ⁸Müsüre ot berip, ony goldaýanlaryň baryny ýok edenimde, olar Meniň Rebdigimi bilerler. ⁹Ol gün gaýgy-gamsyz ýaşaýan efioplary gorkuzmak üçin gämiler bilen habarçylar ýollaryn. Müsüriň jebir-jepaly döwründäki ýaly, olara hem howp aralaşar, ine, ol gün ýetip gelýär». ¹⁰Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men Babyl patyşasy Nebukadnesaryň eli bilen Müsüriň beýik goşunynyň soňuna çykaryn. ¹¹Milletleriň iň gorkunjy bolan bu Müsür ýurduny weýran etmek üçin Nebukadnesar goşuny bilen birlikde geler. Olar Müsürde gylyçlaryny ýalaňaçlap, ýurdy jesetden doldurarlar. ¹²Men derýalary guradaryn, ýurdy ýaramaz adamlara sataryn; ýurdy we onuň içindäkileriň baryny gelmişekleriň eli bilen weýran ederin. Muny Men-Reb aýtdym». ¹³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men butlary-da ýok ederin, Memfisdäki biderek heýkelleri aýryp taşlaryn. Gaýdyp Müsür ýurdunda hökümdar bolmaz. Müsür ýurduna gorky salaryn. ¹⁴Patrosy weýran ederin, Zogan galasyna ot bererin, Tebes galasynda hökümler çykararyn. ¹⁵Gazabymy Müsüriň güýji bolan Siniň üstüne döküp, Tebesiň köp ilatlylygynyň soňuna çykaryn. ¹⁶Müsüre ot bererin, Sin soňsuz jebir çeker, Tebes galasynyň diwary jaýryk atar we Memfis galasy her gün duşman hüjümine sezewar bolar. ¹⁷Heliýopolysyň we Pibesediň ýaş ýigitleri gylyçdan heläk bolarlar; galadaky halk sürgün ediler. ¹⁸Müsüriň boýuntyrygyny döwen günüm Tahpanhesde gündiz gijä öwrüler. Onuň kuwwatynyň buýsanjy tamamlanar; ony bir gara bulut gaplar we şäheriň halky sürgüne gider. ¹⁹Men Müsüre hökümler çykararyn; şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler».

²⁰Sürgünde bolýan wagtymyzyň on birinji ýylynyň birinji aýynyň ýedisine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²¹«Eý, ynsan ogly! Men Müsür patyşasy faraonyň goluny döwdüm. Ol şypa tapar ýaly daňylmady ýa-da gylyç tutmak üçin güýje geler ýaly oňa sargy saralmady. ²²Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men Müsür patyşasy faraona garşydyryn. Men onuň iki elini hem: sagdyn elini-de, döwük elini-de syndyryp taşlaryn, elindäki gylyjyny gaçyraryn. ²³Men müsürlileri milletleriň arasyna pytradaryn, olary ýurtlaryň arasyna dargadaryn. ²⁴Babyl patyşasynyň gollaryny güýçlendirip, gylyjymy onuň eline bererin; emma faraonyň gollaryny döwerin. Faraon Babyl patyşasynyň öňünde agyr ýaraly adamyň iňňildeýşi kimin iňňildär. ²⁵Babyl patyşasynyň goluny güýçlendirerin, emma faraonyň gollaryny syndyraryn. Gylyjymy Babyl patyşasynyň eline bererin, ol hem ony Müsüriň garşysyna uzadar, şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler. ²⁶Men müsürlileri milletleriň arasyna pytradaryn, ýurtlaryň arasyna dargadaryn. Onsoň olar Meniň Rebdigimi bilerler“».

31-nji bap

Kedr agajy tymsaly

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň on birinji ýylynyň üçünji aýynyň birine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Faraona we onuň halkyna şeýle diý:

„Sen beýikligiň boýunça kime meňzeýärsiň?

³Ine, Aşur Liwanda owadan şahaly,

tokaý saýaly kedr agajydy.

Onuň boýy uzyndy,

başy bulutlarda ýerleşýärdi.

⁴Suwlar ony ösdürdi,

ýerasty bulaklar ony belent etdi;

daş-töweregini derýalar gurşap,

akar çeşmeleri bilen uzakdaky ähli agaçlary gandyrýardy.

⁵Munuň üçin onuň boýy

beýleki agaçlaryň baryndan uzyndy,

baldaklary güreldi;

suwuň bollugyndan şahalary uzady.

⁶Pudaklarynyň üstünde

gögüň ähli guşlary höwürtgelediler;

şahalarynyň astynda

ähli ýyrtyjy haýwanlar guzladylar

we kölegesinde ähli uly milletler mesgen tutdular.

⁷Ol belentligi bilen,

şahalarynyň uzynlygy bilen gözeldi,

köki-de çuň suwlara ýetipdi.

⁸Hudaýyň bagyndaky kedr agaçlary onuň boýuna,

serwiler onuň pudaklaryna-da taý gelmeýärdi,

çynarlar onuň şahalaryna deň däldi,

Hudaýyň bagyndaky hiç bir agaç

gözellikde oňa taý gelmeýärdi.

⁹Men ony gür şahalar bilen bezäpdim;

Hudaýyň Erem bagyndaky ähli agaçlar

oňa göriplik etdiler“».

¹⁰Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Onuň boýy ösüp, başy bulutlara ýetende, bu beýiklik onuň ýüreginde tekepbirlik döretdi. ¹¹Şonuň üçin Men ony milletleriň hökümdarynyň eline berdim, oňa öz erbetligine laýyk daraşdylar. Men ondan ýüz öwürdim, ¹²gelmişek milletleriň iň rehimsizi ony kesip taşlap ret etdi. Şahalary daglaryň üstüne we tutuş derelere düşüp, pudaklary çapylyp, ýurduň ähli jülgelerine taşlandy. Dünýäniň ähli halklary onuň kölegesinden gitdiler, ony terk etdiler. ¹³Gögüň ähli guşlary onuň döwlen böleklerinde mesgen tutýarlar, meýdanyň ähli haýwanlary onuň şahalarynyň arasynda ýerleşýärler. ¹⁴Şeýlelikde, suwlaryň ýakasynda ýetişen hiç bir agaç boý alyp, belende çykmaz ýa-da başlary buluda ýetmez we bol suw içip ösen hiç bir agaç beýle belentlige ýetmez. Olaryň bary gabra inýän ähli ynsanlar bilen birlikde ölüler dünýäsine ýeriň teýine inderildiler».

¹⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ölüler dünýäsine inen güni, Men ol agaç üçin ýas tutsunlar diýip, ony düýpsüz çuňluk bilen örtdüm, onuň derýalaryny togtatdym; äpet suwlary sakladym. Bu agaç üçin tutuş Liwany tümlüge gapladym, onuň ähli agaçlaryny soldurdym. ¹⁶Ony gabra inýänler bilen birlikde ölüler dünýäsine inderenimde, ýykylyşynyň gürpüldisinden milletleri titretdim; onsoň Erem bagynyň ähli agaçlary, Liwanyň iň owadan we iň saýlama agaçlary, bol suw içip ösenleriň bary ýeriň teýinde teselli tapdylar. ¹⁷Kölegesinde ýaşanlar, ýagny milletleriň arasynda onuň bilen ylalaşyk baglaşanlar hem onuň bilen birlikde ölüler dünýäsine gylyçdan geçirilenleriň ýanyna indiler. ¹⁸Erem bagynyň agaçlarynyň haýsysy şan-şöhratda we beýiklikde saňa meňzeýär? Ýöne sen Erem agaçlary bilen birlikde ýeriň teýine inderilersiň. Sen gylyçdan geçirilenler bilen birlikde sünnetsizleriň arasynda ýatarsyň. Faraonyň we onuň ähli beýik goşunynyň soňy şeýle bolar». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

32-nji bap

Faraon üçin aýdylan agy

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň on ikinji ýylynyň on ikinji aýynyň birine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Müsür patyşasy faraon üçin agy aýt we oňa şeýle diý:

„Özüňi milletleriň ýaş arslanyna meňzetdiň,

ýöne sen deňizlerdäki aždarha kiminsiň.

Derýalaryňda eýläk-beýläk okduryldyň;

aýaklaryň bilen suwlary çaýkadyň,

derýalary bulandyrdyň“».

³Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Birtopar halklaryň öňünde torumy

seniň üstüňe taşlaryn;

olar seni Meniň torum bilen tutarlar.

⁴Onsoň seni gury ýere taşlaryn,

meýdana zyňaryn,

gögüň ähli guşlaryny seniň üstüňe gonduraryn,

tutuş dünýäniň ýyrtyjy haýwanlaryny senden doýraryn.

⁵Etiňi daglaryň üstüne serip,

dereleri çüýrän läşiňden dolduraryn.

⁶Topragyňy daglara çenli ganyň bilen suwararyn;

jülgeler seniň läşiňden dolar.

⁷Seni gümlän mahalym gökleri bürärin,

ýyldyzlary garaldaryn;

Güni bulut bilen örterin,

Aý-da öz yşygyny bermez.

⁸Depäňdäki gökleriň ähli

parlak yşyklaryny garaldaryn,

ýurduňa garaňky düşürerin,

muny Hökmürowan Reb diýýär.

⁹Seniň tanamaýan ýurtlaryňa, başga milletleriň arasyna dargadylan bölegiňi getirenimde, köp halklaryň ýüreklerini howsala salaryn. ¹⁰Köp halklary saňa aňkardaryn, öňlerinde gylyjymy bulaýlanymda, olaryň patyşalary sen sebäpli gaty gorkarlar; seniň agdarylan günüň olaryň ählisi öz janlary üçin her pursatda titrär». ¹¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Babyl patyşasynyň gylyjy seniň depäňden iner. ¹²Babyl gerçekleri milletleriň iň elhenjidir, olaryň gylyjy bilen goşunyňy heläk ederin. Olar Müsüriň buýsanjynyň ýoguna ýanarlar, onuň bütin goşuny heläk bolar. ¹³Onuň ähli mal-garalaryny bol suwlaryň başyndan ýok ederin; mundan beýläk ynsan aýagy-da, haýwan toýnagy-da suwlary bulandyrmaz. ¹⁴Onsoň suwlaryny durlap, derýalaryny asuda akdyraryn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁵Müsür ýurduny harabaçylyga öwrenimde, ony ähli zatdan mahrum edenimde we onuň ilatyny gylyç bilen gyranymda, olar Meniň Rebdigimi bilerler. ¹⁶Agy budur, olar muny aýdarlar; bu agyny milletleriň gyzlary aýdarlar. Müsür we onuň goşuny barada bu agyny aýdarlar». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹⁷Sürgünde bolýan wagtymyzyň on ikinji ýylynyň birinji aýynyň on bäşine maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁸«Eý, ynsan ogly! Müsür goşuny hakda dady-perýat et, ony we güýçli milletleriň gyzlaryny ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde ýeriň teýine inder.

¹⁹Olara şeýle diý: „Sen kimden görmegeý?

Aşak in-de, sünnetsizler bilen bir gabyrda ýat“.

²⁰Olar gylyçdan geçirilenleriň arasyna ýykylarlar. Gylyç syryldy; Müsüri we onuň bütin goşunyny ýere çalyp süýräň. ²¹Ölüler dünýäsinde Müsür we onuň tarapdarlary hakda iň batyr ýolbaşçylar: „Olar aşak indiler, gylyçdan geçirilen sünnetsizler bilen ýatyrlar!“ diýerler.

²²Aşur we onuň tutuş goşuny ol ýerde. Gylyçdan geçirilip, heläk bolan esgerleriniň gabyrlary onuň daşyny gurşap alypdyr. ²³Onuň gabyrlaryna ölüler dünýäsiniň iň düýbünden ýer berildi, goşuny gabrynyň töwerek-daşyny tutup dur. Dirileriň ýurduna howp salanlaryň bary gylyçdan geçirilip öldürilendirler. ²⁴Eýlam ýurdy ol ýerde we ähli goşuny onuň gabrynyň töwerek-daşynda; olaryň bary gylyçdan geçirilip öldürilenler; dirileriň ýurduna howp salan bu sünnetsizler ýeriň teýine indiler. Ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde olar hem utanja galdylar. ²⁵Eýlam ýurduna we onuň tutuş goşunyna gylyçdan geçirilenleriň arasyndan düşek saldylar; bütin halky onuň gabrynyň töwerek-daşyndady; ählisi hem sünnetsizdi we gylyç bilen öldürilendi; olar dirileriň ýurduna howp salypdylar, indi ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde olar hem utanja galdylar, olar gylyçdan geçirilenleriň arasynda ýerleşdirildiler. ²⁶Meşek, Tubal ol ýerdedi. Olaryň ähli goşuny olaryň gabyrlarynyň töwerek-daşyndady; dirileriň ýurduna howp salandyklary üçin, olaryň ählisi hem sünnetsizdi we gylyç bilen öldürilendi; ²⁷Olar ölüler dünýäsine söweş ýaraglary bilen inen, gylyçlaryny başlaryna ölüm ýassygy edinen, beýleki heläk bolan sünnetsiz batyrlar bilen bile ýatmaýarlar. Olaryň günäleriniň jezasy süňklerine ornar, sebäbi olar dirileriň ýurdunda batyrlara howp salýardylar. ²⁸Sen hem, eý, faraon, heläk bolarsyň we gylyçdan geçirilenler bilen bile sünnetsizleriň arasynda ýatarsyň.

²⁹Edom hem öz patyşalary we ähli hökümdarlary bilen ol ýerdedi. Güýçlüdigine garamazdan, olaryň bary gylyçdan geçirilenler bilen bile ýatyrlar. Olar sünnetsizler we ölüler dünýäsine inýänler bilen bile ýatyrlar. ³⁰Ähli demirgazyk ýolbaşçylary we sidonlylar hem ol ýerdedi. Güýçli bolup howp salandyklaryna garamazdan, olar utanç içinde gylyçdan geçirilenler bilen birlikde aşak indiler. Olar gylyçdan geçirilen sünnetsizler bilen ýatyrlar we ölüler dünýäsine inýänler bilen birlikde utanja galdylar. ³¹Faraon we onuň tutuş goşuny olary görüp, özleriniň gylyçdan geçirilen ähli goşuny üçin teselli taparlar. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ³²Men dirileriň ýurduny gorkudan sandyramaga mejbur ederin! Faraon we onuň tutuş goşuny bolsa gylyçdan geçirilip, sünnetsizleriň arasynda ýatar». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

33-nji bap

Reb Ezekiýel pygamberi Ysraýyla gözegçi goýýar

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Men bir ýurduň üstünden gylyç inderenimde, ol ýurduň halky öz arasyndan bir adamy saýlap, özlerine gözegçi goýjakdygyny ildeşleriňe aýt. ³Gözegçi ýurduň üstüne gylyjyň gelýändigini görende, halka duýduryş bermek üçin surnaý çalar. ⁴Şonda kim surnaý sesini eşidibem, ägä bolmasa we gylyç gelip, ony öldürse, onuň gany öz boýnuna bolar. ⁵Ol surnaý sesini eşidibem, ägä bolmady; onuň gany öz boýnuna bolar; ýöne ägä bolan öz janyny halas eder. ⁶Gözegçi gylyjyň gelýändigini görübem, surnaý çalmasa, halka duýduryş bermese we gylyç gelip, olardan biriniň janyny alsa, bu adam öz etmişi üçin öldüriler. Emma onuň gany üçin Men gözegçi bilen haklaşaryn.

⁷Eý, ynsan ogly! Men seni ysraýyl halkyna gözegçi goýdum; sen Menden söz eşidip, olara Meniň tarapdan duýduryş berersiň. ⁸Men erbet adama: „Eý, erbet adam, sen hökman ölersiň!“ diýenimde, öz ýolundan ägä bolar ýaly, erbede duýdurmasaň we erbet adam öz etmişi üçin ölse, onuň gany üçin Men seniň bilen haklaşaryn. ⁹Dogry ýola düşer ýaly, erbet adamy öz ýolundan habardar etseň, emma ol şonda-da öz ýolundan dönmese, ol etmişi sebäpli öler, emma sen öz janyňy halas edersiň.

¹⁰Eý, ynsan ogly! Ysraýyl halkyna: „Siz: Jenaýatlarymyz we günälerimiz bizi çökerýär, olardan ýaňa eräp ýok bolup barýarys. Bu ýagdaýda biz nähili diri galarys? diýýärsiňiz“ diý. ¹¹Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Öz barlygymdan ant içýärin. Men erbet adamyň ölüminden däl-de, onuň erbet ýolundan dönüp, diri galmagyndan hoşal bolýaryn. Dönüň! Erbet ýollaryňyzdan dönüň! Eýsem, sen näme üçin öljek, eý, ysraýyl halky?“. ¹²Eý, ynsan ogly, öz ildeşleriňe şeýle diý: „Günä eden güni dogruçyl adamyň dogruçyllygy ony halas etmez we erbetliginden dönen güni erbet adamyň erbetligi onuň heläk bolmagyna sebäp bolmaz. Dogruçyl adam günä eden güni öňki dogruçyllygy sebäpli diri galmaz“. ¹³Men dogruçyl adam hakda „Elbetde, ol diri galar“ diýenimde, ol öz dogruçyllygyna bil baglap, erbetlik etse, onuň ähli dogry işleri ýatlanman, gaýtam ol öz eden erbetliginde öler. ¹⁴Men erbet adama „Sen hökman ölersiň“ diýenimde, ol öz günäsinden dönüp, adalaty we dogruçyllygy ýerine ýetirse, ¹⁵girewi yzyna berse, ogurlan zadyny tölese we erbetlik etmän, ýaşaýşyň düzgünlerinde ýörese, ol hökman ýaşar, ölmez. ¹⁶Eden günäleriniň hiç biri ýatlanylmaz; ol adalaty we dogruçyllygy ýerine ýetirendir, ol hökman diri galar.

¹⁷Ýöne seniň ildeşleriň „Taňrynyň ýoly dogry däl“ diýýär; olaryň öz ýollary dogry däl. ¹⁸Dogruçyl adam dogruçyllygyndan dönüp, erbetlik etse, munuň üçin ol öler. ¹⁹Erbet adam erbetliginden dönüp, adalaty we dogruçyllygy ýerine ýetirse, olar arkaly diri galar. ²⁰Eý, ysraýyl halky, siz „Taňrynyň ýoly dogry däl“ diýýärsiňiz. Munuň üçin, eý, ysraýyl halky, Men siziň her biriňizi öz tutan ýoluňyza görä höküm etjekdirin!»

Iýerusalimiň ýykylmagy

²¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň on ikinji ýylynyň onunjy aýynyň bäşine Iýerusalimden gaçyp gutulan bir adam meniň ýanyma gelip: «Şäher basylyp alyndy» diýdi. ²²Ýaňky adam gelmezinden öň, agşam Rebbiň eli meniň üstümdedi. Ertesi irden ýaňky adam ýanyma gelmänkä, Reb maňa dil bitirdi. Dilim açyldy, indi men lal däldim.

²³Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²⁴«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl ýurdundaky harabaçylyklarda ýaşaýan ilat: „Ybraýym ýeke adamdy, ol bu ýurdy miras aldy; emma biz köp; indi bu ýurt mülk hökmünde bize berlendir“ diýýärler». ²⁵Şonuň üçin olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Siz eti gany bilen iýýärsiňiz, gözleriňizi butlaryňyza dikýärsiňiz, gan dökýärsiňiz; onsoň ýurdy siz miras alarmysyňyz? ²⁶Siz gylyjyňyza daýanýarsyňyz, nejis işler edýärsiňiz, her kes öz goňşusynyň aýalyny haramlaýar. Şundan soň siz ýurdy miras alarsyňyzmy?» ²⁷Olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Öz barlygymdan ant içýärin, harabalykdakylar gylyçdan heläk bolarlar; çöldäkileri ýyrtyjy haýwanlara şam ederin; galadakylar we gowakdakylar bolsa mergiden ölerler. ²⁸Men ýurdy harabaçylyga öwrerin we weýran ederin, onuň kuwwatynyň buýsanjy tamam bolar; Ysraýylyň daglary çolaryp galar, olardan geçen bolmaz. ²⁹Eden nejis işleri sebäpli ýurdy weýran edenimden we harabaçylyga öwrenimden soň, olar Meniň Rebdigimi bilerler».

³⁰«Sen, eý, ynsan ogly, diwarlaryň gapdalynda, öýleriň gapysynda ildeşleriň sen barada gürrüň edýär we biri-birine, her kim öz doganyna: „Gel, Rebden gelen sözüň nämedigini eşideli!“ diýýär. ³¹Halk üýşüp, seniň ýanyňa gelýär. Meniň halkym huzuryňda oturýar, sözleriňi diňleýär, emma ony berjaý etmeýär; olaryň dillerinde söýgi aýdymy bolsa-da, ýürekleri haram gazançlarynyň yzyna eýerýär. ³²Ine, sen olar üçin oňat saz çalyp, mahmal owazyň bilen söýgi aýdymlaryny aýdýan bagşysyň. Olar seniň sözleriňi diňleýärler, emma olary berjaý etmeýärler. ³³Ine, bu sözler dogry çykanda dogry çykyp hem gelýär olar öz aralarynda bir pygamberiň bolandygyny bilerler».

34-nji bap

Ysraýyl çopanlary

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl çopanlarynyň garşysyna pygamberlik et. Pygamberlik edip, olara, ýagny çopanlara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Özlerini bakyp ýören Ysraýyl çopanlarynyň halyna waý! Çopanlar sürini bakmaly dälmidir? ³Siz ýag iýip, ýüňden eşik geýýärsiňiz; semiz goýunlar soýýarsyňyz, emma sürini bakmaýarsyňyz. ⁴Siz ejizi kuwwatlandyrmadyňyz, syrkawy bejermediňiz, ýaralynyň ýarasyny daňmadyňyz, azaşany yzyna getirmediňiz we ýitigi idemediňiz; gaýtam, zorluk hem rehimsizlik bilen olaryň üstünden agalyk etdiňiz. ⁵Çopanyň ýokdugy sebäpli olar dargadyldy; olar dargadylanda, ýyrtyjy haýwanlara şam boldular. ⁶Goýunlarym bütin daglarda we belent depelerde ygyp gezdiler; Meniň goýunlarym bütin ýer ýüzüne dargady, olary soran-da bolmady, idän-de“».

⁷Şonuň üçin, eý, çopanlar, Rebbiň sözüni eşidiň: ⁸«Öz barlygymdan ant içýärin, çopanyň ýoklugy üçin Meniň goýunlarym talandy we ýyrtyjy haýwanlara şam boldy. Muny Hökmürowan Reb diýýär. Çopanlarym goýunlarymy idemediler, olar sürini bakman, özlerini bakdylar». ⁹Şonuň üçin, eý çopanlar, Rebbiň sözüni eşidiň. ¹⁰Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men çopanlara garşydyryn! Sürim üçin olardan hasabat soraryn we indi goýun bakdyrmagy goýduraryn. Gaýdyp, çopanlar özlerini bakmazlar; Men goýunlarymy olara iýmit bolmaz ýaly agyzlaryndan halas ederin». ¹¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Goýunlarymy Özüm gözlärinem, idegem ederin. ¹²Dargan goýunlarynyň arasynda galan çopan sürüsine nähili ideg, gözleg edýän bolsa, Men-de goýunlaryma şonuň ýaly ideg ederin. Gara bulutly, tüm garaňkylyk güni Men olary ähli dargadylan ýerlerinden halas ederin. ¹³Olary halklaryň arasyndan çykararyn, ýurtlardan ýygnaryn; öz ýerlerine getirip, Ysraýylyň daglarynda, jülgelerinde we ýurduň ähli oturymly ýerlerinde bakaryn. ¹⁴Olary ýaşyl ýaýlada bakaryn; Ysraýylyň belent daglary olaryň örüsi bolar; ol ýerde ýaşyl ýaýlada ýatyp, Ysraýylyň daglarynda bol örüde otlarlar. ¹⁵Goýunlarymy Özüm bakyp, Özüm ýatyraryn. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁶Ýiteni agtararyn, azaşany yzyna getirerin, ýaralynyň ýarasyny daňaryn we ejizi kuwwatlandyryp, semizi, güýçlini heläk ederin; olary adalatlylyk bilen bakaryn». ¹⁷«Eý, Meniň sürim, Men Hökmürowan Reb size şeýle diýýärin: „Goýun bilen goýnuň, goç bilen tekäniň arasynda höküm çykarjak Mendirin. ¹⁸Ýaşyl ýaýlada otlaýarsyňyz, şonda-da örüleriňiziň artyp galanyny aýaklaryňyz bilen basalaýarsyňyz. Dury suwdan gansaňyz-da, galanyny aýagyňyz bilen bulaýarsyňyz. ¹⁹Meniň goýunlarym siziň basgylan otlaryňyzy iýýärler, aýaklaryňyz bilen bulandyran suwuňyzy içýärler“». ²⁰Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Semiz goýun bilen arryk goýnuň arasynda hökümi Meniň Özüm çykarjakdyryn. ²¹Siz ejiz goýunlaryň ählisini kowup, tä uzaklara dargadýançaňyz, ýanbaşyňyz we çigniňiz bilen itýärsiňiz, şahyňyz bilen süsýärsiňiz. ²²Şonuň üçin Men goýunlarymy halas ederin, olar gaýdyp talaňa salynmaz; goýun bilen goýnuň arasynda höküm çykararyn. ²³Olary bakar ýaly üstlerinden ýeke-täk çopan goýaryn. Meniň gulum Dawut olary bakar we olaryň çopany bolar. ²⁴Men-Reb olaryň Hudaýy we gulum Dawut olaryň hökümdary bolar. Muny Men-Reb aýtdym. ²⁵Men olar bilen parahatçylyk ähtini baglaşaryn, ýurtdaky ýyrtyjy haýwanlaryň soňuna çykaryn. Olar çölde howpsuz ýaşarlar we tokaýlarda ýatarlar. ²⁶Men olara we dagymyň töweregindäki ýerlere bereket indererin; ýagşy öz möwsüminde ýagdyraryn, ol ýagyşlar bereket ýagyşlary bolar. ²⁷Ähli agaçlar öz miwesini berer, ýer öz hasylyny eçiler. Olar öz ýurtlarynda howpsuz ýaşarlar. Boýuntyryk baglaryny goparyp, gul edenleriň elinden azat edenimde, olar Meniň Rebdigimi bilerler. ²⁸Olar mundan bu ýana milletleriň talaňyna duçar bolmazlar we ýyrtyjy haýwanlar olary iýmez. Olar howpsuz ýaşarlar, olary gorkuzan bolmaz. ²⁹Olar ýurtda gaýdyp açlykdan heläk bolmaz we milletleriň gyjalatyny çekmez. Şonda Men olar üçin bol däneli ekerançylyk meýdanyny ýetişdirerin. ³⁰Şonda özleriniň Hudaýy Men-Rebbiň olar bilen biledigimi, ysraýyl halkynyň bolsa Meniň halkymdygyny bilerler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ³¹Siz Meniň goýunlarym, örimiň goýunlarysyňyz. Siz ynsansyňyz, Men bolsam siziň Hudaýyňyzdyryn». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

35-nji bap

Reb Edom ýurduny jezalandyrýar

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Ýüzüňi Segir dagyna tarap öwür-de, onuň garşysyna pygamberlik et. ³Oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, Segir dagy, Men saňa garşydyryn; elimi saňa tarap uzadyp, seni weýran edip, harabaçylyga öwrerin. ⁴Galalaryňy weýran ederin, sen harabaçylyga öwrülersiň; onsoň sen Meniň Rebdigimi bilersiň. ⁵Sende ebedi duşmançylyk bar. Sen ysraýyl halkynyň başyna bela gelen güni, soňky jezasy döwründe olary gylyja tabşyrdyň. ⁶Şonuň üçin hem Öz barlygymdan ant içýärin, Hökmürowan Reb diýýär: ganyňy akdyraryn we gan seni kowalar. Gan dökmekligi ýigrenmändigiň üçin, gan seni kowalar. ⁷Segir dagyny weýran edip, harabaçylyga öwrerin; ol ýere gelip-gidýäni kesip taşlaryn. ⁸Daglaryňy jesetden dolduraryn; gylyçdan geçirilenler seniň depeleriňde, dereleriňde we jülgeleriňde ýatarlar. ⁹Seni ebedilik harabaçylyga öwrerin, galalaryň ilatsyz bolar. Onsoň sen Meniň Rebdigimi bilersiň“».

¹⁰«Men-Reb ol ýerde bolsam-da, sen „Bu iki millet, bu iki ýurt biziňki bolar, biz ony eýeläris“ diýdiň. ¹¹Şonuň üçin hem Hökmürowan Reb şeýle diýýär: Öz barlygymdan ant içýärin, Men hem seniň halkyma bolan ýigrenjiň sebäpli görkezen gahar we göripligiňe laýyk iş keserin. Seniň üstüňden höküm çykaranymda, ysraýyllaryň arasynda Özümi aýan ederin. ¹²Şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň. Men seniň Ysraýyl daglaryna: „Harabaçylyk! Bular bize iýmäge berildi!“ diýip aýdan ähli sögünçleriňi eşitdim. ¹³Sen diliň bilen Maňa garşy gedemlik etdiň, Meniň garşyma biderek ýaňradyň, Men muny eşitdim». ¹⁴Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Bütin dünýäniň şatlanýan mahaly Men seni harabaçylyga öwrerin. ¹⁵Sen ysraýyl halkynyň mirasy harabaçylyga öwrülende, näçe şatlanan bolsaň, şonça-da ejir çekersiň. Sen, eý, Segir dagy tutuş Edom harabaçylyga öwrülersiň. Şonda sen Meniň Rebdigimi bilersiň».

36-njy bap

Reb Ysraýyla bereket berýär

¹Sen, eý, ynsan ogly, Ysraýyl daglary hakda pygamberlik edip, şeýle diý: «Eý, Ysraýyl daglary, Rebbiň sözüni eşidiň. ²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Duşman siz hakda: ‘Heýjanelek! Indi gadymy belentlikler-de biziň mülkümiz boldy!’ diýýär“». ³Şonuň üçin pygamberlik et-de, şeýle diý: «Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Sizi harabaçylyga öwrüp, her tarapdan weýran etdiler. Şeýdip, siz milletleriň galyndysyna mülk bolduňyz, agza-dile düşüp, ile gürrüň bolduňyz“». ⁴Şonuň üçin hem, eý, Ysraýyl daglary, Hökmürowan Rebbiň sözüni eşidiň. Hökmürowan Reb daglara we depelere, jülgelere we derelere, daş-töwerekdäki başga milletlere talaň we gülki bolan harabalyklara, terk edilen galalara şeýle diýýändir: ⁵«Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Başga milletlere, esasan hem bütin Edoma garşy gyzgyn gaharym bilen gepledim. Olar örülere talaň saljak bolup, ýürek şatlygy we çuňňur ýigrenç bilen Meniň ýurdumy özlerine mülk edindiler“». ⁶Şonuň üçin Ysraýyl ýurdy hakda pygamberlik et, daglara we depelere, jülgelere we derelere Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Siz milletleriň gyjalatyny çekendigiňiz üçin, Men gabanjaňlyk gazabymda gepledim». ⁷Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men elimi galdyryp ant içýärin, töweregiňizdäki ähli milletler-de beren gyjalatlary zerarly özleri ejir çekerler. ⁸Eý, Ysraýyl daglary, siz şahalar çykaryp, halkym Ysraýyla miwe berersiňiz, çünki olaryň öz ýurduna dolanmaly wagty golaýlady. ⁹Men siziň tarapyňyzy tutýaryn we size tarap öwrülýärin; siz bejerilip ekilersiňiz. ¹⁰Men siziň ilatyňyzy, tutuş ysraýyl halkyny, olaryň hemmesini köpelderin, galalar ilatly bolar, harabalar abatlanar. ¹¹Men ýurduňyzdaky ynsanlaryň we haýwanlaryň sanyny köpelderin. Olar örňäp köpelerler. Ozalkyňyz ýaly ýurduňyzy adamlardan dolduraryn we size öňküden-de artyk ýagşylyk ederin; onsoň siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ¹²Depäňizde ynsanlary halkym Ysraýyly gezdirerin; olar sizi mülk edinerler, siz olaryň mirasy bolarsyňyz. Gaýdyp olary öz çagalaryndan mahrum etmersiňiz».

¹³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Olar saňa: „Sen adam iýiji, milletini öz çagalaryndan mahrum eden bir ýurt“ diýdiler. ¹⁴Şonuň üçin sen mundan bu ýana adam iýmersiň, gaýdyp milletiňi öz çagalaryndan mahrum etmersiň. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁵Indi hiç haçan milletleriň gyjalatyny saňa eşitdirmerin; sen gaýdyp halklaryň kemsitmelerini çekmersiň we öz milletleriň büdremegine sebäp bolmarsyň». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

¹⁶Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁷«Eý, ynsan ogly! Ysraýyl halky öz ýurdunda mesgen tutan wagty, erbet ýol-ýörelgeleri we işleri bilen ony haram etdi; Meniň öňümde olaryň ýol-ýörelgeleri aýbaşyly aýalyň haramlygy kimindi. ¹⁸Şeýlelikde, ýurda gan çaýkandyklary we öz ýasan butlary bilen ony haram edendikleri üçin, Men olaryň üstüne gyzgyn gazabymy dökdüm. ¹⁹Men olary milletleriň arasyna dargatdym, olar keseki ýurtlara dargadyldylar; öz tutan ýollaryna we işlerine görä olara höküm çykardym. ²⁰Olar milletleriň arasynda, her bir baran ýerlerinde Meniň mukaddes adyma ysnat getirdiler. Olar hakda „Bular Rebbiň halky dälmi näme? Onda näme üçin olar Onuň ýurdundan çykaryldylar?“ diýildi. ²¹Ysraýyl halkynyň gelip, milletleriň arasynda mukaddes adyma ysnat getirendiklerine haýpym geldi».

²²Munuň üçin ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Eý, ysraýyl halky, Men muny siziň hatyraňyza däl-de, siziň milletleriň arasyna gidip, ysnat getiren Öz mukaddes adymyň hatyrasyna edýärin. ²³Milletleriň arasynda ysnat getirilen, olaryň arasynda siziň ysnat getiren beýik adymyň mukaddesdigini görkezerin. Men olara siziň üstüňiz bilen mukaddesligimi görkezenimde, milletler Meniň Rebdigimi bilerler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²⁴Men sizi milletleriň arasyndan yzyňyza alaryn, ähli ýurtlardan ýygnap, öz ýurduňyza getirerin. ²⁵Onsoň üstüňize tämiz suwdan seperin, siz tämiz bolarsyňyz; sizi ähli haramlygyňyzdan, ähli butlaryňyzdan tämizlärin. ²⁶Size täze ýürek bererin, içiňize täze ruh salaryn. Daşdan bolan ýüregi göwräňizden çykaryp, size etden bolan ýürek bererin. ²⁷Parzlarymy berjaý ederiňiz ýaly, Men sizi ruhum bilen dolduraryn; onsoň hökümlerimi doly ýerine ýetirersiňiz. ²⁸Ata-babalaryňyza beren ýurdumda mesgen tutarsyňyz. Siz Meniň halkym bolarsyňyz, Men-de siziň Hudaýyňyz bolaryn. ²⁹Sizi ähli haramlygyňyzdan halas ederin. Men galla emr edip, ony köpelderin, size gaýdyp açlyk çekdirmerin. ³⁰Gaýdyp siz milletleriň arasynda açlyk ryswalygyny çekmeziňiz ýaly, agajyň miwesini we meýdanyň hasylyny köpelderin. ³¹Onsoň erbet ýollaryňyzy, pis işleriňizi ýatlap, etmişleriňizden we nejis işleriňizden ýaňa özüňizi ýigrenersiňiz. ³²Men muny siziň hatyraňyza etmeýärin — Hökmürowan Reb diýýär — muny bilip goýuň. Eý, ysraýyl halky, tutan ýollaryňyzdan utanyň, ýüzüňiz gyzarsyn!»

³³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Sizi ähli etmişleriňizden tämizlän günüm galalary ilatly ederin, weýran bolup ýatan harabalary abatlaryn. ³⁴Ötegçileriň gözleriniň alnynda haraba bolup ýatan çola ýurt bejeriler. ³⁵Şonda olar şeýle diýerler: „Beý-bä! Ozal çolaryp galan ýurt Erem bagy ýaly bolupdyr-ow! Haraba bolup, weýran edilen gala dikeldilip, ilatly ýere öwrülipdir!“ diýerler. ³⁶Onsoň töweregiňizde galan milletler ýykylany dikeldýäniň, çola ýerleri ekinzarlyga öwürýäniň Men-Rebdigimi bilerler. Muny Men-Reb aýtdym we hökman ýerine ýetirerin».

³⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men ysraýyl halkynyň Özümden ýene ýardam dilemegine gulak goýup, olar üçin şuny etjek: olary goýun sürüsi kimin köpeltjek. ³⁸Baýramçylyklarda Iýerusalim gurbanlyk sürüsi bilen näçe doly bolsa, weýran edilen galalar-da adamlardan şonça doly bolar. Şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler».

37-nji bap

Guran süňkleriň düzlügi

¹Rebbiň eli meniň üstümdedi. Ol meni Öz ruhy bilen getirip, düzlügiň ortasynda goýdy; düzlük süňklerden doludy. ²Ol meni olaryň arasyndan her tarapa geçirdi. Düzlükde süňkler san-sajaksyzdy. Olar gaty gurandy. ³Ol maňa: «Eý, ynsan ogly! Bu süňkler direlip bilermi?» diýip sorady. Men: «Ýa Hökmürowan Reb, muny Sen bilýärsiň» diýip jogap berdim. ⁴Onsoň Ol maňa bu süňkler hakda pygamberlik edip, olara şulary aýt diýdi: «Eý, gury süňkler, Rebbiň sözüni eşidiň! ⁵Hökmürowan Reb bu süňklere şeýle diýýär: „Ine, Men size nepesimi üflärin, siz direlersiňiz. ⁶Üstüňize siňirler çekip, size et bitirerin, üstüňize deri geýdirip, içiňize nepesimi üflärin; siz direlersiňiz we Meniň Rebdigimi bilersiňiz“». ⁷Men özüme tabşyrylyşy ýaly, pygamberlik etdim. Pygamberlik edip durkam, bir goh turdy, şakyrdy boldy. Süňkler biri-birine, ýagny her süňk özüne degişli süňke ýakynlaşdy. ⁸Men seredip durkam, olaryň üstlerinde siňirler we et peýda boldy; ýokardan olary deri gaplady; ýöne olaryň nepesi ýokdy. ⁹Onsoň Ol maňa nepese pygamberlik et, eý, ynsan ogly, pygamberlik et-de, nepese aýt diýdi: «Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Eý, nepes, şemal bolup, çar tarapdan öwüs-de, bu öldürilenleriň üstüne üfle, olar direlsinler“». ¹⁰Şeýlelikde, Onuň maňa tabşyryşy ýaly, pygamberlik etdim we nepes olaryň içine girdi. Olar direlip, köp, örän köp goşun kimin aýak üstüne galdylar. ¹¹Onsoň Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Bu süňkler bütin ysraýyl halkydyr. Olar: „Süňklerimiz gurady, umydymyz üzüldi; biz bütinleý ýok edildik“ diýýärler». ¹²Munuň üçin, pygamberlik et-de, olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Men gabyrlaryňyzy açyp, sizi gabyrlaryňyzdan çykararyn, eý, halkym; sizi Ysraýyl ýurduna getirerin. ¹³Men gabyrlaryňyzy açyp, sizi gabyrlaryňyzdan çykaranymda, eý, halkym, siz Meniň Rebdigimi bilersiňiz. ¹⁴Onsoň Men sizi ruhum bilen dolduraryn, siz direlersiňiz. Men sizi öz ýurduňyzda ýerleşdirerin. Onsoň muny Men-Rebbiň aýdandygyny we ýerine hem ýetirjekdigimi bilersiňiz». Muny Reb aýdýandyr.

Ýahuda bilen Ysraýylyň birleşmegi

¹⁵Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁶«Eý, ynsan ogly, özüňe bir taýak al-da, onuň ýüzüne „Ýahuda üçin we onuň bilen birleşen ysraýyllar üçin“ diýip ýaz. Ýene bir taýak al-da, onuň ýüzüne „Ýusup we onuň bilen jebisleşen tutuş ysraýyl halky üçin Efraýymyň taýagy“ diýip ýaz. ¹⁷Bir taýak bolar ýaly, olary biri-birine sepleşdir, olar seniň eliňde bir bolar». ¹⁸Ildeşleriň senden: «Bularyň nämäni aňladýandygyny bize aýtjak dälmi?» diýip soranlarynda, ¹⁹olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Men Efraýymyň elindäki taýagyny Ýusup bilen birleşen ysraýyl tireleriniň taýagyny alyp, Ýahudanyň taýagyna seplärin. Olary bir taýak ederin, Meniň elimde olar bir bolarlar. ²⁰Ýüzüne ýazgy ýazjak taýaklaryň olaryň gözleriniň alnynda seniň eliňde bolsun». ²¹Onsoň olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Men ysraýyl halkyny giden ýerlerindäki milletleriň arasyndan çykararyn. Dumly-duşdan ýygnap, olary öz ýurtlaryna getirerin. ²²Olary ýurtda, Ysraýyl daglarynyň üstünde bir millet ederin, olaryň baryny bir patyşa dolandyrar; olar gaýdyp iki millet bolmazlar, iki patyşalyga bölünmezler. ²³Mundan beýläk özlerini butlary bilen, ýigrenji zatlary bilen ýa-da her dürli jenaýatlary bilen haram etmezler; Men olary eden ähli dönükliginden^[11] halas ederin, tämizlärin. Şeýlelikde, olar Meniň halkym bolarlar, Men hem olaryň Hudaýy bolaryn. ²⁴Olara gulum Dawut patyşa bolar; hemmesi üçin diňe bir çopan bolar. Olar Meniň hökümlerim bilen ýöräp, parzlarymy doly berjaý ederler. ²⁵Olar gulum Ýakuba beren ýurdumda, ýagny siziň ata-babalaryňyzyň mesgen tutan ýurdunda ýaşarlar; özleri we çagalary, çagalarynyň çagalary ebedilik ol ýerde mesgen tutarlar, gulum Dawut ebedilik olaryň hökümdary bolar. ²⁶Men olar bilen parahatçylyk ähtini baglaşaryn, bu baky äht bolar. Olary ornaşdyryp, köpelderin we mukaddes öýümi ebedilik olaryň ortasynda berkarar ederin. ²⁷Men olaryň arasynda mekan tutaryn. Men olaryň Hudaýy, olar hem Meniň halkym bolarlar. ²⁸Mukaddes öýüm ebedilik olaryň arasynda ýerleşende, milletler Ysraýyly mukaddes edeniň Men-Rebdigimi bilerler».

38-nji bap

Goguň çozuşy

¹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Eý, ynsan ogly! Magok ýurdundaky Meşegiň we Tubalyň hökümdary Goga tarap ýüzüňi öwür-de, oňa garşy pygamberlik et. ³Oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, Meşegiň we Tubalyň hökümdary Gog! Men saňa garşydyryn. ⁴Men seni arkan agdaryp, äňleriňe çeňňek salaryn. Seni we bütin goşunyňy, atlaryňy, atlylaryňy, bezemen geýnüwli, uly hem kiçi galkanly, elleri syrylan gylyçly uly jemagatyňyň ählisini çykararyn. ⁵Olar bilen birlikde ählisi galkanly, demir tuwulgaly bolan pars, Efiopiýa we Put halklaryny, ⁶Gomeri we onuň tutuş goşunlaryny, demirgazygyň aňry ujundan Togarma halkyny we ähli goşunlaryny seniň bilen birlikde köp halklary çykararyn.

⁷Taýýar bol! Ýanyňa ýygnan ähli jemagatyň bilen birlikde taýýar bol. Bu jemagata sen goragçy bolarsyň. ⁸Köp wagtdan soňra sen söweşe çagyrylarsyň. Geljek ýyllarda sen köp halklaryň içinden yzyna ýygnalan, hemişelik haraba öwrülen Ysraýyl daglarynda toplanan, uruşdan rahatlyga gowşan ýurda hüjüm edersiň. Başga milletleriň arasyndan çykarylyp getirilen bu halkyň hemmesi indi howpsuz ýaşaýarlar. ⁹Sen ýokary göterilip, tupan ýaly bolup gelersiň; ýurdy gaplamak üçin sen we goşunlaryň, özüň bilen birlikde köp halklar bulut ýaly bolup gelerler“».

¹⁰Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Şol gün seniň aňyňa köp pikirler geler, dildüwşük gurarsyň. ¹¹Sen: „Goragsyz obalaryň garşysyna çykaýyn, dynç we howpsuz ýaşaýanlaryň üstüne döküleýin. Olaryň ýaşaýan ýerleriniň bary diwarsyz, ol ýerde kilt-de, gapy-da ýok“ diýersiň. ¹²Sen öň weýran edilen, emma indi ilatly bolan şäherlerde ýaşaýan bu halky talap, olja alarsyň. Milletleriň arasyndan yzyna ýygnalyp, çarwaçylyk hem söwda bilen meşgullanýan, dünýäniň ortasynda ýaşaýan bu halka garşy eliňi uzadarsyň. ¹³Şeba, Dedan, Tarşyş söwdagärleri we onuň ähli ýolbaşçylary senden: „Talamaga geldiň dälmi? Jemagatyňy olja almak, altyn-kümüş äkitmek, emläk we köp olja edinmek üçin ýygnadyňmy?“ diýip sorarlar».

¹⁴Munuň üçin, eý, ynsan ogly, pygamberlik et-de, Goga Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Şol gün sen Meniň halkym Ysraýylyň howpsuz ýaşaýandygyna göz ýetirersiň! ¹⁵Şonda sen ýanyňdaky köp halklar bilen, at üstünde bolan uly jemagat we güýçli goşun bilen demirgazygyň aňry ujundan, öz mekanyňdan gelersiň. ¹⁶Sen ýer ýüzüni gaplaýan bulut kimin halkym Ysraýylyň üstüne hüjüm edersiň. Eý, Gog, ahyrky günlerde Men seni Öz ýurduma hüjüm etdirerin, sen arkaly milletlere mukaddesligimi aýan edip, Özümi tanadaryn».

¹⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Öňki döwürlerde gullarym Ysraýyl pygamberleriniň üsti bilen gürrüňini edenim sen dälmidiň? Ol günlerde Meniň seni ysraýyllaryň garşysyna çykarjakdygym hakda ýyllar boýy pygamberlik etdiler. ¹⁸Goguň Ysraýyl ýurdunyň garşysyna çykan güni, hut şol gün Meniň gahar-gazabym möwç urar. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁹Gabanjaňlygym we otly gazabym bilen Men jar edýän: Şol gün Ysraýyl ýurdunda ýer titrär. ²⁰Deňziň balyklary, gögüň guşlary, ýyrtyjy haýwanlar, ýerdäki süýrenijiler we ýer ýüzündäki ähli ynsanlar Meniň huzurymda titreşerler, daglar ýumrular, uçutlar ýykylar, ähli diwarlar ýer bilen ýegsan bolar. ²¹Ähli daglarymda gylyjy Goguň üstüne çozmaga çagyraryn Hökmürowan Reb diýýär her adamyň gylyjy öz doganyna garşy bolar. ²²Gogy mergi we gylyç bilen jezalandyraryn; onuň we goşunlarynyň üstüne, ýanyndaky köp halklaryň üstüne gark ediji ýagyş we güýçli doly, ot we kükürt ýagdyraryn. ²³Şeýdip, Men beýikligimi we mukaddesligimi görkezjekdirin, köp milletleriň gözleriniň alnynda Özümi aýan etjekdirin; şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler».

39-njy bap

¹Eý, ynsan ogly, Goguň garşysyna pygamberlik et we oňa Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Eý, Meşegiň we Tubalyň hökümdary Gog! Men saňa garşydyryn. ²Seni arkan agdaryp süýrärin, demirgazygyň aňry uçlaryndan çykaryp, Ysraýyl daglarynyň üstüne getirerin. ³Sol eliňden ýaýyňy, sag eliňden okuňy urup gaçyraryn. ⁴Sen ähli goşunlaryň we ýanyňdaky halklar bilen birlikde Ysraýyl dagynyň üstünde heläk bolarsyň. Seni her hili ýyrtyjy guşlara we ýabany haýwanlara iýmit edip bererin. ⁵Sen açyk meýdanda heläk bolarsyň, çünki Hökmürowan Reb: „Muny Men aýtdym“ diýýär. ⁶Magogyň we kenarýakalarynda howpsuz ýaşaýanlaryň üstüne ot ibererin; şonda olar Meniň Rebdigimi bilerler. ⁷Halkym Ysraýylyň içinde mukaddes adymy aýan ederin; mundan beýläk mukaddes adymyň harlanmagyna ýol bermerin; onsoň milletler Ysraýylda mukaddes bolan Rebbiň Mendigimi bilerler. ⁸Ine, ol gün geler we amala aşar, Hökmürowan Reb diýýär; Meniň gürrüňini eden günüm bu gündür. ⁹Ysraýyl galalarynyň ilaty daşary çykyp ot ýakar, ähli ýaraglary, kiçi hem uly galkanlary, ýaýlary we oklary, serdesseleri we naýzalary ýakyp-ýandyrarlar; bular ýedi ýyllap oda ýakylar. ¹⁰Oduny meýdandan daşamazlar, tokaýlary çapmazlar. Olar ody ýaraglar bilen ýakarlar; özlerini talanlary talarlar, soýanlary soýarlar. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹¹Şol gün Men Ysraýylda, deňziň gündogaryndaky Ötegçiler deresinde Goga gabrystanlyk bererin. Gogy we onuň ähli goşunyny ol ýerde gömerler we oňa „Goguň beýik goşunynyň deresi“ diýerler. ¹²Ýurdy tämizlemek üçin ysraýyl halky ýedi aýlap olary gömmegini dowam etdirer. ¹³Ýurduň halky olary gömer. Meniň şöhratlanan günüm bu ysraýyl halky üçin at-abraý bolar. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁴Ýurdy tämizlemek üçin adamlar bellener. Olar hemişe ýurduň içinde gezip, her bir ýerde galan basybalyjynyň jesedini gömerler, şeýdip, ýurdy tämizlärler. Bu tämizleýiş işi ýedi aýyň dowamynda geçirilmelidir. ¹⁵Ýurduň içinde gezýän gözlegçiler adam süňküni görse, ony tä Gog goşunynyň deresinde gömýänçäler, onuň ýanynda bir nyşan dikerler. ¹⁶Galanyň ady-da Hamona^[12] bolar. Şeýdip, olar ýurdy tämizlärler».

¹⁷Eý, ynsan ogly, Hökmürowan Reb her hili guşlara we ähli ýyrtyjy haýwanlara şeýle diýýär diý: «Üýşüň-de, geliň; siziň üçin kesjek gurbanlygyma, Ysraýyl daglarynyň üstündäki uly gurbanlyga dumly-duşdan ýygnanyň, et iýersiňiz, gan içersiňiz. ¹⁸Başanyň semiz haýwanlarynyň: goçlaryň, guzularyň, erkeçleriň we öküzleriň eti we gany ýaly, güýçli adamlaryň we dünýäniň hökümdarlarynyň etini iýersiňiz, ganyny içersiňiz. ¹⁹Siziň üçin kesen gurbanlygymdan doýýançaňyz ýag iýersiňiz, serhoş bolýançaňyz gan içersiňiz. ²⁰Saçagymyň başynda atlardan, söweş arabalaryndan, güýçli urşujylardan hem esgerlerden doýarsyňyz. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²¹Men milletleriň arasynda şöhratymy aýan ederin; çykaran hökümlerimi, üstlerine goýan elimi ähli milletler görerler. ²²Şeýlelikde, ysraýyl halky şol günden başlap, Meniň özleriniň Hudaýy Rebdigimi biler. ²³Milletler ysraýyl halkynyň Maňa dönüklik edendigi üçin, öz ýazygy sebäpli ýesir edip äkidilendigini bilerler. Men ýüzümi olardan gizledim, olary duşmanlarynyň eline berdim, ählisi gylyçdan heläk boldular. ²⁴Olara öz haramlyklaryna we günälerine laýyk jeza berdim; ýüzümi olardan gizledim». ²⁵Munuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Indi Men Ýakubyň öňki abadançylygyny gaýtaryp bererin, bütin ysraýyl halkyna rehim ederin we mukaddes adym sebäpli gabanjaň bolaryn. ²⁶Olara hiç kim howp salman, öz ýurtlarynda howpsuz ýaşanlarynda, özleriniň masgaraçylykly hereketlerine we Maňa garşy eden dönükliklerine utanarlar. ²⁷Men olary halklaryň arasyndan yzlaryna getirenimde we duşmanlarynyň ýurdundan ýygnanymda, olaryň üsti bilen köp milletleriň gözleriniň alnynda Öz mukaddesligimi görkezerin. ²⁸Sürgün eden ýerlerimden halky yzyna getirenimde, olar Meniň özleriniň Hudaýy Rebdigimi bilerler; ol ýerde olaryň birini-de galdyrman öz ýurtlaryna ýygnaryn. ²⁹Ruhumy ysraýyl halkynyň üstüne dökerin we indi hiç haçan ýüzümi olardan gizlemerin». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

40-njy bap

Täze ybadathana hakyndaky görnüş

¹Sürgünde bolýan wagtymyzyň ýigrimi bäşinji ýylynyň birinji aýynyň onuna Iýerusalim şäheriniň ýykylmagynyň on dördünji ýyly, edil şol gün Rebbiň eli meniň üstümdedi. Ol meni şol ýere äkitdi. ²Görnüşde Hudaý meni Ysraýyl ýurduna getirip, bir belent dagyň üstünde goýdy. Günorta tarapda şähere meňzeş binalar bar ýalydy. ³Reb meni ol ýere getirdi. Ine, bir adam peýda boldy, daş keşbi bürünç ýaly ýalpyldaýardy, elinde zygyrdan edilen ýüp we bir ölçeg taýagy bardy; ol derwezede durdy. ⁴Ýaňky adam maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Gözleriň bilen gör, gulaklaryň bilen eşit, saňa görkezjek ähli zatlaryma ýagşy üns ber. Sen bu ýere meniň saňa görkezmegim üçin getirildiň. Görýän ähli zatlaryňy ysraýyl halkyna jar et».

⁵Ine, Hudaýyň öýüniň daşynda töwerekleýin diwar bardy. Ýaňky adamyň elinde uzynlygy alty tirsek bolan ölçeg taýagy bardy, her tirsek adaty tirsekden dört barmak uzyndy. Ol diwaryň galyňlygyny ölçedi: onuň ini-de, boýy-da bir ölçeg taýagyna deňdi. ⁶Onsoň ol gündogar tarapdaky derwezä gelip, onuň basgançaklary bilen gapysynyň ýanyna çykyp, onuň bosagasyny ölçedi: onuň ini bir ölçeg taýagydy. Bu bosaganyň ini bir ölçeg taýagydy. ⁷Her hüjräniň uzynlygy-da, ini-de bir ölçeg taýagydy. Hüjreleriň aralygy bäş tirsekdi. Hudaýyň öýüne tarap bakýan eýwanyň ýanyndaky gapynyň bosagasynyň uzynlygy bir ölçeg taýagydy. ^8-9Soňra ol derwezäniň içki eýwanyny ölçedi, ini alty tirsek, uzynlygy sekiz tirsek çykdy. Söýeleriniň galyňlygy iki tirsekdi; derwezäniň içki eýwany Hudaýyň öýüne tarap bakyp durdy. ¹⁰Gündogar tarapdaky derwezäniň hüjreleri her ýandan üçdi; üçüsiniň-de ölçegi birdi; söýeleriň ölçegi hem her ýandan birdi. ¹¹Ol derwezäniň agzynyň inini ölçedi, on tirsek boldy we içki derwezäniň uzynlygy on üç tirsek boldy. ¹²Hüjreleriň öňünde her tarapdan bir tirseklik diwar bardy; hüjreleriň ölçegi her ýandan alty tirsekdi. ¹³Ol derwezäni bir hüjräniň üçeginden beýleki üçegine çenli ölçedi: onuň ini ýigrimi bäş tirsek çykdy, hüjreleriň girelgeleri biri-birine bakyşyp durdular. ¹⁴Derwezäniň girelgesindäki däliziň töwerekleýin ölçegi altmyş tirsek çykdy. ¹⁵Derwezäniň girelgesinden içki eýwanyň aňry başyna çenli uzynlyk elli tirsekdi. ¹⁶Derwezäniň iç tarapynda hüjreleriň we söýeleriň her ýanynda penjire görnüşli tagçalar bardy, eýwanlar hem şeýledi; söýeleriň ýüzünde palma agaçlarynyň şekili bardy.

¹⁷Onsoň ol meni daşky howla getirdi; ol ýerde otaglar we töwerekleýin çekilen daş ýol bardy. Daş ýoluň ugrunda otuz otag bardy. ¹⁸Derwezeleriň iki gapdalyndaky daş ýoluň giňligi derwezeleriň uzynlygyna deňdi. Bu aşaky daş ýoldy. ¹⁹Onsoň ol aşaky derwezäniň öňünden içki howlynyň öňüne çenli bolan giňişligi daşardan ölçedi: ol ýüz tirsek çykdy; gündogar we demirgazyk tarapda-da şeýledi. ²⁰Daşky howlynyň demirgazygyndaky derwezäniň-de uzynlygyny we inini ölçedi. ²¹Onuň hüjreleri bu ýanda üç, ol ýanda hem üçdi; söýeleriň we eýwanyň ölçegi birinji derwezäniň ölçegi bilen meňzeşdi; uzynlygy elli tirsek, ini ýigrimi bäş tirsekdi. ²²Onuň tagçalary, eýwany we çekilen palma agaçlarynyň şekili gündogar tarapdaky derwezäniň ölçegine görädi. Oňa ýedi basgançakdan çykylýardy we olar eýwana alyp barýardy. ²³Içki howlynyň derwezeleri demirgazyk we gündogar tarapdaky derwezeler bakyşyp durdular; derwezeden derwezä çenli aralygy ölçedi: ol ýüz tirsek çykdy.

²⁴Onsoň ol adam meni günorta tarapa äkitdi; ine, günorta tarapa bakýan bir derweze bardy; onuň söýelerini we eýwanyny ölçedi, munuň ölçegi-de beýlekilere meňzeşdi. ²⁵Derwezede we eýwanda öňki tagçalar ýaly tagçalar bardy we derwezäniň uzynlygy elli tirsek, ini ýigrimi bäş tirsekdi. ²⁶Oňa çykar ýaly ýedi basgançak bardy we olar eýwana alyp barýardy. Onuň söýeleriniň ýüzünde palma agaçlarynyň şekili bardy; olaryň biri bu ýanda, beýlekisi ol ýandady. ²⁷Içki howlynyň günorta derwezesi bardy; ol adam günorta derwezeden beýleki derwezä çenli uzynlygyny ölçedi, ol ýüz tirsek çykdy.

²⁸Soňra ol meni günortadaky derwezeden içki howla getirdi we günortadaky derwezäni ölçedi; munuň ölçegi-de beýlekilere meňzeşdi. ²⁹Onuň hüjreleriniň, söýeleriniň we eýwanynyň ölçegleri-de beýlekilere meňzeşdi. Derwezede we eýwanda töwerekleýin tagçalar bardy. Derwezäniň uzynlygy elli tirsek, ini ýigrimi bäş tirsekdi. ³⁰Howlynyň her gapdalynda uzynlygy ýigrimi bäş tirsek, ini bäş tirsek bolan eýwanlary bardy. ³¹Derwezäniň eýwany daşky howla tarap bakyp durdy; söýeleriniň ýüzünde palma agaçlarynyň şekili bardy; oňa çykar ýaly sekiz basgançak bardy.

³²Onsoň ol meni içki howla, onuň gündogar tarapyna getirdi; derwezäni ölçedi, munuň ölçegi-de beýlekilere meňzeşdi. ³³Onuň hüjreleriniň, söýeleriniň we eýwanynyň ölçegleri-de beýlekilere meňzeşdi; derwezede we eýwanda töwerekleýin tagçalar bolup, derwezäniň uzynlygy elli tirsek, ini ýigrimi bäş tirsekdi. ³⁴Derwezäniň eýwany daşky howla tarap bakyp durdy; söýeleriniň ýüzünde palma agaçlarynyň şekili bardy; oňa çykar ýaly sekiz basgançak bardy.

³⁵Onsoň ol meni demirgazykdaky derwezä getirdi; ony ölçedi, munuň ölçegi-de beýlekilere meňzeşdi. ³⁶Munuň-da hüjreleri, söýeleri, eýwany we tutuş töweregindäki tagçalary meňzeşdi. Onuň uzynlygy elli tirsek, ini ýigrimi bäş tirsekdi. ³⁷Onuň eýwany daşky howla tarap bakýardy; söýeleriniň ýüzünde her ýan tarapdan palma agaçlarynyň şekili bardy; oňa çykar ýaly sekiz basgançak bardy. ³⁸Derweze girelgesindäki sütünleriň gapdalynda gapysy açyk bir otag bardy; ýakma gurbanlyklaryny şol ýerde ýuwýardylar. ³⁹Üstünde ýakma gurbanlygyny, günä we ýazyk gurbanlyklaryny soýar ýaly eýwanyň her tarapynda iki hantagta durdy. ⁴⁰Eýwanyň daşynda, demirgazykdaky derweze girelgesiniň her ikiýan gapdalynda iki hantagta durdy. ⁴¹Derwezäniň her ikiýan gapdalynda dört hantagta bolup, üstünde gurbanlyk malyny soýar ýaly jemi sekiz hantagta bardy. ⁴²Ýakma gurbanlygy üçin ýonulan daşdan uzynlygy we ini bir ýarym tirsek, beýikligi bolsa bir tirsek bolan dört hantagta durdy; olaryň üstünde bolsa ýakma gurbanlygyny we beýleki gurbanlyklary soýmak üçin enjamlar bardy. ⁴³Otagyň içinde töwerekleýin hersiniň uzynlygy dört barmak bolan ildirgiçler kakylgydy; hantagtalaryň üstünde bolsa gurbanlyk eti bardy. ⁴⁴Içki derwezäniň daşynda, içki howluda iki otag^[13] bardy; bularyň biri demirgazyk derwezesiniň gapdalyndady we ýüzi günorta tarap bakýardy, beýlekisi günorta derwezesiniň gapdalynda bolup, ýüzi demirgazyk tarapa bakýardy.

⁴⁵Ol adam maňa şeýle diýdi: «Ýüzi günorta tarap bakýan bu otag Hudaýyň öýüni goraýan ruhanylar üçindir. ⁴⁶Ýüzi demirgazyga tarap bakýan otag bolsa, gurbanlyk sypasyny goraýan ruhanylar üçindir. Bular lewi tiresinden bolup, Rebbe hyzmat etmek üçin, Oňa ýakynlaşan Sadogyň ogullarydylar». ⁴⁷Soňra ol howlyny ölçedi; onuň uzynlygy-da, ini-de ýüz tirsek bolup, inedördüldi. Gurbanlyk sypasy bolsa Hudaýyň öýüniň öňündedi.

Hudaýyň öýi

⁴⁸Onsoň ol adam meni Hudaýyň öýüniň eýwanyna getirip, onuň girelgesiniň gapdal diwarlaryny ölçedi, olaryň uzynlygy bäş tirsekdi; girelgäniň ini on dört tirsek, gapdal diwarlarynyň ini bolsa üç tirsekdi. ⁴⁹Eýwanyň uzynlygy ýigrimi tirsek, ini on iki tirsekdi; oňa çykar ýaly on basgançak bardy. Girelgäniň ikiýan gapdalynda sütünler bardy.

41-nji bap

¹Onsoň ol adam meni Hudaýyň öýüniň daşky otagyna getirip, onuň söýelerini ölçedi, onuň ini her ýandan alty tirsekdi; bu öňki mukaddes çadyryň giňligi ýalydy. ²Girelgäniň ini on tirsekdi; oňa her iki tarapdan birleşýän diwarlaryň ini bäş tirsekdi. Ol daşky otagy hem ölçedi, onuň uzynlygy kyrk tirsek, ini ýigrimi tirsekdi. ³Onsoň ol içki otaga girip, girelgäniň her söýesini ölçedi, olaryň her biriniň ini iki tirsekdi. Girelgäniň ini alty tirsekdi we oňa her iki tarapdan birleşýän diwarlaryň ini ýedi tirsekdi. ⁴Ol adam daşky otagyň öňündäki bu otagy ölçedi: uzynlygy-da, ini-de ýigrimi tirsekdi. Onsoň ol maňa: «Bu iň mukaddes otagdyr» diýdi.

⁵Hudaýyň öýüniň diwaryny ölçedi, onuň galyňlygy alty tirsekdi; onuň tutuş daş-töweregindäki gapdal otaglarynyň ini dört tirsekdi. ⁶Otag üstünde otag bolup, gapdal otaglar üç gatdy we her gatda otuz otag bardy. Pürsler öýüň diwarlaryna girmesin diýip, öýüň diwarlarynda gapdal otaglara goldaw berýän çykgytlar bardy. ⁷Hudaýyň öýüniň töweregindäki gapdal otaglar ýokary gata çykdygyňça giňelýärdi, sebäbi öýüň diwarlarynyň düýbi ýokarsyna garanda inlidi. Ýokary gatlara çykdygyňça-da, otaglar giňelýärdi. Şeýle-de, iň aşaky otagdan iň ýokarky otaga ortaky otagdan çykylýardy. ⁸Men bu öýüň daş-töwerekleýin belentligini gördüm; gapdal otaglaryň düýpleri doly bir ölçeg taýagyna, ýagny alty tirsege deňdi. ^9-10Gapdal otaglaryň daşky diwarynyň galyňlygy bäş tirsekdi; öýüň gapdal otaglary bilen howlynyň otaglarynyň arasynda boş aralyk bardy. Onuň ini ýigrimi tirsek bolup, öýi daş-töwerekleýin gurşap alýardy. ¹¹Gapdal otaglar açyk giňişlige tarap açylýardy. Demirgazyk tarapdaky otaglara girilýän bir gapy bardy, günorta tarapynda hem bir gapy bardy; töwerekleýin açyk giňişligiň ini bolsa bäş tirsekdi. ¹²Günbatardaky meýdançanyň öňünde bir ymarat bardy, onuň ini ýetmiş tirsekdi; diwarynyň galyňlygy her ýandan bäş tirsek, uzynlygy togsan tirsekdi.

¹³Soňra ol adam Hudaýyň öýüni ölçedi: uzynlygy ýüz tirsekdi; onuň meýdançasy, jaýy, diwarlary bilen birlikde ýüz tirsek çykdy. ¹⁴Öýüň gündogar tarapynyň we meýdançasynyň ini hem ýüz tirsekdi. ¹⁵Onsoň ol öýüň arkasyndaky meýdança bakyp duran ymaratyň uzynlygyny ölçedi, her tarapyndaky eýwanlary bilen birlikde onuň uzynlygy ýüz tirsekdi.

Daşky otag, içki otag, howla bakyp duran eýwan, ¹⁶bosagalar, tagçalar, bosaganyň garşysyndaky üçtaraplaýyn diwarly eýwança ýerden tagçalaryna çenli agaç gapylydy. Bu tagçalar penjire görnüşindedi. ^17-18Gapynyň depesi, içki hem daşky otaglary, öýüň tutuş diwarlary nagyşlar bilen haşamlanyp, olara keruplaryň we palma agaçlaryň şekilleri salnypdy; iki kerubyň arasynda bir palma agajy bolup, her kerubyň iki ýüzi bardy. ¹⁹Bir tarapynda palma agajyna bakýan ynsanyň ýüzi bardy, beýleki tarapynda palma agajyna bakýan ýaş arslanyň ýüzi bardy. Tutuş öýüň ähli töweregine şeýle edilipdi. ²⁰Daşky otagyň diwarynyň ýüzüne aşakdan gapynyň depesine çenli keruplar haşamlanandy; öýüň diwarynyň ýüzi-de şeýledi. ²¹Daşky otagyň gapy söýeleri inedördüldi; iň mukaddes otagyň öňündäki gapy söýeleri-de bulara meňzeýärdi. ²²Gurbanlyk sypasy agaçdan bolup, beýikligi üç tirsek, uzynlygy iki tirsekdi; burçlary, uzynlygy we diwarlary hem agaçdandy. Ol maňa: «Rebbiň huzuryndaky hantagta budur» diýdi. ²³Daşky otag bilen iň mukaddes otagyň iki-ikiden goşa gapysy bardy. ²⁴Her gapynyň iki taýy, açylyp-ýapylýan iki taýy bardy; iki taýy bir gapynyňky, iki taýy-da beýleki gapynyňkydy. ²⁵Diwarlaryň ýüzüne çekilişi ýaly, daşky otagyň gapylaryna-da keruplar bilen palma agaçlary oýulyp çekilendi; daşarda eýwanyň öňünde dalan bardy. ²⁶Eýwanyň gapdal diwarlarynda penjire görnüşli tagçalaryň we palma agaçlarynyň şekili bardy. Öýüň gapdal otaglary we dalan hem şeýledi.

42-nji bap

Ruhanylaryň otaglary

¹Onsoň ol adam meni demirgazyk tarapdan daşky howla çykardy. Hudaýyň öýüniň meýdançasynyň we ymaratyň gapdalyndaky demirgazyk otaglara getirdi. ²Gapysy demirgazyga bakýan bu ymaratyň uzynlygy ýüz tirsek, ini elli tirsekdi. ³Içki howlynyň ini ýigrimi tirseklik boş aralygynyň we daşky howlynyň daş ýolunyň arasynda üç gatly biri-birinden beýgelýän eýwanlar bardy. ⁴Bu iki hatar otaglaryň arasynda gezer ýaly ini on tirsek, uzynlygy ýüz tirsek bolan däliz bardy; onuň gapylary demirgazyga bakýardy. ⁵Ýokarky otaglar dardy, sebäbi jaýyň aşaky we ortaky otaglaryna garanda, eýwanlar olardan köpräk ýer tutýardy. ⁶Olar üç gatdan ybaratdy, howlynyň sütünleri ýaly sütünleri ýokdy; şonuň üçin ýokarky eýwan aşaky we ortaky eýwandan darrak edilipdi. ⁷Otaglaryň öňünde otaglara we daşky howla tarap uzalýan diwar bardy, onuň uzynlygy elli tirsekdi. ⁸Daşky howludaky otaglaryň uzynlygy elli tirsekdi; ybadathananyň garşysyndaky gapdal otaglaryň uzynlygy bolsa ýüz tirsekdi. ⁹Bu otaglara daşky howludan girjek bolsaň, gündogar tarapdaky aşaky geçelgeden bir girelge bardy. ¹⁰Içki howlynyň gündogar tarapynda meýdança we ymarata bakýan başga otaglar hem bardy. ¹¹Demirgazyk tarapdaky otaglarda bolşy ýaly, bu otaglaryň hem deňinde bir geçelge bardy. Otaglaryň uzynlygy we ini birmeňzeşdi; olaryň ähli çykalgalary, gurluşy we gapylary edil şolar ýalydy. ¹²Şeýdip, günbatardaky otaglara edil demirgazykdaky ýaly diwaryň ýanyndaky gündogar tarapdan uzalýan aşaky geçelgeden girilýärdi. ¹³Ol adam maňa şeýle diýdi: «Meýdançanyň demirgazygyndaky we günortasyndaky otaglar mukaddes otaglardyr. Rebbe hyzmat edýän ruhanylar iň mukaddes zatlary ol ýerde iýerler; iň mukaddes zatlary, galla sadakasyny, günä we ýazyk gurbanlyklaryny ol ýerde goýarlar; çünki ol ýer mukaddesdir. ¹⁴Ruhanylar mukaddes ýere girenlerinde, hyzmat edýän wagty geýýän geýimlerini bu otaglarda çykaryp goýmazdan daşky howla çykmasynlar, sebäbi bu geýimler mukaddesdir. Halkyň ýanyna çykmazdan öň, olar başga geýimler geýmelidirler».

¹⁵Ol adam mukaddes ýeri ölçäp bolanyndan soň, meni gündogara tarap bakýan derwezeden çykaryp, diwaryň töwereginiň uzynlygyny ölçedi. ¹⁶Ölçeg taýagy bilen mukaddes ýeriň gündogar tarapyny ölçedi: bu ölçeg taýagy boýunça bäş ýüz tirsek çykdy. ¹⁷Onuň demirgazyk tarapyny ölçedi, ölçeg taýagy boýunça bäş ýüz tirsekdi. ¹⁸Onuň günorta tarapyny ölçedi: ölçeg taýagy boýunça bäş ýüz tirsek çykdy. ¹⁹Onuň günbatar tarapyny ölçedi: ölçeg taýagy boýunça bäş ýüz tirsek çykdy. ²⁰Ony dört tarapyndan hem ölçedi. Mukaddes zady ýönekeý zatdan aýyrmak üçin onuň daş-töwereginde bir diwar bardy. Onuň uzynlygy-da, ini-de bäş ýüz tirsege deňdi.

43-nji bap

Rebbiň şöhraty öýi doldurýar

¹Onsoň ol adam meni gündogar tarapa bakyp duran derwezä getirdi. ²Ine, gündogar tarapdan Ysraýyl Hudaýynyň şöhraty geldi. Onuň sesi güýçli akýan suwlaryň şaggyldysy ýalydy. Onuň şöhratyndan ýer nur saçýardy. ³Bu görnüş Hudaýyň Iýerusalimi heläk etmäge gelendäki we Kebar kanalynyň ýakasyndaky gören görnüşlerime meňzeşdi; men ýere ýüzin ýykyldym. ⁴Rebbiň şöhraty gündogara tarap bakýan derwezeden öýe girdi. ⁵Onsoň Ruh meni alyp, içki howla getirdi; Rebbiň şöhraty öýi doldurdy. ⁶Ýaňky adam ýanymda durka, men öýden biriniň özüme söz gatýandygyny eşitdim. ⁷Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Meniň tagtymyň we aýak dabanymyň ýeri, ysraýyl halkynyň arasynda ebedilik oturjak ýerim bu ýerdir. Mundan beýläk ysraýyl halky-da, olaryň patyşalary-da zyna edip, seždegählerinde patyşalarynyň heýkellerini oturtmak bilen Meniň mukaddes adymy haram etmezler. ⁸Olar bosagasyny bosagamyň, gapylarynyň söýesini gapymyň söýesiniň ýanynda gurdular, Men bilen olaryň arasynda diňe bir diwar bardy; olar nejis işleri bilen Meniň mukaddes adymy haram etdiler; Men gahar-gazabym bilen olary heläk etdim. ⁹Indi zynalaryny we patyşalarynyň heýkellerini Menden uzaklaşdyrsynlar, Men hem ebedilik olaryň arasynda mesgen tutaryn. ¹⁰Sen, eý, ynsan ogly, ysraýyl halkyny bu öýden habarly et, goý, onuň nusgasyny ölçesinler we etmişlerinden ýaňa utansynlar. ¹¹Eger eden ähli işleri üçin utansalar, öýüň gurluşyny, onuň ýerbe-ýerdigini, girelgelerini we çykalgalaryny, tutuş taslamasyny we düzgünlerini, ähli meýilnamalaryny we kanunlaryny olara aýan et, gözleriniň alnynda şuny ýaz. Şeýdip, onuň tutuş meýilnamasyny we ähli düzgünlerini saklasynlar, olary berjaý etsinler. ¹²Hudaýyň öýüniň kanuny şeýledir: dagyň başynda onuň ähli töwereginiň araçägi örän mukaddes ýer bolar. Ine, Hudaýyň öýüniň kanuny şudur».

Gurbanlyk sypasy

¹³Bir tirsek we dört barmak bolan uzyn tirsek boýunça gurbanlyk sypasynyň ölçegi şeýledir: onuň ýapjagazynyň çuňlugy-da, ini-de bir tirsek, ýabyň gyrasy töwerekleýin bir garyş. Gurbanlyk sypasynyň esasy düýbi budur. ¹⁴Arykdan aşaky diwara çenli beýikligi iki, ini bir tirsekdir; kiçi diwardan uly diwara çenli beýikligi dört, ini bir tirsekdir. ¹⁵Gurbanlyk sypasynyň beýikligi dört tirsek. Onuň üstünden ýokarlygyna dört şah bolar. ¹⁶Gurbanlyk sypasynyň üst böleginiň ojagynyň boýy on iki tirsek, ini on iki tirsek bolup, her dört tarapdan inedördül bolar. ¹⁷Uly diwaryň her dört tarapynyň uzynlygy we ini on dört tirsek bolar. Onuň her dört gapdalyndaky ýabyň gyrasy ýarym tirsek, töwerekleýin ýapjagazy bir tirsek bolup, basgançaklary gündogar tarapda bolar.

¹⁸Ol maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Gurbanlyk sypasyny dikeniňizde, onuň üstünde ýakma gurbanlyklary hödür etmek we oňa gan serpmek üçin düzgünler şulardyr: ¹⁹Maňa hyzmat etmek üçin huzuryma gelen Sadok neslinden bolan ruhanylara günä gurbanlygy hökmünde bir öküzçe ber. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ²⁰Onuň ganyndan al-da, gurbanlyk sypasynyň dört şahyna, diwaryň dört burçuna we töwerekleýin ýabyň gyrasyna çal; bu ony tämizläp, haramlygyndan sapladygyň bolar. ²¹Günä gurbanlygy bolan öküzçäni al-da, Hudaýyň öýüniň bellenen ýerinde, mukaddes ýeriň daşynda ýak. ²²Ikinji gün günä gurbanlygy hökmünde şikessiz bir erkeji hödür et we gurbanlyk sypasyny öküzçe bilen nähili tämizlän bolsaň, ýene-de şeýdip tämizle. ²³Tämizleme işini tamamlanyňdan soň, şikessiz bir öküzçe bilen sürüden şikessiz bir goç hödür et. ²⁴Olary Rebbiň huzuryna getir, ruhanylar üstüne duz sepip, ýakma gurbanlygy hökmünde olary Rebbe hödür ederler. ²⁵Ýedi günläp günä gurbanlygy hökmünde her gün bir erkeç taýýarla; şikessiz bir öküzçe bilen sürüden bir goç taýýarla. ²⁶Olar gurbanlyk sypasyny ýedi günläp murdarlygyndan saplarlar, ony tämizläp, mukaddes ederler. ²⁷Ýedi gün tamamlanandan soň, sekizinji günden başlap, ruhanylar gurbanlyk sypasynda ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryňyzy hödür ederler. Onsoň Men sizden razy bolaryn“». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

44-nji bap

Ybadathana düzgünleri

¹Onsoň ol adam meni mukaddes öýüň gündogara tarap bakýan derwezesinden yzyma getirdi; derweze ýapykdy. ²Reb maňa şeýle diýdi: «Bu derweze ýapyk bolar, ol açylmaz, ondan hiç kim girmez, çünki ondan Ysraýyl Hudaýy Reb girdi; şonuň üçin ol ýapyk bolar. ³Hökümdar bolsa hökümdardygy üçin, Rebbiň huzurynda nahar iýmek üçin ol ýerde oturar. Ol muňa derwezäniň eýwanynyň ýolundan girer we şol ýoldan-da yzyna çykar».

⁴Ol meni demirgazyk derwezäniň ýolundan öýüň öňüne getirdi. Görsem, Rebbiň şöhraty Öz öýüni dolduryp durandygyny gördüm. Men ýere ýüzin ýykyldym. ⁵Reb maňa şeýle diýdi: «Eý, ynsan ogly! Ýagşy üns ber, öz gözleriň bilen gör, Rebbiň öýüniň ähli düzgünleri we kanunlary hakda saňa aýdýan zatlarymy öz gulagyň bilen eşit, mukaddes öýe kimiň girip-çykýandygyna^[14] ýagşy üns ber. ^6-7Pitneçi ysraýyl halkyna Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Eý, ysraýyl halky! Meniň öýümi harlamak üçin sünnetsiz we boýnuýogyn gelmişekleri içerik salmak bilen eden ähli nejis işleriňizi bes ediň! Siz Maňa iýmit, ýag we gan hödür edeniňizde, olar mukaddes öýümde boldular. Siz ähli nejis işleriňiziň üstesine Meniň ähtimi hem bozduňyz. ⁸Siz Meniň mukaddes zatlarymy goraman, gaýtam mukaddes öýümi goraýanlar hökmünde gelmişekleri öz başlaryna goýberdiňiz“». ⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ysraýyl halkynyň arasynda ýaşaýan gelmişeklerden hiç bir sünnetsiz we boýnuýogyn gelmişek Meniň mukaddes öýüme girmeli däldir. ¹⁰Ýöne Ysraýylyň ýoldan çykan döwri Menden aýrylyp, erbet ýola düşen, öz butlarynyň yzyna eýeren lewiler etmişleriniň jezasyny çekerler. ¹¹Bu lewiler öýümiň derwezelerinde gözegçilik edip, onda hyzmatkär bolarlar, Meniň mukaddes öýümde hyzmat ederler; ýakma gurbanlygynyň we halkyň beýleki gurbanlyklarynyň malyny soýarlar, halkyň hyzmatyny ýerine ýetirmek üçin olaryň öňünde durarlar. ¹²Olar ýasan butlarynyň öňünde ysraýyl halkyna hyzmat etdiler, ysraýyl halkynyň ýazykly bolmagyna sebäpkär boldular. Şonuň üçin hem Men-Reb olaryň öz etmişleriniň jezasyny çekjekdigine ant içdim, muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹³Olar ruhany hökmünde Maňa gulluk etmek üçin golaýyma gelmesinler, mukaddes sadakalarymyň, iň mukaddes zatlaryň hiç birine ýakynlaşmasynlar, olar diňe öz eden nejis işleriniň utançlaryny çekerler. ¹⁴Men olary öýüň ähli hyzmaty üçin, onda edilmeli ähli işleri goramak üçin bellärin.

¹⁵Emma ysraýyl halky Menden aýrylyp, ýoldan çykanda, mukaddes öýümi goramak keşigini çeken Sadok neslinden bolan lewi ruhanylary Maňa hyzmat etmek üçin ýakynlaşarlar; ýagy we gany Maňa hödür etmek üçin huzurymda olar durarlar. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁶Mukaddes öýüme diňe olar girerler, Maňa hyzmat etmek üçin hantagtama olar ýakynlaşarlar we öýüň goramak keşigini olar çekerler. ¹⁷Olar içki howlynyň derwezelerine nepis zygyr matadan tikilen eşikde girerler, içki howlynyň derwezelerinde we içerde hyzmat edýärkäler, eginlerinde ýüňden edilen eşik bolmasyn. ¹⁸Başlaryna zygyrdan selle orap, eginlerine nepis zygyr matadan tikilen içki geýimleri geýerler; derledýän zat geýmesinler. ¹⁹Olar halkyň ýanyna daşky howla çykanlarynda, eginlerindäki eşiklerini çykaryp, olary mukaddes otagda goýarlar; ol eşikleri bilen halka mukaddesliklerini geçirmezlik üçin başga eşikler geýsinler. ²⁰Ruhanylar kellelerini syrmasynlar, saçlaryny uzyn ösdürmesinler, olar saçyny diňe gyrkyp timarlasynlar. ²¹Içki howla girende, hiç bir ruhany şerap içmeli däldir. ²²Olar dul we talagy berlen aýala öýlenmän, diňe Ysraýyl neslinden bolan boý gyza ýa-da başga ruhanydan dul galan aýala öýlensinler. ²³Meniň halkyma mukaddes zat bilen ýönekeý zadyň, halal bilen haramyň parhyny öwretmeli. ²⁴Olar dawada kazy hökmünde çykyş edip, Meniň hökümlerim boýunça karar çykararlar; ähli baýramlarymyň kada-kanunlaryny we parzlarymy, mukaddes Sabat günümiň kanunlaryny ýerine ýetirerler. ²⁵Olaryň hiç biri öliniň ýanyna baryp, özüni haram etmeli däldir; diňe ata-enesi üçin, ogul-gyzy üçin, erkek dogany we durmuşa çykmadyk gyz dogany üçin özlerini haram edip bilerler. ²⁶Ol tämiz bolandan soň, onuň üçin ýedi güni sanamalydyrlar. ²⁷Ol mukaddes ýerde hyzmat etmek üçin içki howla giren güni öz günä gurbanlygyny hödür etmelidir. Muny Hökmürowan Reb diýýär.

²⁸Ruhanylaryň mirasy bardyr, ol miras Mendirin; Ysraýylda olara mülk bermäň, olaryň mirasy Mendirin. ²⁹Galla sadakasyny, günä we ýazyk gurbanlyklaryny olar iýerler. Ysraýylda ähli bagyş edilen zatlar olaryňky bolar. ³⁰Ähli zatlaryňyzyň ilkinji hasyly we ähli sadakalaryňyz ruhanylaryňky bolar. Öýüňize bereket iner ýaly, ilkinji galladan edilen hamyry ruhanylara beriň. ³¹Guş bolsun ýa haýwan bolsun, parhy ýok, haram ölen ýa parçalanan zady ruhany iýmeli däldir».

45-nji bap

Ýurduň paýlanylmagy

¹Ýurdy mülk hökmünde bije atyp paýlanyňyzda, ýurtdan mukaddes bir bölek ýeri sadaka hökmünde Rebbe beriň. Onuň uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek we ini ýigrimi müň^[15] tirsek bolsun; bu bölek tutuş töwerekleýin mukaddes bolar. ²Mukaddes öý üçin uzynlygy we ini bäş ýüz tirsek bolan inedördül meýdan we onuň töwereginde bolsa elli tirseklik açyk meýdan bolar. ³Mukaddes bölekden uzynlygyny ýigrimi bäş müň tirsek, inini on müň tirsek edip bir bölegi ölçe; bu mukaddes öý, ýagny örän mukaddes ýer bolar. ⁴Ýurduň bu mukaddes paýy mukaddes öýde Rebbe hyzmat etmek üçin ýakynlaşan ruhanylar üçindir. Bu bölekde olaryň öýleri bolar we mukaddes öý üçin mukaddes ýer bolar. ⁵Uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek, ini on müň tirsek ýer bolan beýleki bölüm Hudaýyň öýünde hyzmat edýän lewilere ýaşaýyş şäherlerini gurmak üçin mülk bolar. ⁶Mukaddes bölegiň gapdalynda şäher mülküni belläň; onuň uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek, ini bäş müň tirsek bolsun. Bu tutuş ysraýyl halkyna degişli bolar. ⁷Mukaddes bölege düşen paý bilen şähere düşen paýyň iki tarapyndaky ýerler hökümdara berler. Ol günbatar tarapdan günbatara, gündogar tarapdan gündogara tarap uzalyp gidýär. Onuň uzynlygy günbatar serhetden gündogar serhede çenli ysraýyl tireleriniň hersiniň paýy bilen deňdir. ⁸Bu Ysraýylda hökümdaryň mülki bolar. Mundan beýläk Meniň hökümdarlarym halkyma zulum etmezler, ýeri ysraýyl halkyna tirelerine görä paýlarlar.

⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Eý, ysraýyl hökümdarlary, indi bes ediň! Zorluk we zulumy aradan aýryp, adalaty we dogruçyllygy berjaý ediň; halkymy öz topragyndan kowmaň. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁰Tereziňiz dogry bolsun, dogry agyrlyk daşyny we ölçeg küýzesini ulanyň. ¹¹Agyrlyk daşy we ölçeg küýzesi birmeňzeş bolsun. Agyrlyk daşy batmanyň ondan birine, ölçeg küýzesi hem batmanyň ondan birine deň bolup, bularyň ölçegi bir bolsun; ikisiniň-de ölçegi resmi ölçege görä bolsun. ¹²Bir şekel ýigrimi gera^[16] deň bolsun; bir mina ýigrimi şekele, ýigrimi bäş şekele we on bäş şekele^[17] deň bolsun.

Sadakalar

¹³Bermeli sadakalaryňyz şulardyr: bir batman bugdaýyň altydan biri, bir batman arpanyň altydan biri. ¹⁴Resmi ölçege görä, ýag baradaky düzgün şudur: her kordan^[18] üç ýarym küýze^[19] ýag bersinler. Bir kor üç ýüz elli küýzä^[20] ýa-da on batmana^[21] deňdir. ¹⁵Özlerini günäden saplamak üçin Ysraýylyň örülerinde bakylýan sürüden iki ýüzden bir goýny galla sadakasy, ýakma we salamatlyk gurbanlyklary hökmünde bersinler. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁶Ýurduň ähli halky bu sadakalary Ysraýyldaky hökümdara bermelidir. ¹⁷Emma Ysraýylda ähli baýramlarda Täze Aý baýramynda, dabaralarda, Sabat günlerinde ýakma gurbanlygyny, galla we içgi sadakalaryny bermek hökümdaryň borjudyr. Ysraýyl halkyny günäden saplamak üçin günä gurbanlygyny, galla sadakasyny, ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryny getirjek oldur».

Baýramlar

¹⁸Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Birinji aýyň birine şikessiz bir öküzçe al-da, mukaddes öýi tämizle. ¹⁹Ruhany bolsa günä gurbanlygynyň ganyndan alyp, öýüň gapylarynyň söýelerine, gurbanlyk sypasynyň diwarynyň dört burçuna we içki howlynyň derwezeleriniň söýelerine çalsyn. ²⁰Ýalňyşlyk bilen ýa-da bilmän günä eden adam üçin-de aýyň ýedisine şeýle edersiňiz; şunlukda, öýi-de murdarlykdan saplarsyňyz. ²¹Birinji aýyň on dördüne siziň üçin Pesah baýramy ýedi günlük baýram bolar; onda petir iýilmelidir. ²²Şol gün hökümdar özi üçin we ýurduň halky üçin günä gurbanlygy hökmünde bir öküzçe hödürlär. ²³Ol baýramyň tutuş ýedi gününde Rebbe ýakma gurbanlygy hökmünde her gün şikessiz ýedi öküzçe bilen ýedi goç we günä gurbanlygy üçin her gün bir erkeç hödürlär. ²⁴Galla sadakasy hökmünde berlen öküz üçin hem, goç üçin hem bir batman bugdaý we her batman üçin hem dört küýze^[22] ýag taýýarlar. ²⁵Ýedinji aýyň on bäşine baýramyň başyndan tä ahyryna çenli ýedi günläp hökümdar günä we ýakma gurbanlyklaryny, galla sadakasyny we zeýtun ýagyny şol bir mukdarda hödür etmelidir».

46-njy bap

¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Içki howlynyň gündogara tarap bakýan derwezesi alty iş güni ýapyk bolar. Ol diňe Sabat güni we täze Aýyň ilkinji güni açylar. ²Hökümdar daşardan derweze eýwanynyň üsti bilen içerik girip, gapynyň söýesiniň ýanynda durar. Onuň ýakma we salamatlyk gurbanlyklaryny ruhanylar hödür ederler; ol bosagada sežde edenden soň, daşary çykar, ýöne derweze agşama çenli açyk bolar ³Sabat günlerinde we aýyň başlarynda ýurduň halky bu derwezäniň girelgesinde Rebbiň huzurynda sežde eder. ⁴Hökümdaryň Sabat güni Rebbe hödür etmeli ýakma gurbanlygy şikessiz alty tokly we bir goç bolar. ⁵Ol goç bilen berilmeli galla sadakasy üçin bir batman bugdaý bersin, guzular bilen berilmeli galla sadakasyny öz göwün islegine görä hödür etsin we her batman üçin dört küýze^[23]ýag berer. ⁶Aýyň ilkinji güni bir öküzçe, alty tokly we bir goç hödür eder; bular şikesli bolmaly däldirler. ⁷Öküzçe we goç bilen berilmeli galla sadakasy üçin hersine bir batman bugdaý bersin, guzular bilen berilmeli galla sadakasyny öz göwün islegine görä hödür etsin we her batman üçin dört küýze ýag bersin. ⁸Hökümdar içeri girende, eýwanyň üsti bilen girip, şol ýol bilen hem yzyna çyksyn. ⁹Ýurduň halky baýramlarda Rebbiň huzuryna gelende, sežde etmek üçin demirgazykdaky derwezeden giren günortadaky derwezeden çykmalydyr; şeýle hem, günortadaky derwezeden giren demirgazykdaky derwezeden çykmalydyr, ýagny giren derwezesinden öwrülmän, onuň garşysyndakydan çykmalydyr. ¹⁰Girenlerinde, hökümdar olaryň ortasynda bolmalydyr we olar bilen bile girmelidir; çykanlarynda-da bile çykmalydyr.

¹¹Baýramlarda we dabaralarda öküzçe we goç bilen berilmeli galla sadakasy üçin hersine bir batman bugdaý berilsin, guzular bilen berilmeli galla sadakasy öz göwün isleglerine görä hödür edilsin we her batman üçin dört küýze ýag berilsin. ¹²Hökümdar meýletin sadaka, ýagny ýakma ýa-da salamatlyk gurbanlyklary hökmünde Rebbe meýletin sadaka hödür edende, oňa gündogara tarap bakýan derweze açylmalydyr. Ol özüniň ýakma ýa-da salamatlyk gurbanlygyny edil Sabat güni edişi ýaly hödürlär. Onsoň daşary çykar we çykanyndan soň derweze ýapylar.

¹³Rebbe ýakma gurbanlygy hökmünde her gün hiç bir şikessiz tokly taýýarlaň; ony her gün ertirine hödür ediň. ¹⁴Şeýle hem onuň bilen her gün ertirine batmanyň altydan biri möçberinde saýlama un bilen, ony garmak üçin bir ýarym küýze^[24] ýag bilen galla sadakasyny hödür ediň. Bu ebedi düzgünler boýunça Rebbe hemişelik galla sadakasydyr. ¹⁵Gündelik ýakma gurbanlygy hökmünde her gün ertirine tokly, galla sadakasy we ýag hödürlensin».

Hökümdaryň mülki baradaky kanunlar

¹⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Eger hökümdar öz ogullaryndan birine bir zat peşgeş berse, bu onuň öz mirasy bolar. Bu hökümdaryň agtyklarynyňky bolar; bu olara miras ýeten mülkdür. ¹⁷Eger-de öz mülküni gullarynyň birine peşgeş berse, ol azatlyk ýylyna çenli onuňky bolar; onsoň ol muny hökümdara yzyna gaýtarmalydyr; emma hökümdaryň mülki öz ogullarynyňky bolar. ¹⁸Hökümdar halkyň mirasyndan alyp, olary mülklerinden mahrum etmeli däldir; Meniň halkymdan hiç bir kişi mülkünden kowulmaz ýaly, her kim ogullaryna öz mülkünden miras bermelidir».

Ybadathananyň aşhanalary

¹⁹Ýaňky adam meni derwezäniň gapdalyndaky girelgeden ruhanylaryň demirgazyga tarap bakýan mukaddes otaglaryna getirdi. Ine, ol maňa otaglaryň günbatarynda bir ýer görkezdi. ²⁰Ol maňa: «Bu ýer ruhanylaryň ýazyk hem günä gurbanlyklaryny gaýnadýan we galla sadakasyny bişirýän ýeridir. Şoňa görä olar daşky howla çykmazlar we halka öz mukaddesliklerini geçirmezler» diýdi.

²¹Onsoň ol meni daşky howla çykaryp, howlynyň dört burçundan geçirdi; howlynyň her burçunda bir howly bardy. ²²Howlynyň dört burçunda uzynlygy kyrk tirsek, ini otuz tirsek bolan ýapyk howlular bardy; bularyň dördüsiniň-de ölçegi birdi. ²³Olaryň dördüsiniň-de daşy diwarlydy; töwerekleýin diwarlaryň düýbünde bolsa ojaklar bardy. ²⁴Ol maňa: «Bular biş-düş jaýlarydyr. Öýüň hyzmatkärleri halkyň gurbanlyklaryny bu ýerde bişirerler» diýdi.

47-nji bap

Hudaýyň öýünden çykýan gözbaş

¹Soňra ol adam meni öwrüp, Hudaýyň öýüniň girelgesine getirdi. Öýüň bosagasynyň aşagyndan gündogara tarap suw akýardy. Öý gündogara tarap bakýardy. Suw öýüň sag tarapyndan, gurbanlyk sypasynyň günortasyndan inýärdi. ²Soňra ol meni demirgazyk derwezesiniň ýoly bilen ýüzi gündogara bakyp duran daşky derwezä alyp geldi, suwlar daşky derwezäniň günorta tarapyna akýardy. ³Ýaňky adam eli ölçeg ýüpli gündogara tarap çykanda, müň tirsek ölçäp, meni suwdan geçirdi; suw topuga çykýardy. ⁴Ýene müň tirsek ölçäp, meni suwdan geçirdi; suw dyza çykýardy; ýene müň tirsek ölçäp, meni suwdan geçirdi; suw bile çykýardy. ⁵Ol ýene müň tirsek ölçedi; suw bir derýa boldy. Suw ýokary göterilendigi sebäpli men onuň içinden geçip bilmedim. Ondan ýüzüp geçäýmeseň, ýöräp geçip boljak däldi. ⁶Ol maňa: «Gördüňmi, eý, ynsan ogly?» diýdi. Onsoň meni derýanyň kenaryna öwrüp getirdi. ⁷Öwrülip gelenimde, ine, derýanyň kenarynyň her ýan tarapynda köp agaçlar bardy. ⁸Ol maňa şeýle diýdi: «Bu suwlar gündogardaky ülkelere tarap akýar we Iordan deresine inip, deňze guýanda, deňziň ýata suwlary süýji suwa öwrüler. ⁹Bu şeýle bolar: derýanyň akyp baran ýerlerinde dürli-dümen suw jandarlarynyň ählisi diri galar. Ol ýerde balyk köp bolar, bu suwlar ol ýere akyp barar. Olar tämizlenip, derýanyň akyp baran ýerindäkileriň bary diri galar. ¹⁰Deňziň kenarynda balykçylar durarlar; tor taşlanan ýer Eýngediden Eýneglaýyma çenli bolar. Olaryň balyklary dürli-dürlülikde Ortaýer deňziniň balyklary kimin gaty köp bolar. ¹¹Ýöne onuň palçyk we batgalyk ýerleri tämizlenmez; olar duz üçin galdyrylar. ¹²Derýanyň boýunda, onuň ýakasynyň ikiýan tarapynda her hili miweli agaçlar gögerer. Suwlaryň mukaddes öýden çykýandygy sebäpli olaryň ýapraklary solmaz, miweleri tükenmez; her aý täze miwe bererler. Olaryň miweleri iýmit, ýapraklary derman bolar».

Ýurduň täze araçäkleri

¹³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ýurdy mülk hökmünde Ysraýylyň on iki tiresine görä böleniňizde, araçäk şu bolmalydyr: Ýusubyň nesli iki paý alar. ¹⁴Ýurdy siz on iki tiräniň arasynda deň paýlaň. Men ony ata-babalaryňyza bermegi ant içdim. Bu ýurt size mülk edilip berler.

¹⁵Ýurduň araçägi şu bolar: demirgazyk tarapy Ortaýer deňzinden Hetlon ýoly bilen Lebohamada we Sedada çenli gelýär. ¹⁶Ol Berota we Damask bilen Hamadyň araçäginde ýerleşýän Sibraýyma, şeýle-de Hawranyň araçägindäki Haserhattikona çenli uzalýar. ¹⁷Araçäk deňizden Damask araçägindäki Hasareýnona çenli baryp, Hamadyň araçägi bilen demirgazyga tarap uzalýar. Bu demirgazyk tarapydyr.

¹⁸Gündogar tarapy Hawran bilen Damaskyň arasyndaky Gilgady Ysraýyldan aýyrýan Iordan derýasy boýunça uzalyp gidýär. Mundan gündogar deňzine gelip, Tamara çenli ölçäň. Bu gündogar tarapydyr.

¹⁹Günorta tarapy Tamardan Meribakadeş çeşmesine çenli bolup, Müsür derýasyndan Ortaýer deňzine baryp ýeter. Bu günorta tarapydyr.

²⁰Günbatar tarapy Lebohamadyň garşysyndaky nokada çenli bolan Ortaýer deňzi bolar. Bu günbatar tarapydyr.

²¹Bu ýurdy öz araňyzda Ysraýyl tirelerine görä paýlap beriň. ²²Siz bije boýunça ýurdy özüňize, içiňizde ýaşaýan gelmişeklere we olaryň araňyzda doglan çagalaryna mülk hökmünde paýlaň. Ol gelmişekler siziň üçin asly ysraýylly hasaplanmalydyrlar. Olar hem bije boýunça ysraýyl tireleriniň arasynda siziň bilen deň mülk edinerler. ²³Gelmişekler haýsy tiräniň arasynda ýaşaýan bolsa, şol tire hem olara mülk hökmünde paý bölüp berer». Muny Hökmürowan Reb diýýär.

48-nji bap

Ýurduň tirelere paýlanylyşy

¹Tireleriň atlary şulardyr:

Dan tiresine bir paý berler. Onuň paýy demirgazyk araçäkden başlap, Hetlon ýolunyň ugry bilen Lebohamatdan Hasareýnana çenli, gündogardan günbatara tarap uzalar. Ol paý Damask araçäginde bolup, onuň demirgazygynda Hamat ýerleşýär. ²Aşer tiresine bir paý berler. Olaryň araçägi dan tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ³Naftaly tiresine bir paý berler. Onuň araçägi aşer tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ⁴Manaşa tiresine bir paý berler. Onuň araçägi naftaly tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ⁵Efraýym tiresine bir paý berler. Onuň araçägi manaşa tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ⁶Ruben tiresine bir paý berler. Onuň araçägi efraýym tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ⁷Ýahuda tiresine bir paý berler. Onuň araçägi ruben tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer.

⁸Ýahuda tiresiniň gündogardan günbatara çenli uzalýan ýerleri sadaka hökmünde Men–Rebbe berler. Onuň ini ýigrimi bäş müň tirsek bolup, uzynlygy gündogardan günbatara çenli paýlanan her bir tiräniň mülküne deň bolsun; mukaddes öý onuň ortasynda bolar. ⁹Bu ýeriň bir bölegi iň mukaddes paý bolar. Onuň uzynlygy ýigrimi bäş müň we ini ýigrimi müň^[25] tirsek bolar. ¹⁰Bu ýeriň bir bölegi ruhanylara paý bolar; onuň demirgazyga tarap uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek, günbatara we gündogara tarap ini on müň, günorta tarap uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek bolar. Rebbiň mukaddes öýi onuň ortasynda bolar. ¹¹Bu paý Maňa ruhanyçylyga bagyş edilen Sadok nesilleri üçindir. Olar öýümiň goramak keşigini çekdiler. Ysraýyl halky ýoldan çykanda, lewiler hem ýoldan çykdylar, emma Sadok nesilleri Maňa wepaly boldular. ¹²Ýurdy mülk hökmünde böleniňizde, Lewileriň araçäginiň ýanyndan bu ýeri ruhanylara ber; ol iň mukaddes paý bolar. ¹³Lewileriň paýy bolsa ruhanylaryň araçäginiň garşysynda bolup, uzynlygy ýigrimi bäş müň, ini on müň tirsek bolar. Tutuş uzynlygy ýigrimi bäş müň, ini on müň tirsek bolar. ¹⁴Lewiler ol ýeri satmazlar ýa-da başga ýere çalyşmazlar. Bu ýurduň iň oňat paý ýeridir, ol başga birine geçmez, çünki bu ýer Men–Rebbe bagyş edilendir.

¹⁵Ini bäş müň, uzynlygy ýigrimi bäş müň tirsek bolan artyp galan ýer ýaşamak we açyk meýdan hökmünde şäher üçin umumy ýer bolar. Şäher onuň ortasynda ýerleşer. ¹⁶Onuň ölçegi şeýle bolar: demirgazyk, günorta, gündogar we günbatar taraplaryň her biri dört müň bäş ýüz tirsege deň bolar. ¹⁷Şäheriň açyk meýdanlary bolar: olar demirgazyga, günorta, gündogara we günbatara tarap iki ýüz elli tirsek ölçegde bolar. ¹⁸Mukaddes paýyň araçäginde artyp galan ýeriň gündogar tarapy hem, günbatar tarapy hem on müň tirsek bolar; ol mukaddes paýyň gapdalynda ýerleşer. Onuň hasyly şäheriň işçileri üçin iýmit bolar. ¹⁹Ol ýeri Ysraýylyň ähli tirelerinden bolan şäher ilaty ekip bejerer. ²⁰Siziň sadaka hökmünde Men–Rebbe goýan tutuş paýyňyz dörtburçluk şekilinde bolup, her tarapy ýigrimi bäş müň tirsek bolar; mukaddes paýy şäheriň mülki bilen birlikde sadaka hökmünde berersiňiz. ²¹Şäheriň mülki bilen mukaddes paýyň her ýanyndan artyp galan ýer hökümdaryňky bolar. Bu ýerler mukaddes paýa düşen ýigrimi bäş müň tirseklik bölegiň gündogaryndan we günbataryndan ýurduň gündogar we günbatar araçäklerine tarap uzalar. Tirelere düşen paýlar boýunça uzalýan bu iki bölek hökümdaryňky bolar. Hudaýyň öýüniň mukaddes ýeri bilen mukaddes paýy onuň ortasynda bolmalydyr. ²²Lewilere düşen paý bilen şähere düşen paý hökümdara berlen ýerleriň ortasynda galar. Hökümdara beriljek ýerler ýahuda tiresi bilen benýamin tiresiniň araçäkleriniň arasynda bolar.

²³Galan tirelere düşen ýer paýlary: benýamin tiresine bir paý berler. Onuň araçägi gündogardan günbatara çenli uzalyp gider. ²⁴Şimgon tiresine bir paý berler. Onuň araçägi benýamin tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ²⁵Ysakar tiresine bir paý berler. Onuň araçägi şimgon tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ²⁶Zebulun tiresine bir paý berler. Onuň araçägi ysakar tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ²⁷Gat tiresine bir paý berler. Onuň araçägi zebulun tiresiniň gündogardan günbatara uzalýan araçägi bilen birleşer. ²⁸Gat tiresiniň gündogar araçägi Tamardan gündogara, ol ýerden hem Meribakadeş çeşmesine çenli we Müsür derýasyndan Ortaýer deňzine çenli uzalar. ²⁹Mülk hökmünde ysraýyl tireleriniň arasynda paýlamaly ýurduňyz şudur, bular olaryň paýlary bolar. Muny Hökmürowan Reb diýýär.

^30-31Şäheriň çykalgalary şular bolup, olar şäheriň ysraýyl tireleriniň atlaryna görä atlandyrylar. Dört müň bäş ýüz tirsek uzynlykda demirgazyk tarapynyň üç derwezesi bolar: Ruben derwezesi, Ýahuda derwezesi, Lewi derwezesi. ³²Dört müň bäş ýüz tirsek uzynlykda gündogar tarapynyň hem üç derwezesi bolar: Ýusup derwezesi, Benýamin derwezesi, Dan derwezesi. ³³Dört müň bäş ýüz tirsek uzynlykda günorta tarapynyň üç derwezesi bolar: Şimgon derwezesi, Ysakar derwezesi, Zebulun derwezesi. ³⁴Dört müň bäş ýüz tirsek uzynlykda günbatar tarapynyň üç derwezesi bolar: Gat derwezesi, Aşer derwezesi, Naftaly derwezesi. ³⁵Şäheriň tutuş töweregi on sekiz müň tirsek bolar. Şol günden başlap, şäheriň ady «Reb ol ýerdedir» bolar.

Danyýel

pygamberiň kitaby

Giriş

Danyýel pygamberiň kitabyýahudy halkynyň keseki patyşa tarapyndan sütemlere we yzarlanmalara sezewar edilen döwründe ýazylandyr. Pygamber taryhy wakalary we gören görnüşlerini ulanyp, öz döwürdeşlerine umytdan düşmezligi ündeýär. Ol Hudaýyň zalym patyşany tagtdan syndyryp, Öz halkynyň garaşsyzlygyny dikeltjekdigini aýdýar.

Kitap iki bölümden ybarat. Birinji bölümde Danyýel pygamber we onuň sürgün döwründäki dostlary barada gürrüň berilýär. Ol öz dostlary bilen ýeke-täk diri Hudaýa bolan imanlary we tabynlyklary arkaly öz duşmanlaryndan üstün çykýar. Bu wakalar Babyl we Pars şalyklarynyň bolan döwründe bolup geçýär.

Kitabyň ikinji bölüminde Danyýel pygamberiň gören görnüşleri beýan edilýär. Pygamber bu görnüşlerde Babyl we beýleki güýçli şalyklarynyň ilki güýçlenip, soňra synjakdygyny, imansyz sütemkärleriň ýok ediljekdigini we Hudaýyň halkynyň üstün çykjakdygyny aňladýan alamatlary görýär. Şeýle-de bu bölümde ahyrzaman baradaky pygamberlikler beýan edilýär. Bu pygamberlikler özboluşlydyr, sebäbi olar islendik döwrüň okyjysyna örän ýakyn, ýagny tizara berjaý boljak pygamberlik ýaly görünýär. Kitabyň esasy pikiri «Ynsan patyşalygynyň üstünden Beýik Hudaý höküm sürýär» (5:21) diýen aýatda jemlenendir. Danyýel pygamberiň gören görnüşleriniň hemmesi Hudaýyň hökmürowanlygynyň dünýä şalyklaryndan üstündigini habar berýär.

Mazmuny

Danyýel pygamber we onuň dostlary 1:1—6:28

Danyýel pygamberiň gören görnüşleri 7:1—12:13

Dört jandar hakyndaky görnüş7:1-28

Goç we erkeç hakyndaky görnüş 8:1—9:27

Asmandan inen ilçi 10:1—11:45

Ahyrzaman 12:1-13

1-nji bap

Dört ysraýyl ýigidi Babyl köşgünde

¹Ýahuda patyşasy Ýehoýakymyň patyşalygynyň üçünji ýylynda Babyl patyşasy Nebukadnesar öz goşuny bilen Iýerusalime hüjüm edip, onuň daş-töweregini gabady. ²Taňry Ýahudanyň patyşasy Ýehoýakymy hem-de Hudaýyň ybadathanasyndaky gap-gaçlaryň bir bölegini onuň golastyna berdi. Nebukadnesar ol zatlary Şingara getirdi. Ol Hudaýyň ybadathanasyndan getirilen gap-gaçlary öz hudaýlarynyň buthanasyndaky gaznasynda goýdy^[1].

³Soňra Nebukadnesar özüniň baş gözegçisi Aşpenaza ysraýyllaryň arasyndan patyşanyň we han-begleriň maşgalasyndan bolan ýigitleriň birnäçesini getirmegi buýurdy. ⁴Bu ýaş ýigitler bedenleri hiç hili şikessiz, görmegeý, her bir ylymdan baş çykarýan, bilimli, öwrenmäge ukyply we patyşanyň köşgünde hyzmat etmäge mynasyp bolmalydylar. Olara babyllylaryň edebiýaty we dili öwredilmelidi. ⁵Patyşa öz gündelik köşk saçagyndan olara bir paý nahar we şerap bölüp berdi. Olar üç ýyl okadylyp, üçünji ýylyň ahyrynda patyşanyň huzurynda hyzmat etmäge getirilmelidiler. ⁶Saýlananlaryň arasynda ýahuda tiresinden Danyýel, Hananýa, Mişaýyl we Azarýa bardy. ⁷Baş gözegçi olaryň adyny üýtgetdi. Danyýele Belteşasar, Hananýa Şadrak, Mişaýyla Meýşak, Azarýa Abednego diýip at goýdy.

⁸Danyýel özüni haram etmezligi ýüregine düwdi. Şeýdip, ol baş gözegçiden özüniň patyşanyň saçagyndan bölüp berilýän nahardan, şerapdan saklanmagyny haýyş etdi. ⁹Baş gözegçiniň nazarynda Hudaý Danyýele merhemet we rehim-şepagat berdi. ¹⁰Baş gözegçi Danyýele: «Men onuň alyhezretleri patyşadan gorkýaryn. Ol siziň nahar we içgi paýyňyzy bölüp berdi ahyryn. Eger siziň ýüzüňiziň özüňiz bilen deň bolan beýleki ýaş ýigitleriňkiden hordygyny görse, ol janymy jähenneme iberer» diýdi.

¹¹Soňra Danyýel baş gözegçiniň özüniň, Hananýanyň, Mişaýylyň we Azarýanyň üstünden goýan sakçysyndan haýyş edip, şeýle diýdi: ¹²«Öz gullaryňy on gün synap göräý. Goý, bize iýmek üçin gök-önümler, içmek üçin bolsa suw berilsin. ¹³Şundan soň sen biziň ýüzümizi köşk saçagyndan iýýän beýleki ýigitleriň ýüzi bilen deňeşdirip bilersiň we öz gullaryňa näme etmegi isleseň, gözel göwnüň». ¹⁴Şeýdip, sakçy bu pikir bilen ylalaşyp, olary on gün synap gördi.

¹⁵On günden soň bu dört ýigit köşk saçagyndan naharlanýanlaryň hemmesinden has görmegeý we daýaw göründiler. ¹⁶Şeýdip, sakçy olaryň köşk saçagyndan iýmeli naharyny, içmeli şerabyny özüne alyp galyp, olara diňe gök-önümler berdi.

¹⁷Hudaý bu dört ýigide edebiýatyň we ylmyň her bir ugruny öwrenmäge bilim bilen ukyp berdi. Danyýel her bir görlen düýşi we görnüşleri ýorup bilýärdi. ¹⁸Patyşanyň olary getirmegi buýran möhleti gelip ýetende, baş gözegçi olary Nebukadnesaryň huzuryna getirdi. ¹⁹Patyşa olaryň ählisi bilen tanyşdy. Olaryň hemmesiniň içinde Danyýel, Hananýa, Mişaýyl we Azarýa dagy bilen deňeşdirer ýalysy tapylmady. Şonuň üçin patyşanyň hyzmatyna olar bellendiler. ²⁰Patyşa her bir ylym ýa-da düşünje bilen baglanyşykly mesele hakda soranda, öz patyşalygyndaky ähli jadygöýlerdir palçylardan olaryň on esse artykdygyny gördi.

²¹Kureş patyşanyň şalygynyň birinji ýylyna çenli Danyýel şol ýerde köşkde hyzmat etdi.

2-nji bap

Nebukadnesaryň düýşi

¹Nebukadnesar özüniň patyşalygynyň ikinji ýylynda bir düýş gördi. Muňa onuň ýüregi howsala düşüp, ukusy gaçdy. ²Onsoň patyşa düýşüni ýordurmak üçin jadygöýleri, palçylary, gözbagçylary we müneçjimleri toplap getirmegi buýurdy. Olar gelip, patyşanyň huzurynda durdular. ³Patyşa olara: «Men bir düýş gördüm. Düýşüň ýorgudyny bilmek islegi ýüregimi howsala salýar» diýdi. ⁴Müneçjimler arameý dilinde patyşa ýüzlenip: «Patyşa baky ýaşasyn! Gören düýşüňizi öz gullaryňa aýt, biz onuň näme aňladýandygyny ýorup bereli» diýdiler. ⁵Patyşa müneçjimlere şeýle jogap berdi: «Men şeýle karara geldim: eger-de siz meniň gören düýşümi we onuň ýorgudyny aýdyp bermeseňiz, siziň el-aýaklaryňyzy çapyp, öýleriňizi weýran etdirerin. ⁶Emma siz maňa gören düýşümi we onuň ýorgudyny aýdyp berseňiz, onda siz menden sowgatlar we sylag-serpaýlar alyp, beýik hormata mynasyp bolarsyňyz. Şonuň üçin hem maňa gören düýşümi we onuň ýorgudyny aýdyp beriň». ⁷Olar oňa ýene-de: «Ilki bilen, goý, patyşamyz öz gullaryna gören düýşüni aýtsyn, biz hem onuň ýorgudyny aýdaly» diýip jogap berdiler. ⁸Patyşa: «Meniň kararymyň çynlakaýdygyny görüp, siziň wagt utmak isleýändigiňizi anyk bilýärin. ⁹Eger siz maňa gören düýşümi aýdyp bermeseňiz, size ýeke-täk bir höküm garaşýandyr. Wagtyň geçmegi bilen siz meniň pikirim üýtgär öýdüp, maňa ýalan we biderek zatlar aýtmak üçin öz araňyzda dilleşipsiňiz. Şoňa görä-de gören düýşümi maňa siziň özüňiz aýdyp berersiňiz. Şonda siziň onuň ýorgudyny aýdyp biljekdigiňize gözüm ýeter» diýdi.

¹⁰Müneçjimlere patyşa şeýle diýdiler: «Ýer ýüzünde seniň edýän bu talabyňyň hötdesinden hiç kim gelip bilmez! Dogrusy, munuň ýaly işi beýik we güýçli patyşalaryň hiç biri-de jadygöýden ýa palçydan, ýa-da müneçjimden soramandyr. ¹¹Patyşanyň soraýan bu işi juda agyr. Muny hudaýlardan başga hiç kim patyşa äşgär edip bilmez, olaryň bolsa mesgeni ynsanlar arasynda däldir».

¹²Patyşa muny eşidip, gazap atyna atlandy. Ol Babylyň ähli akyldarlaryny öldürmegi buýurdy. ¹³Akyldarlaryň hemmesiniň öldürilmelidigi barada perman çykdy. Olar Danyýeli we onuň ýoldaşlaryny hem öldürmek üçin, olaryň gözlegine çykdylar.

¹⁴Patyşanyň janpenalarynyň başlygy Arýok Babylyň akyldarlaryny öldürmäge çykanda, Danyýel oňa akylly-başly hem parasatlylyk bilen sala saldy. ¹⁵Ol köşk emeldary Arýokdan: «Näme üçin patyşanyň permany beýle gazaply?» diýip sorady. Arýok bolan wakany Danyýele düşündirdi. ¹⁶Şonda Danyýel içeri girip, patyşanyň düýşüniň ýorgudyny aýtmak üçin özüne wagt berilmegini haýyş etdi.

¹⁷Onsoň Danyýel öýüne baryp, bu ahwalaty ýoldaşlary Hananýa, Mişaýyla we Azarýa habar berdi. ¹⁸Bu syryň açylmagy üçin Gögüň Hudaýyndan rehim-şepagat sorap dileg etmeklerini Danyýel olardan haýyş etdi. Şonda Danyýel we onuň ýoldaşlary Babylyň akyldarlary bilen birlikde heläk boljak däldiler.

¹⁹Soňra bu syr Danyýele gijeki görnüş arkaly aýan boldy. Danyýel Gögüň Hudaýyna alkyş aýtdy. ²⁰Ol şeýle diýdi:

«Owaldan ebedä çenli Hudaýyň adyna alkyş ýagsyn,

çünki paýhas we gudrat Oňa mahsusdyr.

²¹Döwri we pasyllary üýtgedýän Oldur.

Patyşalary tagtdan agdaryp, tagta çykarýar.

Ol akyldara pähim-paýhas,

düşünjelä bilim berýär.

²²Çuň we gizlin syrlary Ol açýar,

tümlükde näme bolýanyny Ol bilýär,

Onuň Özi nurda ýaşaýar.

²³Eý, ata-babalarymyň Hudaýy!

Saňa şöhrat we öwgi bolsun!

Çünki maňa paýhas we gudrat berdiň,

Senden dilän dilegimizi maňa aýan etdiň,

patyşanyň buýran zadyny bize açyp berdiň».

Danyýel patyşanyň düýşüni ýorýar

²⁴Soňra Danyýel patyşanyň Babylyň akyldarlaryny öldürmek üçin bellän adamy Arýogyň ýanyna bardy. Danyýel oňa: «Babylyň akyldarlaryna degme. Meni patyşanyň huzuryna elt, men onuň gören düýşüni ýorup berjek» diýdi. ²⁵Arýok ony derrew patyşanyň huzuryna eltip: «Patyşahym, Ýahudadan ýesir edip getirilenleriň arasyndan siziň gören düýşüňizi ýorup biljek bir adam tapdym» diýdi. ²⁶Patyşa Belteşasar diýlip atlandyrylan Danyýelden: «Sen maňa nähili düýş görenimi aýdyp, ony ýorup bilersiňmi?» diýip sorady. ²⁷Danyýel patyşa: «Patyşanyň soraýan bu syryny hiç bir akyldar-da, palçy-da, jadygöý-de, bilgiç-de açyp bilmez. ²⁸Emma göklerde gizlin syrlary açýan Hudaý bar. Ahyrky günlerde näme boljagyny Nebukadnesar patyşa Ol bildirdi. Ýatyrkaň düýşüňde gören görnüşleriň şular bolmaly:

²⁹Eý, patyşahym, sen ýatyrkaň hyýalyňa mundan soňra nämeler bolarka diýen pikir geldi we syrlary aýan edýän Hudaý muny saňa äşgär etdi. ³⁰Maňa bolsa bu syr başga adamlardan has akyllydygym üçin açylman, eýsem munuň ýorgudy patyşa aýan edilsin, ol hem öz ýüregindäki pikirlere düşünsin diýlip aýan boldy.

³¹Eý, patyşahym, ine, sen düýşüňde beýik bir heýkel gördüň. Ol heýkel şeýle äpetdi, şöhle saçýardy. Ol seniň öňüňde durdy we onuň daş görnüşi gorkunçdy. ³²Heýkeliň kellesi sap altyndan, döşi bilen gollary kümüşden, bili bilen butlary bürünçdendi. ³³Baldyrlary demirdendi, aýaklarynyň ýarysy demirden, ýarysy hem toýundandy. ³⁴Sen seredip durkaň, ynsan eli degmezden bir daş gopup gaçdy, ol heýkeliň demirden we toýundan bolan aýaklaryna uruldy-da, olary çym-pytrak etdi. ³⁵Soňra demir, toýun, bürünç, kümüş we altyn harman jaýdaky saman ýaly kül-peýekun boldular. Şemal olary pytradyp taşlanda, olaryň yzy-sory galmady. Emma heýkele urlan daş beýik daga öwrülip, bütin ýer ýüzüni doldurdy.

³⁶Görlen düýş, ine, şudur. Indi bolsa biz ony patyşa ýorup bereli. ³⁷Eý, siziň alyhezretiňiz, siz şalaryň şasysyňyz. Gögüň Hudaýy saňa şalyk, güýç, gudrat we şöhrat berdi. ³⁸Ähli ýerde ýaşaýan ynsanlary, ýabany haýwanlary, gökdäki guşlary seniň ygtyýaryňa tabşyrdy. Olaryň hemmesiniň üstünden seni hökümdar goýdy. Sap altyndan bolan kelle bu sensiň! ³⁹Seniň patyşalygyňdan soňra seniňkiden pes bolan başga bir patyşalyk peýda bolar. Soňra tutuş ýer ýüzüne hökümdarlyk etjek üçünji bir bürünç patyşalyk geler. ⁴⁰Dördünji patyşalyk demir ýaly güýçli bolar, çünki demriň ähli zady mynjyradyşy ýaly, ol hem bularyň hemmesini gyryp tükeder. ⁴¹Aýaklaryň we barmaklaryň ýarysynyň toýundan, ýarysynyň bolsa demirdendigini gördüň. Bu bolsa bölünen patyşalygy aňladýar. Demriň toýun bilen garylandygyny görşüň ýaly, onda biraz demriň güýji bolar. ⁴²Aýaklaryň barmaklarynyň ýarysynyň demirden, ýarysynyň hem toýundan bolmagy, bu patyşalygyň bir böleginiň güýçli, bir böleginiň bolsa ejiz boljakdygyny aňladýar. ⁴³Görşüň ýaly, demriň toýun bilen garylmagy halklaryň gyz alşyp-berşip, biri-birleri bilen garyşjakdyklaryny aňladýar. Emma demriň toýun bilen garylyp bilmeýşi ýaly, olar hem biri-birleri bilen garyşyp bilmezler.

⁴⁴Şol patyşalaryň döwründe Gögüň Hudaýy hiç wagt dargadylmajak, başga halkyň eline geçmejek bir patyşalyk gurar. Bu patyşalyk beýleki patyşalyklaryň ählisini ýok edip, olaryň soňuna çykar, özi bolsa ebedilik galar. ⁴⁵Seniň özüňiň görşüň ýaly, adam eli degmezden dagdan gopan daş demri, bürünji, toýny, kümşi we altyny çym-pytrak etdi. Beýik Hudaý mundan soň nämeleriň boljagyny patyşa aýan etdi. Bu düýş dogrudyr we onuň ýorgudy-da hakykatdyr!»

⁴⁶Soňra Nebukadnesar patyşa ýere ýüzin düşüp, Danyýele tagzym etdi. Oňa galla sadakasyny we ýakymly ysly tütetgi hödür etmeklerini buýurdy. ⁴⁷Patyşa Danyýele: «Sen bu syry açyp bildiň. Hakykatdan-da, seniň Hudaýyň hudaýlaryň Hudaýy, patyşalaryň Taňrysy we syrlary aýan edýän Hudaýdyr» diýdi. ⁴⁸Soňra patyşa Danyýele ýokary wezipe berdi, oňa köp gymmatbaha sowgatlar etdi. Ony tutuş Babyl welaýatyna ýolbaşçy belledi we ähli Babyl akyldarlaryna baştutan goýdy. ⁴⁹Danyýel patyşadan haýyş edip, Şadragy, Meýşagy we Abednegony Babyl welaýatynyň ýokary wezipelerine belletdi, emma Danyýeliň özi köşkde galdy.

3-nji bap

Altyn heýkel

¹Nebukadnesar patyşa bir altyn heýkel ýasatdy. Onuň boýy altmyş, ini alty tirsekdi. Patyşa heýkeli Babyl welaýatynyň Deýra diýen düzlüginde dikdi. ²Soňra Nebukadnesar patyşa häkimlere, serdarlara, wezirlere, geňeşçilere, hazynadarlara, kazylara, kanun gözegçilerine we welaýatyň ähli han-beglerine çapar ýollap, olara heýkeliň açylyş dabarasyna gatnaşmaklaryny buýurdy. ³Şeýlelikde häkimler, serdarlar, wezirler, geňeşçiler, hazynadarlar, kazylar, kanun gözegçileri we welaýatyň ähli han-begleri Nebukadnesar patyşanyň diken heýkeliniň açylyş dabarasyna ýygnanyşdylar. Olar Nebukadnesaryň diken heýkeliniň öňünde durkalar, ⁴jarçy batly ses bilen şuny yglan etdi: «Eý halklar, milletler, uruglar! Size şeýle buýruk berilýär: ⁵Surnaýyň, tüýdügiň, liranyň, üçburç liranyň, arfanyň, depregiň we beýleki saz gurallarynyň sesini eşiden badyňyza Nebukadnesar patyşanyň diken altyn heýkeliniň öňünde ýere ýüzin düşüp sežde ediň. ⁶Ýere ýüzin düşüp sežde etmedik adam duran ýerinde ýanyp duran kürä taşlanjakdyr». ⁷Şeýlelikde, surnaýyň, tüýdügiň, liranyň, üçburç liranyň, arfanyň, depregiň we beýleki saz gurallarynyň sesi eşidilen badyna ähli halklar, milletler we uruglar ýere ýüzin düşüp, Nebukadnesar patyşanyň diken altyn heýkeline sežde etdiler.

⁸Edil şol wagt babyllylardan käbirleri patyşanyň huzuryna gelip, ýahudylary ýamanladylar. ⁹Olar Nebukadnesar patyşa şeýle diýdiler: «Patyşa baky ýaşasyn! ¹⁰Eý, patyşa, sen surnaýyň, tüýdügiň, liranyň, üçburç liranyň, arfanyň, depregiň we beýleki saz gurallarynyň sesi eşidilen badyna ähli kişi ýere ýüzin düşüp, altyn heýkele sežde etmeli diýip buýruk berdiň. ¹¹Ýere ýüzin düşüp sežde etmedigiň ýanyp duran kürä taşlanjakdygyny duýdurypdyň. ¹²Ine, Babyl welaýatynda seniň ýokary wezipelere bellän Şadrak, Meýşak we Abednego atly ýahudylaryň bar. Ine, patyşahym, şol adamlar seniň buýrugyňa boýun egmeýärler. Olar seniň hudaýlaryňa gulluk etmeýärler we seniň diken altyn heýkeliňe sežde etmeýärler».

¹³Şonda Nebukadnesar gahar-gazaba münüp, Şadragy, Meýşagy we Abednegony getirmeklerini buýurdy. Şeýdip, olary patyşanyň huzuryna getirdiler. ¹⁴Nebukadnesar olara: «Eý, Şadrak, Meýşak, Abednego, siz hakykatdan hem meniň hudaýlaryma gulluk etmeýärsiňizmi, diken altyn heýkelime sežde etmeýärsiňizmi? ¹⁵Entek hem bir pille, siz surnaýyň, tüýdügiň, liranyň, üçburç liranyň, arfanyň, depregiň we beýleki saz gurallarynyň sesini eşiden badyňyza ýüzüňizi ýere berip, meniň diken heýkelime sežde etmäge taýýar bolsaňyz ne ýagşy. Emma sežde etmekden boýun gaçyrsaňyz, duran ýeriňizde ýanyp duran kürä taşlanarsyňyz. Sizi meniň elimden halas edip biljek hudaý barmyka?» diýdi. ¹⁶Şadrak, Meýşak we Abednego Nebukadnesar patyşa şeýle jogap berdiler: «Bu ýagdaýda özümizi senden goramagyň geregi ýok. ¹⁷Eý, patyşahym, bizi ýanyp duran küreden halas edip bilýän Hudaý — bu biziň gulluk edýän Hudaýymyzdyr, Ol bizi seniň eliňden halas eder. ¹⁸Ýöne Ol bizi halas etmese-de, eý, patyşahym, şuny bilip goýgun: biz seniň hudaýlaryňa gulluk etmeris, seniň diken altyn heýkeliňe sežde etmeris».

Danyýeliň üç dosty ýanyp duran kürä taşlanýar

¹⁹Şundan soň Şadraga, Meýşaga we Abednego garşy Nebukadnesaryň gahar-gazaby ot bolup tutaşdy. Gahardan ýaňa hatda onuň ýüzi gamaşyp gitdi. Ol ýanyp duran küräni adatdakysyndan hem ýedi esse artyk gyzdyrmaklaryny buýurdy. ²⁰Şeýle hem ol goşunyndaky iň güýçli esgerlere Şadragyň, Meýşagyň we Abednegonyň el-aýagyny daňyp, olary ýanyp duran kürä taşlamaklaryny buýurdy. ²¹Şeýlelikde, uzyn köýnekli, donly, selleli we beýleki geýim-gejimli halda el-aýaklaryny daňyp, olary ýanyp duran kürä taşladylar. ²²Patyşanyň buýrugynyň juda berkdigi sebäpli küre çendenaşa gyzdyrlandygy üçin, Şadragy, Meýşagy, Abednegony oda taşlan adamlar onuň howruna ýandylar. ²³Şadrak, Meýşak we Abednego bolsa daňlyp, ýanyp duran küräniň içine ýykyldylar.

²⁴Şol wagt Nebukadnesar patyşa gorkudan ýaňa aňk bolup, haýran galyp, çaltlyk bilen ör-boýuna galdy. Ol geňeşçilerine ýüzlenip: «Biziň daňyp, oduň içine atanymyz üç adam dälmidi näme?» diýdi. Olar: «Dogry, eý, patyşahym!» diýip jogap berdiler. ²⁵Patyşa: «Emma men oduň içinde gezip ýören, el-aýagy çözülen dört adamy görýärin. Olara hiç hili zeper ýetmändir we olaryň dördünjisiniň keşbi hudaýlaryň biriniňkä^[2] meňzeýär» diýdi. ²⁶Onsoň Nebukadnesar ýanyp duran küräniň agzyna golaý baryp: «Eý, Beýik Hudaýyň sadyk gullary Şadrak, Meýşak we Abednego, daşary çykyň! Bäri geliň!» diýdi. Şeýdip, Şadrak, Meýşak we Abednego oduň içinden çykdylar. ²⁷Emirler, serdarlar, häkimler we patyşanyň geňeşçileri üýşüp, oduň bu adamlara hiç hili zyýan ýetirmändigini gördüler. Olaryň başlaryndaky saçlary-da çirkizilmändi, donlaryna-da zeper ýetmändi, hatda olaryň üstüne oduň ysy hem urmandy.

²⁸Nebukadnesar şeýle diýdi: «Şadragyň, Meýşagyň we Abednegonyň Hudaýyna alkyş bolsun! Perişdesini iberip, Özüne bil baglan gullaryny halas etdi. Olar patyşanyň buýrugyna boýun bolmadylar. Özleriniň Hudaýyndan başga hudaýa gulluk ýa sežde etmezlik üçin, janlaryny howp astyna saldylar. ²⁹Şonuň üçin hem men perman çykarýaryn: Şadragyň, Meýşagyň we Abednegonyň Hudaýyna garşy küpür geplän her bir halkyň, milletiň ýa-da urugyň el-aýagy çapylyp, öý-öwzary weýran ediljekdir. Çünki şunuň ýaly halas edip biljek başga hiç bir hudaý ýokdur». ³⁰Soňra patyşa Şadragy, Meýşagy we Abednegony Babyl welaýatynda has-da ýokary wezipelere belledi.

Nebukadnesar patyşanyň ikinji düýşi

³¹Nebukadnesar patyşa ýer ýüzünde ýaşaýan ähli halklara, milletlere we uruglara şeýle habary iberdi: «Öýleriňiz abadan bolsun! ³²Men size Beýik Hudaýyň özüme görkezen alamatlarydyr mugjyzalaryny yglan etmegi makul bildim.

³³Onuň alamatlary nähili beýik!

Mugjyzalary hem nähili güýçli!

Onuň patyşalygy ebedi şalykdyr!

Hökümdarlygy nesilden-nesle dowam eder».

4-nji bap

¹Men Nebukadnesar öýümde rahat, köşgümde şady-horramlykda ýaşaýardym. ²Men bir düýş gördüm, ol meni gaty gorkuzdy. Ýatyrkam hyýallarym we gören görnüşlerim meni howsala saldy. ³Şonda men bu düýşi ýordurmak üçin Babylyň ähli akyldarlaryny huzuryma getirmeklerini buýurdym. ⁴Onsoň jadygöýler, palçylar, müneçjimler we bilgiçler geldiler. Men olara gören düýşümi gürrüň berdim, emma olar ony ýorup bilmediler. ⁵Ahyry meniň hudaýymyň adyna görä Belteşasar diýlip atlandyrylan, mukaddes hudaýlaryň ruhy bilen doldurylan Danyýel huzuryma geldi. Men oňa düýşümi gürrüň berdim: ⁶«Eý, jadygöýleriň başlygy Belteşasar, seniň mukaddes hudaýlaryň ruhy^[3] bilen doldurylandygyňy bilýärin. Islendik bir gizlin syry açmak seniň üçin kyn däldir. Meniň gören düýşüme gulak goý-da, onuň ýorgudyny maňa aýdyp ber. ⁷Ine, meniň ýatyrkam gören düýşüm: ýeriň ortasynda bir agaç bardy, onuň boýy diýseň gaty belentdi. ⁸Agaç belende ösüp, has güýçlendi, başy baryp, gök asmana direndi, ol dünýäniň çar künjünden görünýärdi. ⁹Onuň ýapraklary şeýle gözeldi, diýseň bolelin miwesi bardy. Ol hemmelere iýmäge ýetjekdi, ýabany haýwanlar onuň saýasynda ýatýardy, gögüň guşlary şahasynda höwürtgeleýärdi, ähli janly-jandarlar şondan iýmitlenýärdi.

¹⁰Hyýalyma ýatyrkam gören düýşüm üznüksiz gelip durdy, ine, gökden bir gözegçi perişde inip gelýärdi. ¹¹Ol batly ses bilen gygyryp, şeýle diýdi: „Agajy kesiň, şahalaryny döwüň, ýapraklaryny ýoluň, miwesini pytradyň. Goý, haýwanlar onuň aşagyndan gaçsynlar, guşlar onuň şahasyndan uçsunlar. ¹²Emma onuň köküni we damaryny daşyna demir we bürünç aýlap, meýdan otlarynyň arasynda goýuň. Goý, ol gögüň çygy bilen ýuwunsyn. Çöl haýwanlary bilen birlikde ýerdäki otlardan paý alsyn. ¹³Onuň ynsan ýüregi alnyp, deregine haýwan ýüregi berilsin. Onuň üstünden ýedi pasyl aýlansyn. ¹⁴Bu höküm gözegçileriň karary bilen çykdy. Bu çözgüt perişdeleriň buýrugy bilen berildi. Ähli janly-jandarlar şuny bilsin: ynsan patyşalygynyň üstünden Beýik Hudaý höküm sürýär. Ol patyşalygy Öz islän adamyna berýär. Ynsanyň iň pesini onuň üstünden goýýar“.

¹⁵Ine, men Nebukadnesaryň gören düýşi şudur! Eý, Belteşasar, indi munuň ýorgudyny maňa aýan et, çünki patyşalygymdaky akyldarlaryň hiç biri bu düýşi ýorup bilmedi. Ýöne sen başararsyň, çünki sen mukaddes hudaýlaryň ruhy bilen doldurylansyň».

Danyýel ikinji düýşi ýorýar

¹⁶Şonda Belteşasar, ýagny Danyýel bir salym agyr pikire çümdi. Pikirleri ony howsala saldy. Patyşa: «Belteşasar, seni agyr ünjä goýan bu düýş we onuň ýorgudy bolaýmasyn» diýdi. Belteşasar oňa şeýle jogap berdi: «Eý, jenabym, goý, bu düýş seni ýigrenýänleriň, onuň ýorgudy bolsa duşmanlaryňyň başyna gelsin! ¹⁷Seniň gören bu agajyň, ýagny belent we güýçli, boýy asmana ýetip duran, dünýäniň çar künjünden hem görnüp duran, ¹⁸owadan ýapraklary, hemmelere ýetjek diýseň bol miwesi bolan, kölegesinde ýabany haýwanlaryň ýatýan, şahalarynda gögüň guşlarynyň höwürtgeleýän agajy, ¹⁹eý, patyşa, bu agaç sensiň! Sen ulalyp güýçlendiň. Beýikligiň gitdigiçe ösüp, göge ýetdi, hökümdarlygyň dünýäniň çar künjegine ýaýrady. ²⁰Eý, patyşa, sen bir gözegçi perişdäniň gökden aşak inip gelýänini gördüň. Ol: „Agajy kesip, ony ýok ediň, emma onuň köküniň we damarynyň daşyna demir hem bürünç aýlap, meýdan otlarynyň içinde goýuň. Üstünden ýedi pasyl geçýänçä, goý, ol gögüň çygy bilen ýuwunsyn we çöl haýwanlary bilen bile paý alsyn“ diýdi.

²¹Eý, patyşahym, düýşüň ýorgudy şudur: Beýik Hudaýyň emr eden hökümi geljekde seniň başyňdan iner. ²²Sen ynsanlar arasyndan kowlup, ýabany haýwanlar bilen ýaşarsyň. Öküz ýaly ot iýersiň, gögüň çygy bilen ýuwnarsyň. Ynsan patyşalygynyň üstünden Beýik Hudaýyň höküm sürýändigine we ony Özüniň islän adamyna berýändigine düşünýänçäň, seniň üstüňden ýedi pasyl aýlanar. ²³Agajyň köküniň we damarynyň goýulmagy barada buýruk berlişi ýaly, sen Gökdäkiniň hökümdarlygyna göz ýetireniňden soň, patyşalygyň täzeden dikeldiler. ²⁴Şonuň üçin hem, eý, şahym, meniň maslahatymy kabul et: günäleriňden adalatyň bilen, ýazyklaryňdan garyplara rehim etmegiň bilen dyn. Belki şonda asudalygyň möhleti uzar».

²⁵Bularyň hemmesi Nebukadnesar patyşanyň başyna geldi. ²⁶On iki aý geçenden soň, ol Babylyň şa köşgüniň ýokarsynda gezmeläp ýördi. ²⁷Patyşa: «Bu patyşa paýtagty bolsun diýip, şan-şöhratym üçin öz gudratly güýjüm bilen guran beýik Babylym dälmi?» diýdi. ²⁸Entek patyşanyň sözleri agzyndaka, gökden bir owaz geldi: «Eý, Nebukadnesar patyşa, saňa ine, şu yglan edilýär: patyşalyk senden alyndy! ²⁹Sen ynsanlar arasyndan kowlup, ýabany haýwanlar bilen ýaşarsyň. Öküzler ýaly ot iýersiň. Ynsan patyşalygynyň üstünden Beýik Hudaýyň höküm sürýändigine we ony Özüniň islän adamyna berýändigine düşünýänçäň, seniň üstüňden ýedi pasyl aýlanar». ³⁰Nebukadnesaryň garşysyna çykarylan bu höküm şol wagtyň özünde amala aşdy. Ol ynsanlar arasyndan kowuldy, öküzler ýaly ot iýdi, onuň endamy gögüň çygy bilen ýuwuldy. Saçy bürgüdiň ýelegi ýaly, dyrnaklary guşlaryň penjesi ýaly ösdi.

³¹Bellenen möhlet dolanda, men Nebukadnesar gözlerimi göge dikdim we akylyma geldim.

Men Beýik Hudaýa alkyş aýtdym.

Baky Ýaşaýany şöhratlandyrdym, hormatladym.

Onuň hökümdarlygy ebedi hökümdarlykdyr.

Patyşalygy nesilden-nesle dowam eder.

³²Dünýäniň ähli ilaty hiç zat saýylar.

Gögüň goşunyna hem, ýer ýüzüniň ilatyna hem

Öz islän zadyny eder.

Onuň elini saklap,

«Seniň edýäniň näme?» diýjek hiç kim ýokdur.

³³Şol wagt men akylyma geldim. Patyşalygymyň şöhraty üçin meniň hormatym we mertebäm täzeden dikeldildi. Geňeşçilerim we törelerim meniň golastyma dolanyp geldiler. Men ýene-de patyşalygyma gowuşdym. Şöhratyma ýene-de şöhrat goşuldy. ³⁴Indi men Nebukadnesar gögüň Patyşasyny öwgi bilen beýgeldip hormatlaýaryn. Çünki Onuň ähli işleri hakykat, ýollary adalatdyr. Tekepbirleri peseltmäge Onuň güýji ýetýändir.

5-nji bap

Diwara ýazylan ýazgy

¹Belşasar şalyk tagtyna çykandan soň, töreleriniň müňüsi üçin uly meýlis gurady we olar bilen bile şerap içdi. ²Belşasar şerapdan keýplenip, atasy Nebukadnesaryň Iýerusalimdäki ybadathanadan alyp gaýdan altyn we kümüş gap-gaçlaryny getirmekligi buýurdy. Patyşa, onuň töreleri, aýallary we gyrnaklary şeraby şolara guýup içmekçidiler. ³Şeýdip, Iýerusalimdäki ybadathanadan Hudaýyň öýünden alnyp gaýdylan altyn gap-gaçlary getirdiler. Patyşa, onuň töreleri, aýallary we gyrnaklary şeraby şolara guýup içdiler. ⁴Olar şerap içip, altyndan, kümüşden, bürünçden, demirden, agaçdan we daşdan ýasalan hudaýlary alkyşladylar.

⁵Şol pursatda bir ynsan eliniň barmaklary peýda bolup, çyradanyň gapdalyndaky şa köşgüniň diwarynyň ýüzüne bir zatlar ýazmaga başlady. Patyşanyň ýazýan ele gözi düşdi. ⁶Patyşanyň ýüzünde reňk-pet galmady, pikirleri ony howsala saldy. Onuň süňňi saňňyldap, dyzlary biri-birine degip sandyrap başlady. ⁷Patyşa: «Palçylary, müneçjimleri we bilgiçleri getiriň» diýip, batly ses bilen gygyrdy. Ol Babyl akyldarlaryna ýüzlenip: «Kimde-kim şu ýazgyny okap, onuň manysyny düşündirip berse, gyrmyzy don ýapylyp, onuň boýnuna altyn zynjyr dakylar we patyşalykda ol meniň sag elim bolar» diýdi. ⁸Onsoň patyşanyň ähli akyldarlary içeri girdiler, emma olar patyşa bu ýazgyny ne okap berip, ne-de onuň manysyny düşündirip bildiler. ⁹Mundan soň Belşasar patyşa gaty howsala düşdi, onuň ýüzünde reňk-pet galmady, töreleri hem aljyraňňylyga düşdüler.

¹⁰Patyşanyň hem-de onuň töreleriniň sesini eşidip, patyşanyň ejesi meýlishana geldi. Patyşanyň ejesi şeýle diýdi: «Patyşa baky ýaşasyn! Pikirleriň seni howsala salmasyn, ýüzüňiň reňki solmasyn. ¹¹Seniň patyşalygyňda mukaddes hudaýlaryň ruhy bilen doldurylan bir adam bar. Ataňyň döwründe ol nuranalygy, düşünjeliligi, hudaýlar ýaly paýhaslylygy bilen özüni tanatdyrdy. Ataň Nebukadnesar patyşa ony jadygöýleriň, palçylaryň, müneçjimleriň we bilgiçleriň üstünden baştutan edip goýdy. ¹²Patyşanyň Belteşasar diýip at beren bu Danyýeline düýşleri ýormakda, tapmaçalary bilmekde, kyn ýagdaýdan çykalga tapmakda ýiti aň, bilim we düşünje berlipdir. Indi Danyýeli çagyrt, bu ýazgynyň manysyny saňa ol aýdyp berer».

¹³Şondan soň Danyýeli patyşanyň huzuryna getirdiler. Patyşa Danyýele şeýle diýdi: «Patyşa atamyň Ýahudadan ýesir edip getiren Danyýeli senmi? ¹⁴Men sende hudaýlaryň ruhunyň bardygyny, saňa ýiti aň, düşünje we beýik paýhaslylyk berlendigini eşitdim. ¹⁵Bu ýazgyny okap, onuň näme aňladýandygyny maňa aýdyp bermekleri üçin akyldarlary, palçylary huzuryma getirdiler, emma olar munuň näme aňladýandygyny düşündirip bilmediler. ¹⁶Ýöne seniň düýşleri ýorup, kyn meseleleri çözüp bilýändigiňi eşitdim. Indi sen bu ýazgyny okap, onuň manysyny maňa düşündirip berseň, saňa gyrmyzy don ýapylar, boýnuňa altyn zynjyr dakylyp, patyşalykda meniň sag elim bolarsyň».

¹⁷Şonda Danyýel patyşa şeýle jogap berdi: «Peşgeşleriň, goý, özüňe galsyn, sylag-serpaýlaryňy-da başga birine ber! Ýöne men ýazgyny okap, manysyny saňa düşündirip bereýin. ¹⁸Eý, patyşa, Beýik Hudaý seniň ataň Nebukadnesara patyşalyk, beýiklik, şan-şöhrat we hormat berdi. ¹⁹Hudaýyň oňa beren beýikliginden ýaňa ähli halklar, milletler we uruglar ondan gorkup sandyraşýardylar. Ol islän adamyny öldürip, islän kişisini-de diri goýýardy. Halanyny beýgeldip, halanyny-da peseldýärdi. ²⁰Emma ol doňýürek bolup, tekepbirlik bilen gopbamsy hereket edende, patyşalyk tagtyndan düşürildi we şöhraty elinden alyndy. ²¹Ol ynsanlar arasyndan kowuldy, aňy haýwan aňyna öwrüldi. Ynsan patyşalygynyň üstünden Beýik Hudaýyň höküm sürýändigine we patyşalygy Özüniň islän adamyna berýändigine düşünýänçä, ol ýabany eşekler bilen ýaşady, öküzler ýaly ot iýdi, endamy gögüň çygy bilen ýuwuldy. ²²Emma sen, onuň ogly Belşasar, bularyň baryny bilip durkaňam ýüregiňi pespäl tutmadyň! ²³Gaýtam, özüňi gögüň Taňrysyna garşy goýup, tekepbirlik etdiň. Onuň ybadathanasynyň gap-gaçlaryny seniň huzuryňa getirdiler. Seniň özüň, töreleriň, aýallaryň we gyrnaklaryň olara şerap guýup içdiňiz. Görmeýän, eşitmeýän we bilmeýän, kümüşden, altyndan, bürünçden, demirden, agaçdan, daşdan ýasalan hudaýlary alkyşladyňyz. Emma janyňyzy Öz elinde saklaýan we ähli ýollaryňyza göz-gulak bolýan Hudaýy şöhratlandyrmadyňyz.

²⁴Şonuň üçin hem Ol bir el goýberip, şeýle ýazgyny ýazdyrdy. ²⁵Ýazylan ýazgy şudur: MENE, MENE, TEKEL we PARSIN. ²⁶Bu sözleriň manysy şeýle: MENE Hudaý seniň patyşalygyňyň möhletini hasaplap^[4], ony soňlady. ²⁷TEKEL sen terezide çekildiň^[5] we ýeňil çykdyň. ²⁸PERES patyşalygyň bölünip^[6], madaýlara we parslara berildi».

²⁹Şundan soň Belşasaryň buýrugy boýunça Danyýele gyrmyzy don ýapdylar, boýnuna altyn zynjyr dakdylar we ony patyşanyň sag eli diýip jar etdiler. ³⁰Babyl patyşasy Belşasar şol gije öldürildi. ³¹Patyşalygy altmyş iki ýaşly madaýly Darýuş eline aldy.

6-njy bap

Danyýel ýolbarsly çukura taşlanýar

¹Darýuş öz patyşalygynyň üstünden ýüz ýigrimi sany häkim bellemegi makul bildi. Olar tutuş patyşalygyň üstünden garamalydylar. ²Bu häkimleriň hem üstünden sereder ýaly üç sany wezir goýdy. Patyşany alada goýmaz ýaly häkimler bu wezirlere hasabat bermelidiler. Üç weziriň biri hem Danyýeldi. ³Özüniň ýiti zehini bilen Danyýel derrew beýleki wezirleriň we häkimleriň ählisinden tapawutlandy. Patyşa ony tutuş patyşalygyň üstünden garaýan edip bellemegiň niýetindedi. ⁴Şeýlelikde, wezirler we häkimler patyşalyk işlerinde Danyýeliň üstünden arz eder ýaly bahana gözlemäge başladylar. Emma olar arz eder ýaly ondan hiç hili ýazyk tapmadylar, çünki Danyýel wepalydy. Ondan hiç hili ýalňyşlyk ýa ýazyk tapylmady. ⁵Ol adamlar: «Danyýele garşy onuň Hudaýynyň kanuny bilen baglanyşykly bir zatlar tapaýmasak, ondan başga aýyp tapyp bilmeris» diýişdiler.

⁶Onsoň ol wezirler, häkimler dil düwşüp, patyşanyň ýanyna geldiler we oňa: «Darýuş patyşa baky ýaşasyn! ⁷Patyşalygyň ähli wezirleri, serdarlary, häkimleri, geňeşçileri we emirleri patyşanyň bir perman çykaryp, ony güýje girizmegi barada özara maslahatlaşdylar. Eý, patyşahym, kimde-kim otuz günüň dowamynda senden başga bir ynsana ýa-da hudaýa dileg edip ýüz tutsa, ýolbarsly çukura taşlansyn. ⁸Eý, şahym, madaýlaryň we parslaryň ýatyrylmajak kanuny hökmünde hiç wagt üýtgedilmez ýaly, şu karary tassykla we permana gol çek» diýdiler. ⁹Şeýdip, Darýuş patyşa bu permana we karara gol çekdi.

¹⁰Permana gol çekilenini bilenden soň, Danyýel öýüne gaýtdy. Onuň ýokarky otagynyň penjireleri Iýerusalime tarap bakýardy. Danyýel öňki edişi ýaly, dyzyna çöküp, günde üç gezek öz Hudaýyna dileg edýärdi we Onuň öňünde şükür edýärdi. ¹¹Şonda dil düwşen adamlar gelip, Danyýeliň öz Hudaýyna dileg edip ýalbaryp oturanyny gördüler. ¹²Olar patyşanyň ýanyna baryp, onuň permany hakda söz açyp: «Eý, patyşahym! Otuz günüň içinde senden başga bir ynsana ýa-da hudaýa dileg edeniň ýolbarsly çukura taşlanjakdygy baradaky permana gol çekmänmidiň näme?» diýdiler. Patyşa olara: «Madaýlaryň we parslaryň ýatyrylmajak kanuny hökmünde bu söz dogrudyr» diýip jogap berdi. ¹³Olar: «Şahym, Ýahudadan ýesir edilip getirilenleriň biri bolan Danyýel seni-de, seniň möhür basan permanyňy-da äsgermän, günde üç gezek dileg edýär» diýip, patyşa habar berdiler. ¹⁴Bu sözleri eşidip, patyşa agyr ünjä batdy. Ol Danyýeli halas etmegi ýüregine düwdi. Hatda Gün batýança, ony halas etmäge çalyşdy. ¹⁵Şol wagt adamlar üýşüp, patyşanyň ýanyna geldiler we oňa: «Eý, şahym, bilip goýgun, madaý we pars kanunyna görä, patyşanyň tassyk eden karary we permany üýtgedilmeli däldir» diýdiler.

¹⁶Mundan soň patyşa Danyýeli getirip, ýolbarsly çukura taşlamagy buýurdy. Patyşa Danyýele: «Goý, seni wepalylyk bilen gulluk edýän Hudaýyň halas etsin» diýdi. ¹⁷Bir daşy getirip, çukuryň agzynda goýdular. Danyýele degişli hiç zat üýtgedilmesin diýip, patyşa özüniň we töreleriniň möhürli ýüzügi bilen daşy möhürledi. ¹⁸Onsoň patyşa köşgüne gitdi. Oňa göwnüni göterer ýaly hiç zat getirilmedi we ol gijesini agyz bekläp geçirdi. Onuň gözüne uky gelmedi.

Danyýel halas edilýär

¹⁹Säher bilen daň atan badyna patyşa turup, ýolbarsly çukura tarap howlukdy. ²⁰Ol çukura ýakynlaşanda, naýynjar ses bilen Danyýele: «Eý, diri Hudaýyň guly Danyýel, wepalylyk bilen gulluk edýän Hudaýyň seni ýolbarslardan halas edip bildimi?» diýip gygyrdy. ²¹Danyýel patyşa şeýle diýdi: «Patyşa baky ýaşasyn! ²²Meniň Hudaýym perişdesini iberip, ýolbarslaryň agzyny baglady. Olar maňa zeper ýetirmediler, çünki Hudaýyň huzurynda men bigünä saýyldym. Seniň öňüňde hem, eý, şahym, men hiç bir şer iş eden däldirin». ²³Patyşa muňa gaty begendi we Danyýeli çukurdan çykarmaklygy buýurdy. Şeýdip, Danyýel çukurdan çykaryldy, onda hiç hili ýara yzy ýokdy, çünki ol öz Hudaýyna bil baglapdy. ²⁴Patyşanyň buýrugy boýunça Danyýeli şugullan adamlary getirdiler. Olary çagalary we aýallary bilen bilelikde ýolbarsly çukura taşladylar. Olar entek çukuryň düýbüne ýetmänkäler, ýolbarslar olary gapyp, ähli süňklerini owradyp kül etdiler.

²⁵Soňra Darýuş patyşa bütin ýer ýüzünde ýaşaýan halklara, milletlere we uruglara şeýle diýip ýazdy: «Öýleriňiz abadan bolsun! ²⁶Patyşalygyma degişli ýerlerde ýaşaýan her bir adamyň Danyýeliň Hudaýyndan sandyrap gorkmagyny buýruk berýärin.

Ol diri Hudaýdyr,

Ol ebedi Hudaýdyr.

Patyşalygy hiç haçan ýykylmazdyr,

hökümdarlygy soňsuzdyr.

²⁷Ol halas edýär we boşadýar.

Gökde hem, ýerde hem alamatlardyr mugjyzalar görkezýär.

Danyýeli ýolbarsyň penjesinden

halas eden hut Oldur».

²⁸Şeýdip, patyşa Darýuşyň we Pars patyşasy Kureşiň döwründe Danyýel rowaçlandy.

7-nji bap

Danyýeliň dört jandar hakyndaky görnüşi

¹Babyl patyşasy Belşasaryň şalygynyň birinji ýylynda Danyýel ýatyrka düýşünde görnüşler gördi. Soňra ol düýşüniň özenini ýazyp beýan etdi. ²Ol şeýle gürrüň berdi: «Men gije bir görnüş gördüm, ine, gögüň dört şemalynyň beýik deňze tarap tolkun atýandygyny gördüm. ³Deňizden biri-birine meňzemeýän dört sany uly jandar çykdy. ⁴Birinjisi ýolbarsa meňzeýärdi we onda bürgüdiň ganatlary bardy. Men seredip durkam, onuň ganatlary goparylyp, ýerden galdy-da, ynsan ýaly iki aýagynyň üstünde durdy. Oňa ynsan ýüregi berildi. ⁵Ikinji bir jandar peýda boldy. Ol aýa meňzeýärdi. Ol bir gapdalyna dikeldi. Onuň agzyndaky dişleriniň arasynda üç sany gapyrga süňki bardy. Oňa: „Hany, tur, köp et iý!“ diýdiler.

⁶Mundan soň gaplaňa meňzeş başga bir jandar gördüm, onuň dört kellesi, arkasynda bolsa dört ganaty bardy. Oňa hökümdarlyk berlendi. ⁷Onsoň men gije şol görnüşimde gorkunç, aýylganç we gaty güýçli dördünji bir jandary gördüm. Onuň äpet uly demir dişleri bardy. Ol parçalap iýýärdi, galan-gaçanlaryny bolsa aýaklary bilen mynjyradýardy. Bu özünden öňki jandarlaryň hemmesinden tapawutlanýardy. Onuň on sany şahy bardy. ⁸Şahlara üns berip durkam, olaryň arasyndan ýene-de başga bir kiçijik şah peýda boldy. Öňki peýda bolan şahlardan üçüsi onuň öňünden köki-damary bilen sogruldy. Bu şahyň ynsanyň gözlerine meňzeş gözleri we tekepbirlik bilen gepleýän agzy bardy.

Hudaýyň hökümi

⁹Men seredip durkam tagtlar guruldy. Owaldan Bar Bolan tagtynda oturdy. Onuň geýimleri gar ýaly ap-akdy, başyndaky saçlary hem pamyk ýaly ap-akdy. Onuň tagty oduň ýalny kimindi, tigirleri ýanyp duran otdy. ¹⁰Öňünden bir otly çeşme çogup akýardy. Müňlerçe müňler Oňa hyzmat edýärdi. On müňlerçe on müňler huzurynda dik durýardy. Kazyýet mejlisi höküme başlady, kitaplar açyldy.

¹¹Şahyň agzyndan çykýan tekepbir sözler meniň ünsümi özüne çekdi. Bu jandar gözümiň alnynda öldürildi we maslygy ýok edilip, ýanyp duran oda taşlandy. ¹²Beýleki galan jandarlaryň hem ellerinden hökümdarlyk alyndy, emma olaryň ömürleriniň möhleti wagtlaýynça uzaldyldy. ¹³Gije şol görnüşimde ynsan ogluna meňzeş biriniň gögüň bulutlary bilen gelýändigini gördüm. Ol owaldan Bar Bolanyň ýanyna ýakynlaşyp, Onuň huzuryna getirildi. ¹⁴Ähli halklar, milletler we uruglar oňa gulluk etsinler diýip, oňa hökümdarlyk, şöhrat we patyşalyk berildi. Onuň hökümdarlygy sowulmaz baky hökümdarlykdyr. Patyşalygy hiç wagt ýykylmajak patyşalykdyr».

Görnüşleriň düşündirilişi

¹⁵Gören görnüşlerim men Danyýeli böwrüme pyçak sanjylan ýaly howsala saldy. ¹⁶Men ol ýerde duranlaryň birine ýakynlaşyp, ondan bulara degişli ähli hakykaty soradym. Şeýdip, ol maňa bu zatlaryň ýorgudyny aýdyp berdi: ¹⁷«Bu dört uly jandar ýer ýüzünde dört patyşanyň aýaga galjagydyr. ¹⁸Emma patyşalygy Beýik Hudaýyň mukaddes adamlary alarlar, olar patyşalyga hemişelik, ömürbaky we ebedilik eýelik ederler». ¹⁹Soňra men beýleki jandarlaryň ählisinden tapawutly, örän gorkunç, dişleri demirden, dyrnaklary bürünçden, çeýnäp parçalaýan, galan-gaçanlaryny bolsa aýaklary bilen mynjyradýan dördünji haýwan hakynda hakykaty bilmek isledim. ²⁰Onuň başyndaky on şahdan soňra çykan bir şahyň hem nämedigini bilesim geldi. Bu şahyň öňünde öňki üç şah ýykyldy. Bu şahyň gözleri we tekepbirlik bilen gepleýän agzy bardy, görnüşi beýlekilerden has uludy. ²¹Men seredip durkam, bu şah Hudaýyň mukaddes adamlary bilen uruş etdi we olardan üstün çykdy. ²²Onsoň owaldan Bar Bolan gelip, Özüniň mukaddes adamlarynyň haýryna höküm çykardy. Beýik Hudaýyň mukaddes adamlary üçin patyşalygy eýelemegiň wagty geldi.

²³Meniň söhbetdeşim şeýle diýdi: «Dördünji jandar ýer ýüzünde dörejek dördünji patyşalykdyr. Ol ähli patyşalyklardan tapawutly bolup, tutuş ýer ýüzüni çeýnär, ony depeläp, bölek-bölek eder. ²⁴On şah bolsa bu patyşalykdan çykjak on patyşadyr. Bulardan soňra öňkülerden tapawutly başga bir patyşa döräp, öňki üç patyşany ýykyp taşlar. ²⁵Ol Beýik Hudaýa garşy küpür geplär, Beýik Hudaýyň mukaddes adamlaryny ezer. Baýramçylyk senelerini we kanunyny üýtgetmäge dyrjaşar. Onsoň bular bir wagta, iki wagta, ýarym wagta çenli bu patyşanyň eline berler. ²⁶Emma kazyýet mejlisi höküm çykarar. Onuň hökümdarlygy elinden alnar, wes-weýran bolup, bütinleý ýok ediler. ²⁷Patyşalyk, hökümdarlyk, tutuş gögüň astyndaky patyşalyklaryň beýikligi Beýik Hudaýyň mukaddes adamlaryna berler. Bu halkyň patyşalygy ebedi patyşalyk bolar. Ähli hökümdarlar bu halka gulluk edip, boýun egerler».

²⁸Ine, şu ýerde gürrüň gutarýar. Pikirlerim men Danyýeli howsala saldy, ýüzümde reňk-pet galmady, emma men bu sözleri ýüregimde sakladym.

8-nji bap

Danyýeliň goç we erkeç hakyndaky görnüşi

¹Patyşa Belşasaryň patyşalygynyň üçünji ýylynda men Danyýel öňki görenimden başga ýene bir görnüş gördüm. ²Görnüşde men özümi Eýlam welaýatyndaky Suza galasynda gördüm. Men özümiň Ulaý kanalynyň boýunda durandygymy gördüm. ³Men seredip durkam, kanalyň kenarynda bir goç gördüm. Onuň iki şahy bardy. Şahlarynyň ikisi hem uzyndy, ýöne biri beýlekisinden has uzyndy we şol uzyny soň çykypdy. ⁴Goçuň günbatar, demirgazyk we günorta taraplara süsýändigini gördüm. Hiç bir haýwan onuň öňünde durup, hiç kim onuň elinden gutulyp bilmeýärdi. Ol islän zadyny edýärdi we gitdigiçe güýçlenýärdi.

⁵Men syn edip durkam, ine, günbatardan bir erkeç peýda boldy. Ol aýagyny ýere basmazdan, bütin ýer ýüzüni aýlanyp çykdy. Onuň iki gözüniň ortasynda göze ilip duran bir şahy bardy. ⁶Ol kanalyň kenarynda duran, meniň gören iki şahly goçumyň ýanyna gelip, bar gazaply güýji bilen oňa okduryldy. ⁷Men onuň goça golaý baranyny gördüm. Ol goça gazap bilen hüjüm etdi, ony süsüp, iki şahyny-da döwdi. Onuň öňünde durmaga goçuň güýji ýokdy. Erkeç ony ýere çalyp depeledi. Goçy onuň elinden halas etjek hiç kim ýokdy. ⁸Onsoň erkeç has güýçlendi, emma onuň güýji has beýgelende, onuň şol ýeke uly şahy döwüldi we onuň ýerine gögüň dört şemalyna garap duran dört sany göze ilginç şah peýda boldy.

⁹Olaryň birinden başga bir kiçijik şah peýda boldy. Ol günorta, gündogara we owadan ýurda tarap has ulaldy. ¹⁰Kiçijik şah ulalyp, asman jisimine çenli baryp ýetdi. Ol goşundan, ýagny ýyldyzlardan birnäçesini ýere taşlap depgiledi. ¹¹Kiçijik şah özüni hatda goşun serdaryna çenli beýgeltdi. Ol goşun serdarynyň elinden gündelik ýakma gurbanlygyny alyp, mukaddes öýi ýok etdi. ¹²Pitne turzany sebäpli gündelik ýakma gurbanlygy goşun bilen birlikde onuň ygtyýaryna berildi. Ol hakykaty ýere çalyp, her bir eden işinde üstünlik gazandy. ¹³Onsoň men bir perişdäniň geplänini eşitdim. Başga bir perişde bu geplän perişdä şeýle sorag berdi: «Bu görnüşde görlen zatlar haçana çenli dowam ederkä? Haçana çenli gündelik ýakma gurbanlygynyň ýerini weýrançylyk getirýän gozgalaň tutjakka we mukaddes öý bilen goşun aýak astyna taşlanyp depelenjekkä?» ¹⁴Ol: «Bu waka iki müň üç ýüz gije-gündiz dowam eder. Soňra mukaddes öý adalatsyzlykdan tämizlener» diýip jogap berdi.

Jebraýyl görnüşi düşündirýär

¹⁵Men Danyýel gören görnüşimden many çykarmaga synanyşýarkam, birdenkä ynsan sypatyndaky biri meniň öňümde peýda boldy. ¹⁶Men Ulaý kanalynyň ortasyndan bir ynsanyň sesini eşitdim, ol gygyryp: «Jebraýyl, bu adama görnüşden many çykarmaga kömek et» diýdi. ¹⁷Şeýdip, Jebraýyl meniň duran ýerime geldi. Ol gelende, men dowla düşüp, özümi ýere taşladym. Emma ol maňa: «Eý, ynsan ogly, muny bilgin, bu görnüş ahyrzamana degişlidir» diýdi. ¹⁸Ol maňa bu sözleri aýdýarka, huşumdan gidip, ýere ýüzin ýykyldym, ýöne ol meni tutup, aýak üstüne galdyrdy.

¹⁹Jebraýyl maňa şeýle diýdi: «Diňle, ahyrky gahar-gazap günleri nämeleriň boljagyny men saňa aýdaýyn. Çünki bu görnüş ahyrzamanyň bellenen wagtyna degişlidir. ²⁰Seniň gören iki şahly goçuň Madaý we Pars patyşalarydyr. ²¹Erkeç bolsa Gresiýanyň patyşasydyr. Onuň iki gözüniň ortasyndaky uly şahy bolsa onuň ilkinji patyşasydyr. ²²Ol şahyň döwlüp, ýerine dört şahyň çykmagy ol milletden dört patyşalygyň çykjakdygyny, ýöne olaryň ilkinji patyşalyk ýaly güýçli bolmajakdygyny aňladýar. ²³Bu dört patyşalygyň soňy ýakynlaşanda, günäleri ýetjek derejesine ýetende, tekepbir, diýseň mekir patyşa dörär. ²⁴Ol güýçlenip kuwwatlanar, ýöne bu onuň öz güýji bilen bolmaz. Ol elhenç weýrançylyklar getirer, edýän işi rowaçlanar. Ol güýçlüleri we mukaddes adamlary heläk eder. ²⁵Öz danalygy bilen hilegärlikde üstünlik gazanar we ýüreginde özüni beýgelder. Duýdurmazdan köp halky ýok eder, hatda hökümdarlaryň Hökümdaryna garşy çykar. Emma onuň özi ynsan eli degmezden synar. ²⁶Agşam we ertir baradaky saňa görkezilen bu görnüş hakykatdyr. Emma bu görnüşi gizlin sakla, çünki ol uzak bir gelejege degişlidir».

²⁷Men Danyýel takatdan düşdüm, birnäçe günläp ýaramadym. Soňra aýak üstüne galyp, ýene-de patyşanyň işleri bilen meşgul boldum. Men bu görnüşe aňka-taňka boldum, oňa düşünmedim.

9-njy bap

Danyýel halk üçin dileg edýär

¹Asly madaý bolan Kserksiň ogly Darýuşyň patyşalygynyň birinji ýylydy. Ol babyllylaryň üstünden patyşa goýlupdy. ²Onuň şalygynyň birinji ýylynda men Danyýel Mukaddes Ýazgylara ser saldym. Men olardan Rebbiň Ýermeýa pygambere iberen sözüne görä, Iýerusalimiň ýetmiş ýyllap harabaçylyga öwrülip ýatjakdygyna düşündim. ³Onsoň men ýüzümi Taňry Hudaýa tarap öwürdim. Agyz bekläp, jul geýnip, kül üstünde oturyp, dileg etdim, Ony agtaryp ýalbardym.

⁴Men Hudaýym Rebbe dileg etdim we toba edip, şeýle diýdim: «Eý Taňry, Seni söýýänlere, buýruklaryny berjaý edýänlere ähtini we baky söýgüsini saklaýan beýik we haýbatly Hudaý! ⁵Seniň buýruklaryňdan we hökümleriňden ýüz öwrüp, günä gazandyk, azgynlyk etdik, erbetlik edip, Seniň garşyňa baş galdyrdyk. ⁶Biz patyşalarymyza, han-beglerimize, ata-babalarymyza we ýurduň ähli halkyna Seniň adyňdan geplän gullaryň pygamberlere gulak asmadyk. ⁷Ýa Reb, Sende adalat bar, emma biz bu günki gün hem ýüzügaradyrys! Bu ýahuda halkyna, Iýerusalimiň ilatyna, Saňa garşy eden dönükligi sebäpli ähli ýurtlara dargadan halkyňa, ýakynu-uzakda bolan bütin ysraýyllara degişlidir. ⁸Ýa Reb, patyşalarymyzyň, han-beglerimiziň, ata-babalarymyzyň ýüzüni utanç gaplandyr, sebäbi biz Saňa garşy günä etdik. ⁹Rehimdarlyk we geçirimlilik Taňry Hudaýymyza mahsusdyr, çünki biz Onuň garşysyna baş galdyrdyk. ¹⁰Hudaýymyz Rebbiň sözüne gulak asmadyk, Onuň gullary bolan pygamberler arkaly bize beren kanunlary bilen ýöremedik.

¹¹Bütin Ysraýyl Seniň kanunyňy bozup azdy we Seniň sözüňe gulak asmakdan boýun gaçyrdy. Şeýdip, Hudaýyň guly Musanyň kanunynda ýazylan nälet başymyzdan indi we kasam ýerine ýetdi. Sebäbi biz Saňa garşy günä etdik. ¹²Başymyzdan äpet bela-beterler inderjekdigi barada Onuň bize we üstümizden höküm sürýän baştutanlarymyza aýdan sözleri berjaý boldy. Iýerusalimiň başyna inen bela gögüň astyndaky hiç bir şäheriň üstünden hiç haçan inmändi. ¹³Edil Musanyň kanunynda ýazylyşy ýaly, bu belalaryň ählisi biziň başymyzdan indi. Emma biz etmişlerimizden el çekip, Hudaýymyz Rebden mähir-muhabbet dilemedik, Onuň hakykatyna pitiwa etmedik. ¹⁴Şonuň üçin Reb bu belalaryň amatly pursadyny peýläp, olary biziň başymyzdan inderdi. Çünki Hudaýymyz Reb ähli edýän işlerinde adyldyr. Biz bolsa Onuň sözüne boýun bolmadyk. ¹⁵Eý, Taňry Hudaýymyz, Sen Öz halkyňy gudratly goluň bilen Müsürden çykardyň. Bu günki ýaly Öz adyňy-da şöhratlandyrdyň! Biz bolsa günä gazandyk, erbetlik etdik. ¹⁶Eý, Taňry, ähli adalatly işleriňe görä, gahar-gazabyňy Öz şäheriň Iýerusalimden, mukaddes dagyňdan sow. Biziň günälerimiz we ata-babalarymyzyň ýazygy sebäpli Iýerusalim we Seniň halkyň daş-töweregimizdäki ähli halklara masgara boldy. ¹⁷Eý, Hudaýymyz, şoňa görä indi Öz guluňyň dilegini we nalyşyny diňle! Öz hatyraň üçin, eý, Taňrym, weýran bolan mukaddes öýüňe Öz nuruňy saç. ¹⁸Eý, Hudaýym, diňle we eşit! Gözleriňi açyp, biziň weýrançylygymyza we Seniň adyň dakylan şähere seret. Biziň dogruçyldygymyz sebäpli däl-de, eýsem Seniň beýik rehimdarlygyň sebäpli öz nalyşlarymyzy Seniň huzuryňa getirdik. ¹⁹Ýa Reb, eşit! Bagyşla, ýa Reb! Ýa Reb, diňle we amala aşyr! Öz hatyraň üçin, eý, Hudaýym gijikdirme! Çünki şäher we halk Seniň adyňy göterýändir!»

Jebraýyl ýetmiş ýediýyllyk hakda düşündirýär

²⁰Men dileg edip, öz günämi we halkym Ysraýylyň günäsini boýun alyp, Hudaýymyň mukaddes dagy üçin Hudaýym Rebbiň huzurynda nalyşlarymy aýan edip durdum. ²¹Şonda agşam gurbanlyk berilýän wagty men entek dileg edip durkam, öňki görnüşimde gören adamym Jebraýyl çaltlyk bilen uçup, ýanyma geldi. ²²Ol maňa şeýle düşündirdi: «Danyýel, men saňa akyl-paýhas we düşünje bermek üçin geldim. ²³Seniň nalyşyňyň ilki başynda şeýle buýruk çykdy. Men hem ony saňa aýan etmäge geldim, çünki sen juda söýülýänsiň. Indi bolsa buýruga gulak goý we bu görnüşe düşün:

²⁴Jenaýatçylygy ýok edip, günäleriň soňuna çykmak üçin, etmişlerden saplanmak we ebedi dogruçyllygy berkarar etmek üçin, weliligi hem pygamberligi möhürlemek we iň mukaddesi seçip-saýlamak üçin seniň halkyňa we mukaddes şäheriňe ýediýyllyk ýetmiş möhlet karar edildi. ²⁵Şuny bilip goý we düşün: Iýerusalimi täzeden dikeltmek üçin çykan buýrukdan tä seçip-saýlanjak hökümdaryň döwrüne çenli ýedi ýediýyllyk geçer. Altmyş iki ýediýyllygyň içinde Iýerusalimde meýdançalar we garymlar ýene-de täzeden gurlar. Emma bu hem muşakgatly zamanda bolar. ²⁶Altmyş iki ýediýyllykdan soň seçip-saýlanan heläk bolar we ondan hiç zat galmaz. Geljek hökümdaryň goşuny bu şäheri we mukaddes öýi weýran eder. Onuň soňy tupanly bolar, ahyryna çenli uruş bolar. Weýrançylyk boljagy karar edilendir. ²⁷Hökümdar köpler bilen bir hepdelik berk äht baglaşar. Ýarym hepdeden soň bolsa gurbanlyk we sadaka bermesini goýar. Edilen karar onuň başyndan inýänçä, bu weýran ediji hökümdar ybadathananyň içinde weýrançylyk getirýän ýigrenji zady diker».

10-njy bap

Danyýeliň Tigr derýasynyň kenaryndaky görnüşi

¹Pars patyşasy Kureşiň patyşalygynyň üçünji ýylynda Belteşasar, ýagny Danyýele bir ylham geldi. Bu ylham hakykatdy we beýik bir urşuň boljakdygy baradady. Ol bu görnüşden many çykaryp, ylhama düşündi.

²Şol günler men Danyýel üç hepdeläp ýas tutdum. ³Üç hepde doly tamamlanýança, tagamly nahar iýmedim. Agzyma ne et, ne şerap degdi, bedenime hem hiç hili ýag çalmadym. ⁴Birinji aýyň ýigrimi dördünji güni men beýik derýanyň Tigr derýasynyň kenarynda durdum. ⁵Başymy galdyryp seretsem, ine, eginbaşy nepis zygyr matadan, bili sap altyndan^[7] kemerli biri durdy. ⁶Onuň bedeni sary ýakut ýalydy, ýüzi ýyldyrym ýaly öwşün atýardy. Gözleri ýanyp duran şamçyrag, gollary we aýaklary ýalpyldawuk bürünç ýaly ýalpyldaýardy, sesi uly mähelläniň galmagaly ýalydy.

⁷Men Danyýel ol görnüşi ýeke özüm gördüm. Meniň ýanymdakylar muny görmediler, gaýtam olary elhenç gorky gaplap aldy, olar gizlenmek üçin gaçyp gitdiler. ⁸Şeýdip, men ýeke galdym. Bu beýik görnüşi görenimde, mende güýç galmady, ýüzümde reňk-pet galmady, men takatdan düşdüm. ⁹Soňra men onuň sesiniň owazyny eşitdim. Geplände onuň sesini eşidip, huşumdan gitdim we ýere ýüzin ýykyldym.

¹⁰Şonda bir el maňa galtaşyp, dyzyma galdyrdy. ¹¹Ol maňa: «Danyýel, sen jandan eziz söýülýänsiň. Meniň saňa aýtjak sözlerime gulak goý. Tur, aýaga gal, çünki men seniň ýanyňa iberildim» diýdi. Ol bu sözleri aýdanda, men titräp ýerimden galdym. ¹²Ol sözüni dowam edip, maňa şeýle diýdi: «Danyýel, gorkma, çünki düşünmegi ýüregiňe düwen we Hudaýyňyň öňünde özüňi pespäl tutan ilkinji günüňden başlap, seniň sözleriň diňlendi we men seniň sözleriň sebäpli geldim. ¹³Emma Pars patyşalygynyň serdary ýigrimi bir günläp maňa garşy durdy. Şol wagt baş serdarlardan biri bolan Mikaýyl maňa kömege geldi. Men ol ýerde Pars patyşalary bilen galypdym. ¹⁴Men ahyrky günlerde seniň halkyňyň başyna nämeleriň geljegini saňa düşündirmäge geldim, çünki bu görnüş şol geljek döwre degişlidir».

¹⁵Ol maňa bu sözleri aýdýarka, men ýüzümi aşak salyp, dilim tutuldy. ¹⁶Şol wagt ynsana meňzeş biri dodaklaryma elini degirdi. Men agzymy açyp geplemäge başladym, öňümde durana ýüzlenip, şeýle diýdim: «Eý, jenabym, bu görnüş zerarly men dert çekdim, mende güýç-kuwwat galmady. ¹⁷Guluň bolan men seniň ýaly jenabym bilen nädip gepleşeýin? Mende güýç-gurbat galmady, demim tutuldy».

¹⁸Onsoň ýaňky ynsana meňzeş bolan ýene-de maňa elini degirdi, meni güýçlendirdi. ¹⁹Ol maňa: «Jandan eziz söýülýän ynsan, gorkma, saňa rahatlyk bolsun! Dözümli we mert bol!» diýdi. Ol meniň bilen gepleşende, men güýçlendim we oňa: «Aýdyber, jenabym, çünki sen maňa güýç berdiň» diýdim. ²⁰Soňra ol maňa şeýle gürrüň berdi: «Meniň näme üçin seniň ýanyňa gelendigimi bilýärsiňmi? Indi men pars serdary bilen söweşmäge yzyma dolanmaly. Men gidenimden soň, Gresiýanyň serdary geler. ²¹Emma men saňa hakykat kitabynda näme ýazylanyny aýan edeýin. Maňa olara garşy söweşmäge serdaryňyz Mikaýyldan başga hiç kim goldaw bermedi.

11-nji bap

¹Madaýly Darýuşyň patyşalygynyň birinji ýylynda men Mikaýyly goldap, ony güýçlendirmek üçin ýanynda durdum.

Günorta patyşalary demirgazyk patyşalary bilen söweşýär

²Indi men saňa hakykaty aýdyp bereýin. Pars ýurdundan ýene-de üç patyşa çykar. Dördünji patyşa olaryň hemmesinden baý bolar. Ol baýlygynyň üsti bilen güýçlenende, hemmäni Gresiýa patyşalygyna garşy aýaga galdyrar. ³Soňra güýçli bir patyşa çykar. Ol beýik patyşalygy bilen höküm sürüp, öz islänini eder. ⁴Ýöne ýaňy güýçlenip, aýaga galan mahaly, onuň patyşalygy dargadylyp, gögüň çar tarapyna bölüner. Patyşalyk onuň nesline geçmez, onuň ýerine patyşa bolanlaryň hiç biri onuň ýaly höküm sürmez. Onuň patyşalygy köki bilen sogrulyp, öz neslinden bolmadyk başga birilerine berler.

⁵Günorta patyşasy güýçlener, emma onuň öz serkerdelerinden biri ondan has güýçlenip, serkerdäniň hökümdarlygy has beýgeler. ⁶Birnäçe ýyl geçenden soň, günorta patyşasy demirgazyk patyşasy bilen birleşer. Ol gyzyny demirgazyk patyşasyna berip, onuň bilen ýaraşyk baglaşar. Emma ol gyz bu ýaraşygyň güýjüni uzak saklap bilmez. Patyşa hem, onuň tohum-tiji hem uzak döwran sürmez. Şeýdip, bu gyz-da, onuň ýaranlary-da, kakasy-da, özüni goldanlar bilen bile ele düşerler. ⁷Ýöne ol gyzyň kakasynyň, ýagny günorta patyşasynyň ýerine gyzyň kökünden bir baldak çykar, ol demirgazyk patyşasynyň garşysyna hüjüm edip, onuň galasyna girer. Olar bilen söweşip, ýeňiş gazanar. ⁸Olaryň hudaýlaryny, butlaryny, kümüşden we altyndan ýasalan gymmatbaha gap-gaçlaryny olja hökmünde Müsüre getirer. Onsoň ol birnäçe ýyllap demirgazyk patyşasynyň üstüne çozmaz. ⁹Soňra demirgazyk patyşasy günorta patyşasynyň üstüne çozar, emma onuň hüjümi yzyna serpikdiriler.

¹⁰Demirgazyk patyşasynyň ogullary söweşe taýýarlanyp, juda güýçli goşun toplarlar. Goşun sil kimin süýşüp gelip, basyp alar we öwrülip ýene-de günorta patyşasynyň galasyna hüjüm eder. ¹¹Günorta patyşasy gazap atyna atlanyp, demirgazyk patyşasyna garşy söweşer. Demirgazyk patyşasy hem uly bir goşuny aýaga galdyrar, emma onuň goşuny duşmanyndan ýeňler. ¹²Bu goşun ele düşensoň, günorta patyşasynyň ýüregi galkynar. Ýöne ol on müňlerçe adamy öldürse-de, onuň ýeňşi uzaga çekmez. ¹³Çünki demirgazyk patyşasy ýene-de öňküsinden hem has beýik bir goşun toplar. Birnäçe ýyldan soň ol doly ýaraglanan agyr goşun bilen geler.

¹⁴Şol döwürde birtopar adam günorta patyşasynyň garşysyna çykar. Görnüşiň berjaý bolmagy üçin seniň halkyňyň arasyndan güýji zorlar aýaga galarlar, emma olar büdrärler. ¹⁵Soňra demirgazyk patyşasy berk diwarly şähere gelip, onuň diwarlaryna çykmak üçin ýapgyt gurar we bu şäheri basyp alar. Günorta goşuny hatda özüniň saýlama goşuny bilen-de onuň garşysynda durup bilmez, olaryň güýçleri ýetmez. ¹⁶Demirgazyk patyşasy özüne garşy çykana islän zadyny eder, hiç kim onuň öňünde durup bilmez. Ol owadan ýurtda özüni berkarar eder we weýran ediş ygtyýaryna eýe bolar. ¹⁷Patyşalygynyň ähli güýjüni toplap, duşmanynyň üstüne gelmegi ýüregine düwer. Patyşalygyny heläk etmek üçin, günorta patyşasy bilen ýaraşyk baglaşar, oňa aýal berer. Emma demirgazyk patyşasynyň bu guran hilesi başa barmaz, bu oňa hiç hili peýda getirmez. ¹⁸Şundan soňra ol ünsüni kenar ýakasyndaky şäherlere tarap öwrer we olaryň köpüsini basyp alar. Ýöne bir serkerde onuň kemsitmeleriniň soňuna çykar, gopbamsylygy üçin jezasyny berer. ¹⁹Soňra ol öz ýurdunyň galalaryna tarap öwrüler, ýöne büdräp ýykylar-da, ýitirim bolar.

²⁰Demirgazyk patyşasynyň ýerine patyşalygyň şöhraty üçin salgyt ýygnamaga iberýänçi biri bolar. Ol hem birnäçe günden ýok ediler, ýöne bu ne gahar üsti bilen, ne-de söweş üsti bilen ýok ediler. ²¹Onuň ýerine patyşalyk hormatyna mynasyp bolmadyk bir namart adam peýda bolar. Ol duýdansyz gelip, patyşalygy mekirlik bilen eline alar. ²²Sil kimin gelip basan goşunlar onuň öňünden süpürilip aýrylar, hatda Äht hökümdary-da ýeňlişe sezewar bolar. ²³Namart adam ylalaşyk baglaşmak bilen hile gurar we kiçi goşun bilen güýçlener. ²⁴Ol welaýata bolçulyk döwründe duýdansyz baryp, ata-babalarynyň hiç haçan edip bilmedik işlerini eder. Talaň, çapawulçylyk edip, oljany öz goşunynyň arasynda paýlar. Galalaryň garşysyna dildüwşük gurar, emma bu uzak gitmez.

²⁵Soňra güýjüni we kuwwatyny jemläp, ol beýik goşun bilen günorta patyşasynyň garşysyna çykar. Günorta patyşasy-da has uly we güýçli goşun bilen urşa girişer. Emma günorta patyşasy özüne garşy gurlan dildüwşükler sebäpli ýeňiş gazanyp bilmez. ²⁶Onuň saçagyndan çörek iýenler ony weýran ederler. Goşuny dargadylyp, bir topary urlup öldüriler. ²⁷Bu patyşalaryň ikisiniň-de ýüreginde erbet niýet bolar. Olar bir saçagyň başynda bile oturyp, ýalan sözlärler, ýöne bu ýol almaz, çünki munuň soňy bellenen wagtda geler.

²⁸Demirgazyk patyşasy uly baýlyk bilen öz ýurduna dolanar, emma ýüregi mukaddes ähte garşy bolar. Ol niýetini amala aşyryp, ýurduna dolanar. ²⁹Bellenen wagtda ol ýene-de günorta öwrülip geler, emma bu gezek öňki ýaly bolmaz. ³⁰Kitim gämileri oňa garşy çykar. Onsoň ol ruhdan düşüp, yzyna öwrüler. Ol gazap atyna atlanyp, mukaddes ähte garşy hereket eder we mukaddes ähte hyýanat edenlere hormat goýar. ³¹Onuň iberen goşunlary mukaddes ýeri we galany eýeläp, olary harama çykararlar. Olar gündelik ýakma gurbanlygyny ýatyryp, weýrançylyk getirýän ýigrenji zady dikerler. ³²Ol ähte hyýanat edenleri hilegärlik bilen ýolundan azdyrar, emma öz Hudaýyna wepaly halk bolsa berk durup, oňa garşy hereket eder. ³³Halkyň arasyndaky akylly adamlar köp kişilere akyl-paýhas bererler, emma birnäçe günüň dowamynda olary gylyçdan geçirerler, otda ýakarlar we sürgün edip talarlar. ³⁴Ýeňlişe sezewar bolanlarynda, olara biraz kömek ediler. Köp adam ýaranjaňlyk bilen olara goşular. ³⁵Galanlaryň ahyrzamana çenli günälerinden saplanmagy, päklenmegi we aklanmagy üçin akylly adamlardan birnäçesi heläk bolar. Çünki entek bellenen möhlete wagt bardyr.

Pis patyşa

³⁶Bu patyşa öz islänini eder. Ol özüni beýgeldip, her bir hudaýdan özüni ýokary tutar. Hatda hudaýlaryň Hudaýyna garşy küpür geplär. Hudaýyň gazaply döwri tamamlanýança, patyşanyň işi rowaçlanar, çünki kabul edilen karar ýerine ýetmelidir. ³⁷Ol ata-babalarynyň hudaýlaryna, hatda aýallaryň iň söýgüli hudaýyna hem hormat goýmaz. Ol hiç bir hudaýy sylamaz, ol özüni hemme zatdan ýokarda saýar. ³⁸Bulara derek ol galalaryň hudaýyna hormat goýar. Ata-babalarynyň tanamadyk hudaýyny altyn-kümüş, gymmatbaha daşlar we her dürli sylag-serpaýlar bilen hormatlar. ³⁹Ol keseki hudaýyň kömegi bilen galalary berkarar eder. Patyşa özüni hökümdar hökmünde kabul edenleri has artyk sylaglar, olary köp adamlaryň üstünden häkim goýar. Ýurdy olara baýrak hökmünde paýlar.

⁴⁰Ahyrzaman wagtynda günorta patyşasy onuň bilen çaknyşar. Emma demirgazyk patyşasy söweş arabalarydyr atlylary we birtopar gämileri bilen harasat ýaly onuň üstüne döküler. Ol ýurtlara garşy söweş edip, olary sil deý basar. ⁴¹Ol owadan ýurda girer we on müňlerçe adam heläk bolar, emma Edomyň, Mowabyň we Ammonyň ýolbaşçylary onuň elinden gaçyp gutularlar. ⁴²Ol ýurtlara zarba urar, ondan Müsür ýurdy-da gaçyp gutulmaz. ⁴³Ol altyn-kümüş hazynalaryny we Müsüriň ähli baýlygyny öz ygtyýaryna geçirer. Liwiýalylar we efiopiýalylar oňa boýun egerler. ⁴⁴Emma gündogardan we demirgazykdan gowşan habarlar ony howsala salar. Onsoň ol gazap atyna atlanyp, köp adamlary öldürmek we bütinleý ýok etmek üçin ýola düşer. ⁴⁵Ol öz şalyk çadyrlaryny deňiz bilen owadan mukaddes dagyň arasynda diker. Emma onuň ömrüniň soňy geler, oňa kömek eden tapylmaz».

12-nji bap

Ahyrzaman

¹«Şol wagt seniň halkyňy goraýan baş serdarMikaýyl öňe çykar. Şonda milletler döräli bäri görlüp-eşidilmedik jebir-jepaly döwür geler. Emma şol wagt seniň halkyňdan ady kitapda ýazylanlaryň ählisi halas bolar. ²Topragyň astynda ýatanlaryň köpüsi oýanar: olaryň kimsi ebedi ýaşaýşa gowşar, kimsi ebedi utanja we ýigrenje duçar bolar. ³Akylly adamlar asman şöhlesi deýin nur saçarlar, köp adamlary dogry ýola ündänler hem ýyldyzlar deý baky hem ebedilik ýagty saçarlar. ⁴Emma, sen, Danyýel, ahyrzamana çenli bu sözleri gizlin sakla we bu kitaby möhürle. Köp adamlar bilimini artdyrmak üçin özlerini ol ýere, bu ýere urarlar».

⁵Soňra men Danyýel seredenimde, biri derýanyň bu kenarynda, beýlekisi ol kenarynda duran başga iki adamy gördüm. ⁶Suwuň ýokary akymynda eginbaşy nepis zygyr matadan edilen adamdan: «Bu geň zatlaryň soňy haçan geler?» diýip, olaryň biri sorady. ⁷Men suwuň ýokary akymynda eginbaşy nepis zygyr matadan edilen adamyň sag hem çep elini göge galdyryp, baky Ýaşaýanyň adyndan ant içip: «Bir wagta, iki wagta we ýarym wagta çenli dowam eder. Mukaddes halkyň güýji soňuna çenli bütinleý syndyrylandan soňra, bu zatlaryň ählisi doly tamamlanar» diýenini eşitdim.

⁸Men eşitdim, ýöne düşünmedim. Şonuň üçin ondan: «Jenabym, bu zatlaryň soňy nähili bolar?» diýip soradym. ⁹Ol maňa şeýle diýdi: «Danyýel, öz ýoluň bilen git. Bu sözler ahyrzamana çenli gizlin saklanyp möhürlener. ¹⁰Köpüsi günälerinden saplanar, köpüsi päklenip aklanar, emma ýaramaz adamlar şer işlerinden dönmezler. Ýaramaz adamlaryň hiç biri-de düşünmez, ýöne akylly adamlar düşünerler. ¹¹Gündelik ýakma gurbanlygyň ýatyrylyp, weýrançylyk getirýän ýigrenji zadyň dikeldilen wagtyndan başlap, bir müň iki ýüz togsan gün geçer. ¹²Garaşyp, bir müň üç ýüz otuz bäş güne ýeten adam nähili bagtly! ¹³Emma sen ömrüňiň ahyryna çenli öz ýoluň bilen gidip, rahatlykda gözüňi ýumarsyň. Ahyrzaman güni täzeden direlip, sylag-serpaýyňy alarsyň».

Hoşeýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Hoşeýa pygamber Amos pygamberden soň ýaşan pygamberdir. Ol Hudaýdan gelen ylhamy Demirgazyk Ysraýyl patyşalygynda kabul edýär. Hoşeýa demirgazyk paýtagtyň, ýagny Samariýanyň b.e.öň 721-nji ýylda synmagyndan ozal bolan muşakgatlyk döwründe pygamberlik edýär. Halkyň butparazlyga ýüz urup, Hudaýa dönüklik etmegi Hoşeýa pygamberiň örän gynandyrýar. Ol bu dönükligi aýdyň görkezmek üçin, zynagär aýala öýlenýär. Aýalynyň oňa dönüklik edişi ýaly, ysraýyl halky hem öz Hudaýyna dönüklik edýär. Pygamber olaryň şeýle biwepalyklary öz üstlerine jeza bolup injekdigini aýdýar. Emma iň soňunda Hudaýyň Öz halkyna bolan sadyk söýgüsi (2:19; 4:1; 6:4, 6; 10:12; 12:7) Onuň gahar-gazabyndan üstün çykýar. Hudaý söýgüli halkyny Özüne gaýtaryp, gatnaşygy dikeldýär. Hudaýyň sadyk söýgüsi 11:8-de şeýle beýan edilýär: «Eý, Efraýym, Men senden nädip el çekeýin? Seni nädip terk edeýin, eý, Ysraýyl?… Kalbymda ýüregim gobsundy. Meniň mährim ýylady».

Mazmuny

Hoşeýa pygamberiň nikasy we maşgalasy 1:1—3:5

Ysraýyla garşy pygamberlik 4:1—13:15

Ysraýyl halky toba edensoň, Reb wada berýär 14:1-10

1-nji bap

¹Ýahudada Uzyýanyň, Ýotamyň, Ahazyň hem Hizkiýanyň, Ysraýylda Ýowaş ogly Ýarobgamyň patyşalyk eden döwründe, Beýeriniň ogly Hoşeýa Rebbiň sözi aýan boldy.

Ysraýyl biwepalyk edýär

²Hoşeýa Rebbiň sözüniň başlangyjy:

Reb Hoşeýa aýtdy: «Git-de, zynagär aýala öýlen.

Ol saňa başga erkeklerden çaga dogrup berer.

Çünki bu ýurt Rebden daşlaşyp, bütinleý zyna edýär».

³Onsoň Hoşeýa gidip, Diblaýymyň gyzy Gomere öýlendi. Ol göwreli bolup, Hoşeýa üçin bir ogul dogurdy. ⁴Reb oňa aýtdy:

«Ogluň adyna Ýizregel^[1] dak,

çünki az wagtdan Ýizregeliň gany üçin,

Ýehunyň nesline jeza bererin,

Ysraýyl patyşalygyny tamamlaryn.

⁵Şol gün Ýizregel deresinde

Ysraýylyň ýaýyny döwerin».

⁶Gomer ýene-de göwreli bolup, gyz dogurdy.

Reb Hoşeýa aýtdy: «Gyzyň adyna Loruhama^[2] dak,

çünki mundan buýana Ysraýyl öýüne rehim edip günälerini geçmerin.

⁷Ýahuda öýüne welin rehim ederin.

Men olary ýaý, gylyç, uruş, atlar ýa atlylaryň üsti bilen däl-de,

özleriniň Hudaýy Rebbiň güýji bilen halas ederin».

⁸Gomer Loruhamany süýtden aýransoň, göwreli bolup, ogul dogurdy. ⁹Reb Hoşeýa şeýle diýdi:

«Adyna Logammy^[3] dak.

Çünki siz-ä Meniň halkym däl,

Menem siziň Hudaýyňyz däldirin.

Ysraýyl Hudaý bilen ýaraşýar

¹⁰Ysraýyl ogullary deňiz kenaryndaky çäge ýaly san-sajaksyz

we möçbersiz köp bolar.

Olara: „Siz Meniň halkym dälsiňiz“ diýlen ýerde,

„siz diri Hudaýyň ogullarysyňyz“ diýler.

¹¹Ýahuda we Ysraýyl halklary ýaňadan birleşer,

özlerine bir baş belläp, ýurtda güllärler.

Çünki Ýizregeliň güni beýik bolar».

2-nji bap

¹«Siz doganyňyzy: „Meniň halkym“,

aýal doganlaryňyzy: „Rehim edilenler“ diýip çagyryň».

Reb wepasyz Ysraýyly jezalandyrar

²«Gyjalat beriň ejeňize, gyjalat,

çünki ol Meniň aýalym däl;

Men hem onuň äri däl;

goý, ýüzünden görünýän zynahorlygy,

teninden azgynlygy aýyrsyn.

³Aýyrmasa Men ony edil doglan wagtyndaky ýaly

çuw-ýalaňaç ederin.

Ony boş çöle, gury topraga öwrerin.

Teşnelikden öldürerin.

⁴Çagalaryna-da rehim etmerin,

çünki olar zynadan doglan.

⁵Çünki olaryň ejesi zyna etdi

we bilinde çaga galdyryp, özüni ryswa etdi.

Çünki: „Maňa nan bilen suwumy,

ýüňümi, zygyr matamy,

zeýtun ýagymy hem içgimi berýän

oýnaşlarymyň yzyndan gitjek“ diýdi.

⁶Onuň ýoluna tikenli çäk çekerin,

öz ýodalaryny tapmaz ýaly,

Onuň garşysyna diwar guraryn.

⁷Ol oýnaşlarynyň yzyndan kowalar,

Ýöne olaryň yzyndan ýetip bilmez.

Olary gözlär, ýöne tapmaz.

Şonda ol aýdar: „Ilkinji ärimiň ýanyna dolanaryn,

çünki öňki ýagdaýym häzirkimden gowudy.“

⁸Ýöne ol bilmedi,

gallany, täze şeraby, täzeje ýagy beren,

Bagal butuna harçlan altynyny,

kümşüni bol eden Men.

⁹Şonuň üçin beren gallamy

öz wagtynda Men yzyna alaryn,

öz möwsüminde täze şerabymy gaýdyp alaryn.

Ýalaňaç bedenini örtýän ýüňümi,

zygyrymy yzyna alaryn.

¹⁰Indi oýnaşlarynyň öňünde aýybyny açaryn,

hiç kim ony Meniň elimden halas etmez.

¹¹Onuň bar şadyýanlygyny, baýramlaryny,

Täze Aý baýramyny we Sabat gününi,

ähli dabaralaryny tamam ederin.

¹²Onuň: „Oýnaşlarymyň maňa beren haky“ diýen

üzümligini, injir baglaryny weýran ederin.

Men olary jeňňele öwrerin,

haýwanlara iýmit bolarlar.

¹³Bagal butuna tütetgi ýakan günleri üçin,

ony jezalandyraryn.

Şol wagt özüni halkadyr ýüzükler bilen bezäp,

oýnaşynyň yzyndan kowalady.

Meni bolsa unutdy».

Muny Reb aýdýandyr.

Rebbiň halka söýgüsi

¹⁴«Şonuň üçin häzir ony ynandyryp, çöle alyp bararyn,

onuň ýüregini awlaryn.

¹⁵Ol ýerde Men oňa üzüm bagyny bererin.

Akor^[4] deresini Umyt geçelgesine öwrerin.

Şonda ýaşlyk günlerinde bolşy ýaly,

Müsür topragyndan çykanda bolşy kimin,

aýdymlar aýdar.

¹⁶Şol gün Meni „Ärim“ diýip çagyrar.

Mundan beýläk „Bagalym“^[5] diýip çagyrmaz».

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁷«Dilinden Bagal butlaryň atlaryny aýraryn,

olaryň atlaryny gaýdyp tutmazlar.

¹⁸Şol gün olar üçin

meýdandaky haýwanlar, asmandaky guşlar,

toprakda ýaşaýan süýrenijiler bilen äht edişerin.

Ýurtdan ýaýy, gylyjy, söweş goşunlaryny ýok ederin.

Aman ýaşadaryn olary.

¹⁹Ysraýyl, seni Özüme hemişelik aýalym hökmünde kabul ederin.

Dogrulyk, adalatlylyk hem sadyk söýgi,

rehimlilik bilen Özüme alaryn.

²⁰Men seni wepadarlyk bilen alaryn,

sen Meni Reb hökmünde tanarsyň.

²¹Şol gün Men jogap bererin»

Muny Reb aýdandyr.

«Göklere-de jogap bererin.

Olar hem ýere jogap bererler.

²²Ýer galla, täze şeraba we zeýtuna jogap bererler.

Olar hem Ýizregele^[6] jogap bererler.

²³Halkymy toprakda Özüm üçin ekerin.

„Rehim etmedige“ rehim ederin.

„Halkym bolmadyga“ sen Meniň halkym diýerin.

Ol bolsa „Sen meniň Hudaýymsyň“ diýer».

3-nji bap

Hoşeýa ýene-de wepasyz aýal alýar

¹Reb maňa şeýle diýdi: «Sen ýene git-de, aýalyňy getir. Oýnaşy bolsa-da, zyna etse-de, ony söý. Ine, ysraýyl halky-da başga hudaýlara köňül berip, butlara kişmişli külçeleri hödür etmegi halaýarlar. Emma Men şonda-da olary söýýärin». ²Men aýaly on bäş kümüş teňňä, we on bäş batman^[7] arpa satyn aldym. ³Men aýala şeýle diýdim: «Sen maňa uzak garaşmaly, sen başga bilen azgynçylyk etme. Men hem saňa ýakynlaşmaryn». ^4-5Çünki ysraýyllar uzak wagtlap patyşasyz, hökümdarsyz, gurbanlyksyz, dikme daşsyz, efotsyz, butsuz ýaşarlar. Şondan soň ysraýyllar dolanyp, öz Hudaýy Rebbi hem patyşasy Dawudy gözlärler. Ahyrky günlerde bolsa olar Rebden gorkup, Hudaýyň ýalkawyna dolanarlar.

4-nji bap

Reb Ysraýyly aýyplaýar

¹«Eý, ysraýyl halky, Rebbiň sözüni eşit,

çünki bu ýurtda ýaşaýanlar bilen Rebbiň dawasy bar.

Sebäbi ýurtda wepalylyk-da, söýgi-de,

Hudaýy tanamaklyk-da ýok.

²Gargyş we ýalançylyk, ganhorlyk, ogurlyk we zyna.

Jenaýatçylyk artýar we gan üstüne gan dökülýär.

³Şonuň üçin toprak hasrat çekýär.

Onda ýaşaýanlar ejizleýärler.

Sähradaky haýwanlar hem asman guşlary,

hatda deňizdäki balyklar gyrylýarlar.

⁴Hiç kes dawa etmesin.

Hiç kes başgany aýyplamasyn.

Seniň halkyň ruhana garşy aýyplama getirýäne meňzeýändir.

⁵Sen gündizlikde,

pygamber bolsa gijelikde seniň bilen büdrär.

Seniň ejeň Ysraýyly ýok ederin.

⁶Meniň halkym bilimsizlikden weýran edilýär.

Sen bilimi ret edeniňden soň,

Men seni Maňa ruhany bolmakdan ret edýärin.

Sen Hudaýyň kanunyny unudanyňdan soň,

Men-de seniň çagalaryňy unudaryn.

⁷Ruhanylar näçe köpeldigiçe, Meniň garşyma şonça köp günä etdiler.

Olaryň şöhratyny masgaraçylyga öwrerin.

⁸Ruhanylar Meniň halkymyň günäsi bilen beslenip,

olaryň köpräk etmiş etmegine jan çekýärler.

⁹Halka nähili bolan bolsa,

ruhanylara-da şeýle bolar.

Men olaryň tutan ýollary üçin jeza bererin.

Eden işleriniň öwezini gaýtararyn.

^10-12Olar iýerler, ýöne doýmazlar.

Olar zyna ederler, emma köpelmezler.

Çünki Rebbi terk edip, butlara çörňeşdiler.

Köne hem täze şerap

halkymyň düşünjesini aýyrýar.

Olar hatda agaç butdan maslahat soraýarlar!

Olaryň hasasy welilik edýär!

Çünki zynalyk ruhy olary ýoldan çykardy.

Zyna üçin, öz Hudaýyndan ýüz öwürdiler.

¹³Dagyň depesinde gurbanlyk kesýärler,

Baýyrlarda bolsa sadaka berýärler.

Dub, derek hem dagdan agaçlarynyň aşagynda sadaka edýärler.

Çünki olaryň kölegesi goýy.

Şonuň üçin gyzlaryňyz azgynlyk,

gelinleriňiz bolsa zyna edýärler.

¹⁴Siziň azgynlyk eden gyzlaryňyza,

zyna eden gelinleriňize jeza bermerin.

Çünki erkekleriňiz lolynyň tarapynda bolýarlar.

Seždegähdäki loly bilen gurbanlyk edýärler.

Düşünjesiz halk bolsa heläk bolýar.

¹⁵Eý, Ysraýyl, sen zyna etseň-de,

Ýahuda bir günäli bolmasyn.

Siz Gilgala girmäň, Beýtawene bolsa barmaň.

„Rebden ant içýärin“ diýip kasam etmäň.

¹⁶Çünki Ysraýyl boýun egmezek göle ýaly hötjet boldy.

Indi Reb olary otluk ýerde,

giň örüde tokly bakan ýaly bakyp bilermi?

¹⁷Efraýym butlara ýapyşdy.

Ony goý!

¹⁸Olaryň serhoş oturylyşygy tamamlanandan soň,

zyna işe geçýärler.

Olaryň serdarlary masgaraçylygy söýýär.

¹⁹Ýel olary ganatyna orap alar.

Olar gurbanlyklary sebäpli masgara bolarlar».

5-nji bap

¹«Muny eşidiň, eý, ruhanylar.

Dykgat ediň, eý, ysraýyllar!

Gulak as, patyşanyň öýi!

Siziň üstüňizden höküm çykarylar.

Sebäbi siz Mispada duzak bolduňyz.

Taborda gurlan tor bolduňyz.

²Bize gazylan garymy çuňaltdyňyz.

Ýöne Men baryňyzy ýola salaryn.

³Men Efraýymy tanaýaryn,

Ysraýylam Menden gizlin däldir.

Çünki sen zyna etdiň, eý, Efraýym.

Ysraýyl hem haramdyr.

⁴Bularyň eden işleri Hudaýa dolanmaga goýmaýar.

Çünki olaryň kalbynda zyna ruhy bar.

Rebbi hem tanamaýarlar.

⁵Ysraýylyň tekepbirligi özüne garşy şaýatlyk edýär.

Ysraýyl hem Efraýymyň günälerine büdräp ýykylar.

Ýahuda hem birlikde ýykylar.

⁶Ownukly-irili mal-garalary alyp,

Rebbi gözlemäge giderler.

Ýöne Ony tapmazlar.

Çünki Reb olardan çekildi.

⁷Olar nikasyz çagalar dogrup,

Rebbe biwepalyk etdiler.

Täze Aý baýramy

olary ekin meýdanlary bilen ýuwudar.

Reb Ysraýyl bilen Ýahuda duýduryş edýär

⁸Gibgada şah çal, Ramada surnaý.

Beýtawende söweş tebilini uruň.

„Biz siziň arkaňyzda, Benýamin“ diýip,

Beýtawende jar çekiň.

⁹Efraýym jeza gününde çöle öwrüler.

Ysraýyl tireleriniň arasynda Men muny takyk bildirerin.

¹⁰Ýahuda hökümdarlary araçäk daşyny süýşürýänlere meňzeýär.

Men olaryň üstünden gazabymy sil ýaly dökjek.

¹¹Zulum gördi Efraýym.

Höküm bilen ezildi.

Çünki bilip durubam, boş hyýalyň yzyndan gitmek isledi.

¹²Şonuň üçin Efraýyma güýe ýaly bolaryn,

Ýahudanyň neslini çüýrederin.

¹³Efraýym keselini,

Ýahuda ýarasyny görende,

Efraýym Aşuryň ýanyna gitdi.

Beýik patyşadan ýardam isledi.

Ýöne ol size şypa berip bilmez,

ýaraňyza em etmez.

¹⁴Men Efraýym üçin bir şir,

Ýahudanyň öýi üçin bolaryn arslan.

Olary parçalan hut Mendirin.

Süýräp äkiderin,

olary hiç kim halas etmez.

¹⁵Olar günälerini boýun alyp,

Meniň huzurymy ýürekden agtarýançalar,

hasratly ýagdaýda meni yzlaýançalar,

Men öz mekanyma giderin».

6-njy bap

Halkyň ýalan tobasy

¹«Geliň, Rebbe dolanalyň.

Ol bizi parçalady.

Özi şypa berer.

Bizi ýaralady.

Indi ýaramyzy daňar.

²Iki günden soňra bizi direlder,

Has takygy — üçünji güni Ol bizi aýaga galdyrar.

Onuň huzurynda ýaşaryş.

³Geliň, Rebbi tanalyň, tanamaga gaýrat edeliň.

Ol daň şapagy ýaly takyk geljek.

Ol ýagyş ýaly bize geljek,

topragy gandyrýan ýaz ýagşy ýaly ýanymyza geljek».

⁴«Eý, Efraýym, saňa näme edeýin?

Eý, Ýahuda, seniň bilen näme etmeli?

Siziň söýgiňiz säher dumany, ýerdäki çyg ýaly,

basym ýok bolýar.

⁵Şoňa görä Men olary pygamberiň sözi bilen parçaladym.

Olary agzymdan çykan söz bilen öldürdim.

Hökümim nur kimin parlaýar.

⁶Çünki Men gurbanlygy däl, sadyk söýgini isleýärin,

Ýakma gurbanlygy däl, Hudaýy tanamaklygy isleýärin.

⁷Olar Adam ýaly, ähti bozdular,

ol ýerde maňa biwepalyk etdiler.

⁸Gilgat ýamanlaryň şäheri,

gana boýalan aýak yzlaryndan doludyr.

⁹Garakçylar adamy nähili peýleýän bolsa,

Ruhanylaryň topary-da şeýle.

Şekem ýolunda ganhorlyk edip,

erbet jenaýata ulaşýarlar.

¹⁰Ysraýyl öýünde bir gorkunç zat gördüm:

Şol ýerde Efraýym zyna batdy.

Ysraýyl haram edildi.

¹¹Men halkymyň öňki abadançylygyny gaýtaryp berenimde,

Seniň üçin jeza güni taýýar bolar, eý, Ýahuda».

7-nji bap

¹«Men Ysraýyla em etjek bolsam,

Efraýymyň günäleri, Samariýanyň pislikleri aýan bolar.

Çünki olar hile gurýarlar.

Öýlere ogry girýär,

köçede talaňçylyk edýärler.

²Olaryň ähli pislikleri Meniň ýadymda.

Olar muňa üns bermeýärler.

Indi olary eden işleri gurşaýar.

Eden işleri gözümiň öňündedir.

³Olar pisligi bilen patyşasyny,

ýalançylygy bilen emeldarlaryny şatlandyrýarlar.

⁴Olaryň hemmesi zynagärdirler,

Çörekçiniň tamdyry ýaly gyzgyndyr.

Ýugrulan hamyr ajaýança

bişirijä ody gorjamak gerek däl.

⁵Patyşanyň meýlis gününde

emeldarlar şerabyň gyzgynyna huşuny ýitirýärler.

Patyşa ýaman iş edýänler bilen el-ele berýär.

⁶Olar hile bilen oňa ýakynlaşýar.

Olaryň gazaby gijäniň soňuna çenli ýanýar.

Irden bolsa ýalynly ot ýaly gahary tutaşýar.

⁷Olaryň barysy tamdyr ýaly gyzgyn

Öz hökümdarlaryny heläk edýärler.

Olaryň patyşalarynyň barysy ýykyldy.

Hiç biri Meni çagyrmaýar.

⁸Efraýym başga halklar bilen garyşýar.

Efraýym bir ýüzi bişmedik petir ýalydyr.

⁹Onuň güýjüni özgeler iýýär.

Parhyna barmady.

Saçyna çal sepildi.

Muny bilmeýär.

¹⁰Ysraýylyň tekepbirligi özüne garşy şaýatlyk edýär.

Şonda-da olar öz Hudaýy Rebbe dolanmaýarlar.

Barybir Ony gözlemeýärler.

¹¹Efraýym samsyk we akylsyz gögerçin ýaly,

ýa müsürlileri çagyrýar,

ýa Aşura gidýär.

¹²Olar gidýärkäler Men torumy olaryň üstüne taşlaryn.

Asmanyň guşlary ýaly olary aşak indererin.

Olara pis işleri üçin temmi bererin.

¹³Olaryň dat gününe! Çünki Menden daşlaşdylar.

Bela insin başlaryna! Çünki Maňa garşy baş göterdiler.

Men olary halas ederdim.

Ýöne olar Men barada ýalan söz aýtdylar.

¹⁴Ýüreklerinden maňa perýat etmeýärler.

Düşegiň üstünde ýatyp uwlaýarlar.

Galla ýa-da täze şerap üçin tenine ýara salýarlar.

Menden bolsa ýüz öwürýärler.

¹⁵Men olara nesihat berdim. Ellerine güýç-kuwwat berdim.

Ýöne olar Maňa garşy ýamanlyk niýetlediler.

¹⁶Olar ýok zada ýüz tutýarlar.

Olar ygtybarsyz ýaýa meňzeýärler.

Olar zäherli dilinden, emeldarlary gylyçdan ýykylar.

Munuň üçin Müsürde olaryň üstünden güljekler».

8-nji bap

Ysraýyl Rebbi ret edýär

¹«Surnaýy dodagyňa ýetir.

Çünki çaýkel Rebbiň öýüniň üstünden aýlanýar.

Olar Meniň ähtimi bozdy, kanunyma garşy çykdylar.

²„Hudaýymyz, biz — Ysraýyl Seni tanaýarys“ diýip,

Maňa perýat edýärler.

³Ysraýyl ýagşylygy ret etdi.

Duşman ony yzarlar.

⁴Menden soraşman, özlerine patyşalar bellediler.

Menden soragsyz serdarlary seçdiler.

Kümüşden, altyndan özlerine weýrançylyk getirýän butlar ýasadylar.

⁵Eý, Samariýa, Men seniň göle — butuňy bütinleý ret etdim.

Meniň gazabym olaryň garşysyna alawlady.

Haçana çenli olar päk bolup biljek däl?

⁶Çünki bu but Ysraýylyň işidir.

Ony ussa ýasady. Ol Hudaý däldir.

Samariýanyň gölesi bölek-bölek bolar.

⁷Olar ýel ekip, tupan orarlar.

Sümmülsiz bugdaý un bermez.

Hasyl beräýse-de, özgeler iýer.

⁸Ysraýyl ýuwudylandyr.

Olar başga milletleriň arasynda dereksiz gap bolup galdy.

⁹Olar ýeke aýlanýan gulan ýaly, Aşura gitdiler.

Efraýym özüne oýnaşlary satyn aldy.

¹⁰Olary başga halklar ýaran bolmaga satyn alsa,

Men olary toplap ýygnaryn.

Olar tizara beýik patyşanyň salgydyndan sandyrarlar.

¹¹Efraýym günä gurbanlyk bermäge,

köp gurbanlyk sypalaryny gurdy.

Bu gurbanlyk sypalary günä mesgeni boldy.

¹²Näçe köp kanunlar ýazsam,

olar muny ýat zat hasap edýärler.

¹³Maňa gurbanlyklar getirýärler,

gurban kesýärler, ýöne eti özleri iýýärler.

Reb olardan razy däldir.

Indi olaryň günäleri ýatlanar. Etmişlerine görä jeza berler.

Olar Müsüre dolanarlar.

¹⁴Ysraýyl özüni Ýaradany unutdy.

Özüne köşkler gurdy.

Ýahuda hem galalary köpeltdi.

Ýöne Men olaryň şäherine ot göndererin.

Galalaryny ot ýuwudar».

9-njy bap

¹«Eý, Ysraýyl, şatlanma, beýleki halklar ýaly joşma.

Çünki sen zyna edip, Hudaýyňdan uzaklaşdyň.

Hemme harman ýerlerinde sen zynanyň muzduna göwün berdiň.

²Ne däne, ne şerap size ýeter.

Siziň täze şeraba bolan umydyňyz puja çykar.

³Siz Rebbiň topragynda ýaşamarsyňyz.

Efraýym Müsüre dolanjak.

Aşurda haram zatlar iýersiňiz.

⁴Ysraýyl halky içgi sadakasyny Rebbe bermez.

Gurbanlyklaryndan Ol razy bolmaz.

Onuň nany ýashana ýeriniň çöregi ýaly,

ondan iýenler haram bolarlar.

Çünki olaryň nany diňe garyn doýurmak üçindir.

Ol Rebbiň öýüne getirilmez.

⁵Baýramçylyk gününde,

Rebbe dabara gününde näme edersiňiz?

⁶Olar weýrançylykdan gutulsalar-da,

Müsür olary ýygnap alar.

Memfis şäheri olary gabra gömer.

Kümüş hazynasyny demirtiken örter.

Çadyrlarynda ýandak biter.

⁷Olaryň jeza günleri geldi.

Olaryň hasap bermeli günleri ýetdi.

Ysraýyl muny bilsin.

Etmişleriniň agyr bolany üçin,

ýigrenjiniň köplüginden,

pygamberi „akmak“,

Ruhdan dolanlary bolsa „däli“ saýdylar.

⁸Pygamber meniň Hudaýymyň Efraýymda goýan garawulydyr.

Ýöne onuň ugran ýollarynda duzak gurdular.

Hudaýyň öýünde-de oňa ýigrenç bar.

⁹Gibga günlerinde bolşy ýaly,

Olar agyr heläkçilige düşdüler.

Ol etmişlerini ýatlar.

Olaryň etmişlerine görä jeza bar.

¹⁰Çölde üzüm tapan ýaly, Men Ysraýyly tapdym.

Ilkinji miwe beren injir agajyny gören ýaly,

Men ata-babalaryňyzy gördüm.

Ýöne olar Bagalpegor dagyndaky butuna sežde edenlerinde,

özlerini ryswaçylyga urdular.

Göwün beren zatlary ýaly ýigrenji boldular.

¹¹Bir guş kimin Efraýymyň şöhraty uçup gider.

Olardan çaga önmez, ne hamyla bolar, ne-de göwrede çaga galar.

¹²Çagalaryny ýetişdirse-de,

balalaryny ellerinden alaryn.

Men olary terk edenimde,

olaryň dat gününe!

¹³Men Efraýymy Sur galasy ýaly, otluk ýaýlada gördüm.

Emma Efraýym öz ogullaryny jelladyň eline berjek».

¹⁴Ber olara, Reb! Näme berersiň?

Aýallaryna önelgesiz ýatgy, süýtsüz göwüs ber.

¹⁵Reb diýýär: «Olaryň Gilgaldaky ýaramaz işleri üçin,

şol ýerde olary ýigrendim.

Men olary öýümden kowaryn.

Indi Men olary halamaryn.

Bar hökümdary Maňa garşy baş göterdiler.

¹⁶Efraýym keselledi, köki gurady.

Olar miwe bermezler.

Çaga dogursalar-da, Men eziz çagalaryny öldürjek».

¹⁷Meniň Hudaýym olary ret eder. Çünki Ony diňlemediler.

Olar milletler arasynda sergezdan bolarlar.

10-njy bap

¹Ysraýyl bir gür şahaly üzüm agajydy, bol-bol miwe getirdi.

Miwesi artdygyça, şonça köp gurbanlyk sypasyny gurdy.

Topragy bereketli boldugyça, dikme daşlaryny bezedi.

²Olaryň ýüregi ýalançylykdan doldy.

Ýazyklaryna görä jeza alarlar.

Reb olaryň gurbanlyk sypalaryny dargatjak,

dikme daşlaryny syndyrjak.

³Olar aýdarlar: «Bizde patyşa ýok, Rebden gorkmaýarys.

Patyşa bolsa-da, bize näme edip bilerdi?»

⁴Boş gepleýärler, ýalan kasam bilen äht edişýärler.

Şoňa görä-de «adalatly» işleri zäherli ot ýaly,

sürlen meýdanda birden peýda bolýar.

⁵Samariýada ýaşaýanlar Beýtaweniň gölesi üçin gorkýarlar.

Ilaty onuň üçin ýas tutar.

Onuň şöhraty bilen joşan butparaz ruhanylar aglaýarlar.

Çünki şöhraty ondan gitdi.

⁶Göle beýik patyşa üçin sowgat bolup, Aşura äkidiler.

Efraýym masgaralanar,

Ysraýyl agaç butundan uýada galar.

⁷Samariýa öz patyşasy bilen

suwuň ýüzündäki çybyk ýaly akyp gider.

⁸Ysraýylyň günäsi bolan Awendäki^[8] seždegähler ýok ediler.

Olaryň gurbanlyk sypalarynda ýandak hem gyzgan biter.

Olar daglara: «Bizi örtüň!»

Baýyrlara: «Biziň depämize iniň!» diýerler.

⁹«Eý, Ysraýyl, Gibga günlerinden bäri günä etdiňiz.

Olar şol taýda günälerini dowam etdiler.

Pislik edýänlere garşy uruş

Gibgada siziň üstüňizi basmazmyka?

¹⁰Men islän wagtymda olara temmi bererin.

Öz etmişine iki esse daňlan wagtynda,

milletler olaryň garşysyna birleşerler.

¹¹Efraýym harman döwmegi söýýän öwrendikli gölä meňzeýärdi.

Men onuň owadan boýnuna boýuntyryk salmadym.

Indi Efraýyma boýuntyryk salaryn.

Ýahuda ýer sürer,

Ýakup bolsa mala basar».

¹²Özüňiz üçin dogrulyk ekip,

sadyk söýgi hasylyny oruň.

Tarp ýeriňizi işläň.

Çünki Rebbe dileg etmek wagty geldi.

Ol dogrulygy üstüňize ýagdyrar.

¹³Siz etmiş ekip, adalatsyzlyk orduňyz.

Ýalanyň miwesinden iýdiňiz.

Çünki siz öz ýoluňyza hem söweşijileriň köplügine baýryndyňyz.

¹⁴Halkyň arasynda uruş gopguny dörär.

Şalmanyň söweş gününde Beýtarbeli weýran edip,

eneler bala-çagalary bilen parçalanyşy ýaly,

ähli galalaryň haraba öwrüler.

¹⁵Eý, Beýtel, pisligiňiziň köpdügi üçin,

size hem şeýle ediler.

Daň atanda ysraýyl patyşasy bütinleý heläk bolar.

11-nji bap

Reb öz halkyny söýýär

¹«Ysraýyly ýaş wagtynda söýdüm,

ony — oglumy Müsürden çagyrdym.

²Olar çagyryldygyça,

Menden şonça uzaklaşdylar.

Bagal butuna gurbanlyk berdiler,

butlara ýakymly ysly tütetgi ýakdylar.

³Efraýyma ýöremegi Men öwretdim,

golumda göterdim olary.

Meniň aladamy olar bilmediler.

⁴Olary ynsanperwerlik ýüpleri,

söýgi baglary bilen Özüme çekdim.

Boýunlaryndan boýuntyryklaryny galdyrdym.

Eglip olara iýmit berdim.

⁵Olar Müsüre dolanarlar.

Aşur olara patyşalyk eder.

Çünki olar tobany terk etdiler.

⁶Galalarynda gylyç ýalawlanyp,

derweze gözeneklerini gyrar,

olary niýeti-pälleri sebäpli ýok eder.

⁷Menden dänmek pikiri halkymyň ýüregine kök urdy.

Beýik Hudaýy çagyrsalar-da,

olara hiç medet bermez.

⁸Eý, Efraýym, Men senden nädip el çekeýin?

Seni nädip terk edeýin, eý, Ysraýyl?

Adma galasynda bolanlary saňa nädip bereýin?

Seboýym galasyna edenimi saňa-da edeýinmi?

Kalbymda ýüregim gobsundy.

Meniň mährim ýylady.

⁹Gyzgyn gazabymy başyňyza indermerin.

Efraýymy ýaňadan weýran etmerin.

Çünki Men ynsan däl, Hudaýdyryn.

Siziň araňyzda Mukaddes Bolan.

Men gazap bilen gelmerin.

¹⁰Reb arslan ýaly nagra çeker.

Olar Rebbiň yzyna eýererler.

Nagra çekende, Onuň çagalary günbatardan titreşip geler.

¹¹Müsürden guş ýaly,

Aşurdan gögerçin ýaly titreşip gelerler.

Olary öýlerine eltip goýaryn».

Muny Reb aýdýandyr.

Ysraýyla we Ýahuda garşy höküm çykar

¹²Efraýym ýalançylyk, Ysraýyl hile-mekirlik bilen daşymy gurşady.

Ýahuda bolsa heniz Hudaý bilen ýöreýär.

Mukaddes Bolana sadyk bolýar.

12-nji bap

¹Efraýym ýel bilen naharlanýar.

Uzakly gün gündogardan gelen ýeli kowalaýar.

Ýalançylygy, zulumy artdyrýar.

Aşur bilen şertnama baglaşyp,

Müsüre zeýtun ýagyny gönderýär.

²Ýahuda bilen Rebbiň dawasy bar.

Tutan ýoluna görä Ýakuba jezasyny berjek.

Edenini garşysyna gaýtarjak.

³Ene garnyndaka, Ýakup öz doganynyň ökjesinden tutdy.

Ýetişen çagynda Reb bilen göreşdi.

⁴Perişde bilen göreşip, ýeňdi.

Aglap onuň göwnüni tapjak boldy.

Hudaý ony Beýtelde tapdy.

Şol ýerde biziň bilen gepleşdi.

⁵Hökmürowan Hudaý — Reb

Onuň tanalýan adydyr!

⁶Indi sen Hudaýyň kömegi bilen oňa dolan.

Sadyk söýgini we adalatlylygy saklap,

hemişe öz Hudaýyňa umyt baglap göz dik.

⁷Efraýym täjirdir,

elindäki galp terezisi bilen aldamagy söýýär.

⁸«Men baýadym — diýer Efraýym.

— Özüm üçin gor topladym.

Men näme iş edenem bolsam, hiç kim menden günä tapmaz».

⁹«Men Reb — seniň Hudaýyň.

Seni Müsürden çykaran.

Baýramçylyklarda bolşy ýaly,

Sizi ýene çadyrda ýaşadaryn.

¹⁰Men pygamberlere gepledim,

Men köp aýanlyk gönderdim.

Pygamberleriň üsti bilen tymsallar berdim».

¹¹Gilgatda etmiş bar,

olaryň halky nämynasyp.

Gilgalda öküzleri gurbanlyk etdiler.

Şol sebäpli olaryň gurbanlyk sypasy

sürlen meýdandaky daş üýşmegi ýaly bolar.

¹²Ýakup Siriýa ýurduna gaçdy.

Ysraýyl ol ýerde aýal almak üçin hyzmat etdi.

Öýlenmäge goýun bakdy.

¹³Reb pygamber arkaly Ysraýyly Müsürden alyp çykdy.

Pygamber üsti bilen ony gorady.

¹⁴Efraýym Taňryny berk gazaplandyrdy.

Şonuň üçin Taňry dökülen gany onuň başyna getirer.

Onuň masgara işini özüne gaýtarar.

13-nji bap

Rebbiň gazaby

¹Efraýym geplände, adamlar titreşdi.

Onuň Ysraýylda mertebesi beýgeldi.

Ýöne Bagal butuna sežde etmekden günäli bolup öldi.

²Indi günä üstüne günä edýärler.

Kümüşden özlerine butlar edinýärler.

Butlar ussatlyk bilen ýasalýar.

Hemmesi ussanyň işidir.

Adamlara: «Gurbanlyk etsinler!

Göleleri öpsünler» diýýärler.

³Şonuň üçin olar säherki ümür ýaly,

basym guraýan çyg ýaly,

harmandan sowrulýan harpyk dek,

tüýnükden çykýan tüsse ýaly boljaklar.

⁴«Men Reb — seniň Hudaýyňdyryn.

Seni Müsür topragyndan çykaran mahalymdan,

Men Reb — seniň Hudaýyňdyryn.

Menden başga hudaýy tanamaly dälsiň.

Menden başga halasgär ýokdur!

⁵Çölde, gurak toprakda

saňa göz-gulak bolan Mendirin.

⁶Meniň naharymdan, olar doýdular.

Doýandan soň olar tekepbir boldular.

Soň olar Meni unutdylar.

⁷Şonuň üçin men olara arslan ýaly bolaryn.

Gaplaň kimin ýoluň ýakasynda,

bukuda garaşaryn.

⁸Çagalaryndan aýrylan aýy ýaly topularyn,

olaryň döşüni çekelärin.

Ene arslan kimin olary iýip gutararyn.

Wagşy haýwan ýaly olary parçalaryn.

⁹Men seni ýok ederin, eý, Ysraýyl.

Kim saňa kömek eder?

¹⁰Seni halas eder ýaly,

seniň patyşaň nirede?

Sen: „Maňa patyşa hem hökümdar ber“ diýipdiň.

Seniň şäherleriňdäki hökümdarlar nirede?

¹¹Men gaharly wagtymda saňa patyşa berdim.

Gazabym joşanda bolsa aýyrdym.

¹²Efraýymyň etmişleri baglandy.

Günäleri saklanyp goýuldy.

¹³Ol akylsyz oguldyr.

Burgy azaby başlanda —

wagty gelende, ol ýatgydan çykmaýar.

¹⁴Men ölüler dünýäsiniň gazabyndan gutarmaýynmy olary?

Olary ölümden halas etmäýinmi?

Eý, ölüm, hany seniň gyrgyn keseliň?

Eý, ölüler dünýäsi, hany seniň weýrançylygyň?

Nazarymdan rehimi aýraryn.

¹⁵Efraýym doganlarynyň arasynda barly-barjamly bolsa-da,

Gündogardan epgek,

çölden Rebbiň ýeli öwser.

Onuň çeşmesi kesiler,

guýusy gurap galar.

Hazynasyndan şaý-sepleri talanar».

14-nji bap

¹Samariýa halky öz günäsiniň jezasyny çeker.

Çünki Hudaýa garşy çykdylar.

Olar gylyçdan heläk bolarlar.

Balalary ýere ýazylyp parçalanar.

Hamyla aýallarynyň garny ýarylar.

Toba ýalkanyş getirýär

²Eý, Ysraýyl, Beýik Hudaýyňa dolan.

Sen etmişleriň sebäpli büdrediň.

³Şu dileg bilen Rebbe dolanyň.

«Bar etmişlerimizi geç.

Ýagşy dileglerimizi kabul et.

Öküz gurbanlygyna derek

alkyş gurbanlygyny hödür ederis.

⁴Aşur bizi halas edip bilmez.

Söweşe atlanmarys.

Indi el bilen ýasan işimize

„hudaýymyz“ diýmeris.

Çünki ýetim Senden merhemet tapýar».

⁵«Olaryň biwepalygyna melhem ederin.

Men olary çäksiz söýerin.

Çünki Meniň gazabym olardan sowuldy.

⁶Men Ysraýyla ýeriň çygy ýaly bolaryn.

Ol liliýa güli ýaly açylar.

Liwan kedri kimin kök urar.

⁷Ol pudak ýaýradar.

Owadanlygy zeýtun agajy ýaly bolar.

Liwanyň kedr agajy deýin ýakymly ys saçar.

⁸Olar dolanyp, Meniň saýamda ýaşarlar.

Bugdaý kimin bol bolarlar.

Üzüm ýaly güllärler.

Olaryň ysy Liwan şeraby ýaly bolar.

⁹Eý, Efraýym, butlar bilen işim ýok.

Dilegiňe jogap berip, ybadatyňa seredýän Mendirin.

Men mydam ýaşyl serwi ýalydyryn.

Seniň bar miweleriň Menden geler».

¹⁰Kim paýhasly bolsa, bu sözlere düşünsin.

Kim düşünjeli bolsa, olary bilsin.

Çünki Rebbiň ýollary düzdür.

Dogruçyllar ol ýoldan gidýärler.

Erbetler ol ýollarda büdreýär.

Ýowel

pygamberiň kitaby

Giriş

Ýowel pygamber barada aýdara maglumat az bolup, onuň haçan ýaşandygy anyk mälim däldir. Çaklamalara görä, Ýowel pygamberiň kitaby b.e.öňki V ýa-da IV asyra, ýagny Pars patyşalygynyň dünýä agalyk süren döwrüne degişlidir. Pygamber süri-süri çekirtgeleriň elhenç çozuşyny we ondan soň Palestina ýurduna düşen gurakçylygy suratlandyrýar. Ol çekirtgeler tymsalynda Rebbiň gününiň golaýlaýandygynyň nyşanyny görýär. Pygamber Hudaýyň emrine garşy çykýanlaryň Rebbiň gününde jezalandyryljakdygy barada pygamberlik edýär. Ol Hudaýyň adamlary toba etmäge çagyrýandygyny aýdýar. Hudaý Öz halkyny galkyndyryp, ony ýalkajakdygyny wada edýär. Ol ähli adamlaryň: erkeklerdir aýallaryň, ýaşlardyr garrylaryň üstüne Öz Ruhuny dökjekdigini Ýowel pygamber arkaly aýdýar (2:28-38).

Giriş

Çekirtgeler belasy 1:1—2:17

Galkynyş wadasy 2:18-27

Rebbiň güni2:28—3:21

1-nji bap

¹Petuwalyň ogly Ýowele Rebbiň şu sözi aýan boldy:

Leşger hüjüm edýär

²Eý ýaşulular, diňläň siz muny,

siz hem gulak goýuň, tutuş ýurduň ilaty:

siziň günleriňizde, ýa atalar döwründe

heý-de bolupmydy şular ýaly zat?

³Siz muny ýetiriň çagalaryňyza,

olar hem aýtsyn öz çagalaryna,

olaryň çagalary-da indiki nesle.

⁴Ýumurtgadan çykan çekirtgeden artan hasyly

ganat baglamadyk çekirtge iýdi.

Ondan artany ganat baglan çekirtge iýdi,

ganat baglan çekirtgeden artan hasyly

gemriji çekirtge sürüsi iýdi.

⁵Eý, serhoşlar, aýňalyň-da, aglaň siz,

täze şerap üçin nalaň, ony içýänler,

çünki täze şerap agzyňyzdan kesildi.

⁶Sebäbi meniň topragyma ummasyz,

güýçli bir leşger çozdy;

arslanyňky ýaly onuň dişleri,

ene ýolbarsyňky deý gyýyk dişleri.

⁷Ol weýran etdi üzüm şahalarymy,

çapym-çapym etdi injir agaçlarymy,

şahalarynyň gabygyny sypyryp,

ýere taşlady;

üzüm şahalary-da agaryp galdy.

⁸Söýgüli adaglysyny ýitirip,

jul geýnen gyz kimin ah çekip, nala!

⁹Rebbiň öýünden kesildi indi

galla hem-de içgi sadakalary.

Rebbe hyzmat edýän ruhanylar

tutýarlar ýasy.

¹⁰Meýdanlar boşady, toprak aglaýar,

çünki weýran boldy onuň gallasy.

Şerap gurap galdy, zeýtun-da soldy.

¹¹Eý, daýhanlar, arpa-bugdaý üçin gamlanyň,

üzüm bagbanlary, ses edip aglaň,

çünki weýran boldy meýdan gallasy,

¹²gurap galdy üzüm agajy,

solup galdy injir agajy.

Nar, alma, hurma —

meýdandaky baglaryň gurady bary.

Gutardy şol sebäpden ynsan şatlygy.

¹³Eý, ruhanylar, jul guşanyň, ýas tutuň!

Eý, gurbanlyk sypasynda hyzmat edýänler,

dat-perýat ediň!

Eý, Hudaýymyň hyzmatkärleri,

gijäňizi jul içinde geçiriň!

Çünki galla, içgi sadakalary

kesilendir Hudaýyňyzyň öýünden.

¹⁴Agyz beklemäge belläň siz wagty,

jar ediň mukaddes ýygnanyşygy.

Ýaşululary hem-de tutuş ýurduň halkyny

ýygnaň Beýik Hudaýyňyzyň öýüne

hem-de Rebbe dat-perýat ediň.

¹⁵Dat ol güne!

Çünki Rebbiň güni ýakyndyr.

Gudratygüýçlüden

Weýrançylyk güni kimin gelýär ol.

¹⁶Eýsem gözümiziň alnynda iýjegimiz,

Hudaýymyzyň öýünden-de

şatlykdyr bagtyýarlyk kesilmeýärmi?

¹⁷Tohumlar çüýredi kesek astynda,

ammarlar hem gugaryp galdy,

galla ammarlary çagşap dagady,

çünki galla ekinleri hasyl bermedi.

¹⁸Mal-gara neneňsi zaryn yňranýar!

sygyr sürüleri yranyp barýar,

çünki olar üçin ýokdur ýaýlalar;

goýun sürüleri-de ysgyndan düşen.

¹⁹Ýa Reb, Saňa dat-perýat edýän,

çünki ýaýlalary ot ýalmap ýuwutdy,

meýdan agaçlarynyň baryny

ýalyn köýdürdi.

²⁰Saňa perýat edýär hatda çöl haýwanlary,

çünki gurap galdy suw akarlary,

ot hem ýalmap ýuwutdy gök ýaýlalary.

2-nji bap

^1-2Sionda^[1] surnaý çalyň,

Meniň mukaddes dagymda

howpuň abanýandygyny duýduryň.

Goý, ýurduň tutuş ilaty

gorkudan sandyrasyn,

çünki Rebbiň güni ýetip gelýär —

garaňkylyk hem-de zulmat güni ol.

Bulutly hem tüm garaňky gündür ol.

Köp sanly hem güýçli bir leşger,

daglara ýaýraýar daň şapagy deý.

Owaldan bäri onuň deňi-taýy bolmandy,

soňky nesillerden hem ol deýin bolmaz.

³Onuň öňünden ot ýalmap-ýuwudýar,

yzyndan-da ýalyn köýdürýär.

Öň ýanynda toprak Erem bagy deý,

yz ýanynda — tozap ýatan beýewan.

Ondan hiç zat gutulyp-da bilmeýär.

⁴Olaryň sypaty atlaryňky deý,

bedewler deý hüjüm edýärler.

⁵Olar söweşe taýýar güýçli leşger dek,

şöweş arabalarynyň takyrdaýşy dek,

samany ýandyrýan ýalnyň şatyrdaýşy dek,

dag depelerinden böküp aşýarlar.

⁶Halklar dowla düşýär olaň öňünde,

ýüzleri-de gorkudan ak tama dönýär.

⁷Olar söweşiji deý hüjüm edýärler,

esgerler deý dyrmaşýarlar diwara.

Hersi barýar öňe öz ugry bilen,

sowulmaýar olar öz ýodasyndan.

⁸Iteklemeýärler birek-biregni,

ýöreýär öz ýodasyndan her biri.

Ähli böwetleri böwsüp geçýärler,

olaryň badyny saklap bolmaýar.

⁹Olar şähere tarap okdurylýarlar,

diwarlaryň ýüzünden ylgaýarlar,

dyrmaşyp, jaýlara aralaşýarlar,

ogry kimin penjirelerden girýärler.

¹⁰Olaryň öňünde ýer endireýär,

asman bolsa lerzana gelýär,

Günüň, Aýyň ýüzi garalýar,

ýyldyzlar hem şöhlesini gizleýär.

¹¹Reb Öz leşgeriniň öňünde

batly seslenýär.

Neneňsi köp sanly Onuň leşgeri!

Onuň buýrugyna tabyn bolýanlaryň

ýokdur hasaby.

Dogrudan-da, Rebbiň güni beýikdir,

elhençdir şübhesiz — çydajak barmy?

¹²Reb heniz şuny aýdýandyr:

«Agyz bekläp, aglap, ýas tutup,

tutuş ýüregiňiz bilen Maňa öwrüliň.

¹³Eşikleriňize derek ýürekleriňizi parçalaň,

Hudaýyňyz Rebbe dolanyp geliň».

Ol merhemetli hem rehimli,

giň göwünli, sadyk söýgä baý,

Ol jeza bermekden el çekmäge taýýar.

¹⁴Kim bilýär, belki, ýüz öwürmän,

eder rehimi,

Özünden soň goýar berekedini,

hatda Hudaýyňyz Rebbe berilýän

galladyr içgi sadakalaryny?

¹⁵Sionda çalyň surnaýy,

jar ediň mukaddes ýygnanyşygy,

Agyz beklemäge belläň siz wagty,

¹⁶Halky ýygnap, jemagaty tämizläň,

ýaşululary hem çagalary,

hatda emýän bäbekleri çagyryň.

Goý, öýlenýän ýigit öz otagyndan,

gelin-de öz tutusyndan çyksynlar.

¹⁷Rebbe girelge bilen

gurbanlyk sypasynyň arasynda

hyzmat edýän ruhanylar aglasyn.

Diýsinler: «Öz halkyňa rehim eýle, Reb,

halklara gülki bolmazlyk üçin,

Sen etme masgara saýlan halkyňy.

„Olaryň Hudaýy nirede?“ diýlip,

milletler arasynda aýdylmagy gerekmi?»

Reb Öz halkyny ýalkajak

¹⁸Reb şonda gabandy Öz topragyny

hem-de Öz halkyna indi rehimi.

¹⁹Reb jogap berip, diýdi halkyna:

Ine, Men size iberýän:

gallany, şeraby, zeýtun ýagyny.

Doýup-ganyp iýersiňiz olardan.

Mundan beýläk milletler arasynda

Men sizi etmerin indi masgara.

²⁰Men demirgazyk leşgerini

sizden uzaklaşdyryp,

äkiderin ony suwsuz boş ýere,

gündogar deňzine — onuň öňüni,

günbatar deňzine — onuň ardyny.

Göteriler göge maslyk yslary,

elhepus, ol etdi beýik işleri!

²¹Eý, toprak, gorkmagyn,

şatlan hem begen.

Sebäbi Reb etdi beýik işleri!

²²Gorkmaň siz, eý, çöl haýwanlary,

sebäbi ýaşyldyr çöl ýaýlalary.

Baglar getirýär öz miwesini,

zeýtun hem-de üzüm berýär

bol hasylyny.

²³Eý, Sion perzentleri, begeniň,

Beýik Hudaýyňyzda şatlanyň!

Çünki adalat üçin,

Ol güýz ýagşyny ýagdyrdy;

Ol size bolelin ýagşy eçildi.

Ozal bolşy ýaly ýagdyrdy,

güýz hem-de ýaz ýagyşlaryny.

²⁴Harmanlar dolar galladan,

çelekler hem dolup-daşarlar

täze şerap bilen zeýtun ýagyndan.

²⁵Men üstüňize iberen ägirt leşgerimiň:

ganat baglamadyk, ganat baglan,

ýumurtgadan çykan

we gemriji çekirtge sürüsiniň

hasyly iýip gutaran ýyllarynyň

öwezini dolaryn.

²⁶Siziň iýjegiňiz bolelin bolar,

olardan gerk-gäbe doýarsyňyz;

siziň üçin ajaýyp işleri eden

Hudaýyňyz Rebbiň adyna

alkyşlar aýdarsyňyz.

Meniň halkym gaýdyp utandyrylmaz.

²⁷Siz Meniň Ysraýylyň arasyndadygymy,

Beýik Hudaýyňyzyň Mendigimi,

özgäniň-de ýokdugyny bilersiňiz.

Meniň halkym gaýdyp utandyrylmaz.

Rebbiň güni

²⁸Şondan soň Men her bir ynsan üstüne

Öz Ruhumy dökerin.

Pygamberlik eder oguldyr gyzlaryňyz,

düýşler görer garrylaryňyz,

aýanlyk alarlar ýigitleriňiz.

²⁹Şol günlerde Men hatda gullardyr gyrnaklaryň üstüne,

Öz Ruhumy suw kimin dökerin.

³⁰Men asmanda we ýerde alamatlar: gan, ot hem-de tüsse sütünlerini görkezerin. ³¹Rebbiň beýik we gazaply güni gelmezden ozal, Gün tümlüge, Aý hem gana döner. ³²Şonda Rebbi çagyran her bir ynsan halas ediler, çünki Rebbiň aýdyşy ýaly, gaçyp gutulanlar Sion dagynda we Iýerusalimde bolar, aman galanlaryň arasynda Rebbiň çagyranlary-da bolar.

3-nji bap

Reb milletlere jeza berjek

¹Ine, şonda, Ýahuda bilen Iýerusalimiň öňki abadançylygyny dikelden günlerimde, ²Men ähli milletleri ýygnap, olary Ýehoşapat^[2] jülgesine getirerin, saýlan ysraýyl halkymy milletler arasynda pytradandygy üçin, Men şol ýerde olara höküm çykararyn. Olar Meniň topragymy böldüler, ³Meniň halkym üçin bije atdylar, oglany loly üçin, gyzy şerap içmek üçin satdylar. ⁴Eý, Sur, Sidon we ähli Pilişt welaýatlary, siz kimsiňiz Meniň üçin? Siz Maňa gaýtawul berýärsiňizmi? Eger gaýtawul berýän bolsaňyz, Men siziň edenleriňizi okgunlylyk bilen tizara başyňyza salaryn. ⁵Çünki siz Meniň altyn-kümşümi, saýlama hazynamy buthanalaryňyza äkitdiňiz. ⁶Siz Ýahuda we Iýerusalim halklaryny öz çäklerinden uzaklaşdyryp, olary grek halkyna satdyňyz. ⁷Indi bolsa olary şol ýerden aýaga galdyryp, edenleriňizi öz başyňyza salýan Mendirin. ⁸Men siziň oguldyr gyzlaryňyzy Ýahuda halkyna sataryn, ol hem siziň çagalaryňyzy uzakdaky Şebalylara satar, çünki muny Reb aýtdy.

⁹Muny halklar arasynda jar ediň:

söweş üçin taýýarlyk görüň,

batyrlary aýaga galdyryň,

goý, esgerleriň bary jemlensin.

¹⁰Azallaryňyzdan gylyçlar,

oraklaryňyzdan naýzalar ýasaň;

ejiz «men güýçli» diýsin.

¹¹Eý, töwerekdäki ähli milletler,

howlugyň, üýşüp ýygnanyň!

Ýa Reb, aşak indir Öz batyrlaryňy!

¹²Goý, milletler galkynsyn,

Ýehoşapat jülgesine insin,

çünki çar tarapdan gelen milletlere

höküm çykarmak üçin,

Men şol ýerde oturjak.

¹³Oraklaryňyzy işlediň,

çünki hasyl ýetişdi;

üzüm sykylýan ýeri doly,

Çelekler dolup daşýança basgylaň.

Çünki hetden aşdy pislikleri milletleň.

¹⁴Höküm jülgesinde

Birgiden mähelle, ägirt mähelle!

Çünki Rebbiň güni

höküm jülgesine golaýdyr.

¹⁵Günüň, Aýyň ýüzi garalýar,

ýyldyzlar hem şöhlesini saçmaýar.

¹⁶Reb gümmürdeýär Siondan

hem seslenýär Iýerusalimden.

Asman bilen ýer lerzana gelýär.

Emma Reb Öz halkyna penadyr,

hem ysraýyl halky üçin galadyr.

¹⁷Şonda Men Beýik Hudaýyňyzyň

mukaddes dagym Sionda

mesgen tutandygymy bilersiňiz.

Iýerusalim hem mukaddes bolar,

kesekiler ony basyp almaz hiç haçan.

¹⁸Şol gün şeýle bolar:

Daglardan täze şerap damar,

baýyrlardan süýt akar,

Ýahuda jarlarynyň ählisi

suwdan dolar.

Rebbiň öýünden gözbaş ýarylyp,

Şitim jülgesiniň gury jarlaryny gandyrar.

¹⁹Weýran bolar Müsür,

Döner çöllüge Edom,

çünki olar ýahuda halkyna

etdiler sütem;

boýadylar topraklaryny

bigünä gana.

²⁰Ýöne baky mesgen bolar Ýahuda,

Iýerusalim-de bolar nesilden-nesle.

²¹Men alaryn ganlarynyň hununy,

hem-de aklamaryn günäni,

çünki Reb Sionda mesgen tutýandyr.

Amos

pygamberiň kitaby

Giriş

Amos pygamber Hudaýdan ylham alan pygamberleriň biridir. Mukaddes ýazgylarda şeýle ylhamlaryň jikme-jik beýany ilkinji gezek hut şu kitapda duş gelýär.

Amos pygamber asly boýunça Ýahuda şäherinden bolsa-da, ol Ysraýyl patyşalygynyň demirgazyk çäklerinde ýaşaýan adamlar barada pygamberlik edipdir. Ol bu pygamberlikleri takmynan b.e.öň VIII asyrda aýdypdyr. Şol döwürde ýurduň abadançylygy pajarlap ösüpdir, halk Hudaýa sežde edip, parahat ýaşapdyr. Emma Amos bu abadançylygyň we bolelinligiň diňe baýlar üçindigini görýär. Ol ýurtda adalatsyzlygyň artýandygyny we garyp-pukaralaryň ezilýändigini görýär. Hudaýa edilýän seždeler päk ýürekden edilmändir, parahatlyk bolsa göze görünýän salgym ýaly bolupdyr. Şonuň üçin-de, Amos Hudaýyň ýurdy jezalandyrjakdygy barada batyrgaýlyk bilen pygamberlik edýär. Ol adalatlylygy «derýa kimin joşdurmaga» (5:24) çagyrýar. Amos pygamber: «Belki şonda Reb Hökmürowan Hudaý Ýusubyň aman galanlaryna merhemet eder» (5:15) — diýip umyt edýär.

Mazmuny

Ysraýylyň töweregindäki ýurtlaryň höküm edilmegi 1:1—2:5

Ysraýylyň höküm edilmegi 2:6—6:14

Bäş görnüş7:1—9:15

1-nji bap

¹Tekowaly çopanlaryň biri bolan Amosyň sözleri. Ysraýyl hakyndaky bu sözler Amosa ýertitremeden iki ýyl öň görnüş arkaly aýan bolupdy. Şol günlerde Ýahudada Uzyýa patyşa, Ysraýylda Ýowaşyň ogly Ýarobgam patyşa höküm sürýärdi.

²Amos şeýle diýdi:

«Reb Siondan nagra çekýär,

Iýerusalimden sesini eşitdirýär.

Çopanlaryň öri meýdanlary solýar,

Karmel dagynyň başy guraýar».

Ysraýylyň töweregindäki ýurtlar höküm edilýär

³Reb şeýle diýýär:

«Men damasklylary günä üstüne günä

edendikleri üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki demir dişli döweklerde

gilgat halkyny ýençdiler olar.

⁴Muňa görä Hazaýylyň köşgüne ot ýagdyraryn,

ot Benhadadyň^[1] galalaryny ýakyp kül eder.

⁵Damaskyň derwezesiniň kiltlerini döwerin,

Awen^[2] jülgesiniň hökümdaryny,

Beýtedende^[3] eli şa hasaly hökümdary ýok ederin.

Siriýa halky Kir ýurduna ýesir edip äkidiler».

Muny Reb aýdýandyr.

⁶Reb şeýle diýýär:

«Men gazalylary günä üstüne günä

edendikleri üçin jezasyz galdyrmaryn.

Olar tutuş jemagaty edomlylaryň

eline bermek üçin ýesir edip äkitdiler.

⁷Muňa görä Gaza diwaryna ot ýagdyraryn,

ot onuň galalaryny ýakyp kül eder.

⁸Ýok ederin Aşdodyň ilatyny,

Aşkelonda eli şa hasaly hökümdary.

Golumy Ekronyň garşysyna öwrerin,

heläk ederin piliştlileriň aman galanyny».

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

⁹Reb şeýle diýýär:

«Men surlulary günä üstüne günä

edendikleri üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki olar doganlyk ähtini unudyp,

tutuş jemagaty Edoma gul edip satdylar.

¹⁰Muňa görä Sur diwaryna ot ýagdyraryn,

ot onuň galalaryny ýakyp kül eder».

¹¹Reb şeýle diýýär:

«Men edomlylary günä üstüne günä

edendikleri üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki doganlaryny gylyçly kowalap,

rehim-şepagat etmediler,

çäksiz gaharyny dökdüler,

gazap atyna baky atlandylar.

¹²Şu sebäpden Teýmana ot ýagdyraryn,

ot Bosranyň galalaryny ýakyp kül eder».

¹³Reb şeýle diýýär:

«Men ammonlary günä üstüne günä

edendikleri üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki olar öz çäklerini giňeltmek üçin

Gilgadyň göwreli aýallarynyň garnyny ýardylar.

¹⁴Söweş günündäki galmagaldan ýaňa,

harasat günündäki tüweleý içinde

Rabanyň diwaryna ot salaryn,

ot galalaryny ýakyp kül eder.

¹⁵Emeldarlary bilen birlikde

ammon şasy sürgün ediler».

Muny Reb aýdýandyr.

2-nji bap

¹Reb şeýle diýýär:

«Men Mowaby günä üstüne günä

edendigi üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki ol Edom şasynyň

süňküni ýakyp küle öwürdi.

²Şu sebäpden Mowaba ot ýagdyraryn,

ot Keriýodyň galalaryny ýakyp kül eder.

Gygyryşmakdan we surnaý seslerinden ýaňa,

Mowap halky söweş gykylygynyň içinde öler.

³Aralaryndaky hökümdaryny ýok ederin,

onuň bilen bile ähli emeldarlaryny öldürerin».

Muny Reb aýdýandyr.

Ýahuda höküm edilýär

⁴Reb şeýle diýýär:

«Men Ýahudany günä üstüne günä

edendigi üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki Rebbiň kanunyny ret etdiler,

Onuň parzlaryny tutmadylar,

ata-babalarynyň ýalan hudaýlaryň yzyna eýerişi ýaly

indi bular-da olar bilen azdylar.

⁵Şu sebäpden Ýahuda ot ýagdyraryn,

ot Iýerusalimiň galalaryny ýakyp kül eder».

Ysraýyl höküm edilýär

⁶Reb şeýle diýýär:

«Men Ysraýyly günä üstüne günä

edendigi üçin jezasyz galdyrmaryn.

Çünki olar dogruçyly kümşe,

mätäji bir jübüt çaryga satýarlar.

⁷Pukaralaryň başyny toprak astynda depgiläp,

ezilenleri ýoldan itekläp aýyrýarlar.

Ogly-da, atasy-da bir aýalyňka gidip,

mukaddes adymy harlaýarlar.

⁸Her gurbanlyk sypasynyň ýanynda

girew alnan eşikleri ýazyp oturýarlar.

Özleriniň Hudaýynyň öýünde

jerime pula alnan şeraby içýärler.

⁹Men bolsa Ysraýylyň öňünden

amorlary ýok etdim.

Boýlary kedr agajy deý uzyn,

dub agajy kimin güýçli bolsa-da,

olaryň ýokardan miwesini,

aşakdan köküni gyrdym.

¹⁰Şeýle-de amor ýurduny eýelemegiňiz üçin,

Men sizi Müsürden çykardym,

çölde kyrk ýyllap ýol görkezdim.

¹¹Ogullaryňyzdan pygamber çykardym,

ýaş ýigitleriňizi nazyr^[4] belledim.

Eý, ysraýyl halky, hakykatdan-da, bu şeýle dälmidir?!»

Muny Men-Reb aýdýandyryn.

¹²«Emma nazyr bolana şerap içirdiňiz,

pygamberlere „Pygamberlik etmäň!“

diýip buýruk berdiňiz.

¹³Şonuň üçin desseden ýükli araba

topragy nähili owradýan bolsa,

Men-de sizi duran ýeriňizde

edil şonuň ýaly mynjyradaryn.

¹⁴Ýüwrük adam gaçyp bilmez,

güýçli güýç görkezip bilmez,

batyr-da janyny halas edip bilmez.

¹⁵Ýaýçy ornunda berk durup bilmez,

ýüwrük aýakly gaçyp gutulyp bilmez,

atly-da janyny halas edip bilmez.

¹⁶Batyrlaryň iň batyry-da

ol gün ýalaňaç gaçyp gider».

Muny Reb aýdýandyr.

3-nji bap

Ysraýylyň günäsi we jezasy

¹Eý, ysraýyl halky, Rebbiň size, Müsürden çykaran kowumyňyza garşy aýdan bu sözüne gulak goýuň:

²«Ýer ýüzündäki ähli halklaryň arasyndan

Men diňe sizi saýladym.

Şu sebäpli ähli etmişiňiz üçin,

Men sizi jezalandyraryn.

³Heý, belleşmezden iki adam

bile ýola düşermi?

⁴Awy oňmadyk şir jeňňelde arlarmy näme?

Hiç zat awlamadyk arslan

süreninde hyrlarmy näme?

⁵Ýerde duzak gurulmasa,

guş duzaga düşermi?

Içine bir zat düşmese,

ýerden gapan göçermi?

⁶Şäherde surnaý çalnar-da,

halkda gorky bolmazmy?

Rebbiň Özi indermese,

şähere bela gelermi?

⁷Hakykatdan-da Hökmürowan Reb

syryny gullary pygamberlere

aýan etmezden hiç zat etmez.

⁸Arslan arlar-da,

kim gorkmaz?

Hökmürowan Reb sözlär-de,

kim pygamberlik etmez?»

⁹Aşdot we Müsür galalaryna şuny jar ediň:

«Samariýanyň daglaryna ýygnanyň.

Şäheriň içindäki başagaýlygy,

onuň arasyndaky zulumy görüň».

¹⁰«Galalarynda zorluk bilen talan

oljalaryny toplaýarlar,

dogry iş etmegi hiç bilmeýärler.

Muny Reb aýdýandyr.

¹¹Şonuň üçin duşman ýurduňyzy gabawa salar

sizi güýç-kuwwatdan düşürip,

galalaryňyzy talaňçylyga berer».

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

¹²Reb şeýle diýýär: «Bir çopanyň arslanyň agzyndaky goýnuň diňe toýnaklaryny ýa-da gulagynyň bir bölegini halas edip bilşi ýaly, Samariýada ýaşaýan ysraýyl halky-da şeýle halas ediler. Onda diňe döwük-ýenjik öý goşlaryndan başga hiç zat galmaz».

¹³Eşidiň we Ýakup nesillerine güwälik beriň,

Gudratygüýçli Hudaý — Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

¹⁴«Etmişi üçin Ysraýyly jezalandyran günüm,

Beýteliň gurbanlyk sypalaryny-da ýok ederin.

Gurbanlyk sypalaryň şahlary

kesilip ýere gaçar.

¹⁵Men gyşky hem ýazky köşkleri ýumraryn,

pil süňkünden haşamlanan jaýlary ýok ederin,

beýik jaýlaryň soňuna çykaryn».

Muny Reb aýdýandyr.

4-nji bap

¹Eý, Samariýa dagyndaky Başanyň mal heleýleri!

Siz pukaralara sütem edip, mätäçleri ezýänler,

ärleriňize: «Içmäge bir zat getir» diýýänler!

Bu sözlere gulak salyň.

²Hökmürowan Reb Öz mukaddesliginden ant içdi:

«Siziň çeňňekler bilen,

iň soňkyňyzyň hem balyk garbaklary bilen

tutuljak günüňiz hökman ýetip geler.

³Her biriňiz garşyňyzdaky

diwar gädikden çykarylyp,

Hermona taşlanarsyňyz».

Muny Reb aýdýandyr.

Ysraýyl erbet ýolundan dänmeýär

⁴Baryň, Beýtele gidip, günä ediň,

Gilgala gidip, ýazygyňyzy artdyryň,

her gün ertirine gurbanlyklaryňyzy,

her üç günden gazanjyňyzyň ondan birini getiriň.

⁵Hamyrmaýaly çörekden şükür sadakasyny hödürläň,

meýletin sadakalaryňyzy jar edip mälim ediň,

şeýle etmekden sen lezzet alýaň-a, eý, ysraýyl halky!

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

⁶Ähli şäherleriňizde açlykdan dişiňiziň kirini sordurdym,

tutuş ýurduňyzy nana zar etdim,

emma şonda-da siz Maňa tarap dolanmadyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

⁷Hasyl ýygnamaga üç aý galanda,

sizden ýagmyry gysgandym,

Men bir şähere ýagyş ýagdyryp,

başga birine ýagdyrmadym.

Bir ekin meýdany ygaldan gandyrdym,

beýleki birini bolsa ygalsyz guratdym.

⁸Agyz suwy üçin şäherden-şähere entediňiz,

emma suwdan ganyp doýmadyňyz,

şonda-da siz Maňa tarap dolanmadyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

⁹Men sizi epgekdir heň bilen büräp örtdüm,

baglaryňyzy we üzümlikleriňizi weýran etdim,

injirdir zeýtun agaçlaryňyzy çekirtgeler ýuwutdy,

emma şonda-da siz Maňa tarap dolanmadyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

¹⁰Müsürdäki ýaly araňyza mergi iberdim,

ýaş ýigitleriňizi gylyçdan geçirdim,

atlaryňyzy duşmanlaryňyza berdim.

Burnuňyzy düşelgäňiziň porsy ysyndan doldurdym,

emma şonda-da siz Maňa tarap dolanmadyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

¹¹Men Sodom bilen Gomorany ýumruşym ýaly,

araňyzdaky köp şäherleri-de ýykyp ýumurdym.

Siz otdan çykarylan kesindi mysaly bolduňyz,

emma şonda-da Maňa tarap dolanmadyňyz.

Muny Reb aýdýandyr.

¹²Şonuň üçin hem, eý, Ysraýyl, saňa şeýle ederin.

Saňa şuny etjekdigim üçin,

Hudaýyňy garşylamaga taýýarlan, eý, Ysraýyl!

¹³Çünki daglara şekil beren, ýeli ýaradyp,

Öz pikirlerini ynsanlara aýan eden,

daň şapagyny garaňkylyga öwren,

dünýäniň belent ýerlerine aýak basan Oldur,

Onuň ady Reb Hökmürowan Hudaýdyr!

5-nji bap

Toba etmäge çagyryş

¹Eý, ysraýyl halky, sen hakdaky aýtjak

bu agy sözüme gulak as.

²Ysraýyl gyzy ýykyldy,

indi ol hiç haçan galmaz,

öz topragynda süýnüp ýatyr,

hiç kim oňa ýardam bermez.

³Şonuň üçin Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Bir şäherden Ysraýyl üçin söweşe çykan

müň adamdan ýüz adam aman galar,

beýleki birinden diňe ýüzden onusy aman galar».

⁴Reb ysraýyl halkyna şeýle diýýär:

«Meni agtaryň, şonda ýaşarsyňyz!

⁵Emma Meni Beýtelden agtarmaň,

Gilgala girmäň,

Beýerşeba geçmäň,

çünki Gilgal hökman sürgün ediler^[5],

Beýtel hem hiç zat bolup galar».

⁶Rebbi agtaryň, şonda ýaşarsyňyz,

ýogsam Ol Ýusup nesline garşy ot kimin lowlar,

Beýtelde ýangyny söndürmäge hiç kim tapylmaz.

⁷Adalaty ajylyga öwrenler!

Dogruçyllygy ýere çalanlar!

⁸Ülker, Orion ýyldyzlaryny ýaradan,

tüm garaňkylygy daň sähere öwren,

gündizi gijä öwren,

deňiz suwlaryny çagyryp,

olary ýer ýüzüne döken Oldur.

Onuň ady Rebdir.

⁹Ol güýçlüleri şol bada heläk eder,

galalaryny-da weýran eder.

¹⁰Olar kazyýetde paş edýäni ýigrenýärler,

hakykaty sözleýäni äsgermezlik edýärler.

¹¹Garybyň elinden bugdaý hem saman hakyny

zorluk bilen alanyňyz üçin,

daşdan ýonulan jaýlar gursaňyz-da,

siz olarda ýaşamarsyňyz,

gözel üzüm baglaryny oturtsaňyz-da,

olaryň şerabyny içmersiňiz.

¹²Çünki Men etmişiňiziň köpdügini,

günäleriňiziň çökderdigini bilýärin.

Dogruçyla ezýet berip, para alýarsyňyz,

kazyýetde mätäji boş gaýtarýarsyňyz.

¹³Şonuň üçin akylly ynsan

şeýle pursatda ümsüm bolar,

çünki bu bir erbet zamandyr.

¹⁴Ýamanlygy däl-de, ýagşylygy agtaryň,

şonda siz ýaşarsyňyz.

Edil siziň öz aýdyşyňyz ýaly

Reb Hökmürowan Hudaý siziň bilen bolar.

¹⁵Ýamanlygy ýigrenip, ýagşylygy söýüň,

kazyýetde adalaty berkarar ediň.

Belki şonda Reb Hökmürowan Hudaý

Ýusubyň aman galanlaryna merhemet eder.

¹⁶Hökmürowan Hudaý — Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Bütin meýdançalarda dady-perýat ederler,

köçelerde „Waý, waý günümize!“ diýşerler.

Çagyrarlar daýhany matam tutmaga,

ýasçylary — ýas aýdymyny aýtmaga.

¹⁷Tutuş üzüm baglaryňyzda perýat ederler,

çünki siziň araňyzdan Men geçerin».

Muny Reb aýdýandyr.

Rebbiň güni

¹⁸Dat günüňize, Rebbiň gününi küýseýänler!

Näme üçin siz Rebbiň gününe zarsyňyz?

Ol gün aýdyňlyk däl-de, garaňkylykdyr.

¹⁹Ol gün bir kişiniň arslandan gaçyp,

aýa duş gelşi kimindir.

Öýüne gelip, elini diwara söýände,

ony ýylanyň çakyşy kimindir.

²⁰Rebbiň güni ýagtylyk däl-de, garaňkylyk dälmidir?

Ol hiç bir yşyksyz tüm garaňkylyk dälmidir?

²¹Men baýramlaryňyzy ýigrenýärin, äsgermeýärin,

mukaddes ýygnanyşyklaryňyzy asla halamaýaryn.

²²Hatda ýakma gurbanlygyňyzdyr galla sadakaňyzy hödür etseňiz-de,

Men olary kabul etmerin.

Semiz mallaryňyzdan salamatlyk gurbanlygyňyzy berseňiz-de,

Men olara bakmaryn.

²³Ýanymdan nagmalaryň owazyny aýryň!

Men arfalaryňyzyň sazyny diňlemerin.

²⁴Goý, adalatlyk derýa kimin joşsun,

dogruçyllyk baky çeşme ýaly aksyn.

²⁵Eý, ysraýyl halky, Maňa çölde kyrk ýyllap

gurbanlyklar we sadakalar hödürlediňizmi?

²⁶Siz patyşaňyz Sakudy we ýyldyz hudaýyňyz Kiýuny —

özüňiz üçin ýasan butlaryňyzy göterip gezdiňiz.

²⁷Munuň üçin sizi Damaskyň aňyrsyna sürgün ederin.

Muny Reb aýdýandyr.

Onuň ady Hökmürowan Hudaýdyr.

6-njy bap

Ysraýyl weýran edilýär

¹Dat günüňize, eý, Sionda^[6] asuda ýaşaýanlar,

Samariýa dagynda howpsuz oturanlar,

ysraýyl halkynyň ýüz tutmaga barýan

iň beýik milletiň meşhur adamlary!

²Kalne şäherine geçip görüň,

ol ýerden beýik Hamada gidiň.

Onsoň piliştlileriň Gat şäherine baryň,

olar iki patyşalygyňyzdan gowumyka?

Tutýan meýdanlary siziňkiden giňmikä?

³Eý, siz bela gününi uzak saýyp,

zorluk tagtyny ýakynlaşdyranlar!

⁴Halyňyza waý, eý, pil süňkünden haşamlanan çarpaýada ýatanlar,

düşekleriniň üstünde meýmiränler,

sürüden saýlama guzulary,

baga bakylan göleleri iýýänler!

⁵Özlerini Dawut ýaly saýyp,

saz gurallaryny oýlap tapýanlar,

arfanyň owazyna aýdym aýdýanlar,

⁶şakäseden şerap içýänler,

üstlerine iň oňat atyr sepýänler,

Ýusubyň weýrançylygyna ýas tutmaýanlar,

halyňyza waý!

⁷Munuň üçin olar ilkinji bolup ýesir edip äkidiler,

kürsüde gaýşarýanlaryň meýlisi tamamlanar.

⁸Hökmürowan Reb Özünden ant içip, şeýle diýýär:

«Ýakubyň gedemligini nejis saýýaryn,

onuň galalaryny ýigrenýärin,

içindäki ähli zady bilen bile

şäheri duşman eline bererin».

Muny Hökmürowan Beýik Hudaý aýdýandyr.

⁹Bir öýde on adam galan bolsa, olar-da öler. ¹⁰Olaryň biriniň garyndaşy öz kömekçisi bilen hossarynyň jesedini öýden daşary çykaryp ýakmak üçin geler. Ol kömekçisinden: «Başga-da jeset barmy?» diýip soranda, «Ýok» diýip jogap berer. Onsoň garyndaşy: «Sem bol! Rebbiň ady agzalmasyn» diýer.

¹¹Ine, Reb şeýle buýurýar:

«Uly jaýlar toza,

kiçi jaýlar küle dönsün.

¹²Atlar gaýanyň üstünde çaparmy?

Öküzler bilen ol ýerde ýer sürlermi?

Emma siz adalaty zähere,

dogrulyk miwesini ajylyga öwürdiňiz.

¹³Siz Lodebarda^[7] puç zada şatlanyp: „Karnaýymy^[8] öz güýjümiz bilen basyp almadykmy näme?“ diýýärsiňiz.

¹⁴Şonuň üçin, eý, ysraýyl halky,

saňa garşy bir milleti aýaga galdyrjak.

Olar Lebohamatdan

Araba düzlügine çenli seni ezerler».

Muny Reb Hökmürowan Hudaý aýdýandyr.

7-nji bap

Çekirtgeler, ot we şugul guraly hakyndaky görnüşler

¹Ine, Hökmürowan Reb maňa şuny görkezdi: patyşanyň paýyna düşen bugdaý orlup bolnandan soň, ikinji ekilen ekin gögerip başlan wagtynda, Reb çekirtge sürülerini çozdurdy. ²Çekirtgeler ýurduň ähli gögeren zadyny iýip gutaranda, men şeýle diýdim:

«Ýa Hökmürowan Reb, ýalbarýaryn, Öz halkyňy bagyşla!

Ýakubyň nesli muňa neneň çydasyn?!

Ol bir kiçi halkdyr!»

³Onsoň Reb muňa gaýtmyşym etdi.

Reb: «Beýle zat bolmaz!» diýdi.

⁴Ine, Hökmürowan Reb maňa şuny görkezdi: Hökmürowan Reb halkyny jezalandyrmak üçin alawly ody çagyrdy. Ot düýpsüz çuň suwlary ýakyp ýandyrdy, soňra ekin meýdanyny ýandyrmaga başlady. ⁵Onsoň men şeýle diýdim:

«Ýa Hökmürowan Reb, ýalbarýaryn, saklan!

Ýakubyň nesli muňa neneň çydasyn?!

Ol bir kiçi halkdyr!»

⁶Reb muňa-da gaýtmyşym etdi.

Hökmürowan Reb: «Bu-da bolmaz!» diýdi.

⁷Başga bir görnüş arkaly Reb maňa şuny görkezdi: ine, Reb şugul guraly bilen gurlan dim-dik diwaryň ýanynda durdy, elinde bolsa şugul bardy. ⁸Onsoň Reb menden: «Amos, sen näme görýärsiň?» diýip sorady. Men: «Bir şugul görýärin» diýip jogap berdim. Onsoň Reb şeýle diýdi:

«Ine, halkym Ysraýylyň ortasynda-da,

Men bir şugul guralyny goýýaryn.

Mundan beýläk olary bagyşlamaryn.

⁹Yshagyň butlara seždegähleri weýran ediler,

Ysraýylyň mukaddes öýleri haraba öwrüler,

Ýarobgam kowumyna garşy gylyçly aýaga galaryn».

Amos bilen Amazýa

¹⁰Onsoň Beýteldäki Amazýa ruhany Ysraýylyň patyşasy Ýarobgama şeýle habar ýollady: «Amos ysraýyl halkynyň arasynda saňa garşy dildüwşük gurady. Ýurt onuň munça sözlerini göterip bilmez. ¹¹Amos şeýle diýdi:

„Ýarobgam gylyçdan öler,

Ysraýyl halky öz ýurdundan

ýesir edip äkidilip çykarylar“».

¹²Onsoň Amazýa Amosa şeýle diýdi: «Eý, görgür! Bar, Ýahuda ýurduna git-de, çörek puluňy şol ýerde gazan. Şol ýerde pygamberlik et. ¹³Emma indi gaýdyp Beýtelde pygamberlik etme, çünki bu patyşanyň mukaddes öýi we patyşalygyň ybadathanasydyr». ¹⁴Onsoň Amos Amazýa şeýle jogap berdi: «Men pygamber hem däl, pygamberler toparyndan hem däl. Men ýöne bir çopan hem injir agaçlaryna gözegçilik edýän. ¹⁵Emma Reb meni süriniň yzyndan aldy-da, maňa: „Bar, git-de, Meniň halkym Ysraýyla pygamberlik et“ diýdi.

¹⁶Indi bolsa Rebbiň sözüne gulak goý.

Sen maňa: „Ysraýylyň garşysyna pygamberlik etme,

Yshagyň kowumyna garşy wagyz etme“ diýýärsiň.

¹⁷Şonuň üçin Reb şeýle diýýär:

„Aýalyň şäherde loluçylyk eder,

ogul-gyzlaryň gylyçdan geçiriler,

ölçeg ýüpi bilen ýeriň paýlanylar,

özüňem haram ýurtda ölersiň,

ysraýyl halky öz ýurdundan

ýesir edilip äkidiler“».

8-nji bap

Bir sebet miwe

¹Hökmürowan Reb maňa şuny görkezdi: bir sebet injir miwesi bardy. ²Ol menden: «Amos, sen näme görýärsiň?» diýip sorady. Men: «Bir sebet ýetişen miwäni görýärin» diýip jogap berdim. Onsoň Reb maňa şeýle diýdi: «Meniň halkym Ysraýylyň soňy ýetip geldi. Mundan beýläk olary bagyşlamaryn. ³Şol gün köşk aýdymlary ahy-nala öwrüler.

Ähli ýer taşlanan jesetlerden dolar.

Ümsüm boluň!»

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

⁴Eşidiň muny,

mätäçleri depgiläp ezýänler,

ýurduň garyplaryny heläk edýänler!

⁵Siz diýersiňiz:

«Täze Aý baýramy geçsedi, gallamyzy satarys;

Sabat güni basym ötsedi,

bugdaýmyzy bazara çykararys.

Ölçegi kiçeldip, bahany ulaldyp,

galp terezi bilen adamlary aldarys.

⁶Bugdaý ýerine onuň kepegini satyp,

garyplary kümşe,

mätäji bir jübüt çaryga satyn alarys».

⁷Ýakup halkynyň guwanjy bolan Reb şeýle ant içdi:

«Men olaryň eden işleriniň hiç birini asla unutmaryn.

⁸Bu işler üçin ýer sarsmajakmy?

Ýerde ýaşaýan her kes ýas tutmajakmy?

Bütin ýer ýüzi Nil derýasy kimin tolkun atar,

Müsürdäki Nil derýasy deý belende galyp pese düşer».

⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär:

«Şol gün şeýle bolar:

Günortan çagy güni batyraryn,

gündiz ýer ýüzüni garaňky ederin.

¹⁰Men siziň baýramyňyzy ýasa,

aýdymlaryňyzy ahy-nala öwrerin.

Her bile jul guşagyny guşadaryn,

her başyň saçyny syrdyraryn.

Şol güni ýalňyz ogluň ýas güni kimin ederin,

onuň soňuny ajylyk bilen gutararyn».

¹¹Hökmürowan Reb ýene-de şeýle diýýär:

«Şeýle günler geler,

Men ýurda açlyk ibererin.

Emma bu çörek bilen suwuň gytlygy däl-de,

Rebbiň sözlerini eşitmek küýsegi bolar.

¹²Rebbiň sözüni agtaryp,

ynsanlar deňizden-deňze,

demirgazykdan gündogara entärler.

Olar ol ýerden bu ýere ylgaşarlar,

emma ony tapyp bilmezler.

¹³Şol gün gözel gyzlar we ýaş ýigitler

teşnelikden huşuny ýitirerler».

¹⁴Samariýanyň günäsinden ant içip:

«Eý, Dan! Seniň hudaýyňdan ant içýän,

Beýerşebanyň tutýan ýolundan ant içýän!» diýýänler

ýykylarlar we hiç haçan ýerlerinden galmazlar.

9-njy bap

Rebbiň Ysraýyla hökümi

¹Men gurbanlyk sypasynyň ýanynda Rebbiň duranyny gördüm. Reb şeýle buýruk berdi:

«Ybadathana söýeleri sarsýança,

sütünleriň başyna ur,

olary ähli ynsanyň depesinden inder.

Diri galanlaryny gylyçdan geçirerin,

hiç biri gaçyp-da, gutulyp-da bilmez.

²Gazyp ölüler dünýäsine girseler-de,

elimi uzadyp, olary ondan çykararyn.

Olar göge çyksalar-da,

ol ýerden aşak düşürerin.

³Karmel dagynyň depesinde gizlenseler-de,

ol ýerden Men olary yzarlap taparyn.

Huzurymdan deňziň düýbünde gizlenseler-de,

deňiz ýylanyna buýruk bererin, ýylan-da olary çakar.

⁴Duşmanlarynyň öňüne düşüp, ýesirlige gitseler-de,

ol ýerde gylyja buýruk bererin; ol-da olary öldürer.

Men olardan nazarymy aýyrmaryn,

emma ýagşylyk üçin däl-de, ýamanlyk üçin şeýderin».

⁵Gudratygüýçli–Hökmürowan Reb

elini ýere degirýär we ýer sarsýar,

ýerde ýaşaýan her kes ýas tutýar.

Bütin ýer ýüzi Nil kimin tolkun atýar,

Müsüriň Nil derýasy deý ýene pese düşýär.

⁶Ýokarky otagyny gökde bina edýän,

gümmezini ýeriň ýokarsynda gurýan,

deňziň suwlaryny bir ýere ýygnap,

suwlary ýer ýüzüne dökýän Oldur.

Onuň ady Rebdir.

^7-8Reb şeýle diýýär: «Eý, ysraýyl halky,

sen Meniň üçin efiopiýa halky bilen deň dälmisiň?

Ysraýyllary Müsürden, piliştleri Kaptordan,

siriýalylary Kirden çykaran Men dälmi näme?

Hökmürowan Rebbiň nazary siziň günäli şalygyňyzdadyr,

Men-Reb ony ýer ýüzünden süpürip taşlaryn,

emma Ýakubyň kowumyny bütinleý ýok etmerin».

Muny Reb aýdýandyr.

⁹Ine, Men buýruk bererin,

ähli milletleriň arasynda ysraýyl halkyny

bugdaý elän ýaly edip, elekden geçirerin,

şonda ýekeje daş-da elekden geçmez.

¹⁰«Bela bize gelmez ýa-da duşmaz» diýýän,

halkymyň ähli günälileri gylyçdan ölerler.

Ysraýyl patyşalygy gaýtadan dikeldilýär

¹¹Şol gün Men Dawudyň

ýykylan çadyryny dikelderin,

böwsülen böwürlerini bejererin,

weýran bolan ýerlerini oňaryp,

gadym döwürdäki ýaly ederin.

¹²Şeýdip, ysraýyl halky Edomyň aman galanlaryna,

Maňa degişli bolan ähli milletlere eýelik eder.

Muny şu işi bitirýän Hudaýyňyz Reb aýdýandyr.

^13-15Ine, şeýle günler geler — Hökmürowan Reb diýýär,

ýer sürýän orak orýanyň yzyndan ýeter,

üzüm sykýan ekiş döwrüne çenli işini gutarmaz,

şirin şerap daglardan damar,

bütin depelerden-de joşup akar.

Halkym Ysraýyla öňki abadançylygyny gaýtararyn,

ýumrulan şäherleri dikeldip, olarda mesgen tutarlar,

üzüm baglaryny oturdyp, olaryň şerabyny içerler,

bag-bakjalar ekip, olaryň miwesini iýerler.

Men olary öz topragynda oturdaryn,

Meniň özlerine beren topragymdan

indi olar hiç haçan çykarylmaz.

Muny Hudaýyňyz Reb aýdýandyr.

Abadýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Biziň eýýamymyzdan öň 586-njy ýylda Iýerusalim şäheri babyllylar tarapyndan weýran edilýär. Abadýa pygamberiň kitaby hem şu wakalaryň bolup geçen döwründen soň ýazylypdyr diýip hasaplanylýar. Iýerusalimiň weýran edilmegine ysraýyllaryň gadymy duşmany bolan edomlylar gaty begenýärler. Olar diňe begenmek bilen çäklenmän, basybalyjylara kömek berip, şäheri talaýarlar. Abadýa pygamber Hudaýdan ylham alyp, ysraýyl halkynyň duşmanlary bolan edomlylaryň we beýleki halklaryň jezalandyryljakdygy barada pygamberlik edýär.

Mazmuny

Edom ýurduna garşy pygamberlik1:1-14

Rebbiň güni1:15-21

Edom ýurduna garşy pygamberlik

¹Abadýa gelen aýanlyk:

Hökmürowan Reb Edom barada şeýle diýdi:

«Milletlere wekiliň iberilendigine habar geldi.

Rebden gelen wekiliň: „Turuň, Edoma garşy söweşe çykalyň!“ diýen habaryny eşitdik.

²Edom, Men seni halklaryň arasynda iň pesi ederin

sen bütinleý ryswa bolarsyň.

³Tekepbir ýüregiň aldady seni.

Sen belentde, gaýalaryň howpsuz ýerinde ýaşaýaň,

„Meni pese — ýere kim düşürer?“ diýip, kalbyňdan aýdýaň.

⁴Eger sen bürgüt deýin ýokary galsaň-da,

Höwürtgäňi ýyldyzlaryň arasynda goýsaň-da,

Ol ýerden Men seni aşak düşürerin!»

Muny Reb aýdýandyr.

⁵«Seniň içiňe ogrular girdimi ýa gijeki talaňçylar?

Ogrular diňe özüne geregini ogurlamazlarmy?

Eger üzüm bagyňa girseler,

saňa-da miweden galdyrmazlarmy?

Emma sen nähili weýran bolduň!

⁶Ysaw nesli niçik talandy,

onuň hazynasy dörüldi.

⁷Sen bilen salamatlykda ýaşanlar seni aldadylar.

Ähli arkadaşlaryň seni serhetden çykardylar.

Bile duz iýşen adamlaryň senden rüstem çykdylar.

Muny sen aňşyrmadyň».

⁸«Şol gün — Reb diýýär —

Men Edomyň akylly adamlaryny

we paýhasa düşünýänlerini

Ysaw dagynda gyrmanmy?

⁹Teýman, seniň batyrlaryňy gorky-howsala basar.

Olaryň bary Ysaw dagynda gyrlyp ýok ediler.

¹⁰Doganyň Ýakubyň nesline zalymlyk edeniň üçin,

bütin betnam bolarsyň we ebedi ýok edilersiň.

¹¹Kesekiler olaryň emlägini talan gününde,

sen kesede durup seretdiň.

Gelmişekler derwezeden girende,

Iýerusalim üçin bije çekilende,

sen-de olaryň birisi ýaly bolduň.

¹²Doganyň — Ýahudanyň nesliniň

betbagt gününde gülmeli däldiň.

Olara bela inen gününde,

sen heşelle kakmaly däldiň.

Olaryň hasrat gününde magtanmaly däldiň.

¹³Sen Meniň halkyma bela gelen gününde,

olaryň derwezesinden girmeli däldiň.

Olaryň gyrgynçylyk gününe içiňden begenip seretmek,

heläkçilik gününde olaryň emlägine galtaşmak

hiç dogry däldi.

¹⁴Ýoluň çatrygynda durup,

gaçan adamlary tutmaly däldiň.

Hasrat gününde aman galanlary

duşmana bermeli däldiň.

Rebbiň güni

¹⁵Çünki, Rebbiň ähli milletlere höküm etjek güni golaýlap gelýär.

Eý, Edom, näme eden bolsaň, saňa-da şol bolar.

Edeniň başyňa düşer.

¹⁶Çünki, siz, ýahudalar,

Meniň mukaddes dagymda içdiňiz.

Ähli milletler-de hemişe şeýle içerler we ýuwudyp, asla bolmadyk ýaly bolarlar.

Sebäbi jeza käsesinden içerler.

¹⁷Ýöne Sion^[1] dagynda jezadan halas galanlar bolar

we Sion dagy mukaddes bolar.

Ýakubyň nesli öz mülküne gowşar.

¹⁸Ýakubyň nesli ot bolar, Ýusubyň zürýady alawa döner.

Oduň samany ýakyşy ýaly, olar Ysawyň neslinden yz goýmaz.

Ysawyň ilinden gutulany bolmaz.

Çünki muny Reb aýtdy.

¹⁹Negep çölüniň halky Ysaw dagyny eýelär.

Baýyrlykdaky adamlar piliştlileriň topragyny eýelärler.

Olar Efraýym hem Samariýa topragyna çenli ýeterler.

Benýamin nesli Gilgady eýelär.

²⁰Sürgün edilen ysraýyl söweşijileri

Kenganyň Sarepata çenli ýerlerine eýe bolarlar.

Iýerusalimden Separada sürgün edilenler Negepdäki

galalary eýelärler.

²¹Ýeňijiler Ysaw daglarynyň üstünden höküm sürmek üçin,

Sion dagynyň üstüne çykarlar.

Patyşalyk Rebbiňki bolar».

Ýunus

pygamber

Giriş

Ýunus pygamber kitaby beýleki pygamberleriň kitaplaryndan tapawutlanýar. Bu kitapda b.e.öň VIII asyrda ýaşan Ýunus pygamberiň başdan geçiren wakalary beýan edilýär.

Hudaý Ýunusa Ysraýyl ýurdunyň ganym duşmany bolan Aşur patyşalygynyň paýtagty Ninewä gitmegi we «onuň halkynyň günäkärdigini jar etmegi» buýurýar. Emma Ýunus Hudaýyň habaryny ol ýere ýetirmekden gorkup, bütinleý başga ugra gidýän gämä münýär. Onuň münen gämisi ýolda heläkçilige uçraýar, deňiz balygy ony ýuwudýar. Ýunus ahyrsoňy Rebden medet diläp, Onuň rehimdarlygyna we geçirimliligine bil baglaýar. Başdan geçiren howsalaly wakalardan soň, Ýunus höwes bilen Hudaýyň emrine boýun bolýar.

Ýunus pygamberiň kitabynda Hudaýyň Öz ýaradanlarynyň ählisine erkiniň ýetýändigi, şol bir wagtyň özünde-de, olary söýýändigi, rehimlidigi, geçirimlidigi, hatda Öz halkynyň duşmanlaryny jezalandyrmagyň, ýok etmegiň deregine olary goraýandygy görkezilýär.

Mazmuny

Ýunus pygamber çagyrylýar, ýöne ol boýun bolmaýar 1:1-16

Ýunus toba gelip, halas edilýär 2:1-11

Ýunus Ninewäniň ýykyljakdygyny aýdýar 3:1-10

Hudaý Ninewä rehim edýär 4:1-11

1-nji bap

Ýunus Rebbiň emrinden boýun towlaýar

¹Emitaý ogly Ýunusa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Hany bol, Ninewä — ol beýik şähere git-de, onuň halkynyň günäkärdigini jar et, çünki olaryň betpälligi Maňa aýan boldy».

³Ýöne Ýunus Rebbiň nazaryndan gaçyp, Tarşyşa gitmek üçin ýola düşdi. Ol Ýafo şäherine gelip, Tarşyşa gidýän bir gämi tapdy. Gäminiň ýol kireýini töledi we Rebbiň nazaryndan gaçyp, Tarşyşa gitmek üçin, gämiçiler bilen bile gämä mündi.

⁴Emma Reb deňze güýçli ýel iberdi; deňizde elhenç gaý turup, gämi çagşara geldi. ⁵Gämiçileri gorky gaplap aldy; olaryň hersi öz hudaýyny çagyrmaga başlady. Olar gämini ýeňletmek üçin, ýüklerini deňze taşladylar. Ýunus bolsa aşakda, gäminiň içki ammarynda süýji uka gidipdi. ⁶Gäminiň başlygy onuň ýanyna gelip: «Heý! Sen näme ýatyrsyň? Tur, öz hudaýyňy çagyr. Belki, onuň rehimi inip, bizi halas eder» diýdi.

⁷Şol wagt gämiçiler biri-birlerine: «Geliň, bije atalyň-da, haýsymyz sebäpli bu bela duçar bolandygymyzy bileliň» diýişdiler. Şeýlelikde, olar gurra taşladylar. Gurra Ýunusa düşdi.

⁸Onsoň: «Sen bize aýt, näme sebäpli bu bela sataşdyk? Bu ýerde näme işläp ýörsüň? Nireden gelýärsiň? Sen nireli? Haýsy halkdan bolarsyň?» diýip, olar ondan soradylar.

⁹Ýunus bulara: «Deňzi we gury ýeri ýaradan Gögüň Hudaýy Rebbe sygynýaryn. Men ýewreýdirin» diýip jogap berdi. ¹⁰Soňra gämiçiler juda gorkdular we Ýunusa: «Näme üçin beýtdiň?» diýdiler. (Sebäbi Ýunus olara özüniň Rebbiň nazaryndan gaçyp barýandygyny aýdypdy.)

¹¹Deňiz gitdigisaýy gazaba münýärdi. Gämiçiler Ýunusa: «Deňiz köşeşer ýaly, biz seni näme edeli?» diýdiler. ¹²Ýunus olara: «Bu gaý-tupana duçar bolmagyňyza özümiň sebäpkärdigimi men bilýärin. Meni göteriň-de, suwa taşlaň, şonda deňiz köşeşer» diýdi.

¹³Olar ýetişibildiklerine kürekläp, kenara çykmaga dyrjaşýardylar, ýöne bu olara başartmaýardy, çünki deňiz gitdigisaýy güýçli çyrpynyp, olara garşylyk görkezýärdi. ¹⁴Şondan soň olar Rebbi çagyrmaga durdular: «Ýa Reb, bu adamyň jany üçin bizi heläk etme, bularyň hemmesi Seniň islegiň bilen boldy. Şoňa görä, bizi nähak gana galdyrma». ¹⁵Soňra olar Ýunusy göterdiler-de, deňziň düýbüne goýberdiler. Deňiz dessine köşeşdi. ¹⁶Gämiçiler Rebden gaty gorkdular; Oňa gurbanlyk berdiler we Oňa gulluk etmäge kasam içdiler.

2-nji bap

¹Şondan soň Reb uly bir balyga Ýunusy ýuwutmagy emr etdi. Ýunus üç gije-gündizläp balygyň garnynda boldy.

Ýunusyň dogasy

^2-3Soňra Ýunus balygyň garnyndan öz Hudaýy Rebbe ýüzlenip, şeýle doga okady:

«Jebir çekenimde, ýa Reb, çagyrdym Seni.

Jogap berdiň maňa.

Ölüler diýarynyň goýnundan çagyrdym Seni,

eşitdiň Sen nalamy.

⁴Çuňluga, deňizleriň bagryna taşladyň meni.

Gurşady suwlar meni.

Ähli güýçli tolkunlaryň

üstümden geçdi meniň.

⁵Şonda nazaryňdan kowuldym diýdim,

ýa Reb, Seniň mukaddes ybadathanaňy

ýene nädip görerin diýdim.

⁶Suw kekirdegime geldi.

Ýesir düşdüm çuňluga.

Başyma çolaşdy deňiz otlary.

⁷Indim daglaryň düýbüne.

Gapylary baky ýapylýan ýere düşdüm.

Ýöne, eý Hudaýym Reb, janymy çuňlukdan halas etdiň.

⁸Ýa Reb, jandan umyt üzenimde, Seni çagyrdym.

Öz mukaddes ybadathanaňda sözümi eşitdiň.

⁹Puç butlara sygynanlar

öz wepalylygyny terk etdiler.

¹⁰Men welin alkyşly aýdymlar bilen

Saňa gurbanlyk bererin.

Kasamymy berjaý ederin.

Gutulyş Rebdendir».

¹¹Reb balyga emr etdi. Balyk Ýunusy gury ýere gusdy.

3-nji bap

Ýunus Rebbe boýun bolýar

^1-2Ýunusa Rebbiň sözi ikinji gezek geldi: «Hany bol, Ninewä — şol beýik şähere git-de, Meniň özüňe aýdýanlarymy onuň halkyna ýetir!»

³Şunlukda, Ýunus Rebbiň sözüne boýun boldy we Ninewä tarap ýola düşdi. Ninewe juda uly şäherdi. Onuň ol başyndan bu başyna çenli üç günlük ýoldy. ⁴Ýunus şähere girdi we bir günlük ýol geçip: «Ýene kyrk günden Ninewe ýykyljak» diýip jar çekdi. ⁵Nineweliler Hudaýa ynandylar. Olar uludan-kiçä hemmelere agyz beklemegi yglan etdiler.

⁶Bu habar Ninewe patyşasyna ýetende, ol tagtyndan düşüp, şa lybasyny çykardy we jul geýnip, kül üstünde oturdy. ⁷Soňra ol özüniň hem-de töreleriniň adyndan Ninewäniň halkyna şeýle buýruk berdi: «Ähli adamlar-da, haýwanlardyr mal-garalar-da hiç zat iýmesinler, suw-da içmesinler. ⁸Ynsanu haýwan jul geýinsin, bar güýji bilen Hudaýa perýat etsin, öz ýaman ýolundan dönüp, bet işlerinden el çeksin. ⁹Belki, Hudaý pikirini üýtgeder, gazabyndan saklanar; şeýdip, biz heläk bolmarys».

¹⁰Şondan soň Hudaý olaryň edenlerini, ýaman ýoldan dönendiklerini görüp, gazabyndan saklanyp, görkezjek diýen erbetligini olara görkezmekden el çekdi.

4-nji bap

Ýunus gaharlanýar

¹Ýunus muňa gaty gamlandy we onuň gahary geldi. ²Ol Rebbe şeýle doga okady: «Ýa Reb, şeýle boljagyny men öz ýurdumdakam aýtmanmydym näme? Men şol sebäpden hem dessine Tarşyşa gaçdym-a. Seniň merhemetli, rehimli, giň göwünli, sadyk söýgä baý Hudaýdygyňy we jeza bermekden el çekmäge taýyndygyňy bilýärdim ahyryn. ³Indi bolsa, Ýa Reb, meniň janymy al, çünki ýaşanymdan ölenim gowudyr».

⁴Reb oňa: «Seniň gaharlanmaga hakyň barmy?» diýdi.

⁵Ýunus şäherden çykdy we onuň gündogar tarapynda bir ýerde dyz epdi. Şol ýerde özüne çatma dikdi we şähere näme bolýanyny görmek üçin, ol onuň kölegesinde oturdy. ⁶Ýunusyň üstüne saýa salar ýaly we ony köşeşdirer ýaly, Beýik Hudaý ol ýerde bir düýp ösümlik gögertdi. Muňa Ýunusyň göwni galkyndy. ⁷Emma ertesi gün daňdan Hudaý bir gurçuk iberdi we ol gurçuk ösümligi içinden iýip, ony guratdy. ⁸Gün doganda, Hudaý gündogardan epgek öwüsdirdi. Gün Ýunusyň depesini gaýnadyp başlady, onda ysgyn-mydar galmady. Ol özüne ölüm diläp: «Ýaşanymdan ölenim gowudyr» diýdi.

⁹Hudaý Ýunusdan: «Ösümlik babatda gaharlanmaga hakyň barmy?» diýip sorady. Ýunus: «Hawa, hakym bar. Gahardan ýaňa özüme ölüm dileýärin» diýdi.

^10-11Şonda Reb oňa şeýle diýdi: «Öz zähmetiň siňmedik, bir gijäniň içinde ösüp, bir gijäniň içinde-de guran ösümlige seniň nebsiň agyranda, sagyny-soluny saýgaryp bilmeýän ýüz ýigrimi müňden agdyk adama we köp mal-garasy bolan şeýle uly şäher Ninewä Meniň neneň haýpym gelmesin».

Mika

pygamberiň kitaby

Giriş

Mika Işaýa pygamberiň döwründe ýaşan pygamberdir. Ol günorta patyşalygy Ýahuda degişli şäherçeleriň birinde ýaşaýardy. Amos pygamber öz wagtynda demirgazyk patyşalygy milli betbagtçylyga uçrar diýip duýdurypdy. Mika pygamber hem öz gezeginde şeýle betbagtçylygyň Ýahuda ýurduna hem injekdigi barada pygamberlik edýär. Demirgazyk we günorta patyşalyklaryň üstünden inen betbagtçylygyň sebäpleri meňzeşdi: Hudaý adalatsyzlygy ýigrenýändigi üçin, adalatsyzlyk edýän adamlary jezalandyrýardy. Ýöne Mika pygamberiň pygamberlik sözleri has aýdyň bolup, olarda gelejege bolan berk umyt bardyr.

Hudaýyň hökmürowanlyk sürmeginde tutuş älem-jahanda parahatlygyň boljagy (4:1-4) we Dawudyň neslinden doglup, milletlere parahatlyk getirjek beýik Patyşa (5:2-5) baradaky Mikanyň pygamberliklerini aýratyn belläp geçmek bolar. Ysraýyl pygamberleriň aýdanlarynyň jemi Mika pygamberiň kitabynyň bir aýadynda jemlenendir:

«Eý, adamzat, Reb ýagşynyň nämedigini saňa bildirdi. Adalaty berjaý etmekden, merhemeti söýmekden, Hudaýyňyzyň öňünde kiçi göwünli gezmekden başga Reb sizden näme talap edýär?»

6:8.

Mazmuny

Ysraýylyň we Ýahudanyň höküm edilmegi 1:1—3:12

Galkynyş we parahatlyk 4:1—5:15

Duýduryş we umyt habary 6:1—7:20

1-nji bap

¹Ýahuda patyşalary Ýotamyň, Ahazyň we Hizkiýanyň döwründe moreşetli Mika pygambere Samariýa we Iýerusalim barada Rebbiň sözi aýan boldy.

Samariýa bilen Iýerusalim höküm edilýär

²Ähliňiz eşidiň, eý, halklar!

Gulak goýuň, eý, zemin we onuň ýaşaýjylary!

Hökmürowan Reb mukaddes mesgeninden

size garşy güwälik eder.

³Ine, Reb Öz mekanyndan çykyp,

ýer ýüzüne inip, baýyrlarda ýörär.

⁴Daglar Onuň aýak astynda erär,

dereler böwsülip,

otda ereýän mum ýaly,

kertden inýän suw deýin bolar.

⁵Bularyň bary Ýakubyň nesilleriniň ýazygy,

Ysraýyl halkynyň günäleri üçindir.

Ýakubyň nesilleriniň ýazygyna kim sebäpkär?

Samariýa dälmi?

Ýahudanyň butlara seždegähi nirede?

Iýerusalimde dälmi?

⁶«Şonuň üçin Men Samariýany harabaçylyga,

üzümçilik ýerine öwrerin.

Daşlaryny derä döküp,

düýplerini açyk goýaryn» diýýär Reb.

⁷«Ähli butlary bölek-bölek ediler,

haram gazançlarynyň bary oda ýakylar,

butlarynyň baryny ýok ederin,

çünki bulary loly gazanjy bilen toplady.

Olar ýene-de loly gazanjyna öwrüler» diýýär Reb.

Mikanyň agysy

⁸Munuň üçin men aglap, dady-perýat ederin.

Eşiksiz we aýakýalaňaç gezerin.

Şagallar kimin uwlaryn.

Düýeguşlar kimin gözýaş dökerin.

⁹Samariýanyň ýarasyna em ýok.

Ol Ýahuda gelip ýetdi.

Halkymyň derwezesine,

Iýerusalime baryp ýetdi.

¹⁰Muny Gatda aýtmaň^[1],

ahy-nalaňyzy bes ediň;

Beýtlegaparda^[2]

gamgynlykdan guma togalanyň.

¹¹Eý, Şapyr^[3] halky!

Ýalaňaçlanyp, utanç içinde ötüň.

Sawanan halky çadyryndan çykmasyn^[4].

Beýtesel halkynyň özi ýas tutýar,

ondan size ýardam bolmaz.

¹²Marotyň^[5] halky ýagşylyga sabyrsyzlyk bilen garaşýar,

emma Reb Iýerusalimiň derwezesine bela inderdi.

¹³Eý, Lakyş halky, ýüwrük aty^[6] araba goş.

Sen Sion gyzynyň^[7] günäsiniň gözbaşysyň,

çünki Ysraýylyň ýazygy senden çykdy.

¹⁴Indi Moreşetgata hoşlaşyk sowgadyny berersiň.

Akzyp^[8] obasy Ysraýyl patyşalaryna duzak bolar.

¹⁵Eý, Mareşa ilaty,

Reb galaňyza basybalyjy^[9] gönderer.

Ysraýylyň beýik ýolbaşçylary

Adullam galasynda gizlener.

¹⁶Söýgili ogullaryňyza

ýas tutmak üçin saçyňyzy syryň.

Başyňyz çaýkeliňki kimin kel bolsun,

çünki çagalaryňyz sürgün ediler.

2-nji bap

Adalatsyzlyk ýurdy weýran edýär

¹Düşeginde pislik oýlaýanlaryň,

niýetini ýamana düwýänleriň, dat gününe!

Daň atanda niýetlerini amala aşyrýarlar,

çünki olaryň muňa güýji ýetýär.

²Gözüne ýakan ekin meýdanlaryny

zorluk bilen alýarlar,

islän öýlerini eýeleýärler;

birini öýünden,

ýene birini bolsa mirasyndan mahrum edýärler.

³Şonuň üçin Reb şeýle diýýär:

«Men bu halka garşy bela taýynlaýaryn,

ondan boýun gaçyryp bilmersiňiz.

Başyňyzy dik tutup gezmersiňiz,

çünki bu pis zamana bolar.

⁴Şol gün sizi masgaralap ýaňsylarlar,

siz şeýle agy aýdymyny aýdarsyňyz:

„Büs-bütin weýran bolduk!

Reb halkymyň mirasyny dagadýar.

Ol muny elimden alýar!

Ýerimizi haýynlara paýlaýar“».

⁵Muňa görä Rebbiň halkynyň arasynda

ýurt bije üsti bilen paýlaşylanda,

sizden paýy miras almaga adam tapylmaz.

⁶Adamlar: «Wagyz etme» diýip, maňa wagyz edýärler,

«Beýle zatlar hakda wagyz etme,

biz utanja galmarys» diýýärler.

⁷Eý, Ýakubyň nesli, heý:

«Rebbiň sabyr käsesi doldumy?

Ol beýle işleri edermi?» diýmelimi siz?

Meniň sözlerim dogruçylyň haýryna dälmi näme?

⁸Emma siz halkymyň garşysyna

duşman kimin aýaga galýarsyňyz.

Söweşden gelýänleriň,

asuda geçip barýanlaryň egninden

donlaryny sypyrýarsyňyz.

⁹Halkymyň aýallaryny

rahat öýlerinden kowýaňyz.

Çagalaryny berekedimden

ebedilik mahrum edýäňiz.

¹⁰Turuň, gidiň,

çünki bu ýer dynçlyk ýeri däldir!

Murdarlygyňyz zerarly

bu ýer zalymlyk bilen weýran ediler.

¹¹Ýalançy, kezzap biri gelip:

«Size bol şerap we çakyr hakynda wagyz edeýin» diýse,

bu halk şeýle pygamberi kabul eder.

Ysraýylyň aman galanlaryna Rebbiň wadasy

¹²«Eý, Ýakubyň nesilleri,

Men hökman ähliňizi bir ýere ýygnaryn.

Ysraýyllardan aman galanlaryny bir ýere toplaryn.

Men sizi agyldaky goýunlar kimin,

örüdäki süri kimin bir ýere getirerin.

Ýurduňyz ýene-de adamdan dolar».

¹³Taňry ýol açyp, halkyň öňünden gider.

Gala derwezelerini ýykyp, daşary çykarlar.

Patyşalary baş bolar,

Reb öňlerinden ýörär.

3-nji bap

Ýolbaşçylar we pygamberler ýazgarylýarlar

¹Men-Mika diýdim:

«Gulak goý, eý, Ýakup nesliniň baştutanlary,

Ysraýyl halkynyň hökümdarlary!

Adalaty bilmeli siz dälmi näme?

²Siz ýagşylygy ýigrenip,

ýamanlygy söýýärsiňiz,

halkymyň hamyny soýup,

süýeginden etini sypyrýarsyňyz.

³Halkymyň hamyny soýup,

etini iýýärsiňiz,

süýeklerini döwüm-döwüm edip,

gazana, taba atyljak

et kimin dograýarsyňyz».

⁴Soňra olar Rebbe dady-perýat ederler.

Emma Reb olara jogap bermez.

Ol ýüzüni olardan gizlär,

çünki olar pis işleri etdiler.

⁵Halkymy azaşdyryp,

özlerini doýurýanlara asudalyk diläp,

doýurmaýanlara-da uruş yglan edýän

pygamberler hakynda Reb şeýle diýýär:

⁶«Munuň üçin gijäňiz görnüşsiz bolar,

sizi tümlük gaplar, palçylyk edip bilmersiňiz.

Pygamberleriň üstünden gün ýaşar,

gündiz gijä öwrüler.

⁷Görgürler masgara ediler,

palçylar utanja galar.

Hudaýdan jogap bolmany üçin,

olar uýatdan ýüzlerini örterler».

⁸Men bolsa Ýakuba ýazygyny,

Ysraýyla günäsini jar etmäge,

Rebbiň Ruhy bilen güýçden,

adalatdan, gudratdan doludyryn.

⁹Muňa gulak asyň,

eý, adalaty ýigrenip, hakykaty ýoýýan

Ýakup nesliniň baştutanlary!

Ysraýyl halkynyň ýolbaşçylary!

¹⁰Siony gan bilen,

Iýerusalimi adalatsyzlyk bilen bina edýänler!

¹¹Onuň baştutanlary para alyp, höküm çykarýarlar,

ruhanylary tölegli sapak berýärler,

pygamberleri pul üçin palçylyk edýärler.

Şonda-da olar Rebbe daýanyp:

«Reb biziň bilendir!

Başymyza hiç bela gelmez» diýýärler.

¹²Şonuň üçin hem siz sebäpli

Sion ekin meýdany kimin sürler.

Iýerusalim harabaçylyga öwrülip,

dag depesindäki ybadathanany

jeňňellik basar.

4-nji bap

Rebbiň dagy

(Işaýa 2:1-4)

¹Ahyrky günlerde şeýle bolar:

Rebbiň öýi daglaryň iň beýigi deý berkarar ediler,

depelerden belent bolar ol,

halklar oňa tarap eňerler.

²Köp milletler gelip, şeýle diýerler:

«Geliň, Rebbiň dagyna,

Ýakubyň Hudaýynyň öýüne çykalyň

ýodalaryndan ýörär ýaly,

Ol bize Öz ýollaryny öwreder».

Çünki kanun Siondan,

Rebbiň sözi Iýerusalimden çykar.

³Reb halklar arasynda kazylyk eder,

köp milletleriň dawalaryny çözer;

olar gylyçlaryndan azal,

naýzalaryndan orak ýasarlar.

Millet millete garşy gylyç galdyrmaz,

söweşmegi öwrenmezler indi.

⁴Her kes öz üzüm,

injir baglarynyň saýasynda oturar,

olary hiç kim gorkuzmaz,

çünki Hökmürowan Rebbiň Özi aýtdy.

⁵Bütin halklar öz hudaýlarynyň yzyna eýererler,

emma biz ömürlik Hudaýymyz Rebbiň yzyna eýereris.

Ysraýyllar sürgünden gaýdyp geljek

⁶Reb diýýär: «Şol gün Men maýyplary ýygnaryn.

Kowlan, ejir gören halkymy bir ýere toplaryn.

⁷Agsaklary aman galdyraryn,

uzaklara sürlenleri güýçli millet ederin.

Şu günden tä ebedä çenli Sion dagynda

Men — Reb olara hökümdarlyk ederin».

⁸Eý, süriniň gözegçi diňi bolan Sion gyzynyň galasy!

Gaýtarylyp berler hökümdarlygyň,

Iýerusalim gyzynyň patyşalygy dikeldiler.

⁹Indi näme üçin möňňürip aglaýaň?

Dogurýan aýal ýaly nämä ah çekýäň?

Patyşaň ýoklugy üçinmi?

Geňeşdaryň heläk bolany üçinmi?

¹⁰Eý, Sion gyzy, dogurýan aýal ýaly

agyryňy çekip, görgiňi gör.

Çünki indi düzde ýaşarsyň sen,

galadan çykyp,

Babyla gidip, ol ýerde halas bolarsyň.

Reb şol ýerde duşmandan halas eder seni.

¹¹Indi köp milletler

Saňa garşy birleşip:

«Goý, Sion haram bolsun,

muny öz gözümiz bilen göreli!» diýişýärler.

¹²Emma Rebbiň pikirini bilmeýär olar,

Onuň maksadyna-da düşünmeýärler.

Harmanda döwüljek bugdaý desseleri deý

jezalandyrmak üçin

Reb olary bir ýere jemledi.

¹³Reb şeýle diýýär:

«Eý, Sion gyzy! Tur, döwek döw!

Şahyňy demirden,

toýnaklaryňy bürünçden ederin Men.

Onsoň sen köp halklary ezersiň.

Olaryň ähli gazananlaryny, baýlyklaryny

Maňa — bütin älemiň Hökümdaryna bagyş edersiň».

5-nji bap

Beýtullahamdan çykjak hökümdar

¹Eý, Iýerusalim halky, goşunyňy topla!

Daşymyz gabalýar.

Ysraýyl hökümdarynyň dulugyna

taýak bilen urýarlar.

²Emma sen, eý, Beýtullaham-Efrat,

Ýahuda uruglarynyň kiçisi bolsaň-da,

senden çykar Ysraýylda Meniň üçin hökümdarlyk etjek,

onuň asly owaldan, gadymdan bäri bardyr.

³Tä göwreli aýal dogurýança,

duşmanlaryna tabşyrylar ysraýyl halky.

Soňra onuň ýesir düşen doganlary

Ysraýyl halkyna dolanarlar.

⁴Ol gelip, Rebbiň güýji bilen,

Hudaýy Rebbiň ajaýyp ady bilen

bakar sürüni.

Olar asuda ýaşarlar;

bütin dünýä ýaýrar beýikligi onuň.

⁵Ol halkyna parahatçylyk getirer.

Aşurlylar ýurdumyza gelip,

köşgümizi basgylasalar,

biz ýedi çopany, sekiz serdary

olaryň garşysyna ibereris.

⁶Olar Aşur ýurduny gylyç bilen,

Nimrody alawly gylyç bilen dolandyrarlar.

Serhedimizden geçip, ýurdumyza girjek bolýan

aşurlylardan halas ederler bizi.

⁷Ýakubyň neslinden aman galanlary

köp halklaryň arasynda

Rebbiň iberen çygy dek,

ynsana garaşmaýan,

adamzatdan çözülmeýän,

ot üstüne ýagýan çabga dek bolarlar.

⁸Ýakubyň neslinden aman galanlary

milletleriň, köp halklaryň arasynda

jeňňel haýwanlarynyň arasyndaky arslan,

goýun sürüsine aralaşan şir çagasy dek bolarlar,

arslan deý hüjüme geçende, basgylap, tüýdüm-tüýdüm eder,

hiç kim olary onuň penjesinden halas etmez.

⁹Eý, ysraýyllar, siz garşydaşlaryňyzy ýeňersiňiz.

Ähli duşmanlaryňyz gyrlyp ýok bolar.

¹⁰Reb diýýär:

«Şol gün atlaryňyzy gyraryn,

söweş arabalaryňyzyň ýoguna ýanaryn.

¹¹Ýurduňyzyň şäherlerini weýran ederin,

ähli galalaryňyzy haraba öwrerin.

¹²Jadygöýleriňizi gyraryn,

araňyzda palçy galdyrmaryn.

¹³Butlaryňyzy, dikme daşlaryňyzy ýok ederin,

indi siz öz eliňiziň işine sežde etmersiňiz.

¹⁴Aşera butlaryny sogrup taşlaryn,

galalaryňyzy weýran ederin.

¹⁵Boýun bolmaýan milletlerden

gahar-gazap bilen öç alaryn».

6-njy bap

Reb ysraýyl halkyny günäkärleýär

¹Rebbiň aýdýan sözüne gulak asyň!

Turuň, dawaňyzy daglaryň öňünde beýan ediň,

Baýyrlar-da sesiňizi eşitsin!

²Eý, daglar, ýer ýüzüniň sarsmaz binýatlary,

Rebbiň dawasyna gulak asyň!

Çünki Rebbiň Öz halky bilen dawasy bar,

Ol Ysraýyl bilen haklaşar.

³«Eý, halkym, Men saňa näme etdim?

Nämede saňa ýük boldum? Maňa jogap ber!

⁴Men sizi Müsürden çykardym,

Gulçulykdan azat etdim,

Size baş edip,

Musany, Haruny we Merýemi iberdim.

⁵Eý, halkym, Mowap şasy Ballagyň saňa garşy niýetini,

Begoryň ogly Bilgamyň oňa beren jogabyny,

Şitimden Gilgala çenli bolan işleri ýadyňa sal!

Şonda Men-Rebbiň halas ediş işlerimi bilersiň» diýýär Reb.

Adamzat Rebbe näme gaýtarmaly

⁶Rebbiň huzuryna näme bilen baraýyn?

Gökdäki Hudaýa nähili sežde edeýin?

Onuň huzuryna

ýakma gurbanlygy bilen baraýynmy?

Ýa-da bir ýaşar göleler bilen?

⁷Reb müňlerçe goçdan,

On müňlerçe zeýtun ýagly derýadan hoşal bolarmy?

Ýazygym üçin nowbahar oglumy bereýinmi?

Janymyň günäsi üçin bilimden öneni bereýinmi?

⁸Eý, adamzat, Reb ýagşynyň nämedigini saňa bildirdi.

Adalaty berjaý etmekden, merhemeti söýmekden,

Hudaýyňyzyň öňünde kiçi göwünli gezmekden başga

Reb sizden näme talap edýär?

Ysraýylyň aldawy we jezasy

⁹Reb gala seslenýär,

(Seniň adyňdan gorkmak danalykdyr).

Ol diýýär: «Eý, halk we gala jemagaty, diňläň!

¹⁰Öýlerini haram hazynalardan

dolduran pisleri,

Men nädip bilmezlige salaýyn?

Kem ölçemek näletlidir.

¹¹Ýalan tereziler ulanan,

torbasy kem ölçeg daşly adamy

Men neneňsi aklaýyn?

¹²Baýlary sütemden doly,

halky-da ýalançy,

agyzlaryndan ýalan sözler çykýar.

¹³Şonuň üçin Men size zarba urup,

günäleriňiz sebäpli sizi weýran etdim.

¹⁴Iýersiňiz, emma doýmarsyňyz,

aç galarsyňyz.

Ýygnarsyňyz, ýöne saklamarsyňyz.

Saklanyňyzy gylyç bilen ýok ederin.

¹⁵Ekersiňiz, emma ormarsyňyz.

Zeýtuny ýenjersiňiz, emma ýagyny sürtmersiňiz,

üzüm sykarsyňyz, emma şerabyny içmersiňiz.

¹⁶Çünki Omry şanyň parzlaryna,

Ahap nesilleriniň pis işlerine eýerdiňiz,

geňeşlerine uýduňyz.

Şonuň üçin Men sizi haraba öwrerin,

ilatyňyzy ile ryswa ederin;

halkymyň kemsitmesini çekersiňiz».

7-nji bap

Mika pygamberiň ahy-nalasy

¹Dat günüme meniň!

Çünki men tomus miwesiniň,

üzümiň galan-gaçanynyň ýygnalyşy kimindirin;

ýekeje salkym ýok iýer ýaly;

injiriň ilki miwesini küýseýär göwnüm!

²Ýer ýüzünde wepadar galmady,

ynsanlaryň arasynda dogruçyly ýok.

Gan dökmek üçin bukuda ýatýar bary,

dogan dogana duzak gurýar.

³Pis işe türgendir elleri,

hökümdarlar, kazylar para soraýarlar,

güýçlüler arzuwyna zor bilen amal edýärler.

Adalaty ýoýýarlar şeýdip.

⁴Iň gowusy tiken kimindir,

iň dogruçyly tikenli germewden beterdir.

Gözegçileriniň duýduryşy deý,

olaryň jeza güni gelip ýetdi.

Indi howsala düşýär olar.

⁵Dostuňa ynanma,

gardaşyňa bil baglama,

gujagyňda ýatýan aýalyňyň ýanynda

agzyňa bek bol.

⁶Çünki ogly atasyny äsgermeýär,

gyz enesine garşy gidýär,

gelin gaýynenesiniň ýüzüni alýar,

öz içeriňiz size duşmandyr.

⁷Emma men gözlerimi Rebbe dikerin,

Halasgär Hudaýyma bil baglaryn.

Maňa gulak asar Hudaýym.

Ýykylsam-da, galaryn

⁸Eý, duşmanym, heşelle kakma halyma,

ýykylsam-da, galaryn.

Garaňkylykda otursam-da,

Reb maňa nur bolar.

⁹Meniň tarapymy çalyp,

höküm edip, tä alyp berýänçä hakym,

çekmelidirin Onuň gahar-gazabyn.

Çünki men Rebbe garşy günä etdim.

Ol meni ýagtylyga çykarar,

men Onuň hakykatyny görerin.

¹⁰«Hany, Hudaýyň Reb nirede?»

diýen duşmanym muny görer,

ol utanja galar.

Duşmanymyň ýykylyşyny

öz gözlerim bilen görerin.

Köçeleriň palçygy dek,

aýak astynda basgylanar ol.

¹¹Eý, Iýerusalim,

diwarlaryň guruljak güni geler!

Şol gün uzaklara gider serhet.

¹²Şol gün Aşurdan Müsüre,

Müsürden Ýewfrat derýasyna,

deňizden deňze, dagdan daga çenli

uzaklardan gelerler size.

¹³Emma ilatlaryň etmişleri sebäpli,

weýran bolar ýer ýüzi.

¹⁴Ýa Reb, Öz mirasyň bolan bu sürä,

Öz halkyňa hasaň bilen çopançylyk et!

Olar tokaýlarda,

gök ýaýlalarda ýeke ýaşaýarlar;

gadymkylar deý

Başanda, Gilgatda otlat olary.

¹⁵Bize ajaýyp zatlar görkez

Müsürden çykaran döwrüňdäki deý.

¹⁶Milletler muny görüp,

öz kuwwatlaryndan utanarlar.

Ellerini agyzlaryna tutarlar,

gulaklaryny dykarlar.

¹⁷Ýylanlar we süýrenijiler ýaly gum ýalarlar.

Galalaryndan titreşip çykarlar.

Gorky içinde Hudaýymyz Rebbe tarap öwrülip,

Senden heder ederler.

¹⁸Öz mirasyndan aman galanlaryň

ýazygyny bagyşlap,

günäsini geçýän başga Hudaý barmyka?

Gazabyny ebedi saklamaýar Ol,

çünki Ol merhemet görkezmegi söýýär.

¹⁹Rehimi iner Onuň bize ýene-de.

Etmişlerimizi aýak astyna atar.

Ähli günälerimizi

deňziň düýbüne taşlarsyň.

²⁰Owaldan bäri ata-babalarymyza söz berşiň ýaly,

Ýakuba we Ybraýyma wepalylygyňy görkezersiň.

Nahum

pygamberiň kitaby

Giriş

Nahum pygamberiň kitaby goşgy görnüşinde ýazylandyr. Kitapda Aşur şalygynyň paýtagty Ninewäniň synmagy beýan edilýär. Aşur şalygy Ysraýylyň köne we ýowuz duşmanydy. Hudaý bu şähere ozal Ýunus pygamber arkaly duýduryş berip, gahar-gazabyny ondan sowupdy. Emma aşur milletiniň gitdigisaýy artýan zalymlygy, tekepbirligi we rehimsizligi Hudaýyň sabyr käsesini pürepür edensoň, Ol Öz gahar-gazabyny onuň üstünden inderip, ony jezalandyrýar. Bu wakalar b.e.öň VII asyryň ahyrlarynda bolup geçýär.

Mazmuny

Ninewäniň höküm edilmegi 1:1-15

Ninewäniň synmagy 2:1—3:19

1-nji bap

¹Ninewe şäheri hakyndaky pygamberlik; elkoşly Nahum özüne gelen aýanlygy ýazyp aldy.

Rebbiň Ninewä garşy gahar-gazaby

²Reb gabanjaň we öç alýan Hudaýdyr,

Ol ar alýandyr we gazapdan doludyr,

Duşmanlaryndan öç alýandyr,

ýagylaryna garşy gazaplanýandyr.

³Reb giň göwünli we gudratlydyr,

Ol ýazyklyny jezasyz goýmaz.

Rebbiň ýoly tupanly we gaýlydyr,

bulutlar Onuň aýak tozudyr.

⁴Ol buýrugy bilen deňizleri guradýar,

Bütin derýalary takyradýar,

Başan we Karmel daglary solýar,

Liwanyň gülleri solýar.

⁵Rebbiň öňünde daglar titreýär,

baýyrlyklar ereýär,

ýer sarsýar,

dünýä ilaty bilen lerzana gelýär.

⁶Kim Onuň gaharyna garşy durup bilýär?

Kim Onuň lowlaýan gazabyna çydam edýär?

Rebbiň gazaby ot deýin inýär,

öňünde gaýalar kül-peýekun bolýar.

⁷Reb ýagşydyr,

Betbagtlyk gününde halkyna penadyr;

Ol Öz penasyndakylary goraýandyr.

⁸Emma Ol Ninewäni

Daşgyn sil bilen ýok eder,

Duşmanlaryny garaňkylyga kowalar.

⁹Rebbiň garşysyna näme dildüwşük gurasalar-da,

Ol hemmesini ýok eder,

Muşakgat ikilenç inmez.

¹⁰Duşmanlar tikenler deý biri-birlerine çyrmaşyp,

Arakhorlar kimin serhoşdyrlar;

Gury saman deýin ýakylyp taşlanarlar.

¹¹Rebbe garşy ýamanlyk guraýan,

Pisligi maslahat berýän

Sizden çykdy, eý, nineweliler!

Ýahuda üçin hoş habar

¹²Reb halkyna şeýle diýýär:

«Aşurlar köp we güýçli bolsalar-da,

gyrlyp, ýok bolup giderler.

Eý, Ýahuda, size ejir çekdirenem bolsam,

mundan artyk ejir çekdirmerin.

¹³Sizi Aşuryň boýuntyrygyndan azat ederin,

gandallaryňyzy kesip taşlaryn».

¹⁴Reb siz barada şeýle buýruk berýär:

«Adyňyzy dowam etdirer ýaly,

sizden zürýat önmez.

Hudaýlaryňyzyň buthanasyndaky oýma,

guýma butlary ýok ederin.

Siziň gabryňyzy taýynlaryn,

çünki siz ýigrenjisiňiz».

¹⁵Ine, size hoş habar getirýän,

parahatçylygy jar edýän çapar

daglardan aşyp gelýär.

Eý, ýahuda halky, baýramlaryňy belle,

beren wadalaryňy berjaý et.

Indi pis millet üstüňize hüjüm etmez,

çünki olar bütinleý ýok edilerler.

2-nji bap

Ninewäniň synmagy

¹Eý, Ninewe, ýumrujy garşyňa çykdy,

galalaryňy gora,

ýoly garawulla.

Biliňi berk guşap,

bar güýjüňi jemle.

²Duşmanlar Ysraýyly talap, haraba öwrüp,

üzüm şahalary dek sypyran bolsalar-da,

Reb Ýakubyň şöhratyny,

Ysraýylyň beýikligini öňküsi ýaly dikelder.

³Duşman söweşijileriň galkany çym gyzyldyr,

esgerleriniň lybasy goýy gyrmyzydyr.

Taýýarlyk gününde söweş arabalarynyň tigirleri ot saçýar,

san-sajaksyz naýzalar howada galgaýarlar.

⁴Söweş arabalary köçelerde dälirän dek çapyşýarlar,

meýdançalarda çar tarapa çarp urýarlar.

Şamçyraglar kimin şugla saçyp,

ýyldyrym deýin okdurylýarlar.

⁵Ninewe şasy saýlama esgerlerini toplaýar,

olar ýolda büdreýärler,

hüjüm edýänler gala tarap okdurylýarlar.

Germewler gurulýar,

⁶derýa derwezeleri açylýar,

Köşk opurylýar.

⁷Aýdylan berjaý boldy, şäher sürgün edildi,

kenizleri gumry deýin nalap,

Gursaklaryna urdular.

⁸Suwy akyp gidýän howdan ýalydyr Ninewe,

«Duruň, duruň!» diýip gygyryşýarlar,

emma yza bakýan ýokdur.

⁹Kümşi talaň,

Altyny talaň!

Tükeniksiz hazyna!

Ummasyz baýlyk!

¹⁰Çolardy, harabalyga öwrüldi, weýran boldy!

Ýürekler ezilip, dyzlar titreýär,

hemmäniň süňňi sarsyp,

ýüzleri çuw ak bolýar.

¹¹Arslanlaryň sürenine,

ýaş arslanlaryň ýerine näme boldy?

Arslanlaryň barýan,

çaga arslanlaryň gorkusyz gezýän ýerine näme boldy?

¹²Arslanlar öz çagalary üçin ýeterlik aw awladylar,

ene arslanlar üçin awuny bogup öldürdiler,

Gowaklaryny awdan,

Sürenlerini oljadan doldurdylar.

¹³«Men saňa duşmandyryn».

«Söweş arabalaryňy tütedip ýakaryn,

ýaş şirleriň gylyçdan gyrlarlar,

ýer ýüzünden toplan oljalaryňy ýok ederin,

çaparlaryňyň sesi eşidilmez asla».

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

3-nji bap

¹Ganhor şäheriň dat gününe!

Kezzaplykdan, oljalardan dolusyň,

tükenmezdir seniň talaňçylygyň!

²Gamçy sesi,

araba tigirleriniň takyrdysy,

çapýan atlaryňdyr söweş arabalarynyň tapyrdysy!

³Atly goşun hüjüm edýär,

gylyç ýalpyldap, naýza bark urýar.

Üýşmek-üýşmek jesetler,

san-sajaksyz läşler,

maslyklara büdreýärler!

⁴Bularyň bary zynahorlyk edendigiň üçin,

Jadygöýligiň bilen halklary heläkçilige eltendigiň üçin,

Jadylyk bilen milletleri gul edendigiň üçin,

Gözbagçylyk bilen halklary özüňe çekendigiň üçin boldy.

⁵Hökmürowan Reb:

«Men seniň duşmanyňdyryn, eý, Ninewe halky!» diýýär.

«Eşigiňi sypyryp,

milletlere ýalaňaçlygyňy görkezerin,

patyşalyklara aýbyňy açaryn.

⁶Üstüňe nejislik ýagdyryp,

ile ryswa ederin,

tomaşa öwrerin.

⁷Seni görenleriň bary gaçyp, şeýle diýerler:

„Ninewe haraba öwrüldi,

Kim onuň ýasyny tutar?“

Saňa teselli berjekleri nireden tapaýyn?»

⁸Töweregi suw bilen gurşalan,

Niliň kenaryndaky deňiz galaly,

suw berkitmeli No-Amondan niräň artyk?

⁹Efiopiýa bilen Müsür onuň çäksiz güýjüdi,

Put we Liwiýa onuň kömekçileridi.

¹⁰Emma şonda-da No-Amon halky tutulyp sürgün edildi,

çagalary her köçäniň başynda daşa urlup öldürildi.

Onuň emeldarlary üçin bije atyldy,

beýik adamlar zynjyrlandy.

¹¹Sen hem, eý, Ninewe, serhoş bolup,

huşuňdan gidip ýykylarsyň,

duşmanlardan özüňe pena agtararsyň.

¹²Ähli galalaryň injir agajynyň

ilki ýetişen miwesi kimindir;

silkelenende, iýýäniň agzyna düşýär.

¹³Esgerleriňe seret,

olar araňyzda heleý ýalydyrlar!

Ýurduňyň derwezeleri

duşmanlaryňa gujak açýar,

derwezäň kiltleri küle öwrüldi.

¹⁴Gabaw döwri üçin suw çek,

galalaryňy berkit

Laýy depeläp,

palçygy eýle,

kerpiç galybyny taýýynla!

¹⁵Şol ýerde ýanyp kül bolarsyň,

sen gylyçdan ölersiň,

seni çekirtgäniň ekini ýalmaýşy dek ýalmar.

Çekirtgelerçe köpel,

teneçirlerçe örňe!

¹⁶Söwdagärleriň sanyny köpeltdiň,

olar göklerdäki ýyldyzlardan-da köp,

emma olar çekirtge deý ülkäňi talap, uçup gidýärler.

¹⁷Goragçylaryň teneçirler,

Baştutanlaryň çekirtge sürüleri ýaly,

Olar Günüň sergin çagynda haýatlarda ornaşyp,

Gün dogan badyna gaýyp bolýarlar,

niredediklerini bilýän ýokdur.

¹⁸Eý, Aşur şasy,

baştutanlaryň gözleri ýumlandyr.

Tanymal adamlaryň uka gidendir,

halkyň daglara dagady,

olary bir ýere jemläre hiç kim ýok.

¹⁹Derdiňe derman bolmaz,

ýaralaryň gutulmaz,

Seniň başyňa gelenini eşiden her kes

begenjinden el çarpar.

Çünki seniň dynuwsyz zulumyňdan

heý, gaçyp gutulan boldumy?

Habakuk

pygamberiň kitaby

Giriş

Habakuk pygamber Hudaýdan gelen görnüşleri b.e.öň VII asyrda görýär. Şol döwürde Babyl şalygy dünýä agalyk sürýärdi. Pygamber babyllaryň beýleki halklara edýän sütemlerini görüp, Rebbe şeýle sözler bilen ýüzlenýär:

«Hilegärlere neneň jeza bermän çydaýaň, erbetler özlerinden dogryny ýuwudýarka, Sen näme dymýarsyň?»

1:13.

Reb hem muňa jogap berip, wagty gelende hereket etjekdigini, dogruçylyň bolsa iman bilen ýaşajakdygyny aýdýar.

Habakuk pygamber erbetleriň jezalandyryljakdygy baradaky pygamberlikleri hem aýdýar. Kitap onuň berk imanyny beýan edip, beýik Hudaýyň şanyna aýdylýan öwgi nagmasy bilen tamamlanýar.

Mazmuny

Habakuk pygamber şikaýat edýär we Reb jogap berýär 1:1—2:4

Erbetler jezalandyrylýar 2:5-20

Habakugyň doga-dilegi 3:1-19

1-nji bap

¹Habakuk pygambere aýanlyk arkaly gelen pygamberlik.

Habakuk adalatsyzlykdan şikaýat edýär

²Ýa Reb, haçana çenli medet diläp perýat edeýin?

Sen gulak salýaňmy?

Zulumdan perýat edýän,

ýöne Sen halas etmeýäň.

³Näme üçin pisligi maňa gördürýäň?

Ýamanlyga neneň çydaýaň?

Zorluk we zulum gözümiň alnynda,

uruş-galmagalyň, jenjeliň soňy gelenok.

⁴Şonuň üçin kanunyň güýji ýok,

adalata ýol ýok.

Erbetler dogruçyllardan üstün çykýarlar,

şeýdibem, hakykat ýoýulýar.

Rebbiň jogaby

⁵«Milletlere serediň!

Haýran galyň!

Siziň günleriňizde

etjek işimi eşideniňizde,

gulagyňyza ynanmarsyňyz.

⁶Özgeleriň ýurtlaryny eýelejek bolup,

dünýäniň çar tarapyna ýöriş edýän

rehimsiz we zalym babyl milletini

size garşy öjükdürerin.

⁷Aýylganç hem gorkunçdyrlar,

öz düzgünlerine görä hereket edýärler.

⁸Atlary barsdan ýüwrük,

özlerem gijeki aç gurtdan guduz.

Atlylary uzakdan ýer gazap gelýär,

aw üstüne topulýan bürgüt dek okdurylýarlar.

⁹Zulum etmekde olaryň hyýaly,

çölüň ýeli kimin öňe dyzaýar.

Ýesirleri çäge kimin toplaýarlar.

¹⁰Patyşalary masgaralaýarlar,

hökümdarlary ýaňsylaýarlar,

galalaryň üstünden gülýärler,

ýanynda depe ýasap, ele salýarlar.

¹¹Olar ýel kimin geçip gidýärler.

Bu günäli adamlaryň hudaýy — öz güýçleri».

Habakuk ýene-de Rebbe şikaýat edýär

¹²Owaldan bar bolan Sen dälmi, ýa Reb?!

Mukaddes Hudaýym biz ölmeris!

Eý, Reb, babyllary bize höküm etsin diýip saýladyň,

eý, Gaýam, olary bize jeza bersin diýip bellediň.

¹³Pisligi görerden päkdir gözleriň,

ýamanlyga seredip bilýän dälsiň Sen.

Hilegärlere neneň jeza bermän çydaýaň,

erbetler özlerinden dogryny ýuwudýarka,

Sen nämä dymýaň?

¹⁴Sen ynsanlary deňizdäki balyklar ýaly,

serdarlary bolmadyk süýrenijiler ýaly etdiň.

¹⁵Duşmanlar olary çeňňek bilen tutýarlar,

torlary bilen awlaýarlar,

giň torda gyra çekip çykarýarlar.

Muňa şatlanyp, heşelle kakýarlar.

¹⁶Olar hudaýlary hökmünde toruna gurbanlyk berýärler,

toruň hatyrasyna ýakymly ysly tütetgi ýakýarlar,

Çünki tory olary lezzetli durmuş,

bol saçak bilen üpjün edýär.

¹⁷Torlaryny boşatmagyny dowam ederlermi?

Milletleri rehimsizlik bilen gyrarlarmy?

2-nji bap

¹Gözegçilik edýän ýerimde duraryn,

diňiň üstüne çykaryn.

Rebbiň maňa näme diýjegini bileýin,

şikaýatyma näme jogap berjegini göreýin.

Rebbiň Habakuga jogaby

²Reb maňa şeýle jogap berdi:

«Aýanlygy ýaz,

habarçy bir nazarda okar ýaly,

ony düşnükli hem aýdyň edip ýaz.

³Aýanlyk bellenen wagt üçindir,

ol soňky günleriňiz hakda aýdýar,

bu ýalan däl.

Haýal bolsa-da, sen oňa garaş,

ol wagt hökman geler, eglenmez.

⁴Sered-ä olaryň tekepbirligine!

Olaryň niýeti betpäl,

emma dogruçyl iman bilen ýaşar».

Habakuk erbetlere jeza yglan edýär

⁵Baýlyk aldawçydyr. Baýlar tekepbirdirler,

olarda ynjalyk bolmaz,

ölüler dünýäsi ýaly açgözdirler,

doýmazlar asla ölüm ýaly.

Ähli milletleri ýanlaryna toplap,

ähli halklary basyp alýarlar olar.

⁶Ýesirler olary ýaňsylap diýýärler:

«Ogurlanan zatlary toplaýanyň dat gününe!

Haçana çenli agyr girewleri öz üstüňe aljak?»

⁷Algydarlaryňyz bir gün duýdansyz peýda bolup,

oýanyp, sizi gorkudan titretmezlermi?

Onsoň siz olara olja bolarsyňyz.

⁸Köp milletleri talandygyňyz üçin,

ynsanlaryň ganyny döküp,

ýurda, şäherlere we ilatyna sütem edendigiňiz üçin,

halklaryň aman galanlary sizi talarlar.

⁹Öýüni haram gazanç bilen doldurýanyň,

betbagtlyk penjesinden gaçmak üçin,

öýüni belentlikde gurýanyň dat gününe!

¹⁰Köp halklaryň soňuna çykmak bilen

öz öýüňizi utanja goýduňyz,

janyňyzdan mahrum bolduňyz.

¹¹Hatda diwar daşlary bu barada gygyrarlar,

agaç pürsi jogap berer.

¹²Gan döküp, şäher guranyň,

Adalatsyzlyk bilen galanyň düýbüni tutanyň

dat gününe!

¹³Halklaryň çeken zähmetiniň biderek bolmagy,

milletleriň özlerini biderek kösemegi

bu Hökmürowan Rebbiň işi dälmidir?

¹⁴Suwlaryň deňzi dolduryşy deýin,

bütin ýer ýüzi-de,

Rebbiň şöhraty hakyndaky bilimden dolar.

¹⁵Ýalaňaçlygyna tomaşa etjek bolup,

goňşularyny şerapdan serhoş edýänleriň dat gününe!

¹⁶Şan-şöhratyňyz utanja öwrüler,

indi siz hem içip, serhoş ýörersiňiz.

Reb size sag elindäki jeza käsesinden içirer,

şonda siz abraýdan düşüp, ile ryswa bolarsyňyz.

¹⁷Liwanda eden sütemiňiz öz başyňyza geler,

gyran haýwanlaryňyz sizi uly howpa salar.

Çünki siz ynsan ganyny dökdüňiz,

ýurtlara, şäherlere, ilatyna sütem etdiňiz.

¹⁸Hünärmendiň ýasan oýma we guýma butlarynyň,

ýalançylygy öwretmekden başga ne haýry bar?

Ýasalan zat diňe but bolup, gepläp bilmese-de,

hünärment öz ýasan zadyna bil baglaýar.

¹⁹Agaja: «Oýan!»

Dilsiz daşa: «Tur!» diýýäniň, dat gününe!

But ýol görkezip bilermi?

Altyn-kümşe gaplanandyr ol,

ýöne içinde jany bolmaz.

²⁰Emma Özüniň mukaddes ybadathanasyndadyr Reb,

goý, bütin dünýä dymsyn Onuň öňünde!

3-nji bap

Habakugyň dilegi

¹Pygamber Habakugyň Şigýonot^[1] boýunça dilegi.

²Şan-şöhratyň barada eşitdim, ýa Reb!

Ýa Reb, işleriňe haýranlar galýan!

Biziň döwrümizde işleriňi janlandyr,

biziň günlerimizde olary aýan et,

gazap içindekäň rehim etmegi unutma.

³Hudaý Teýmandan,

Mukaddes Bolan Paran dagyndan geldi.

Sela

Onuň şöhraty gökleri gaplady,

ýer ýüzi Oňa bolan öwgülerden doldy.

⁴Onuň ýagtysy Gün kimindir,

elleri nur saçýandyr,

gudratynyň syry elindedir.

⁵Onuň öňünden gyrgyn keseli,

yzyndan ölüm gitdi.

⁶Ol saklananda, ýer sarsdy,

Ol bakanda, milletleri titretdi.

Gojaman daglar kül boldy,

gadymy baýyrlar baş egdi.

Onuň ýollary ebedidir.

⁷Kuşan çadyrlaryny muşakgat astynda gördüm,

Midýan ýurdunyň çadyrlary gorkudan titredi.

⁸Ýa Reb, gazabyň derýalara garşymydy?

Gaharyň çeşmelere garşymydy?

Atlaryňa, ýeňilmez söweş arabalaryňa müner ýaly,

gazabyň deňizlere garşymydy?

⁹Ýalaňaç ýaýyňy galgatdyň,

sagdagyňy okdan doldurdyň.

Sela

Ýer ýüzüni akar suwlar bilen ýardyň.

¹⁰Seni görüp, daglar titreşdi,

siller joşdy,

çuňluklar seslenip,

tolkunlar möwç urdy.

¹¹Uçuşýan oklaryň ýagtysyndan,

parlaýan naýzalaryň ýalpyldysyndan,

Gün bilen Aý ýerlerinde durdy.

¹²Ýer ýüzüne gazap bilen gadam basdyň,

milletleri gahar bilen depelediň.

¹³Sen Öz halkyňyň gutulyşy üçin,

seçip-saýlanyňy halas etmek üçin geldiň,

pis nesilbaşyny ezdiň,

ony depesinden dabanyna çenli soýduň.

Sela

¹⁴Esgerleri tüweleý dek bizi dargatmaga gelende,

olaryň başyny baştutanyň naýzalary bilen deşdiň.

Gizlenen pukaralary ýuwutmak olara hoş ýakýar.

¹⁵Atlaryň bilen deňizden geçip,

joşgunly suwlary köpükletdiň.

¹⁶Eşidip, tutuş bedenim lerzana geldi,

sesinden dodaklarym tibirdedi,

süňňüm eräp,

dyzlarym saňňyldady.

Emma bize hüjüm edýän halkyň başyndan

injek betbagtlyk gününe

sabyrsyzlyk bilen garaşaryn.

¹⁷Injir agajy güllemese-de,

üzüm agaçlary miwe getirmese-de,

zeýtun agaçlary hasyl bermese-de,

ekin meýdanlary hasyl öndürmese-de,

dowar agyllary boş galyp,

ýataklar mal-garasyz bolsa-da,

¹⁸Men Rebde şatlanaryn,

Halasgärimde ýüregim joşar.

¹⁹Beýik Hudaý güýjüm-kuwwatymdyr,

aýaklarymy keýigiň aýaklary dek edip,

Meni belentliklerde gezdirýär.

Horuň baştutanyna: kirişli saz gurallary bilen.

Sepanýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Sepanýa pygamber b.e.öň VII asyryň ikinji ýarymynda wagyz eden pygamberdir. Alymlaryň çaklamalaryna görä, ol Ýoşyýa patyşanyň b.e.öň 621-nji ýylda dini özgertmeleri girizmeziniň öň ýanynda wagyz edipdi (2Pat 22-nji bap).

Kitapda Rebbiň höküm güni we hopukdyryjy weýrançylyklar baradaky pygamberlikler beýan edilýär. Ýahudy halky butlara sežde edýändigi üçin Reb tarapyndan jezalandyrylar. Reb beýleki halkalary hem jezalandyrar. Iýerusalim hem höküm ediler. Emma muňa garamazdan, onda ýaşaýan pespäl we dogruçyl adamlar arkaly şäher gaýtadan dikeldiler.

Mazmuny

Rebbiň höküm etjek güni 1:1—2:3

Ysraýylyň goňşularynyň höküm edilmegi 2:4-15

Iýerusalimiň geljegi 3:1-20

1-nji bap

¹Amonyň ogly Ýoşyýanyň Ýahudada patyşalyk sürýän döwründe Kuşynyň ogly, Gedalýanyň agtygy, Amarýanyň çowlugy, Hizikiýanyň ýuwlugy Sepanýa Rebbiň şu sözi aýan boldy.

Rebbiň höküm güni gelýär

^2-3«Ýer ýüzünden bar zady bütinleý syryp-süpürjek.

Ynsanu-haýwany,

gökdäki guşlary,

deňizdäki balyklary süpürip taşlajak.

Pisleri büdretjek,

ynsany ýer ýüzünden ýok etjek».

Muny Reb aýdýandyr.

⁴«Ýahuda, hatda Iýerusalime garşy el galdyraryn,

Bagal hudaýynyň gullaryny gyraryn,

Butparaz ruhanylary ýok ederin.

⁵Tamyň üçeginde asman jisimlerine sežde edýänleri,

Rebbe sežde edip, Ondan ant içýänleri,

Molek butundan ant içýänleri,

⁶Rebden ýüz öwrenleri,

Rebbi agtarmaýanlary,

Ondan maslahat almaýanlary

bu ýerden ýok ederin».

⁷Hökmürowan Rebbiň huzurynda dym!

Çünki Rebbiň güni golaýdyr,

Reb gurbanlyk taýynlady,

çagyranlaryny päkläp mukaddes etdi.

⁸«Şol gurbanlyk güni

Men hökümdarlary, şazadalary,

Ýat adatlara eýerýänleri jezalandyraryn.

⁹Şol gün galp hudaýlara sežde edýänleri,

Öz hudaýlarynyň buthanasyny

zulum hem hileden

doldurýanlaryň baryny jezalandyraryn».

¹⁰Reb şeýle diýýär:

«Şol gün Balyk derwezesinden ahy-nala,

şäheriň täze böleginden dady-perýat,

baýyrlardan güňleç ses eşidiler.

¹¹Eý, bazaryň golaýynda ýaşaýanlar, perýat ediň!

Ähli söwdagärleriňiz ýok ediler,

kümüş ölçeýänleriňiziň bary gyrlar.

¹²Şonda Men Iýerusalimi

çyra bilen agtaryp,

düýbüne çöken şerap löderesi deýin çöküp,

içlerinden: „Reb ne ýagşylyk, ne-de ýamanlyk eder“

diýip, tekepbirlik edýänleri jezalandyraryn.

¹³Mal-mülkleri olja bolar,

jaýlary haraba döner,

Jaý salynsalar-da,

ýaşamazlar onuň içinde,

üzüm agaçlaryny oturdarlar,

emma olaryň şerabyndan içmezler».

¹⁴Golaýdyr Rebbiň höküm güni, golaýdyr,

Ine, ýetip gelýändir ol.

Hasratlydyr Rebbiň şol güni,

batyr esger ajy perýat eder.

¹⁵Şol gün — gazap güni,

betbagtçylyk, muşakgat güni,

weýrançylyk we harabalyk güni,

garaňkylyk we gam-gussa güni,

bulutly we tüm garaňkylyk güni bolar.

¹⁶Galalara we beýik diňlere hüjüm edilip,

uruş surnaýy çalnyp, duýduryş beriljek gündür ol.

¹⁷Men ynsanlaryň başyna muşakgat indererin.

Olar kör adam kimin ýörärler,

ganlary suw deýin döküler,

bedenleri ders kimin çüýrär,

çünki olar Rebbe garşy günä etdiler.

¹⁸Rebbiň gazaply gününde,

altyn-kümüşleri halas edip bilmez olary.

Rebbiň gabanjaňlyk odunda

bütin dünýä ýanyp kül bolar,

çünki Reb ýer ýüzünde ýaşaýanlaryň baryny

gyryp ýok eder.

2-nji bap

¹Toplan, eý, utançsyz millet!

²Saman külkesi dek sowrulmazyňdan öň,

Rebbiň gahar-gazaby üstüňize inmezden öň,

Rebbiň gazaply güni gelmezden öň toplan!

³Rebbiň emrlerini berjaý edýän

ýurduň kiçigöwünlileri, Rebbi agtaryň,

dogruçyllygy we pespälligi agtaryň.

Belki, Rebbiň gazap gününde

gizlenip saklanarsyňyz.

Reb piliştlilere jeza berýär

⁴Gaza boşap galar,

Aşkelon haraba döner,

Aşdot günorta çaglary kowlar,

Ekron-da köki-damary bilen sogrular.

⁵Deňiz ýakasynda ýaşaýan

Keret halkynyň dat gününe!

Eý, Kengan, piliştliler ýurdy,

Reb seniň garşyňa şeýle diýýär:

«Ýeke kişini-de galdyrman, seni weýran ederin».

⁶Deňiz ýakasyndaky ýurduňyz

çopan örülerine,

süri agyllaryna döner.

⁷Ýahudanyň aman galanlary ýurdy eýelärler,

olar örüde sürülerini otararlar,

agşamyna Aşkelon şäherinde ýatarlar,

Hudaýy Reb olary ýatlap,

öňki abadançylyklaryny gaýtaryp berer.

Reb Mowap bilen Ammona jeza berýär

⁸«Halkymy masgaralap,

olaryň ýurdunda men-menlik eden Mowabyň kemsitmelerini,

Ammonlaryň sögünçlerini eşitdim».

⁹Munuň üçin Ysraýyl Hudaýy Hökmürowan Reb

Öz barlygyndan ant içip, şeýle diýýär:

«Mowap halkyny Sodom kimin,

Ammon halkyny Gomora kimin gyraryn!

Bu ýurtlar tikenekli otlardan, duzly çukurlardan dolup,

baky haraba öwrülerler.

Aman galan halkym Mowaby, Ammony talar,

gutulan milletim ol ýurtlary eýelär».

¹⁰Olaryň tekepbirligi zerarly şeýle jeza berler,

çünki olar Hökmürowan Rebbiň halkyny kemsidip,

olara garşy men-menlik etdiler.

¹¹Reb olaryň ýüreklerini ýarar!

Ol dünýäniň ähli hudaýlaryny ýok eder,

öz ýaşaýan ýurdunda her millet Rebbe sežde eder.

¹²Reb: «Eý, Efiopiýa halky,

senem Meniň gylyjymdan ölersiň» diýýär.

¹³Reb demirgazyga garşy el galdyrar,

Aşury ýok eder,

Ninewäni harabalyga,

çöl deýin ýalazy meýdana öwrer.

¹⁴Ninewe mal-garalaryň ýatagyna,

dürli wagşy haýwanlaryň sürenine öwrüler.

Baýguşlar harabaçylykda mesgen tutarlar,

penjirelerden uwlaşarlar,

bosagalaryň öňi weýran bolar,

kedr pürsleri duw-dagyn ediler.

¹⁵Ine, bu zowky-sapada, howpsuzlykda ýaşap:

«Ýeke men, menden başga hiç kim ýok» diýen şäherdir.

Gör, ol nähili haraba bolup,

wagşy haýwanlaryň sürenine öwrüldi.

Gapdalyndan geçýän her kes

ony masgaralap, ellerini salgaýarlar.

3-nji bap

Iýerusalimiň geljegi

¹Gozgalaňçy, haram,

zalym şäheriň dat gününe!

²Ol söze gulak asmady,

öwüt almady,

Rebbe bil baglamady,

Hudaýyna ýakynlaşmady.

³Içindäki hökümdarlary

arlaýan arslanlar ýalydyrlar.

Kazylary daňdana deňeç ýeke süňk goýmaýan

aç möjekler kimindirler.

⁴Pygamberleri biperwaý, biwepa adamlardyr;

ruhanylary ybadathanany harama çykardylar,

Kanuny harladylar.

⁵Iýerusalimiň içinde bolan Reb dogruçyldyr,

Ol hiç haçan adalatsyzlyk etmez.

Her gün ir säher bilen

adalatly garaýar Ol Öz halkyna,

Emma pis kişi pisligini edip,

utanmany bilmeýär.

⁶Reb şeýle diýýär:

«Gyrdym Men halklary,

diňlerini weýran etdim,

köçelerini harap etdim,

ondan ötüp-geçýän ýokdur.

Şäherleri harabalyga öwrüldi,

ýekeje ynsan-da galmady».

⁷Men diýdim:

«Siz Menden gorkuň,

öwüt-ündew alyň!

Şonda mesgenleri ýok edilmez,

jezalarym başlaryndan inmez».

Emma olar öňküleri ýaly,

ähli işlerinde pislikden lezzet aldylar.

⁸Munuň üçin Reb şeýle diýýär:

«Siz Maňa garaşyň,

halklara höküm etjek günüme çenli garaşyň.

Çünki Meniň kararym milletleri toplap,

patyşalyklary bir ýere jemläp,

gaharymy, lowlaýan gazabymy

başlaryndan indermekdir.

Gabanjaň gazabymyň ody

bütin dünýäni ýakyp kül eder.

⁹Men şonda hemmeleriň Maňa ybadat edip,

agzybirlik bilen Maňa gulluk ederleri ýaly,

milletlere päk dil bererin.

¹⁰Dagynyk bolup, Maňa sygynan halkym

Efiopiýa derýasynyň aňry tarapyndan

Maňa sadaka getirer.

¹¹Garşyma eden ähli pis işleri üçin,

şol gün halkym utandyrylmaz.

Çünki Men özüne buýsanyp,

men-menlik edýänleri araňyzdan aýraryn.

Siz mukaddes dagymda

mundan beýläk tekepbirlik etmersiňiz.

¹²Iýerusalimde pespäl,

pukara adamlary aman galdyraryn,

olar Maňa bil baglarlar.

¹³Ysraýylyň aman galanlary,

nähaklyk etmezler,

ýalan sözlemezler,

agyzlaryndan hileli sözler çykmaz.

Olar goýun kimin ýaşyl örülerde ýatarlar,

olary hiç kim gorkuzyp bilmez».

Şatlyk aýdymy

¹⁴Heşelle kak, eý, Sion gyzy^[1],

batly ses bilen gygyr, eý, Ysraýyl!

Bütin kalbyňyz bilen joşup şatlanyň!

Eý, Iýerusalim gyzy!

¹⁵Reb siziň garşyňyza jezany ýatyrdy,

duşmanlaryňyzy kowdy.

Ysraýyl patyşasy Reb siziň araňyzda,

mundan beýläk betbagtçylykdan gorkmarsyňyz.

¹⁶Şol gün Iýerusalime şeýle diýler:

«Gorkma, eý, Sion,

elleriň gowşamasyn!

¹⁷Hudaýyňyz Reb,

ýeňiş berýän Söweşiji siziň araňyzda.

Reb size guwanyp şatlanar,

Ol söýgüsinde size täze durmuş berer^[2],

nagmalar bilen Onuň size ýüregi joşar».

¹⁸Reb diýýär: «Baýramçylyk deregine hasrat çekdiňiz,

bu siziň üçin agyr we utançlydyr,

Men indi olaryň soňuna nokat goýaryn.

¹⁹Şol gün golaýlaşýar,

Men size sütem edenleriň baryna jeza bererin.

Agsaklary halas edip,

dagynyk ýesirleri bir ýere toplaryn.

Olaryň utanjyny uly hormata öwrüp,

olary bütin dünýäde at-abraýly ederin.

²⁰Şol wagt Men sizi toplap, öz ýurduňyza getirerin,

çünki Men gözüňiziň alnynda

öňki abadançylygyňyzy dikeldip,

dünýäniň bütin halklarynyň arasynda

size at-abraý we şan-şöhrat gazandyraryn».

Hagaý

pygamberiň kitaby

Giriş

Hagaý pygamberiň kitaby b.e.öň 520-nji ýylda Hudaý tarapyndan gelen gysga ylhamlaryň beýanydyr. Ysraýyl halky Babyl sürgünliginden dolanyp, eýýäm birnäçe ýyl bäri Iýerusalimde ýaşaýar. Emma duşmanlaryň weýran eden ybadathanasy heniz-de haraba bolup ýatyr. Hudaýdan gelen ylhamlar halky ybadathanany dikeltmäge ruhlandyrýar. Özgerip, özüni päklän halka Reb gelejekde abadanlygy we parahatlygy wada berýär.

Mazmuny

Ybadathanany täzeden gurmaga çagyryş 1:1-15

Teselli we umyt baradaky habar 2:1-23

1-nji bap

Reb halky ybadathanany täzeden gurmaga çagyrýar

¹Darýuş patyşanyň şalygynyň ikinji ýylynyň altynjy aýynyň birinji güni Hagaý pygamberiň üsti bilen Ýahudanyň häkimi Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyla we Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwa^[1] Rebbiň şu sözi aýan boldy. ²Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Bu halk Rebbiň öýüni täzeden gurmagyň wagty entek gelenok diýýär». ³Onsoň Hagaý pygamberiň üsti bilen Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁴«Bu öý haraba bolup ýatyrka, özüňiziň kaşaň jaýlarda ýaşamagyňyzyň wagtymy? ⁵Şonuň üçin indi Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Öz ýaşan ýyllaryňyza ser salyp pikir ediň. ⁶Siz köp ekip, az hasyl alýarsyňyz, iýip doýmaýarsyňyz, içip ganmaýarsyňyz, geýinýärsiňiz, ýöne ýylynmaýarsyňyz, gazanjyňyz düýbi deşik pul torba düşýär“». ⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Öz ýaşan ýyllaryňyza ser salyp pikir ediň. ⁸Daglyga gidiň-de, agaç getiriň we Meniň öýümi guruň. Şonda Men hoşal bolaryn, şöhratlanaryn, muny Reb diýýär. ⁹Siz köp hasyla garaşýardyňyz, ýöne ol hasyl az bolup çykdy. Ony öýe getireniňizde, Men ony ýele sowurdym. Näme üçin? Meniň öýümiň haraba öwrülip ýatany üçin! Men muny siziň ähliňiziň diňe öz öýleriňiz bilen gümradygyňyz üçin şeýle etdim. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn. ¹⁰Şonuň üçin-de asman ygaly, ýer hasyly sizden gysganýar. ¹¹Şeýle hem Men ýurda we onuň daglaryna, galla meýdanlaryna, üzümçiliklerine, zeýtun baglaryna, ýerden önýän ähli önümlere, ynsandyr haýwanlaryň üstüne, çekýän ähli zähmetiňiziň üstüne gurakçylyk jezasyny inderdim».

¹²Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl bilen Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwa we halkyň aman galanlarynyň ählisi Rebden gorkup, özleriniň Hudaýy Rebbiň sözüne we Hagaý pygamberiň aýdanlaryna gulak asdylar. Çünki Hagaý pygamberi Beýik Hudaý iberipdi. ¹³Onsoň Rebbiň wekili Hagaý Rebbiň şu habaryny halka ýetirip, şeýle diýdi: «Reb: „Men siziň bilendirin“ diýýär. Muny Reb aýdýandyr». ¹⁴Reb Ýahudanyň häkimi Şeýaltyýeliň ogly Zerubabylyň, Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwanyň we halkyň aman galanlarynyň ählisiniň kalbyny oýardy. Onsoň olar gelip, özleriniň Hudaýy Hökmürowan Rebbiň öýüni gurmaga başladylar. ¹⁵Bu waka patyşa Darýuşyň şalygynyň ikinji ýylynyň altynjy aýynyň ýigrimi dördüne bolup geçdi.

2-nji bap

Ybadathananyň şöhraty

¹Bu ýylyň ýedinji aýynyň ýigrimi biri güni Hagaý pygamberiň üsti bilen Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Indi Ýahudanyň häkimi Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyla, Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwa we halkyň aman galanlarynyň ählisine ýüzlenip, şeýle diý: ³„Araňyzda bu öýüň öňki şöhratyny görenlerden kim bar? Indi ol size nähili görünýär? Siziň nazaryňyzda ol hiç zatça görünýän-ä däldir? ⁴Eý, Zerubabyl, ruhdan düşme, muny Men — Reb aýdýandyryn. Eý, Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwa, ruhdan düşme! Eý, ýurduň ähli halky, ruhdan düşme. Muny Men — Reb aýdýandyryn. Işläň, çünki Men siziň bilendirin, muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn. ⁵Müsürden çykanyňyzda, size söz berşim ýaly, Ruhum araňyzdadyr, gorkmaň!“» ⁶Çünki Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Men az salymdan ýene bir gezek gögi we ýeri, deňzi we gury ýeri sarsdyraryn. ⁷Men ähli milletleri-de sarsdyraryn, şonda ähli milletleriň hazynalary şu ýere geler we Men bu öýi şan-şöhratdan dolduraryn. Muny diýýän Men — Hökmürowan Rebdir. ⁸Kümüş-de, altyn-da Meniňkidir. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ⁹Men ýene: „Bu öýüň soňky şöhraty onuň öňki şöhratyndan hem has belent bolar“ diýýärin. Bu ýere abadançylyk bererin. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn».

Pygamberiň ruhanylara beren görkezmesi

¹⁰Darýuş patyşanyň şalygynyň ikinji ýylynyň dokuzynjy aýynyň ýigrimi dördi güni Hagaý pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹¹«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Ruhanylardan kanun hakynda sora. ¹²Eger bir adam Rebbe bagyş edilen eti etegine salyp äkidende, onuň etegi çörege, çorba, şeraba, ýaga ýa-da başga bir iýmite galtaşsa, şolar mukaddes bolarmy?“». Ruhanylar bu soraga: «Ýok» diýip jogap berdiler. ¹³Onsoň Hagaý: «Eger ölä galtaşyp, haram bolan adam bu zatlardan birine elini degirse, şol zat murdar bolarmy?» diýip sorady. Ruhanylar muňa: «Hawa, ol murdar bolar» diýip jogap gaýtardylar. ¹⁴Onsoň Hagaý şeýle diýdi: «Reb: „Bu halk, bu millet hem Meniň nazarymda şeýledir“ diýýär. „Olaryň edýän ähli işleri-de şeýledir, şonuň üçin olaryň hödür edýän zatlarynyň hemmesi murdardyr. ¹⁵Indi şu günden beýläk öz ýagdaýlaryňyz hakda pikir ediň. Rebbiň ybadathanasynda daş üstüne daş goýulmazdan öň ¹⁶nähili ýaşapdyňyz?! Biri ýigrimi batmanlyk harmany ýygnamaga gelende, ol on batman çykardy. Ol şeraply çelekden elli küýze şerap aljak bolanda, diňe ýigrimi küýze çykardy. ¹⁷Men el zähmetiňiz bilen öndürýän ähli önümleriňiziň üstünden epgek öwüsdirip, heň we doly bilen harapladym. Emma siz şonda-da Maňa tarap öwrülmediňiz. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁸Şu günden, ýagny dokuzynjy aýyň ýigrimi dördünden — Rebbiň ybadathanasynyň düýbi tutulan gününden beýläk öz ýagdaýlaryňyz hakda mazaly oýlanyň. ¹⁹Ammarda tohum galdymy? Galmady. Üzüm, injir, nar we zeýtun agaçlary entek hem hasyl berýärmi? Bermeýär. Emma Men size şu günden beýläk bereket ýagdyraryn“».

Reb Zerubabyla wada berýär

²⁰Şol gün — aýyň ýigrimi dördi güni Hagaý pygambere ikinji gezek Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²¹«Ýahudanyň häkimi Zerubabyla Meniň Ýeri we Gögi titretjekdigimi aýt. ²²Patyşalaryň tagtlaryny agdararyn, Men milletleriň patyşalyklarynyň güýjüni ýok ederin. Söweş arabalardyr olaryň üstündäkileri agdararyn, atlardyr olaryň çapyksuwarlaryny ýykaryn, her kim öz ýoldaşynyň gylyjyndan heläk bolar». ²³Hökmürowan Reb ýene şeýle diýýär: «Eý, gulum, Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyl, şol gün Men seni getirip, möhür ýüzügim deý ederin, çünki Men seni saýladym. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn».

Zakarýa

pygamberiň kitaby

Giriş

Zakarýa pygamberiň kitaby iki bölümden ybarat. Onuň birinji bölüminde Zakarýa pygamberiň b.e.öň 520 — 518-nji ýyllary aralygynda gören görnüşleri beýan edilýär. Pygamber Iýerusalimiň dikeldilmegi, ybadathananyň gaýtadan bina edilmegi, Hudaý halkynyň günälerden päklenmegi, seçip-saýlanan Mesihiň geljekdigi barada görnüşleri görýär (1 — 8-nji baplar).

Kitabyň ikinji bölüminde umyt bilen garaşylýan Halasgär we iň soňky höküm edilme baradaky görnüşler beýan edilýär (9 — 14-nji baplar).

Şeýle-de, kitapda ahyrzaman baradaky pygamberlikler beýan edilýär. Bu pygamberlikler özboluşlydyr, sebäbi olar islendik döwrüň okyjysyna örän ýakyn, ýagny tizara berjaý boljak pygamberlik ýaly görünýär.

Mazmuny

Duýduryş we umyt baradaky görnüşler 1:1—8:23

Ysraýylyň duşmanlary jezalandyrylýar 9:1-8

Gelejekki abadançylyk we parahatlyk 9:9—14:21

1-nji bap

Reb halkyny Özüne öwrülmäge çagyrýar

¹Darýuşyň patyşalygynyň ikinji ýylynyň sekizinji aýynda Ydonyň agtygy, Berekýanyň ogly Zakarýa pygamberiň üsti bilen Rebbiň şu sözi aýan boldy: ²«Men — Rebbiň siziň ata-babalaryňyza gaty gahary geldi. ³Şonuň üçin hem olara Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Maňa tarap öwrülsinler. Şonda Menem size tarap öwrülerin. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn. ⁴Ata-babalaryňyz ýaly bolmaň. Öňki pygamberler olara ýüzlenip, şuny jar etdiler: Hökmürowan Reb ýaman ýollaryňyzdan, pis işleriňizden el çekiň diýýär. Ýöne olar muny diňlemediler, Maňa gulak asmadylar. Muny Men — Reb aýdýandyryn. ⁵Hany ata-babalaryňyz, olar nirede? Pygamberler, näme, baky geldilermi? ⁶Emma gullarym bolan pygamberlere buýran sözlerimdir beren duýduryşlarymy, näme, ata-babalaryňyz ýerine ýetiren däldir öýdýäňizmi? Olar toba edip, Hökmürowan Reb öz tutan ýolumyza hem etmişlerimize görä bize näme etmegi niýetlän bolsa, şony hem etdi diýdiler“».

Ilkinji alamat: atly adam

⁷Darýuşyň patyşalygynyň ikinji ýylynyň on birinji aýynyň — Şebat aýynyň ýigrimi birinji güni^[1] Ydonyň agtygy Berekýanyň ogly bolan men — Zakarýa pygambere Rebbiň şu sözi aýan boldy. ⁸Agşam jülgedäki mirt agaçlaryň arasynda duran bir dor atly adamy gördüm. Onuň ýeňsesinde dor, gyr hem-de ak atlar bardy. ⁹Men: «Jenabym, bular näme?» diýip soradym. Meniň bilen gepleşip duran perişde maňa: «Olaryň nämedigini men saňa görkezerin» diýdi. ¹⁰Onsoň mirt agaçlaryň arasynda duran: «Olar Rebbiň dünýäni aýlanyp çykmak üçin iberenleri» diýip jogap berdi. ¹¹Soňra olar Rebbiň mirt agaçlarynyň arasynda duran perişdesine: «Biz dünýäni aýlandyk, hawa, tutuş dünýä parahat eken» diýdiler. ¹²Rebbiň perişdesi: «Eý, Hökmürowan Reb, Sen ýetmiş ýyllap Iýerusalim bilen Ýahuda gahar etdiň, ýene-de näçe wagtlap olaryň şäherlerinden Öz rehmetiňi gaýgyrjak?» diýdi. ¹³Soňra Reb meniň bilen gepleşen perişdä mähirli hem köşeşdiriji sözler bilen jogap berdi. ¹⁴Meniň bilen gepleşen perişde maňa şeýle diýdi: «Şu habary jar et we Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: „Men Iýerusalimi, hawa, Siony juda gabanýaryn. ¹⁵Men Öz halkymy diňe ýeňil jezalandyrmakçydym, emma asudalykda biperwaý oturan bu halklar olaryň başyna düşen külpeti has hem artdyrdylar. Indi bu halklara Meniň gaty gaharym gelýär“». ¹⁶Şoňa görä, Reb şeýle diýýär: «Men duýgudaşlyk bilen Iýerusalime tarap öwrülerin. Meniň ybadathanam şol ýerde gurlar we Iýerusalimi dikeltmek üçin ölçeg ýüpi çekiler. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn». ¹⁷Şuny-da jar edip, Hökmürowan Reb şeýle diýýär diý: «Meniň şäherlerim ýene bolelinlige ýeter. Men-Reb Siony ýene köşeşdirerin we Iýerusalimi ýene saýlaryn».

Ikinji alamat: şahlar we ussalar

¹⁸Soňra men seredip durkam, dört sany şah gördüm. ¹⁹Özüm bilen gepleşen perişdeden: «Bular näme?» diýip soradym. Ol: «Bular Ýahudany, Ysraýyly hem-de Iýerusalimi dargadan şahlar» diýip jogap berdi.

²⁰Soňra Reb maňa dört ussany görkezdi. ²¹Men: «Olar näme üçin geldiler?» diýip soradym. Reb maňa: «Bu şahlar ýahuda halkynyň içinden ýekejesi-de baş galdyrmaz ýaly, olary dargatdylar. Ýöne bu ussalar şahlara howp salyp, olary döwmäge geldiler. Sebäbi bu şahlar Ýahudanyň garşysyna hüjüm edip, onuň halkyny dargatdylar» diýip jogap berdi.

2-nji bap

Üçünji alamat: ölçeg ýüpi

¹Soňra men seredip durkam, eli ölçeg ýüpli bir adamy gördüm. ²Men ondan: «Nirä barýarsyň?» diýip soradym. Ol maňa: «Iýerusalimi ölçäp, onuň ininiň hem-de uzynlygynyň näçedigini bilmäge barýaryn» diýip jogap berdi. ³Meniň bilen gepleşen perişde menden daşlaşanda, başga bir perişde ony garşylamaga çykdy. ⁴Ol: «Bar, ylga-da şol ýigide aýt: „Ol ýerde ýerleşjek san-sajaksyz adamlardyr mal-garadan ýaňa Iýerusalim diwarsyz bir şäher bolar. ⁵Men onuň daşynyň otly diwary, içiniň şöhraty bolaryn. Muny Reb diýýär“» diýdi.

⁶Reb şeýle diýýär: «Haýdaň, haýdaň! Demirgazyk ýurdundan gaçyň. Çünki Men sizi gögüň dört tarapyna öwüsýän ýel kimin dargatdym, muny Men — Reb aýdýandyryn. ⁷Haýda, Babylda ýaşaýan Sion^[2], gaç!» ⁸Çünki Hökmürowan Reb meni Öz şöhraty üçin iberdi. Sizi talan halklar babatda Ol şeýle diýýär: «Siona degen hut Meniň görejime degýändir. ⁹Indi Men olaryň garşysyna el göterjek; olary öz gullary talaňa salar». Şonda ýanyňyza meni Hökmürowan Rebbiň iberendigini bilersiňiz. ¹⁰«Aýdym aýt, şatlan, eý, Sion gyz^[3]! Men gelip, siziň araňyzda mekan tutjak. Muny Reb aýdýandyr. ¹¹Şol gün köp halklar Men-Rebbe bil baglarlar we Meniň halkym bolarlar. Men siziň araňyzda mekan tutaryn». Şonda ýanyňyza meni Hökmürowan Rebbiň iberendigini bilersiňiz. ¹²Reb mukaddes toprakda Öz paýy hökmünde Ýahudany mülk edip alar we ýene Iýerusalimi saýlar.

¹³Ähli janly-jandarlar, Rebbiň öňünde ümsüm boluň; Ol turup, mukaddes mekanyndan çykyp gelýär.

3-nji bap

Dördünji alamat: Ýeşuwa we şeýtan

¹Men Rebbiň perişdesiniň öňünde duran baş ruhany Ýeşuwany^[4] hem-de ony günäkärlemek üçin sagynda duran şeýtany gördüm. ²Reb şeýtana şeýle diýdi: «Reb saňa käýeýär, eý, şeýtan, Iýerusalimi saýlan Reb saňa käýeýär! Bu adam otdan çykarylan kesindi dälmi näme?» ³Perişdäniň öňünde duran Ýeşuwanyň egnindäki geýimi kirlidi. ⁴Perişde öňünde duranlara: «Onuň kirli geýimlerini çykaryň» diýdi. Ol Ýeşuwa ýüzlenip: «Seret, günäňi aýryp taşladym, men saňa toý lybasyny geýdirýän» diýdi. ⁵Onsoň men — Zakarýa: «Ýeşuwanyň başyna tämiz selle orasynlar» diýdim. Olar onuň başyna tämiz selle oradylar, ony geýindirdiler. Rebbiň perişdesi-de onuň ýanynda durdy.

⁶Rebbiň perişdesi Ýeşuwa şeýle güwä geçdi: ⁷«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Eger Meniň ýolumdan ýöräp, tabşyryklarymy ýerine ýetirseň, sen Meniň ybadathanamy dolandyrarsyň, howlularyma gözegçilik edersiň. Men saňa şu ýerde duranlaryň arasynda gezmek hukugyny bererin. ⁸Indi gulak salyň, eý, baş ruhany Ýeşuwa, sen we öň ýanyňda oturan ruhanylar — siziň hemmäňiz geljekde boljak işleriň alamatysyňyz. Men Şaha diýen gulumy orta çykarjakdyryn. ⁹Ine, Ýeşuwanyň öňünde goýan ýedi gözli daşym. Men onuň ýüzüne oýup hat ýazjak. Men bir günüň içinde şu ýurduň günäsini aýryp taşlaryn. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ¹⁰Şol gün siz biri-biriňizi üzüm hem-de injir agaçlaryňyzyň aşagyna oturmaga çagyrarsyňyz. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr“».

4-nji bap

Bäşinji alamat: çyradan we zeýtun agaçlary

¹Meniň bilen gepleşen perişde ýene geldi-de, meni ukudan oýaran ýaly edip turuzdy. ²Ol menden: «Näme görýäň?» diýip sorady. Men: «Guýma altyndan edilen çyradany görýärin; onuň depesinde ýag gaby, üstünde ýedi çyra, ýedi çyranyň her biriniň ýedi turbajygy bar. ³Olaryň ýanynda iki sany zeýtun agajy bar. Olaryň biri ýag gabynyň sag tarapynda, beýlekisi çep tarapynda» diýip jogap berdim. ⁴Men perişdeden: «Jenabym, bular näme?» diýip soradym. ⁵Meniň bilen gepleşen perişde: «Bularyň nämedigini bileňokmy?» diýip sorady. Men: «Ýok, jenabym» diýdim. ⁶Ol maňa şeýle diýdi: «Bu Rebbiň Zerubabyla: „Güýç we zorluk bilen däl-de, diňe Meniň Ruhum bilen iş bitirersiň“ diýen sözi. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁷Sen kimmişiň, eý, beýik dag? Sen Zerubabylyň öňünde tep-tekiz bolarsyň. Ol ybadathananyň iň soňky daşyny goýýarka, halk „Ne gözel, ne ajap!“ diýip gygyrar».

⁸Şeýle hem maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Şu ybadathananyň binýadyny Zerubabylyň elleri tutdy. Ony ahyryna çenli alyp gitjek hem şonuň elleridir». Şonda meni siziň ýanyňyza Hökmürowan Rebbiň iberendigini, sen — Zerubabyl bilersiň. ¹⁰«Ýeňil işler eden gününi ähmiýetsiz hasaplanlar Zerubabylyň elindäki şuguly görüp şatlanarlar.

Bu ýedi çyra Rebbiň gözüdir, olar dünýäni aýlanyp ýörendir». ¹¹Men ol perişdeden: «Onda çyradanyň sagyndaky hem çepindäki iki düýp zeýtun agajy nämäni aňladýar?» diýip soradym. ¹²Ondan ýene-de: «Iki altyn turbajygyň üsti bilen altyn reňkli ýag çykaryp duran zeýtun agajynyň iki şahasy nämäni aňladýar?» diýip soradym. ¹³Ol menden: «Bularyň nämedigini bileňokmy?» diýip sorady. Men: «Ýok, jenabym» diýdim. ¹⁴Ol: «Bular başyna ýag çalnyp saýlanyp, bütin ýer ýüzüniň Taňrysyna gulluk edýän iki kişidir» diýip jogap berdi.

5-nji bap

Altynjy alamat: uçýan kagyz

¹Onsoň seredip durkam, uçup ýören bir ýazgyly kagyza gözüm düşdi. ²Perişde maňa: «Näme görýäň?» diýdi. Men: «Bir kagyz-a uçup ýör; onuň boýy ýigrimi tirsek, ini on tirsek» diýip jogap berdim. ³Ol maňa şeýle diýdi: «Bu bütin dünýä siňýän näletdir. Bu kagyzyň bir tarapynda ýazylyşy ýaly, ogurlyk eden sogrulyp taşlanjakdyr, beýleki tarapynda ýazylyşy ýaly bolsa, ýalandan ant içen kowlup çykaryljakdyr. ⁴Men ony ýolladym. Ol ogrynyň hem-de Meniň adymdan ýalandan ant içýäniň öýüne girer we şol öýde-de galar; agaç-tagtasydyr daşlary bilen bile öýi ýuwudar. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr».

Ýedinji alamat: içi aýally küýze

⁵Soňra meniň bilen gepleşen perişde öňüme geçdi-de: «Ýokaryňa seret, şol gelýän zadyň nämedigini gör» diýdi. ⁶Men: «Ol näme?» diýip soradym. Ol maňa: «Ol gelýän küýzedir. Bu tutuş ýurduň etmişidir^[5]» diýdi. ⁷Soňra gurşun gapak ýokary göterildi: küýzäniň içinde bir aýal otyrdy. ⁸Perişde: «Bu şerdir» diýdi. Aýaly küýzäniň içine itekläp goýberdi-de, gurşun gapagy mäkäm ýerine ýapdy. ⁹Soňra men seredip durkam, iki aýalyň gelýändigini gördüm. Olar şemala ganatlaryny ýaýyp, uçup gelýärdiler. Olaryň ganaty leglegiň ganaty ýalydy. Olar ýer bilen gögüň aralygynda küýzäni göterip äkitdiler. ¹⁰Men perişdeden: «Olar küýzäni nirä alyp barýarlar?» diýip soradym. ¹¹Ol maňa: «Şingar ýurduna; şol ýerde oňa öý gurjaklar. Öý taýýar bolanda, olar küýzäni şonuň içinde öz ýerinde goýarlar» diýdi.

6-njy bap

Sekizinji alamat: dört söweş arabasy

¹Men ýene-de seredip durkam, iki dagyň arasyndan çykyp gelýän dört söweş arabasyny gördüm. Ol daglar bürünçdendi. ²Arabalaryň birine dor atlar, beýlekisine gara atlar, ³üçünji birine ak atlar, soňkusyna bolsa güýçli gyr atlar goşulandy. ⁴Meniň bilen gepleşen perişdeden: «Eý, jenabym, bular näme?» diýip soradym. ⁵Perişde: «Bular bütin ýer ýüzüniň Taňrysynyň huzuryndan çykýan gögüň dört ruhudyr. ⁶Gara atlara goşulan araba ýurduň demirgazygyna, ak atlara goşulan araba olaryň yzyndan gidýär, gyr atlara goşulan araba bolsa günorta gidýär» diýdi. ⁷Gyr atlar gidip, ýer ýüzüni aýlanmak isleýärdiler. Perişde: «Baryň, ýer ýüzüni aýlanyň» diýdi. Olar ýer ýüzüne aýlandylar. ⁸Soňra ol meni çagyryp: «Seret, demirgazyk ýurda giden atlar ol ýerde Meniň gaharymy köşeşdirdiler» diýdi.

Ýeşuwanyň başyna täç geýdirilýär

⁹Maňa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ¹⁰«Şu gün Sepanýanyň ogly Ýoşyýanyň öýüne git-de, Babyl sürgüninden gaýdyp gelen Heldaýdan, Tobyýadan hem-de Ýedaýadan altyn-kümüş ýygna. ¹¹Ýygnan altyn-kümşüňden bir täç ýasap, ony Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwanyň başyna geýdir. ¹²Hökmürowan Reb şuny jar edýär diý: „Ine, Şaha diýen adam. Ol öz ornundan şahalar çykarar we Rebbe ybadathana gurar. ¹³Hawa, Rebbe ybadathana gurjak şoldur. Ol şalyk şöhratyny gazanar, tagtynda oturyp şalyk sürer. Onuň tagtynyň ýanynda ruhany bolar we ol ikisiniň arasynda ylalaşykly maslahat bolar. ¹⁴Bu täçler Heldaýyň, Tobyýanyň, Ýedaýanyň hatyrasyna hem-de Sepanýanyň ogly Ýoşyýanyň sahylygynyň hatyrasyna Rebbiň ybadathanasynda goýlar.

¹⁵Uzakda ýaşaýanlar hem gelip, Rebbiň ybadathanasynyň gurluşygyna kömek ederler“». Şeýlelikde, siziň ýanyňyza meni Hökmürowan Rebbiň iberendigini bilersiňiz. Eger siz Hudaýyňyz Rebbiň sözüni berk tutsaňyz, gurluşyk babatda bu aýdylanlar amala aşar.

7-nji bap

Reb galp agyz beklemäni ýazgarýar

¹Darýuşyň şalygynyň dördünji ýylynyň dokuzynjy aýynyň, ýagny Kislew aýynyň dördüne^[6] Zakarýa Rebbiň şu sözi aýan boldy. ²Beýteliň halky bolsa Rebbe ýalbarmak üçin, Sareseri we Regemmelegi adamlary bilen bile iberipdi. ³Şeýle hem olar Hökmürowan Rebbiň ybadathanasyndaky ruhanylarydyr pygamberlerinden: «Ýyllar boýy edişimiz ýaly, bäşinji aýda^[7] agyz bekläp aglalymy?» diýip soramalydylar. ⁴Şonda Hökmürowan Reb maňa şeýle diýdi: ⁵«Ýurduň ähli halkyna hem-de ruhanylaryna aýt: „Ýetmiş ýyllap bäşinji hem ýedinji aýlarda^[8] ýas tutup, agyz bekläniňizde, siz muny Meniň üçin edipmidiňiz? ⁶Iýip-içeniňizde, diňe özüňiz üçin iýip-içmeýärsiňizmi? ⁷Rebbiň öňki pygamberleriň üsti bilen aýdan sözleri-de şular dälmidi? Şol wagtlar Iýerusalim we onuň daş-töweregindäki galalar heniz ilatlydy, parahatdy. Negep çöli bilen günbatar baýyrlyk-da ilatlydy“».

⁸Zakarýa Rebbiň şu sözi aýan boldy: ⁹«Hökmürowan Reb şeýle diýdi: „Adalatly höküm çykaryň, biri-biriňizi söýüň we rehim-şepagatly boluň; ¹⁰dul aýala, ýetime, gelmişege ýa-da garyp-gasara sütem etmäň; biri-biriňize garşy pislik etmäň. ¹¹Ýöne Meniň halkym boýnuýogynlyk edip, bu sözlere gulak asmadylar, eşitmejek bolup gulaklaryny dykdylar. ¹²Hökmürowan Rebbiň Öz ruhy arkaly öňki pygamberleriň üsti bilen iberen kanundyr nesihatlaryny eşitmez ýaly, olar doňýürek boldular. Şol sebäpden Hökmürowan Rebbiň olara gaty gahary geldi. ¹³Şeýlelikde, Men çagyranymda, olar gulak asmadylar, olar çagyranda Men hem olara jogap bermedim. Muny Hökmürowan Reb diýýär. ¹⁴Şeýdip, Men olary tanamaýan-bilmeýän milletleriň arasyna harasat bilen dargatdym. Olaryň taşlap giden ýurduny harabaçylyga öwürdim. Ol ýerde janly-jemende galmady; ne gözel ýurt tozap galdy“».

8-nji bap

Reb Iýerusalimi dikeltmäge söz berýär

¹Hökmürowan Rebbiň maňa şu sözi aýan boldy: ²«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Men Siony juda gabanýaryn, ony gahar-gazap bilen gabanýaryn“». ³Reb şeýle diýýär: «Men Siona tarap öwrülerin we Iýerusalimde mekan tutaryn. Iýerusalim „Wepaly şäher“ diýlip atlandyrylar. Hökmürowan Rebbiň dagy „Mukaddes dag“ diýlip atlandyrylar». ⁴Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Elleri hasaly gojalardyr kempirler ýene-de Iýerusalimiň köçelerinde oturarlar. ⁵Şäheriň köçeleri oýnap ýören oglan-gyzlardan dolar». ⁶Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Şol günlerde halkyň aman galanlarynyň gözüne bu mümkin däl ýaly görünse, Maňa-da şeýle görünmelimi? Muny Hökmürowan Reb — Men aýdýandyryn». ⁷Hökmürowan Reb: «Men Öz halkymy gündogar hem günbatar ýurtlaryndan halas ederin. ⁸Men olary ýene Iýerusalime ýaşamaga getirerin. Olar Meniň halkym bolar, Men olaryň wepaly hem adalatly Hudaýy bolaryn» diýýär.

⁹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Şol günlerde Hökmürowan Rebbiň ybadathanasynyň düýbüniň tutulmagyna gatnaşan pygamberlerden şu sözleri eşidenleriňiziň gollary kuwwatly bolsun! ¹⁰Şol günlerden öň ynsan üçinem, haýwan üçinem paç alynmazdy, gelýän-gidýänem üçin duşmandan ýaňa rahatlyk ýokdy, sebäbi Men adamlary biri-biriniň garşysyna öjükdiripdim. ¹¹Emma indi Men bu halkyň aman galan bölegine beýle etmerin. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ¹²Tohum parahatlykda sepiler. Üzüm agajy miwe berer, toprak öz hasylyny eçiler, asman ýagmyryny ýagdyrar. Men bularyň hemmesini halkyň aman galan bölegine mülk hökmünde berjek. ¹³Eý, ýahudalar hem ysraýyllar, siz halklar arasynda nälete öwrüldiňiz. Indi Men sizi halas ederin, siz ýalkanyş bolarsyňyz. Gorkmaň, gollaryňyz kuwwatly bolsun!»

¹⁴Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ata-babalaryňyzyň gaharymy getirendikleri üçin, Men olaryň başyna betbagtçylyk getirmegi ýüregime düwdüm we pikirimi üýtgetmändim. Muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn. ¹⁵Emma Men şu günlerde Iýerusalime hem-de Ýahuda ýene ýagşylyk etmegi ýüregime düwdüm. Gorkmaň! ¹⁶Siziň etmeli işleriňiz, ine, şulardyr: biri-biriňize diňe hakykaty aýdyň, kazyýetde adalatly hem parahatçylyk döredýän höküm çykaryň. ¹⁷Biri-biriňize garşy pislik etmäň, ýalan ýere ant içmekden gorkuň; bularyň bary Meniň ýigrenýän zatlarymdyr. Muny Reb aýdýandyr».

¹⁸Hökmürowan Rebbiň maňa şu sözi aýan boldy: ¹⁹«Hökmürowan Reb şeýle diýýär: „Dördünji, bäşinji, ýedinji hem-de onunjy aýlardaky^[9] agyz bekleýän günleriňiz ýahuda halky üçin şatlyk-şagalaň, dabaraly baýramçylyklar bolar. Şoňa görä hakykaty hem parahatlygy söýüň“».

²⁰Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ýene-de halklar we köp şäherleriň ilaty geler. ²¹Bir şäherde ýaşaýanlar başga bir şähere gidip, şeýle diýerler: „Geliň, Rebbe ýalbaralyň, Hökmürowan Rebbiň gözlegine çykalyň. Ine, men-ä ýola düşdüm“. ²²Ençeme halklar, güýçli milletler Hökmürowan Rebbi gözlemäge we Rebbe ýalbarmaga Iýerusalime gelerler». ²³Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Şol günlerde dürli dillerde gepleýän ähli milletlerden on adam ýahudylaryň eteginden tutup: „Özüň bilen gitmäge bize ygtyýar et, sebäbi Hudaýyň seniň bilendigini eşitdik“ diýerler».

9-njy bap

Ysraýylyň duşmanlary jezalandyrylýar

¹Pygamberlik sözi.

Bu Rebbiň Hadrak ýurduna degişli sözüdir.

Bu söz Damask şäherinde galar.

Rebbe degişlidir Siriýa şäherleri

we ysraýyl tireleri^[10].

²Bu söz Hadrak bilen araçäkdeş bolan Hamat ýurduna,

juda parasatly Sur bilen Sidon şäherlerine hem degişlidir.

³Sur özüne berkitme gurdy,

gum kimin kümüş,

köçe hapasy ýaly altyn üýşürdi.

⁴Emma Reb onuň bar ýygnanjasyny

elinden alar indi.

Deňizdäki güýjüni ýok eder,

şäheri ot ýalmap-ýuwudar.

⁵Ony görüp, Aşkelon gorkar,

Gaza yzadan ýaňa jebir çeker,

umytdan düşen Ekron-da şeýle eder.

Gazanyň şasy ýok ediler,

Aşkelon ilatsyz galar.

⁶Aşdotda dürli milletlerden garyşan halklar ýaşar,

Men piliştlileriň tekepbirliginiň soňuna çykaryn.

⁷Alaryn agyzlaryndan ganly etlerin,

dişleriniň arasyndan nejisliklerin.

Aman galanlar Hudaýymyza degişli bolar,

Ýahudanyň tiresi ýaly bolar,

Ekron ýabuslar kimin bolar.

⁸Goragçy hökmünde Öz mekanymda düşlärin,

ýeke adam hem eýläk-beýläk geçmez.

Sütemkär aman galanlara aralaşmaz,

çünki indi olara hut Özüm nazar salaryn.

Patyşa gelýär

⁹Şatlan, eý, Sion gyz, şatlan!

Eý, Iýerusalim gyzy, belent owaz bilen gygyr!

Ine, Patyşaň saňa tarap gelýär.

Adyl hem ýeňijidir Ol!

Ol bir eşege,

eşegiň-de taýharyna münüp,

pes göwünlilik bilen saňa gelýär.

¹⁰Efraýymyň söweş arabalaryny,

Iýerusalimiň atlaryny ýok ederin,

söweş ýaýlary omrulyp taşlanar.

Ol halklara abadançylygy berkarar eder.

Hökümdarlygy deňizden-deňze,

derýadan ýeriň uçlaryna ýeter.

¹¹Sizi bolsa gurbanlyk gany bilen baglaşan ähtim üçin,

tussagdakylaryňyzy gurruk guýudan çykararyn.

¹²Eý, umytly ýesirler, öz galaňyza dolanyň!

Bu gün size iki esse bereket berjekdigimi jar edýän.

¹³Ýahudany ýaý ýaly edip egerin,

Efraýymy bolsa şol ýaýyň oky ederin.

Eý, Sion, ogullaryňy greklere garşy galdyraryn!

Seni elimde urşujynyň gylyjy dek oýnaryn.

¹⁴Şonda Reb Öz halkynyň üstünde peýda bolar,

ýyldyrym deý uçar Onuň peýkamy.

Hökmürowan Reb surnaý çalar-da,

günortadan harasat turzup, ýola düşer.

¹⁵Hökmürowan Reb halkyny gorap saklar.

Halk öz duşmanlaryny ýok edip,

sapan bilen uruşýanlary depeläp ýenjerler.

Toýda şerap içen ýaly içip gygyryşarlar.

Olar gurbanlyk legeni ýaly gandan doly bolup,

gurbanlyk sypasynyň burçlary kimin gandan dolarlar.

¹⁶Şol gün olaryň Hudaýy Reb halas eder,

çünki olar çopan sürüsi kimindir.

Olar täjiň gymmatbaha daşlary ýaly

Hudaýyň ýurdunda şöhle saçarlar.

¹⁷Nähili ajaýyp hem gözel bolarlar!

Bol bugdaý hem täze şerapdan

gyz-ýigitler gül açarlar.

10-njy bap

Reb halas etmäge söz berýär

¹Ýaz möwsüminde

Rebden ýagyş diläň.

Gara bulutlar getirýän Reb

olara güýçli çabgalar ýagdyrýar,

her kesiň meýdanynda otlar bitirýär.

²Butlar bimany gepleýärler,

palçylar ýalan sözleýärler,

galp düýşleri ýorýarlar,

soňy boş göwünlik berýärler.

Şol sebäpden goýun ýaly ygyp ýörler,

çopansyzdyklary üçin ejir çekýärler.

³Çopanlara garşy tutaşdy gaharym,

baştutanlary jezalandyraryn.

Hökmürowan Reb Öz sürüsiniň —

— Ýahuda nesliniň aladasyny eder,

olary buýsançly söweş aty kimin eder.

⁴Burç daşy,

çadyr gazygy,

söweş ýaýy,

ähli ýolbaşçylar olardan çykar.

⁵Söweş esgerleri deý bolar olar,

depelärler duşmany köçeleriň palçygynda.

Rebbiň özleri bilendigi üçin söweşip,

olar atly goşuny uýada goýarlar.

⁶Ýahuda neslini kuwwatlandyraryn,

Ýusup neslini halas ederin,

Men yzyna getirerin olary,

çünki olara rehmim indi.

Men tarapdan unudylmadyk ýaly bolarlar.

Sebäbi olaryň Hudaýy Reb — Mendirin;

Men olara gulak asaryn.

⁷Efraýym halky batyrlar kimin bolar,

şerap içen deý olaryň köňli hoş bolar.

Muny ogullary görüp guwanarlar;

olaryň göwünleri Rebde galkynar.

⁸Sykylyk çalyp, toplaryn olary,

çünki Men azat etdim olary.

Köpelerler olar hut öňküleri ýaly.

⁹Milletler arasyna olary tohum deý sepdim,

emma olar Meni uzak ýurtlarda ýatlarlar.

Çagalary bilen aman galyp dolanyp gelerler.

¹⁰Yzyna getirerin olary Müsürden;

Aşurdan ýygnaryn.

Getirerin Gilgada, Liwana

ýöne olar sygmazlar ol ýere.

¹¹Reb jebir deňzinden geçirer,

deňiz tolkunlaryny köşeşdirer.

Niliň düýpsüz çuňluklary gurar,

Aşuryň tekepbirligi çöker,

Müsüriň şalyk hasasy elinden gider.

¹²Olar Men-Rebde kuwwatlanarlar,

Meniň adym bilen gezerler,

Muny Reb aýdýandyr.

11-nji bap

¹Eý, Liwan, derwezeleriňi aç,

goý, ot kedr agaçlaryňy ýakyp ýok etsin!

²Eý, serwi, bagyr, çünki kedr agajy ýykyldy,

şöhratly agaçlar wes-weýran boldy!

Eý, Başanyň dublary, uwlaň,

çünki sümme tokaý ýer bilen ýegsan boldy!

³Çopanlaryň bagyryşyna gulak salyň;

olaryň şöhraty öçdi.

Arslanlaryň arryldysyna gulak goýuň;

Iordanyň etegindäki tokaý ýok edildi.

Iki çopan

⁴Meniň Hudaýym Reb şeýle diýýär: «Soýulýan sürä çopan bol. ⁵Sürini satyn alanlar goýunlary soýýarlar, ýöne jezalaryny çekmeýärler. Goýunlary satýan adam olara: „Rebbe alkyş bolsun, sebäbi men baýadym“ diýýär. Çopanlaryň öz goýunlaryna haýpy gelmeýär. ⁶Mundan beýläk ýurduň ilatyna haýpym gelmez, muny Men — Reb aýdýandyr. Men olaryň her birini goňşusynyň hem-de patyşasynyň eline bererin. Olar ýurdy weýran ederler. Men ýeke adamy-da olaryň elinden halas etmerin».

⁷Şeýlelikde, goýun söwdagärleriniň hatyrasyna^[11] men soýulmaly sürä çopan boldum. Elime iki taýak aldym-da, olaryň birini «Merhemet», beýlekisini bolsa «Bütewülik» diýip atlandyrdym. Şeýdip, sürini bakdym. ⁸Bir aýda üç çopany başymdan sowdum. Men goýun söwdagärlerini ýigrendim, olar hem meni ýigrendiler. ⁹Men olara: «Men siziň üçin çopançylyk etjek däl. Ölen — ölsün, ýumrulan — ýumrulsyn. Aman galanlar bolsa biri-biriniň etini iýsinler» diýdim. ¹⁰Ähli halklar bilen eden ähtimi bozmak üçin «Merhemet» diýip atlandyran taýagymy aldym-da, ony döwdüm. ¹¹Hut şol günüň özünde äht bozuldy. Jebir çeken goýunlar — olar maňa seredip durdular — munuň Rebbiň sözüdigine göz ýetirdiler. ¹²Soňra olara: «Eger muny dogry hasaplasaňyz, onda muzdumy beriň, eger nädogry hasaplasaňyz, muzd gerek däl» diýdim. Şeýlelikde, olar maňa otuz kümüş teňňe çekip berdiler. ¹³Reb maňa: «Olaryň Maňa kesen bir şaýa degmeýän bahasyny al-da, küýzegäre taşlap ber» diýdi. Onsoň men otuz kümüş teňňäni aldym-da, Rebbiň ybadathanasyndaky küýzegäre taşladym. ¹⁴Soňra men Ýahuda bilen Ysraýylyň arasyndaky doganlyk gatnaşygyny bozmak üçin «Bütewülik» diýen ikinji taýagymy-da döwdüm.

¹⁵Soňra Reb maňa şeýle diýdi: «Derde ýaramaýan çopanyň gurallaryny ýene-de al. ¹⁶Men şu ýurda bir çopan goýjakdyryn, ol ölüm ýassygynda ýatanyň aladasyny etmez, ýiteni idemez, maýyby bejermez, sag adamyň garnyny doýurmaz. Gaýtam ol semizleriň etini iýip, toýnaklaryny goparar.

¹⁷Sürini taşlaýan,

derde ýaramaýan çopanyň dat gününe!

Gylyç onuň elini çapsyn, sag gözüni oýsun.

Eli bütinleý gurasyn,

sag gözi sokur bolsun».

12-nji bap

Iýerusalimiň ýeňşi

¹Pygamberlik sözi.

Bu Rebbiň Ysraýyl hakyndaky sözüdir. Gögi ýaýan, ýeri esaslandyran we ynsan ruhuny ýaradan Reb şeýle diýýär: ²«Men Iýerusalimi daş-töweregindäki halklar üçin başyňy aýlaýan şeraply bir käse ederin. Iýerusalim gabawa düşende, bu käseden Ýahuda-da içer.

³Şol gün Men Iýerusalimi ähli milletler üçin agyr daş ederin. Ony göterenleriň ählisi özlerine zeper ýetirer. Ýer ýüzüniň ähli milletleri birleşip, Iýerusalimiň garşysyna çykarlar. ⁴Şol gün Men atlaryň baryny guduzladaryn, üstündäkileri bolsa dälirederin. Beýleki halklaryň atlarynyň gözlerini kör ederin, emma Ýahuda neslini Öz nazarymda saklaryn. Muny Reb aýdýandyr. ⁵Şonda Ýahuda baştutanlary öz-özlerine: „Özleriniň Hudaýy Hökmürowan Rebde kuwwatlanan Iýerusalimiň halky biziň gujur-gaýratymyzdyr“ diýerler. ⁶Şol gün Men ýahuda baştutanlaryny oduň ortasynda ýanýan bir maňňal ýaly, bugdaý dessesiniň içinde alawlap ýanýan çyra ýaly ederin. Olar sag-solundaky halklaryň ählisini ýakyp-ýandyrarlar. Iýerusalim ýene-de özüniň öňki ýerinde oturar».

⁷Dawudyň nesilleriniň hem-de Iýerusalimiň halkynyň şöhraty Ýahudadan öňe geçmez ýaly, Reb ilki ýahuda halkyna ýeňiş berer. ⁸Reb şol gün Iýerusalimiň halkyny gorar. Olaryň iň ejizi Dawut ýaly bolar. Dawudyň nesli Hudaý ýaly, öňe çykan Rebbiň perişdesi ýaly bolar.

Tutuş ýurtda ýas tutarlar

⁹«Şol gün Men Iýerusalimiň garşysyna çykýan milletleriň ählisini derbi-dagyn etmäge girişerin. ¹⁰Men Dawudyň nesliniň hem-de Iýerusalimiň halkynyň üstüne merhemet we ýalbaryş ruhuny dökerin. Olar özleriniň deşim-deşim edenine, ýagny Maňa serederler, ýalňyz ogly üçin ýas tutýan ýaly ýas tutarlar, nowbahar ogly üçin ahy-nala çekýän ýaly ajy gözýaş dökerler. ¹¹Şol gün Iýerusalimde tutuljak ýas Megido düzlügindäki Hadatrimmonda tutulan ýas ýaly agyr bolar. ¹²Ýurtda her kowumyň maşgalasy özbaşdak, aýallary aýry, erkekleri aýry ýas tutar: Dawudyň kowumynyň erkekleri aýry, aýallary aýry; Natanyň kowumynyň erkekleri aýry, aýallary aýry; ¹³Lewiniň kowumynyň erkekleri aýry, aýallary aýry; Şimginiň kowumynyň erkekleri aýry, aýallary aýry; ¹⁴şeýle hem ähli galan kowumlaryň erkekleri aýry, aýallary aýry ýas tutar».

13-nji bap

¹Şol gün Dawudyň neslini hem-de Iýerusalimiň halkyny günäden we haramlykdan saplamak üçin bir çeşme çykar.

Butparazlygyň we ýalan pygamberligiň soňy

²Şol gün Men ýurtdan butlaryň atlaryny öçürip taşlaryn. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. Mundan beýläk olar ýatlanylmaz. Ýalan pygamberleri-de, erbet ruhy-da ýurtdan çykararyn. ³Eger kimdir biri ýene pygamberlik edäýse, ata-enesi oňa: «Sen diri galmarsyň, sebäbi Rebbiň adyndan ýalan sözleýärsiň» diýer. Ol pygamberlik edende, ata-enesi ony pyçaklar. ⁴Şol gün her bir pygamber pygamberlik edýän wagtynda görnen görnüşlerden utanar, adamlary aldamak üçin pygamberleriň ýüň donuny geýmez. ⁵Ol: «Men pygamber däl, men — daýhan. Ýaş wagtym biri meni gul edip satyn alypdyr» diýer. ⁶Eger ondan: «Döşüňdäki ýaraň näme?» diýip sorasalar, ol: «Bu dostlarymyň öýündekäm boldy» diýip jogap berer.

⁷Eý, gylyç, oýan çopanymyň garşysyna!

Oýan ýakynymyň garşysyna.

Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Çopany ur, goý, dargasyn goýunlar.

Men elimi kiçileriň garşysyna galdyraryn.

⁸Tutuş ýurduň,

üçden ikisi gyrlyp heläk bolar,

üçden biri diri galar.

Muny Reb aýdýandyr.

⁹Şol galan üçden birini otdan geçirerin,

olary kümüş kimin saplaryn,

altynyň barlanyşy ýaly synaryn.

Olar Maňa dileg ederler,

Men olara jogap bererin,

«Bu — Meniň halkym» diýerin;

Olar-da: «Reb — biziň Hudaýymyz» diýerler.

14-nji bap

Soňky söweş

¹Ine, Rebbiň güni gelýär! Eý, Iýerusalim halky, sizden alnan olja öz gözüňiziň alnynda paýlaşylar. ²Men Iýerusalimiň garşysyna uruşmak üçin ähli milletleri ýygnaryn. Şäherler basylyp alnar, öýler talanar, aýallar zorlanar. Şäher halkynyň ýarysy sürgün ediler, ýöne halkyň galan bölegi şäherden çykarylmaz. ³Onsoň Reb çykyp, söweş günündäki ýaly edip, şol halklaryň garşysyna urşar. ⁴Şol gün Onuň aýagy gündogarda — Iýerusalimiň öňündäki Zeýtun dagynda bolar. Bu dag gündogardan günbatara ägirt uly jülge bolup, ikä bölüner; dagyň ýarysy demirgazyga, ýarysy günorta çekiler. ⁵Siz Rebbiň dagynyň jülgesiniň içi bilen gaçarsyňyz, sebäbi ol jülge Asele çenli uzalyp gider. Siz şonda Ýahuda patyşasy Uzyýanyň döwründe bolan ýertitremeden gaçyşyňyz ýaly gaçarsyňyz. Şol wagt meniň Hudaýym Reb ähli mukaddesler bilen bile geler. ⁶Şol gün yşyk bolmaz, asmandaky yşyk çeşmeleri doňar. ⁷Ol diňe Rebbe aýan bolan aýratyn bir gün bolar. Ol ne gündize meňzär, ne-de gijä; agşamyna ýagty bolar. ⁸Şol gün Iýerusalimde suw joşar. Suwuň ýarysy gündogardaky deňze, ýarysy günbatardaky deňze akar. Bu gyşyna-da, tomsuna-da şeýle dowam eder.

⁹Reb tutuş ýer ýüzüniň Şasy bolar. Şol gün Reb ýeke-täk Reb bolar we Onuň ady ýeke-täk at bolar.

¹⁰Gebadan Iýerusalimiň günortasyndaky Rimmona çenli tutuş ýurt düzlüge öwrüler. Emma Iýerusalim Benýamin derwezesinden öňki derwezäniň ýerleşen ýerine, Çüňk derwezesine çenli, ýagny Hananel diňinden patyşanyň üzüm sykylýan ýerine çenli aralykdaky belentlikde galar. ¹¹Iýerusalimde adamlar ýaşar, ol indiden beýläk ýok edilmez. Şäher howpsuz bolar.

¹²Iýerusalimiň garşysyna urşan milletleri Reb şu belalar bilen jezalandyrar: heniz aýak üstünde gezip ýörkäler — tenleri, hanasyndaka — gözleri, agyzlaryndaka — dilleri çüýrär. ¹³Şol gün olary Reb uly aljyraňňylyga salar, her kim öz gapdalyndakynyň elinden tutar, biri-birine ýumruk salarlar. ¹⁴Hatda ýahudalar-da Iýerusalimde urşarlar. Daş-töwerekdäki ähli milletleriň baýlygy: uly möçberde altyn-kümşi, geýimleri ýygnalar. ¹⁵Atlardyr gatyrlara, düýelerdir eşeklere hem-de olaryň düşelgelerinde bolan beýleki ähli haýwanlara-da şunuň ýaly belalar bilen jeza berler.

¹⁶Iýerusalimiň üstüne çozan milletlerden aman galanlary Patyşa, ýagny Hökmürowan Rebbe ybadat etmek hem-de Çatma baýramyny bellemek üçin ýylyň-ýylyna Iýerusalime giderler. ¹⁷Patyşa, ýagny Hökmürowan Rebbe ybadat etmek üçin ýer ýüzündäki halklardan Iýerusalime gitmedikler ýagyş garasyny görmez. ¹⁸Eger Müsür nesli hem gidip, şuny berjaý etmese, Reb olara-da Çatma baýramyny bellemäge gitmedik halklaryň başyndan inderen belasyny inderer. ¹⁹Müsüriň hem-de Çatma baýramyny bellemäge gitmedik milletleriň ählisiniň jezasy şeýle bolar.

²⁰Şol gün hatda atlaryň jaňjagazlaryna-da «Rebbe bagyş edilen» diýip ýazylar; Rebbiň ybadathanasyndaky gazanlar hem gurbanlyk sypasynyň öňündäki jamlar ýaly bolar. ²¹Iýerusalimdäki hem-de Ýahudadaky her bir gazan Hökmürowan Rebbe bagyş ediler. Gurbanlyk bermäge gelenler olary gurbanlyk etini bişirmek üçin ulanarlar. Şol günden beýläk Hökmürowan Rebbiň ybadathanasynda ýekeje-de söwdagär bolmaz.

Malaky

pygamberiň kitaby

Giriş

Malaky pygamberiň kitaby b.e.öň takmynan V asyrda, ýagny Iýerusalimdäki ybadathana dikeldilenden soň ýazylypdyr diýip hasaplanylýar. Malaky pygamber halky Hudaýyň ähtine wepaly bolmaga çagyrýar. Ol ruhanylary we halky ýazgaryp, olaryň Hudaýa mynasyp tärde sežde etmeýändiklerini, Ony aldaýandyklaryny aç-açan aýdýar. Pygamber olaryň Hudaýyň taglymatyna eýermeýändiklerini, Ony sylamaýandyklaryny hem aýdýar. Malaky pygamber Rebbiň Öz halkyny päklemäge we oňa kazylyk etmäge geljekdigi, emma munuň öň ýanynda Onuň üçin ýol taýynlajak we ähtini jar etjek bir wekilini iberjekdigi barada pygamberlik edýär.

Mazmuny

Ysraýylyň günäleri 1:1—2:16

Rebbiň jezasy we rehim-şepagaty 2:17—4:6

1-nji bap

¹Pygamberlik sözi. Malakynyň üsti bilen Rebbiň ysraýyllara aýdan sözi.

Rebbiň ysraýyllara bolan söýgüsi

²Reb: «Men sizi ozaldan söýýärin» diýýär. Emma siz: «Sen bizi nähili söýýärsiň?» diýip soraýarsyňyz. Reb şeýle diýýär: «Ysaw Ýakubyň dogany dälmi näme? Men Ýakuby saýladym, ³emma Ysawy ret etdim. Onuň daglaryny weýran etdim, mülküni çöl şagallaryna berdim». ⁴Edomlylar: «Biz weýran edildik, ýöne weýrançylygy dikelderis» diýerler. Ýöne Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Olar gurarlar, emma Men ýykaryn. Ýurtlarynyň erbet ýurtdygyny, halkyna bolsa Rebbiň ömürlik gaharynyň gelendigini hemmeler bilerler. ⁵Muny öz gözleriňiz bilen görüp: „Reb Ysraýyl serhedinden daşarda hem beýikdir!“ diýersiňiz».

Reb ruhanylary ýazgarýar

⁶Eý, Meniň adymy kemsidýän ruhanylar, Hökmürowan Reb size şeýle diýýär: «Ogul atasyny, gul hojaýynyny sylaýar. Eger Men ata bolsam, hany Maňa sylag-hormatyňyz? Eger Men hojaýyn bolsam, hany siziň Menden gorkyňyz?

Gaýtam siz: „Biz nädip Seniň adyňy kemsitdik?“ diýýärsiňiz. ⁷Siz Meniň gurbanlyk sypamda haram gurbanlyklar hödürläp, Meniň adymy kemsitdiňiz. Siz ýene-de: „Biz nädip Seni haram etdik?“ diýip soraýarsyňyz. „Rebbiň saçagyny kemsitsek hem bolar“ diýip, Meni haram etdiňiz. ⁸Kör maly gurbanlyk etmek dürsmüdir? Agsak ýa-da kesel maly gurbanlyk etmek erbetlik dälmi? Şeýle maly öz häkimiňe bir eltip gör! Ol senden razy bolarmyka, haýyşyňy ýerine ýetirermikä? Muny Hökmürowan Reb diýýär. ⁹Indi bize merhemet eder ýaly, Hudaýa ýalbaryp bir görüň!? Şeýle gurbanlyklar hödürläniňizden soň, Ol siziň soraýan zadyňyzy edermikä? Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr». ¹⁰Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Gurbanlyk sypamda biderek ýere ot ýakmazyňyz ýaly, käşgä araňyzdan biri çykyp, derwezeleri ýapsady! Men sizden razy däldirin. Indi Men siziň eliňizden sadaka kabul etmerin. ¹¹Gündogardan günbatara çenli milletler arasynda Meniň adym beýik bolar! Ähli ýerde Meniň adyma ýakymly ysly tütetgi ýakylyp, päk sadakalar hödürlener. Çünki milletler arasynda Meniň adym beýik bolar. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ¹²Emma siz: „Rebbiň saçagy haramdyr, çöregidir ir-iýmişini kemsitsek hem bolar“ diýip, Meniň adyma ysnat getirýärsiňiz. ¹³„Bu nähili irginlik!“ diýip, siz muny äsgermezlik etdiňiz, Hökmürowan Reb diýýär. Gurbanlyk hökmünde siz talanyp alnan, agsak ýa-da kesel mal hödürleýärsiňiz! Men ony kabul ederin öýdýäňizmi? Muny Reb aýdýandyr.

¹⁴Sürüsindäki goçy sadaka aýdyp, soňra onuň ýerine Taňra maýyp-müjribi gurbanlyk berýän kezzaba nälet bolsun! Çünki Men beýik Patyşadyryn, Hökmürowan Reb diýýär. Milletler Meniň adymdan gorkýarlar».

2-nji bap

^1-2Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Indi, eý, ruhanylar, bu buýruk siziň üçindir. Eger diňlemeseňiz, adymy şöhratlandyrmagy ýürekden islemeseňiz, onda Men siziň üstüňize nälet ibererin we alkyşlaryňyzy nälete öwrerin. Men olary eýýäm näletledim, sebäbi siz muny ýürekden islemediňiz. ³Men siziň tohum-tijiňizi ýazgararyn. Baýramçylyklarda gurban edýän mallaryňyzyň dersini ýüzüňize sürterin we siz huzurymdan äkidilip, derse taşlanarsyňyz. ⁴Şonda Lewi bilen eden ähtimiň saklanmagy üçin, bu buýrugy size ýollandygymy biliň. Muny aýdýan Hökmürowan Rebdir. ⁵Meniň onuň bilen eden ähtim ýaşaýyş we parahatçylyk ähtidir. Men bulary oňa Menden gorksun diýip berdim. Ol Menden gorkup, adyma hormat goýdy. ⁶Onuň edýän öwüt-ündewleri dogrudy, hileli sözi ýokdy. Ol Meniň bilen ylalaşyk we dogrulyk ýolundan ýöräp, köp adamlary günäden sowdy. ⁷Ruhanynyň sözleri bilimi goramalydyr. Ol Hökmürowan Rebbiň wekilidir, ynsanlar onuň agzyndan öwüt-ündew gözlemelidir. ⁸Emma siz ýoldan çykdyňyz we öwüt-ündewleriňiz bilen köp adamlaryň büdremegine sebäp bolduňyz. Siz Lewiniň ähtini bozduňyz. Muny aýdýan Hökmürowan Rebdir. ⁹Öwüt-ündewiňizde tarapgöýlik edip, Meniň ýollarymy tutmandygyňyz üçin, Men hem sizi bütin halkyň öňünde kemsitdim we peseltdim».

Halkyň Rebbe biwepalygy

¹⁰Biziň hemmämiziň atamyz bir dälmi? Bizi bir Hudaý ýaratmadymy? Onda näme üçin biz biri-birimize dönüklik edip, ata-babalarymyzyň ähtini bozýarys? ¹¹Ýahuda dönüklik edip, Ysraýylda we Iýerusalimde nejis iş etdi. Ýahuda keseki hudaýa sežde edýän gyza öýlenip, Rebbiň halaýan mukaddes öýüni harama çykardy. ¹²Muny eden kişi Hökmürowan Rebbe sadaka getiren bolsa-da, Reb onuň maşgalasyny Ýakubyň neslinden sogrup taşlap, ony jezalandyrsyn.

¹³Ine, başga-da bir eden işiňiz bar: siz Rebbiň gurbanlyk sypasyny gözýaşlar bilen, möňňürip, ahy-nala bilen doldurýarsyňyz, sebäbi Reb indi siziň getiren sadakalaryňyza seretmeýär, olary eliňizden hoşallyk bilen kabul etmeýär. ¹⁴Siz: «Näme üçin kabul etmeýär?» diýip soraýarsyňyz. Sebäbi Reb seniň we ýaş wagtyň öýlenen aýalyňyň arasynda şaýatdyr. Ol ýanýoldaşyň, ähtleşen aýalyň hem bolsa, sen oňa dönüklik etdiň. ¹⁵Tutuş kalby bilen Hudaýa wepaly bolan hiç bir adam beýle hereket etmez. Wepaly adam näme isleýär?^[1] Ol öz dogulýan çagalarynyň Hudaýyň halky bolmagyny isleýär. Şonuň üçin habardar boluň we ýaşlykda öýlenen aýalyňyza dönüklik etmäň. ¹⁶Ysraýyl Hudaýy Reb: «Men aýrylyşmagy ýigrenýärin. Men aýrylyşan adamyň başyna zulum salaryn^[2], muny Men — Hökmürowan Reb aýdýandyryn. Şonuň üçin siz seresap boluň, dönüklik etmäň» diýýär.

Höküm güni

¹⁷Siz sözleriňiz bilen Rebbi irizdiňiz. «Ony nädip irizdik?» diýip soraýarsyňyz. «Ýamanlyk edýän her bir adam Rebbiň nazarynda gowudyr we Reb olardan hoşaldyr» ýa-da «Hany, adalat Hudaýy nirede?» diýip irizdiňiz.

3-nji bap

¹Hökmürowan Reb: «Öňümden ýol taýýarlar ýaly, ine, Men Öz wekilimi iberýärin. Siziň gözleýän Taňryňyz duýdansyz Öz ybadathanasyna geler. Siziň hoşal bolýan äht Wekiliňiz, ine, gelýär» diýýär. ²Emma äht Wekiliniň geljek gününe kim çydap biler? Ol peýda bolanda, onuň öňünde kim durup biler? Çünki Ol demri eredýän ot kimin, kir ýuwujynyň sabyny kimindir. ³Ol kümşi eredip saplaýan ýaly oturyp, Lewiniň neslini saplar, olary altyn-kümüş kimin eredip tämizlär. Şonda olar sadakalaryny Rebbe dogrulyk bilen hödür ederler. ⁴Onsoň öňki döwürde, geçen ýyllarda bolşy ýaly, Reb Ýahuda we Iýerusalim halkynyň sadakalaryndan hoşal bolar. ⁵Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Soňra Men höküm çykarmak üçin ýanyňyza gelip, jadygöýlere, zynagärlere, ýalan ýere ant içýänlere garşy we talabanyň, dul aýalyň, ýetimiň hakyny iýýänlere garşy, gelmişegi hukugyndan mahrum edýänlere, Menden gorkmaýanlara garşy derrew şaýat bolaryn.

Halk Hudaýyň hakyny iýýär

⁶Men Rebdirin, üýtgeýän däldirin. Şonuň üçin hem siz Ýakubyň nesli bolmakdan mahrum edilmediňiz. ⁷Ata-babalaryňyzyň döwründen bäri siz Meniň parzlarymdan ýüz öwrüp, olary berjaý etmeýärsiňiz. Maňa tarap öwrüliň, Menem size tarap öwrülerin. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr». Emma siz: «Biz nädip öwrüleli?» diýýärsiňiz. ⁸Heý, ynsan Hudaýyň hakyny iýermi? Siz Meniň hakymy iýdiňiz! Siz bolsa: «Biz nädip Seniň hakyňy iýdik?» diýýärsiňiz. Hasylyňyzyň ondan bir bölegini bermekde we sadakalaryňyzda iýdiňiz! ⁹Siz näletlendiňiz, sebäbi siz Menden ogurlaýarsyňyz, bütin millet Menden ogurlaýar! ¹⁰Öýümde azyk bolar ýaly, ondan biriňiziň baryny tutuşlygyna ammara getiriň. Meni munuň bilen synap görüň. Muny Hökmürowan Reb diýýär. Görüň, Men gögüň penjirelerini siziň üçin açyp, üstüňize dolup-daşýan bereket ýagdyrmarynmy? ¹¹Men siziň üçin topragyňyzdaky hasyly weýran etmegi çekirtgelere gadagan ederin. Meýdandaky üzüm agaçlaryňyz hasylsyz galmaz, Hökmürowan Reb diýýär. ¹²Şonda ähli milletler size bagtly diýerler. Çünki ýurduňyz eşretli ýurt bolar, muny Hökmürowan Reb aýdýandyr.

Reb wepadarlary sylaglar

¹³Reb: «Maňa garşy bihaýa sözler aýtdyňyz» diýýär. Siz bolsa: «Biz Saňa garşy näme aýdypdyrys?» diýýärsiňiz. ¹⁴Siz, ine, şeýle diýdiňiz: «Hudaýa gulluk etmek bidereklikdir. Hökmürowan Rebbiň buýrugyny berjaý etmekden we Onuň öňünde ýas tutup gezmekden biz näme peýda görýäris? ¹⁵Indi tekepbirlere bagtly diýýäris. Erbetlik edýänleriň diňe bir işi rowaç alman, eýsem olar Hudaýy synap, jezadan gutulýarlar».

¹⁶Onsoň Rebden gorkýanlar biri-birileri bilen gepleşdiler. Reb üns berip diňledi. Rebden gorkup, adyna hormat goýýanlar hakynda Onuň öňünde bir ýatlama kitaby ýazyldy. ¹⁷Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Meniň bellän günüm olar Meniňki bolar. Olar Meniň gymmatly halkym bolar. Atasynyň özüne hyzmat eden ogluna haýpy gelşi ýaly, Meniň hem olara haýpym geler. ¹⁸Şonda siz ýene bir gezek dogry bilen egriniň, Hudaýa gulluk edýän bilen etmeýäniň arasyndaky tapawudy görersiňiz».

4-nji bap

Rebbiň geljek güni

¹Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Ine, ol gün ojak ýaly ýanyp gelýär. Ähli tekepbirler we hemme erbetlik edýänler saman kimin bolarlar. Ol gün olaryň hemmesini ot ýandyrar. Olarda ne kök, ne-de baldak galar. ²Ýöne Meniň adymdan gorkýan siz üçin, şöhlesi bilen şypa berjek adalat güneşi dogar. Siz şonda gazygyndan boşanan göle ýaly böküşersiňiz. ³Erbetleri basgylarsyňyz, çünki Meniň bellän günüm olar siziň aýaklaryňyzyň astynda kül bolar. Muny Hökmürowan Reb aýdýandyr. ⁴Gulum Musanyň kanunyny, bütin Ysraýyl üçin Meniň Horep dagynda^[3] onuň üsti bilen buýran parzlarymy we hökümlerimi ýatlaň. ⁵Ine, Men-Rebbiň beýik we gazaply güni gelmezden öň, Özüm size Ylýas pygamberi ibererin. ⁶Ol ata-eneleriň ýüregini çagalaryna, çagalaryň ýüregini ata-enelerine tarap öwrer. Şonda Men gelip, ýurdy näletläp ýok etmerin».

Mattanyň hoş habary

Giriş

Bu kitap Isanyň şägirdi Matta tarapyndan ýazyldy. Matta Isa duşmazyndan ozal salgytçydy. Emma Isa Mesih bilen bolan duşuşyk onuň dünýägaraýşyny düýpgöter özgerdýär. Isa ony Öz yzyna eýermäge çagyranda, Matta bada-bat kärini taşlap, Onuň yzyna düşýär. Matta Isa nirä gitse, Onuň bilen bile gidýär we soňra Onuň 12 resulynyň biri bolýar.

Matta öz kitabynda Köne Äht ýazgylaryna ýygy-ýygydan salgylanýar. Ol kitabyny Isanyň nesil daragtyny beýan etmekden başlaýar. Şeýle etmek bilen, ol Isanyň tötänlikden peýda bolman, eýsem Köne Ähtdäki wadalara görä doglandygyny nygtaýar. Matta Isanyň Mesihdigini, Onuň pygamberler arkaly wada berlen Patyşadygyny aýan edýär. Pygamberler Isa Mesihiň Dawut pygamberiň neslinden doglup, Hudaýyň Şalygyny berkarar etjek Halasgärdigini müňlerçe ýyl ozal aýdyp geçipdirler. Matta özüniň şaýat bolan wakalaryny beýan edip, Isa Mesihiň dogrudan-da Hudaýyň Ogludygyny tassyklaýar.

Matta Hudaýyň Şalygy barada örän köp ýazýar. Ol bu Şalygyň gündogarda, ýa günbatarda, ýa haýsydyr başga bir ýerde däl-de, adamlaryň özlerini Isa tabşyryp, Oňa eýeren ýerlerinde berkarar bolýandygyny okyjylaryna mälim edýär. Isa Mesihe iman edip, Onuň tabşyryklaryny berjaý edýän islendik adam dogry durmuşda ýaşap, Hudaýyň Şalygyny miras alýar.

Matta öz kitabynda Isany Mugallym diýip atlandyrýar, sebäbi Isa Mukaddes Ýazgylary doly ygtyýarlylyk bilen teswirlärdi, Hudaýyň Şalygyny Şaýat hökmünde beýan ederdi.

Mazmuny

Isa Mesihiň nesil daragty we dogluşy 1:1—2:23

Ýahýa pygamberiň hyzmaty 3:1-12

Isanyň çümdürilmegi we synalmagy 3:13—4:11

Isanyň Jelile welaýatyndaky hyzmaty 4:12—18:35

Jelileden Iýerusalime çenli 19:1—20:34

Iň soňky hepde we Iýerusalim şäherine girmegi 21:1—27:66

Reb Isanyň ölümi we direlişi 28:1-20

1-nji bap

Isa Mesihiň nesil daragty

(Luka 3:23-38)

¹Ybraýymyň we Dawudyň neslinden bolan IsaMesihiň nesil daragtynyň ýazgysy, ine, şeýledir: ²Ybraýymdan Yshak, Yshakdan Ýakup, Ýakupdan Ýahuda we onuň doganlary dünýä indi. ³Ýahudadan Peres bilen Zerah doguldy, olaryň ejesi Tamardy. Peresden Hesron, Hesrondan Ram doguldy. ⁴Ramdan Eminadap, Eminadapdan Nahşon, Nahşondan Salmon doguldy. ⁵Salmondan Bowaz dünýä indi, onuň ejesi Rahapdy. Bowazdan Obet dünýä indi, onuň ejesi Rutdy. Obet Ýyşaýyň kakasydy. ⁶Ýyşaýdan Dawut patyşa doguldy. Dawutdan Süleýman dünýä indi, onuň ejesi Uryýanyň dul aýaly Batşebady. ⁷Süleýmandan Rehabgam, Rehabgamdan Abyýa, Abyýadan Asa, ⁸Asadan Ýehoşapat, Ýehoşapatdan Ýoram, Ýoramdan Uzyýa doguldy. ⁹Uzyýadan Ýotam, Ýotamdan Ahaz, Ahazdan Hizkiýa, ¹⁰Hizkiýadan Manaşa, Manaşadan Amon, Amondan Ýoşyýa doguldy. ¹¹Ýoşyýa Babyl sürgüniniň öňüsyrasynda doglan Ýekonýanyň we onuň doganlarynyň atasydy. ¹²Ýekonýa Babyl sürgüninden soňra doglan Şeýaltyýeliň atasydy. Şeýaltyýelden Zerubabyl, ¹³Zerubabyldan Abyhut, Abyhutdan Eliýakym, Eliýakymdan Azor, ¹⁴Azordan Sadok, Sadokdan Akym, Akymdan Elihut, ¹⁵Elihutdan Elgazar, Elgazardan Mattan, Mattandan Ýakup doguldy. ¹⁶Ýakup Merýemiň adamsy Ýusubyň atasydy, Merýemden bolsa Mesih^[1] diýip atlandyrylan Isa doguldy.

¹⁷Şeýlelikde, Ybraýymdan Dawuda çenli bolan nesiller jemi on dört arkadyr. Dawutdan Babyl sürgünine çenli hem on dört, Babyl sürgüninden Mesihe çenli hem on dört arkadyr.

Isa Mesih dogulýar

(Luka 2:1-7)

¹⁸Isa Mesihiň dogluşy şeýle boldy: Onuň ejesi Merýem bilen Ýusup adaglydy, emma olar entek ýassykdaş bolmankalar, Merýem özüniň Mukaddes Ruh arkaly göwreli bolandygyny bildi. ¹⁹Onuň adaglysy Ýusup dogruçyl adamdy, şoňa görä ol Merýemiň ile masgara bolmagyny islemän, ony ýaşyryn aýryp goýbermegi ýüregine düwdi. ²⁰Ýusup bu hakda oýlanyp ýörkä, Rebbiň bir perişdesi onuň düýşüne girip: «Eý, Dawut ogly Ýusup! Sen Merýeme öýlenmekden gorkma, sebäbi onuň göwresindäki MukaddesRuh arkalydyr. ²¹Ol bir Ogul dograr, sen Onuň adyna Isa^[2] dakarsyň, sebäbi Ol Öz halkyny günälerinden halas eder» diýdi. ^22-23Bularyň hemmesi Rebbiň pygamber arkaly: «Ine, boý gyz göwreli bolup, Ogul dograr. Onuň adyna Imanuwel dakarlar» diýip aýdan sözüniň berjaý bolmagy üçin boldy. Bu at «Hudaý biziň bilendir» diýmegi aňladýar. ²⁴Ýusup ukudan oýanansoň, Rebbiň perişdesiniň buýrugyny ýerine ýetirip, Merýeme öýlendi. ²⁵Emma Merýem ogluny^[3] dogurýança, Ýusup oňa ýanaşmady. Ýusup doglan çaganyň adyna Isa dakdy.

2-nji bap

Müneçjimler gündogardan gelýär

¹IsaHirod patyşanyň döwründe Ýahudyýanyň Beýtullaham şäherinde eneden doguldy. Şonda müneçjimler gündogardan Iýerusalime gelip: ²«Ýahudylaryň patyşasy bolup doglan nirede? Biz Onuň dogluş ýyldyzyny gördük we Oňa sežde etmäge geldik» diýdiler. ³Hirod patyşa muny eşidende, onuň özi-de, tutuş Iýerusalim halky-da galagopluga düşdi. ⁴Ol ähli ýolbaşçy ruhanylary, Töwrat mugallymlaryny ýygnap, olardan Mesihiň nirede dogulmalydygy hakynda sorady. ⁵Olar şeýle jogap berdiler: «Ol Ýahudyýadaky Beýtullaham şäherinde dogulmaly, sebäbi pygamber şeýle ýazypdyr:

⁶„Emma sen, eý, Ýahuda ýurdundaky Beýtullaham!

Ýahuda hökümdarlarynyň arasynda asla kiçisi dälsiň sen.

Çünki senden bir Hökümdar çykar,

halkym Ysraýylyň çopany bolar“».

⁷Onsoň Hirod müneçjimleri gizlin çagyryp, olardan ýyldyzyň haçan görnendigi barada jikme-jik sorady. ⁸Hirod: «Baryň, çaga baradaky habaryň anygyna ýetiň. Ony tapan badyňyza, maňa habar beriň. Menem baryp, Oňa sežde etjek» diýip, olary Beýtullahama iberdi. ⁹Olar patyşany diňläp, ýola düşdüler. Ine, olaryň gören dogluş ýyldyzy ýene peýda boldy we öňlerine düşüp, çaganyň doglan ýeriniň üstüne gelip durdy. ¹⁰Ýyldyzy görenlerinde, olaryň şatlyklarynyň çägi bolmady. ¹¹Olar öýe girip, çaga bilen ejesi Merýemi gördüler. Şonda dyza çöküp, Oňa sežde etdiler-de, hazynalaryny açyp, altyn, hoşboý tütetgiler we mür^[4] sowgat berdiler. ¹²Hirodyň ýanyna gaýdyp barmazlyk hakda düýş arkaly duýduryş berlensoň, müneçjimler öz ýurtlaryna başga ýol bilen gaýtdylar.

Ýusup maşgalasy bilen Müsüre gaçýar

¹³Müneçjimler gidenden soň, Rebbiň bir perişdesi Ýusubyň düýşüne girip: «Tur! Çaga bilen ejesini al-da, Müsüre gaç. Özüm habar berýänçäm, şol ýerde gal, sebäbi Hirod çagany öldürmek üçin Onuň gözlegine çykmakçy bolýar» diýdi. ¹⁴Şeýlelikde, Ýusup turdy-da, çaga bilen Onuň ejesini alyp, şol gije Müsüre tarap ýola düşdi. ¹⁵Ol tä Hirod ölýänçä, şol ýerde galdy. Şunlukda, Rebbiň: «Oglumy Müsürden çagyrdym» diýip, pygamber arkaly aýdan sözi berjaý boldy.

¹⁶Müneçjimleriň aldanyny bilip, Hirod gahar-gazaba mündi. Ol müneçjimlerden sorap anyklan wagtyna görä, Beýtullaham bilen onuň daş-töweregindäki obalarda doglan iki ýaşyndaky we iki ýaşa ýetmedik erkek göbekli çagalaryň ählisini öldürtdi. ¹⁷Şeýdip, Ýermeýa pygamberiň şu aýdanlary berjaý boldy:

¹⁸«Ramadan bir ses eşidildi,

agy we ajy perýat sesleri,

Rahel çagalary üçin aglaýar,

teselli berilmegini islemeýär,

çünki olar indi ýok».

Ýusup maşgalasy bilen Nasyra gaýdyp gelýär

¹⁹Hirod ölenden soň, Rebbiň bir perişdesi Müsürde Ýusubyň düýşüne girip: ²⁰«Tur, çaga bilen Onuň ejesini al-da, Ysraýyla dolan, sebäbi çaganyň janynyň kastyna çykanlar öldi» diýdi. ²¹Onsoň Ýusup çaga bilen ejesini alyp, Ysraýyla gaýtdy. ²²Ýöne Arhelanyň öz atasy Hirodyň ýerine Ýahudyýanyň patyşasy bolanyny eşidip, ol ýere barmaga gorkdy. Düýşüň üsti bilen duýduryş berlensoň, ol Jelile welaýatyna tarap ýola düşdi. ²³Ol ýere baryp, Nasyra diýen şäherde mesgen tutdy. Şeýdip, pygamberler arkaly: «Oňa nasyraly diýler» diýip aýdylan söz berjaý boldy.

3-nji bap

Ýahýa çümdürijiniň wagzy

(Mark 1:1-8;Luka 3:1-18;Ýohanna 1:19-28)

¹Şol günlerde Ýahýa çümdüriji peýda bolup, Ýahudyýa çölünde wagyz etmäge başlady. ²Ol: «Toba ediň, sebäbi Gögüň Şalygy golaýlady» diýýärdi. ³Ine, Işaýa pygamberiň ol hakynda: «Çölde bir ses gygyrýar: „Rebbe ýol taýýarlaň! Onuň ýodalaryny dogrulaň!“ diýýär» diýip aýdan şol adamy Ýahýadyr. ⁴Ýahýanyň düýe ýüňünden eşikleri, bilinde gaýyşdan guşagy bardy. Onuň iýmiti çekirtge bilen meýdan balydy. ⁵Tutuş Iýerusalimiň, Ýahudyýanyň we Iordan etrabynyň ähli halky onuň ýanyna gelýärdi. ⁶Olar günäleri üçin toba edip, Ýahýa tarapyndan Iordan derýasynda çümdürilýärdiler.

⁷Ýahýa fariseýleriň we saddukeýleriň ençemesiniň çümdürilmek üçin öz ýanyna gelýändiklerini görende, olara şeýle diýdi: «Eý, alahöwrenler nesli! Geljek gazapdan gaçyp gutulyp bileris öýdýäňizmi? ⁸Mundan beýläk eden tobaňyza mynasyp miwe beriň. ⁹Öz-özüňize: „Biziň atamyz Ybraýymdyr“ diýip oýlamaň. Men size şuny aýdaýyn: Hudaý Ybraýym üçin şu daşlardan hem perzent ýaradyp bilýändir! ¹⁰Ine, palta eýýäm agaçlaryň düýbünde ýatyr: oňat miwe bermeýän her bir agaç çapylyp, oda taşlanar. ¹¹Toba edendigiňiziň nyşany hökmünde men sizi suwa çümdürýärin, emma menden soňra Geljek menden has güýçlüdir. Men Onuň çaryklaryny götermäge-de mynasyp däldirin. Ol sizi Mukaddes Ruha hem-de oda çümdürer. ¹²Onuň harman sowurýan çarşagy elindedir. Ol harman ýerini süpürip, bugdaýyny ammara üýşürer, samany bolsa sönmez otda ýakar».

Isa suwa çümdürilýär

(Mark 1:9-11;Luka 3:21,22)

¹³Onsoň Isa Ýahýa tarapyndan çümdürilmek üçin Jelileden Iordana, Ýahýanyň ýanyna geldi. ¹⁴Emma Ýahýa Ony saklap: «Sen meni çümdürmeli welin, Seniň Özüň meniň ýanyma gelýärsiňmi?» diýdi. ¹⁵Isa oňa: «Goý, häzir şeýle bolsun, sebäbi bize Hudaýyň islegini berjaý etmek ýaraşýandyr» diýip jogap berdi. ¹⁶Isa suwa çümdürilip çykan badyna gökler açyldy. Ol Hudaýyň Ruhunyň kepderi görnüşde Öz üstüne inip gelýänini gördi. ¹⁷Şol wagt gökden: «Bu Meniň söwer Oglumdyr, Men Ondan köp razydyryn» diýen owaz geldi.

4-nji bap

Isa synalýar

(Mark 1:12,13;Luka 4:1-13)

¹Soňra iblisiň synamagy üçin, Mukaddes Ruh Isany çöle äkitdi. ²Isa kyrk gije-gündiz agyz bekländen soňra ajykdy. ³Şol wagt Onuň ýanyna azdyryjy şeýtan gelip: «Eger Sen Hudaýyň Ogly^[5] bolsaň, onda şu daşlaryň çörege öwrülmegini buýur» diýdi. ⁴ Emma Isa oňa: «„Ynsan diňe çörek bilen ýaşaman, eýsem Rebbiň agzyndan çykýan her bir söz bilen hem ýaşaýar“ diýip ýazylgydyr» diýip jogap berdi. ⁵Soňra iblis Isany mukaddes şäher Iýerusalime getirdi. Ony ybadathananyň çür depesine çykaryp: ⁶«Eger Sen Hudaýyň Ogly bolsaň, Özüňi aşak okla. Çünki şeýle ýazylgydyr:

Ol perişdelerine Sen babatda emr eder.

Aýagyň daşa büdremez ýaly,

olar Seni ellerinde göterer» diýdi.

⁷ Isa oňa: «„Hudaýyňyz Rebbi synamaň“ diýip hem ýazylgydyr» diýdi.

⁸Bu gezek iblis Isany beýik bir dagyň çür başyna çykardy. Oňa dünýäniň ähli şalyklaryny we olaryň şan-şöhratyny görkezip: ⁹«Eger dyzyňa çöküp, maňa sežde etseň, bularyň baryny Saňa bereýin» diýdi. ¹⁰ Isa oňa: «Ýok bol, şeýtan! „Hudaýyňyz Rebbe sežde ediň, diňe Oňa gulluk ediň“ diýip ýazylandyr» diýdi.

¹¹Şundan soň iblis Isany taşlap gitdi. Perişdeler gelip, Isa hyzmat etdiler.

Isa Hoş habary yglan etmäge başlaýar

(Mark 1:14,15;Luka 4:14,15)

¹²Isa Ýahýanyň tussag edilendigini eşidende, Jelilä dolandy. ¹³Ol ilki Nasyra şäherine geldi, emma ol ýerde uzak eglenmän, Zebulun bilen Naftaly welaýatyndaky Jelile kölüniň kenarynda ýerleşýän Kapernaumda ornaşdy. ¹⁴Şunlukda, Işaýa pygamber arkaly aýdylan şu söz berjaý boldy:

¹⁵«Eý, Zebulun we Naftaly ýurdy!

Deňiz ýakasyndaky ýol,

Iordanyň aňyrsy!

Eý, keseki milletleriň ýaşaýan Jelilesi!

¹⁶Tümlükde mesgen tutan halk beýik nur gördi,

tüm garaňkylykda ýaşaýanlaryň üstlerine nur saçyldy».

¹⁷Şol wagtdan başlap, Isa: «Toba ediň, çünki Gögüň Şalygy golaýlady» diýip, wagyz etmäge başlady.

Isa ilkinji şägirtlerini saýlaýar

(Mark 1:16-20)

¹⁸Isa Jelile kölüniň kenaryndan geçip barýarka, köle tor taşlap duran iki dogany gördi. Olaryň biri Petrus lakamly Simun, beýlekisi hem Andrysdy. Olar balykçydylar. ¹⁹Isa olara: «Meniň yzyma düşüň, Men sizi ynsan tutýan balykçylar edeýin» diýdi. ²⁰Olar hem şol wagtyň özünde torlaryny taşlap, Onuň yzyna düşdüler. ²¹Biraz ýöränlerinden soň, Isa başga iki dogany, Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohannany gördi. Olar gaýygyň içinde kakalary Zebedeý bilen torlaryny bejerip otyrdylar. Isa olary çagyrdy. ²²Olar hem dessine gaýyk bilen kakalary Zebedeýi taşlap, Isanyň yzyna düşdüler.

Isa hassalary sagaldýar

²³Isa tutuş Jeliläni aýlanyp çykdy. Ol ýerdäki sinagogalarda sapak berip, Gögüň Şalygynyň Hoş Habaryny wagyz etdi, halkyň arasyndaky her hili keselleri, hassalary sagaltdy. ²⁴Onuň at-owazasy bütin Siriýa ýaýrady, dürli kesellere duçar bolan ähli hassalary, arwah-jyn eýelänleri, tutgaýlylary we oturalary Isanyň ýanyna getirdiler, Ol hem olary sagaltdy. ²⁵Jelileden, Dekapolisden^[6], Iýerusalimden, Ýahudyýadan we Iordanyň gündogar tarapyndan uly mähelle Onuň yzyna düşdi.

5-nji bap

Hakyky bagtyýarlyk

(Luka 6:20-23)

¹Isa üýşen mähelläni görüp, daga çykyp oturdy. Şägirtleri Onuň ýanyna geldiler, ²Isa hem olara öwretmäge başlady:

³«Ruhy garyplar bagtlydyr, çünki Gögüň Şalygy olaryňkydyr.

⁴Gussa çekýänler bagtlydyr, çünki olara göwünlik berler.

⁵Ýumşak adamlar bagtlydyr, çünki olar ýer ýüzüni miras alarlar.

⁶Dogrulyga ajygyp-suwsanlar bagtlydyr, çünki olar doýup-ganarlar.

⁷Rehimliler bagtlydyr, çünki olara-da rehim ediler.

⁸Kalby päkler bagtlydyr, çünki olar Hudaýy görerler.

⁹Parahatlyk döredýänler bagtlydyr, çünki olara Hudaýyň ogullary diýler.

¹⁰Dogrulyk üçin yzarlanýanlar bagtlydyr, çünki Gögüň Şalygy olaryňkydyr.

¹¹Men sebäpli adamlaryň size sögen, yzarlan, nähak ýere her hili gybatyňyzy eden mahaly bagtlysyňyz! ¹²Şatlanyň, begeniň, sebäbi göklerde aljak sylagyňyz uludyr. Sizden öň pygamberler-de şeýdip yzarlandylar.

Duz we yşyk

(Mark 9:50;Luka 14:34,35)

¹³Siz ýeriň duzusyňyz, emma duz tagamyny ýitirse, ol näme bilen duzlanar? Daşary zyňlyp, aýak astynda depelenmekden başga hiç zada ýaramaz. ¹⁴Siz dünýäniň yşygysyňyz. Depede gurlan şäheri gizläp bolmaz. ¹⁵Çyrany ýakyp, gabyň aşagynda goýýan däldirler. Ony çyradanyň üstünde goýýandyrlar, şonda ol öýdäkileriň hemmesine yşyk berýändir. ¹⁶Goý, siziň yşygyňyz adamlaryň öňünde parlasyn, şonda olar gowy işleriňizi görüp, gökdäki Ataňyzy şöhratlandyrarlar.

Isa Töwrat hakynda söz açýar

¹⁷Maňa Töwrat bilen pygamberleriň ýazgylaryny bozmaga gelendir öýtmäň. Men bozmaga däl-de, olary amala aşyrmaga geldim. ¹⁸Size dogrusyny aýdýaryn, asman bilen ýer ötýänçä, ähli zat amala aşýança, Töwratdan ýekeje harp-da, bir nokat-da öçmez. ¹⁹Şonuň üçin hem kim bu buýruklaryň iň kiçisinden birini bozsa we şeýle etmegi başgalara öwretse, ol Gögüň Şalygynda iň kiçi saýylar. Emma kim bulary berjaý edip, başgalara-da öwretse, ol Gögüň Şalygynda uly saýylar. ²⁰Men size şuny aýdýaryn: dogrulygyňyz Töwrat mugallymlaryňky bilen fariseýleriňkiden artyk bolmasa, Gögüň Şalygyna asla girmersiňiz.

Gahar we höküm

²¹Siz ata-babalarymyza: „Adam öldürme, kim adam öldürse, höküme sezewar bolar“ diýlenini eşidensiňiz. ²²Emma Men size aýdýaryn: öz doganyna gaharlanan^[7] adam hem höküme sezewar bolar. Kim öz doganyna „raka“^[8] diýse, ýokary mejlisiň hökümine sezewar bolar. Hatda hiç kim „samsyk“ hem diýmesin, ýogsam dowzah oduna taşlanar. ²³Şonuň üçin gurbanlyk sypasynda sadaka bermäge barýarkaň, doganyňyň senden öýke-kinesiniň bardygy ýadyňa düşse, ²⁴sadakaňy sypanyň öňünde goý-da, gidip öňürti doganyň bilen ýaraş. Soňra gelip, sadakaňy hödür et.

²⁵Dawagäriň bilen entek ýoldakaň ýaraş, ýogsam ol seni kaza, kazy hem zyndan sakçysyna tabşyryp, zyndana düşmegiň ahmal. ²⁶Saňa dogrusyny aýdýaryn, iň soňky teňňäňi töleýänçäň, ol ýerden çykmarsyň.

Zynahorlyk

²⁷ Siz: „Zyna etme“ diýlenini hem eşidensiňiz. ²⁸Emma Men welin kim başga aýala azgyn höwes bilen baksa, öz ýüreginde eýýäm onuň bilen zyna edendir diýýärin. ²⁹Sag gözüň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony sogrup taşla. Bir synaňyň ýok bolmagy tutuş göwräňiň dowzaha atylmagyndan gowudyr. ³⁰Sag eliň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony kesip taşla. Bir synaňyň ýok bolmagy tutuş göwräňiň dowzaha taşlanmagyndan gowudyr.

Talak

(Mark 10:11-12;Luka 16:18)

³¹Şeýle hem: „Kim aýalyny kowup goýberse, oňa talak hatyny bersin“ diýlendir. ³²Emma Men size diýýärin, aýalyny zynadan başga sebäp bilen aýran adam onuň zyna etmegine sebäp bolýandyr. Aýrylyşan aýala öýlenen adam hem zyna edýändir.

Ant içmek barada

³³ Siz ýene gadymkylara: „Ýalandan ant içme, emma Rebbiň öňünde içen antlaryňy berjaý et“ diýlenini hem eşidensiňiz. ³⁴Men welin size asla ant içmäň diýýärin. Gökden ant içmäň, çünki gök Hudaýyň tagtydyr. ³⁵Ýerden hem ant içmäň, çünki ýer Onuň aýaklarynyň kürsüsidir; Iýerusalimden-de ant içmäň, çünki ol Beýik Patyşanyň şäheridir. ³⁶Öz başyňyzdan hem ant içmäň, sebäbi siz onuň ýeke gylyny-da ak ýa gara edip bilýän dälsiňiz. ³⁷Siziň „Hawaňyz“ hawa, „Ýoguňyz“ ýok bolsun. Mundan artygy şeýtandandyr.

Göze — göz, dişe — diş

(Luka 6:29,30)

³⁸Siz: „Göz ornuna göz, diş ornuna diş“ diýlenini eşidensiňiz. ³⁹Emma Men size diýýärin: ýaramaz adama garşy durma. Seniň sag ýaňagyňa urana, beýleki ýaňagyňy-da tut. ⁴⁰Seniň bilen dawalaşyp, köýnegiňi aljak bolýana donuňy-da ber. ⁴¹Kim seni özi bilen bir menzil ýol ýöremäge mejbur etse, sen onuň bilen iki menzil ýol ýöre. ⁴²Dileg salana ber, karz dileýänden ýüzüňi öwürme.

Duşmanlaryňyzy söýüň

(Luka 6:27-28,32-36)

⁴³Siz: „Ýakynyňy söý, duşmanyňy ýigren“ diýlenini hem eşidensiňiz. ⁴⁴Emma Men size diýýärin: duşmanlaryňyzy söýüň, özüňizi yzarlaýanlar üçin doga-dileg ediň.^[9] ⁴⁵Şonda siz gökdäki Ataňyzyň ogullarydygyňyzy subut edersiňiz. Gökdäki Ataňyz Öz güneşini ýamanlaryň hem, ýagşylaryň hem üstüne dogdurýar, ýagmyryny dogrularyň hem, egrileriň hem üstüne ýagdyrýar. ⁴⁶Siz özüňizi söýýänleri söýýän bolsaňyz, onda näme sylag alarsyňyz? Salgyt ýygnaýanlar-da şeýle etmeýärmi näme? ⁴⁷Diňe öz dostlaryňyza salam berýän bolsaňyz, onda näme artykmaç iş edýärsiňiz? Butparazlar-da şeýle etmeýärmi näme? ⁴⁸Şeýlelikde, gökdäki Ataňyzyň kämil bolşy ýaly, siz hem kämil boluň».

6-njy bap

Sadaka bermek barada

¹«Habardar boluň, sogap işleriňizi adamlara görünmek üçin hemmeleriň gözüniň alnynda etmäň. Beýle etseňiz, gökdäki Ataňyzdan sylag almarsyňyz. ²Şonuň üçin hem mätäje sadaka bereniňizde, öňüňizde surnaý çaldyryp, muny uly ile jar etmäň. Adamlaryň öwgüsini gazanjak bolup, ikiýüzlüler sinagogalarda, köçelerde şeýle edýärler. Size dogrusyny aýdýaryn: olar eýýäm öz sylagyny alandyrlar. ³Siz sadaka bereniňizde, sag eliňiziň näme edýänini sol eliňiz bilmesin. ⁴Şunlukda, berýän sadakaňyz gizlin bolsun. Gizlinlikde edileni görýän Ataňyz siziň sylagyňyzy berer^[10].

Hudaýa doga-dileg etmek hakda

(Luka 11:2-4)

⁵Doga-dileg edeniňizde, ikiýüzlüler ýaly bolmaň. Olar göz üçin sinagogalarda, köçeleriň burçlarynda durup, doga okamagy halaýarlar. Size dogrusyny aýdýaryn, olar eýýäm öz sylagyny alandyrlar. ⁶Emma siz doga-dileg edeniňizde, otagyňyza girip, gapyny ýapyň-da, görünmeýän Ataňyza gizlinlikde ediň. Gizlinlikde edileni görýän Ataňyz siziň sylagyňyzy berer. ⁷Doga-dileg edeniňizde, butparazlar ýaly, boş sözleri gaýtalap durmaň. Olar köp sözlemek bilen eşidileris öýdýärler. ⁸Olar ýaly bolmaň. Ataňyz size nämeleriň gerekdigini Özünden dilemänkäňiz bilýär ahyryn. ⁹Şonuň üçin, şeýle doga-dileg ediň:

„Eý, gökdäki Atamyz!

Adyň mukaddes bolsun!

¹⁰Patyşalygyň gelsin!

Gökde bolşy ýaly,

ýerde-de Seniň islegiň amala aşsyn!

¹¹Gündelik çöregimizi bize şu gün ber.

¹²Bize ýamanlyk edýänleri bagyşlaýşymyz ýaly,

Sen hem biziň ýazyklarymyzy bagyşla.

¹³Bizi synaga salma, gaýtam bizi şeýtandan halas et.^[11]“

¹⁴Başgalaryň özüňize eden ýazyklaryny bagyşlasaňyz, gökdäki Ataňyz hem siziň ýazyklaryňyzy bagyşlar. ¹⁵Emma siz olaryň ýazyklaryny bagyşlamasaňyz, Ataňyz hem siziň ýazyklaryňyzy bagyşlamaz.

Agyz beklemek hakynda

¹⁶Agyz bekläniňizde ikiýüzlüler ýaly ýüzüňizi sallamaň. Olar adamlara agyz bekleýändiklerini görkezjek bolup, özlerine timar bermeýärler. Size dogrusyny aýdýaryn, olar eýýäm öz sylagyny alandyrlar. ¹⁷Emma siz agyz bekläniňizde, başyňyza ýag guýup, ýüzüňizi ýuwuň. ¹⁸Şonda siziň agyz bekleýändigiňiz adamlara däl-de, diňe ýaşyryn Ataňyza görner. Gizlinlikde edileni görýän Ataňyz siziň sylagyňyzy berer.

Gökdäki hazyna barada

(Luka 12:33,34;11:34-36;16:13)

¹⁹Bu dünýäde özüňize hazyna ýygnamaň, bu ýerde ony güýe bilen pos iýýändir, munda ogrular girip ogurlaýandyr. ²⁰Muňa derek özüňize gökde hazyna ýygnaň, ol ýerde ne güýe, ne pos iýýändir, ne-de ogrular girip ogurlaýandyr. ²¹Hazynaňyz nirede bolsa, ýüregiňiz hem şol ýerde bolar.

²²Bedeniň çyrasy gözdür. Gözüň sagdyn bolsa, tutuş bedeniň hem ýagty bolar. ²³Gözüň şikesli bolsa, tutuş bedeniň hem garaňky bolar. Eger sendäki yşyk garaňky bolsa, onda ol nähili elhenç garaňkylykdyr!

²⁴Hiç kim iki hojaýyna hyzmat edip bilmez. Ol ýa birini ýigrenip, beýlekisini söýer, ýa-da birine wepaly bolup, beýlekisini äsgermezlik eder. Siz hem Hudaýa, hem baýlyga hyzmat edip bilmersiňiz.

Gaýgy etmäň

(Luka 12:22-31)

²⁵Şoňa görä size diýýärin: näme iýip-içerin diýip janyňyzy, näme geýerin diýip bedeniňizi gaýgy etmäň. Jan iýmitden, beden egin-eşikden gymmatly dälmidir? ²⁶Guşlara serediň, olar ne ekýärler, ne orýarlar, ne-de ammarlarda iýmit toplaýarlar. Muňa garamazdan, gökdäki Ataňyz olary-da iýmitlendirýär. Siz olardan has gymmatly dälmisiňiz? ²⁷Siziň haýsy biriňiz gaýgy edip, ömrüňizi bir sagat uzaldyp bilýärsiňiz? ²⁸Näme üçin egin-eşigiň aladasyny edýärsiňiz? Meýdandaky liliýalaryň nähili ösüşine serediň: olar ne zähmet çekýärler, ne-de ýüp egirýärler. ²⁹Emma Men size diýýärin, hatda Süleýman hem özüniň bütin şan-şöhratynda bularyň hiç biri ýaly geýinmändi. ³⁰Emma bu gün bar bolup, ertir ojaga taşlanýan meýdan otuny Hudaý şeýle geýindirýän bolsa, sizi ondan has artyk geýindirmezmi, eý, imany azlar? ³¹Şonuň üçin näme iýip-içeris, näme geýeris diýip alada etmäň. ³²Bu zatlaryň baryny butparazlar agtarýarlar, ýöne gökdäki Ataňyz bularyň ählisiniň size gerekdigini bilýär. ³³Siz bolsa öňürti Hudaýyň Şalygyny we Onuň dogrulygyny agtaryň, şonda bu zatlar hem size onuň üstüne goşulyp berler. ³⁴Şonuň üçin ertiri gaýgy etmäň, ertir öz gaýgysyny özi eder. Her günüň derdi özüne ýeterlikdir».

7-nji bap

Başgalary ýazgarmaň

(Luka 6:37,38,41,42)

^1-2«Başgalary ýazgarmaň, ýogsam siz hem ýazgarylarsyňyz, sebäbi siz nähili ýazgarsaňyz, özüňiz-de şeýle ýazgarylarsyňyz. Haýsy ölçeg bilen ölçeseňiz, size-de şol ölçeg bilen ölçeler.

³Näme üçin sen doganyňyň gözündäki çöpi görýärsiň-de, öz gözüňdäki agajy saýgarmaýarsyň? ⁴Nädip sen öz gözüňde agaç barka, doganyňa: „Gel, gözüňdäki çöpi çykaraýyn“ diýjek? ⁵Eý, ikiýüzli, ilki öz gözüňdäki agajy çykar, şonda doganyňyň gözündäki çöpi çykarmak üçin oňat saýgararsyň.

⁶Mukaddes zady itlere bermäň. Dürleriňizi doňuzlaryň öňüne taşlamaň. Ýogsam olary aýaklary bilen depeläp, soňra özüňizi parçalaýmasynlar.

Hudaýdan diläň

(Luka 11:9-13)

⁷Diläň, size berler; agtaryň, taparsyňyz; gapyny kakyň, size açylar. ⁸Elbetde, dilän alar, agtaran tapar, gapy kakana açylar. ⁹Siziň haýsy biriňiz ogluňyz çörek dilände, oňa daş berer? ¹⁰Ýa-da balyk dilände, ýylan berer? ¹¹Şeýlelikde, siz erbet bolubam öz çagalaryňyza oňat peşgeşler bermegi bilýän bolsaňyz, onda gökdäki Ataňyz Özünden dileýänlere has-da köp ajaýyp peşgeşler bermezmi? ¹²Şonuň üçin adamlaryň özüňize näme etmegini isleýän bolsaňyz, siz-de olara şeýle ediň, sebäbi Musanyň kanuny bilen pygamberleriň ýazgylary-da şunda jemlenýär.

Hudaýyň ýoly dar gapydyr

(Luka 13:24)

¹³Dar gapydan giriň, sebäbi heläkçilige eltýän gapy inlidir we onuň ýoly giňdir. Bu ýoldan girýänler köpdür. ¹⁴Emma ýaşaýşa eltýän gapy insizdir, ýoly dardyr. Bu ýoly tapýanlar azdyr.

Agaç we onuň miwesi

(Luka 6:43,44;13:25-27)

¹⁵Galp pygamberlerden ägä boluň! Olar siziň ýanyňyza goýun derisine girip gelerler, emma özleri welin ýyrtyjy möjeklerdir. ¹⁶Siz olary miwelerinden tanarsyňyz. Tikenden üzüm ýa-da ýandakdan injir ýygylýarmy? ¹⁷Şonuň ýaly-da her bir oňat agaç oňat miwe berýändir, erbet agaç bolsa erbet miwe berýändir. ¹⁸Oňat agaç erbet miwe, erbet agaç-da oňat miwe berip bilmez. ¹⁹Oňat miwe bermeýän her bir agaç çapylyp, oda taşlanýandyr. ²⁰Şeýlelik bilen, galp pygamberleri miwelerinden tanarsyňyz.

²¹Maňa: „Ýa Reb! Ýa Reb“ diýen her bir adam Gögüň Şalygyna girmez, diňe gökdäki Atamyň islegini berjaý eden oňa girer. ²²Şol gün köpler Maňa: „Ýa Reb, ýa Reb, biz Seniň adyň bilen pygamberlik etmedikmi? Seniň adyň bilen arwah-jynlary kowup, köp gudratlar görkezmedikmi?“ diýerler. ²³Şonda Men olara: „Eý, ýamanlyk edýänler, Men sizi asla tanamok, ýok boluň ýanymdan!“ diýip, açyk aýdaryn.

Iki bina

(Luka 6:47-49)

²⁴Şonuň üçin hem bu sözlerimi eşidip, olary berjaý edýän her bir adam öýüni gaýanyň üstünde guran akylly adama meňzeýär. ²⁵Ýagyş ýagyp, siller geldi, ýeller öwsüp, ol öýe urdy, emma öý ýykylmady, sebäbi ol gaýanyň üstünde gurlupdy. ²⁶Meniň bu sözlerimi eşidip, olary berjaý etmedik her bir kişi öýüni çägäniň üstünde guran akmak adam ýalydyr. ²⁷Ýagyş ýagyp, siller geldi, ýeller öwsüp, ol öýe urdy. Öý ýykylyp, bütinleý wes-weýran boldy». ²⁸Isa bulary gürrüň berip gutaranda, mähelle Onuň taglymatyna haýran galdy, ²⁹sebäbi Isa olara Töwrat mugallymlary ýaly däl-de, erk-ygtyýarly biri ýaly öwredýärdi.

8-nji bap

Isa deri kesellini sagaldýar

(Mark 1:40-45;Luka 5:12-16)

¹Isa dagdan aşak inende, uly mähelle Onuň yzyna düşdi. ²Şol wagt deri keseline ýolugan bir adam Onuň ýanyna gelip, dyzyna çöküp: «Agam, eger isleseň, meni bu keselden tämizläp bilersiň» diýdi. ³Isa elini uzatdy-da, oňa degrip: «Isleýärin, tämiz bol!» diýdi. Ol adam şobada deri keselinden gutuldy. ⁴Soňra Isa oňa: «Ägä bol, muny hiç kime aýtmagyn. Ýöne git-de, ruhana görün we deri keselinden saplanandygyňy hemmelere subut eder ýaly, Musanyň buýran sadakasyny ber» diýdi.

Ýüzbaşynyň imany

(Luka 7:1-10)

⁵Isa Kapernauma girende, bir ýüzbaşy Onuň ýanyna gelip: ⁶«Agam, meniň hyzmatkärim öýde agyr ýatyr. Çekýän jebrinden ýaňa gozganyp-da bilenok» diýip ýalbardy. ⁷Isa oňa: «Men baryp, ony sagaldaryn» diýdi. ⁸Ýüzbaşy Isa şeýle jogap berdi: «Agam, Seniň öýüme gelmegiňe men mynasyp däl. Diňe birje söz aýtsaň bes, meniň hyzmatkärim sagalar. ⁹Men hem buýruk astyndaky adamdyryn, ygtyýarymda esgerlerim bar. Birisine „Git“ diýsem gidýär, başgasyna „Gel“ diýsem gelýär. Hyzmatkärime „Şuny et!“ diýsem edýär». ¹⁰Isa bu sözleri eşidip haýran galdy. Ol yzyna düşüp gelýänlere: «Size dogrusyny aýdýaryn, Men hatda Ysraýylda hem şeýle imany bar adamy tapmadym. ¹¹Size şuny-da aýdýaryn: gündogardan we günbatardan köp adamlar gelip, Ybraýym, Yshak, Ýakup bilen bile Gögüň Şalygynda bir saçagyň başynda oturarlar. ¹²Emma Şalygyň mirasdüşeri bellenenler daşary, garaňkylyga taşlanar. Ol ýerde agy we diş gyjama bolar» diýdi. ¹³Isa ýüzbaşa: «Bar, gidiber, goý, saňa imanyňa görä bolsun!» diýdi. Onuň hyzmatkäri şol sagadyň özünde sagaldy.

Isa köp hassalary sagaldýar

(Mark 1:29-34;Luka 4:38-41)

¹⁴Isa Petrusyň öýüne geldi. Ol Petrusyň gaýynenesini gyzzyrma tutup ýatanyny gördi. ¹⁵Isa aýalyň elinden tutan badyna, onuň gyzzyrmasy aýryldy. Aýal ýerinden turup, Isa hyzmat etmäge başlady.

¹⁶Şol gün agşam Isanyň ýanyna arwah-jyn eýelän adamlary getirdiler. Ol hem bir söz bilen olardaky erbet ruhlary çykardy, şeýle-de hassalaryň hemmesini sagaltdy. ¹⁷Şunlukda, Işaýa pygamberiň üsti bilen aýdylan şu sözler berjaý boldy:

«Ol biziň hassalygymyzy Öz üstüne aldy,

biziň dertlerimizi çekdi».

Isanyň yzyna eýermek

(Luka 9:57-62)

¹⁸Isa daşyna üýşen köpsanly mähelläni görüp, şägirtlerine kölüň beýleki tarapyna geçmegi buýurdy. ¹⁹Şonda Töwrat mugallymlaryň biri gelip: «Mugallym, Sen nirä gitseň, men hem Seniň yzyňa düşjek» diýdi. ²⁰Isa oňa: «Tilkileriň süreni, guşlaryň höwürtgesi bardyr, ýöne Ynsan Oglunyň başyny goýara-da ýeri ýokdur» diýip jogap berdi.

²¹Onuň başga bir şägirdi: «Agam, rugsat et, öňürti gidip, kakamy jaýlaýyn» diýdi. ²²Emma Isa oňa: «Meniň yzyma düş, goý, ölülerini ölüleriň özleri jaýlabersinler» diýdi.

Isa tupany ýatyrýar

(Mark 4:35-41;Luka 8:22-25)

²³Isa gaýyga münende, şägirtleri hem Onuň yzyna düşdüler. ²⁴Kölde birdenkä güýçli gaý turdy we gaýyk tolkunlara büreldi. Emma Isa uklap ýatyrdy. ²⁵Şägirtleri Ony oýaryp: «Agam, bizi halas et! Biz heläk bolup barýarys!» diýdiler. ²⁶Isa olara: «Nämä gorkýarsyňyz, eý, imany azlar?!» diýdi. Soňra Ol ýerinden turup, ýele we köle käýedi welin, ol ýere doly ümsümlik aralaşdy. ²⁷Olar haýran galyp: «Bu nähili Adamka, hatda ýel bilen köl-de Oňa gulak asýar?» diýişdiler.

Isa arwah-jynlary çykarýar

(Mark 5:1-20;Luka 8:26-39)

²⁸Isa kölüň beýleki kenaryndaky gadaralylaryň^[12] ýurduna geldi. Ol ýerde Oňa arwah-jyn eýelän iki sany adam duş geldi. Olar gonamçylykdan çykyp gelýärdiler. Olaryň juda wagşydyklary üçin, ol ýerden hiç kim geçip bilmeýärdi. ²⁹Birdenkä olar: «Eý, Hudaýyň Ogly! Seniň biziň bilen näme işiň bar? Bizi wagtyndan öň gynamaga geldiňmi?» diýip gygyryşyp başladylar. ³⁰Şol wagt olardan uzagrakda ullakan bir doňuz sürüsi otlap ýördi. ³¹Arwah-jynlar Isa ýalbaryp: «Eger bizi kowup çykarmakçy bolsaň, onda bizi doňuz sürüsine iber» diýdiler. ³²Isa olara: «Baryň!» diýdi. Şeýdip, olar adamlardan çykyp, doňuzlaryň içine girdiler. Şonda tutuş doňuz sürüsi uçutdan aşak zyňyp, kölde paýyrdaşyp gark boldy. ³³Çopanlar gaçyp, şähere gitdiler. Olar arwah-jyn eýelän adamlara näme bolandygy baradaky wakalaryň hemmesini halka gürrüň berdiler. ³⁴Onsoň şäheriň tutuş ilaty Isa bilen duşuşmaga geldi. Ony görenlerinde, özleriniň şäherinden gitmegini sorap, Isa ýalbardylar.

9-njy bap

Isa ysmazy sagaldýar

(Mark 2:1-12;Luka 5:17-26)

¹Onsoň Isa gaýyga mündi-de, beýleki kenara geçip, Öz şäherine geldi. ²Birnäçe adam Onuň ýanyna düşekde ýatan bir ysmazy getirdi. Isa olaryň imanyny görende, ysmaza: «Oglum, dogumly bol, seniň günäleriň ötüldi» diýdi. ³Şonda käbir Töwrat mugallymlary içinden: «Bu adam Hudaýa dil ýetirýär» diýdiler. ⁴Emma Isa olaryň pikirlerini bilip: «Näme üçin göwnüňize erbet pikirler getirýärsiňiz? ⁵Haýsyny aýtmak aňsat: „Günäleriň ötüldi“ diýmekmi ýa-da: „Tur-da, ýöre“ diýmek? ⁶Emma siz Ynsan Oglunyň ýer ýüzünde günäleri ötmäge-de ygtyýarynyň bardygyny bilip goýuň» diýdi. Onsoň Ol ysmaza: «Saňa diýýärin, tur, düşegiňi al-da, öýüňe gaýt» diýdi. ⁷Ol hem ýerinden turdy-da, öýüne gitdi. ⁸Muny gören mähelläni gorky gaplap aldy^[13]. Olar ynsanlara şeýle ygtyýary beren Hudaýy şöhratlandyrdylar.

Matta şägirtlere goşulýar

(Mark 2:13-17;Luka 5:27-32)

⁹Isa şol ýerden geçip barýarka, salgyt ýygnap oturan Mattany görüp, oňa: «Meniň yzyma düş!» diýdi. Ol hem turup, Onuň yzyna düşdi. ¹⁰Isa Mattanyň öýünde saçak başynda otyrka, köp salgytçylar, günäkärler gelip, Isa we Onuň şägirtleri bilen bile iýip-içdiler. ¹¹Fariseýler muny görüp, Onuň şägirtlerinden: «Näme üçin siziň Mugallymyňyz salgytçylardyr günäkärler bilen bile nahar iýýär?» diýip soradylar. ¹²Isa muny eşidip: «Lukman saglara däl-de, hassalara gerekdir. ¹³Ýöne siz gidiň-de, „Men gurbanlyk däl-de, rehim-şepagat isleýärin“ diýen sözüň manysyny öwreniň, sebäbi Men dogrulary däl-de, günäkärleri çagyrmaga geldim» diýdi.

Agyz beklemek barada sorag

(Mark 2:18-22;Luka 5:33-39)

¹⁴Onsoň Ýahýanyň şägirtleri Isanyň ýanyna gelip: «Näme üçin biz we fariseýler agyz bekleýäris-de, Seniň şägirtleriň agyz beklänoklar?» diýip soradylar. ¹⁵Isa olara: «Giýew ýanlaryndaka, heý-de, toýuň myhmanlary ýas tutarmy? Emma giýewiň olardan alynjak günleri geler, şonda olar agyz beklärler. ¹⁶Hiç kim köne eşige täze matadan ýama salmaz, sebäbi salnan ýama köne eşikden gopup, ýyrtyk ýeri has beter bolar. ¹⁷Hiç kim täze şeraby köne meşiklere guýmaz. Beýtse, meşikler ýarylyp, şerap döküler we meşikler hem zaýalanar. Täze şerap täze meşiklere guýulýandyr, şeýdip, ikisi hem abat saklanýandyr» diýip jogap berdi.

Direlen gyz, sagalan aýal

(Mark 5:21-43;Luka 8:40-56)

¹⁸Isa olara bu zatlary aýdyp durka, bir ýolbaşçy gelip, Onuň aýagyna ýykyldy. Ol: «Meniň gyzym ýaňyja öldi, emma Sen gelip, eliňi onuň üstünde goýsaň, ol direler» diýdi. ¹⁹Isa turup, şägirtleri bilen bile ol adamyň yzyna düşüp gitdi.

²⁰Şol wagt on iki ýyldan bäri gan akma keselinden ejir çekýän bir aýal Isanyň arka tarapyndan gelip, Onuň donunyň syýyna elini degirdi. ²¹Ol içinden: «Diňe geýimine elimi degirsem-de sagalaryn» diýýärdi.

²²Isa öwrülip, ony gördi-de: «Eý, naçar, dogumly bol, imanyň saňa şypa berdi» diýdi. Aýal şol pursadyň özünde sagaldy.

²³Isa ýolbaşçynyň öýüne gelende, ýas tüýdükçilerini, ala-galmagal edişip duran mähelläni gördi. ²⁴Olara: «Aýrylyň, gyz ölenok, diňe uklap ýatyr» diýdi. Olar Isanyň üstünden güldüler. ²⁵Mähelle daşary çykarylandan soň, Isa içeri girip, gyzyň elinden tutdy, gyz hem aýaga galdy. ²⁶Bu habar ol etrabyň ähli ýerine ýaýrady.

Iki kör bilen bir lal sagaldylýar

²⁷Isa ol ýerden gelýärkä, iki sany kör adam Onuň yzyna düşüp: «Eý, Dawut Ogly! Bize rehim et!» diýip gygyrdylar. ²⁸Isa öýe girende, körler Onuň ýanyna geldiler. Isa olardan: «Meniň bu işi başarjagyma ynanýarsyňyzmy?» diýip sorady. Olar hem Oňa: «Hawa, Agam» diýip jogap berdiler. ²⁹Şonda Isa olaryň gözlerine elini degrip: «Size imanyňyza görä bolsun!» diýdi welin, ³⁰şobada olaryň gözleri açyldy. Isa: «Ägä boluň, muny hiç kim bilmesin» diýip, olara berk tabşyrdy. ³¹Emma olar çykan batlaryna, Isanyň at-owazasyny tutuş etraba ýaýratdylar.

³²Olar gidenden soňra Isanyň ýanyna arwah-jyn eýelän bir lal adamy getirdiler. ³³Arwah-jyn kowlandan soň, lal adam geplemäge başlady. Halk muňa haýran galyp: «Ysraýylda hiç haçan beýle zat görlen däldir» diýişdi. ³⁴Emma fariseýler: «Ol arwah-jynlary jynlaryň hökümdary arkaly kowup çykarýar» diýişdiler.

Hasyl bol, işgär az

³⁵Isa şäherlerdir obalaryň baryny aýlanyp, ol ýerdäki sinagogalarda sapak berýärdi. Şalyk hakdaky Hoş Habary wagyz edip, her hili kesellere we dertlere şypa berýärdi. ³⁶Isa uly mähelläni görüp, olara haýpy geldi, sebäbi olar çopansyz goýunlar ýaly dagynyk we tapdan düşendiler. ³⁷Şonda Isa şägirtlerine: «Hasyl bol, ýöne işgär az. ³⁸Şonuň üçin hem hasylyny ýygmaga işgär iberer ýaly, hasyl eýesi Rebbe ýalbaryň» diýdi.

10-njy bap

Isa on iki şägirdini saýlaýar

(Mark 3:13-19;Luka 6:12-16)

¹Isa on iki şägirdini ýanyna çagyryp, olara arwah-jynlary kowmaga, her hili kesellere we dertlere şypa bermäge ygtyýar berdi. ^2-4Şol on iki resulyň atlary şulardyr: birinjisi Petrus lakamly Simun we onuň dogany Andrys, Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohanna, Filip, Bartolomeý, Tomas, salgytçy Matta, Alfeýiň ogly Ýakup, Taddeý^[14] , watançy Simun, Isa haýynlyk eden Ýudas Iskariýot.

Isa Onkileri halkyň arasyna ýollaýar

⁵Isa bu Onkilere şeýle buýruk berip, olary halkyň arasyna ýollady: «Keseki milletleriň arasyna gitmäň, samariýalylaryň hiç bir şäherine girmäň. ⁶Muňa derek azaşan goýunlara meňzeýän ysraýyl halkynyň arasyna baryň. ⁷Baran ýeriňizde Gögüň Şalygynyň golaýlandygyny wagyz ediň. ⁸Hassalary sagaldyň, deri kesellileri tämizläň, ölüleri direldiň, arwah-jynlary çykaryň. Mugt aldyňyz, mugt beriň. ⁹Guşagyňyzda altyn, kümüş, mis, hiç bir pul bolmasyn. ¹⁰Ýol üçin ýanyňyza torba-da, artykmaç eşik-de, çaryk-da, hasa-da almaň, çünki işçi öz nesibesine mynasypdyr. ¹¹Haýsy şähere ýa-da oba barsaňyz, ol ýerde özüňize mynasyp adamy gözläp tapyp, gaýdýançaňyz şol ýerde boluň. ¹²Öýe gireniňizde, öýdäkilere sag-salamatlyk diläp, salam beriň. ¹³Öýdäkiler muňa mynasyp bolsalar, dilän salamatlygyňyz olaryň üstüne iner, emma mynasyp bolmasalar, bu özüňize öwrülip geler. ¹⁴Kim sizi kabul etmese, sözleriňizi diňlemese, ol öýden ýa-da şäherden çykyp barýarkaňyz, aýaklaryňyzyň tozuny kakyň. ¹⁵Size dogrusyny aýdýaryn: kyýamat güni ol şäheriň ýagdaýy Sodom bilen Gomora şäherleriniň ýagdaýyndan has beter bolar.

Geljek muşakgatlar

(Mark 13:9-13;Luka 21:12-17)

¹⁶Ine, Men sizi möjekleriň arasyna goýunlar kimin ýollaýaryn. Şonuň üçin ýylan ýaly akylly, kepderi kimin sada boluň. ¹⁷Adamlardan ägä boluň! Olar sizi ýerli kazyýete tabşyrarlar, sinagogalarynda gamçylap ýenjerler. ¹⁸Men sebäpli sizi hökümdarlaryň, patyşalaryň huzuryna elterler, siz bolsa olaryň we keseki milletleriň öňünde şaýatlyk edersiňiz. ¹⁹Ýöne olar sizi eltip tabşyranlarynda, siz näme ýa-da nädip aýtjakdygyňyzy gaýgy etmäň. Size näme aýtmalydygyňyz şol wagtyň özünde berler. ²⁰Şonda siziň özüňiz däl-de, siz arkaly Ataňyzyň Ruhy geplär.

²¹Dogan doganyny, ata çagasyny ölüme tabşyrar. Çagalar hem ene-atalaryna garşy çykyp, olary öldürderler. ²²Men sebäpli hemmeler sizi ýigrener, emma soňuna çenli çydan halas bolar. ²³Sizi bir şäherde yzarlasalar, beýlekisine gaçyň. Size dogrusyny aýdýaryn, Ynsan Ogly gelýänçä, siz Ysraýylyň ähli şäherlerine aýlanyp çykyp bilmersiňiz.

²⁴Şägirt öz halypasyndan, gul öz hojaýynyndan üstün däldir. ²⁵Şägirdiň öz halypasy ýaly, guluň öz hojaýyny ýaly bolmagy ýeterlikdir. Eger öý eýesine Beýelzebul^[15] diýýän bolsalar, onda onuň içerisindäkilere ondan hem beter zat diýmezlermi?!

Kimden gorkmaly?

(Luka 12:2-7)

²⁶Şonuň üçin hiç kimden gorkmaň. Ýapyk bolup, üsti açylmajak, gizlin bolup, bilinmejek zat ýokdur. ²⁷Garaňkylykda size näme aýtsam, şony ýagtylykda aýdyň. Gulagyňyza pyşyrdanymy üçekden yglan ediň. ²⁸Bedeni öldürip, jany öldürip bilmeýänlerden gorkmaň. Gowusy, bedeni hem, jany hem dowzahda ýok etmäge güýji ýetýän Hudaýdan gorkuň. ²⁹Iki serçe bir teňňä satylmaýarmy? Muňa garamazdan, Ataňyzdan rugsatsyz olaryň biri-de ýere gaçýan däldir. ³⁰Siziň başyňyzdaky saçyňyz hem doly sanalgydyr. ³¹Şunlukda, gorkmaň, siz serçelerden has gymmatlysyňyz.

³²Kim Meni ynsanlaryň öňünde ykrar etse, Men hem ony gökdäki Atamyň öňünde ykrar ederin. ³³Kim Meni adamlaryň öňünde ret etse, Men hem ony gökdäki Atamyň öňünde ret ederin.

Parahatlyk däl-de, gylyç getirdim

(Luka 12:8,9,51-53;14:26,27)

³⁴Meni ýer ýüzüne parahatlyk getirmäge gelendir öýtmäň. Men parahatlyk däl-de, gylyç getirmäge geldim. ³⁵Men ogly atasyndan, gyzy enesinden, gelni gaýynenesinden aýyrmaga geldim. ³⁶Adamyň duşmany öz içerisindäkiler bolar. ³⁷Atasyny, enesini Menden artyk söýen Maňa mynasyp däldir. Ogluny, gyzyny Menden artyk söýen Maňa mynasyp däldir. ³⁸Öz haçyny alyp, Meniň yzyma düşmedik hem Maňa mynasyp däldir. ³⁹Janyny aýan ony ýitirer. Meniň ugrumda janyny ýitiren ony gorar. ⁴⁰Sizi kabul eden Meni kabul eder, Meni kabul eden hem Meni Ibereni kabul eder. ⁴¹Kim birini pygamberdigi üçin kabul etse, pygamberiň sylagyny alar. Bir dogry adamy dogrulygy üçin kabul eden dogry adamyň sylagyny alar. ⁴²Kim Meniň şägirdimiň hormaty üçin, bu pes saýylýanlaryň birine diňe bir käse sowuk suw berse-de, size dogrusyny aýdýaryn, ol asla sylagsyz galmaz».

11-nji bap

Isa we Ýahýa

(Luka 7:18-35)

¹Isa on iki şägirdine öwüt-nesihat berip gutarandan soň, ol ýerden çykyp, golaýdaky şäherlerde öwretmäge we wagyz etmäge gitdi. ²Ýahýa hem tussaglykdaka, Mesihiň eden işleri barada eşidip, Onuň ýanyna şägirtlerini^[16] iberdi: ³«Şol gelmeli Mesih Senmi ýa-da biz başga birine garaşmalymy?» diýip soratdy. ⁴Isa olara: «Baryň-da, görüp-eşidenleriňizi Ýahýa habar beriň. ⁵Körler görýär, agsaklar ylgaýar, deri keselliler tämizlenýär, kerler eşidýär, ölüler direlýär, garyplara Hoş Habar wagyz edilýär. ⁶Menden ýüz döndermedik adam bagtlydyr» diýip jogap berdi.

⁷Ýahýanyň şägirtleri giden wagty, Isa mähellä Ýahýa barada gürrüň bermäge başlady: «Çöle näme görmäge gitdiňiz? Şemala yranýan ýylgynymy? ⁸Ýeri, näme görmäge gitdiňiz? Nepis eşikler geýnen bir adamymy? Emma nepis eşikler geýnenler patyşalaryň köşklerindedir. ⁹Onda näme görmäge gitdiňiz? Bir pygamberimi? Hawa, Men size şuny aýdýaryn, ol gören kişiňiz hatda pygamberden hem artykdyr. ¹⁰ „Öňüňden ýol taýýarlar ýaly, ine, Men Öz wekilimi iberýärin“ diýip ýazylan sözler hem hut şoňa degişlidir. ¹¹Size dogrusyny aýdýaryn, aýaldan doglanlaryň arasynda çümdüriji Ýahýadan beýigi ýokdur, emma Gögüň Şalygynda iň kiçisi hem ondan beýikdir. ¹²Çümdüriji Ýahýanyň günlerinden tä şu wagta çenli Gögüň Şalygyna rehimsiz hüjüm edilýär we wagşy adamlar ony ele salýarlar. ¹³Ýahýa çenli ähli pygamberler we Töwrady bu hakda pygamberlik etdi. ¹⁴Eger Ýahýany kabul etmek isleýän bolsaňyz, gelmegine garaşylýan Ylýas oldur. ¹⁵Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin! ^16-17Men bu nesli kime meňzedeýin? Olar bazarlarda oturyp, başgalara: „Size tüýdük çaldyk, tans etmediňiz; agy aýtdyk, aglamadyňyz“ diýip gygyrýan çagalara meňzeýärler. ¹⁸Ýahýa geldi, ol iýenogam, içenogam. Olar bolsa oňa „jynly“ diýýärler. ¹⁹Ynsan Ogly geldi, Ol iýýärem, içýärem, olar Oňa: „Ine, bu horana, arakhora serediň! Ol salgytçylar we günäkärler bilen dost boldy!“ diýýärler. Emma danalyk öz amallary bilen tassyklanar».

Toba etmedik şäherler

(Luka 10:13-15)

²⁰Isa käbir şäherlerde köp gudratlar görkezse-de, olaryň halky günälerine toba etmändiler. Şonuň üçin Isa olary ýazgarmaga başlady: ²¹«Dat günüňe, eý, Horazin! Dat günüňe, eý, Betsaýda! Sizde görkezilen gudratlar Sur bilen Sidonda görkezilen bolsady, onda olar bireýýäm jul geýnip, kül üstünde oturyp toba ederdiler. ²²Emma Men size diýýärin: kyýamat güni siziň ýagdaýyňyz Sur bilen Sidonyň ýagdaýyndan has beter bolar! ²³Eý, Kapernaum! Sen arşa göterilerin öýdýärsiňmi?^[17] Ýok, sen dowzaha taşlanarsyň, sebäbi sende görkezilen gudratlar Sodomda görkezilen bolsady, onda ol şu güne çenli saklanyp galardy. ²⁴Emma Men saňa şuny diýýärin: kyýamat güni seniň ýagdaýyň Sodomyň ýagdaýyndan has beter bolar».

Argynlary çagyryş

(Luka 10:21,22)

²⁵Şol wagt Isa sözüni dowam edip, şeýle diýdi: «Eý, Atam, ýeriň we gögüň Hökümdary! Bu zatlary akyldarlardan, düşünjelilerden ýaşyryp, çagalara aýan edeniň üçin Saňa şükür edýärin! ²⁶Hawa, Atam, bu Seniň islegiňdi.

²⁷Atam ähli zady Maňa tabşyrdy. Ogly Atadan başga hiç kim tanaýan däldir. Atany-da Oguldan we Ogluň Ony aýan etmek isleýän adamlaryndan başga hiç kim tanaýan däldir. ²⁸Eý, argynlar, agyr ýüklüler, Meniň ýanyma geliň, Men size dynçlyk bereýin. ²⁹Meniň boýuntyrygymy dakynyň-da, Menden öwreniň. Men mylaýym hem pes göwünlidirin, janyňyz rahatlyk tapar. ³⁰Meniň boýuntyrygym ýumşakdyr, ýüküm ýeňildir».

12-nji bap

Sabat güni barada sorag

(Mark 2:23-28;Luka 6:1-5)

¹Aradan köp wagt geçmänkä, bir Sabat güniIsa bugdaýlygyň arasyndan geçip barýardy. Onuň şägirtleri ajygyp, bugdaý başlaryny ýolup iýmäge başladylar. ²Muny gören fariseýler Oňa: «Seret, Seniň şägirtleriň Sabat güni gadagan işi edýärler» diýdiler. ³Isa olara şeýle jogap berdi: «Dawut bilen ýanyndakylar aç galanlarynda, siz Dawudyň näme edendigini okamadyňyzmy? ⁴Ol Hudaýyň öýüne girip, Hödür çöreklerini iýdi, ýanyndakylar hem iýdiler. Bu olar üçin gadagandy, diňe ruhanylara rugsat berlendi. ⁵Eýsem, siz ybadathanada Sabat gününiň kadalaryny bozsalar-da, ruhanylaryň günäsiz saýylandygyny Töwratda okamadyňyzmy? ⁶Men size şuny aýdaýyn: bu ýerde ybadathanadan-da beýik Biri bar. ⁷Siz: „Men gurbanlyk däl-de, rehim-şepagat isleýärin“ diýen sözüň manysyny bilsediňiz, günäsizleri höküm etmezdiňiz. ⁸Çünki Ynsan Ogly hatda Sabat gününiň-de hökümdarydyr».

Eli şel açan adam

(Mark 3:1-6;Luka 6:6-11)

⁹Isa ol ýerden gitdi we olaryň sinagogasyna geldi. ¹⁰Ol ýerde eli şel açan bir adam bardy. Isany aýyplajak bolup, Ondan: «Kanun boýunça Sabat güni hassa şypa bermek bolýarmy?» diýip soradylar. ¹¹Isa olara: «Eger bir goýnuňyz bolup, ol-da Sabat güni çukura gaçsa, haýsyňyz ony çykaryp almarsyňyz? ¹²Ynsan goýundan has gymmatlydyr! Şonuň üçin Sabat güni ýagşylyk etmek bolýar» diýip jogap berdi.

¹³Onsoň Isa ýaňky adama: «Eliňi uzat!» diýdi. Ol uzadan badyna, onuň näsag eli edil beýleki eli ýaly sagaldy. ¹⁴Fariseýler daşary çykyp, Isany nädip ýok etmelidigi barada maslahatlaşdylar.

Rebbiň bendesi

¹⁵Emma Isa fariseýleriň bu niýetini bilip, ol ýerden gitdi. Köp adamlar Onuň yzyna düşdiler, Isa hem olaryň arasyndaky hassalary sagaltdy. ¹⁶Isa olara Özüniň kimdigini hiç kime aýtmazlygy tabşyrdy. ¹⁷Bu Işaýa pygamber arkaly aýdylan şu sözüň berjaý bolmagy üçindi:

¹⁸«Ine, Meniň saýlan Bendäm,

göwnühoş bolup, Ony söýenim;

Ruhumy Onuň üstüne goýaryn,

Ol milletlere adalaty yglan eder.

¹⁹Ol dawalaşmaz, sesini gataltmaz,

köçelerde hiç kim Onuň sesini eşitmez.

²⁰Adalaty ýeňşe ýetirýänçä,

ýenjilen gamşy döwmez,

tüteýän peltäni söndürmez.

²¹Ähli milletler Onuň adyna umyt baglarlar».

Isa we Beýelzebul

(Mark 3:20-30;Luka 11:14-23)

²²Onsoň Isanyň ýanyna arwah-jyn eýelän kör hem lal adamy getirdiler. Isa ony sagaldansoň, ýaňky adam geplemäge we görmäge başlady. ²³Tutuş halk haýran galyp: «Bu Dawudyň ogly dälmikä?» diýişdi. ²⁴Muny eşiden fariseýler: «Bu adam arwah-jynlary jynlaryň hökümdary Beýelzebul arkaly kowup çykarýar» diýdiler. ²⁵Emma Isa olaryň pikirlerini bilip, şeýle diýdi: «Içinde bölünişik bolan patyşalyk dargar, öz içinden bölünen şäher ýa-da öý berk durup bilmez. ²⁶Şeýtan şeýtany kowýan bolsa, onda içinde bölünişik bardyr, onsoň onuň patyşalygy nähili durar? ²⁷Eger Men arwah-jynlary Beýelzebul arkaly kowýan bolsam, onda siziň adamlaryňyz olary kim arkaly kowýarlar? Şu sebäpli sizi öz adamlaryňyz höküm eder. ²⁸Men arwah-jynlary Hudaýyň Ruhy arkaly kowýan bolsam, onda Hudaýyň Şalygy size-de gelendir. ²⁹Kim güýçli adamyň öýüne girip, malyny talap biler? Ilki ony daňmaly bolar, onsoň öýüni talar.

³⁰Meniň bilen bolmadyk Maňa garşydyr, Meniň bilen sürüni toplamadyk ony dargadýandyr. ³¹Şonuň üçin size şuny diýýärin: ynsanlaryň her bir günäsi, her bir zada dil ýetirmesi bagyşlanar, emma Mukaddes Ruha dil ýetirenler bagyşlanmaz. ³²Kim Ynsan Ogluna garşy söz aýtsa, bagyşlanar. Emma Mukaddes Ruha garşy aýdylan söz bagyşlanmaz. Ol şu döwürde-de, geljekde-de bagyşlanmaz.

Miweli agaç

(Luka 6:43-45)

³³Oňat agaç ekiň, onuň miwesi-de oňat bolar, erbet agaç ekseňiz, erbet miwe alarsyňyz, sebäbi agaç miwesinden tanalýandyr. ³⁴Eý, alahöwrenler nesli! Ynsanyň dili ýüreginden joşanyny sözleýändir. Şeýlelikde, özüňiz erbetkäňiz, nädip siz oňat zatlar sözläp bilersiňiz? ³⁵Ýagşy adam ýüreginiň ýagşylyk hazynasyndan ýagşylyk çykarýandyr, ýaman adam ýüreginiň ýamanlyk hazynasyndan ýamanlyk çykarýandyr. ³⁶Men size şuny diýýärin: adamlar aýdan her bir boş sözi üçin kyýamat güni hasap bererler. ³⁷Siz öz sözüňiz bilen aklanyp, öz sözüňiz bilen höküm edilersiňiz».

Ýunusyň alamaty

(Mark 8:11,12;Luka 11:24-26,29-32)

³⁸Şonda käbir Töwrat mugallymlary we fariseýler Oňa jogap berip: «Mugallym, biz Senden bir gudratly alamat görmek isleýäris» diýdiler. ³⁹Isa olara şeýle jogap berdi: «Bu erbet we biwepa nesil alamat talap edýär, emma oňa Ýunus pygamberiňkiden başga alamat berilmez. ⁴⁰Ýunusyň üç gije-gündiz balygyň garnynda galyşy ýaly, Ynsan Ogly-da üç gije-gündiz ýeriň bagrynda galar. ⁴¹Ninewe halky kyýamat güni bu nesle garşy çykyp, ony höküm eder, sebäbi olar Ýunusyň wagzy bilen toba geldiler. Ine, bu ýerde Ýunusdan hem üstün Biri bar. ⁴² Günorta melikesi kyýamat güni bu nesle garşy çykyp, ony höküm eder, sebäbi ol Süleýmanyň pähimini diňlemek üçin, ýeriň aňry ujundan geldi. Ine, bu ýerde Süleýmandan-da üstün Biri bar.

⁴³Arwah-jyn adamdan çykandan soň, gurak ýerlere aýlanyp, dynçlyk gözleýär, emma tapmaýar. ⁴⁴Şonda ol: „Çykan öýüme dolanaýyn“ diýýär. Dolanyp gelende, öýüň süpürilgi, hemme zadyň ýerbe-ýerdigini görýär. ⁴⁵Onsoň gidip, özünden hem erbet ýedi ruhy ýanyna alýar-da, şol ýere baryp mesgen tutýar. Şeýlelikde, ol adamyň soňky ýagdaýy öňküsinden-de erbet bolýar. Bu erbet nesle-de şeýle bolar».

Isanyň ejesi we inileri

(Mark 3:31-35;Luka 8:19-21)

⁴⁶Isa halka gürrüň berip durka, ejesi bilen inileri geldi. Olar Isa bilen gepleşjek bolup, daşarda garaşyp durdylar. ⁴⁷Kimdir biri Isa: «Ejeň bilen doganlaryň Seniň bilen gepleşmek üçin daşarda garaşyp durlar» diýdi. ⁴⁸Emma Isa muny aýdana: «Meniň ejem, doganlarym kim?» diýdi. ⁴⁹Soňra eli bilen şägirtlerini görkezip: «Ine, Meniň ejem, doganlarym şulardyr! ⁵⁰Gökdäki Atamyň islegini kim berjaý etse, şol Meniň doganym, uýam hem ejemdir» diýdi.

13-nji bap

Ekin tymsaly

(Mark 4:1-20;Luka 8:4-15)

¹Şol gün Isa öýden çykyp, kölüň ýakasynda otyrdy. ²Daşyna şeýle uly mähelläniň üýşendigi sebäpli köldäki bir gaýyga münüp otyrdy. Tutuş mähelle bolsa kölüň ýakasynda, gury ýerde durdy. ³Isa olara tymsallar arkaly köp zatlar öwretdi: «Bir daýhan ekin ekmäge çykýar. ⁴Ekip ýörkä, tohumlaryň birnäçesi ýoluň üstüne düşýär we guşlar gelip, ony çokýarlar. ⁵Birnäçesi topragy az, daşly ýere düşýär. Topragy çuň bolmansoň, olar tiz gögerýär. ⁶Ýöne gün gyzanda, kökleriniň ýokdugy zerarly solup, guraýarlar. ⁷Birnäçe tohum tikenleriň arasyna düşýär. Tikenler ösüp, olary basýar. ⁸Birnäçesi-de gowy ýere düşüp, käbiri ýüz, käbiri altmyş, käbiri hem otuz esse hasyl berýär. ⁹Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!»

¹⁰Onsoň şägirtler Isadan: «Näme üçin halka tymsallar bilen gürrüň berýärsiň?» diýip soradylar. ¹¹Ol şeýle jogap berdi: «Gögüň Şalygynyň syrlaryna düşünme ukyby size berildi, olara berilmedi. ¹²Kimde bar bolsa, oňa ýene berler, ondaky bol bolar; kimde ýok bolsa, onuň elindäki hem alnar. ¹³Meniň olara tymsallar bilen gürrüň bermegimiň sebäbi şudur: olar seredýärler, ýöne görmeýärler, diňleýärler, ýöne eşitmeýärler we düşünmeýärler. ¹⁴ Şeýdip, Işaýanyň pygamberlik bilen aýdan sözleri olarda berjaý bolýar:

„Eşidip dursaňyz-da, hiç düşünmersiňiz,

seredip dursaňyz-da, hiç aňlamarsyňyz.

¹⁵Bu halkyň ýüregi küteldi,

gulaklary ker açdy,

gözleri gapyldy.

Ýogsam gözleri bilen görüp,

gulaklary bilen eşiderdiler,

aňlary bilen aňlap,

Maňa tarap dolanardylar,

Men hem olara şypa bererdim“.

¹⁶Emma siz nähili bagtly! Sebäbi gözleriňiz görýär, gulaklaryňyz eşidýär. ¹⁷Size dogrusyny aýdýaryn: köp pygamberler we ençeme dogry adamlar siziň görýänleriňizi görmek islediler, emma görmediler. Siziň eşidýänleriňizi eşitmek islediler, emma eşitmediler.

¹⁸Indi daýhan hakyndaky tymsalyň manysyny diňläň: ¹⁹kim Hudaýyň Şalygy hakyndaky sözi eşidip, oňa düşünmese, şeýtan gelip, onuň ýüreginde ekileni sogrup alýar. Ýoluň gyrasynda ekilen budur. ²⁰Daşly ýere ekilen bolsa, sözi eşidip, ony dessine şatlyk bilen kabul edýändir. ²¹Emma beýle adamda kök ýokdur, çydamsyzdyr. Bu söz üçin muşakgat ýa-da yzarlama bolanda, ol dessine imandan ýüz dönderer. ²²Tikenligiň arasyna düşen tohum bolsa sözi eşidýär, ýöne dünýäniň gaýgylary, baýamak höwesi ony bogýar we söz hasylsyz galýar. ²³Gowy topraga ekilen bolsa, sözi eşidip, oňa düşünýär hem-de hasyl berýär. Beýle adamlaryň käbiri ýüz, käbiri altmyş, käbiri otuz esse hasyl berýär».

Haşal ot tymsaly

²⁴Isa olara başga bir tymsal hem gürrüň berdi: «Gögüň Şalygy öz atyzynda oňat tohum eken adama meňzeýär. ²⁵Hemmeler ýatyrka, onuň duşmany gelip, bugdaýlaryň arasyna haşal ot ekip gidýär. ²⁶Ekin ösüp hasyla duranda, haşal ot hem peýda bolýar. ²⁷Ýer eýesiniň hyzmatkärleri onuň ýanyna gelip: „Hojaýyn, sen atyzyňa oňat tohum sepmänmidiň? Bu haşal otlar nireden peýda bolduka?“ diýip soraýarlar. ²⁸Hojaýyn: „Bu duşmanyň işidir“ diýip jogap berýär. Hyzmatkärleri: „Gidip, olary sogrup taşlamagymyzy isleýäňmi?“ diýip soraýarlar. ²⁹Emma hojaýyn: „Ýok, haşal oty sogurjak bolup, ³⁰bugdaýy hem köki bilen goparmagyňyz mümkin. Goý, oraga çenli olaryň ikisi-de bile ösübersin. Orak döwri men orakçylara ilki haşal oty ýygyň-da, ýakar ýaly edip desseläň. Bugdaýy bolsa meniň ammaryma üýşüriň diýerin“» diýip jogap berýär.

Gorçisa tohum tymsaly

(Mark 4:30-32;Luka 13:18,19)

³¹Isa olara başga bir tymsaly-da gürrüň berdi: «Gögüň Şalygy bir adamyň öz melleginde eken gorçisa tohumyna meňzeýändir. ³²Ol ähli tohumlaryň içinde iň ownugydyr, emma öseninden soň welin, beýleki ösümlikleriň barysyndan belent bolup, agaja öwrülýär. Hatda guşlaram onuň şahalarynda höwürtgeläp bilýärler».

Hamyrmaýa tymsaly

(Luka 13:20,21)

³³Isa olara başga bir tymsaly-da gürrüň berdi: «Gögüň Şalygy hamyrmaýa meňzeýändir. Bir aýal üç kersen una birje bölek hamyrmaýa goşsa-da, tutuş hamyr çişýär». ³⁴Isa bu zatlaryň baryny halka tymsallar bilen aýdýardy. Olara tymsalsyz hiç zat aýtmaýardy. ³⁵ Bu pygamber arkaly aýdylan şu sözüň berjaý bolmagy üçindi:

«Men size tymsal aýdyp bereýin,

dünýä ýaradylaly bäri

gizlin galan syrlary beýan edeýin».

Isa haşal ot tymsalyny düşündirýär

³⁶Onsoň Isa halky ugradyp, öýe girdi. Şägirtleri Onuň ýanyna gelip: «Haşal otlar hakdaky tymsaly bize düşündirip bersene» diýdiler. ³⁷Ol şeýle jogap berdi: «Oňat tohumy ekýän Ynsan Ogludyr. ³⁸Ekin meýdany bolsa dünýädir. Oňat tohum Gögüň Şalygynyň perzentleridir. Haşal otlar bolsa şeýtanyň perzentleridir. ³⁹Haşal otlary eken duşman — şeýtandyr. Orak döwri — dünýäniň ahyrydyr, orakçylar bolsa perişdelerdir. ⁴⁰Şeýlelik bilen haşal otlar nähili ýyglyp, otda ýakylýan bolsa, dünýäniň ahyrynda hem şeýle bolar. ⁴¹Ynsan Ogly Öz perişdelerini iberer, olar-da günä duçar edýän ähli zatlary, erbetlik edýänleri Onuň Şalygyndan ýygnarlar. ⁴²Olar bulary lowlap duran kürä taşlarlar. Ol ýerde agy we diş gyjama bolar. ⁴³Şonda dogry adamlar gökdäki Atasynyň Şalygynda Gün kimin parlarlar. Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!»

Gizlin hazyna we dürdäne tymsaly

⁴⁴«Gögüň Şalygy ekin meýdanynda gizlenen hazyna meňzeýändir. Bir adam ony tapyp alýar, soňra ony gaýtadan gizleýär we begenip baryp, ähli zadyny satýar-da, ýaňky ekin meýdany satyn alýar. ⁴⁵Mundan başga-da, Gögüň Şalygy owadan dür agtarýan täjir ýalydyr. ⁴⁶Ol gymmatbaha bir düri tapyp, ähli zadyny satýar-da, ony satyn alýar.

Tor tymsaly

⁴⁷Şeýle hem, Gögüň Şalygy deňze taşlanyp, her hili balygy ýygnaýan tor ýalydyr. ⁴⁸Tor dolanda, ony kenara çekýärler. Onsoň oturyp, oňat balyklary sebetlere salýarlar, erbetlerini hem zyňyp goýberýärler. ⁴⁹Dünýäniň ahyrynda hem şeýle bolar. Perişdeler gelip, erbetleri dogry adamlardan aýryp, ⁵⁰lowlap duran kürä taşlarlar. Ol ýerde agy we diş gyjama bolar».

⁵¹Isa olara: «Bularyň hemmesine düşündiňizmi?» diýip sorady. Olar: «Hawa» diýip jogap berdiler. ⁵²Isa olara: «Şonuň üçin hem Gögüň Şalygy hakynda taglymat alan her bir Töwrat mugallymy hazynasyndan täze we köne zatlar çykarýan öý eýesine meňzeýändir» diýdi.

Nasyrada Isa hormat goýulmaýar

(Mark 6:1-6;Luka 4:16-30)

⁵³Isa bu tymsaly gürrüň berip bolandan soň, ol ýerden gitdi. ⁵⁴Ol Öz dogduk mekanyna gelip, adamlara olaryň sinagogalarynda sapak bermäge başlady. Adamlar Oňa haýran galyp: «Bu Adam beýle danalygy nireden aldyka? Ol nädip beýle mugjyzalary görkezmegi başarýarka? ⁵⁵Ol agaç ussanyň ogly dälmi? Ejesiniň ady hem Merýem dälmi näme? Ol Ýakup, Ýusup, Simun we Ýahuda dagyň dogany ahyryn! ⁵⁶Onuň uýalary-da biziň aramyzda ýaşamaýarlarmy näme? Onda bu Adam munça zady nireden bilýärkä?» diýişdiler. ⁵⁷Şeýlelikde, olar Isany ret etdiler.

Emma Isa olara: «Pygamberiň diňe öz ýurdunda we öýünde gadyry ýokdur» diýdi. ⁵⁸Isa olaryň imansyzdyklary zerarly, ol ýerde köp gudrat görkezmedi.

14-nji bap

Ýahýanyň ölümi

(Mark 6:14-29;Luka 9:7-9)

¹Şol wagt Isanyň at-owazasy Hirod hanyň gulagyna baryp ýetdi. ²Ol öz emeldarlaryna: «Bu Ýahýa çümdürijidir. Ol ölümden direlipdir, şol sebäpli ol bu mugjyzalary görkezip bilýär» diýdi. ³Hirod dogany Filipiň aýaly Hirodiýa üçin Ýahýany tutduryp, el-aýagyny gandallap, zyndana taşladypdy. ⁴Ol muny Ýahýaňyň özüne: «Seniň öz doganyňyň aýalyna öýlenmegiň dogry däl» diýeni üçin etdi. ⁵Hirod Ýahýany öldürmek isleýärdi, emma halkyň Ýahýany pygamber saýýandygy üçin beýle etmekden gorkýardy.

⁶Hirodyň doglan güni Hirodiýanyň gyzy ortada tans edip, Hirodyň göwnüni çaglady. ⁷Şonda Hirod gyza ant içip, dilän zadyny berjekdigine söz berdi. ⁸Gyz hem ejesiniň öwretmegi bilen: «Maňa bir tabagyň içinde Ýahýa çümdürijiniň başyny ber» diýdi. ⁹Han gamgyn boldy, emma myhmanlaryň ýanynda ant içensoň, Ýahýanyň başynyň oňa getirilip berilmegini buýurdy. ¹⁰Jellat iberip, zyndanda Ýahýanyň başyny çapdyrdy. ¹¹Çapylan başy bir tabakda getirip, gyza berdi. Gyz-da ony ejesine eltip berdi. ¹²Ýahýanyň şägirtleri gelip, onuň jesedini äkidip jaýladylar. Soňra gidip, muny Isa habar berdiler.

Isa bäş müň adamy doýurýar

(Mark 6:30-44;Luka 9:10-17;Ýohanna 6:1-14)

¹³Isa muny eşidip, ýeke Özi gaýyga mündi-de, ol ýerden bir çola ýere çekildi. Halk muny bilende, şäherlerden çykyp, paý-pyýada Onuň yzyndan gitdi. ¹⁴Ol gaýykdan düşende, uly mähelläni görüp, olara haýpy geldi, olaryň hassalaryny sagaltdy. ¹⁵Şägirtleri agşam Onuň ýanyna gelip: «Bu bir çola ýer, wagt hem gijikdi, halky goýber, obalara gidip, özlerine iýmit satyn alsynlar» diýdiler. ¹⁶Isa olara: «Gitmegiň geregi ýok, olara iýmäge zady siz beriň» diýdi. ¹⁷Şägirtler hem Isa: «Biziň bu ýerde bäş çörek bilen iki balykdan başga zadymyz ýok ahyryn» diýdiler. ¹⁸Isa: «Olary şu ýere — Meniň ýanyma getiriň» diýdi. ¹⁹Şonda Isa halka otuň üstünde oturmagy buýurdy. Ol bäş çörek bilen iki balygy alyp, gözlerini göge dikip, şükür etdi we çörekleri bölüşdirip, şägirtlerine berdi. Şägirtleri hem olary mähellä paýladylar. ²⁰Hemmeler iýip doýdular. Şägirtler artan çörek böleklerini ýygnap, on iki sebedi doldurdylar. ²¹Mundan iýenleriň sany aýallardyr çagalardan başga bäş müňe golaý adamdy.

Isa suwuň ýüzünden ýöreýär

(Mark 6:45-56;Ýohanna 6:15-21)

²²Isa halky öýlerine ugradyp durka, şägirtlerine gaýyga münüp, Özünden öň beýleki kenara geçmeklerini buýurdy. ²³Halky ugradanyndan soň, Hudaýa doga etmek üçin bir Özi daga çykdy. Agşam hem Ol şol ýerde ýekedi. ²⁴Gaýyk bolsa şol wagt eýýäm kölüň ortasyndady, tolkunlar gelip, oňa urulýardy, sebäbi ýel olaryň garşysyndan öwüsýärdi. ²⁵Daňdana golaý Isa kölde suwuň ýüzünden ýöräp, olara tarap geldi. ²⁶Emma şägirtler Onuň suwuň ýüzünden ýöräp gelýänini görenlerinde, tanaman: «Bu bir gözümize görünýän arwahdyr!» diýşip, dowla düşdüler, olar gorkudan ýaňa gygyryşdylar. ²⁷Emma Isa dessine olara söz gatyp: «Dogumly boluň! Bu — Men, gorkmaň!» diýdi. ²⁸Petrus Oňa jogap berip: «Agam, bu Sen bolsaň, maňa buýruk ber, suwuň ýüzünden ýöräp, ýanyňa baraýyn» diýdi. ²⁹Isa: «Gel!» diýdi. Petrus hem gaýykdan düşüp, Isanyň ýanyna barjak bolup, suwuň ýüzünden Isa tarap ýöremäge başlady. ³⁰Emma ýeliň güýjüni görüp gorkdy, gark bolup ugranda: «Agam, meni halas et» diýip gygyrdy. ³¹Isa şobada elini uzadyp, ony tutdy-da: «Eý, az imanly, näme üçin şübhelendiň?» diýdi. ³²Olaryň ikisi gaýyga münen badyna ýel ýatdy. ³³Gaýykdakylar: «Sen, hakykatdan-da, Hudaýyň Oglusyň» diýip, Oňa sežde etdiler.

³⁴Olar kölüň beýleki tarapyna geçip, Ginnesarete gelip ýetdiler. ³⁵Ol ýeriň adamlary Isany tanap, çar tarapa adam iberip, hassalaryň baryny Onuň ýanyna getirdiler. ³⁶Olar diňe donunyň syýyna ellerini degirmäge rugsat etmegini sorap, Oňa ýalbarýardylar. Oňa el degrenleriň hemmesi-de sagaldy.

15-nji bap

Adamy näme murdar edýär?

(Mark 7:1-23)

¹Onsoň käbir fariseýler bilen Töwrat mugallymlary Iýerusalimden Isanyň ýanyna gelip, Ondan: ²«Näme üçin Seniň şägirtleriň ata-babalaryň adatyny bozýarlar? Näme üçin olar nahar iýenlerinde ellerini ýuwmaýarlar?» diýip soradylar. ³Isa olara şeýle jogap berdi: «Siz näme üçin öz adatlaryňyzyň hatyrasyna Hudaýyň buýrugyny bozýarsyňyz? ⁴Hudaý: „Ata-eneňe hormat goý“, şeýle-de, „Atasyna ýa-da enesine gargan adam ölüme höküm edilsin“ diýip buýrupdy. ^5-6Emma siz ata-enesine: „Men size kömek edip biljek däl. Size bermegi niýet eden zatlarymy men Hudaýa sadaka berdim“ diýip aýdýana onuň atasyna^[18] hormat goýmagy hökman däl diýýärsiňiz. Şeýdip, adatlaryňyzyň hatyrasyna Hudaýyň sözüni puja çykarýarsyňyz. ⁷Eý, ikiýüzlüler, Işaýa pygamber siz hakda jaýdar pygamberlik edipdir! Onda şeýle ýazylan:

⁸„Bu halk Meni dilinde hormatlaýar,

emma ýürekleri Menden uzakdadyr.

⁹Biderek ýere Maňa sežde edýärler,

taglymat diýip öwredýänleri ynsan buýruklarydyr“».

¹⁰Isa mähelläni ýanyna çagyryp, olara: «Diňläň, düşüniň! ¹¹Agza giren zat adamy murdar edýän däldir, adamy agyzdan çykýan zat murdar edýändir» diýdi. ¹²Onsoň şägirtler gelip, Ondan: «Fariseýleriň bu sözi eşidip, nägile bolandyklaryny bilýärsiňmi?» diýip soradylar. ¹³Ol: «Gökdäki Atamyň ekmedik her bir ösümligi köki bilen sogrular. ¹⁴Olara zat diýmäň, olar körleri idýän körlerdir. Kör-köri ideklese, olaryň ikisi hem çukura gaçar» diýip jogap berdi. ¹⁵Petrus Oňa: «Bize bu tymsaly düşündirip ber» diýdi. ¹⁶Isa hem şeýle diýdi: «Siz henizem düşüneňzokmy? ¹⁷Agza giren her bir zadyň ilki garna baryp, ol ýerden hem daşary çykýandygyny bilmeýärsiňizmi? ¹⁸Emma agyzdan çykan zatlar ýürekden çykyp, adamy murdar edýär. ¹⁹Adamyň ýüreginden erbet pikirler, ganhorlyk, zynahorlyk, azgynlyk, ogurlyk, ýalan şaýatlyk, sögünç çykýandyr. ²⁰Adamy şu zatlar murdar edýär, ýuwulmadyk el bilen nahar iýmek adamy murdar etmeýär».

Kengan aýalyň imany

(Mark 7:24-30)

²¹Isa ol ýerden çykyp, Sur we Sidon şäherleriniň töweregine gitdi. ²²Ol ýerde bir kengan aýaly Isanyň ýanyna gelip: «Agam, eý, Dawut Ogly, bize rehim et! Gyzymy arwah-jyn eýeledi, ol erbet ejir çekýär» diýdi. ²³Emma Isa oňa hiç bir jogap bermedi. Şonda şägirtleri Onuň ýanyna gelip: «Ony ugrat, ýogsam yzymyzdan galman gygyryp gelýär» diýip haýyş etdiler. ²⁴Isa hem: «Men diňe ysraýyl halkynyň azaşan goýunlaryna iberildim» diýip jogap berdi. ²⁵Emma ol aýal ýene-de Isanyň golaýyna gelip, dyza çökdi-de: «Agam, maňa kömek et» diýip ýalbardy. ²⁶Isa oňa: «Çagalaryň çöregini alyp, itlere zyňmak dogry däldir» diýdi. ²⁷Aýal hem: «Hawa, Agam! Ýöne itler hem saçak başynda dökülen çörek owuntyklaryndan iýýändir» diýdi. ²⁸Şonda Isa oňa: «Eý, zenan, seniň imanyň beýik! Saňa isleýşiň ýaly bolsun!» diýdi. Ol aýalyň gyzy şol sagadyň özünde sagaldy.

Isa dört müň adamy doýurýar

(Mark 8:1-10)

²⁹Isa ol ýerden gaýtdy we Jelile kölüniň golaýyna gelip, bir dagyň üstüne çykyp oturdy. ³⁰Onuň ýanyna bir uly mähelle geldi, olaryň arasynda agsaklar, maýyplar, körler, lallar we ýene-de bir topar hassalar bardy. Olary getirip, Isanyň aýagynyň astynda goýdular. Ol hem bulary sagaltdy. ³¹Halk lallaryň gepleýändigini, maýyplaryň sagalandygyny, körleriň görýändigini, agsaklaryň ylgaýandygyny görüp haýran galdy. Olar Ysraýyl Hudaýyny şöhratlandyrdylar.

³²Isa şägirtlerini ýanyna çagyryp: «Bu mähellä haýpym gelýär! Bular üç gün bäri Meniň ýanymda, iýmäge hem hiç zatlary ýok. Olary öýlerine aç goýberesim gelenok, ýolda tapdan düşmekleri ahmal» diýdi. ³³Şägirtleri Oňa: «Beýle uly mähelläni doýrar ýaly, bu çola ýerde biz çöregi nireden alaly?» diýdiler. ³⁴Isa olardan: «Näçe çöregiňiz bar?» diýip sorady. Olar: «Ýedi çörek bilen birnäçe ownuk balygymyz bar» diýdiler. ³⁵Isa mähellä ýerde oturmagy buýurdy. ³⁶Ýedi çörek bilen balyklary alyp, şükür edeninden soň, olary bölüşdirip, şägirtlerine berdi, şägirtleri hem olary mähellä paýladylar. ³⁷Hemmeler iýip doýdular. Artan çörek bölekleri ýedi sebet boldy. ³⁸Iýenler aýallardyr çagalardan başga dört müň adamdy. ³⁹Isa halky ugradandan soň, gaýyga münüp, Magadan şäheriniň töweregine gitdi.

16-njy bap

Ýolbaşçylar alamat talap edýär

(Mark 8:11-13;Luka 12:54-56)

¹Fariseýler bilen saddukeýler Isanyň ýanyna geldiler. Olar Isany synamak üçin, Onuň özlerine gökden bir gudratly alamat görkezmegini islediler. ²Ol şeýle jogap berdi: «Agşam düşende: „Asmanyň ýüzi gyzaryp dur, howa gowy boljak“ diýýärsiňiz. ³Ertirine hem: „Asmanyň ýüzi garalypdyr hem tutuk, bu gün gaý turjak“ diýýärsiňiz. Siz asmana seredip, howanyň ýagdaýyny saýgaryp bilýärsiňiz-de, döwrüň alamatlaryny saýgaryp bilmeýärsiňizmi? ⁴Bu erbet we biwepa nesil alamat talap edýär, emma oňa Ýunus pygamberiňkiden başga alamat berilmez». Şeýlelikde, Isa olary taşlap gitdi.

Fariseýleriň we Hirodyň hamyrmaýasyndan hüşgär boluň!

(Mark 8:14-21)

⁵Şägirtleri kölüň beýleki tarapyna geçenlerinde, çörek almagy unudan ekenler. ⁶Isa olara: «Hüşgär boluň, özüňizi fariseýler bilen saddukeýleriň hamyrmaýasyndan goraň» diýdi. ⁷Olar bolsa özara çekeleşip: «Ol muny biziň çörek almandygymyz üçin şeýle diýýändir» diýişýärdiler. ⁸Emma Isa olaryň näme diýişýändiklerini bilip, şeýle diýdi: «Eý, imany azlar! Çörek almandyrys diýşip, nämä özara çekeleşýärsiňiz? ⁹Entek hem düşüneňizokmy? Bäş çörek bilen bäş müň adamyň doýandygy, artanynyň näçe sebet bolandygy ýadyňyza düşmeýärmi? ¹⁰Ýedi çörek bilen dört müň adamyň doýandygy, artanyndan näçe sebedi dolduryp ýygnandygyňyz hem ýadyňyza düşenokmy? ¹¹Siz nädip çörek barada gürrüň etmeýändigime düşüneňzok? Men size: „Özüňizi fariseýler bilen saddukeýleriň hamyrmaýasyndan goraň“ diýýärin». ¹²Şägirtler Isanyň özlerine hamyrmaýa däl-de, fariseýler bilen saddukeýleriň taglymatyndan goranyň diýýändigine şonda düşündiler.

Petrus Isanyň Mesihdigini ykrar edýär

(Mark 8:27-30;Luka 9:18-21)

¹³Isa Kaýsariýa-Filip şäheriniň golaýyna gelende, şägirtlerinden: «Adamlar Ynsan Ogluna kim diýýärler?» diýip sorady. ¹⁴Şägirtleri Oňa: «Käbirleri Ýahýa çümdüriji, käbirleri Ylýas, başga birleri Ýermeýa, käbirleri-de pygamberlerden biri diýýärler» diýip jogap berdiler. ¹⁵Isa olardan: «Siz Maňa kim diýýärsiňiz?» diýip sorady. ¹⁶Simun Petrus: «Sen diri Hudaýyň Ogly Mesihsiň» diýip jogap berdi. ¹⁷Isa Oňa şeýle diýdi: «Eý, Ýunusyň ogly Simun, sen nähili bagtly! Bu syry saňa aýan eden ynsan däl-de, gökdäki Atamdyr. ¹⁸Men saňa şuny aýdaýyn: Eý, Petrus!^[19] Sen gaýasyň, Men ýygnagymy bu gaýanyň üstünde guraryn, hatda ölüm-de bu ýygnagymy ýeňip bilmez. ¹⁹Gögüň Şalygynyň açarlaryny saňa bererin. Ýer ýüzünde rugsat berýän zadyňa gökde-de rugsat berler. Ýer ýüzünde gadagan edýän zadyň gökde-de gadagan ediler». ²⁰Onsoň şägirtlerine Özüniň Isa Mesihdigini hiç kime aýtmazlygy tabşyrdy.

Isa ölüp direljegini öňünden aýdýar

(Mark 8:31—9:1;Luka 9:22-27)

²¹Şondan soň Isa şägirtlerine Özüniň Iýerusalime gitmelidigi, ýaşulularyň, ýolbaşçy ruhanylaryň, Töwrat mugallymlaryň elinden köp görgüler görmelidigi, öldürilmelidigi we üçülenji gün direlmelidigi hakynda düşündirmäge başlady. ²²Petrus Ony bir çete çekip: «Hudaý saklasyn, Agam! Seniň başyňa asla beýle iş düşmez!» diýip, Onuň aýdanlaryna garşy çykmaga başlady. ²³Emma Isa Petrusa tarap öwrülip: «Çekil öňümden, şeýtan! Sen Maňa böwet bolýarsyň, sebäbi Sen Hudaýyň işlerini däl-de, ynsan işleri hakda oýlanýarsyň» diýdi. ²⁴Onsoň Isa şägirtlerine ýüzlenip: «Kim Meniň yzyma eýermek isleýän bolsa, özüni inkär etsin-de, haçyny alyp, yzyma düşsün. ²⁵Kim janyny halas etmek islese, ony ýitirer, ýöne kim janyny Meniň ugrumda ýitirse, ony halas eder. ²⁶Ynsan tutuş dünýäni gazanybam, janyndan mahrum bolsa, oňa näme peýdasy bar? Ynsan öz janyna derek näme berip biler? ²⁷Ynsan Ogly Atasynyň şöhratynda Öz perişdeleri bilen gelende, her kime eden işlerine görä hakyny berer. ²⁸Size dogrusyny aýdýaryn: bu ýerde duranlaryň käbiri Ynsan Oglunyň Patyşa bolup gelýänini görmezden ölmezler» diýdi.

17-nji bap

Isanyň keşbi üýtgeýär

(Mark 9:2-13;Luka 9:28-36)

¹Alty günden soň Isa ýanyna diňe Petrusy, Ýakuby we onuň dogany Ýohannany alyp, bir beýik dagyň üstüne çykdy. ²Şol ýerde olaryň gözüniň alnynda Onuň keşbi üýtgedi. Onuň ýüzi Gün kimin parlady, eginbaşy ap-ak bolup, yşyk saçdy. ³Birdenkä olara Musa bilen Ylýas göründi. Olar Isa bilen gepleşip durdylar. ⁴Petrus Isa: «Agam! Bize bu ýerde bolmak ýakymly, isleseň, bu ýerde üç çadyr dikeýin: biri — Saňa, biri — Musa, biri — Ylýasa» diýdi. ⁵Ol entek gepläp durka, parlak bir bulut olaryň üstüni örtdi. Bulutdan: «Bu Meniň söwer Oglumdyr, Men Ondan gaty razydyryn. Oňa gulak asyň» diýen bir owaz geldi. ⁶Şägirtler muny eşidenlerinde, gaty gorkup, ýüzin ýykyldylar. ⁷Emma Isa gelip, olara elini degrip: «Turuň, gorkmaň» diýdi. ⁸Olar başyny galdyryp seredenlerinde, Isadan başga hiç kimi görmediler.

⁹Dagdan inip gelýärkäler, Isa olara: «Ynsan Ogly ölümden direlýänçä, gören zatlaryňyzy hiç kime aýtmaň» diýip tabşyrdy. ¹⁰Şägirtleri Ondan: «Onda näme üçin Töwrat mugallymlary öňürti Ylýas gelmelidir diýýärler?» diýip soradylar. ¹¹Isa olara: «Dogrudan-da, öňürti Ylýas gelip, ähli zady düzetmeli. ¹²Men size şuny aýdýaryn: Ylýas birwagt geldi, emma ony tanaman, oňa islän zatlaryny etdiler. Ynsan Ogly-da edil şonuň ýaly, olaryň elinden jebir çeker» diýip jogap berdi. ¹³Şonda şägirtler Onuň özlerine çümdüriji Ýahýa barada gürrüň berýändigine düşündiler.

Isa arwah-jyn eýelän oglany sagaldýar

(Mark 9:14-32;Luka 9:37-45)

¹⁴Olar mähelläniň ýanyna ýetip barýarkalar, bir adam Isanyň ýanyna gelip, Onuň öňünde dyza çökdi. ¹⁵Ol: «Agam, ogluma rehim et! Onuň tutgaý keseli bar, örän ejir çekýär. Ol ýygy-ýygydan özüni oda, suwa urýar. ¹⁶Men ony Seniň şägirtleriňe getirdim, emma olar sagaldyp bilmediler» diýdi.

¹⁷Isa: «Eý, ýoldan çykan, imansyz nesil! Men haçana çenli siziň bilen bile bolup, size çydaýyn? Oglany şu ýere, Meniň ýanyma getiriň» diýdi. ¹⁸Isa arwah-jyna berk käýän badyna, arwah-jyn oglandan çykyp gitdi. Oglan şol pursadyň özünde sagaldy.

¹⁹Onsoň şägirtler Isanyň ýanyna gelip, özli-özlerikä Ondan: «Biz näme üçin ony çykaryp bilmedik?» diýip soradylar. ^20-21Isa hem olara: «Ýeterlik imanyňyzyň ýokdugy üçin şeýle boldy. Size dogrusyny aýdýaryn: bir gorçisa dänesi ýalyjak imanyňyz bolup, şu daga: „Bu ýerden ol ýere göç“ diýseňiz, ol göçer. Size başartmajak zat bolmaz» diýdi.^[20]

²²Bir gün Jelilede üýşenlerinde, Isa olara: «Ynsan Ogly adamlaryň eline tabşyrylar. ²³Ony öldürerler, emma Ol üçülenji gün direler» diýdi. Şägirtler muňa örän gynandylar.

Ybadathana salgydy

²⁴Isa bilen şägirtler Kapernauma gelenlerinden soň, ybadathana salgydyny ýygnaýanlar Petrusyň ýanyna gelip: «Siziň Mugallymyňyz ybadathana salgydyny tölänokmy?» diýip soradylar. ²⁵Petrus: «Töleýär» diýdi. Petrus öýe gelende, Isa ondan öňürdip: «Simun, sen näme diýýärsiň? Ýer ýüzündäki patyşalar gümrükdir salgydy kimden alýarlar? Öz ogullaryndanmy ýa kesekilerden?» diýip sorady. ²⁶Petrus Oňa: «Kesekilerden» diýende, Isa oňa: «Onda ogullar erkindir. ²⁷Emma olar nägile bolmaz ýaly, köle git-de, çeňňek taşla. Çeňňege düşen ilkinji balygy alyp, agzyny açsaň, salgyt tölemäge ýeterlik teňňäni taparsyň. Teňňäni al-da, Meniň üçinem, özüň üçinem salgyt töle» diýdi.

18-nji bap

Iň beýik kim?

(Mark 9:33-37,42-48;Luka 9:46-48;17:1-2)

¹Şol wagt şägirtler Isanyň ýanyna gelip: «Gögüň Şalygynda iň beýik kim?» diýip soradylar. ²Isa-da bir çagany çagyryp, ony olaryň ortasynda duruzdy-da, şeýle diýdi: ³«Size dogrusyny aýdýaryn: eger siz ýoluňyzdan dönüp, çagalar ýaly bolmasaňyz, Gögüň Şalygyna asla girip bilmersiňiz. ⁴Kim şu çaga ýaly pes göwünli bolsa, Gögüň Şalygynda iň beýik şoldur. ⁵Kim şunuň ýaly bir çagany Meniň adymdan kabul etse, Meni kabul etdigidir. ⁶Emma kimde-kim Maňa ynanýan bu pes göwünlilerden biriniň günä etmegine sebäp bolsa, onuň üçin boýnundan uly degirmen daşy asylyp, deňziň düýbüne zyňylmagy has gowy bolar. ⁷Ynsanlary günä duçar edýän zatlar üçin bu dünýäniň halyna waý! Beýle zatlar gelmelidir, emma bularyň gelmegine ýardam berýän adamyň dat gününe! ⁸Eliň ýa aýagyň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony kesip taşla. Seniň iki elli, iki aýakly bolup, ebedi oda taşlananyňdan, bir elli, bir aýakly bolup, baky ýaşaýşa gowşanyň gowudyr. ⁹Gözüň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony oýup taşla. Saňa ýeke gözli bolup baky ýaşaýşa girmek, iki gözli bolup dowzah oduna zyňlanyňdan gowudyr.

Ýiten goýun tymsaly

(Luka 15:3-7)

^10-11Bu pes göwünlilerden birini äsgermezlik etmekden gaça duruň! Men size şuny aýdýaryn: gökde olaryň perişdeleri gökdäki Atamyň ýüzüni elmydama görýärler.^[21]

¹²Siz nähili pikir edýärsiňiz? Bir adamyň ýüz goýny bolup, olaryň biri azaşsa, ol togsan dokuzyny daglarda goýup, azaşanyň gözlegine çykmazmy? ¹³Ony tapyp biläýse, size dogrusyny aýdýaryn, ol munuň üçin azaşmadyk togsan dokuzysyna begenenden hem has köp begener. ¹⁴Şeýlelikde, bu pes göwünlilerden biriniň heläk bolmagy gökdäki Ataňyzyň islegi däldir.

Doganyň günä etse

¹⁵Eger doganyň günä etse^[22], bar-da, ikiçäk gürleşip, aýybyny oňa aýt. Seniň sözüňe gulak assa, bu doganyňy gazandygyňdyr. ¹⁶Emma gulak asmasa, bir ýa iki adamy ýanyňa alyp bar, aýdylan her bir söz iki ýa-da üç şaýadyň güwäsi bilen tassyklansyn. ¹⁷Olara-da gulak asmak islemese, onda ýygnaga aýt. Oňa-da gulak asmak islemese, goý, ol seniň üçin bir butparaz ýa-da salgytçy ýaly bolsun. ¹⁸Size dogrusyny aýdýaryn: ýer ýüzünde rugsat berýän zadyňyza gökde-de rugsat berler. Ýer ýüzünde gadagan edýän zadyňyz gökde-de gadagan ediler. ¹⁹Ýene size şuny aýdýaryn: eger araňyzdan iki adam islendik zady dilemek üçin bir ylalaşyga gelse, gökdäki Atam dilegleri bitirer. ²⁰Meniň adym bilen iki ýa-da üç adam üýşse, Men hem olaryň arasynda bolaryn».

Rehimsiz hyzmatkär

²¹Soňra Petrus Isanyň ýanyna gelip, Ondan: «Agam, doganym maňa garşy günä etse, ony näçe gezek bagyşlaýyn? Ýedi gezekmi?» diýip sorady. ²²Isa oňa: «Men saňa ýedi gezek däl, ýetmiş gezek ýedi diýýärin» diýip jogap berdi. ²³«Şonuň üçin hem Gögüň Şalygy öz dolandyryjysy bilen hasaplaşmak islän bir patyşa meňzeýär. ²⁴Patyşa hasaplaşyga başlanda, onuň ýanyna ägirt möçberdäki pul bergisi bolan bir dolandyryjysyny getirýärler. ²⁵Ol bergisini berip bilmänsoň, hojaýyny oňa özüni, aýalyny, çagalaryny we ähli mallaryny satyp, bergisini bermegi buýurýar. ²⁶Dolandyryjy ýere ýüzin düşüp, hojaýynyna: „Sabyr et! Baryny bereýin“ diýip ýalbarýar. ²⁷Hojaýynyň oňa rehimi inýär, onuň bergisini geçip, ony boşadyp goýberýär. ²⁸Ýaňky dolandyryjy çykyp gidýär. Ol özüne ujypsyzja bergisi bolan bir ýoldaşyna sataşýar. Ony tutup: „Bergiňi ber“ diýip, onuň bokurdagyndan ýapyşýar. ²⁹Ýoldaşy onuň aýagyna ýykylyp: „Sabyr et, bergimi bererin“ diýip, oňa ýalbarýar. ³⁰Emma ol etmeýär, gaýtam, bergisini berýänçä, ony zyndana saldyrýar. ³¹Ýaňky adamyň ýoldaşlary bu wakany görüp, gaty gynanýarlar. Olar gidip, bolan ähli zady onuň hojaýynyna habar berýärler. ³²Hojaýyny ony çagyryp: „Eý, ýaramaz gul! Maňa ýalbaranyň üçin, men seniň bergiňiň baryny geçdim. ³³Meniň saňa rehim edişim ýaly, sen hem ýoldaşyňa rehim etmeli dälmidiň?“ diýýär. ³⁴Hojaýyny gazaba münüp, bergisini berýänçä, ony gynaýanlaryň eline tabşyrýar. ³⁵Eger her biriňiz öz doganyny ýürekden bagyşlamasa, gökdäki Atam-da size şeýle eder».

19-njy bap

Nika we aýrylyşmak barada

(Mark 10:1-12)

¹Isa bu sözleri tamamlandan soň, Jelileden çykyp, Iordan derýasynyň aňyrsyndaky Ýahudyýa welaýatyna gitdi. ²Uly mähelle Onuň yzyna düşdi, Isa hem şol ýerde olaryň hassalaryny sagaltdy. ³Isanyň ýanyna gelen käbir fariseýler Ony synap görmek üçin: «Bir adamyň her hili bahana arap, öz aýalyndan aýrylyşmagy kanuna dogry gelýärmi?» diýip soradylar. ⁴Isa hem: «Siz näme „Ýaradanyň Özi owal-başda ynsanlary erkek we aýal edip ýaratdy“ diýen sözleri okamadyňyzmy? ⁵„Şol sebäpden hem erkek ata-enesini taşlap, aýaly bilen birleşýär we olaryň ikisi bir ten bolýar“. ⁶Şeýlelikde, olar indi iki däl, bir tendir. Şonuň üçin hem Hudaýyň birleşdirenini ynsan aýyrmasyn» diýdi.

⁷Fariseýler Isadan: «Onda näme üçin Musa talak hatyny ýazyp, aýrylyşmaga ygtyýar beripdir?» diýip soradylar. ⁸Isa olara: «Musa siziň doňýürekdigiňiz üçin aýalyňyzy aýyrmaga ygtyýar berdi, emma owal-başda beýle däldi. ⁹Men size şuny diýýärin: kim aýalyny zynadan başga sebäp bilen aýryp, başga aýala öýlense, zyna edýändir^[23]» diýip jogap berdi. ¹⁰Şägirtler Oňa: «Eger är-aýalyň arasyndaky ýagdaý şeýle bolsa, onda öýlenmezlik gowudyr» diýişdiler. ¹¹Emma Isa olara: «Hemme adamlar bu sözi kabul edip bilmezler, diňe özlerine berlenler kabul edip bilerler. ¹²Käbir adamlar dogabitdi agtadyrlar, käbirleri bolsa adamlar tarapyndan agta edilendir. Başga birleri bolsa Gögüň Şalygynyň hatyrasyna hiç kim bilen birleşmeýär. Muny kabul edip bilen kabul etsin» diýdi.

Isa çagalara pata berýär

(Mark 10:13-16;Luka 18:15-17)

¹³Soňra başlaryna elini goýup, doga-dileg etsin diýip, adamlar çagalary Isanyň ýanyna getirdiler, emma şägirtler çagalary getirenlere käýediler. ¹⁴Isa bolsa: «Çagalary Meniň ýanyma goýberiň, olary saklamaň, sebäbi Gögüň Şalygy şular ýalylaryňkydyr» diýdi. ¹⁵Isa olaryň başyna elini goýup, pata berenden soň, ol ýerden gitdi.

Baý ýaş ýigit

(Mark 10:17-31;Luka 18:18-30)

¹⁶Şol mahal bir adam Isanyň ýanyna gelip: «Eý, Mugallym, baky ýaşaýşa eýe bolar ýaly, men näme ýagşy iş etmeli?» diýip sorady. ¹⁷Isa: «Näme üçin Menden ýagşylyk hakynda soraýarsyň?^[24] Ýeke-täk Hudaýdan başga hiç kim ýagşy däldir. Baky ýaşaýşa gowuşmak isleýän bolsaň, Hudaýyň tabşyryklaryny berjaý et» diýdi. ^18-19Ol Isadan: «Haýsy tabşyryklaryny?» diýip sorady. Isa: «Adam öldürme, zyna etme, ogurlyk etme, ýalan şaýatlyk etme, ata-eneňe hormat goý, ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý» diýip jogap berdi. ²⁰Ýaş ýigit Isadan: «Men bularyň hemmesini ýaşlygymdan bäri berjaý edip gelýärin-ä, men ýene näme etmeli?» diýip sorady. ²¹Isa oňa: «Müýnsüz bolaýyn diýseň, git-de, nämäň bar bolsa satyp, garyplara paýla, şonda gökde hazynaň bolar. Soňra gel-de, Meniň yzyma düş» diýdi. ²²Ýaş ýigit bu sözi eşidip, tukat bolup gitdi, sebäbi onuň mal-mülki köpdi.

²³Isa şägirtlerine: «Size dogrusyny aýdýaryn, baý adamyň Gögüň Şalygyna girmegi kyndyr. ²⁴Men size ýene-de şuny aýdýaryn, bir düýäniň iňňäniň gözünden geçmegi baý adamyň Hudaýyň Şalygyna girmeginden aňsatdyr» diýdi. ²⁵Muny eşidenlerinde, şägirtleri çakdanaşa haýran galyp: «Onda kim halas bolup biler?» diýip soradylar. ²⁶Isa olara seredip: «Ynsanlar üçin bu mümkin däl, emma Hudaý üçin ähli zat mümkindir» diýdi. ²⁷Onsoň Petrus Oňa: «Ine, biz ähli zadymyzy taşlap, Seniň yzyňa düşdük! Munuň üçin biz näme alarys?» diýdi. ²⁸Isa olara: «Size dogrusyny aýdýaryn, ähli zadyň täzelenen döwri Ynsan Ogly Öz şöhratly tagtynda oturanda, Meniň yzyma düşen siz hem on iki tagtda oturyp, Ysraýylyň on iki tiresine kazylyk edersiňiz. ²⁹Meniň hatyram üçin öýlerini, doganlaryny, uýalaryny, ene-atasyny^[25], çaga-çugalaryny, ýerlerini taşlan her kes yzyna ýüz esse edip gaýtaryp alar. Olar baky ýaşaýşyň mirasdüşeri bolarlar. ³⁰Emma ilkinjileriň köpüsi soňkular, soňkularyň köpüsi hem ilkinjiler bolar» diýdi.

20-nji bap

Üzümçilik tymsaly

¹Gögüň Şalygy üzümçiliginde işlär ýaly, ir ertir bilen günlükçi tutmaga giden ýer eýesine meňzeýändir. ²Ol günlükçiler bilen bir günlük iş hakyny bir kümüş teňňä razylaşyp, olary öz üzümçiligine ýollaýar. ³Ir sagat dokuzlarda daşary çykan wagty, ol bazarda bikär duran birnäçe adamlary görýär. ⁴Olara-da: «Siz hem üzümçilige gidiň, hakyňyzy doly tölärin» diýýär. Olar hem gidýärler. ⁵Günortan we öýlän sagat üçlerde ýene daşary çykyp, ýene şeýle edýär. ⁶Öýlän sagat bäşlerde aýlanmaga çykan wagty, başga boş duranlary görüp, olardan: «Näme üçin günuzyn bu ýerde boş dursuňyz?» diýip soraýar. ⁷Olar hem: «Bizi hiç kim hakyna tutmady» diýip jogap berýärler. Olara: «Siz-de üzümçilige gidiň» diýýär. ⁸Agşam düşen çagy, üzümçiligiň eýesi öz iş dolandyryjysyna: «Günlükçileri çagyr-da, iň soňkulardan başlap, ilkinjilere çenli haklaryny töle» diýýär. ⁹Şeýlelikde, öýlän sagat bäşlerde gelenleriň her biri bir kümüş teňňe alýar. ¹⁰Ilkinji gelenler köp alarys öýdüp tama edýärler, emma olaryň-da her biri bir kümüş teňňe alýar. ¹¹Olar puluny alan wagtlary ýer eýesine hüňürdeşip: ¹²«Bu iň soňky gelenler diňe bir sagat işlediler, biz bolsa, jöwzaly yssyda günuzyn agyr zähmet çekdik. Muňa garamazdan sen biziň zähmetimizi olaryňky bilen deň etdiň» diýýärler. ¹³Ýer eýesi olaryň birine şeýle jogap berýär: «Eý, dost! Men saňa adalatsyzlyk edemok. Sen meniň bilen bir kümüş teňňä razylaşmadyňmy näme? ¹⁴Öz hakyňy al-da, gidiber. Men bu iň soňka-da saňa berenimi bermek isleýärin. ¹⁵Öz pulumy isleýşimçe sarp etmäge ygtyýarym ýokmy? Ýa-da sen meniň sahylygyma göriplik edýärsiňmi?» ¹⁶Şeýlelikde, iň soňkular ilkinjiler, ilkinjiler hem iň soňkular bolar.^[26]

Isa Özüniň ölüp direljegini ýene aýdýar

(Mark 10:32-34;Luka 18:31-34)

¹⁷Isa Iýerusalime barýarka, ýolda on iki şägirdini bir çete çekip, olara: ¹⁸«Ine, Iýerusalime barýarys. Ynsan Ogly ýolbaşçy ruhanylaryň, Töwrat mugallymlaryň eline tabşyrylar, olar hem Ony ölüme höküm ederler. ¹⁹Ony kemsitsinler, gamçylasynlar we haça çüýlesinler diýip, keseki milletlere tabşyrarlar, emma Ol üçülenji gün direler» diýdi.

Bir enäniň haýyşy

(Mark 10:35-45)

²⁰Soňra Zebedeýiň ogullarynyň ejesi öz ogullary bilen Isanyň ýanyna geldi. Ol Isadan bir zatlar dilemek üçin dyzyna çöküp, tagzym etdi. ²¹Isa aýaldan: «Näme isleýärsiň?» diýip sorady. Aýal Isa ýüzlenip: «Öz Şalygyňda meniň bir oglumyň Seniň sagyňda, beýlekisiniň bolsa çepiňde oturmagyny emr et» diýdi. ²²Emma Isa: «Siz näme dileýäniňizi bilmeýärsiňiz. Siz Meniň içjek hasrat käsämden içip bilersiňizmi?^[27]» diýdi. Olar Isa: «Hawa, içip bileris!» diýip jogap berdiler. ²³Isa olara: «Siz Meniň içjek käsämden içersiňiz^[28], emma size sagymda ýa çepimde oturmaga rugsat bermek Meniň elimde däl. Bu orunlary Atam kimler üçin taýýarlan bolsa, şolar üçindir» diýdi. ²⁴Beýleki on şägirt muny eşidip, ýaňky iki dogana gaharlandylar. ²⁵Isa olary ýanyna çagyryp: «Özüňiz bilýärsiňiz, keseki milletleriň baştutanlary olara hökümdarlyk edýärler, ýokary wezipelileri-de agalyk edýärler. ²⁶Siziň araňyzda beýle bolmasyn. Araňyzda kim üstün bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň hyzmatkäri bolsun. ²⁷Kim ilkinji bolmak isleýän bolsa, hemmäňiziň guly bolsun. ²⁸Ynsan Ogly hem Özüne hyzmat edilmegi üçin däl-de, eýsem, başgalara hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny gurban edip, olary azat etmek üçin geldi» diýdi.

Iki körüň gözi açylýar

(Mark 10:46-52;Luka 18:35-43)

²⁹Isa bilen şägirtleri Ýerihodan çykanlarynda, uly mähelle Isanyň yzyna düşüp gitdi. ³⁰Ýoluň gyrasynda oturan iki sany kör adam Isanyň geçip barýanyny eşidip: «Agam, eý, Dawut Ogly, bize rehim et!» diýip gygyrdy. ³¹Seslerini çykarmaz ýaly, köp adamlar olara käýediler, emma olar öňküden hem gaty ses bilen: «Agam, eý, Dawut Ogly, bize rehim et!» diýip gygyrdylar. ³²Isa aýak çekdi-de, olary çagyryp: «Siziň üçin näme etmegimi isleýärsiňiz?» diýip sorady. ³³Olar Oňa: «Agam, gözümiz açylsyn» diýdiler. ³⁴Isanyň olara haýpy gelip, gözlerine elini degirdi welin, şobada olaryň gözleri açyldy. Olar hem Isanyň yzyna düşüp gidiberdiler.

21-nji bap

Isa Iýerusalime uly dabara bilen girýär

(Mark 11:1-11;Luka 19:28-40;Ýohanna 12:12-19)

¹Isa bilen şägirtleri Iýerusalime golaýlap, Zeýtun dagynyň etegindäki Beýtfaja gelenlerinde, Isa iki şägirdini öňden ýollap, olara: ²«Öňüňizdäki oba baryň. Oba giren ýeriňizde daňylgy duran bir eşegi we ýanyndaky taýhary taparsyňyz, olary çözüň-de, Meniň ýanyma getiriň. ³Eger biri size bir zat diýse: „Bu taýhar Rebbe gerek, ony dessine yzyna iberer“ diýip aýdyň» diýdi.

⁴Bu-da pygamber arkaly aýdylan şu sözüň berjaý bolmagy üçindi:

⁵«Eý, Sion gyzy!

Patyşaň, ine, saňa tarap gelýär.

Ol bir eşege,

eşegiň-de taýharyna münüp,

pes göwünlilik bilen saňa tarap gelýär».

⁶Şägirtler gidip, Isanyň tabşyryşy ýaly etdiler. ⁷Eşek bilen taýhary getirdiler-de, donlaryny olaryň üstüne atdylar, Isa-da taýhara mündi. ⁸Mähelläniň köpüsi donuny ýola ýazýardy, käbirleri-de agaçlardan şahalar kesip, ýola düşeýärdi. ⁹Onuň öňünden hem yzyndan gelýän mähelle: «Dawut Ogluna alkyş bolsun! Rebbiň adyndan gelýäne alkyş bolsun, göklerde alkyş!» diýip gygyryşýardy. ¹⁰Isa Iýerusalime girende, tutuş şäher: «Bu kim?» diýip, galagopluga düşdi. ¹¹Mähelle hem olara: «Bu Jeliläniň Nasyra şäherinden bolan Isa pygamber» diýýärdi.

Isa satyjylary ybadathanadan kowýar

(Mark 11:15-19;Luka 19:45-48;Ýohanna 2:13-22)

¹²Isa ybadathananyň howlusyna girip, ol ýerdäki satyjylary, alyjylary kowdy. Ol pul çalyşýanlaryň tekjelerini, kepderi satýanlaryň oturgyçlaryny düňderdi. ¹³Isa olara: «„Meniň öýüm ybadat öýi diýlip atlandyrylar“ diýip ýazylgydyr, siz bolsa muny garakçylaryň sürenine öwürýärsiňiz» diýdi. ¹⁴Ybadathanada körler, agsaklar Isanyň ýanyna geldiler. Isa olary sagaltdy. ¹⁵Ýolbaşçy ruhanylar bilen Töwrat mugallymlary Onuň görkezen gudratlaryny we ybadathanada: «Dawut Ogluna alkyş!» diýip gygyrýan çagalary görenlerinde gazaba mündüler. ¹⁶Olar Isadan: «Bularyň näme diýýänini eşidýärsiňmi?» diýip soradylar. Isa olara: «Hawa, eýsem siz: „Çagalaryň, bäbekleriň dilinde alkyş senasyny ýaratdyň“ diýen sözleri asla okamadyňyzmy?» diýdi.

¹⁷Isa olary şol ýerde galdyryp, şäherden çykyp gitdi. Ol Beýtaniýa gelip, gijäni şol ýerde geçirdi.

Guran injir agajy

(Mark 11:12-14,20-24)

¹⁸Isa ir säher bilen şähere dolanyp gelýärkä ajykdy. ¹⁹Ýoluň gyrasynda bir injir agajyny görüp, onuň ýanyna geldi, emma onda ýaprakdan başga hiç zat tapmady. Isa agaja: «Mundan beýläk sende asla miwe bitmesin!» diýdi. Injir agajy şol pursadyň özünde gurady. ²⁰Şägirtler muny görüp: «Injir agajy şol pursadyň özünde nädip gurady?» diýşip haýran galdylar. ²¹Isa olara: «Size dogrusyny aýdýaryn, imanyňyz bolup, şübhe etmeseňiz, siz diňe bu injir agajyna edilen bilen çäklenmän, eýsem, şu daga: „Göteril-de, deňze zyňyl“ diýseňiz-de, ol bolar. ²²Imanyňyz bar bolsa, doga-dileg edeniňizde, näme dileseňiz, alarsyňyz» diýip jogap berdi.

Isanyň erk-ygtyýary barada sowal

(Mark 11:27-33;Luka 20:1-8)

²³Isa ybadathananyň howlusyna gelip, sapak berip otyrka, ýolbaşçy ruhanylar, halkyň ýaşululary Onuň ýanyna gelip: «Sen bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýärsiň? Saňa bu ygtyýary kim berdi?» diýip soradylar. ²⁴Isa olara: «Men hem size bir sowal berjek. Maňa jogap berseňiz, size bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýänimi aýdaýyn. ²⁵Ýahýa suwa çümdürmäge ygtyýary nireden aldy? Gökdenmi ýa-da ynsandan?» diýip sorady. Olar muny özara maslahatlaşmaga başladylar: «Eger Gökden diýsek, Ol bize: „Onda näme üçin oňa ynanmadyňyz?“ diýer. ²⁶Ynsandan diýmäge-de halkdan gorkýarys, sebäbi hemmeler Ýahýany pygamber saýýar». ²⁷Ahyry olar Isa: «Biz bilemzok» diýip jogap berdiler. Isa-da olara: «Menem size bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýänimi aýtjak däl» diýdi.

Iki ogul tymsaly

²⁸Isa söze başlady: «Siz muňa näme diýersiňiz? Bir adamyň iki ogly bar eken. Ol birinji oglunyň ýanyna baryp: „Oglum, bu gün git-de, üzümçilikde işle“ diýýär. ²⁹Emma ol: „Gitjek däl!“ diýip jogap berýär. Ýöne soňrak muňa gaýtmyşym edip, ol ýere gidýär. ³⁰Ýaňky adam ikinji oglunyň ýanyna baryp, oňa-da şol sözi aýdýar. Ol bolsa: „Bolýar, hojaýyn, bararyn!“ diýip jogap berýär, emma gitmeýär. ³¹Bularyň ikisinden haýsysy kakasynyň islegini ýerine ýetirdi?» Olar: «Birinjisi» diýip jogap berdiler. Isa olara: «Size dogrusyny aýdýaryn, salgytçylar we lolular Hudaýyň Şalygyna sizden öň girerler. ³²Ýahýa size dogry ýol görkezmäge geldi, siz oňa ynanmadyňyz, emma salgytçylar we lolular oňa ynandylar. Siz muny göreniňizden soň hem ökünmediňiz, oňa ynanmadyňyz» diýdi.

Üzümçilik we kärendeçiler tymsaly

(Mark 12:1-12;Luka 20:9-19)

³³«Ýene bir tymsala gulak asyň: bir ýer eýesi bar eken. Ol üzüm baglaryny oturdyp, daşyna haýat aýlaýar. Şerap ýasamak üçin üzüm sykmaga çukur gazýar we gözegçilik diňini gurýar. Onsoň üzümçiligini bagbanlara kärendesine berip, özi uzak ýola gidýär. ³⁴Hasyl möwsümi gelende, üzümiň miwesinden alyp gelmek üçin, ol hyzmatkärlerini kärendeçileriň ýanyna iberýär. ³⁵Kärendeçiler onuň hyzmatkärlerini tutup, birini ýenjýärler, başga birini öldürýärler, beýlekisini-de daşlaýarlar. ³⁶Üzümçiligiň eýesi öňküden hem köp hyzmatkärlerini iberýär. Kärendeçiler olara-da öňkülere edenlerini edýärler. ³⁷Ahyrsoňunda üzümçiligiň eýesi: „Oglumy sylarlar“ diýip, öz ogluny iberýär. ³⁸Emma kärendeçiler biri-birlerine: „Mirasdar şudur! Geliň, şuny öldürip, mirasyny elinden alalyň“ diýişýärler. ³⁹Olar ony tutup öldürýärler we üzümçiligiň daşyna taşlaýarlar. ⁴⁰Indi üzümçiligiň eýesi gelip, bu kärendeçilere näme eder?» ⁴¹Olar Isa: «Bu pis adamlary aýylganç ölüme sezewar eder we üzümçiligini bolsa miwesini wagtynda özüne berjek başga kärendeçilere berer» diýdiler. ⁴² Isa olardan: «Siz näme Mukaddes Ýazgylarda:

„Ussalaryň ret eden daşy,

binýadyň burç daşy boldy.

Muny Reb etdi,

bu nazarymyzda täsin saýyldy“

diýen sözleri okamadyňyzmy?» diýip sorady.

⁴³«Munuň üçin size şeýle diýýärin: Hudaýyň Şalygy sizden alnyp, Şalyk üçin hasyl öndürjek halka berler. ⁴⁴Bu daşyň üstüne ýykylan bölek-bölek bolar. Eger ol biriniň üstüne gaçsa, ony mynjyradar». ⁴⁵Ýolbaşçy ruhanylardyr fariseýler Onuň tymsallaryny eşidenlerinde, gürrüňiň özleri baradadygyny aňdylar. ⁴⁶Ony tutjak boldular, ýöne halkdan gorkdular, sebäbi halk Isany pygamber saýýardy.

22-nji bap

Gelin toý tymsaly

(Luka 14:15-24)

¹Isa olara ýene-de tymsallar arkaly gürrüň berdi: ²«Gögüň Şalygy öz ogly üçin gelin toýuny tutan patyşa meňzeýändir. ³Ol toýa çagyrylanlara habar etmek üçin hyzmatkärlerini iberýär, emma çagyrylanlar gelmek islemeýärler. ⁴Patyşa ýene başga hyzmatkärleri iberip, olara: „Çagyrylanlara aýdyň, ine, men toý saçagyny taýýarlap goýdum. Öküzlerim, semiz mallarym soýuldy, ähli zat taýýar, toýa gelsinler“ diýýär. ⁵Emma olar üns hem bermeýärler, biri öz ekin meýdanyna gidýär, ýene biri öz söwdasynyň ugrunda gezýär. ⁶Başgalary bolsa onuň hyzmatkärlerini tutup azar berýärler, olary öldürýärler. ⁷Şeýlelikde, patyşa gazap donuny geýýär. Ol goşun ýollap, ýaňky ganhorlary derbi-dagyn edýär, şäherlerini otlaýar.

⁸Onsoň patyşa hyzmatkärlerine: „Toý saçagy taýýar, emma çagyrylanlar muňa mynasyp däl eken. ⁹Köçelere çykyň-da, kimi tapsaňyz, toýa çagyryň“ diýýär. ¹⁰Hyzmatkärler ýollara çykyp, ýaman diýmän, ýagşy diýmän, tapanlarynyň baryny üýşürýärler, toýhana myhmanlardan dolýar. ¹¹Patyşa myhmanlary görmäge girende, onuň toý geýimini geýmedik bir adama gözi düşýär. ¹²Oňa: „Eý, dost, sen toý geýimini geýmän, bu ýere nädip girip bildiň?“ diýip soraýar. Şonda ol adamyň dili tutulýar. ¹³Onsoň patyşa hyzmatkärlerine: „El-aýagyny daňyň-da, ony daşary, garaňkylyga taşlaň, ol ýerde agy we diş gyjama bolar“ diýýär. ¹⁴Çünki çagyrylanlar köp, emma saýlananlar azdyr».

Imperatoryňky — imperatora

(Mark 12:13-17;Luka 20:20-26)

¹⁵Soňra fariseýler gidip, Ony gepde tutmak barada maslahat etdiler. ¹⁶Hirodyň tarapdarlarynyň birnäçesini Onuň ýanyna iberdiler. Olar Isadan: «Mugallym! Biz Seniň dogruçyldygyňy, Hudaýyň ýoluny hakykat bilen öwredýändigiňi, hiç kime tarapgöýlik etmeýändigiňi bilýäris, sebäbi Sen adamlaryň derejesine bakmaýarsyň. ¹⁷Hany, bize aýt, Seniň pikiriňçe, imperatora salgyt tölemek dogrumy ýa dogry däl?» diýip soradylar. ¹⁸Isa olaryň niýetleriniň ýamandygyny bilip: «Meni näme üçin synaýarsyňyz, eý, ikiýüzlüler? ¹⁹Maňa salgyt puluny görkeziň» diýdi. Olar Isa bir kümüş teňňe getirdiler. ²⁰Isa olara: «Şu surat bilen ýazgy kimiňki?» diýip sorady. ²¹Olar: «Imperatoryňky» diýip jogap berdiler. Şonda Isa olara: «Onda imperatoryňkyny — imperatora, Hudaýyňkyny Hudaýa beriň» diýdi. ²²Olar muny eşidenlerinde, haýran galdylar. Şeýdip, olar Isany taşlap, ol ýerden gitdiler.

Direliş barada sowal

(Mark 12:18-27;Luka 20:27-40)

²³Ölümden soň direlişiň ýokdugyny aýdýan saddukeýler Isanyň ýanyna gelip, Oňa şeýle sorag berdiler: ²⁴«Mugallym! Musa bize bir adam perzentsiz ölüp gitse, dogany onuň dul aýalyny alyp, ölen doganynyň neslini dowam etdirmelidir diýip aýdypdyr. ²⁵Biziň aramyzda ýedi dogan bardy. Birinjisi öýlendi-de öldi. Zürýady bolmansoň, aýalyny doganyna galdyrdy. ²⁶Ikinjisi, üçünjisi, tä ýedinjisine çenli hemmesinde şol bir ýagdaý gaýtalandy. ²⁷Olaryň hemmesinden soň ol aýal hem öldi. ²⁸Indi direliş güni bu aýal olaryň haýsysynyň aýaly bolar? Olaryň ýedisi hem oňa öýlenipdi ahyryn». ²⁹Isa olara şeýle jogap berdi: «Siz ne Mukaddes Ýazgylary, ne-de Hudaýyň gudratyny bilýärsiňiz, ine, şu sebäpden ýalňyşýarsyňyz. ³⁰Ynsanlar ölümden direlende, ne öýlenerler, ne-de durmuşa çykarlar, olar göklerdäki perişdeler ýaly bolarlar. ³¹Ölüleriň direlişi babatda bolsa, siz Hudaýyň özüňize: ³²„Men Ybraýymyň, Yshagyň, Ýakubyň Hudaýydyryn“ diýenini okamadyňyzmy? Ol ölüleriň däl-de, dirileriň Hudaýydyr». ³³Mähelle muny eşidip, Onuň taglymatyna haýran galdy.

Iň uly tabşyryk

(Mark 12:28-34;Luka 10:25-28)

³⁴Fariseýler Isanyň saddukeýleriň agzyny ýumdurandygyny eşidenlerinde, bir ýere ýygnanyşdylar. ³⁵Olardan bir Töwrat mugallymy Isany synamak üçin: ³⁶«Mugallym, Töwratda iň uly tabşyryk näme?» diýip sorady. ³⁷Isa oňa şeýle jogap berdi: «Hudaýyňyz Rebbi tutuş ýüregiňiz, ähli düşünjäňiz bilen jan-tenden söýüň. ³⁸Şu birinji we iň uly tabşyrykdyr. ³⁹Ikinjisi bolsa şunuň ýalydyr: „Ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý“. ⁴⁰Tutuş Töwrat bilen pygamberleriň ýazgylary şu iki tabşyryga baglydyr».

Mesih kimiň ogly?

(Mark 12:35-37;Luka 20:41-44)

⁴¹Fariseýler üýşüp durkalar, Isa olardan: ⁴²«Mesih barada näme pikir edýärsiňiz? Ol kimiň ogly?» diýip sorady. Olar hem Isa: «Ol Dawudyň ogly» diýip jogap berdiler. ⁴³Isa olara şeýle diýdi: «Onda näme üçin Dawudyň özi Mukaddes Ruhdan ylham alyp, Mesihe Reb diýýär? Ol şeýle diýipdir:

⁴⁴„Hudaý Rebbime şeýle sözledi:

Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur“.

⁴⁵Eger Dawut Mesihe Reb diýýän bolsa, Ol nähili Dawudyň ogly bolýar?» ⁴⁶Isanyň soragyna hiç kim jogap berip bilmedi. Şol günden başlap, Oňa mundan artyk sorag bermäge hiç kim milt etmedi.

23-nji bap

Waý halyňyza!

(Mark 12:38-40;Luka 11:39-52;20:45-47)

¹Soňra Isa halka we Öz şägirtlerine şeýle gürrüň berdi: ²«Töwrat mugallymlary bilen fariseýler Musanyň ornunda otyrlar. ³Şonuň üçin olaryň size aýdýanlarynyň baryny ýerine ýetirip, berjaý ediň, emma olaryň edenlerini etmäň, sebäbi aýdýan zatlaryny özleri edýän däldirler. ⁴Olar agyr, götermesi kyn ýükleri baglap, adamlaryň gerşine goýýandyrlar, ýöne özleri bu ýükleri götermek üçin, barmagyny hem gymyldatmak isleýän däldirler. ⁵Olar ähli edýän zatlaryny göz üçin edýändirler. Töwrat aýatlar gutujygyny giňeldip, donlarynyň gotazlaryny uzaldýandyrlar. ⁶Toýlarda töri, sinagogalarda baş kürsüleri, ⁷bazarlarda salam almagy, adamlaryň özlerine „mugallym“ diýmeklerini halaýandyrlar. ⁸Siz özüňize „mugallym“ diýdirmäň, sebäbi siziň bir Mugallymyňyz bardyr. Siziň hemmäňiz dogansyňyz. ⁹Ýer ýüzünde hiç kime „ata“ diýmäň, sebäbi siziň bir Ataňyz bardyr, Ol hem gökdedir. ¹⁰Özüňize „baştutan“ diýdirmäň, sebäbi siziň bir Baştutanyňyz bardyr, Ol hem Mesihdir. ¹¹Araňyzda beýik saýylýan hemmäňize hyzmatkär bolsun. ¹²Kim özüni ýokary tutsa, peseldiler, kim özüni pes tutsa, beýgeldiler.

^13-14Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz Gögüň Şalygyna girmäge adamlaryň öňüni baglaýarsyňyz, oňa ne özüňiz girýärsiňiz, ne-de girjeklere ýol berýärsiňiz.^[29]

¹⁵Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz ýekeje adamy öz diniňize saljak bolup, deňizlere, düzlere aýlanýarsyňyz. Diniňize salanyňyzdan soň bolsa, ony özüňizden hem iki esse köp dowzahyň jezasyna sezewar edýärsiňiz. ¹⁶Waý halyňyza, eý, kör ýolbaşçylar! Siz: „Kim ybadathanadan ant içse, bu hiç zat saýylar, emma kim ybadathananyň altynyndan ant içse, ol öz antyny berjaý etmäge borçludyr“ diýýärsiňiz ¹⁷Eý, nadan körler! Haýsysy uly: altynmy ýa-da altyny mukaddes edýän ybadathana? ¹⁸Şeýle-de, siz: „Kim gurbanlyk sypasyndan ant içse, bu hiç zat saýylar, emma kim onuň üstündäki sadakadan ant içse, öz antyny berjaý etmäge borçly bolar“ diýýärsiňiz. ¹⁹Eý, körler! Haýsysy uly: sadakamy ýa-da sadakany mukaddes edýän gurbanlyk sypasy? ²⁰Gurbanlyk sypasyndan ant içýän, ondan hem, onuň üstündäki ähli zatdan hem ant içýändir. ²¹Ybadathanadan ant içýän, ondan hem, onda mekan tutan Hudaýdan hem ant içýändir. ²²Gökden ant içýän, Hudaýyň tagtyndan hem, onda Oturandan hem ant içýändir.

²³Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz narpyzdan, arpabadyýadan we zireden ondan bir bölegi berýärsiňiz, emma Mukaddes Kanunyň has wajyp işlerini: adyllygy, rehimdarlygy, imany taşlaýarsyňyz. Bularyň birini berjaý edip, beýlekilerini taşlamaly dälsiňiz. ²⁴Eý, körleri idýänler! Siz suwy süzüp, çybyny aýyrýarsyňyz, emma düýäni ýuwudýarsyňyz! ²⁵Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz käsedir gap-çanagyň daşyny arassalaýarsyňyz, emma olaryň içi açgözlükden hem betnebislikden doludyr. ²⁶Eý, kör fariseý! Sen ilki bilen käsedir gap-çanagyň içini arassala, şonda olaryň daşy-da arassa bolar. ²⁷Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz agardylyp, daşyndan owadan görünýän, emma içi ölüleriň süňkleridir her tüýsli murdarlykdan doly mazarsyňyz. ²⁸Siz hem daşyňyzdan adamlara dogry adam ýaly görünýärsiňiz, emma içiňiz ikiýüzlülikden we pislikden doludyr.

²⁹Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz pygamberleriň guburlaryny dikip we dogry adamlaryň ýadygärliklerini bezäp: ³⁰„Biz ata-babalarymyzyň döwründe ýaşan bolsak, pygamberleriň ganyny dökmekde olara şärik bolmazdyk“ diýýärsiňiz. ³¹Şeýlelik bilen, pygamberleri öldürenleriň ogullarydygyňyza özüňiz güwä geçýärsiňiz. ³²Beýle bolsa, ata-babalaryňyzyň başlan işlerini tamamlaň indi!

³³Eý, ýylanlar! Eý, alahöwrenler nesli! Siz dowzahyň jezasyndan nähili gaçjaksyňyz? ³⁴Şonuň üçin hem Men size pygamberleri, akyldarlary we Töwrat mugallymlaryny ýollaýaryn. Siz olaryň käbirini öldürersiňiz, haça çüýlärsiňiz, käbirini sinagogalaryňyzda ýenjersiňiz, şäherden-şähere yzarlarsyňyz. ³⁵Şeýlelikde, ýer ýüzünde bigünä dökülen her bir dogry adamyň ganyna siz jogapkärsiňiz. Habylyň ganyndan başlap, ybadathana bilen gurbanlyk sypasynyň arasynda siziň öldüren Berekýanyň ogly Zekarýanyň ganyna çenli siz jogapkärsiňiz. ³⁶Size dogrusyny aýdýaryn: bu zatlaryň ählisine şu nesil jogapkärdir. ³⁷Eý, Iýerusalim! Pygamberleri öldürýän, özüne ýollananlary daşlaýan Iýerusalim! Towugyň öz jüýjelerini ganatlarynyň aşagyna ýygnaýşy ýaly, Men hem seniň çagalaryňy ençeme gezek ýygnajak boldum, emma siz muny islemediňiz. ³⁸Ine, öýüňiz haraba öwrüler. ³⁹Size şuny aýdaýyn: „Rebbiň adyndan Gelýäne alkyş bolsun!“ diýýänçäňiz, Meni gaýtadan görmersiňiz».

24-nji bap

Dünýäniň ahyrynyň alamatlary

(Mark 13:1-31;Luka 21:5-33)

¹Isa ybadathanadan çykyp barýarka, şägirtleri ybadathananyň binalaryna guwanyp, ony Isa görkezmek üçin, Onuň ýanyna geldiler. ²Emma Isa olara: «Bu ähli zatlary görýäňizmi? Size dogrusyny aýdýaryn: bu ýerde daş üstünde daş galmaz, hemmesi weýran bolar» diýdi.

³Soňrak Isa ýeke Özi Zeýtun dagynda otyrka, şägirtleri Onuň ýanyna gelip: «Bize aýtsana, bu zatlar haçan bolar? Seniň gelmegiňi we dünýäniň ahyryny görkezýän alamat nähili bolar?» diýip soradylar. ⁴Isa olara şeýle jogap berdi: «Ägä boluň, hiç kim sizi aldaýmasyn! ⁵Köpler Meniň adym bilen gelip: „Men Mesih“ diýip, ençeme adamlary aldarlar. ⁶Siz uruş turandygy we uruş baradaky myş-myşlary eşidersiňiz. Hiç zatdan gorkmaň. Bular bolmalydyr, ýöne entek soňy däldir. ⁷Millet millete, patyşalyk patyşalyga garşy çykar. Aýry-aýry ýerlerde ýer titremeler, açlyklar^[30] ýüze çykar. ⁸Bularyň hemmesi burgularyň başlangyjydyr. ⁹Soňra sizi yzarlanmalara sezewar ederler, öldürerler, Men sebäpli ähli milletler sizi ýigrenerler. ¹⁰Şonda köpler Menden el çekip, bir-birlerine haýynlyk ederler, bir-birlerini ýigrenerler. ¹¹Ençeme galp pygamberler döräp, köpleri azdyrarlar. ¹²Ýaman işleriň artanlygy zerarly, köpleriň söýgüsi sowar. ¹³Emma soňuna çenli çydan halas bolar. ¹⁴Patyşalygyň bu Hoş Habary ähli milletlere şaýatlyk hökmünde dünýäniň ähli ýerinde wagyz ediler, diňe şondan soň dünýäniň ahyry geler. ^15-16Şonuň üçin hem weýrançylyk getirýän ýigrenji zadyň mukaddes ýerde dikilenini göreniňizde, Ýahudyýadakylar daglara gaçsyn. Hawa, Danyýel pygamberiň aýdanlaryna okyjy dogry düşünsin. ¹⁷Üçekdäki adam bir zat almak üçin aşak düşüp, öýe girmesin. ¹⁸Ekin meýdanyndakylar donuny almak üçin yzyna gelmesin. ¹⁹Ol günlerde göwreli aýallaryň we çaga emdirýänleriň dat gününe! ²⁰Gaça-gaçlygyňyz gyşda ýa-da Sabat güni bolmasyn diýip dileg ediň. ²¹Çünki ol günlerde şeýle bir elhenç muşakgatlar bolar welin, dünýäniň başyndan tä şu wagta çenli munuň ýaly zat bolan däldir, hiç haçan bolmazam. ²²Ol günler gysgaldylmadyk bolsady, onda hiç kim halas bolmazdy, emma saýlananlaryň hatyrasyna ol günler gysgaldylar. ²³Şonda biri size: „Ine, Mesih bu ýerde“ ýa-da „Anha, ol ýerde“ diýse, ynanmaň. ²⁴Çünki galp mesihler we galp pygamberler döräp, saýlananlary-da mümkin boldugyça azdyrjak bolup, beýik alamatlardyr mugjyzalar görkezerler. ²⁵Ine, Men size öňünden aýtdym.

²⁶Şeýlelikde, size: „Ine, Mesih çölde“ diýseler, gitmäň. „Ine, Ol içki otaglarda“ diýseler-de, ynanmaň. ²⁷Ynsan Oglunyň gelşi gündogarda çakyp, günbatarda hem görünýän ýyldyrym ýaly bolar. ²⁸Garaguşlaryň üýşmegi maslygyň bardygynyň bir alamatydyr. Ynsan Ogly hem bir alamat bilen geler. ²⁹Şol günleriň muşakgatynyň yz ýany Gün garalar, Aý nuruny saçmaz. Ýyldyzlar gökden gaçar, asman jisimleri lerzana geler. ³⁰Şonda gökde Ynsan Oglunyň alamaty görner. Ýer ýüzündäki ähli halklar ýas tutup perýat ederler. Ynsan Oglunyň beýik gudrata we şöhrata beslenip, gögüň bulutlarynda gelýänini görerler. ³¹Ol belent surnaý sesi bilen Öz perişdelerini ýollar. Perişdeler Onuň saýlanlaryny gögüň bir ujundan beýleki ujuna çenli, dünýäniň dört künjünden ýygnarlar.

³²Injir agajyndan sapak alyň: onuň şahalary ýumşap, ýaprak çykaran mahaly tomsuň golaýlandygyny bilýärsiňiz. ³³Şonuň ýaly-da, bu zatlary göreniňizde, Ynsan Oglunyň golaý gelendigini, gapynyň agzyndadygyny biliň. ³⁴Size dogrusyny aýdýaryn, bu zatlaryň ählisi bolýança, bu nesil dünýäden ötmez. ³⁵Asman bilen ýer öter, emma Meniň sözlerim asla ötmez.

Bilinmeýän gün we sagat

(Mark 13:32-37;Luka 17:26-30,34-35;12:41-48)

³⁶Emma ol güni hem sagady hiç kim bilýän däldir, ne gökdäki perişdeler, ne-de Ogul^[31] bilýändir, diňe Ata bilýändir. ³⁷Nuhuň döwründe ýaşaýyş nähili bolan bolsa, Ynsan Oglunyň gelşi-de şeýle bolar. ³⁸Nuhuň gämä münen gününe çenli, silden öňki günlerde adamlar iýip-içýärdiler, öýlenip, durmuşa çykýardylar. ³⁹Äpet sil gelip, hemmesini süpürip äkidýänçä, olar öz başlaryndan injek zatlardan asla bihabardylar. Ynsan Oglunyň gelşi hem şeýle bolar. ⁴⁰Şonda ekin meýdanynda iki adam bolar, biri alnar, biri goýlar. ⁴¹Degirmen başynda bugdaý üweýän iki aýal bolar, biri alnar, biri goýlar. ⁴²Şonuň üçin oýa boluň, sebäbi Rebbiňiziň haýsy gün geljegini bilmeýärsiňiz. ⁴³Emma şuny bilip goýuň: öý eýesi ogrynyň gije sagat näçede geljegini bilsedi, oýa bolardy, öýüni talatmazdy. ⁴⁴Munuň üçin siz hem taýýar boluň, sebäbi Ynsan Ogly siziň oslamaýan sagadyňyzda geler.

⁴⁵Hojaýynyň sadyk hem akylly hyzmatkäri kim? Beýleki hyzmatkärlerine wagtly-wagtynda nahar bermek üçin, olaryň üstünden goýan adamy dälmi? ⁴⁶Hojaýyny dolanyp gelende, işiniň başynda gören hyzmatkäri nähili bagtly! ⁴⁷Size dogrusyny aýdýaryn: hojaýyny ähli mal-mülküni şoňa ynanar. ⁴⁸Emma ýaman niýetli hyzmatkär öz içinden: „Hojaýynym giç geler“ diýip, ⁴⁹ýoldaşlaryny urmaga, serhoşlar bilen iýip-içmäge başlar, ⁵⁰emma ol hyzmatkäriň hojaýyny onuň oslamaýan gününde, oýlamaýan sagadynda geler. ⁵¹Ol hyzmatkärini parça-parça edip, onuň başyna ikiýüzlüleriň gününi salar. Ol ýerde agy we diş gyjama bolar».

25-nji bap

On gyz tymsaly

¹«Şonda Gögüň Şalygyny çyralaryny alyp, giýewi garşylamaga çykan on gyza meňzetse bolar. ²Olaryň bäşisi akylly, bäşisi akylsyz eken. ³Akylsyzlar çyralaryny alýarlar, emma ýag almaýarlar. ⁴Akyllylar bolsa çyralary bilen birlikde gaplarda ýag hem alýarlar. ⁵Giýew gijä galanda, hemmesini uky basmarlaýar we olar uklaýarlar. ⁶Ýary gije: „Anha, giýew gelýär, garşylamaga çykyň!“ diýen batly ses eşidilýär. ⁷Şonda ýaňky gyzlaryň hemmesi oýanyp, çyralarynyň ýagyny düzetmäge başlaýarlar. ⁸Akylsyzlar akyllylara: „Çyralarymyz sönüp barýar, bize ýagyňyzdan biraz beräýiň“ diýýärler. ⁹Emma akyllylar: „Ýok! Bize-de, size-de ýetmän durmasyn. Gowusy, gidiň-de, satyjylardan özüňize ýag satyn alyň“ diýýärler. ¹⁰Olar ýag satyn almaga giden wagty giýew gelýär. Taýýar duran gyzlar onuň bilen bile toýhana girenlerinden, gapy ýapylýar. ¹¹Bir salymdan beýleki gyzlar hem gelip: „Aga! A-how, aga! Gapyny açaý-da, biz geldik“ diýýärler. ¹²Emma giýew: „Size dogrusyny aýdýaryn, men sizi asla tanamok“ diýip jogap berýär. ¹³Şonuň üçin hem oýa boluň, sebäbi siz Ynsan Oglunyň geljek anyk gününi we sagadyny bilmeýärsiňiz.

Üç hyzmatkär hakyndaky tymsal

(Luka 19:11-27)

¹⁴Gögüň Şalygy şunuň ýalydyr: bir adam uzak ýola gitmekçi bolup, hyzmatkärlerini ýanyna çagyryp, mal-mülküni olara tabşyrýar. ¹⁵Bu adam olaryň hersiniň başarnygyna laýyk: birine — bäş, beýlekisine — iki, başga birine bir çuwal altyn-kümüş berip, ýola rowana bolýar. ¹⁶Bäş çuwal alan gidip, bu pul bilen söwda etmäge girişip, ýene bäş çuwal pul gazanýar. ¹⁷Iki çuwal alan-da şonuň ýaly edip, ýene iki çuwal pul gazanýar. ¹⁸Bir çuwal alan bolsa gidip, çukur gazýar-da, hojaýynyň beren puluny gömüp gizleýär.

¹⁹Köp wagtdan soň bu hyzmatkärleriň hojaýyny gelip, olardan hasabat soraýar. ²⁰Bäş çuwal alan hyzmatkär gelip, öňki puluň üstüne ýene bäş çuwal getirýär. Ol: „Hojaýyn! Sen maňa bäş çuwal altyn-kümüş ynanypdyň, ine, men ondan ýene bäş çuwal gazandym“ diýýär. ²¹Hojaýyny oňa: „Berekella, ýagşy hem sadyk hyzmatkär! Sen kiçijik işde sadyk bolanyň üçin, indi beýik işleri saňa ynanaryn. Gel, hojaýynyň şatlygyna şärik bol!“ diýýär. ²²Iki çuwal alan hem gelip: „Hojaýyn! Sen maňa iki çuwal altyn-kümüş beripdiň, ine, men ondan ýene iki çuwal gazandym“ diýýär. ²³Hojaýyny oňa: „Berekella, ýagşy we sadyk hyzmatkär! Sen kiçijik işde sadyklygyňy görkezdiň, indi men seni beýik işleriň başyna geçirerin. Gel, hojaýynyň şatlygyna şärik bol!“ diýýär. ²⁴Bir çuwal alan hem gelip: „Hojaýyn, men seniň gaty özdiýenli adamdygyňy bilýärdim. Sen ekmedik ýeriňden orýarsyň, sepmedik ýeriňden ýygýarsyň. ²⁵Şonuň üçin men gorkdum, gidip, beren bir çuwal puluňy ýere gömüp gizledim, ine, puluňy al!“ diýýär. ²⁶Hojaýyny oňa şeýle diýýär: „Eý, erbet hem ýalta hyzmatkär! Sen meniň ekmedik ýerimden orýandygymy, sepmedik ýerimden ýygýandygymy bilýärmidiň? ²⁷Onda pulumy işewürlere bermeli ekeniň-dä, men hem gelip, ony peýdasy bilen alardym. ²⁸Indi oňa beren bir çuwalymy alyň-da, on çuwalla beriň. ²⁹Kimde bar bolsa, oňa ýene berler, ondaky bol bolar, emma kimde ýok bolsa, onuň elindäki hem alnar. ³⁰Peýdasyz hyzmatkäri daşary, garaňkylyga taşlaň. Ol ýerde agy we diş gyjama bolar“.

Kyýamat güni

³¹Ynsan Ogly Öz şan-şöhratyna beslenip, ähli perişdeleri bilen geler-de, şöhratly tagtynda oturar. ³²Ähli milletler Onuň huzuryna ýygnanarlar, çopanyň goýunlary geçilerden saýlaýşy ýaly, Ol hem olary biri-birinden saýlar. ³³Goýunlary sagynda, geçileri hem solunda goýar. ³⁴Onsoň Patyşa sagyndakylara şeýle diýer: „Eý, Atamyň ýalkanlary! Geliň-de, dünýä ýaradylandan bäri siziň üçin taýýarlanan patyşalygy miras alyň. ³⁵Sebäbi Men açdym — nan berdiňiz, teşnedim — suw berdiňiz, kesekidim — myhman aldyňyz, ³⁶ýalaňaçdym — don berdiňiz, hassadym — bejerdiňiz, zyndandadym — görmäge geldiňiz“. ³⁷Şonda dogry adamlar Oňa jogap berip diýerler: „Ýa Reb, biz Seni haçan aç görüp, nan berdik? Haçan teşne görüp, suw berdik? ³⁸Haçan Seni keseki görüp, myhman aldyk ýa ýalaňaç görüp, don berdik? ³⁹Haçan Seni hassa ýa-da zyndanda görüp, ýanyňa geldik?“. ⁴⁰Patyşa olara: „Size dogrusyny aýdýaryn, Meniň bu iň pes saýylýan doganlarymdan birine edeniňizi Maňa edensiňiz“ diýip jogap berdi. ⁴¹Onsoň solundakylara şeýle diýer: „Eý, lagnatlylar, Meniň ýanymdan aýrylyň, iblis bilen onuň perişdelerine taýýarlanan ebedi oda ýanyň! ⁴²Sebäbi Men açdym — nan bermediňiz, teşnedim — suw bermediňiz, ⁴³kesekidim — myhman almadyňyz, ýalaňaçdym — don bermediňiz, hassadym we tussagdym — ýanyma gelip görmediňiz“. ⁴⁴Şonda olar: „Ýa Reb, biz Seni haçan aç, teşne, keseki, ýalaňaç, hassa ýa-da tussaglykda görüp-de, Saňa hyzmat etmedik?“ diýip sorarlar. ⁴⁵Şonda olara: „Size dogrusyny aýdýaryn, muny bu iň pes saýylýanlardan birine etmedigiňizi, Maňa-da eden dälsiňiz“ diýip jogap berdi. ⁴⁶Bular ebedi jeza, dogry adamlar bolsa baky ýaşaýşa gowşarlar».

26-njy bap

Isany öldürmek barada dildüwşük

(Mark 14:1,2;Luka 22:1,2;Ýohanna 11:45-53)

¹Isa ähli sözüni tamamlap, şägirtlerine: ²«Bilşiňiz ýaly, ýene iki günden Pesah baýramydyr. Onsoň Ynsan Ogly haça çüýlenmäge tabşyrylar» diýdi. ³Şol wagt ýolbaşçy ruhanylar bilen halkyň ýaşululary Kaýafa atly baş ruhanynyň howlusyna ýygnanyp, ⁴Isany hile bilen tutup öldürmek barada maslahat geçirdiler. ⁵Olar: «Baýram günlerinde tutmalyň, halk galmagal turzaýmasyn» diýişdiler.

Bir aýal ýagy Isanyň başyna guýýar

(Mark 14:3-9;Ýohanna 12:1-8)

⁶Isa Beýtaniýada deri keselli Simunyň öýünde saçak başynda otyrka, ⁷bir aýal çüýşede gymmatbaha atyr ýagyny alyp, Onuň ýanyna geldi we ony Isanyň başyna guýdy. ⁸Şägirtler muny görenlerinde, gaharlanyp: «Näme üçin bu ýag beýle isrip edildi? ⁹Bu ýagy köp pula satyp, garyplara paýlap bolardy ahyryn» diýişdiler. ¹⁰Isa muny bilip, olara şeýle diýdi: «Näme üçin aýaly ynjadýarsyňyz? Ol Meniň üçin ajaýyp iş etdi. ¹¹Garyplar hemişe siziň ýanyňyzdadyr, emma Men hemişe ýanyňyzda bolmaryn. ¹²Ol bu ýagy Meniň bedenimi jaýlamaga taýýar etmek üçin guýdy. ¹³Size dogrusyny aýdýaryn, bu Hoş Habar dünýäniň niresinde wagyz edilse, bu aýalyň edeni-de şol ýerde ýatlanar».

Ýudasyň haýynlygy

(Mark 14:10,11;Luka 22:3-6)

¹⁴Soňra Onkilerden Ýudas Iskariýot diýen biri ýolbaşçy ruhanylaryň ýanyna gitdi. ¹⁵Ýudas olardan: «Eger men Isany siziň eliňize tabşyrsam, maňa näme berersiňiz?» diýip sorady. Olar hem Ýudas otuz teňňe kümüş çekip berdiler. ¹⁶Ýudas şondan soň Isany olara tabşyrmak üçin amatly pursat peýläp gezdi.

Pesah nahary

(Mark 14:12-26;Luka 22:7-20,21-23;Ýohanna 13:21-30;1 Korintoslylara 11:23-25)

¹⁷Petir baýramynyň ilkinji güni şägirtler Isanyň ýanyna gelip: «Seniň üçin Pesah naharyny nirede taýýarlamagymyzy isleýärsiň?» diýip soradylar. ¹⁸Isa olara: «Şähere gidiň-de, şu aýdan kişimiň öýüne baryň. Oňa: „Mugallymymyz saňa: ‘Wagtym golaýlady, Pesah baýramyny şägirtlerim bilen bilelikde seniň öýüňde bellejek diýýär’“ diýiň» diýdi. ¹⁹Şägirtler hem Isanyň özlerine buýruşy ýaly edip, Pesah naharyny taýýarladylar.

²⁰Agşam Isa on iki şägirdi bilen bilelikde saçak başyna geçdi. ²¹Olar naharlanyp otyrkalar, Isa: «Size dogrusyny aýdýaryn: siziň biriňiz Maňa haýynlyk edersiňiz» diýdi. ²²Olar gaty tukatlanyp, yzly-yzyna Ondan: «Agam, men bir dälmi?» diýip soramaga başladylar. ²³Isa hem olara: «Elini Meniň bilen bir okara batyran Maňa haýynlyk eder. ²⁴Ynsan Ogly Özi hakda ýazylyşy ýaly jan berer, emma Ynsan Ogluna haýynlyk edeniň halyna waý! Ol adam eneden dogulmadyk bolsa, onuň üçin has oňat bolardy» diýip jogap berdi. ²⁵Oňa haýynlyk eden Ýudas: «Mugallym, men bir dälmikäm?» diýip sorady. Isa hem oňa: «Özüň aýtdyň» diýdi.

²⁶Naharlanyp otyrkalar, Isa eline çörek alyp şükür etdi we ony döwüp, şägirtlerine berdi-de: «Alyň, iýiň, bu Meniň bedenimdir» diýdi. ²⁷Onsoň şeraply käsäni alyp, şükür edeninden soň şägirtlerine berip: «Şundan hemmäňiz içiň. ²⁸Bu köp adamlaryň günäleriniň bagyşlanmagy üçin dökülýän ganym arkaly baglanyşylýan ähtdir^[32]. ²⁹Size şuny aýdaýyn: Atamyň Şalygynda siziň bilen bile täzesini içjek günüme çenli şeraby gaýtadan içmerin» diýdi. ³⁰Olar Hudaýa öwgi senalaryny aýdanlaryndan soň, Zeýtun dagyna çykdylar.

Isa Petrusyň inkär etjekdigini aýdýar

(Mark 14:27-31;Luka 22:31-34;Ýohanna 13:36-38)

³¹Soňra Isa şägirtlerine: «Siziň hemmäňiz şu gijäniň özünde Menden el çekersiňiz, sebäbi „Çopany uraryn, goýunlar dargap gider“ diýip ýazylgydyr. ³²Emma Men direlenimden soň, sizden öň Jelilä bararyn» diýdi. ³³Petrus Oňa: «Hemmeler Senden ýüz öwürse-de, men asla ýüz öwürmerin» diýdi. ³⁴Isa oňa: «Saňa dogrusyny aýdýaryn, şu gije horaz gygyrmazdan öň, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýdi. ³⁵Emma Petrus Oňa: «Men Seniň bilen ölmeli bolsam-da, Seni asla inkär etmerin!» diýdi. Şägirtleriň hemmesi-de şeýle diýdiler.

Getsemani bagynda

(Mark 14:32-42;Luka 22:39-46)

³⁶Soňra Isa şägirtleri bilen Getsemani diýen ýere gitdi. Isa olara: «Siz bu ýerde garaşyň, Men hol ýere gidip, Hudaýa doga etjek» diýdi. ³⁷Isa Petrusy, Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohannany ýanyna aldy. Ol tukatlanyp, gaýgylanmaga başlady. ³⁸Isa olara: «Meniň janym öler ýaly tukat. Siz bu ýerde galyň we oýa boluň» diýdi. ³⁹Isa biraz öňe ýöredi-de, ýere ýüzin düşüp: «Eý, Atam! Mümkin bolsa, bu hasrat käsesini Menden sowa geçsin, ýöne Meniň islegim däl, Seniň islegiň amala aşsyn!» diýip, dileg etdi.

⁴⁰Isa gaýdyp gelende, şägirtleri uklap ýatan ekenler. Isa Petrusa: «Meniň bilen bile bir sagat-da oýa bolup bilmediňizmi? ⁴¹Oýa boluň, synaga düşmez ýaly dileg ediň. Ruh gaýratlydyr, ýöne beden ejizdir» diýdi.

⁴²Isa ikinji gezek gidip, dileg etdi: «Eý, Atam, Men içmesem, bu käsäniň geçmegi mümkin däl bolsa, onda Seniň islegiň bolsun!» ⁴³Yzyna gaýdyp gelende, şägirtleri ýene uklap ýatan ekenler, sebäbi olaryň gözleri bürlüp durdy. ⁴⁴Isa olary goýup, ýene gitdi, ýene şol öňki sözler bilen üçünji gezek dileg etdi. ⁴⁵Onsoň şägirtleriň ýanyna gaýdyp gelip: «Siz henizem uklap ýatyrsyňyzmy? Dynjyňyzy alýarsyňyzmy? Ine, pursat golaýlady, Ynsan Ogly günäkärleriň eline berilýär. ⁴⁶Turuň, gideliň. Anha, Maňa haýynlyk eden golaýlady» diýdi.

Isa tutulýar

(Mark 14:43-50;Luka 22:47-53;Ýohanna 18:3-12)

⁴⁷Isa heniz gepläp durka, Onkileriň biri bolan Ýudas peýda boldy. Onuň ýanynda ýolbaşçy ruhanylar bilen ýaşulular tarapyndan iberilen gylyçly, taýakly bir mähelle bardy. ⁴⁸Isa haýynlyk eden Ýudas olar bilen: «Men kimi öpsem, Isa Şoldur» diýip gepleşipdi. ⁴⁹Ol gele-gelmäne Isanyň ýanyna bardy-da: «Salam, Mugallym!» diýip, Ony öpdi. ⁵⁰Isa hem oňa: «Dostum, hany, näme etjek bolsaň et» diýdi. Edil şol wagt adamlar Isany tutup, ele saldylar. ⁵¹Isanyň ýanyndakylaryň biri gylyjyny syryp, baş ruhanynyň hyzmatkärini urup, onuň gulagyny kesdi. ⁵²Şonda Isa oňa şeýle diýdi: «Gylyjyňy gynyna sal, gylyç çekenleriň hemmesi gylyçdan öler. ⁵³Näme Men Atamdan kömek sorap, ýüz tutup bilmez öýdýärsiňmi? Islesem, Ol şu pursadyň özünde Maňa on iki goşun perişdeden-de köp perişdeleri iberer. ⁵⁴Emma beýtsem, Mukaddes Ýazgylar nähili berjaý bolar? Bularyň ählisiniň amala aşmagy gerek ahyry!» ⁵⁵Şol wagt Isa mähellä ýüzlenip: «Näme üçin bir gozgalaňçynyň garşysyna çykan ýaly, Meni tutmak üçin gylyçly hem taýakly gelipsiňiz? Her gün ybadathanada oturyp, adamlara öwredýärdim, şonda Meni tutmandyňyz. ⁵⁶Ýöne bularyň ählisi pygamberleriň ýazgylarynyň berjaý bolmagy üçin boldy» diýdi. Şonda şägirtleriň hemmesi Isany taşlap gaçyp gitdiler.

Isa mejlisiň öňünde

(Mark 14:53-65;Luka 22:54,55,63-71;Ýohanna 18:13,14,19-24)

⁵⁷Isany tutanlar Ony baş ruhany Kaýafanyň ýanyna getirdiler, Töwrat mugallymlary bilen ýaşulular-da şol ýere ýygnanypdylar. ⁵⁸Petrus bolsa baş ruhanynyň howlusyna çenli gara görnümden Isanyň yzyna düşüp gitdi. Ol içeri girdi-de, işiň soňuny görjek bolup, sakçylar bilen bile oturdy. ⁵⁹Ýolbaşçy ruhanylar we tutuş mejlis Isa ölüm jezasyny bermek üçin, Oňa garşy galp subutnamalar agtardylar. ⁶⁰Köp ýalançy şaýatlar geldi, emma Oňa garşy hiç zat tapyp bilmediler. Ahyrsoňy iki sany ýalançy şaýat gelip: ⁶¹«Bu adam: „Men Hudaýyň ybadathanasyny ýykyp, ony üç günde täzeden salyp bilerin“ diýdi» diýip habar berdi. ⁶²Baş ruhany ornundan turup: «Sen asla jogap berjek dälmi? Bu adamlaryň Seniň garşyňa berýän şaýatlygy näme?» diýdi. ⁶³Emma Isa dymdy. Baş ruhany Oňa: «Saňa diri Hudaýdan kasam edýärin, bize aýt, Hudaýyň Ogly — Mesih Senmi?» diýdi. ⁶⁴Isa oňa: «Hawa, Seniň aýdyşyň ýalydyr» diýip jogap berdi. Soňra sözüni dowam edip: «Size ýene şuny aýdaýyn, mundan soň siz Ynsan Oglunyň Gudratygüýçliniň sagynda oturanyny we gögüň bulutlarynda gelýänini görersiňiz!» diýdi. ⁶⁵Şonda baş ruhany ýakasyny ýyrtyp: «Ol Hudaýa dil ýetirdi, bize başga şaýatlyk nämä gerek? Onuň Hudaýa dil ýetirenini özüňiz eşitdiňiz ahyryn. ⁶⁶Näme karara gelýärsiňiz?» diýdi. Olar: «Ol ölüme mynasyp!» diýip jogap berdiler. ⁶⁷Onsoň Isanyň ýüzüne tüýkürdiler, Ony ýumrukladylar, käbirleri Oňa: ⁶⁸«Eý, Mesih, bize welilik et, Seni uran kim?» diýip, Ony şapbatladylar.

Petrus Isany inkär edýär

(Mark 14:66-72;Luka 22:56-62;Ýohanna 18:15-18,25-27)

⁶⁹Petrus bolsa daşarda, howluda otyrdy. Bir keniz onuň ýanyna gelip: «Sen hem jelileli Isa bilen bilediň» diýdi. ⁷⁰Emma Petrus muny hemmeleriň öňünde inkär edip: «Men seniň näme diýýäniňi bilmeýärin» diýdi. ⁷¹Soňra ol howlynyň öň tarapyna çykdy. Ony başga bir keniz görüp, ol ýerde duranlara: «Bu adam nasyraly Isa bilen biledi» diýdi. ⁷²Petrus ýene-de inkär edip: «Men ol adamy tanamok» diýip ant içdi. ⁷³Az salymdan ol ýerde duranlar Petrusa ýene-de: «Hakykatdan-da, senem şolaryň biri, sebäbi seniň gepleýşiň muny bildirip dur» diýdiler. ⁷⁴Şonda Petrus ant içip: «Hudaý ursun! Men ol adamy tanamok» diýdi. Edil şol wagt horaz gygyrdy. ⁷⁵Petrus Isanyň: «Horaz gygyrmazdan öň, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýen sözüni ýatlady we daşary çykyp, möňňürip aglady.

27-nji bap

Ýudas özüni asýar

(Mark 15:1;Luka 23:1,2;Ýohanna 18:28-32)

¹Ir säher bilen ähli ýolbaşçy ruhanylardyr halkyň ýaşululary Isa ölüm jezasyny bermek barada maslahat geçirdiler. ²Ony daňyp, häkim Pilata eltip tabşyrdylar. ³Onsoň Isa haýynlyk eden Ýudas Oňa höküm edilenini görüp, eden işine ökündi. Ol otuz teňňe kümşi yzyna, ýolbaşçy ruhanylar bilen ýaşululara getirip: ⁴«Men bigünä kişä haýynlyk edip, günä gazandym» diýdi. Olar-da: «Bize näme, muňa özüň jogap berýäň» diýdiler. ⁵Ýudas kümüşleri ybadathananyň içine zyňdy-da, çykyp gaýtdy. Soňra gidip, özüni asdy. ⁶Ýolbaşçy ruhanylar bolsa kümüşleri alyp: «Bu pullary ybadathananyň hazynasynda goýmak kanuna dogry gelmeýär, sebäbi bular gan nyrhydyr» diýdiler. ⁷Şeýlelikde, maslahat geçirip, gelmişeklere gonamçylyk etmek üçin, bu pula küýzegäriň ýerini satyn aldylar. ⁸Şonuň üçin ol ýere şu güne çenli «Gan meýdançasy» diýilýär. ^9-10Şonda Ýermeýa pygamber arkaly aýdylan şu söz berjaý boldy: «Rebbiň maňa buýruşy ýaly, ysraýyl halkynyň Oňa kesen nyrhyny — otuz kümüş teňňesini alyp, küýzegäriň ýerini satyn aldylar».

Isa Pilatyň öňünde

(Mark 15:2-5;Luka 23:3-5;Ýohanna 18:33-38)

¹¹Isany häkimiň huzuryna getirdiler. Häkim Ondan: «Sen ýahudylaryň patyşasymy?» diýip sorady. Isa hem: «Aýdyşyň ýalydyr» diýdi. ¹²Ýolbaşçy ruhanylar bilen ýaşulular Ony aýyplanlarynda, Ol hiç hili jogap bermedi. ¹³Onsoň Pilat Ondan: «Seniň garşyňa berilýän munça şaýatlyklary eşitmeýärsiňmi?» diýip sorady. ¹⁴Isa onuň ýekeje soragyna hem jogap bermedi. Häkim muňa gaty geň galdy.

¹⁵Her Pesah baýramynda häkim halkyň haýyşy bilen bir tussagy boşatmagy adat edinipdi. ¹⁶Şol wagtlar Ýeşuwa Barabbas^[33] diýen ady belli biri tussaglykda ýatyrdy. ¹⁷Şeýlelikde, halk ýygnanyşanda Pilat olardan: «Siziň üçin kimi boşatmagymy isleýärsiňiz? Ýeşuwa Barabbasymy ýa-da Mesih diýilýän Isany?» diýip sorady. ¹⁸Ol ýolbaşçy ruhanylar bilen ýaşulularyň Isany göripçilikden tabşyrandyklaryny bilýärdi. ¹⁹Pilat höküm kürsüsinde otyrka, aýaly oňa: «Ol dogry adam bilen işiň bolmasyn, sebäbi men geçen gije düýşümde Ol zerarly köp azaplar çekdim» diýip, habar ýollapdy. ²⁰Emma ýolbaşçy ruhanylar bilen ýaşulular Isanyň deregine Barabbasy boşatmagyny talap ediň diýip, halky küşgürdiler. ²¹Häkim olara ýüzlenip: «Siz bu ikisinden meniň haýsyny boşatmagymy isleýärsiňiz?» diýip sorady. Olar hem: «Barabbasy» diýip jogap berdiler. ²²Pilat olara: «Onda men Mesih diýilýän Isany näme edeýin?» diýip sorady. Olaryň hemmesi biragyzdan: «Ol haça çüýlensin!» diýdiler. ²³Pilat: «Näme üçin? Ol näme ýamanlyk etdi?» diýip sorady. Emma olar: «Ony haça çüýle!» diýip, has beter gygyryşdylar.

²⁴Pilat öz elinden hiç zat gelmeýändigini we galmagalyň bolsa barha artýandygyny görensoň, eline suw aldy-da, mähelläniň öňünde elini ýuwup: «Bu adamyň ganynyň dökülmeginde men ýazyksyz. Muňa siz jogapkärsiňiz!» diýdi. ²⁵Ähli halk: «Onuň ganyna biz we çagalarymyz jogapkär!» diýip jogap berdi. ²⁶Şonda Pilat Barabbasy boşatdy, Isany bolsa gamçyladyp, haça çüýlemek üçin, esgerleriň eline berdi.

Esgerler Isany masgaralaýar

(Mark 15:16-20;Ýohanna 19:2,3)

²⁷Soňra häkimiň esgerleri Isany hökümet saraýyna eltip, tutuş goşun toparlaryny Onuň daşyna üýşürdiler. ²⁸Egin-eşigini çykaryp, egnine gyzyl don geýdirdiler. ²⁹Tikenden täç örüp, başyna geýdirdiler-de, sag eline taýak tutdurdylar. Öňünde dyza çöküp: «Ýaşasyn ýahudylaryň patyşasy!» diýip, Ony masgaraladylar. ³⁰Onuň üstüne tüýkürdiler, taýaklap, başyna urdular. ³¹Ony masgaralanlaryndan soň, dony egninden çykardylar-da, Öz egin-eşigini geýdirip, haça çüýlemäge alyp gitdiler.

Isa haça çüýlenýär

(Mark 15:21-32;Luka 23:26-43;Ýohanna 19:17-27)

³²Ýolda barýarkalar, kirineýli Simun atly bir adama sataşdylar. Olar bu adama Isanyň haçyny götermäge mejbur etdiler. ³³Olar Golgota (bu «Kelleçanak depesi» diýmegi aňladýar) diýen ýere geldiler. ³⁴Şonda Oňa içirjek bolup, öt garylan şerap berdiler, emma Isa dadanyndan soň, ony içmekden ýüz öwürdi. ³⁵Ony haça çüýlänlerinden soň, bije atyşyp egin-eşigini özara paýlaşdylar. ³⁶Soňra ol ýerde oturyp, Oňa garawullyk etdiler. ³⁷Depesinde bolsa: «BU ÝAHUDYLARYŇ PATYŞASY ISADYR» diýen etmiş ýazgysyny asdylar. ³⁸Onuň bilen bile iki garakçy hem haça çüýlendi. Olaryň biri Isanyň sag tarapynda, beýlekisi çep tarapyndady. ³⁹Geçip barýanlar başlaryny ýaýkap, Isany ýaňsylaýardylar. ⁴⁰Olar: «Hany, Sen ybadathanany ýykyp, üç günde saljakdyň-a. Eger Hudaýyň Ogly bolsaň, haçdan aşak düş-de, Özüňi halas et-dä!» diýýärdiler. ⁴¹Ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary, ýaşulular hem Isany hut şunuň ýaly masgaralap, biri-birlerine: ⁴²«Özgeleri halas etdi, emma Özüni halas edip bilenok. Özem Ysraýylyň Patyşasymyş! Onda, goý, Ol häziriň özünde haçdan aşak düşsün, biz hem Oňa iman edeli. ⁴³Ol Hudaýa sygynýardy. Eger Hudaý halaýan bolsa, goý, häziriň özünde Ony halas etsin. Hany, Ol: „Men Hudaýyň Ogludyryn“ diýýär-dä» diýişýärdiler. ⁴⁴Şeýle hem, Isa bilen bile haça çüýlenen garakçylar-da Oňa sögýärdiler.

Isanyň ölümi

(Mark 15:33-41;Luka 23:44-49;Ýohanna 19:28-30)

⁴⁵Günortan on ikiden öýlän sagat üçe çenli tutuş ýurdy garaňkylyk gaplap aldy. ⁴⁶Öýlän sagat üç töweregi Isa gaty ses bilen gygyryp: «Elohi, Elohi! Lema sabaktani?» ýagny: «Hudaýym, Hudaýym! Näme üçin Meni terk etdiň?» diýdi. ⁴⁷Ol ýerde duranlaryň käbirleri muny eşidenlerinde: «Ol Ylýasy çagyrýar» diýişdiler. ⁴⁸Bir adam ylgap baryp, bir esgini sirkä batyrdy. Ony bir taýagyň ujuna dakdy-da, içirjek bolup, Isa uzatdy. ⁴⁹Beýlekiler-de: «Hany, göreliň! Ylýas gelip, Ony halas edermikä?» diýişdiler. ⁵⁰Isa ýene-de gaty ses bilen gygyryp, jan berdi.

⁵¹Şol wagt ybadathananyň tutusy ýokardan aşaklygyna ýyrtylyp, ikä bölündi, ýer titräp, daşlar ýaryldy. ⁵²Mazarlar açylyp, ölen ençeme mukaddes adamlaryň jesedi direldi. ⁵³Olar mazarlardan çykyp, Isa direlenden soň, mukaddes şähere baryp, köplere göründiler. ⁵⁴Isa garawullyk edip duran ýüzbaşy bilen ýanyndaky esgerler ýer titremäni, bolan beýleki zatlary görenlerinde, gorka düşüp: «Hakykatdan-da, bu Hudaýyň Ogly eken!» diýdiler. ⁵⁵Ol ýerde uzakdan seredişip duran köp aýallar hem bardy. Olar Jelileden Isanyň yzyna düşüp gelenlerdi we Oňa hyzmat edenlerdi. ⁵⁶Olaryň arasynda magdalaly Merýem, Ýakup bilen Ýosäniň^[34] ejesi Merýem bardy, şeýle-de Zebedeýiň ogullarynyň ejesi hem bardy.

Isa jaýlanýar

(Mark 15:42-47;Luka 23:50-56;Ýohanna 19:38-42)

⁵⁷Agşam düşen wagty Ýusup atly arimatiýaly bir baý adam geldi. Ol hem Isanyň şägirtlerindendi. ⁵⁸Ol Pilatyň ýanyna baryp, Isanyň jesedini diledi. Şonda Pilat jesediň oňa berilmegini buýurdy. ^59-60Ýusup jesedi alyp, Ony tämiz kepene dolap, gaýada özi üçin oýduryp ýasadan täze mazarynda jaýlady. Onsoň mazaryň agzyna bir daş togalap getirip goýdy-da, ol ýerden gitdi. ⁶¹Magdalaly Merýem bilen beýleki Merýem hem şol ýerde mazaryň garşysynda otyrdylar.

⁶²Ertesi, ýagny Taýýarlyk gününiň ertesi ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler Pilatyň ýanyna ýygnanyşyp: ⁶³«Jenap, ol ýalançynyň entek dirikä: „Men üç günden soň direlerin“ diýeni biziň ýadymyzda. ⁶⁴Şonuň üçin üç günläp mazaryň gorag astynda saklanmagyny buýur, şägirtleri gije gelip, jesedi ogurlap, halka bolsa: „Ol direldi“ diýäýmesinler. Bu soňky ýalan öňküden-de beter bolar» diýdiler. ⁶⁵Pilat olara: «Ýanyňyza esgerler alyp, gidiň-de, mazary öz bilşiňiz ýaly gorag astynda sakladyň» diýdi. ⁶⁶Olar hem esgerler bilen gidip, mazaryň agzyndaky daşy möhürlediler-de, garawul goýup, mazary gorag astynda saklatdylar.

28-nji bap

Isa direlýär

(Mark 16:1-10;Luka 24:1-12;Ýohanna 20:1-10)

¹Sabat güni geçenden soň, hepdäniň birinji güni^[35] ir säher bilen magdalaly Merýem we beýleki Merýem mazary görmäge gitdiler. ²Birdenkä güýçli ýer titredi. Rebbiň bir perişdesi gökden inip, daşy bir çete togalady-da, onuň üstünde oturdy. ³Onuň görnüşi ýyldyrym ýaly öwşün atýardy, eginbaşy gar ýaly akdy. ⁴Sakçylar gorkularyndan ýaňa sandyraşyp, öli kimin ýere ýazyldylar.

⁵Perişde aýallara: «Gorkmaň! Men siziň haça çüýlenen Isany gözleýändigiňizi bilýärin. ⁶Ol bu ýerde ýok. Ol Öz aýdyşy ýaly direldi. Bäri geliň-de, Onuň ýatan ýerini görüň. ⁷Indi çalt gidip, Onuň şägirtlerine: „Isa direlipdir, Ol sizden öň Jelilä barýar. Siz Ony şol ýerde görersiňiz“ diýiň. Gulak asyň, men size muny aýdandyryn» diýdi.

⁸Aýallar gorky hem şatlyk bilen howlugyşyp, mazardan uzaklaşdylar. Olar ylgaşyp, Isanyň şägirtlerine habar bermäge gitdiler. ⁹Birdenkä olara Isa duşup: «Salam!» diýdi. Olar hem Onuň ýanyna gelip, aýagyna ýykylyp, Oňa sežde etdiler. ¹⁰Onsoň Isa olara: «Gorkmaň! Baryň, doganlaryma aýdyň, Jelilä gitsinler. Meni şol ýerde görerler» diýdi.

Sakçylaryň getiren habary

¹¹Aýallar heniz ýoldakalar, sakçylaryň birnäçesi şähere baryp, bolan ähli zatlary ýolbaşçy ruhanylara habar berdiler. ¹²Olar ýaşulular bilen ýygnanyşyp, maslahat geçirenlerinden soň, esgerlere köp pul berip: ¹³«Siz halka: „Biz gije ýatyrkak, şägirtleri gelip, Onuň jesedini ogurlap gidipdirler“ diýiň. ¹⁴Bu habar häkimiň gulagyna baryp ýetse, ony ynandyryp, biz sizi aladadan dyndararys» diýdiler. ¹⁵Garawullar puly alyp, özlerine buýrulyşy ýaly etdiler. Bu gürrüň ýahudylaryň arasynda şu güne çenli hem dowam edip gelýär.

Iň soňky tabşyryk

(Mark 16:14-18;Luka 24:36-49;Ýohanna 20:19-23;Resul 1:6-8)

¹⁶Şunluk bilen, on bir şägirt Jelilä, Isanyň aýdan dagyna gitdi. ¹⁷Isany görüp, Oňa sežde etdiler, emma olaryň käbiri şübhelendi. ¹⁸Isa hem olaryň ýanyna gelip: «Gökde we ýerde ähli ygtyýarlyk Maňa berildi. ¹⁹Şonuň üçin hem gidiň-de, ähli milletleri şägirt ediň, olary Ata, Ogul we Mukaddes Ruhuň adyndan suwa çümdüriň. ²⁰Size buýran ähli zatlarymy berjaý etmegi olara öwrediň. Men hemişe, tä dünýäniň ahyryna çenli siziň bilen bolaryn» diýdi.^[36]

Markyň hoş habary

Giriş

Bu kitap Isanyň döwründe ýaşan Mark atly adam tarapyndan ýazyldy. Ol IsaMesihiň resuly Pawlus bilen täze ýygnaklaryň düýbüni tutmakda (Res 13-nji bap), resul Petrus bilen Hoş Habary ýaýmakda (1Pet 5:13) arman-ýadaman zähmet çekenleriň biridir.

Mark Isanyň durmuşyny, eden işlerini we wagyzlaryny ilkinji bolup ýazga geçiren adam diýen pikir Mukaddes Ýazgylary öwrenýän alymlaryň arasynda örän ýörgünlidir. Olaryň çaklamalaryna görä, Mark bu kitaby Rim şäherinde tussaglykda saklanan Pawlusa kömek beren döwründe, ýagny b.e. 55 — 65-nji ýyllary ýazypdyr. Kitapda arameý diliniň sözlerine, ýahudy halkynyň däp-dessurlaryna düşündiriş berilýär. Şeýle düşündirişler bu kitabyň ýahudy däl halklar üçin ýazylandygyny aýdyň görkezýär. Mark ony Rimdäki ýygnak üçin ýazypdyr, sebäbi şol döwürde ýygnagyň agzalary ýahudy we ýahudy däl halklaryň wekillerinden ybaratdy.

Markyň esasy maksady Isanyň Mesihdigini, ýagny Hudaýyň pygamberler arkaly wada berlen Patyşadygyny mälim etmekden ybaratdy. Ol öz kitabynda Isany ilkibaşdan Mesih, ýagny Hudaýyň Ogly diýip atlandyrýar. Mark Isanyň il içinde görkezen gudratlary, adamlary haýrana galdyran mugjyzalary barada şaýat hökmünde ýazýar. Mark şeýle gudratlaryň we mugjyzalaryň Hudaýyň güýji arkaly amala aşýandygyny nygtap, adamlaryň kem-kemden Isanyň kimdigine düşünişlerini görkezýär. Isa Öz şägirtlerinden: «Siz Maňa kim diýýärsiňiz?» diýip soranda, Petrus «Sen Mesihsiň» diýip jogap berýär (Mar 8:29).

Şeýle-de Mark Mesih bolmagyň diňe ygtyýarlylyk däl, eýsem hyzmat we özüňi gurban etmeklikdigini hem görkezýär. Ol Isa Mesihiň ýönekeý adamlary söýüp, olara hyzmat edişini, olaryň ugrunda Özüni gurban etmäge-de taýyndygyny beýan edýär. Isa Mesih şeýle diýýär: «Ynsan Ogly hem Özüne hyzmat edilmegi üçin däl-de, eýsem, başgalara hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny gurban edip, olary azat etmek üçin geldi» (Mar 10:45). Isa Özüni Ynsan Ogly diýip atlandyrýardy.

Mark Isa Mesihe iman edip, Onuň güýjüne ynanan islendik adamyň keselden gutulýandygyna, jynlardan azat bolýandygyna we ebedi ýaşaýşa eýe bolýandygyna şaýatlyk edýär. Ýöne ol Isa Mesihe eýermegiň aňsat däldigini hem aýdýar. Isanyň hakyky şägirtleri öz Halypalary ýaly adamlara hyzmat etmeli, ejir çekmäge we Ol kimin özüni gurban etmäge-de taýyn bolmaly.

Mazmuny

Ýahýa pygamberiň wagzy 1:1-8

Isa çümdürilýär we synalýar 1:9-13

Isa Jelilä gelýär 1:14—9:50

Isa Jelileden Iýerusalime gidýär 10:1-52

Isanyň haçdaky jebirleri we ölümi 11:1—15:47

Isa direlýär 16:1-8

Isa Öz şägirtlerine görünýär 16:9-20

1-nji bap

Ýahýa çümdürijiniň wagzy

(Matta 3:1-12;Luka 3:1-18;Ýohanna 1:19-28)

¹Bu Hudaýyň Ogly^[1]IsaMesih^[2]hakdaky Hoş Habaryň başlangyjydyr. ²Işaýa pygamberiň kitabynda^[3] şeýle ýazylan: «Öňüňden ýol taýýarlar ýaly, ine, Men Öz wekilimi iberýärin. ³Çölde bir ses gygyrýar: „Rebbe ýol taýýarlaň! Onuň ýodalaryny dogrulaň!“ diýýär». ⁴Şunlukda, Ýahýa peýda bolup, çölde adamlary suwa çümdürýärdi. Ol adamlara günäleriniň bagyşlanmagy üçin toba edip, suwa çümdürilmeklerini wagyz edýärdi. ⁵Tutuş Ýahudyýanyň we Iýerusalimiň ilaty onuň ýanyna gelýärdi. Olar günäleri üçin toba edip, Ýahýa tarapyndan Iordan derýasynda suwa çümdürilýärdiler. ⁶Ýahýanyň düýe ýüňünden eşikleri, bilinde gaýyşdan guşagy bardy. Ol çekirtge bilen meýdan balyny iýýärdi. ⁷Ol: «Menden soňra Geljek menden has güýçlüdir. Men eglip, Onuň çarygynyň bagyny çözmäge-de mynasyp däldirin. ⁸Men sizi suwa çümdürýärin, emma Ol sizi Mukaddes Ruha çümdürer» diýip wagyz edýärdi.

Isa suwa çümdürilýär we synalýar

(Matta 3:13—4:11;Luka 3:21,22;4:1-13)

⁹Şol günlerde Isa Jeliläniň Nasyra şäherinden Ýahýanyň ýanyna geldi. Ýahýa Ony Iordan derýasynda çümdürdi. ¹⁰Isa suwdan çykyp gelýärkä, asmanyň ýarylanyny we Mukaddes Ruhuň kepderi görnüşde Öz üstüne inip gelýänini gördi. ¹¹Şol wagt gökden: «Sen Meniň söwer Oglumsyň, Men Senden köp razydyryn» diýen owaz geldi. ¹²Mukaddes Ruh Isany dessine çöle ýollady. ¹³Isa çölde kyrk gün bolup, şeýtan tarapyndan synaga salyndy. Ol ýabany haýwanlaryň arasynda ýaşady, perişdeler Oňa hyzmat etdiler.

Isa ilkinji şägirtlerini çagyrýar

(Matta 4:12-22;Luka 4:14,15;5:1-11)

¹⁴Ýahýa tussag edilenden soňra, Isa Jelilä gelip, Hudaýyň Hoş Habaryny^[4] wagyz etdi. ¹⁵Ol: «Wagt doldy, Hudaýyň Şalygy golaýlady. Toba ediň, Hoş Habara ynanyň!» diýýärdi.

¹⁶Isa Jelile kölüniň kenaryndan geçip barýarka, köle tor taşlap duran Simun bilen onuň dogany Andrysy gördi. Olar balykçydylar. ¹⁷Isa olara: «Meniň yzyma düşüň, Men sizi ynsan tutýan balykçylar edeýin» diýdi. ¹⁸Olar hem şol wagtyň özünde torlaryny taşlap, Onuň yzyna düşdüler. ¹⁹Biraz ýöränlerinden soň, Isa Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohannany gördi. Olar gaýygyň içinde torlaryny bejerip otyrdylar. ²⁰Isa olary gören badyna çagyrdy. Olar hem kakalary Zebedeý bilen günlükçileri gaýykda galdyryp, Isanyň yzyna düşdüler.

Isa arwah-jynlary kowýar, hassalary sagaldýar

(Luka 4:31-42;Matta 8:14-17)

²¹Olar Kapernauma geldiler. Sabat güni Isa sinagoga baryp, öwretmäge başlady. ²²Onuň taglymatyna haýran galdylar, sebäbi Isa adamlara Töwrat mugallymlary ýaly däl-de, erk-ygtyýarly biri ýaly öwredýärdi. ²³Şol wagt olaryň sinagogasynda arwah-jyn eýelän bir adam bardy. Ol: ²⁴«Eý, nasyraly Isa! Biziň bilen näme işiň bar? Bizi ýok etmäge geldiňmi? Men Seniň kimdigiňi bilýärin, Sen Hudaýyň Mukaddesisiň» diýip gygyrdy. ²⁵Isa arwah-jyna käýäp: «Sem bol! Bu adamdan çyk!» diýip buýruk berdi. ²⁶Arwah-jyn hem ol adamy sandyratdy-da, bagyryp ondan çykdy. ²⁷Hemmeler haýran galyp, biri-birlerine: «Bu näme boldugy? Bu bir täze taglymat! Ol arwah-jynlara erk-ygtyýar bilen buýruk berýär, olar-da Oňa tabyn bolýarlar!» diýişdiler. ²⁸Şeýlelikde, Isa hakyndaky habar şobada Jeliläniň ähli etrabyna ýaýrady.

²⁹Olar sinagogadan çykyp, Simun we Andrysyň öýüne gitdiler, Ýakup bilen Ýohanna hem olar bilendi. ³⁰Simunyň gaýynenesini gyzzyrma tutup ýatandygyny Isa habar berdiler. ³¹Şonda Isa hassanyň ýanyna bardy-da, ony elinden tutup galdyrdy. Aýalyň gyzzyrmasy şobada aýryldy we ol myhmanlara hyzmat etmäge başlady. ³²Gün batyp, agşam düşende, ähli hassalary, arwah-jyn eýelän adamlary Onuň ýanyna getirdiler. ³³Şäheriň ähli halky gapynyň agzyna ýygnanyşypdy. ³⁴Isa dürli kesele uçran ençeme hassany sagaltdy, ençeme arwah-jyny kowup çykardy. Ol arwah-jynlara geplemäge ygtyýar bermedi, sebäbi olar Onuň kimdigini bilýärdiler. ³⁵Ir säher bilen heniz daň atmanka, Isa turup, daşary çykdy. Bir çola ýere baryp, Hudaýa doga etdi. ³⁶Simun bilen ýanyndakylar Ony gözlemäge gitdiler. ³⁷Ony tapanlarynda: «Hemmeler Seni gözläp ýör» diýdiler. ³⁸Isa olara: «Ýörüň, başga ýere, golaýdaky obalara gideliň, Men ol ýerlerde-de wagyz etjek, hut şonuň üçin hem geldim» diýdi.

³⁹Şeýlelikde, Isa olaryň sinagogalarynda wagyz edip, arwah-jynlary kowup çykaryp, tutuş Jeliläniň içine aýlandy.

Isa deri kesellini sagaldýar

(Matta 8:1-4;Luka 5:12-16)

⁴⁰Isanyň ýanyna deri keseline ýolugan bir adam geldi. Ol dyzyna çöküp, Oňa: «Eger isleseň, meni bu keselden tämizläp bilersiň» diýip ýalbardy. ⁴¹Isanyň ol adama ýüregi awady. Ol elini uzatdy-da, oňa degrip: «Isleýärin, tämiz bol!» diýdi. ⁴²Bu adam şobada deri keselinden saplanyp, doly sagaldy. ^43-44Isa ony ugradanda, oňa: «Ägä bol, muny hiç kime aýtmagyn. Ýöne git-de, ruhana görün we deri keselinden saplanandygyňy hemmelere subut eder ýaly, Musanyň buýran sadakasyny ber» diýip, berk tabşyryk berdi. ⁴⁵Emma ol adam gidip, bolan zatlary ýetişibildigine gürrüň bermäge we ýaýratmaga başlady. Şonuň üçin Isa indi hiç bir şähere arkaýyn girip bilmän, olardan daşda, çola ýerlerde bolýardy. Emma hemme ýerden Onuň ýanyna adamlar gelýärdiler.

2-nji bap

Isa ysmazy sagaldýar

(Matta 9:1-8;Luka 5:17-26)

¹Isa birnäçe günden soň Kapernauma gaýdyp gelende, Onuň öýdedigi baradaky habar ýaýrady. ²Şonda ol ýere şeýle bir köp adam üýşdi welin, hatda gapynyň agzynda durmaga-da ýer ýokdy. Isa olara Hudaýyň Hoş Habaryny wagyz edýärdi. ³Şol wagt dört adam bolup Onuň ýanyna bir ysmazy göterip getirdiler. ⁴Adamlardan ýaňa hyryn-dykyn doludygy üçin, olar Isanyň ýanyna ýakynlaşyp bilmediler. Şonuň üçin olar Isanyň bolýan jaýynyň üçegini söküp, ysmazy düşegi bilen deşikden aşak salladylar. ⁵Isa olaryň imanyny görüp, ysmaza: «Oglum, seniň günäleriň ötüldi» diýdi. ^6-7Ol ýerde oturan Töwrat mugallymlaryň käbiri içinden: «Bu adam näme üçin beýle gepleýär? Ol Hudaýa dil ýetirýär! Günäleri ýeke-täk Hudaýdan başga kim ötüp biler?» diýip oýlandy. ⁸Isa dessine olaryň näme pikir edýändigini ruhunda syzyp: «Näme üçin göwnüňize beýle pikirler getirýärsiňiz? ⁹Ysmaza haýsyny aýtmak aňsat: „Günäleriň ötüldi“ diýmekmi ýa-da: „Tur, düşegiňi al-da, ýöre“ diýmek? ¹⁰Emma siz Ynsan Oglunyň ýer ýüzünde günäleri ötmäge-de ygtyýarynyň bardygyny bilip goýuň» diýdi. Onsoň Ol ysmaza: ¹¹«Saňa diýýärin, tur, düşegiňi al-da, öýüňe gaýt» diýdi. ¹²Ol hem ýerinden turdy-da, dessine düşegini alyp, hemmeleriň gözüniň alnynda çykyp gitdi. Hemmeler haýran galdy. Olar: «Biz beýle zady asla görmändik» diýşip, Hudaýy şöhratlandyrdylar.

Isa Lewini çagyrýar

(Matta 9:9-13;Luka 5:27-32)

¹³Isa ýene kölüň ýakasyna gitdi. Tutuş halaýyk Onuň ýanyna geldi, Ol hem olara öwretmäge başlady. ¹⁴Isa ýoldan geçip barýarka, salgyt ýygnap oturan Alfeýiň ogly Lewini görüp, oňa: «Meniň yzyma düş!» diýdi. Ol hem turup, Onuň yzyna düşdi.

¹⁵Ençeme salgytçylardyr günäkärler-de Isanyň yzyna eýerýärdiler. Bir gün Isa Lewiniň öýünde saçak başynda otyrka, olar hem gelip, Isa we Onuň şägirtleri bilen bile iýip-içdiler. ¹⁶Fariseýler bolan Töwrat mugallymlary Isanyň günäkärler hem salgytçylar bilen nahar iýip oturanyny görenlerinde, Onuň şägirtlerinden: «Näme üçin Ol salgytçylardyr günäkärler bilen bile nahar iýýär?» diýip soradylar. ¹⁷Isa muny eşidende, olara: «Lukman saglara däl-de, hassalara gerekdir. Men dogrulary däl-de, günäkärleri çagyrmaga geldim» diýdi.

Agyz beklemek barada sowal

(Matta 9:14-17;Luka 5:33-39)

¹⁸Ýahýanyň şägirtleri we fariseýler agyz bekleýärdiler. Käbir adamlar gelip, Isadan: «Näme üçin Ýahýanyň we fariseýleriň şägirtleri agyz bekelýärler-de, seniň şägirtleriň bolsa agyz beklänok?» diýip sorady. ¹⁹Isa olara: «Giýew ýanlaryndaka, heý-de, toýuň myhmanlary agyz beklärmi?! Ýok, giýew aralaryndaka, olar agyz bekläp bilmezler ahyryn. ²⁰Emma giýewiň olardan alynjak günleri geler, ine, şonda olar agyz beklärler. ²¹Hiç kim köne eşige täze matadan ýama salmaz, ýogsam salnan ýama köne eşikden gopup, ýyrtyk ýeri has beter bolar. ²²Hiç kim täze şeraby köne meşiklere guýmaz. Ýogsa şerap meşikleri böwsüp, döküler, meşikler-de zaýalanar. Täze şerap täze meşiklere guýulýandyr» diýip jogap berdi.

Sabat güni barada sowal

(Matta 12:1-8;Luka 6:1-5)

²³Bir Sabat güni Isa bugdaýlygyň arasyndan geçip barýardy. Onuň şägirtleri ýolda barýarkalar, bugdaý başlaryny ýolmaga başladylar. ²⁴Fariseýler Isa: «Seret, näme üçin olar Sabat güni gadagan işi edýärler?» diýdiler. ²⁵Isa olara: «Dawut bilen ýanyndakylar aç hem mätäç galanlarynda, siz Dawudyň näme edendigini asla okamadyňyzmy? ²⁶Ol baş ruhany Abiýataryň döwründe Hudaýyň öýüne girip, Hödür çöreklerini iýdi, ýanyndakylara hem berdi. Bu olar üçin gadagandy, diňe ruhanylara rugsat berlendi» diýip jogap berdi. ²⁷Soňra Isa olara: «Adam Sabat güni üçin däl-de, Sabat güni adam üçin ýaradyldy. ²⁸Şonuň üçin Ynsan Ogly hatda Sabat gününiň-de hökümdarydyr» diýdi.

3-nji bap

Isa Sabat güni şypa berýär

(Matta 12:9-14;Luka 6:6-11)

¹Başga bir gün Isa ýene sinagoga gitdi. Ol ýerde eli şel açan bir adam bardy. ²Käbir adamlar Isany aýyplajak bolup, Sabat güni bu adama şypa berermikä diýip, Ony aňtaýardylar. ³Isa eli şel açan adama: «Ýeriňden tur-da, orta çyk!» diýdi. ⁴Onsoň olardan: «Kanun boýunça Sabat güni ýagşylyk etmek dogrumy ýa-da ýamanlyk? Biriniň janyny halas etmek dogrumy ýa-da öldürmek?» diýip sorady. Olardan ses çykmady. ⁵Isa töweregindäkilere gahar bilen bakyp, olaryň doňýürekdigine gynandy. Ýaňky adama: «Eliňi uzat!» diýdi. Ol hem elini uzatdy welin, eli doly sagaldy. ⁶Fariseýler daşary çykyp, Isany nädip ýok etmelidigi barada Hirodyň tarapdarlary bilen maslahat geçirdiler.

Uly mähelle Isanyň yzyna düşýär

⁷Isa şägirtleri bilen kölüň ýakasyna gitdi. Jelileden bir uly mähelle hem Onuň yzyna düşüp gitdi. ⁸Onuň bitiren işlerini eşidip, Ýahudyýadan, Iýerusalimden, Idumeýadan, Iordan derýasynyň aňyrsyndan, Sur we Sidon töwereklerinden uly mähelle ýanyna geldi. ⁹Isa mähelläniň içinde gysylmazlyk üçin, Öz şägirtlerine bir gaýygy taýýarlap goýmagy buýurdy. ¹⁰Isa ençeme adama şypa berdi, şonuň üçin hemme hassalar Oňa ellerini degirjek bolup, ýanyna itekleşip gelýärdiler. ¹¹Arwah-jyn eýelänler Isany görenlerinde, Onuň aýagyna ýykylyp: «Sen Hudaýyň Oglusyň!» diýip gygyrýardylar. ¹²Emma Ol Özüniň kimdigini hiç kime aýtmazlygy berk tabşyrdy.

Isa on iki şägirdini saýlaýar

(Matta 10:1-4;Luka 6:12-16)

¹³Onsoň Isa daga çykyp, Öz saýlan adamlaryny ýanyna çagyrdy, olar Onuň ýanyna bardylar. ^14-16Isa on iki adamy saýlap alyp, olara resullar diýip at berdi^[5]. Onuň wagyz etmäge iberen, hassalary sagaldyp, arwah-jynlary kowmaga ygtyýar beren bu on iki resuly şulardyr: Simun — Isa oňa Petrus diýip at berdi, ¹⁷Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohanna — Isa olara Bowanerges diýen lakamy berdi, (bu «Gök gürrüldisiniň ogullary» diýmegi aňladýar), ¹⁸onsoň Andrys, Filip, Bartolomeý, Matta, Tomas, Alfeýiň ogly Ýakup, Taddeý, watançy Simun ¹⁹we Isa haýynlyk eden Ýudas Iskariýot.

Isa we Beýelzebul

(Matta 12:22-32;Luka 11:14-23;12:10)

²⁰Soňra Isa bir öýe bardy. Ol ýerde hem hemişekiler ýaly, ýene-de uly mähelle ýygnanansoň, Isanyň şägirtleri bilen nahar iýmäge-de wagtlary bolmady. ²¹Isanyň hossarlary bu barada eşidende: «Isa akylyndan azaşypdyr» diýip, Ony äkitmäge geldiler. ²²Iýerusalimden gelen Töwrat mugallymlary bolsa: «Ony jynlaryň hökümdary Beýelzebul eýeläpdir! Ol arwah-jynlary Beýelzebul arkaly kowup çykarýar» diýişýärdiler. ²³Şonuň üçin Isa halky ýanyna çagyryp, tymsallar arkaly söze başlady: «Şeýtan öz-özüni nädip kowup çykarsyn? ²⁴Bir patyşalygyň içinde bölünişik bolsa, ol patyşalyk berk durup bilmez. ²⁵Bir hojalygyň içinde bölünişik bolsa, ol maşgala berk durup bilmez. ²⁶Şeýtan öz-özüne garşy çykyp bölünse, berk durup bilmez, onuň soňunyň geldigidir. ²⁷Hiç kim bir güýçli adamyň öýüne girip, malyny talap bilmez; öňürti ony tutup daňmaly bolar, onsoň öýüni talar. ²⁸Size dogrusyny aýdýaryn: ynsanlaryň hemme günäleri, her bir zada dil ýetirmeleri bagyşlanar. ²⁹Emma Mukaddes Ruha dil ýetirene asla bagyşlanma ýokdur. Bu ebedilik günä bolup, onuň boýnundan asylar». ³⁰Isa muny: «Ol — arwah-jynly» diýenleri üçin aýtdy.

Isanyň ejesi we inileri

³¹Onsoň Onuň ejesi bilen inileri geldi. Olar daşarda durup, Isany çagyrmak üçin, Onuň ýanyna adam iberdiler. ³²Mähelle Isanyň daşyny alyp otyrdy. Oňa: «Ejeň, inileriň we uýalaryň daşarda Seni soraýarlar» diýdiler. ³³Isa olara jogap berip: «Meniň ejem, doganlarym kim?» diýdi. ³⁴Onsoň daşyny alyp oturanlara seredip: «Ine, Meniň ejem, doganlarym şulardyr! ³⁵Hudaýyň islegini kim berjaý etse, şol Meniň doganym, uýam hem ejemdir» diýdi.

4-nji bap

Ekin tymsaly

(Matta 13:1-23;Luka 8:4-15)

¹Isa kölüň ýakasynda halka ýene öwretmäge başlady. Daşyna şeýle uly mähelläniň üýşendigi zerarly köldäki bir gaýyga münüp oturdy. Tutuş mähelle bolsa kölüň ýakasynda, gury ýerde durdy. ²Isa olara tymsallar arkaly köp zatlar öwretdi. Olara şu tymsaly gürrüň berdi: ³«Gulak asyň! Bir daýhan ekin ekmäge çykýar. ⁴Ekip ýörkä, tohumlaryň birnäçesi ýoluň üstüne düşýär we guşlar gelip, ony çokýarlar. ⁵Birnäçesi topragy az, daşly ýere düşýär. Topragy çuň bolmansoň, olar tiz gögerýär. ⁶Ýöne gün gyzanda, kökleriniň ýokdugy zerarly, olar solup, guraýarlar. ⁷Birnäçe tohum tikenleriň arasyna düşýär. Tikenler ösüp, olary basýar. Şeýlelikde, olar hasyl bermeýärler. ⁸Birnäçesi-de gowy ýere düşýär. Olar ösüp, köpelip, käbiri otuz, käbiri altmyş, käbiri hem ýüz esse hasyl berýär». ⁹Isa onsoň olara: «Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!» diýdi.

¹⁰Isa on iki şägirdi we başga käbir adamlar bilen ýeke galanda, olar Ondan bu tymsalyň manysyny soradylar. ¹¹Isa olara şeýle düşündirdi: «Hudaýyň Şalygynyň syry size berildi. Daşardakylara bolsa hemme zat tymsallar arkaly aýdylýar. ¹² Şeýdip „olar seredip dursalar-da, hiç aňlamaýarlar, eşidip dursalar-da, hiç düşünmeýärler; ýogsam Maňa tarap öwrülip bagyşlanardylar“».

¹³Isa olara şeýle diýdi: «Siz bu tymsala düşünmeýärsiňizmi? Onda başga tymsallara nähili düşünjeksiňiz? ¹⁴Daýhanyň ekýäni Hudaýyň sözüdir. ¹⁵Käbir adamlar ýoluň üstüne düşen tohumlara meňzeýärler. Olar sözi eşidýärler, emma ýüreklerine ekilen bu sözi şobada şeýtan alyp gidýär. ¹⁶Beýleki adamlar daşly ýere düşen tohumlara meňzeýärler. Olar sözi eşidip, ony dessine şatlyk bilen kabul edýärler. ¹⁷Emma olarda kök ýokdur, çydamsyzdyr. Bu söz üçin muşakgat ýa-da yzarlama bolanda, olar derrew imandan ýüz döndererler. ¹⁸Başga birleri tikenleriň arasyna düşen tohumlara meňzeýärler. Olar sözi eşidýärler, ¹⁹emma dünýäniň gaýgylary, baýamak höwesi we başga meýiller ara girip, sözi bogýar, şonuň üçin söz hasyl bermeýär. ²⁰Gowy topraga düşenler bolsa, sözi eşidip, ony kabul edýärler we käbiri otuz, käbiri altmyş, käbiri hem ýüz esse hasyl berýär».

Çyra tymsaly

(Luka 8:16-18)

²¹«Çyrany haýsydyr bir gabyň ýa-da çarpaýanyň aşagynda gizlemek üçin getirýärlermi? Eýsem, ony çyradanyň üstünde goýmak üçin getirmeýärlermi näme? ²²Üsti açylmajak gizlin zat, mese-mälim bolmajak ýaşyryn zat ýokdur. ²³Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!» diýdi. ²⁴Isa ýene-de olara: «Eşidýänleriňize üns beriň. Haýsy ölçeg bilen ölçeseňiz, size-de şol ölçeg bilen ölçeler. Hatda size has-da köp berler. ²⁵Kimde bar bolsa, oňa berler, kimde ýok bolsa, onuň elindäki hem alnar» diýdi.

Biten tohum tymsaly

²⁶Onsoň Isa şeýle diýdi: «Hudaýyň Şalygy ýere tohum sepýän adam ýalydyr. ²⁷Ol gije ýatýar, irden turýar, emma tohumyň nädip gögerişini, ösüşini bilmeýär. ²⁸Toprak öz-özünden hasyl berýär. Öňürti baldagy, soňra başy hem başdaky doly däneleri ýetişýär. ²⁹Hasyl bişende, ýaňky adam dessine oragy işe girizýär. Çünki orak wagty gelendir».

Gorçisa tohum tymsaly

(Matta 13:31,32,34;Luka 13:18,19)

³⁰Isa olara ýene-de: «Hudaýyň Şalygyny nämä meňzedeli? Ony haýsy tymsal bilen düşündireli? ^31-32Hudaýyň Şalygy gorçisa tohumy ýalydyr. Bu tohum ýer ýüzünde ekilýän ähli tohumlaryň iň maýdasy bolup, ekilenden soň ösüp, ähli ösümliklerden belent bolýar. Ol şeýle uly şahalar çykarýar welin, guşlar kölegesinde höwürtgeläp bilýärler» diýdi. ³³Isa halka düşünip biljek derejesinde şunuň ýaly köp tymsallar arkaly gürrüň berýärdi. ³⁴Olara tymsalsyz hiç zat aýtmaýardy, ýöne ýeke galanlarynda, Öz şägirtlerine ähli zady düşündirýärdi.

Isa tupany ýatyrýar

(Matta 8:23-27;Luka 8:22-25)

³⁵Şol gün agşamara Isa şägirtlerine: «Kölüň beýleki tarapyna geçeliň» diýdi. ³⁶Şägirtler mähelläni şol ýerde galdyryp, Isany oturan gaýygynda özleri bilen alyp gitdiler. Olaryň ýanynda başga gaýyklar hem bardy. ³⁷Şol wagt güýçli tupan turup, tolkunlar gaýyga urlup başlady-da, gaýyk suwdan dolup ugrady. ³⁸Isa bolsa gaýygyň yzky tarapynda bir ýassygy ýassanyp, uklap ýatyrdy. Şägirtler Ony oýaryp: «Mugallym, biz heläk bolýas! Bu Seniň perwaýyňa-da dälmi?» diýdiler. ³⁹Isa turup, ýele käýedi, Ol köle: «Sem bol! Bes et!» diýdi. Şonda ýel ýatdy we doly asudalyk boldy. ⁴⁰Isa şägirtlerine: «Näme üçin gorkýarsyňyz? Eýsem heniz-de iman edeňzokmy? Eýsem imanyňyz şeýle gowşakmy?» diýdi. ⁴¹Olar gaty gorkuşyp, biri-birlerine: «Bu kimkä? Onuň sözüne hatda ýelem, kölem gulak asýar!» diýişdiler.

5-nji bap

Isa arwah-jyn eýelän adamy sagaldýar

(Matta 8:28-34;Luka 8:26-39)

¹Isa bilen şägirtleri kölüň beýleki kenaryndaky gerasalylaryň^[6] ýurduna geldiler. ²Isa gaýykdan düşen badyna, Oňa gonamçylykdan çykyp gelýän bir adam duşdy. Bu adamy arwah-jyn eýeläpdi. ³Ol mazarlaryň arasynda ýaşaýardy. Ony hiç kim hatda zynjyrlap hem saklap bilmeýärdi. ⁴Onuň el-aýaklaryny ençeme gezek zynjyrlasalar-da, gandallasalar-da, ol zynjyrlary gyryp, gandallary bölek-bölek edýärdi. Hiç kim ony ýola getirip bilmezdi. ⁵Ol gije-gündiz gonamçylykda, daglarda üznüksiz gygyryp, özüni daş bilen ýaralar ýörerdi.

⁶Ol Isany uzakdan görüp, ylgap geldi-de, Onuň öňünde dyzyna çöküp, tagzym etdi. ⁷Batly ses bilen gygyryp: «Eý, Isa! Eý, Beýik Hudaýyň Ogly, meniň bilen näme işiň bar? Ýalbarýan, Hudaýyň haky üçin meni gynama!» diýdi. ⁸Sebäbi Isa oňa: «Eý, arwah-jyn, bu adamdan çyk» diýipdi. ⁹Onsoň Isa arwah-jyndan: «Adyň näme?» diýip sorady. Ol hem: «Adym Goşun^[7], çünki biz köplükdiris» diýip jogap berdi. ¹⁰Özlerini bu mesgenden kowup goýbermezligi üçin, olar Isa köp ýalbardylar. ¹¹Şol ýerdäki dagyň eteginde ullakan bir doňuz sürüsi otlap ýördi. ¹²Arwah-jynlar Isa ýalbaryp: «Bizi şol doňuzlaryň arasyna goýber, olaryň içine gireli» diýdiler. ¹³Isa olara rugsat berdi. Arwah-jynlar çykyp, doňuzlara girdiler. Şonda iki müňe golaý doňuzdan ybarat bu süri uçutdan aşak zyňyp, kölde paýyrdaşyp gark boldy. ¹⁴Doňuz çopanlary bolsa gaçyp gidip, şäherlerdir obalara bu wakany habar berdiler. Halaýyk näme bolanyny görmäge geldi. ¹⁵Olar Isanyň ýanyna gelenlerinde, bir goşun arwah-jyn eýelän adamyň indi egin-eşikli oturanyny, akylynyň hem ýerindedigini görüp gorkdular. ¹⁶Wakany görenler arwah-jyn eýelän adama we doňuzlara näme bolandygy hakynda halka gürrüň berdiler. ¹⁷Onsoň halk özleriniň ýurdundan gitmegi üçin, Isa ýalbarmaga başlady. ¹⁸Isa gaýyga münende, arwah-jyndan halas bolan adam Ondan Özi bilen gitmäge rugsat sorap ýalbardy. ¹⁹Emma Isa muňa rugsat bermedi. Oňa: «Öýüňe, özüňkileriň arasyna git, Rebbiň seniň üçin nämeler edendigini, saňa nähili rehim-şepagat görkezendigini olara gürrüň ber» diýdi. ²⁰Ol hem gidip, Isanyň özüne eden ýagşylygynyň baryny Dekapolisde jar etmäge başlady. Hemmeler muňa haýran galdy.

Direlen gyz, sagalan aýal

(Matta 9:18-26;Luka 8:40-56)

²¹Isa gaýyk bilen ýene beýleki kenara geçende, daşyna uly mähelle üýşdi. Isa kölüň kenaryndady. ²²Sinagoga ýolbaşçylaryndan Ýaýrus atly bir adam geldi. Ol Isany görüp, Onuň aýagyna ýykyldy. ²³Oňa köp ýalbaryp: «Meniň gyzjagazym ölüm ýassygynda ýatyr. Gel-de, elleriňi onuň üstünde goý, sagalyp ýaşasyn!» diýdi. ²⁴Isa bu adam bilen gitdi. Yzyna düşüp gelýän uly mähelle Ony her ýandan gysyp-gowrup barýardy. ²⁵Ol ýerde on iki ýyldan bäri gan akmasy bolan bir aýal hem bardy. ²⁶Ol köp ejir çekip, ençeme lukmanlara görnüp, bar-ýoguny harç edipdi, ýöne hiç haýyr tapman, gaýtam, ýagdaýy has beterleşipdi. ²⁷Bu aýal Isa hakda aýdylýan zatlary eşidip, mähelläniň içi bilen Onuň arka tarapyndan geldi we donuna elini degirdi. ²⁸Çünki ol içinden: «Diňe donuny ellesem-de, sagalaryn» diýip oýlanýardy. ²⁹Şol wagtyň özünde onuň gan akmasy kesildi. Aýal derdinden saplanandygyny bedeninde duýdy. ³⁰Isa Özünden bir güýjüň çykandygyny şobada duýup, köpçülige tarap öwrülip: «Donuma kim elini degirdi?» diýip sorady. ³¹Şägirtleri Oňa: «Sen Özüňi gysyp-gowrup gelýän mähelläni görýärsiň-ä! Onsoň nädip: „Maňa kim elini degirdi?“ diýip soraýarsyň?» diýdiler. ³²Emma Isa muny edeni görjek bolup, daş-töweregine seredýärdi. ³³Özüne näme bolandygyny bilenden soň, ýaňky aýal gorkup, titräp geldi. Isanyň aýagyna ýykylyp, Oňa ähli hakykaty aýdyp berdi. ³⁴Isa oňa: «Eý, naçar, imanyň saňa şypa berdi. Sag-aman git, derdiňden saplan» diýdi. ³⁵Ol bu sözleri aýdyp durka, sinagoga baştutanynyň öýünden birnäçe adam gelip: «Gyzyň öldi. Näme üçin Mugallymy artykmaç biynjalyk edýärsiň?» diýdi. ³⁶Isa muny eşiden badyna, sinagoga baştutanyna: «Gorkma, diňe iman et!» diýdi.

³⁷Isa Petrusdan, Ýakupdan we onuň dogany Ýohannadan başga hiç kime Özi bilen gitmäge rugsat etmedi. ³⁸Sinagoga baştutanynyň öýüne gelenlerinde, Isa başagaýlygy, aglaşyp, dady-perýat edip oturanlary gördi. ³⁹Içeri girip, olara: «Näme üçin dady-perýat edip, aglaşyp otyrsyňyz? Çaga ölenok, ol diňe uklap ýatyr» diýdi. ⁴⁰Olar bolsa Onuň üstünden güldüler. Emma Isa hemmäni daşarda goýup, diňe çaganyň ene-atasyny we Özi bilen gelenleri alyp, onuň ýatan otagyna bardy. ⁴¹Çaganyň elinden tutup, oňa: «Talita kum!» diýdi. Bu bolsa «Gyzjagaz, saňa diýýärin: Tur!» diýmekdir. ⁴²Gyz dessine ýerinden galyp ýöräp başlady. Ol on iki ýaşyndady. Muny görenleriň ählisi gaty geň galdy. ⁴³Isa olara muny hiç kime bildirmezligi berk tabşyryp, gyza nahar bermeklerini buýurdy.

6-njy bap

Nasyrada Isa hormat goýulmaýar

(Matta 13:53-58;Luka 4:16-30)

¹Isa ol ýeri taşlap, Öz dogduk mekanyna gitdi. Şägirtleri hem Onuň yzyna düşüp gitdiler. ²Sabat güni Isa sinagogada halka öwretmäge başlady. Onuň aýdýan zatlaryny eşiden köp adamlar haýran galyp: «Bu Adam munça zady nireden öwrendikä? Oňa beýle danalygy kim berdikä? Ol nädip beýle mugjyzalary görkezmegi başarýarka? ³Ol Merýemiň neçjar ogly dälmi? Ýogsa-da Ol Ýakup, Ýose^[8], Ýahuda we Simun dagyň dogany dälmi näme? Onuň uýalary-da biziň aramyzda ýaşaýarlar ahyry!» diýşip, Isanyň bolşundan nägile boldular. ⁴Onsoň Isa olara: «Pygamberiň diňe öz dogduk ýurdunda, garyndaşlarynyň arasynda we öýünde gadyry ýokdur» diýdi. ⁵Ol birnäçe hassanyň başyna elini goýup sagaltmakdan başga ol ýerde hiç bir mugjyza görkezip bilmedi. ⁶Isa olaryň imansyzdygyna geň galdy.

Isa şägirtlerini halkyň arasyna iberýär

(Matta 10:5-15;Luka 9:1-6)

Şondan soň Isa töwerekdäki obalara aýlanyp wagyz etdi. ⁷Isa on iki şägirdini ýanyna çagyryp, olary iki-ikiden ýollamaga başlady we olara arwah-jynlaryň üstünden ygtyýar berdi. ⁸Olara şeýle buýruk berdi: «Ýol üçin ýanyňyza hasadan başga hiç zat almaň. Ne çörek, ne torba, ne-de guşagyňyzda pul — hiç zat bolmasyn. ⁹Aýagyňyza çaryk geýiň, egniňize artykmaç eşik almaň». ¹⁰Isa ýene olara: «Haýsy öýe barsaňyz, gaýdýançaňyz şol öýde boluň. ¹¹Eger adamlar sizi kabul etmeseler, diňlemeseler, ol ýerden çykyp barýarkaňyz, olara garşy şaýatlyk hökmünde aýaklaryňyzyň tozuny kakyň» diýdi. ¹²Şunluk bilen, olar ýola düşdüler we ähli adamlary toba çagyryp, wagyz etmäge başladylar. ¹³Olar köp arwah-jynlary kowup çykardylar, ençeme hassalara ýag guýup, olara şypa berdiler.

Ýahýa çümdürijiniň ölümi

(Matta 14:1-12;Luka 9:7-9)

¹⁴Bolup geçýän zatlary Hirod patyşa-da eşitdi, sebäbi Isanyň at-owazasy il arasyna ýaýrapdy. Käbir adamlar: «Ýahýa çümdüriji ölümden direlipdir. Ol şol sebäpli bu mugjyzalary görkezip bilýär» diýýärdiler^[9]. ¹⁵Beýlekiler bolsa: «Bu — Ylýas», käbirleri-de: «Bu öňki pygamberleriň biri ýaly pygamberdir» diýişýärdiler. ¹⁶Hirod bulary eşidip: «Meniň başyny çapdyran Ýahýam direlipdir!» diýdi. ^17-18Hirod dogany Filipiň aýaly Hirodiýa öýlenipdi. Ýahýa bolsa Hiroda: «Seniň öz doganyňyň aýalyna öýlenmegiň dogry däl» diýipdi. Şonuň üçin Hirod adam iberip, Ýahýany tutdurypdy, onuň el-aýagyny gandallap, zyndana saldyrypdy. ¹⁹Şeýlelikde, Hirodiýa Ýahýa garşy ýüreginde kine saklap, ony öldürmek isleýärdi, ýöne bu elinden gelmeýärdi. ²⁰Sebäbi Hirod Ýahýanyň dogry hem mukaddes adamdygyny bilip, ondan heder etdi we ony gorady. Ony diňledigiçe, howsala düşýärdi^[10], emma şonda-da höwes bilen diňlärdi.

²¹Bir güni amatly pursat gabat geldi. Hirod öz doglan güni mynasybetli köşk emeldarlaryny, müňbaşylary we Jeliläniň tanymal adamlaryny çagyryp, toý tutdy. ²²Hirodiýanyň gyzy içeri girip, tans edip, Hirodyň we onuň myhmanlarynyň göwnüni çaglady. Patyşa gyza: «Islän zadyňy dile, saňa bereýin» diýdi. ²³Onsoň ant içip, patyşa ýene-de: «Menden näme dilegiň bolsa aýt, şalygymyň ýarysy-da bolsa, saňa bererin» diýdi. ²⁴Gyz hem daşary çykyp ejesinden: «Näme diläýin?» diýip sorady. Ol hem: «Ýahýa çümdürijiniň başyny» diýip jogap berdi. ²⁵Gyz dessine patyşanyň ýanyna ylgap geldi-de: «Häziriň özünde Ýahýa çümdürijiniň başyny bir tabakda goýup, maňa bermegiňi isleýärin» diýdi. ²⁶Patyşa gaty tukatlandy, emma myhmanlaryň ýanynda ant içensoň, gyzyň dilegini bitirmän, yzyna gaýtarmak islemedi. ²⁷Dessine bir jellady ýollap, Ýahýanyň başyny getirmegi buýurdy. Jellat baryp, zyndanda Ýahýanyň başyny çapdy. ²⁸Çapylan başy bir tabakda getirip, gyza berdi. Gyz-da ony ejesine eltip berdi. ²⁹Ýahýanyň şägirtleri muny eşidip, onuň jesedini äkitdiler we ony bir mazarda jaýladylar.

Isa bäş müň adamy doýurýar

(Matta 14:13-21;Luka 9:10-17;Ýohanna 6:1-14)

³⁰Resullar Isanyň ýanyna ýygnanyp, ähli eden işleri, halka öwreden zatlary barada Oňa habar berdiler. ³¹Isa olara: «Geliň, ýeke özümiz bir çola ýere gidip, biraz dem-dynç alalyň» diýdi. Gelip-gidýänleriň köplüginden ýaňa, olaryň nahar edinmäge-de elleri degmeýärdi. ³²Onsoň olar gaýyga münüp, ýeke özleri bir çola ýere gitdiler. ³³Gidip barýarkalar, halaýyk olary görüp tanady. Şonda ähli şäherlerden adamlar pyýada ýola düşdüler we haýdaşyp, ol ýere olardan öň bardylar. ³⁴Isa gaýykdan düşende, uly mähelläni görüp, olara haýpy geldi, sebäbi olar çopansyz goýunlar ýalydy. Şonuň üçin olara köp zatlary öwretmäge başlady. ³⁵Wagt gijigenden soň, şägirtler Isanyň ýanyna gelip: «Bu bir çola ýer, wagt hem gijikdi. ³⁶Halky goýber, töwerekdäki obalara gidip, özlerine iýmäge zat satyn alsynlar» diýdiler. ³⁷Emma Isa: «Olara iýmäge zady siz beriň» diýdi. Olar: «Eýsem biz iki ýüz kümüş teňňäni çörege sarp edip, olara iýdirelimi?» diýdiler. ³⁸Isa olardan: «Baryň, görüň, näçe çöregiňiz bar?» diýip sorady. Görenlerinden soň olar: «Bäş çörek bilen iki balygymyz bar» diýdiler. ³⁹Şonda olara hemme adamlary topar-topar edip, otuň üstünde oturtmagy buýurdy. ⁴⁰Şeýlelikde, olar ýüz-ýüzden, elli-elliden topar-topar bolup oturdylar. ⁴¹Isa bäş çörek bilen iki balygy alyp, gözlerini göge dikip şükür etdi we çörekleri bölüşdirip, halka paýlar ýaly, şägirtlerine berdi. Iki balygy-da olaryň hemmesine paýlady. ⁴²Hemmeler iýip doýdular. ⁴³Şägirtler artan çörek böleklerini, balyklaryň ownuklaryny ýygnap, on iki sebedi doldurdylar. ⁴⁴Çörekleri iýen erkekleriň sany bäş müň adamdy.

Isa suwuň ýüzünden ýöreýär

(Matta 14:22-33;Ýohanna 6:15-21)

⁴⁵Isa halky öýlerine ugradyp durka, şägirtlerine gaýyga münüp, Özünden öň beýleki kenardaky Betsaýda geçmeklerini buýurdy. ⁴⁶Isa olar bilen hoşlaşandan soň, Hudaýa doga etmek üçin daga çykdy.

⁴⁷Agşam düşende, gaýyk kölüň ortasyndady, Isanyň bolsa ýeke Özi kenardady. ⁴⁸Isa olaryň gaýygy kynlyk bilen kürekläp barýandyklaryny gördi, sebäbi ýel olaryň garşysyndan öwüsýärdi. Daňdana golaý Isa kölde suwuň ýüzünden ýöräp, olara tarap geldi we ýanlaryndan geçip gitjek boldy. ⁴⁹Emma olar Onuň suwuň ýüzünden ýöräp gelýänini görenlerinde, gözlerine arwah görünýändir öýdüp gygyryşdylar. ⁵⁰Hemmeler Ony görüp gorkdular. Emma Isa dessine olara söz gatyp: «Bu — Men, gorkmaň! Dogumly boluň!» diýdi. ⁵¹Onsoň olaryň ýanyna gaýyga mündi, ýel hem ýatdy. Olar has beter geňirgenişip haýran galdylar. ⁵²Olar henizem çörekli mugjyza düşünmändiler, bu olaryň aňyna baryp ýetenokdy.

Isa Ginnesaretde hassalara şypa berýär

(Matta 14:34-36)

⁵³Olar kölüň beýleki tarapyna geçip, Ginnesarete gelip ýetdiler we ol ýerde gaýygy bagladylar. ⁵⁴Gaýykdan düşen batlaryna halk Isany tanady. ⁵⁵Adamlar ylgaşyp, şol töwerekdäki ýerlere boýdan-başa aýlandylar we hassalaryny düşekleri bilen Isanyň ýanyna getirdiler. Olar her sapar Isanyň nirededigini eşitseler, hassalaryny şol ýere getirip başladylar. ⁵⁶Isa nirä barsa, oba bolsun, şäher bolsun ýa-da şäherçe, adamlar hassalary meýdanlarda ýatyryp, diňe donunyň syýyna ellerini degirmäge rugsat etsin diýip, Oňa ýalbarýardylar. Oňa el degrenleriň hemmesi-de şypa tapýardy.

7-nji bap

Adamy näme murdar edýär?

(Matta 15:1-20)

¹Iýerusalimden gelen fariseýler bilen birnäçe Töwrat mugallymlary Isanyň daşyna üýşdüler. ²Olar Isanyň şägirtlerinden käbiriniň elini ýuwman nahar iýip, ýahudylaryň dessuryny bozandygyny gördüler. ³Fariseýler bilen ähli ýahudylar ata-babalaryndan galan dessur boýunça ellerini oňat ýuwmazdan nahar iýmeýärdiler. ⁴Bazardan gelenlerinde-de, ýuwunman hiç zat iýmeýärdiler. Şeýle-de käse, gap-çanak, gazanlary^[11] tämizlemek ýaly dessurlary hem saklaýardylar. ⁵Şonuň üçin fariseýler bilen Töwrat mugallymlary Isadan: «Näme üçin Seniň şägirtleriň ata-babalarymyzdan galan adata eýermeýärler? Näme üçin ellerini ýuwman nahar iýýärler?» diýip soradylar.

⁶Isa olara: «Işaýa pygamber siz ikiýüzlüler hakda jaýdar pygamberlik edipdir! Onda şeýle ýazylan:

„Bu halk Meni dilinde hormatlaýar,

emma ýürekleri Menden uzakdadyr.

⁷Biderek ýere Maňa sežde edýärler,

taglymat diýip öwredýänleri ynsan buýruklarydyr“.

⁸Siz ynsan däp-dessurlaryna eýerip^[12], Hudaýyň buýrugyny terk edýärsiňiz» diýdi.

⁹Isa ýene olara şeýle diýdi: «Öz adatlaryňyzy berjaý etmek üçin, siz Hudaýyň buýruklaryndan ýüz döndermegiň oňat ýoluny tapypsyňyz! ¹⁰Musa: „Ata-eneňe hormat goý“, we „Atasyna ýa-da enesine gargan adam ölüme höküm edilsin“ diýip buýrupdy. ^11-12Emma siz kimdir biriniň ene-atasyna: „Men size kömek edip biljek däl. Size bermegi niýet eden zatlarym korbandyr“ (korban — „Hudaýa sadaka“ diýmegi aňladýar)^[13] diýip aýtmagyny dogry hasaplaýarsyňyz, şunlukda, siz oňa öz ata-enesine kömek bermegi gadagan edýärsiňiz. ¹³Şeýdip, siz nesilden-nesle galdyrýan adatlaryňyzyň hatyrasyna Hudaýyň sözüni puja çykarýarsyňyz. Başga-da şuňa meňzeş köp zatlary edýärsiňiz». ¹⁴Ol mähelläni ýene ýanyna çagyryp, olara: «Hemmäňiz Meni diňläň hem düşüniň. ^15-16Adamyň içine girýän hiç bir zat ony murdar edip bilmez. Adamy murdar edýän zatlar onuň öz içinden çykýandyr» diýdi.^[14]

¹⁷Ol mähelläniň ýanyndan aýrylyp, öýe girende, şägirtleri Ondan bu tymsalyň manysyny soradylar. ¹⁸Isa olara: «Eýsem, siz hem düşüneňzokmy? Adamyň içine giren hiç bir zadyň ony murdar etmeýändigini bilmeýärsiňizmi? ¹⁹Bular adamyň ýüregine däl-de, garnyna girýär, ol ýerden-de daşary çykýar» diýip jogap berdi. Şeýle diýmek bilen, Isa ähli iýmitleriň tämizdigini yglan etdi. ²⁰Ol ýene: «Adamy murdar edýän onuň öz içinden çykýan zatlardyr. ^21-22Çünki içden, adamyň ýüreginden erbet pikirler, azgynlyk, ogurlyk, ganhorlyk, zynahorlyk, açgözlük, ýamanlyk, hile, ahlaksyzlyk, göriplik, sögünç, tekepbirlik we akmaklyk çykýar. ²³Bu erbet zatlaryň ählisi içden çykyp, adamy murdar edýär» diýdi.

Siriýaly aýalyň imany

(Matta 15:21-28)

²⁴Isa ol ýerden çykyp, Sur şäheriniň^[15] töweregine gitdi. Ol bir öýe bardy we hiç kimiň bu barada bilmegini islemeýärdi, ýöne muny gizlin saklap bilmedi. ²⁵Kiçijik gyzyny arwah-jyn eýelän bir aýal Isa hakdaky habarlary eşiden badyna gelip, Onuň aýagyna ýykyldy. ²⁶Ol aýalyň asly Siriýanyň Finikiýa ülkesinden bolup, ol ýahudy däldi. Ol gyzyndan arwah-jyny kowup çykarmagyny sorap, Isa ýalbardy. ²⁷Isa oňa: «Goý, öňürti çagalar doýsun. Çagalaryň çöregini alyp, itlere zyňmak dogry däldir» diýdi. ²⁸Aýal hem: «Hawa, Agam! Ýöne itler hem çagalaryň saçak başynda döken çörek owuntyklaryndan iýýändir» diýdi. ²⁹Isa oňa: «Bu sözüň üçin, bar, gidiber, arwah-jyn seniň gyzyňdan çykdy» diýdi. ³⁰Aýal öýüne baranda, gyzynyň arwah-jyndan halas bolup, düşeginde ýatanyny gördi.

Isa ker adama şypa berýär

³¹Onsoň Isa Sur we Sidon etraplaryndan gaýdyp, Dekapolis sebitleriniň üsti bilen Jelile kölüne geldi. ³²Isanyň ýanyna ker hem peltek bir adamy getirip, onuň başyna elini goýmagyny sorap, Oňa ýalbardylar. ³³Isa ol adamy mähelläniň içinden bir çete çykaryp, barmaklaryny onuň gulaklaryna sokdy, tüýkürip, onuň diline elini degirdi. ³⁴Onsoň göge bakyp, uludan demini aldy-da: «Effata!», ýagny «Açyl» diýdi. ³⁵Ýaňky adamyň gulaklary şobada açylyp, dili dürs geplemäge başlady. ³⁶Isa muny görenlere bu barada hiç kime aýtmazlygy tabşyrdy. Emma Ol näçe köp tabşyrsa, olar bu habary şonça-da köp ýaýratdylar. ³⁷Halk çakdanaşa geňirgenişip: «Ol ähli zadyň hötdesinden gelýär, hatda kerleriň gulagyny, lallaryň dilini açýar» diýişýärdi.

8-nji bap

Isa dört müň adamy doýurýar

(Matta 15:32-39)

¹Şol günler ýene bir uly mähelle ýygnandy. Olaryň iýmäge hiç zatlary bolmansoň, Isa şägirtlerini ýanyna çagyryp, olara: ²«Bu mähellä haýpym gelýär! Bular üç gün bäri Meniň ýanymda, iýmäge hem hiç zatlary ýok. ³Bulary öýlerine aç goýbersem, ýolda ysgyndan gaçarlar. Olaryň käbiri uzak ýerden gelipdir» diýdi. ⁴Şägirtleri Ondan: «Bu çöllükde olary doýrar ýaly çöregi nireden tapyp bolarka?» diýip soradylar. ⁵Isa: «Näçe çöregiňiz bar?» diýip, olaryň özlerinden sorady. Olar: «Ýedi sany» diýip jogap berdiler. ⁶Onsoň Isa mähellä ýerde oturmagy buýurdy. Ýedi çöregi alyp, şükür edeninden soň, bölüşdirdi-de, paýlamak üçin şägirtlerine berdi. Olar hem bulary mähellä paýladylar. ⁷Olaryň biraz balyklary hem bardy. Isa şükür edeninden soň, olary hem paýlamagy buýurdy. ⁸Hemmeler iýip doýdular, artyp galan bölekleri ýygnap, ýedi sebedi doldurdylar. ⁹Iýenler dört müňe golaý adamdy. Onsoň Isa olary ugratdy. ¹⁰Özi bolsa dessine şägirtleri bilen gaýyga münüp, Dalmanuta sebitlerine gitdi.

Fariseýleriň we Hirodyň hamyrmaýasyndan ägä boluň!

(Matta 16:1-12)

¹¹Fariseýler gelip, Isa bilen jedelleşmäge başladylar. Ony synajak bolup, gökden bir gudratly alamat görkezmegini talap etdiler. ¹²Ol hem ah çekip: «Näme üçin bu nesil alamat talap edýär? Size dogrusyny aýdýaryn, bu nesle hiç bir alamat görkeziljek däldir» diýdi. ¹³Isa olaryň ýanyndan gitdi we ýene gaýyga münüp, beýleki kenara geçdi. ¹⁴Şägirtleri çörek almagy unudan ekenler. Gaýykda ýanlarynda diňe ýekeje çörek bardy. ¹⁵Isa olara: «Hüşgär boluň! Fariseýler bilen Hirodyň hamyrmaýasyndan ägä boluň» diýip, duýduryş berdi. ¹⁶Olar bolsa özara çekeleşip: «Isa muny biziň çöregimiziň ýokdugy üçin aýdýar» diýişýärdiler. ¹⁷Isa olaryň näme diýişýändiklerini bilip, olardan: «Näme üçin çöregimiz ýok diýşip çekeleşýärsiňiz? Siziň entegem akylyňyz ýetenokmy, düşünmeýärsiňizmi? Ýüregiňiz şeýle gatymy? ¹⁸Gözli bolup, görmeýärsiňizmi? Gulakly bolup, eşitmeýärsiňizmi? Bolup geçen zatlar ýadyňyza düşmeýärmi? ¹⁹Men bäş çöregi bäş müň adama bölüp paýlanymda, galan döwümlerden näçe sebet doldurypdyňyz?» diýip sorady. Olar: «On iki» diýip jogap berdiler. ²⁰Isa ýene: «Ýedi çöregi dört müň adama bölüp paýlanymda, artyp galany näçe sebet bolupdy?» diýip sorady. Olar: «Ýedi» diýdiler. ²¹Şonda Isa olara: «Entek hem düşünmeýärsiňizmi?» diýdi.

Isa kör adamy sagaldýar

²²Onsoň Isa bilen şägirtleri Betsaýda geldiler. Ol ýerde Isanyň ýanyna bir kör adamy getirdiler we oňa elini degirmegini sorap, Oňa ýalbardylar. ²³Isa kör adamyň elinden tutup, ony obanyň daşyna çykardy. Isa onuň gözlerine tüýkürip, ellerini onuň başyna goýup: «Bir zat görýärsiňmi?» diýip sorady. ²⁴Kör başyny galdyryp: «Adamlary görýärin, olar ýöräp barýan agaçlar ýaly bolup görünýär» diýdi. ²⁵Isa ýene-de ellerini onuň gözlerine goýdy. Kör çiňerilip seretdi, şypa tapyp, bar zady aýdyň gördi. ²⁶Isa: «Oba girme^[16]» diýip, ony öýüne iberdi.

Petrus Isanyň Mesihdigini ykrar edýär

(Matta 16:13-20;Luka 9:18-21)

²⁷Isa şägirtleri bilen Kaýsariýa-Filip şäheriniň golaýyndaky obalara gitdi. Ýolda Isa şägirtlerinden: «Adamlar Maňa kim diýýärler?» diýip sorady. ²⁸Şägirtleri: «Käbirleri Ýahýa çümdüriji, käbirleri Ylýas, başga birleri-de — pygamberlerden biri diýýärler» diýip jogap berdiler. ²⁹Isa olardan: «Siz Maňa kim diýýärsiňiz?» diýip sorady. Petrus: «Sen Mesihsiň» diýip jogap berdi. ³⁰Şonda Isa olara Özi hakynda hiç kime hiç zat aýtmazlygy tabşyrdy.

Isa ölüp direljegini öňünden aýdýar

(Matta 16:21-28;Luka 9:22-27)

³¹Onsoň Isa şägirtlerine Ynsan Oglunyň köp görgüler görmelidigi, ýaşulular, ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlar tarapyndan ret edilmelidigi, öldürilmelidigi we üç günden soň direlmelidigi hakynda öwretmäge başlady. ³²Ol bu sözleri açyk aýtdy. Petrus bolsa Ony bir çete çekip, Onuň aýdanlaryna garşy çykmaga başlady. ³³Emma Isa öwrülip, şägirtlerine seretdi we Petrusa: «Çekil öňümden, şeýtan! Sen Hudaýyň işlerini däl-de, ynsan işleri hakda oýlanýarsyň» diýip käýedi. ³⁴Isa şägirtleri bilen birlikde mähelläni-de ýanyna çagyryp, olara şeýle diýdi: «Kim Meniň yzyma eýermek isleýän bolsa, özüni inkär etsin-de, haçyny alyp yzyma düşsün. ³⁵Kim janyny halas etmek islese, ony ýitirer, ýöne kim janyny Meniň we Hoş Habaryň ugrunda ýitirse, ony halas eder. ³⁶Ynsan tutuş dünýäni gazanybam, janyndan mahrum bolsa, oňa näme peýdasy bar? ³⁷Ynsan öz janyna derek näme berip biler? ³⁸Bu biwepa, günäkär nesliň arasynda kim Menden we Meniň sözlerimden utansa, Ynsan Ogly-da Atasynyň şöhratynda mukaddes perişdeleri bilen gelen mahaly ondan utanar».

9-njy bap

¹Isa olara şeýle diýdi: «Size dogrusyny aýdýaryn: bu ýerde duranlaryň käbiri Hudaýyň Şalygynyň gudrat bilen gelýänini görmezden ölmezler».

Isanyň keşbi üýtgeýär

(Matta 17:1-13;Luka 9:28-36)

²Alty günden soň Isa ýanyna diňe Petrusy, Ýakuby we Ýohannany alyp, bir beýik dagyň üstüne çykdy. Şol ýerde olaryň gözüniň alnynda Onuň keşbi üýtgedi. ³Onuň eginbaşy gözüňi gamaşdyryp barýan ap-ak reňke öwrüldi welin, ýer ýüzünde hiç kim ony beýle agardyp biljek däldi. ⁴Şonda şägirtlere Ylýas bilen Musa göründi. Olar Isa bilen gepleşip durdular. ⁵Petrus Isa: «Mugallym! Bize bu ýerde bolmak ýakymly, gel, üç çadyr dikeli: biri — Saňa, biri — Musa, biri — Ylýasa» diýdi. ⁶Gaty gorkandyklary üçin, Petrus näme diýýänini özi hem bilenokdy. ⁷Şol wagt bir bulut gelip, olaryň üstüni örtdi. Bulutdan: «Bu Meniň söwer Oglumdyr! Oňa gulak asyň» diýen bir owaz geldi. ⁸Birdenkä şägirtler daş-töweregine seretdiler, emma öz ýanlarynda Isadan başga hiç kime gözleri düşmedi. ⁹Onsoň dagdan inip gelýärkäler, Isa olara Ynsan Ogly ölümden direlýänçä, bu gören zatlaryny hiç kime aýtmazlygy buýurdy. ¹⁰Şägirtler Onuň bu sözüni ýüreklerinde saklap, ölümden direlmegiň näme aňladýandygy barada biri-birlerinden soraýardylar. ¹¹Olar Isadan: «Näme üçin Töwrat mugallymlary öňürti Ylýas gelmelidir diýýärler?» diýip soradylar. ¹²Isa hem olara: «Dogrudan-da, öňürti Ylýas gelip, ähli zady düzetmeli. Emma Ynsan Oglunyň köp görgi görüp, ret edilmelidigi hakynda hem ýazylan ahyryn. ¹³Men size şuny aýdýaryn: Ylýas birwagt geldi we ol hakda ýazylyşy ýaly, oňa islän zatlaryny etdiler» diýdi.

Isa arwah-jyn eýelän oglany sagaldýar

(Matta 17:14-23;Luka 9:37-45)

¹⁴Olar beýleki şägirtleriň ýanyna gelenlerinde, olaryň daşyna üýşüp duran uly mähelläni gördüler. Töwrat mugallymlaryň käbiri şägirtler bilen jedelleşip durdy. ¹⁵Tutuş mähelle Isany gören badyna, geň galdy we hemmeler dessine ylgaşyp gelip, Oňa salam berdiler. ¹⁶Isa adamlardan: «Bular bilen näme hakda jedelleşýärsiňiz?» diýip sorady. ¹⁷Mähelläniň içinden biri Oňa: «Mugallym! Seniň ýanyňa oglumy getirdim. Arwah-jyn ol geplemez ýaly, onuň dilini baglady. ¹⁸Arwah-jyn ony tutanda ýere urýar. Oglan agzyny köpürjikledip, dişlerini gyjyrdadyp gatap galýar. Seniň şägirtleriňden oglumdan arwah-jyny kowup çykarmaklaryny haýyş etdim, ýöne olar başarmady» diýip jogap berdi. ¹⁹Isa olara: «Eý, imansyz nesil, Men haçana çenli siziň bilen bolaýyn? Haçana çenli size çydaýyn? Oglany Meniň ýanyma getiriň» diýdi. ²⁰Olar ony Isanyň ýanyna getirdiler. Arwah-jyn Isany gören badyna, oglany gaty silterledi. Oglan ýere ýazylyp, agzyny köpürjikledip, togalanmaga başlady. ²¹Isa oglanyň kakasyndan: «Munuň beýle bolanyna näçe wagt boldy?» diýip sorady. Kakasy: «Çagalygyndan bäri şeýle. ²²Arwah-jyn ony heläklejek bolup, telim gezek oda, suwa atdy. Gaýrat et-de, başardygyňdan kömek et, bize haýpyň gelsin!» diýdi. ²³Isa oňa: «Başardygyňdan diýmäň näme?^[17] Iman edýän üçin hemme zat mümkindir!» diýdi. ²⁴Şobada oglanyň kakasy aglap: «Iman edýärin, imansyzlygymy ýeňmäge kömek et!» diýip gygyrdy. ²⁵Isa mähelläniň ylgaşyp gelýänini görende, arwah-jyna käýäp: «Eý, kerlik hem lallyk ruhy! Saňa buýurýaryn, oglanyň içinden çyk, oňa gaýdyp girme!» diýdi. ²⁶Arwah-jyn gygyryp, oglany has beter silterledi-de, ondan çykdy. Oglan ölene meňzeýärdi, şonuň üçin ol ýerdäkileriň köpüsi: «Ol öldi» diýişýärdi. ²⁷Emma Isa oglanyň elinden tutup galdyrdy, ol hem ýerinden turdy. ²⁸Isa öýe girenden soň, şägirtleri özli-özlerikä Ondan: «Biz näme üçin arwah-jyny çykaryp bilmedik?» diýip soradylar. ²⁹Isa olara: «Bu hili arwah-jynlary Hudaýa doga-dileg etmekden^[18] başga hiç zat bilen çykaryp bolýan däldir» diýdi.

Isa ölüp direljegini öňünden aýdýar

³⁰Olar ol ýerden çykyp, Jeliläniň üstünden geçdiler. Isa özleriniň niredediklerini hiç kimiň bilmegini islemeýärdi. ³¹Ol şägirtlerine: «Ynsan Ogly ynsanlaryň eline berler, Ony öldürerler, ýöne öldürenlerinden üç günden soň, Ol direler» diýdi. ³²Emma olar bu sözlere düşünmediler, soramaga-da gorkdular.

Iň beýik kim?

(Matta 18:1-5;Luka 9:46-48)

³³Olar Kapernauma bardylar. Öýe girenden soň, Isa olardan: «Ýolda näme hakda jedelleşýärdiňiz?» diýip sorady. ³⁴Emma olaryň hiç birinden ses çykmady, sebäbi ýolda biri-birleri bilen kimiň iň beýikdigi hakda jedelleşipdiler. ³⁵Isa oturyp, Onkileri ýanyna çagyryp, olara: «Biri ilkinji bolmak isleýän bolsa, hemmäniň soňkusy hem hyzmatkäri bolmalydyr» diýdi. ³⁶Onsoň bir çagany alyp, olaryň ortasynda duruzdy-da, ony gujaklap, olara: ³⁷«Kim şunuň ýaly bir çagany Meniň adymdan kabul etse, Meni kabul etdigidir. Kim Meni kabul etse, Meni däl-de, Meni Ibereni kabul edýändir» diýdi.

Bize garşy bolmadyk biziň tarapymyzdadyr

(Luka 9:49,50)

³⁸Ýohanna Isa ýüzlenip: «Mugallym! Biz Seniň adyň bilen arwah-jynlary çykarýan bir adamy gördük, ýöne onuň biziň bilen bile däldigi üçin, ony togtatmak isledik» diýdi. ³⁹Isa: «Ony togtatmaň! Çünki Meniň adym bilen mugjyza görkezip, yzysüre Meni ýamanlap biljek adam ýokdur. ⁴⁰Kim bize garşy bolmasa, biziň tarapymyzdadyr. ⁴¹Mesihe baglydygyňyz üçin, kim Meniň adym bilen size bir käse suw berse, size dogrusyny aýdýaryn, ol asla sylagsyz galmaz» diýdi.

Günä gazandyrýan zatlary taşlaň

(Matta 18:6-9;Luka 17:1,2)

⁴²Isa ýene söze başlady: «Kimde-kim Maňa ynanýan bu pes göwünlilerden biriniň günä etmegine sebäp bolsa, onuň boýnundan uly degirmen daşy asylyp, deňze zyňlany has gowy bolar. ^43-44Eliň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony kes. Golak bolup baky ýaşaýşa gowuşmak, iki elli bolup dowzaha, sönmez oda zyňylmakdan gowudyr.^[19] ^45-46Eger aýagyň seniň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony çap. Saňa çolak bolup ýaşaýşa gowuşmak, iki aýakly bolup dowzaha, sönmez oda zyňylmakdan gowudyr.^[20] ⁴⁷Eger gözüň günä etmegiňe sebäp bolsa, ony oýup çykar. Saňa ýeke gözli bolup Hudaýyň Şalygyna girmek, iki gözli bolup dowzaha zyňylmakdan gowudyr. ⁴⁸ Olaryň jesetlerini iýýän gurt ölmez, olary ýakýan ot sönmez. ⁴⁹Hemmeler otda duzlanar^[21]. ⁵⁰Duz gowy zatdyr, emma ol öz tagamyny ýitirse, onda oňa nädip tagam berersiňiz? Duz ýaly tagamly boluň, özara parahatlykda ýaşaň».

10-njy bap

Aýrylyşmak hakynda

(Matta 19:1-12;Luka 16:18)

¹Isa ol ýerden çykyp, Iordan derýasynyň aňyrsyndaky Ýahudyýa welaýatyna gitdi. Onuň daşyna ýene-de bir topar mähelle üýşdi we Ol ýene-de hemişeki ýaly olara öwretmäge durdy. ²Birnäçe fariseý gelip, Ony synamak üçin: «Bir adamyň aýaly bilen aýrylyşmagy kanuna dogry gelýärmi?» diýip sorady. ³«Musa size nähili buýruk berdi?» diýip, Isa olaryň özlerinden sorady. ⁴Olar: «Musa talak haty esasynda aýrylyşmaga ygtyýar beripdi» diýdiler. ⁵Isa olara: «Musa size doňýürekdigiňiz üçin bu buýrugy ýazdy. ⁶ Aslynda Hudaý ýaradylyşyň başynda ynsanlary erkek we aýal edip ýaratdy. ^7-8 Şol sebäpden hem erkek ata-enesini taşlap, aýaly bilen birleşýär we olaryň ikisi bir ten bolýar. Şeýlelikde, olar indi iki däl, bir tendir. ⁹Şonuň üçin hem Hudaýyň birleşdirenini ynsan aýyrmasyn» diýdi.

¹⁰Öýe gelenlerinde, şägirtleri bu barada Ondan ýene soradylar. ¹¹Isa olara: «Aýalyny aýryp, başga aýala öýlenen adam öz aýalyna garşy zyna edýändir. ¹²Aýal hem ärinden aýrylyp, başga erkege barsa, öz ärine garşy zyna edýändir» diýip jogap berdi.

Isa çagalara pata berýär

(Matta 19:13-15;Luka 18:15-17)

¹³Başlaryna elini goýsun diýip, adamlar çagalary Isanyň ýanyna getirdiler, emma şägirtler muny görüp, olara käýediler. ¹⁴Isa muny görende, gahary geldi. Ol şägirtlerine: «Çagalary Meniň ýanyma goýberiň, olary saklamaň. Hudaýyň Şalygy şular ýalylaryňkydyr. ¹⁵Size dogrusyny aýdýaryn, kim Hudaýyň Şalygyny çaga ýaly kabul etmese, ol ýere asla girip bilmez» diýdi. ¹⁶Ol çagalary gujaklap, başlaryna elini goýup, olara pata berdi.

Baýlyk we baky ýaşaýyş

(Matta 19:16-30;Luka 18:18-30)

¹⁷Isa ýaňy ýola düşen mahaly bir adam ylgap geldi-de, öňünde dyza çöküp, Ondan: «Eý, ýagşy Mugallym! Men baky ýaşaýşy miras almak üçin näme etmeli?» diýip sorady. ¹⁸Isa oňa: «Näme üçin Maňa ýagşy diýýärsiň? Ýeke-täk Hudaýdan başga hiç kim ýagşy däldir. ¹⁹ Sen Onuň: „Adam öldürme, zyna etme, ogurlyk etme, ýalan şaýatlyk etme, hiç kimiň hakyny iýme, ata-eneňe hormat goý“ diýen tabşyryklaryny bilýänsiň ahyryn» diýip jogap berdi. ²⁰Ýaňky adam Oňa: «Men ýaşlygymdan bäri bularyň baryny berjaý edip gelýärin» diýdi. ²¹Isa oňa söýgüden doly mähir bilen seredip: «Seniň ýekeje kemiň bar. Git-de, nämäň bar bolsa satyp, garyplara paýla, şonda gökde hazynaň bolar. Onsoň gel-de, Meniň yzyma düş» diýdi. ²²Ýaş ýigit bu sözi eşidip, tukat bolup gitdi, sebäbi onuň mal-mülki köpdi.

²³Isa töweregine seredip, şägirtlerine: «Baý adamlaryň Hudaýyň Şalygyna girmegi nähili kyn!» diýdi. ²⁴Şägirtler Onuň sözlerine haýran galdylar. Isa ýene olara: «Ogullarym, Hudaýyň Şalygyna girmek^[22] nähili kyn! ²⁵Bir düýäniň iňňäniň gözünden geçmegi baý adamyň Hudaýyň Şalygyna girmeginden aňsatdyr» diýdi. ²⁶Şägirtler çakdanaşa haýran galyp, biri-birlerine: «Onda kim halas bolup biler?» diýişdiler. ²⁷Isa olara seredip: «Ynsanlar üçin bu mümkin däldir, emma Hudaý üçin beýle däl — Hudaý üçin ähli zat mümkindir» diýdi. ²⁸Petrus Oňa: «Ine, biz ähli zadymyzy taşlap, Seniň yzyňa düşdük» diýip söze başlady. ²⁹Isa: «Size dogrusyny aýdýaryn, Meniň we Hoş Habaryň hatyrasyna öýüni, doganlaryny, uýalaryny, ene-atasyny, çagalaryny ýa-da mülk ýerlerini taşlabam, ³⁰bu döwürde çekjek azaplary bilen birlikde, yzyna ýüz esse edip öýler, doganlar, uýalar, ene-atalar, çagalar, mülk ýerler almajak adam ýokdur. Geljek döwürde olar baky ýaşaýşa gowşarlar. ³¹Emma ilkinjileriň köpüsi soňkular, soňkularyň köpüsi hem ilkinjiler bolar» diýdi.

Isa ölüp direljegini ýene aýdýar

(Matta 20:17-19;Luka 18:31-34)

³²Isa şägirtleri bilen Iýerusalime tarap ýola düşdi, Ol olaryň öňlerinden ýöräp barýardy. Şägirtler Isa haýran galýardylar. Isanyň yzyna düşüp barýan halky hem gorky gaplap alypdy. Isa ýene-de on iki şägirdini bir çete çekip, Öz başyna geljek wakalar barada gürrüň bermäge başlady: ³³«Ine, Iýerusalime barýarys. Ynsan Ogly ýolbaşçy ruhanylaryň, Töwrat mugallymlaryň eline tabşyrylar. Ony ölüme höküm edip, keseki milletlere tabşyrarlar. ³⁴Ony masgaralap, üstüne tüýkürerler, gamçylarlar, soňra öldürerler, emma üç günden soň^[23] Ol direler».

Ýakup bilen Ýohannanyň dilegi

(Matta 20:20-28)

³⁵Zebedeýiň ogullary Ýakup bilen Ýohanna Isanyň ýanyna baryp, Oňa: «Mugallym! Biziň Senden bir dilejek zadymyz bar, şony ýerine ýetirmegiňi isleýäris» diýdiler. ³⁶Isa olardan: «Siziň üçin näme etmegimi isleýärsiňiz?» diýip sorady. ³⁷Olar hem: «Sen Öz şöhratly tagtyňda birimiziň sagyňda, birimiziň çepiňde oturmagymyza rugsat et» diýdiler. ³⁸Emma Isa olara: «Siz näme dileýäniňizi bilmeýärsiňiz. Meniň içjek hasrat käsämden siz içip bilersiňizmi? Meniň hasratyma çümdürilip bilersiňizmi?» diýdi. ³⁹Olar-da: «Hawa, bileris!» diýdiler. Isa olara: «Siz Meniň içjek käsämden içersiňiz. Meniň hasratyma çümdürilersiňiz. ⁴⁰Ýöne size sagymda ýa çepimde oturmaga rugsat bermek Meniň elimde däl. Bu kimler üçin taýýarlanan bolsa, şolar üçindir» diýdi. ⁴¹Beýleki on şägirt muny eşidip, Ýakup bilen Ýohanna gaharlanmaga başladylar. ⁴²Isa olary ýanyna çagyryp: «Özüňiz bilýärsiňiz, keseki milletleriň arasynda baştutan saýylýanlar olara hökümdarlyk edýärler, ýokary wezipelileri-de agalyk edýärler. ⁴³Siziň araňyzda beýle bolmasyn. Araňyzda kim üstün bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň hyzmatkäri bolsun. ⁴⁴Kim ilkinji bolmak isleýän bolsa, beýlekileriň guly bolsun. ⁴⁵Ynsan Ogly hem Özüne hyzmat edilmegi üçin däl-de, eýsem, başgalara hyzmat etmek üçin, köpleriň ugrunda janyny gurban edip, olary azat etmek üçin geldi» diýdi.

Isa kör Bartimeýiň gözlerini açýar

(Matta 20:29-34;Luka 18:35-43)

⁴⁶Soňra olar Ýeriho şäherine geldiler. Isa şägirtleri we uly mähelle bilen bu şäherden çykyp barýarka, Timaý ogly Bartimeý kör ýoluň gyrasynda dilegçilik edip otyrdy. ⁴⁷Nasyraly Isanyň ol ýerdedigini eşidip: «Eý, Dawut Ogly Isa! Maňa rehim et!» diýip gygyrmaga durdy. ⁴⁸Köp adamlar oňa sesiň çykmasyn diýip käýediler, emma ol öňküden hem gaty ses bilen: «Eý, Dawut Ogly! Maňa rehim et!» diýip gygyrdy. ⁴⁹Isa aýak çekip: «Ony çagyryň» diýdi. Köre: «Dogumly bol, tur ýeriňden, Ol seni çagyrýar» diýdiler. ⁵⁰Kör donuny bir ýana taşlap turdy-da, Isanyň ýanyna geldi. ⁵¹Isa ondan: «Seniň üçin näme etmegimi isleýärsiň?» diýip sorady. Kör adam: «Halypa, gözlerim açylsyn!» diýdi. ⁵²Isa hem oňa: «Bar, imanyň saňa şypa berdi» diýdi. Şobada bu adamyň gözleri açyldy. Onsoň ol hem Isanyň yzyna düşüp gidiberdi.

11-nji bap

Isa Iýerusalime uly dabara bilen girýär

(Matta 21:1-11;Luka 19:28-40;Ýohanna 12:12-19)

¹Isa bilen şägirtleri Iýerusalime golaýlap, Zeýtun dagynyň etegindäki Beýtfaj we Beýtaniýa gelenlerinde, Isa iki şägirdini ýollap, olara: ²«Öňüňizdäki oba baryň. Oba giren ýeriňizde daňylgy duran taýhar taparsyňyz, onuň üstüne şu wagta çenli hiç kim münen däldir. Ony çözüň-de, bäri alyp geliň. ³Eger biri sizden: „Näme üçin ony çözýärsiňiz?“ diýip sorasa, oňa: „Bu taýhar Rebbe gerek, ony basym yzyna iberer“ diýip aýdyň» diýdi. ⁴Şägirtler gitdiler we köçede bir gapynyň agzynda daňylgy duran taýhary tapyp, ony çözdüler. ⁵Ol ýerde duran birnäçe kişi olara: «Näme üçin taýhary çözýärsiňiz?» diýip soradylar. ⁶Olar-da Isanyň aýdanyny aýtdylar. Onsoň ýaňky adamlar olary goýberdiler. ⁷Taýhary Isanyň ýanyna getirip, donlaryny onuň üstüne atdylar, Isa-da taýhara mündi. ⁸Köp adamlar donlaryny, käbirleri-de agaçlardan şaha kesip, ýola düşediler. ⁹Öňden barýanlar we yzdan gelýänler: «Hudaýa öwgüler bolsun! Rebbiň adyndan Gelýäne alkyş bolsun! ¹⁰Atamyz Dawudyň golaýlan patyşalygy gutly bolsun, göklerde alkyş!» diýip gygyryşýardylar.

¹¹Isa Iýerusalime baryp, ybadathana girdi. Daş-töweregindäki ähli zatlary gözden geçirdi. Soňra gün gijigip barýandygy üçin, on iki şägirdi bilen bilelikde Beýtaniýa gitdi.

Injir agajyna gargyş

(Matta 21:18,19)

¹²Ertesi gün Beýtaniýadan çykanlarynda, Isa ajykdy. ¹³Uzagrakda gür ýaprakly bir injir agajyna gözi düşende, ondan injir tapmazmykam diýip, agaja tarap ýöredi. Onuň ýanyna gelende, ondan ýaprakdan başga hiç zat tapmady, sebäbi injir möwsümi däldi. ¹⁴Isa agaja: «Goý, mundan beýläk senden hiç kim miwe iýmesin!» diýdi. Şägirtleri hem muny eşitdiler.

Isa satyjylary ybadathanadan kowýar

(Matta 21:12-17;Luka 19:45-48;Ýohanna 2:13-22)

¹⁵Soňra olar Iýerusalime geldiler. Isa ybadathananyň howlusyna girip, ol ýerdäki satyjylary, alyjylary kowmaga başlady. Pul çalyşýanlaryň tekjelerini, kepderi satýanlaryň oturgyçlaryny düňderdi. ¹⁶Hiç kime ybadathananyň howlusyndan goş gatnatmaga rugsat etmedi. ¹⁷Isa olara öwretmek bilen: «„Meniň öýüm ähli milletler üçin ybadat öýi diýlip atlandyrylar“ diýip ýazylgy dälmi näme? Emma siz muny garakçylaryň sürenine öwrüpsiňiz» diýdi. ¹⁸Muny eşiden ýolbaşçy ruhanylar bilen Töwrat mugallymlary Isany öldürmegiň küýüne düşdüler. Olar Isadan gorkýardylar, sebäbi tutuş halk Isanyň taglymatyna haýran galýardy. ¹⁹Agşam düşende, Isa bilen şägirtleri şäherden çykyp gitdiler.

Injir agajyndan alynmaly sapak

(Matta 21:20-22)

²⁰Ir säher bilen geçip barýarkalar, olar şol injir agajynyň köki bilen gurandygyny gördüler. ²¹Petrus bolup geçen wakany ýatlap: «Mugallym, seret! Seniň gargan injir agajyň gurapdyr» diýdi. ²²Isa olara şeýle jogap berdi: «Hudaýa iman ediň. ²³Size dogrusyny aýdýaryn, kim ýüreginde şübhä ýol bermän, diýýäniniň boljakdygyna iman edip, şu daga: „Göteril-de, deňze zyňyl“ diýse-de, onuň diýeni bolar. ²⁴Şonuň üçin size diýýärin: doga-dileg edip, Hudaýdan soran her bir zadyňyzy eýýäm alandygyňyza ynanyň, ol size berler. ^25-26Hudaýa doga okamaga duran mahalyňyz birinden öýke-kinäňiz bar bolsa, ony bagyşlaň, şonda gökdäki Ataňyz hem siziň ýazyklaryňyzy bagyşlar».^[24]

Isanyň erk-ygtyýary barada sowal

(Matta 21:23-27;Luka 20:1-8)

²⁷Olar ýene Iýerusalime geldiler. Isa ybadathananyň howlusynda gezmeläp ýörkä, ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary we ýaşulular Onuň ýanyna gelip: ²⁸«Sen bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýärsiň? Bu işleri etmäge Saňa kim ygtyýar berdi?» diýip soradylar. ²⁹Isa-da olara: «Men hem size bir sowal berjek. Maňa jogap berseňiz, size bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýänimi aýdaýyn. ³⁰Hany, Maňa aýdyň, Ýahýa çümdüriş ygtyýaryny nireden aldy? Gökdenmi ýa-da ynsandan?» diýdi. ³¹Olar muny özara maslahatlaşmaga başladylar: «Eger Gökden diýsek, Ol bize: „Onda näme üçin oňa ynanmadyňyz?“ diýer. ³²Emma ynsandan diýsek…»

Olar halkdan gorkýardylar, çünki hemmeler Ýahýany hakyky pygamber saýýardy. ³³Ahyry olar Isa: «Biz bilemzok» diýip jogap berdiler. Isa-da olara: «Menem size bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýänimi aýtjak däl» diýdi.

12-nji bap

Üzümçilik we kärendeçiler tymsaly

(Matta 21:33-46;Luka 20:9-19)

¹Soňra Isa olara tymsallar bilen gürrüň bermäge başlady: «Bir adam üzüm baglaryny oturdyp, daşyna haýat aýlaýar. Şerap ýasamak üçin, üzümi sykmaga bir çukur gazýar we bir sany gözegçilik diňini gurýar. Onsoň üzümçiligini bagbanlara kärendesine berýär-de, özi uzak ýola gidýär. ²Hasyl möwsümi gelende, ol bir hyzmatkärini üzümiň miwesinden alyp gel diýip, kärendeçileriň ýanyna iberýär. ³Emma olar ony tutup ýenjýärler we boş kowup goýberýärler. ⁴Üzümçiligiň eýesi ýene başga bir hyzmatkärini iberýär. Olar onuň kellesini ýaryp, ony masgara edip iberýärler. ⁵Onsoň ýene bir hyzmatkärini iberýär, olar muny öldürýärler. Ol şeýdip, ençeme hyzmatkärini iberýär. Bularyň-da käbirini ýenjip, käbirini öldürýärler. ⁶Üzümçiligiň eýesiniň ol ýere ibermäge ýene bir adamy galýar, ol-da özüniň ýeke-täk söwer ogludy. Oglumy sylarlar öýdüp, ol iň soňunda kärendeçileriň ýanyna öz ogluny iberýär. ⁷Emma kärendeçiler biri-birlerine: „Mirasdar şudur! Geliň, şuny öldüreliň, miras bize galar“ diýişýärler. ⁸Ony tutup öldürýärler-de, üzümçilikden daşary taşlaýarlar. ⁹Indi üzümçiligiň eýesi näme eder? Ol gelip, bu kärendeçileri öldürer-de, üzümçiligi başgalara berer. ¹⁰Siz Mukaddes Ýazgydaky:

„Ussalaryň ret eden daşy,

binýadyň burç daşy boldy.

¹¹Muny Reb etdi,

bu nazarymyzda täsin saýyldy“

diýen sözleri okamadyňyzmy näme?»

¹²Bu tymsaly özlerine kakdyryp aýdanyny aňan ýahudylaryň baştutanlary Isany tutjak boldular. Ýöne halkdan gorkup, Ony galdyryp, öz ýollaryna gitdiler.

Imperatoryňky — imperatora

(Matta 22:15-22;Luka 20:20-26)

¹³Isany gepde tutjak bolup, fariseýleriň we Hirodyň tarapdarlarynyň birnäçesini Onuň ýanyna iberdiler. ¹⁴Olar gelip, Ondan: «Mugallym! Biz Seniň dogruçyldygyňy, hiç kime tarapgöýlik etmeýändigiňi bilýäris, sebäbi Sen adamlaryň derejesine bakman, Hudaýyň ýoluny hakykat bilen öwredýärsiň. Hany aýt, imperatora salgyt tölemek dogrumy ýa-da dogry däl? Tölälimi ýa-da tölemäli?» diýip soradylar. ¹⁵Isa olaryň ikiýüzlüdigini bilip: «Meni näme üçin synaýarsyňyz? Maňa kümüş teňňäni beriň, göreýin» diýdi. ¹⁶Olar bir teňňe getirdiler. Isa olardan: «Bu teňňedäki şekil bilen ýazgy kimiňki?» diýip sorady. Olar: «Imperatoryňky» diýip jogap berdiler. ¹⁷Isa olara: «Imperatoryňkyny — imperatora, Hudaýyňkyny Hudaýa beriň» diýdi. Olar Oňa haýran galdylar.

Direliş barada sowal

(Matta 22:23-33;Luka 20:27-40)

¹⁸Ölümden soň direlişiň ýokdugyny aýdýan saddukeýler Isanyň ýanyna gelip, Oňa şeýle sorag berdiler: ¹⁹ «Mugallym! Musa bize bir adamyň dogany perzentsiz ölüp, yzynda aýaly galsa, dogany onuň aýalyny alyp, ölen doganynyň neslini dowam etdirmelidir diýip ýazypdyr. ²⁰Ýedi dogan bardy. Birinjisi bir aýala öýlendi, ýöne yzynda nesil galdyrman öldi. ²¹Ikinjisi hem şol aýala öýlendi, ol hem yzynda nesil galdyrman öldi. Olaryň üçünjisi hem şeýle boldy. ²²Ýedisi-de nesil galdyrmady. Olardan soň aýal hem öldi. ²³Indi direliş güni bu aýal olaryň haýsysynyň aýaly bolar? Olaryň ýedisi hem oňa öýlenipdi ahyryn». ²⁴Isa olara şeýle jogap berdi: «Siz ne Mukaddes Ýazgylary, ne-de Hudaýyň gudratyny bilýärsiňiz. Ýalňyşyňyzyň sebäbi hem şunda dälmi? ²⁵Ynsanlar ölümden direlende ne öýlenerler, ne-de durmuşa çykarlar, olar göklerdäki perişdeler ýaly bolarlar. ²⁶ Ölüleriň direlişi babatda bolsa, Musanyň kitabyndaky ýanyp duran çaly hakynda okamadyňyzmy? Hudaý Musa: „Men Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýydyryn“ diýdi. ²⁷Ol ölüleriň däl-de, dirileriň Hudaýydyr; siz gaty ýalňyşýarsyňyz».

Iň wajyp tabşyryk

(Matta 22:34-40;Luka 10:25-28)

²⁸Golaýa gelip, olaryň çekişmelerini eşiden Töwrat mugallymlardan biri Isanyň olara jaýdar jogap berenini görüp, Ondan: «Haýsy tabşyryk iň wajyp tabşyryk?» diýip sorady. ²⁹Isa: «Iň wajyp tabşyryk şudur: eý, ysraýyl halky, gulak goý. Hudaýymyz Reb ýeke-täk Rebdir. ³⁰Hudaýyňyz Rebbi tutuş ýüregiňiz, ähli düşünjäňiz hem güýjüňiz bilen jan-tenden söýüň. ³¹ Ikinjisi-de şudur: ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý! Bulardan uly tabşyryk bolmaz» diýip jogap berdi. ³²Ol adam Oňa: «Seniňki dogry, eý, Mugallym! Sen hakykaty sözlediň. Hudaý ýeke-täkdir, Ondan başgasy ýokdur. ³³Ony tutuş ýüregiň hem akylyň bilen we ähli güýjüň bilen söýmeklik, ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söýmeklik ýakma gurbanlyklaryň, beýleki gurbanlyklaryň hemmesinden has möhümdir» diýdi. ³⁴Isa onuň paýhasly jogap berenini görüp: «Sen Hudaýyň Şalygyndan uzakda dälsiň» diýdi. Şondan soň Oňa mundan artyk sorag bermäge hiç kim milt etmedi.

Mesih kimiň Ogly?

(Matta 22:41-46;Luka 20:41-44)

³⁵Isa ybadathanada halka öwredip otyrka, olara şeýle diýdi: «Töwrat mugallymlary Mesihe nädip Dawudyň ogly diýýärler? ³⁶Dawudyň özi Mukaddes Ruhdan ylham alyp, şeýle diýipdir:

„Hudaý Rebbime^[25] şeýle sözledi:

‘Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur’“.

³⁷Dawudyň özi Mesihe Reb diýýän bolsa, Ol nähili Dawudyň ogly bolýar?»

Uly mähelle Ony hezil edip diňleýärdi.

Isa ikiýüzli Töwrat mugallymlary ýazgarýar

(Matta 23:1-36;Luka 20:45-47)

³⁸Isa halka şeýle öwüt berdi: «Töwrat mugallymlardan ägä boluň! Olar uzyn don geýip gezmegi, bazarlarda özlerine salam berilmegini, ³⁹sinagogalarda baş kürsüleri, meýlislerde töri halaýandyrlar. ⁴⁰Olar dul aýallaryň öýlerini talap, göz üçin uzyn-uzyn dogalar okan bolýandyrlar. Şeýle adamlar iň agyr jeza sezewar bolarlar».

Dul aýalyň sadakasy

(Luka 21:1-4)

⁴¹Isa sadaka gutusynyň garşysynda oturyp, oňa pul atýan halky synlaýardy. Ençeme baý adamlar guta köp pul atdylar. ⁴²Bir garyp dul aýal gelip, guta iki şaý atdy. ⁴³Isa şägirtlerini ýanyna çagyryp, olara: «Size dogrusyny aýdýaryn, bu garyp dul aýal guta hemmelerden kän pul atdy. ⁴⁴Beýlekiler özlerinden artanyny atdylar, ýöne bu hatyn garyplygyna garamazdan, elindäki ähli çörek puluny atdy» diýdi.

13-nji bap

Ynsan Oglunyň gelýäniniň alamatlary

(Matta 24:1-31;Luka 21:5-28)

¹Isa ybadathananyň howlusyndan çykanda, şägirtleriniň biri Oňa: «Mugallym! Seret, ne ajap daşlar, ne ajap binalar!» diýdi. ²Isa oňa: «Bu beýik binalary görýäňmi? Bu ýerde daş üstünde daş galmaz, hemmesi weýran bolar» diýdi.

³Soňra Isa ybadathananyň garşysyndaky Zeýtun dagynda otyrka, Petrus, Ýakup, Ýohanna we Andrys dagy ýekelikde Ondan: ⁴«Bize aýtsana, bu zatlar haçan bolar? Bu zatlaryň amala aşýandygyny görkezýän nähili alamat bolar?» diýip soradylar. ⁵Onsoň Isa olara şeýle düşündirmäge başlady: «Ägä boluň, hiç kim sizi aldaýmasyn! ⁶Köpler Meniň adym bilen gelip: „Men — Şolduryn“ diýip, ençeme adamlary aldarlar. ⁷Siz uruş turandygy we uruş baradaky myş-myşlary eşideniňizde gorkmaň. Bular bolmalydyr, ýöne entek soňy däldir. ⁸Çünki millet millete, patyşalyk patyşalyga garşy çykar. Aýry-aýry ýerlerde ýer titremeler, açlyklar ýüze çykar. Bular burgularyň başlangyjydyr. ⁹Emma siz özüňizden habardar boluň! Adamlar sizi ýerli kazyýete tabşyrarlar, sinagogalarda ýenjerler. Men sebäpli siz hökümdarlaryň, patyşalaryň öňünde durarsyňyz we olara şaýatlyk edersiňiz. ¹⁰Hoş Habar ilki bilen ähli milletlere wagyz edilmelidir. ¹¹Sizi tussag edip, kazyýete tabşyranlarynda, näme diýjegiňizi öňünden gaýgy etmäň, şol pursatda size näme berilse, şony gepläň. Çünki gepleýän siz däl-de, Mukaddes Ruhdur. ¹²Dogan doganyny, ata çagasyny ölüme tabşyrar. Çagalar hem ene-atalaryna garşy çykyp, olary öldürderler. ¹³Men sebäpli hemmeler sizi ýigrener, emma soňuna çenli çydan halas bolar. ¹⁴Weýrançylyk getirýän ýigrenji zadyň durmaly däl ýerde duranyny göreniňizde, goý, Ýahudyýadakylar daglara gaçsyn. Hawa, Danyýel pygamberiň aýdanlaryna dogry düşünsin. ¹⁵Üçekdäki adam bir zat almak üçin aşak düşüp, öýe girmesin. ¹⁶Ekin meýdanyndakylar donuny almak üçin yzyna gelmesin. ¹⁷Ol günlerde göwreli aýallaryň we çaga emdirýänleriň dat gününe! ¹⁸Siz bu waka gyşda bolmasyn diýip dileg ediň. ¹⁹Çünki ol günlerde şeýle bir elhenç muşakgatlar bolar welin, Hudaýyň ýaradan dünýäsiniň başyndan tä şu wagta çenli munuň ýaly zat bolan däldir, hiç haçan bolmazam. ²⁰Reb ol günleri gysgaltmadyk bolsa, onda hiç kim halas bolmazdy. Emma Reb Öz saýlanlarynyň hatyrasyna ol günleri gysgaltdy. ²¹Şonda kimdir biri size: „Ine, Mesih bu ýerde“ ýa-da „Anha, ol ýerde“ diýse, ynanmaň. ²²Çünki galp mesihler we galp pygamberler döräp, mümkin boldugyça saýlananlary-da azdyrjak bolup, alamatlardyr mugjyzalar görkezerler. ²³Ägä boluň! Men hemme zady size öňünden aýtdym.

²⁴Emma şol günlerde muşakgatlyklardan soňra, Gün garalar, Aý nuruny saçmaz. ²⁵Ýyldyzlar gökden gaçar, asman jisimleri lerzana geler. ²⁶Şonda Ynsan Oglunyň beýik gudrata we şöhrata beslenip, bulutlarda gelýänini görerler. ²⁷Şonda Ol perişdeleri ýollap, Öz saýlanlaryny çar tarapdan, ýeriň ujundan tä gögüň ujuna çenli ýygnar.

Injir agajyndan alynmaly sapak

(Matta 24:32-35;Luka 21:29-33)

²⁸Injir agajyndan sapak alyň: onuň şahalary ýumşap, ýaprak çykaran mahaly tomsuň golaýlandygyny bilýärsiňiz. ²⁹Şonuň ýaly-da, bu zatlaryň bolýanyny göreniňizde, Ynsan Oglunyň golaý gelendigini, gapynyň agzyndadygyny biliň. ³⁰Size dogrusyny aýdýaryn, bu zatlaryň ählisi bolýança, bu nesil dünýäden ötmez. ³¹Asman bilen ýer öter, emma Meniň sözlerim asla ötmez.

Bilinmeýän gün we sagat

(Matta 24:36-44)

³²Emma ol güni hem sagady hiç kim bilýän däldir, ne gökdäki perişdeler, ne-de Ogul bilýändir, diňe Ata bilýändir. ³³Hüşgär boluň, oýa boluň^[26]! Siz ol wagtyň haçan geljekdigini bilýän dälsiňiz. ³⁴Bu bir uzak ýola çykan adam ýalydyr. Ol öýünden çykyp barýarka, hyzmatkärlerine ygtyýar berer, her haýsyna bir iş tabşyrar. Gapydaky garawula bolsa oýa bolmagy buýrar. ³⁵Şonuň üçin oýa boluň, sebäbi siz öý eýesiniň agşammy, ýary gijemi, horaz gygyrandamy, gün dogandamy — haçan geljegini bilmeýärsiňiz. ³⁶Ol duýdansyz gelip, ukuda üstüňizi basaýmasyn. ³⁷Size aýdýanlarymy hemmelere-de aýdýaryn: oýa boluň!»

14-nji bap

Isany öldürmek barada dildüwşük

(Matta 26:1-5;Luka 22:1,2;Ýohanna 11:45-53)

¹Pesah we Petir baýramyna iki gün galypdy. Ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary Isany hile bilen tutup, öldürmegiň ýoluny agtarýardylar. ²Ýöne welin biri-birlerine: «Baýram günlerinde däl, halk galmagal turzaýmasyn» diýişýärdiler.

Bir aýal Isanyň başyna ýag guýýar

(Matta 26:6-13;Ýohanna 12:1-8)

³Isa Beýtaniýada deri keselli Simunyň öýünde saçak başynda otyrka, bir aýal agzy ýapyk çüýşede gymmatbaha sap-arassa nard ýagyny alyp geldi. Aýal çüýşäniň dykysyny açyp, ýagy Onuň başyna guýdy. ⁴Käbirleri gaharlanyp, biri-birlerine: «Näme üçin bu ýag isrip edildi? ⁵Muny bir ýyllyk gazanç pulundan^[27] hem gymmat satyp, garyplara paýlap bolardy ahyry» diýşip, aýala igendiler. ⁶Emma Isa olara: «Naçary öz gününe goýuň! Näme üçin ony ynjadýarsyňyz? Ol Meniň üçin ajaýyp iş etdi. ⁷Garyplar hemişe siziň ýanyňyzdadyr, olara islän mahalyňyz ýagşylyk edip bilersiňiz, emma Men hemişe ýanyňyzda bolmaryn. ⁸Bu aýal elinde baryny etdi, ol bedenime atyr ysly ýag guýup, Meni jaýlamaga öňünden taýýarlady. ⁹Size dogrusyny aýdýaryn, Hoş Habar dünýäniň niresinde wagyz edilse, bu aýalyň edeni-de şol ýerde ýatlanar» diýdi.

Ýudasyň haýynlygy

(Matta 26:14-16;Luka 22:3-6)

¹⁰Soňra Onkilerden Ýudas Iskariýot diýen biri Isa dönüklik etmek üçin, ýolbaşçy ruhanylaryň ýanyna gitdi. ¹¹Olar muny eşidip begendiler, oňa pul bermäge söz berdiler. Ol Isany olara tabşyrmak üçin, amatly pursat peýläp gezdi.

Isa şägirtleri bilen Pesah baýramyny belleýär

(Matta 26:17-30;Luka 22:7-23;Ýohanna 13:21-30;1 Korintoslylara 11:23-25)

¹²Pesah janlysynyň soýulýan güni, ýagny Petir baýramynyň ilkinji güni şägirtleri Isadan: «Seniň üçin Pesah naharyny nirede taýýarlamagymyzy isleýärsiň?» diýip soradylar. ¹³Isa şägirtleriniň ikisini ýollap, olara: «Şähere baryň, küýze bilen suw alyp barýan bir adama sataşarsyňyz, şonuň yzyna düşüp gidiň. ¹⁴Ol nirä baryp girse, şol öýüň eýesine: „Mugallym senden şägirtlerim bilen Pesah naharyny iýer ýaly, Meniň myhman otagym nirede diýip soraýar“ diýiň. ¹⁵Ol hem ýokarky gatda düşelgi, taýýar giň bir otagy görkezer. Şol ýerde taýýarlyk görüň» diýdi. ¹⁶Şägirtler ýola düşüp, şähere gitdiler we ähli zady Isanyň aýdyşy ýaly tapyp, Pesah naharyny taýýarladylar. ¹⁷Agşam Isa Onkiler bilen bile geldi. ¹⁸Saçak başynda nahar iýip otyrkalar, Ol: «Size dogrusyny aýdýaryn, sizden biri, Meniň bilen nahar iýip oturan biriňiz Maňa haýynlyk eder» diýdi. ¹⁹Olar hem tukatlanyp, yzly-yzyna Ondan: «Men bir dälmi?» diýip soramaga başladylar. ²⁰Isa olara: «Ol Onkilerden biri, Meniň bilen bile okara çörek batyryp oturanyň biri. ²¹Hawa, Ynsan Ogly Özi hakda ýazylyşy ýaly jan berer, emma Ynsan Ogluna haýynlyk edeniň halyna waý! Ol adam eneden dogulmadyk bolsa, onuň üçin has oňat bolardy» diýdi. ²²Naharlanyp otyrkalar, Isa eline çörek alyp şükür etdi we ony döwüp, şägirtlerine berdi-de: «Alyň, bu Meniň bedenimdir» diýdi. ²³Onsoň şeraply käsäni alyp, şükür edeninden soň, olara berdi, hemmesi ondan içdi. ²⁴Soňra Isa olara: «Bu Meniň köp adamlar üçin dökülýän Äht^[28] ganymdyr. ²⁵Size dogrusyny aýdýaryn: Hudaýyň Şalygynda täzesini içjek günüme çenli şeraby gaýtadan içmerin» diýdi. ²⁶Olar Hudaýa öwgi senalaryny aýdanlaryndan soň, Zeýtun dagyna çykdylar.

Isa Petrusyň inkär etjekdigini aýdýar

²⁷ Isa şägirtlerine: «Siziň hemmäňiz Menden el çekersiňiz, sebäbi „Çopany uraryn, goýunlar dargap gider“ diýip ýazylgydyr. ²⁸Emma Men direlenimden soň, sizden öň Jelilä bararyn» diýdi. ²⁹Petrus Oňa: «Hemmeler Senden ýüz öwürse-de, men beýle etmerin» diýdi. ³⁰Isa oňa: «Saňa dogrusyny aýdýaryn: edil şu gije horaz iki gezek gygyrýança, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýdi. ³¹Emma Petrus janygyp: «Men Seniň bilen ölmeli bolsam-da, Seni asla inkär etmerin» diýdi. Şägirtleriň hemmesi-de şeýle diýdiler.

Getsemani bagynda

(Matta 26:36-46;Luka 22:39-46)

³²Olar Getsemani diýen bir ýere geldiler. Isa şägirtlerine: «Men Hudaýa dileg edip gelýänçäm, siz şu ýerde oturyň» diýdi. ³³Isa Petrusy, Ýakuby we Ýohannany ýanyna aldy. Isa ajy hasrat çekip, gaýgylanmaga başlady. ³⁴Olara: «Meniň janym öler ýaly tukat. Siz bu ýerde galyň we oýa boluň» diýdi. ³⁵Isa biraz öňe ýöränden soň, ýere ýüzin düşüp, şu aýylganç pursadyň mümkin bolsa, Özünden sowa geçmegini dileg etdi. ³⁶Ol: «Abba^[29], Atam, Sen hemme zady başarýarsyň. Bu hasrat käsesini Menden sowa geçir, ýöne Meniň islegim däl, Seniň islegiň amala aşsyn» diýdi. ³⁷Isa gaýdyp gelende, şägirtleri uklap ýatan ekenler. Isa Petrusa: «Uklap ýatyrsyňmy? Bir sagat-da oýa bolup bilmediňmi? ³⁸Oýa boluň, synaga düşmez ýaly dileg ediň. Ruh gaýratlydyr, ýöne beden ejizdir» diýdi. ³⁹Isa ýene gidip, şol öňki sözleri aýdyp dileg etdi. ⁴⁰Yzyna gaýdyp gelende, şägirtleri ýene uklap ýatan ekenler, sebäbi olaryň gözleri bürlüp durdy. Olar Oňa näme diýjeklerini bilmediler. ⁴¹Isa üçünji gezek gelip, olara: «Siz henizem uklap ýatyrsyňyzmy? Dynjyňyzy alýarsyňyzmy? Boldy, pursat geldi, Ynsan Ogly günäkärleriň eline berilýär. ⁴²Turuň, gideliň. Anha, Maňa haýynlyk eden golaýlady» diýdi.

Isa tutulýar

(Matta 26:47-56;Luka 22:47-53;Ýohanna 18:3-12)

⁴³Isa heniz gepläp durka, Onkileriň biri bolan Ýudas peýda boldy. Onuň ýanynda ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary we ýaşulular tarapyndan iberilen gylyçly, taýakly bir mähelle bardy. ⁴⁴Isa haýynlyk eden Ýudas olar bilen: «Men kimi öpsem, Isa Şoldur. Ony tutuň-da, gorag astynda alyp gidiň» diýip gepleşipdi. ⁴⁵Ol gele-gelmäne Isanyň ýanyna bardy-da: «Mugallym!» diýip, Ony öpdi. ⁴⁶Onsoň adamlar Isany tutup, ele saldylar. ⁴⁷Isanyň ýanynda duranlaryň biri gylyjyny syryp, baş ruhanynyň hyzmatkärini urup, onuň gulagyny kesdi. ⁴⁸Isa olara: «Näme üçin bir gozgalaňçynyň garşysyna çykan ýaly, Meni tutmak üçin gylyçly hem taýakly gelipsiňiz? ⁴⁹Her gün ybadathanada araňyzda bolup, adamlara öwredýärdim, şonda Meni tutmandyňyz. Ýöne, goý, Mukaddes Ýazgylar berjaý bolsun» diýdi. ⁵⁰Şonda şägirtleriň hemmesi Isany taşlap gaçyp gitdiler. ^51-52Ýalaňaç bedenini ýapynja bilen örten bir ýaş ýigit Isanyň yzyna düşüp barýardy. Esgerler ony hem tutdular, emma ol ýapynjasyny taşlap, ýalaňaç halda olardan gaçyp gitdi.

Isa mejlisiň öňünde

(Matta 26:57-68;Luka 22:54,55,63-71;Ýohanna 18:13,14,19-24)

⁵³Isany baş ruhanynyň ýanyna getirdiler. Ähli ýolbaşçy ruhanylar, ýaşulular we Töwrat mugallymlary ol ýere ýygnanypdylar. ⁵⁴Petrus baş ruhanynyň howlusyna çenli gara görnümden Isanyň yzyna düşüp gitdi. Ol hem sakçylar bilen bile howluda oda çoýunyp otyrdy. ⁵⁵Ýolbaşçy ruhanylar we ýokary mejlis Isa ölüm jezasyny bermek üçin, Oňa garşy subutnama agtardylar, ýöne tapyp bilmediler. ⁵⁶Köpler Oňa garşy ýalan şaýatlyk berseler-de, olaryň şaýatlygy bir çykmady. ⁵⁷Onsoň käbirleri turup, Oňa garşy ýalan şaýatlyk berip: ⁵⁸«Biz Onuň: „Men ynsan eli bilen salnan şu ybadathanany ýykyp, üç günüň içinde el bilen salynmadyk başga bir ybadathana salaryn“ diýenini eşitdik» diýdiler. ⁵⁹Barybir, olaryň şaýatlyklary bir çykmady. ⁶⁰Soňra baş ruhany mejlisiň ortasynda ýerinden turup, Isadan: «Sende hiç hili jogap ýokmy? Bu adamlaryň Saňa garşy berýän şaýatlygyna näme diýersiň?» diýip sorady. ⁶¹Isa dymdy, hiç bir jogap bermedi. Baş ruhany ýene Ondan: «Şöhratly Hudaýyň Ogly — Mesih Senmi?» diýip sorady. ⁶²Isa: «Mendirin! Siz Ynsan Oglunyň Gudratygüýçliniň sagynda oturanyny we gögüň bulutlarynda gelýänini görersiňiz» diýdi. ⁶³Baş ruhany şonda ýakasyny ýyrtyp: «Bize başga şaýatlyk nämä gerek? ⁶⁴Onuň Hudaýa dil ýetirenini özüňiz eşitdiňiz ahyryn. Näme karara gelýärsiňiz?» diýip sorady. Olaryň bary Isany ölüm jezasyna laýyk diýip höküm çykardylar. ⁶⁵Käbirleri Onuň üstüne tüýkürip başladylar, gözlerini daňyp, Ony ýumruklap: «Welilik et!» diýişýärdiler. Sakçylar-da Ony aralaryna alyp urdular.

Petrus Isany inkär edýär

(Matta 26:69-75;Luka 22:56-62;Ýohanna 18:15-18,25-27)

⁶⁶Petrus howlynyň aşak tarapynda durka, baş ruhanynyň kenizlerinden biri geldi. ⁶⁷Ol çoýunyp oturan Petrusy görende, oňa çiňerildi-de: «Sen hem şol nasyraly Isa bilendiň» diýdi. ⁶⁸Emma Petrus muny inkär edip: «Men seniň näme hakda gepleýäniňi bilemogam, düşünemogam» diýdi-de, howlynyň daşyna çykdy. Şol wagt hem horaz gygyrdy. ⁶⁹Keniz Petrusy görende, ýanyndakylara: «Bu adam şolaryň biri» diýip, ýene-de aýtdy. ⁷⁰Emma Petrus muny ýene-de inkär etdi. Az salymdan ol ýerde duranlar Petrusa ýene-de: «Hakykatdan-da, senem şolaryň biri, sebäbi sen jelileli» diýdiler. ⁷¹Emma ol ant içip: «Hudaý ursun! Siziň aýdýan bu adamyňyzy men tanamaýaryn» diýdi. ⁷²Edil şol wagt horaz ikinji gezek gygyrdy. Petrus Isanyň özüne: «Horaz iki gezek gygyrýança, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýen sözlerini ýatlap, möňňürip aglady.

15-nji bap

Isa Pilatyň öňünde

(Matta 27:1,2,11-14;Luka 23:1-5;Ýohanna 18:28-38)

¹Ir säher bilen ýolbaşçy ruhanylar, ýaşulular, Töwrat mugallymlary we tutuş mejlis maslahat geçirip, Isany daňyp, Pilata tabşyrdylar. ²Pilat Isadan: «Sen ýahudylaryň patyşasymy?» diýip sorady. Isa: «Aýdyşyň ýalydyr» diýip jogap berdi. ³Ýolbaşçy ruhanylar Ony köp zatlarda aýypladylar. ⁴Pilat ýene-de Oňa: «Sen hiç hili jogap berjek dälmi? Gör, näçe zatlarda Seni aýyplaýarlar!» diýdi. ⁵Emma Isa başga hiç hili jogap bermedi. Pilat geň galdy.

Isa ölüme höküm edilýär

(Matta 27:15-26;Luka 23:13-25;Ýohanna 18:39—19:16)

⁶Pilat her Pesah baýramynda halkyň haýyşy boýunça bir tussagy boşadýardy. ⁷Pitnede adam öldüren gozgalaňçylar bilen bile tussag edilen Barabbas atly biri bardy. ⁸Halk Pilatyň ýanyna gelip, hemişekisi ýaly, özleri üçin bir tussagy boşatmagyny soramaga başlady. ⁹Onsoň Pilat olara jogap berip: «Siziň üçin ýahudylaryň patyşasyny boşatmagymy isleýärsiňizmi?» diýip sorady. ¹⁰Ol ýolbaşçy ruhanylaryň Isany göriplikden tabşyrandyklaryny bilýärdi. ¹¹Emma ýolbaşçy ruhanylar Isanyň deregine Barabbasy boşatmagyny talap ediň diýip, halky küşgürdiler. ¹²Pilat ýene olardan: «Onda men siziň ýahudylaryň patyşasy diýýän adamyňyzy näme edeýin?» diýip sorady. ¹³Olar bolsa: «Ony haça çüýle!» diýip gygyryşdylar. ¹⁴Pilat olardan: «Näme üçin? Ol näme ýamanlyk etdi?» diýip sorady. Emma olar: «Ony haça çüýle!» diýip, has beter gygyryşdylar. ¹⁵Şonda Pilat halky kanagatlandyrmak kararyna gelip, Barabbasy boşatdy. Isany bolsa gamçyladyp, haça çüýlemek üçin, esgerleriň eline berdi.

Esgerler Isany masgaralaýarlar

(Matta 27:27-31;Ýohanna 19:2,3)

¹⁶Esgerler Isany hökümet saraýyna eltip, tutuş goşun toparlaryny Onuň daşyna üýşürdiler. ¹⁷Onuň egnine gyrmyzy don, başyna tikenden örülen täç geýdirdiler. ¹⁸«Ýaşasyn ýahudylaryň patyşasy!» diýip, Ony gyzgyn garşylan boldular. ¹⁹Başyna taýak bilen urdular, üstüne tüýkürdiler, öňünde dyza çöküp, Oňa sežde eden boldular. ²⁰Ony masgaralanlaryndan soň, gyrmyzy dony egninden çykardylar-da, Öz egin-eşigini geýdirip, haça çüýlemäge äkitdiler.

Isa haça çüýlenýär

(Matta 27:32-44;Luka 23:26-43;Ýohanna 19:17-27)

²¹Şol wagt kirineýli Simun atly bir adam ekin meýdanyndan gelýärdi. Ol Isgender bilen Rufusyň kakasydy. Esgerler ony tutup, Isanyň haçyny götermäge mejbur etdiler. ²²Olar Isany Golgota (bu «Kelleçanak depesi» diýmegi aňladýar) diýen ýere eltdiler. ²³Onsoň olar Isanyň agyrylaryny kemeltmek üçin, Oňa mür garylan şerap hödürlediler, emma Ol içmedi. ²⁴Soňra Ony haça çüýlediler. Kime näme düşerkä diýip bije atyşyp, Onuň egin-eşigini özara paýlaşdylar. ²⁵Ony haça çüýlänlerinde, ir sagat dokuzdy. ²⁶Depesindäki etmiş ýazgysynda bolsa: «ÝAHUDYLARYŇ PATYŞASY» diýip ýazylgydy. ^27-28Isa bilen bile iki garakçyny hem haça çüýlediler. Olaryň biri Isanyň sag tarapynda, beýlekisi çep tarapyndady.^[30] ²⁹Geçip barýanlar başlaryny ýaýkap, Isany ýaňsylaýardylar. Olar: «Päheý-de welin, Sen ybadathanany ýykyp, üç günde saljakdyň-a. ³⁰Indi haçdan aşak düş-de, Özüňi halas et!» diýýärdiler. ³¹Ýolbaşçy ruhanylar bilen Töwrat mugallymlary-da Isany hut şunuň ýaly masgaralap, biri-birlerine: «Özgeleri halas etdi, emma Özüni halas edip bilenok. ³²Ysraýylyň Patyşasy Mesih, goý, häziriň özünde haçdan aşak düşsün, biz hem muny görüp iman edeli» diýýärdiler. Isa bilen haça çüýlenenler-de Oňa sögýärdiler.

Isanyň ölümi

(Matta 27:45-56;Luka 23:44-49;Ýohanna 19:28-30)

³³Günortan on ikiden öýlän sagat üçe çenli tutuş ýurdy garaňkylyk gaplap aldy. ³⁴Öýlän sagat üçde Isa gaty ses bilen gygyryp: «Elohi, Elohi! Lema sabaktani?», ýagny: «Hudaýym, Hudaýym! Näme üçin Meni terk etdiň?» diýdi. ³⁵Ol ýerde duranlaryň käbirleri muny eşidenlerinde: «Serediň, Ol Ylýasy çagyrýar» diýdiler. ³⁶Bir adam ylgap baryp, bir esgini sirkä batyrdy. Ony bir taýagyň ujuna dakyp, Isa içirjek bolup uzatdy-da: «Hany, göreliň! Ylýas gelip, Ony aşak düşürermikä?» diýdi. ³⁷Emma Isa gaty gygyryp jan berdi. ³⁸Şol wagt ybadathananyň tutusy ýokardan aşaklygyna ýyrtylyp, ikä bölündi. ³⁹Isanyň garşysynda duran ýüzbaşy Onuň şeýle jan berenini görende: «Bu adam, hakykatdan hem Hudaýyň Ogly eken» diýdi. ⁴⁰Ol ýerde uzakdan seredişip duran aýallar hem bardy. Magdalaly Merýem, Ýose bilen kiçi Ýakubyň ejesi Merýem we Salome dagy hem olaryň arasyndady. ⁴¹Bular Isa Jeliledekä yzyna düşüp, Oňa hyzmat edipdiler. Ol ýerde Isa bilen Iýerusalime gelen başga-da köp aýallar bardy.

Isa jaýlanýar

(Matta 27:57-61;Luka 23:50-56;Ýohanna 19:38-42)

⁴²Ol gün Taýýarlyk günüdi, ýagny Sabadyň öň ýanyndaky gündi. Agşam ⁴³mejlisiň sylanýan agzasy, Hudaýyň Şalygyna umyt bilen garaşýan arimatiýaly Ýusup geldi. Ol ýüregine daş baglap, Pilatyň ýanyna bardy we ondan Isanyň jesedini diledi. ⁴⁴Pilat Isanyň eýýäm ölendigine geň galdy, ýüzbaşyny çagyryp: «Ölenine köp wagt boldumy?» diýip sorady. ⁴⁵Muny ýüzbaşydan anyklandan soň, jesedi Ýusuba berdi. ⁴⁶Ýusup hem kepenlik mata satyn aldy, jesedi aşak düşürip, kepene dolady-da, gaýada oýulan bir mazarda jaýlady. Soňra ol mazaryň agzyna bir daş togalap getirip goýdy. ⁴⁷Magdalaly Merýem bilen Ýosäniň ejesi Merýem Isanyň nirede jaýlanandygyny gördüler.

16-njy bap

Isa direlýär

(Matta 28:1-8;Luka 24:1-12;Ýohanna 20:1-10)

¹Sabat güni tamamlanansoň, giç öýlän magdalaly Merýem, Ýakubyň ejesi Merýem we Salome dagy gidip, Isanyň jesedine çalmak üçin ýakymly ysly zatlar satyn aldylar. ²Hepdäniň birinji güni^[31] olar gün doganda, mazaryň başyna geldiler. ³Olar biri-birlerine: «Mazaryň agzyndan daşy bize kim aýryp bererkä?» diýişýärdiler. ⁴Başlaryny galdyryp seredenlerinde, daşyň bir çete togalanandygyny gördüler. Daş gaty uludy. ⁵Mazara girenlerinde bolsa, sag tarapda ak lybas geýnen bir ýaş ýigidiň oturandygyny görüp geňirgenişdiler. ⁶Ol bulara: «Geňirgenmäň! Siz haça çüýlenen nasyraly Isany gözleýärsiňiz. Isa direldi! Ol bu ýerde ýok. Ine, Onuň jesediniň goýlan ýeri. ⁷Indi bolsa baryň-da, Onuň şägirtlerine we Petrusa: „Isa sizden öň Jelilä barýar, Özüniň size aýdyşy ýaly, Ony şol ýerde görersiňiz“ diýiň» diýdi. ⁸Aýallar mazardan çykyp gaçdylar. Olary sandyrama hem aljyraňňylyk gaplap alypdy. Olar gorkularyndan ýaňa hiç kime hiç zat aýtmadylar.

Isa şägirtlerine görünýär

(Matta 28:9,10;Ýohanna 20:11-18;Luka 24:13-35)

⁹Isa hepdäniň birinji güni ir bilen direldi. Ol ilki bilen magdalaly Merýeme göründi. Isa onuň içinden ýedi arwah-jyny kowup çykarypdy. ¹⁰Merýem gidip, muny Isa bilen bolan, indi bolsa Oňa ýas tutup, aglaşyp oturan şägirtlerine habar berdi. ¹¹Emma olar Isanyň diridigini we Merýeme görnendigini eşidenlerinde, muňa ynanmadylar. ¹²Şondan soň Isa oba tarap barýan iki şägirdine başga keşpde göründi. ¹³Ol ikisi hem yzlaryna öwrülip, muny beýlekilere habar berdiler, emma olar bulara-da ynanmadylar. ¹⁴Soňra Isa saçak başynda oturan Onbirleriň özlerine görnüp, imansyzdyklary, ýürekleriniň tekepbirdigi üçin olara käýedi. Sebäbi olar Onuň direlendigini gören adamlara ynanmandylar.

Isa şägirtlerini bütin dünýä ýollaýar

(Matta 28:16-20;Luka 24:36-53;Ýohanna 20:19-23;Resul 1:6-11)

¹⁵Isa şägirtlerine şeýle diýdi: «Bütin dünýä aýlanyň-da, Hoş Habary hemme adamlara wagyz ediň. ¹⁶Iman edip çümdürilen halas bolar, ýöne iman etmedige höküm ediler. ¹⁷Iman edýänler şu alamatlary görkezerler: Meniň adym bilen arwah-jynlary kowup çykararlar, täze dillerde geplärler. ¹⁸Elleri bilen ýylan tutsalar-da, zäher içseler-de, olara zeper ýetmez. Ellerini hassalaryň başyna goýarlar, olar hem sagalar». ¹⁹Reb Isa olara bulary gürrüň bereninden soň, göge alyndy we Hudaýyň sagynda oturdy. ²⁰Onsoň şägirtler gidip, Hoş Habary hemme ýerde wagyz etdiler. Reb olar bilen işläp, amala aşýan gudratly alamatlar arkaly Öz sözüni tassyklaýardy.

[8] 6:3 - Ýose — bu Ýusubyň beýleki ady. Seret: Mat 13:55.

[9] 6:14 - Käbir adamlar… diýýärdiler — käbir golýazmalarda Ol… diýdi.

[10] 6:20 - Howsala düşýärdi — bu jümle käbir golýazmalarda köp zat edýärdi diýip duş gelýär.

[11] 7:4 - Käbir golýazmalarda düşekleri diýen söz hem bar.

[12] 7:8 - Käbir golýazmalarda käsedir gap-çanaklary ýuwup tämizlemek ýaly köp işler edip diýen jümle hem bar.

[13] 7:11-12 - Ýewreý adatyna görä, adamlar Hudaý üçin sadaka berjek puluny «korban» diýip atlandyrypdyrlar. Bu puly maşgalanyň mätäçlikleri üçin ulanmak gadagandy.

[14] 7:15 - Käbir golýazmalarda 16-njy aýat duş gelýär: Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!

[15] 7:24 - Käbir golýazmalarda Sur we Sidon şäherleriniň.

[16] 8:26 - Käbir golýazmalarda muny obada hiç kime aýtma diýen jümle hem bar.

[17] 9:23 - Başardygyňdan diýmäň näme? — käbir golýazmalarda Eger iman etmegi başarsaň.

[18] 9:29 - Hudaýa doga-dileg etmekden — käbir golýazmalarda doga-dileg we agyz beklemekden

[19] 9:43 - Käbir golýazmalarda 44-nji aýat duş gelýär: Olaryň jesetlerini iýýän gurt ölmez, olary ýakýan ot sönmez.

[20] 9:45 - Käbir golýazmalarda 46-njy aýat duş gelýär: Olaryň jesetlerini iýýän gurt ölmez, olary ýakýan ot sönmez.

[21] 9:49 - Käbir golýazmalarda we hemme gurbanlyklar duz bilen duzlanar diýen jümle hem bar.

[22] 10:24 - Hudaýyň Şalygyna girmek — käbir golýazmalarda baýlyga bil baglaýanlar üçin Hudaýyň Şalygyna girmek.

[23] 10:34 - Üç günden soň — käbir golýazmalarda üçülenji gün

[24] 11:25 - Käbir golýazmalarda 26-njy aýat duş gelýär: Eger bagyşlamasaňyz, gökdäki Ataňyz hem siziň günäleriňizi bagyşlamaz.

[25] 12:36 - Reb — Zeburda bu söz reb bolup, patyşa ýüzlenilende ulanyldy, bu ýerde bolsa Reb Mesihe degişli.

[26] 13:33 - Käbir golýazmalarda doga-dileg ediň diýen sözler hem bar.

[27] 14:5 - Bir ýyllyk gazanç pulundan — grekçe üç ýüz dinardan. Bir dinar bir günlük iş hakyna deňdir.

[28] 14:24 - Äht — käbir golýazmalarda täze Äht.

[29] 14:36 - Abba — arameýçe bu söz Atam diýmegi aňladýar.

[30] 15:27 - Käbir golýazmalarda 28-nji aýat duş gelýär: Şeýlelik bilen «Ol ýazyklylar bilen bir saýyldy» diýen Mukaddes Ýazgy berjaý boldy.

[31] 16:2 - Hepdäniň birinji güni — bu ýewreýleriň senenamasy boýunça ýekşenbe günüdir.

Lukanyň beýan eden hoş habar

Giriş

Bu kitap Luka atly lukman tarapyndan ýazyldy. Ol Isa iman eden ilkinji adamlaryň biridi. Luka Isanyň durmuşynyň, görkezen gudratlarynyň, wagyzlarynyň şaýady bolan adamlaryň gürrüňlerini yhlas bilen ýygnap, iki kitap: Lukanyň Hoş Habary we Resullaryň işleri atly kitaplary ýazdy.

Luka Hoş Habar kitabyny Isa Mesihiň Halasgärdigi baradaky habary hemmelere mälim etmek maksady bilen ýazýar. Bu Halasgär gadymýetdäki pygamberler arkaly Hudaý tarapyndan wada berlipdi. Luka bu Hoş Habaryň diňe bir urug ýa-da halk üçin däl-de, tutuş adamzat üçindigini gaýta-gaýta nygtaýar. Ol garyplar we aýallar ýaly köp kemsidilmelere we zuluma duçar bolýanlar barada Isa Mesihiň hossarlyk bilen alada edendigini beýan edýär. Luka Isa Mesihiň Özi barada aýdanlaryny mysal getirip, şuny ýazýar: «Rebbiň ruhy üstümdedir. Garyplara Hoş Habary bildirmegim üçin, Ol Meni seçip saýlady… zulum astyndakylary azatlyga çykarmaga, Rebbiň merhemet ýylyny jar etmäge Meni iberdi». (Luk 4:18.)

Luka Hudaýyň söýgüsi, Mukaddes Ruh, doga-dilegiň güýji barada köp ýazýar. Ol öz kitabynda Isanyň köp tymsallaryny aýdyp berýär. Bu tymsallar adaty durmuşa esaslanyp, Hudaýyň Şalygy barada, bu Şalygyň raýaty bolmak üçin näme etmelidigini okyja sada dilde düşündirýär.

Mazmuny

Giriş 1:1-4

Ýahýa pygamberiň we Isa Mesihiň dogulmagy, olaryň çagalygy 1:5—2:52

Isa Mesihiň synalmagy we çümdürilmegi 3:21—4:13

Isa Mesihiň Jelilede görkezen gudratlary we wagyzlary 4:14—9:50

Isa Iýerusalime ugraýar 9:51—19:27

Iýerusalime dabaraly giriş we soň bolan wakalar 19:28—23:56

Rebbiň direlişi, şägirtlerine görünmegi we göge alynmagy 24:1-53

1-nji bap

Sözbaşy

¹Hormatly Teofil! Ençeme adamlar aramyzda bolup geçen wakalaryň taryhyny ýazmaga girişdiler. ²Şol wakalary bize ilkibaşdan gözleri bilen gören şaýatlar we Hudaýyň Hoş Habarynyň hyzmatçylary ýetirdi. ³Şonuň üçin, eý, gadyrly Teofil, meniň özüm hem bolup geçen wakalaryň anygyna ýetip, saňa hemmesini jikme-jik ýazmagy ýüregime düwdüm. ⁴Indi sen özüňe öwredilen zatlaryň hakykatdygyna göz ýetirersiň.

Çümdüriji Ýahýanyň doguljagy öňünden aýdylýar

⁵Ýahudyýa patyşasy Hirodyň döwründe Zekarýa atly bir ruhany bardy. Ol Abyýanyň ruhanylar toparyndandy, onuň aýaly Elizabet hem Harunyň neslindendi. ⁶Bu är-aýalyň ikisi-de Hudaýyň öňünde dogruçyl adamlar bolup, olar Rebbiň ähli buýruklarydyr parzlaryny birkemsiz berjaý ederdiler. ⁷Emma Elizabetiň önelgesizdigine görä, olaryň perzendi ýokdy. Olaryň ikisi-de eýýäm garrylyk ýaşyna ýetipdi.

⁸Bir gün Zekarýa öz toparynyň nobatçylyk gezeginde, Hudaýyň huzurynda ruhanylyk hyzmatyny berjaý edýärdi. ⁹Şonda ruhanylyk adaty boýunça, ýakymly ysly tütetgi tütetmek üçin, Rebbiň ybadathanasyna girmek onuň bijesine düşdi. ¹⁰Tütetgi tütetmeli pursady geldi, ähli jemagat daşarda Hudaýa doga okap durdy.

¹¹Şol wagt tütetgi sypasynyň sagynda duran Rebbiň bir perişdesi Zekarýa göründi. ¹²Zekarýa ony görüp, özüni ýitirdi, ony gorky gaplady. ¹³Emma perişde oňa şeýle diýdi: «Eý, Zekarýa, gorkma, sebäbi seniň Hudaýdan eden dilegiň kabul boldy. Aýalyň Elizabet saňa bir ogul dogrup berer, sen onuň adyna Ýahýa dakarsyň. ¹⁴Bu saňa uly şatlyk getirer, onuň doglanyna köp adamlar şatlanar. ¹⁵Çünki ol Rebbiň nazarynda beýik bolar. Ol hiç haçan agzyna şerap we içgi almaz. Ol heniz enesiniň göwresindekä, Mukaddes Ruhdan dolar. ¹⁶Ol ysraýyl halkyndan köp adamy özleriniň Hudaýy Rebbe tarap öwrer. ¹⁷Ol atalary ogullary bilen ýaraşdyrmak, boýun egmezekleri dogrularyň düşünjesine gönükdirmek üçin, Ylýasyň ruhundan we gudratyndan dolar, RebIsaMesih^[1]iň öňünden ýörär. Ol Rebbiň göwnünden turjak halky taýýarlar». ¹⁸Zekarýa perişdä: «Men muny nähili bileýin? Men bir garry adam, aýalym-da garrylyk ýaşyna ýeten» diýdi. ¹⁹Perişde oňa: «Men — Hudaýyň huzurynda durýan Jebraýyl. Men seniň bilen gepleşip, saňa bu Hoş Habary gowşurmak üçin iberildim. ²⁰Sen meniň bellenen wagtda amala aşjak sözlerime ynanmadyň. Şonuň üçin hem seniň diliň tutulyp, şu zatlaryň amala aşjak gününe çenli gepläp bilmersiň» diýip jogap berdi.

²¹Şol wagt Zekarýa garaşyp duran halk onuň ybadathanada eglenenine geň galdy. ²²Zekarýa daşary çykanda, olar bilen gepleşip bilmedi. Şonda olar ybadathanada onuň bir görnüş görendigine göz ýetirdiler, sebäbi Zekarýa olara üm bilen yşarat edýärdi, emma gepleşip bilmeýärdi.

²³Hyzmat etmeli wagty tamamlanansoň, Zekarýa öýüne gaýtdy. ²⁴Aradan köp wagt geçmänkä, onuň aýaly Elizabet göwreli boldy. Ol bäş aýlap hiç ýere çykmady, öýünde boldy. ²⁵Ol: «Muny meniň üçin eden Rebdir. Indi Ol maňa nazar salyp, il arasyndaky utanjymdan dyndardy» diýýärdi.

Isanyň doguljagy öňünden aýdylýar

²⁶Elizabetiň göwreliliginiň altynjy aýynda Hudaý Jebraýyl perişdäni Jeliläniň Nasyra şäherine, ²⁷Dawudyň neslinden Ýusup atly adamyň adaglysy bolan bir boý gyzyň ýanyna iberdi. Ol gyzyň ady Merýemdi. ²⁸Perişde onuň ýanyna gelip: «Salam, eý, ýalkanan gyz! Reb seniň bilendir!^[2]» diýdi. ²⁹Merýem bu sözlere ör-gökden gelip, bu salamyň näme aňladýandygyny biljek bolup pikire batdy. ³⁰Perişde oňa ýüzlenip: «Gorkma, Merýem, sen Hudaýyň nazarynda merhemet tapdyň. ³¹Sen göwreli bolup, bir Ogul dograrsyň. Onuň adyna Isa dakarsyň. ³²Ol beýik bolar, Oňa Beýik Hudaýyň Ogly^[3] diýler. Taňry Hudaý Oňa atasy Dawudyň tagtyny berer. ³³Ol Ýakubyň nesliniň üstünden ebedilik şalyk sürer, patyşalygynyň soňy bolmaz» diýdi. ³⁴Merýem perişdä: «Bu nähili bolar? Men heniz durmuşa çykamok ahyry» diýdi. ³⁵Perişde oňa: «Mukaddes Ruh seniň üstüňe iner, Beýik Hudaýyň gudraty seniň üstüňe kölege salar. Şonuň üçin hem doguljak çaga Mukaddes saýylar, Oňa Hudaýyň Ogly diýler. ³⁶Anha, seniň garyndaşyň Elizabetiň hem garrydygyna garamazdan, göwresinde çaga bar. Önelgesiz diýilýän bu aýal eýýäm alty aý bäri göwrelidir. ³⁷Çünki Hudaýyň ýanynda mümkin däl zat ýokdur» diýip jogap berdi. ³⁸Merýem: «Men Rebbiň gyrnagydyryn. Goý, maňa seniň aýdyşyň ýaly bolsun» diýdi. Onsoň perişde onuň ýanyndan gitdi.

Merýem Elizabetiň ýanyna gidýär

³⁹Şol günlerde Merýem ýol şaýyny tutup, gyssanmaç Ýahudyýanyň daglyk ülkesindäki bir şähere gitdi. ⁴⁰Ol ýerde Zekarýanyň öýüne baryp, Elizabete salam berdi. ⁴¹Merýemiň salamyny eşiden badyna, göwresindäki çaga gymyldap, Elizabet Mukaddes Ruhdan doldy. ⁴²Ol batly gygyryp: «Sen aýallar arasynda ýalkanansyň, göwräňdäki çaga hem ýalkanandyr! ⁴³Rebbimiň enesi meniň ýanyma geler ýaly, men nädip beýle ýalkandymkam? ⁴⁴Salamyň gulagyma gelip ýeten badyna, göwrämdäki çaga begençden ýaňa gymyldady. ⁴⁵Rebbiň aýdanlarynyň amala aşjakdygyna iman eden aýal bagtlydyr!» diýdi.

Merýemiň aýdymy

⁴⁶Merýem şeýle diýdi:

«Janym Rebbi beýgeldýär,

⁴⁷ruhum Halasgärim Hudaýa şatlanýar.

⁴⁸Ol men pespäl gyrnagyna nazaryn saldy.

Mundan beýläk ähli nesiller maňa bagtly diýerler.

⁴⁹Gudratygüýçli meniň üçin beýik işler etdi.

Onuň ady mukaddesdir.

⁵⁰Ol nesillerboýy Özünden gorkýanlara merhemet eder.

⁵¹Ol güýji bilen beýik işleri amala aşyrdy,

öwünjeňleri olaryň ähli içki pikirleri bilen dargatdy.

⁵²Hökümdarlary tagtyndan düşürip,

pespäl adamlary beýgeltdi.

⁵³Açlary näz-nygmatdan doýrup,

baýlary bolsa boş gaýtardy.

^54-55Atalarymyza söz berşi ýaly,

Ybraýym bilen onuň nesline

rehimdarlyk etmegi hiç unutman,

guly Ysraýyla ýardam etdi».

⁵⁶Merýem Elizabetiň öýünde üç aýa golaý bolup, soň öýüne gaýtdy.

Çümdüriji Ýahýa dogulýar

⁵⁷Elizabetiň aýy-güni dolup, bir ogul dogurdy. ⁵⁸Goňşularydyr dogan-garyndaşlary Rebbiň oňa beýik merhemet edendigini eşidip, onuň bilen şatlandylar. ⁵⁹Sekizinji gün çagany sünnet etmäge geldiler. Oňa kakasy Zekarýanyň adyny dakjak boldular. ⁶⁰Emma ejesi muňa garşy bolup: «Ýok, onuň ady Ýahýa bolmalydyr» diýdi. ⁶¹Olar oňa: «Seniň garyndaşlaryňyň arasynda Ýahýa atlysy ýok ahyry» diýdiler. ⁶²Onsoň olar çaganyň kakasyna üm bilen düşündirip, onuň adyna näme dakmakçydygyny soradylar. ⁶³Zekarýa hem ýazar ýaly bir tagtajyk tapyp, oňa «Ady Ýahýa» diýip ýazdy. Hemmeler haýran galdy. ⁶⁴Şol wagt Zekarýanyň dili açylyp, Hudaýa öwgi aýdyp, geplemäge başlady. ⁶⁵Goňşularyň hemmesini gorky gaplady. Ýahudyýa daglygynyň ähli ýerinde bu bolan wakalaryň barysy hakda gürrüň edildi. ⁶⁶Muny eşidenleriň bary bu zatlar hakda oý-pikire batyp: «Bu çaga kim bolarka?» diýişýärdi. Çünki Rebbiň güýji onuň bilendi.

Zekarýanyň pygamberligi

⁶⁷Çaganyň kakasy Zekarýa Mukaddes Ruhdan dolup, şeýle pygamberlik etdi:

⁶⁸«Ysraýylyň Hudaýy Rebbe öwgüler bolsun!

Çünki Ol Öz halkyna nazaryn salyp, halas etdi.

^69-71Öňki zamanda

mukaddes pygamberler arkaly söz berşi ýaly,

duşmanlarymyzdan bizi halas etmäge,

ýigrenýänleriň ählisinden dyndarmaga,

Ol biziň üçin Öz guly Dawudyň neslinden

bir güýçli Halasgär çykardy.

⁷²Ol muny atalarymyza rehimdarlyk etmek üçin,

Öz mukaddes ähtini ýatda saklamak üçin etdi.

⁷³Atamyz Ybraýyma ant içip, şeýle söz berdi:

^74-75Duşmanlarymyzyň elinden bizi halas etmäge,

ömrümiz boýy huzurynda gorkusyz,

mukaddeslik hem dogrulyk bilen

gulluk etmäge mümkinçilik berdi.

⁷⁶Eý, balam, sen hem Beýik Hudaýyň pygamberi diýen ady alarsyň!

Rebbe ýol taýýarlamak üçin, Onuň öňünden ýörärsiň.

⁷⁷Günäleriniň bagyşlanmagy arkaly

olaryň halas boljakdygyny

Onuň halkyna mälim edersiň.

⁷⁸Hudaýymyz mähir-şepagatdan doludyr:

Ol üstümize Gün şöhlesini dökdürer.

⁷⁹Tümlükde we ölüm kölegesinde oturanlara nur saçylar,

aýaklarymyz parahatlyk ýoluna gönükdiriler».

⁸⁰Şunlukda, çaga ösýärdi we ruhy taýdan güýçlenýärdi. Ol ysraýyl halkyna görünmeli günlerine çenli çölde ýaşady.

2-nji bap

Isa dogulýar

(Matta 1:18-25)

¹Şol günlerde Rim imperatory Awgust tutuş imperiýada ilat ýazuwyny geçirmek barada perman çykardy. ²Bu ilkinji ilat ýazuwy bolup, ol Kiriniusyň Siriýa hökümdarlyk eden döwründe geçirildi. ³Ilat ýazuwyndan geçmek üçin, her kim öz şäherine gitdi.

⁴Şeýlelikde, Ýusup hem Jeliledäki Nasyra şäherinden çykyp, Dawudyň Ýahudyýadaky Beýtullaham şäherine gitdi, sebäbi ol Dawudyň urugyndan bolup, onuň nesline degişlidi. ⁵Ýusup ýazylmak üçin ol ýere göwreli adaglysy Merýemi hem alyp gitdi. ^6-7Olar Beýtullahamdakalar, Merýemiň aýy-güni dolup, nowbahar ogluny dogurdy. Merýem Ony gundaga dolady-da, bir ahyrda ýatyrdy, sebäbi olar myhmanhanadan ýer tapmandylar.

Çopanlar we perişdeler

⁸Şol gije Beýtullahamyň golaýynda käbir çopanlar sürülerini goraýardylar. ⁹Birdenkä olaryň öňünde Rebbiň bir perişdesi peýda boldy we Rebbiň ýalkymy daş-töweregi ýagtyltdy. Çopanlar gaty gorkdular. ¹⁰Perişde olara: «Gorkmaň! Men size ähli halky begendirjek şatlykly Hoş Habary yglan edýärin: ¹¹Şu gün Dawudyň şäherinde siziň üçin Halasgär doguldy. Ol Rebbimiz Mesihdir. ¹²Ine, bu size bir alamat bolar: siz gundaga dolangy, ahyrda ýatan bir Çagany taparsyňyz» diýdi. ¹³Birdenkä perişde bilen birlikde gögüň san-sajaksyz goşuny göründi. Olar Hudaýy öwüp şöhratlandyrdylar:

¹⁴«Gökler gögünde Hudaýa şöhrat bolsun!

Hudaýdan merhemet tapan ýerdäki ynsanlara parahatlyk bolsun!^[4]» diýýärdiler.

¹⁵Perişdeler çopanlaryň ýanyndan aýrylyp, göge göterilenlerinde, çopanlar biri-birlerine: «Ýörüň, Beýtullahama gideliň. Rebbiň bize aýan eden bu wakasyny göreliň» diýişdiler.

¹⁶Şeýlelikde, olar gyssanmaç gidip, Merýemi, Ýusuby we ahyrda ýatan çagany tapdylar. ¹⁷Olar Isany görenlerinde, bu çaga hakda eşidenlerini olara gürrüň berdiler. ¹⁸Çopanlaryň gürrüňlerini eşidenleriň bary haýran galdy. ¹⁹Merýem bolsa bu zatlaryň bary hakda çuňňur pikire batyp, olary ýüreginde saklaýardy. ²⁰Çopanlar hemme görüp-eşidenleriniň özlerine aýdylyşy ýaly bolandygy üçin, Hudaýy şöhratlandyrdylar, öwgüler aýdyp, yzlaryna dolandylar.

Şimgon we Hanna Isa hakda pygamberlik edýärler

²¹Sekizinji gün çagany sünnetlemeli bolanda, Onuň adyna Isa dakdylar. Bu Onuň enesiniň göwresinde galmazdan öň, perişdäniň Oňa beren adydy. ²²Musanyň kanuny boýunça geçirilýän tämizleniş däp-dessurlaryň berjaý edilmeli döwri ýetip gelende, Ýusup bilen Merýem Iýerusalime gitdiler. Olar Isany Rebbe bagyş etmek üçin, Ony hem ýanlaryna aldylar. ²³Kanunda: «Ilkinji doglan her bir erkek göbekli Rebbe bagyş edilmeli» diýip ýazylandyr. ²⁴Olar Kanunda ýazylyşy ýaly, iki gumryny ýa-da kepderini hem gurbanlyk hökmünde hödür etmelidiler.

²⁵Şol wagt Iýerusalimde Şimgon atly bir dogruçyl we takwa adam ýaşaýardy. Ol ysraýyl halkynyň azat edilmegine garaşýardy, Mukaddes Ruh onuň üstündedi. ²⁶Oňa Rebbiň Mesihini görmezden öň ölmejekdigi MukaddesRuh tarapyndan aýan bolupdy. ²⁷Simun Mukaddes Ruhuň ugrukdyrmagy bilen ybadathananyň howlusyna geldi. Isanyň ene-atasy Töwratda ýazylan adaty berjaý etmek üçin, Çagany içeri salanlarynda, ²⁸Simun Ony gujagyna alyp, Hudaýa alkyş okap, şeýle diýdi: ²⁹«Ýa Reb, Öz beren sözüňe görä, indi guluň arkaýyn amanadyny tabşyryp biler. ^30-31Ine, Seniň ähli halklaryň öňünde taýýarlan Halasgäriňi gözüm bilen gördüm. ³²Keseki milletlere aýanlyk berjek, halkyň ysraýyly şöhratlandyrjak nury gördüm».

³³Çaga barada aýdylýan sözlere onuň ene-atasy haýran galdy. ³⁴Şimgon olara ak pata berip, enesi Merýeme: «Bu çaga Hudaý tarapyndan berlen alamat bolup, ynsanlar oňa garşy çykarlar. Ol sebäpli Ysraýylda köp adamlar heläk bolar, köp adamlar bolsa ýalkanar. ³⁵Şonda ençeme ýürekleriň syrly pikirleri aýan bolar. Seniň kalbyňa hem hasrat ýiti gylyç kimin sanjylar» diýdi.

^36-37Ol ýerde segsen dört ýyldan bäri dul ýaşaýan Hanna atly garry pygamber aýal hem bardy. Ol aşer tiresinden Panuýeliň gyzydy. Ol durmuşa çykandan soňra äri bilen ýedi ýyl ýaşaşyp, dul galypdy. Bu aýal hemişe ybadathananyň howlusynda bolup, agyz bekläp, doga okap, gije-gündiz Hudaýa ybadat edýärdi. ³⁸Hanna hem edil şol pursat gelip, Rebbe öwgi aýdyp, Iýerusalimiň halas bolmagyna garaşýanlaryň baryna bu Çaga hakda gürrüň berdi. ³⁹Ýusup bilen Merýem Musanyň kanuny boýunça ähli zady berjaý edenlerinden soňra, Jelilä, özleriniň Nasyra şäherine dolandylar. ⁴⁰Çaga ulalyp, güýçde we akyldarlykda ösýärdi. Hudaýyň merhemeti Onuň üstündedi.

Isa din mugallymlary bilen

⁴¹Isanyň ene-atasy her ýyl Pesah baýramynda Iýerusalime gidýärdiler. ⁴²Isa on iki ýaşyna ýetende, olar baýramçylyk adaty boýunça ýene Iýerusalime gitdiler. ⁴³Baýramçylyk gutarandan soň, olar öýlerine dolandylar. Ýetginjek Isa bolsa Iýerusalimde galdy, emma Onuň ene-atasynyň mundan habary ýokdy. ⁴⁴Olar Ony ýolagçylaryň arasyndadyr öýdüp, bir günlük ýoly geçdiler. Onsoň Ony dogan-garyndaşlarynyň, dost-ýarlarynyň arasyndan gözläp başladylar. ⁴⁵Ony gözläp tapmansoňlar, yzlaryna Iýerusalime dolandylar. ⁴⁶Üç günden soň, Ony ybadathananyň howlusyndan tapdylar. Ol din mugallymlarynyň arasynda oturyp, olary diňläp, soraglar berýärdi. ⁴⁷Isany diňleýänleriň bary Onuň paýhasyna, berýän jogaplaryna haýran galýardylar. ⁴⁸Ene-atasy Ony görenlerinde geň galdylar. Ejesi Oňa: «Oglum! Näme üçin beýtdiň? Kakaň ikimiz gaty gaýgy edip, Seni gözledik» diýdi. ⁴⁹Isa olara: «Meni näme üçin gözlediňiz? Siz Meniň Atamyň öýünde bolmalydygymy bilmeýärdiňizmi?» diýdi. ⁵⁰Emma olar Onuň näme diýjek bolýandygyna düşünmediler. ⁵¹Onsoň Isa ene-atasy bilen Nasyra gaýtdy, olaryň sözüne gulak asdy. Emma Onuň ejesi bu gürrüňleriň ählisini ýüreginde saklaýardy. ⁵²Isa akyldarlykda, boýda ösüp, Hudaýyň hem adamlaryň mährini gazanýardy.

3-nji bap

Ýahýa çümdürijiniň wagzy

(Matta 3:1-12;Mark 1:1-8;Ýohanna 1:19-28)

¹Rim imperatory Tibereýiň hökümdarlygynyň on bäşinji ýylynda, Pontiý Pilat Ýahudyýanyň häkimi döwründe Hirod — Jeliläni, onuň dogany Filip — Itureýa bilen Trahonitis welaýatyny, Lisaniýas-da Abilini dolandyrýardy. ²Hanan bilen Kaýafa hem baş ruhanydy. Şonda Zekarýanyň ogly Ýahýa Hudaýyň sözi aýan boldy. Ol çölde ýaşaýardy. ³Ýahýa Iordan derýasynyň töweregindäki ähli ýerlere aýlanyp, adamlara günäleriniň bagyşlanmagy üçin toba edip, suwa çümdürilmeklerini wagyz edýärdi. ⁴Işaýa pygamber bu barada öz kitabynda şeýle ýazypdy:

«Çölde bir ses gygyrýar:

„Rebbe ýol taýýarlaň!

Onuň ýodalaryny dogrulaň!

⁵Ähli dereler doldurylar,

ähli dag-depeler peseldiler,

egrem-bugram ýollar dogrulanar,

büdür-südür ýodalar tekizlener.

⁶Şonda ähli ynsanlar Hudaýyň halas edişini görerler“».

⁷Bir uly mähelle suwa çümdürilmek üçin, Ýahýanyň ýanyna geldi. Ýahýa olara şeýle ýüzlendi: «Eý, alahöwrenler nesli! Geljek gazapdan gaçyp gutulyp bileris öýdýäňizmi? ⁸Mundan beýläk eden tobaňyza mynasyp miwe beriň. Öz-özüňize: „Biziň atamyz Ybraýymdyr“ diýip aýtmagy hyýalyňyza hem getirmäň. Men size şuny aýdaýyn: Hudaý Ybraýym üçin şu daşlardan hem perzent ýaradyp bilýändir. ⁹Ine, palta eýýäm agaçlaryň düýbünde ýatyr: oňat miwe bermeýän her bir agaç çapylyp, oda taşlanar».

¹⁰Halk ondan: «Eýsem, biz näme etmeli?» diýip sorady. ¹¹Ol: «Iki köýnekli birini köýneksize bersin. Iýmiti bolan hem şonuň ýaly etsin» diýip jogap berdi. ¹²Salgytçylar-da çümdürilmek üçin onuň ýanyna gelip: «Mugallym, biz näme etmeli?» diýip soradylar. ¹³Ýahýa olara: «Özüňize buýrulandan artyk almaň» diýdi. ¹⁴Onsoň esgerler-de: «Biz näme etmeli?» diýip soradylar. Olara: «Hiç kimden zorluk bilen pul almaň, nähak ýere töhmet atmaň, öz hakyňyza kaýyl boluň» diýdi.

¹⁵Halk Mesihe umyt bilen garaşýardy we hemmeler Ýahýa hakda ýüreklerinde: «Ýahýa şol Mesih bolaýmasyn?» diýip oýlanýardy. ¹⁶Ýahýa olara: «Men sizi suwa çümdürýärin, emma menden has güýçli Biri geler, men hatda Onuň çarygynyň bagyny çözmäge-de mynasyp däldirin. Ol sizi Mukaddes Ruha hem-de oda çümdürer. ¹⁷Onuň harman sowurýan çarşagy elindedir. Ol harman ýerini süpürip, bugdaýy ammaryna üýşürer, samany bolsa sönmez otda ýakar» diýdi. ¹⁸Ol başga-da köp öwüt-ündew edip, halka Hoş Habary wagyz edýärdi.

¹⁹Emma baş häkim Hirod öz doganynyň aýaly Hirodiýa öýleneni üçin we başga-da köp erbet işleri edeni üçin, Ýahýanyň käýinjine sezewar boldy. ²⁰Ol Ýahýany zyndana salmak bilen öňki eden ähli pislikleriniň üstüne ýene bir pislik goşdy.

Isa suwa çümdürilýär

(Matta 3:13-17;Mark 1:9-11)

²¹Ähli halk suwa çümdürilip çykarylandan soň, Isa-da çümdürilip çykaryldy. Ol Hudaýa doga edýärkä, gökler açylyp, ²²Mukaddes Ruh kepderi görnüşde Onuň üstüne indi. Gökden: «Sen Meniň söwer Oglumsyň. Men Senden köp razydyryn» diýen owaz geldi.

Isanyň nesil daragty

(Matta 1:1-17)

²³Isa Öz hyzmatyna başlan wagty otuz ýaşlaryndady. Ol Ýusubyň ogly hasaplanýardy. Ýusup Eliýiň ogly, ²⁴Eliý Mattadyň, Mattat Lewiniň, Lewi Melkiniň, Melki Ýannaýyň, Ýannaý Ýusubyň, ²⁵Ýusup Mattatýanyň, Mattatýa Amosyň, Amos Nahumyň, Nahum Esliniň, Esli Nagaýyň, ²⁶Nagaý Mahadyň, Mahat Mattatýanyň, Mattatýa Şimiýiň, Şimiý Ýosehiň, Ýoseh Ýodanyň, ²⁷Ýoda Ýohananyň, Ýohanan Resanyň, Resa Zerubabylyň, Zerubabyl Şeýaltyýeliň, Şeýaltyýel Neriniň, ²⁸Neri Melkiniň, Melki Addynyň, Addy Kosamyň, Kosam Elmadamyň, Elmadam Eriň, ²⁹Er Ýeşuwanyň, Ýeşuwa Eligezeriň, Eligezer Ýorymyň, Ýorym Mattatyň, Mattat Lewiniň, ³⁰Lewi Şimgonyň, Şimgon Ýahudanyň, Ýahuda Ýusubyň, Ýusup Ýonamyň, Ýonam Elýakymyň, ³¹Elýakym Meleýanyň, Meleýa Mennanyň, Menna Mattatanyň, Mattata Natanyň, Natan Dawudyň, ³²Dawut Ýyşaýyň, Ýyşaý Obediň, Obet Bowazyň, Bowaz Salanyň^[5], Sala Nahşonyň, ³³Nahşon Eminadabyň, Eminadap Admynyň, Admyn Arnynyň, Arny Hesronyň, Hesron Peresiň, Peres Ýahudanyň, ³⁴Ýahudyýa Ýakubyň, Ýakup Yshagyň, Yshak Ybraýymyň, Ybraýym Teranyň, Tera Nahoryň, ³⁵Nahor Serugyň, Seruk Reguwyň, Reguw Pelegiň, Pelek Eberiň, Eber Şelanyň, ³⁶Şela Keýnanyň, Keýnan Arpakşadyň, Arpakşat Samyň, Sam Nuhuň, Nuh Lemegiň, ³⁷Lemek Metuşelanyň, Metuşela Hanogyň, Hanok Ýerediň, Ýeret Mahalaleliň, Mahalalel Keýnanyň, ³⁸Keýnan Enoşyň, Enoş Şisiň, Şis Adamyň ogludy, Adam bolsa Hudaýyň ogludy.

4-nji bap

Isa synalýar

(Matta 4:1-17;Mark 1:12-15)

¹IsaMukaddes Ruhdan dolup, Iordan derýasyndan yzyna dolandy. Mukaddes Ruh Ony çöle alyp gitdi. ²Isa ol ýerde kyrk günläp iblis tarapyndan synaga salyndy. Şol günleriň dowamynda Ol hiç zat iýmedi, kyrk günden soň bolsa ajykdy.

³Iblis Oňa: «Eger Sen Hudaýyň Ogly bolsaň, bu daşyň çörege öwrülmegini buýur» diýdi. ⁴Isa: «„Ynsan diňe çörek bilen ýaşamaýar“ diýip ýazylgydyr» diýip jogap berdi.

⁵Soňra iblis Isany bir belent ýere çykaryp, Oňa dünýäniň ähli şalyklaryny görkezdi. ⁶Iblis Isa: «Men bularyň ählisiniň hökümdarlygyny we şan-şöhratyny Saňa bereýin. Bular maňa berildi, men hem ony islänime berip bilýärin. ⁷Şonuň üçin Sen maňa sežde etseň, bularyň bary Seniňki bolar» diýdi. ⁸Isa oňa: «„Hudaýyňyz Rebbe sežde ediň, diňe Oňa gulluk ediň“ diýip hem ýazylgydyr^[6]» diýip jogap berdi.

⁹Soňra iblis Isany Iýerusalime getirdi. Ony ybadathananyň çür depesine çykaryp: «Eger Sen Hudaýyň Ogly bolsaň, Özüňi şu ýerden aşak okla. ^10-11 Çünki şeýle ýazylgydyr:

„Seni berk goramak üçin,

Ol perişdelerine Sen babatda emr eder.

Aýagyň daşa büdremez ýaly,

olar Seni ellerinde göterer“» diýdi.

¹² Isa oňa: «„Hudaýyňyz Rebbi synamaň“ diýip hem ýazylgydyr» diýip jogap berdi.

¹³Iblis Isany synaglaryň hemmesinden geçirip gutarandan soň, amatly pursat gelýänçä, Onuň ýanyndan gitdi. ¹⁴Isa Mukaddes Ruhuň güýji bilen Jelilä dolanyp geldi. Ol hakdaky gürrüňler etrabyň çar tarapyna ýaýrady. ¹⁵Ol ýahudylaryň sinagogalarynda halka öwretmäge başlady, hemmeler Oňa öwgi aýdýardylar.

Nasyrada Isany ret edýärler

(Matta 13:53-58;Mark 6:1-6)

¹⁶Bir gün Isa Öz dogduk mekany bolan Nasyra gitdi. Ol Sabat güni adatdaky ýaly sinagoga baryp, Mukaddes Ýazgylardan okamak üçin ýerinden turdy. ¹⁷Oňa Işaýa pygamberiň kitabyny berdiler. Ol hem kitaby açyp, şu sözleriň ýazylan ýerini tapdy:

^18-19«Rebbiň ruhy üstümdedir.

Garyplara Hoş Habary bildirmegim üçin,

Ol Meni seçip-saýlady;

tussaglara azatlygy,

körlere gözüniň açyljakdygyny yglan etmäge^[7] Ol Meni iberdi.

Zulum astyndakylary azatlyga çykarmaga,

Rebbiň merhemet ýylyny jar etmäge Meni iberdi».

²⁰Onsoň kitaby ýapyp, ony yzyna — hyzmatkäre berdi-de oturdy. Sinagogadakylaryň barynyň gözi Oňa dikildi. ²¹Isa olara: «Siziň eşiden bu mukaddes ýazgyňyz şu gün berjaý boldy» diýip, gürrüňe başlady. ²²Hemmeler Isany öwüp, Onuň agzyndan çykan ajaýyp sözlere haýran galyp: «Bu Ýusubyň Ogly dälmi?» diýip soradylar. ²³Isa olara: «Siziň Maňa: „Eý, lukman, ilki özüňe şypa ber!“ diýen nakyly aýtjakdygyňyzy bilip durun. Siz: „Kapernaumda eden işleriňi eşitdik. Olary şu ýerde, Öz ýurduňda-da berjaý et-dä“ diýersiňiz» diýdi. ²⁴Ol ýene şeýle diýdi: «Size dogrusyny aýdýaryn, hiç bir pygamber öz ýurdunda kabul edilmeýär. ²⁵Size hakykaty aýdýaryn: Ylýasyň döwründe üç ýyl alty aýlap asmandan ýekeje damja-da ýagyş damman, ähli ýurda elhenç açlyk düşende, Ysraýylda köp dul aýallar bardy. ²⁶Emma Ylýas olaryň hiç biriniň ýanyna iberilmän, diňe Sidondaky Sarepat şäherinde bolan bir keseki dul aýalyň ýanyna iberildi. ²⁷Şeýle hem, Elýaşa pygamberiň döwründe Ysraýylda deri keselli köp adamlar bardy. Emma Elýaşa diňe siriýaly keseki Nagamanyň ýanyna iberildi we ondan başga hiç kim tämiz bolmady». ²⁸Bu sözleri eşidenlerinde, sinagogadakylaryň bary gahar-gazaba mündi. ²⁹Olar aýaga galyp, Isany şäherden kowdular. Nasyra şäheri depede ýerleşýärdi. Olar Ony şol depäniň çür başyna çykaryp, aşak taşlajak boldular. ³⁰Emma Isa olaryň arasyndan geçip, ol ýerden çykyp gaýtdy.

Isa arwah-jyny kowýar

³¹Onsoň Isa Jeliläniň Kapernaum şäherine gelip, Sabat güni halka öwretmäge başlady. ³²Halk Onuň taglymatyna haýran galdy, sebäbi Ol ygtyýarlylyk bilen gepleýärdi. ³³Sinagogada arwah-jyn eýelän bir adam bardy. Ol batly ses bilen gygyryp: ³⁴«Eý, nasyraly Isa! Biziň bilen näme işiň bar? Bizi ýok etmäge geldiňmi? Men Seniň kimdigiňi bilýärin, Sen Hudaýyň Mukaddesisiň» diýip gygyrdy. ³⁵Isa arwah-jyna käýäp: «Sem bol! Bu adamdan çyk!» diýip buýruk berdi. Şonda arwah-jyn ol adamy hemmeleriň öňünde ýere ýykdy-da, hiç zyýan ýetirmän, ondan çykdy. ³⁶Hemmeler haýran galyp, biri-birlerine: «Bu nähili söz? Ol ygtyýar hem gudrat bilen arwah-jynlara buýruk berýär. Olar hem çykýarlar» diýişdiler. ³⁷Isa hakyndaky habar bu etrabyň çar tarapyna ýaýrady.

Isa köp hassalara şypa berýär

³⁸Isa sinagogadan çykyp, Simunyň öýüne bardy. Simunyň gaýynenesini gyzdyryp ýatyrdy. Muňa Isadan kömek soradylar. ³⁹Isa onuň başujunda durup, gyzdyrma käýedi welin, onuň gyzdyrmasy aýryldy. Ol aýal dessine ýerinden turdy-da, olara hyzmat etmäge başlady. ⁴⁰Gün batanda, adamlar her dürli kesellileri Isanyň ýanyna getirdiler. Isa hem olaryň her biriniň üstüne elini goýup şypa berdi. ⁴¹Köpüsinden arwah-jynlar: «Sen Hudaýyň Oglusyň!^[8]» diýip gygyryşyp çykýardy. Emma Isa olara käýäp, geplemeklerine ýol bermeýärdi, sebäbi olar Onuň Mesihdigini bilýärdiler.

⁴²Ertesi gün daň atanda, Isa öýden çykyp, bir çola ýere gitdi. Halk hem Onuň gözlegine çykdy. Olar Isany tapanlarynda, Ony öz ýanlarynda alyp galmaga dyrjaşdylar. ⁴³Isa olara: «Men Hudaýyň Şalygynyň Hoş Habaryny beýleki şäherlerde-de wagyz etmeli, hut şonuň üçin hem iberildim» diýdi. ⁴⁴Şeýdip, Ol Ýahudyýanyň^[9] sinagogalarynda wagyz etmegini dowam etdirdi.

5-nji bap

Isanyň ilkinji şägirtleri

(Matta 4:18-22;Mark 1:16-20)

¹Bir gün Isa Ginnesaret kölüniň^[10] kenarynda wagyz edýärkä, halk Hudaýyň sözüni diňlemek üçin, Onuň daşyna üýşdi. ²Şonda Isa kölüň ýakasynda duran iki gaýygy gördi. Balykçylar gaýyklardan düşüp, torlaryny ýuwup durdular. ³Isa gaýyklaryň birine münüp, gaýygyň eýesi Simundan kenardan biraz uzaklaşmagy haýyş etdi. Onsoň Ol gaýykda oturan ýerinden halka öwretmäge durdy. ⁴Isa sözüni tamamlandan soň, Simuna: «Kölüň çuň ýerine gidiň-de, balyk tutmak üçin torlaryňyzy suwa taşlaň» diýdi. ⁵Simun Oňa: «Halypa! Bütin gije jan etsek-de, hiç zat tutup bilmedik, ýöne Seniň sözüň hatyrasyna torlary ýene taşlaýyn» diýdi. ⁶Muny aýdylyşy ýaly edenlerinde, olar şeýle bir köp balyk tutdular welin, torlary-da ýyrtylyp başlady. ⁷Şoňa görä olar beýleki gaýykdaky ýoldaşlarynyň gelip kömekleşmekleri üçin, ellerini bulap yşarat etdiler. Olar gelip, iki gaýygy-da balykdan doldurdylar. Gaýyklar tas suwa batypdy. ⁸Simun Petrus muny görende, Isanyň aýagyna ýykylyp: «Eý, Agam! Meniň ýanymdan aýryl, men bir günäli adam!» diýdi. ⁹Tutan balyklarynyň köpdügine onuň özi we ýanyndakylaryň hemmesi haýran galdy. ¹⁰Simunyň ýoldaşlary Ýakup bilen Ýohanna atly Zebedeýiň ogullary hem muňa haýran galdylar. Isa Simuna: «Gorkma, sen mundan beýläk balyk deregine ynsanlary tutarsyň» diýdi. ¹¹Şeýlelikde, olar gaýyklaryny kenara çykaryp, bar zady taşlap, Onuň yzyna düşdüler.

Isa deri kesellini sagaldýar

(Matta 8:1-4;Mark 1:40-45)

¹²Isa şäherleriň birindekä, elhenç deri keseline ýolugan bir adam Onuň ýanyna geldi. Ol Isany görende, dyzyna çöküp, Oňa: «Eý, Agam! Eger isleseň, meni bu keselden tämizläp bilersiň» diýip ýalbardy. ¹³Isa hem elini uzatdy-da, oňa degrip: «Isleýärin, tämiz bol!» diýdi. Deri keseli ol adamdan şobada aýryldy. ¹⁴Soňra Isa oňa: «Muny hiç kime aýtmagyn. Ýöne git-de, ruhana görün we deri keselinden saplanandygyňy hemmelere subut eder ýaly, Musanyň buýran sadakasyny ber» diýip buýurdy. ¹⁵Emma Isa hakyndaky habarlar barha ýaýraýardy. Isany diňlemek we kesellerine şypa tapmak üçin, Onuň ýanyna uly mähelle ýygnanýardy. ¹⁶Isa bolsa, köplenç ýeke Özi çola ýerlere gidip, Hudaýa doga okaýardy.

Isa bir ysmazy sagaldýar

(Matta 9:1-8;Mark 2:1-12)

¹⁷Bir gün Isa halka öwredip otyrka, Jeliläniň ähli obalaryndan, Ýahudyýadyr Iýerusalimden gelen fariseýler bilen Töwrat mugallymlary-da şol ýerdediler. Isa Rebbiň gudraty arkaly hassalara şypa berýärdi. ¹⁸Şol wagt birnäçe adam bir ysmazy düşegi bilen göterip getirdi. Olar ony jaýyň içine salyp, Isanyň öňünde ýatyrjak boldular. ¹⁹Emma üýşen mähelleden ýaňa ony içeri salmaga ýol tapmansoňlar, jaýyň üstüne çykyp, üçegi söküp açdylar. Onsoň ysmazy düşegi bilen üçekden sallap, Isanyň öňüne düşürdiler. ²⁰Isa olaryň imanyny görüp, ysmaza: «Dost, seniň günäleriň ötüldi» diýdi. ²¹Töwrat mugallymlary bilen fariseýler: «Hudaýa dil ýetirýän bu adam kim? Günäleri ýeke-täk Hudaýdan başga kim ötüp biler?» diýip, içini gepletmäge başladylar. ²²Emma Isa olaryň näme pikir edýändiklerini bilip, olara: «Näme üçin hyýalyňyzda beýle pikirler edýärsiňiz? ²³Haýsyny aýtmak aňsat: „Günäleriň ötüldi“ diýmekmi ýa-da: „Tur-da, ýöre“ diýmek? ²⁴Emma siz Ynsan Oglunyň ýer ýüzünde günäleri ötmäge-de ygtyýarynyň bardygyny bilip goýuň» diýdi. Onsoň Ol ysmaza: «Saňa diýýärin, tur, düşegiňi al-da, öýüňe gaýt» diýdi. ²⁵Ol hem hemmäniň gözüniň alnynda dessine ýerinden turdy we düşegini ýygnady, Hudaýy şöhratlandyryp, öýüne gitdi. ²⁶Ähli adamlar haýran galyp, Hudaýy şöhratlandyrdylar. Olary gorky gaplap aldy, olar: «Bu gün şeýle bir geň zatlar gördük» diýişdiler.

Isa Lewini çagyrýar

(Matta 9:9-13;Mark 2:13-17)

²⁷Şundan soň Isa daşary çykanda, salgyt ýygnap oturan Lewini görüp, oňa: «Meniň yzyma düş!» diýdi. ²⁸Ol hem ýerinden turdy-da, ähli zady taşlap, Onuň yzyna düşdi. ²⁹Lewi öz öýünde Isa üçin bir uly meýlis gurady. Saçagyň başynda olar bilen birtopar salgytçylar we başga-da köp adamlar nahar iýip otyrdylar. ³⁰Fariseýler bilen Töwrat mugallymlary Onuň şägirtlerine: «Näme üçin salgytçylardyr günäkärler bilen bile iýip-içýärsiňiz?» diýip hüňürdeşdiler. ³¹Isa olara: «Lukman saglara däl-de, hassalara gerekdir. ³²Men dogrulary däl-de, günäkärleri toba çagyrmaga geldim» diýip jogap berdi.

Agyz bekleme barada sorag

(Matta 9:14-17;Mark 2:18-22)

³³Olar Isa: «Ýahýanyň şägirtleri ýygy-ýygydan agyz bekläp, doga-dileg edýärler, fariseýleriň şägirtleri hem şeýle, emma Seniň şägirtleriň iýip-içip ýörler» diýdiler. ³⁴Isa: «Toýda giýew dostlarynyň ýanyndaka, siz onuň myhmanlaryna agyz bekledip bilersiňizmi? ³⁵Emma giýewiň olardan alynjak günleri geler, şonda olar agyz beklärler» diýip jogap berdi.

³⁶Isa olara şu tymsaly aýdyp berdi: «Hiç kim täze eşikden ýyrtyp, köne eşige ýama salmaz. Beýtse, täze eşik hem ýyrtylar, täze eşikden alnan ýama-da köne eşige gelişmez. ³⁷Hiç kim täze şeraby köne meşiklere guýmaz. Ýogsa täze şerap meşikleri böwsüp, şerap ýere döküler, meşikler-de zaýalanar. ³⁸Täze şerap täze meşiklere guýulmalydyr.^[11] ³⁹Hiç kim köne şeraby içenden soň täzäni küýsemez. „Könesi oňat“ diýer».

6-njy bap

Sabat güni barada gürrüň

(Matta 12:1-14;Mark 2:23—3:6)

¹Bir Sabat güni^[12]Isa bugdaýlygyň arasyndan geçip barýardy. Onuň şägirtleri bugdaý başlaryny ýolup, aýalarynda owup iýýärdiler. ²Fariseýleriň käbiri olardan: «Näme üçin Sabat güni gadagan işi edýärsiňiz?» diýip sorady. ³ Isa olara: «Dawut bilen ýanyndakylar aç galanlarynda, siz Dawudyň näme edendigini asla okamadyňyzmy? ⁴Ol Hudaýyň öýüne girip, Hödür çöreklerini alyp iýdi, ýanyndakylara hem berdi. Bu olar üçin gadagandy, diňe ruhanylara rugsat berlendi» diýdi. ⁵Isa olara ýene-de: «Ynsan Ogly hatda Sabat gününiň-de hökümdarydyr» diýdi.

⁶Başga bir Sabat güni Isa sinagoga baryp, halka öwretmäge durdy. Ol ýerde sag eli şel açan bir adam bardy. ⁷Töwrat mugallymlary bilen fariseýler Isany aýyplamakçy boldular. Sabat güni hassa şypa berermikä diýip, Ony aňtadylar. ⁸Isa olaryň pikirlerini bilip, eli şel açan adama: «Ýeriňden tur-da, orta çyk!» diýdi. Ol hem ýerinden turup, ortada durdy. ⁹Onsoň Isa olardan: «Size bir sowalym bar: „Kanun boýunça Sabat güni ýagşylyk etmek dogrumy ýa-da ýamanlyk? Biriniň janyny halas etmek dogrumy ýa-da heläk etmek?“» diýip sorady. ¹⁰Isa töweregindäkileriň hemmesine göz gezdirip çykdy-da, ýaňky adama: «Eliňi uzat!» diýdi. Ol hem elini uzatdy welin, eli doly sagaldy. ¹¹Olar bolsa gahar-gazaba münüp, Isany näme etmelidigi barada öz aralarynda maslahatlaşmaga başladylar.

Isa on iki şägirdini saýlaýar

(Matta 10:1-4;Mark 3:13-19)

¹²Şol günlerde Isa doga okamak üçin daga çykdy we bütin gijäni Hudaýa doga okap geçirdi. ¹³Gün doganda, şägirtlerini ýanyna çagyrdy. Olardan on iki sanysyny saýlap, olary resullyga belledi. Olar şulardyr: ^14-16Simun (Isa oňa Petrus lakamyny berdi), onuň dogany Andrys, Ýakup, Ýohanna, Filip, Bartolomeý, Matta, Tomas, Alfeýiň ogly Ýakup, watançy Simun, Ýakubyň ogly Ýahudyýa we Isa haýynlyk eden Ýudas Iskariýot.

¹⁷Isa Özüniň on iki şägirdi bilen dagdan aşak düşüp, bir tekiz ýerde durdy. Ol ýerde Onuň başga-da ençeme şägirtleri üýşüp, tutuş Ýahudyýadan, Iýerusalimden, Sur bilen Sidonyň kenarýakalaryndan san-sajaksyz adamlar gelipdi. ¹⁸Olar Isany diňlemäge we kesellerine şypa tapmaga gelipdiler. Arwah-jynlardan ejir çekýänler-de şypa tapýardylar. ¹⁹Ähli adamlar Isa el degirjek bolup dyrjaşýardy, sebäbi Ondan çykýan güýç olaryň hemmesine şypa berýärdi.

Bagtlylar we bagtsyzlar

(Matta 5:1-12)

²⁰Onsoň Isa şägirtlerine nazaryny dikip, şeýle diýdi:

«Eý, garyplar, siz bagtlysyňyz,

çünki Hudaýyň Şalygy siziňkidir!

²¹Eý, şu wagt açlyk çekýänler, siz bagtlysyňyz,

çünki doýarsyňyz.

Şindi aglaýanlar, siz bagtlysyňyz,

çünki şatlykdan gülersiňiz.

²²Ynsan Ogly sebäpli adamlar sizi ýigrenip, aralaryndan kowan wagty, size sögüp, adyňyzy garalan wagty bagtlysyňyz! ²³Şol gün şatlanyň, begençden bökjekläň, sebäbi göklerde aljak sylagyňyz uludyr. Olaryň ata-babalary-da pygamberlere şeýle daradylar.

²⁴Emma waý halyňyza, eý, baýlar!

Çünki siz eýýäm teselliňizi alansyňyz.

²⁵Waý halyňyza, eý, şu wagt doklar!

Çünki siz açlyk çekersiňiz.

Waý halyňyza, eý, şu wagt gülýänler!

Çünki siz ýas tutup aglarsyňyz.

²⁶Ähli adamlar sizi taryplan mahaly waý halyňyza!

Çünki ata-babalary-da galp pygamberlere şeýle etdiler.

Duşmanlaryňyzy söýüň

(Matta 5:38-48;7:12a)

²⁷Emma, eý, Meni diňleýänler, size şeýle diýýärin: duşmanlaryňyzy söýüň, özüňizi ýigrenýänlere ýagşylyk ediň. ²⁸Özüňize gargaýanlar üçin ýagşylyk diläň, özüňizi ynjadýanlar üçin Hudaýa doga okaň. ²⁹Bir ýaňagyňa urana beýleki ýaňagyňy-da tut. Donuňy alandan köýnegiňi hem gaýgyrma. ³⁰Saňa dileg salana ber, özüňden bir zat alandan yzyna sorama. ³¹Adamlaryň özüňize näme etmegini isleýän bolsaňyz, siz-de olara şeýle ediň. ³²Siz özüňizi söýýänleri söýýän bolsaňyz, munuň bilen näme hormat gazanýarsyňyz? Günäkärlär-de özlerini söýýänleri söýýärler ahyryn. ³³Siz özüňize ýagşylyk edýänlere ýagşylyk edýän bolsaňyz, munuň bilen näme hormat gazanýarsyňyz? Günäkärler-de şeýle edýändirler. ³⁴Yzyna almak tamasy bilen karz berýän bolsaňyz, munuň bilen näme hormata mynasypsyňyz? Günäkärler-de doly yzyna almak niýeti bilen günäkärlere karz berýändirler. ³⁵Duşmanlaryňyzy söýüň, ýagşylyk ediň, yzyna almasyz karz beriň. Şonda siziň sylagyňyz uly bolup, Beýik Hudaýyň ogullary bolarsyňyz, sebäbi Ol gadyr bilmezlere-de, pislere-de mähirlidir. ³⁶Gökdäki Ataňyzyň rehimli bolşy ýaly, siz-de rehimli boluň.

Başgalary ýazgarmaň

(Matta 7:1-5)

³⁷Başgalary ýazgarmaň, şonda siz hem ýazgarylmarsyňyz. Hiç kimi günäkärlemäň, şonda size-de günä ýöňkelmez. Bagyşlaň, siz-de bagyşlanarsyňyz. ³⁸Beriň, size-de berler. Hyryn-dykyn doldurylyp, pürepür edilip, gujagyňyzy dolup-daşýan ölçeg bilen doldurylyp berler. Haýsy ölçeg bilen ölçeseňiz, size-de şol ölçeg bilen ölçeler».

³⁹Isa olara bir tymsal hem aýdyp berdi: «Kör köri idip bilermi? Ikisi hem çukura gaçmazmy?! ⁴⁰Şägirt öz halypasyndan üstün däldir, emma kämilleşensoň, her kes öz halypasy ýaly bolar. ⁴¹Näme üçin sen doganyňyň gözündäki çöpi görýärsiň-de, öz gözüňdäki agajy saýgarmaýarsyň? ⁴²Nädip sen öz gözüňdäki agajy görmän, doganyňa: „Dogan! Gel, gözüňdäki çöpi çykaraýyn“ diýjek? Eý, ikiýüzli, ilki öz gözüňdäki agajy çykar, şonda doganyňyň gözündäki çöpi çykarmak üçin oňat saýgararsyň».

Agaç we onuň miwesi

(Matta 7:16-20,24-27;12:33-35)

⁴³«Oňat agajyň erbet miwe bermeýşi ýaly, erbet agaç-da oňat miwe bermez. ⁴⁴Agaç öz miwesinden tanalýandyr. Sebäbi ýandakdan injir, çalydan-da üzüm ýygylýan däldir. ⁴⁵Ýagşy adam ýüreginiň ýagşylyk hazynasyndan ýagşylyk çykarýandyr, ýaman adam ýüreginiň ýamanlyk hazynasyndan ýamanlyk çykarýandyr. Ynsanyň dili ýüreginden joşanyny sözleýändir. ⁴⁶Näme üçin Maňa: „Ýa Reb! Ýa Reb!“ diýip-de, aýdanlarymy etmeýärsiňiz? ⁴⁷Meniň ýanyma gelýän, sözlerimi eşidip, olary berjaý edýän adamyň kime meňzeýändigini size beýan edeýin: ⁴⁸ol öý salmak üçin ýeri çuň gazyp, onuň binýadyny gaýanyň üstünde tutan adama meňzeýär. Sil gelende, derýa joşup, bu öýe urulsa-da, ony sarsdyryp bilmez, sebäbi ol berk salnypdy^[13]. ⁴⁹Emma Meniň sözlerimi eşidip-de, berjaý etmedik kişi topragyň üstünde binýatsyz öý salan adam ýalydyr. Derýa joşup, ol öýe uran badyna, öý ýykylar. Onuň dargaýşy-da gorkunç bolar».

7-nji bap

Ýüzbaşynyň imany

(Matta 8:5-13)

¹Isa Özüni diňleýän halka bu sözleriň ählisini aýdyp bolandan soň, Kapernaum şäherine gitdi. ²Bu ýerde bir ýüzbaşynyň ezizläp hormatlaýan hyzmatkäri keselläp, ölüm ýassygynda ýatyrdy. ³Ýüzbaşy Isa hakynda eşidende, öz hyzmatkärine şypa bermegini sorap, Onuň ýanyna birnäçe ýahudy ýaşulularyny iberdi. ^4-5Olar Isanyň ýanyna gelip, Oňa ýürekden ýalbaryp: «Bu adam Seniň kömek etmegiňe mynasyp, sebäbi ol biziň halkymyzy söýýär, hatda bize sinagoga hem gurup berdi» diýdiler. ⁶Şeýlelikde, Isa olar bilen gitdi.

Olar ýüzbaşynyň öýüne ýakynlaşanlarynda, ýüzbaşy dostlaryndan Oňa şeýle habar iberdi: «Agam, azara galma, sebäbi Seniň öýüme gelmegiňe men mynasyp däl. ⁷Şonuň üçin hem men özümi Seniň ýanyňa barmaga mynasyp saýmadym. Diňe birje söz aýtsaň bes, meniň hyzmatkärim sagalar. ⁸Men hem buýruk astyndaky adamdyryn, ygtyýarymda esgerlerim bar. Birisine „Git“ diýsem gidýär, başgasyna „Gel“ diýsem gelýär. Hyzmatkärime „Şuny et!“ diýsem edýär».

⁹Isa bu sözleri eşidip, ýüzbaşa haýran galdy. Ol yzyna düşüp gelýän mähellä tarap öwrülip: «Size şuny aýdaýyn: Men hatda Ysraýylda-da şeýle beýik imany görmedim» diýdi. ¹⁰Onsoň iberilen adamlar yzyna öwrülip baranlarynda, hyzmatkär sagalan eken.

Isa dul aýalyň ogluny direldýär

¹¹Mundan biraz soňra Isa Naýin diýen şähere gitdi. Şägirtleri bilen uly mähelle hem Onuň yzyna düşüp gitdi. ¹²Isa şäher derwezesine golaýlan wagty bir dul aýalyň ýalňyz ogluny jaýlamaga alyp barýan ekenler. Şäherden gelen uly mähelle hem bu aýalyň ýanyndady. ¹³Reb Isa bu aýaly görüp, oňa ýüregi awady. Ol aýala: «Aglama!» diýdi.

¹⁴Onsoň Isa baryp, tabyda elini degirdi, ony göterip barýanlar saklandylar. Isa: «Eý, ýaş ýigit, saňa diýýärin, tur!» diýdi. ¹⁵Şonda merhum turup, geplemäge başlady. Isa ony ejesine gaýtaryp berdi. ¹⁶Hemmeleri gorky basdy. Olar: «Aramyzda beýik bir pygamber peýda boldy!», «Hudaý Öz halkyna nazar saldy» diýip, Hudaýy şöhratlandyrdylar. ¹⁷Isa baradaky bu habar tutuş Ýahudyýa we daş-töwerekdäki etraplara ýaýrady.

Isa bilen Ýahýa çümdüriji

(Matta 11:2-19)

^18-19Ýahýanyň şägirtleri bu wakalaryň baryny oňa gürrüň berdiler. Ýahýa olardan ikisini ýanyna çagyryp: «Gelmeli Şol Senmi ýa-da biz başga birine garaşmalymy?» diýip, Reb Isadan soramak üçin olary iberdi. ²⁰Olar Isanyň ýanyna gelip: «Bizi Ýahýa çümdüriji iberdi. Ol Senden: „Şol gelmeli Mesih Senmi ýa-da biz başga birine garaşmalymy?“ diýip soraýar» diýdiler.

²¹Şol wagtlar Isa köp keselleri, hassalary, erbet ruh eýelänleri bejeripdi, ençeme körleriň gözlerini açypdy. ²²Şunlukda, Isa habarçylara: «Baryň-da, görüp-eşidenleriňizi Ýahýa habar beriň. Körler görýär, agsaklar ylgaýar, deri keselliler tämizlenýär, kerler eşidýär, ölüler direlýär, garyplara Hoş Habar wagyz edilýär. ²³Menden ýüz döndermedik adam bagtlydyr!» diýip jogap berdi.

²⁴Ýahýanyň ilçileri gidenden soň, Isa mähellä Ýahýa barada gürrüň bermäge başlady: «Çöle näme görmäge gitdiňiz? Şemala yranýan ýylgynymy? ²⁵Ýeri, näme görmäge gitdiňiz? Nepis eşikler geýen adamymy? Emma gymmatbahaly lybaslara beslenip, şady-horramlykda ýaşaýanlar şa köşklerindedir. ²⁶Ýeri, siz näme görmäge gitdiňiz? Bir pygamberimi? Hawa, Men size şuny aýdýaryn, ol gören kişiňiz hatda pygamberden hem artykdyr. ²⁷„Öňüňden ýol taýýarlar ýaly, ine, Men Öz wekilimi iberýärin“ diýip ýazylan sözler hem hut şoňa degişlidir. ²⁸Size şuny aýdýaryn, aýaldan doglanlaryň arasynda Ýahýadan beýigi ýokdur, emma Hudaýyň Şalygynda iň kiçisi hem ondan beýikdir». ²⁹Ähli halk, hatda salgyt ýygnaýjylar hem Ýahýanyň sözlerini eşidip, Ýahýa tarapyndan suwa çümdürilmek bilen Hudaýyň ýolunyň dogrudygyny tassykladylar. ³⁰Emma fariseýlerdir Töwrat mugallymlary Ýahýa tarapyndan suwa çümdürilmekden boýun gaçyrmak bilen Hudaýyň özleri üçin niýetlän maksadyndan ýüz öwürdiler. ³¹Isa sözüni dowam etdirdi: «Men bu nesli kime meňzedeýin? Olar kime meňzeýär? ³²Olar bazarda oturyp, biri-birilerine: „Size tüýdük çaldyk, tans etmediňiz; agy aýtdyk, aglamadyňyz“ diýip gygyrýan çagalara meňzeýärler. ³³Ine, Ýahýa çümdüriji geldi, ol iýenogam, içenogam. Siz bolsa oňa „jynly“ diýýärsiňiz. ³⁴Ynsan Ogly geldi, Ol iýýärem, içýärem, siz Oňa: „Ine, bu horana, arakhora serediň! Ol salgytçylar we günäkärler bilen dost boldy!“ diýýärsiňiz. ³⁵Emma danalygyň hakdygy onuň zürýatlarynyň ählisi tarapyndan tassyklanar».

Günäli aýal Isa ýag çalýar

³⁶Bir gün fariseýlerden biri Isany nahara çagyrdy. Ol hem fariseýiň öýüne baryp, saçak başynda oturdy. ³⁷Şol şäherde günäkär bir aýal bardy. Ol aýal Isanyň fariseýiň öýünde naharlanýandygyny bilip, çüýşe gapda hoşboý ysly ýag getirdi. ³⁸Aýal Isanyň öňünde dyzyna çöküp aglap, gözýaşlary bilen Onuň aýaklaryny ýuwmaga başlady. Soňra aýaklaryny saçy bilen süpürip öpdi we hoşboý ysly ýag çaldy. ³⁹Isany çagyran fariseý muny görüp: «Eger bu adam pygamber bolýan bolsa, Özüni elleýän aýalyň kimdigini, nähilidigini bilerdi. Bu aýal günäkär ahyryn» diýip, içini gepletdi. ⁴⁰Munuň üçin Isa oňa: «Simun, Meniň saňa aýtmaly zadym bar» diýdi. Ol hem: «Aýdyber, Mugallym» diýdi. ⁴¹«Bir adam iki adama karz pul beripdir: birine — bäş ýüz kümüş teňňe, beýlekisine — elli kümüş teňňe. ⁴²Bergisini bermäge hiç pullarynyň ýokdugy üçin, ol bularyň ikisiniň hem bergisini geçipdir. Munuň üçin olaryň haýsysy ony has köp söýer?» ⁴³Simun: «Meniň pikirimçe, bergisi köp geçilen adam» diýip jogap berdi. Isa: «Dogry pikir etdiň» diýdi.

⁴⁴Onsoň Isa aýala tarap öwrülip, Simuna şeýle diýdi: «Bu aýaly görýäňmi? Men seniň öýüňe geldim, sen bolsa aýaklarymy ýuwmaga suw-da bermediň, emma bu aýal aýaklarymy gözýaşy bilen ýuwup, saçy bilen süpürdi. ⁴⁵Sen Meni öpmediň, emma bu aýal Men öýe girenimden bäri aýaklarymy öpüp otyr. ⁴⁶Sen başyma ýag çalmadyň, emma bu aýal aýaklaryma hoşboý ysly ýag çaldy. ⁴⁷Şonuň üçin hem Men saňa aýdýaryn: bu aýalyň köp günäleri bagyşlanandyr. Çünki onuň söýgüsi köpdür. Günäleri az bagyşlananlaryň bolsa söýgüsi azdyr». ⁴⁸Onsoň Isa ol aýala: «Seniň günäleriň geçildi» diýdi. ⁴⁹Isa bilen bir saçakda oturanlar öz aralarynda: «Günäleri-de bagyşlaýan bu kimkä?» diýişmäge başladylar. ⁵⁰Isa bolsa aýala: «Seni imanyň halas etdi, arkaýyn gidiber» diýdi.

8-nji bap

Ekin tymsaly

(Matta 13:1-23;Mark 4:1-20)

¹Bu wakadan soňra Isa şäherleri we obalary aýlanyp, Hudaýyň Şalygy baradaky Hoş Habary wagyz etmäge başlady. On iki şägirdi hem Onuň ýanyndady. ^2-3Şeýle hem, erbet ruhlardan we kesellerden halas bolan birnäçe aýallar, içinden ýedi arwah-jyn çykan magdalaly Merýem hem-de Hirodyň öýüni dolandyrýan Huzanyň aýaly Ýowanna, Suzanna, başga-da birtopar aýallar Isanyň ýanyndady. Bu aýallar öz emläkleri bilen olara kömek edýärdiler.

⁴Uly bir mähelle üýşüp, ähli şäherlerden adamlar Isanyň ýanyna geldi. Şonda Isa olara şu tymsaly gürrüň berdi: ⁵«Bir daýhan ekin ekmäge çykýar. Ekip ýörkä, tohumlaryň birnäçesi ýoluň üstüne düşüp, aýak astynda depelenýär we guşlar gelip, ony çokýarlar. ⁶Birnäçe tohum daşly ýere düşýär. Olar gögeren badyna suwsuzlykdan gurap gidýärler. ⁷Birnäçesi tikenekligiň arasyna düşýär. Tohum bilen gögeren tikenler olary basýar. ⁸Birnäçesi-de gowy topraga düşýär. Olar gögerip çykyp, her biri ýüz esse hasyl berýär». Bulary gürrüň berenden soň, Isa: «Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!» diýip gygyrdy. ⁹Şägirtleri Ondan: «Bu tymsalyň manysy näme?» diýip soradylar. ¹⁰Ol şeýle diýdi: «Hudaýyň Şalygynyň syrlaryna düşünme ukyby size berildi, emma başgalar seredip görmesinler, eşidip düşünmesinler diýip, olara tymsallar arkaly aýdylýar. ¹¹Tymsalyň manysy şeýle: tohum Hudaýyň sözüdir. ¹²Ýoluň üstüne düşen däneler sözi eşidýän adamlardyr. Emma şeýtan gelip, iman getirmesinler, halas bolmasynlar diýip, olaryň kalbyndan sözi sogrup alýar. ¹³Daşly ýere düşenler bolsa sözi eşidenlerinde, şatlyk bilen kabul edýän adamlardyr. Ýöne olarda kök ýokdur. Olar az wagtlaýyn iman edip, synag wagty imandan dänýärler. ¹⁴Tikenekligiň arasyna düşenler bolsa sözi eşidýänlerdir, emma durmuşyň aladalary, baýlyklary, keýpi-sapasy olary barha bogýar, olar hasyl bermeýärler. ¹⁵Gowy topraga düşenler bolsa, sözi eşidip, ony ýagşy hem päk ýürekde saklaýanlardyr. Olar çydamlylyk bilen miwe berýändirler.

Çyra tymsaly

(Mark 4:21-25)

¹⁶Hiç kim çyrany ýakyp, onuň üstüni gap bilen örtýän däldir ýa-da ony çarpaýanyň aşagynda goýýan däldir. Gaýtam, içeri girenler yşygy görer ýaly, ony çyradanyň üstünde goýýandyr. ¹⁷Elbetde, üsti açylmajak gizlin zat, bilinmejek, mese-mälim bolmajak ýaşyryn zat ýokdur. ¹⁸Şonuň üçin hem nähili diňleýändigiňize üns beriň. Kimde bar bolsa, oňa ýene berler, ýöne kimde ýok bolsa, özüniňki hasap edýän zady hem elinden alnar».

Isanyň ejesi we inileri

(Matta 12:46-50;Mark 3:31-35)

¹⁹Isanyň ejesi bilen inileri Ony görmäge geldiler, emma üýşen mähelleden ýaňa Onuň ýanyna girip bilmediler. ²⁰Oňa: «Ejeň bilen doganlaryň Seni görmek üçin daşarda garaşyp durlar» diýip habar berdiler. ²¹Emma Isa: «Meniň ejem, doganlarym — Hudaýyň sözüni diňläp, ony berjaý edýänlerdir» diýip jogap berdi.

Isa tupany ýatyrýar

(Matta 8:23-27;Mark 4:35-41)

²²Bir gün Isa şägirtleri bilen bir gaýyga münüp, olara: «Geliň, kölüň beýleki tarapyna geçeliň» diýdi. Şeýdip, olar ýola düşdüler. ²³Olar gaýykda ýüzüp barýarkalar, Isa uka gitdi. Kölde birden güýçli tupan turdy. Gaýyk suwdan dolup başlady, olar howply ýagdaýa düşdüler. ²⁴Şägirtler baryp, Isany oýaryp: «Halypa! Halypa, biz heläk bolup barýarys!» diýdiler. Isa turup, ýele hem möwç alýan tolkunlara käýedi. Tupan ýatyp, doly imisalalyk aralaşdy. ²⁵Isa şägirtlerine: «Siziň imanyňyz hany?» diýip sorady. Olar bolsa gorkuşyp hem geň galyp, biri-birlerinden: «Bu Adam kimkä? Ol ýele hem suwa buýruk berýär, olar-da Oňa gulak asýar!» diýişdiler.

Isa arwah-jyn eýelän adamy sagaldýar

(Matta 8:28-34;Mark 5:1-20)

²⁶Olar Jeliläniň garşysynda ýerleşýän gerasalylaryň^[14] ýurduna geldiler. ²⁷Isa kenarda gaýykdan düşende, Oňa arwah-jyn eýelän bir adam gabat geldi. Ol adam köpden bäri hiç hili egin-eşik geýmeýärdi, öýünde ýaşaman, mazarlaryň arasynda ýaşaýardy. ²⁸Ol Isany görende, gygyryp goýberdi. Onuň öňünde ýere ýüzin ýykylyp, batly ses bilen: «Eý, Isa, Beýik Hudaýyň Ogly! Meniň bilen näme işiň bar? Ýalbarýan, meni gynama» diýdi. ²⁹Çünki Isa arwah-jyna ol adamdan çykmagy buýrupdy. Arwah-jyn ony ýygy-ýygydan tutýardy. Munuň üçin ol adamy zynjyrlap, gandallap saklardylar, emma ol zynjyrlaryny gyryp taşlardy, arwah-jyn ony çöllere äkiderdi. ³⁰Isa ondan: «Adyň näme?» diýip sorady. Ol hem: «Adym Goşun^[15]» diýip jogap berdi, sebäbi oňa san-sajaksyz arwah-jyn giripdi. ³¹Arwah-jynlar özlerine dowzaha gitmegi buýurmasyn diýip, Isa ýalbardylar. ³²Şol ýerdäki dagyň eteginde ullakan bir doňuz sürüsi otlap ýördi. Arwah-jynlar doňuzlaryň içine girmäge rugsat etmegini sorap, Isa ýalbardylar. Ol hem rugsat etdi. ³³Olar ýaňky adamdan çykyp, doňuzlara girdiler. Şondan soň süri uçutdan aşak zyňyp, kölde paýyrdaşyp gark boldy. ³⁴Bolan zady görenlerinde, çopanlar gaçyp, şäherdir obalara muny habar berdiler. ³⁵Halk bolan wakany görmek üçin geldi. Olar Isanyň ýanyna gelenlerinde, içinden arwah-jyn çykan adamyň geýnip, Isanyň aýagujunda oturandygyny, akylynyň hem ýerindedigini görüp gorkdular. ³⁶Bu wakany görenler bolsa, olara arwah-jyn eýelän adamyň nähili sagalandygy barada gürrüň berdiler. ³⁷Onsoň ähli gerasalylar we şol sebitiň ilaty Isadan öz ýanlaryndan gitmegini haýyş etdiler, sebäbi olary uly gorky gaplap alypdy. Isa hem gaýyga münüp, yzyna gaýtdy. ³⁸Arwah-jyndan halas bolan adam Isa gitmezden öň Ondan Özi bilen gitmäge rugsat sorap ýalbardy. ³⁹Isa bolsa: «Bar, öýüňe gaýt, Hudaýyň saňa nämeler edendigini gürrüň ber» diýip, ony ugratdy. Ol hem gidip, Isanyň özüne edenlerini tutuş şähere jar etdi.

Direlen gyz, sagalan aýal

(Matta 9:18-26;Mark 5:21-43)

⁴⁰Isa yzyna dolanyp gelende, halk Ony gyzgyn garşylady, sebäbi hemmeler Oňa garaşýardy. ⁴¹Şol wagt sinagoga ýolbaşçylaryndan Ýaýrus atly bir adam gelip, Isanyň aýagyna ýykyldy we Ondan öýüne barmagyny haýyş etdi. ⁴²Munuň sebäbi onuň on iki ýaşlaryndaky ýekeje gyzy ölüm ýassygynda ýatyrdy. Isa ol ýere gidip barýarka, mähelle Ony her ýandan gysyp-gowrup barýardy. ⁴³Mähelläniň içinde on iki ýyldan bäri gan akma keselli bir aýal hem bardy. Ol hiç zatdan haýyr tapmandy^[16]. ⁴⁴Ol Isanyň arka tarapyndan baryp, Onuň donunyň syýyna elini degirdi welin, şobada gan akmasy kesildi. ⁴⁵Isa: «Maňa kim elini degirdi?» diýip sorady. Hiç kim boýun almady. Şonda Petrus^[17]: «Halypa! Halk daşyňy alyp, Seni gysyp-gowrup barýar, Sen bolsa: „Maňa kim elini degirdi?“ diýýärsiň» diýdi. ⁴⁶Emma Isa: «Maňa biri elini degirdi, sebäbi Men Özümden bir güýjüň çykanyny duýdum» diýdi. ⁴⁷Aýal eden işiniň mundan aňry gizlin galmajakdygyny bilensoň, titräp gelip, Isanyň aýagyna ýykyldy. Ähli halkyň öňünde özüniň näme üçin Isa elini degrendigini, şobada hem şypa tapandygyny gürrüň berdi. ⁴⁸Isa oňa: «Eý, naçar, imanyň saňa şypa berdi. Arkaýyn gidiber» diýdi. ⁴⁹Isa bu sözleri aýdyp durka, sinagoga baştutanynyň öýünden gelen bir adam Ýaýrusa: «Gyzyň öldi. Mugallymy artykmaç biynjalyk etme» diýdi. ⁵⁰Emma Isa muny eşidip, oňa: «Gorkma, diňe iman et, gyzyň gutular» diýdi. ⁵¹Isa onuň öýüne gelende, Petrus, Ýohanna, Ýakup we gyzyň ene-atasyndan başga hiç kime Özi bilen içeri girmäge rugsat etmedi. ⁵²Hemmeler aglaşyp, ýas tutup otyrdylar. Emma Isa: «Aglamaň, ol ölenok, uklap ýatyr» diýdi. ⁵³Adamlar gyzyň ölendigini bilýändikleri üçin Onuň üstünden güldiler. ⁵⁴Emma Isa hemmäni daşary kowup, gyzyň elinden tutdy-da, gygyryp: «Gyzym, tur!» diýdi. ⁵⁵Gyza jan girip, ol şobada ýerinden turdy. Onsoň Isa gyza nahar bermeklerini buýurdy. ⁵⁶Gyzyň ene-atasy haýran galdy. Isa bolsa olara bolup geçen hadysany hiç kime aýtmazlygy tabşyrdy.

9-njy bap

Isa şägirtlerini halkyň arasyna iberýär

(Matta 10:5-15;Mark 6:7-29)

¹Isa on iki şägirdini ýanyna çagyryp, olara ähli arwah-jynlary kowmaga, her dürli keselleri bejermäge güýç we ygtyýar berdi. ²Onsoň olary Hudaýyň Şalygyny wagyz etmäge we hassalara şypa bermäge iberdi. ³Isa olara: «Ýol üçin hiç zat almaň: ýanyňyzda ne hasa, ne torba, ne çörek, ne pul, ne artykmaç eşik — hiç zat bolmasyn. ⁴Haýsy öýe girseňiz, tä ol şäherden çykyp gaýdýançaňyz, şol öýde boluň. ⁵Eger adamlar sizi kabul etmeseler, olaryň şäherinden çykyp gaýdanyňyzda, olara garşy şaýatlyk hökmünde aýagyňyzyň tozuny kakyň» diýdi. ⁶Şeýdip, olar ýola düşdüler, her bir baran ýerinde Hoş Habary wagyz edip, hassalary sagaldyp, obama-oba aýlandylar.

⁷Şol wagt Hirod han bolan wakalaryň baryny eşidip, gaty aljyrady. Sebäbi käbir adamlar: «Ýahýa direlipdir!» diýýärdiler. ⁸Käbirleri: «Ylýas peýda bolupdyr!», başga birileri hem: «Gadymy pygamberleriň biri direlipdir!» diýişýärdiler. ⁹Hirod bolsa: «Men Ýahýanyň başyny çapdyrdym, onda bu adam kimkä? Ol hakda üýtgeşik habarlar eşidýän» diýdi. Ol Isany görmäge jan etdi.

Isa bäş müň adamy doýurýar

(Matta 14:13-21;Mark 6:30-44;Ýohanna 6:1-14)

¹⁰Resullar yzyna gelensoň, öz eden işlerini Isa habar berdiler. Ol hem olary ýanyna alyp, Betsaýda diýen şähere gitdi^[18]. ¹¹Emma mähelle muny bilip, Onuň yzyndan bardy. Ol hem olary oňat garşylap, Hudaýyň Şalygy hakda gürrüň berdi we şypa mätäç adamlary sagaltdy. ¹²Gün ýaşyp barýarka, Onkiler Isanyň ýanyna gelip: «Bu mähelläni goýber, töwerekdäki obalara gidip, ýatara ýer we azyk tapsynlar, sebäbi biz bir çola ýerde ahyry» diýdiler. ¹³Emma Isa: «Olara iýmäge zady siz beriň» diýdi. Olar hem: «Biz munça mähelle üçin iýmit satyn almaga gidelimi? Biziň bäş çörek bilen iki balykdan başga zadymyz ýok ahyry» diýdiler. ¹⁴Ol ýerde bäş müňe golaý erkekler bardy. Emma Isa şägirtlerine: «Olary elli-elliden topar-topar edip oturdyň» diýip tabşyrdy. ¹⁵Olar hem şeýle edip, hemmeleri oturtdylar. ¹⁶Isa bolsa bäş çörek bilen iki balygy alyp, gözlerini göge dikip şükür etdi. Soňra bulary halka paýlar ýaly bölüşdirip şägirtlerine berdi. ¹⁷Hemmeler iýip doýdular, artyp galan çörek böleklerini ýygnap, on iki sebedi doldurdylar.

Petrus Isanyň Mesihdigini ykrar edýär

(Matta 16:13-28;Mark 8:27—9:1)

¹⁸Bir gün Isa ýekelikde Hudaýa doga okaýardy, şägirtleri hem Onuň ýanyndady. Isa olardan: «Halk Maňa kim diýýär?» diýip sorady. ¹⁹Olar: «Käbirleri Ýahýa çümdüriji, käbirleri Ylýas, başga birileri bolsa gadymy pygamberlerden biri direlipdir diýýär» diýip jogap berdiler. ²⁰Isa olardan: «Siz Maňa kim diýýärsiňiz?» diýip sorady. Petrus: «Sen Hudaýyň Mesihisiň» diýip jogap berdi. ²¹Isa bolsa muny hiç kime aýtmazlygy olara berk tabşyrdy.

Isa ölüp direljegini öňünden aýdýar

(Matta 16:20-28;Mark 8:30—9:1)

²²Onsoň Isa sözüni dowam edip: «Ynsan Ogly köp görgi görmeli, ýaşulular, ýolbaşçy ruhanylar we Töwrat mugallymlary tarapyndan ret edilmeli, öldürilmeli we üçülenji gün direlmelidir» diýdi. ²³Isa olaryň hemmesine şeýle diýdi: «Kim Meniň yzyma eýermek isleýän bolsa, özüni inkär etsin-de, her gün haçyny alyp, yzyma düşsün. ²⁴Kim janyny halas etmek islese, ony ýitirer, ýöne kim janyny Meniň ugrumda ýitirse, ony halas eder. ²⁵Ynsan tutuş dünýäni gazanybam, janyndan mahrum bolsa, oňa näme peýdasy bar? ²⁶Kim Menden we Meniň sözlerimden utansa, Ynsan Ogly-da Özüniň, Atasynyň we mukaddes perişdeleriň şöhraty bilen gelen mahaly ondan utanar. ²⁷Emma size dogrusyny aýdýaryn: bu ýerde duranlaryň käbiri ölmezden öň Hudaýyň Şalygynyň gelýänini görerler».

Isanyň keşbi üýtgeýär

(Matta 17:1-8;Mark 9:2-8)

²⁸Bu sözleri aýdanyndan sekiz gün geçensoň, Isa Petrusy, Ýohannany we Ýakuby ýanyna alyp, Hudaýa doga okamak üçin daga çykdy. ²⁹Doga okap otyrka, Onuň ýüz keşbi üýtgäp, eginbaşy lowurdap ap-ak boldy. ³⁰Ine, iki adam Onuň bilen gürrüňleşip durdy. Bu Musa bilen Ylýasdy. ³¹Olar şöhrat içinde peýda bolup, Isanyň dünýäden alynmaly pursady barada gürrüň edýärdiler. Bu pursat Iýerusalimde amala aşmalydy. ³²Petrus bilen onuň ýanyndakylary uky basmarlaýardy, emma olar ukudan açylyp, Isanyň şöhratyny hem Onuň ýanynda duran iki adamy gördüler. ³³Musa bilen Ylýas Isanyň ýanyndan aýrylyp barýarkalar, Petrus näme diýýänini özi-de bilmän, Oňa: «Halypa! Bize bu ýerde bolmak ýakymly, üç çadyr dikeli: biri — Saňa, biri — Musa, biri — Ylýasa» diýdi. ³⁴Petrus bulary aýdyp durka, bir bulut gelip, olaryň üstüni örtdi. Özlerini bulut gurşap alanda, olar gaty gorkdular. ³⁵Bulutdan: «Bu Meniň Oglumdyr, Saýlap-seçenimdir!^[19] Oňa gulak asyň» diýen bir owaz geldi. ³⁶Bu ses kesilen wagty, Isa ýeke galdy. Şägirtler bolsa dymyp, gören zatlary barada şol günlerde hiç kime gürrüň bermediler.

Isa arwah-jyn eýelän oglany sagaldýar

(Matta 17:14-18;Mark 9:14-27)

³⁷Şol günüň ertesi dagdan aşak düşen wagty, bir uly mähelle Isany garşylady. ³⁸Mähelläniň içinden bir adam gygyryp, şeýle diýdi: «Mugallym! Ýalbarýan, meniň ogluma nazaryňy sal, ol meniň ýalňyz çagam. ³⁹Ine, ony bir arwah-jyn eýeleýär, ol birden çygyryp başlaýar. Ol ruh onuň agzyndan ak köpük gelýänçä silterleýär, ýer bilen ýegsan edip, ondan zordan aýrylýar. ⁴⁰Şägirtleriňe ony çykaryp ber diýip ýalbardym, emma olar başarmadylar». ⁴¹Isa: «Eý, ýoldan çykan, imansyz nesil! Men haçana çenli siziň bilen bolup, size çydaýyn? Ogluňy bärik getir» diýdi. ⁴²Çaga Isanyň ýanyna gelýärkä, arwah-jyn ony ýere urup, köp silterledi. Emma Isa arwah-jyna käýäp, çagany sagaldyp, atasyna gowşurdy. ⁴³Hemmeler Hudaýyň beýikdigine haýran galdy.

Isa ölüp direljegini ýene aýdýar

(Matta 17:22,23;Mark 9:30-32)

Hemmeler Isanyň eden işlerine geň galdy. Isa Öz şägirtlerine: ⁴⁴«Bu sözler gulagyňyzda galsyn: Ynsan Ogly ynsanlaryň eline tabşyrylar» diýdi. ⁴⁵Emma olar bu söze düşünmediler. Bu sözüň manysy olar üçin gizlin bolup galdy, olar bu barada Isadan soramaga-da gorkdular.

Iň beýik kim?

(Matta 18:1-5;Mark 9:33-37)

⁴⁶Şägirtleriň arasynda olardan kimiň iň beýikdigi barada jedel ýüze çykdy. ⁴⁷Isa olaryň ýüregindäki pikiri aňyp, bir çagany aldy-da, ýanynda duruzdy. ⁴⁸Onsoň olara: «Kim şunuň ýaly bir çagany Meniň adymdan kabul etse, Meni kabul etdigidir. Meni kabul eden bolsa, Meni Ibereni kabul edýändir. Araňyzda kim hemmeden pes bolsa, iň beýik şoldur» diýdi. ⁴⁹Ýohanna Isa ýüzlenip: «Halypa! Biz Seniň adyň bilen arwah-jynlary çykarýan bir adamy gördük, ýöne onuň biziň bilen bile däldigi üçin, ony togtatmak isledik» diýdi. ⁵⁰Isa oňa: «Ony togtatmaň! Kim size garşy bolmasa, ol siziň tarapyňyzdadyr» diýdi.

Samariýalylar Isa garşy bolýarlar

⁵¹Göge alynmaly mahaly golaýlanda, Isa Iýerusalime gitmegi ýüregine düwüp, ýola düşdi. ⁵²Ol Özünden öň birnäçe ilçini ýollady. Olar hem Onuň gelerine taýýarlyk görmek üçin, samariýalylaryň bir obasyna girdiler. ⁵³Emma samariýalylar Isany kabul etmediler, sebäbi Onuň ugry Iýerusalime tarapdy. ⁵⁴Isanyň şägirtleri Ýakup bilen Ýohanna muny görüp, Ondan: «Eý, Agam! Olary ýok etmek üçin gökden ot ýagdyrmagymyzy isleýärsiňmi?^[20]» diýip soradylar. ^55-56Emma Isa öwrülip, olara käýedi^[21]. Onsoň olar başga oba gitdiler.

Isanyň yzyna eýermek

(Matta 8:19-22)

⁵⁷Ýolda barýarkalar, bir adam Isa: «Nirä gitseň^[22], men hem Seniň yzyňa düşjek» diýdi. ⁵⁸Isa oňa: «Tilkileriň süreni, guşlaryň höwürtgesi bardyr, ýöne Ynsan Oglunyň başyny goýara-da ýeri ýokdur» diýdi. ⁵⁹Başga birine: «Meniň yzyma düş» diýdi. Emma ol: «Agam, rugsat et, öňürti gidip, kakamy jaýlaýyn» diýdi. ⁶⁰Emma Isa oňa: «Goý, ölülerini ölüleriň özleri jaýlabersinler, ýöne sen git-de, Hudaýyň Şalygyny wagyz et» diýdi. ⁶¹Ýene birisi: «Agam! Seniň yzyňa düşeýin, ýöne rugsat ber, öňürti maşgalam bilen hoşlaşaýyn» diýdi. ⁶²Isa oňa: «Eline azaly alansoň yzyna seredýän adam Hudaýyň Şalygyna mynasyp däldir» diýdi.

10-njy bap

Isa ýetmiş iki şägirdi iberýär

¹Şundan soň RebIsa başga ýetmiş iki^[23] adamy belläp, olary Özüniň gitmekçi bolýan ähli şäherlerine, ýerlerine iki-ikiden öňünden ýollady. ²Olara şeýle diýdi: «Hasyl bol, ýöne işgär az. Şonuň üçin hem hasylyny ýygmaga işgär iberer ýaly, hasyl eýesi Rebbe ýalbaryň. ³Gidiň! Ine, Men sizi möjekleriň arasyna guzular kimin ýollaýaryn. ⁴Ýanyňyza gapjyk-da, torba-da, çaryk-da almaň. Ýolda hiç kim bilen salamlaşmaň. ⁵Haýsy öýe barsaňyz, öňürti: „Öýüňiz abadan bolsun!“ diýiň. ⁶Ol öýde parahatlygy söýýän adam bar bolsa, siziň dilän parahatlygyňyz onuň üstüne iner, ýok bolsa-da, ýene özüňize dolanar. ⁷Ol öýde galyp, olaryň berenlerini iýip-içiň, sebäbi işçi öz hakyna mynasypdyr. Öýden-öýe göçüp ýörmäň. ⁸Bir şähere baranyňyzda, kabul edilseňiz, öňüňizde näme goýulsa, şony iýiň. ⁹Ol ýerdäki hassalara şypa beriň we olara: „Hudaýyň Şalygy size golaýlady!“ diýiň. ¹⁰Emma başga bir şähere baranyňyzda, kabul edilmeseňiz, onuň köçelerine çykyň-da, olara: ¹¹„Şäheriňizde aýagymyza ýapyşan tozany-da size garşy kakýarys. Emma şuny biliň: Hudaýyň Şalygy golaýlandyr!“ diýiň. ¹²Size aýdýaryn: kyýamat güni ol şäheriň ýagdaýy Sodom şäheriniň ýagdaýyndan has beter bolar. ¹³Dat günüňe, eý, Horazin! Dat günüňe, eý, Betsaýda! Sizde görkezilen gudratlar Sur bilen Sidonda görkezilen bolsady, onda olar bireýýäm jul geýnip, kül üstünde oturyp toba ederdiler. ¹⁴Emma kyýamat güni siziň ýagdaýyňyz Sur bilen Sidonyň ýagdaýyndan has beter bolar! ¹⁵Eý, Kapernaum! Sen arşa göterilerin öýdýärsiňmi? Ýok, sen dowzaha taşlanarsyň. ¹⁶Sizi diňlän Meni diňlär, sizi ret eden Meni ret eder. Meni ret eden bolsa Meni Ibereni ret eder».

¹⁷Onsoň şol ýetmiş iki şägirt uly şatlyk bilen dolanyp gelip: «Eý, Agam! Seniň adyňy agzanymyzda, arwah-jynlar hem bize boýun bolýarlar» diýdiler. ¹⁸Isa olara: «Men şeýtanyň gökden ýyldyrym ýaly bolup aşak inenini gördüm. ¹⁹Men size ýylanlary, içýanlary we duşmanyň ähli güýjüni depelemäge ygtyýar berdim, hiç zat size zeper ýetirmez. ²⁰Şeýle hem siz erbet ruhlaryň özüňize boýun bolmagyna däl-de, atlaryňyzyň gökde ýazylmagyna begeniň» diýdi. ²¹Şol wagt Isa Mukaddes Ruh arkaly şatlanyp: «Eý, Atam, ýeriň we gögüň Hökümdary! Seniň bu zatlary akyldarlardan, düşünjelilerden ýaşyryp, çagalara aýan edeniň üçin Saňa şükür edýärin! Hawa, Atam, bu Seniň islegiňdi.

²²Atam ähli zady Maňa tabşyrdy. Ogly Atadan başga hiç kim tanaýan däldir. Atany-da Oguldan we Ogluň Ony aýan etmek isleýän adamlaryndan başga hiç kim tanaýan däldir» diýdi. ²³Soňra Isa şägirtlerine ýüzlenip, olara aýratyn nygtap: «Siziň görýän zatlaryňyzy görýän gözler nähili bagtly! ²⁴Size şuny aýdýaryn: köp pygamberler we patyşalar siziň görýänleriňizi görmek islediler, emma görmediler, siziň eşidýänleriňizi eşitmek islediler, emma eşitmediler» diýdi.

Oňat samariýaly

²⁵Bir dindar Isany synamak üçin, ýerinden turup: «Mugallym! Baky ýaşaýşy miras almak üçin men näme etmeli?» diýip sorady. ²⁶Isa onuň özüne sorag bilen ýüzlenip: «Töwratda näme ýazylgy? Sen muňa nähili düşünýärsiň?» diýdi. ²⁷ Ol adam: «Hudaýyňyz Rebbi tutuş ýüregiňiz, ähli güýjüňiz we düşünjäňiz bilen jan-tenden söýüň». Şeýle hem: «Ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý» diýdi. ²⁸Isa oňa: «Dogry jogap berdiň, sen hem şeýle et, şonda ýaşarsyň» diýdi. ²⁹Emma ol özüni aklajak bolup, Isadan: «Meniň ýakynym kim bolýar?» diýip sorady. ³⁰Isa oňa şeýle jogap berdi: «Bir adam Iýerusalimden Ýeriho barýarka, garakçylaryň eline düşýär. Olar onuň eşiklerini sypyryp alýarlar-da, özünem ýenjip, çalajan halda taşlap gidýärler. ³¹Tötänlikde bir ruhany şol ýoldan barýarka, ol adamy görüp, ýoluň ol tarapy bilen geçip gidýär. ³²Onsoň bir lewi-de şol ýere ýeten wagty ony görüp, ýoluň beýleki tarapy bilen geçip gidýär. ³³Şol ýoldan geçip barýan bir samariýaly bolsa, bu adamy görüp, oňa ýüregi awaýar. ³⁴Onuň ýanyna baryp, zeýtun ýagy bilen şerap guýup, ýaralaryny saraýar. Onsoň ol adamy öz eşegine mündürip, bir myhmanhana getirip, oňa garaşyk edýär. ³⁵Şol günüň ertesi myhmanhananyň eýesine iki kümüş teňňe çykaryp berip: „Muňa gowuja seret, artykmaç çykdajy etseň, yzyma gelýärkäm bererin“ diýýär. ³⁶Seniň pikiriňçe, bu üç adamyň haýsysy garakçylaryň eline düşen adamyň ýakyny bolýar?» ³⁷Dindar: «Oňa rehim eden adam» diýip jogap berdi. Isa hem oňa: «Bar, sen-de şonuň ýaly et» diýdi.

Isa Marta bilen Merýemiň öýünde

³⁸Isa bilen şägirtleri ýollaryny dowam edip, bir oba ýetdiler. Isa oba girende, Marta atly bir aýal Ony myhman aldy. ³⁹Bu aýalyň Merýem atly bir gyz dogany bardy. Ol Reb Isanyň alkymyna baryp oturyp, Onuň sözlerini diňleýärdi. ⁴⁰Marta bolsa işleriniň köpdüginden ýaňa başagaýdy. Ol Isanyň ýanyna gelip: «Agam! Uýamyň meniň ýeke özüme hyzmat etdirip oturmagy Seniň perwaýyňa-da dälmi? Oňa aýt, maňa kömekleşsin» diýdi. ⁴¹Reb Isa oňa: «Wah, Marta, Marta! Sen köp zatlar barada aladalanyp başagaý bolýarsyň. ⁴²Diňe bir zat gereklidir. Merýem iň oňadyny saýlady we bu onuň elinden hiç alynmaz» diýip jogap berdi.

11-nji bap

Isa halka doga-dileg öwredýär

(Matta 6:9-13;7:7-11)

¹Bir gün Isa Hudaýa doga okap otyrdy. Ol muny gutaran wagty, şägirtleriniň biri Oňa: «Agam, Ýahýanyň öz şägirtlerine öwredişi ýaly, Sen hem bize Hudaýa doga etmegi öwretsene» diýdi. ²Isa olara Hudaýa doga okanyňyzda şeýle diýiň:

«Eý, Atamyz^[24], adyň mukaddes bolsun!

Patyşalygyň gelsin!^[25]

³Gündelik çöregimizi bize günde ber.

⁴Bize garşy günä edenleri bagyşlaýşymyz ýaly,

Sen hem biziň günälerimizi bagyşla.

Bizi synaga salma^[26]» diýdi.

⁵Onsoň Isa olara şeýle diýdi: «Aýdaly, siziň biriňiziň dostuňyz bar. Sen ýarygije şol dostuňyň ýanyna baryp: „Dost! Maňa üç çörek karz bersene. ⁶Uzak ýoldan ýakyn dostum geldi. Onuň öňünde goýara zadym ýok“ diýip ýalbarýaňyz. ⁷Şonda dostuň içerden: „Meni birahat etme! Gapy birçak gulplandy, çagalarym, hemmämiz uklap ýatyrys. Men turup, saňa hiç zat berip biljek däl“ diýip jogap berýär. ⁸Size şuny aýdaýyn, ol adam saňa çöregi dostlugyň hatyrasyna bermese-de, ony gününe goýman, erjellik bilen soraberseň, islendik soran zadyňy berer. ⁹Men size diýýärin: diläň, size berler; agtaryň, taparsyňyz; gapyny kakyň, size açylar. ¹⁰Hawa, dilän alar, agtaran tapar, gapy kakana açylar. ¹¹Sizden haýsy ata ogly balyk dilände^[27], balyga derek oňa ýylan berer? ¹²Ýa bolmasa ýumurtga dilände, oňa içýan berer? ¹³Şeýlelikde, siz erbet bolubam öz çagalaryňyza oňat peşgeşler bermegi bilýän bolsaňyz, onda gökdäki Ataňyz Özünden dileýänlere Mukaddes Ruhy has-da köp bermezmi?»

Isa we jynlaryň hökümdary

(Matta 12:22-30,43-45;Mark 3:20-27)

¹⁴Günleriň birinde Isa bir lal adamdan arwah-jyny kowdy. Arwah-jyn çykan badyna, lal adam geplemäge başlady, halk muňa haýran galdy. ¹⁵Emma olaryň käbiri: «Ol arwah-jynlary jynlaryň hökümdary Beýelzebul^[28] arkaly kowup çykarýar» diýdiler. ¹⁶Beýlekiler hem Ony synamakçy bolup, gökden bir gudratly alamat görkezmegini talap etdiler. ¹⁷Emma Isa olaryň pikirlerini bilip, şeýle diýdi: «Içinde bölünişik bolan patyşalyk dargar, öz içinden bölünen öý ýykylar. ¹⁸Şeýtan öz içinden bölünse, heý-de patyşalygy durarmy? Muny siziň Maňa arwah-jynlary Beýelzebul arkaly kowýar diýýäniňiz üçin aýdýaryn. ¹⁹Men arwah-jynlary Beýelzebul arkaly kowýan bolsam, onda siziň adamlaryňyz olary kim arkaly kowýarlar? Şeýle diýýäniňiz üçin sizi öz adamlaryňyz höküm eder. ²⁰Men arwah-jynlary Hudaýyň güýji bilen kowýan bolsam, onda Hudaýyň Şalygy size gelendir. ²¹Eger bir güýçli adam depesinden dyrnagyna çenli ýaraglanyp, öz öýüni goraýan bolsa, onuň mal-mülki howpsuzdyr. ²²Emma özünden güýçli adam hüjüm edip, ony ýeňse, onda onuň buýsanýan hemme ýaraglaryny elinden alyp, talan oljasyny paýlar. ²³Meniň bilen bolmadyk Maňa garşydyr, Meniň bilen sürüni toplamadyk ony dargadýandyr.

²⁴Arwah-jyn adamdan çykandan soň, gurak ýerlere aýlanyp, dynçlyk gözleýär, emma tapmaýar. Şonda ol: „Çykan öýüme dolanaýyn“ diýýär. ²⁵Dolanyp gelende, öýüň süpürilgi, hemme zadyň ýerbe-ýerdigini görýär. ²⁶Onsoň gidip, özünden hem erbet ýedi ruhy ýanyna alýar-da, şol ýere baryp, mesgen tutýar. Şeýlelikde, ol adamyň soňky ýagdaýy öňküsinden-de erbet bolýar». ²⁷Isa bu zatlary aýdyp durka, mähelläniň arasyndan bir aýal sesini gataldyp: «Seni dogran, Seni emdiren ene nähili bagtly!» diýdi. ²⁸Isa bolsa: «Hawa, Hudaýyň sözüni eşidip, ony berjaý edýänler has hem bagtlydyr!» diýip jogap berdi.

Ýunusyň alamaty

(Matta 12:38-42)

²⁹Mähelle has köp üýşende, Isa şeýle diýdi: «Bu nesil erbet nesildir. Olar alamat talap edýär, emma olara Ýunus pygamberiňkiden başga alamat berilmez. ³⁰Ýunus Ninewe halkyna nähili alamat bolan bolsa, Ynsan Ogly-da bu nesle edil şonuň ýaly alamat bolar. ³¹ Günorta melikesi kyýamat güni bu nesle garşy çykyp, ony höküm eder, sebäbi ol Süleýmanyň pähimini diňlemek üçin, ýeriň aňry ujundan geldi. Ine, bu ýerde Süleýmandan-da üstün Biri bar. ³² Ninewe halky kyýamat güni bu nesle garşy çykyp, ony höküm eder, sebäbi olar Ýunusyň wagzy bilen toba geldiler. Ine, bu ýerde Ýunusdan hem üstün Biri bar.

Bedeniň yşygy

(Matta 5:15;6:22,23)

³³Hiç kim çyrany ýakyp, gizlin ýerde ýa-da gabyň aşagynda goýýan däldir, tersine, içeri girenler yşygy görer ýaly, ony çyradanyň üstünde goýýandyr. ³⁴Bedeniň çyrasy gözdür. Gözüň sagdyn bolsa, tutuş bedeniň hem ýagty bolar, gözüň şikesli bolsa, tutuş bedeniň hem garaňky bolar. ³⁵Şonuň üçin hem ägä bol, sendäki yşyk garaňky bolaýmasyn. ³⁶Seniň tutuş bedeniň ýagty bolup, hiç bir garaňky ýeri ýok bolsa, çyra seni öz şöhlesi bilen ýagtyldýan ýaly, bedeniň bütinleý ýagty bolar».

Waý halyňyza!

(Matta 23:1-36;Mark 12:38-40)

³⁷Isa bu zatlary aýdyp durka, bir fariseý Ony öýüne nahara çagyrdy. Isa baryp, saçak başynda oturdy. ³⁸Fariseý Onuň nahardan öň elini ýuwmandygyny görüp, geň galdy. ³⁹Emma Reb Isa oňa şeýle diýdi: «Ine, siz fariseýler käsedir gap-çanagyň daşyny arassalaýarsyňyz, emma içiňiz açgözlükden hem pislikden doludyr. ⁴⁰Akmaklar! Daşyny ýaradan içini-de ýaratmadymy? ⁴¹Mätäçlere ýürekden sadaka beriň, şonda hemmesi siziň üçin arassa bolar. ⁴²Waý halyňyza, eý, fariseýler! Siz narpyzdan, her hili ysly otdan ondan bir bölegi berýärsiňiz, emma adalat bilen Hudaýyň söýgüsini äsgermeýärsiňiz. Bularyň birini berjaý edip, beýlekilerini taşlamaly dälsiňiz. ⁴³Waý halyňyza, eý, fariseýler! Siz sinagogalarda baş kürsüleri, bazarlarda özüňize salam berilmegini halaýarsyňyz. ⁴⁴Waý halyňyza! Siz hiç belligi bolmadyk mazarlara meňzeýärsiňiz: adamlar bilmezden şeýle mazarlaryň üstüne gezýändirler».

⁴⁵Töwrat mugallymlaryň biri Oňa: «Eý, Mugallym! Sen bu zatlary aýtmak bilen, biziň hem göwnümize degýärsiň» diýdi. ⁴⁶Isa hem şeýle diýdi: «Siziň hem waý halyňyza, eý, Töwrat mugallymlary! Agyr ýükleri adamlara ýükleýärsiňiz, özüňiz bolsa ol ýüklere barmagyňyzy hem degirmeýärsiňiz. ⁴⁷Waý halyňyza! Siz pygamberleriň guburlaryny dikýärsiňiz, emma olary öldürenler öz atalaryňyzdyr. ⁴⁸Şeýtmek bilen, siz atalaryňyzyň edenlerini tassyklaýarsyňyz. Hawa, pygamberleri atalaryňyz öldürdi, siz hem olaryň guburlaryny dikýärsiňiz. ⁴⁹Şu sebäpden hem, Hudaýyň akyldarlygy şeýle diýipdir: „Men olara pygamberler, resullar ibererin, olaryň käbirini öldürerler, käbirini hem yzarlarlar“. ⁵⁰Şonuň üçin hem dünýä ýaradylaly bäri hemme pygamberleriň dökülen gany üçin bu nesil jogapkärdir. ⁵¹Habylyň ganyndan başlap, ybadathana bilen gurbanlyk sypasynyň arasynda öldürilen Zekarýanyň ganyna çenli bu nesil jogapkärdir. Hawa, Men size şuny aýdýaryn: ähli gabahatlyklar üçin şu nesil jogap berer. ⁵²Waý halyňyza, eý, Töwrat mugallymlary! Siz bilimiň açaryny alyp gitdiňiz. Özüňiz bu gapydan girmediňiz, girmek isleýänlere hem böwet bolduňyz».

⁵³Isa ol ýerden gaýdan wagty fariseýler bilen Töwrat mugallymlary Onuň garşysyna çykyp, üstüne ençeme meseleler baradaky soraglary ýagdyrmaga başladylar. ⁵⁴Şeýdip, Isany sözünde tutjak bolup, amatly pursady peýleýärdiler.

12-nji bap

Isa ikiýüzlülik barada duýdurýar

(Matta 10:26-31;12:32)

¹Şol wagt müňlerçe adam üýşüp, biri-birlerine gysylyşyp durdular. Isa ilki bilen Öz şägirtlerine gürrüň bermäge başlady: «Özüňizi fariseýleriň hamyrmaýasyndan, ýagny ikiýüzlülikden goraň. ²Ýapyk bolup, üsti açylmajak, gizlin bolup, bilinmejek zat ýokdur. ³Garaňkylykda näme aýtsaňyz, ýagtylykda eşidiler, içki otaglarda çakan çawuşyňyz üçeklerde yglan ediler. ⁴Eý, dostlarym, Men size şuny aýdaýyn: bedeni öldürýän, emma ondan soňra hiç zat edip bilmeýänlerden gorkmaň. ⁵Men size kimden gorkmalydygyňyzy aýdaýyn: öldürenden soň dowzaha zyňmaga güýji ýetýän Hudaýdan gorkuň. Hawa, size aýdýaryn, Ondan gorkuň. ⁶Bäş serçe iki teňňä satylmaýarmy näme? Muňa garamazdan, Hudaý olaryň hiç birini ýatdan çykarmaýar. ⁷Siziň başyňyzdaky saçyňyz hem doly sanalgydyr. Gorkmaň, siz serçelerden has gymmatlysyňyz. ⁸Size şuny diýýärin: kim Meni ynsanlaryň öňünde ykrar etse, Ynsan Ogly hem ony Hudaýyň perişdeleriniň öňünde ykrar eder. ⁹Kim Meni adamlaryň öňünde ret etse, onuň özi-de Hudaýyň perişdeleriniň öňünde ret ediler. ¹⁰Kim Ynsan Ogluna garşy söz aýtsa, bagyşlanar, emma Mukaddes Ruha dil ýetiren bagyşlanmaz.

¹¹Sizi sinagogalara, ýolbaşçylaryň, hökümdarlaryň huzuryna getirenlerinde, özüňizi nähili gorajakdygyňyzy we näme diýjekdigiňizi gaýgy etmäň. ¹²Mukaddes Ruh size näme diýmelidigiňizi şol pursadyň özünde öwreder».

Akmak baý tymsaly

¹³Mähelläniň arasyndan biri Isa: «Mugallym! Doganyma aýt, goý, ol mirasy meniň bilen paýlaşsyn» diýdi. ¹⁴Isa oňa: «Eý, ynsan, kim Meni siziň üstüňizden kazy ýa-da häkim edip belledi?» diýdi. ¹⁵Onsoň olara: «Ägä boluň! Özüňizi her hili betnebislikden goraň, sebäbi ynsanyň ýaşaýşy onuň mal-mülküniň bollugyna bagly däldir» diýdi. ¹⁶Soňra Isa olara bir tymsal aýdyp berdi: «Bir baý adamyň ýeri bol hasyl berýär. ¹⁷Ol adam: „Näme etsemkäm? Hasylymy goýmaga-da ýerim ýok“ diýip, içini gepledýär. ¹⁸Onsoň ol: „Hä, men, ine, şeýle ederin: ammarlarymy söküp, ulurak ammarlar salaryn-da, ähli gallamy, bar zadymy şol ýere ýygnaryn. ¹⁹Özüme bolsa, eý, janym, köp ýyl üçin ýygnalan ençeme zadyň bar, dynjyňy al, iý, iç, keýp çek diýerin“ diýýär. ²⁰Emma Hudaý oňa: „Eý, akmak! Edil şu gijäniň özünde janyň alnar. Onsoň özüň üçin taýýarlan zatlaryň kime galar?“ diýýär. ²¹Özi üçin hazyna toplaýan, emma Hudaýyň nazarynda baý bolmadyk her bir adamyň soňy şeýle bolar».

Gaýgy etmäň

(Matta 6:25-34)

²²Onsoň Isa şägirtlerine şeýle diýdi: «Şoňa görä size diýýärin: näme iýip-içerin diýip janyňyzy, näme geýerin diýip bedeniňizi gaýgy etmäň. ²³Jan iýmitden, beden egin-eşikden has gymmatlydyr. ²⁴Gargalara serediň, olar ne ekýärler, ne-de orýarlar. Olaryň ne ammarlary, ne-de urulary bar. Muňa garamazdan, Hudaý olary iýmitlendirýär. Siz guşlardan näçe esse gymmatlysyňyz! ²⁵Siziň haýsy biriňiz gaýgy edip, ömrüňizi bir sagat uzaldyp bilýärsiňiz? ²⁶Bu kiçijik zady edip bilmeýän bolsaňyz, onda näme üçin galan zatlaryň gaýgysyny edýärsiňiz? ²⁷Liliýalaryň ösüşine syn ediň: olar ne zähmet çekýärler, ne-de ýüp egirýärler. Emma Men size diýýärin, hatda Süleýman hem özüniň bütin şan-şöhratynda bularyň hiç biri ýaly geýinmändi. ²⁸Emma bu gün bar bolup, ertir ojaga taşlanýan meýdan otuny Hudaý şeýle geýindirýän bolsa, sizi ondan has artyk geýindirmezmi, eý, imany azlar?! ²⁹Şonuň üçin hem näme iýip-içjekdigiňizi, näme geýjekdigiňizi agtarmaň, bular barada alada etmäň. ³⁰Bu zatlaryň baryny bu dünýäniň adamlary agtarýandyr. Ataňyz bularyň ählisiniň size gerekdigini bilýär. ³¹Siz bolsa Hudaýyň Şalygyny agtaryň, şonda bu zatlar hem size onuň üstüne goşulyp berler.

³²Gorkma, eý, kiçijik süri! Çünki Ataňyz Şalygy size bermegi makul bildi. ³³Emlägiňizi satyň, garyplara sadaka beriň. Özüňize könelmeýän gapjyk, gökde tükenmeýän hazyna taýýarlaň. Ol ýere ogry golaýlaşýan däldir, güýe iýýän däldir. ³⁴Hazynaňyz nirede bolsa, ýüregiňiz hem şol ýerde bolar.

Oýa hem taýýarlykly boluň

(Matta 24:45-51)

³⁵Billeriňiz guşalgy, çyralaryňyz ýakylgy bolsun. ³⁶Toýdan gelip, hojaýyny gapyny kakanda, dessine oňa gapyny açmaga garaşýan adamlar ýaly boluň. ³⁷Hojaýyny dolanyp gelende, onuň oýa görjek hyzmatkärleri neneňsi bagtly! Size dogrusyny aýdýaryn, hojaýyn bilini guşap, hyzmatkärlerini saçak başynda oturdar. Ýanyna gelip, olara özi hyzmat eder. ³⁸Hojaýyn isle ýarygije, isle daňdan gelsin, onuň gelende, oýa görjek hyzmatkärleri neneňsi bagtlydyr! ³⁹Emma şuny bilip goýuň: öý eýesi ogrynyň haýsy sagatda geljegini bilsedi, öýüni talatmazdy^[29]. ⁴⁰Siz hem taýýar boluň, sebäbi Ynsan Ogly siziň oslamaýan sagadyňyzda geler».

⁴¹Şonda Petrus: «Agam, bu tymsaly diňe bize aýdýarsyňmy ýa-da hemmelere?» diýip sorady.

⁴²Reb Isa şeýle jogap berdi: «Hojaýynyň sadyk hem akylly iş dolandyryjysy kim? Beýleki hyzmatkärlerine wagtly-wagtynda nahar bermek üçin, olaryň üstünden goýan adamy dälmi? ⁴³Hojaýyny dolanyp gelende, işiniň başynda gören hyzmatkäri nähili bagtly! ⁴⁴Size dogrusyny aýdýaryn, hojaýyny ähli mal-mülküni şoňa ynanar. ⁴⁵Emma şol hyzmatkär öz içinden: „Hojaýynym giç geler“ diýip, gullary we kenizleri urmaga, iýip-içip, serhoş bolmaga başlasa, ⁴⁶hojaýyny hem onuň oslamaýan gününde, oýlamaýan sagadynda gelse, ony parça-parça edip, onuň başyna biwepalaryň gününi salar.

⁴⁷Hojaýynynyň islegini bilse-de, taýýar bolmaýan, onuň islegini ýerine ýetirmeýän hyzmatkär köp ýenjiler. ⁴⁸Emma bilmezlikden taýaga mynasyp iş eden adam az ýenjiler. Kime köp berlen bolsa, ondan has köp talap ediler. Kime köp zat ynanylan bolsa, ondan köp zat hem isleniler».

Parahatlyk däl-de, bölünişik

(Matta 10:34-36)

⁴⁹Isa sözüni dowam etdi: «Men ýer ýüzüne ot ýagdyrmaga geldim. Hernä şol ot indi tutaşyp bir ýansady! ⁵⁰Men çuňňur gaýgy-hasrata batýaryn. Bu amala aşýança, Men darygýaryn! ⁵¹Meni ýer ýüzüne parahatlyk getirmäge gelendir öýdýärsiňizmi? Ýok, bölünişik getirmäge geldim diýýärin. ⁵²Mundan beýläk bir öýde ýaşaýan bäş adam bölünişip, üçüsi ikisine garşy, ikisi hem üçüsine garşy bolar. ⁵³Ata ogluna, ogul atasyna garşy, ene gyzyna, gyz enesine garşy, gaýynene gelnine, gelin gaýynenesine garşy bolar».

Alamatlara düşünmek

(Matta 16:2,3;5:25,26)

⁵⁴Isa mähellä ýüzlenip, şeýle diýdi: «Siz günbatardan bir buludyň peýda bolanyny gören badyňyza: „Ýagyş ýagar“ diýýärsiňiz, şeýle hem bolýar. ⁵⁵Günorta ýeli öwsende bolsa: „Howa yssy boljak“ diýýärsiňiz, şeýle hem bolýar. ⁵⁶Eý, ikiýüzlüler! Ýeriň hem asmanyň görnüşinden many çykaryp bilýäňiz-de, näme üçin bu häzirki döwürden many çykaryp bileňzok?

⁵⁷Näme üçin özüňize dogry zady saýlap alyp bilmeýärsiňiz? ⁵⁸Biri seni aýyplap, kazyýete alyp gitse, onuň bilen ýoldakaň barlyş. Ýogsam ol seni kaza, kazy hem zyndan sakçysyna tabşyryp, zyndana düşmegiň ahmal. ⁵⁹Saňa şuny aýdýaryn, iň soňky teňňäňi töleýänçäň, ol ýerden çykmarsyň».

13-nji bap

Toba ediň

¹Şol wagt birnäçe adam gelip, Pilatyň jelilelilere edenleri barada Isa habar berdiler. Pilat olaryň käbirini öldürip, olaryň ganlaryny kesip duran gurbanlyklaryna goşupdy. ²Isa şeýle jogap berdi: «Şeýle ejir çeken bu jelilelileri beýleki ähli jelilelilerden has köp günäli hasaplaýarsyňyzmy? ³Elbetde, ýok! Emma toba etmeseňiz, siziň hemmäňiz şolar ýaly heläk bolarsyňyz. ⁴Ýa Siloýam minarasy üstlerine ýykylyp ölen on sekiz adam ýadyňyzda dälmi? Eýsem şolar Iýerusalimdäkilerden has köp ýazyklydyr öýdýäňizmi? ⁵Elbetde, ýok! Emma toba etmeseňiz, siziň hemmäňiz şolar ýaly heläk bolarsyňyz».

⁶Onsoň Isa olara şu tymsaly gürrüň berdi: «Bir adamyň bagynda bitip oturan bir injir agajy bar eken. Ol gelip, ondan miwe agtarýar, ýöne hiç zat tapmaýar. ⁷Ol bagbana: „Men üç ýyldan bäri gelip, bu injir agajyndan miwe gözleýän, emma birini-de tapamok. Ony kesip taşla! Ol nämä biderek ýer tutup otyr?“ diýýär. ⁸Emma bagban oňa: „Agam, oňa bu ýyl hem degme, men onuň töweregini gazyp, dökün bereýin. ⁹Geljek ýyl miwe bersä ne ýagşy, bermese-de, ony kesip taşlarsyň“ diýýär».

Isa bili bükük aýaly sagaldýar

¹⁰Bir Sabat güni Isa sinagogalaryň birinde halka öwredýärdi. ¹¹Ol ýerde on sekiz ýyl bäri içinde hassalyk ruhy bolan bili bükük bir aýal bardy. Ol iki eplenip, asla dikelip bilmeýärdi. ¹²Isa ony görende, ýanyna çagyryp: «Naçar! Sen çekýän ejirleriňden halas bolduň» diýdi. ¹³Onsoň Isa ellerini aýalyň üstünde goýdy welin, ol şobada dikelip, Hudaýy şöhratlandyrmaga başlady. ¹⁴Emma Isanyň hassa aýala Sabat güni şypa berenine gahary gelen sinagoga baştutany halka ýüzlenip: «Işlemek üçin alty gün bardyr, şypa tapmaga Sabat güni däl-de, başga günlerde geliň» diýdi. ¹⁵Reb Isa hem oňa: «Eý, ikiýüzlüler! Siziň haýsy biriňiz Sabat güni öküzüňizi ýa eşegiňizi ahyryň başyndan çözüp, suwa ýakmaga äkitmeýärsiňiz? ¹⁶Bu aýal on sekiz ýyllap şeýtan tarapyndan baglanan Ybraýymyň gyzydyr. Eýsem Sabat güni bolany üçin ol bu zynjyrdan azat edilmeli dälmi?» diýdi. ¹⁷Isa bu sözleri aýdan wagty, Oňa garşy çykanlaryň hemmesi utandy. Halk bolsa Onuň edýän ajaýyp işlerine begendi.

Gorçisa tohumy we hamyrmaýa tymsaly

(Matta 13:31-33;Mark 4:30-32)

¹⁸Onsoň Isa: «Hudaýyň Şalygy nämä meňzeýär? Ony nämä meňzedeýin? ¹⁹Ol bir adamyň öz mellegine eken gorçisa tohumyna meňzeşdir. Ol ösüp, agaja öwrülýär, guşlaram onuň şahalarynda höwürtge ýasanýarlar» diýdi.

²⁰Isa ýene-de söz açyp: «Hudaýyň Şalygyny nämä meňzedeýin? ²¹Ol hamyrmaýa meňzeýär: aýal üç kersen una birje bölek hamyrmaýa goşsa-da, tutuş hamyr çişýär» diýdi.

Dar gapy

(Matta 7:13,14,21-23)

²²Isa Iýerusalime tarap gidip barşyna, şäherleriň, obalaryň içinden geçip, adamlara öwredýärdi. ²³Bir adam Ondan: «Eý, Agam! Halas ediljekleriň sany az bolarmyka?» diýip sorady.

Isa olara şeýle diýdi: ²⁴«Men size diýýärin: dar gapydan girmäge çalşyň, sebäbi köpler bu gapydan girmäge jan ederler, emma başarmazlar. ²⁵Öý eýesi turup, gapyny gulplanda, siz daşarda galyp, gapyny kakarsyňyz we: „Aga, bize gapyny açaý-da!“ diýip ýalbararsyňyz. Ol hem size: „Men sizi tanamok, nireden geleniňizi-de bilemok“ diýip jogap berer. ²⁶Şonda siz: „Biz seniň bilen iýip-içdik. Sen köçelerimizde bize sapak berdiň“ diýersiňiz. ²⁷Emma ol ýene-de: „Men sizi tanamok! Niredendigiňizi-de bilemok! Ýok boluň ýanymdan, eý, erbetler!“ diýip jogap berer. ²⁸Ybraýymy, Yshagy, Ýakuby we ähli pygamberleri Hudaýyň Şalygynda, özüňiziň bolsa daşary kowlanyňyzy gören wagtyňyz, ol ýerde aglama hem diş gyjama bolar. ²⁹Gündogardan, günbatardan, demirgazykdan, günortadan adamlar gelip, Hudaýyň Şalygynda saçak başynda oturarlar. ³⁰Dogrudan-da, ilkinjiler boljak soňkular bar we soňkular boljak ilkinjiler bar».

Isanyň Iýerusalime haýpy gelýär

(Matta 23:37-39)

³¹Şol wagt käbir fariseýler gelip, Isa: «Bu ýerden çykyp, başga ýere git. Hirod Seni öldürmek isleýär» diýdiler. ³²Isa olara şeýle diýdi: «Gidiň-de, ol tilkä aýdyň, ine, Men bu gün we ertir arwah-jynlary kowup, şypa bererin, üçülenji güni işimi bitirerin. ³³Emma şonda-da Men bu gün, ertir we birigün ýol ýöremeli, sebäbi pygamberiň Iýerusalimden daşarda ölmegi bolup biljek zat däldir! ³⁴Eý, Iýerusalim! Pygamberleri öldürýän, özüne ýollananlary daşlaýan Iýerusalim! Towugyň öz jüýjelerini ganatlarynyň aşagyna ýygnaýşy ýaly, Men hem ençeme gezek seniň çagalaryňy ýygnajak boldum, emma siz muny islemediňiz! ³⁵ Ine, öýüňiz haraba öwrüler. Size şuny aýdaýyn: „Rebbiň adyndan Gelýäne alkyş bolsun!“ diýýänçäňiz, Meni gaýtadan görmersiňiz».

14-nji bap

Isa bir fariseýiň öýünde

¹Bir Sabat güniIsa fariseýleriň başlyklaryndan biriniň öýüne nahara geldi. Hemmeler Oňa dykgat bilen seredýärdiler. ²Onuň garşysynda eli-aýagy çişen bir adam otyrdy. ³Isa fariseýlerden we Töwrat mugallymlaryndan: «Sabat güni bir hassa şypa bermeklik kanuna dogry gelýärmi ýa-da ýok?» diýip sorady. ⁴Olar sesini çykarmadylar. Isa hem ýaňky adama elini degrip, oňa şypa berdi we öýüne iberdi. ⁵Onsoň olardan: «Biriňiziň ogluňyz^[30] ýa-da öküziňiz guýa gaçsa, Sabat günüdigine garamazdan ony dessine çykarmazmy?» diýip sorady. ⁶Olar bu soraglara jogap berip bilmediler.

⁷Isa çagyrylanlaryň töri saýlaýandyklaryny görüp, olara şu tymsaly aýtdy: ⁸«Biri seni toýa çagyranda, baryp töre geçme. Ol senden has hormatly birini çagyran bolaýmasyn. ⁹Toý eýesi gelip, saňa: „Ýeriňi bu adama ber“ diýäýmesin. Onsoň sen utanyp, işigiň ýanynda oturmaly bolarsyň. ¹⁰Şonuň üçin bir ýere çagyrylanyňda, aýaguçda otur. Seni çagyran ýanyňa gelip: „Eý, dost! Töre geç“ diýsin. Şonda saçak başyndaky oturanlaryň ýanynda hormatyň bolar. ¹¹Özüni ýokary tutýan adam peseldiler, pes tutýan bolsa beýgeldiler».

¹²Onsoň Isa Özüni çagyrana: «Günortanlyk ýa-da agşamlyk naharyny bereniňde, dost-ýarlaryňy, dogan-garyndaşlaryňy, baý goňşularyňy çagyrma. Eger çagyrsaň, olar hem seni çagyryp, munuň öwezini dolar. ¹³Meýlis guranyňda garyplary, maýyplary, agsaklary, körleri çagyr. ¹⁴Şonda sen ýalkanarsyň. Çünki olar saňa öwezini dolup bilmezler, munuň öwezi saňa dogry adamlaryň direlen wagty berler» diýdi.

Uly meýlis tymsaly

(Matta 22:1-10)

¹⁵Isa bilen saçak başynda oturanlaryň biri muny eşidende, Oňa: «Hudaýyň Şalygynda çörek iýjek adam nähili bagtly!» diýdi. ¹⁶Isa hem oňa şeýle diýdi: «Bir adam uly meýlis gurap, birtopar adamy çagyrypdyr. ¹⁷Nahar wagty bolanda, ol: „Geliň, ähli zat taýýar“ diýip, myhmanlara habar bermek üçin, öz hyzmatkärini ugradýar. ¹⁸Emma olaryň hemmesi dilleşen ýaly, ötünç soramaga başlaýarlar. Birinjisi oňa: „Men bir bölek ýer satyn aldym, şony görmäge gitmeli. Haýyş edýärin, meni bagyşla“ diýýär. ¹⁹Beýlekisi: „Men bäş jübüt öküz satyn aldym, şolary barlamaga barýaryn. Haýyş edýärin, gaty görme“ diýýär. ²⁰Ýene biri: „Men täze öýlendim, şonuň üçin baryp bilmeýärin“ diýýär. ²¹Hyzmatkär gelip, bulary öz jenabyna habar berýär. Onsoň öý eýesi gaharlanyp, hyzmatkärine: „Dessine şäheriň köçelerine, ýol-ýodalaryna git-de, garyplary, maýyplary, körleri, agsaklary şu ýere getir“ diýýär. ²²Hyzmatkär: „Jenap! Seniň aýdanyň ýerine ýetirildi, ýöne entek hem ýer bar“ diýýär. ²³Onsoň jenap hyzmatkärine: „Öýüm dolar ýaly, obalara, onuň daş-töweregindäki meýdanlara aýlan-da, adamlary geler ýaly et“ diýýär. ²⁴Men size şuny aýdaýyn: şol ilkinji çagyrylanlaryň ýekejesi hem Meniň saçagymdan datmaz».

Şägirt bolmagyň tölegi

(Matta 10:37,38)

²⁵Uly mähelle Isa bilen bile barýardy. Isa yzyna öwrülip, olara şeýle diýdi: ²⁶«Kim Meniň ýanyma gelip, atasyny, enesini, aýalyny, bala-çagasyny, doganyny, uýasyny, hatda öz janyny hem ýigrenmese, Meniň şägirdim bolup bilmez. ²⁷Kim öz haçyny göterip, Meniň yzyma düşmese, Meniň şägirdim bolup bilmez. ²⁸Aýdaly, araňyzdan biri minara gurmak isleýär. Ol ilki oturyp, muny tamamlamaga pulunyň ýetip-ýetmejekdigini hasaplamazmy? ²⁹Sebäbi minaranyň binýadyny tutup, soň işi tamamlap bilmese, muny görenleriň hemmesi oňa güler. ³⁰Olar: „Bu adam muny gurmaga başlady, emma tamamlap bilmedi“ diýerler. ³¹Ýa bolmasa bir patyşa başga bir patyşa bilen uruş etmäge barýar diýeli. Üstüme gelýän ýigrimi müň esgere on müň esger bilen garşylyk görkezip bilermikäm diýip, ilki oturyp maslahatlaşmazmy? ³²Başarmajak bolsa, ol duşman entek uzakdaka, ilçi iberip, ýaraşyk şertlerini sorar. ³³Şeýlelikde, siziň her biriňiz ähli zadyňyzdan el çekmeseňiz, Meniň şägirdim bolup bilmersiňiz.

³⁴Duz gowy zatdyr, emma ol öz tagamyny ýitirse, onda oňa nädip tagam berler? ³⁵Ol ne topraga, ne-de döküne ýarar, ony zir-zibile zyňarlar. Eşitmäge gulagy bar adam eşitsin!»

15-nji bap

Ýiten goýun tymsaly

(Matta 18:12-14)

¹Ähli salgytçylar bilen günäkärler Isanyň aýdýan zatlaryny diňlemek üçin, Onuň daşyna üýşýärdiler. ²Fariseýler bilen Töwrat mugallymlary bolsa: «Bu adam günäkärleri kabul edýär, olar bilen nahar iýýär» diýip hüňürdeşýärdiler. ³Onsoň Isa olara şu tymsaly aýtdy: ⁴«Sizden biriniň ýüz goýny bar diýeli. Ol bularyň birini ýitirýär. Şonda ol togsan dokuzsyny düzde goýup, tä ýiten goýnuny tapýança, ony gözlemäge gitmezmi? ⁵Tapanda bolsa, ony begenç bilen egnine alyp gaýdar. ⁶Öýüne gelip, dostlaryny, goňşularyny çagyryp: „Meniň bilen bile şatlanyň, ýiten goýnumy tapdym!“ diýer. ⁷Size şuny aýdýaryn: şunuň ýaly toba eden ýeke günäli üçin gökde boljak şatlyk toba mätäç däl togsan dokuz dogry adam üçin boljak şatlykdan has uly bolar».

Ýiten pul tymsaly

⁸«Aýdaly, bir aýalyň on sany kümüş teňňesi bar eken. Ol bularyň birini ýitirýär. Şonda ol çyrany ýakyp, öýi süpürip, ony tapýança, üns berip gözlemezmi? ⁹Tapanda bolsa öz joralaryny, goňşularyny çagyryp: „Meniň bilen bile şatlanyň, ýiten teňňämi tapdym“ diýer. ¹⁰Men size şuny aýdýaryn: toba eden ýekeje günäli üçin, Hudaýyň perişdeleriniň arasynda edil şunuň ýaly uly şatlyk bolar».

Ýiten ogul tymsaly

¹¹Isa sözüni dowam etdi: «Bir adamyň iki ogly bar eken. ¹²Kiçi ogly kakasyna: „Kaka, mal-mülkden meniň paýyma düşenini ber“ diýýär. Kakasy hem baýlygyny ogullarynyň arasynda bölüp berýär. ¹³Birnäçe günden soň kiçi ogly bar-ýoguny toplap, bir uzak ýurda gidýär. Ol ýerde şady-horramlykda ýaşap, mal-mülküni ýele sowurýar. ¹⁴Bar zadyny sowandan soň, ýaňky ýurda gaty açlyk düşüp, ol horluk çekmäge başlaýar. ¹⁵Şeýlelikde, ol gidip, şol ýurduň bir ýaşaýjysyna günlükçi durýar. Ol hem ony öz örülerine doňuz bakmaga iberýär. ¹⁶Oglanyň doňuzlaryň iýýän kösükleri bilen garnyny doýrasy gelýärdi, emma oňa hiç kim hiç zat bermeýärdi. ¹⁷Ol ahyrsoňy akylyna aýlanyp, özüne şeýle diýýär: „Kakamyň ençeme günlükçileri bar, olaryň hemmesiniň hem doýýança iýmäge çörekleri bar. Men bolsa bu ýerde açlykdan öljek bolup ýörün! ¹⁸Gowusy, kakamyň ýanyna baryp, oňa: Kaka, men Gökdäkä-de, saňa-da garşy günä etdim. ¹⁹Men indi seniň ogluň diýilmäge-de mynasyp däl. Meni öz günlükçileriňden biri ýaly kabul et“ diýeýin. ²⁰Ýigit kakasynyň ýanyna ugraýar.

Ogly entek uzakdaka, kakasy ony görýär. Oňa ýüregi awaýar, ylgap baryp oglunyň boýnundan gujaklap, ony ogşaýar. ²¹Ogly oňa: „Kaka, men Gökdäkä-de, saňa-da garşy günä etdim. Men indi seniň ogluň diýilmäge-de mynasyp däl“ diýýär. ²²Emma kakasy hyzmatkärlerine buýruk berip: „Dessine iň saýlama dony getiriň-de, oňa geýdiriň. Ellerine ýüzük dakyň, aýaklaryna köwüş geýdiriň. ²³Baga bakylan göläni getirip, damagyny çalyň, iýip şatlanalyň! ²⁴Sebäbi bu oglum ölüdi, indi direldi; ol ýitipdi, indi tapyldy“ diýýär. Şeýdip, olar toý etmäge başlaýarlar.

²⁵Şol wagt onuň uly ogly ekin meýdanynda eken. Ol öýe golaýlanda, aýdym-saz bilen oýun-gülki seslerini eşidýär. ²⁶Ol hyzmatkärleriň birini ýanyna çagyryp, munuň sebäbini soraýar. ²⁷Ol hem oňa: „Iniň gaýdyp geldi. Kakaň onuň sag-aman yzyna dolanyp geleni üçin, baga bakylan göläniň damagyny çaldy“ diýýär. ²⁸Uly ogly gaharlanyp, içeri girmek islemeýär. Şonda kakasy daşary çykyp, oňa ýalbarýar. ²⁹Emma ol kakasyna şeýle jogap berýär: „Görýäňmi, men näçe ýyldyr, seniň üçin gul ýaly işledim, hiç haçan seniň buýruklaryňa ýok diýmedim. Muňa garamazdan, öz dostlarym bilen şüweleň eder ýaly, sen maňa hiç haçan bir çebiş-de bermediň. ³⁰Emma ähli baýlygyňy loly heleýlere sowran bu ogluň gelende, sen onuň üçin baga bakylan göläniň damagyny çaldyň“. ³¹Kakasy oňa: „Oglum, sen hemişe meniň ýanymda ahyry, meniň bar zadym seniňkidir. ³²Bu gün bolsa toý edip, şatlanmak gerek, sebäbi seniň iniň ölüdi, indi direldi; ol ýitipdi, indi tapyldy“ diýip jogap berýär».

16-njy bap

Ugurtapyjy iş dolandyryjy

¹Isa şägirtlerine şulary gürrüň berdi: «Bir baý adamyň iş dolandyryjysy bar eken. Bu iş dolandyryjynyň baýyň mal-mülküni dargadýandygy barada oňa şikaýat edipdirler. ²Baý ony ýanyna çagyryp: „Sen hakda eşidýän zatlarym näme? Iş dolandyryşyň babatda hasabat ber, sebäbi sen mundan beýläk meniň iş dolandyryjym bolup bilmersiň“ diýýär. ³Iş dolandyryjy öz-özüne: „Indi näme etsemkäm? Hojaýynym işimi elimden alýar. Men gazy gazmaga ejiz, dilenmäge utanýaryn. ⁴Hä…, işden kowlan wagtym halk meni öýüne kabul eder ýaly, näme etjegimi bilýärin“ diýip oýlanýar.

⁵Şeýlelikde, ol hojaýynyna bergili adamlaryň baryny bir-birden ýanyna çagyrýar. Birinji çagyranyndan: „Meniň hojaýynyma näçe bergiň bar?“ diýip soraýar. ⁶Ol: „Ýüz çelek^[31] zeýtun ýagy“ diýip jogap berýär. Iş dolandyryjy oňa: „Dil hatyňy al-da, oturyp, dessine şony elli çelek diýip ýaz“ diýýär. ⁷Onsoň başga birinden: „Seniň näçe bergiň bar?“ diýip soraýar. Ol hem: „Müň halta^[32] bugdaý“ diýip jogap berýär. Oňa-da: „Dil hatyňy al-da, şony sekiz ýüz diýip ýaz“ diýýär. ⁸Hojaýyny bu hilegär iş dolandyryjyny ugurtapyjylygy üçin taryplady. Bu dünýäniň adamlary öz nesliniň arasynda hereket etmekde nurdaky ynsanlardan parasatlydyr. ⁹Size şuny aýdýaryn: özüňize dost gazanmak üçin dünýäniň baýlygyny ulanyň, bu mal-mülk gutaranda bolsa, siz ebedi galjak mesgenlere kabul edilersiňiz.

¹⁰Az zatda ynamdar bolan köp zatda hem ynamdardyr, az zatda ynamdar bolmadyk köp zatda-da ynamdar bolup bilmez. ¹¹Şeýlelikde, dünýäniň baýlygynda ynamdar bolmasaňyz, size çyn baýlygy kim ynanar? ¹²Başga biriniň emlägi babatda ynamdar bolmasaňyz, öz emlägiňizi size kim berer? ¹³Hiç bir hyzmatkär iki hojaýyna hyzmat edip bilmez. Ol ýa birini ýigrenip, beýlekisini söýer, ýa-da birine wepaly bolup, beýlekisini äsgermezlik eder. Siz hem Hudaýa, hem baýlyga hyzmat edip bilmersiňiz».

¹⁴Puly söýýän fariseýler bu sözleri eşidip, Isany masgara etmäge başladylar. ¹⁵Isa olara şeýle diýdi: «Siz özüňizi adamlaryň ýanynda aklaýarsyňyz, emma Hudaý ýüregiňizi bilýändir. Adamlaryň arasynda ýokary saýylýan zat Hudaýyň ýanynda ýigrenjidir.

¹⁶Ýahýa gelýänçä, adamlar Töwrada we pygamberleriň ýazgylaryna görä ýaşamaly bolupdy. Indi bolsa Hudaýyň Şalygynyň Hoş Habary wagyz edilýär, oňa hemmeleriň giresi gelýär. ¹⁷Töwradyň ýekeje nokadynyň ýiteninden, asman bilen ýeriň ýiteni aňsatdyr.

¹⁸Aýalyny aýryp, başga aýala öýlenen adam zyna edýändir. Ärinden aýrylan aýala öýlenen kişi-de zyna edýändir».

Baý adam we Lazar gedaý

¹⁹«Bir baý adam bar eken. Ol gyrmyzy don we nepis eşikler geýip, her gününi şady-horramlykda geçirerdi. ²⁰Onuň gapysynyň agzynda tutuş bedenini ýara basan Lazar atly bir gedaý ýatardy. ²¹Ol baýyň saçagyndan dökülen owuntyklary iýmegiň arzuwyndady. Itler hem gelip, onuň ýaralaryny ýalardy. ²²Bir gün wagty dolup, gedaý ölýär. Perişdeler ony Ybraýymyň ýanyna äkidýärler. Soňra baý hem ölýär we jaýlanýar. ²³Dowzahda ejir çekýän baý gabagyny galdyryp, uzakdan Ybraýymy we onuň ýanyndaky Lazary görýär. ²⁴Şonda ol gygyryp: „Eý, Ybraýym ata, maňa rehim et! Lazary iber, barmagynyň ujuny suwa batyryp, meniň dilimi sowatsyn, sebäbi bu oduň içinde men ejir çekýärin“ diýýär. ²⁵Emma Ybraýym oňa: „Eý, ogul! Sen öz ýaşaýşyňda ýagşy zatlary alanyňy, Lazaryň bolsa ejir çekenini ýadyňa sal. Indi bolsa ol bu ýerde rahatlyk görýär, emma sen ejir çekýärsiň. ²⁶Bulardan başga-da, biziň bilen siziň araňyzda äpet bir uçut goýlupdyr, şonuň üçin bu ýerden siz tarapa, ol ýerden hem biz tarapa hiç kim geçip bilmez“ diýip jogap berýär. ²⁷Şonda baý adam: „Beýle bolsa, atam, saňa ýalbarýaryn, Lazary kakamyň öýüne iber. ²⁸Sebäbi meniň bäş doganym bar. Bu gynalýan ýere düşmezleri ýaly, Lazar baryp şeýle ýeriň bardygyny olara duýdursyn“ diýýär. ²⁹Emma Ybraýym: „Olarda Musanyň we pygamberleriň ýazgylary bar ahyry, goý, şolara gulak assynlar“ diýýär. ³⁰Ol hem: „Ýok, eý, Ybraýym ata! Olar diňe ölülerden biri ýanlaryna baranda toba ederler“ diýýär. ³¹Ybraýym oňa: „Olar Musa we pygamberlere gulak asmaýan bolsalar, onda ölülerden biri direlse-de, ynanmazlar“ diýip jogap berýär».

17-nji bap

Bagyşlama we iman baradaky taglymat

¹Isa şägirtlerine şeýle diýdi: «Adamlary günä duçar edýän zatlaryň gelmegi gutulgysyzdyr, emma bu zatlaryň gelmegine ýardam berýän adamyň dat gününe! ²Maňa ynanýan pes göwünlileriň biriniň günä etmegine sebäp bolanyndan, boýnundan bir degirmen daşy asylyp, deňze taşlanany onuň üçin has oňat bolar.

³Habardar boluň! Eger doganyň günä etse, oňa käýe. Eger ol toba etse, ony bagyşla. ⁴Ol saňa garşy günde ýedi gezek günä edip, ýedi gezek hem ýanyňa gelip: „Toba edýärin!“ diýse, ony bagyşla». ⁵ResullarReb Isa: «Biziň imanymyzy artdyr!» diýdiler. ⁶Ol şeýle diýdi: «Eger siziň bir gorçisa dänesi ýaly imanyňyz bolup, şu tut agajyna: „Bu ýerden goparyl-da, deňizde göger!“ diýseňiz, ol size gulak asar. ⁷Aýdaly, siziň ýer sürýän ýa-da çopançylyk edýän hyzmatkäriňiz bar. Ol meýdandan gelende, siziň haýsyňyz oňa: „Basym gel-de, saçak başynda otur“ diýersiňiz? ⁸Gaýtam, oňa: „Meniň agşamlygymy taýýarla, biliňi guşa-da, iýip-içýänçäm, maňa hyzmat et, özüň soňra iýip-içersiň“ diýmezmi? ⁹Buýruklaryny berjaý edeni üçin, ol hyzmatkäre minnetdarlyk bildirermi? ¹⁰Siz hem özüňize buýrulan ähli zady berjaý edeniňizden soň: „Biz hem ýöne bir hyzmatkärdiris, diňe özümize tabşyrylan ýumşy ýerine ýetirdik“ diýiň».

Isa on sany deri kesellini sagaldýar

¹¹Isa Samariýa bilen Jeliläniň üstünden geçip, Iýerusalime tarap gitdi. ^12-13Ol obalaryň birine girende, Oňa endamy deri keseline duçar bolan on adam sataşdy. Olar uzakda durup, gaty ses bilen: «Eý, Isa! Halypa, bize rehim et!» diýdiler. ¹⁴Isa olary görüp: «Baryň, ruhanylara görnüň» diýdi. Olar ýoldakalar keselden saplandy. ¹⁵Olaryň biri sagalanyny görüp, gaty ses bilen Hudaýy şöhratlandyryp, yzyna öwrüldi. ¹⁶Ol Isanyň aýaklaryna ýykylyp, Oňa minnetdarlyk bildirdi. Bu adam samariýalydy. ¹⁷Isa: «Keselden saplanan on kişi dälmidi? Galan dokuz adam nirede? ¹⁸Hudaýy şöhratlandyrmak üçin bu kesekiden başga hiç kim yzyna öwrülmedimi?» diýip sorady. ¹⁹Onsoň oňa: «Tur, gidiber, imanyň seni halas etdi» diýdi.

Hudaýyň Şalygynyň gelşi barada

(Matta 24:23-28,37-41)

²⁰Bir gün fariseýler Isadan Hudaýyň Şalygynyň haçan geljekdigini soranlarynda, Ol: «Hudaýyň Şalygy göze görnüp gelmez. ²¹Adamlar: „Ine, bu ýerde!“ ýa-da „Anha, ol ýerde!“ diýmezler, sebäbi Hudaýyň Şalygy siziň araňyzdadyr» diýip jogap berdi. ²²Onsoň Isa şägirtlerine şeýle diýdi: «Ynsan Oglunyň günlerinden birini görmegi küýsejek wagtyňyz geler, emma ol güni görmersiňiz. ²³Adamlar size: „Ine, Ynsan Ogly şu ýerde!“ ýa-da „Anha, ol ýerde!“ diýerler. Emma gitmäň, olaryň yzyna düşmäň! ²⁴Ýyldyrym gögüň bir ujundan çakyp, beýleki bir ujuny nähili ýagtyldýan bolsa, Ynsan Ogly hem Öz gününde şeýle bolar. ²⁵Emma Ol öňürti köp görgi görüp, bu nesil tarapyndan ret edilmelidir. ²⁶ Nuhuň günlerinde nähili bolan bolsa, Ynsan Oglunyň günlerinde-de şeýle bolar. ²⁷Adamlar Nuhuň gämä münen gününe çenli iýip-içip, öýlenip, durmuşa çykyp, arkaýyn ýaşap ýördüler. Soňra äpet sil gelip, baryny ýok etdi. ²⁸ Lutuň günlerinde hem şonuň ýaly boldy: adamlar iýip-içip, alyp-satyp, ekip-dikip ýördüler. ²⁹Emma Lutuň Sodomdan çykan güni gökden ot bilen kükürt ýagyp, hemmesini ýok etdi. ³⁰Ynsan Oglunyň peýda boljak gününde hem şeýle bolar. ³¹Şol gün üçekdäki adam öýdäki zatlaryny almak üçin aşak düşmesin. Şeýle-de, ekin meýdanyndaky hem yzyna gelmesin. ³² Lutuň aýalyny ýada salyň! ³³Kim janyny aýamaga çalyşsa, ony ýitirer, kim janyny ýitirse, ony aman saklar. ³⁴Size şuny aýdýaryn: şol gije bir düşekde iki adam bolar, biri alnar, biri goýlar. ^35-36Bilelikde bugdaý üweýän iki aýal bolar, biri alnar, beýlekisi goýlar».^[33] ³⁷Şägirtler Isa ýüzlenip: «Agam, bu hadysalar nirede bolar?» diýip soradylar. Isa hem: «Maslyk nirede bolsa, garaguşlar hem şol ýere üýşýändir» diýip jogap berdi.

18-nji bap

Tutanýerli dul aýal tymsaly

¹Onsoň Isa şägirtlerine olaryň hemişe Hudaýa doga edip, asla ruhdan düşmezligiň zerurlygy hakda bir tymsal aýdyp berdi: ²«Bir şäherde Hudaýdan gorkmaýan bir kazy bar eken. Ol kazy adamlary äsgermeýän eken. ³Şol şäherde bir dul aýal hem bar eken. Ol üznüksiz kazynyň ýanyna gatnap: „Dawagärimden meniň hakymy alyp ber“ diýip ýalbarypdyr. ⁴Kazy birnäçe wagtlap muny etmändir. Ahyrsoňy ol öz-özüne: „Men Hudaýdan gorkmasam-da, adamlary äsgermesem-de, ⁵dyngysyz gelip, meni bizar etmez ýaly, bu dul aýalyň hakyny alyp bereýin. Indi bir gelip, meniň gulak etimi guratmasyn“ diýýär». ⁶Reb Isa ýene sözüni dowam etdi: «Adalatsyz kazynyň näme aýdanyna gulak asyň. ⁷Eýsem, Hudaý Öz saýlanlarynyň, gije-gündiz Özüne ýüz tutup perýat edýänleriň hakyny alyp bermezmi? Olary köp garaşdyrarmy? ⁸Size şuny aýdýaryn: olaryň hakyny tiz alyp berer. Ýöne Ynsan Ogly gelende, ýeriň ýüzünde imanly adam taparmyka?»

Fariseý we salgytçy tymsaly

⁹Öz dogrulygyna bil baglap, beýlekileri kemsidýän käbir adamlara Isa şu tymsaly gürrüň berdi: ¹⁰«Iki adam Hudaýa doga etmek üçin ybadathana gidýär. Olaryň biri fariseý, beýlekisi salgytçy eken. ¹¹Fariseý durup, özi hakda içinden: „Hudaýym, men käbir adamlar ýaly talaňçy, pis, zynahor däldigime, hatda bu salgytçy ýaly-da däldigime Saňa şükür edýärin. ¹²Men hepdede iki gezek agyz bekleýärin, ähli gazanjymyň ondan birini berýärin“ diýip doga okaýar. ¹³Salgytçy bolsa uzakda durup, gabagyny göge galdyrmaga hem ýürek etmeýär, gaýtam gursagyna urup: „Hudaýym, Men günäkäre rehim et!“ diýýär. ¹⁴Men size fariseýiň däl-de, salgytçynyň aklanyp gidendigini aýdýaryn, sebäbi kim özüni ýokary tutsa, peseldiler, kim özüni pes tutsa, beýgeldiler».

Çagalar bilen Isa

(Matta 19:13-15;Mark 10:13-16)

¹⁵Onsoň başlaryna elini goýsun diýip, adamlar çagalary Isanyň ýanyna getirdiler. Muny gören şägirtler çagalary getirenlere käýediler. ¹⁶Emma Isa çagalary ýanyna çagyryp: «Çagalary Meniň ýanyma goýberiň, olary saklamaň, sebäbi Hudaýyň Şalygy şular ýalylaryňkydyr. ¹⁷Size dogrusyny aýdýaryn: kim Hudaýyň Şalygyny çaga ýaly kabul etmese, ol ýere asla girip bilmez» diýdi.

Baýlyk we baky ýaşaýyş

(Matta 19:16-30;Mark 10:17-31)

¹⁸Bir ýolbaşçy Isadan: «Eý, ýagşy Mugallym! Men baky ýaşaýşy miras almak üçin näme etmeli?» diýip sorady. ¹⁹Isa oňa: «Näme üçin Maňa ýagşy diýýärsiň? Ýeke-täk Hudaýdan başga hiç kim ýagşy däldir. ²⁰ Sen tabşyryklary bilýänsiň: adam öldürme, zyna etme, ogurlyk etme, ýalan şaýatlyk etme, ata-eneňe hormat goý» diýip jogap berdi. Ol adam: «Men bularyň hemmesini ýaşlygymdan bäri berjaý edip gelýärin» diýdi. ^21-22Isa muny eşidende, oňa: «Seniň ýene bir kemiň bar. Nämäň bar bolsa satyp, garyplara paýla, şonda gökde hazynaň bolar. Onsoň gel-de, Meniň yzyma düş» diýdi. ²³Ol bu sözleri eşidip, gaty tukat boldy, sebäbi çakdanaşa baýdy. ²⁴Isa onuň tukatlygyny görüp: «Baýlara Hudaýyň Şalygyna girmek nähili agyr! ²⁵Bir düýäniň iňňäniň gözünden geçmegi baý adamyň Hudaýyň Şalygyna girmeginden aňsatdyr» diýdi. ²⁶Muny eşidenler: «Onda kim halas bolup biler?» diýip soradylar. ²⁷Isa: «Ynsan üçin mümkin däl zatlar Hudaý üçin mümkindir» diýdi. ²⁸Petrus Oňa: «Ine, biz ähli zadymyzy taşlap, Seniň yzyňa düşdük!» diýdi. ^29-30Isa olara: «Size dogrusyny aýdýaryn: Hudaýyň Şalygynyň hatyrasy üçin öýüni, aýalyny, doganlaryny, ene-atasyny, bala-çagasyny taşlan her kes bu döwürde yzyna ençeme esse artyk edip alar, geljek döwürde bolsa baky ýaşaýşa gowşar» diýdi.

Isa ölüp direljegini ýene aýdýar

(Matta 20:17-19;Mark 10:32-34)

³¹Isa Onkileri bir çete çekip, olara: «Indi Iýerusalime barýarys. Pygamberleriň Ynsan Ogly hakda ýazanlarynyň ählisi berjaý bolar! ³²Ol keseki milletleriň eline tabşyrylar. Olar Ony masgaralap kemsiderler, üstüne tüýkürerler, gamçylarlar we öldürerler. ³³Emma üçülenji gün Ol direler» diýdi.

³⁴Şägirtler bu zatlaryň hiç birine düşünmediler. Bu sözleriň manysy olardan gizlenilgidi. Olar Onuň näme hakda gürrüň edýänini bilmediler.

Bir körüň gözi açylýar

(Matta 20:29-34;Mark 10:46-52)

³⁵Isa Ýeriho golaýlanda, ýoluň gyrasynda bir kör adam dilegçilik edip otyrdy. ³⁶Ol ýanyndan mähelläniň geçip barýandygyny eşidip, munuň nämedigini sorady. ³⁷Oňa: «Nasyraly Isa geçip barýar» diýip habar berdiler. ³⁸Şonda ol: «Eý, Dawut Ogly Isa! Maňa rehim et!» diýip gygyrdy. ³⁹Sesiň çykmasyn diýip, öňden barýan köp adamlar oňa käýediler, emma ol: «Eý, Dawut Ogly! Maňa rehim et!» diýip, öňküden hem gaty gygyrdy. ⁴⁰Isa aýak çekip, ol adamy getirmeklerini buýurdy. Ýanyna gelende, Isa ondan: ⁴¹«Seniň üçin näme etmegimi isleýärsiň?» diýip sorady. Ol: «Agam, gözlerim açylsyn!» diýdi. ⁴²Isa oňa: «Goý, gözleriň açylsyn! Imanyň saňa şypa berdi» diýdi. ⁴³Şobada bu adamyň gözleri açyldy we ol hem Hudaýy şöhratlandyryp, Isanyň yzyna düşüp gidiberdi. Muny gören ähli halk Hudaýy alkyşlady.

19-njy bap

Isa bilen Zakkaý

¹Isa Ýerihonyň içinden geçip barýardy. ²Ol ýerde Zakkaý atly bir baý adam bardy, ol salgytçylaryň başlygydy. ³Zakkaý Isanyň kimdigini görmek isledi, emma onuň boýy gysga bolansoň, mähelleden ýaňa Ony görüp bilmedi. ⁴Şeýlelikde, Ony görjek bolup, öňe ylgap, bir injir agajynyň üstüne çykdy, sebäbi Isa şol ýoldan gelýärdi. ⁵Isa ol ýere gelende, ýokary seredip, Oňa: «Zakkaý! Tiz aşak düş. Bu gün Men seniň öýüňde galmaly» diýdi. ⁶Ol hem dessine aşak düşüp, Ony şatlyk bilen kabul etdi. ⁷Halk muny görüp: «Bir günäkäriň öýüne myhman boldy» diýşip, hüňürdemäge başlady. ⁸Zakkaý bolsa ýerinden turup, Reb Isa: «Eý, Agam! Indi men baýlygymyň ýarysyny garyplara berjek. Kimiň zadyny nähak alan bolsam, dört esse edip gaýtaryp berjekdirin» diýdi. ⁹Isa oňa: «Bu gün bu öý halas boldy, sebäbi bu adam hem Ybraýymyň hakyky neslidir. ¹⁰Ynsan Ogly ýitenleri agtarmaga we halas etmäge gelendir» diýdi.

On hyzmatkär tymsaly

(Matta 25:14-30)

¹¹Bu zatlary diňläp durkalar, Isa bir tymsal bilen sözüniň üstüni ýetirdi. Sebäbi Ol Iýerusalimiň golaýyndady, halk hem Hudaýyň Şalygy basym görner diýip oýlaýardy. ¹²Isa şonuň üçin şeýle diýdi: «Bir begzada şalyk sürmäge ygtyýarlyk almak üçin, bir uzak ýurda ýola rowana bolýar. ¹³Ol hyzmatkärlerinden onusyny ýanyna çagyryp, olara: „Men gelýänçäm, şu puly işlediň“ diýip, hersine bir horjun pul^[34] berýär.

¹⁴Begzadanyň halky ony ýigrenýän eken. Olar: „Bu adamyň biziň üstümizden şalyk sürmegini islemeýäris“ diýip, onuň yzyndan ilçiler iberýärler. ¹⁵Emma muňa garamazdan, ol ygtyýarlyk alyp, yzyna dolanýar. Soňra ol pul beren hyzmatkärlerini ýanyna çagyryp, kimiň näme gazananyny bilmek isleýär. ¹⁶Birinjisi gelip: „Hojaýyn! Seniň bir horjun puluň on horjun pul gazandy“ diýýär. ¹⁷Oňa: „Berekella, ýagşy hyzmatkär! Az zatda sadyk bolanyň üçin on şähere häkim bol“ diýýär. ¹⁸Ikinjisi gelip: „Hojaýyn! Seniň bir horjun puluň bäş horjun pul gazandy“ diýýär. ¹⁹Hojaýyny oňa hem: „Sen hem bäş şähere häkim bol“ diýýär. ²⁰Onsoň üçünji hyzmatkäri gelip: „Hojaýyn! Ine, seniň bir horjun puluň, men ony bir uly ýaglyga düwüp sakladym. ²¹Men senden gorkdum, sebäbi sen gaty özdiýenli adam. Sen goýmadyk ýeriňden alýarsyň, ekmedik ýeriňden orýarsyň“ diýýär. ²²Hojaýyny oňa: „Eý, erbet hyzmatkär, seni öz agzyňdan çykan sözler bilen höküm ederin! Asyl sen meniň özdiýenli adamdygymy, goýmadygymy alýanymy, ekmedigimi orýanymy bilýärmidiň? ²³Onda näme üçin pulumy işletmäge bermediň? Men gelenimde, ony peýdasy bilen alardym“ diýýär. ²⁴Onsoň hojaýyn ol ýerde duranlara: „Onuň elinden puly alyň-da, on horjunla beriň“ diýýär. ²⁵Olar oňa: „Hojaýyn, onuň özünde öňem on horjun pul bar ahyry!“ diýýärler. ²⁶Ol: „Men size diýýärin, kimde bar bolsa, oňa berler, kimde ýok bolsa, onuň elindäki hem alnar. ²⁷Üstlerinden patyşalyk etmegimi islemeýän duşmanlarymy bolsa, şu ýere getiriň-de, gözümiň alnynda öldüriň“ diýip jogap berýär».

Isa Iýerusalime uly dabara bilen girýär

(Matta 21:1-11;Mark 11:1-11;Ýohanna 12:12-19)

²⁸Isa bulary aýdyp bolansoň, ýoluny dowam etdirip, Iýerusalime tarap ugrady. ²⁹Ol Zeýtun dagynyň etegindäki Beýtfajy bilen Beýtaniýa golaýlanda, iki şägirdini ýollap, olara: ³⁰«Öňüňizdäki oba baryň. Oba giren ýeriňizde daňylgy duran bir taýhar taparsyňyz, onuň üstüne şu wagta çenli hiç kim münen däldir. Ony çözüň-de, bäri alyp geliň. ³¹Eger biri sizden: „Näme üçin ony çözýärsiňiz?“ diýip sorasa, oňa: „Bu taýhar Rebbe gerek“ diýiň» diýdi. ³²Ýollananlar gidip, baryny Onuň aýdyşy ýaly tapdylar. ³³Taýhary çözüp durkalar, onuň eýeleri: «Taýhary näme üçin çözýärsiňiz?» diýip soradylar. ³⁴Olar hem: «Bu taýhar Rebbe gerek» diýdiler. ³⁵Taýhary Isanyň ýanyna getirip, üstüne donlaryny atdylar-da, Isany oňa mündürdiler. ³⁶Ol gidip barýarka, adamlar donlaryny ýola düşeýärdiler. ³⁷Isa Zeýtun dagyndan aşak inýän ýola golaýlanda, şägirtleriň hemmesi gören ähli gudratlaryna şatlanyp, batly sesleri bilen Hudaýy şöhratlandyrmaga başladylar. ³⁸ Olar: «Rebbiň adyndan patyşa alkyş bolsun! Göklerde parahatlyk, iň belentlikde şan-şöhrat bolsun!» diýýärdiler. ³⁹Mähelläniň arasyndan käbir fariseýler Isa: «Mugallym! Şägirtleriňiň agzyny ýumdur!» diýdiler. ⁴⁰Emma Ol: «Size aýdýaryn: olar dymsa, daşlar gygyryşar» diýdi.

⁴¹Isa Iýerusalime golaýlanda, ony görüp aglady. ⁴²Ol şeýle diýdi: «Wah, käşgä sen bu gün özüňe nämäniň parahatlyk getirjekdigini bilsediň! Emma bu entek seniň gözleriňden gizlin. ⁴³Seniň başyňa şeýle bir günler geler: duşmanlaryň daş-töweregiňe garymlar gazyp, seni gabarlar, her ýandan gysyp-gowrarlar. ⁴⁴Olar seni weýran edip, seniň içiňdäki çagalary gyryp taşlarlar. Sende daş üstünde daş goýmazlar, sebäbi sen Hudaýyň saňa gelen pursadyny saýgarmadyň».

Isa satyjylary ybadathanadan kowýar

(Matta 21:12-17;Mark 11:15-19;Ýohanna 2:13-22)

⁴⁵Onsoň Isa ybadathananyň howlusyna girip, ol ýerdäki satyjylary kowmaga başlady. ⁴⁶Isa olara: «„Meniň öýüm ybadat öýi bolar“ diýip ýazylgydyr, emma siz muny garakçylaryň sürenine öwrüpsiňiz» diýdi. ⁴⁷Ol her gün ybadathananyň howlusynda sapak berýärdi. Ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary we halkyň baştutanlary bolsa Ony öldürmegiň küýündediler. ⁴⁸Emma munuň ýoluny tapyp bilmeýärdiler, sebäbi ähli halk Ony uly üns bilen diňleýärdi.

20-nji bap

Isanyň erk-ygtyýary barada sowal

(Matta 21:23-27;Mark 11:27-33)

¹Bir gün Isa ybadathananyň howlusynda halka öwredip, Hoş Habary wagyz edýärkä, ýolbaşçy ruhanylar, Töwrat mugallymlary we ýaşulular Onuň ýanyna geldiler. ²Olar Isa: «Hany, bize aýt, Sen bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýärsiň? Bu ygtyýary Saňa kim berdi?» diýdiler. ³Isa hem: «Men hem size bir sowal berjek. Maňa aýdyň, ⁴Ýahýa çümdüriş ygtyýaryny nireden aldy? Gökdenmi ýa-da ynsandan?» diýip sorady. ⁵Olar muny özara maslahatlaşmaga başladylar: «Eger Gökden diýsek, Ol bize: „Onda näme üçin oňa ynanmadyňyz?“ diýer. ⁶Eger-de ynsandan diýsek, ähli halk bizi daşlar, sebäbi halk Ýahýanyň pygamberdigine ynanýar». ⁷Ahyry olar: «Biz niredendigini bilemzok» diýip jogap berdiler. ⁸Isa-da olara: «Menem size bu zatlary haýsy ygtyýar bilen edýänimi aýtjak däl» diýdi.

Üzümçilik we kärendeçiler tymsaly

(Matta 21:33-46;Mark 12:1-12)

⁹Soňra Isa halka şu tymsaly gürrüň bermäge başlady: «Bir adam üzüm baglaryny oturdyp, ony bagbanlara kärendesine berýär-de, özi uzak wagtlyk başga ýurda gidýär. ¹⁰Hasyl möwsümi gelende, üzümiň miwesinden alyp gelmek üçin, ol hyzmatkärleriniň birini kärendeçileriň ýanyna iberýär. Emma kärendeçiler ony ýenjip, boş kowup goýberýärler. ¹¹Ol başga bir hyzmatkärini iberýär, kärendeçiler ony-da ýenjip, masgara edip, boş kowup goýberýärler. ¹²Ol üçünji hyzmatkärini-de iberýär. Olar ony hem ýaralap, kowup goýberýärler. ¹³Onsoň üzümçiligiň eýesi: „Men näme etmeli? Gel, öz söwer oglumy ibereýin, belki, ony sylarlar“ öýdýär. ¹⁴Kärendeçiler bolsa ony görenlerinden, özara maslahatlaşyp: „Mirasdar şudur! Geliň, şuny öldüreliň, miras bize galar“ diýişýärler. ¹⁵Şeýlelikde, ony üzümçilikden çykaryp öldürýärler. Indi üzümçiligiň eýesi bulara näme eder? ¹⁶Ol gelip, bu kärendeçileri öldürer, üzümçiligi bolsa başgalara berer». Halk muny eşidip: «Daş edewersin!» diýdi. ¹⁷ Isa olara bakyp: «Onda „Ussalaryň ret eden daşy, binýadyň burç daşy boldy“ diýen ýazgynyň manysy näme? ¹⁸ Kim bu daşyň üstüne ýykylsa, bölek-bölek bolar. Eger ol biriniň üstüne gaçsa, ony mynjyradar» diýdi. ¹⁹Töwrat mugallymlary bilen ýolbaşçy ruhanylar Ony şol wagtyň özünde tutmagyň ýoluny agtardylar, sebäbi Onuň bu tymsaly özlerine kakdyryp aýdanyny aňdylar. Emma olar halkdan gorkýardylar.

Imperatoryňky — imperatora

(Matta 22:15-22;Mark 12:13-17)

²⁰Isany göz astyna alyp, Ony aňtamak üçin, birnäçe dogruçylsumagy Onuň yzyna saldylar. Olar Isany gepde tutup, Ony häkimiň hökümine we ygtyýaryna tabşyrmak maksatlary bardy. ²¹Şeýlelikde, olar Oňa: «Mugallym! Biz Seniň dogry zady öwredýändigiňi, adamlaryň derejesine bakman, Hudaýyň ýoluny hakykat bilen öwredýändigiňi bilýäris. ²²Hany aýt, biziň imperatora salgyt tölemegimiz dogrumy ýa-da dogry däl?» diýip soradylar. ²³Isa olaryň hilesine düşünip: ²⁴«Maňa salgyt puluny görkeziň. Bu teňňedäki şekil bilen ýazgy kimiňki?» diýdi. Olar: «Imperatoryňky» diýip jogap berdiler. ²⁵Ol: «Onda imperatoryňkyny — imperatora, Hudaýyňkyny Hudaýa beriň» diýdi. ²⁶Olar halkyň ýanynda Ony sözünde tutup bilmän, beren jogabyna haýran galyp, seslerini çykarmadylar.

Direliş barada sowal

(Matta 22:23-33;Mark 12:18-27)

²⁷Ölümden soň direlişiň ýokdugyny aýdýan saddukeýleriň käbiri Isanyň ýanyna gelip, Oňa şeýle sorag berdi: ²⁸ «Mugallym! Musa bize bir adamyň dogany perzentsiz ölüp, yzynda aýaly galsa, dogany onuň aýalyny alyp, ölen doganynyň neslini dowam etdirmelidir diýip ýazypdyr. ²⁹Ýedi dogan bardy. Birinjisi bir aýal alyp, perzent görmän dünýäden ötdi. ³⁰Ikinjisi bilen ³¹üçünjisi hem şol aýaly aldy. Şeýdip, ýedisi hem şol aýala öýlenip, yzlarynda perzent galdyrman öldüler. ³²Ahyrsoňy aýal hem öldi. ³³Indi direliş güni bu aýal olaryň haýsysynyň aýaly bolar? Olaryň ýedisi hem oňa öýlenipdi ahyryn». ³⁴Isa olara şeýle jogap berdi: «Bu döwrüň adamlary öýlenýändir, durmuşa çykýandyr. ³⁵Emma geljek döwre we ölümden direlişe ýetmäge mynasyp görlenler ne öýlener, ne-de durmuşa çykar. ³⁶Asla ölmezler, sebäbi olar perişdeler ýalydyr. Olar direlişiň perzentleridikleri üçin Hudaýyň perzentleridir. ³⁷ Musa-da ölüleriň direlýändigini tassyklap, ýanýan çaly baradaky bölümde Rebbi „Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýy“ diýip atlandyrýar. ³⁸Ol ölüleriň däl-de, dirileriň Hudaýydyr, sebäbi Onuň üçin hemmeler diridir». ³⁹Töwrat mugallymlaryň käbiri: «Mugallym, gowy aýtdyň!» diýdi. ⁴⁰Oňa mundan artyk sorag bermäge hiç kim milt etmedi.

Mesih Kimiň Ogly?

(Matta 22:41—23:36;Mark 12:35-40)

⁴¹Onsoň Isa olara: «Näme üçin Mesihe Dawudyň ogly diýýärler? ⁴² Ine, Dawudyň özi Zebur kitabynda şeýle diýýär:

„Hudaý Rebbime^[35] şeýle sözledi:

⁴³Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur“.

⁴⁴Eger Dawut Mesihe Reb diýýän bolsa, Ol nähili Dawudyň ogly bolýar?» diýdi. ⁴⁵Bütin halk Oňa gulak asyp otyrka, Isa şägirtlerine: ⁴⁶«Töwrat mugallymlaryndan ägä boluň! Olar uzyn don geýip gezmegi, bazarlarda özlerine salam berilmegini, sinagogalarda baş kürsüleri, meýlislerde töri halaýandyrlar. ⁴⁷Olar dul aýallaryň öýlerini talap, göz üçin uzyn-uzyn dogalar okan bolýandyrlar. Şeýle adamlar iň agyr jeza sezewar bolarlar» diýdi.

21-nji bap

Dul aýalyň sadakasy

(Mark 12:41-44)

¹Isa gabagyny galdyryp seredende, baýlaryň ybadathananyň sadaka gutusyna öz sadakalaryny atyp duranyny gördi. ²Ol bir garyp dul aýalyň hem guta iki şaý atanyny gördi. ³Ol: «Size dogrusyny aýdýaryn, bu garyp dul aýal hemmelerden köp atdy. ⁴Bu adamlaryň hemmesi sadaka gutusyna özlerinden artany atdylar, bu aýal bolsa garyplygyna garamazdan, bar-ýoguny, elindäki ähli çörek puluny atdy» diýdi.

Ynsan Oglunyň dolanyp gelmeginiň alamatlary

(Matta 24:1-21,29-35;Mark 13:1-19,24-31)

⁵Şägirtlerden käbiri ybadathananyň ajaýyp daşlar we Hudaýa bagyş edilen peşgeşler bilen bezelendigi barada söz açdy. Şonda Isa: ⁶«Şeýle bir günler geler, şonda bu ýerde daş üstünde daş galmaz, görýän zatlaryňyzdan hiç zat galman, hemmesi weýran bolar» diýdi. ⁷Olar Isadan: «Mugallym! Bu zatlar haçan bolar? Bularyň boljak mahalynda nähili alamat peýda bolar?» diýip soradylar. ⁸Isa: «Ägä boluň, hiç kim sizi aldaýmasyn! Köpler Meniň adym bilen gelip: „Men — Şolduryn“ we „Wagt golaýlady!“ diýerler. Olaryň yzyna düşmäň. ⁹Uruşlar hem gozgalaňlar barada habarlar eşideniňizde gorkmaň. Bu zatlar öňürti bolmalydyr, emma entek soňy däldir» diýip jogap berdi. ¹⁰Onsoň Isa olara şeýle diýdi: «Millet millete, patyşalyk patyşalyga garşy çykar. ¹¹Aýry-aýry ýerlerde güýçli ýertitremeler, açlyk hem gyrgyn keseli, gorkunç wakalar, gökden uly alamatlar bolar. ¹²Emma bu hadysalaryň hemmesinden öň, sizi yzarlap, azar bererler. Sizi sinagogalara tabşyryp, türmelere dykarlar. Men sebäpli sizi patyşalaryň we hökümdarlaryň huzuryna elterler. ¹³Bu bolsa şaýatlyk etmek üçin size bir pursat bolar. ¹⁴Emma siz özüňizi nähili gorajakdygyňyzy öňünden gaýgy etmezligi ýüregiňize düwüň. ¹⁵Munuň üçin Men size söz hem akyldarlyk bererin. Size garşy çykýanlaryň hiç biri muňa ne garşy durup biler, ne-de bir zat aýdyp biler. ¹⁶Size ene-ataňyz, doganlaryňyz, garyndaşlaryňyz, dostlaryňyz hem haýynlyk ederler, käbiriňizi öldürerler. ¹⁷Men sebäpli hemmeler sizi ýigrener. ¹⁸Emma saçyňyzyň bir tary hem kemelmez. ¹⁹Berk duruň, şonda janyňyzy halas edersiňiz. ²⁰Goşunlaryň Iýerusalimi gabandygyny gören çagyňyz, onuň weýran ediljek wagtynyň golaýlandygyny biliň. ²¹Şonda Ýahudyýadakylar daglara gaçsyn, şäheriň içindäkiler çyksyn, töweregindäkiler şähere girmesin. ²²Sebäbi şol günler ähli ýazylanlaryň berjaý bolmagy üçin jeza günleridir. ²³Ol günlerde göwreli aýallaryň we çaga emdirýänleriň dat gününe! Sebäbi ýurda äpet bela-beterler iner, bu halk gazaba duçar bolar. ²⁴Olar gylyçdan geçiriler, ýesir alnyp, ähli milletleriň arasyna sürgün ediler. Keseki milletler özleriniň möhleti dolýança, Iýerusalimi ýer bilen ýegsan ederler. ²⁵Günde, Aýda we ýyldyzlarda alamatlar peýda bolar. Ýer ýüzünde milletler deňiz hem tolkunlaryň gürrüldisi zerarly başagaý bolup, galagopluga düşerler. ²⁶Adamlar gorkudan, dünýäniň başyna gelýän betbagtçylyklara garaşmakdan ýaňa huşlaryny ýitirer, sebäbi asman jisimleri lerzana geler. ²⁷Şonda olar Ynsan Oglunyň beýik gudrata we şöhrata beslenip, bulutlarda gelýänini görerler. ²⁸Bu zatlar amala aşyp başlanda, başyňyzy galdyryp, ýokary serediň, sebäbi gutulyşyňyz golaýlap gelýändir».

²⁹Isa olara bir tymsal aýtdy: «Injire, ähli agaçlara serediň. ³⁰Olaryň ýapraklandygyny görüp, tomsuň golaýlandygyny öz-özüňizden bilýärsiňiz. ³¹Şonuň ýaly hem, bu wakalaryň bolanyny göreniňizde, Hudaýyň Şalygynyň golaýlandygyny biliň. ³²Size dogrusyny aýdýaryn: bu zatlar bolýança, bu nesil dünýäden ötmez. ³³Asman bilen ýer öter, emma Meniň sözlerim asla ötmez. ³⁴Ägä boluň! Aýşy-eşret, serhoşlyk, ýaşaýşyň gaýgylary ýüregiňize ornamasyn. Ýogsam, ol gün duzak kimin duýdansyz üstüňizden iner. ³⁵Çünki ol gün tutuş ýer ýüzünde ýaşaýanlaryň her biriniň üstünden iner. ³⁶Bu boljak wakalaryň baryndan gaçyp gutular ýaly we Ynsan Oglunyň huzurynda durup biler ýaly, hemişe oýa bolup, Hudaýa dileg ediň».

³⁷Isa gündizlerine ybadathananyň howlusynda halka öwrederdi, agşamlaryna bolsa şäherden daşary çykyp, gijäni Zeýtun dagynda geçirerdi. ³⁸Ir säher bilen ähli halk Onuň gürrüňlerini diňlemek üçin ybadathana gelerdi.

22-nji bap

Ýudasyň haýynlygy

(Matta 26:1-5,14-16;Mark 14:1,2,10,11;Ýohanna 11:45-53)

¹Ine, Pesah diýlip atlandyrylýan Petir baýramy ýakynlaşdy. ²Ýolbaşçy ruhanylar bilen Töwrat mugallymlary Isany öldürmegiň ýoluny agtarýardylar, emma halkdan gorkýardylar. ³Şeýtan Onkileriň biri bolan Ýudas Iskariýodyň kalbyna girdi. ⁴Ýudas ýolbaşçy ruhanylar bilen serkerdeleriň ýanyna baryp, Isany nädip olaryň eline salyp berjekdigi barada maslahatlaşdy. ⁵Olar hem begenişip, oňa pul bermäge razy boldular. ⁶Ýudas olar bilen ylalaşdy we halk ýok wagty Isany olara tabşyrmak üçin, amatly pursat peýläp gezdi.

Pesah nahary

(Matta 26:17-30;Mark 14:12-26;Ýohanna 13:21-30;1 Korintoslylara 11:23-25)

⁷Pesah janlysynyň soýulýan güni, ýagny Petir baýramy ýetip geldi. ⁸Isa: «Gidiň-de, biziň üçin Pesah naharyny taýýarlaň» diýip, Petrus bilen Ýohannany iberdi. ⁹Olar: «Ony nirede taýýarlamagymyzy isleýärsiň?» diýip soradylar. ¹⁰Isa olara: «Şähere gireniňizde, küýzede suw alyp barýan bir adama sataşarsyňyz. Yzyna düşüp gidiň-de, onuň giren öýüne giriň. ¹¹Onsoň öý eýesine: „Mugallym senden şägirtlerim bilen Pesah naharyny iýer ýaly, myhman otagy nirede diýip soraýar“ diýiň. ¹²Ol hem size ýokarky gatda ähli zat taýýarlanyp goýlan giň bir otagy görkezer. Şol ýerde taýýarlyk görüň» diýdi. ¹³Olar gitdiler we ähli zady Isanyň aýdyşy ýaly tapyp, Pesah naharyny taýýarladylar.

¹⁴Nahar wagty bolanda, Isa resullary bilen saçak başyna geçdi. ¹⁵Isa olara: «Men bu Pesah naharyny ejir çekmezimden öň, siziň bilen bile iýmegi gaty arzuw edipdim. ¹⁶Çünki Hudaýyň Şalygynda Pesah naharyny iýmek üçin hemmämiz ýygnanýançak, Men ondan gaýdyp iýmerin» diýdi. ¹⁷Isa eline bir käse alyp şükür etdi-de: «Muny alyň-da, içiň. ¹⁸Size şuny aýdýaryn: Hudaýyň Şalygy gelýänçä, şeraby gaýtadan içmerin» diýdi. ¹⁹Onsoň çöregi aldy-da, şükür etdi, ony döwüp, şägirtlere berip: «Bu Meniň siziň üçin gurban edilýän bedenimdir, muny Meni ýada salmak üçin berjaý ediň» diýdi. ²⁰Şeýle hem nahardan soň şeraply käsäni alyp: «Bu käse Meniň siziň üçin dökülýän ganym arkaly baglanyşylýan Täze Ähtdir. ²¹Ine, Maňa haýynlyk etjek adam Meniň bilen bir saçagyň başynda otyr. ²²Hawa, Ynsan Ogly öňünden bellenişi ýaly jan berer, emma Oňa haýynlyk edeniň halyna waý!» diýdi. ²³Olar muny kimiň etjekdigini biri-birlerinden sorap başladylar.

²⁴Olar öz arasynda haýsy birisiniň iň beýikdigi hakda jedelleşdiler. ²⁵Isa olara şeýle diýdi: «Keseki milletleriň patyşalary halklara öz hökümini ýöredýärler, ygtyýarly adamlary-da özlerini hemaýatkär diýip atlandyrýarlar. ²⁶Emma siz beýle bolmaň. Araňyzda iň uly iň kiçi ýaly bolsun, baştutan, goý, hyzmatkär kimin bolsun. ²⁷Haýsysy has uly: saçak başynda oturanmy ýa-da hyzmat edýän? Saçak başynda oturan dälmi? Emma Men siziň araňyzda bir hyzmat edýän kimindirin. ²⁸Başymdan geçiren synaglarymda Meniň ýanymda bolan sizsiňiz. ²⁹Atamyň Meni Patyşa belleýşi ýaly, Men-de sizi patyşa edip belleýärin. ³⁰Siz Meniň Şalygymda iýip-içersiňiz we tagtlarda oturyp, Ysraýylyň on iki tiresiniň üstünden kazylyk edersiňiz».

Isa Petrusyň inkär etjekdigini aýdýar

(Matta 26:31-35;Mark 14:27-31;Ýohanna 13:36-38)

³¹Onsoň Isa sözüni dowam edip: «Eý, Simun, Simun! Şeýtan sizi bugdaý ýaly sowurmak üçin diledi. ³²Emma Men imanyň kemelmesin diýip, seniň üçin dileg etdim. Sen hem bir wagt öwrülip geleniňde, doganlaryňy kuwwatlandyr» diýdi. ³³Petrus: «Agam! Men Seniň bilen zyndana-da, hatda ölüme-de gitmäge taýýar» diýdi. ³⁴Isa: «Petrus, saňa diýýärin, sen bu gün horaz gygyrmazdan öň, Meni tanamaýandygyňy üç gezek aýdarsyň» diýdi. ³⁵Onsoň Isa olardan: «Men sizi gapjyksyz, torbasyz we çaryksyz ýollan çagym kem zadyňyz barmydy?» diýip sorady. Olar: «Ýokdy» diýip jogap berdiler. ³⁶Isa olara: «Indi gapjygyňyz bar bolsa, ýanyňyza alyň, bir torba hem alyň. Gylyjyňyz ýok bolsa, donuňyzy satyň-da, bir gylyç ediniň. ³⁷ „Ol ýazyklylar bilen bir saýyldy“ diýip ýazylgydyr. Men size diýýärin: bu Men barada berjaý bolmalydyr. Dogrudan-da, Men hakda ýazylanlar berjaý bolup barýar» diýdi. ³⁸Şägirtler: «Eý, Agam! Ine, bu ýerde iki gylyç bar» diýdiler. Isa hem olara: «Şol ýeterlik» diýdi.

Isa Zeýtun dagynda Hudaýa dileg edýär

(Matta 26:36-46;Mark 14:32-42)

³⁹Isa daşary çykyp, hemişekisi ýaly Zeýtun dagyna gitdi. Şägirtleri hem Onuň yzyna düşdüler. ⁴⁰Ol ýere baranlarynda, Isa olara: «Synaga düşmez ýaly dileg ediň!» diýdi. ⁴¹Özi bolsa olardan bir daş atym çete çekildi-de, dyza çöküp: ⁴²«Eý, Atam! Eger isleseň, bu hasrat käsesini Menden sowa geçir! Ýöne Meniň islegim däl, Seniň islegiň amala aşsyn!» diýip, dileg etmäge durdy. ⁴³Gökden bir perişde görnüp, Ony güýçlendirdi. ⁴⁴Ol agyr gama batyp, yhlas bilen Hudaýa dileg etdi. Isadan akýan der ýere damýan gan damjalary ýalydy. ⁴⁵Dileg edip bolandan soň turup, Isa şägirtleriň ýanyna geldi. Olaryň uklap ýatandyklaryny gördi, olar gaýgy-hasratdan ýaňa tapdan düşüpdiler. ⁴⁶Isa olara: «Näme üçin uklap ýatyrsyňyz? Synaga düşmez ýaly, turuň-da, Hudaýa dileg ediň!» diýdi.

Isa tutulýar

(Matta 26:47-58;Mark 14:43-54;Ýohanna 18:3-11)

⁴⁷Ol entek gepläp durka, bir mähelle peýda boldy. Onkileriň biri Ýudas mähelläniň öňüne düşüp gelýärdi. Ýudas Isany ogşajak bolup, Onuň golaýyna geldi. ⁴⁸Isa oňa: «Eý, Ýudas! Sen bir ogşuk bilen Ynsan Ogluna haýynlyk edýärsiňmi?» diýip sorady. ⁴⁹Isanyň ýanyndakylar näme boljagyny görüp: «Eý, Agam! Gylyç bilen uralymy?» diýdiler. ⁵⁰Olaryň biri baş ruhanynyň hyzmatkärini urup, onuň sag gulagyny kesdi. ⁵¹Emma Isa: «Hany, bes ediň!» diýdi. Onsoň hyzmatkäriň gulagyna elini degrip, ony sagaltdy. ⁵²Onsoň Isa Özüni ele salmaga gelen ýolbaşçy ruhanylara, ybadathananyň goragçylaryna, ýaşululara ýüzlenip: «Näme üçin bir gozgalaňçynyň garşysyna çykan ýaly, Meni tutmak üçin gylyçly hem taýakly gelipsiňiz? ⁵³Men her gün siziň bilen birlikde ybadathanadakam, Meni tutmandyňyz. Emma indi bu pursat siziňkidir, tümlügiň höküm sürýän sagadydyr» diýdi. ⁵⁴Isany tutup, baş ruhanynyň öýüne alyp gitdiler. Petrus hem gara görnümden olaryň yzyna düşüp gitdi.

Petrus Isany inkär edýär

(Matta 26:67-75;Mark 14:65-72;Ýohanna 18:15-18,25-27)

⁵⁵Howlynyň ortasynda ot ýakyp otyrkalar, Petrus-da olaryň arasynda otyrdy. ⁵⁶Petrusy oduň ýagtysyna gören bir keniz oňa içgin seretdi-de: «Bu adam hem Onuň bilen biledi» diýdi. ⁵⁷Emma Petrus: «Eý, zenan, men Ony tanamaýaryn» diýip inkär etdi. ⁵⁸Az salymdan soň başga biri ony görüp: «Sen hem şolardan» diýdi. Emma Petrus: «Gardaş, men olardan däl» diýdi. ⁵⁹Aradan bir sagada golaý wagt geçensoň, başga bir adam: «Dogrudan-da, bu adam Onuň bilen biledi, sebäbi bu jelileli» diýdi. ⁶⁰Emma Petrus: «Eý, gardaş, men seniň näme aýdýanyňy bilemok» diýdi. Edil şol wagt, Petrus gepläp durka, horaz gygyrdy. ⁶¹Reb Isa gaňrylyp, Petrusa seretdi. Petrus Rebbiň: «Horaz gygyrmazdan öň, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýen sözüni ýatlady. ⁶²Petrus daşary çykyp, möňňürip aglady. ⁶³Isany saklaýan adamlar Ony masgaralap, urmaga başladylar. ⁶⁴Gözüni daňyp: «Hany, welilik et! Seni uran kim?» diýip soradylar. ⁶⁵Ýene-de Oňa ençeme hapa sözler aýtdylar.

Isa mejlisiň öňünde

(Matta 26:59-66;Mark 14:55-64;Ýohanna 18:19-24)

⁶⁶Daň atanda, ýolbaşçy ruhanylar we Töwrat mugallymlary halkyň beýleki ýaşululary bilen ýygnanyşyp, Ony özleriniň mejlisine getirdiler. ⁶⁷Olar Isadan: «Bize aýt, Sen Mesihmi?» diýip soradylar. Isa olara: «Aýtsam, ynanmarsyňyz; ⁶⁸sorasam, jogap bermersiňiz. ⁶⁹Emma mundan beýläk Ynsan Ogly gudratly Hudaýyň sagynda oturar» diýdi. ⁷⁰Olaryň hemmesi: «Onda Sen Hudaýyň Ogly-da?» diýip sorady. Isa olara: «Meniň Kimdigimi özüňiz aýdyp dursuňyz» diýip jogap berdi. ⁷¹Olar: «Bize mundan başga şaýatlyk nämä gerek? Biz muny Onuň Öz dilinden eşitdik ahyry» diýişdiler.

23-nji bap

Isa Pilatyň we Hirodyň öňünde

(Matta 27:1,2,11-26;Mark 15:1-15;Ýohanna 18:28—19:16)

¹Onsoň mejlisiň ähli agzalary ýerlerinden turup, Isany Pilatyň ýanyna getirdiler. ²Olar Isany ýazgarmaga başladylar: «Biz bu adamyň milletimizi azdyrýandygyny gördük. Ol imperatora salgyt tölemäge garşy çykýar we Özüni Mesih hem Patyşa diýip atlandyrýar». ³Pilat Ondan: «Sen ýahudylaryň patyşasymy?» diýip sorady. Isa oňa: «Aýdyşyň ýalydyr» diýip jogap berdi. ⁴Onsoň Pilat ýolbaşçy ruhanylar bilen halka: «Men bu adamda hiç hili etmiş görmedim» diýdi. ⁵Emma olar hötjetlik edip: «Bu adam Öz taglymaty bilen tutuş Ýahudyýanyň ilatyny öjükdirýär. Ol Jelileden başlap, şu ýere çenli geldi» diýdiler. ⁶Muny eşidip, Pilat: «Bu adam jelilelimi?» diýip sorady. ⁷Isanyň Hirodyň welaýatyndandygyny bilensoň, Pilat Ony Hirodyň ýanyna iberdi, sebäbi şol wagt Hirodyň özi hem Iýerusalimdedi. ⁸Hirod Isany görüp gaty begendi, sebäbi köp wagtdan bäri Ony görmek isleýärdi. Ol baradaky eşiden ençeme zatlaryna görä, Ondan bir gudratly alamat görerin diýen umydy bardy. ⁹Hirod Ondan köp soraglar sorady, emma Isa oňa hiç bir jogap bermedi. ¹⁰Ýolbaşçy ruhanylar bilen Töwrat mugallymlary bolsa ol ýerde durup, Ony biragyzdan aýyplaýardylar. ¹¹Soňra Hirod bilen onuň esgerleri Isany kemsidip masgaraladylar. Egnine bir nepis don geýdirip, Pilatyň ýanyna yzyna iberdiler. ¹²Şol gün Pilat bilen Hirod dost boldy; mundan öň olaryň arasynda duşmançylyk bardy.

¹³Pilat ýolbaşçy ruhanylary, baştutanlary we halky üýşürip, ¹⁴olara: «Siz bu adamy meniň ýanyma halky azdyrýar diýip getirdiňiz. Men Ony gözüňiziň alnynda soraga çekdim, emma Ol baradaky aýyplamalaryňyz dogry çykmady. ¹⁵Ony Hirodyň ýanyna iberdim, ol hem hiç günä tapman, Ony yzyna iberdi. Siziň görşüňiz ýaly, Ol ölüme laýyk hiç zat etmändir. ^16-17Şonuň üçin hem, men Onuň temmisini berip, boşatjak» diýdi.^[36] ¹⁸Emma ähli halk biragyzdan: «Bu adamy ýok et! Bize Barabbasy boşat!» diýip gygyryşdy. ¹⁹Barabbas şäherde ýüze çykan bir gozgalaňa gatnaşandygy we ganhordugy üçin zyndana salnypdy. ²⁰Pilat Isany boşatmak niýeti bilen ýene-de halka ýüzlendi. ²¹Emma olar: «Ony haça çüýle! Haça çüýle!» diýip gygyryşdylar. ²²Pilat üçünji gezek olara: «Näme üçin? Bu adam näme ýamanlyk etdi? Men Ondan ölüm jezasyna laýyk hiç zat tapmadym. Şonuň üçin hem Ony jezalandyryp boşatjak» diýdi. ²³Emma olar seslerini has gataldyp, hötjetlik bilen Onuň haça çüýlenmegini talap etdiler we olaryň sesi üstün çykdy. ²⁴Şeýlelik bilen, Pilat olaryň talabyny berjaý etmek kararyna geldi. ²⁵Olaryň soran adamyny, gozgalaň turzup, adam öldüreni üçin zyndana salnan adamy boşatdy, Isany bolsa olaryň ygtyýaryna berdi.

Isa haça çüýlenýär

(Matta 27:32-44;Mark 15:21-32;Ýohanna 19:17-27)

²⁶Esgerler Isany alyp barýarkalar, ekin meýdanyndan gelýän kirineýli Simuny tutup, arkasyna haçy ýüklediler we Isanyň yzyndan ýöremäge mejbur etdiler. ²⁷Uly bir mähelle Isanyň yzyna düşüp gitdi, olaryň arasynda Onuň üçin zaryn-zaryn aglaýan aýallar hem bardy. ²⁸Isa ol aýallara tarap öwrülip, şeýle diýdi: «Eý, Iýerusalim gyzlary! Meniň üçin aglamaň. Özüňiz we çagalaryňyz üçin aglaň. ²⁹Çünki şeýle bir günler geler, adamlar: „Önelgesiz aýallar, dogurmadyk ýatgylar, çaga emdirmedik göwüsler neneňsi bagtly!“ diýerler. ³⁰Şonda daglara: „Biziň depämize iniň!“, depelere: „Bizi örtüň!“ diýerler. ³¹Eger adamlar gök daragta şeýle zatlar edýän bolsalar, onda gury daragta näme bolar?» ³²Isa bilen başga iki jenaýatçyny hem jezalandyrmak üçin alyp barýardylar. ³³Olar Kelleçanak diýilýän ýere gelenlerinden soň, Isany ýaňky jenaýatçylar bilen birlikde haça çüýlediler. Jenaýatçylaryň biri Onuň sag tarapynda, beýlekisi çep tarapyndady. ³⁴Isa: «Atam! Olary bagyşla, sebäbi olar näme edýänlerini bilenoklar» diýdi. Esgerler bije atyşyp, Onuň eşiklerini paýlaşýardylar. ³⁵Halk Oňa seredip durdy. Ýolbaşçylar hem Onuň üstünden gülüp: «Ol özgeleri halas etdi. Eger Ol Hudaýyň saýlap-seçen Mesihi bolsa, goý, indi Özüni hem halas etsin-dä!» diýişýärdiler. ³⁶Esgerler hem ýanyna gelip, Ony masgaralaýardylar. Oňa sirke hödür edip: ³⁷«Ýahudylaryň patyşasy bolsaň, Özüňi halas et-dä!» diýýärdiler. ³⁸Onuň depesinde bolsa^[37]: «BU ÝAHUDYLARYŇ PATYŞASYDYR» diýen ýazgy bardy. ³⁹Çüýlenen jenaýatçylaryň biri Oňa ýaňsylap: «Sen Mesih dälmi näme? Onda Özüňi-de, bizi-de halas et-dä!» diýdi. ⁴⁰Ikinji jenaýatçy bolsa muny aýdana käýäp: «Sen Hudaýdan gorkaňokmy? Sen hem Onuň bilen bir jezany çekýärsiň! ⁴¹Biz öz etmişimize laýyk adalatly jeza aldyk. Emma bu adam hiç hili erbetlik etmedi ahyry» diýdi. ⁴²Onsoň ol: «Isa, Şalygyňa baran çagyň meni ýatlagyn!» diýdi. ⁴³Isa hem oňa: «Saňa dogrusyny aýdýaryn, sen şu gün Meniň bilen bile jennetde bolarsyň» diýdi.

Isanyň ölümi

(Matta 27:45-56;Mark 15:33-41;Ýohanna 19:28-30)

^44-45Wagt günortana golaýlanda, Günüň ýüzi tutuldy, öýlän sagat üçe çenli tutuş ýurdy garaňkylyk gaplap aldy. Ybadathananyň perdesi ortarasyndan ýyrtylyp, ikä bölündi. ⁴⁶ Isa gaty ses bilen gygyryp: «Atam! Ruhumy Seniň eliňe tabşyrýaryn» diýdi-de, jan berdi. ⁴⁷Ýüzbaşy bolan wakany görüp, Hudaýy şöhratlandyrdy. Ol: «Bu, hakykatdan-da, dogry adam eken!» diýdi. ⁴⁸Bu zatlara tomaşa etmek üçin üýşen ähli halk bolan wakalary görüp, döşlerini ýumruklaý-ýumruklaý yzlaryna gaýtdy. ⁴⁹Isany tanaýan adamlaryň bary, şeýle-de Jelileden Onuň yzyna düşüp gaýdan aýallar uzagrakda durup, bu wakalara syn edýärdiler.

Isa jaýlanýar

(Matta 27:57-61;Mark 15:42-47;Ýohanna 19:38-42)

⁵⁰Mejlis agzalaryndan Ýusup atly bir adam bardy. Ol oňat hem dogruçyl adamdy. ⁵¹Özi-de mejlisiň kararyna we işine razylyk bermändi. Ýusup Ýahudyýanyň Arimatiýa şäherinden bolup, Hudaýyň Şalygyna garaşýardy. ⁵²Ol Pilatyň ýanyna baryp, Isanyň jesedini diledi. ⁵³Onsoň Ony aşak düşürip, kepene dolap, gaýada oýulan we henize çenli hiç kimiň jaýlanmadyk mazarynda jaýlady. ⁵⁴Bu iş Taýýarlyk gününiň ahyrynda bolup, Sabat gününiň başlanmagyna golaýdy. ⁵⁵Isa bilen Jelileden gelen aýallar hem Ýusubyň yzyna düşüp gitdiler-de, mazary we Onuň jesediniň nähili jaýlananyny gördüler. ⁵⁶Onsoň olar öýlerine gaýdyp, ýakymly ysly tütetgiler we atyrlar taýýarladylar.

Emma Hudaýyň buýrugy boýunça Sabat güni olar dynç aldylar.

24-nji bap

Isa direlýär

(Matta 28:1-10;Mark 16:1-8;Ýohanna 20:1-10)

¹Hepdäniň birinji güni^[38] ir säher bilen aýallar taýýarlan ýakymly ysly tütetgilerini alyp, mazara bardylar. ²Olar mazaryň agzyndaky daşyň bir çete togalanandygyny gördüler. ³Mazaryň içine girenlerinde bolsa, Reb Isanyň jesedini tapmadylar. ⁴Muňa haýran bolup durkalar, garşylarynda lowurdaýan lybasda iki sany adam birdenkä peýda boldy. ⁵Aýallar gorkup, başlaryny ýere egdiler. Ýaňky adamlar olara: «Siz näme üçin dirini ölüleriň arasyndan gözleýärsiňiz? ⁶Ol bu ýerde ýok, Ol direldi! Ol heniz siziň bilen bilekä Jelilede özüňize aýdan zatlaryny ýadyňyza salyň. ⁷Ol: „Ynsan Ogly günäli adamlaryň eline tabşyrylmaly, haça çüýlenmeli we üçülenji gün direlmelidir“ diýipdi» diýdiler. ⁸Onsoň Isanyň bu sözleri olaryň ýadyna düşdi.

⁹Aýallar mazardan dolanyp gelip, bularyň baryny Onbirlere we beýlekileriň hemmesine habar berdiler. ¹⁰Resullara bu habary ýetirenler magdalaly Merýem, Ýowanna, Ýakubyň ejesi Merýem we olaryň ýanyndaky beýleki aýallardy. ¹¹Emma bu sözler resullara boş göründi, olar aýallara ynanmadylar. ¹²Petrus bolsa ýerinden turup, mazara tarap eňdi. Ol eglip, kepeniň boş ýatanyny gördi. Ol bolan waka geň galyp, yzyna dolandy.

Isa Emmausa barýanlara görünýär

(Mark 16:12,13)

¹³Şol gün şägirtlerden ikisi Emmaus diýen oba barýardy. Bu oba Iýerusalimden on çakrym^[39] uzaklykda ýerleşýärdi. ¹⁴Olar bolup geçen bu wakalar hakda özara gürleşýärdiler. ¹⁵Şeýlelikde, gepleşip, pikir alşyp barýarkalar, Isanyň Özi golaýa gelip, olar bilen bile ýöräberdi. ¹⁶Ýöne Ony tanamaz ýaly, olaryň gözleri baglanypdy. ¹⁷Isa olardan: «Ýol bolsun! Näme hakda gürrüň edip barýaňyz?» diýip sorady. Olar gaýgyly ýagdaýda aýak çekdiler. ¹⁸Olaryň Kleýop atlysy: «Iýerusalimde bolubam, şu günler ol ýerde bolan wakalardan bihabar gelmişek diňe Senmikäň?» diýip sorady. ¹⁹Isa olardan: «Haýsy wakalar?» diýip sorady. Olar şeýle jogap berdiler: «Nasyraly Isa hakdaky wakalar. Ol Hudaýyň we ähli halkyň nazarynda sözde hem işde güýçli pygamberdi. ²⁰Ýolbaşçy ruhanylar bilen baştutanlarymyz Ony ölüm jezasyna höküm etdirip, haça çüýlemek üçin häkimiň eline tabşyrdylar. ²¹Biz bolsa Ysraýyly halas etjek Şoldur diýip umyt edipdik. Onsoňam bu zatlaryň bolanyna üç gün boldy. ²²Üstesine, aýallarymyzyň käbirem bizi haýrana goýdy. Olar şu gün ir bilen mazara baryp, ²³Onuň jesedini tapmandyrlar. Olar biziň ýanymyza gelip, özlerine perişdeleriň görnendigini aýtdylar. Perişdeler Oňa diri diýýärmişler. ²⁴Onsoň biziňkileriň käbiri mazara baryp, ýagdaýyň edil aýallaryň aýdyşy ýalydygyny görüpdirler, emma Isany görmändirler».

²⁵Isa olara: «Wah, siz akmaklar! Pygamberleriň aýdanlaryna giç ynanýanlar! ²⁶Mesih bu görgüleri görüp, Öz şöhratyna girmeli dälmidi?» diýdi. ²⁷Onsoň Ol Musa bilen ähli pygamberlerden başlap, hemme Mukaddes Ýazgylarda Özi hakda aýdylanlary olara düşündirdi. ²⁸Olar barýan obalaryna golaýlanlarynda, Isa uzagrak giderli göründi. ²⁹Emma olar Ony saklap: «Biziň ýanymyzda galaý, basym agşam düşer, gün ýaşyp barýar» diýdiler. Şeýlelikde, Isa olaryň ýanynda galdy. ³⁰Isa olar bilen saçak başynda otyrka, çörek alyp, şükür etdi-de, bölüp olara berdi. ³¹Şonda olaryň gözleri açylyp, Isany tanadylar, emma Isa olaryň gözlerinden gaýyp boldy. ³²Olar biri-birlerine: «Ýolda biziň bilen gepleşip gelýärkä, bize Mukaddes Ýazgylary düşündirýärkä, içimizde ýüregimiz ýanmaýarmydy diýsene?» diýişdiler. ³³Olar turup, şol pursadyň özünde Iýerusalime dolandylar. Ol ýerde Onbirleri we olaryň ýanynda bile üýşüp oturanlary tapdylar. ³⁴Bular: «Dogrudan-da, Reb Isa direlipdir we Simuna görnüpdir!» diýdiler. ³⁵Onsoň ol ikisi ýolda bolan wakalary, Isa çöregi bölende, Ony tanandyklaryny gürrüň berdiler.

Isa şägirtlere görünýär

(Matta 28:16-20;Mark 16:14-18;Ýohanna 20:19-23;Resul 1:6-8)

³⁶Olar heniz bu barada gürrüň berip durkalar, Isanyň Özi olaryň arasynda durup: «Size salam bolsun!» diýdi. ³⁷Olar ruh görýändiris öýdüp, tisginip gorka düşdüler. ³⁸Isa olara: «Näme üçin dowla düşýärsiňiz? Näme sebäpden göwnüňize beýle pikirler gelýär? ³⁹Meniň ellerime, aýaklaryma serediň. Bu Meniň Özüm! Maňa elleriňizi degrip görüň. Ruhuň et bilen süňki bolmaz, emma görşüňiz ýaly, Meniňki bar» diýdi. ⁴⁰Muny aýdyp, ellerini, aýaklaryny olara görkezdi. ⁴¹Olar şatlykdan ýaňa henizem ynanyp bilmän, haýran galyp durkalar, Isa olara: «Bu ýerde iýmäge bir zadyňyz barmy?» diýip sorady. ⁴²Oňa bişirilen balygyň bir bölegini^[40] berdiler. ⁴³Isa alyp, olaryň gözleriniň alnynda ony iýdi. ⁴⁴Isa olara: «Men heniz ýanyňyzdakam size aýdan sözlerim şulardyr: Men hakda Töwratda, pygamberleriň ýazgylarynda, Zeburda ýazylanlaryň ählisi berjaý bolmalydyr» diýdi. ⁴⁵Onsoň Mukaddes Ýazgylara düşünmekleri üçin, olaryň aňlaryny açdy. ⁴⁶Isa olara: «Mesih görgi görer we üçülenji gün ölümden direler diýip ýazylandyr. ⁴⁷Şeýle hem toba edip, günäleriniň bagyşlanmagy baradaky Hoş Habary Iýerusalimden başlap, ähli milletlere Onuň adyndan wagyz edilmelidir. ⁴⁸Siz bu zatlara şaýat bolarsyňyz. ⁴⁹Men hem Atamyň wada eden Mukaddes Ruhuny size ýollaryn. Emma siz gökden injek gudrat bilen doldurylýançaňyz, Iýerusalimde galyň» diýdi.

Isa göge göterilýär

(Mark 16:19,20;Resul 1:9-11)

⁵⁰Isa olary şäheriň daşyna çykaryp, Beýtaniýa getirdi. Onsoň ellerini galdyryp, olara pata berdi. ⁵¹Pata berip durka, olardan aýrylyp, göge göterildi. ⁵²Olar hem Oňa sežde edip, uly şatlyk bilen Iýerusalime dolandylar. ⁵³Olar hemişe ybadathanada bolup, Hudaýa alkyş okaýardylar.^[41]

Ýohannanyň hoş habary

Giriş

Bu kitap Isanyň şägirdi Ýohanna tarapyndan ýazyldy. Ýohanna Isa duşmazyndan ozal ýönekeý bir balykçydy. Ýöne Isa bilen duşuşyk onuň durmuşyny düýpgöter özgertdi. Ýahýa öz agasy Ýakup bilen Isa eýerip, Onuň resullary boldular. Olar Isanyň iň ýakyn şägirtleridi, ähli ýere Onuň bilen bile giderdiler. Kitapda «Isanyň söýgüli şägirdi» diýip ýazylan ýerleri hem hut Ýohanna baradadyr (Ýoh 19:26, 20:2, 21:7,20).

Ýohanna bu kitaby adamlaryň Isa Mesihiň kimdigine düşünip, Oňa iman etmekleri üçin ýazýar. Ol kitabyň başynda okyjylary Isa Mesih bilen tanyşdyryp, Ony ynsan keşbinde doglup, aramyzda ýaşan Hudaýyň ebedi Sözi hökmünde suratlandyrýar. Ýohanna Isa Mesihiň biziň gökdäki Atamyz Hudaý bilen ebedi gatnaşygyny mälim etmek üçin, Ony Hudaýyň Ogly diýip atlandyrýar. Kitapda Isa Mesih «ýaşaýyş çöregi», «dünýäniň nury», «gowy Çopan», «hakyky üzüm agajy» diýip atlandyrylýar. Ýohanna Onuň görkezen mugjyzalaryny gudratly alamatlar diýip atlandyrýar. Bu mugjyzalaryň şaýady bolan adamlar Isanyň dogrudan-da Hudaýyň Ogludygyny tassyklaýardylar. Ýohannanyň Hoş Habary ilki-ilkiler Aziýadaky (häzirki Türkiýe) mesihi ýygnaklarda okalýardy. Ýohanna bu ýygnaklary alyp barmaga kömek edýärdi. Ýohannanyň 1-nji, 2-nji we 3-nji hatlary, Ýohanna gelen ylham atly Täze Ähtiň kitaplary hem Ýohanna tarapyndan ýazylandyr.

Mazmuny

Isa Mesih — Hudaýyň ebedi Sözi 1:1-18

Ýahýa pygamberiň şaýatlygy 1:19-34

Isanyň ilkinji şägirtleri 1:35-51

Isanyň görkezen gudratlary 2:1—12:50

Isanyň ýerdäki soňky günleri: jebirleri we ölümi 13:1—19:42

Isanyň direlmegi 20:1-10

Isanyň şägirtlerine görünmegi 20:11—21:25

1-nji bap

Söz

¹Owal-başda Söz bardy, Söz Hudaý bilendi, Söz Hudaýyň Özüdi. ²Owal-başda Ol Hudaý bilendi. ³Tutuş barlyk Söz arkaly ýaradyldy, ýaradylan zatlaryň hiç biri Onsuz ýaradylmady. ⁴Söz ýaşaýyş çeşmesidir, bu ýaşaýyş ynsanlaryň Nury boldy. ⁵Nur tümlükde parlaýandyr, tümlük bolsa Ony ýeňip bilmedi.

⁶Hudaý tarapyndan Ýahýa atly bir adam iberildi. ⁷Ýahýa Nur barada şaýatlyk etmäge we öz şaýatlygy arkaly hemmeleri ynandyrmaga geldi. ⁸Ýahýanyň özi Nur däldi, ol diňe Nur barada şaýatlyk etmäge geldi. ⁹Her bir ynsany nurlandyrýan hakyky Nur dünýä geldi. ¹⁰Ol dünýädedi, dünýä Ol arkaly ýaradylypdy, emma dünýä Ony tanamady. ¹¹Ol Özüniňkilere geldi, emma olar Ony kabul etmedi. ¹²Ol Özüni kabul edip, adyna iman edenleriň hemmesine Hudaýyň perzentleri bolmak hukugyny berdi. ¹³Olar ne ten, ne ynsan isleginden, ne-de är höwesinden doglupdylar. Olar Hudaý tarapyndan doglan perzentlerdir.

¹⁴Söz ynsan bolup, aramyzda ýaşady. Ol merhemetden we hakykatdan doludy. Biz Onuň şöhratyny, ýagny Atadan gelen Ýeke-tägiň şöhratyny gördük. ¹⁵Ýahýa Isa barada şaýatlyk edip, batly ses bilen: «Ine, Menden soňra geljek Menden üstündir, sebäbi Ol menden hem owal bardy diýenim Şudur» diýip gygyrdy. ¹⁶Biziň hemmämiz Onuň çäksiz merhemeti arkaly ýalkanyş üstüne ýalkanyş aldyk. ¹⁷Çünki MukaddesKanun Musa arkaly berildi, merhemet we hakykat bolsa Isa Mesih^[1] arkaly peýda boldy. ¹⁸Hudaýy hiç kim asla gören däldir. Bize Ony Atasynyň gujagyndaky, Özi-de Hudaý bolan ýeke-täk Ogly^[2]^[3] tanatdy.

Ýahýa çümdürijiniň şaýatlygy

(Matta 3:1-12;Mark 1:1-8;Luka 3:1-18)

¹⁹Ine, ýahudylaryň baştutanlary Iýerusalimden ruhanylary we lewileri Ýahýanyň ýanyna iberdiler. Olar Ýahýadan: «Sen kim?» diýip soradylar. Ýahýa sözüni inkär etmedi, ²⁰ol şaýatlyk edip: «Men Mesih däl» diýip, çürt-kesik ykrar etdi. ²¹Olar ondan: «Onda sen kim? Belki, Ylýassyň?» diýip soradylar. Ýahýa: «Ýok» diýip jogap berdi. Olar ýene-de: «Onda şol garaşylýan pygambermiň?» diýip soradylar. Ol: «Ýok, ol däl» diýip jogap berdi. ²²Ahyry olar: «Onda sen kim? Biz özümizi ýollanlara näme jogap bereli? Sen özüň hakda näme aýdyp biljek?» diýip soradylar. ²³Ýahýa Işaýa pygamberiň sözleri bilen jogap berip: «Ine, „Rebbiň ýoluny dogrulaň“ diýip, çölde gygyrýanyň sesi mendirin» diýdi. ^24-25Onsoň onuň ýanyna iberilen käbir fariseýler: «Sen Mesihem, Ylýasam, garaşylýan pygamberem däl bolsaň, onda näme üçin adamlary suwa çümdürýärsiň?» diýip soradylar. ²⁶Ýahýa olara: «Hawa, men adamlary suwa çümdürýärin, emma araňyzda Biri bar, siz Ony tanamaýarsyňyz. ²⁷Ol menden soňra geljekdir. Men Onuň çarygynyň bagyny çözmäge-de mynasyp däldirin» diýip jogap berdi. ²⁸Bu wakalaryň hemmesi Iordan derýasynyň gündogaryndaky Beýtaniýada, Ýahýanyň suwa çümdürýän ýerinde bolup geçdi.

²⁹Ertesi güni Ýahýa öz ýanyna gelýän Isany görüp, şeýle diýdi: «Ine, dünýäni günäden saplaýan Hudaýyň Guzusy! ³⁰Size: „Menden soňra Biri geler, Ol menden üstündir, sebäbi Ol menden hem owal bardy“ diýip aýdan Kişim Şudur. ³¹Başda men hem Onuň kimdigini tanamaýardym. Emma men Ony ysraýyl halkyna tanatmak üçin, adamlary suwa çümdürmäge geldim».

³²Ýahýa ýene şaýatlyk edip, şeýle diýdi: «Men Mukaddes Ruhuň gökden kepderi kimin inip, Onuň üstüne inenini gördüm. ³³Şol wagt men Onuň kimdigini tanamaýardym, emma halky suwa çümdürmek üçin meni Iberen: „Mukaddes Ruhuň kimiň üstüne inenini görseň, adamlary Mukaddes Ruha çümdürjek Şoldur“ diýdi. ³⁴Men muny gördüm we Onuň Hudaýyň Ogludygyna şaýatlyk edýärin».

Isanyň ilkinji şägirtleri

³⁵Ertesi gün Ýahýa ýanynda iki sany şägirdi bilen ýene şol ýerdedi. ³⁶Ol geçip barýan Isany görüp: «Ine, Hudaýyň Guzusy!» diýdi. ³⁷Ýahýanyň sözlerini eşidip, bu iki şägirt Isanyň yzyna düşüp gitdi. ³⁸Isa gaňrylyp, yzyna düşüp gelýänleri gördi-de, olardan: «Size näme gerek?» diýip sorady. Olar: «Rabbi, Sen nirede ýaşaýarsyň?» diýip soradylar. (Rabbi mugallym diýmekdir). ³⁹Isa olara: «Meniň yzyma düşüň, görersiňiz» diýdi. Şeýdip, olar Isa bilen gidip, Onuň nirede ýaşaýandygyny gördüler, şol wagt öýlän sagat dört töweregidi. Olar şol gün Onuň ýanynda galdylar. ⁴⁰Ýahýadan Isa hakda eşidip, Onuň yzyna düşüp gidenleriň biri Simun Petrusyň dogany Andrysdy. ⁴¹Andrys ilki bilen dogany Simuny tapyp, oňa: «Biz Mesihi tapdyk» diýdi. (Mesih Hudaýyň saýlap-seçeni diýmekdir). ⁴²Ol doganyny Isanyň ýanyna getirdi. Isa Simuna seredip: «Sen Ýohannanyň ogly Simunsyň, ýöne sen Kepas^[4] diýlip atlandyrylarsyň» diýdi. (Kepas Petrus diýlip terjime edilýär). ⁴³Ertesi gün Isa Jelilä gitmegi ýüregine düwdi. Ol Filipi tapyp: «Meniň yzyma düş!» diýdi. ⁴⁴Andrys bilen Petrus ýaly, Filip hem Betsaýda şäherindendi. ⁴⁵Filip Natanaýeli tapyp, oňa: «Biz Musanyň Töwradynda we beýleki pygamberleriň ýazgylarynda ýazylan Adamy tapdyk. Ol nasyraly Ýusubyň ogly Isa eken!» diýdi. ⁴⁶Natanaýel oňa: «Nasyraly?! Ol ýerden, heý, bir oňly zat çykarmyka?!» diýdi. Filip hem oňa: «Ýör, görersiň!» diýdi. ⁴⁷Isa Özüne tarap gelýän Natanaýeli görüp, ol hakda: «Ine, kalby hilesiz, hakyky Ysraýyl ogly» diýdi. ⁴⁸Natanaýel Ondan: «Sen meni nireden tanaýarsyň?» diýip sorady. Isa oňa: «Filip seni heniz çagyrmanka, Men seni injir agajynyň aşagynda gördüm» diýip jogap berdi. ⁴⁹Natanaýel Oňa: «Mugallym, Sen Hudaýyň Oglusyň! Sen Ysraýylyň Patyşasysyň!» diýdi. ⁵⁰Isa oňa: «Seni injir agajynyň aşagynda gördüm diýenim üçin iman edýärsiňmi? Sen mundan-da beýik işleri görersiň» diýdi. ⁵¹Isa sözüni dowam edip: «Size dogrusyny aýdýaryn, indi siz gökleriň açylyp, Hudaýyň perişdeleriniň Ynsan Oglunyň huzuryna inip-çykyşyny görersiňiz» diýdi.

2-nji bap

Isa suwy şeraba öwürýär

¹Şondan iki gün geçensoň, Jeliläniň Kana şäherinde toý boldy. Isanyň ejesi-de şol ýerdedi. ²Isa bilen şägirtleri hem toýa çagyrylypdy. ³Şerap gutaryberende, ejesi Isa ýüzlenip: «Olaryň şeraby gutarypdyr» diýdi. ⁴Isa oňa: «Eý, hatyn, munuň Maňa näme dahyly bar? Meniň wagtym entek gelenok» diýip jogap berdi. ⁵Ejesi hyzmatkärlere: «Ol size näme diýse, şony hem ediň» diýdi. ⁶Şol ýerde ýahudylaryň ýuwnup-päkizlenme dessury üçin uly göwrümli^[5]alty sany hum bardy. ⁷Isa hyzmatkärlere: «Humlary suwdan dolduryň» diýdi. Olar humlary erňegine çenli doldurdylar. ⁸Onsoň hyzmatkärlere: «Indi şulardan guýup, toýuň beýemçisine äkidiň» diýdi. Olar äkitdiler. ⁹Toýuň beýemçisi şeraba öwrülen suwuň nireden gelenini bilmeýärdi, muny diňe suwy guýan hyzmatkärler bilýärdi. Ol bu şerapdan dadyp gördi we öýlenýän ýigidi çagyryp, oňa: ¹⁰«Hemmeler saçaga ilki bilen oňat şeraby goýýarlar. Myhmanlar içip doýanlaryndan soň, arzan şeraby berýärler. Sen bolsa oňat şeraby şu wagta çenli saklap goýupsyň!» diýdi. ¹¹Bu Isanyň ilkinji görkezen gudratly alamatydy. Ol muny Jeliläniň Kana şäherinde görkezip, Öz şöhratyny aýan etdi. Muny gören şägirtleri Oňa iman etdiler. ¹²Bu wakadan soň Isa ejesi, inileri, şägirtleri bilen bile Kapernauma gidip, ol ýerde birnäçe gün galdy.

Isa satyjylary ybadathanadan kowýar

(Matta 21:12,13;Mark 11:15-17;Luka 19:45,46)

¹³Ýahudylaryň Pesah baýramynyň golaýlaşýandygy üçin Isa Iýerusalime gitdi. ¹⁴Ol ybadathananyň howlusynda sygyr, goýun, kepderi satýanlary, şeýle hem pul çalşyp oturanlary gördi. ¹⁵Isa ýüpden dürre ýasap, mal-garalary bilen birlikde hemmäni gamçylap, ybadathanadan kowup çykardy, pul çalyşýanlaryň tekjelerini agdaryp, pullaryny ýere seçip goýberdi. ¹⁶Ol kepderi satýanlara: «Bulary bu ýerden ýok ediň! Atamyň öýüni bazara öwürmäň!» diýdi. ¹⁷Şonda Onuň şägirtleri Mukaddes Ýazgylardaky «Seniň öýüňe bolan yhlas meni köýdürer» diýlen sözleri ýatladylar. ¹⁸Onsoň ýahudylaryň baştutanlary Ondan: «Seniň beýtmäge näme hakyň bar? Eger hakyň bar bolsa, gudrat görkezip, muny bize subut et» diýip talap etdiler. ¹⁹Isa olara: «Bu ybadathanany ýykyň, Men ony üç günde dikelderin» diýip jogap berdi. ²⁰Ýolbaşçylar: «Bu ybadathana kyrk alty ýylda guruldy, Sen bolsa ony indi üç günde dikeltjekmi?» diýdiler. ²¹Emma Isa ybadathana diýip, Öz bedenine aýdýardy. ²²Isa ölümden direlenden soň, şägirtleri Onuň bu aýdanyny ýatlap, Mukaddes Ýazgylara we Isanyň sözlerine ynandylar.

²³Isa Iýerusalimde Pesah baýramynda bolanda, köp adamlar Onuň görkezen gudratlaryny görüp, Oňa iman etdiler. ²⁴Emma Isa ähli adamlaryň ýüregini bilensoň, Özüni olara ynanmaýardy. ²⁵Ynsan babatda Oňa hiç kimiň şaýatlygy gerek däldi, sebäbi Ol ynsanyň näme niýetiniň bardygyny bilýärdi.

3-nji bap

Isa bilen Nikodim

¹Fariseýleriň arasynda Nikodim atly bir adam bardy, ol ýahudylaryň mejlisiniň bir agzasydy. ²Ol bir gün gije Isanyň ýanyna gelip: «Ýa Rabbi, biz seniň Hudaýdan gelen bir mugallymdygyňy bilýäris. Çünki Hudaýyň Özi seniň bilen bolmadyk bolsa, beýle gudratly alamatlary görkezip bilmezdiň» diýdi. ³Isa oňa: «Hakykatdan hem, gaýtadan dogulmadyk^[6] adam Hudaýyň Şalygyny görüp bilmez» diýip jogap berdi. ⁴Nikodim Oňa: «Garran adam nädip gaýtadan doglup biler? Ol ýene-de enesiniň göwresine girip, täzeden doglup bilmez ahyry!» diýdi. ⁵Isa şeýle jogap berdi: «Hakykatdan hem, suwdan we Mukaddes Ruhdan dogulmadyk adam Hudaýyň Şalygyna girip bilmez. ⁶Bedenden doglan bedendir, Mukaddes Ruhdan doglan ruhdur. ⁷Saňa gaýtadan dogulmalysyň diýýänime geň galma. ⁸Ýel islän tarapyna öwüsýär, sen onuň şuwwuldysyny eşidýärsiň-de, nireden gelip, nirä barýanyny bilmeýärsiň. Mukaddes Ruhdan doglanlar hem şeýledir». ⁹Nikodim Ondan: «Bu nähili beýle bolup bilýär?» diýip sorady. ¹⁰Isa oňa şeýle jogap berdi: «Sen Ysraýylyň mugallymy bolubam, bulary bileňokmy?! ¹¹Hakykatdan hem, biz bilenimizi aýdýarys, görenimize şaýatlyk edýäris, emma siz biziň şaýatlygymyzy kabul etmeýärsiňiz. ¹²Meniň ýerdäki zatlar barada aýdýanlaryma ynanmasaňyz, onda gökdäki zatlar barada aýtsam, nähili ynanarkaňyz? ¹³Hiç kim göge çykan däldir; oňa diňe gökden inen^[7]Ynsan Ogly çykandyr. ¹⁴Musanyň çölde ýylany ýokary göterişi ýaly, Ynsan Ogly-da ýokary göterilmelidir. ¹⁵Şoňa görä Oňa iman eden her bir adam baky ýaşaýşa gowşar^[8]».

¹⁶Hudaý dünýäni örän söýendigi sebäpli Özüniň ýeke-täk Ogluny berdi. Ol muny Ogluna iman edenleriň hiç biri heläk bolman, baky ýaşaýşa gowuşmagy üçin etdi. ¹⁷Hudaý Ogluny dünýäni höküm etmek üçin däl-de, eýsem dünýä Ol arkaly halas bolsun diýip iberdi. ¹⁸Oňa iman eden höküm edilmez. Emma iman etmedik eýýäm höküm edilendir, sebäbi ol Hudaýyň ýeke-täk Ogluna iman etmedi. ¹⁹Höküm, ine, şeýle subutnama esaslanýar: dünýä Nur geldi, emma adamlar garaňkylygy Nurdan has gowy gördüler, sebäbi olaryň işleri ýamanlykdy. ²⁰Ýamanlyk edýän adam Nury ýigrenýändir, öz edýän pislikleriniň äşgär bolmagyndan gorkup, Nura ýakynlaşýan däldir. ²¹Emma hak iş edýän adam Nura ýakynlaşýar. Şeýdip, onuň işleriniň Hudaýyň haky üçin edilýändigi äşgär bolýar.

Ýahýanyň Isa baradaky şaýatlygy

²²Şundan soň Isa şägirtleri bilen Ýahudyýa etrabyna gitdi. Isa olar bilen birnäçe wagtlap şol ýerde galdy we ol ýerde adamlary suwa çümdürdi. ²³Şol wagt Salimiň golaýyndaky Enonda bolsa halk Ýahýa tarapyndan çümdürilýärdi. Ol ýerde suw köpdi we çümdürilmek üçin ol ýere gelýän adamlaryň yzy üzülenokdy. ²⁴Bu wakalar Ýahýa zyndana salynmazdan öň bolup geçdi.

²⁵Şol mahal Ýahýanyň şägirtleri bilen bir ýahudynyň^[9] arasynda ýuwnup-päkizlenme dessury barada jedel turdy. ²⁶Olar Ýahýanyň ýanyna gelip: «Eý, mugallym, Iordanyň beýleki tarapynda sen bir Adam barada şaýatlyk edipdiň, ine, şol Adam halky suwa çümdürýär. Hemmeler Onuň ýanyna barýarlar» diýdiler. ²⁷Ýahýa olara şeýle jogap berdi: «Gökden berilmese, ynsan hiç zat edip bilmez. ²⁸„Men Mesih däl, men diňe Onuň öňünden iberildim“ diýenime siziň özüňiz şaýatsyňyz. ²⁹Gelin giýewe degişlidir. Giýewiň dosty bolsa, giýewiň gelerine garaşyp, onuň sesini eşideninde juda şatlanýandyr. Hut şonuň ýaly meniň şatlygym-da indi hasyl boldy. ³⁰Ol beýgelmelidir, men peselmelidirin.

³¹Ýokardan gelen hemmeden ýokarydyr. Ýerden bolan ýeriňkidir, ýerdäki zatlar barada gepleýändir. Gökden gelen hemmeden üstündir. ³²Ol görenine, eşidenine şaýatlyk edýär, ýöne Onuň şaýatlygyny hiç kim kabul etmeýär. ³³Emma Onuň şaýatlygyny kabul eden kişi Hudaýyň hakdygyny tassyklaýandyr. ³⁴Hudaýyň Ibereni Hudaýyň sözlerini sözleýändir, sebäbi Hudaý Oňa Mukaddes Ruhy ölçegsiz berýär. ³⁵Ata Ogly söýýär we Ol hemme zady Onuň eline tabşyrandyr. ³⁶Ogla iman edýän adam baky ýaşaýşa eýe bolýar, emma Ogly ret eden adam baky ýaşaýşa gowuşmaz, ol Hudaýyň gazabyna duçar bolýar».

4-nji bap

Isa samariýaly aýal bilen gepleşýär

¹Isanyň Ýahýa garanda has köp şägirt edinip, suwa çümdürýändigi baradaky habar fariseýleriň gulagyna ýetdi. ²Aslynda olary Isa däl-de, şägirtleri çümdürýärdi. ³Isa fariseýleriň Özi hakynda eşidendigini bilende, Ýahudyýany taşlap, ýene-de Jelilä gaýtdy. ⁴Ol Samariýanyň üsti bilen gitmelidi. ⁵Şeýlelikde, Isa Samariýanyň Sihar diýen şäherine geldi. Bu şäher Ýakubyň öz ogly Ýusuba beren ýerine golaýdy. ⁶Ýakubyň guýusy-da şol ýerdedi. Ýol ýöräp ýadan Isa guýynyň başynda oturdy. Wagt günortan bolup barýardy. ⁷Şol wagt samariýaly bir aýal guýudan suw almaga geldi. Isa oňa: «Maňa içmäge suw bersene» diýdi. ⁸Isanyň şägirtleri bolsa iýmit satyn almak üçin şähere gidipdiler. ⁹Samariýaly aýal Isa geň galyp: «Sen ýahudy bolup, men samariýaly aýaldan nädip içmäge suw soraýarsyň?» diýdi. Sebäbi ýahudylar samariýalylary äsgermeýärdiler. ¹⁰Isa oňa: «Sen Hudaýyň peşgeşini we özüňden suw diläniň kimdigini bilsediň, özüň Ondan suw dilärdiň, Ol-da saňa ýaşaýyş suwuny bererdi» diýdi. ¹¹Aýal Oňa: «Eý, Aga, Seniň suw çeker ýaly hiç zadyňam-a ýok, guýy bolsa çuň, ýaşaýyş suwuny nireden aljak? ¹²Bu guýyny bize atamyz Ýakup berdi. Onuň özi-de, çagalary-da, mal-garalary-da bu guýudan suw içen. Eýsem sen şol atamyz Ýakupdan hem beýikmi?» diýdi. ¹³Isa oňa: «Bu suwdan içen ýene suwsar. ¹⁴Emma Meniň berjek suwumdan içen asla suwsamaz. Tersine, Meniň berjek suwum onuň içinde baky ýaşaýyş çeşmesine öwrüler» diýdi. ¹⁵Aýal: «Eý, Aga, maňa şol suwdan bersene, gaýdyp suwsamaýyn, suw çekmäge bu ýere gelmäýin» diýdi. ¹⁶Isa: «Bar, git-de, äriňi çagyryp gel» diýdi. ¹⁷Aýal: «Meniň ärim ýok» diýdi. Isa oňa: «Ärim ýok diýip, dogrusyny aýtdyň. ¹⁸Seniň öň bäş äriň bardy, häzirki bile ýaşap ýöreniň hem öz äriň däl, muny dogry aýtdyň» diýdi. ¹⁹Aýal: «Eý, Aga, görýän welin, Sen pygamber öýdýän. ²⁰Biziň ata-babalarymyz Hudaýa şu dagda sežde edipdirler, emma siz ýahudylar Hudaýa sežde edilýän ýer Iýerusalimdedir diýýärsiňiz» diýdi. ²¹Isa oňa şeýle diýdi: «Eý, zenan, Maňa ynan, şeýle bir wagt geler, şonda Ata Hudaýa ne şu dagda, ne-de Iýerusalimde sežde edersiňiz. ²²Siz samariýalylar kime sežde edýäniňizi bilmeýärsiňiz, biz kime sežde edýänimizi bilýäris, sebäbi halas bolmaklyk ýahudylardan gelýändir. ²³Emma şeýle bir wagt geler, hakyky sežde edýänler Ata ruhda we hakykatda sežde ederler. Ol wagt eýýäm geldi! Ata Özüne şeýle sežde edýänleri agtarýar. ²⁴Hudaý Ruhdur, Oňa sežde edýänler ruhda we hakykatda sežde etmelidirler». ²⁵Aýal Oňa: «Men Mesihiň geljegini bilýärin, Ol gelende bize ähli zady düşündirer» diýdi. (Mesih Hudaýyň saýlap-seçeni diýmekdir). ²⁶Isa oňa: «Seniň bilen gepleşip duran Şoldur» diýdi.

²⁷Edil şol wagt Isanyň şägirtleri geldiler we Onuň bir aýal bilen gepleşip duranyna haýran galdylar. Emma hiç kim: «Edýäniň näme?» ýa-da «Bu aýal bilen näme üçin gepleşýärsiň?» diýip soramady. ²⁸Onsoň ýaňky aýal küýzesini goýdy-da, şähere baryp, halka: ²⁹«Ýörüň, meniň ähli eden işlerimi aýdyp beren Adamy görüň. Ol Mesih bolaýmasyn?» diýdi. ³⁰Olar şäherden çykyp, Isanyň ýanyna bardylar. ³¹Şu aralykda şägirtleri Isa: «Mugallym, çörek iýip otur!» diýip, hödür etdiler. ³²Isa bolsa olara: «Meniň iýmäge zadym bar, ýöne siz ony bilmeýärsiňiz» diýdi. ³³Onsoň şägirtleri: «Kimdir biri Oňa iýmäge zat getirip beren däldir-ä?» diýişdiler. ³⁴Isa olara: «Meniň iýmitim Özümi Ibereniň yradasyny berjaý etmekdir, Onuň işini ýerine ýetirmekdir. ³⁵Siz oraga ýene dört aý bar diýmeýärsiňizmi? Emma Men size diýýärin, başyňyzy galdyryň-da, ekin meýdanlaryna serediň, olar eýýäm oraga taýýar. ³⁶Orakçy hem hakyny alýar, hem-de baky ýaşaýyş üçin hasyl toplaýar. Şeýdip, ekýän-de, orýan-da bilelikde şatlanýar. ³⁷„Biri eker, başga biri orar“ diýilýän söz bu babatda dogrudyr. ³⁸Men sizi zähmetiňiziň siňmedik hasylyny ormaga iberdim. Başgalar bu hasyl ugrunda zähmet çekdiler, siz bolsa olaryň zähmetiniň rehnedini görýärsiňiz» diýdi.

³⁹«Meniň ähli eden işlerimi aýdyp berdi» diýip, şaýatlyk eden aýalyň sözi bilen bu şäherdäki samariýalylaryň köpüsi Isa iman etdiler. ⁴⁰Şonuň üçin-de, samariýalylar Isanyň ýanyna gelip, öz ýanlarynda galmagyny Ondan haýyş etdiler. Ol hem şol ýerde iki gün galdy. ⁴¹Onuň sözlerini diňläp, ýene-de köp adamlar Oňa iman etdiler. ⁴²Olar aýala: «Indi biz seniň aýdanlaryňa görä iman etmeýäris, muny özümiz eşitdik. Ol, dogrudan-da, dünýäniň çyn Halasgäri» diýdiler.

Isa köşk emeldarynyň ogluny sagaldýar

⁴³Iki gün geçenden soň, Isa ol ýerden Jelilä gitdi. ⁴⁴Pygamberleriň öz ýurdunda gadyrynyň ýokdugyny Isanyň Özi tassyklapdy. ⁴⁵Muňa garamazdan, Isa Jelilä gelende, jelileliler Ony gyzgyn garşy aldylar, sebäbi olar Pesah baýramy üçin Iýerusalime baranlarynda, ol ýerde Isanyň eden ähli işlerini görüpdiler. ⁴⁶Şeýlelikde, Isa ýene-de Özüniň suwy şeraba öwren ýeri bolan Jeliläniň Kana şäherine gaýdyp geldi. Şol wagt Kapernaumda bir köşk emeldarynyň ogly keselläp ýatyrdy. ⁴⁷Bu adam Isanyň Ýahudyýadan Jelilä gelenini eşidip, Onuň ýanyna bardy. Ol gelip, ölüm ýassygynda ýatan ogluny sagaltmagyny sorap, Isa ýalbardy. ⁴⁸Isa oňa: «Siz alamatlar, mugjyzalar görmeseňiz, asla ynanmarsyňyz» diýdi. ⁴⁹Köşk emeldary Oňa: «Eý, Aga, oglum ölmänkä baraý-da!» diýdi. ⁵⁰Isa oňa: «Gidiber, ogluň ýaşar» diýdi. Ol hem Isanyň aýdan sözüne ynanyp, öýüne gaýtdy. ⁵¹Ol heniz ýoldaka, hyzmatkärleri onuň öňünden çykyp: «Ogluň sagaldy» diýdiler. ⁵²Ol adam hyzmatkärlerinden oglunyň gowulaşyp başlan sagadyny sorady. Olar oňa: «Düýn gündiz sagat birde gyzgyny gaýtdy» diýdiler. ⁵³Onsoň munuň Isanyň «Ogluň ýaşar» diýen sagadynda bolandygyna atasy göz ýetirdi. Şeýdip ol öý-içersi bilen birlikde Oňa iman etdi. ⁵⁴Bu Isanyň Ýahudyýadan Jelilä gelenden soň görkezen ikinji gudratly alamatydy.

5-nji bap

Isa howzuň başynda bir hassany sagaldýar

¹Biraz wagtdan ýahudylaryň bir baýramy boldy we Isa muny bellemek üçin Iýerusalime gitdi. ²Iýerusalimde Goýun derwezesiniň ýanynda bir howuz bardy. Bu howzuň arameýçe ady Beýtzata bolup, onuň töwereginde bäş eýwan bardy. ^3-4Bu eýwanlarda gaty köp hassalar, körler, agsaklar, ysmazlar ýatyrdylar^[10]. ⁵Şol ýerde otuz sekiz ýyl bäri dert çekip ýatan bir hassa bardy. ⁶Isa ýatan hassany görüp, onuň ençeme ýyldan bäri bu derdi çekýändigini bildi. Şonuň üçin ondan: «Sagalmak isleýärsiňmi?» diýip sorady. ⁷Hassa: «Eý, Aga, suw çaýkanan wagty meni howza saljak hiç kimim ýok. Men barýançam, başga biri menden öň howza giräýýär» diýip jogap berdi. ⁸Isa oňa: «Tur, düşegiňi al-da, ýöre!» diýdi. ⁹Ýaňky adam şobada sagalyp, düşegini aldy-da, ýöräp başlady. Bu waka Sabat güni bolup geçdi. ¹⁰Munuň üçin ýahudylaryň baştutanlary sagalan adama: «Bu gün Sabat güni, saňa düşegiňi götermek gadagan» diýdiler. ¹¹Emma sagalan adam olara: «Meni sagaldan Adam maňa: „Düşegiňi al-da, ýöre“ diýdi» diýip jogap berdi. ¹²Ondan: «Saňa: „Düşegiňi al-da, ýöre“ diýen Adam kim?» diýip soradylar. ¹³Ýöne sagalan adam Onuň kimdigini bilmeýärdi, sebäbi Isa şol ýerdäki mähelläniň arasyna girip gidipdi. ¹⁴Soňra Isa ybadathanada ol adama gabat gelip: «Ine, sagaldyň, mundan beýläk günä etme, ýogsam başyňa mundan beter günler geler» diýdi. ¹⁵Şeýlelikde, ýaňky adam baryp, özüni sagaldanyň Isadygyny ýahudylaryň baştutanlaryna aýtdy.

Ýaşaýyş berýän Ogul

¹⁶Bu işi Sabat güni edendigi üçin ýahudylaryň baştutanlary Isany yzarlamaga başladylar. ¹⁷Emma Isa olara: «Meniň Atam şu güne çenli Öz işini edip gelýär, Men hem Öz işimi edýärin» diýip jogap berdi. ¹⁸Şu sebäpden ýahudylaryň baştutanlary öňküden-de beter gazaplanyp, Ony öldürmegiň kül-külüne düşdüler. Sebäbi Ol diňe Sabat gününi bozmak bilen çäklenmän, eýsem, Hudaýa Atam diýip, Özüni Hudaýa deňeýärdi. ¹⁹Isa olara şeýle jogap berdi: «Hakykatdan hem, Atasynyň eden zatlaryny görmese, Ogul Öz-Özünden hiç zat edip bilmez. Atasy näme etse, Ogul-da şony edýändir. ²⁰Çünki Ata Ogly söýýär, ähli edýän zatlaryny Oňa görkezýär. Hawa, Ol Ogla mundan hem beýik işleri görkezer, şonda hemmäňiz muňa haýran galarsyňyz. ²¹Atanyň ölüleri direldişi ýaly, Ogul-da islän adamyny direlder. ²²Ata hiç kimiň üstünden höküm çykarýan däldir, Ol ähli kazylygy Ogla tabşyrandyr. ²³Şeýlelikde, Ata hormat goýýanlar Ogla-da hormat goýmalydyrlar. Ogla hormat goýmaýan adam Ony iberen Ata-da hormat goýýan däldir. ²⁴Hakykatdan hem, Meniň sözlerimi diňläp, Meni Iberene iman eden adam baky ýaşaýşa eýe bolýandyr, ol höküm edilmez. Ol ölümden ýaşaýşa geçendir. ²⁵Men size dogrusyny aýdýaryn, Hudaýyň Oglunyň sesini ölüleriň-de eşitjek wagty geler, bu wagt eýýäm geldi. Onuň sesini eşidenler ýaşar. ²⁶Çünki Atanyň ýaşaýyş berip bilşi ýaly, Ol Ogla-da ýaşaýyş bermek ygtyýaryny berdi. ²⁷Onuň Ynsan Ogludygy sebäpli, Oňa kazylyk etmek ygtyýaryny-da berdi. ²⁸Muňa geň galmaň, sebäbi mazardakylaryň hemmesiniň Onuň sesini eşitjek wagty geler. ²⁹Ýagşylyk edenler ýaşamak üçin, ýamanlyk edenler bolsa höküm edilmek üçin direler.

Isa hakdaky şaýatlyklar

³⁰Men Öz-Özümden hiç zat edip bilmeýärin; Atamdan näme eşitsem, şonuň ýaly höküm çykarýaryn. Meniň kazylygym hakdyr, sebäbi Men Öz islegim boýunça höküm çykarmaýaryn, Meni Ibereniň yradasyny berjaý edýärin. ³¹Eger Men Özüm hakda şaýatlyk etsem, onda bu şaýatlygym hakyky bolmaz. ³²Men hakda şaýatlyk edýän başga Biri bar. Onuň Özüm hakdaky şaýatlygynyň dogrudygyny Men bilýärin. ³³Siz Ýahýanyň ýanyna adamlar ýolladyňyz, ol hem hakykata şaýatlyk etdi. ³⁴Men ynsan şaýatlygyna mätäç bolmasam-da, muny siziň halas bolmagyňyz üçin aýdýaryn. ³⁵Ýahýa nur saçýan yşyk ýalydy. Siz az salym hem bolsa, onuň yşygyna guwanmak islediňiz. ³⁶Emma Meniň Ýahýanyňkydan has beýik şaýatlygym bar, sebäbi berjaý etmegim üçin Atanyň Özüme tabşyran işleri, ýagny şu edýän işlerim Meni Atanyň iberendigine şaýatlyk edýär. ³⁷Meni iberen Atanyň Özi hem Men hakda şaýatlyk etdi. Ýöne siz Onuň ne sesini eşitdiňiz, ne-de ýüzüni gördüňiz. ³⁸Kalbyňyzda Onuň sözleri ýok, sebäbi siz Onuň Iberenine iman etmeýärsiňiz. ³⁹Siz baky ýaşaýyş Mukaddes Ýazgylardadyr öýdüp, olary yhlas bilen öwrenýärsiňiz. Olar bolsa Men hakda şaýatlyk edýärler. ⁴⁰Emma siz ýaşaýşa eýe bolar ýaly, Maňa gelmek islemeýärsiňiz. ⁴¹Men ynsanlardan öwgi agtarmaýaryn. ⁴²Emma Men sizi tanaýaryn, siziň kalbyňyzda Hudaýyň söýgüsi ýok. ⁴³Men Atamyň adyndan geldim, siz bolsa Meni kabul etmeýärsiňiz. Ýöne başga biri öz adyndan geläýse, siz ony kabul edersiňiz. ⁴⁴Siz biri-biriňizden öwgüler kabul edýärsiňiz, emma ýeke-täk Hudaýyň öwgüsini gazanmaga çalyşmaýarsyňyz. Onsoň nädip sizde iman bolsun? ⁴⁵Atanyň öňünde Men sizi aýyplaryn öýtmäň. Sizi öz umyt baglaýan Musaňyz aýyplaýandyr. ⁴⁶Siz Musa ynansadyňyz, onda Maňa-da ynanardyňyz, sebäbi ol Men hakda ýazdy. ⁴⁷Onuň ýazanlaryna ynanmaýan bolsaňyz, onda Meniň aýdýanlaryma nähili ynanjaksyňyz?»

6-njy bap

Isa bäş müň adamy doýurýar

(Matta 14:13-21;Mark 6:30-44;Luka 9:10-17)

¹Şundan soň IsaJelile kölüniň beýleki tarapyna geçdi. Bu köle Tiberiýa köli hem diýilýärdi. ²Isanyň gudratlar arkaly hassalary sagaldandygyny gören uly mähelle Onuň yzyna düşdi. ³Isa şägirtleri bilen beýik depä çykyp oturdy. ⁴Ýahudylaryň Pesah baýramy golaýlapdy. ⁵Isa töweregine gözüni aýlady. Öz ýanyna uly mähelläniň gelýänini görüp, Filipe: «Bulara iýer ýaly çöregi nireden satyn alarys?» diýdi. ⁶Ol muny Filipi synamak üçin sorapdy, aslynda welin Özüniň näme etjegini eýýäm bilýärdi. ⁷Filip Oňa: «Bularyň her birine bir döwüm çörek satyn almak üçin iki ýüz kümüş teňňe sarp etsek-de ýetmez!» diýip jogap berdi. ⁸Şägirtlerden biri, Simun Petrusyň dogany Andrys Oňa: ⁹«Bu ýerde bir oglanda bäş arpa çöregi bilen iki balyk bar. Emma şeýle uly mähellä bular nämejik bolar?» diýdi. ¹⁰Isa: «Halky oturdyň» diýdi. Halk şol ýerdäki gök ýaýlada oturdy. Ol ýerde bäş müňe golaý erkek adam bardy. ¹¹Isa çörekleri alyp, şükür etdi, soňra olary oturanlara paýlady. Balyklary hem şeýtdi, näçe isleseler, olara paýlady. Adamlar doýýançalar iýdiler. ¹²Olar doýanlaryndan soň, Isa şägirtlerine: «Galan-gaçanlary ýygnaşdyryň, hiç zat zaýalanmasyn» diýdi. ¹³Şeýlelikde, şägirtler iýlen bäş arpa çörekden artan bölekleri ýygnap, on iki sebedi doldurdylar. ¹⁴Isanyň bu gudratly alamatyny gören adamlar: «Hakykatdan-da, dünýä gelmeli pygamber Şudur» diýdiler. ¹⁵Isa olaryň Özüni patyşa etmek üçin zor bilen tutjak bolýandyklaryny bilensoň, ýene-de ýeke Özi daga gitdi.

Isa suwuň ýüzünden ýöreýär

(Matta 14:22-33;Mark 6:45-52)

¹⁶Agşamara Onuň şägirtleri kölüň boýuna geldiler. ¹⁷Garaňky düşse-de, Isa heniz olaryň ýanyna gelmändi. Onsoň şägirtler gaýyga münüp, kölüň aňyrsyndaky Kapernauma ugradylar. ¹⁸Güýçli ýel turup, köl tolkun atyp başlady. ¹⁹Olar gaýykly bäş-alty çakrym^[11] ýüzenlerinden soň, Isanyň suwuň ýüzünden ýöräp, gaýyga ýakynlaşyp gelýänini görüp gorkdular. ²⁰Emma Isa olara: «Gorkmaň, bu — Men!» diýdi. ²¹Olar begenip, Ony gaýyga mündürdiler. Gaýyk şol pursadyň özünde ýetmeli kenaryna baryp ýetdi. ²²Ertesi gün kölüň beýleki kenarynda galan mähelle ol ýerde düýn diňe bir gaýygyň bardygyny we Isanyň Öz şägirtleri bilen şol gaýyga münmän, olaryň diňe özleriniň gidendiklerini anykladylar. ²³Şol wagt Tiberiýadan başga gaýyklar geldi. Gaýyklaryň saklanan ýeri Reb Isanyň Hudaýa şükür aýdan we halkyň çörek iýen ýerine golaýdy. ²⁴Isanyň-da, Onuň şägirtleriniň-de ol ýerde ýokdugyny gören mähelle gaýyklara münüp, Isany gözlemäge Kapernauma tarap gitdi. ²⁵Ony kölüň aňry tarapyndan tapyp: «Mugallym, bu ýere haçan geldiň?» diýip soradylar.

Isa — Ýaşaýyş çöregi

²⁶Isa olara: «Men size dogrusyny aýdýaryn, siz Meni gudrat göreniňiz üçin däl-de, çörek iýip doýanyňyz üçin agtarýarsyňyz. ²⁷Zaýalanýan iýmit üçin däl-de, baky ýaşaýyş berýän iýmit üçin yhlas ediň, ony size Ynsan Ogly berer. Çünki Atamyz Hudaýyň Özi bu işi Oňa tabşyrandyr» diýip jogap berdi. ²⁸Ondan: «Biz Hudaýyň işlerini berjaý etmek üçin näme etmeli?» diýip soradylar. ²⁹Isa olara: «Hudaýyň işini berjaý etmek isleýän bolsaňyz, Onuň Iberenine iman ediň» diýip jogap berdi. ³⁰Olar ýene-de: «Görüp, Saňa iman ederimiz ýaly, Sen nähili gudratly alamat görkezersiň? Hany, näme edersiň? ³¹Biziň ata-babalarymyz çölde manna iýdiler. Mukaddes Ýazgylarda bu barada: „Olara iýmek üçin gökden çörek berdi“ diýip ýazylan» diýdiler. ³²Isa olara: «Men size dogrusyny aýdýaryn, size gökden çörek beren Musa däl. Gökden size hakyky çöregi Meniň Atam berýär. ³³Çünki Hudaýyň çöregi gökden inip, dünýä ýaşaýyş berýändir» diýdi. ³⁴Olar Oňa: «Agam, şol çöregi bize hemişe ber» diýdiler. ³⁵Isa olara şeýle diýdi: «Ýaşaýyş çöregi Mendirin, Maňa gelen asla ajykmaz, Maňa iman eden asla suwsamaz. ³⁶Aýdyşym ýaly, siz Meni gördüňiz, emma Maňa iman etmeýärsiňiz. ³⁷Atamyň Maňa beren adamlarynyň bary Maňa geler, Men ýanyma gelenleri asla kowmaryn. ³⁸Çünki Men Öz yradamy däl-de, Meni Ibereniň yradasyny berjaý etmek üçin gökden indim. ³⁹Meni Ibereniň yradasy bolsa, Onuň Özüme berenleriniň hiç birini ýitirmän, olary ahyrky gün gaýtadan direltmegimdir. ⁴⁰Ogly gören we Oňa iman eden her bir adamyň baky ýaşaýşa gowuşmagy Atamyň yradasydyr. Men-de bu adamlary ahyrky gün gaýtadan direlderin». ⁴¹«Gökden inen çörek Mendirin» diýeni üçin ýahudylaryň baştutanlary Oňa garşy çykyp hüňürdeşdiler. ⁴²Olar: «Bu Ýusubyň ogly Isa dälmi? Biz Onuň ata-enesini tanaýarys. Ol nähili „Men gökden indim“ diýýär?» diýişdiler. ⁴³Isa olara şeýle diýdi: «Özara hüňürdeşmäňizi bes ediň. ⁴⁴Eger Meni iberen Atanyň Özi getirmese, hiç kim Maňa gelip bilmez. Ýanyma gelen adamy bolsa, Men ahyrky gün direlderin. ⁴⁵Pygamberleriň ýazgylarynda: „Olaryň hemmesi Hudaýdan taglym alarlar“ diýip ýazylan. Atadan eşidip, Ondan taglym alan her kes Maňa geler. ⁴⁶Aslynda hiç kim hiç wagt Atany gören däldir. Atany diňe Hudaýdan Gelen görendir. ⁴⁷Men size dogrusyny aýdýaryn, Maňa iman eden baky ýaşaýşa gowşandyr. ⁴⁸Ýaşaýyş çöregi Mendirin. ⁴⁹Ata-babalaryňyz çölde manna iýendiklerine garamazdan, öldüler. ⁵⁰Emma gökden inen bir çörek bar, ondan iýýän adam hiç ölmez. ⁵¹Gökden inen diri çörek Mendirin. Mundan iýen adam baky ýaşar. Dünýäniň ýaşaýşy üçin berjek çöregim Meniň Öz bedenimdir».

⁵²Onsoň ýahudylar: «Bu Adam Öz bedenini bize iýmäge nähili berip biler?» diýşip, özara jedelleşmäge başladylar. ⁵³Isa olara: «Men size dogrusyny aýdýaryn, Ynsan Oglunyň bedenini iýip, ganyny içmeseňiz, sizde ýaşaýyş bolmaz. ⁵⁴Meniň bedenimi iýip, ganymy içen baky ýaşaýşa gowşar. Ahyrky gün Men ony direlderin. ⁵⁵Meniň bedenim hakyky iýmit, ganym hakyky içgidir. ⁵⁶Meniň bedenimi iýip, ganymy içýän Mende ýaşar, Men hem onda. ⁵⁷Meni Diri Ata iberdi we Men Ol arkaly ýaşaýaryn. Edil şunuň ýaly, Menden iýmitlenýän-de Men arkaly ýaşar. ⁵⁸Hawa, gökden inen çörek budur. Seret, bu ata-babalaryňyzyň iýen mannasy ýaly däldir. Olar manna iýseler-de, ölüp gitdiler, emma bu çöregi iýen adam baky ýaşar» diýdi. ⁵⁹Ol bu sözleri Kapernaumdaky sinagogada öwredýärkä aýtdy.

Köp adamlar Isany terk edýärler

⁶⁰Şägirtleriň köpüsi muny eşidip: «Bu sözler agyr. Muny kim kabul edip biler?» diýişdi. ⁶¹Isa şägirtleriň muňa hüňürdeşýänini bilip, olara: «Bu siziň janyňyza batýarmy? ⁶²Onda siz Ynsan Oglunyň owal bolan ýerine gaýtadan çykanyny görseňiz näme diýerkäňiz? ⁶³Ýaşaýyş berýän Ruhdur, ynsan güýjüniň peýdasy ýokdur. Meniň size aýdýan sözlerim Mukaddes Ruhdandyr we ýaşaýyş berýändir. ⁶⁴Ýöne siziň araňyzda käbir iman etmeýänler bar» diýdi. Çünki Isa kimiň iman etmeýändigini we Özüne kimiň haýynlyk etjekdigini ilkibaşdan bilýärdi. ⁶⁵Ol: «Atanyň Özi getirmese, hiç kim Maňa gelip bilmez diýip, Men size şonuň üçin aýtdym» diýdi. ⁶⁶Şondan soň şägirtleriniň köpüsi Ondan ýüz öwürdiler we Onuň yzyna eýermegi bes etdiler. ⁶⁷Şonda Isa Onkilerden: «Siz hem Meni terk etmekçimisiňiz?» diýip sorady. ⁶⁸Simun Petrus Oňa: «Agam, biz Seni terk edip, başga kime baraly? Baky ýaşaýyş sözleri diňe Sende ahyryn. ⁶⁹Biz Seniň Hudaýyň Mukaddesidigiňe^[12] ynanýarys we muny anyk bilýäris» diýip jogap berdi. ⁷⁰Isa olara: «Siz Onkileri Özüm saýlap almadymmy? Muňa garamazdan, araňyzdan biri iblisdir» diýip jogap berdi. ⁷¹Ol muny Simun Iskariýodyň ogly Ýudany göz öňünde tutup aýtdy. Sebäbi Ýudas Onkileriň biri bolsa-da, soňra Isa haýynlyk etdi.

7-nji bap

Isa Iýerusalime gidýär

¹Şondan soň Isa Jelilede aýlanmaga başlady. Ýahudylaryň baştutanlary Onuň kastyna çykansoňlar, Ol Ýahudyýada gezmek islemeýärdi. ²Ýahudylaryň Çatma baýramy golaýlapdy. ³Şonuň üçin Isanyň inileri Oňa: «Bu ýerden çykyp, Ýahudyýa git, edýän işleriňi şägirtleriň görsün. ⁴Özüni açyk tanatmak isleýän adam gizlin iş edýän däldir. Sen bu zatlary edýän bolsaň, Özüňi dünýä görkez» diýdiler, ⁵sebäbi Oňa hatda inileri-de ynanmaýardylar. ⁶Isa olara: «Meniň wagtym entek dolanok, ýöne siziň üçin islendik wagt pursatdyr. ⁷Dünýä sizi ýigrenip bilmez, emma Meni ýigrenýär, sebäbi Men onuň işleriniň erbetdigine şaýatlyk edýärin. ⁸Siz baýrama gidiň, Men bu baýrama gitjek däl. Sebäbi Meniň wagtym entek dolanok» diýip jogap berdi. ⁹Olara şeýle diýip, Ol Jelilede galdy. ¹⁰Emma inileri baýrama gidenlerinden soň, Isa-da gitdi, ýöne aç-açan däl-de, gizlin gitdi.

¹¹Ýahudylaryň baştutanlary baýramçylykda Ony idäp: «Ol nirede?» diýip soraýardylar. ¹²Mähelläniň arasynda Ol hakda köp gürrüň edildi. Käbirleri «Ol gowy adam» diýse, başgalary «Ol halky azdyrýar» diýýärdiler. ¹³Ýöne ýahudy ýolbaşçylaryndan gorkup, hiç kim Ol hakda açyk gürrüň edip bilmeýärdi.

¹⁴Baýramçylygyň ýarysy geçende, Isa ybadathana baryp, öwretmäge başlady. ¹⁵Ýahudylar haýran galyp: «Bu adam hiç ýerde okamadyk bolsa-da, Mukaddes Ýazgylary nireden bilýärkä?» diýişýärdiler. ¹⁶Isa olara şeýle jogap berdi: «Meniň öwredýänlerim Özümiňki däl, Meni Ibereniňkidir. ¹⁷Hudaýyň yradasyny berjaý etmek isleýän adam Meniň öwredýänlerimiň Hudaýdandygyna ýa-da Özümdendigine göz ýetirer. ¹⁸Kim özünden sözleýän bolsa, özüne şöhrat gözleýändir. Kim özüni iberene şöhrat gözleýän bolsa, hakykaty sözleýändir, onuň sözlerinde ýalan ýokdur. ¹⁹Musa size Mukaddes Kanuny bermedimi näme? Ýöne siziň hiç biriňiz bu Kanuny berjaý etmeýärsiňiz. Näme üçin Meni öldürjek bolýarsyňyz?» ²⁰Mähelle Oňa: «Sen jynly, kim Seni öldürjek bolýar?» diýdi. ²¹Isa olara: «Men bir gudrat görkezdim, oňa hemmäňiz haýran galýarsyňyz. ²²Özüňiz bolsa, Musanyň kanunyny berjaý edýäris diýip hem, Sabat güni çagalary sünnet edýärsiňiz. Aslynda sünnet Musadan däl-de, ata-babalardan galandyr. ²³Şeýlelikde, Musanyň kanuny bozulmasyn diýip hem, özüňiz Sabat güni sünnet edýäňiz. Onda näme üçin Sabat güni bir adamy bütinleý sagaldandygym üçin Meni ýazgarýarsyňyz? ²⁴Daşky görnüşe görä höküm çykarmaň, hökümiňiz adalatly bolsun» diýdi.

Isa Mesihmidir?

²⁵Bu ýerde iýerusalimlileriň käbirleri: «Olaryň öldürjek bolýan Adamy şu dälmi? ²⁶Ine, Ol arkaýyn gürrüň berip dur, Oňa garşy hiç kim hiç zat diýmeýär. Biziň ýolbaşçylarymyz Onuň Mesihdigini, hakykatdanam, bilýän bolaýmasynlar?! ²⁷Ýöne biz bu Adamyň niredendigini bilýäris. Mesihgelende bolsa Onuň niredendigini hiç kim bilmez» diýişdiler. ²⁸Onsoň Isa ybadathanada öwredip durka, gaty ses bilen şeýle diýdi: «Hawa, siz Meni hem tanaýarsyňyz, niredendigimi hem bilýärsiňiz. Emma Men Öz-Özümden gelemok, Meni Iberen hakdyr, siz Ony tanamaýarsyňyz. ²⁹Men Ony tanaýaryn, sebäbi Men Ondan gelendirin. Meni iberen Oldur». ³⁰Şondan soň Ony tutjak boldular, ýöne hiç kim Oňa el galdyrmady, sebäbi entek Onuň wagty dolmandy. ³¹Barybir mähelläniň köpüsi Oňa iman edip: «Mesih gelende, şunuňkydan köp gudratly alamat görkezermi?» diýşip pyşyrdaşdy. ³²Fariseýler halkyň Isa hakyndaky bu pyşyrdylaryny eşitdiler. Onsoň ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler Ony tutmak üçin garawullary iberdiler. ³³Isa: «Men ýene az salym siziň ýanyňyzda bolup, soňra Özümi Ibereniň ýanyna giderin. ³⁴Siz Meni gözlärsiňiz, ýöne tapmarsyňyz. Meniň barjak ýerime siz baryp bilmersiňiz» diýdi. ³⁵Onsoň ýahudylaryň baştutanlary biri-birine: «Bu Adam biz tapyp bilmez ýaly, nirä gitjekkä? Grekleriň arasyna dargap giden ýahudylaryň ýanyna gidip, greklere-de öwretjekmikä? ³⁶Munuň „Meni gözlärsiňiz, ýöne tapmarsyňyz, Meniň barjak ýerime siz baryp bilmersiňiz“ diýýäni nämekä?» diýişdiler. ³⁷Baýramyň soňky we iň esasy güni Isa ör turup, mähellä: «Suwsaýanlar Meniň ýanyma gelip, teşneligini gandyrsynlar. ³⁸Kim Maňa iman etse, Mukaddes Ýazgylarda aýdylyşy ýaly, onuň içinden ýaşaýyş suwunyň bulaklary akar» diýip gygyrdy. ³⁹Ol muny Özüne iman edenleriň aljak Mukaddes Ruhy barada aýdýardy. Olara entek Mukaddes Ruh inmändi, sebäbi Isa entek şöhratlandyrylmandy. ⁴⁰Mähelläniň içinden käbirleri bu sözi eşidip: «Bu hakykatdan hem şol geljek pygamberdir» diýdiler. ⁴¹Başgalary: «Bu Mesihdir» diýdiler, emma käbirleri: «Bolup bilmez! Mesih, heý-de, Jelileden gelermi? ⁴²Mukaddes Ýazgylarda: „Mesih Dawudyň neslinden, Dawudyň ýaşan Beýtullaham şäherinden geler“ diýip ýazylmanmy näme?» diýdiler. ⁴³Şeýlelikde, mähelläniň arasynda Isa barada agzalalyk döredi. ⁴⁴Olardan käbiri Ony tutmak isledi, ýöne hiç kim Oňa el degirmedi.

Ýahudylaryň baştutanlary Isa ynanmaýarlar

⁴⁵Ahyrsoňy ybadathana garawullary gaýdyp geldiler we ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler olardan: «Näme üçin Ony getirmediňiz?» diýip soradylar. ⁴⁶Ybadathana garawullary: «Hiç kim hiç wagt bu Adamyň gepleýşi ýaly geplemändi» diýip jogap berdiler. ⁴⁷Fariseýler olara: «Siz hem aldandyňyzmy? ⁴⁸Ýolbaşçylardan ýa-da fariseýlerden, heý, Oňa iman eden barmy? ⁴⁹Ýokdur! Emma Töwrady bilmeýän bu nadan halk nälet astyndadyr!» diýdiler. ⁵⁰Şonda fariseýleriň arasyndan biri, ozal Isanyň ýanyna baran Nikodim olara: ⁵¹«Kanunymyza görä bir adamy öňürti diňlemän, näme edenini bilmän, oňa höküm çykarmak dogrumydyr?» diýdi. ⁵²Olar: «Sen hem jelilelimi? Mukaddes Ýazgylara ser sal, Jelileden hiç wagt pygamber çykmajagyny görersiň» diýdiler.

⁵³Soňra hemmesi öýli-öýüne gaýtdy.

8-nji bap

Zynada tutulan aýal

¹Isa bolsa Zeýtun dagyna gitdi. ²Ertesi irden Ol ýene ybadathana bardy, ähli halk Onuň ýanyna geldi; Isa olara öwretmäge başlady. ³Töwrat mugallymlary bilen fariseýler zynada tutulan bir aýaly alyp geldiler. Aýaly hemmäniň öňünde duruzdylar. ⁴Onsoň olar Isa ýüzlenip: «Mugallym, bu aýal zynada tutuldy. ⁵Musa Töwratda bular ýalylary daşlap öldürmegi buýrupdyr. Sen muňa näme diýersiň?» diýip soradylar. ⁶Olar muny Isany synamak üçin sorapdylar, sebäbi Ony aýyplamak üçin tutaryk agtarýardylar. Isa aşak oturyp, barmagy bilen ýere bir zatlar ýazmaga başlady. ⁷Ondan soramagy dowam etdirenlerinde, Isa dikelip: «Siziň araňyzda kimiň günäsi ýok bolsa, bu aýala daşy ilki şol atsyn» diýdi. ⁸Ol ýene-de aşak oturyp, ýere bir zatlar ýazmaga durdy. ⁹Muny eşidip, ýaşululardan başlap, hemmesi ýeke-ýekeden gitmäge başlady. Diňe Isa bilen Onuň öňünde duran aýal galdy. ¹⁰Isa dikelende, aýaldan başga hiç kime gözi düşmänsoň, oňa: «Eý, naçar, beýlekiler hany? Hiç kim seni höküm etmedimi?» diýip sorady. ¹¹Aýal: «Ýok, Agam» diýdi. Isa: «Men hem seni höküm edemok. Bar, gidiber, mundan beýläk günä iş etme» diýdi.

Hakyky şaýatlyk

¹²Isa ýene-de halka ýüzlenip: «Dünýäniň nury Mendirin. Meniň yzyma eýeren garaňkylykda gezmez, onda ýaşaýyş nury bolar» diýdi. ¹³Fariseýler Oňa: «Sen Öz-Özüňe şaýatlyk edýärsiň, Seniň şaýatlygyň hakyky däl» diýdiler. ¹⁴Isa olara: «Men Öz-Özüme şaýatlyk edýän hem bolsam, Meniň şaýatlygym hakdyr. Sebäbi Men nireden gelip, nirä barýanymy bilýärin, ýöne Meniň nireden gelenimi ýa nirä barýanymy siz bilmeýärsiňiz. ¹⁵Siz ynsan ölçegi bilen höküm çykarýarsyňyz, Men hiç kimiň üstünden höküm çykarmaýaryn. ¹⁶Men höküm çykaraýsam-da, hökümim hakdyr, çünki Men ýeke däl-de, Özümi iberen Ata bilendirin. ¹⁷Töwratda iki adamyň şaýatlygy hak diýlip ýazylgydyr. ¹⁸Men Özüm hakda şaýatlyk edýärin, Meni iberen Ata-da Men hakda şaýatlyk edýär» diýip jogap berdi. ¹⁹Onsoň Isadan: «Seniň Ataň nirede?» diýip soradylar. Isa olara: «Siz ne Meni tanaýarsyňyz, ne-de Meniň Atamy. Meni tanaýan bolsadyňyz, Meniň Atamy-da tanardyňyz» diýdi. ²⁰Ol bu sözleri ybadathanada öwredýärkä sadaka gutusynyň ýanynda aýtdy, ýöne hiç kim Ony tutjak bolmady, sebäbi Onuň wagty entek dolmandy. ²¹Isa olara ýene: «Men gidip barýaryn; siz Meni gözlärsiňiz we günäňiziň içinde ölersiňiz. Siz Meniň barýan ýerime baryp bilmersiňiz» diýdi. ²²Ýahudylaryň baştutanlary: «Ol Özüni öldürjekmikä? Ol şonuň üçin Meniň barýan ýerime baryp bilmersiňiz diýýärmikä?» diýişdiler. ²³Isa olara: «Siz aşakdansyňyz, Men ýokardandyryn; siz bu dünýädensiňiz, Men bolsa, bu dünýäden däldirin. ²⁴Munuň üçin Men size „günäňiziň içinde ölersiňiz“ diýdim, çünki Meniň Biribardygyma iman etmeseňiz, günäňiziň içinde ölersiňiz» diýdi. ²⁵Ondan: «Sen kimsiň?» diýip soradylar. Isa olara: «Ozal-başdan size kim diýip aýdan bolsam, Şolduryn. ²⁶Sizi aýyplap aýtjak zatlarym köp. Meni Iberen hakdyr, Men Ondan eşidenlerimi dünýä äşgär edýärin» diýip jogap berdi. ²⁷Olar Isanyň Öz Atasy barada aýdýandygyna düşünmediler. ²⁸Soňra Isa olara: «Ynsan Ogluny haçda ýokary göteren mahalyňyz, Meniň Şoldugymy bilersiňiz. Şeýle hem Meniň Özümden hiç zat etmändigime, diňe Atamyň öwreden zatlaryny aýdandygyma düşünersiňiz. ²⁹Meni Iberen Meniň bilendir, Ol Meni ýeke taşlap gitmedi. Sebäbi Men hemişe Oňa ýaraýan zatlary edýärin» diýdi. ³⁰Bulary aýdanda, ençeme adamlar Oňa iman etdiler.

Ybraýymyň nesilleri

³¹Onsoň Isa Özüne iman eden ýahudylara: «Meniň sözümi berjaý etseňiz, hakykatdan hem, Meniň şägirtlerim bolarsyňyz; ³²Siz hakykaty bilersiňiz, hakykat-da sizi azat eder» diýdi. ³³Olar Isadan «Biz Ybraýymyň neslidiris, hiç wagt hiç kime gul bolan däldiris. Onsoň nädip Sen bize azat bolarsyňyz diýip bilýärsiň?» diýdiler. ³⁴Isa olara şeýle jogap berdi: «Men size dogrusyny aýdýaryn, günä edýän kişi günäniň guludyr. ³⁵Gul hiç haçan öýüň agzasy bolup bilmez, ýöne Ogul öýüň hemişelik agzasydyr. ³⁶Şonuň üçin hem Ogul sizi azat etse, siz, hakykatdan hem, azat bolarsyňyz. ³⁷Siziň Ybraýymyň nesilleridigiňizi bilýärin, ýöne siz Meniň kastyma çykdyňyz, sebäbi siz Meniň sözüme öz kalbyňyzdan orun bereňzok. ³⁸Men size Atamyň ýanynda görenlerimi aýdýaryn, siz hem öz ataňyzdan görenleriňizi edýärsiňiz». ³⁹Olar Oňa: «Biziň atamyz Ybraýymdyr» diýdiler. Isa olara: «Siz Ybraýymyň perzentleri bolýan bolsaňyz, Ybraýymyň işlerini ederdiňiz. ⁴⁰Emma siz Meni, ýagny Hudaýdan eşiden hakykaty aýdýan Ynsany öldürmekçi bolýarsyňyz. Ybraýym beýle iş etmändi. ⁴¹Siz Ybraýymyň däl-de, öz ataňyzyň işlerini edýärsiňiz» diýdi. Olar Oňa: «Biz zynadan doglan däl, biziň ýeke-täk bir Atamyz bar, Ol Hudaýyň Özüdir» diýdiler. ⁴²Isa olara şeýle diýdi: «Eger Ataňyz Hudaý bolsa, onda Meni söýerdiňiz, sebäbi Men Hudaýdan geldim, Öz-Özümden gelmedim, Meni Ol iberdi. ⁴³Näme üçin Meniň aýdýanlaryma düşünmeýärsiňiz? Sebäbi siz Meniň aýdýanlarymy diňlemegi başarmaýarsyňyz. ⁴⁴Siziň ataňyz iblisdir, siz onuň islegini berjaý etmek isleýärsiňiz. Ol owaldan ganhordy, hiç wagt hakykatyň tarapdary bolmandy, sebäbi onda hakykat ýok. Ol ýalan sözlände, öz-özünden sözleýär, çünki ol ýalançy, ýalanyň atasydyr. ⁴⁵Emma Men hakykaty aýdýandyryn. Şonuň üçinem siz Maňa iman etmeýärsiňiz. ⁴⁶Siziň haýsyňyz Maňa günä ýöňkäp bilersiňiz? Eger Men hakykaty aýdýan bolsam, onda näme üçin siz Maňa iman etmeýärsiňiz? ⁴⁷Kim Hudaýa degişli bolsa, Hudaýyň sözlerini diňleýändir. Siz diňlemeýärsiňiz, sebäbi siz Hudaýa degişli dälsiňiz».

Isanyň şöhraty

⁴⁸Ýahudylar Oňa: «Saňa jyn uran samariýaly diýip, biz dogry aýdypdyrys!» diýdiler. ⁴⁹Isa olara jogap berip: «Meni jyn uranok! Men Atamy hormatlaýaryn, emma siz Meni hormatlamaýarsyňyz. ⁵⁰Men Özüme şöhrat agtarmaýaryn, Men şöhratlandyrýan Biri bar. Kazylyk Edýän-de Oldur. ⁵¹Men size dogrusyny aýdýaryn, Meniň sözüme uýýan adam asla ölüm garasyny görmez» diýdi. ⁵²Ýahudylar Oňa: «Seni jyn urandygyny indi anyk bildik. Ybraýym-da, pygamberler-de öldi. Emma Sen: „Meniň sözüme uýýan adam hiç haçan ölmez“ diýýärsiň. ⁵³Eýsem, Sen atamyz Ybraýymdan hem beýikmi? Ol-da, pygamberler-de öldi. Sen Özüňi kimdirin öýdýärsiň?» diýdiler. ⁵⁴Isa olara şeýle jogap berdi: «Men Özümi şöhratlandyrsam, onda bu şöhrat puç bolar. Meni şöhratlandyrýan Öz Atamdyr; siz Oňa Hudaýymyz diýýärsiňiz. ⁵⁵Ýöne siz Ony tanamaýarsyňyz, Men Ony tanaýaryn. Eger Ony tanamaýaryn diýsem, onda Men hem siziň ýaly ýalançy bolaryn. Emma Men Ony tanaýaryn we Onuň sözüni ýerine ýetirýärin. ⁵⁶Ataňyz Ybraýym Meniň geljek günüme garaşyp, şatlanýardy. Ol şol güni görüp, juda begendi». ⁵⁷Ýahudylar Ondan: «Heniz elli ýaşa-da barmadyk halyňa Sen Ybraýymy gördüňmi?» diýip soradylar. ⁵⁸ Isa olara: «Size dogrusyny aýdýaryn, Ybraýym dogulmazyndan öň „Men bardyryn“» diýdi. ⁵⁹Şonda Isany daşlamakçy boldular, emma Ol gizlenip, ybadathanadan çykyp gitdi.

9-njy bap

Isa bir dogabitdi köri sagaldýar

¹Isa geçip barýarka, bir dogabitdi kör adamy gördi. ²Şägirtleri Ondan: «Mugallym, bu adamyň kör bolup dogulmagyna kim günäkär? Onuň özi günäkärmi ýa-da ene-atasy?» diýip soradylar. ³Isa olara: «Muňa ol adamyň özi hem, ene-atasy hem günäkär däl. Bu onda Hudaýyň işleriniň görkezilmegi üçin boldy. ⁴Özümi Ibereniň işlerini Men gündiz etmeli. Gije ýetip gelýär, şonda hiç kim işläp bilmez. ⁵Men dünýädekäm, dünýäniň nury Mendirin» diýip jogap berdi. ⁶Onsoň Isa ýere tüýkürdi-de, tüýküliginden palçyk ýasap, ony körüň gözüne sürtdi. ⁷Soňra oňa: «Git-de, Siloýam howzunda ýuwun» diýdi. (Siloýam «Iberilen» diýmekdir). Ol gidip ýuwundy we yzyna gözleri açylyp geldi. ⁸Goňşulary we onuň owal dilegçilik edip ýörenini görenler: «Bu oturyp, dilegçilik edýän adam dälmi?» diýip soradylar. ⁹Käbirleri: «Şol» diýdiler; käbirleri: «Ýok, bu şoňa meňzeş» diýdiler. Ýöne onuň özi: «Hawa, men şol adam» diýdi. ¹⁰Ondan: «Şeýle bolsa, onda gözleriň nähili açyldy?» diýip soradylar. ¹¹Ol: «Isa diýen Adam palçyk ýasap, gözüme sürtdi-de: „Siloýam howzuna git-de, ýuwun“ diýdi. Men hem gidip ýuwundym welin, gözlerim açylaýdy» diýip jogap berdi. ¹²Ondan: «Şol Adam nirede?» diýip soradylar. Ol: «Bilemok» diýip jogap berdi.

¹³Ozal kör bolan bu adamy fariseýleriň ýanyna getirdiler. ¹⁴Isanyň palçyk ýasap, onuň gözlerini açan güni Sabat günüdi. ¹⁵Fariseýler-de onuň gözüniň nähili açylandygy barada soradylar. Ol adam: «Ol meniň gözüme palçyk sürtdi, onsoň ýuwundym. Indi men görýärin» diýip jogap berdi. ¹⁶Fariseýleriň käbirleri: «Ol Adam Hudaýdan däl, sebäbi Sabat gününi saklamaýar» diýdiler. Başgalary bolsa: «Eýsem günäkär adam beýle gudratly alamatlary görkezip bilermi?» diýdiler. Şeýdip, olaryň arasynda agzalalyk döredi. ¹⁷Olar ýene-de körden: «Gözüňi açan şol Adam barada näme diýýärsiň?» diýip soradylar. Ol hem: «Ol bir pygamber» diýdi. ¹⁸Ýahudylaryň baştutanlary gözleri açylan adamyň ejesi bilen kakasyny çagyryp soraýançalar, onuň ozal kör bolup, indi gözleriniň açylandygyna ynanmadylar. ¹⁹Olardan: «Kör doguldy diýýän ogluňyz şumy? Indi bu nädip görýär?» diýip soradylar. ²⁰Onuň ejesi bilen kakasy olara: «Munuň öz oglumyzdygyny, onuň kör doglandygyny bilýäris. ²¹Ýöne onuň indi nädip görýändigini ýa-da onuň gözüni kimiň açandygyny biz bilmeýäris. Ol indi bir ýetişen ýigit, özünden soraň, goý, özi aýdyp bersin» diýip jogap berdiler. ²²Onuň ejesi bilen kakasy ýahudylaryň baştutanlaryndan gorkularyna şeýle diýdiler. Sebäbi ýahudylar Isanyň Mesihdigini ykrar eden adamy sinagogadan kowmak barada dil birikdiripdiler. ²³Şonuň üçin onuň ejesi bilen kakasy: «Ol bir ýetişen ýigit, özünden soraň» diýdiler. ²⁴Şeýlelik bilen, fariseýler ozalky köri ikinji gezek çagyryp, oňa: «Hudaýyň haky üçin hakykaty aýt. Biz ol Adamyň günäkärdigini bilýäris» diýdiler. ²⁵Ol adam: «Onuň günäkärdigini ýa-da däldigini bilemok. Ýöne men bir zady bilýärin: ozal kördüm, indi görýärin» diýip jogap berdi. ²⁶«Ol saňa näme etdi? Gözüňi nädip açdy?» diýip, ondan ýene soradylar. ²⁷Ol bulara: «Men ýaňy aýtdym ahyry, ýöne diňlemediňiz. Näme üçin ýene eşitmek isleýärsiňiz? Ýa sizem Onuň şägirtleri bolmakçymy?» diýip jogap berdi. ²⁸Oňa sögüp: «Onuň şägirdi — sensiň, biz Musanyň şägirdidiris. ²⁹Biz Hudaýyň Musa bilen gepleşendigini bilýäris, bu Adamyň bolsa niredendigini-de bilmeýäris» diýdiler. ³⁰Ýaňky adam olara şeýle jogap berdi: «Haýran galaýmaly! Siz Onuň niredendigini-de bilmeýärsiňiz, Ol bolsa meniň gözlerimi açdy. ³¹Hudaýyň günäkärleri diňlemeýändigini bilýäris, emma kim Oňa sežde edip, Onuň yradasyny berjaý etse, Hudaý ony diňleýär. ³²Dogabitdi körüň gözüniň açylmagy henize çenli görlüp-eşidilen zat däl. ³³Eger Ol Hudaýdan bolmadyk bolsa, hiç zat edip bilmezdi». ³⁴Oňa: «Sen bütinleý günä içinde doglup, indi bize akyl satýarmyň?» diýdiler. Şeýlelikde, ony sinagogadan kowup çykardylar.

Ruhy körlük

³⁵Ony kowup goýberenlerini eşiden Isa ýaňky adamy tapyp: «Sen Ynsan Ogluna^[13] iman edýärmiň?» diýdi. ³⁶Ol hem Oňa: «Aga, aýtsana, Ol kimkä? Men Oňa iman edeýin» diýip jogap berdi. ³⁷Isa oňa: «Sen Ony gördüň. Ine, seniň bilen gepleşip duran Şoldur» diýdi. ³⁸Ol hem: «Ýa Reb, iman edýärin» diýip, Oňa sežde etdi. ³⁹Isa oňa: «Men bu dünýä görmeýänler görsün, görýänler kör bolsun diýip, höküm çykarmaga geldim» diýdi. ⁴⁰Muny diňläp duran fariseýleriň käbiri Ondan: «Eýsem bizem körmi?» diýip soradylar. ⁴¹Isa olara: «Kör bolan bolsadyňyz, günäňiz bolmazdy, emma görýäris diýeniňiz üçin günäňiz öz boýnuňyzda galar» diýdi.

10-njy bap

Gowy çopan

¹Isa ýene-de söze başlady: «Men size dogrusyny aýdýaryn, goýun agylyna gapysyndan girmän, başga ýerinden aşyp girýän adam ogrudyr hem garakçydyr. ²Gapydan girýän adam bolsa goýunlaryň çopanydyr. ³Sakçy oňa gapyny açyp berýändir. Goýunlar çopanyň sesini eşidýändirler. Çopan hem goýunlaryny atma-at çagyryp, olary örä alyp çykýandyr. ⁴Çopan goýunlaryny agyldan alyp çykandan soň, olaryň öňünden ýöreýändir, onuň sesini tanaýan goýunlar bolsa, onuň yzyna düşýändirler. ⁵Olar kesekiniň yzyna düşýän däldirler, ondan gaçýandyrlar, sebäbi kesekiniň sesini tanaýan däldirler». ⁶Şeýdip, Isa olara bu tymsaly gürrüň berdi, emma olar munuň manysyna düşünmediler. ⁷Isa ýene-de olara şeýle diýdi: «Size dogrusyny aýdýaryn, goýunlar üçin gapy Mendirin. ⁸Menden öň gelenleriň ählisi ogrudylar hem garakçydylar, goýunlar olara gulak asmadylar. ⁹Gapy Mendirin. Kim şu gapydan girse, halas bolar. Ol girip-çykyp, özüne otlag tapar. ¹⁰Ogry diňe ogurlamak, öldürmek, ýok etmek üçin gelýändir. Emma Men olara ýaşaýyş, bolelin ýaşaýyş bermek üçin geldim. ¹¹Men gowy çopandyryn. Gowy çopan goýunlary üçin janyny pida edýändir. ¹²Hakyna tutulan adam goýunlaryň hakyky çopany ýa-da eýesi däldir. Şonuň üçin ol möjegiň gelýänini görse, goýunlary taşlap gaçýandyr. Möjek süriniň üstüne çozup, olary dargadýandyr. ¹³Ol adam gaçyp gider, sebäbi ol hakyna tutulandyr. Ol goýunlar hakda hiç hili alada etmez. ^14-15Men gowy çopandyryn. Edil Atamyň Meni, Meniňem Atamy tanaýşym ýaly, Men goýunlarymy tanaýandyryn. Olar-da Meni tanaýandyrlar; Men goýunlarym üçin janymy pida edýärin. ¹⁶Meniň bu agyldakylardan başga-da goýunlarym bar. Men olary hem ýygnamalydyryn. Olar hem Meniň sesimi eşiderler, şonda bir süri, bir çopan bolar. ¹⁷Men janymy gaýtadan almak üçin pida edýärin. Şol sebäpden Atam Meni söýýär. ¹⁸Janymy Menden hiç kim almaýar, Özüm pida edýärin. Meniň janymy pida etmäge-de, ony gaýtadan almaga-da ygtyýarym bar. Men bu buýrugy Atamdan aldym». ¹⁹Bu sözler sebäpli, ýahudylaryň arasyna ýene-de agzalalyk döredi. ²⁰Olaryň köpüsi: «Ony jyn urupdyr, Ol däliräpdir. Näme üçin siz Ony diňleýärsiňiz?» diýdi. ²¹Başgalar bolsa: «Bular jyn uran adamyň aýtjak sözleri däl. Jyn körleriň gözüni açyp bilermi?» diýdiler.

Ýahudylaryň baştutanlary iman etmeýärler

²²Şol wagt gyş paslydy, Iýerusalimde Nur baýramy bellenilýärdi. ²³Isa ybadathanada Süleýmanyň eýwany diýen ýerde gezmeläp ýördi. ²⁴Mesih Ýahudylaryň baştutanlary Onuň daşyna üýşüp: «Sen haçana çenli bizi alasarmyk edip goýjak? Eger Mesih bolsaň, anygyny aýt» diýdiler. ²⁵Isa olara: «Men size aýtdym, ýöne siz iman etmeýärsiňiz. Atamyň ady bilen eden işlerim Meniň kimdigime şaýatlyk edýär. ²⁶Ýöne siz iman etmeýärsiňiz, sebäbi size aýdyşym ýaly, siz Meniň goýunlarymdan däl. ²⁷Meniň goýunlarym sesime gulak asýarlar, Men hem olary tanaýaryn, olar Meniň yzyma düşýärler. ²⁸Men olara baky ýaşaýyş berýärin. Olar asla heläk bolmaz, hiç kim olary Meniň elimden kakyp almaz. ²⁹Olary Maňa beren Atam hemmeden beýikdir. Atamyň elinden olary hiç kim alyp bilmez. ³⁰Atam Ikimiz birdiris» diýip jogap berdi. ³¹Ýahudylaryň baştutanlary Ony daşlajak bolup, ýene ýerden daş aldylar. ³²Isa olara: «Men Atam tarapyndan size köp ýagşylyklar etdim. Bularyň haýsysy üçin Meni daşlajak bolýarsyňyz?» diýdi. ³³Ýahudylaryň baştutanlary Oňa: «Biz Seni ýagşy iş edýänligiň üçin däl-de, Hudaýa dil ýetirýänligiň üçin, ýagny ynsan halyňa Özüňi Hudaý saýýanlygyň üçin daşlajak bolýarys» diýdiler. ³⁴Isa olara şeýle diýdi: «Mukaddes Kanunyňyzda: „Men diýýärin: Siz hudaýlarsyňyz“ diýip ýazylan dälmi? ³⁵Mukaddes Ýazgylary üýtgedip bolmaýandygyny bileňzokmy näme?! Hudaýyň Sözi gelen adamlar „hudaýlar“ diýlip atlandyrylan bolsa, ³⁶onda näme Meni Hudaýyň Ogly diýenim üçin küpür geplän hasaplaýarsyňyz? Meni bolsa Atam Özi üçin saýlap-seçip, dünýä iberdi. ³⁷Men Atamyň işlerini etmeýän bolsam, onda Maňa iman etmäň. ³⁸Eger-de Onuň işlerini edýän bolsam, onda Maňa ynanmasaňyz-da, edýän işlerime ynanyň. Şonda Atanyň Mendedigini, Meniňem Atadadygyma anyk göz ýetirersiňiz». ³⁹Şonda Ony ýene tutmaga synanyşdylar, emma Isa olaryň ellerinden sypyp gaçdy. ⁴⁰Isa ýene-de Iordan derýasynyň aňry tarapyna, öňler Ýahýanyň adamlary suwa çümdüren ýerine gitdi we şol ýerde galdy. ⁴¹Köp adamlar Onuň ýanyna gelip: «Ýahýa hiç hili gudratly alamat görkezmese-de, onuň bu Adam hakdaky aýdanlarynyň bary dogry eken» diýişdiler. ⁴²Şeýlelikde, ol ýerde köp adamlar Isa iman etdiler.

11-nji bap

Lazaryň ölümi

¹Beýtaniýa obasynda Lazar atly bir adam keselläp ýatyrdy. Onuň jigileri Merýem bilen Marta hem şol obada ýaşaýardylar. ²RebIsa hoşboý ysly ýag guýup, Onuň aýagyny saçy bilen süpüren aýal şol Merýemdi. Hawa, kesel ýatan Lazar Merýemiň doganydy. ³Şeýlelikde, uýalar: «Agam, Seniň eziz dostuň kesel ýatyr» diýip, Isa habar ýolladylar. ⁴Isa muny eşidip: «Bu kesel onuň ölmegi üçin däl-de, Hudaýyň şöhratlanyp, bu arkaly Hudaýyň Oglunyň şöhrat gazanmagy üçindir». ⁵Isa Martany, onuň uýasyny we Lazary gowy görýärdi. ⁶Emma Lazaryň kesel ýatandygyny bilse-de, Isa öňki bolýan ýerinde ýene iki gün galdy. ⁷Mundan soň Isa şägirtlerine: «Ýahudyýa dolanalyň» diýdi. ⁸Şägirtleri Oňa: «Eý, mugallym, ýahudylaryň baştutanlarynyň Seni daşlajak bolanlary ýaňy dälmidi?! Sen ýene-de şol ýere gitjek bolýarsyňmy?» diýdiler. ⁹Isa olara: «Gündiz on iki sagatdan ybarat dälmi? Kim gündiz ýörese büdremez, sebäbi ol bu dünýäniň nuruny görýändir. ¹⁰Emma gije ýöreýän adam büdrär, sebäbi onda nur ýokdur» diýip jogap berdi. ¹¹Soňra Isa olara ýene-de: «Dostumyz Lazar uklap ýatyr. Men şony oýarmak üçin gidýärin» diýdi. ¹²Şägirtleri Oňa: «Agam, uklap ýatan bolsa sagalar» diýdiler. ¹³Isa onuň ölendigi hakda aýdýardy, ýöne olar adaty uky hakda aýdýandyr öýtdüler. ¹⁴Şeýlelikde, Isa olara anygyny aýtdy: «Lazar aradan çykdy. ¹⁵Iman etmegiňiz üçin, Men siziň hatyraňyza ol ýerde bolmandygyma begenýärin. Indi bolsa, ýörüň, onuň ýanyna gideliň». ¹⁶Şonda Ekiz lakamly Tomas diýen şägirt beýleki şägirtlere: «Ýörüň, bizem gideliň-de, Isa bilen bile öleliň» diýdi.

¹⁷Isa Beýtaniýa gelende, Lazaryň jaýlananyna eýýäm dört gün bolan eken. ¹⁸Beýtaniýa Iýerusalimden bary-ýogy üç çakrym^[14] daşlykda ýerleşýärdi. ¹⁹Marta bilen Merýeme göwünlik bermäge köp ýahudylar Lazaryň patasyna gelipdiler. ²⁰Marta Isanyň gelýänini eşidip, Ony garşylamaga çykdy. Merýem bolsa öýde galdy. ²¹Marta Isa: «Eý, Agam, Sen şu ýerde bolan bolsadyň, doganym ölmezdi. ²²Häzir hem Hudaýdan näme dileseň, Seniň dilegiňi bitirjegini bilýärin» diýdi. ²³Isa oňa: «Doganyň direler» diýdi. ²⁴Marta bolsa: «Men ahyrky gün, ýagny ölüleriň direliş gününde onuň direljegini bilýärin» diýdi. ²⁵Isa oňa: «Direlişem, ýaşaýyşam Mendirin, Maňa iman eden ölse-de ýaşar. ²⁶Kim Maňa iman edip ýaşaýan bolsa, ol asla ölmez. Sen şuňa ynanýarsyňmy?» diýdi. ²⁷Ol Isa: «Hawa, Agam. Men Seniň şu dünýä gelmeli Hudaýyň Ogly Mesihdigiňe ynanýaryn» diýdi. ²⁸Marta şeýle diýensoň, uýasy Merýemi çagyrmaga gitdi. Ony bir çete çekip: «Mugallym şu ýerde. Ol seni çagyrýar» diýdi. ²⁹Merýem muny eşiden badyna ýerinden turup, Isanyň ýanyna gitdi. ³⁰Isa entek oba girmändi, Ol heniz hem Martanyň garşylan ýerindedi. ³¹Öýde Merýemiň ýanynda bolup, oňa göwünlik berýän ýahudylar onuň howlukmaç çykyp gidenini gördüler. Ol aglamak üçin mazara tarap barýandyr öýdüp, olar onuň yzyndan gitdiler. ³²Merýem Isanyň duran ýerine geldi. Ony görüp, aýaklaryna ýykyldy-da: «Agam, Sen şu ýerde bolan bolsadyň, doganym ölmezdi» diýdi. ³³Merýemiň we onuň bilen bile gelen ýahudylaryň aglaýanyny görende, Isanyň kalbyny çuňňur gynanç gaplap, ýüregi gyýyldy. ³⁴Ol: «Ony nirede jaýladyňyz?» diýip sorady. Oňa: «Eý, Agam, gel, gör» diýdiler. ³⁵Isanyň gözlerinden boýur-boýur ýaş akdy. ³⁶Şonda ýahudylar: «Serediň, Ol ony nähili gowy görýän eken!» diýişdiler. ³⁷Käbirleri bolsa: «Körüň gözüni açan Adam Lazary-da ölümden alyp galyp bilmezmidi?» diýişdiler.

Isa Lazary direldýär

³⁸Şol wagt Isanyň ýüregi gyýym-gyýym bolup, mazaryň ýanyna bardy. Mazar bir gowakdy, onuň agzyna bolsa daş goýupdylar. ³⁹Isa: «Daşy aýryň» diýdi. Merhumyň uýasy Marta Oňa: «Agam, ol eýýäm porsandyr, ony jaýlanymyza dört gün boldy ahyry» diýdi. ⁴⁰Isa oňa: «Eger iman etseň, Hudaýyň şöhratyny görersiň diýmänmidim?» diýdi. ⁴¹Şeýlelikde, daşy aýyrdylar. Isa gözüni göge dikip: «Eý, Ata, Meni eşideniň üçin Saňa şükür edýärin. ⁴²Seniň Meni hemişe-de eşidýändigiňi bilýärin. Emma bu sözleri şu ýerde duran halk üçin, Meni Seniň iberendigiňe iman etsinler diýip aýtdym» diýdi. ⁴³Şu sözlerden soň Ol gaty ses bilen: «Lazar, daşary çyk!» diýip gygyrdy. ⁴⁴Elleri, aýaklary kepene dolanan, ýüzi ýaglyk bilen saralan merhum mazardan çykdy. Isa olara: «Onuň kepenini aýryň, goý, gitsin» diýdi.

Isany öldürmek baradaky dildüwşük

(Matta 26:1-5;Mark 14:1,2;Luka 22:1,2)

⁴⁵Şeýlelikde, Merýemiň ýanyna gelen ýahudylaryň köpüsi Isanyň eden işini görüp, Oňa iman etdiler. ⁴⁶Birnäçesi bolsa baryp, Isanyň eden işlerini fariseýlere gürrüň berdiler. ⁴⁷Onsoň ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler ýokary mejlisi çagyryp: «Näme etmeli? Bu Adam köp gudratlar görkezýär. ⁴⁸Muňa ýol bersek, onda hemmeler Oňa iman eder. Rimliler hem gelip, ybadathanamyzy we halkymyzy ýok ederler» diýdiler. ⁴⁹Olaryň arasynda şol ýyl baş ruhany bolan Kaýafa-da bardy. Kaýafa olara: «Siz hiç zady bilmeýärsiňiz. ⁵⁰Ähli halkyň heläk bolanyndan, bir adamyň halk üçin ölmegi size örän bähbitlidir. Siz näme muňa düşüneňzokmy?» diýdi. ⁵¹Ol muny öz-özünden aýtmady. Şol ýylyň baş ruhanysy bolmak bilen ol Isanyň ýahudy milleti üçin öljegini pygamberlik edip aýtdy. ⁵²Ol diňe bir şol millet üçin däl-de, eýsem Hudaýyň dagynyk perzentlerini bir ýere toplap birleşdirmek üçin hem ölmelidi. ⁵³Şeýlelikde, şol günden başlap, Isany öldürmek üçin dil birikdirdiler. ⁵⁴Şondan soň Isa ýahudylaryň arasynda aç-açan gezmedi. Ol çölüň golaýyndaky Efraýym şäherine gidip, şägirtleri bilen şol ýerde galdy. ⁵⁵Ýahudylaryň Pesah baýramy ýakynlapdy. Ýurduň ähli künjeklerinden gelen köp adamlar Pesahdan öň tämizleniş dessurlaryny berjaý etmek üçin Iýerusalime gelipdiler. ⁵⁶Olar Isany gözleýärdiler, ybadathanada durkalar, biri-birlerine: «Nähili pikir edýärsiňiz? Ol baýrama gelermi ýa-da gelmez?» diýişýärdiler. ⁵⁷Ýolbaşçy ruhanylar bilen fariseýler bolsa Isany ele salmak üçin, Onuň nirededigini kim bilýän bolsa, habar bermeklerini buýrupdylar.

12-nji bap

Merýem Isa nard ýagyny çalýar

(Matta 26:1-5;Mark 14:1,2;Luka 22:1,2)

¹Pesah baýramyna alty gün galanda, Isa ýene Beýtaniýa bardy. Isanyň direlden Lazary-da şol ýerdedi. ²Ol ýerde Isanyň hormatyna nahar berildi. Marta hyzmat edýärdi, Lazar bolsa myhmanlar we Isa bilen bir saçagyň başynda otyrdy. ³Onsoň Merýem bir çüýşede gymmatbaha sap-arassa nard ýagyny getirdi-de, Isanyň aýaklaryna çalyp, soňra saçy bilen süpürdi. Ýagyň ýakymly ysy öýüň içine doldy. ⁴Şol wagt Onuň şägirtleriniň biri, Oňa haýynlyk etmegi ýüregine düwen Simunyň ogly Ýudas Iskariýot: ⁵«Näme üçin bu ýag satylyp, onuň puly garyplara paýlanmady? Munuň bahasy bir ýyllyk iş hakyna^[15] barabar ahyry» diýdi. ⁶Ol muny garyplaryň gamyny iýmek üçin däl-de, özüniň ogrudygy üçin aýdýardy. Sebäbi ol ortak pul torbasyny göteren bolup, näme berilse, özi alyp ýördi. ⁷Emma Isa olara: «Naçary öz gününe goýuň! Ol Meni jaýlanjak günüme taýýarlamak üçin şeýle etdi. ⁸Garyplar hemişe siziň ýanyňyzda bolar, emma Men siziň ýanyňyzda elmydama bolmaryn» diýdi. ⁹Ýahudylardan bir uly mähelle Isanyň ol ýerdedigini eşidip, diňe bir Isany däl, eýsem, Onuň direlden Lazaryny-da görmäge geldiler. ¹⁰Şonuň üçin ýolbaşçy ruhanylar Lazary-da öldürmegiň maslahatyny etdiler. ¹¹Çünki köp ýahudylar Lazar sebäpli Isa iman edipdiler.

Isa Iýerusalime uly dabara bilen girýär

(Matta 21:1-11;Mark 11:1-11;Luka 19:28-40)

¹²Ertesi gün baýramçylyga gelen uly mähelle Isanyň Iýerusalime gelýänini eşitdi. ¹³Adamlar palma şahalaryny alyp, Ony garşylamaga çykdylar. Olar şeýle diýip gygyryşýardylar: «Hudaýa öwgüler bolsun! Rebbiň adyndan Gelýäne alkyş bolsun! Ysraýyl Patyşasyna alkyş bolsun!»

^14-15Edil Mukaddes Ýazgylarda: «Gorkma, eý, Sion gyzy! Ine, Patyşaň taýhara münüp gelýär» diýip ýazylyşy ýaly, Isa bir taýhar tapyp mündi. ¹⁶Şägirtleri şol wagt bu zatlara düşünmediler. Emma Isa şöhratlandyrylandan soňra bu sözleriň Ol hakynda ýazylandygy we özleriniň muny ýazylyşy ýaly edendikleri olaryň ýatlaryna düşdi.

¹⁷Isa Lazary mazardan çagyryp direldende, köp mähelle bu wakany gördi. Indi olar bu hakda hemmelere gürrüň berýärdiler. ¹⁸Şonuň üçin Isanyň görkezen bu gudraty barada eşiden köp adamlar Ony garşylamaga çykdylar. ¹⁹Şeýlelikde, fariseýler biri-birine: «Görýäňizmi, elimizden hiç zat gelmeýär. Bütin dünýä Onuň yzyna eýerdi!» diýişýärdiler.

Isa ölüp direljegini öňünden aýdýar

²⁰Baýramçylykda ybadat etmäge Iýerusalime gelenleriň arasynda birnäçe grekler-de bardy. ²¹Olar Jeliläniň Betsaýda şäherinden bolan Filipiň ýanyna gelip: «Eý, aga, biz Isany görmek isleýäris» diýip, ondan haýyş etdiler. ²²Filip hem muny Andrysa aýtdy. Onsoň Andrys bilen Filip bile gidip, Isa aýtdylar. ²³Isa olara şeýle jogap berdi: «Ynsan Oglunyň şöhratlanmaly wagty geldi. ²⁴Men size dogrusyny aýdýaryn, bugdaý dänesi ýere gaçyp ölmese, ýeke däne bolup galar, ýöne öläýse, köp hasyl berer. ²⁵Bu dünýäde janyny söýýän ony ýitirýändir. Emma bu dünýäde kim janyny ýigrenýän bolsa, ony baky ýaşaýyş üçin saklaýandyr. ²⁶Kim Maňa hyzmat etmek isleýän bolsa, yzyma eýersin. Men nirede bolsam, Meniň hyzmatkärim-de şol ýerde bolar. Maňa hyzmat eden adamy Atam hormatlar. ²⁷Häzir Meniň ýüregim gam-gussa batýar. Men näme diýeýin? „Eý, Ata, Meni şu pursatdan halas et“ diýeýinmi? Ýok, Men hut şu pursat üçin geldim ahyryn. ²⁸Eý, Ata, adyňy şöhratlandyr!» Şonda gökden: «Men adymy şöhratlandyrdym we ýene-de şöhratlandyraryn» diýen ses geldi. ²⁹Ol ýerde duran mähelle muny eşidip: «Gök gürledi» diýdi. Käbirleri bolsa: «Onuň bilen bir perişde gepleşdi» diýişdiler. ³⁰Isa olara: «Bu ses Meniň üçin däl-de, siziň üçin geldi. ³¹Indi bu dünýä höküm çykarylmaly wagt geldi. Ine, bu dünýäniň hökümdaryşeýtan kowlup çykarylar. ³²Ýerden ýokary göterilenimde, Men ähli ynsanlary Özüme çekerin» diýip jogap berdi. ³³Isa muny nähili ölüm bilen öljegini bildirmek üçin aýtdy. ³⁴Mähelle Oňa garşy bolup: «Töwratda aýdylyşyna görä, Mesih ebedi galmalydyr. Onsoň nädip Sen: „Ynsan Ogly ýokary göterilmelidir“ diýýärsiň? Ol Ynsan Ogly diýýäniň kim?» diýip sorady. ³⁵Isa olara: «Nur siziň araňyzda ýene az wagt bolar. Nur barka, nurda geziň, şonda üstüňizi tümlük basmaz. Çünki tümlükde gezýän özüniň nirä barýanyny bilýän däldir. ³⁶Nur heniz ýanyňyzdaka, nura iman ediň, şonda nuruň perzentleri bolarsyňyz» diýdi. Isa bulary aýdansoň, olaryň ýanyndan gidip gizlendi.

Ýahudylaryň ynamsyzlygy

³⁷Isa ýahudylaryň gözleriniň alnynda şunça köp gudratly alamat görkezen hem bolsa, olar Oňa iman etmediler. ³⁸Bularyň bary Işaýa pygamberiň:

«Ýa Reb, biziň habarymyza kim ynandy?

Rebbiň güýç-gudraty kime aýan boldy?»

— diýip aýdan şu sözüniň berjaý bolmagy üçin şeýle boldy.

³⁹Hakykatdan hem, olar ynanyp bilmeýärdiler. Muňa görä, Işaýa olar hakda ýene şeýle diýipdir:

⁴⁰«Hudaý olaryň gözlerini kör etdi,

ýüreklerini gatatdy.

Goý, gözleri bilen görmesinler,

gulaklary bilen eşitmesinler,

aňlary bilen aňlamasynlar,

Maňa dönüp, şypa tapmasynlar».

⁴¹Işaýa Isanyň şöhratyny görüp, bu sözleri Ol hakda aýdypdyr. ⁴²Muňa garamazdan, mejlisiň agzalarynyň köpüsi Oňa iman etdi, emma fariseýler zerarly muny açyk yglan etmediler, sebäbi olar sinagogadan kowulmakdan gorkýardylar. ⁴³Sebäbi olar ynsanlaryň öwgüsini Hudaýyň öwgüsinden gowy gördüler. ⁴⁴Isa bolsa gaty ses bilen şeýle diýdi: «Maňa iman edýän Maňa däl-de, Meni Iberene iman edýändir. ⁴⁵Meni görýän, Meni Ibereni-de görýändir. ⁴⁶Maňa iman eden her kes garaňkylykda galmasyn diýip, Men dünýä nur bolup geldim. ⁴⁷Sözlerimi eşidibem, olary berjaý etmedigiň üstünden höküm çykarmaryn. Sebäbi Men dünýäniň üstünden höküm çykarmaga däl-de, ony halas etmäge geldim. ⁴⁸Meni ret edip, sözlerimi kabul etmeýäne ahyrky günde Meniň hut şu aýdýan sözlerim höküm çykarar. ⁴⁹Sebäbi Men Öz-Özümden geplemedim. Meni iberen Ata näme aýtmalydygymy, nähili sözlemelidigimi Maňa Özi buýurdy. ⁵⁰Onuň buýrugynyň bolsa baky ýaşaýşa gowşurýandygyny bilýärin. Şonuň üçin Atam Maňa näme buýran bolsa, Men size diňe şony aýdýandyryn».

13-nji bap

Isa şägirtleriniň aýagyny ýuwýar

¹Pesah baýramynyň öň ýanydy. Isa bu dünýäden aýrylyp, Atasynyň ýanyna gitmeli sagadynyň gelendigini bilýärdi. Isa bu dünýäde Özüniňkileri hemişe söýdi, olary ahyrky güne çenli söýdi.

²Agşamlyk nahar wagtydy. Iblis eýýäm Simunyň ogly Ýudas Iskariýodyň kalbyna Isa haýynlyk etmek niýetini salypdy. ³Isa Atasynyň ähli zady Öz ygtyýaryna berendigini, Özüniň Hudaýdan gelip, Hudaýa gitjekdigini bilýärdi. ⁴Şonuň üçin Ol nahar başyndan turup, donuny çykardy-da, bir ýaglyk bilen bilini guşady. ⁵Onsoň bir legene suw guýdy-da, şägirtleriniň aýaklaryny ýuwup, guşanan ýaglygy bilen süpürmäge durdy. ⁶Isa Simun Petrusyň ýanyna gelende, Petrus Oňa: «Eý, Agam, Sen meniň aýagymy ýuwjak bolýarmyň?» diýdi. ⁷Isa oňa: «Meniň edýän işime entek akylyň çatmaýar, muňa soň düşünersiň» diýdi. ⁸Petrus Oňa: «Ýok, men Saňa aýagymy asla ýuwdurmaryn!» diýdi. Emma Isa oňa: «Eger ýuwmasam, onda Meniň bilen şärikligiň bolmaz» diýip jogap berdi. ⁹Simun Petrus Oňa: «Agam, onda diňe aýagymy däl, elimi-de, başymy-da ýuw» diýdi. ¹⁰Isa oňa: «Ýuwnan adamyň diňe aýagyny ýuwmakdan başga hajaty ýokdur, tutuş bedeni tämizdir. Siz hem tämizsiňiz, ýöne hemmäňiz däl» diýdi. ¹¹Isa Özüne kimiň haýynlyk etjekdigini bilýärdi. Şonuň üçin-de «Hemmäňiz tämiz däl» diýipdi.

¹²Isa olaryň aýaklaryny ýuwup bolanyndan soň, donuny geýdi-de, ýene saçak başyna geçip oturdy we olara şeýle diýdi: «Size näme edenime düşünýärsiňizmi? ¹³Siz Maňa „Mugallym“, „Aga“ diýip, dogry aýdýarsyňyz, sebäbi Men Şolduryn. ¹⁴Eger Men siziň Agaňyz we Mugallymyňyz bolubam, aýagyňyzy ýuwan bolsam, onda siz-de biri-biriňiziň aýagyňyzy ýuwmalysyňyz. ¹⁵Meniň size edenimi, siz hem biri-biriňize edersiňiz diýip, Men size görelde görkezdim. ¹⁶Men size dogrusyny aýdýaryn, gul hojaýyndan beýik däldir, habarçy-da özüni iberenden beýik däldir. ¹⁷Eger bu zatlara düşünip, olary berjaý etseňiz, bagtly bolarsyňyz.

Ýudasyň Isa haýynlyk etjekdigi baradaky gürrüň

¹⁸Men siziň hemmäňiz hakda aýtmaýaryn. Men Öz saýlanlarymy bilýärin. Emma, goý, bu Mukaddes Ýazgylardaky: „Hatda duzumy iýen maňa haýynlyk etdi“ diýen sözler berjaý bolsun. ¹⁹Men size näme boljagyny öňünden aýdýaryn. Bular amala aşan wagty siz Meniň kimdigime göz ýetirersiňiz, Maňa ynanarsyňyz. ²⁰Size dogrusyny aýdýaryn, Meniň iberen adamymy kabul eden Meni kabul edýändir, Meni kabul eden bolsa, Meni Ibereni kabul edýändir». ²¹Bu zatlary aýdandan soň, Isanyň ýüregini gussa gaplady. Ol: «Hakykatdan hem, siziň biriňiz Maňa haýynlyk edersiňiz» diýip, açyk aýtdy. ²²Şägirtleri Onuň muny kime kakdyryp aýdýanyny bilmän, aljyraňňylyk bilen biri-birlerine seredişdiler. ²³Saçak başynda şägirtlerden biri Isa ýaplanyp otyrdy. Ol Isanyň söýgüli şägirdidi. ²⁴Simun Petrus Onuň kime kakdyryp aýdýanyny soramagy ýaňky şägirde ümledi. ²⁵Ol hem Isa ýaplanyp oturşyna Ondan: «Agam, ol kim?» diýip sorady. ²⁶Isa: «Şu çöregi okara batyryp, kime bersem, ol şoldur» diýip jogap berdi. Onsoň Ol çöregi okara batyrdy-da, ony Simunyň ogly Ýudas Iskariýoda berdi. ²⁷Çöregi alan badyna, Ýudanyň içine şeýtan girdi. Isa oňa: «Näme etjek bolsaň, tizräk et» diýdi. ²⁸Muny Isanyň oňa näme üçin aýdanyna oturanlaryň hiç biri düşünmedi. ²⁹Pul torba Ýudasda bolansoň, käbirleri Isa oňa: «Baýram üçin bize gerek zatlary satyn al» ýa-da «Garyplara biraz pul paýla» diýýändir öýtdüler. ³⁰Ýudas bolsa çöregi alan badyna daşary çykyp gitdi. Garaňky düşüpdi.

Isa Petrusyň inkär etjekdigini aýdýar

(Matta 26:31-35;Mark 14:27-31;Luka 22:31-34)

³¹Ýudas çykyp gidensoň, Isa şeýle diýdi: «Indi Ynsan Ogly şöhratlandyryldy, Hudaý-da Ol arkaly şöhratlandyryldy. ³²Eger Hudaý Ynsan Ogly arkaly şöhratlanan bolsa, Ony hem Öz şöhratyna şärik eder. Hawa, Ony şol pursadyň özünde şöhratlandyrar. ³³Balalarym! Men indi siziň bilen uzak bolmaryn. Siz Meni agtararsyňyz, ýöne ýahudylara aýdanymy size-de aýdýaryn: „Meniň gitjek ýerime siz baryp bilmersiňiz“. ³⁴Size bir täze tabşyryk berýärin: biri-biriňizi söýüň. Meniň sizi söýşüm ýaly, siz-de biri-biriňizi söýüň. ³⁵Eger biri-biriňizi söýseňiz, hemmeler siziň Meniň şägirdimdigiňizi bilerler».

³⁶Simun Petrus Isadan: «Agam, Sen nirä barýarsyň?» diýip sorady. Isa oňa: «Sen Meniň bilen häzir gidip bilmersiň, ýöne soňra baryp bilersiň» diýip jogap berdi. ³⁷Petrus Oňa: «Agam, näme üçin men Seniň bilen häzir gidip bilmerin? Men Seniň üçin janymy bermäge-de taýýar» diýdi. ³⁸Isa oňa: «Sen Meniň üçin janyňy bermäge taýýarmyň?! Men saňa dogrusyny aýdýaryn, horaz gygyrmazdan öň, sen Meni üç gezek inkär edersiň» diýip jogap berdi.

14-nji bap

Isa — Hudaýa eltýän ýol

¹Isa ýene söze başlady: «Ýüregiňiz gussa batmasyn. Hudaýa iman ediň, Maňa iman ediň. ²Atamyň öýünde ýaşamaga ýer köpdür. Şeýle bolmasa, Men size: „Ýer taýynlamaga barýaryn“ diýermidim? ³Gidip, siziň üçin ýer taýynlanymdan soňra, ýene gelip, sizi Öz ýanyma alyp giderin. Meniň bolýan ýerimde siz hem bolarsyňyz. ⁴Siz Meniň barýan ýerime eltýän ýoly bilýänsiňiz». ⁵Tomas Oňa: «Agam, biz Seniň nirä barýanyňy bilmesek, ýoly nireden bileli?» diýdi. ⁶Isa oňa: «Ýol, hakykat we ýaşaýyş Mendirin, Mensiz hiç kim Atanyň ýanyna baryp bilmez. ⁷Meni çyndan tanasaňyz, Atamy-da tanarsyňyz. Indi Ony tanaýarsyňyz, Ony gördüňiz» diýdi. ⁸Filip Oňa: «Agam, Atany bize görkez, bize şol ýeterlik» diýdi. ⁹Isa oňa şeýle diýdi: «Eý, Filip, Men siziň bilen şeýle köp wagt bolsam-da, Meni tanamadyňmy? Meni gören Atany-da görendir. Seniň „Atany bize görkez“ diýmäň näme? ¹⁰Meniň Atadadygyma, Atanyň hem Mendedigine sen iman etmeýärsiňmi? Size aýdýan sözlerimi Men Öz-Özümden aýtmaýaryn. Tersine, Mende ýaşaýan Atam Men arkaly Öz işlerini edýär. ¹¹Meniň Atadadygyma, Atanyň-da Mendedigine iman ediň; hiç bolmanda, görkezen gudratlarym üçin iman ediň. ¹²Size dogrusyny aýdýaryn, Maňa iman eden Meniň bitiren işlerimi-de bitirer, hatda bulardan hem has beýik işleri bitirer. Sebäbi Men Atanyň ýanyna barýaryn. ¹³Atam Ogly arkaly şöhratlanar ýaly, Meniň adym bilen näme dileseňiz, dilegiňizi bitirerin. ¹⁴Hawa, Meniň adym bilen Menden näme dileseňiz, dilegiňizi berjaý ederin.

Isa Mukaddes Ruhy wada berýär

¹⁵Meni söýýän bolsaňyz, buýruklarymy berjaý ediň. ¹⁶Men Atama ýalbararyn, Ol size hemişe siziň bilen boljak başga bir Hemaýatçy, ¹⁷ýagny Hakykat Ruhuny berer. Dünýä Ony kabul edip bilmez, sebäbi dünýä Ony ne görýär, ne-de tanaýar. Ýöne siz Ony tanaýarsyňyz, sebäbi Ol siziň araňyzda ýaşap, içiňizde bolar. ¹⁸Men sizi ýetim goýmaryn, ýene ýanyňyza gaýdyp gelerin. ¹⁹Az salymdan soň dünýä Meni görmez, emma siz görersiňiz. Meniň ýaşaýandygym üçin, siz-de ýaşarsyňyz. ²⁰Şol gün Meniň Atam bilen, siziň Men bilen, Meniň hem siz bilen bir jan bir tendigime göz ýetirersiňiz. ²¹Meniň buýruklarymy berjaý edýän kişi Meni söýýändir. Meni söýýäni Atam-da söýer. Men hem ony söýerin we Özümi oňa aýan ederin». ²²Şonda Iskariýot däl-de, beýleki Ýudas Isadan: «Eý, Agam, näme üçin Sen Özüňi dünýä däl-de, bize aýan etmek isleýärsiň?» diýip sorady. ²³Isa oňa şeýle jogap berdi: «Kim Meni söýýän bolsa, sözümi berjaý eder. Atam hem ony söýer. Men Atam bilen ol adamyň ýanyna baryp, onuň bilen ýaşarys. ²⁴Meni söýmeýän Meniň sözümi berjaý edýän däldir. Siziň bu eşidýän sözleriňiz Meniňki däl-de, Meni iberen Atanyňkydyr. ²⁵Men bu zatlary size Özüm ýanyňyzdakam aýdýaryn. ²⁶Atanyň Meniň adymdan iberjek Hemaýatçysy, ýagny Mukaddes Ruh size ähli zady öwreder. Meniň size aýdan ähli sözlerimi ýadyňyza salar. ²⁷Men size rahatlyk goýup barýaryn, Öz rahatlygymy size berýärin. Men muny dünýäniň berşi ýaly bermeýärin. Ýüregiňiz gussa batmasyn, gorkmaň. ²⁸Size „Men gidip barýaryn, emma ýanyňyza gaýdyp gelerin“ diýenimi eşitdiňiz ahyryn. Eger siz Meni çyndan söýýän bolsaňyz, Meniň Atanyň ýanyna gidýändigime şatlanardyňyz. Çünki Ata Menden beýikdir. ²⁹Men size bu zatlar amala aşmazdan öň aýtdym, amala aşan wagty ynanarsyňyz. ³⁰Maňa indi siziň bilen gepleşere köp wagt galmady, sebäbi bu dünýäniň hökümdaryşeýtan gelýär. Onuň Men babatda hiç hili ygtyýary ýokdur. ³¹Emma dünýä Meniň Atany söýýändigimi, Atanyň Özüme näme buýran bolsa, şony berjaý edýändigimi bilmelidir. Hany, turuň, bu ýerden gideliň».

15-nji bap

Üzüm agajy we şahalar

¹Men hakyky üzüm agajydyryn we Atam bagbandyr. ²Ol Meniň miwe bermeýän her bir şahamy kesip taşlaýar, miwe berýänini bolsa tämiz bolar ýaly we köp miwe berer ýaly timarlaýar. ³Meniň size aýdan sözüm arkaly siz bireýýäm tämizsiňiz. ⁴Mende ýaşaň, Men hem sizde ýaşaýyn. Üzüm agajyndan aýrylan şaha öz-özünden miwe berip bilmeýşi ýaly, Menden aýrylsaňyz, siz hem miwe berip bilmersiňiz. ⁵Men üzüm agajydyryn, siz şahalarsyňyz. Kim Mende, Menem onda ýaşasam, ol bol miwe berer. Siz Menden üzňe hiç zat edip bilmersiňiz. ⁶Kim Mende ýaşamasa, kesilen şaha kimin taşlanyp, gurar. Guran şahalary bolsa ýygnap, oda ýakarlar. ⁷Mende mesgen tutup, sözlerimi ýüregiňizde saklasaňyz, näme dileseňiz, size berler. ⁸Siz köp miwe berip, Meniň şägirtlerimdigiňizi görkezersiňiz. Bu arkaly Atam şöhratlanar. ⁹Atamyň Meni söýşi ýaly, Men-de sizi söýdüm. Meniň söýgimde galyň. ¹⁰Men Atamyň buýruklaryny berjaý edip, Onuň söýgüsine wepaly bolşum ýaly, siz hem buýruklarymy berjaý etseňiz, Meniň söýgime wepaly bolarsyňyz. ¹¹Men bu zatlary size şatlygyma şärik bolup, şatlygyňyzyň dolup-daşmagy üçin aýtdym. ¹²Meniň buýrugym şudur: Men sizi nähili söýen bolsam, siz hem biri-biriňizi şonuň ýaly söýüň. ¹³Kim janyny dostlary üçin pida etse, mundan beýik söýgi ýokdur. ¹⁴Eger buýruklarymy berjaý etseňiz, Meniň dostlarym bolarsyňyz. ¹⁵Mundan beýläk Men size gul diýmerin, sebäbi gul hojaýynynyň näme edýänini bilýän däldir. Men size dost diýýärin, sebäbi Atamdan eşiden ähli zatlarymy size aýtdym. ¹⁶Siz Meni däl-de, Men sizi saýladym. Men siziň gidip, hiç solmaýan miwe bermegiňiz üçin saýlap-seçdim. Şoňa görä Meniň adym bilen Atadan näme dileseňiz, Ol size berer. ¹⁷Meniň size buýrugym şudur: biri-biriňizi söýüň.

Dünýä şägirtleri ýigrenýär

¹⁸Dünýä sizi ýigrenýän bolsa, onuň sizden öň Meni ýigrenendigini biliň. ¹⁹Dünýäden bolan bolsadyňyz, dünýä sizi özüniňkiler kimin söýerdi. Emma siz bu dünýä degişli dälsiňiz. Men sizi bu dünýäden saýlap aldym. Ine, şonuň üçin hem, dünýä sizi ýigrenýär. ²⁰Meniň size: «Hyzmatkär hojaýyndan beýik däldir» diýen sözümi ýadyňyza salyň. Olar Meni yzarlasalar, onda sizi-de yzarlarlar. Meniň sözümi berjaý etseler, siziňkini-de berjaý ederler. ²¹Olar size bu zatlaryň ählisini Meniň adym üçin ederler, sebäbi olar Meni Ibereni tanamaýarlar. ²²Men gelip, olara aýtmadyk bolsadym, olar günäkär bolmazdylar. Indi bolsa bilmändiklerini bahanalap bilmezler. ²³Meni ýigrenýän Meniň Atamy-da ýigrenýändir. ²⁴Eger Men olaryň arasynda başga hiç kimiň başarmadyk gudratlaryny görkezmedik bolsam, günäde aýyply bolmazdylar. Indi bolsa eden gudratlarymy görseler-de, Meni hem, Atamy hem ýigrendiler. ²⁵Bu bolsa Mukaddes Ýazgylarda: «Meni nähak ýere ýigrendiler» diýip ýazylan sözleriň berjaý bolmagy üçindir. ²⁶Meniň size Atamdan iberjek Hemaýatçym, ýagny Atamdan çykan Hakykat Ruhy gelende, Men hakda şaýatlyk eder. ²⁷Siz hem şaýatlyk edersiňiz, sebäbi başdan-aýak Meniň bilen bile bolduňyz.

16-njy bap

¹Men size bu zatlary imandan dänmezligiňiz üçin aýtdym. ²Sizi sinagogalardan kowarlar. Şeýle bir döwür geler, sizi öldürmek bilen her bir kişi Hudaýa hyzmat edýändirin öýder. ³Olar bu işleri Atam bilen Meni tanamaýandyklary üçin ederler. ⁴Bulary Men size häzirden aýdyp goýýaryn. Wagty gelende, bulary size aýdandygymy ýadyňyza salarsyňyz.

Mukaddes Ruhuň hyzmaty

Size bulary ilkibaşda gürrüň bermedim, sebäbi Özüm siziň bilen biledim. ⁵Indi bolsa Men Özümi Ibereniň ýanyna gidýärin. Siziň hiç biriňiz Menden: «Nirä gidýärsiň?» diýip soramaýarsyňyz. ⁶Muňa derek bu zatlary aýdanym üçin siziň ýüregiňiz gaýgy-gama batdy. ⁷Emma Men size hakykaty sözleýärin: Meniň gitmegim siziň üçin bähbitdir. Men gitmesem, Hemaýatçy size gelmez, gitsem welin, Ony size ibererin. ⁸Hemaýatçy gelen wagty dünýäniň günä, adalat we höküm babatda nähakdygyny subut eder. ⁹Günä baradaky hakykat şundan ybarat: adamlar Maňa ynanmaýarlar. ¹⁰Adalat babatda bolsa, Men Atamyň ýanyna gidýärin we mundan beýläk siz Meni görmersiňiz. ¹¹Höküm babatda aýtsam, bu dünýäniň hökümdaryşeýtan höküm edilendir. ¹²Size aýtjak ýene köp zatlarym bar, emma mundan artygy aňyňyza sygmaz. ¹³Emma Hakykat Ruhy gelen wagty sizi tutuş hakykata alyp gider. Ol Öz-Özünden geplemez, näme eşitse, şony geplär we geljek zatlary size aýan eder. ¹⁴Ol Meni şöhratlandyrar, sebäbi Menden eşiden zatlaryny size aýan eder. ¹⁵Atamyň ähli zatlary Meniňkidir. Şonuň üçin Menden eşiden zatlaryny size aýan eder diýdim. ¹⁶«Az wagtdan soň siz Meni görmersiňiz, emma köp wagt geçmänkä, ýene Meni görersiňiz».

Gaýgyňyz şatlyga öwrüler

¹⁷Şonda Isanyň käbir şägirtleri biri-birine: «Onuň: „Az wagtdan soň Meni görmersiňiz, emma köp wagt geçmänkä, ýene Meni görersiňiz“, şeýle hem: „Men Atamyň ýanyna gidýärin“ diýen sözleri näme aňladýarka?» diýişdiler. ¹⁸Olar sözüni dowam edip: «Az wagtdan soň Meni görmersiňiz diýdigi nämekä? Onuň näme diýmekçi bolýanyna biz-ä düşünmeýäris» diýdiler. ¹⁹Isa Özüne sorag bermek isleýändiklerini bilip, şeýle diýdi: «Az wagtdan soň Meni görmersiňiz, emma köp wagt geçmänkä, ýene Meni görersiňiz diýýänim üçin biri-biriňize sorag berýärsiňizmi? ²⁰Size dogrusyny aýdýaryn, siz aglap ýas tutarsyňyz, dünýä bolsa şatlanar. Siz gaýga batarsyňyz, ýöne gaýgyňyz şatlyga öwrüler. ²¹Aýal dogurjak wagty agyry çekýändir, sebäbi aýy-güni dolandyr. Emma çaga doglandan soň, ol çaganyň dünýä inenliginiň şatlygy bilen gaýgy-gussany unudar. ²²Siz hem şeýlesiňiz, häzir gam-gussa çekýärsiňiz, emma Men sizi ýene görerin, şonda göwnüňiz galkynar, hiç kim sizden şatlygyňyzy alyp bilmez. ²³Şol gün Menden hiç zat soramarsyňyz. Size dogrusyny aýdýaryn, Meniň adym bilen Atadan näme dileseňiz, Ol size berer. ²⁴Şu wagta çenli siz Meniň adymdan hiç zat dilemediňiz. Diläň, alarsyňyz, şatlygyňyz dolup-daşar. ²⁵Men bu zatlary size tymsallar arkaly aýtdym, ýöne wagt geler, Men tymsallar bilen geplemän, Atam barada aç-açan gürrüň bererin. ²⁶Şol gün Atamdan Meniň adym bilen özüňiz dilärsiňiz. Meniň siziň üçin Atamdan dilemegimiň hajaty bolmaz. ²⁷Çünki Atamyň Özi sizi söýýär, sebäbi siz Meni söýüp, Meniň Hudaýdan gelendigime ynandyňyz. ²⁸Men Atamyň ýanyndan gaýdyp, dünýä geldim. Indi bolsa dünýäni taşlap, Atamyň ýanyna barýaryn». ²⁹Isanyň şägirtleri Oňa: «Ine, indi Sen hiç bir tymsalsyz, açyk sözleýärsiň. ³⁰Seniň ähli zatlary bilýändigiňe biz indi düşündik. Saňa sorag bermegiň geregi ýok. Indi biz Seniň Hudaýdan gelendigiňe ynanýarys» diýdiler. ³¹Isa olara: «Indi çyndan ynanýarsyňyzmy? ³²Ine, wagt geler, eýýäm geldi hem, ähliňiz öýli-öýüňize dargaşyp gidersiňiz. Meni ýeke taşlap gidersiňiz. Emma Men ýeke däldirin, sebäbi Atam Meniň bilendir. ³³Bu zatlary size Mende rahatlygyňyz bolsun diýip aýtdym. Bu dünýäde gaýgy-gussaňyz bolar, ýöne mert boluň. Men dünýäni ýeňdim!» diýdi.

17-nji bap

Isa doga-dileg edýär

¹Bu zatlary aýdansoň, Isa gözlerini göge dikip, şeýle diýdi: «Eý, Atam, pursat geldi. Ogluňy şöhratlandyr, Ogluň hem Seni şöhratlandyrsyn. ²Sen Ogla ähli ynsanlaryň üstünden ygtyýar berdiň. Goý, Ogul hem Seniň Oňa tabşyran ähli ynsanlaryňa baky ýaşaýyş bersin. ³Baky ýaşaýyş bolsa, Seni, ýagny ýeke-täk hak Hudaýy we Seniň iberen Isa Mesihiňi tanamakdyr. ⁴Özüme tabşyran işiňi berjaý etmek bilen Men Seni ýer ýüzünde şöhratlandyrdym. ⁵Eý, Atam, dünýä ýaradylmazdan öňem Meniň Seniň huzuryňda şöhratym bardy. Indi şol şöhrat bilen Meni ýene-de Öz huzuryňda şöhratlandyr.

⁶Dünýäden Özüme beren adamlaryňa Seniň adyňy aýan etdim. Olar Seniňkidir we Sen olary Maňa berdiň, olar Seniň sözüňi berjaý etdiler. ⁷Indi olar Maňa beren ähli zadyňyň Sendendigini bilýärler. ⁸Çünki Maňa aýdan sözleriňi Men olara ýetirdim. Olar sözleriňi kabul edip, Meniň, hakykatdan-da, Senden gelendigimi bildiler. Meni Seniň iberendigiňe iman etdiler. ⁹Olar üçin Saňa ýalbarýaryn. Dünýä üçin däl-de, Maňa beren adamlaryň üçin ýalbarýaryn, çünki olar Seniňkidir. ¹⁰Meniň ähli zadym Seniňkidir, Seniňki-de Meniňkidir, Men olar arkaly şöhratlandym. ¹¹Men bu dünýäde mundan artyk galmaryn, emma olar entek dünýädedirler. Men Seniň ýanyňa dolanyp barýaryn. Eý, Mukaddes Atam, Maňa beren adamlaryňy Öz gudratly güýjüň bilen gora. Maňa-da şol güýji Sen berdiň. Şonda olar hem Biziň ýaly bir bolsunlar. ¹²Men olaryň ýanyndakam, Maňa beren gudratyň bilen olary gorap sakladym. Mukaddes Ýazgylar berjaý bolsun diýip, heläk edilmeli adamdan başga olaryň hiç biri ýitmedi. ¹³Indi Men Seniň ýanyňa barýaryn. Olar Meniň şatlygymdan dolsun diýip, bulary olara heniz bu dünýädekäm aýdýaryn. ¹⁴Men olara Seniň sözleriňi ýetirdim, dünýä bolsa olary ýigrendi. Çünki Meniň dünýäden bolmaýşym ýaly, olar-da dünýäden däldirler. ¹⁵Olary dünýäden almagyňy däl-de, şeýtandan goramagyňy dileýärin. ¹⁶Meniň bu dünýäden bolmaýşym ýaly, olar-da bu dünýäden däldirler. ¹⁷Seniň sözüň hakykatdyr. Hakykatyň arkaly olary mukaddes et. ¹⁸Seniň Meni dünýä iberişiň ýaly, Men hem olary dünýä iberdim. ¹⁹Olar hem Seniň hakykatyň arkaly mukaddes bolary ýaly, Men Özümi Saňa bagyş etdim. ²⁰Men diňe olar üçin däl, eýsem olaryň wagzy bilen Maňa iman etjekler üçin-de dileg edýärin. ²¹Olaryň hemmesi bir bolsun. Ata, Seniň Mende, Meniň-de Sende bolşum ýaly, olar hem Bizde bolsunlar. Şeýlelikde, Meni Seniň iberendigiňe dünýä iman etsin. ²²Maňa beren şöhratyňy olara berdim. Biziň bir bolşumyz ýaly, olar-da bir bolsun. ²³Men olardadyryn, Sen bolsa Mendesiň. Meni Seniň iberendigiňi, Meni söýşüň kimin olary-da söýýändigiňi dünýä biler ýaly, olar bütewi birlikde bolsunlar. ²⁴Eý, Ata, Seniň Maňa beren ynsanlaryň-da Meniň bilen bir ýerde bolmaklaryny isleýärin. Şeýle hem, goý, olar Meniň şöhratymy we Seniň Maňa beren şöhratyňy görsünler. Çünki Sen Meni dünýä ýaradylmazdan öň söýýärdiň. ²⁵Eý, adalatly Ata, dünýä Seni tanamaýar, emma Men Seni tanaýaryn. Bu adamlar hem Meni Seniň iberendigiňi bilýärler. ²⁶Maňa bolan söýgiň olarda-da bolsun, Men hem olarda bolaýyn diýip, Seniň adyňy olara tanatdym we tanatmagy dowam ederin».

18-nji bap

Isa tutulýar

(Matta 26:47-56;Mark 14:43-50;Luka 22:47-53)

¹Bu zatlary aýdyp bolansoň, Isa şägirtleri bilen Kidron deresinden geçip, ol ýerdäki zeýtun bagyna girdi. ²Şägirtleri bilen Isa şol ýerde ýygy-ýygydan duşuşyp durýardy. Şoňa görä, Oňa haýynlyk eden Ýudas hem ol ýeri bilýärdi. ³Ol Rim esgerleriniň bir bölümi bilen birlikde ýolbaşçy ruhanylaryň we fariseýleriň iberen garawullaryny alyp geldi. Olaryň elleri çyraly, panusly we ok-ýaraglydy. ⁴Isa Öz başyna düşjek ähli zady bilýärdi. Şonuň üçinem öňe çykyp, olardan: «Kimi gözleýärsiňiz?» diýip sorady. ⁵Olar Oňa: «Nasyraly Isany» diýip jogap berdiler. Isa olara: «Şol Mendirin» diýdi. Oňa haýynlyk eden Ýudas-da olar bilen durdy. ⁶Isa olara: «Şol Mendirin» diýende, olar yza çekilip, ýere ýykyldylar. ⁷Isa olardan ýene: «Kimi gözleýärsiňiz?» diýip sorady. Olar: «Nasyraly Isany» diýdiler. ⁸Isa olara: «Men size „Şol Mendirin“ diýdim ahyryn. Meni gözleýän bolsaňyz, bulary goýberiň, gitsinler» diýdi. ⁹Isa muny «Maňa berenleriňden hiç birini ýitirmedim» diýen sözleriniň berjaý bolmagy üçin aýtdy. ¹⁰Şol wagt Simun Petrus gylyjyny gynyndan çykardy-da, baş ruhanynyň hyzmatkärini urup, sag gulagyny kesdi. Ol hyzmatkäriň ady Malhusdy. ¹¹Isa Petrusa: «Gylyjyňy gynyna sal. Atamyň Maňa beren hasrat käsesinden içmäýinmi?» diýdi. ¹²Onsoň esgerler, olaryň harby serkerdesi we ýahudy garawullary Isany tutup, elini-aýagyny daňdylar. ¹³Ony ilki Hananyň ýanyna alyp bardylar. Hanan şol ýyl baş ruhany saýlanan Kaýafanyň gaýynatasydy. ¹⁴Halk üçin bir adamyň ölmegi bähbitlidir diýip, ýahudylara maslahat beren hem Kaýafady.

Petrus Isany inkär edýär

¹⁵Simun Petrus bilen ýene bir şägirt Isanyň yzyna düşüp gitdiler. Ýaňky şägirt baş ruhany bilen öňden tanyş bolansoň, ol Isa bilen bile baş ruhanynyň howlusyna girdi. ¹⁶Ýöne Petrus daşarda, gapynyň agzynda durdy. Onsoň baş ruhany bilen tanyş şägirt daşary çykdy-da, gapyny saklaýan aýala bir zatlar aýdyp, Petrusy içeri saldy. ¹⁷Gapyny saklaýan aýal Petrusa: «Senem bu Adamyň şägirtlerinden-ä dälsiň?» diýip sorady. Ol: «Ýok» diýip jogap berdi. ¹⁸Howanyň sowuk bolany üçin hyzmatkärler we garawullar ot ýakyp, çoýunyp durdular. Petrus hem olaryň ýanynda ýylnyp durdy.

Baş ruhany Isany sorag edýär

(Matta 26:59-66;Mark 14:55-64;Luka 22:66-71)

¹⁹Baş ruhany Isadan Onuň şägirtleri we taglymaty barada soraýardy. ²⁰Isa oňa jogap berip: «Men dünýä ähli zady aç-açan aýtdym. Ähli ýahudylaryň ýygnanýan sinagogalarynda we ybadathanada hemişe öwretdim, gizlinlikde hiç zat aýtmadym. ²¹Näme üçin Menden soraýarsyň? Näme aýdanymy eşidenlerden sora. Olar Meniň näme diýenimi bilýändirler» diýdi. ²²Bu zatlary aýdyp bolansoň, şol ýerde duran garawullaryň biri Isanyň dulugyna bir şapbat çalyp: «Baş ruhana şeýle jogap berýärsiňmi?» diýdi. ²³Isa oňa: «Men nädogry aýdan bolsam, munuň nädogrudygyny subut et. Eger dogry aýdan bolsam, onda näme üçin Meni urýarsyň?» diýdi. ²⁴Onsoň Hanan Isanyň elini daňdyryp, Ony baş ruhany Kaýafanyň ýanyna iberdi.

Petrus Isany ýene inkär edýär

(Matta 26:71-75;Mark 14:69-72;Luka 22:58-62)

²⁵Simun Petrus ol ýerde oda çoýunyp durdy. Ondan: «Senem Onuň şägirtlerinden-ä dälsiň?» diýip soradylar. Emma ol: «Ýok» diýip inkär etdi. ²⁶Ol ýerde baş ruhanynyň hyzmatkärlerinden biri Petrusyň gulagyny kesen adamyň garyndaşydy. Ol hyzmatkär: «Men seni bagda Onuň bilen bile görmedimmi näme?» diýdi. ²⁷Petrus ýene inkär etdi, edil şol wagt horaz gygyrdy.

Isa Pilatyň öňünde

(Matta 27:1,2,11-31;Mark 15:1-20;Luka 23:1-5,13-25)

²⁸Onsoň ýahudylar Isany Kaýafanyň ýanyndan Rim häkiminiň jaýyna alyp bardylar. Şol wagt daň atypdy. Pesah naharyndan iýip biler ýaly we dini däp-dessurlary bozmazlyk üçin ýahudylar häkimiň jaýyna girmediler. ²⁹Şeýlelikde, Pilatyň özi olaryň ýanyna gelip: «Bu Adamy nämede aýyplaýarsyňyz?» diýip sorady. ³⁰Olar: «Bu Adam jenaýatçy bolmadyk bolsa, Ony tutup, seniň ýanyňa getirmezdik» diýip jogap berdiler. ³¹Pilat olara: «Beýle bolsa, Ony äkidiň-de, öz kanunyňyz boýunça höküm çykaryberiň» diýdi. Ýahudylar Pilata: «Biziň kimdir birini ölüme höküm etmäge hakymyz ýok» diýdiler. ³²Bu Isanyň Özüniň nähili ölüm bilen öljekdigi barada öňden aýdan sözleriniň berjaý bolmagy üçindi. ³³Onsoň Pilat ýene öz jaýyna girdi-de, Isany çagyryp, Ondan: «Sen ýahudylaryň Patyşasymy?» diýip sorady. ³⁴Isa ondan: «Muny özüňden aýdýarsyňmy ýa-da Men hakda saňa başgalar aýtdymy?» diýip sorady. ³⁵Pilat Isa: «Eýsem men ýahudymy näme? Seni maňa Öz halkyň bilen ýolbaşçy ruhanylar tutup getirdiler. Sen näme iş etdiň?» diýdi. ³⁶Isa oňa: «Meniň Patyşalygym bu dünýäden däl. Eger Meniň Patyşalygym bu dünýäden bolsady, onda hyzmatkärlerim Meni ýahudylaryň eline berdirmejek bolup göreşerdiler. Emma Meniň Patyşalygym başga ýerdendir» diýdi. ³⁷Pilat Oňa: «Diýmek, Sen Patyşa-da?» diýdi. Isa oňa: «Patyşadygymy özüň aýdyp dursuň. Men hakykata şaýatlyk etmek üçin doguldym, şonuň üçin hem dünýä geldim. Hakykatyň tarapdary bolan her bir adam Maňa gulak asar» diýip jogap berdi. ³⁸Pilat Ondan: «Hakykat näme?» diýip sorady.

Muny diýenden soň, ol ýene ýahudylaryň ýanyna çykyp, olara: «Men Ondan hiç bir ýazyk tapmadym. ³⁹Emma siziň bir adatyňyz bar, şol adat boýunça her ýyl Pesah baýramynda men bir adamy tussaglykdan boşadýardym. Indi siziň üçin ýahudylaryň Patyşasyny boşatmagymy isleýärsiňizmi?» diýdi. ⁴⁰Şonda olar: «Ony däl, bize Barabbasy boşat!» diýip gygyryşdylar.

Barabbas bolsa bir gozgalaňçydy.

19-njy bap

Isa ölüme höküm edilýär

¹Soňra Pilat Isany tutup gamçylatdy. ²Esgerler tikenden täç örüp, Onuň başyna geýdirdiler, egnine gyrmyzy don ýapdylar. ³Ýanyna baryp: «Ýaşasyn ýahudylaryň Patyşasy!» diýşip, Onuň dulugyna şarpyk çaldylar. ⁴Pilat ýene daşary çykyp, ýahudylara: «Ine, Ony siziň öňüňize getirýärin. Ondan hiç bir aýyp tapmandygymy bilip goýuň» diýdi. ⁵Şol wagt başy tikenden täçli, egni gyrmyzy donly Isa daşary çykdy. Pilat olara: «Ine, ol Adam!» diýdi. ⁶Ýolbaşçy ruhanylar bilen baştutanlar Isany görüp: «Ony haça çüýle, haça çüýle!» diýip gygyryşdylar. Pilat olara: «Ony äkidip, özüňiz haça çüýläň. Men-ä Ondan hiç bir ýazyk tapmadym» diýdi. ⁷Ýahudylaryň baştutanlary: «Biziň bir kanunymyz bar, şol kanun boýunça Ol ölmeli, sebäbi Ol Özüni Hudaýyň Ogly diýip atlandyrýar» diýdiler. ⁸Bu sözleri eşidip, Pilat örän gorkdy. ⁹Ol täzeden özüniň häkimlik jaýyna girip, Isadan: «Sen nireli?» diýip sorady. Emma Isa oňa jogap bermedi. ¹⁰Pilat Oňa: «Sen meniň bilen gepleşmekden ýüz öwürýäňmi? Seni boşatmaga-da, haça çüýlemäge-de meniň ygtyýarymyň bardygyny bileňokmy?» diýdi. ¹¹Isa oňa: «Eger saňa ýokardan berilmedik bolsady, Meniň üstümden hiç hili ygtyýaryň bolmazdy. Şonuň üçin hem, Meni tutup, seniň eliňe bereniň günäsi has-da agyrdyr» diýip jogap berdi. ¹²Şundan soň Pilat Isany boşatmaga synanyşdy. Emma ýahudylaryň baştutanlary gygyryşyp: «Ony boşatsaň, sen imperatoryň dosty dälsiň. Kim-de kim özüni patyşa saýsa, ol imperatora garşydyr» diýdiler. ¹³Pilat bu sözleri eşidip, Isany daşary alyp çykdy we Daş seki diýilýän ýerde höküm kürsüsinde oturdy. Bu ýeriň arameýçe ady Gabbatady. ¹⁴Pesah baýramyna taýýarlyk günüdi. Günortana golaý Pilat ýahudylara ýüzlenip: «Ine, siziň Patyşaňyz!» diýdi. ¹⁵Olar: «Güm et Ony! Ýok et! Ony haça çüýle!» diýip gygyryşdylar. Pilat olardan: «Patyşaňyzy haça çüýläýinmi?» diýip sorady. Ýolbaşçy ruhanylar: «Biziň imperatordan başga patyşamyz ýokdur» diýip jogap berdiler. ¹⁶Ahyry Pilat Isany haça çüýlemek üçin, Ony esgerleriň eline tabşyrdy.

Isa haça çüýlenýär

(Matta 27:32-44;Mark 15:21-32;Luka 23:26-43)

¹⁷Esgerler Isany alyp gitdiler. Isa haçyny Özi göterip, Kelleçanak diýilýän ýere geldi. Bu ýeriň arameýçe ady Golgotady. ¹⁸Ol ýerde Isany we Onuň bilen bile ýene iki adamy haça çüýlediler: olaryň biri — Onuň sag tarapynda, beýlekisi çep tarapyndady, Isa bolsa ortadady. ¹⁹Pilat bir tagtanyň ýüzüne ýazgy ýazdyryp, ony haçyň ýokarsyndan asdyrdy. Tagtada: «ÝAHUDYLARYŇ PATYŞASY NASYRALY ISA» diýlip ýazylandy. ²⁰Isanyň haça çüýlenen ýeriniň şähere golaýdygy üçin, ýazgyny köp ýahudylar okadylar. Ol ýewreýçe, grekçe we latynça ýazylypdy. ²¹Ýahudylaryň ýolbaşçy ruhanylary Pilata: «Muny „Ýahudylaryň Patyşasy“ diýip ýazma-da, „Özüni Men ýahudylaryň Patyşasy diýip atlandyrdy“ diýip ýaz» diýdiler. ²²Pilat olara: «Eýýäm ýazjagymy ýazdym» diýip jogap berdi. ²³Isany haça çüýlän esgerler Onuň egin-eşigini aldylar. Onuň geýimlerini dört bölege bölüp, her esgere bir paý berdiler. Içki köýnegini hem aldylar. Içki köýnek tikilgi däl-de, boýdan-başa tutuş dokalgydy. ²⁴Esgerler biri-birine: «Geliň, muny ýyrtmalyň, muňa bije atalyň, kimiň bijesi çyksa, şol alar» diýdiler. Bu Mukaddes Ýazgylardaky:

«Özara paýlaşýarlar geýimlerimi,

eginbaşym üçin bije atýarlar»

diýen sözleriň berjaý bolmagy üçin şeýle boldy. Esgerler şeýle hem etdiler.

²⁵Isanyň haçynyň ýanynda Onuň ejesi, daýzasy, Klopasyň aýaly Merýem we magdalaly Merýem dagy durdy. ²⁶Isa ejesini we onuň ýanynda duran söýgüli şägirdini görüp, ejesine: «Eý, zenan, bu seniň ogluňdyr» diýdi. ²⁷Onsoň şägirde garap: «Bu-da seniň ejeňdir» diýdi. Şondan soň ýaňky şägirt ony öz öýüne aldy.

Isanyň ölümi

(Matta 27:45-56;Mark 15:33-41;Luka 23:44-49)

²⁸Onsoň Isa ähli zadyň tamam bolup barýanyny bilip, Mukaddes Ýazgylaryň berjaý bolmagy üçin, «Suwsadym» diýdi. ²⁹Esgerler sirkeden doly küýzä bir esgini batyryp, käkilik otunyň baldagyna daňdylar-da, içirjek bolup, ony Isanyň agzyna ýetirdiler. ³⁰Isa sirkeden dadyp: «Hemmesi berjaý boldy!» diýdi we başyny egip jan berdi.

³¹Şol gün Taýýarlyk günüdi, ertesi bolsa esasy gün — Sabat günüdi. Şol sebäpden Sabat güni jesetler haçda galmaz ýaly, ýahudylaryň baştutanlary Pilatdan haça çüýlenenleriň injiklerini döwüp, jesetleri aşak düşürtmegi haýyş etdiler. ³²Şonuň üçin hem, esgerler baryp, ilki bilen Isanyň gapdalynda haça çüýlenen birinji adamyň, soňra ikinji adamyň injiklerini döwdüler. ³³Emma Isanyň ýanyna gelenlerinde, Onuň eýýäm ölendigini görüp, injiklerini döwmediler. ³⁴Muňa garamazdan, esgerleriň biri naýza bilen Onuň böwrüni dildi, şobada ondan gan bilen suw çogduryldy. ³⁵Muny gören adam şaýat boldy, onuň şaýatlygy hakdyr. Ol siziň iman etmegiňiz üçin, özüniň dogry sözleýändigini bilýändir. ³⁶Bu iş «Onuň ýekeje süňki hem döwülmez» diýen Mukaddes Ýazgylaryň berjaý bolmagy üçin boldy. ³⁷Mukaddes Ýazgylaryň başga bir ýerinde bolsa: «Olar özleriniň deşim-deşim edenine serederler» diýilýär.

Isa jaýlanýar

(Matta 27:57-61;Mark 15:42-47;Luka 23:50-56)

³⁸Onsoň Isanyň şägirdi bolan, ýöne ýahudylardan gorkup, muny ýaşyryp ýören arimatiýaly Ýusup Onuň jesedini haçdan düşürip almaga Pilatdan rugsat sorady. Pilat oňa rugsat berdi. Ol baryp, Isanyň jesedini haçdan düşürip aldy. ³⁹Ozal gijäniň içinde Isanyň ýanyna baran Nikodim hem Ýusup bilen biledi. Nikodim jemi agramy iki put^[16] bolan garyşyk mür bilen aloe alyp geldi. ⁴⁰Ol ikisi Isanyň jesedini getirip, ýahudylaryň jaýlama adaty boýunça Ony ýakymly ysly ýag sepilen kepene doladylar. ⁴¹Isanyň haça çüýlenen ýerinde bir bag bardy. Ol bagda heniz hiç kim jaýlanmadyk bir täze mazar bardy. ⁴²Şol gün ýahudylaryň Sabat gününe taýýarlyk günüdi. Şonuň üçin mazar golaý bolansoň, Isanyň jesedini şol mazarda goýdular.

20-nji bap

Isa direlýär

(Matta 28:1-8;Mark 16:1-8;Luka 24:1-12)

¹Hepdäniň birinji güni^[17], entek alagaraňkyka, magdalaly Merýem irden mazara bardy. Görse, mazaryň agzyndan daş aýrylypdyr. ²Şonda ol Simun Petrus bilen Isanyň söýgüli şägirdiniň ýanyna ylgap baryp, olara: «Agamyzy mazardan çykaryp äkidipdirler. Ony nirede goýandyklaryny bilmeýäris» diýdi. ³Petrus bilen beýleki şägirt dessine mazara tarap ýola düşdüler. ⁴Olaryň ikisi-de ylgaýardy, ýöne beýleki şägirt Petrusdan çalt ylgap, mazara ondan öň bardy. ⁵Ol eglip seredende, mazaryň içinde kepeniň ýatandygyny gördi, ýöne içerik girmedi. ^6-7Şol wagt onuň yzyndan Simun Petrus hem geldi. Ol mazara girip, ýerde ýatan kepeni we Isanyň başyna oralan ýaglygy gördi. Emma ýaglyk kepen bilen bir ýerde bolman, aýry bir ýerde çözülgi ýatyrdy. ⁸Soňra ol ýere birinji bolup baran şägirt hem mazaryň içine girdi. Muny görüp, ol Isanyň direlendigine ynandy. ⁹Şol pursada çenli olar Mukaddes Ýazgylarda Isanyň direljekdigi barada aýdylan sözlere henizem düşünmändiler.

Isa magdalaly Merýeme görünýär

(Matta 28:9,10;Mark 16:9-11)

¹⁰Bu wakalardan soň şägirtler ýene öýli-öýüne gaýtdylar. ¹¹Merýem bolsa mazaryň agzynda durup aglaýardy. Ol gözýaş edip durka, mazaryň içine eglip seredende, ¹²ak eşikli iki sany perişdä gözi düşdi. Olaryň biri Isanyň jesediniň ýatan ýeriniň başujunda, beýlekisi-de aýagujunda otyrdy. ¹³Olar ondan: «Eý, zenan, näme üçin aglaýarsyň?» diýip soradylar. Merýem olara: «Agamy mazardan çykaryp alyp gidipdirler. Ony nirede goýandyklaryny bilmeýärin» diýdi. ¹⁴Şeýle diýip, arkasyna öwrülende, ol ýerde Isanyň durandygyny gördi, ýöne Ony tanamady. ¹⁵Isa oňa: «Eý, zenan, näme üçin aglaýarsyň? Kimi gözleýärsiň?» diýdi. Merýem Oňa bagbandyr öýdüp: «Eý, aga, Ony mazardan sen äkiden bolsaň, nirede goýanyňy maňa aýt, men Ony alyp gideýin» diýdi. ¹⁶Isa oňa: «Merýem!» diýdi. Ol hem Oňa tarap gaňrylyp seredip: «Rabbuni!» diýdi. (Bu arameýçe «Mugallymym» diýmekdir). ¹⁷Isa oňa: «Maňa golaýlaşma, sebäbi Men entek Atamyň ýanyna çykamok. Sen doganlarymyň ýanyna gidip, olara Meniň göge, Atamyň — Hudaýymyň ýanyna barýanymy aýt. Ol siziň-de Ataňyzdyr we Hudaýyňyzdyr» diýdi. ¹⁸Magdalaly Merýem şägirtleriň ýanyna gitdi. Olara: «Rebbi gördüm!» diýip, Rebbiň özüne aýdanlaryny şägirtlere habar berdi.

Isa şägirtlerine görünýär

(Matta 28:16-20;Mark 16:14-18;Luka 24:36-49)

¹⁹Hepdäniň şol ilkinji güni agşamara Isanyň şägirtleri üýşüp, ýahudylardan gorkularyna gapylary gulplap otyrdylar. Birdenkä Isa olaryň arasynda peýda bolup: «Size rahatlyk bolsun!» diýdi. ²⁰Muny aýdyp, olara Öz ellerini, böwrüni görkezdi. Şägirtleri Rebbi görüp şatlandylar. ²¹Isa olara ýene-de: «Size rahatlyk bolsun! Atamyň Meni iberişi ýaly, Men hem sizi iberýärin» diýdi. ²²Şeýle diýip, olaryň üstüne üfläp goýberdi-de: «Mukaddes Ruhy kabul ediň. ²³Siz kimiň günäsini bagyşlasaňyz, şol bagyşlanar, kimiň günäsini bagyşlamasaňyz, şol bagyşlanmaz» diýdi.

Isa Tomasa görünýär

²⁴Isa gelen mahaly Onkileriň biri, Ekiz lakamly Tomas diýen şägirt olaryň ýanynda däldi. ²⁵Beýleki şägirtler oňa: «Reb Isany gördük!» diýdiler. Emma Tomas olara: «Men Onuň ellerinde çüýleriň yzyny görüp, şol yzlara barmaklarymy degirmesem, böwrüni elläp görmesem, asla ynanmaryn» diýdi.

²⁶Sekiz günden soň, şägirtler ýene öýde üýşüp otyrdylar. Bu gezek Tomas hem olaryň arasyndady. Gapylar gulply bolsa-da, Isa öýe girip, olaryň arasynda durdy. Ol: «Size rahatlyk bolsun!» diýdi. ²⁷Onsoň Isa Tomasyň ýanyna baryp, oňa: «Barmagyňy bu ýere degir, ellerime seret! Eliňi uzat-da, böwrüme degir. Şübhelenmäňi bes et, imanly bol» diýdi. ²⁸Tomas Oňa: «Sen meniň Rebbimsiň! Meniň Hudaýymsyň!» diýdi. ²⁹Isa oňa: «Sen Meni göreniň üçin iman etdiň. Görmän iman edenler nähili bagtly!» diýdi. ³⁰Isa şägirtleriniň ýanynda bu kitapda ýazylmadyk başga-da köp gudratly alamatlar görkezdi. ³¹Ýöne bular siziň Isanyň Hudaýyň OglyMesihdigine iman etmegiňiz üçin we iman edip, Onuň ady bilen ýaşaýşa gowuşmagyňyz üçin ýazyldy.

21-nji bap

Isa kölüň kenarynda

¹Bu wakalardan soň, Isa Tiberiýa kölüniň^[18] kenarynda ýene şägirtlerine göründi. Bu şeýle boldy: ²Simun Petrus, Ekiz lakamly Tomas, Jeliläniň Kana şäherinden bolan Natanaýel, Zebedeýiň ogullary we Isanyň şägirtlerinden ýene ikisi bir ýere üýşüpdiler. ³Simun Petrus olara: «Men balyk tutmaga gidýärin» diýdi. Olar-da: «Biz hem seniň bilen gitjek» diýdiler-de, gaýyga münüp gitdiler, ýöne şol gije hiç zat tutup bilmediler. ⁴Gün doganda, Isa kenarda durdy, ýöne şägirtleri Onuň Isadygyny bilmediler. ⁵Isa olardan: «Eý, dostlar, iýmäge zadyňyz barmy?» diýip sorady. Olar: «Ýok» diýip jogap berdiler. ⁶Isa olara: «Toruňyzy gaýygyň sag tarapyna taşlaň, tutarsyňyz» diýdi. Olar tory sag tarapa taşladylar welin, şeýle bir köp balyk tutdular, hatda balygyň köplüginden ýaňa tory çekip çykarybam bilmediler. ⁷Şonda Isanyň söýgüli şägirdi Petrusa ýüzlenip: «Bu Reb Isadyr!» diýdi. Simun Petrus Onuň Rebdigini eşiden badyna egnindäki köýneginiň etegini guşagyna gysdyryp, özüni köle oklady. ⁸Beýleki şägirtler bolsa balykdan doly tory çekip, gaýyk bilen ýüzüp geldiler. Olar kenardan uzak däldiler, onuň iki ýüz ädim çemesi golaýyndadylar. ⁹Olar gury ýere çykanlarynda, çörek we közüň üstünde bişip duran balyk gördüler. ¹⁰Isa olara: «Indi tutan balyklaryňyzdan getiriň» diýdi. ¹¹Simun Petrus gaýyga münüp, içinde ýüz elli üç sany ullakan balykdan doly tory kenara çykardy. Balyk şeýle köp bolsa-da, tor ýyrtylmandy. ¹²Isa olara: «Hany, geliň, ertirlik ediniň» diýdi. Ondan: «Sen kim?» diýip soramaga şägirtleriň hiç biri milt edip bilmedi. Olar Onuň Rebdigini bilýärdiler. ¹³Isa olaryň ýanyna geldi-de, çöregi alyp, olara berdi, balygy hem şeýle etdi. ¹⁴Bu Isanyň direlenden soň, şägirtlerine üçünji gezek görnüşidi.

Isanyň Petrus bilen söhbedi

¹⁵Olar nahar edinip bolanlaryndan soň, Isa Simun Petrusdan: «Eý, Ýohannanyň ogly Simun, sen Meni bulardan artyk söýýärsiňmi?» diýip sorady. Simun Oňa: «Hawa, ýa Reb, Seni söýýändigimi Özüň bilýänsiň» diýdi. Isa oňa: «Guzularymy otlat» diýdi. ¹⁶Isa ikinji gezek ondan ýene: «Eý, Ýohannanyň ogly Simun, sen, hakykatdan hem, Meni söýýärsiňmi?» diýip sorady. Ol hem Isa: «Hawa, ýa Reb, Seni söýýändigimi Özüň bilýänsiň» diýip jogap berdi. Isa oňa: «Goýunlarymy bak» diýdi. ¹⁷Isa ýene-de ondan: «Eý, Ýohannanyň ogly Simun, Meni söýýärsiňmi?» diýip, üçünji gezek sorady. Isanyň «Meni söýýärsiňmi?» diýip üçünji gezek sorany üçin, Petrus gussa batdy. Ol Isa: «Ýa Reb, Sen ähli zady bilýänsiň, Seni söýýänimi-de bilýänsiň» diýdi. Isa oňa: «Goýunlarymy otlat. ¹⁸Men saňa dogrusyny aýdýaryn, ýaşkaň özüň biliňi guşap, islän ýeriňe gidýärdiň. Garranyňda welin, elleriňi uzadyp durarsyň, seni başga biri guşandyryp, islemeýän ýeriňe alyp gider» diýdi. ¹⁹Isa bulary Petrusyň nähili ölüm bilen ölüp, Hudaýy şöhratlandyrjakdygyny bildirmek üçin aýtdy. Muny aýdandan soňra oňa: «Meniň yzyma düş» diýdi.

²⁰Petrus yzyna seredende, Isanyň söýgüli şägirdiniň hem öz yzlaryna düşüp gelýänini gördi. Bu şägirt agşamlyk nahary wagtynda Isa ýaplanyp, Ondan: «Agam, Saňa haýynlyk etjek adam kim?» diýip soran şägirtdi. ²¹Petrus ony görüp, Isadan: «Ýa Reb, onuň ykbaly nähili bolar?» diýip sorady. ²²Isa oňa: «Özüm dolanyp gelýänçäm, onuň diri galmagyny isleýän bolsam, saňa näme? Sen Meniň yzyma düş» diýip jogap berdi. ²³Şu sebäpden imanly doganlaryň arasynda bu şägirt ölmez diýen gürrüň ýaýrady. Emma Isa onuň ölmejekdigi barada aýtmandy, Ol Petrusa diňe: «Özüm dolanyp gelýänçäm, onuň diri galmagyny isleýän bolsam, saňa näme?» diýipdi.

²⁴Bu zatlara şaýat bolup, şulary ýazan şol şägirtdir. Biz onuň şaýatlygynyň hakykatdygyny bilýäris. ²⁵Isa başga-da köp işler etdi. Bular birin-birin ýazylan bolsa, onda ol kitaplar, meniň pikirimçe, tutuş äleme-de sygmazdy.^[19]

[15] 12:5 - Bir ýyllyk iş hakyna — grekçe üç ýüz dinar. Bir dinar bir günlük iş hakyna barabardyr.

Resullaryň işleri

Giriş

Lukanyň beýan eden Hoş Habary IsaMesihiň haça çüýlenmegi we ölümden direlmegi bilen tamamlanýar. Kitap tamamlansa-da, ondaky wakalar tamamlanmaýar. Hudaýyň Isa Mesihi ölümden direldip, Mukaddes Ruhuny ibereninden soň, başga wakalar başlanýar. Hut şu wakalary beýan etmek üçin hem Luka «Resullaryň işleri» atly kitaby ýazýar.

Kitabyň ýazylan döwründe Isanyň şägirtleriniň hemmesi diýen ýaly ýahudylardy. Emma Hoş Habaryň başga milletlere wagyz edilmeginiň netijesinde olar hem halas bolup, Hudaýyň wada eden Mukaddes Ruhuny alýarlar. Pawlus, Petrus we beýleki resullar Hoş Habary wagyz edip, Mukaddes Ruhuň güýji arkaly ençeme syrkawlara şypa berýärler, arwah-jyn uranlary erbet ruhlardan azat edýärler, tutuş Rim imperiýasynda mesihi ýygnaklarynyň düýbüni tutýarlar. Bu wakalaryň aglaba bölegi häzirki Türkiýe, Gresiýa we Italiýa döwletleriniň araçäklerinde bolup geçýärdi. Siz bu araçäkleri Mukaddes Kitabyň ahyrky sahypalarynda ýerleşdirilen kartada görüp bilersiňiz.

Luka mesihi ýygnaklaryň ir döwürdäki taryhyny beýan etmek bilen, Mukaddes Ýazgylardaky wadalaryň berjaý bolandygyny aýratyn nygtaýar. Ol Mukaddes Ruhuň güýjüniň we doga-dilegleriň, garyp-pukaralara ýardam bermegiň näderejede wajypdygyny okyjylaryna düşünmäge kömek edýär.

Mazmuny

Resullara Mukaddes Ruh inýär 1:1—2:47

Iýerusalimdäki ýygnak3:1—8:3

Hoş Habar Ýahudyýa bilen Samariýada wagyz edilýär 8:4—9:31

Hoş Habar keseki halklara wagyz edilýär 9:32—15:35

Hoş Habar Kiçi Aziýa, Gresiýa we Rime baryp ýetýär 15:36—28:31

1-nji bap

Isa Mukaddes Ruhy wada berýär

¹Eý, Teofil! Men birinji kitabymda Isanyň tä göge göterilen gününe çenli başdan-aýak bitiren we öwreden ähli işleri barada ýazdym. ²Ol göge göterilmezden öň, Mukaddes Ruh arkaly Öz saýlan resullaryna buýruklar berdi. ³Isa ejir çekip ölenden soň, ençeme ynandyryjy deliller arkaly resullara direlendigini aýan etdi. Ol kyrk günüň dowamynda olara görnüp, Hudaýyň Şalygy barada gürrüň berdi. ⁴Günleriň birinde Isa olar bilen saçagyň başynda otyrka, şeýle buýruk berdi: «Iýerusalimden gitmäň, Meniň owal aýdyşym ýaly, Atamyň wada beren peşgeşine garaşyň. ⁵Ýahýa sizi suwa çümdüripdi, emma ýene birnäçe günden siz Mukaddes Ruha çümdürilersiňiz».

Isa göge göterilýär

⁶Resullar bir ýere üýşenlerinde, Isadan: «Ýa Reb! Eýsem Ysraýyl şalygyny dikeltmäge wagt bolmadymy näme?» diýip soradylar. ⁷Isa olara: «Atamyň Öz ygtyýary arkaly kesgitlän wagtyny ýa möhletini bilmek siziň işiňiz däl. ⁸Emma siziň üstüňize Mukaddes Ruh inende, güýç-gudratdan dolarsyňyz. Iýerusalimde, tutuş Ýahudyýada we Samariýada, ýer ýüzüniň dört künjeginde siz Meniň şaýatlarym bolarsyňyz» diýip jogap berdi. ⁹Isa bulary aýdandan soňra, resullar seredip durka, bir bulutda ýokary göterildi. ¹⁰Mundan soň resullar Ony görmeseler-de, henizem gözlerini göge dikip durdular. Birdenkä ak eşikli iki adam olaryň alnynda peýda bolup: ¹¹«Eý, jelileliler! Näme üçin göge seredip dursuňyz? Isanyň göge göterilenini gözüňiz bilen gördüňiz ahyry. Ol göge nähili göterilen bolsa, hut şonuň ýaly hem gaýdyp geler» diýdiler.

Ýudasyň ornuna Mattiýa saýlanýar

¹²Mundan soňra resullar Zeýtun dagyndan Iýerusalime gaýdyp geldiler. Bu dag Iýerusalime ýakyn bolup, bir Sabat günlük ýoldy^[1]. ¹³Şähere girenlerinden soň, olar öz bolýan öýleriniň ýokarky gatyndaky otagyna çykdylar. Petrus, Ýohanna, Ýakup, Andrys, Filip, Tomas, Bartolomeý, Matta, Alfeýiň ogly Ýakup, Watançy Simun we Ýakubyň ogly Ýudas dagy hem şol ýerdediler. ¹⁴Olaryň hemmesi bir ýere üýşüp, yzyny üzmän doga-dileg edýärdiler. Olaryň arasynda Isanyň ejesi Merýem, şeýle-de käbir aýallar we Isanyň inileri hem bardy.

¹⁵Bir gün Petrus ýygnanyşan ýüz ýigrimä golaý doganlaryň ortasynda durup, şeýle diýdi: ¹⁶«Eý, doganlar! Isany tutmaga gelenlere ýolbaşçylyk eden Ýudas hakda Mukaddes Ruh Dawut arkaly owal-başdan pygamberlik edipdi. Mukaddes Ýazgylardaky şol sözler amala aşmalydy. ¹⁷Ýudas biziň birimiz hasaplanýardy, ol hem bu hyzmatdan öz paýyny alypdy».

¹⁸(Ýudas haýynlyk edip gazanan puluna bir ekin meýdanyny satyn alypdy. Soňra şol ýerde başaşak ýykyldy we garny ýarylyp, ähli içgoşy çogup çykdy. ¹⁹Bu waka bütin Iýerusalim ilatyna mälim boldy we adamlar ol ýeri öz dillerinde «Hakeldama», ýagny «Gan meýdany» diýip atlandyrdylar).

²⁰ Soňra Petrus sözüni dowam edip, şeýle diýdi: «Zeburda:

„Goý, onuň öýi çolaryp galsyn,

ol ýerde hiç kim mesgen tutmasyn“,

şeýle hem: „Başga biri onuň ornuny alsyn“ diýlip ýazylan. ^21-22Şonuň üçin hem, Ýudanyň ornuna başga birini saýlamagymyz gerek. Bu adam Rebbimiz Isanyň Ýahýa tarapyndan suwa çümdürilip, tä göge göterilen wagtyna çenli hemişe biziň aramyzda bile bolan adamlaryň biri bolmaly. Ol hem biziň ýaly Isanyň direlendigine şaýatlyk etsin».

²³Şeýlelikde, iki adamy öňe çykardylar. Olaryň biri Barsap lakamly Ýusup (oňa Ýustus hem diýýärdiler), beýlekisi bolsa Mattiýdi. ²⁴Onsoň Hudaýa doga-dileg edip: «Ýa Reb! Sen hemmäniň ýüregini bilýärsiň. Ine, şu ikisinden haýsy birini resullyga saýlan bolsaň, bize görkez, ²⁵sebäbi Ýudas etmeli hyzmatyny taşlap, özüne degişli ýere gitdi» diýdiler. ²⁶Onsoň bu ikisi üçin bije atdylar. Mattiniň bijesi çykdy. Şeýlelikde, Mattiý on bir resula goşuldy.

2-nji bap

Resullara Mukaddes Ruh inýär

¹Ellinji gün baýramy güni ähli imanlylar bir ýere ýygnanyşyp otyrdylar. ²Birdenkä asmandan güýçli şemalyň sesine meňzeş şuwwuldy peýda bolup, olaryň oturan öýüniň içini doldurdy. ³Olar uçguna meňzeş bir zatlaryň pytrap, öz üstlerine inendigini gördüler. ⁴Olaryň hemmesi Mukaddes Ruhdan doldular we Mukaddes Ruhuň beren ukybyna görä, başga dillerde gepläp başladylar. ⁵Şol döwürde Iýerusalimde dünýäniň ähli ýurtlaryndan gelen hudaýhon ýahudylar ýaşaýardylar. ⁶Bu galmagally sese uly mähelle ýygnandy. Olar öz ene dillerindäki gürrüňleri eşidip, aljyradylar. ⁷Hemmeler haýran galdylar we geňirgenişip, biri-birlerine şeýle diýdiler: «Serediň, bu gepleýänleriň hemmesi jelileli dälmi näme? ⁸Onda nädip biziň her birimiz öz ene dilimizdäki sözleri eşidýäris? ⁹Aramyzda Parfiýadan, Madaýdan, Eýlamdan, Mesopotamiýadan, Ýahudyýadan, Kappadokiýadan, Pontusdan we Aziýadan gelenler bar. ¹⁰Frikiýadan, Pamfiliýadan, Müsürden, Kirineýiň golaýyndaky Liwiýadan gelenler hem bar. Şeýle-de Rimden gelen ýahudylar we ýahudy dinini kabul edenler bar. ¹¹Käbirimiz Krit adasyndan we Arabystandan geldik. Muňa garamazdan, Hudaýyň beýik işleri barada olaryň biziň ene dilimizde gepleýändigini eşidýäris». ¹²Olar haýran galdylar we aljyraşyp: «Bu näme boldugyka?» diýişdiler. ¹³Käbirleri bolsa olary masgaralap: «Olar şerapdan serhoş bolupdyrlar» diýdiler.

Petrus halka wagyz edýär

¹⁴Şonda Petrus Onbirler bilen bile ýerinden turup, batly ses bilen şeýle diýdi: «Eý, ýahudy doganlar we Iýerusalim ilaty! Munuň manysyny size düşündireýin, meniň sözlerime gulak asyň. ¹⁵Bular siziň pikir edişiňiz ýaly, serhoş däl. Sagat ýaňy irden dokuz ahyry. ¹⁶Ýok, bu görýänleriňiz Ýowel pygamber tarapyndan aýdylandyr:

¹⁷„Hudaý şeýle diýýär:

Ahyrky günlerde şeýle bolar,

Men ähli ynsanlaryň üstüne

Öz Ruhumy dökerin.

Pygamberlik eder oguldyr gyzlaryňyz,

aýanlyk alarlar ýigitleriňiz,

düýşler görer garrylaryňyz.

¹⁸Şol günlerde Men hatda gullardyr gyrnaklaryň üstüne,

Öz Ruhumy dökerin.

Olar-da pygamberlik ederler.

¹⁹Men ýokarda, asmanda mugjyzalar,

aşakda, ýerde alamatlar:

gan, ot hem-de tüsse sütünlerini görkezerin.

²⁰Rebbiň beýik we gazaply güni gelmezden ozal,

Gün tümlüge, Aý hem gana döner.

²¹Şonda Rebbi çagyran her bir ynsan halas bolar“.

²²Eý, ysraýyl halky! Bu sözlere gulak asyň: öz bilşiňiz ýaly, Hudaý nasyraly Isa arkaly araňyzda gudratlar, mugjyzalar we alamatlar görkezdi. Munuň bilen Ol Isanyň ygtyýarlygyny tassyklady. ²³Hudaý Öz tutan maksadyna görä, Isany siziň eliňize bermegi öňden karar edipdi. Siz Ony kesekileriň eli bilen tutduňyz we haça çüýläp öldürdiňiz. ²⁴Emma Hudaý Ony direldip, ölüm jebrinden halas etdi. Onuň ölüm penjesinde galmagy mümkin däldi. ²⁵ Dawut Ol hakda şeýle diýipdi:

„Reb elmydama gözlerimiň öňünde;

sarsdyrylmaryn, çünki Ol meniň sagymda.

²⁶Şoňa görä ýüregim begençli, dilim şatlanýar,

bedenim hem umyt bilen ýaşaýar.

²⁷Çünki Sen meni ölüler dünýäsinde goýmarsyň,

sadygyňyň gabyrda çüýremegine ýol bermersiň.

²⁸Ýaşaýyş ýoluny maňa görkezersiň:

huzuryňda meni şatlykdan doldurarsyň“.

²⁹Doganlar! Beýik atamyz Dawut hakda meniň size aç-açan aýtmagym gerek. Ol öldi, jaýlandy, mazary bolsa biziň günlerimize çenli saklanyp galypdyr. ³⁰Dawut bir pygamberdi. Hudaýyň ant içip, beren sözüne görä, Dawut öz neslinden biriniň onuň tagtynda^[2] oturjakdygyny bilýärdi. ³¹Dawut geljegi öňden görüp, Mesihiň direlişi barada şeýle diýipdi: „Hudaý Ony ölüler dünýäsinde galdyrmady, Onuň bedeni gabyrda çüýremedi“. ³²Hudaý Isany ölümden direltdi, biziň hemmämiz muňa şaýatdyrys. ³³Indi Isa beýgeldildi we Ol Hudaýyň sagynda otyr. Ol wada edilen Mukaddes Ruhy Ata Hudaýdan kabul edip, Ony biziň üstümize ýagdyrdy. Muny siziň özüňiz görüp we eşidip dursuňyz. ^34-35 Dawudyň özi göklere çykmasa-da, şeýle diýipdi:

„Hudaý Rebbime şeýle sözledi:

‘Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur’“.

³⁶Şonuň üçin hem, eý, tutuş ysraýyl halky, şuny anyk bilip goý: Hudaý siziň haça çüýlän bu Isaňyzy hem Reb, hem Mesih edip belledi».

³⁷Bu sözleri eşidende, adamlaryň ýüregine hanjar urlan ýaly boldy. Olar Petrusdan we beýleki resullardan: «Doganlar, biz näme etmeli?» diýip soradylar. ³⁸Petrus olara şeýle diýdi: «Toba ediň, her biriňiz Isa Mesihiň ady bilen suwa çümdüriliň. Şonda siziň günäleriňiz bagyşlanar we Mukaddes Ruhuň peşgeşini alarsyňyz. ³⁹Bu wada siziň özüňiz we çagalaryňyz üçin, uzakda bolanlaryň ählisi, ýagny Hudaýymyz Rebbiň çagyrjaklarynyň her biri üçindir».

⁴⁰Petrus başga-da köp deliller bilen olara şaýatlyk edip: «Özüňizi bu azgyn nesilden halas ediň!» diýip ýalbardy. ⁴¹Şeýlelikde, onuň sözlerini şatlyk bilen kabul edenler suwa çümdürildi. Şol gün üç müňe golaý adam iman etdi. ⁴²Olar resullaryň taglymatyny öwrenmäge, ýakyn gatnaşykda ýaşamaga, bile çörek iýmäge we doga-dileg etmäge yhlasly ýapyşdylar.

Imanlylar arasyndaky birlik

⁴³Resullar arkaly köp mugjyzalardyr alamatlar görkezilýärdi. Şol sebäpli hemmeleriň kalbyny gorky gaplapdy. ⁴⁴Iman edenleriň hemmesi bilediler. Olar ähli zatlaryny orta goýýardylar. ⁴⁵Mal-mülklerini satyp, her kimiň mätäçligine görä öz aralarynda bölüşerdiler. ⁴⁶Olar bir adam ýaly bolup, her gün ybadathanada ýygnanardylar. Biri-biriniňkä myhmançylyga baryp, çöregi bölüşip iýýärdiler. Çyn ýürekden şatlanyp naharlaryny paýlaşardylar. ⁴⁷Hudaýa alkyş okap, bütin il içinde hormatlanylýardylar. Hudaý hem halas bolanlaryň sanyny günsaýyn köpeldýärdi.

3-nji bap

Petrus otura maýyby sagaldýar

¹Bir gün Petrus bilen Ýohanna öýlän sagat üçlerde — doga-dileg wagty ybadathana gitdiler. ²Şol wagt ybadathananyň Owadan diýen derwezesine bir dogabitdi otura adamy göterip getirdiler. Ybadathana girýänlerden sadaka dilemegi üçin, ony her gün şol ýere getirip oturdýardylar. ³Bu adam Petrus bilen Ýohannanyň ybadathana girip barýanyny görüp, olardan sadaka diledi. ⁴Petrus bilen Ýohanna oňa üns berip seretdiler. Soňra Petrus oňa: «Bize seret!» diýdi. ⁵Ýaňky adam olardan bir zat alaryn öýdüp, olara çiňerilip seretdi. ⁶Petrus oňa: «Meniň kümşüm, altynym ýok, ýöne özümde barymy saňa berýärin. Nasyraly IsaMesihiň adyndan buýurýaryn: Tur-da, ýöre!» diýdi. ⁷Onsoň Petrus onuň sag elinden tutup, oňa ýerinden turmaga kömek etdi. Ýaňky adamyň şobada aýaklaryna ysgyn geldi. ⁸Ol ýokary towusdy-da, ýöräp başlady. Onsoň Hudaýa alkyş aýdyp, ýöräp hem towsup, olar bilen birlikde ybadathana girdi. ⁹Bütin halk onuň ýöreýändigini we Hudaýy alkyşlaýandygyny gördi. ¹⁰Adamlar onuň ybadathananyň Owadan diýen derwezesinde sadaka diläp oturýan adamdygyny tanadylar. Onuň başdan geçiren bu wakasyna juda haýran galdylar.

Petrusyň ybadathanadaky sözi

¹¹Ýaňky sagalan otura Petrus bilen Ýohannany goýbermän durka, tutuş halk haýran galyp, olara tarap, Süleýmanyň eýwany diýen ýere ylgaşyp geldi. ¹²Petrus muny görende, halka ýüzlenip, şeýle diýdi: «Eý, ysraýyl halky! Näme üçin muňa haýran galýarsyňyz? Näme üçin biz bu adamy öz gudratymyz ýa hudaýhonlygymyz bilen ýöreden ýaly, bize beýle dykgat bilen seredýärsiňiz? ¹³Ata-babalarymyz Ybraýymyň, Yshagyň, Ýakubyň Hudaýy Öz guly Isany şöhratlandyrdy. Emma siz Ony ölüme tabşyrdyňyz, hatda Pilat Ony boşatmagy ýüregine düwende-de, siz Ony Pilatyň huzurynda inkär etdiňiz. ¹⁴Hawa, siz Mukaddes we Dogry Bolany inkär edip, bir ganhoryň boşadylmagyny talap etdiňiz. ¹⁵Siz Ýaşaýyş Gözbaşyny öldürdiňiz, emma Hudaý Ony direltdi. Biz muňa şaýatdyrys. ¹⁶Ine, siziň görýän hem tanaýan bu adamyňyz Isanyň adyna bolan imany arkaly gözüňiziň alnynda bütinleý sagaldy. Siziň hemmäňiziň görşüňiz ýaly, Isa bolan bu iman ony sagaltdy. ¹⁷Eý, dostlar, edil öz ýolbaşçylaryňyz ýaly, siziň-de düşünmezlikden şeýle hereket edendigiňizi bilýärin. ¹⁸Emma Hudaý Öz Mesihiniň görgi görjekdigi barada ähli pygamberleriň üsti bilen öňden aýdanlaryny berjaý etdi. ¹⁹Indi günäleriňiziň bagyşlanmagy üçin toba ediň we Hudaýa tarap öwrüliň. ²⁰Şonda Reb size aram tapyş pursadyny berer. Ol siziň üçin bellenen Mesihi, ýagny Isany ýollar. ²¹Hudaýyň Öz mukaddes pygamberleri arkaly owaldan söz berşi ýaly, ähli zady dikeltmegiň wagty geler. Emma şol wagt gelýänçä, Isanyň gökde galmagy gerek. ²² Musa şeýle diýipdi: „Hudaýyňyz Reb siziň üçin öz halkyňyzyň arasyndan meniň ýaly bir pygamber çykarar. Onuň size aýtjak her bir sözüne gulak asyň. ²³Kimde-kim şol pygambere gulak asmasa, ol adam Hudaýyň halkynyň arasyndan çykarylyp, doly ýok ediljekdir“. ²⁴Hakykatdan hem, Şamuwelden başlap, ähli pygamberler bu günleriň wakalary barada pygamberlik etdiler. ²⁵Siz şol pygamberleriň nesillerisiňiz we Hudaýyň ata-babalaryňyz bilen baglaşan ähtiniň mirasçylarysyňyz. Hudaý Ybraýyma: „Ýer ýüzüniň ähli milletleri seniň nesliň arkaly pata alarlar!“ diýdi. ²⁶Ýaman ýoluňyzdan öwrüp, sizi ýalkamak üçin, Hudaý Öz guly Isany saýlady we ilki bilen Ony size ýollady».

4-nji bap

Petrus bilen Ýohanna ýokary mejlisiň öňünde

¹Petrus bilen Ýohanna halka gürrüň berip durkalar, birnäçe ruhanylar, ybadathana goragçylarynyň baştutany we saddukeýler olara garşy çykdylar. ²Olar gahar-gazaba mündüler, sebäbi bu iki resul Isany mysal getirip, halka öwretmek bilen ölüleriň direlişini wagyz edýärdi. ³Olar Petrus bilen Ýohannany tutdular we agşam düşendigi sebäpli, olary ertire çenli zyndanda sakladylar. ⁴Emma bu gürrüňleri diňlänleriň ençemesi Isa iman etdi. Şonda iman eden erkekleriň sany bäş müňe ýetdi. ⁵Ertesi gün ýahudylaryň ýolbaşçylary, ýaşululary we Töwrat mugallymlary Iýerusalime ýygnandylar. ⁶Baş ruhany Hanan, Kaýafa, Ýohanna, Isgender we baş ruhanynyň garyndaşlary şol ýerdediler. ⁷Olar Petrus bilen Ýohannany ortada durzup: «Siz muny haýsy gudrat bilen, kimiň adyndan etdiňiz?» diýip soradylar. ⁸Şonda Petrus Mukaddes Ruhdan dolup, olara şeýle diýdi: «Eý, halkyň ýolbaşçylary we ýaşululary! ⁹Biz bu gün bir otura maýyba ýagşylyk edendigimiz we onuň şypa tapandygy üçin soraga çekilýän bolsak, ¹⁰onda siziň hemmäňiz, ähli ysraýyl halky şuny bilip goýuň: ine, bu adam nasyraly Isa Mesihiň ady bilen şypa tapyp, sag-salamat öňüňizde dur. Siz Isany haça çüýlediňiz, emma Hudaý Ony ölümden direltdi. ¹¹ Isa hakda Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

„Siz ussalaryň ret eden bu daşy

binanyň burç daşy boldy“.

¹²Ondan başga Halasgär ýokdur. Onuň ady bütin älemde adamzady halas edip bilýän ýeke-täk atdyr».

¹³Mejlis agzalary Petrus bilen Ýohannanyň batyrgaýlygyny görenlerinde we olaryň okuw okamadyk bir ýönekeý adamlardygyny bilenlerinde haýran galdylar, olaryň Isanyň şägirtleridigine göz ýetirdiler. ¹⁴Şypa tapan adam hem bu iki resul bilen bile durdy. Şonuň üçin olaryň garşysyna hiç zat aýdyp bilmediler. ¹⁵Şeýlelikde, olara ýokary mejlisden daşary çykmagy buýurdylar-da, özara maslahata başladylar: ¹⁶«Bu adamlary näme edeliň? Iýerusalimde ýaşaýanlaryň her biri bularyň täsin gudrat görkezendigini bilýär. Biz muny inkär edip bilmeýäris. ¹⁷Emma bu habar halk arasynda has-da köp ýaýramaz ýaly öňüni alalyň we mundan beýläk Isanyň ady bilen hiç kime hiç zat aýtmazlyklary üçin, olara duýduryş bereliň».

¹⁸Onsoň olary çagyryp, Isanyň ady bilen geplemezligi we wagyz etmezligi buýurdylar. ¹⁹Emma Petrus bilen Ýohanna olara: «Hudaýyň sözlerine däl-de, siziňkä gulak asmak Hudaýyň nazarynda dogrumydyr? Özüňiz netije çykaryň! ²⁰Biz-ä görüp-eşidenlerimizi aýtman durup bilmeris» diýip jogap berdiler.

²¹Mejlis agzalary olara iň soňky duýduryş berenden soň, olary boşadyp goýberdiler. Olary jezalandyrmak üçin hiç hili bahana tapyp bilmediler, sebäbi bolan wakany ähli halk bilip, Hudaýy şöhratlandyrýardy. ²²Gudrat arkaly şypa tapan adam bütin ömrüne, kyrk ýyldan gowrak bäri otura maýypdy.

²³Petrus bilen Ýohanna boşanlaryndan soň, dostlarynyň ýanyna gaýdyp bardylar we ýolbaşçy ruhanylaryň, ýaşulularyň özlerine aýdanlarynyň baryny olara habar berdiler. ²⁴Muny eşidenlerinde, olaryň hemmesi batly ses bilen Hudaýa şeýle doga-dileg etdiler: «Eý, Hojaýynymyz Reb! Ýeri, gögi, deňzi we olardaky ähli zady ýaradan Sensiň! ²⁵Sen Mukaddes Ruh arkaly Öz guluň — atamyz Dawudyň üsti bilen şeýle diýdiň:

„Milletler näme üçin gazaba münýär?

Halklar nämä biderek pitne turuzýar?

²⁶Rebbe we Onuň Saýlanyna^[3] garşy

dünýä şalary aýaga galýar,

hökümdarlar birigýär we baş galdyrýar“.

²⁷Hakykatdan-da, keseki milletler we ysraýyl halky bilen birlikde Hirod we Pontiý Pilat bu şäherde Öz saýlap-seçen mukaddes guluň Isa garşy aýaga galdylar. ²⁸Olar Seniň gudratyň we yradaň bilen owaldan karara gelen her bir işiňi hakykata öwürmek üçin ýygnandylar. ²⁹Ýa Reb, olaryň haýbat atyşlaryny bir görsene! Indi Seniň Hoş Habaryňy batyrgaýlyk bilen aýtmaga biz gullaryňa güýç-gaýrat ber. ³⁰Mukaddes guluň Isanyň ady bilen hassalara şypa bermek üçin we alamatlardyr mugjyzalar görkezmek üçin bize eliňi uzat!»

³¹Doga-dileg edip bolanlaryndan soň, olaryň üýşüp duran ýeri sarsdy. Hemmeler Mukaddes Ruhdan dolup, batyrgaýlyk bilen Hudaýyň Hoş Habaryny aýtmaga başladylar.

Imanlylar ähli zatlaryny paýlaşýarlar

³²Imanlylar bir jan, bir tendiler. Olaryň hiç biri öz emlägine-de meniňki diýmeýärdi, ähli zatlary ortalykdy. ³³Resullar beýik gudrat bilen Reb Isanyň direlendigine şaýatlyk edýärdiler. Hudaý olaryň hemmesine beýik merhemet eçildi. ³⁴Aralarynda mätäç adam ýokdy. Sebäbi kimiň mellegi, öýi bar bolsa, olary satýardylar. Satylan zatlaryň puluny bolsa getirip, ³⁵resullaryň öňünde goýýardylar. Şeýlelikde, her kime geregiçe paýlanýardy. ³⁶Imanlylaryň arasynda lewilerden bolan Ýusup atly bir adam bardy. Onuň asly Kiprdendi. Resullar oňa Barnap, ýagny «Ruhlandyryjy» diýip at goýupdylar. ³⁷Ýusup hem öz ýerini satyp, puluny resullara getirip berdi.

5-nji bap

Hanany bilen Sapfira

¹Hanany diýen adam aýaly Sapfira bilen bir bölek mülküni satdy. ²Ol aýaly bilen dilleşip, mülküň pulundan bir paý özüne alyp galdy. Hanany puluň galanyny getirip, resullara berdi. ³Petrus oňa şeýle diýdi: «Hanany, näme üçin sen şeýtana kalbyňdan orun berdiň? Sen Mukaddes Ruha ýalan sözläp, puluň bir bölegini özüňe alyp galdyň. ⁴Ol satylanda-satylmanda hem öz emlägiňdi ahyry. Ony satanyňdan soňam puluny öz isleýşiň ýaly ulanyp bilerdiň. Nädip beýle zady edip bildiň? Sen ynsanlara däl-de, Hudaýa ýalan sözlediň».

⁵Hanany bu sözleri eşiden badyna, ýere ýykylyp jan berdi. Bu wakany eşidenleriň baryny elhenç gorky gurşap aldy. ⁶Onsoň ýigitler gelip, ony kepene doladylar-da, äkidip jaýladylar. ⁷Üç sagada golaý wagt geçenden soň, Hananyň aýaly geldi. Onuň bu bolan wakadan habary ýokdy. ⁸Petrus ondan: «Maňa aýt, adamyň ikiňiz ýeriňizi şu baha satdyňyzmy?» diýip sorady. Aýal hem: «Hawa, şu baha satdyk» diýip jogap berdi. ⁹Petrus oňa: «Näme üçin siz Rebbiň Ruhuny synaga salmak üçin dilleşdiňiz? Anha, seret, seniň adamyňy jaýlanlar gapa golaýlap gelýärler, olar seni hem äkiderler» diýdi. ¹⁰Edil şol pursatda ol aýal Petrusyň aýagyna ýykylyp, jan berdi. Ýigitler içeri girenlerinde, onuň ölendigini gördüler. Ony äkitdiler-de, äriniň ýanynda jaýladylar. ¹¹Tutuş ýygnagy we bu hakda eşidenleriň baryny uly gorky gurşap aldy.

Resullar köp hassalary sagaldýarlar

¹²Resullar halk arasynda ençeme alamatlar, mugjyzalar görkezýärdiler. Ähli imanlylar ybadathanadaky Süleýmanyň eýwanynda üýşerdiler. ¹³Halk olara uly hormat goýsa-da, hiç kim olara goşulmaga milt edip bilmedi. ¹⁴Muňa garamazdan, RebIsa iman edenlere goşulan erkekdir aýallaryň sany barha artýardy. ¹⁵Petrus geçip gidende, hiç bolmanda, onuň kölegesi hassalaryň üstüne düşsün diýip, olary köçelere çykaryp, çarpaýalarda we düşeklerde ýatyrýardylar. ¹⁶Iýerusalimiň töweregindäki obalardan gelen mähelle-de hassalary we arwah-jynlardan ejir çekýänleri getirýärdi. Hassalaryň hemmesi şypa tapýardy.

Resullara edilen sütemler

¹⁷Şeýlelikde, baş ruhany we onuň ýanyndaky saddukeýleriň ählisi göriplikden ýaňa aýaga galdylar. ¹⁸Olar resullary tutup, şäher zyndanyna saldylar. ¹⁹Emma gije Rebbiň bir perişdesi zyndanyň gapylaryny açdy-da, olary daşary çykaryp: ²⁰«Baryň, ybadathana gidip, halka bu täze ýaşaýyş baradaky habary wagyz ediň» diýdi. ²¹Resullar muny eşidenlerinde, gün dogan badyna ybadathana gelip, halka öwretmäge başladylar.

Bu aralykda baş ruhany bilen onuň ýanyndakylar gelip, ýokary mejlisi we ysraýyl halkynyň ähli ýaşulularyny bir ýere çagyrdylar. Onsoň zyndandan resullary getirmäge adam ýolladylar. ²²Emma gullukçylar olary zyndandan tapmadylar. Olar yzyna gelip: ²³«Zyndan mäkäm gulply eken, garawullar hem gapylaryň agzynda duran ekenler, emma gapyny açanymyzda, içerde hiç kimi tapmadyk» diýip habar berdiler. ²⁴Ybadathana goragçylarynyň baştutany, ýolbaşçy ruhanylar bu sözleri eşidenlerinde: «Bu näme boldugyka?» diýşip, aljyraňlyga düşdüler. ²⁵Şol wagt biri gelip, olara: «Anha, zyndana salan adamlaryňyz ybadathanada halka wagyz edip durlar» diýip habar berdi. ²⁶Şeýlelikde, baştutan bilen gullukçylar gidip, olary güýç ulanmazdan getirdiler, sebäbi olar halkyň özlerini daşlamagyndan gorkýardylar. ²⁷Olary getirip, ýokary mejlisiň öňünde duruzdylar. Baş ruhany olary sorag edip: ²⁸«Biz size şu at bilen wagyz etmäň diýip, berk tabşyryk bermänmidik? Siz bolsa öz taglymatyňyz bilen bütin Iýerusalimi doldurdyňyz. Bu adamyň ganyny hem biziň üstümize ýüklejek bolýarsyňyz» diýdi. ²⁹Petrus bilen resullar olara şeýle jogap berdiler: «Ynsana däl-de, Hudaýa boýun bolmak has möhümdir. ³⁰Ata-babalarymyzyň Hudaýy siziň haça çüýlän Isaňyzy direltdi. ³¹Hudaý Ysraýyla toba etdirip, günälerini bagyşlamak üçin, bu Adamy Baştutan hem Halasgär edip, Ony beýgeltdi we Öz sagynda oturtdy. ³²Biz bu zatlara şaýatdyrys, Mukaddes Ruh hem şaýatdyr. Hudaý Mukaddes Ruhy Özüne boýun bolanlara berdi».

³³Mejlisiň agzalary muny eşidende gahar-gazaba münüp, olary öldürmegiň küýüne düşdüler. ³⁴Emma hemmeler tarapyndan sylanýan fariseý we Töwrady öwrediji Gamaliýel atly bir agza ýerinden turup, resullary birsalym daşary çykarmagy buýurdy. Ol baş mejlisde hemmeler tarapyndan sylanýan Töwrady öwredijidi. ³⁵Soňra Gamaliýel şeýle diýdi: «Eý, ysraýyl halky! Bu adamlar babatda etjek bolýan işiňizde seresap boluň. ³⁶Ýaňy-ýakynda özüni beýik adam saýýan Teýuda gozgalaň turuzdy, dört ýüz adam onuň yzyna eýerdi. Emma ol öldürilenden soň, onuň yzyna eýerenleriň hemmesi dargap gitdi. ³⁷Mundan soň ilat ýazuwy günlerinde jelileli Ýudas orta çykdy we ençeme adamy öz yzyna düşürdi. Emma ol hem öldürilenden soň, yzyna eýerenleriň hemmesi dargady. ³⁸Indi bu adamlardan el çekiň, olary boşadyp goýberiň, sebäbi bu iş ynsandan bolsa, onda öz-özünden ýok bolup gider. ³⁹Emma Hudaýdan bolsa, onda siz bu işiň öňüni alyp bilmersiňiz. Birden Hudaýa garşy söweşýänler bolup çykaýmaň». ⁴⁰Şeýlelikde, olar Gamaliýeliň maslahatyny kabul etdiler. Olar resullary çagyryp ýençdirdiler we Isanyň ady bilen geplemezligi tabşyryp, olary boşatdylar. ⁴¹Resullar Isanyň ady ugrunda masgara bolmaga mynasyp görlendikleri üçin ýokary mejlisden şadyýan çykyp gitdiler. ⁴²Olar her gün ybadathananyň howlusynda we adamlaryň öýlerinde halka öwretdiler. Isanyň Mesihdigi baradaky Hoş Habary dyngysyz wagyz etdiler.

6-njy bap

Ýedi kömekçi

¹Şol günlerde şägirtleriň sany barha artýardy. Emma grekçe gepleýän imanlylar arameýçe gepleýän imanlylaryň gündelik iýmit paýlaşygynda dul aýallary gözden salýandyklary üçin olaryň üstünden şikaýat etdiler. ²Şeýlelikde, on iki resul ähli şägirtleri ýanlaryna ýygnap, olara şeýle diýdiler: «Hudaýyň Hoş Habaryny wagyz etmegi taşlap, biziň saçak başynda hyzmat etmegimiz dogry däl. ³Eý, doganlar, öz araňyzdan ýedi adamy saýlaň. Olar Mukaddes Ruhdan we akyl-paýhasdan doly, atly-abraýly adamlar bolsunlar. Bu hyzmaty şolara tabşyralyň. ⁴Biz bolsa özümizi Hudaýa doga-dileg etmäge we Onuň Hoş Habaryny wagyz etmäge bagyş edeliň».

⁵Bu pikir hemmäniň göwnünden turdy. Ilki bilen olar imany güýçli we Mukaddes Ruhdan doly bolan Stefany saýladylar. Şeýle-de Filipi, Prohory, Nikanory, Timony, Parmeni we antiýohly Nikolasy saýladylar. Nikolas öň ýahudy dinini kabul edendi, indi Isa ynandy. ⁶Onsoň bu adamlary resullaryň huzuryna getirdiler. Resullar hem ellerini olaryň başyna goýup, olar üçin Hudaýa doga-dileg etdiler. ⁷Şeýlelikde, Hudaýyň Hoş Habary has-da ýaýrap, Iýerusalimde şägirtleriň sany barha köpelýärdi. Köp sanly ruhanylar-da iman etdiler.

Stefan tutulýar

⁸Hudaýyň merhemetinden we gudratyndan doly bolan Stefan halk arasynda ajaýyp mugjyzalardyr alamatlar görkezýärdi. ⁹Emma Azatlar diýip atlandyrylýan sinagoganyň käbir agzalary Stefana garşy çykyp, onuň bilen jedelleşmäge başladylar. Olar kirineýliler, isgenderiýalylar, şeýle hem Kilikiýa we Aziýa welaýatlaryndan gelenlerdi. ¹⁰Mukaddes Ruh Stefana köp akyl-paýhas berdi, şonuň üçin olar Stefanyň aýdanlaryna garşy durup bilmediler.

¹¹Şonda sinagoga agzalary birnäçe adamy ogrynça yryp, olara: «Bu adamyň Musa we Hudaýa garşy küpür gepländigini eşitdik diýip aýdyň» diýdiler. ¹²Şeýdip, olar halky, ýaşululary we Töwrat mugallymlary öjükdirdiler. Stefany tutup, ýokary mejlise alyp geldiler. ¹³Olar galp şaýatlary getirdiler. Galp şaýatlar: «Bu adam yzyny üzmän bu mukaddes ybadathana we Mukaddes Kanuna garşy gepleýär. ¹⁴Onuň aýdyşyna görä, nasyraly Isa bu mukaddes ybadathanany ýok etjekmiş, Musanyň bize beren urp-adatlaryny hem üýtgetjekmiş» diýdiler. ¹⁵Ýokary mejlisde oturanlar Stefana dikanlap seretdiler we onuň ýüzüniň edil perişdäniň ýüzüne meňzeýändigini gördüler.

7-nji bap

Stefan halka ýüzlenýär

¹Onsoň baş ruhany Stefandan: «Bu aýyplamalar dogrumy?» diýip sorady. ²Stefan şeýle jogap berdi: «Eý, doganlar we atalar! Meniň sözlerime gulak asyň. Atamyz Ybraýym Haranda mesgen tutmanka, heniz Mesopotamiýadaka oňa şöhratly Hudaý göründi. ³Hudaý oňa: „Öz ýurduňy, kowumdaşlaryňy taşla-da, Meniň saňa görkezjek ülkäme git“ diýdi. ⁴Şeýlelikde, Ybraýym babyllylaryň ýurduny terk edip, Haranda ornaşdy. Kakasy aradan çykandan soň, Hudaý ony Harandan çykaryp, siziň häzirki oturan ýurduňyza göçürdi. ⁵Hudaý bu ýerden onuň özüne mülk bermedi, hatda bir garyş ýer-de bermedi. Emma heniz perzendi bolmasa-da, bu ýurdy onuň nesline mülk edip bermegi wada berdi. ⁶Hudaý oňa: „Seniň nesliň ýat toprakda gelmişek hem gul bolup ýaşar, şol ýeriň halky olary dört ýüz ýyllap ezer. ⁷Emma Men seniň nesliňi gula öwren halkyň jezasyny bererin. Şondan soň olar ol ýerden çykyp, bu ýerde Maňa sežde ederler“ diýdi. ⁸Soňra Hudaý Ybraýym bilen äht baglaşyp, bu ähtiň nyşany hökmünde sünneti berdi. Şeýlelikde, Ybraýymdan Yshak doguldy, Ybraýym ony sekiz günlükkä sünnet etdi. Yshakdan Ýakup doguldy, ol hem sünnet edildi. Ýakupdan hersi bir tiräni emele getiren on iki ogul dünýä indi, olar hem sünnet edildiler. ⁹Olar öz doganlary Ýusuba göripçilik edip, ony Müsüre satsalar-da, Hudaý Ýusuby ýeke galdyrmady. ¹⁰Ol Ýusuby ähli külpetlerden azat etdi. Hudaý oňa görlüp-eşidilmedik akyl-paýhas berip, ony Müsür patyşasy faraonyň huzurynda merhemet tapar ýaly etdi. Faraon ony Müsüriň we tutuş köşgüň baştutany edip belledi. ¹¹Şol döwürde bütin Müsür we Kengan ýurdy açlyk çekdi, olaryň başyndan agyr gaýgy-hasrat indi. Ata-babalarymyz iýmit tapmadylar.

¹²Ýakup Müsürde galla bardygyny eşidip, öz ogullaryny, ýagny biziň atalarymyzy birinji gezek ol ýere ýollady. ¹³Ikinji gezekde bolsa Ýusup doganlaryna özüni tanatdy. Şeýlelikde, faraon Ýusubyň maşgalasy barada bildi. ¹⁴Soňra Ýusup öz kakasyny we ähli dogan-garyndaşlaryny ýanyna çagyrdy. Olar jemi ýetmiş bäş adamdy. ¹⁵Ýakup Müsüre gitdi. Ýakup we onuň ogullary, ýagny ata-babalarymyz şol ýerde aradan çykdylar. ¹⁶Olaryň jesetlerini Şekeme äkidip, Ybraýymyň Şekemde Hamoryň neslinden satyn alan mazarynda jaýladylar. ¹⁷Hudaýyň Ybraýyma beren wadasynyň wagty golaýladygyça, halkymyzyň sany hem Müsürde barha köpelýärdi. ¹⁸Soňra Ýusup hakynda hiç zat bilmeýän başga bir patyşa tagta çykdy. ¹⁹Ol biziň halkymyza garşy hilegärlik etdi, ata-babalarymyzy ezip, täze doglan çagalaryny ölüme duçar etmek üçin daşary taşlamaga mejbur etdi. ²⁰Şol wagt Musa eneden doguldy. Ol Hudaýyň nazarynda juda eýjejik çagady. Ene-atasy öýünde oňa üç aý seretdi. ²¹Emma ondan soň ony taşlamaga mejbur boldular. Taşlanan çagany faraonyň gyzy tapyp, özüne aldy we öz ogly ýaly terbiýeläp ýetişdirdi. ²²Musa müsürlileriň ähli bilimi öwredildi. Ol sözde hem, işde hem beýik adam bolup ýetişdi.

²³Musa kyrk ýaşyna ýetende, öz ildeşleri bolan ysraýyl halkynyň arasyna görme-görşe gitmegi ýüregine düwdi. ²⁴Müsürlilerden biriniň ysraýyl halkyndan birine azar berýändigini görende, Musa oňa arka durdy. Ol müsürlini öldürip, ysraýyllynyň aryny aldy. ²⁵Musa: „Hudaý halkymy meniň üstüm bilen azat etmekçi, halkym muňa düşüner“ diýip pikir etdi, emma olar muňa düşünmediler. ²⁶Ertesi gün Musa iki ysraýylly adamyň dawalaşyp duranyny gördi we ýanlaryna baryp, olary ýaraşdyrmaga synanyşdy. Olara: „Eý, adamlar, siz dogan ahyry! Näme üçin biri-biriňize azar berýärsiňiz?“ diýdi. ²⁷Emma öz ildeşine azar berýän adam ony itekläp: „Kim seni bize hökümdar ýa-da kazy edip goýdy? ²⁸Düýnki müsürlini öldürişiň ýaly, meni-de öldürmekçimiň?“ diýdi. ²⁹Musa bu gepi eşidenden soň, Midýan ýurduna gaçyp gitdi we ol ýerde gelmişek bolup ýaşady. Bu ýurtda onuň iki ogly dünýä indi.

³⁰Aradan kyrk ýyl geçenden soň, Sinaý dagynyň golaýyndaky çölde ýanyp duran çalynyň ortarasynda oňa bir perişde göründi. ³¹Musa ony görüp haýran galdy. Ol bu geň hadysany ýakynrak baryp görmekçi bolanda, Reb oňa şeýle seslendi: ³²„Men seniň ata-babalaryň Ybraýymyň, Yshagyň we Ýakubyň Hudaýydyryn“. Musa gorkusyndan titräp başlady we seretmäge ýürek etmedi. ³³Soňra Reb oňa: „Aýagyňdaky çarygyňy çykar, çünki seniň bu duran ýeriň mukaddes toprakdyr! ³⁴Müsürde halkymyň çekýän jebir-sütemini gördüm, olaryň ahy-nalasyny eşitdim. Men olary azat etmek üçin aşak indim. Indi, gel, Men seni Müsüre ibereýin“ diýdi.

³⁵Ine, bu Musa: „Kim seni bize hökümdar ýa-da kazy edip goýdy?“ diýip, halkyň inkär eden Musasydy. Hudaýyň Özi ony çalyda görnen perişdäniň üsti bilen hökümdar hem halasgär edip ýollady. ³⁶Musa ysraýyl halkyny Müsürden alyp çykdy. Ol Müsürde, Gyzyl deňizde we çölde kyrk ýyllap mugjyzalar, gudratlar hem alamatlar görkezdi. ³⁷Ine, ysraýyl halkyna: „Hudaý siziň üçin öz halkyňyzyň arasyndan meniň ýaly bir pygamber çykarar“ diýip aýdan hem şu Musadyr. ³⁸Çölde ysraýyl halky bilen ýaşan hem şu Musadyr, Sinaý dagynda perişde bilen gepleşip, ata-babalarymyz bilen bile bolan hem şoldur. Ol ýaşaýyş sözlerini kabul edip, olary bize ýetirdi. ³⁹Emma biziň ata-babalarymyz oňa boýun bolmakdan ýüz öwrüp, ony ret etdiler we Müsüre dolanmaga maýyl boldular. ⁴⁰ Olar Haruna: „Öňbaşçylyk eder ýaly, bize hudaýlar ýasap ber, sebäbi bizi Müsürden çykaryp getiren Musa näme bolanyny bilemzok“ diýdiler. ⁴¹Şol wagt olar göläniň şekilinde but ýasap, oňa gurbanlyk berdiler. Olar öz elleriniň işlerine guwanyp, şadyhorram boldular. ⁴²Emma Hudaý olardan ýüz öwrüp, asman jisimlerine sežde etsinler diýip, olary terk etdi. Pygamberler kitabynda, ine, şeýle ýazylan:

„Eý, ysraýyl halky, kyrk ýyllap çölde gezeniňizde,

Maňa gurbanlyklar we sadakalar hödürlediňizmi?

⁴³Ýok, Molek hudaýyňyzyň çadyryny,

Repa hudaýyňyzyň ýyldyzyny,

sežde etmek üçin öz ýasan butlaryňyzy göterip gezdiňiz,

Şonuň üçin sizi Babylyň aňyrsyna sürgün ederin“.

⁴⁴Ata-babalarymyzyň çölde äht çadyry bardy. Çadyr edil Hudaýyň Musa buýruşy ýaly, Onuň beren nusgasy boýunça gurlandy. ⁴⁵Soňra bu çadyr nesilden-nesle geçip, ata-babalarymyza gowuşdy. Ýeşuwanyň ýolbaşçylygynda keseki milletleriň ýurduny eýelänlerinde, olar çadyry özleri bilen alyp gitdiler. Çadyr Dawut patyşanyň günlerine çenli şol ýerde galdy. ⁴⁶Hudaýyň nazarynda merhemet tapan Dawut Ýakubyň Hudaýy üçin öý gurmaga rugsat sorady. ⁴⁷Iň soňunda Hudaýa ybadathanany Süleýman gurdy.

⁴⁸Emma Beýik Hudaý ynsan eli bilen gurlan jaýlarda ýaşamaýar. Pygamberiň aýdyşy ýaly, ⁴⁹Reb, olara, ine, şeýle diýdi:

„Gökler Meniň tagtym,

ýer aýagyma kürsüdir.

Maňa nähili öý gurjaksyňyz siz?!

Haýsy ýer dynçlyk mekanym bolar?!

⁵⁰Bularyň baryny Öz elim bilen ýaratmadymmy näme?“

⁵¹Eý, boýnuýogynlar, diňlemek islemeýän tekepbirler! Siz hem edil ata-babalaryňyz ýaly, Mukaddes Ruha hemişe garşy çykýarsyňyz. ⁵²Ata-babalaryňyzyň, heý, azar bermedik pygamberi barmy? Olar hatda Dogry Bolanyň geljegini öňünden pygamberlik edip aýdanlary-da öldürdiler. Siz bolsa bu dogry Ynsana haýynlyk edip ganyna galdyňyz. ⁵³Siz perişdeleriň üsti bilen Hudaýyň kanunyny alsaňyz-da, oňa tabyn bolmadyňyz».

Stefan daşlanyp öldürilýär

⁵⁴Baş mejlisiň agzalary bu sözleri eşidenlerinde, gahar-gazaba münüp, Stefana dişlerini gyjadylar. ⁵⁵Emma Mukaddes Ruhdan dolan Stefan asmana seredip, Hudaýyň şöhratyny, Hudaýyň sagynda duran Isany gördi. ⁵⁶Stefan: «Serediň, men gökleriň açylanyny we Hudaýyň sagynda duran Ynsan Ogluny görýärin» diýdi. ⁵⁷Şonda olar gulaklaryny ýapyp, hemmesi birden batly gygyryşyp, Stefanyň üstüne topuldylar. ⁵⁸Ony şäherden daşary çykaryp daşladylar. Stefana garşy şaýatlar donlaryny çykaryp, Şawul atly bir ýigidiň aýagynyň astynda goýdular. ⁵⁹Stefan öz üstüne ýagýan daşlaryň astynda Hudaýa doga edip: «Ýa Rebbim Isa! Meniň ruhumy kabul et!» diýdi. ⁶⁰Onsoň ol dyza çöküp, batly gygyryp: «Ýa Reb! Bu günäni olara ýükleme!» diýdi. Şu sözleri aýdyp, ol jan berdi.

8-nji bap

Şawul imanlylary yzarlaýar

¹Stefanyň öldürilmegini Şawul hem oňlady.

Şol günden soň Iýerusalimdäki ýygnagy yzgytsyz yzarlamaga başladylar. Resullardan başga hemmeler Ýahudyýa we Samariýa sebitlerine dargadylar. ²Emma takwa adamlar Stefany jaýlap, onuň üçin çuňňur ýas tutdular. ³Şawul bolsa ýygnagy dargatmaga başlady. Ol öýme-öý aýlanyp, aýal-erkek diýmän, imanlylary süýräp, zyndana dykýardy.

Filip Samariýada

⁴Çar ýana dargaşyp giden imanlylar Hudaýyň Hoş Habaryny ähli ýerde wagyz edýärdiler. ⁵Filip-de Samariýanyň bir şäherine baryp, olara Mesih barada wagyz etdi. ⁶Filipi diňläp, amala aşyran gudratlaryny gören mähelle onuň aýdanlaryna dykgat bilen gulak asdy. ⁷Köp adamlaryň içinden arwah-jynlar batly gygyryşyp çykýardylar, köp sanly ysmaz we oturalar şypa tapýardy. ⁸Şeýlelikde, ol şäherde uly şatlyk döredi.

Simun jadygöý

⁹Ine, şol şäherde öň jadygöýlik bilen meşgullanyp, Samariýa halkyny haýran galdyran we özüni beýik adam diýip yglan eden Simun atly bir adam bardy. ¹⁰Uly-kiçi hemme ony üns berip diňlärdi we ol hakda: «Beýik gudrat diýip atlandyrylýan Hudaýyň gudraty, ine, şudur» diýýärdiler. ¹¹Onuň jadygöýligi köpden bäri hemmäni haýrana goýýardy, şonuň üçin ony dykgat bilen diňlärdiler. ¹²Emma Filip Hudaýyň Şalygy we Isa Mesih baradaky Hoş Habary wagyz edende, adamlar oňa ynandylar. Aýal-erkek diýmän olaryň hemmesi Isanyň ady bilen suwa çümdürildi. ¹³Hatda Simun hem iman etdi, suwa çümdürilenden soň bolsa Filipiň ýanyndan aýrylmady. Ol Filipiň amala aşyrýan beýik mugjyzalaryny we gudratlaryny görüp, haýran galýardy. ¹⁴Resullar samariýalylaryň Hudaýyň Hoş Habaryny kabul edendigini Iýerusalimde eşidip, Petrus bilen Ýohannany olaryň ýanyna iberdiler. ¹⁵Petrus bilen Ýohanna ol ýere baryp, olaryň hem Mukaddes Ruhy almagy üçin doga-dileg etdiler. ¹⁶Sebäbi Mukaddes Ruh entek olaryň hiç biriniň üstüne inmändi, olar diňe Reb Isanyň ady bilen suwa çümdürilipdi. ¹⁷Soňra Petrus bilen Ýohanna ellerini olaryň üstüne goýdular we olar hem Mukaddes Ruhy kabul etdiler. ¹⁸Resullaryň elleriniň goýulmagy bilen Mukaddes Ruhuň berlenini gören Simun olara pul hödür edip: ¹⁹«Maňa-da şu gudratdan beriň. Elimi kimiň başyna goýsam, ol adam Mukaddes Ruhy alsyn» diýdi. ²⁰Emma Petrus oňa şeýle diýdi: «Puluň özüň bilen bile ýok bolsun! Sebäbi sen Hudaýyň peşgeşini satyn alaryn öýtdüň. ²¹Bu işde seniň ne paýyň, ne-de hakyň bar, sebäbi seniň ýüregiňe düwen niýetiň Hudaýyň nazarynda dogry däl. ²²Indi toba edip, bu ýaman niýetiňden el çek-de, Rebbe ýalbar, belki, ýüregiňdäki bu niýetiňi bagyşlar. ²³Men seniň ajy zäherden doludygyňy we günä zynjyry bilen baglanandygyňy görýärin».

²⁴Simun oňa: «Meniň üçin Rebbe doga ediň, aýdanlaryňyzyň hiç birine duçar bolmaýyn!» diýdi.

²⁵Petrus bilen Ýohanna şaýatlyk edip, Rebbiň Hoş Habaryny wagyz etdiler. Soňra olar Samariýanyň köp obasynda Hoş Habary yglan edip, Iýerusalime dolanyp geldiler.

Filip we efiopiýaly

²⁶Rebbiň bir perişdesi Filipe: «Tur, günorta tarap, Iýerusalimden Gaza barýan çöllük ýoldan git» diýdi. ²⁷Ol hem turup, ýola düşdi. Gidip barýarka, efiopiýaly bir agta duşdy. Ol Efiopiýanyň melikesi Kandakynyň baş wezirleriniň biridi we onuň tutuş gaznasyny dolandyrýardy. Ol Iýerusalime ybadat etmäge gelip, ²⁸indi hem yzyna dolanyp barýardy. Ol öz arabasynyň üstünde Işaýa pygamberiň kitabyny okap otyrdy. ²⁹Mukaddes Ruh Filipe: «Bar, arabanyň ýanyndan ýöre!» diýdi. ³⁰Filip ylgady-da, onuň Işaýa pygamberiň kitabyndan okaýan sözlerini eşidip: «Okaýan zatlaryňa düşünýärmiň?» diýip sorady. ³¹Ol: «Biri düşündirmese, nädip düşüneýin?» diýdi. Onsoň Filipi araba münüp, ýanynda oturmaga çagyrdy. ³² Onuň Mukaddes Ýazgylardan okap oturan ýeri, ine, şudy:

«Soýulmaga äkidilip barýan goýun dek,

gyrkymçynyň öňündäki sessiz guzy dek,

Ol hiç agzyny açmady.

³³Ol kemsidilip, adalatsyzlyk bilen äkidildi.

Onuň nesli hakda kim aýdyp biljek?

Çünki Onuň ömür tanapy üzüldi».

³⁴Efiopiýaly Filipden: «Aýtsaňyzlaň, pygamber muny kim hakda aýdýar? Özi hakdamy ýa-da başga biri hakda?» diýip sorady. ³⁵Onsoň Filip düşündirmäge başlady, Mukaddes Ýazgylaryň şu ýerdäki parçasyndan başlap, Isa hakdaky Hoş Habary oňa wagyz etdi. ^36-37Olar ýolda barýarka, bir suwly ýeriň üstünden geldiler. Agta: «Ine, bu ýerde suw bar. Meniň çümdürilmegime näme päsgel berýär?» diýdi.^[4] ³⁸Onsoň arabany saklatdy. Filip bilen agta bilelikde suwa girdiler. Filip ony suwa çümdürdi. ³⁹Olar suwdan çykanlarynda, birdenkä Rebbiň Ruhy Filipi ol ýerden äkitdi. Agta ony gaýdyp görmedi. Ol şatlanyp, öz ýoluny dowam etdirdi. ⁴⁰Filip bolsa Aşdotda peýda boldy. Ol Kaýsariýa baryp ýetýänçä, ähli şäherlerde Hoş Habary wagyz etdi.

9-njy bap

Isa Şawula görünýär

¹Şawul Rebbiň şägirtlerine henizem ölüm howpuny salýardy. Bir gün ol baş ruhanynyň ýanyna gidip, ²ondan Damaskdaky sinagogalar üçin hat ýazyp bermegini haýyş etdi. Ol ýerde «Isanyň Ýoly» diýen topara degişli adamlary aýal-erkek diýmän, kimi tapsa, el-aýagyny baglap, Iýerusalime getirmäge rugsat sorady. ³Ol Damaska ýetip barýarka, birdenkä asmandan bir parlak nur onuň daş-töweregini ýagtyltdy. ⁴Şawul ýere ýykyldy. Şonda ol: «Şawul! Şawul! Näme üçin Maňa azar berýärsiň?» diýen sesi eşitdi. ^5-6Ol: «Agam, sen kim?» diýip sorady. Oňa: «Men seniň azar berýän Isaň.^[5] Indi tur-da, şähere git, näme etmelidigiň saňa şol ýerde aýdylar» diýdi. ⁷Şawul bilen barýan adamlar duran ýerlerinde doňup galdylar. Olar sesi eşitseler-de, hiç kimi görmeýärdiler. ⁸Ýerinden turup, Şawul gözüni açanda, hiç zat görüp bilmedi. Ony elinden tutup, Damaska idip getirdiler. ⁹Üç günläp onuň gözleri görmedi, şol wagtyň dowamynda ol hiç zat iýip-içmedi.

¹⁰Damaskda Isanyň Hanany atly bir şägirdi bardy. RebIsa oňa görnüp: «Eý, Hanany!» diýdi. Ol hem: «Lepbeý, Rebbim!» diýip jogap berdi. ¹¹Reb Isa oňa şeýle diýdi: «Tur, Dogry atly köçä bar-da, Ýudasyň öýünden tarsusly Şawul diýen adamy sora. Häzir ol doga-dileg edýär. ¹²Şawula bir görnüş aýan boldy. Görnüşde ol ýanyna Hanany diýen bir adamyň gelip, gözleriniň açylmagy üçin, üstüne ellerini goýandygyny gördi».

¹³Hanany şeýle jogap berdi: «Ýa Rebbim Isa! Men köp kişilerden bu adamyň Iýerusalimde Seniň saýlap-seçenleriňe eden ençeme ýamanlyklary barada eşitdim. ¹⁴Seniň yzyňa eýeren her bir adamy tussag etmäge onuň bu ýerde-de ýolbaşçy ruhanylardan ygtyýar haty bar». ¹⁵Reb Isa oňa: «Bar, ýola düş! Bu adam Meniň saýlan guralymdyr. Ol keseki milletleriň, patyşalaryň we ysraýyl halkynyň öňünde Meniň adymy meşhur eder. ¹⁶Meniň adym ugrunda nähili azap çekmelidigini Men oňa görkezerin» diýdi. ¹⁷Şeýlelikde, Hanany baryp, şol öýe girdi, ellerini Şawulyň üstünde goýup: «Şawul dogan! Gözleriň ýene açylyp, Mukaddes Ruhdan dolmagyň üçin, meni bu ýere gelýärkäň, saňa görnen Rebbimiz Isa iberdi» diýdi. ¹⁸Şol pursatda gözlerinden perde syrylan dek, Şawulyň gözleri açyldy. Ol ýerinden turup, Isanyň ady bilen suwa çümdürildi. ¹⁹Soňra naharlanyp, gaýtadan kuwwatlandy.

Şawul Damaskda wagyz edýär

Şawul birnäçe günläp Damaskda şägirtleriň ýanynda galdy. ²⁰Ol dessine sinagogalara baryp, Isanyň Hudaýyň Ogludygy^[6] barada wagyz etmäge başlady. ²¹Muny eşidenleriň bary geň galyp: «Bu adam Iýerusalimde Isanyň yzyna eýerenlere azar beren adam dälmi? Ol bu ýere hem olaryň el-aýagyny daňyp, ýolbaşçy ruhanylaryň ýanyna äkitmäge gelmänmidi näme?!» diýişýärdiler. ²²Şawulyň erk-ygtyýary bolsa gün-günden güýçlenýärdi. Ol Isanyň Mesihdigini subut etmek bilen, Damaskda ýaşaýan ýahudylaryň başyny çaşyrdy.

²³Ençeme günden soň, ýahudylar ony öldürmegiň maslahatyny etdiler. ²⁴Ýöne olaryň dildüwşügi Şawula belli boldy. Olar ony öldürmek üçin gije-gündiz şäher derwezelerini garawullaýardylar. ²⁵Şägirtler bolsa gijäniň bir wagty ony sebediň içine salyp, şäheriň diwaryndan sallap düşürdiler.

Şawul Iýerusalimde wagyz edýär

²⁶Şawul Iýerusalime gelip, şägirtlere goşulmaga synanyşdy, emma şägirtleriň hemmesi ondan gorkýardy. Şawulyň Isanyň şägirdidigine ynanmadylar. ²⁷Onsoň Barnap Şawuly alyp, resullaryň ýanyna getirdi. Ol Şawulyň ýolda Rebbi görendigini, Rebbiň onuň bilen gepleşendigini, Damaskda Isanyň ady bilen hiç bir gorkusyz wagyz edendigini olara gürrüň berdi. ²⁸Şeýlelikde, Şawul olaryň ýanynda galdy we Iýerusalimiň ähli ýerinde Isanyň ady bilen batyrgaý wagyz etdi. ²⁹Ol grekçe gepleýän ýahudylar bilen söhbet edip, olar bilen jedelleşýärdi. Onsoň olar Şawuly öldürmegiň kastyna çykdylar. ³⁰Doganlar muny bilenlerinde, ony Kaýsariýa getirip, Tarsusa tarap ýola saldylar. ³¹Bütin Ýahudyýadaky, Jeliledäki we Samariýadaky ýygnaklarda parahatlyk höküm sürüp, imanlylar barha güýçlenýärdi. Olar Rebden gorkup, Mukaddes Ruhuň ýardamy bilen günsaýyn köpelýärdi.

Eneý we Dorkas

³²Ähli ýerlere aýlanyp ýören Petrus Lidadaky imanlylary hem görmäge geldi. ³³Ol ýerde Petrus Eneý atly bir adama sataşdy. Eneý sekiz ýyl bäri düşekde ysmaz bolup ýatyrdy. ³⁴Petrus oňa: «Eneý, Isa Mesih saňa şypa berýär. Ýeriňden tur-da, ýorgan-düşegiňi ýygna!» diýdi. Ol hem şobada ýerinden turdy. ³⁵Lidada we Şaron düzlüginde ýaşaýanlaryň hemmesi Eneýi görüp, Rebbi iman etdiler.

³⁶Ýafoda Tawita atly bir zenan şägirt bardy. Onuň grekçe ady Dorkasdy^[7]. Munuň eden ýagşy işleri, beren sadakalary gaty köpdi. ³⁷Şol günlerde ol keselläp, aradan çykdy. Onuň jesedini ýuwup, ýokarky gatdaky otagda goýdular. ³⁸Lida şäheri Ýafo şäherine golaýdy. Şägirtler Petrusyň Lidadadygyny eşidip, onuň ýanyna iki adamy ýolladylar we: «Gijikdirmän, biziň ýanymyza gel» diýip haýyş etdiler. ³⁹Petrus turup, olar bilen gitdi. Ol öýe gelende, ony ýokary gatdaky otaga çykardylar. Ähli dul aýallar Petrusyň ýanyna ýygnanyp, Tawita dirikä özlerine tiken ähli donlarydyr köýneklerini görkezip aglaşdylar. ⁴⁰Petrus hemmäni daşary çykardy we dyza çöküp, Hudaýa doga etdi. Soňra ol jesede tarap öwrülip: «Tawita, tur!» diýdi. Aýal gözlerini açdy, Petrusy görüp, dik oturdy. ⁴¹Petrus elini uzadyp, oňa turmaga kömek etdi. Onsoň imanly dul aýallary we beýleki imanlylary çagyryp, ýaňky aýaly olara diri tabşyrdy. ⁴²Bu habar bütin Ýafo ýaýrap, köp adam Reb Isa iman etdi. ⁴³Petrus ençeme günläp Ýafoda, Simun atly bir deri eýleýjiniňkide galdy.

10-njy bap

Ýüzbaşy iman edýär

¹Kaýsariýada Korneliý atly bir adam bardy. Ol «Italiýa» atly rim goşun bölüminiň ýüzbaşysydy. ²Korneliý hudaýhon adam bolup, özi hem, öý-içersi hem Rebbe sežde edýärdi. Ol halkyň arasyndaky mätäçlere köp kömek edip, elmydama Hudaýa doga ederdi. ³Bir gün öýlän sagat üçlerde Kornelä bir görnüş aýan bolup, öz ýanyna Hudaýyň bir perişdesiniň gelenini aýdyň gördi. Perişde: «Eý, Korneliý!» diýip seslendi. ⁴Korneliý gorky içinde gözlerini oňa dikip: «Gulak asýan!» diýdi. Perişde oňa: «Seniň Hudaýa eden dogalaryň, garyplara paýlan sadakalaryň Onuň nazarynda kabul boldy. ⁵Indi Ýafo birnäçe adam ýolla-da, Petrus lakamly Simuny getirt. ⁶Bu adam deňziň ýakasynda ýaşaýan Simun diýen deri eýleýjiniň myhmanydyr» diýdi.

⁷Özi bilen gepleşen perişde gidenden soň, Korneliý hyzmatkärlerinden ikisini we hemişe ýanynda bolýan bir takwa esgeri çagyrdy. ⁸Bolup geçen ähli zady gürrüň berip, olary Ýafo ýollady.

Petrus görnüş görýär

⁹Ertesi gün olar ýol ýöräp, şähere golaýlanlarynda, günortan on iki töweregi Petrus Hudaýa doga etmek üçin üçege çykypdy. ¹⁰Ol ajykdy we bir zatlar iýesi geldi. Nahar taýýarlanýarka, oňa bir görnüş aýan boldy. ¹¹Ol gögüň açylyp, ullakan saçaga meňzeş bir zadyň dört burçundan aşak ýere sallanyp gelýänini gördi. ¹²Onuň içinde ýer ýüzünde ýaşaýan her dürli dört aýakly haýwanlar, süýrenijiler we guşlar bardy. ¹³Bir ses oňa: «Petrus! Tur, damaklaryny çal-da, iý!» diýdi. ¹⁴Petrus: «Ýok, Rebbim! Ýahudy kanunyna görä, men hiç haçan haram zat iýen däldirin» diýdi. ¹⁵Ses ýene ikinji gezek oňa: «Hudaýyň halal diýen zatlaryna sen haram diýmegin» diýdi. ¹⁶Bu üç gezek gaýtalandy-da, saçak göz-açyp ýumasy salymda göge alyndy.

¹⁷Petrus bu görnüşiň nämedigine geň galyp durka, ine, Korneliniň ýollan adamlary Simunyň öýüni sorap, gapa geldiler. ¹⁸Olar gygyryp: «Petrus lakamly Simun diýen myhman şu ýerdemi?» diýip soradylar. ¹⁹Petrus henizem bu görnüş barada oýlanyp otyrka, Mukaddes Ruh oňa: «Ine, üç adam seni gözläp ýör. ²⁰Tur, aşak düş, ikirjiňlenme-de, olar bilen git. Olary Men ýolladym» diýdi. ²¹Petrus adamlaryň ýanyna gelip: «Gözleýän adamyňyz men. Näme üçin geldiňiz?» diýdi. ²²Olar: «Bizi ýüzbaşy Korneliý iberdi. Ol dogry we Rebbe sežde edýän adam, ýahudy halkynyň arasynda hem onuň abraýy uludyr. Hudaýyň bir perişdesi oňa: „Petrusy öýüňe çagyryp, onuň aýtjak sözlerini diňle“ diýip buýruk beripdir» diýdiler. ²³Petrus olary öýe çagyryp myhman aldy.

Petrus Korneliniň öýünde

Şol günüň ertesi Petrus olar bilen ýola düşdi. Ýafoly doganlaryň-da käbiri onuň bilen gitdi. ²⁴Ertesi gün olar Kaýsariýa bardylar. Korneliý hem dogan-garyndaşlaryny, ýakyn dostlaryny üýşürip, olara garaşyp otyrdy. ²⁵Petrus öýe girende, Korneliý onuň öňünden çykdy-da, aýagyna ýykylyp, oňa tagzym etdi. ²⁶Emma Petrus oňa: «Tur ýeriňden! Men hem seniň ýaly bir ynsan» diýdi. ²⁷Petrus onuň bilen gürrüňleşip, içeri girende, köp adamlaryň ýygnanandygyny gördi. ²⁸Petrus olara: «Bir ýahudynyň başga milletden bolan biri bilen gatnaşmagynyň ýa-da onuň ýanyna gitmeginiň biziň kanunymyza garşydygyny özüňiz bilýänsiňiz. Emma Hudaý maňa hiç bir adama haram diýmeli däldigimi aýan etdi. ²⁹Şonuň üçin hem çagyrylanymda, ikirjiňlenmän gaýtdym. Indi meni näme üçin çagyrandygyňyzy sorap bilerinmi?» diýdi.

³⁰Korneliý şeýle jogap berdi: «Üç gün mundan ozal şu wagtlar agzym beklidi. Öýlän sagat üçlerde öýümde Hudaýa doga-dileg edýärdim. Ine, birdenkä garşymda lowurdaýan eşikde bir adam peýda boldy. Ol maňa: ³¹„Seniň Hudaýa eden dogalaryň, garyplara paýlan sadakalaryň Onuň nazarynda kabul boldy. ³²Indi Ýafo adam ýolla-da, Petrus lakamly Simuny çagyrt. Bu adam deňziň ýakasynda ýaşaýan Simun diýen deri eýleýjiniň myhmanydyr^[8]“ diýdi. ³³Şeýlelikde, men dessine saňa adam ýolladym, sen-de gelip ýagşy etdiň. Ine, hemmämiz Hudaýyň saňa aýtmagy buýran ähli zadyny eşitmek üçin, Onuň huzuryna toplandyk».

³⁴Şonda Petrus söze başlap, şeýle diýdi: «Men, hakykatdan-da, Hudaýyň hiç kime tarapgöýlik etmeýändigine göz ýetirdim. ³⁵Gaýtam, Ol Özünden gorkany we dogry iş eden her kesi milletine garamazdan kabul edýändir. ³⁶Hudaý ysraýyl halkyna iberen bu parahatlyk Hoş Habaryny hemmeleriň Rebbi bolan IsaMesih arkaly yglan etdi. ³⁷Ýahýa suwa çümdüriliş barada wagyz etmäge başlandan soňra, Jelileden başlap, bütin Ýahudyýada bolan wakalardan habaryňyz bardyr. ³⁸Hudaýyň nasyraly Isany MukaddesRuh we güýç-gudrat bilen dolduryp, Ony saýlap-seçendigini bilýänsiňiz. Isa çar tarapa aýlanyp, köp ýagşy işler etdi, iblisiň hökmürowanlygyndan ejir çekýänleriň baryna şypa berdi, sebäbi Hudaý Onuň bilendi. ³⁹Biz Onuň Ýahudyýada, Iýerusalimde bitiren işleriniň baryna şaýatdyrys. Ony haça çüýläp öldürdiler, ⁴⁰emma Hudaý üçülenji gün Isany direltdi. ⁴¹Ol Isany hemmelere däl-de, diňe bize görner ýaly etdi. Sebäbi Hudaý bizi Isa hakda şaýatlyk etmegimiz üçin saýlady. Ol direlenden soň, biz Onuň bilen bile naharlandyk. ⁴²Isa Özüniň Hudaýyň yradasy bilen dirileriň hem, ölüleriň hem Kazysydygyny halka wagyz edip, şaýatlyk etmegimizi buýurdy. ⁴³Ähli pygamberler hem Isa hakda şaýatlyk etdiler. Isa iman eden her bir adamyň günäleriniň Onuň adynyň hatyrasyna bagyşlanjakdygyny aýtdylar».

⁴⁴Petrus bu sözleri heniz aýdyp durka, ony diňleýänleriň hemmesiniň üstüne Mukaddes Ruh indi. ⁴⁵Petrus bilen bile gelen ýahudy imanlylar Mukaddes Ruhuň peşgeşiniň keseki milletleriň üstüne-de inenini görüp geň galdylar, ⁴⁶sebäbi olaryň başga dillerde gepläp, Hudaýy öwgi bilen beýgeldişlerini gördüler.

Şonda Petrus: ⁴⁷«Edil biziň ýaly, bu adamlar hem Mukaddes Ruhy kabul etdiler. Indi bulary suwa çümdürilmegini kim gadagan edip biler?» diýdi. ⁴⁸Onsoň Petrus olaryň Isa Mesihiň ady bilen suwa çümdürilmegini buýurdy. Soňra olar Petrusdan ýene birnäçe gün ýanlarynda galmagyny haýyş etdiler.

11-nji bap

Petrus bolan wakalar barada gürrüň berýär

¹Resullar we ýahudyýaly doganlar keseki milletleriň-de Hudaýyň Hoş Habaryny kabul edendiklerini eşitdiler. ²Petrus Iýerusalime gelende, ýahudy imanlylar onuň bilen dawalaşyp: ³«Sen sünnetsiz adamlaryňka myhman bolupsyň, olar bilen bile naharlanypsyň» diýdiler. ⁴Şonda Petrus başyndan geçen wakany jikme-jik gürrüň bermäge başlady: ⁵«Ýafo şäherinde Hudaýa doga edip otyrkam, maňa bir görnüş aýan boldy. Men ýanyma uly saçaga meňzeş bir zadyň dört burçundan asylyp, gökden ýere inenini gördüm. ⁶Onuň içine dykgat bilen seredip synlanymda, öý haýwanlaryndan başlap, ýabany hem süýreniji haýwanlardyr guşlary gördüm. ⁷Soňra bir sesiň maňa: „Petrus, tur, damaklaryny çal-da, iý!“ diýenini eşitdim. ⁸Men: „Ýok, ýa Reb, asla beýtmerin! Men hiç haçan haram zatlary agzyma degren däldirin“ diýdim. ⁹Emma gökden gelen ses ikinji gezek maňa: „Hudaýyň halal diýen zatlaryna haram diýmegin!“ diýdi. ¹⁰Bu üç gezek gaýtalanyp, hemmesi ýene ýokary göge alyndy. ¹¹Ine, şol wagt Kaýsariýadan iberilen üç adam meniň bolýan öýümiň öňüne gelip durdular. ¹²Onsoň Mukaddes Ruh maňa ikirjiňlenmän, olar bilen gitmelidigimi aýtdy. Ýanymdaky bu alty dogan hem meniň bilen bile gitdi, biz ol adamyň öýüne bardyk. ¹³Ol adam hem bize öýünde özüne görnen perişde barada gürrüň berdi. Perişde oňa: „Ýafo adam ýolla-da, Petrus lakamly Simuny getirt. ¹⁴Onuň saňa aýtjak habary arkaly özüň we tutuş öý-içeriň halas bolar“ diýipdir. ¹⁵Men söze başlanymda, MukaddesRuh öň biziň üstümize inişi ýaly, olaryň üstüne hem indi. ¹⁶Şonda Rebbimiz Isanyň: „Ýahýa suwa çümdürdi, emma siz Mukaddes Ruha çümdürilersiňiz“ diýen sözi ýadyma düşdi. ¹⁷Şeýlelikde, Rebbimiz IsaMesihe iman edenimizde, Hudaý bize beren peşgeşini olara hem beren bolsa, Hudaýa garşy durar ýaly, men kim bolupdyryn?» ¹⁸Doganlar bu sözleri eşidenlerinden soňra köşeşdiler. Hudaýy şöhratlandyryp: «Hudaý hatda keseki milletlere-de toba edip, baky ýaşaýşa gowuşmaklygy beripdir» diýişdiler.

Antiýohdaky imanlylar

¹⁹Stefan öldürilenden soň başlanan yzarlanmalar zerarly imanlylar Finikiýa, Kipre we Antiýoha çenli dargadylar. Olar Hoş Habary ýahudylardan başga hiç kime wagyz etmeýärdiler. ²⁰Olaryň arasynda Kiprden we Kirineýden Antiýoha gelen käbir imanlylar bardy. Olar Reb Isa baradaky Hoş Habary ol ýerdäki başga milletlere-de wagyz etdiler. ²¹Olarda Rebbiň gudraty bardy, şonuň üçin köp adamlar imana gelip, Rebbi kabul etdiler. ²²Bu hakdaky habarlar Iýerusalimdäki ýygnaga baryp ýetdi. Olar Barnaby Antiýoha ýolladylar. ²³Barnap gelende, Hudaýyň merhemetiniň subutnamasyny görüp şat boldy. Ol Rebbe çyn ýürekden sadyk bolmagy hemmelere ündedi. ²⁴Onuň Mukaddes Ruhdan we imandan doly bir ýagşyzada adamdygy üçin, juda köp adam Rebbe iman etdi. ²⁵Onsoň Barnap Şawuly gözläp, Tarsusa gitdi. ²⁶Ony tapyp, Antiýoha getirdi. Şeýdip, Barnap bilen Şawul bir ýyllap ol ýerdäki ýygnaklary bir ýere toplap, köp adamlara taglymat öwretdiler. Şägirtlere ilkinji gezek Antiýoh şäherinde «mesihiler» diýlip at berildi. ²⁷Şol günlerde Iýerusalimden Antiýoha birnäçe pygamberler geldiler. ²⁸Olardan biriniň ady Agapdy. Ol ýerinden turup, Rim imperiýasynda ýowuz açlygyň boljakdygy barada Mukaddes Ruh arkaly welilik etdi. Bu açlyk imperator Klawdiniň dolandyrýan döwründe bolup geçdi. ²⁹Şonda şägirtleriň ählisi güýçleriniň ýetdiginden ýahudyýaly doganlara goldaw üçin pul ýollamagy karar etdiler. ³⁰Olar şeýle hem etdiler, puly Barnap we Şawul arkaly ýygnak ýolbaşçylaryna iberdiler.

12-nji bap

Hirod patyşa resullary yzarlaýar

¹Şol wagtlar Hirod patyşa ýygnagyň käbir agzalaryny yzarlap, olara sütem etmäge başlady. ²Ol Ýohannanyň dogany Ýakuby gylyç bilen öldürtdi. ³Ol munuň ýahudylaryň göwnünden turandygyny görüp, soňra Petrusy-da tussag etdi. Bu waka Petir baýramy günlerinde bolup geçdi. ⁴Hirod Petrusy tutup, zyndana salandan soň, her biri dört esgerden ybarat bolan dört topary oňa garawul goýdy. Ony baýramdan soňra halkyň öňüne çykaryp, höküm etmek niýeti bardy.

Petrus zyndandan çykýar

⁵Şeýlelikde, Petrus zyndanda saklanýardy, emma ýygnak onuň üçin Hudaýa yhlas bilen doga edýärdi. ⁶Hirodyň ony orta çykarjak gününiň öň ýanyndaky gije Petrus iki esgeriň arasynda goşa zynjyr bilen bagly ýatyrdy. Garawullar-da zyndanyň girelgesinde gapynyň agzynda sakçylyk edýärdiler. ⁷Birdenkä Rebbiň perişdesi peýda bolup, zyndanyň içinde nur parlady. Perişde Petrusyň böwrüne dürtüp, ony oýardy-da: «Tiz bol, tur!» diýdi. Şobada Petrusyň zynjyrlary üzülip, elinden ýere gaçdy. ⁸Perişde oňa: «Guşagyňy guşan-da, çaryklaryňy geý!» diýdi. Ol şeýle hem etdi. Perişde ýene-de: «Donuňy geý-de, meniň yzyma düş!» diýdi. ⁹Petrus onuň yzyna düşüp, zyndandan daşary çykdy. Emma ol perişde arkaly bu bolýan zatlaryň hakykatdygyny bilmän, gözüne görünýändir öýdýärdi. ¹⁰Olar birinji, ikinji garawullardan geçip, şähere çykýan demir derwezä ýetenlerinde, ol öz-özünden açyldy. Olar daşary çykyp, bir köçäniň boýy bilen ýörediler. Birdenkä perişde Petrusyň ýanyndan gaýyp boldy.

¹¹Şol wagt Petrus özüne gelip: «Indi, hakykatdanam, Rebbiň Öz perişdesini ýollap, meni Hirodyň elinden we ýahudy halkynyň başymdan inderjek bela-beterlerinden halas edendigine anyk göz ýetirdim» diýdi.

¹²Petrus muňa akyl ýetirenden soň, Ýohannanyň ejesi Merýemiň öýüne gitdi. Ýohanna Mark hem diýýärdiler. Ol ýerde köp adam üýşüp, Hudaýa doga edýärdi. ¹³Petrus howlynyň gapysyny kakanda, gapyny Roda atly bir hyzmatkär gyz açmaga geldi. ¹⁴Ol Petrusyň sesini tanap, gapyny açmaga derek begenjinden ýaňa içeri ylgap, howlynyň gapysynda Petrusyň durandygyny habar berdi. ¹⁵Olar oňa: «Sen akylyňdan azaşypsyň» diýdiler. Emma gyz öz diýenini tutup duransoň, olar: «Bu Petrusyň perişdesidir» öýtdüler. ¹⁶Petrus bolsa yzyny üzmän gapyny kakýardy. Gapyny açanlarynda, ony görüp haýran galdylar. ¹⁷Petrus olara eli bilen ýuwaş bolmaklaryny yşarat etdi. Onsoň Rebbiň özüni zyndandan nähili azat edendigini olara gürrüň berdi. Soňra: «Muny Ýakuba^[9] we beýleki doganlara habar beriň» diýdi-de, başga ýere çykyp gitdi.

¹⁸Gün doganda, esgerleriň arasynda uly galmagal turdy. Olar biri-birinden: «Petrusa näme bolduka?» diýşip soraýardylar. ¹⁹Hirod Petrusy agtardy. Emma ony tapmansoň, garawullary soraga çekip, olary öldürmegi buýurdy.

Hirod patyşanyň ölümi

Şondan soň Hirod Ýahudyýadan Kaýsariýa gidip, şol ýerde galdy. ²⁰Hirod Sur we Sidon halkyna gaty gazaplanýardy. Olar hem birleşip, Hirodyň ýanyna geldiler-de, patyşanyň baş hyzmatkäri Blastosy öz taraplaryna çekip, ýaraşyk dilediler. Sebäbi olaryň ýurdy patyşanyň ýurdundan azyk alýardy. ²¹Ine, bellenen gün Hirod patyşalyk lybasyny geýip, tagtynda oturdy we halka ýüzlenip, söz sözledi. ²²Halk hem: «Bu ynsan sesi däl-de, bir hudaýyň sesidir!» diýip gygyryşdy. ²³Şobada Rebbiň bir perişdesi Hirodesi jezalandyrdy, sebäbi ol Hudaýy şöhratlandyrmandy. Şeýdip, onuň endam-jany gurtlap öldi.

²⁴Hudaýyň Hoş Habary bolsa barha ýaýbaňlanyp, imanlylaryň sany günsaýyn artýardy.

²⁵Barnap bilen Şawul hem özlerine tabşyrylan hyzmaty ýerine ýetirip, Iýerusalimden yzyna dolandylar. Olar özleri bilen bile Marky hem alyp gaýtdylar. Markyň beýleki ady Ýohannady.

13-nji bap

¹Antiýohdaky imanlylar ýygnagynda pygamberler we mugallymlar bardy. Olar Barnap, Garaýagyz lakamly Şimgon, kirineýli Lukiý, hökümdar Hirod bilen bile ösen Manahen we Şawul dagydy. ²Bular Rebbe ybadat edip, agyz bekleýärkäler, Mukaddes Ruh: «Barnap bilen Şawuly Maňa bagyş ediň, goý, olar Meniň tabşyran işimi berjaý etsinler» diýdi. ³Şeýlelikde, olar agyz bekläp, doga-dileg etdiler we ellerini olaryň üstüne goýup, Barnap bilen Şawuly ýola saldylar.

Şawul bilen Barnap Kipr adasynda

⁴MukaddesRuh tarapyndan ýollanan Barnap bilen Şawul Selukiýa geldiler. Ol ýerden hem gämili Kipr adasyna gitdiler. ⁵Onsoň Salamise gelip, ýahudylaryň sinagogalarynda Hudaýyň Hoş Habaryny wagyz etdiler. Ýohanna hem olaryň ýanynda bolup, kömek berýärdi. ⁶Olar bütin adany aýlanyp, Pafosa geldiler. Ol ýerde Barýeşa atly bir ýahuda duş geldiler. Ol jadygöý we galp pygamberdi. ⁷Barýeşa şol ýeriň häkimi Sergiý Pawul bilen gatnaşýardy. Sergiý Pawul akylly adamdy. Ol Barnap bilen Şawuly çagyrdyp, olardan Hudaýyň Hoş Habaryny eşitmek isledi. ⁸Emma Barýeşa Barnap bilen Şawula garşy çykdy. Barýeşanyň beýleki ady Eýlim bolup, bu jadygöý diýmegi aňladýar. Ol häkimi iman etmekden ýüz öwürtmäge synanyşdy. ⁹Şonda Mukaddes Ruhdan dolan Şawul, ýagny Pawlus jadygöýüň gözlerine seredip: ¹⁰«Eý, iblis ogly! Sen ähli dogrulygyň duşmanysyň. Seniň ýüregiň her dürli hileden we galplykdan doly. Rebbiň hak ýoluny ýoýmagyňy haçan bes etjek? ¹¹Indi, seret, Rebbiň eli saňa garşydyr, sen kör bolarsyň, belli bir wagta çenli gün şöhlesini görmersiň» diýdi.

Şol pursadyň özünde onuň gözüni duman örtüp, garaňkylyk gaplady. Ol özüni itdirjek bolup, töweregini sermeläp, adam gözläp başlady. ¹²Häkim ýüze çykan wakany görüp, iman etdi, sebäbi ol RebIsa hakyndaky taglymata haýran galdy.

Pawlus ýoldaşlary bilen Pisidýadaky Antiýoh şäherinde

¹³Pawlus we onuň ýoldaşlary Pafosdan gämä münüp, Pamfiliýadaky Perga şäherine geldiler. Şol ýerde Ýohanna olardan aýrylyp, Iýerusalime dolandy. ¹⁴Olar bolsa Pergadan ýollaryny dowam etdirip, Pisidýadaky Antiýoh şäherine geldiler. Sabat günisinagoga gelip, ol ýerde oturdylar. ¹⁵Töwrat bilen pygamberleriň ýazgylaryndan okalandan soň, sinagoganyň baştutanlary: «Doganlar, halka näme öwüt-nesihatyňyz bar bolsa aýdyň, baş üstüne!» diýip, olary çagyrtdylar. ¹⁶Şeýlelikde, Pawlus ýerinden turup, olara eli bilen ýuwaş bolmaklaryny yşarat etdi. Soňra ol söze başlady: «Eý, ysraýyllylar we Hudaýa sežde edýän keseki halklar, maňa gulak asyň! ¹⁷Ine, ysraýyl halkynyň Hudaýy biziň ata-babalarymyzy saýlady. Olar Müsürde ýaşan döwründe Hudaý olardan beýik bir halk ýaratdy. Soňra beýik gudraty bilen olary Müsürden alyp çykdy. ¹⁸Kyrk ýylyň dowamynda Hudaý olaryň çöldäki etmişlerine çydady. ¹⁹Kengan ýurdunda ýaşaýan ýedi milleti gyryp, ýurtlaryny olara miras berdi. ²⁰Bularyň hemmesi, takmynan, dört ýüz elli ýyl dowam etdi. Mundan soň Hudaý olara Şamuwel pygamberiň döwrüne çenli serdarlar berdi. ²¹Onsoň ysraýyl halky patyşa talap etdi. Hudaý olara Kişiň ogly Şawuly patyşa edip berdi. Benýamin tiresinden bolan Şawul kyrk ýyl höküm sürdi. ²²Hudaý Şawuly tagtdan düşürenden soň bolsa, olara Dawudy patyşa etdi we ol hakda şaýatlyk edip: „Göwnümden turýan bir adamy, Ýyşaýyň ogly Dawudy tapdym. Ol Meniň ähli islegimi berjaý eder“ diýdi. ²³Şeýlelikde, Hudaý Öz beren wadasyna görä, Dawudyň neslinden Isany ysraýyl halkyna Halasgär edip iberdi. ²⁴Isa gelmezden öň bolsa Ýahýa bütin ysraýyl halkyna toba etmegi we suwa çümdürilmegi wagyz etdi. ²⁵Ýahýa özüne tabşyrylan işi tamamlamazdan öň: „Siz meni Mesih hasaplaýarsyňyzmy? Ýok, men Mesih däl. Ol menden soňra geler. Men Onuň çarygynyň bagyny çözmäge-de mynasyp däldirin“ diýdi. ²⁶Eý, doganlar, Ybraýymyň nesilleri! Eý, Rebbe sežde edýän keseki milletler! Halasgärimiz baradaky bu habar bize berildi. ²⁷Iýerusalimiň ilaty we olaryň ýolbaşçylary Isany tanaman, Ony ölüme höküm etdiler. Şeýdip, olar öňki pygamberleriň aýdanlaryny ýerine ýetirdiler. Şeýdip, olar Sabat güni okalýan pygamberleriň sözleri boýunça hereket etdiler. ²⁸Ölüm jezasyna laýyk hiç bir sebäp tapmasalar-da, Pilatdan Onuň öldürilmegini talap etdiler. ²⁹Ol hakda ýazylanlaryň baryny berjaý edenlerinden soň bolsa, Ony haçdan düşürip, bir mazarda goýdular. ³⁰Emma Hudaý Ony ölümden direltdi. ³¹Ençeme günläp Isa Özi bilen Jelileden Iýerusalime gelenlere göründi. Bu adamlar indi ysraýyl halkyna Ol hakda şaýatlyk edýärler. ^32-33Biz häzir size Hoş Habary yglan edýäris: Hudaý Isany ölümden direldip, Öz perzentleri bolan biziň üçin ata-babalarymyza beren wadasyny berjaý etdi. Bu hakda ikinji mezmurda şeýle ýazylan:

„Sen Meniň Oglumsyň,

bu gün Men saňa Ata boldum“.

³⁴Isanyň ölümden direlişi we asla çüýremezligi dogrusynda Hudaý şeýle diýdi: „Dawuda wada beren mukaddes ýalkanyşlarym bilen sizi ýalkaryn“. ³⁵Başga bir mezmurda şeýle ýazylan: „Sen Sadygyňyň gabyrda çüýremegine ýol bermersiň“.

³⁶Dawut babatda aýtsak, ol öz wagtynda Hudaýyň maksady üçin hyzmat etdi. Ol dünýäden ötüp, ata-babalarynyň ýanynda jaýlandy; onuň jesedi çüýräp gitdi. ³⁷Emma Hudaýyň Dirildeni çüýremedi. ^38-39Şonuň üçin hem, eý, doganlar, şuny bilip goýuň: biz size günäleriň Isa arkaly bagyşlanýandygyny yglan edýäris. Isa iman eden her bir adam Ol arkaly aklanýar. Bu Musanyň kanuny boýunça mümkin däldi. ⁴⁰Indi habardar boluň, pygamberleriň bu aýdanlary başyňyza gelmesin:

⁴¹ „Serediň, eý, masgaralaýjylar,

haýrana galyp, ýok boluň!

Siziň günleriňizde etjek işimi eşideniňizde,

gulagyňyza ynanmarsyňyz“».

⁴²Pawlus bilen Barnap ýahudylaryň sinagogasyndan çykyp barýarkalar, halk indiki Sabat güni-de bu zatlar dogrusynda gürrüň bermeklerini olardan haýyş etdi. ⁴³Sinagogadaky halk gidenden soň, ýahudylaryň we ýahudy dinini kabul edenleriň köpüsi Pawlus bilen Barnabyň yzyna düşdüler. Pawlus bilen Barnap olara hemişe Hudaýyň merhemeti bilen ýaşamaklaryny öwüt-nesihat etdiler. ⁴⁴Indiki Sabat güni bolsa Rebbiň Hoş Habaryny diňlemek üçin tutuş şäher diýen ýaly ýygnandy. ⁴⁵Şunça köp mähelläni görüp, ýahudylary göriplik gurşap aldy. Olar Pawlusyň aýdan zatlaryna garşy çykyp, oňa sögdüler. ⁴⁶Pawlus bilen Barnap hem batyrgaýlyk bilen şeýle diýdiler: «Hudaýyň Hoş Habary ilki size wagyz edilmelidi. Emma siz ony ret etdiňiz! Bu bolsa siziň baky ýaşaýşa mynasyp däldigiňizi subut edýär. Şonuň üçin biz keseki milletlere ýüzlenýäris. ⁴⁷Çünki Reb bize şeýle buýruk berdi: „Ýeriň aňry çägine çenli halas etmek üçin, Seni milletlere nur etdim“».

⁴⁸Milletler muny eşidenlerinde şatlanyp, Rebbiň Hoş Habaryna uly hormat goýdular. Şeýlelikde, baky ýaşaýyş üçin saýlananlaryň hemmesi iman etdi.

⁴⁹Rebbiň Hoş Habary ýurduň hemme ýerine ýaýraýardy. ⁵⁰Emma ýahudylar şäheriň ýokary mertebeli hudaýhon aýallaryny we at-abraýly erkeklerini Pawlus bilen Barnabyň garşysyna öjükdirdiler. Şeýlelikde, olary yzarlap, öz ýurtlaryndan kowup çykardylar. ⁵¹Bu iki resul bolsa olara garşylyk hökmünde, aýaklarynyň tozuny kakyp, Ikoniýa şäherine gitdiler. ⁵²Antiýohdaky şägirtler bolsa şatlykdan we Mukaddes Ruhdan doldular.

14-nji bap

Pawlus bilen Barnap Ikoniýada

¹Pawlus bilen Barnap Ikoniýa şäherinde hem adatdakysy ýaly ýahudylaryň sinagogasyna bardylar. Ol ýerde olar şeýle bir täsirli wagyz etdiler welin, köp sanly ýahudylar we keseki milletler iman etdiler. ²Emma iman etmedik ýahudylar keseki milletleri bu iki resulyň üstüne küşgürip, imanlylara garşy olaryň aňyny zäherlediler. ³Pawlus bilen Barnap bu ýerde uzak wagt galyp, RebIsa hakynda batyrgaýlyk bilen wagyz etdiler. Isa hem olara alamatlar we mugjyzalar görkezmek başarnygyny berip, Öz merhemeti baradaky habary olar arkaly tassyklady. ⁴Şäheriň halky ikä bölündi; olaryň bir bölegi ýahudylaryň, bir bölegi-de resullaryň tarapyna geçdi.

⁵Şundan soň ýahudylar we başga milletler özleriniň ýolbaşçylary bilen birlikde resullaryň üstüne topulyp, olary daşlamakçy boldular. ⁶Resullar mundan habarly bolansoňlar, Likaoniýanyň Listra, Derbe şäherlerine we olaryň daş-töweregine gaçdylar. ⁷Ol ýerlerde-de Hoş Habary wagyz etdiler.

Pawlus bilen Barnap Listrada we Derbede

⁸Listrada aýaklary ysmaz bir adam ýaşaýardy. Ol dogabitdi oturady we hiç wagt ýöremändi. ⁹Bu adam Pawlusyň gürrüňini diňläp otyrdy. Pawlus hem oňa dikanlap seredip, onuň sagaljagyna imanynyň bardygyny gördi. ¹⁰Şonda Pawlus gaty ses bilen: «Ýeriňden tur!» diýdi. Ol hem towsup turdy-da, ýöräp başlady. ¹¹Mähelle Pawlusyň eden işini görüp, likaoniýa dilinde: «Hudaýlar ynsan keşbinde biziň ýanymyza inipdirler!» diýip gygyryşdylar. ¹²Barnaby Zews, Pawlusy bolsa, esasy söz sözleýänçidigi üçin Hermes^[10] diýip atlandyrdylar. ¹³Zewsiň buthanasy şäheriň daşynda ýerleşýärdi. Zews ruhanysy boýnuna gül çemenleri geýdirilen öküzleri şäher derwezeleriniň agzyna getirip, halk bilen birlikde gurbanlyk berjek boldy. ¹⁴Emma resullar Barnap bilen Pawlus muny eşidip, ýakalaryny ýyrtyp, halkyň ortasyna kürsäp girdiler. Olar batly ses bilen: ¹⁵«Adamlar! Näme üçin beýle edýärsiňiz? Biz hem size meňzeş ynsandyrys. Size Hoş Habar alyp geldik. Indi bu boş zatlardan el çekiň-de, ýeri, gögi, deňzi we olardaky ähli zady ýaradan diri Hudaýa tarap dolanyň. ¹⁶Geçen döwürde Hudaý ähli milletlere öz ýollary boýunça ýöremäge rugsat berdi. ¹⁷Muňa garamazdan, Ol Özüniň bardygyny hiç haçan subutsyz goýmaýar. Serediň! Size ýagşylyk edip, asmandan ýagyş ýagdyrýar, möwsüminde hasyl berýär, garnyňyzy birkemsiz doýrup, ýürekleriňizi şatlykdan doldurýar» diýdiler. ¹⁸Bu sözler bilen olar halky özlerine gurbanlyk hödür etmekden zordan dändirdiler.^[11] ¹⁹Emma Antiýohdan, Ikoniýadan gelen ýahudylar halky öjükdirip, Pawlusy daşladylar we ölendir öýdüp, ony şäherden süýräp çykardylar. ²⁰Emma şägirtler daşyna üýşenlerinde, Pawlus ýerinden turup, şähere gaýtdy. Ertesi gün ol Barnap bilen Derbä tarap ýola düşdi.

²¹Derbede olar Hoş Habary wagyz edip, köp şägirt topladylar. Soňra Listra, Ikoniýa we Antiýoha dolanyp geldiler. ²²Olar şägirtleri ruhlandyrdylar we olara imanda berk durmagy ündäp: «Hudaýyň Şalygyna girmegimiz üçin, biziň köp muşakgatlary başdan geçirmegimiz gerek» diýýärdiler. ²³Pawlus bilen Barnap her bir ýygnak üçin ýolbaşçylar bellediler. Soňra doga-dileg edip, agyz bekläp bu ýolbaşçylary özleriniň iman eden Rebbine tabşyrdylar. ²⁴Onsoň Pisidýanyň içinden geçip, Pamfiliýa geldiler. ²⁵Perga şäherinde Isa hakynda wagyz edenlerinden soň, Attaliýa gitdiler. ²⁶Ol ýerden hem olar gämili Antiýoha dolanyp geldiler. Pawlus bilen Barnap bu şäherde özlerini Hudaýyň merhemetine tabşyryp, hut şu ýerden şindi tamamlan işlerini amala aşyrmaga ugrapdylar. ²⁷Antiýoha gelenlerinden soň, resullar ýygnagy bir ýere çagyryp, olara Hudaýyň özleri arkaly ähli bitiren işlerini we ýahudy dälleriň iman etmegi üçin, Onuň açan ýoly barada gürrüň berdiler. ²⁸Resullar uzak wagtlap şägirtler bilen bile boldular.

15-nji bap

Iýerusalimdäki maslahat

¹Ýahudyýadan birnäçe adam Antiýoha gelip, doganlara: «Musanyň adaty boýunça sünnetlenmeseňiz, halas bolup bilmersiňiz» diýip öwredýärdiler. ²Pawlus bilen Barnap bu adamlar bilen köp çekeleşip jedelleşdiler. Onsoň bu meseläni çözmek üçin, beýleki doganlaryň birnäçesi bilen birlikde, Pawlus bilen Barnap Iýerusalimdäki resullaryň, ýolbaşçylaryň ýanyna gitmeli diýen karara gelindi. ³Imanlylar ýygnagy olary ýola salyp ugratdy. Olar Finikiýanyň we Samariýanyň içinden geçip, keseki milletleriň-de Hudaýy kabul edendikleri barada gürrüň berdiler. Bu habar hemme imanlylara uly şatlyk getirdi. ⁴Iýerusalime gelenlerinde bolsa, resullardyr ýolbaşçylar we tutuş ýygnak olary gyzgyn garşylady. Pawlus bilen Barnap Hudaýyň özleri arkaly bitiren ähli işlerini ýygnananlara gürrüň berdiler. ⁵Emma fariseýler toparyndan iman edenleriň käbiri aýaga galyp: «Keseki milletlerden bolanlary sünnetlemeli we olara Musanyň kanunyny berjaý etmegi tabşyrmaly» diýdiler. ⁶Onsoň resullar we ýolbaşçylar bu mesele barada maslahatlaşmaga ýygnandylar. ⁷Ýygnakda gürrüň uzaga çekensoň, Petrus ýerinden turup, olara şeýle diýdi: «Doganlar! Özüňiz bilýänsiňiz, keseki milletlere Hoş Habary wagyz etmegim üçin, ençeme wagt mundan öň Hudaý araňyzdan meni saýlady. Ol muny milletleriň Hoş Habary eşidip, iman etmegi üçin şeýle etdi. ⁸Her bir ynsanyň ýüregini bilýän Hudaý bize beren Mukaddes Ruhuny keseki milletlere hem berdi. Şu arkaly olary kabul edendigini tassyklady. ⁹Hudaý olaryň imany arkaly ýüreklerini päkledi. Şeýdip, Hudaý biziň bilen keseki milletleriň arasyndaky parhy ýok etdi. ¹⁰Beýle bolsa, näme üçin ata-babalarymyzyň we özümiziň göterip bilmedik boýuntyrygymyzy şägirtleriň boýnuna salýaňyz? Hudaýy synajak bolýarsyňyzmy? ¹¹Ýok! Biz özümiziň hem, olaryň hem Rebbimiz Isanyň merhemeti bilen halas bolýandygymyza ynanýarys».

¹²Onsoň hemmeler dymyp, Pawlus bilen Barnaby diňlediler. Olar Hudaýyň özleri arkaly keseki milletlere görkezen beýik alamatlaryny we mugjyzalaryny gürrüň berdiler. ¹³Olar gürrüňlerini gutarandan soň, Ýakup söze başlap, şeýle diýdi: «Doganlar, maňa gulak asyň! ¹⁴Ine, Simun^[12] bize Hudaýyň ilki bilen keseki milletlere nähili nazar salandygyny we olaryň arasyndan Özüne bir halk saýlap alandygyny düşündirip berdi. ¹⁵Pygamberleriň sözleri-de bu aýdylanlar bilen gabat gelýär. Ine, onda şeýle ýazylan:

¹⁶„Mundan soň Men dolanyp gelip,

Dawudyň ýykylan çadyryny dikelderin.

Weýran bolan ýerlerini oňaryp,

ony täzeden bina ederin.

¹⁷Şeýdip, aman galanlar Rebbi agtarsyn,

Maňa degişli ähli milletler Rebbi gözlesin.

Muny bu zatlary edýän Reb aýdýandyr,

¹⁸bular gadymdan mälimdir“.

¹⁹Şonuň hem Hudaýy kabul edýän keseki milletlere kynçylyk döretmeli däl diýen karara geldim. ²⁰Gaýtam, olara hat ýazyp, şeýle diýeliň: „Butlara hödürlenen gurbanlyk etini iýmekden, zynadan, damagy çalynmadyk haram haýwanyň etinden we ganyndan daş duruň“. ²¹Çünki Musanyň kanuny gadym döwürden bäri her bir şäherde wagyz edilýär, her Sabat güni sinagogalarda okalýar».

Keseki milletlerden bolan imanlylara hat

²²Soňra resullar we ýygnagyň ýolbaşçylary tutuş imanlylar ýygnagy bilen birlikde birnäçe adamy saýlap, olary Pawlus hem-de Barnap bilen Antiýoha ibermek kararyna geldiler. Olar iki adamy: Barsaba lakamly Ýudasy we Silasy saýladylar, olaryň ikisi-de doganlaryň arasynda ýolbaşçydylar. ²³Ellerine şu haty berip, olary ugratdylar: «Siziň doganlaryňyz bolan biz resullar we ýolbaşçylar Antiýohda, Siriýada, Kilikiýada ýaşaýan ýahudy däl imanly doganlara salam ýollaýarys. ²⁴Biziň eşidişimize görä, aramyzdan käbirleri baryp, öz sözleri bilen sizi howsala salyp, aňyňyzy bulaşdyrypdyrlar. Emma olary biz ibermedik. ²⁵Şonuň üçin hem aramyzdan birnäçe adamy saýlap, olary eziz dostlarymyz Barnap we Pawlus bilen bile siziň ýanyňyza ýollamagy bir agyzdan karar etdik. ²⁶Bular Rebbimiz IsaMesihe gulluk etmek üçin janyny orta goýan adamlardyr. ²⁷Şeýlelikde, biz Ýudas bilen Silasy ýollaýarys, olar biziň ýazanlarymyzy dil üsti bilen tassyklarlar. ²⁸Biz Mukaddes Ruhuň ýolbaşçylygynda şu wajyp talaplardan başga hiç bir zady siziň üstüňize ýüklemezligi makul gördük: ²⁹butlara hödürlenen gurbanlyk etini iýmekden, zynadan, damagy çalynmadyk haram haýwanyň etinden we ganyndan daş duruň.^[13] Şulardan saklansaňyz, ýagşy iş edersiňiz. Hoş, sag-salamat boluň».

³⁰Şeýlelikde, olar ýola düşdüler. Antiýoha gelip, imanlylary üýşürdiler-de, haty gowşurdylar. ³¹Imanlylar hatdaky ruhlandyryjy habary okap, şat boldular. ³²Ýudas bilen Silas pygamberdiler. Olar doganlara köp öwüt-nesihat edip, olaryň imanyny berkitdiler. ^33-34Birnäçe wagt ol ýerde bolanlaryndan soňra, doganlar olary resullaryň ýanyna sag-salamat ugradyp goýberdiler.^[14] ³⁵Pawlus we Barnap hem Antiýohda galdylar. Olar başgalar bilen birlikde halka sapak öwredip, Reb Isa hakyndaky Hoş Habary wagyz etdiler.

Pawlus bilen Barnap biri-birlerinden aýrylýarlar

³⁶Birnäçe günden soň Pawlus Barnaba: «Indi Rebbiň Hoş Habaryny wagyz eden şäherlerimize dolanyp baraly, ol ýerdäki doganlarymyzy görüp, hal-ýagdaýlaryny soraly» diýdi. ³⁷Mark diýlip atlandyrylýan Ýohannany-da Barnap özleri bilen äkitmek isleýärdi. ³⁸Emma Pawlus özlerini Pamfiliýada terk edip, Hudaýyň hyzmatyny ahyryna çenli bile dowam etmedik Marky äkitmegi makul bilmedi. ³⁹Şeýlelikde, aralarynda agzalalyk döräp, olar biri-birlerinden aýryldylar. Barnap ýanyna Marky alyp, gämi bilen Kipre gitdi. ⁴⁰Pawlus bolsa Silasy saýlady, imanlylar olary Rebbiň merhemetine tabşyranlaryndan soňra, olar ýola düşdüler. ⁴¹Olar Siriýa, Kilikiýa aýlanyp, ýygnaklary berkitdiler.

16-njy bap

Timoteos Pawlus bilen Silasa goşulýar

¹Pawlus Derbe we Listra şäherlerine geldi. Listrada Timoteos atly Isanyň bir şägirdi bardy. Onuň ejesi imanly ýahudydy, kakasy bolsa grekdi. ²Listradaky we Ikoniýadaky doganlar ol barada gowy sözler aýdýardylar. ³Pawlus Timoteosy özi bilen äkitmek isleýärdi. Şonuň üçin ony sünnet etdirdi, sebäbi ol ýerde ýaşaýan ýahudylaryň hemmesi Timoteosyň kakasynyň grekdigini bilýärdi. ⁴Olar şäherleriň içinden geçip, ol ýerdäki imanlylara Iýerusalimdäki resullar we ýolbaşçylar tarapyndan kabul edilen kararlara eýermekligi tabşyrýardylar. ⁵Şeýlelikde, doganlaryň imany has-da berkäp, olaryň sany günsaýyn artýardy.

Pawlus Makedoniýa barada görnüş görýär

⁶Mukaddes Ruh tarapyndan Rebbiň sözüni Aziýa welaýatyna wagyz etmeklik bökdelensoň, Pawlus dagy Frikiýa we Galatýa ülkesinden geçdiler. ⁷Olar Misýa serhedine gelip, Bitiniýa welaýatyna girmekçi boldular. Emma IsaMukaddesRuh arkaly olara rugsat bermedi. ⁸Onsoň Misýanyň üsti bilen Troasa gitdiler. ⁹Şol gije Pawlus bir görnüş gördi. Makedoniýaly bir adam onuň garşysynda durup: «Makedoniýa gel, bize kömek et!» diýip ýalbardy. ¹⁰Pawlus bu görnüşi görensoň, Hudaý bizi olara Hoş Habary wagyz etmäge çagyrýar diýen netijä gelip, biz dessine Makedoniýa tarap ýola düşdük.

Lidiýa iman edýär

¹¹Şeýlelikde, Troasdan gämi bilen göni Samofrakiýa, ertesi hem Neapolise gitdik. ¹²Ol ýerden-de Makedoniýanyň esasy welaýatynda ýerleşýän Filipi şäherine geldik. Bu şäher Rime garaşlydy. Biz birnäçe günläp ol ýerde galdyk. ¹³Sabat güni biz şäherden derýa ýakasyna çykdyk. Ol ýerde ybadat edilýän ýeriň bardygyny bilýärdik. Onsoň ol ýerde ýygnanan aýallar bilen oturyp, olara gürrüň bermäge başladyk. ¹⁴Bizi diňläp oturanlaryň arasynda Lidiýa atly bir söwdagär aýal hem bardy. Ol Tiýatira şäherinden bolup, gyrmyzy parçalar satýardy. Bu aýal Hudaýa sežde edýärdi. Pawlusyň sözlerine gulak asmak üçin, Reb onuň ýüregini açdy. ¹⁵Lidiýa tutuş öý-içersi bilen suwa çümdürilenden soňra bizi öýüne çagyryp: «Meni Rebbe sadyk saýýan bolsaňyz, geliň-de, öýümde galyň» diýip ýalbaryp, bizi yrdy.

Pawlus bilen Silas tussaglykda

¹⁶Bir gün ybadat edilýän ýere barýarkak, palçylyk ruhy eýelän bir hyzmatkär gyza duş geldik. Bu gyz pal atmaklyk bilen hojaýynlaryna köp pul gazanyp berýärdi. ¹⁷Ol Pawlusyň we biziň yzymyza düşüp: «Bu adamlar Beýik Hudaýyň gullarydyr. Olar size^[15] halas bolmagyň ýoluny wagyz edýärler» diýip gygyrýardy. ¹⁸Ol ençeme günläp şeýle diýip gygyrmagyny dowam etdi. Ahyry Pawlus bizar bolup, yzyna öwrülip, arwah-jyna: «Isa Mesihiň adyndan buýurýaryn: bu gyzyň içinden çyk!» diýdi. Arwah-jyn şol pursadyň özünde gyzdan çykdy. ¹⁹Onuň hojaýynlary gazanç umytlarynyň elden gidenini görüp, Pawlus bilen Silasy tutup, bazar meýdançasyna süýräp getirdiler. ²⁰Olary häkimleriň öňüne getirip: «Bu adamlar şäherimizde başagaýlyk döredýärler. Özleri hem ýahudylar, ²¹biz bolsa rimliler, olar biziň kanunymyza ters gelýän adatlary wagyz edýärler. Bize olaryň adatlaryny kabul etmek ýa-da berjaý etmek gadagandyr» diýdiler. ²²Halk hem Pawlus bilen Silasa garşy aýaga galdy. Şeýlelikde, häkimler esgerlere olaryň eşiklerini sypyryp, taýaklap urmagy buýurdylar. ²³Köp taýaklanlaryndan soň, zyndana saldylar-da, zyndanyň baş gözegçisine olary berk saklamagy tabşyrdylar. ²⁴Ol hem şeýle buýruk alansoň, olary zyndanyň içki bölümine salyp, aýaklaryna gandal baglady.

²⁵Ýarygije töweregi Pawlus bilen Silas doga-dileg edip, Hudaýa öwgüli nagmalar aýdýardylar, tussaglar hem olary diňleýärdi. ²⁶Birdenkä güýçli ýertitreme boldy, zyndanyň binýady sarsyp, ähli gapylar birbada açyldy, hemmeleriň zynjyry üzüldi. ²⁷Ukudan oýanan baş gözegçi zyndanyň gapylarynyň açykdygyny gördi. Ol tussaglar gaçandyr öýdüp, özüni öldürjek bolup, gylyjyny syrdy. ²⁸Emma Pawlus gaty ses bilen: «Saklan! Janyňa kast etme, biziň hemmämiz şu ýerde!» diýip gygyrdy. ²⁹Baş gözegçi çyra getirdip, içeri kürsäp girdi. Ol sandyrap baryp, Pawlus bilen Silasyň aýagyna ýykyldy. ³⁰Olary daşary çykaryp: «Agalar! Men halas bolmak üçin näme etmeli?» diýip sorady. ³¹Olar hem: «Rebbimiz Isa iman et, özüň-de, tutuş öý-içeriň hem halas bolar» diýdiler. ³²Soňra olar baş gözegçä we onuň öý-içersine Rebbiň Hoş Habaryny wagyz etdiler. ³³Şol gijäniň özünde baş gözegçi olary bir çete çykaryp, ýaralaryny ýuwdy. Soňra dessine ol öý-içersindäkiler bilen bile suwa çümdürildi. ³⁴Onsoň olary öýüne salyp, öňlerine saçak ýazdy. Ol tutuş öý-içersi bilen birlikde Hudaýa iman edendigine begendi.

³⁵Ertesi daň atanda, häkimler öz gullukçylaryny iberip: «Şol adamlary boşat» diýdiler. ³⁶Zyndanyň baş gözegçisi hem bu habary Pawlusa ýetirip: «Häkimler size gidiberiň diýip habar ýollapdyrlar. Indi siz gidip bilersiňiz. Sag-aman baryň» diýdi. ³⁷Emma Pawlus olara: «Rim raýatydygymyza garamazdan, bizi halkyň öňünde bikanun ýençdiler, zyndana taşladylar. Näme üçin indi bizi ogrynça boşadyp goýberjek bolýarlar? Bu bolmaz! Goý, bizi zyndandan özleri gelip çykarsynlar» diýdi. ³⁸Gözegçiler hem bu sözleri häkimlere ýetirdiler. Häkimler Pawlus bilen Silasyň Rim raýatydygyny eşidip, gaty howsala düşdüler. ³⁹Häkimler gelip, olardan ötünç soradylar we zyndandan alyp çykdylar. Soňra olara şäherden gitmeklerini haýyş etdiler. ⁴⁰Pawlus bilen Silas zyndandan çykyp, Lidiýanyň öýüne bardylar. Olar bu ýerde imanlylar bilen duşuşyp, olary ruhlandyrdylar, soňra ol ýerden gitdiler.

17-nji bap

Pawlus Salonikide wagyz edýär

¹Pawlus bilen Silas Anfipol we Apoloniýa şäherleriniň içinden geçip, Salonikä geldiler. Ol ýerde ýahudylaryň bir sinagogasy bardy. ²Pawlus adatdakysy ýaly sinagoga gitdi we üç Sabat güni olar bilen Mukaddes Ýazgylar boýunça gürrüň etdi. ³Ol Mesihiň görgi görmeginiň we soňra ölümden direlmeginiň gerek bolandygyny düşündirip subut etdi. Ol: «Meniň size wagyz edýän Isam Mesihdir» diýdi. ⁴Olardan käbiri Pawlus bilen Silasa ynanyp, olara goşuldylar. Şeýle hem Rebbe sežde edýän köp sanly grekler we ýokary mertebeli ençeme aýallar olara goşuldylar. ⁵Emma ýahudylar göripçilik etdiler, olar bazarda bikär gezip ýören erbet adamlaryň birnäçesini ýanlaryna toplap, şäherde gozgalaň turuzdylar. Pawlus bilen Silasy tapyp, mähelläniň öňüne çykarmak üçin, Ýasonyň öýüne döküldiler. ⁶Emma olary tapyp bilmänsoňlar, Ýason bilen birnäçe doganlary şäher ýolbaşçylarynyň öňüne süýräp getirip: «Bu adamlar bütin dünýäde bulagaýlyk döredip, biziň şäherimize hem geldiler. ⁷Ýason olara öýünden jaý berdi. Olaryň hemmesi Isa diýen patyşa bar diýip, imperatoryň permanlaryna garşy çykýarlar» diýip gygyrdylar. ⁸Halk we şäher ýolbaşçylary bu habary eşidip howsala düşdüler. ⁹Onsoň Ýason bilen beýlekileri jerime tölänlerinden soň boşadyp goýberdiler.

Pawlus bilen Silas Beriýa şäherinde

¹⁰Doganlar şol gijäniň özünde Pawlus bilen Silasy Beriýa şäherine iberdiler. Olar şähere gelip, ýahudylaryň sinagogasyna bardylar. ¹¹Beriýadaky ýahudylaryň gözýetimi Salonikidäki ýahudylaryňka garanda has giňdi. Olar Isa hakyndaky habary göwünjeňlik bilen kabul edip, Pawlusyň aýdanlarynyň hakykatdygyny görmek üçin, Mukaddes Ýazgylary her gün seljerýärdiler. ¹²Ýahudylaryň köpüsi, şeýle hem at-abraýly ençeme grek aýallary we erkekleri Isa iman etdiler.

¹³Emma Salonikidäki ýahudylar Pawlusyň Beriýada Hudaýyň Hoş Habaryny wagyz edendigini bilenlerinde, ol ýere hem gitdiler. Olar halky öjükdirip, howsala saldylar. ¹⁴Şonda doganlar Pawlusy şobada deňziň kenaryna ugratdylar. Silas bilen Timoteos bolsa Beriýada galdylar. ¹⁵Pawlusy ugradýanlar ony Afina çenli getirdiler. Olar Pawlusdan: «Silas bilen Timoteos tizden-tiz meniň ýanyma gelsinler» diýen buýrugy alansoňlar, Beriýa şäherine dolanyp geldiler.

Pawlus Afinyda wagyz edýär

¹⁶Pawlus Afinyda Silas bilen Timoteosa garaşýarka, şäheriň butlardan doludygyny görüp, ýüregi gyýyldy. ¹⁷Şonuň üçin Pawlus sinagogada ýahudylar we Rebbe sežde edýän köp sanly grekler bilen gürrüňleşdi. Şeýle hem her gün bazarda duş gelen adamlara wagyz etdi. ¹⁸Birnäçe epikur we stoik taglymatçylar hem Pawlus bilen jedelleşdiler. Käbiri: «Bu ýaňra näme diýjek bolýar?» diýse, käbiri: «Ol keseki hudaýlar barada wagyz edýär» diýýärdi. Olar Pawlus Isanyň Hoş Habaryny we direlişini wagyz edýändigi üçin şeýle diýýärdiler. ¹⁹Olar Pawlusy tutup, Arýopagus mejlisine getirip, şeýle diýdiler: «Seniň öwredýän bu täze taglymatyňyň nämedigini biz hem bilsek bolarmy? ²⁰Sen biziň öň eşitmedik käbir geň zatlarymyz barada gürrüň edýärsiň. Biz indi bu zatlaryň näme aňladýandygyny bilmek isleýäris». ²¹Hemme afinylylar we ol ýerde ýaşaýan başga milletler ähli wagtlaryny täze düşünjeler barada gürrüň etmek ýa-da diňlemek bilen geçirýärdiler. ²²Pawlus Arýopagus mejlisiniň ortasynda durup, şeýle diýdi: «Eý, afinylylar! Men siziň berk dindardygyňyzy görýärin. ²³Men bütin şähere aýlanyp çykyp, siziň ybadat edýän zatlaryňyzy gözden geçirdim. Bu zatlaryň arasyndan „NÄTANYŞ HUDAÝA“ diýen ýazgyly bir gurbanlyk sypasyny gördüm. Ine, men size özüňiziň tanamazdan sežde edýän Hudaýyňyz barada gürrüň bermekçi. ²⁴Älem-jahany we ondaky ähli zatlary ýaradan Hudaý ýeriň-gögüň Hökümdary bolup, Ol ynsan eli bilen ýasalan ybadathanalarda ýaşamaýar. ²⁵Ol ynsan eliniň hyzmatyna mätäç däl, Ol hiç zada zar däl, sebäbi her bir ynsana ýaşaýyş, dem we ähli zady berýän Onuň Özüdir. ²⁶Hudaý ähli milletleri bir adamdan ýaradyp, olary bütin ýer ýüzüne ýaýratdy. Olaryň ýaşajak wagtyny we çägini öňünden belläp berdi. ²⁷Ol bulary Özüni agtarsynlar, gözläp tapsynlar diýip etdi. Hakykatdanam, Hudaý biziň hiç birimizden uzakda däldir. ²⁸Biz Onuň bilen ýaşaýandyrys, hereket edýändiris we bardyrys. Käbir şahyrlaryňyzyň aýdyşy ýaly: „Biz Onuň zürýadydyrys“. ²⁹Hawa, biz Hudaýyň zürýatlarydyrys. Şonuň üçin-de, biz Ony ynsan sungaty we hünäri arkaly altyndan, kümüşden ýa-da daşdan ýasalan heýkele meňzetmeli däldiris. ³⁰Hudaý ynsanlaryň geçmişdäki nadanlygyna göz ýumdy. Indi bolsa Ol hemme ýerde ähli adamlaryň toba etmegini buýurýar. ³¹Çünki Hudaý Öz bellän Ynsany arkaly dünýäni adalatly höküm etjek gününi belledi. Ony ölümden direltmek bilen Ony belländigini ähli ynsanlara subut etdi».

³²Olar Pawlusyň ölümden direliş baradaky wagzyny eşidenlerinde, käbirleri ony masgara etdi, käbirleri bolsa: «Bu hakda seni ýene diňläris» diýdiler. ³³Şeýlelikde, Pawlus olaryň arasyndan çykyp gitdi. ³⁴Birnäçe adam oňa goşulyp iman etdi. Olaryň arasynda mejlis agzasy Diýonis, şeýle hem, Damara atly bir aýal we başga-da ençeme adamlar bardy.

18-nji bap

Pawlus Korintos şäherinde

¹Mundan soň Pawlus Afinyny taşlap, Korintosa gitdi. ²Ol ýerde Pawlus Akila atly bir ýahudy bilen tanyşdy. Akila asly Pontusly bolup, aýaly Priskilla bilen ýaňy-ýakynda Italiýadan gelipdi. Sebäbi imperator Klawdiý hemme ýahudylaryň Rimden çykmaklary barada perman çykarypdy. Pawlus bu maşgalany görmäge gitdi. ³Olar hem Pawlus ýaly çadyr tikmek bilen meşgullanýardylar, şonuň üçin Pawlus olar bilen ýaşap, bile işledi. ⁴Pawlus her Sabat güni sinagogada Hoş Habar hakda pikir alşyp, ýahudylary we grekleri ynandyrmaga çalyşýardy. ⁵Silas bilen Timoteos Makedoniýadan gelenlerinden soň, Pawlus tutuş wagtyny Isa hakdaky habary wagyz etmäge bagyşlady. Ol ýahudylara Isanyň Mesihdigi barada şaýatlyk etdi. ⁶Emma olar Pawlusa garşy çykyp, oňa sögmäge başladylar. Şonda Pawlus olardan närazy bolup, egin-eşiginiň çaňyny kakyp: «Ganyňyz öz boýnuňyza bolsun, mende aýyp ýok. Mundan beýläk men keseki milletleriň ýanyna gitjek» diýdi. ⁷Onsoň Pawlus ol ýerden çykyp, Titus Ýustus atly bir adamyň öýüne bardy. Titus Ýustus Hudaýa sežde edýän adam bolup, onuň öýi sinagoga bilen ýanaşykdy. ⁸Sinagoga baştutany Krispus tutuş öý-içersi bilen bile Rebbe iman etdi. Pawlusy diňlän ençeme korintoslylar hem iman edip, Isanyň ady bilen suwa çümdürildiler.

⁹Bir gije Rebgörnüş arkaly Pawlusa şeýle diýdi: «Gorkma, geple, dymma! ¹⁰Men seniň bilendirin, hiç kim saňa azar bermez, ýamanlyk etmez, sebäbi bu şäherde Meniň halkymyň sany köpdür». ¹¹Şeýlelikde, Pawlus bir ýarym ýyllap olaryň arasynda galyp, Hudaýyň sözüni öwretdi. ¹²Ahaýa welaýatynyň häkimi Galiýonyň döwründe ýahudylar birleşip, Pawlusa garşy çykdylar we ony kazyýete getirdiler. ¹³Olar: «Bu adam kanuna garşy ýollar bilen halky Hudaýa sežde etmäge yrýar» diýdiler. ¹⁴Pawlus ýaňy söze başlamakçy bolup durka, Galiýo ýahudylara ýüzlenip: «Eý, ýahudylar! Eger dawaňyz bir adalatsyzlyk ýa agyr jenaýat hakda bolan bolsady, sizi sabyrlylyk bilen diňlemegi makul bilerdim. ¹⁵Emma meseläňiz sözler, atlar we öz kanunyňyz barada eken, bulary özüňiz çözüň. Meniň bulara kazylyk edesim gelenok» diýdi. ¹⁶Şeýlelikde, olary kazyýetden kowup goýberdi. ¹⁷Onsoň olar sinagoganyň baştutany Sostenisi kazyýetiň öňünde tutup ýençdiler. Emma Galiýo bularyň hiç birine üns hem bermedi.

Pawlus Antakiýa dolanýar

¹⁸Pawlus Korintosda ýene ençeme günläp galdy. Soňra doganlar bilen hoşlaşyp, gämide Siriýa gitdi. Priskilla bilen Akila hem onuň bilen gitdiler. Pawlus Hudaýa eden wadasyny saklap, Kenhreýa tarap ýola düşmezden öň, saçyny syrdyrdy. ¹⁹Efese gelenlerinde, Pawlus Priskilla bilen Akilany şol ýerde galdyrdy. Özi bolsa sinagoga gidip, ýahudylar bilen Hoş Habar hakda pikir alyşdy. ²⁰Adamlar Pawlusdan öz ýanlarynda köpräk galmagyny haýyş etdiler, emma Pawlus razy bolmady. ²¹Hoşlaşmazdan öň, olara söz berip: «Hudaý oňlasa, ýanyňyza ýene gelerin» diýdi. Şundan soň Efesi galdyryp, gämide ýola düşdi. ²²Pawlus Kaýsariýa gelende, Iýerusalime gidip, imanlylar topary bilen görüşdi. Soňra Antiýoha gitdi. ²³Ol ýerde birnäçe wagt bolandan soň, ýene ýola düşdi, Galatýa we Frikiýa ülkelerini aýlanyp, ähli şägirtleri imanda berkitdi.

Apollo wagyz edýär

²⁴Şol wagt Apollo atly bir ýahudy Efese geldi. Onuň asly isgenderiýalydy. Gepe çeper Apollo Mukaddes Ýazgylary örän gowy bilýärdi. ²⁵Rebbiň ýolunda tälim alan bu adam ruhy hyjuw bilen gepleýärdi. Diňe Ýahýanyň çümdüriş taglymatyny alan hem bolsa, Isa bilen bagly taglymaty dogry öwredýärdi. ²⁶Ol sinagogada gaýduwsyzlyk bilen geplemäge başlady. Priskilla bilen Akila Apollonyň wagzyny eşidenlerinde, ony öz öýlerine çagyryp, oňa Hudaýyň ýoluny has doly düşündirip berdiler. ²⁷Apollo Ahaýa gitmegi ýüregine düwdi. Efesdäki doganlar ol ýerdäki şägirtlere ony oňat garşy almaklaryny sorap, hat ýazdylar. Apollo Ahaýa gelip, Hudaýyň merhemeti bilen iman edenlere uly kömek etdi. ²⁸Ol Mukaddes Ýazgylar esasynda Isanyň Mesihdigini subut edip, ýahudylaryň nähakdygyny halkyň öňünde aç-açan paş edýärdi.

19-njy bap

Pawlus Efes şäherinde

¹Apollo Korintosdaka, Pawlus düzlükleriň üsti bilen Efese geldi. Bu ýerde birnäçe imanly doganlary tapdy. ²Olardan: «Iman edeniňizde Mukaddes Ruhy kabul etdiňizmi?» diýip sorady. Olar hem oňa: «Biziň Mukaddes Ruhuň bardygyndan hatda habarymyzam ýok» diýdiler. ³Olardan: «Onda nämä esaslanyp çümdürildiňiz?» diýip sorady. Olar: «Ýahýanyň çümdürmesine esaslanyp çümdürildik» diýip jogap berdiler. ⁴Pawlus: «Ýahýa toba edenleri çümdürýärdi. Ol halky özünden soňra Gelene, ýagny Isa iman etmäge çagyrdy» diýdi. ⁵Olar muny eşidip, Reb Isanyň yzyna eýerijiler hökmünde suwa çümdürildiler. ⁶Pawlus olaryň üstlerine elini goýan badyna, olara Mukaddes Ruh indi. Olar başga dillerde gepläp, pygamberlik etmäge başladylar. ⁷Olaryň hemmesi on iki adam töweregi bardy.

⁸Pawlus üç aýlap sinagoga baryp, ol ýerde halka ynandyryjy deliller bilen Hudaýyň Şalygy barada batyrgaý wagyz etdi. ⁹Emma käbirleri keçjallyk edip, ynanmak islemediler we halkyň öňünde «Isanyň Ýoly» atly topary ýamanlamaga başladylar. Şeýlelikde, Pawlus olaryň ýanyndan gaýtdy we imanlylary-da özi bilen alyp gaýtdy. Ol Tiran diýen adamyň diwanhanasynda her gün söhbet etdi. ¹⁰Bu iş iki ýyl dowam etdi. Şeýdip, Aziýa welaýatynda ýaşaýanlaryň hemmesi: ýahudylaram, greklerem Rebbiň Hoş Habaryny eşitdiler.

¹¹Hudaý Pawlusyň eli bilen görlüp-eşidilmedik gudratlary görkezdi. ¹²Pawlusa degen elýaglykdyr guşaklary alyp, hassalaryň üstüne ýapanlarynda, olar dertlerine şypa tapýardylar, olardan arwah-jynlar çykýardy.

¹³Şäherden-şähere aýlanyp, arwah-jynlary kowup çykarýan käbir ýahudylar topary hem bardy. Olar arwah-jyn eýelänlere Reb Isanyň ady bilen şypa bermäge synanyşyp: «Pawlusyň wagyz edýän Isasynyň ady bilen size buýruk berýärin!» diýýärdiler. ¹⁴Ýahudylaryň Skewa atly baş ruhanysynyň ýedi ogly-da bu iş bilen meşgullanýardy. ¹⁵Bir gezek arwah-jyn olardan: «Isany tanaýaryn, Pawlusy-da bilýärin, ýöne siz kim?» diýip sorady. ¹⁶Onsoň erbet ruh eýelän adam olaryň üstüne topulyp, ählisini basdy. Şonda olar bu öýden ýalaňaç hem ýaraly gaçyp gitdiler. ¹⁷Efesde ýaşaýan ýahudylaryň we grekleriň hemmesi bu wakany eşidip gorkdular. Reb Isanyň ady beýgeldi. ¹⁸Iman edenleriň köpüsi gelip, eden etmişlerini açyk boýun aldylar. ¹⁹Jadygöýlik bilen meşgullanýanlaryň ençemesi kitaplaryny üýşürip, hemmäniň gözüniň alnynda ýakdylar. Olaryň bahasyny hasaplanlarynda, elli müň kümüş teňňe çykdy. ²⁰Şeýlelikde, Rebbiň Hoş Habary barha ýaýrap, güýç-gudraty artýardy.

²¹Bu wakalardan soň, Pawlus Makedoniýanyň we Ahaýanyň üstünden geçip, Iýerusalime gitmegi ýüregine düwdi. Pawlus: «Ol ýerde bolanymdan soň, Rimi hem görmegim gerek» diýdi. ²²Ol öz iki kömekçisini: Timoteos bilen Erasdy Makedoniýa ýollady. Özi bolsa birnäçe wagtlap Aziýa welaýatynda galdy.

Efesdäki galmagal

²³Şol wagtlar «Isanyň Ýoly» atly topar dogrusynda uly galmagal turdy. ²⁴Demetreý atly bir zergär bardy. Ol kümüşden Artemis buthanasynyň şekillerini ýasamak bilen ussalara köp girdeji getirerdi. ²⁵Demetreý ussalary we şunuň ýaly iş bilen meşgullanýanlary üýşürip, şeýle diýdi: «Adamlar! Biziň şu hünär arkaly oňat gazanç edýändigimizi özüňiz bilýänsiňiz. ²⁶Emma Pawlusyň: „Ynsan eli bilen ýasalan hudaýlar asla hudaý däldir“ diýip, diňe Efesde däl, eýsem, bütin Aziýa welaýatynda köp adamlary ynandyryp azdyrandygyny-da görüp-eşidýänsiňiz. ²⁷Biziň bu senedimize halkyň arasynda abraýdan düşmek howpy abanýar. Diňe bu howp däl, eýsem, beýik zenan hudaý Artemisiň buthanasynyň-da hiç zat saýylyp, bütin Aziýa welaýatynyň we dünýäniň sežde edýän hudaýynyň şöhraty puja çykmagy ahmal». ²⁸Olar muny eşidenlerinde, gahar-gazapdan dolup: «Efeslileriň Artemisi beýikdir!» diýip gygyrmaga başladylar. ²⁹Şeýdip, bütin şäher galagopluga düşdi. Halk makedoniýaly Gaýus bilen Aristarhy tutup, olary tomaşa meýdanyna süýräp getirdi. Bu ikisi ýolda Pawlusa ýoldaş bolupdylar. ³⁰Pawlus halkyň arasyna girmekçi bolanda, şägirtler ony goýbermediler. ³¹Onuň dostlary bolan Aziýa welaýatynyň häkimlerinden käbiri-de Pawlusa habar ýollap, tomaşa meýdanynda görünmezligini haýyş etdiler. ³²Tomaşa meýdanyndaky jemagat galagopluga düşdi. Olaryň hersi bir zat diýip gygyrýardy. Köpüsi näme üçin üýşendiklerini hem bilmeýärdi. ³³Onsoň ýahudylaryň itermegi bilen, mähelläniň içinden Isgender diýen bir adamy öňe çykardylar. Käbir adamlar näme diýmelidigini oňa gygyryp aýtdylar. Isgender eli bilen yşarat edip, halkyň öňünde gepläp, özüni gorajak boldy. ³⁴Emma halk onuň ýahudydygyny bilende, hemmesi biragyzdan: «Efeslileriň Artemisi beýikdir!» diýip, iki sagatlap gygyryp durdular. ³⁵Şäher kätibi mähelläni köşeşdirip, şeýle diýdi: «Eý, efesliler! Beýik Artemis buthanasynyň we asmandan inen heýkeliniň goragçysynyň Efes şäheridigini kim bilmeýär?! ³⁶Muny hiç kim inkär edip bilmez. Şonuň üçin hem özüňizi rahat alyp baryp, paýhasly hereket etmelisiňiz. ³⁷Bu adamlar ne buthana ogrusy, ne-de hudaýymyza dil ýetiripdirler, emma siz olary bu ýere getirdiňiz. ³⁸Demetreýiň ýa-da onuň ýanyndaky ussalaryň birine garşy dawalary bar bolsa, kazyýetiň gapylary açyk, ol ýerde kazylar bar. Goý, biri-birine garşy aýyplamalaryny aýdyp, şol ýerde arz etsinler. ³⁹Başga bir çäre görmekçi bolsaňyz, onda ol kanuny ýygnakda çözüler. ⁴⁰Bu günki wakalar zerarly, bizi gozgalaň turuzmakda aýyplamaklary ahmal. Bizde bu toplanyşygy aklap biljek hiç bir delil ýok». Ol şeýle diýdi-de, üýşen mähelläni dargadyp goýberdi.

20-nji bap

Pawlus Makedoniýada we Gresiýada

¹Pawlus başagaýlyk ýatyşandan soň, şägirtleri ýanyna çagyryp, olara öwüt-nesihat etdi. Soňra olar bilen hoşlaşyp, Makedoniýa ugrady. ²Ol etraplary aýlanyp, imanlylar bilen ýürekden söhbet edip, olary ruhlandyrdy. Soňra ol Gresiýa geldi. ³Ol ýerde üç aýlap galdy. Soňra Siriýa gämili gitmekçi bolanda, ýahudylaryň özüne garşy duzak gurandygyny bilip, Makedoniýanyň üsti bilen yzyna dolanmak kararyna geldi. ⁴Beriýadan Pirrosyň ogly Sopater, Salonikiden Aristarh bilen Sekond, Derbeden Gaýus hem Timoteos, şeýle hem Aziýa welaýatyndan Tihik bilen Trofym dagy onuň bilen bile gitdiler. ⁵Bular öňden gidip, Troasda bize garaşdylar. ⁶Biz hem Petir baýramyndan soňra Filipiden gämi bilen ýola düşdük. Bäş günde olaryň ýanyna — Troasa gelip ýetdik. Ol ýerde ýedi gün bolduk.

Troasdaky gudrat

⁷Hepdäniň birinji güni^[16] bile çörek iýmäge ýygnanyşdyk. Pawlus ertesi gün ýola düşmekçidi, şonuň üçin ýarygijä çenli wagyz etdi. ⁸Biziň ýygnanyşan ýokary gatdaky otagymyzda köp çyra ýanyp durdy. ⁹Ýewtuk atly bir ýaş ýigit penjirede otyrdy. Pawlus gürrüňini dowam edýärkä, Ýewtugy uky basyp, üçünji gatdan ýykyldy. Ony baryp görenlerinde, ol eýýäm jan beren eken. ¹⁰Pawlus aşak düşüp, ýigidiň üstüne egildi we ony gujaklap: «Gaýgy etmäň, ol diri!» diýdi. ¹¹Onsoň ýene ýokary çykdy, bile çörek iýdi we olar bilen daň atýança söhbet etdi. Soňra bolsa ýola düşdi. ¹²Olar ýaňky oglanyň diridigine şatlanyp, ony öýüne sag-salamat getirdiler.

¹³Pawlus Asos şäherine pyýada gitmek kararyna geldi. Beýlekilerimiz bolsa gämä münüp gitdik. Biz ol ýerde Pawlusy garşy almalydyk. Muny bize onuň özi şeýle tabşyrypdy. ¹⁴Pawlus Asosda bize goşuldy, onsoň biz ony alyp, Mitilina şäherine tarap ýola düşdük. ¹⁵Ol ýerden gämi bilen ýüzüp, ertesi Hiýos adasynyň golaýyna ýetdik. Bir günden soň bolsa Samosa geçip, onuň ertesi hem Militosa baryp ýetdik. ¹⁶Pawlus Aziýa welaýatynda wagtyny ýitirmezlik üçin, Efesiň gapdalyndan geçip gitmegi ýüregine düwdi. Ol Iýerusalime ýetmäge howlugýardy, sebäbi Ellinji gün baýramy güni ol ýerde bolmak isleýärdi.

Pawlus Efesdäki ýygnak ýolbaşçylary bilen hoşlaşýar

¹⁷Pawlus Militosdan Efese adam iberip, ýygnagyň ýolbaşçylaryny ýanyna çagyrtdy. ¹⁸Ýolbaşçylar Pawlusyň ýanyna gelenlerinde, olara şeýle diýdi: «Meniň Aziýa welaýatyna gelen ilkinji günümden bäri siziň ýanyňyzda nähili ýaşandygymy özüňiz bilýänsiňiz. ¹⁹Men köp gözýaş döküp, pespällik bilen Rebbe hyzmat etdim. Ýahudylaryň garşyma guran dildüwşüklerine we synaglaryna duçar boldum. ²⁰Peýdaly bolan zatlaryň hiç birini sizden gaýgyrmadym. Öýme-öý aýlanyp, hemmesini size aç-açan wagyz etdim. ²¹Men ýahudylaryň-da, grekleriň-de toba edip, Hudaýa dolanmaga we Rebbimiz IsaMesihe iman etmäge çagyrdym. ²²Indi bolsa Mukaddes Ruha boýun egip, Iýerusalime gidýärin. Ol ýerde başyma nämeleriň geljegini bilemok. ²³Emma Mukaddes Ruh maňa her şäherde zynjyrlara we muşakgatlara duçar boljakdygymy duýdurýar. ²⁴Muňa garamazdan, janymy özüm üçin gymmatly hasaplamaýaryn. Men diňe pellehana ýetmek we Rebbimiz Isanyň tabşyran işini doly amala aşyrmak isleýärin. Bu iş Hudaýyň merhemeti baradaky Hoş Habara şaýatlyk etmekdir. ²⁵Men araňyzda bolup, Hudaýyň Şalygyny wagyz etdim. Indi siziň hiç biriňiziň mundan beýläk meni görmejekdigiňizi bilýärin. ²⁶Şonuň üçin bu gün size şuny yglan edýärin: men hiç kimiň ganyna jogapkär däldirin. ²⁷Sebäbi men Hudaýyň ähli islegini size wagyz etmekden boýun towlamadym. ²⁸Özüňize we Mukaddes Ruhuň siziň gözegçiligiňize beren ähli sürüsine göz-gulak boluň. Hudaýyň ýygnagyna çopançylyk ediň. Ol bu ýygnagy Öz Oglunyň gany bilen satyn aldy. ²⁹Men gidenimden soňra, araňyza ýyrtyjy möjekleriň geljegini bilýärin, olar sürini aýap goýmazlar. ³⁰Hatda öz araňyzdan käbir adamlar çykyp, şägirtleri yzyna eýertdirjek bolup, hakykaty ýoýarlar. ³¹Şonuň üçin hüşgär boluň. Üç ýyllap gije-gündiz gözýaşlarym bilen her biriňize üznüksiz nesihat edenimi ýadyňyzda saklaň. ³²Indi bolsa men sizi Hudaýa tabşyrýaryn. Onuň merhemetli Hoş Habaryny unutmaň! Bu Habar size güýç-gudrat berer, Hudaýyň mukaddes halky bilen birlikde Onuň wada beren ýalkanyşlaryny eçiler. ³³Men hiç kimiň puluna ýa-da egin-eşigine göz dikmedim. ³⁴Siz meniň özümiň we ýoldaşlarymyň mätäçliklerini kanagatlandyrmak üçin, ellerim bilen zähmet çekendigimi bilýänsiňiz. ³⁵Öz ellerim bilen işläp, mätäçlik çekýänlere kömek etmekde men size görelde görkezdim. Rebbimiz Isanyň hut Özüniň: „Bermek almakdan has köp bagtyýarlyk getirýär“ diýen sözlerini ýatda saklaň».

³⁶Pawlus sözüni tamamlandan soň, dyza çöküp, olaryň ählisi bilen birlikde Hudaýa doga-dileg etdi. ³⁷Şonda olaryň hemmesi boýur-boýur gözýaş döküp, Pawlusy bagryna basdylar, ony ogşadylar. ³⁸Pawlusyň: «Indi meni hiç haçan görmersiňiz» diýen sözleri olary örän tukatlandyrdy. Soňra olar ony gämä çenli ugratdylar.

21-nji bap

Pawlusyň Iýerusalime syýahaty

¹Biz olar bilen hoşlaşyp, gämide göni Kos adasyna, ertesi gün Rodosa, ol ýerden hem Patara geldik. ²Onsoň Finikiýa barýan bir gämi tapyp mündük we deňze çykdyk. ³Kipre golaýlanymyzda, onuň günortasyndan geçip, Siriýa tarap ýüzdük. Soňra Sura baryp ýetdik, sebäbi gämi şol ýerde ýüküni düşürmelidi. ⁴Biz şägirtleri tapyp, ol ýerde ýedi gün galdyk. Şägirtler Mukaddes Ruhuň ugrukdyrmagy bilen Pawlusa Iýerusalime gitmeli däldigini aýtdylar. ⁵Biziň wagtymyz dolanda, ýene ýola düşüp, syýahatymyzy dowam etdirdik. Imanlylaryň hemmesi, aýallary we bala-çagalary bilen bile şäheriň daşyna çenli bizi ugratdy. Onsoň kenarda dyza çöküp, Hudaýa doga-dileg etdik. ⁶Biri-birimiz bilen hoşlaşanymyzdan soň, gämä mündük, olar hem öýlerine gaýtdylar.

⁷Biz ýolumyzy Surdan dowam etdirip, Ptolemeý şäherine geldik. Ol ýerdäki doganlaryňka görme-görşe baryp, bir gün olaryň ýanynda galdyk. ⁸Ertesi gün biz ýola düşüp, birnäçe günden Kaýsariýa geldik we hoş habarçy Filipiň öýünde galdyk, ol saýlanan ýedi ýolbaşçynyň biridi. ⁹Filipiň durmuşa çykmadyk dört gyzy bardy we olar pygamberlik edýärdiler.

¹⁰Biz ol ýerde ençeme gün bolanymyzdan soň, Ýahudyýadan Agap atly pygamber geldi. ¹¹Ol biziň ýanymyza gelip, Pawlusyň guşagyny aldy-da, öz el-aýagyny baglap: «Mukaddes Ruh şeýle diýýär: „Iýerusalimdäki ýahudylar şu guşagyň eýesini şeýle baglap, keseki milletleriň eline bererler“» diýdi. ¹²Muny eşidenimizde, biz-de, ol ýerde ýaşaýanlar-da Iýerusalime gitmezligi üçin Pawlusa ýalbardyk. ¹³Pawlus: «Näme üçin aglaşyp, meniň ýüregimi agyrdýarsyňyz? Men Iýerusalimde diňe el-aýagymyň baglanmagyna däl, eýsem, Rebbimiz Isanyň ady üçin ölmäge-de taýýar» diýip jogap berdi. ¹⁴Ony yryp bilmänimizden soň biz: «Goý, Rebbiň islegi bolsun!» diýip dymdyk.

¹⁵Şol günlerden soň goşumyzy düwüp, Iýerusalime ýola düşdük. ¹⁶Kaýsariýadan şägirtleriň birnäçesi hem biziň bilen bile gaýtdylar. Olar bizi Minason diýen adamyň öýüne getirdiler, biz onuňkyda galmalydyk. Minason kiprli bolup, ilkibaşdaky şägirtleriň biridi.

Pawlus Iýerusalimde

¹⁷Iýerusalime gelenimizde, doganlar bizi şatlyk bilen garşyladylar. ¹⁸Ertesi Pawlus biziň bilen birlikde Ýakuby görmäge bardy, Iýerusalimdäki ýygnagyň ähli ýolbaşçylary-da şol ýerdediler. ¹⁹Pawlus olar bilen salamlaşandan soň, öz hyzmaty arkaly Hudaýyň keseki milletleriň arasynda eden işlerini birin-birin gürrüň berdi. ²⁰Olar muny eşidip, Hudaýy şöhratlandyrdylar. Soňra Pawlusa şeýle diýdiler: «Görýäňmi, dogan, ýahudylaryň arasynda müňlerçe imanly bar. Olaryň hemmesi-de Mukaddes Kanuna özlerini ýürekden bagyş edenler. ²¹Olaryň eşidişine görä, sen keseki milletleriň arasynda ýaşaýan ýahudylaryň hemmesine Musanyň kanunyndan dönmekligi, çagalaryny sünnetlemezligi, däp-dessurlara uýmazlygy öwredýärmişiň. ²²Indi näme etmeli? Seniň geleniňi olar hökman eşiderler. ²³Şonuň üçin biziň aýtjak zatlarymyzy ýerine ýetir. Aramyzda Hudaýa ant içip, wada beren dört adam bar. ²⁴Şol adamlary ýanyňa al-da, olar bilen bile tämizlenme dessuryna goşul we olaryň harçlaryny sen töle. Ondan soň olar saçlaryny syrdyrmaly. Şeýlelikde, hemmeler sen hakda aýdylan myş-myşlaryň ýalandygyny, seniň-de Musanyň kanunyna uýup ýaşaýandygyňy bilerler. ²⁵Iman eden keseki milletler hakda aýdanymyzda bolsa, biz belli bir karara gelip, olara bireýýäm: „Butlara hödürlenen gurbanlyk etini iýmekden, zynadan, damagy çalynmadyk haýwanyň etinden we ganyndan daş duruň“ diýip ýazylan haty ýollapdyk».

²⁶Ertesi gün Pawlus ýaňky adamlary ýanyna alyp, olar bilen bile özüni tämizledi. Onsoň ol ybadathana girip, päkleniş günleriniň haçan gutarjakdygyny we olaryň her biri üçin haçan sadaka berjekdigini yglan etdi.

Pawlus tutulýar

²⁷Bellenilen ýedi gün dolup barýardy. Aziýa welaýatyndan gelen ýahudylar Pawlusy ybadathanada gördüler. Olar tutuş halky öjükdirip, ony tutdular. ²⁸Olar: «Eý, ysraýyl halky! Kömek ediň! Bu adam ähli ýerde biziň halkymyza, Musanyň bize beren kanunyna, ybadathanamyza garşy hemmelere ters sapak berýär. Munuň üstesine-de, grekleri ybadathana getirip, bu mukaddes ýeri harama çykardy» diýip gygyrdylar. ²⁹Beýle diýmekleriniň sebäbi, munuň öň ýany efesli Trofymy şäherde Pawlus bilen bile görüpdiler we Pawlus ony-da ybadathana getirendir öýdüp pikir edýärdiler.

³⁰Bütin şäher aýaga galdy, hemme tarapdan ylgaşyp gelen halk birleşdi-de, Pawlusy tutup, ybadathanadan daşary süýredi. Şobada hem ybadathananyň gapylary ýapyldy. ³¹Pawlusy öldürjek bolup durkalar, Rim goşunynyň müňbaşysyna bütin Iýerusalimiň aýaga galandygy baradaky habar gelip gowuşdy. ³²Müňbaşy dessine ýüzbaşylaryny we esgerlerini alyp, halkyň üstüne eňdi. Olar müňbaşy bilen esgerleri görenlerinde, Pawlusy ýençmegi bes etdiler. ³³Şol wagt müňbaşy golaý gelip, Pawlusy tussag etdi we goşa zynjyrlar bilen baglamagy buýurdy. Soňra ol: «Bu adam kim? Ol näme etdi?» diýip sorady. ³⁴Mähelläniň içinde goh-galmagal turdy, her kim bir zat diýip gygyrdy. Alagowurdydan ýaňa müňbaşy näme bolanyny anyk bilmedi. Şonuň üçin ol Pawlusy gala äkitmegi buýurdy. ³⁵Pawlus basgançaga gelende, mähelle ony gysyp-gowrup barýardy. Şonuň üçin esgerler ony göterip äkitmeli boldular. ³⁶Mähelle onuň yzyna düşüp: «Öldüriň ony!» diýip gygyryşýardy.

Pawlus mähellä ýüzlenýär

³⁷Esgerler Pawlusy ýaňy galanyň içine alyp girenlerinde, ol müňbaşa: «Senden bir zat sorap bilerinmi?» diýdi. Müňbaşy haýran galyp: «Sen grekçe bilýäňmi? ³⁸Mundan birnäçe wagt öň gozgalaň turzup, dört müň kellekeseri çöle alyp çykan müsürli sen dälmi?» diýdi. ³⁹Pawlus: «Men ýahudy, Kilikiýanyň Tarsus şäherinden, şol meşhur şäheriň raýatydyryn. Maňa halka söz sözlemäge ygtyýar bermegiňi haýyş edýärin» diýdi. ⁴⁰Müňbaşy Pawlusa rugsat berende, ol basgançagyň üstünde durup, halka ýuwaş bolmagy eli bilen yşarat etdi. Adamlar ümsüm bolansoň, Pawlus olara arameý dilinde ýüzlenip, söze başlady:

22-nji bap

¹«Eý, doganlar, atalar! Indi meniň özümi aklap aýtjak sözüme gulak asyň». ²Adamlar onuň arameýçe gepleýändigini eşidip, seslerine suw sepilen ýaly boldular. Pawlus sözüni dowam etdi: ³«Men ýahudydyryn. Kilikiýanyň Tarsus şäherinde doguldym, emma şu şäherde ulaldym. Bu ýerde Gamaliýeliň şägirdi bolup, ata-babalarymyzyň kanunynyň berk adatlaryna görä tälim aldym. Bu günki siziň bolşuňyz ýaly, menem Hudaýa juda yhlaslydym. ⁴„Isanyň Ýoly“ atly topara degişli adamlara ölüm howpuny salyp yzarlardym, aýal-erkek diýmän, elini-aýagyny baglap, hemmesini zyndana dykardym. ⁵Aýdýanlarymyň hakykatdygyny baş ruhany bilen tutuş mejlis tassyklap biler. Men hatda olardan Damaskdaky ýahudy doganlarymyzy tutmaga rugsat hatyny hem aldym. Olaryň elini-aýagyny baglap, Iýerusalime getirip, jezalandyrmak maksady bilen Damaska tarap ýola düşdüm. ⁶Günorta wagty Damaska golaýlap barýarkam, birdenkä asmandan parlak nur daş-töweregime ýagty saçdy. ⁷Men ýere ýykyldym. Şol wagt: „Şawul, Şawul, näme üçin sen Maňa azar berýärsiň?“ diýen sesi eşitdim. ⁸Men: „Agam, sen kim?“ diýip soradym.

Ol maňa: „Men seniň azar berýän nasyraly Isaň“ diýip jogap berdi. ⁹Meniň ýanymdakylar şöhläni görüp gorkdular, emma meniň bilen gepleşen sese düşünmediler. ¹⁰Men: „Ýa Reb! Men näme etmeli?“ diýip soradym. Ol hem maňa: „Ýeriňden tur-da, Damaska git. Näme etmelidigiň saňa şol ýerde aýdylar“ diýdi. ¹¹Ýaňky nuruň ýalkymyndan ýaňa gözlerim kör boldy. Şonuň üçin ýanymdaky ýoldaşlarym Damaska meni idip äkitdiler. ¹²Ol ýerde Hanany atly bir adam ýaşaýardy. Ol hudaýhon hem Mukaddes Kanuna berlendi, Damaskdaky ähli ýahudylaryň arasynda uly hormata eýedi. ¹³Ol meniň ýanyma gelip: „Şawul dogan! Goý, gözleriň ýene açylsyn!“ diýdi. Meniň gözlerim şol pursatda açylyp, ony gördüm. ¹⁴Hanany maňa: „Ata-babalarymyzyň Hudaýy seni saýlady. Ol muny Onuň islegini bilmegiň, Dogry Bolany görüp, owazyny eşitmegiň üçin etdi. ¹⁵Sen görüp-eşidenleriňi ähli ynsanlara ýaýyp, Onuň üçin şaýatlyk edersiň. ¹⁶Indi nämä garaşýarsyň? Tur, Rebbi çagyryp, suwa çümdüril, günäleriňden saplan“ diýdi.

¹⁷Iýerusalime dolanyp gelip, ybadathanada Hudaýa doga edip otyrkam, maňa bir görnüş aýan boldy. ¹⁸Men Rebbim Isany gördüm, Ol maňa: „Tiz bol, dessine Iýerusalimden git, sebäbi olar seniň Men hakdaky şaýatlygyňy kabul etmezler“ diýdi. ¹⁹Men: „Ýa Rebbim Isa, olar meniň sinagogadan-sinagoga aýlanyp, Saňa iman edenleri tussag edip ýenjenimi gowy bilýärler. ²⁰Seniň şaýadyň Stefan öldürilende, men hem şol ýerdedim. Bu işi oňladym we ony öldürenleriň eşiklerini sakladym“ diýdim. ²¹Rebbim Isa maňa: „Bar, Men seni uzakdaky keseki milletleriň ýanyna iberýärin“ diýdi».

Pawlus Rim raýatydygyny aýdýar

²²Halk Pawlusy şu ýere çenli diňledi, emma bu sözi eşidenlerinde, batly ses bilen: «Bu adamy ýer ýüzünden ýok ediň! Ol ýaşamaga mynasyp däl» diýip gygyrdy. ²³Olar bagyryşyp, egin-eşiklerini silkip, çaň-tozanyny howa kakdylar. ²⁴Şonda müňbaşy Pawlusyň gala äkidilmegini buýurdy. Halkyň näme üçin onuň üstüne gygyrýandygyny bilmek üçin, ony gamçylap, soraga çekilmegini isledi. ²⁵Pawlusy gamçylamak üçin baglanlarynda, Pawlus ýanynda duran ýüzbaşydan: «Rim raýatynyň hiç hili aýyby ýok hem bolsa, ony gamçylamak siziň kanunyňyza laýyk gelýärmi?» diýip sorady. ²⁶Ýüzbaşy muny eşidip, müňbaşynyň ýanyna baryp: «Näme etjek bolýaň? Bu adam Rim raýaty ahyry» diýip habar berdi. ²⁷Şonda müňbaşy Pawlusyň ýanyna gelip: «Maňa aýt, sen Rim raýatymy?» diýip sorady. Ol: «Hawa» diýip jogap berdi. ²⁸Müňbaşy: «Menem! Ýöne men bu raýatlygy köp pul töläp aldym» diýdi. Pawlus: «Men bolsa Rim raýaty bolup doguldym» diýdi. ²⁹Ony soraga çekjek bolup duranlar şobada onuň ýanyndan çekildiler. Müňbaşy hem Pawlusyň Rim raýatydygyny bilende, onuň elini-aýagyny bagladany üçin gorkdy.

³⁰Müňbaşy ertesi gün ýahudylaryň Pawlusy nämede aýyplaýandyklaryny takyk bilmek isledi. Şonuň üçin Pawlusy azat edip, ýolbaşçy ruhanylar bilen ýokary mejlisiň ýygnanmagyny buýurdy. Onsoň Pawlusy olaryň huzuryna alyp geldi.

23-nji bap

Pawlus ýokary mejlisiň öňünde

¹Pawlus ýokary mejlise dykgat bilen seredip: «Eý, doganlar! Men şu güne çenli Hudaýyň öňünde arassa wyždan bilen ýaşadym» diýdi. ²Baş ruhany Hanany Pawlusyň ýanynda duranlara onuň agzyna urmagy buýurdy. ³Pawlus oňa: «Seni Hudaý urar, eý, ýüzi aklanan diwar! Özüň-ä meniň üstümden kanuna görä höküm çykarmak üçin otyrsyň, soňam bolsa kanuny bozup, meni urmagy buýurýarsyň» diýdi. ⁴Pawlusyň ýanynda duranlar ondan: «Sen näme üçin Hudaýyň baş ruhanysyna dil ýetirýärsiň?» diýip soradylar. ⁵Pawlus: «Doganlar, onuň baş ruhanydygyny bilmändirin. Ýogsam Mukaddes Ýazgylarda hem: „Öz halkyňyň ýolbaşçysyny näletleme“ diýip ýazylan» diýdi. ⁶Pawlus olaryň bir böleginiň saddukeýler, beýleki böleginiň-de fariseýlerdigini bilip: «Eý, doganlar, men fariseý, fariseýiň ogludyryn. Men ölüleriň direlýändigine umyt baglaýandygym üçin höküm edilýärin!» diýip, mejlisde batly gygyrdy. ⁷Pawlusyň bu sözünden soňra fariseýler bilen saddukeýleriň arasyna agzalalyk düşüp, ýygnanan mähelle ikä bölündi. ⁸(Saddukeýler direliş-de, perişde-de, ruh-da ýok diýýärdiler, fariseýler bolsa bularyň hemmesine ynanýardylar). ⁹Şeýlelikde, uly galmagal turdy. Fariseýleriň tarapyny tutýan käbir Töwrat mugallymlary ýerinden turup, uly dawa turuzdylar. Olar: «Biz bu adamda hiç hili aýyp tapmadyk. Onuň bilen bir ruh ýa perişde gepleşen bolsa näbilýäňiz?» diýdiler. ¹⁰Dawa-jenjel şeýle bir gyzdy welin, müňbaşy olaryň Pawlusy parçalamaklaryndan heder edip, esgerlere gelip, ony olaryň arasyndan süýräp çykaryp, gala äkitmegi buýurdy. ¹¹Şol gije RebIsa Pawlusa görnüp, oňa: «Mert bol! Sen Men hakda Iýerusalimde nähili şaýatlyk eden bolsaň, Rimde-de şeýle şaýatlyk etmelisiň» diýdi.

Pawlusa kast etmek barada dildüwşük

¹²Ertesi gün ýahudylar biri-birleri bilen dil birikdirip, Pawlusy öldürýänçäler, iýip-içmezlige kasam etdiler. ¹³Bu dildüwşüge gatnaşanlaryň sany kyrkdan hem köpdi. ¹⁴Olar ýolbaşçy ruhanylaryň we ýaşulularyň ýanyna gelip: «Biz Pawlusy öldürýänçäk, hiç zat iýip-içmezligi berk kasam etdik. ¹⁵Şeýlelikde, siz ýokary mejlis bilen bilelikde müňbaşydan Pawlusy yzyna getirmegi haýyş ediň. Ol hakdaky maglumatlary doly öwrenmek isleýäris diýen boluň. Pawlus bu ýere gelip ýetmänkä, biz ony ýolda öldürmäge taýyn» diýdiler.

¹⁶Emma Pawlusyň ýegeni olaryň dildüwşük guranyny eşidip, gala bardy-da, muny Pawlusa habar berdi. ¹⁷Pawlus hem ýüzbaşylaryň birini ýanyna çagyryp: «Bu ýigidi müňbaşynyň ýanyna elt, oňa bir zat barada habar bermekçi» diýdi. ¹⁸Onsoň ýüzbaşy ony alyp, müňbaşynyň ýanyna getirdi. Oňa: «Tussag Pawlus meni çagyryp, şu ýigidi seniň ýanyňa getirmegimi haýyş etdi. Onuň saňa aýtjak zady bar eken» diýdi. ¹⁹Müňbaşy ýigidi goltuklap, bir gyra çekdi-de, ondan: «Sen maňa näme hakda habar bermekçi?» diýip sorady. ²⁰Ol şeýle jogap berdi: «Ýahudylar we ýokary mejlis bilelikde Pawlus hakdaky maglumatlary doly öwrenmek bahanasy bilen, ony ertir mejlise getirmegi senden haýyş etmek üçin dilleşdiler. ²¹Emma sen olaryň sözüne gulak asma, sebäbi kyrkdan gowrak adam gizlenip, Pawlusa bukuda garaşýar. Olar Pawlusy öldürýänçäk, iýip-içmeris diýip kasam etdiler. Şu wagt olar taýýar bolup, seniň razyçylygyňa garaşýarlar». ²²Müňbaşy ol ýigidi ugradyp: «Muny maňa habar bereniňi hiç kime aýtmagyn» diýip tabşyrdy.

Pawlus Kaýsariýa iberilýär

²³Onsoň müňbaşy ýüzbaşylaryndan ikisini ýanyna çagyryp: «Agşam sagat dokuzda Kaýsariýa gitmek üçin, iki ýüz sany pyýada, ýetmiş sany atly esgeri we iki ýüz naýzaçy taýynlaň. ²⁴Pawlusy hem ata mündürip äkidip, sag-aman häkim Feliksiň ýanyna alyp baryň» diýip tabşyryk berdi. ²⁵Soňra müňbaşy şeýle mazmunly hat ýazdy: ²⁶«Çuňňur hormatlanýan häkim Felikse Klawdiý Lisiýasdan dogaýy salam! ²⁷Ýahudylar bu adamy tutup öldürjek bolup durkalar, men onuň rimlidigini bilip, esgerlerim bilen ýetişip, ony halas etdim. ²⁸Onuň näme aýybynyň bardygyny bilmek üçin, ony ýahudylaryň ýokary mejlisine alyp geldim. ²⁹Men ony özleriniň dini kanuny bilen bagly meselelerde aýyplaýandyklaryny bildim, emma onda ölüme ýa-da tussag etmäge laýyk hiç hili esas ýokdur. ³⁰Bu adama kast ediljek bolýandygy baradaky habary alanymda bolsa, ony şobada seniň ýanyňa ibermegi karar etdim. Ony aýyplaýanlara-da öz şikaýatlaryny saňa mälim etmeklerini buýurdym».

³¹Esgerler özlerine buýrulyşy ýaly, Pawlusy alyp, gije Antipatrise getirdiler. ³²Ertesi gün atly esgerler Pawlus bilen bile ýollaryny dowam etdirdiler, beýlekiler bolsa gala dolandylar. ³³Atlylar Kaýsariýa gelenlerinde, haty häkime gowşuryp, Pawlusy-da onuň eline tabşyrdylar. ³⁴Häkim haty okap, Pawlusyň haýsy welaýatdandygyny sorady. Pawlusyň Kilikiýadandygyny bilende bolsa: ³⁵«Seni aýyplaýjylar gelensoň diňlärin» diýdi. Soňra Pawlusyň Hirodyň köşgünde gözegçilik astynda saklanmalydygy barada buýruk berdi.

24-nji bap

Pawlus Feliks häkimiň öňünde

¹Bäş günden soň baş ruhany Hanany birnäçe ýaşulular we Tertul atly garalawjy bilen Kaýsariýa geldi. Olar Pawlusa garşy şikaýatlaryny häkime ýetirmekçidiler ^2-3Pawlusy çagyryp getirenlerinde, Tertul ony aýyplamaga başlady: «Belent mertebeli Feliks! Seniň saýaňda biz ençeme wagtdan bäri parahatçylykda ýaşaýarys. Uzakdan görüjiligiň bilen halkymyz üçin uly özgertmeleri amala aşyrdyň. Biz muny hemme ýerde we hemişe çuňňur minnetdarlyk bilen tassyklaýarys. ⁴Men seniň köp wagtyňy almakçy däl, öz mähremligiň bilen biziň gysga habarymyza gulak asmagyňy haýyş edýärin. ⁵Biz bu adamyň dünýädäki ähli ýahudylaryň arasynda gozgalaň turuzýan bir pitneçidigine göz ýetirdik we ol Nasyra toparynyň baştutany. ^6-8Ol hatda ybadathanany-da harama çykarmaga synanyşdy.^[17] Seniň özüň hem bu adamy soraga çekip, biziň ony nämede aýyplaýandygymyzy onuň özünden anyklap bilersiň».

⁹Ol ýerdäki ýahudylar hem aýdylanlaryň dogrudygyny tassyklamak bilen bu aýyplamalara goşuldylar.

¹⁰Häkim Pawlusa gepläber diýip yşarat edenden soň, ol söze başlady: «Seniň köp ýyllardan bäri bu milletiň üstünden kazylyk edýändigiňi bilýärin. Şonuň üçin özümi seniň huzuryňda goraýandygyma juda begenýärin. ¹¹Hudaýa sežde etmek üçin Iýerusalime baranyma on iki günden köp bolmandygyny özüň hem anyklap bilersiň. ¹²Bu adamlardan hiç biri meniň ybadathanada biri bilen jedelleşenimi, sinagogalarda ýa bolmasa şäherde halky aýaga galdyranymy gören däldir. ¹³Olar maňa ýöňkeýän aýyplaryny saňa subut edip bilmezler. ¹⁴Emma saňa şuny ykrar etmek bilen olaryň „galp taglymat“ diýip atlandyrýan „Isanyň Ýoly“ toparyna degişlidigimi mälim edýärin. Men ata-babalarymyzyň Hudaýyna sežde edýärin. Töwratda we pygamberleriň ýazgylarynda ýazylan her bir söze ynanýaryn. ¹⁵Edil bu adamlar ýaly, men hem dogrularyň-da, dogry dälleriň-de ölümden direljekdigine Hudaýa umyt baglaýaryn. ¹⁶Şonuň üçin hem Hudaýyň we ynsanlaryň öňünde wyždanymy hemişe päk saklamaga çalyşýaryn. ¹⁷Meniň Iýerusalimde bolmanyma ençeme ýyl boldy, indi bolsa halkymyň garyplaryna sadaka bermek üçin ol ýere geldim. ¹⁸Bu zatlar bilen meşgullanýarkam, olar meni ybadathanada gördüler. Men tämizleniş dessuryny berjaý edýärdim, ýanymda hiç hili mähelle-de, gozgalaň-da ýokdy. ¹⁹Emma ol ýerde Aziýa welaýatyndan gelen käbir ýahudylar bardy. Olaryň maňa garşy şikaýatlary bar bolsa, olaryň özleriniň şu ýere gelip, meni seniň huzuryňda aýyplamaklary gerekdir. ²⁰Ýa-da bu ýerdäkiler ýokary mejlisiň öňünde duranymda, menden näme jenaýat tapandyklaryny, goý, aýtsynlar. ²¹Olaryň öňünde durup, belent ses bilen: „Ölüler direlýär diýenim üçin bu gün siziň öňüňizde höküm edilýärin“ diýdim. Mundan başga meniň näme aýybym bar?»

²²«Isanyň Ýoly» atly topar dogrusynda has takyk maglumaty bolan Feliks işi soňa goýup: «Dawaňyz hakda müňbaşy Lisiýas gelenden soň karar çykararyn» diýdi. ²³Feliks ol ýerdäki ýüzbaşa Pawlusy göz astynda saklamagy, emma oňa biraz erkinlik bermegi, onuň mätäçliklerine goldaw bermek isleýän dostlaryna rugsat etmegi buýurdy. ²⁴Birnäçe günden soň bolsa, Feliks öz ýahudy aýaly Drusilla bilen geldi-de, Pawlusy çagyrtdy we IsaMesihe bolan iman hakdaky onuň gürrüňlerini diňledi. ²⁵Pawlus dogrulyk, özerklilik hem geljek höküm hakda söhbet edende, Feliks gorkup: «Boldy, häzirlikçe git, amatly pursat gelende, ýene seni çagyrdaryn» diýdi. ²⁶Şeýle hem, Feliks Pawlusdan para tama edip, ony ýygy-ýygydan çagyrdyp, onuň bilen söhbet edýärdi. ²⁷Aradan iki ýyl geçenden soň, Feliksiň ýerine Porkiý Festus häkim boldy. Feliks ýahudylaryň göwnüni awlamak üçin, Pawlusy tussaglykda goýup gitdi.

25-nji bap

Pawlus Festusyň öňünde

¹Festus welaýata häkim bolup gelenden üç gün soň, Kaýsariýadan Iýerusalime gitdi. ²Ol ýerde ýolbaşçy ruhanylar bilen ýahudy baştutanlary Festusa Pawlusyň üstünden şikaýat etdiler. ³Festusdan özlerine bir ýagşylyk etmegini sorap, Pawlusy Iýerusalime getirmegi üçin ýalbardylar. Aslynda olar buky gurup, ýolda Pawlusy öldürmegiň niýetindediler. ⁴Festus olara şeýle jogap berdi: «Pawlus Kaýsariýada tussaglykda, men hem basym ol ýere gitjek. ⁵Araňyzdaky ýolbaşçylar meniň bilen bile barsynlar. Eger Pawlus bir ýaman iş eden bolsa, goý, ony aýyplasynlar».

⁶Festus olaryň ýanynda sekiz-on gün bolup, Kaýsariýa gaýtdy. Ertesi gün ol kazylyk kürsüsine çykyp, Pawlusyň getirilmegini buýurdy. ⁷Pawlus içeri girende, Iýerusalimden gelen ýahudylar onuň daşyna üýşüp, ony aýyplap başladylar, emma öz aýyplamalaryny subut edip bilmediler. ⁸Pawlus özüni gorap: «Men ýahudylaryň kanunyna-da, ybadathana-da, imperatora-da garşy günä etmedim» diýdi. ⁹Festus ýahudylaryň göwnünden turmak üçin, Pawlusdan: «Iýerusalime gidip, şol ýerde bu babatda özüňe kazylyk edilmegini isleýärsiňmi?» diýip sorady. ¹⁰Emma Pawlus: «Men imperatoryň kazylyk kürsüsiniň öňünde durun, maňa şu ýerde kazylyk edilmelidir. Men ýahudylara garşy hiç bir ýamanlyk eden däldirin, muny seniň özüň hem oňat bilýänsiň. ¹¹Men ýamanlyk eden bolsam ýa-da ölüme laýyk bir iş eden bolsam, ölümden gaçmaýaryn. Eger bu adamlaryň maňa garşy aýyplamalary ýalan bolsa, meni olaryň eline tabşyrmaga hiç kimiň haky ýokdur. Men dawamy imperatora arz edýärin» diýdi.

¹²Onsoň Festus mejlis bilen maslahatlaşyp: «Dawaň barada imperatora arz etdiň, imperatoryň ýanyna-da gidersiň» diýdi.

¹³Birnäçe gün geçenden soň, Agrip patyşa öz uýasy Bernik bilen Festusy gutlamak üçin, Kaýsariýa geldi. ¹⁴Olar köp wagt ol ýerde galanlaryndan soň, Festus Pawlusyň işini patyşa gürrüň berdi: «Feliksiň tussag edip goýan bir adamy bar. ¹⁵Men Iýerusalimdekäm, ýahudylaryň ýolbaşçy ruhanylary, ýaşululary onuň üstünden şikaýat edip, ony jezalandyrmagymy haýyş etdiler. ¹⁶Men olara: „Rimlileriň adaty boýunça hiç kim sorag edilmezden jezalandyrmak üçin şikaýatçynyň eline tabşyrylmaýar. Aýyplanýany şikaýatçylary bilen ýüzleşdirip, oňa ýöňkelýän aýyp babatda özüni goramaga mümkinçilik berilýär“ diýip jogap berdim. ¹⁷Aýyplaýjylar bu ýere üýşenlerinde bolsa, men wagty elden bermän, ertesi gün kazylyk kürsüsine çykyp, Pawlusyň getirilmegini buýurdym. ¹⁸Emma onuň garşysyna geplän şikaýatçylar oňa meniň garaşan aýyplarymyň hiç birini ýöňkemediler. ¹⁹Muňa derek olaryň öz dinleri hem-de bir Isa atly ölüp giden, emma Pawlusyň diri diýýän adamy barada jedelleri bar eken. ²⁰Men bu meseläni nähili çözsemkäm diýip agyr ýagdaýa düşdüm. Pawlusdan Iýerusalime gidip, ol ýerde bu zatlar babatda özüne kazylyk edilmegine razydygyny ýa-da däldigini soradym. ²¹Emma Pawlus dawasyny imperatoryň çözmegini, oňa çenli tussaglykda bolmagyny isledi. Şonuň üçin ony imperatoryň ýanyna ýollaýançam, tussaglykda saklamagy buýurdym».

²²Agrip Festusa: «Men hem şol adamyň gürrüňini diňlemek isleýärin» diýdi. Festus hem: «Ony ertir diňlärsiň» diýdi.

Pawlus Agribiň öňünde

²³Ertesi gün Agrip we Bernik dabaraly ýagdaýda gelip, müňbaşylardyr şäheriň atly-abraýly adamlary bilen birlikde mejlisler otagyna girdiler. Festusyň buýrugy boýunça Pawlusy getirdiler. ²⁴Festus şeýle diýdi: «Eý, patyşa Agrip we bu ýerdäki ähli jenaplar! Siz bu adamy görýäňizmi? Iýerusalimdäki we bu ýerdäki ähli ýahudylar onuň üstünden maňa şikaýat edip: „Ol mundan artyk ýaşamaly däl!“ diýip gygyryşdylar. ²⁵Emma meniň pikirimçe, ol ölüme laýyk iş etmändir. Emma özüniň dawasy barada imperatora arz edendigi üçin, ony Rime ýollamak kararyna geldim. ²⁶Ol hakda onuň alyjenabyna ýazar ýaly belli bir zadym ýok. Şonuň üçin-de ony siziň huzuryňyza, ylaýta-da, eý, Agrip şa, seniň huzuryňa çykardym. Bu meselä seredenimizden soň, munuň netijesinde ýazmaga bir zatlar tapmagym ahmal. ²⁷Sebäbi tussaga garşy ýöňkelýän aýyplamalary görkezmezden, ony imperatoryň ýanyna ýollamaklyk maňa manysyz görünýär».

26-njy bap

¹Agrip Pawula: «Özüňi goramak üçin, söze başlap bilersiň» diýdi. Ine, şonda Pawlus ellerini hereketlendirip, özüni goramaga durdy: ²«Eý, Agrip patyşa! Ýahudylaryň maňa ýöňkeýän ähli aýyplamalaryndan goranyp, bu gün seniň öňüňde çykyş edýändigim üçin, men özümi bagtly saýýaryn. ³Senem ýahudylaryň ähli adatlaryndan, jedelli pikirlerinden oňat baş çykarýarsyň ahyry. Şonuň üçin hem meni sabyrlylyk bilen diňlemegiňi haýyş edýärin. ⁴Ýaşlygymdan başlap, ilki öz halkymyň arasynda, şeýle hem Iýerusalimde geçiren durmuşymy ähli ýahudylar bilýändirler. ⁵Olar meni köp wagtdan bäri tanaýarlar, eger isleseler, maňa dinimiziň iň berk topary boýunça fariseý bolup ýaşandygyma şaýatlyk edip bilerler. ⁶Edil şu wagt hem Hudaýyň ata-babalarymyza beren wadasyna umyt baglaýandygym üçin kazyýetde durun. ⁷Hakykatda, halkymyzyň on iki tiresi gije-gündiz Hudaýa çyn ýürekden sežde edip, bu wadanyň berjaý bolmagyna umyt baglapdyr. Eý, şahym, ýahudylar bolsa şu umyt üçin meni aýyplaýarlar. ⁸Näme üçin Hudaýyň ölüleri direltmegini ynanyp bolmajak zat hasaplaýarsyňyz? ⁹Dogrusy, menem nasyraly Isanyň adyna garşy köp ýamanlyk etmegi öz ýanymdan wajyp bilýärdim. ¹⁰Men bu ýamanlygy Iýerusalimde etdim hem. Ýolbaşçy ruhanylardan ygtyýar alyp, imanlylaryň köpüsini zyndana dykdym. Olar ölüme höküm edilende, muny iki elläp goldadym. ¹¹Men bir sinagogadan beýlekisine aýlanyp, olary gaýta-gaýta jezalandyrdym, imandan dänmäge mejbur etdim. Olara garşy gahar-gazaba münüp, hatda keseki şäherlere çenli olary yzarladym.

¹²Günleriň bir güni şu maksat bilen ýolbaşçy ruhanylardan ygtyýarnama we tabşyryk alyp, Damaska tarap ýola düşdüm. ¹³Eý, şahym, günortanlar ýolda barýarkam, birdenkä asmanda günden hem ýagty nur gördüm. Nur meniň we ýoldaşlarymyň daş-töweregine ýalkym saçdy. ¹⁴Hemmämiz ýere ýykyldyk. Bir sesiň maňa arameý dilinde: „Şawul, Şawul! Näme üçin Meni yzarlap, azar berýärsiň? Tekepbirligiň bilen özüňe zeper ýetirmäňi bes et“ diýenini eşitdim. ¹⁵Men: „Agam, sen kim?“ diýip soradym. Reb: „Men seniň yzarlap, azar berýän Isaň. ¹⁶Hany, tur, aýak üstüne gal. Men seni hyzmatkärim hem şaýadym edip saýlamak üçin saňa göründim. Sen öz gören we Meniň görkezjek zatlaryma şaýatlyk edersiň. ¹⁷Seni öz halkyňyň we keseki milletleriň elinden azat ederin. Keseki milletleriň gözlerini açaryň ýaly, Men seni olaryň arasyna ibererin. ¹⁸Şonda olar tümlükden nura, şeýtanyň hökmürowanlygyndan Hudaýa tarap öwrülerler. Maňa iman etmek arkaly olaryň günäleri bagyşlanyp, olar Hudaýyň mukaddes halky bilen bile miras alarlar“ diýdi. ¹⁹Şonuň üçin hem, eý, Agrip şa, men gökden gelen görnüşe boýnuýogynlyk etmedim. ²⁰Ilki bilen Damaskda, Iýerusalimde, soňra tutuş Ýahudyýada, şeýle hem, keseki milletleriň arasynda: „Günäleriňiz üçin toba ediň, Hudaýa dolanyň, toba edendigiňizi oňat işleriňiz bilen subut ediň“ diýip wagyz etdim. ²¹Şu sebäpden ýahudylar meni ybadathanada tutup, öldürjek boldular. ²²Emma şu güne çenli Hudaý maňa medet berdi. Şonuň saýasynda uludan-kiçä, hemmelere şaýatlyk edip gelýärin. Boljak zatlary öňden habar beren pygamberleriň we Musanyň aýdanlaryndan başga hiç zat öwreden däldirin. ²³Olar hem Mesihiň görgi görmelidigini, ilkinji bolup ölümden direlip, Öz halkyna we keseki milletlere Hudaýyň nuruny yglan etmelidigini aýan edipdiler».

²⁴Pawlus şeýdip, özüni gorap durka, Festus gaty ses bilen: «Pawlus, sen däliräpsiň! Okumyşlyk seni akylyňdan azaşdyrypdyr» diýdi. ²⁵Pawlus oňa: «Eý, hormatly Festus, men akylymdan azaşamok. Meniň aýdan sözlerim hakykat we akyla sygýandyr. ²⁶Bu zatlardan patyşamyň habarlydygy üçin, men oňa arkaýyn gepleýärin. Bularyň hiç biriniň ondan ýaşyryn däldigine men ynanýaryn, sebäbi bular gizlin edilen däldir. ²⁷Agrip şa! Sen pygamberlere ynanýarsyňmy? Ynanýandygyňy bilýärin-ä» diýdi. ²⁸Agrip Pawlusa: «Meni gysga wagtyň içinde yryp, mesihi etjek bolýarsyňmy?» diýdi. ²⁹Pawlus oňa: «Gysga bolsun, uzyn bolsun, diňe sen däl, eýsem, şu gün meni diňleýänleriň bary meniň ýaly bolsun diýip Hudaýa ýalbarýaryn. Elbetde, bu zynjyrlar sizde bolmasyn» diýip jogap berdi. ³⁰Şundan soň Agrip şa, Festus häkim, Bernik we olar bilen oturanlar ýerlerinden turdular. ³¹Olar çykyp barýarkalar, özara gürleşip: «Bu adam ölüme ýa-da tussaglyga laýyk hiç iş etmändir» diýişdiler. ³²Agrip Festusa: «Bu adam dawasyny imperatora arz etmedik bolsady, ony azat edip bolardy» diýdi.

27-nji bap

Pawlus gämili Rime äkidilýär

¹Bizi deňiz arkaly Italiýa ibermegi karar etdiler. Şonda Pawlus bilen ýene-de birnäçe tussagy Imperiýa goşunyndaky Ýuliý diýen ýüzbaşa tabşyrdylar. ²Biziň hemmämiz Adramit şäherinden gelen gämä münüp, Aziýa welaýatynyň kenaryna tarap ýola düşdük. Ýanymyzda Salonikiden gelen makedoniýaly Aristarh hem bardy. ³Ertesi gün Sidon şäherine gelip ýetdik. Ýuliý Pawlus bilen mylakatly boldy, şonuň üçin oňa dostlarynyň ýanyna barmaga we gerekli zatlaryny almaga rugsat berdi. ⁴Ol ýerden ýene deňziň üsti bilen gitdik. Şemalyň garşymyzdandygy sebäpli Kipr adasynyň demirgazyk tarapyndan, ony penalap, ýüzüp geçdik. ⁵Kilikiýa we Pamfiliýanyň garşysyndaky deňizden geçip, Likiýanyň Mira şäherine geldik. ⁶Ýüzbaşy şol ýerde Isgenderiýadan gelip, Italiýa gitjek bolup duran gämini tapdy we bizi oňa mündürdi. ⁷Biz ençeme günläp haýal ýüzüp, kynçylyk baryny görüp, Knidos şäherine ýetdik. Şemalyň bize garşy öwüsýändigi üçin, Salmon ýarym adasynyň ýanyndan geçip, Krit adasyny penalap, ýüzüp gitdik. ⁸Kenara golaý ýüzüp, uly kynçylyk bilen Gözel duralgalar diýen ýere geldik. Bu ýer Laseýa şäherine golaý ýerleşýärdi. ⁹Biz köp wagtymyzy ýitirdik. Indi deňizde ýüzmek üçin howa örän howpludy, sebäbi güýz ahyrlap barýardy. Pawlus olara maslahat berip: ¹⁰«Jenaplar! Görýän welin, indi deňizde ýüzsek, diňe bir ýükümiz, gämimiz däl, eýsem janymyz hem howp astynda galar, agyr betbagtçylyga uçrarys» diýdi. ¹¹Emma ýüzbaşy Pawlusyň maslahatyna gulak asman, gämi ýolbaşçysy bilen gämi eýesiniň gepine ynandy. ¹²Ýöne düşelgede gyşlamaga hiç hili şert bolmansoň, adamlaryň köpüsi, başartsa, bu ýerden Fenikse ýetip, gyşy ol ýerde geçirmegi karar etdiler. Feniks Krit adada ýerleşip, günorta-günbatar we demirgazyk-günbatar tarapdan öwüsýän şemallardan penady.

Deňizdäki tupan

¹³Şeýlelikde, günorta şemaly ýuwaşja öwüsmäge başlanda, olar öz maksatlaryna ýetendiris öýtdüler. Şonuň üçin labyry çekdiler-de, Krit adanyň golaýy bilen ýola düşdüler. ¹⁴Emma köp wagt geçmänkä, ada tarapdan «Demirgazyk-gündogar» diýilýän güýçli ýel öwsüp, tupan turdy. ¹⁵Tupan gämä urlup, netijede, gämi şemalyň garşysyna ýüzüp bilmedi. Şundan soň özümizi tolkunlara tabşyryp, şemalyň ugruna ýüzdük. ¹⁶Biz Kawda diýen bir kiçijik adany penalap ötdük. Gäminiň kiçi gaýygyny zordan saklap galdyk. ¹⁷Deňizçiler gaýygy ýokary çekip aldylar we gämi pytrap gitmesin diýip, daşyndan tanap bilen berk bagladylar. Olar Sirtiň çägeli saýlaryna batmakdan gorkup, gäminiň tizligini peseltmek üçin ýelkeni aşak düşürdiler. Şeýdip, gämini şemalyň ugruna goýberdiler. ¹⁸Biz tupandan ýaňa ikiýana çaýkanýardyk. Ertesi gün gäminiň ýüküni zyňmaga başladylar. ¹⁹Üçülenji gün gäminiň artykmaç enjamlaryny-da öz elleri bilen deňze zyňdylar. ²⁰Ençeme günläp ne Gün, ne ýyldyz göründi. Güýçli tupan sowulmansoň, halas bolmak umydymyzy bütinleý ýitirdik.

²¹Hiç kim uzak wagtlap hiç zat datmady. Şonda Pawlus gämidäkileriň ortasynda durup, şeýle diýdi: «Eý, adamlar! Meniň aýdanlaryma gulak asyp, Krit adadan gaýtmadyk bolsadyňyz, onda bu bela-betere sataşmazdyk. ²²Indi size maslahatym şu: mert boluň! Hiç biriňiz heläk bolmarsyňyz, diňe gämi dargar. ²³Sebäbi Özüne degişli bolup, gulluk edýän Hudaýym düýn gije bir perişdesini ýanyma iberdi. ²⁴Ol: „Gorkma, Pawlus! Sen imperatoryň öňünde durmalysyň. Sen sebäpli gämide barýanlaryň hemmesini Hudaý aman saklar“ diýdi. ²⁵Şonuň üçin, adamlar, mert boluň, sebäbi men Hudaýa ynanýaryn, hemme zat özüme aýdylyşy ýaly bolar. ²⁶Elbetde, ýel bizi bir ada eltip taşlar».

Gämi batýar

²⁷On dördünji güni gije biz Adriatik deňzinde her ýana kowlup ýörkäk, ýarygije töwerekleri deňizçiler gury ýeriň ýakynlaşýandygyny çakladylar. ²⁸Çuňlugy ölçänlerinde, ýigrimi gulaç çykdy. Biraz soňrak ölçänlerinde, on bäş gulaç çykdy. ²⁹Gaýalara baryp urlarys öýdüp gorkup, arka tarapdan dört labyr atdylar-da, basym daň atsyn diýip dileg etdiler. ³⁰Deňizçiler gämiden gaçjak bolup, öň tarapdan labyr atmak bahanasy bilen, gaýygy deňze inderdiler. ³¹Emma Pawlus ýüzbaşy bilen esgerlere: «Bular gämide galmasalar, siz diri galyp bilmersiňiz» diýdi. ³²Şeýlelikde, esgerler gaýygyň tanaplaryny kesip, ony aşak gaçyrdylar.

³³Daň atyp barýarka, Pawlus hemmäni nahar iýmäge çagyrdy. Ol: «Siziň gaýgy-alada batyp, hiç zat iýmäniňize bu gün on dört gün boldy. ³⁴Şonuň üçin sizden haýyş edýärin, naharlanyň. Bu siziň diri galmagyňyz üçin gerekdir. Hiç biriňiziň saçyňyzyň ýeke tary-da kemelmez» diýdi. ³⁵Pawlus bu sözleri aýdyp, eline çörek aldy, hemmäniň öňünde Hudaýa şükür etdi-de, bölüp iýmäge başlady. ³⁶Şeýlelikde, hemmeler ruhlanyp naharlandylar. ³⁷Gämide biziň jemimiz iki ýüz ýetmiş alty adamdy. ³⁸Nahardan doýanlaryndan soň, bugdaýy deňze taşlap, gämini ýeňletdiler.

³⁹Gün doganda, ol ýeri tanamadylar. Emma kenarda çägelik bir aýlag görüp, başartsa, gämini şol ýere sürmeli diýen karara geldiler. ⁴⁰Labyrlary kesip, deňze goýberen batlaryna, kürege daňlan tanaplary çözdüler-de, öňdäki ýelkeni şemala galdyryp, göni kenara tarap ýüzdüler. ⁴¹Emma gämi bir saý ýere düşüp, çägä batdy. Gäminiň burny çägä batyp, hiç tarapa gymyldap bilmedi, arka tarapy bolsa gomlaryň zoruna dargap başlady. ⁴²Tussaglaryň hiç biri ýüzüp gaçmaz ýaly, esgerler olary öldürmekçi boldular. ⁴³Emma ýüzbaşy Pawlusy halas etmek isläp, olary bu niýetlerinden dändirdi. Olara ýüzüp bilýänler gämiden özlerini öňürti zyňsynlar we ýüzüp çyksynlar, ⁴⁴galanlary hem tagtalar ýa-da gäminiň döwükleri bilen çyksynlar diýip buýruk berdi. Şeýlelikde, ählisi sag-aman gury ýere çykdy.

28-nji bap

Pawlus Maltada

¹Biz kenara sag-aman çykanymyzdan soň, bu adanyň adynyň Maltadygyny bildik. ²Ýerli halk biziň bilen örän mylakatly boldy. Howa ýagyşly we sowuk bolansoň, olar ot ýakyp, hemmämizi oňat garşy aldylar. ³Pawlus bir üýşmek odun çöpläp, oduň üstüne goýanda, bir zäherli ýylan oduň howrundan gaçyp, onuň eline ýapyşdy. ⁴Ýerli halk onuň elinden ýylanyň sallanyp durşuny görende, biri-birine: «Bu adam ganhor bolsa gerek, ol deňizden halas bolsa-da, takdyry ony ýaşamaga goýmady» diýişdiler. ⁵Emma Pawlus elini silkip, ýylany oduň içine zyňdy, hiç bir zyýan hem görmedi. ⁶Adamlar onuň çişmegine ýa-da birdenkä ölüp ýykylmagyna garaşdylar. Emma köp garaşyp, oňa hiç zat bolmandygyny görenlerinde, pikirlerini üýtgedip: «Ol hudaýdyr!» diýişdiler.

⁷Ol ýeriň golaýynda adanyň Publiý atly başlygynyň mülki bardy. Publiý bizi myhman alyp, üç günläp ýürekden hyzmat etdi. ⁸Şol wagt onuň kakasyny ysytma we içagyry tutup ýatyrdy. Pawlus hassanyň ýanyna geldi we doga-dileg etdi-de, onuň üstüne elini goýup, şypa berdi. ⁹Bu wakadan soň, adadaky beýleki hassalar-da gelip şypa tapdylar. ¹⁰Olar bize köp sylag-hormat etdiler. Ýola ugramakçy bolanymyzda, bize zerur ähli zatlary getirip, gämä ýüklediler.

Pawlus Rime gelýär

¹¹Üç aýdan soň, biz Ekiz hudaýlar atly gämi bilen deňze çykdyk. Bu gämi Isgenderiýadan gelip, gyşda şol adada galypdy. ¹²Biz Sirakus şäherine baryp, ol ýerde üç gün galdyk. ¹³Ol ýerden aýlanyp, Regiýa gelip ýetdik. Ertesi gün günorta şemaly öwsüp başlady. Munuň kömegi bilen iki günde Puteýol şäherine ýetdik. ¹⁴Ol ýerde birnäçe doganlary tapdyk. Olar bizden ýanlarynda galmagymyzy haýyş etdiler we biz ol ýerde iki hepde galdyk. Şondan soň biz Rime geldik. ¹⁵Rimdäki doganlar biziň gelendigimizi eşidip, bizi garşylamak üçin ol ýerden Appiýus bazaryna we Üç kerwensaraý diýen oba çenli geldiler. Pawlus olary görende, Hudaýa şükür edip, ýene gaýrata galdy. ¹⁶Biz Rime gelenimizden soň, Pawlusa bir esgeriň gözegçiligi astynda özbaşdak ýaşamaga rugsat berildi.

Pawlus Rimde wagyz edýär

¹⁷Üç günden soň Pawlus ýahudylaryň ýolbaşçylaryny çagyrdy. Olar bir ýere üýşende, Pawlus olara şeýle diýdi: «Eý, doganlar! Men halkymyza ýa-da ata-babalarymyzyň adatlaryna garşy hiç zat etmesem-de, Iýerusalimde tussag edilip, rimlileriň eline tabşyryldym. ¹⁸Olar meni soraga çekenlerinden soň, boşatjak boldular, sebäbi meni öldürmäge hiç bir esas tapmadylar. ¹⁹Emma ýahudylar garşy çykanlarynda, men dawamy imperatora arz etmäge mejbur boldum. Beýtmek bilen men öz halkymy aýyplamakçy däldirin. ²⁰Şu sebäpden men siziň bilen görşüp, söhbet etmek üçin, sizi bu ýere çagyrdym. Aslynda men Ysraýylyň umydy bolan Mesih ugrunda zynjyrlandym».

²¹Olar Pawlusa şeýle diýdiler: «Biz sen hakda Ýahudyýadan hiç bir hat almadyk, ol ýerden gelen doganlarymyzdan hem hiç kim sen barada ýagşydan-ýamandan hiç zat habar bermedi. ²²Emma biziň seniň pikirleriňi özüňden eşidesimiz gelýär, sebäbi hemme ýerde bu dini topara garşy çykylýandygyny bilýäris».

²³Şeýlelikde, olar Pawlus bilen duşuşyk gününi belleşdiler. Şol gün onuň bolýan ýerine juda köp adam geldi. Pawlus ertirden agşama çenli olara Hudaýyň Şalygyny düşündirip, wagyz etdi. Mundan başga-da olary ynandyryp, Töwrat bilen pygamberleriň ýazgylaryndan Isa dogrusynda ynandyryjy deliller getirdi. ²⁴Käbirleri onuň sözlerine ynandy, käbiri ynanmady. ²⁵Olar biri-biri bilen özara ylalaşmadylar. Olar gitmekçi bolup durkalar, Pawlus şeýle diýdi: «Işaýa pygamber arkaly Mukaddes Ruh ata-babalaryňyza şu sözleri jaýdar aýdypdyr: ²⁶ „Bar-da, bu halka şeýle diý:

Eşidip dursaňyz-da, hiç düşünmersiňiz,

seredip dursaňyz-da, hiç aňlamarsyňyz.

²⁷Bu halkyň ýüregi küteldi,

gulaklary ker açdy,

gözleri gapyldy.

Ýogsam gözleri bilen görüp,

gulaklary bilen eşiderdiler,

aňlary bilen aňlap,

Maňa tarap dolanardylar,

Men hem olara şypa bererdim“.

^28-29Şonuň üçin indi şuny bilip goýuň: Hudaýyň halas bolmak baradaky Hoş Habary ýahudy dällere iberildi. Olar gulak asarlar».^[18]

³⁰Pawlus kireýine alan jaýynda tutuş iki ýyl ýaşady we ýanyna gelenleriň hemmesini kabul etdi. ³¹Ol batyrgaýlyk bilen we hiç bir bökdençsiz Hudaýyň Şalygyny wagyz edip, Rebbimiz Isa Mesih barada öwretdi.

Ýakubyň haty

Giriş

Ýakubyň bu haty dünýäniň dürli künjeklerinde IsaMesihe eýerýän imanlylar üçin ýazylan amaly maslahatlaryň toplumyndan ybaratdyr. Ýakup adamyň imany onuň sözlerinde däl-de, hereketlerinde aýan bolýandygyny aýdýar. Ol birnäçe mysallar arkaly imany paýhasly we amaly hereketde görkezýär. Onuň maslahatlary aýdyň we anyk: eger garyp bolsaň, ruhdan düşme. Imanyň synalanda, çydamly bol. Gaharlanmakda haýal bol. Baý adama tarapgöýlik edip, garyby peseltme. Başgalara ýagşylyk et. Diliňe we höwesleriňe gözegçilik et. Özüňi Hudaýa tabşyryp, Onuň danalygyna bil bagla. Iblise garşylyk görkez. Ýagşylyk edýändigiň bilen öwünme. Eger baý bolsaň, baýlygyňy garyplara kömek etmek üçin ulan. Sabyrly we rehimli bol, Hudaýyň kömegine mätäç adamlar üçin doga-dileg et.

Mazmuny

Salamlar 1:1

Iman we danalyk 1:2-8

Garyplyk we baýlyk 1:9-11

Synaglar we höwesler 1:12-18

Diňlemek we ýerine ýetirmek 1:19-27

Tarapgöýlik etmezlik 2:1-13

Iman we oňat işler 2:14-26

Diliňe gözegçilik etmek 3:1-18

Hudaýa tabyn bolmak 4:1—5:6

Dürli amaly maslahatlar 5:7-20

1-nji bap

¹Hudaýyň we Rebbimiz IsaMesihiň guly men Ýakupdan başga milletleriň arasyna dargan Ysraýylyň on iki tiresine dogaýy salam!

Iman we synaglar

²Eý, doganlar, her hili synaglara duçar bolanyňyzda, muny uly şatlyk hasap ediň. ³Sebäbi imanyňyzyň synalmagy bilen çydamlylygyňyzyň artýandygyny bilýänsiňiz. ⁴Her bir işde ahyryna çenli çydaň, şonda kemsiz-köstsüz, berk we kämil bolarsyňyz. ⁵Eger kimde danalyk kemlik edýän bolsa, goý, ol Hudaýdan dilesin. Hemmelere biminnet we jomartlyk bilen berýän Hudaý oňa hem berer. ⁶Emma ol adam şübhelenmän iman bilen dilesin, sebäbi şübhelenýän adam edil ýeliň eýläk-beýläk çaýkaýan deňiz tolkuny ýalydyr. ⁷Şeýle adam Rebden bir zat alaryn öýtmesin. ⁸Ol her bir edýän işinde durnuksyz hem ikigöwünlidir.

⁹Pukara dogan Hudaýyň nazarynda özüniň baýlygy bilen buýsansyn. ¹⁰Baý bolsa Hudaýyň nazarynda özüniň pespälligi bilen buýsansyn. Çünki baýlyk otuň güli deý solup gider. ¹¹Gün çykyp, howurly yssysy bilen oty guradýar, onuň güli dökülip, gözelligi ýok bolýar. Edil şunuň ýaly baý hem öz işi bilen gümra bolup, baýlygy bilen bile ýok bolup gider.

¹²Synaga çydaýan adam bagtlydyr, sebäbi ol synagdan geçenden soň, ýaşaýyş täjini alar. Hudaý bu ýaşaýyş täjini Ony söýenlere wada berdi.

¹³Pis höwesi bolan adam: «Meni Hudaý höweslendirýär» diýmesin, sebäbi Hudaýda hiç hili pislik höwesi ýokdur, Ol hiç kimi pislik etmäge höweslendirýän däldir. ¹⁴Tersine, her kim öz pis höweslerine çolaşýandyr we aldanyp synaga düşýändir. ¹⁵Onsoň höwes göwreli bolup, günäni dogurýar, günä hem ýetişip, ölümi dogurýandyr.

¹⁶Eziz doganlar, aldanmaň! ¹⁷Her bir oňat we kämil peşgeş ýokardan, gökdäki yşyklaryň Atasyndan gelýändir. Ol hiç haçan üýtgeýän däldir, Onda üýtgemekligiň ýokundysy hem ýokdur. ¹⁸Ýaradanlarynyň arasynda Onuň saýlan halky bolmagymyz üçin, Hudaý hakykat sözi arkaly bize täze ýaşaýyş bermegi karar etdi.

Hoş Habary diňlemek we ýerine ýetirmek

¹⁹Eý, söýgüli doganlarym, muňa üns beriň: her bir adam eşitmekde çalt, geplemekde assa, gaharlanmakda haýal bolsun. ²⁰Sebäbi ynsan gahary Hudaýyň isleýän dogrulygyny amala aşyryp bilmez. ²¹Şonuň üçin hem ahlak hapalygyny we her dürli ýamanlyk galyndysyny zyňyp taşlaň-da, Hudaýyň kalbyňyza eken sözüni pespällik bilen kabul ediň. Bu söz janyňyzy halas etmegi başarýandyr.

²²Hudaýyň sözüni ýöne bir diňläp goýman, eýsem, onda aýdylanlary ýerine ýetiriň, ýogsam siz özüňizi aldaýansyňyz. ²³Kim sözi diňläp, ony berjaý etmeýän bolsa, ol aýnada ýüzüni görýän adam ýalydyr. ²⁴Ol özüni synlap gidenden soň, şobada nähilidigini ýatdan çykarýar. ²⁵Emma kim azatlyk berýän kämil kanuna üns berip, eşidenlerini ýatdan çykarman, gaýtam, ony berk berjaý edýän bolsa, Hudaý ony her bir edýän işinde ýalkar. ²⁶Eger kimde-kim özüni dindar saýýan bolsa, emma dilini saklamaýan bolsa, ol özüni aldaýandyr, onuň dindarlygy biderekdir. ²⁷Atamyz Hudaýyň nazarynda päk hem nogsansyz dindarlyk ýetimleriň we dullaryň kyn gününde aladasyny etmekden ybaratdyr. Şeýle hem bu dünýäniň pisliginden özüňi päk saklamakdyr.

2-nji bap

Tarapgöýlik etmäň

¹Eý, doganlarym, şöhratly Rebbimiz IsaMesihe bolan imanyňyz sebäpli tarapgöýlik etmekden saklanyň. ²Aýdaly, siziň ýygnagyňyza altyn ýüzük dakynyp, nepis eşikler geýnen baý adam bilen köne-sana geýnen garyp adam gelipdir. ³Siz baý adama hormat goýup: «Geliň, töre geçiň» diýseňiz, emma garyba: «Sen ol ýerde dur» ýa-da «Bu ýerde, aýak astynda otur» diýseňiz, ⁴bu siziň tarapgöýlik etdigiňiz bolmazmy? Eger şeýle etseňiz, erbet pikirli kazylara meňzärsiňiz.

⁵Gulak asyň, eý, söýgüli doganlarym! Hudaý bu dünýäde garyplary imana baý bolmaklary üçin saýlamadymy? Hudaý Özüni söýýänlere wada berşi ýaly, garyplary Şalygyny miras almaklary üçin saýlamadymy näme? ⁶Emma siz garyplary masgara edýärsiňiz. Ýogsam size sütem edýän baýlar dälmi? Sizi kazyýete süýreýän hem şolar dälmi? ⁷Siziň degişli bolan Hudaýyňyzyň beýik adyna dil ýetirýänler hem baýlar dälmi näme? ⁸ Eger siz Mukaddes Ýazgylardaky: «Ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý» diýen iň möhüm buýrugy ýerine ýetirýän bolsaňyz, dogry iş edýänsiňiz. ⁹Emma adamlara tarapgöýlik edýän bolsaňyz, günä edýänsiňiz we Mukaddes Kanunyň öňünde kanuny bozan hasaplanýansyňyz. ¹⁰Kimde-kim kanunyň hemme parzlaryny berjaý edip-de, diňe bir zatda günä etse, tutuş kanuny bozan hasaplanýandyr. ¹¹ Sebäbi «Zyna etme» diýen Hudaý «Adam öldürme» hem diýendir. Eger siz zyna etmeseňiz, emma adam öldürseňiz, kanuny bozan jenaýatkär bolýansyňyz.

¹²Şonuň üçin hem, her bir gepiňiz we hereketiňiz azatlyk berýän kanun boýunça höküm ediljek adamlaryňky ýaly bolsun. ¹³Sebäbi rehimsiz adama rehimsizlik bilen höküm ediler. Rehimli adama bolsa rehimlilik bilen höküm ediler.

Iman we oňat işler

¹⁴Eý, doganlarym! Araňyzdan biri «imanym bar» diýibem, ony oňat işler bilen görkezmese, munuň näme peýdasy bar?! Beýle iman ony halas edip bilermi?! ¹⁵Pikir edip görüň, imanly erkek ýa-da aýal doganyňyzyň biri aç-ýalaňaç bolsa, ¹⁶siz oňa iýmit, geýim bermän, diňe: «Sag-aman bar, daşyňyň ýylap, garnyňyň doýmagyny dileýärin» diýseňiz, bu sözüňiz oňa nämä derkar? ¹⁷Iman babatda hem şeýledir, eger iş ýüzünde görkezilmese, ol öz-özünden ölüdir.

¹⁸Käbiriniň: «Seniň imanyň bar, meniň bolsa oňat işlerim» diýmegi mümkin.

Emma men aýdýaryn, hany, oňat işler etmezden maňa imanyňy görkez, men hem saňa imanymy oňat işlerim arkaly görkezeýin! ¹⁹Sen Hudaýyň ýeke-täkdigine ynanýarsyň. Gowy edýärsiň! Muňa hatda arwah-jynlar hem ynanýarlar we galpyldaýarlar.

²⁰Eý, akmak, amalsyz imanyň peýdasyzdygyny^[1] bileňokmy? ²¹ Atamyz Ybraýym gurbanlyk sypasynda öz ogly Yshagy hödürlemek bilen aklanmadymy eýsem? ²²Seret, onuň imany bilen amallary birlikde hereket etdi we imany şu amalda kämil boldy. ²³ Şeýlelik bilen, Mukaddes Ýazgylardaky: «Ybraýym Hudaýa iman etdi we Hudaý ony dogry hasaplady» diýen söz amala aşdy. Ybraýym Hudaýyň dosty diýip atlandyryldy. ²⁴Gördüňmi, ynsan diňe bir iman bilen däl, eýsem, eden işleri arkaly hem aklanýandyr.

²⁵ Edil şunuň ýaly, lolyRahap hem eden işi arkaly aklandy. Ol ysraýyl içalylaryny öýünde gizläp, olara başga ýoldan gaçyp gitmäge kömek etdi. ²⁶Edil jansyz bedeniň öli bolşy ýaly, amalsyz iman hem ölüdir.

3-nji bap

Diliňize erk ediň

¹Eý, doganlarym, hemmäňiz ýygnakda öwrediji bolmaň! Sebäbi biz öwredijileriň has berk höküme duçar boljakdygymyzy bilýänsiňiz. ²Biziň hemmämiz hem köp günä edýäris. Emma sözünde hata goýbermän, dilini jylawlap bilýän adam kämil bolup, tutuş bedenine gözegçilik edip bilýändir. ³Biz atlaryň tabyn bolmagy üçin, agzyna agyzzyryk dakyp, olaryň tutuş göwresini dolandyrýarys. ⁴Ine, gämilere serediň! Olar güýçli hem batly ýeller bilen kowulsa-da, bir kiçijik kürek arkaly sürüjiniň islän tarapyna öwrülýär. ⁵Edil şunuň ýaly, dil hem bedeniň bir kiçijik agzasy bolsa-da, beýik işler bilen öwünýändir. Pikir ediň, kiçijik bir uçgun äpet tokaýy ýakyp köýdürýändir. ⁶Dil hem bir otdur, beden agzalarynyň arasyndaky ýamanlyk dünýäsidir. Ol tutuş barlygyňyzy weýran edýändir, dowzah ody bilen bütin durmuşyňyzy köýdürýändir. ⁷Ynsan her dürli haýwanlara, guşlara, süýrenijilere, deňiz jandarlaryna diýenini etdirendir we etdirýändir. ⁸Emma hiç bir ynsan diline diýen etdirip bilýän däldir. Dil gutarmaýan pislik bolup, öldüriji zäherden doludyr. ⁹Dilimiz bilen biz Rebbimizi we Atamyzy^[2] alkyşlaýarys, şol bir wagtyň özünde hem Hudaýyň keşbinde ýaradylan ynsanlary näletleýäris. ¹⁰Alkyş we nälet bir agyzdan çykýar. Eý, mähribanlarym, bu beýle bolmaly däldir. ¹¹Heý-de, bir bulagyň gözbaşyndan hem ajy, hem süýji suw akarmy? ¹²Doganlarym, injir agajy zeýtun ýa-da üzüm agajy injir miwesini berermi? Ýok! Edil şonuň ýaly, şor suwly gözbaşdan süýji suw akmaz!

Hakyky danalyk

¹³Araňyzda dana hem parasatly adam barmy? Eger bar bolsa, goý, ol muny dogry durmuşy we danalykdan çykýan pespälligi bilen bitiren oňat işlerinde görkezsin. ¹⁴Emma kalbyňyzda bahyllyk we men-menlik bar bolsa, onda danalyk bilen öwünmäň. Bu aňrybaş ýalançylyk bolar! ¹⁵Beýle «danalyk» gökden inen däldir, ol dünýewi bolup, ruhy däldir, şeýtandandyr. ¹⁶Çünki bahyllygyň, men-menligiň bar ýerinde bidüzgünçilikler we her dürli pyssy-pyjurlyklar hem bardyr.

¹⁷Emma gökden inen danalyk ilki bilen päklikdir, soňra parahatlyk söýüjilikdir, mylaýymlyk we özara ylalaşyklykdyr. Ol merhemetden we haýyrly işlerden doludyr. Şeýle danalyk tarapgöýlik we ikiýüzlülik etmeýär. ¹⁸Parahatlyk döredýänler parahatçylyk tohumyny sepip, dogrulyk hasylyny orýarlar.

4-nji bap

Hudaýa tabyn boluň!

¹Araňyzdaky çaknyşykly gowgalar we dawa-jenjeller nireden döreýär? Kalbyňyzda söweş edýän pis höwesleriňizden dälmi? ²Siz isleýärsiňiz, emma hiç zat gazanmaýarsyňyz; adam öldürýärsiňiz, göriplik edýärsiňiz, emma hiç bir maksadyňyza ýetip bilmeýärsiňiz; dawa-jenjeldir galmagal turuzýarsyňyz, emma hiç zat gazanmaýarsyňyz, sebäbi Hudaýdan dilemeýärsiňiz. ³Diläniňizde-de, hiç zat almaýarsyňyz, sebäbi ýaman niýet bilen, öz nebsiňizi doýurmak üçin dileýärsiňiz. ⁴Eý, biwepalar, dünýä bilen dostluk Hudaýa duşman bolýandygyny bilmeýärsiňizmi? Kim dünýä bilen dostlaşsa, Hudaýa duşman bolýandyr. ⁵Siz Mukaddes Ýazgylardaky Hudaýyň bize beren^[3] ynsanlyk ruhy örän gabanjaňdyr diýlen sözler boş ýere aýdylandyr öýdýärsiňizmi? ⁶Emma Hudaý bize has beýik merhemet berýär. Şoňa görä Mukaddes Ýazgylar şeýle diýýär: «Hudaý tekepbirlere garşydyr, emma pespäl adamlara merhemet edýändir».

⁷Şonuň üçin Hudaýa tabyn boluň! Iblise garşylyk görkeziň, şonda ol sizden gaçar. ⁸Hudaýa ýakynlaşyň, Ol hem size ýakynlaşar. Eý, günäkärler, eliňizi günäden tämizläň. Eý, ikigöwünliler, kalbyňyzy päkläň. ⁹Gama batyň, ýas tutup aglaň! Gülküňiz ýasa, şatlygyňyz gam-gussa öwrülsin. ¹⁰Rebbiň huzurynda özüňizi pes tutuň, Ol sizi beýgelder.

¹¹Eý, doganlar, biri-biriňizi ýamanlamaň. Kim doganyny ýamanlaýan ýa-da ony ýazgarýan bolsa, ol Hudaýyň kanunyny ýamanlap, ony ýazgarýandyr. Kanuny ýazgarýan adam bolsa ony berjaý ediji däl-de, oňa kazylyk edijidir. ¹²Emma Kanun Çykaryjy we Kazy birdir, Ol halas etmegi-de, heläk etmegi-de başarýandyr. Başga adamlara kazylyk eder ýaly, sen kim bolupsyň?

Tekepbirlik etmäň

¹³Indi: «Bu gün ýa ertir pylan şähere gitjek, bir ýyly şol ýerde geçirjek, söwda-satyk etjek, pul gazanjak» diýýänler, maňa gulak asyň! ¹⁴Ertir näme boljagyny nireden bilýärsiňiz?! Siziň ömrüňiz näme? Ol az salym görnüp, soňra ýitirim bolýan säher çygy ýalydyr. ¹⁵Muňa derek: «Reb oňlasa, ýaşarys, ony ýa-da muny ederis» diýmelisiňiz. ¹⁶Siz bolsa öz tekepbirligiňiz bilen öwünýärsiňiz. Beýle öwünmeleriň bary erbetlikdir. ¹⁷Kim ýagşylyk etmegi bilibem, ony etmeýän bolsa, ol günä edýändir.

5-nji bap

Baýlara duýduryş

¹Gulak asyň, eý, baýlar, başyňyza injek betbagtçylyklar üçin perýat edip aglaň! ²Baýlygyňyz çüýräp, eşikleriňizi güýe iýendir. ³Altyndyr kümşüňiz poslandyr, olaryň posy siziň garşyňyza şaýatlyk edip, bedeniňizi ot kimin iýer. Siz ahyrky günlerde baýlyk topladyňyz. ⁴Ekinleriňizi oran orakçylary aldap, iş hakyny bermediňiz, bu şol pullaryň perýadydyr. Orakçylaryň dady-perýady Hökmürowan Rebbiň gulagyna ýetdi. ⁵Siz bu dünýäde bolçulykda we keýpi-sapada ýaşadyňyz, özüňizi kyýamat güni soýulmak üçin semretdiňiz. ⁶Özüňize garşy çykmasa-da, bigünä adamy höküm edip öldürdiňiz.

Sabyr-takatly boluň!

⁷Eý, doganlar, Reb gelýänçä, sabyr-takatly boluň! Serediň, daýhan güýzki hem ýazky ýagşa nähili sabyrly garaşýar. Ol topragyň bol hasyl bererine garaşýar. ⁸Siz hem sabyr-takatly boluň! Mert boluň, sebäbi Rebbiň geljek güni golaýlady. ⁹Eý, doganlar, özüňize höküm edilmez ýaly, biri-biriňiziň garşyňyza şikaýat etmäň. Ine, Kazy bosagada dur! ¹⁰Eý, doganlar, başyna düşen ejirlerde sabyr-takatly bolup, Rebbiň adyndan geplän pygamberlerden görelde alyň. ¹¹Bilşiňiz ýaly, biz çydamlylyk görkezenlere bagtly diýýäris. Siz Eýýubyň çydamlylygy hakda eşidensiňiz, iň soňunda onuň üçin Rebbiň nämeler edendigini-de bilýänsiňiz. Hawa, Reb merhemetli we rehim-şepagatlydyr. ¹²Ozaly bilen, eý, doganlarym, höküm edilmeziňiz ýaly, gökdenem, ýerdenem, mahlasy hiç zatdan ant içmäň. Jogabyňyz diňe «hawa» ýa-da, «ýok» bolsun.

Doga-dileg etmegiň güýji

¹³Araňyzda biri ejir çekýärmi? Goý, ol Hudaýa doga etsin. Biriniň keýpi kökmi? Hudaýa alkyş nagmalaryny aýtsyn. ¹⁴Araňyzda biri syrkawmy? Ol ýygnagyň ýolbaşçylaryny ýanyna çagyrsyn, olar hem Rebbiň adyndan oňa ýag guýup, onuň üçin Hudaýa doga etsinler. ¹⁵Iman bilen edilen doga-dileg näsaga şypa berer, Reb ony aýaga galdyrar. Eger ol günä gazanan bolsa, onuň günäsi geçiler. ¹⁶Şypa tapar ýaly, günäleriňizi biri-biriňiziň ýanynda boýun alyp, biri-biriňiz üçin doga-dileg ediň. Dogruçyl adamyň yhlasly dilegi güýçli we täsirlidir. ¹⁷ Ylýas hem biziň ýaly adaty bir ynsandy. Ol ýagyş ýagmasyn diýip, yhlas bilen dileg etdi. Şeýlelikde, üç ýyl alty aýlap ýer ýüzüne ýagyş ýagmady. ¹⁸Soňra ol ýene dileg etdi we asmandan ýagyş ýagyp, ýer hasyl berdi. ^19-20Doganlarym, şuny ýatda saklaň: eger araňyzdan biri hakykat ýolundan azaşsa we başga biri ony ýene ýola salsa, günäkäri dogry ýola salan adam bir jany ölümden halas edip, köp günäleriniň üstüni örtýändir.

Petrusyň birinji haty

Giriş

Petrusyň bu haty Rim imperiýasyna degişli welaýatyň (häzirki Türkiýäniň) dürli künjeklerinde ýaşaýan mesihilere niýetlenip ýazylandyr. Olaryň köpüsi IsaMesihe eýerendikleri üçin köp ejirlere, sögülmelere sezewar edilýärdiler. Olaryň mundan-da köp ejirlere duçar bolmagy ahmaldy. Şoňa görä-de, Petrus bu hatynda jebir-jepalar barada köp zatlary aýdýar. Ol Rebbe hyzmat etmekde, imanda berk durmakda jebir-jepalaryň bolýandygyny aýdyp, bulary iman synagyndan geçmegiň bir usuly hasaplaýar. Petrus jebirlere duçar bolnanda ruhdan düşmän, «tersine, Mesihiň çeken ejirlerine şärik bolýan ýaly şatlanyň» diýip öwüt berýär (4:13). Ol imanlylara Isa Mesihiň hem jebir çekendigini ýatladýar. Imanlylar dogry işleri üçin ýenjilmelere we sögülmelere sezewar edilende, Isa Mesihiň görgülerine şärik bolýandyrlar. Petrus olara şeýle jebirlere çydamly bolmagyň imanlaryny ösdürýändigi we Isa Mesihiň gaýdyp geljek gününde hormata eýe boljakdyklary barada aýdýar. Bulardan başga-da, ol öz okyjylaryna Isa Mesihe degişli adamlar ýaly ýaşamagy ündeýär.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1,2

Täze ýaşaýyş umydy 1:3-12

Hudaýyň mukaddes halky ýaly ýaşamak 1:13—2:17

Isa Mesihiň jebir çekmekdäki göreldesi 2:18-25

Mesihiler we jebir-jepalar 3:1—4:19

Ýygnagyň ýolbaşçylaryna öwütler 5:1-11

Soňky salamlar 5:12-14

1-nji bap

Salamlar

¹IsaMesihiň resuly men Petrusdan Hudaýyň saýlanlaryna, ýagny Pontus, Galatýa, Kappadokiýa, Aziýa we Bitiniýa welaýatlarynda dagynyk we gelmişek bolup ýaşaýanlara dogaýy salam! ²Siz Atamyz Hudaýyň öňden eden kararyna görä saýlandyňyz we Mukaddes Ruh arkaly mukaddes halk bolduňyz. Hudaý muny siziň Isa Mesihe tabyn bolup, Onuň gany bilen päklenmegiňiz üçin etdi.

Goý, Hudaý size boldan-bol merhemet we parahatlyk eçilsin!

Gökdäki mirasymyz

³Rebbimiz Isa Mesihiň Atasy Hudaýa öwgüler bolsun! Ol Öz beýik merhemetine görä, Isa Mesihiň ölümden direlmegi arkaly bizi täze durmuşa we ýaşaýyş umydyna gowşurdy. ⁴Şeýle hem size gökde saklanýan çüýremez, tegmiltsiz, solmaz miras berdi. ⁵Siz imanyňyz arkaly Hudaýyň gudraty bilen tä halas edilýänçäňiz goralýansyňyz. Bu gutulyş ahyrky günlerde aýan bolmaga taýýardyr. ⁶Şonuň üçin hem muňa ýürekden şatlanyň. Häzirki wagtda gysga wagtlaýyn synaglara duçar bolup, gam-gussa batsaňyz-da, ⁷bu synaglaryň siziň imanyňyzy berkidýändigini biliň. Hatda pany altyn hem otda saplanyp synalýandyr. Şeýlelikde, altyndan has gymmatly bolan imanyňyz synagdan geçip, Isa Mesih aýan bolanda, size öwgi we şan-şöhrat getirer. ⁸Siz Mesihi görmedik bolsaňyz hem, Ony söýýärsiňiz. Hatda Ony görmeseňiz-de, Oňa iman edýärsiňiz we söz bilen taryplap bolmajak beýik şatlykdan dolup-daşýarsyňyz. ⁹Sebäbi imanyňyzyň maksadyna ýetip, janyňyzyň halas bolmagyny gazanýarsyňyz.

¹⁰Pygamberler siziň üçin taýynlanan bu halas bolmaklyga doly düşünmäge çalyşdylar we bu merhemet dogrusynda öň pygamberlik etdiler. ¹¹Olaryň kalbyndaky Mesihiň Ruhy Onuň çekmeli ejirleri we ejirlerden soňky şan-şöhraty barada owaldan äşgär etdi. Olar bularyň nähili we näwagt boljakdygy barada Mukaddes Ruhuň näme görkezýändigini aňlamaga çalyşdylar. ¹²Şonda bu habaryň pygamberler üçin däl-de, siziň üçindigi aýan boldy. Häzirki wagtda bolsa gökden berlen Hoş Habar size Mukaddes Ruhuň gudraty bilen wagyz edilýär. Bu zatlara hatda perişdeler-de düşünmäge çalyşdylar.

Mukaddes ýaşaň

¹³Şonuň üçin hem ähli pikirleriňizi bir ýere jemläp, hüşgär boluň. Isa Mesihiň gelmegi bilen özüňize beriljek merhemete uly umyt baglaň. ¹⁴Gulak asyjy çagalar deý boluň, ozalky nadan döwrüňizdäki höwesleriňize eýermäň. ¹⁵Özüňizi çagyran Hudaýyň mukaddes bolşy ýaly, siz hem ähli edýän işleriňizde mukaddes boluň. ¹⁶Sebäbi: «Mukaddes boluň, çünki Men mukaddesdirin» diýlip ýazylandyr. ¹⁷Bütinleý ýüz görmezden, her kime eden işine görä höküm çykarýan Hudaýy Ata diýip çagyrýan bolsaňyz, bu dünýädäki wagtlaýyn döwrüňizi Hudaýdan gorkup geçiriň. ¹⁸Ata-babalaryňyzdan miras alan bu puç durmuşyňyzdan altyn-kümüş ýaly pany zatlar arkaly halas bolmandygyňyzy bilýänsiňiz. ¹⁹Tersine, Hudaýyň şikessiz hem tegmiltsiz gurbanlyk Guzusy bolan Mesihiň gymmatly gany arkaly halas edilensiňiz. ²⁰Mesih dünýä ýaradylmazdan öň bellenen hem bolsa, siziň hatyraňyza bu döwrüň ahyrynda aýan boldy. ²¹Siz Mesih arkaly Hudaýa iman etdiňiz. Hudaý Mesihi direldip, Ony şöhratlandyrdy. Şeýlelikde, imanyňyz we umydyňyz Hudaýdadyr.

²²Indi siz hakykata gulak asmak^[1] bilen özüňizi päklediňiz, çyn doganlyk söýgüsine eýe bolduňyz. Şonuň üçin biri-biriňizi çyn ýürekden söýüň. ²³Siz wagtlaýyn tohumdan däl-de, eýsem, ebedi tohumdan, ýagny Hudaýyň diri hem baky galýan sözi arkaly täzeden doguldyňyz. ²⁴Çünki:

«Ähli ynsan otluk kimindir,

onuň bar görki meýdan güli kimindir.

Ot gurap gider, güli hem solar,

²⁵emma Rebbiň sözi ebedi galar».

Size wagyz edilen habar, ine, şudur.

2-nji bap

¹Şonuň üçin hem her hili ýaman niýeti, hilegärligi, ikiýüzlüligi, bahyllygy, gybat-gürrüňleri özüňizden aýryp taşlaň. ²Ýaňy doglan bäbekler ýaly sap ruhy süýdi küýsäň, şonda ösüp, halas bolarsyňyz. ³Sebäbi siz Rebbiň ýagşylygyny dadyp gördüňiz.

Diri daşlar

⁴Siz ynsanlar tarapyndan ret edilen, emma Hudaýyň nazarynda saýlanan we gymmatly saýylan diri Daşa, ýagny IsaMesihe ýakynlaşýarsyňyz. ⁵Şonuň üçin siz hem diri daşlar ýaly ruhy bina bolup gurluň. Şonda Isa Mesih arkaly Hudaýyň halaýan ruhy gurbanlyklaryny hödürleýän mukaddes ruhanylar bolarsyňyz. ⁶Mukaddes Ýazgylarda şeýle diýilýär: «Ine, Men Sionda bina daşyny, saýlama we gymmatbaha burç daşyny goýýaryn. Oňa bil baglan asla utandyrylmaz». ⁷Hawa, iman eden siziň üçin bu daş gymmatlydyr. Emma iman etmedikler üçin, «Ussalaryň ret eden daşy, binýadyň burç daşy boldy». ⁸ Şeýle hem bu «büdreme daşy, ýykýan gaýa». Olar öňden bellenişi ýaly, bu söze tabyn bolmansoňlar büdreýärler.

⁹ Emma siz beýle dälsiňiz, çünki siz saýlanyp-seçilen halksyňyz. Siz patyşanyň ruhanylary, mukaddes millet, Hudaýa degişli halksyňyz. Hudaý sizi garaňkylykdan Özüniň ajaýyp nuruna çagyrdy. Siz Onuň şan-şöhratyny yglan etmek üçin saýlanyp-seçilensiňiz. ¹⁰Birwagtlar siz halk däldiňiz, emma indi Hudaýyň halkysyňyz. Öňler siz Onuň rehim-şepagatyndan mahrumdyňyz, indi bolsa oňa gowşansyňyz. ¹¹Eziz dostlar, janyňyza garşy söweşýän günäli höweslerden gaça duruň diýip ýalbarýaryn. Çünki siz bu dünýäde keseki hem gelmişeksiňiz. ¹²Imansyzlaryň arasynda hiç hili müýnsüz ýaşaň. Şonda olar sizi nädogry iş etmekde aýyplasalar-da, dogry işleriňizi görüp, Hudaýyň geljek güni Ony şöhratlandyrarlar.

Ýolbaşçylara tabyn boluň

¹³Siz her bir ynsan häkimiýetine Rebbiň haky üçin tabyn boluň. Ýurduň başy bolan patyşa bolsun ¹⁴ýa-da onuň bellän emeldarlary bolsun, tapawudy ýok, olara tabyn boluň. Patyşa öz emeldarlaryny ýamanlyk edenleri jezalandyrmaga, ýagşylyk edenleri taryplamaga belledi. ¹⁵Sebäbi Hudaýyň islegi siziň ýagşylyk edip, akylsyz nadanlaryň agzyny ýumdurmagyňyzdyr. ¹⁶Azat adam ýaly ýaşaň, emma öz azatlygyňyzy erbetlik etmek üçin ulanmaň. Hudaýyň gullary dek ýaşaň. ¹⁷Hemmelere hormat goýuň. Imanly doganlaryňyzy söýüň, Hudaýdan gorkuň, patyşany sylaň.

¹⁸Eý, hyzmatkärler, diňe bir mähirli hem ýumşak hojaýynlaryňyza däl-de, eýsem, ýowuz hojaýynlaryňyza-da hormat goýup, tabyn boluň. ¹⁹Eger kim nähak ýere ejir çekip, Hudaýy tanaýandygy üçin bu görgülere çydaýan bolsa, ol adam Hudaýy hoşnut eder. ²⁰Eger eden nädogry işiňiz üçin ýenjilmelere döz gelýän bolsaňyz, bu size näme hormat getirer? Emma ýagşylyk edibem ýene ejir çekseňiz we muňa çydasaňyz, Hudaý mundan has köp razy bolar. ²¹Ine, siz şunuň üçinem çagyryldyňyz, sebäbi Mesih siziň üçin ejir çekdi. Öz yzyna eýermegiňiz üçin, Ol size görelde boldy. ²²«Ol hiç hili günä etmedi, agzyndan bir ýalan söz çykmady».

²³Ol sögülende sögmedi, ejir çekende hiç kime howp salmady. Muňa derek Özüni adyl höküm çykarýan Hudaýa tabşyrdy. ²⁴ Biziň günä garşy ölüp, dogruçyllyk ugrunda ýaşamagymyz üçin, Ol haçda günälerimizi Öz üstüne ýükledi. Siz Onuň ýaralary arkaly şypa tapdyňyz. ²⁵Siz goýunlar ýaly azaşypdyňyz, emma indi janyňyzyň Çopanyna hem Gözegçisine dolanyp geldiňiz.

3-nji bap

Är-aýal gatnaşygy

^1-2Edil şunuň ýaly, eý, aýallar, siz hem öz äriňize tabyn boluň. Eger äriňiz Hudaýyň sözüne ynanmaýan bolsa, ol aýalynyň ar-namysly, Hudaýdan gorkup ýaşaýan päk durmuşyny görüp, hiç bir aýdyp-diýmezden imana geler. ³Siziň gözelligiňiz örülen saçlar, dakylan altynlar, owadan eşikler ýaly daşky görnüşden ybarat bolmasyn. ⁴Tersine, kalbyňyzdaky ýuwaş hem ýumşak ruh siziň solmaýan içki gözelligiňiz bolsun. Bu Hudaýyň nazarynda has gymmatlydyr. ⁵Öňki wagtlarda Hudaýa umyt baglap, ýüreklerini päk saklan aýallar hem özlerini şeýle bezeýärdiler, olar ärine tabyndylar. ⁶Mysal üçin, Sara Ybraýyma tabyn bolup, ony hojaýynym diýip atlandyrdy. Eger siz hem ýagşylyk edip, hiç bir howpdan gorkmasaňyz, Saranyň gyzlary bolarsyňyz. ⁷Eý, ärler, edil şunuň ýaly, sizem öz aýalyňyza hormat goýuň, onuň bilen özara düşünişip ýaşaň. Siz olaryň özüňizden ejizdigini bilýänsiňiz, emma olar hem siziň bilen Hudaýyň beren ýaşaýşyny deň miras alandyrlar. Doga-dilegleriňiziň bökdelmezligi üçin şeýle ediň.

Dogrulyk ugrundaky görgüler

⁸Şeýlelikde, hemmäňiz pikirdeş, dertdeş bolup, biri-biriňizi doganlyk söýgüsi bilen söýüň. Rehim-şepagatly we pespäl boluň. ⁹Ýamanlyga ýamanlyk, sögünje sögünç bilen gaýtargy bermän, tersine, alkyş bilen jogap beriň, sebäbi siz şunuň ýaly ýaşamaga çagyrylansyňyz. ¹⁰Çünki:

«Döwran sürmegi isleýän bolsaň,

ýagşy günleri görmekçi bolsaň,

ýamanlykdan sakla sen öz diliňi

we hileli gepden — dodaklaryňy;

¹¹ýamanlykdan aýryl, et sen ýagşylyk,

parahatlyk agtar, yzyndan galma.

¹²Dogry adamlarda Rebbiň gözleri,

perýatlaryna açyk Onuň gulagy.

Ýöne Rebbiň ýüzi ýamanlyk edýänlere garşydyr».

¹³Ýagşylyk etmäge jan etseňiz, size kim ýamanlyk eder? ¹⁴Siz dogrulyk üçin görgi görseňiz hem bagtyýarsyňyz. Adamlaryň size salýan howpundan gorkmaň, dowla düşmäň. ¹⁵Emma MesiheReb hökmünde ýürekden hormat goýuň. Kalbyňyzdaky umyt hakynda özüňizden hasabat soran her bir adama hemişe jogap bermäge taýýar boluň. ¹⁶Muny mylaýymlyk we edeplilik bilen berjaý ediň. Wyždanyňyzy arassa saklaň, şonda siziň Mesihe degişli dogry ýaşaýşyňyz barada gybat edenler sizi ýamanlap aýdan geplerinden utanarlar. ¹⁷Eger Hudaýyň yradasy bilen ejir çekmeli bolsa, ýamanlyk edip ejir çekmekden ýagşylyk edip ejir çekmek has gowudyr.

¹⁸Isa Mesih hem bizi Hudaýa getirmek üçin, biziň günälerimiz sebäpli bir gezek öldi^[2]. Özi dogry bolsa-da, günäkärler üçin öldi. Ynsan ýaly öldürilse-de, Hudaýyň Ruhy arkaly Ol direldildi. ¹⁹Ol tussagdaky ruhlara baryp, wagyz etdi. ²⁰ Bu ruhlar gadym zamanda Nuhuň gämisi ýasalyp ýörkä, Hudaý heniz sabyr-takatlyk edip garaşýarka, Oňa tabyn bolmadylar. Şol gämide bolsa az adam, jemi sekiz adam suw arkaly halas boldy. ²¹Ine, bu suw häzirki sizi halas edýän çümdürilişiň nyşanydyr. Siz suwa çümdürileniňizde bedeniňiziň kiri ýuwlandygy üçin däl-de, Isa Mesihiň direlmegi arkaly päk wyždan bilen Hudaýa tarap öwrülendigiňiz üçin halas edildiňiz. ²²Isa Mesih göge çykyp, Hudaýyň sagynda oturdy, ähli perişdeler, ygtyýarlylar we güýçler Oňa tabyn boldy.

4-nji bap

Hudaý üçin ýaşamak

¹Şunlukda, Mesihiň dünýäde ejir çekişi ýaly, siz hem şeýle pikirler bilen ýaraglanyp, muňa taýýar boluň. Sebäbi Mesih üçin ejir çekmäge taýyn bolsaňyz, günä etmekden ýüz öwrensiňiz. ²Indi bu bedendäki galan ýaşajak ömrüňizde ynsanyň islegine däl-de, Hudaýyň islegine eýeriň. ³Geçmişde butparazlyga uýup ýaşanyňyz ýeterlikdir. Şol döwürleri siz ahlaksyzlykda, haram keýp çekmekde, serhoşlykda, içgili keýpi-sapada we ýigrenji butparazlykda geçirdiňiz. ⁴Indi bolsa şol öňki butparazlyk edýänler siziň özleri bilen bile azgyn zynahorlyga goşulmaýandygyňyza geň galyp, size sögýärler. ⁵Emma dirileriň hem, ölüleriň hem üstünden höküm çykarmaga taýýar duran Hudaýa olar hasabat bererler. ⁶Şonuň üçin hem Hoş Habar hatda ölülere-de wagyz edildi. Olar hem ähli ynsanlar ýaly durmuşynda eden işleri üçin höküm edilen bolsalar-da, Hudaýyň Ruhy arkaly ýaşap bilerler. ⁷Ähli zatlaryň soňy ýakyn geldi. Munuň üçin sagdyn düşünjeli bolup, hüşgärlik bilen dileg ediň. ⁸Ozaly bilen biri-biriňizi jandan söýüň, sebäbi söýgi köp günäleriň üstüni örtýändir. ⁹Zeýrenmezden birek-biregi myhman alyň. ¹⁰Hudaý siziň her biriňize dürli ruhy peşgeşler berdi. Olary biri-biriňize hyzmat etmek üçin ulanyň. ¹¹Kim geplese, Hudaýyň sözleri bilen geplesin. Kim hyzmat etse, Hudaýyň beren güýç-kuwwatyna görä hyzmat etsin. Isa Mesih arkaly Hudaý ähli zatda şöhratlansyn! Şöhrat we gudrat ebedilik Onuňky bolsun! Omyn.

Mesih ugrunda ejir çekmek

¹²Mähribanlarym, sizi synamak üçin başyňyza inen ot belasyna geň zada sataşan ýaly haýran galmaň. ¹³Tersine, Mesihiň çeken ejirlerine şärik bolýan ýaly şatlanyň. Onuň şöhraty aýan bolanda, şatlygyňyzyň çägi bolmaz. ¹⁴Mesihiň ady sebäpli kemsidilýän bolsaňyz, bagtyýarsyňyz, sebäbi Hudaýyň şöhratly Ruhy sizde mesgen tutandyr.^[3] ¹⁵Ýöne sizden hiç kim ganhor ýa ogry, başga bir jenaýatçy, ýa şugulçy bolup ejir çekmesin. ¹⁶Kim mesihi bolup ejir çekýän bolsa utanmasyn. Ol bu at bilen Hudaýy şöhratlandyrsyn. ¹⁷Çünki hökümiň Hudaýyň maşgalasyndan başlanmaly wagty gelip ýetdi. Höküm öňürti bizden başlansa, onda Hudaýyň Hoş Habaryna tabyn bolmaýanlaryň soňy näme bolar? ¹⁸Eger dogry adam zordan halas bolýan bolsa, onda hudaýsyzyň we günäkäriň ahwaly niçik bolar? ¹⁹Munuň üçin Hudaýyň islegi bilen ejir çekýänler ýagşylyk etmegini dowam etdirip, özlerini sadyk Ýaradana tabşyrsynlar.

5-nji bap

Ýaşululara we ýaşlara öwüt-ündewler

¹Men Mesihiň çeken ejirleriniň şaýady we Onuň aýan boljak şöhratynyň şärigi hökmünde araňyzdaky özüm ýaly ýolbaşçylardan şulary haýyş edýärin: ²çopanlaryň öz sürüsine seredişi ýaly, siz hem Hudaýyň özüňize ynananlary barada alada ediň. Muny mejbury däl-de, meýletinlik bilen ediň. Olara betnebislik bilen däl-de, uly höwes bilen gözegçilik ediň. ³Gol astyňyzdakylara agalyk etmezden, ýagşy görelde görkeziň. ⁴Şeýle etseňiz, Baş Çopan aýan bolanda, solmaz şöhrat täjini alarsyňyz.

⁵Eý, ýaşlar, siz hem ýaşululara tabyn boluň. Hemmäňiz biri-biriňiz bilen pespäl boluň, sebäbi «Hudaý tekepbirlere garşydyr, emma pespäl adamlara merhemet edýändir». ⁶Hudaý sizi wagty gelende beýgelder ýaly, Onuň gudratly goly astynda özüňizi pes tutuň. ⁷Ähli gaýgy-aladaňyzy Hudaýa tabşyryň, sebäbi Ol siziň gamhoruňyzdyr. ⁸Hüşgär we oýa boluň. Duşmanyňyz iblis arlaýjy arslan ýaly aýlanyp, awuny agtaryp ýörendir. ⁹Dünýäniň ähli ýerinde doganlaryňyzyň hem hut şunuň ýaly ejirlere duçar bolýandyklaryny bilýändigiňiz üçin, berk iman bilen iblise garşy duruň. ¹⁰Bol merhemet eçilýän Hudaý sizi Mesih arkaly Öz ebedi şöhratyna çagyrdy. Siz durmuşda ejir çekýän bolsaňyz hem, Ol sizi dikelder, berkider, güýçlendirer we sarsmaz bina edip gurar. ¹¹Güýç-gudrat ebedilik Onuňky bolsun! Omyn.

Hoşlaşyk sözi

¹²Bu gysga hatymy size sadyk doganym Silwan^[4] arkaly ýazdym. Munuň bilen sizi ruhlandyryp, Hudaýyň hakyky merhemetine şaýatlyk etdim. ¹³Siziň ýaly saýlanyp-seçilen Babyldaky ýygnak we doganymyz Mark size salam aýdýar. ¹⁴Biri-biriňizi mähirli ogşap salamlaşyň. Mesihe degişli bolan siziň hemmäňize parahatlyk ýar bolsun!^[5]

Petrusyň ikinji haty

Giriş

Petrusyň ikinji haty häzirki Türkiýäniň çäklerinde, belki, ondan hem uzakdaky çäklerde ýaşan mesihiler üçin ýazylypdy. Galp pygamberler we mugallymlar ýygnaklara täsirlerini ýetirip, IsaMesihe eýerýän imanlylary hakykatdan azaşdyrmaga we azdyrmaga synanyşýardylar. Emma Petrus ýygnakdaky imanlylara Hudaý we Isa Mesih barada ilkibaşda öwredilen taglymata berk eýermegi tabşyrýar. Ol bu taglymatyň örän ygtybarlydygyny nygtaýar. Sebäbi bu taglymaty olara Isa Mesihi öz gözleri bilen gören we Onuň taglym berşini öz gulaklary bilen eşiden adamlar ýetiripdiler. Galp mugallymlar öz betpäl niýetlerini amala aşyrmak üçin hereket edenlerinde, mesihiler imanda berk durup, dogry ýaşamakda görelde bolmalydyrlar. Olar düşünjeli, sabyr-takatly bolup, özlerine erk etmegi başarmalydyrlar, Hudaýy we hemme adamlary söýýändiklerini görkezmelidirler.

Ýalan mugallymlaryň: «Isa Mesih gaýdyp gelmez» diýip imanlylary azdyrmagy Petrusy uly alada goýýardy. Ol imanlylara ýüzlenip, şeýle diýýär: «Käbirleri Reb Öz beren wadasyny berjaý etmegi gijikdirýär diýip hasap etseler-de, Ol gijikdirmez. Reb siziň üçin sabyr edýändir, sebäbi Ol hiç kimiň heläk bolman, hemmeleriň toba etmegini isleýär» (3:9).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1,2

Imanda we ýagşylykda ösmek 1:3-15

Hakykatda berk durmak 1:16-21

Galp mugallymlardan ägä boluň 2:1-22

Rebbiň gününe sadyklyk bilen garaşyň 3:1-18

1-nji bap

Salamlar

¹IsaMesihiň guly we resuly men Simun Petrusdan Hudaýymyz hem Halasgärimiz Isa Mesihiň dogrulygy arkaly biziň imanymyz ýaly gymmatly imana eýe bolanlara dogaýy salam! ²Hudaýy we Rebbimiz Isany tanamakda bol merhemet hem parahatlyk size ýar bolsun!

Imandan dänmäň

³Hudaýyň ýörelgesi boýunça ýaşamagymyz üçin Ol Öz güýji arkaly bize gerek bolan ähli zady berdi. Ol muny ýagşylyk we şöhrat bilen bizi Çagyrany tanamagymyz üçin etdi. ⁴Hudaý bize juda gymmatly beýik wadalary berdi. Ol bu wadalar arkaly siziň bu dünýädäki erbet höweslerden döreýän azgynçylykdan gaça durup, Özüniň tebigatyna şärik bolmagyňyzy niýet etdi. ^5-7Şoňa görä-de, imanyňyzda has hem berkemäge jan ediň. Şeýdip, imanyňyzda ahlak päkligini, ahlak päkliginde bilimi, bilimde özerkliligi, özerklilikde çydamlylygy, çydamlylykda hudaýhonlygy, hudaýhonlykda mähribanlygy, mähribanlykda Hudaýyň söýgüsini artdyrmaga dyrjaşyň. ⁸Şu gowy häsiýetler sizde bar bolsa we köpelse, onda siz Rebbimiz Isa Mesihi tanamakda bikär hem hasylsyz galmarsyňyz. ⁹Kimde bu häsiýetler ýok bolsa, ol uzagy görýän däldir, hatda kördür, öňki günälerinden tämizlenendigini unudandyr. ¹⁰Şonuň üçin hem, eý, doganlar, Hudaý tarapyndan çagyrylanlaryň we saýlananlaryň arasyndadygyňyzy subut etmäge yhlas ediň. Şeýle etseňiz, asla imandan dänmersiňiz. ¹¹Şonda Rebbimiz we Halasgärimiz Isa Mesihiň ebedi şalygyna girmek hukugy size boldan-bol eçiler.

Mukaddes Ýazgylardan öwreniň

¹²Siz bu zatlary bilseňiz-de, özüňizdäki hakykatda berk dursaňyz-da, men bulary size hemişe ýatladyp duraryn. ¹³Men şindi ýaşaýan wagtlaýyn çadyrymdan, ýagny bedenimden gidýänçäm, bulary ýadyňyza salmak bilen siziň aňyňyzy oýaryp durmagy dogry hasaplaýaryn. ¹⁴Sebäbi Rebbimiz Isa Mesihiň maňa bildirişi ýaly, bu pany çadyrymdan basym göçmelidigimi bilýärin. ¹⁵Göçenimden soňam bu zatlary elmydama ýada salmagyňyz üçin jan ederin. ¹⁶Size Rebbimiz Isa Mesihiň gudrat bilen gelşi hakda habar berenimizde, biz toslama ertekilere eýermedik. Biz Onuň şan-şöhratyny öz gözümiz bilen gördük. ¹⁷Şan-şöhratly Hudaýdan Oňa: «Bu Meniň söwer Oglumdyr, Men Ondan gaty razydyryn» diýen ses gelende, Ogul Atamyz Hudaýdan hormat we şöhrat kabul etdi. ¹⁸Onuň bilen bile mukaddes dagdakak, gökden gelen bu sesi biz hem eşitdik.

¹⁹Şeýlelikde, pygamberleriň habary biziň üçin ýene-de ynamdardyr. Tä Gün dogýança we daň ýyldyzy kalbyňyza nur çaýýança, tümlükde ýagty saçýan nur deý oňa üns beriň! ²⁰Ozaly bilen şuny bilip goýuň: Mukaddes Ýazgylardaky pygamberlik sözleri pygamberleriň öz düşünjesinden gelip çykan däldir. ²¹Sebäbi hiç bir pygamber ynsan islegi bilen welilik etmedi. Bu pygamberler Mukaddes Ruh tarapyndan ugrukdyrylyp, Hudaýdan gelen sözleri aýtdylar.

2-nji bap

Galp mugallymlaryň pisligi

¹Öňler halk arasynda galp pygamberleriň bolşy ýaly, siziň araňyzda-da galp mugallymlar peýda bolar. Olar heläkleýji we ýalan taglymatlar getirmek bilen, özlerini ýesirlikden boşadan Rebbi-de inkär ederler. Şeýdip, öz başlaryndan duýdansyz bela-beter indererler. ²Köp adamlar olaryň azgynçylykly ýörelgelerine eýererler, şolar sebäpli hakykat ýoluna dil ýetiriler. ³Açgözlükden ýaňa bu galp mugallymlar öz toslama hekaýatlary bilen siziň puluňyzy üterler. Şonuň üçin olaryň jezasy gadymdan taýýar durandyr, heläkçiligi bolsa gijikmez. ⁴Hudaý hatda günä iş eden perişdeleri-de aýamady. Höküm gününe çenli saklansynlar diýip, olary zynjyrlap, dowzahyň tüm garaňky girdabyna gabap goýdy. ⁵Hudaý gadymy dünýäni hem aýamady. Ol hudaýsyzlar dünýäsini sil aldyrdy, diňe dogruçyllygyň wagyzçysy Nuhy we ondan başga ýedi kişini aman galdyrdy. ⁶Sodom we Gomora şäherlerini ýakyp-ýandyryp weýran etdi we bulary geljekde hudaýsyzlara näme boljakdygyny bilmäge sapak bolsun diýip etdi. ⁷Azgynlaryň ahlaksyz ýaşaýşyndan jebir çeken dogruçyl Luty halas etdi. ⁸Dogruçyl Lut bu halkyň arasynda ýaşap, olaryň nähak işlerini görüp-eşitmek bilen, öz dogruçyl kalbynda günsaýyn ejir çekerdi. ⁹Görşüňiz ýaly, Reb hudaýhon adamlary synagdan nähili halas etmelidigini, ýamanlyk edýänleri bolsa höküm gününe çenli jeza astynda nähili saklamalydygyny bilýändir. ¹⁰Aýratyn-da haram höweslerine kowalaşyp, Onuň hökmürowanlygyny äsgermeýänleri-de näme etjegini Ol bilýändir. Beýle adamlar batyrsyraýarlar, tekepbirlenýärler we gökdäki güýçlere dil ýetirmekden gorkmaýarlar. ¹¹Perişdeler hatda bulardan has güýçli we gudratly bolsalar-da, Hudaýyň huzurynda gökdäki güýçlere dil ýetirmäge milt etmeýärler. ¹²Emma bu adamlar düşünmeýän zatlaryna dil ýetirýärler. Olar awlanyp, ýok edilmek üçin doglan düşünjesiz ýabany haýwanlar we öz ugruna hereket edýän mahluklar ýalydyrlar. Bular haýwanlar ýaly-da ýok bolup giderler. ¹³Olar öz eden ýamanlyklaryna laýyk jezasyny alarlar. Olar gündiziň güni keýp çekmekden hyjuwlanýarlar. Bular masgara hem ýüzügaradyrlar. Siziň bilen nahar iýýän wagty hem olar özleriniň hilegärliklerinden keýp alýarlar. ¹⁴Olaryň zynadan gözleri doýmaýar, hiç wagt günäni bes etmeýärler. Olar durnuksyz kişileri duzaga düşürip azdyrýarlar. Olaryň kalby açgözlüge ýugrulyp, näletlenen adamlardyr. ¹⁵Olar Begoryň ogly Bilgamyň yzyna eýermek bilen, dogry ýoly terk edip azaşdylar. Bilgam haram ýol bilen pul gazanmagy halady. ¹⁶Emma onuň günäsi paş boldy. Dilsiz-agyzsyz eşek ynsan dilinde gepläp, pygamberiň tentekligine böwet boldy. ¹⁷Bu adamlar bolsa gurap galan çeşmedir, güýçli ýeliň kowýan ümrüdir; dowzahda garaňky tümlük şolar üçin saklanýandyr. ¹⁸Olar nädogry ýoldan ýaňy gaçyp gutulanlary boş we gopbamsy sözleri bilen haram keýpe hyjuwlandyryp, ynsan höwesleri bilen olary duzaga düşürýärler. ¹⁹Özleri azgynlygyň guly bolubam, olara erkinligi wada berýärler, sebäbi adam nämeden ýeňilse, onuň guly bolýandyr. ²⁰Adamlar Rebbimiz hem Halasgärimiz IsaMesihi tanamak arkaly dünýäniň pisliklerinden gaçyp gutuldylar. Eger olar mundan soňam ýene şunuň ýaly işlere baş goşup, günäniň guly bolsalar, onda olaryň soňky ýagdaýy öňki ýagdaýyndan-da beter bolar. ²¹Dogrulyk ýoluny bilenden soň, özlerine tabşyrylan mukaddes buýrugy inkär edeninden bu ýoly asla bilmezlik olar üçin has gowy bolardy. ²²Ine: «It öz gusugyna dolanyp geler», şeýle hem: «Ýuwnan doňuz ýene batga bulaşmaga geler» diýen nakyllaryň hakykatdygyny olar öz durmuşynda subut etdiler.

3-nji bap

Rebbiň güni

¹Eý, söýgüli doganlar, indi size bu ikinji haty ýazýaryn. Bu iki hatymda-da sagdyn pikirli bolmalydygyňyzy ýatlatmak bilen düşünjäňizi oýarýaryn. ²Mukaddes pygamberleriň gadymýetde aýdan habaryny we Rebbimiz Halasgäriň resullaryňyz arkaly size beren buýrugyny ýadyňyza salmakçy. ³Ähli zatdan öňürti şuny biliň: ahyrky günlerde öz betnebislerine çapýan bihaýa ýaňsylaýjylar peýda bolar. ⁴Olar: «Hany, Rebbiň geljekdigi barada beren wadasy? Ata-babalarymyz ölenden bäri hemme zat owal-başda nähili ýaradylan bolsa, şonuň ýaly hem dur» diýip ýaňsylarlar. ⁵ Emma olar gögüň ezelden Hudaýyň sözi arkaly ýaradylandygyny, ýer bolsa suwdan bölünip, suw bilen gurşalandygyny bilgeşleýin ýatdan çykaran bolýarlar. ⁶Şeýle hem gadymy dünýä şol suw-sil bilen weýran boldy. ⁷Ine, häzirki ýer bilen asman bolsa Hudaýyň sözi bilen saklanyp, hudaýsyz adamlaryň höküm we heläk ediljek gününe çenli ot üçin taýýar dur. ⁸Eý, söýgüli doganlar, bir zady unutmaň: Rebbiň nazarynda bir gün müň ýyl, müň ýyl bolsa bir gün ýalydyr. ⁹Käbirleri Reb Öz beren wadasyny berjaý etmegi gijikdirýär diýip hasap etseler-de, Ol gijikdirmez. Reb siziň üçin sabyr edýändir, sebäbi Ol hiç kimiň heläk bolman, hemmeleriň toba etmegini isleýär. ¹⁰Emma Rebbiň güni gijeki ogry kimin geler. Şonda asman uly güpürdi bilen ýiter, asman jisimleri ýanyp dargar, ýer we onda edilen ähli işler äşgär bolar. ^11-12Ähli zat şeýdip dargajak bolsa, onda siziň nähili adamlar bolmagyňyz gerek? Hudaýyň gününe garaşyp, ony çaltlandyryp, Hudaýyň päk ýörelgesine eýermegiňiz gerek. Ol gün asman ýanyp ýok bolar, asman jisimleri ýanyp erär. ¹³Emma biz Hudaýyň wadasyna esaslanyp, dogrulygyň mekany bolan täze asmana we täze ýere garaşýarys. ¹⁴Şoňa görä-de, eý, söýgüli doganlar, bulara garaşýandygyňyz üçin, Hudaýyň nazarynda parahatlykda ýaşap, päk we aýypsyz bolmaga jan ediň. ¹⁵Şeýle hem şuny ýatda saklaň, Rebbimiz siziň halas bolmagyňyz üçin sabyr edýär. Söýgüli doganymyz Pawlus hem özüne berlen akyldarlyk boýunça size bu hakda ýazypdy. ¹⁶Ol ähli hatlarynda şular barada gürrüň açýandyr. Olarda ýazylanlaryň käbirine düşünmek kyndyr. Nadan hem durnuksyz adamlar bu ýazylanlary we beýleki Mukaddes Ýazgylary ýoýmak bilen özleri heläk bolýarlar. ¹⁷Şonuň üçin hem, eý, söýgüli doganlar, bu zatlary öňden bilýändigiňiz üçin, hüşgär boluň! Imandan dänmeziňiz ýaly, azgyn adamlar sizi ýoldan çykarmasyn. ¹⁸Rebbimiz we Halasgärimiz IsaMesihiň merhemetinde ösüň, Ony tanamakda has-da ilerläň. Şindiden ebedä çenli Oňa şan-şöhrat bolsun! Omyn.

Ýohannanyň birinji haty

Giriş

Ýohannanyň 1-nji hatynyň esasy iki maksady bar: awtor okyjylary Hudaý we Onuň Ogly Isa Mesih bilen ýakyn gatnaşykda bolmaga höweslendirýär we bu gatnaşygy weýran edýän galp taglymatlardan ägä bolmagy tabşyrýar. Sebäbi imanlylaryň käbiri galp mugallymlar tarapyndan aldawa salynýardy. Şeýle mugallymlar soňra ýygnakdan kowulýar. Olaryň ýalan taglymaty maddy zatlaryň ählisi ýaramaz, diňe ruhy zatlar gowy diýip öwredýärdi. Olaryň şeýle taglymaty Isa Mesih hakyky adam bolup bilmeýär diýip ykrar edýärdi. Galp mugallymlar ruhy taýdan kämil bolan adama ahlak kanunlaryna üns bermek ýa-da başgalary söýmek hökman däl diýip öwredýärdiler.

Ýohanna bu galp taglymaty puja çykaryp, Isa Mesihiň dogrudan-da adam bolandygyny aýdyň mälim edýär. Ol Isa Mesihe iman edýän we Hudaýy söýýän her kesiň Hudaýyň tabşyryklaryna gulak asmalydygyny nygtaýar. Ýohanna imanlylar üçin iň uly tabşyrygyň birek-biregi söýmekden, muny iş ýüzünde görkezmekden ybaratdygyny aýdýar. Sebäbi Isa Mesihiň Öz janyny biziň üçin gurban edip, bize bolan söýgüsini aýdyň görkezdi.

Mazmuny

Ýaşaýyş Sözi baradaky şaýatlyk 1:1-4

Nur we tümlük 1:5—2:29

Hudaýyň perzentlerini nädip saýgarmaly 3:1-24

Hakykat we ýalan 4:1-6

Birek-biregi söýmek 4:7-21

Ýeňiş getirýän iman 5:1-21

1-nji bap

Ýaşaýyş Sözi

¹Biz size owal-başdan bar bolan Ýaşaýyş Sözi hakda habar berýäris. Gulagymyz bilen eşidip, elimiz bilen tutup, gözümiz bilen görenlerimizi yglan edýäris. ²Bu Ýaşaýyş aýan boldy, biz Ony gördük. Atamyz Hudaý bilen bolan bu baky Ýaşaýyş bize äşgär boldy. Indi biz Ol barada şaýatlyk edip, Ony size yglan edýäris. ³Hawa, siziň-de biziň bilen ýakyn gatnaşykda ýaşamagyňyz üçin, görüp-eşidenlerimizi size mälim edýäris. Biziň özümiziň hem Atamyz we Onuň Ogly IsaMesih bilen ýakyn gatnaşygymyz bardyr. ⁴Şatlygymyz^[1] dolup-daşsyn diýip, bulary size ýazýarys.

Nurdaky ýaşaýyş

⁵Biziň Isa Mesihden eşidip, size yglan edýän habarymyz şudur: Hudaý nurdur, Onda hiç tümlük ýokdur. ⁶Biz Onuň bilen ýakyn gatnaşykda ýaşaýandygymyzy aýdyp-da, tümlükde gezýän bolsak, onda ýalan sözleýändiris, hakykaty berjaý edýän däldiris. ⁷Emma Hudaýyň nurda bolşy ýaly, biz hem nurda gezýän bolsak, onda biri-birimiz bilen ýakyn gatnaşygymyz bardyr. Onuň Ogly Isanyň gany bizi ähli günäden tämizleýändir. ⁸Günämiz ýok diýsek, onda biz özümizi aldaýandyrys, bizde hakykat ýokdur. ⁹Emma günälerimizi boýun alsak, sadyk hem adalatly Hudaý günälerimizi bagyşlar we bizi her hili ýamanlykdan tämizlär. ¹⁰Günä etmedik diýsek, Hudaýy ýalançy edýändiris, kalbymyzda Onuň sözleri ýokdur.

2-nji bap

¹Eziz balalarym! Men size şulary günä etmezligiňiz üçin ýazýaryn. Emma kimdir biri günä etse, Atanyň huzurynda aklawçymyz IsaMesih bar, Ol adyldyr. ²Ol biziň üçin gurban boldy. Hudaý Ol arkaly biziň günälerimizi, diňe biziň däl, eýsem, bütin dünýäniň günälerini bagyşlady. ³Eger Hudaýyň buýruklaryny berjaý edýän bolsak, onda Ony tanaýandygymyzy mälim edýäris. ⁴«Hudaýy tanaýaryn» diýibem, Onuň buýruklaryny berjaý etmeýän adam ýalançydyr, onda hakykat ýokdur. ⁵Emma Hudaýyň sözüni berjaý edýän adamda Onuň söýgüsi hakykatdanam kämildir. Ine, biz Hudaý bilen ýaşaýandygymyzy şeýdip bilýäris. ⁶«Men Hudaýa sygynyp ýaşaýaryn» diýýän adam Isa Mesihiň ýaşaýşy ýaly ýaşamalydyr.

⁷Mähribanlarym, men size täze buýruk däl-de, ilkibaşdan berlen köne buýrugy ýazýaryn. Bu köne buýruk siziň öňki eşiden sözüňizdir. ⁸Emma meniň size ýazýan bu buýrugyma täze diýseň hem bolar, sebäbi bu buýrugyň hakykaty Mesihde we sizde aýan bolýar. Çünki tümlük ötüp barýar, hakyky nur bolsa eýýäm parlaýandyr. ⁹Özüniň nurda ýaşaýandygyny aýdyp-da, doganyny ýigrenýän adam henizem tümlükdedir. ¹⁰Doganyny söýýän adam nurda ýaşaýandyr, onda büdremäge sebäp bolup bilmez. ¹¹Ýöne kim doganyny ýigrenýän bolsa, ol tümlükdedir. Ol tümlükde gezip, nirä barýanyny bilýän däldir, sebäbi tümlük onuň gözlerini kör edendir.

¹²Eý, balalar, size ýazýaryn: Mesihiň hatyrasyna günäleriňiz bagyşlandy. ¹³Eý, atalar, size ýazýaryn: siz owal-başdan aýan bolan Isany tanaýarsyňyz.

Eý, ýigitler, size ýazýaryn: siz şeýtany ýeňdiňiz.

¹⁴Eý, balalar, size ýazýaryn: siz Atamyz Hudaýy tanaýarsyňyz. Eý, atalar, size ýazýaryn: siz owal-başdan aýan bolan Isany tanaýarsyňyz.

Eý, ýigitler, size ýazýaryn: siz güýçlüsiňiz, Hudaýyň sözi kalbyňyza ornandyr. Siz şeýtany ýeňdiňiz.

¹⁵Dünýä we ondaky zatlara köňül bermäň. Dünýäni söýýän adamda Atanyň söýgüsi ýokdur. ¹⁶Sebäbi dünýädäki ähli zatlar: günäli höwesler, açgözlük we baýlyk bilen magtanmak Atadan däldir, dünýädendir. ¹⁷Dünýä we onuň höwesleri geçer gider, emma Hudaýyň yradasyny berjaý edýän adam baky ýaşar.

Mesihe garşy taglymat barada duýduryş

¹⁸Eý, balalar, bu dünýäniň ahyrky günleri ýetip gelendir. Siz Mesihiň duşmanynyň geljekdigini eşidensiňiz. Hut şu wagt hem Mesihe garşy çykýanlaryň ençemesi peýda boldy. Ine, bu wakalardan biz dünýäniň ahyrky günleriniň ýetip gelendigini bilýäris. ¹⁹Olar biziň aramyzdan gitdiler, aslynda-da bize degişli däldiler. Degişli bolsadylar, biziň aramyzda galardylar. Emma çykyp gitmekleri olaryň hiç biriniň bize degişli däldigini äşgär etdi. ²⁰Siziň hemmäňiz bolsa hakykaty bilýänsiňiz^[2], çünki Isa Mesih size Mukaddes Ruhy berdi. ²¹Men size hakykaty bilmeýändigiňiz üçin däl-de, eýsem, ony hut bilýändigiňiz üçin ýazýaryn, sebäbi hiç bir ýalanyň hakykat bilen umumylygy ýokdur. ²²Onda ýalançy kim? Isanyň Mesihdigini inkär edýän adam ýalançydyr. Ol Mesihiň duşmanydyr! Ol Atany-da, Ogly-da inkär edýär. ²³Ogly inkär edýän adamda Ata ýokdur. Emma Ogly ykrar edýän adamda welin Ata bardyr.

²⁴Goý, siziň ilkibaşdan eşiden sözüňiz kalbyňyzda ornasyn. Şonda siz Ogul bilenem, Ata bilenem ýaşarsyňyz. ²⁵Çünki Mesih bize baky ýaşaýşy wada berdi. ²⁶Bu zatlary sizi azdyrjak bolýan adamlardan habardar bolmagyňyz üçin ýazdym.

²⁷Emma Mesihiň size beren Mukaddes Ruhy özüňizde galýandyr, size öwretmegiň geregi ýok. Mukaddes Ruhuň size öwredýän her bir zady ýalan däl-de, hakykatdyr. Onuň size öwredişi ýaly, Mesih bilen ýaşamalysyňyz. ²⁸Indi, eý, balalar, Mesih gelende ynamymyz bolup, Onuň huzurynda utanmaz ýaly, Onuň bilen ýaşalyň. ²⁹Siz Mesihiň adyldygyny bilýänsiňiz, şonuň üçin adalaty berjaý edýän her bir ynsan Hudaýyň perzendidir.

3-nji bap

Hudaýyň perzentleri

¹Atamyz Hudaýyň bizi nähili güýçli söýýändigini bir görseňizläň! Ol bizi Öz perzentleri diýip atlandyrýar. Dogrudan-da, biz Onuň perzentleridiris! Dünýä Hudaýy tanamansoň, bizi-de tanamaýar. ²Mähribanlarym, biz indi Hudaýyň perzentleridiris. Biziň nähili özgerjekdigimiz entek belli däl, emma Mesihiň geljek pursadynda Oňa meňzejekdigimizi bilýäris, sebäbi Ony bolşy ýaly göreris. ³Oňa umyt baglaýan her bir adam Mesihiň päk bolşy ýaly, özüni päk saklar. ⁴Günä edýän adam Hudaýyň kanunyny bozýandyr. Sebäbi günä etmek Hudaýa baş galdyrmak ahyry. ⁵Mesihiň bolsa bizi günälerimizden saplamak üçin gelendigini bilýänsiňiz. Onda asla günä ýokdur. ⁶Mesih bilen ýaşaýan adam günäden ýüz öwrer. Emma henizem günä edýän adam Ony ne görýändir, ne-de tanaýandyr. ⁷Eziz balalarym! Hiç kime özüňizi aldatmaň! Mesihiň dogruçyl bolşy ýaly, dogry iş edýän adam hem dogruçyldyr. ⁸Günä edýän adam iblise degişlidir, sebäbi iblis başlangyçdan bäri günä edip gelýändir. Emma Hudaýyň Ogly^[3] iblisiň işlerini ýok etmek üçin geldi. ⁹Hudaýyň perzendi günä etmegini dowam etmez, sebäbi oňa Hudaýyň ýaşaýyş berýän güýji ornandyr. Indi günä etmez, sebäbi ol Hudaýyň perzendidir. ¹⁰Kimiň Hudaýyň perzendidigi, kimiň bolsa iblisiňkidigi şundan belli: dogry iş etmeýän we doganyny söýmeýän adam Hudaýdan däldir.

Biri-birimizi söýeliň

¹¹Siz biri-birimizi söýmelidigimiz barada owal-başdan eşidensiňiz. ¹²Şeýtana degişli bolup, öz doganyny öldüren Kabyl ýaly bolmalyň. Kabyl ony näme üçin öldürdi? Sebäbi öz eden işleri pislikdi, doganynyňky bolsa dogrudy. ¹³Eý, doganlarym, eger dünýä sizi ýigrenýän bolsa, geň galmaň. ¹⁴Biz özümiziň ölümden ýaşaýşa gowşandygymyzy bilýäris, sebäbi doganlarymyzy söýýäris. Doganyny söýmeýän adam ölümiň penjesinde galýandyr. ¹⁵Doganyny ýigrenýän adam ganhordyr. Hiç bir ganhoryň bolsa baky ýaşaýşa gowuşmaýandygyny bilýänsiňiz.

¹⁶Isa Mesih biziň üçin Öz janyny pida edende, biz hakyky söýginiň nämedigini bildik. Diýmek, biz hem doganymyz üçin janymyzy pida etmäge taýýar bolmalydyrys. ¹⁷Dünýä malyna baý bolup, doganyny mätäçlikde görende, oňa ýüregi awamaýan adamda, heý-de, Hudaýyň söýgüsi bolup bilermi? ¹⁸Eziz balalar, hakyky söýgimizi ýöne bir gury gep bilen däl-de, iş ýüzünde amal bilen görkezeliň. ^19-20Şonda biz özümiziň hakykata degişlidigimizi bileris we Hudaýyň huzurynda biziň wyždanymyz päk bolar. Eger wyždanymyz bizi ýazgaraýsa-da, Hudaý ondan beýikdir, Ol hemme zady bilýändir. ²¹Mähribanlarym, eger wyždanymyz bizi ýazgarmasa, onda Hudaýyň huzurynda ynamly bolarys. ²²Ondan näme dilesek alarys, sebäbi biz Onuň buýruklaryny berjaý edip, Ony hoşnut edýän işleri edýändiris. ²³Biz Onuň Ogly Isa Mesihe iman etmelidiris we Isanyň buýruşy ýaly biri-birimizi söýmelidiris. Bu Hudaýyň buýrugydyr. ²⁴Hudaýyň buýruklaryny berjaý edýän adam Hudaý bilen, Hudaý hem onuň bilen ýaşaýandyr. Hudaýyň biziň bilen ýaşaýandygyny Onuň her birimize beren Ruhundan bilýäris.

4-nji bap

Ruhlary saýgaryň

¹Mähribanlarym, özünde Hudaýyň Ruhunyň bardygyny aýdýan her bir adama ynanyp ýörmäň. Olaryň Hudaýdandygyny ýa-da däldigini bilmek üçin synagdan geçiriň. Sebäbi dünýäde ençeme galp pygamberler peýda boldy. ²Hudaýyň Ruhunyň bardygyny, ine, şundan bilersiňiz: olar IsaMesihiň, hakykatdanam, ynsan bolup gelendigini ykrar edýärler. ³Muny ykrar etmeýän adam Hudaýdan däldir. Bu adam Mesihiň duşmanydyr. Siz bu duşmanyň geljekdigini eşidensiňiz. Ine, ol eýýäm bu dünýädedir.

⁴Eziz balalar, siz bolsa Hudaýdansyňyz. Sizdäki Ruhuň dünýädäki ruhlardan üstündigi üçin, siz galp pygamberleri ýeňensiňiz. ⁵Olar bu dünýä degişlidirler, olaryň gepi hem bu dünýäniň garaýşyna laýykdyr, şonuň üçin dünýä olara gulak asýar. ⁶Biz bolsa Hudaýa degişlidiris. Kim Hudaýy tanaýan bolsa, bize gulak asar. Kim Hudaýdan bolmasa, bize gulak asmaz. Hakyky Ruh bilen ýalan ruhy, ine, biz şeýdip saýgarýarys.

Hudaý söýgüdir

⁷Mähribanlarym, biri-birimizi söýeliň, çünki söýgi Hudaýdandyr. Kim söýýän bolsa, Hudaýyň perzendidir, ol Hudaýy tanaýandyr. ⁸Kim söýmeýän bolsa, Hudaýy tanaýan däldir, sebäbi Hudaý söýgüdir. ⁹Bize Hudaýyň söýgüsi, ine, şundan aýan boldy: Hudaý bize ýaşaýyş bermek üçin, Özüniň ýeke-täk Ogluny dünýä iberip, Öz söýgüsini aýan etdi. ¹⁰Biz Hudaýy däl-de, ilki Hudaý bizi söýdi. Ol biziň günälerimizi päklemek üçin, Öz Ogluny gurbanlyk hökmünde iberdi. Ine, hakyky söýgi şudur. ¹¹Mähribanlarym, Hudaý bizi şeýle söýendigi üçin, biz hem biri-birimizi söýmelidiris. ¹²Hiç kim hiç haçan Hudaýy gören däldir. Emma biz biri-birimizi söýýän bolsak, onda Hudaý biziň bilen ýaşaýandyr, Onuň söýgüsi kalbymyza ornaşandyr. ¹³Hudaý biziň bilen we biziň hem Hudaý bilen ýaşaýandygymyzy Onuň her birimize beren Ruhundan bilýäris. ¹⁴Biz Atanyň Öz Ogluny dünýäniň Halasgäri edip iberendigini gördük we muňa şaýatlyk edýäris. ¹⁵Isanyň Hudaýyň Ogludygyny ykrar edýän her bir adam Hudaý bilen, Hudaý hem onuň bilen ýaşaýandyr. ¹⁶Hudaýyň bize bolan çäksiz söýgüsine göz ýetirip, bu söýgä ynanýarys.

Hudaý söýgüdir. Söýgüde ýaşaýan adam Hudaý bilen, Hudaý hem onuň bilen ýaşaýandyr. ¹⁷Şeýlelik bilen söýgi bizde kämilleşip, kyýamat güni bize ynam berer. Sebäbi biz bu dünýäde edil Mesih ýaly ýaşaýarys. ¹⁸Söýgüde gorky ýokdur. Tersine, kämil söýgi gorkyny kowup çykarýandyr. Kim kyýamat gününden gorkup ýaşaýan bolsa, onuň söýgüsi kämil däldir. ¹⁹Biz Hudaýy söýýäris, sebäbi ilki Ol bizi söýdi. ²⁰Kim «Hudaýy söýýärin» diýip hem, öz doganyny ýigrenýän bolsa, ol ýalançydyr. Özüniň görüp duran doganyny söýmeýän adam görmedik Hudaýyny söýüp bilmez ahyry. ²¹Hudaý bize: «Hudaýy söýýän adam öz doganyny-da söýsün» diýip buýruk berdi.

5-nji bap

¹Isanyň Mesihdigine ynanýan her bir adam Hudaýyň perzendidir. Atany söýýän adam Onuň perzendini-de söýýändir. ²Biz Hudaýyň perzentlerini söýýändigimizi nädip bilýäris? Hudaýy söýüp, Onuň buýruklaryny berjaý edýänligimizden bilýäris. ³Hudaýy söýmek Onuň buýruklaryny berjaý etmekdir. Onuň buýruklary bolsa agyr däldir. ⁴Çünki Hudaýyň her bir perzendi dünýäni ýeňmegi başarýandyr. Biz dünýäniň üstünden bu ýeňşi imanymyz arkaly gazanýarys. ⁵Eýsem dünýäni kim ýeňip biler? Elbetde, Isanyň Hudaýyň Ogludygyna iman edýän adam ýeňip biler!

⁶Isa Mesih gelende, suwa çümdürildi. Ol biziň üçin ganyny dökdi. Ol diňe suwa çümdüriliş arkaly däl, eýsem döken gany arkaly hem Özüni aýan etdi. Mukaddes Ruh muňa şaýatdyr we Onuň şaýatlygy hakykatdyr. ⁷Şeýlelikde, üç şaýatlyk bar: ⁸Ruh, suw we gan. Bularyň üçüsiniň hem şaýatlygy birdir.^[4] ⁹Biz ynsanlaryň şaýatlygyny kabul edýäris, emma Hudaýyň şaýatlygy has-da möhümdir. Sebäbi Hudaý hem Öz Ogly hakynda şaýatlyk etdi. ¹⁰Hudaýyň Ogluna iman edýände Hudaýyň şaýatlygy bardyr. Kim Hudaýyň Öz Ogly baradaky şaýatlygyna ynanmaýan bolsa, ol Hudaýy ýalançy çykaryp, Oňa iman edýän däldir. ¹¹Hudaýyň şaýatlygy, ine, şundan ybarat: Hudaý bize baky ýaşaýyş berdi, bu ýaşaýşy Öz Ogly arkaly berdi. ¹²Kim Hudaýyň Ogluna iman edýän bolsa, onda ýaşaýyş bardyr, kim iman etmeýän bolsa, onda ýaşaýyş ýokdur.

Baky ýaşaýyş

¹³Men muny size, Hudaýyň Ogluna iman edenlere ýazdym. Şeýlelikde, şuny bilip goýuň: Hudaýyň Ogluna iman eden sizde baky ýaşaýyş bardyr. ¹⁴Biz Hudaýa bil baglaýarys, sebäbi Onuň yradasyna görä näme dilesek, dilegimizi eşidýändigini bilýäris. ¹⁵Onuň ähli dileglerimizi eşidýändigini bilýän bolsak, Ondan dilän zadymyzy aljakdygymyzy-da bilýändiris. ¹⁶Eger biri doganynyň ölüme eltmeýän günä edýänini görse, goý, onuň üçin Hudaýa ýalbarsyn. Hudaý oňa ýaşaýyş berer. Muny ölüme eltmeýän günä edýänler hakda aýdýaryn. Ölüme eltýän günä-de bardyr. Beýle günä edýän adam üçin Hudaýa ýalbaryň diýmeýärin. ¹⁷Her ýamanlyk günädir, ýöne ölüme eltmeýän günä hem bardyr. ¹⁸Biz Hudaýyň perzentleriniň günä etmeýändigini bilýäris. Hudaýyň Ogly olary goraýandyr^[5], şeýtan olara el gatmaz. ¹⁹Biz özümiziň Hudaýdandygymyzy, bütin dünýäniň bolsa şeýtanyň golastyndadygyny bilýäris. ²⁰Biz ýene şuny bilýäris: hak Hudaýy tanap bilmegimiz üçin, Hudaýyň Ogly gelip, bize akyl-paýhas berdi. Biz hak Hudaý we Onuň Ogly Isa Mesih bilen ýaşaýarys. Isa Mesih hak Hudaýdyr we baky ýaşaýyşdyr. ²¹Eziz balalarym, özüňizi butlardan goraň!^[6]

Ýohannanyň ikinji haty

Giriş

Ýohannanyň ikinji haty ýaşuly tarapyndan «hormatly zenana we onuň çagalaryna» ýazylandyr. Alymlaryň çaklamagyna görä, awtor şeýle sözler bilen ýerli ýygnaga we onuň agzalaryna ýüzlenýär. Bu gysga hatda birek-biregi söýmek barada öwüt-ündewler berilýär. Şeýle-de ýalan mugallymlardan we olaryň ýalan taglymatyndan ägä bolmalydygy barada duýdurylýar.

Mazmuny

Salamlar 1:1-3

Hakykat we söýgi 1:4-6

Hoşlaşyk sözi 1:12-13

Salamlar

¹Men ýaşuludan Hudaýyň saýlap-seçen hormatly zenanyna we onuň çagalaryna dogaýy salam! Men sizi çyn ýürekden söýýärin, diňe men däl, eýsem, hakykaty bilýänleriň hemmesi-de sizi söýýär. ²Sebäbi hakykat kalbymyza ornandyr we ol ebedilik biziň bilen bolar. ³Atamyz Hudaýyň we Ogly IsaMesihiň merhemeti, rehim-şepagaty, parahatlygy hakykat we söýgi arkaly bize ýar bolsun!

Hakykat we söýgi

^4-5Eý, hormatly zenan! Atamyz Hudaýyň buýruşy ýaly, birnäçe perzentleriňiň hakykata eýerip ýaşaýandygyny görüp, gaty şat boldum. Indi saňa bir haýyşym bar: biri-birimiz bilen söýgüde ýaşalyň. Men saňa bir täze buýruk ýazamok, bu ilkibaşdan bize mälim buýrukdyr. ⁶Söýgi — bu Hudaýyň buýrugyna görä ýaşamakdan ybarat. Owal-başdan eşidişiňiz ýaly, Hudaý biri-biriňizi söýüp ýaşamagy buýurdy.

⁷Ençeme ýalançylar dünýä ýaýrady. Olar Isa Mesihiň ynsan bolup gelendigini inkär edýärler. Beýle adamlar ýalançydyr, Mesihiň duşmanydyr. ⁸Şonuň üçin ägä boluň. Çeken zähmetiňizi ýele sowurman, onuň rehnetini doly görer ýaly, berk duruň. ⁹Ýoluny urduryp, Mesih hakdaky taglymatdan daşlaşan adamda Hudaý ýokdur. Emma bu taglymat boýunça ýaşaýan adamda Ata-da, Ogul-da bardyr. ¹⁰Eger kimdir biri ýanyňyza gelende, Mesih hakdaky taglymaty getirmese, ony öýüňize salmaň, oňa salam hem bermäň. ¹¹Oňa salam beren onuň erbet işlerine şärik bolýandyr.

Hoşlaşyk sözi

¹²Size aýtmaly zatlarym köp, ýöne olary syýa, kagyz bilen ýazasym gelenok. Muňa derek ýanyňyza baryp, siziň bilen ýüzbe-ýüz gürleşeris diýen umydym bar. Şonda şatlygymyz dolup-daşar. ¹³Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen uýaňyň çagalary hem size salam ýollaýarlar.^[1]

Ýohannanyň üçünji haty

Giriş

Ýohanna bu hatynda dünýäniň dürli künjeklerine IsaMesih baradaky Hoş Habary wagyz etmek üçin gidýän imanlylary goldamalydygyny ýatladýar. Hat ýygnagyň Gaýus atly ähmiýetli agzasyna ýazylandyr. Ol Hoş Habary başga ýerlere wagyz etmäge gidýän imanlylara örän köp kömek beripdir.

Mazmuny

Gaýusa ýüzlenme 1:1-4

Bile işlemegiň ähmiýeti 1:5-12

Soňky salamlar 1:13-15

Salamlar

¹Çyn ýürekden söýýän eziz dostum Gaýusa men ýaşuludan dogaýy salam. ²Mähriban dostum, ruhuňyň belent bolşy ýaly, ähli işleriň rowaçlansyn we janyň sag bolsun! ³Doganlar gelip, seniň sadyklyk bilen hakykata eýerip ýaşaýandygyňy habar berenlerinde, meniň şatlygymyň çägi bolmady. ⁴Meniň üçin perzentlerimiň hakykata eýerip ýaşaýandyklaryny eşitmekden uly şatlyk ýokdur.

Öwgüler we öwütler

⁵Eziz dostum, sen doganlara, hatda özüňiň tanamaýanlaryňa-da sadyklyk bilen hyzmat edýärsiň. ⁶Olar seniň mähirli söýgiň dogrusynda imanlylar ýygnagynyň öňünde şaýatlyk etdiler. Sen olary Hudaýa mynasyp usulda ýola salsaň, ýagşy iş edersiň. ⁷Olar Mesihiň adynyň hatyrasyna ýola çykdylar we diňe imandaky doganlarynyň ýardamyna bil baglamagy karar etdiler. ⁸Biz hakykat ugrunda bile işlär ýaly, şeýle adamlary goldamaga borçludyrys.

⁹Men imanlylar ýygnagyna bir hat ýazypdym, ýöne olaryň arasynda başlyk bolmagy halaýan Diýotref bizi kabul etmeýär. ¹⁰Şoňa görä-de, eger baraýsam, onuň etmişlerini paş ederin. Ol biz barada ýaramaz gep ýaýradyp, töhmet atýar. Munuň bilen hem çäklenmän, doganlary-da kabul etmeýär, kabul etjeklere-de päsgel berip, olary ýygnakdan kowýar. ¹¹Mähriban dostum, sen ýamandan däl-de, ýagşydan görelde al. Ýagşylyk edýän adam Hudaýdandyr. Ýamanlyk edýän adam bolsa Hudaýy tanaýan däldir.

¹²Demetreý bolsa hemmeler tarapyndan sylanýan adamdyr, hakykatyň özi muňa şaýatdyr. Biz hem ol hakda ýagşy pikirdediris, gepimiziň hakykatdygyny özüň bilýänsiň.

Hoşlaşyk sözi

¹³Meniň saňa aýtmaly zatlarym köp, olaryň hemmesini ýazyp oturjak däl, baranymda hemmesini aýdaryn. ¹⁴Seni basymrak görüp, ýüzbe-ýüz gürleşeris diýen umydym bar. ¹⁵Sag-salamat bol! Dostlarymyz saňa salam ýollaýarlar. Ol ýerdäki dostlarymyzyň hemmesine atma-at salam aýt.

Ýahudanyň haty

Giriş

Ýahudanyň haty özlerini IsaMesihe eýerijiler diýip ykrar eden ýalan mugallymlar barada imanlylary duýdurmak maksady bilen ýazylandyr. Petrusyň 2-nji hatynyň mazmunyna meňzeýän bu hat öz okyjylaryny: «Hudaýyň Öz halkyna ýeke gezek we baky tabşyran imany ugrunda göreşiň» diýip ruhlandyrýar.

Mazmuny

Salamlar 1:1-2

Ýalan mugallymlaryň häsiýeti, taglymaty we jezasy 1:3-16

Duýduryşlar we öwütler 1:17-23

Doga-dilegler 1:24-25

Salamlar

¹IsaMesihiň guly we Ýakubyň dogany bolan men Ýahudadan Hudaýyň halky bolmaga çagyrylanlara dogaýy salam! Bu haty Atamyz Hudaý tarapyndan söýlüp^[1], Isa Mesih arkaly goralýan size ýazyp ýollaýaryn. ²Goý, Hudaýyň çäksiz merhemeti, parahatlygy we söýgüsi size ýar bolsun!

Günä we höküm

³Eý, söýgüli doganlar! Men size Hudaýyň meni we sizi nähili halas edendigi barada ýazmagy juda makul bilýärdim. Emma muňa derek Hudaýyň Öz halkyna bir gezekde müdimilik tabşyran imany ugrunda sizi göreşmäge ruhlandyryp ýazmagymyň has-da wajypdygyna göz ýetirdim. ⁴Sebäbi käbir hudaýsyzlar ogrynça araňyza sümlüp girdiler. Olar Hudaýyň ajaýyp merhemeti bize azgynlyk etmäge ygtyýar berýär diýip öwredýärler we ýeke-täk Hojaýynymyz we Rebbimiz Isa Mesihi ret edýärler. Şeýle adamlaryň jezasy gadymdan bäri ýazylyp goýlandyr. ⁵Bu zatlaryň ählisini ozal bilýän hem bolsaňyz, muny size ýatlatmakçy bolýaryn: Reb ysraýyl halkyny Müsür gulçulygyndan azat etdi, emma soňra iman etmedik adamlary ýok edip taşlady. ⁶Mertebelerini saklaman, mesgen tutan ýerlerini terk eden perişdeleri hem Ol tümlükde zynjyrlar bilen ebedilik baglady. Olary elhenç kyýamat gününe çenli şol ýerde saklaýar. ⁷Şeýle-de Sodom bilen Gomoranyň we olaryň töweregindäki şäherleriň adamlary hem edil şol perişdeler ýaly hereket etdiler, olar zynahorlyga köňül berip, azgynçylyga ýüz urdular. Şonuň üçin olar ebedi otda ýanmak jezasyny çekip, hemmelere sapak boldular. ⁸Muňa garamazdan, araňyza sümlüp giren bu adamlar gören düýşlerine daýanyp, öz bedenlerini haramlaýarlar. Hudaýyň hökmürowanlygyny ret edýärler, gökdäki perişdelere sögýärler. ⁹Emma hatda baş perişdeMikaýyl Musanyň jesedi barada iblis bilen çekeleşende, iblise garşy sögmäge milt etmedi. Gaýtam, diňe: «Seni Rebbiň Özi ýazgarsyn!» diýdi. ¹⁰Emma bu düýş görýän adamlar düşünmeýän zatlaryna sögýärler. Olar edil haýwanlar ýaly, öz ugruna hereket edip, islän zatlaryny edýärler, bu zatlar hem olary heläk edýär. ¹¹Olaryň halyna waý! Olar Kabylyň göreldesine eýerýärler. Bilgam ýaly, pul üçin adamlaryň gözüni gapýarlar. Kora ýaly baş galdyrandyklary üçin heläk bolýarlar. ¹²Bu adamlar siziň üçin gorkunçdyr, olar öz garynlaryny doýurmak üçin siziň bilen bir saçakda iýip-içýärler. Şemal bilen kowlan ýagmyrsyz bulutlar kimin, möwsüminde miwe bermeýän daragtlar kimindirler. Olar düýbünden goparylyp taşlanandyrlar, bütinleý ölüdirler. ¹³Olaryň şer işleri bulanyk suw tolkunlary ýaly äşgär bolýar we özleri-de sergezdan ýyldyzlar kimindir. Tüm garaňkylyk olar üçin ebedilik saklanýar. ¹⁴Adam atadan soňra ýedinji nesil bolan Hanok hem bu adamlar hakda şeýle pygamberlik edipdir: «Ine, Reb san-sajaksyz, müňlerçe perişdeleri bilen gelýär. ¹⁵Ol ähli adamzada kazylyk eder, günä eden hudaýsyzlary höküm eder. Hudaýsyzlaryň ýaramaz etmişlerini we Oňa garşy küpür gepländikleri üçin olary jezalandyrar». ¹⁶Olar hemme zatdan nägile bolup, zeýrenip ýörenlerdir. Diňe öz pis höweslerine eýerýändirler; gopbamsy gürläp, öz bähbidini arap, ikiýüzlülik edýändirler.

Duýduryşlar we nesihatlar

¹⁷Siz bolsa, eý, söýgüli doganlar, Rebbimiz Isa Mesihiň resullarynyň öňden aýdanlaryny ýadyňyzda saklaň. ¹⁸Olar size: «Dünýäniň ahyrky günlerinde öz ten höweslerini kanagatlandyrýan ýaňsylaýjylar peýda bolar» diýipdiler. ¹⁹Bular siziň araňyza bölünişik salyp, öz ynsan düşünjelerine görä ýaşaýan adamlardyr we Mukaddes Ruhdan mahrumdyrlar.

²⁰Emma siz, söýgüli doganlar, mukaddes imanyňyza bil baglap, biri-biriňize öwüt-ündew ediň. Mukaddes Ruhdan ylhamlanyp, doga-dileg ediň. ²¹Rebbimiz Isa Mesih Öz rehimdarlygy arkaly sizi baky ýaşaýşa gowşurýança, Hudaýyň söýgüsi bilen ýaşamagy dowam etdiriň. ²²Şübhelenýän adamlara rehim-şepagatly boluň. ²³Başgalary gelejekki jeza odundan halas ediň. Käbirlerine bolsa, Hudaýdan gorkmak bilen rehim ediň, ýöne hüşgär boluň, olaryň durmuşyny harama öwren günäni ýigreniň.

Soňky doga-dilegler

²⁴Imandan dänmez ýaly, Hudaý sizi goramagy we şatlykdan dolduryp, Öz şöhratly huzuryna sizi bütinleý müýnsüz getirmegi başarýandyr. ²⁵Şonuň üçin Rebbimiz Isa Mesih arkaly ýeke-täk Halasgärimiz Hudaýa şan-şöhrat, güýç-gudrat, hökümdarlyk ezelden, häzir we baky ýar bolsun! Omyn.

Pawlusyň rimlilere haty

Giriş

Pawlusyň rimlilere haty Rim şäherindäki imanlylar ýygnagyna ýazylandyr. Bu ýygnagyň agzalarynyň arasynda diňe ýahudylar däl, eýsem beýleki milletleriň hem wekilleri bardy. Şu hatyň ýazylan döwründe Pawlus Rime gitmegi ýüregine düwüpdi. Ol bu haty Rimdäki imanlylary özi we wagyz edýän Hoş Habarynyň taglymaty bilen tanyşdyrmak üçin ýazýar. Resul Pawlus IsaMesih baradaky Hoş Habary Ispaniýada hem wagyz etmek üçin Rimdäki imanlylaryň goldawyna mätäçdigini öz hatynda agzaýar.

Pawlus özüniň heniz tanamaýan adamlaryna hat ýazyp, olara Isa Mesih we iman baradaky taglymatyň asyl manysyny, Hudaýyň halas edişini düşündirýär. Hatyň esasy pikiri şeýle sözlemde jemlenendir: «Hoş Habar Hudaýyň adamlary aklaýandygyny aýan edýär. Ol iman edýänleri, hawa, diňe iman edýänleri aklaýar» (1:17).

Bulardan başga-da, Pawlus ýahudylar bilen beýleki milletleriň özara gatnaşyklary, mesihiler bilen häkimiýet ýolbaşçylarynyň (13:1-7) gatnaşyklary barada köp ýazýar. Resul Pawlus Isa Mesihe iman edýän adamyň durmuşynyň düýpgöter özgerýändigi barada ýazýar. Ol şeýle adamyň Mukaddes Ruhdan dolýandygyny, durmuşynyň mesihilik söýgüsinden ylhamlanýandygyny aýratyn nygtaýar.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-17

Hudaýyň öňünde hemmeler günälidir 1:18—3:20

Hudaý günälileri nädip aklaýar 3:21—4:25

Imanly durmuşda ýaşamak 5:1—8:39

Hudaý ysraýyl halkyna tarap öwrülýär 9:1—11:36

Mesihiň Bedenindäki durmuş 12:1—15:13

Pawlusyň meýilleşdirýän saparlary we soňky salamlar 15:14—16:27

1-nji bap

Salamlar

¹IsaMesihiň guly we resullyga çagyrylyp, Hudaýyň Hoş Habaryny wagyz etmäge saýlanan men Pawlusdan dogaýy salam! ²HudaýMukaddes Ýazgylarda Öz pygamberleri arkaly bu Hoş Habary wada berdi. ³Bu Hoş HabarHudaýyň Ogly^[1] Isa Mesih hakdadyr. Ol ynsan tebigaty boýunça Dawudyň neslindendi. ⁴Hudaý Rebbimiz Isa Mesihi ölümden direldip, Ony Mukaddes Ruhdan doldurdy. Şeýdip, Onuň Hudaýyň gudratly Ogludygy tassyklandy. ⁵Hudaý maňa Isa Mesih arkaly merhemet berip, resullyga saýlady. Ol muny ähli milletleriň Hudaýa iman getirip, Oňa tabyn bolmagy, Isa Mesihiň adynyň şöhratlanmagy üçin etdi. ⁶Siz hem Isa Mesihe degişli bolmaga çagyrylan şol milletleriň arasyndasyňyz. ⁷Men şu hatymy size, Rimdäki doganlaryma ýazýaryn. Hudaý siziň hemmäňizi söýüp, sizi Özüniň halky bolmaga çagyrdy. Goý, Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti we parahatlygy size ýar bolsun!

Pawlus Rimdäki doganlary görmegi küýseýär

⁸Ilki bilen, Isa Mesih arkaly ähliňiz üçin Hudaýyma şükürler edýärin, sebäbi imanyňyz baradaky habar bütin dünýä ýaýrady. ⁹Men Hudaýyň Ogly baradaky Hoş Habary ýaýradyp, Hudaýa jan-tenden hyzmat edýärin, siziň üçin gije-gündiz dileg edýärin. Muňa Hudaýyň hut Özi şaýatdyr. ¹⁰Hudaýyň islegine görä siziň ýanyňyza tizara baryp biler ýaly, Ondan bir ýol açmagyny hemişe soraýaryn. ¹¹Sizi örän göresim gelýär, imanyňyzy berkitjek ruhy peşgeşleri siziň bilen paýlaşasym gelýär. ¹²Men imanymyz arkaly biri-birimizi ruhlandyrmagymyzy isleýärin. ¹³Eý, doganlar, şuny bilmegiňizi isleýärin: men beýleki milletleriň arasynda bolşy ýaly, siziň hem araňyzdaky hyzmatymyň hasylyny göresim geldi. Şoňa görä-de, ýanyňyza barjak bolup, telim gezek synanyşdym. Emma şu wagta çenli ýanyňyza baryp bilmedim. ¹⁴Men medeniýetli ýa-da medeniýetsiz, sowatly ýa-da sowatsyz adamlara, garaz, hemmelere Hoş Habary wagyz etmäge borçludyryn. ¹⁵Şonuň üçin-de, size, Rimdäkilere hem Hoş Habary wagyz etmegi küýseýärin.

Hudaýyň gahar-gazaby

¹⁶Men bu Hoş Habary wagyz etmekden utanmaýaryn, sebäbi ol Hudaýyň güýjüdir. Hudaý bu Hoş Habar arkaly her bir iman edeni: ilki bilen ýahudylary, soňra ýahudy dälleri halas edýär. ¹⁷Hoş Habar Hudaýyň adamlary aklaýandygyny aýan edýär. Ol iman edýänleri, hawa, diňe iman edýänleri aklaýar. Çünki Mukaddes Ýazgylarda: «Dogruçyl iman bilen ýaşar» diýip ýazylgydyr. ¹⁸Ýamanlyklary bilen hakykaty bökdeýän adamlaryň hudaýsyzlygyna we ýamanlygyna garşy Hudaý Öz gahar-gazabyny gökden aýan edýär. ¹⁹Bu adamlara Hudaý hakda bilip bolýan zatlar mälimdir, sebäbi Hudaýyň Özi bulary olara mese-mälim etdi. ²⁰Hudaýyň göze görünmeýän häsiýetleri: ebedi gudraty we hak Hudaýdygy dünýä ýaradylaly bäri Onuň ýaradan zatlaryndan mese-mälim görünýändir. Şoňa görä-de, adamlaryň: «Hudaý hakda bilmeýäris» diýmäge hiç tutarygy ýokdur. ²¹Olar Hudaý hakda bilseler-de, Ony Hudaý hökmünde şöhratlandyrmadylar, Oňa şükür etmediler. Tersine, boş pikirlere ulaşyp, ýüreklerini tümlük gaplady. ²²Olar özlerini akylly saýyp, akmak boldular, ²³baky Hudaýa sežde etmän, pany adamyň, guşlaryň we süýrenijileriň keşbindäki butlara sežde etdiler. ²⁴Şonuň üçin Hudaý olary ýürekleriniň günäli höwesleriniň eden-etdiligine tabşyrdy. Şu sebäpden olar biri-biriniň bedenlerini haýasyz işleri bilen wejera etdiler. ²⁵Olar Hudaý baradaky hakykaty galp zatlara çalyşdylar. Ýaradana däl-de, ýaradylan zatlara sežde we hyzmat etdiler. Emma baky şöhrata diňe Ýaradan mynasypdyr. Omyn! ²⁶Hawa, olar hakykaty ret edensoňlar, Hudaý olary özleriniň wejera höweslerine tabşyrdy. Hatda aýallar hem tebigy jyns gatnaşygyny ret etdiler. Olar tebigy bolmadyk jyns gatnaşyklara ýüz urup, biri-birleri bilen ýatyp turýarlar. ²⁷Şonuň ýaly, erkekler hem aýal bilen jyns gatnaşygyny terk edip, biri-birine bolan meýil heserine ýanýarlar. Erkekler erkekler bilen ryswalyk edip, öz azgynlyklaryna laýyk jeza alýarlar. ²⁸Bu adamlar Hudaýy tanamalydyr öýtmediler. Şoňa görä-de, Hudaý olary azgyn höweslerine tabşyryp, edilmesiz zatlary etmeklerine ýol berdi. ²⁹Olaryň kalby her tüýsli ýamanlykdan^[2], adalatsyzlykdan, açgözlükden we azgynlykdan doludyr. Olar görip, ganhor, dawaçyl, ýalançy we betpäldir. Olar gepçi, ³⁰töhmetçi, tekepbir, öwünjeň bolup, Hudaýy ýigrenýärler, ýamanlyk etmegiň her tüýsli ýollaryny tapýarlar, ata-enelerine gulak asmaýarlar. ³¹Olar doňýürek, pähimsiz, ähtiýalan we rehimsizdir. ³²Olar Hudaýyň adalatly Kanunyna görä şeýle işleri edýänleriň ölüme mynasypdygyny bilseler-de, öz edýän işlerinde ilerleýärler. Munuň bilen çäklenmän, başgalaryň hem şeýle etmegini oňlaýarlar.

2-nji bap

Hudaýyň adyl hökümi

¹Eý, başgalary ýazgarýan ynsan! Sen kim bolsaň-da, şeýle etmäge asla hakyň ýokdur. Sen başgalary ýazgarmak bilen, öz-özüňi ýazgarýansyň. Sebäbi sen özüň-de şeýle günäli işleri edýärsiň-ä! ²Biz şeýle iş edýänleriň Hudaýyň hökümine duçar boljakdygyny bilýäris. Bu höküm adalatlydyr. ³Sen şeýle işleri edýänleri ýazgarmak bilen, özüň-de şeýle etmeýärsiňmi näme? Heý-de şundan soň Hudaýyň höküminden syparyn öýdýärmiň? ⁴Ýa-da sen Hudaýyň çäksiz mähremligine, geçirimliligine, sabyr-takadyna äsgermezlik edýärsiňmi? Onuň mähribanlygynyň seni toba eltýändigine düşünmeýärsiňmi? ⁵Ýöne sen boýnuýogynlyk edip, günäleriňe toba etmän, başyňdan injek gazaby toplaýarsyň. Bu jeza Hudaýyň adyl höküminiň aýan boljak gününde berler. ⁶ Şol gün Hudaý her kime eden işine görä gaýtarar. ⁷Hudaýdan şan-şöhrat, hormat we ölmezligi agtaryp, hemişe ýagşylyk edýänlere Ol baky ýaşaýşy berer. ⁸Şahsy bähbidini araýanlar, hakykaty ret edip, ýamanlyga eýerýänler bolsa gahar-gazaba duçar bolarlar. ⁹Hudaý ýamanlyk edýän her bir adama: ilki bilen ýahudylara, soňra ýahudy dällere muşakgat we hasrat berer. ¹⁰Ýagşylyk eden her bir adama: ilki bilen ýahudylara, soňra ýahudy dällere şan-şöhrat, hormat we rahatlyk berer, ¹¹sebäbi Hudaý ýüz görýän däldir. ¹²Ýahudy däller Musanyň Kanuny barada bilmeýärler. Emma olar hem Hudaýyň buýruklaryny bozsalar, ölerler. Ýahudylar bolsa Musanyň Kanunyny bilýärler. Şoňa görä-de, olar eden günäleri üçin bu Kanuna laýyklykda höküm ediler. ¹³Çünki Hudaýyň huzurynda Musanyň Kanunyny diňleýänler däl-de, ony berjaý edýänler aklanýandyr. ¹⁴Musanyň Kanuny ýahudy dällere berilmedi. Ýöne olar tebigy duýgurlygyna eýerip, bu Kanunyň talaplaryny berjaý edenlerinde, Kanuny bilmeseler-de, oňat we erbet işleri saýgarýandyklaryny görkezýärler. ¹⁵Şeýdip, edýän işleri arkaly Kanunyň parzlarynyň öz ýüreklerine ýazylandygyny mälim edýärler. Olaryň wyždanlary hem munuň şeýledigini tassyklaýar, sebäbi öz pikirleri olary käte aýyplaýar, käte bolsa aklaýar. ¹⁶Bularyň hemmesi Hudaý adamlaryň ýaşyryn işlerini we pikirlerini IsaMesih arkaly kazylyk etjek gününde aýan bolar. Bularyň bary wagyz edýän Hoş Habarymda beýan edilendir.

Ýahudylar we Musanyň Kanuny

¹⁷Indi bolsa sen ýahudy barada aýtmakçy: sen özüňi ýahudy saýyp, Musanyň Kanunyna bil baglaýarsyň, Hudaýy tanaýandygyňa buýsanýarsyň. ¹⁸Sen Hudaýyň islegini we ýagşyny ýamandan saýgarmagy şol Kanundan öwrenýärsiň. ^19-20Sen bilimiň we hakykatyň nusgasy bolan Kanuna eýe bolanyň üçin, özüňi körleriň idijisi, tümlükdäkileriň yşygy, akmaklaryň terbiýeçisi, bilimsizleriň mugallymy hasaplaýarsyň. ²¹Eger şeýle bolsa, onda näme üçin başgalara taglym berip-de, özüňe taglym bermeýärsiň? Ogurlyk etmezligi wagyz edip, näme üçin ogurlyk edýärsiň? ²²Zyna etmezligi wagyz edip, näme üçin zyna edýärsiň? Butlary ýigrenji saýýan bolsaň, näme üçin Öz Hudaýyňa garşy küpür gepleýärsiň? ²³Sen özüňe berlen Kanuna buýsansaň-da, ony bozup, Hudaýyň adyna ysnat getirýärsiň. ²⁴ Şoňa görä-de, Mukaddes Ýazgylarda: «Hudaýyň ady başga milletleriň arasynda siz zerarly harlanýar» diýlip ýazylandyr. ²⁵Hawa, sen ýahudy sünnet edilensiň, ýöne sünnet diňe Kanunyň berjaý edilen ýagdaýynda ähmiýetlidir. Emma Kanuny bozýan bolsaň, onda seniň sünnetiň sünnetsizlik bilen des-deňdir. ²⁶Şeýle hem bir sünnetsiz adam Kanunyň parzlaryny berjaý edýän bolsa, onuň sünnetsizligi sünnet hasaplanmazmy näme? ²⁷Sünnetsiz bolsa-da, Kanunyň parzlaryny berjaý edýän adam seni ýazgarmazmy? Sebäbi sen Mukaddes Ýazgylara eýe bolup, sünnetli bolsaň-da, Kanuny bozýarsyň ahyryn! ²⁸Çünki daşky görnüşi boýunça ýahudy görünýän her kes ýahudy däldir, tendäki her sünnet-de hakyky sünnet däldir. ²⁹Ýok, köňli ýahudy bolan adam hakyky ýahudydyr. Kanuna görä däl-de, Mukaddes Ruha görä bolan sünnet hakyky sünnetdir. Hakyky ýahudynyň öwgüsi adamlardan däl-de, Hudaýdandyr.

3-nji bap

Hudaýyň sadyklygy

¹Şeýlelikde, ýahudy bolmagyň näme artykmaçlygy bar? Sünnetiň näme peýdasy bar? ²Ýahudy bolmagyň artykmaçlygy köpdür! Sebäbi Hudaýyň kanunlary we wadalary ilki ýahudylara berildi. ³Olaryň käbiriniň Hudaýa sadyk galmandygy hemmelere mälimdir. Ýöne olaryň biwepalygy, heý-de, Hudaýyň sadyklygyny ýok edermi? ⁴ Asla etmez! Adamlaryň ählisi biwepa bolaýanda-da, Hudaý sadykdyr. Sebäbi Mukaddes Ýazgylarda Hudaý barada şeýle ýazylgydyr:

«Sen çykaran hökümiňde adalatlysyň,

Kazylyk edeniňde, üstün çykansyň».

⁵Ýöne biziň bütin nädogrulygymyz Hudaýyň dogrulygyny has äşgär edýän bolsa, muňa näme diýeris? Käbir ynsanlaryň şeýle diýip soramagy mümkin: eýsem Hudaý Öz gazabyny başymyzdan inderende, biz babatda adalatsyzlyk edýärmikä? ⁶Elbetde, ýok! Hudaý adyldyr. Eger şeýle bolmasa, Ol heý-de dünýä kazylyk edip bilermi?! ⁷Ýöne meniň biwepalygym arkaly Hudaýyň sadyklygy has äşgär bolup, Onuň şöhraty artýan bolsa, men bir günäli hökmünde höküm edilmelimi näme? ⁸Ýagşylygy artdyrmak üçin, belki, biz ýamanlyk etmelidiris? Elbetde, ýok! Ýöne käbir adamlar men hut şeýle zatlary öwredýärmişim diýip, maňa töhmet baryny ýapýarlar. Şeýle töhmetçiler öz edenlerine laýyk jeza alarlar.

Hemmeler günälidir

⁹Onda näme, biz ýahudylar beýleki milletlerden artykmy? Asla artyk däldiris! Ýahudylaryň-da, başga milletleriň-de günäniň tussaglygyndadygy barada öň aýdypdyk ahyryn. ¹⁰ Mukaddes Ýazgylarda hem şeýle ýazylgydyr:

«Dogry adam ýok, ýok ýeke biri-de;

¹¹Düşünýän asla ýok,

Hudaýy agtarýan-da ýok.

¹²Olaryň hemmesi ýoldan çykdy,

ählisi deň derejede dereksiz boldy.

Ýagşylyk edýän ýok,

ýok ýeke biri-de.

¹³ Olaryň bogazy açyk gabyrdyr,

olar aldaýandyrlar,

agyzlarynda ýylan zäheri bardyr.

¹⁴ Agyzlary gargyşdan, ajy sözden doludyr.

¹⁵ Aýaklary gan dökmäge howlugýandyr.

¹⁶Ýollarynda harabalyk, jepalar bardyr.

¹⁷Parahatlyk ýoly nedir, olar bilmeýär.

¹⁸ Olar Hudaýdan asla gorkmaýar».

¹⁹Biz Kanunda aýdylan zatlaryň onuň tabynlygyndaky adamlara degişlidigini bilýäris. Ýöne şonda-da, hiç kimiň öz-özüni aklamaga tutarygy ýokdur, sebäbi Hudaýyň huzurynda hemmeler günälidir. ²⁰Şeýlelikde, Musanyň Kanunynyň parzlaryny berjaý etmek arkaly Hudaýyň huzurynda hiç kim aklanyp bilmez. Tersine, bu Kanun arkaly adam özüniň günälidigine göz ýetirýär.

Iman arkaly aklanmak

²¹Ýöne indi Hudaý aklanmanyň Kanuna dahylsyz ýoluny görkezdi. Bu ýol barada Töwrat we pygamberleriň ýazgylary hem şaýatlyk edýär. ²²IsaMesihe iman edýänleriň ählisi Hudaýyň huzurynda aklanýandyrlar. Adamlaryň arasynda hiç parh ýokdur, ²³sebäbi hemmeler günä edip, Hudaýyň şöhratyndan mahrum boldular. ²⁴Ýöne olar Hudaýyň merhemeti arkaly aklandylar, Isa Mesih arkaly günäleriniň jezasyndan azat edildiler. ^25-26Hudaý Öz adalatyny görkezmek üçin Isa Mesihi iberip, Onuň dökülen gany arkaly iman edýänleri Özi bilen ýaraşdyrdy. Hudaý ozalky döwürde edilen günälere geçirimlilik etdi. Indi bolsa Isa Mesihe iman edýän her kesi aklaýar. Şeýdip, Ol Özüniň adalatlydygyny subut edýär.

²⁷Indi magtanara tutarygymyz galdymy? Asla galan däldir! Bu haýsy kanuna görä şeýle boldy? Parzlary berjaý edilmeli kanuna görämi? Ýok, iman kanunyna görä şeýle boldy. ²⁸Biz adamyň Kanuny berjaý etmek arkaly däl-de, iman arkaly aklanýandygyny nygtaýarys. ²⁹Eýsem Hudaý diňe ýahudylaryň Hudaýymy? Ol başga milletleriň hem Hudaýy dälmi näme? Elbetde, Ol başga milletleriň hem Hudaýy. ³⁰Sebäbi ýeke-täk Hudaý bardyr. Ol sünnetlileri-de, sünnetsizleri-de iman arkaly aklaýandyr. ³¹Onda näme? Iman arkaly Musanyň Kanunyny ýatyrýarysmy? Ýok! Tersine, biz ony berkarar edýäris.

4-nji bap

Ybraýymyň imany

¹Ýokarda aýdylanlary nazara alyp, atamyz Ybraýym babatda näme aýdyp bileris? ²Eger Ybraýym Hudaýyň nazarynda ýagşy işleri arkaly aklanan bolsa, onda, dogrudan-da, öwnüp bilerdi, emma Hudaýyň öňünde däl. ³ Çünki Mukaddes Ýazgyda: «Ybraýym Hudaýa iman etdi we Hudaý ony dogry hasaplady» diýip ýazylgydyr. ⁴Haýsydyr bir iş edýän adam öz çeken zähmeti üçin hak alýandyr. Bu peşgeş däldir. ⁵Emma günäkärleri aklaýan Hudaýa iman edýän adam hiç iş etmese-de, iman edýändigi üçin Hudaýyň huzurynda aklanýandyr. ⁶Ine, ýagşy işleri etmese-de, Hudaý tarapyndan aklanan adamy Dawut hem bagtyýar saýyp, şeýle diýýär:

⁷«Ýazygy bagyşlanan, günäsi örtülen adam

nähili bagtly!

⁸Reb tarapyndan etmişi hasaba alynmaýan adam

nähili bagtly!»

⁹Eýsem bu bagtyýarlyk diňe sünnetlilere degişlimidir? Ýa-da sünnetsizlere hem degişlimikä? Ozal aýdyşymyz ýaly, Hudaý Ybraýymyň imany üçin ony dogry hasaplady. ¹⁰Eger şeýle bolsa, haçan dogruçyl hasaplady? Sünnetlenmänkämi ýa-da sünnetlenenden soň? Ýok, soň däl-de, öň dogruçyl hasaplady! ¹¹Ybraýym sünnetlenmänkä iman etdi, sünneti bolsa iman arkaly alan aklanmasynyň möhüri hökmünde kabul etdi. Şeýdip, Ybraýym sünnetsizlikde iman edip, dogruçyl hasaplanan her bir adamyň atasy boldy. ¹²Şeýle-de, atamyz Ybraýym sünnetlileriň hem atasydyr. Ýöne şeýle sünnetlileriň imany Ybraýymyň sünnetlenmeden ozal iman edişi ýaly bolmalydyr.

¹³Hudaý Ybraýyma we onuň nesline dünýäni miras bermegi wada berdi. Bu wada Ybraýyma Musanyň Kanunyny berjaý edendigi üçin däl-de, iman edip, Hudaýyň nazarynda dogruçyl hasaplanandygy üçin berildi. ¹⁴Çünki Musanyň Kanunyny berjaý edýänler dünýäni miras aljak bolsalar, onda iman ähmiýetini ýitirerdi, wadanyň bahasy bolsa kör köpük bolardy. ¹⁵Sebäbi bu Kanunyň bozulmagy Hudaýy gazaplandyrýar. Emma Kanunyň bolmadyk ýerinde Kanuny bozmaklyk-da ýokdur. ^16-17 Şoňa görä-de, berlen wadany iman arkaly alyp bolýandyr. Wada merhemetli peşgeş bolup, Ybraýymyň tutuş nesline — diňe Musanyň Kanunyna eýe bolanlara däl, eýsem Ybraýym ýaly iman edýänleriň baryna degişlidir. Mukaddes Ýazgyda Hudaýyň Ybraýyma: «Seni köp milletleriň atasy etdim» diýşi ýaly, Ybraýym Hudaýyň nazarynda ählimiziň atamyzdyr. Sebäbi ol merhumlary direldýän we ozal bolmadyk zatlary bar edýän Hudaýa iman etdi. ¹⁸ Hudaý Ybraýyma «Seniň san-sajaksyz nesliň bolar» diýip aýdypdy. Şonuň üçin-de, Ybraýym köp milletleriň atasy bolmaga hiç umydynyň galmandygyna garamazdan, imany sebäpli umytdan düşmedi. ¹⁹Ol ýaşynyň ýüze golaýlap, bilinde kuwwatynyň galmandygyna, Saranyň önelgesizdigine garamazdan, imanynda gowşamady. ²⁰Hudaýyň beren wadasyna şübhelenip, imansyzlyk etmedi. Tersine, imanda berkäp, Hudaýy şöhratlandyrdy. ²¹Ol Hudaýyň Öz beren wadasynda tapyljakdygyna doly ynandy. ²²Ine, şeýle imany üçin Hudaý «ony dogry hasaplady». ²³Bu sözler diňe Ybraýyma degişli däldir. ²⁴Bu bize, ýagny Rebbimiz IsaMesihi ölümden direlden Hudaýa iman edip, dogruçyl hasaplanýanlara hem degişlidir. ²⁵Isa Mesih biziň günälerimiz üçin ölüme tabşyrylyp, Hudaýyň nazarynda aklanylmagymyz üçin direldildi.

5-nji bap

Hudaý bilen ýaraşyk

¹Şeýlelikde, biz imanymyz bilen aklanyp, Rebbimiz IsaMesih arkaly Hudaý bilen ýaraşdyk. ²Isa Mesih bize Hudaýyň merhemetiniň gapysyny açyp berdi. Biz iman arkaly bu merhemete ulaşyp, berk durus we Hudaýyň şöhratyna şärik boljakdygymyza umyt baglap begenýäris. ³Diňe muňa däl, eýsem muşakgatlarymyza hem begenýäris, sebäbi muşakgatlaryň çydamy, ⁴çydamyň erjelligi, erjelligiň hem umydy döredýändigini bilýäris. ⁵Şeýle umyt bizi utandyrmaz, sebäbi berlen Mukaddes Ruh arkaly ýüregimiz Hudaýyň söýgüsinden dolup-daşýar.

⁶Biziň özümizi aklamaga güýjümiz ýokka, Isa Mesih Hudaýyň öňden bellän wagtynda biz hudaýsyzlar üçin öldi. ⁷Hatda dogry adam üçin ölmäge taýyn adamy tapmak kyndyr. Ýöne kim bilýär, belki, ýagşy adam üçin ölüp biljegiň tapylmagy-da ahmal. ⁸Emma Isa Mesih heniz günäkärkäk, biziň üçin öldi. Şeýdip, Hudaý bize bolan söýgüsini görkezdi. ⁹Şoňa görä-de, Mesihiň gany bilen aklanan bolsak, Ol arkaly Hudaýyň gazabyndan gutuljagymyz hem gürrüňsizdir. ¹⁰Çünki duşmankak Oglunyň ölümi arkaly Hudaý bilen ýaraşan bolsak, onda Onuň ömri arkaly halas ediljegimiz hem gürrüňsizdir. ¹¹Mundan başga-da, biz Hudaýyň Rebbimiz Isa Mesih arkaly eden işlerine begenýäris, sebäbi Ol bizi Hudaý bilen ýaraşdyrdy.

Ölüm Adam atadan, ýaşaýyş Isa Mesihdendir

¹²Bir ynsan, ýagny Adam ata zerarly günä dünýä aralaşdy, günä bolsa ölümiň gelmegine sebäp boldy. Ynsanlaryň ählisi günäli bolany üçin, ölüm olaryň üstünden höküm sürüp başlady. ¹³Günä Kanun berilmänkä-de dünýäde bardy, ýöne Kanunyň bolmadyk ýerinde günä hasaba alynmaýar. ¹⁴Muňa garamazdan, Adam atadan başlap Musa çenli ýaşanlar Adam atanyňky ýaly günä etmeseler-de, ölüm olaryň üstünden höküm sürdi.

Adam ata belli bir derejede özünden soň gelmeli Adamyň, ýagny Isa Mesihiň nusgasy boldy. ¹⁵Emma Hudaýyň peşgeş beren merhemetini Adam atanyň günäsi bilen deňeşdirip-de bolmaz! Çünki bir adamyň günäsi köpleri ölüme duçar etdi; başga bir Adamyň, ýagny Isa Mesihiň merhemeti arkaly bolsa köpler Hudaýyň bu peşgeşini boldan-bol aldy. ¹⁶Hawa, Hudaýyň peşgeş beren merhemeti Adam atanyň günäsi ýaly däldir. Sebäbi bir günä jezalandyrylyp, höküm edilmä sezewar etdi. Emma köp günälerden soň peşgeş berlen merhemet aklanmany getirdi. ¹⁷Çünki bir adamyň günäsi zerarly we şol adam arkaly ölüm höküm sürüp başlady. Emma Hudaýyň çäksiz merhemeti bilen aklanma peşgeşiniň bollugyny alanlaryň bary indi bir Adam, ýagny Isa Mesih arkaly baky ýaşaýyşda höküm sürerler. ¹⁸Şeýlelikde, bir adamyň günäsi zerarly hemmeleriň höküme duçar bolşy ýaly, bir Adamyň dogrulygy arkaly-da hemmelere ýaşaýyş berýän aklanma geldi. ¹⁹Bir adamyň bitabynlygy arkaly köp adamyň günäkär bolşy ýaly, bir Adamyň tabynlygy arkaly köp adam dogruçyl bolar. ²⁰Günäniň mese-mälim bolmagy üçin, Kanun ara girdi. Ýöne adamlar günäni köpden-köp etdigisaýy, Hudaýyň merhemeti has-da artdy. ²¹Ozal günä hökmürowanlyk sürüp, hemmeleriň ömür tanapyny gyrýardy. Indi welin Hudaýyň merhemeti hökmürowanlyk sürýär. Şoňa görä-de, biz aklanyp, Rebbimiz Isa Mesih arkaly baky ýaşaýşa eýe bolduk.

6-njy bap

¹Onda näme, Hudaý Öz merhemetini bize köpden-köp görkezsin diýip, günä edibermelimi? ²Elbetde, ýok! Biz günä babatda öldük ahyryn. Onsoň neneň edip günä içinde ýaşap bileris? ³Ýa-da siz suwa çümdüriliş arkaly IsaMesih bilen birigip, indi Onuň ölümine şärik bolýandygymyzy bilmeýäňizmi? ⁴Hawa, biz suwa çümdüriliş arkaly Mesih bilen ölüp, jaýlandyk. Şoňa görä-de, Atanyň şöhratly gudraty arkaly Mesihiň ölümden direlişi ýaly, biz hem täze ýaşaýşa eýe bolup bileris. ⁵Biz Mesihiň ölüminde Onuň bilen birigen bolsak, onda direlişinde-de Onuň bilen birigeris. ⁶Biz mundan beýläk günäniň guly bolmaz ýaly, köne tebigatymyzyň Isa Mesih bilen haça çüýlenendigini bilýäris. Biz indi günäniň boýuntyrygyndan boşandyk. ⁷Ölen adam günäniň ygtyýaryndan azatdyr. ⁸Eger biz Mesih bilen ölen bolsak, onda Onuň bilen ýaşajakdygymyza hem ynanýarys. ⁹Biz Mesihiň ölümden direlip, asla ölmejekdigini, ölümiň indi Oňa öz hökümini ýöredip bilmeýändigini bilýäris. ¹⁰Isa Mesih Öz ölümi arkaly günäniň ygtyýaryny müdimilik ýok etdi. Onuň häzirki ýaşaýşy bolsa diňe Hudaýyň şöhraty üçindir. ¹¹Şoňa görä-de, siz hem özüňizi günä üçin öli, Isa Mesih bilen birigendigiňiz sebäpli Hudaý üçin diri saýyň. ¹²Siz pany teniňiziň günäli höweslerine eýermez ýaly, günäniň öz teniňize höküm sürmegine ýol bermäň. ¹³Beden agzalaryňyzy ýamanlyk guraly hökmünde günäniň ygtyýaryna tabşyrmaň. Tersine, ölümden direlen hökmünde özüňizi Hudaýa tabşyryň. Goý, bedeniňiziň her bir agzasy Hudaýyň dogrulyk guraly bolsun. ¹⁴Şonda günä size öz hökümini ýöretmez, sebäbi siz Kanunyň ygtyýarynda däl-de, merhemetiň ygtyýaryndasyňyz.

Dogrulygyň gullary

¹⁵Indi näme? Biz indi Kanunyň ygtyýarynda däl-de, merhemetiň ygtyýarynda diýip, günä edibermelimi? Elbetde, ýok! ¹⁶Eýsem siz özüňizi kimiň tabynlygyna tabşyrsaňyz, şonuň-da guluna öwrülýändigiňizi bilmeýäňizmi näme? Siz nämäniň guly: ölüme eltýän günäniň gulumy ýa-da dogrulyga eltýän tabynlygyň guly? ¹⁷Hawa, siz günäniň guludyňyz, ýöne Hudaýa şükür, kabul eden taglymatyňyza ýürekden tabyn bolduňyz, ¹⁸günäniň ygtyýaryndan azat edilip, dogrulyk gullary bolduňyz. ¹⁹Siziň ynsan ejizligiňizi nazara alyp, size sada sözler bilen aýdýaryn: siz ozal beden agzalaryňyzy haramlyga we gitdigisaýy artýan bikanunlyga tabşyrypdyňyz. Indi bolsa beden agzalaryňyzy halal ýaşaýşa eltýän dogrulyga tabşyryň. ²⁰Siz günäniň gullarykaňyz, dogrulygy berjaý etmekden azatdyňyz. ²¹Ozal eden işleriňizden, ýagny şindi utanýan işleriňizden näme bähbit gördüňiz? Şeýle işleriň soňy ölümdir. ²²Ýöne indi günäniň ygtyýaryndan azat edilip, Hudaýyň guly bolduňyz. Munuň netijesi halal ýaşamaklyk, soňy bolsa baky ýaşaýyşdyr. ²³Çünki günäniň muzdy ölüm, Hudaýyň peşgeşi bolsa Rebbimiz Isa Mesih arkaly berilýän baky ýaşaýyşdyr.

7-nji bap

Kanundan azatlyk

¹Eý, doganlar, size Musanyň Kanunyny bilýän adamlar hökmünde ýüzlenýärin. Eýsem siz bu Kanunyň diňe diri adama öz hökümini ýöredýändigini bilmeýäňizmi näme? ²Mysal üçin, ärli aýaly alyp göreliň. Ol äri dirikä, bu Kanun boýunça oňa baglydyr. Emma äri ölse, ol nika kanunyndan azatdyr. ³Eger aýal äri dirikä başga birine durmuşa çyksa, bu zynahorlykdyr. Emma äri ölse, ol kanundan azatdyr, başga äre barsa hem zynahor däldir. ⁴Eý, doganlarym, siz babatda hem şeýledir. Siz IsaMesihiň haçdaky ölümi arkaly Musanyň Kanuny üçin ölüsiňiz. Hudaýa ýagşy işleriňiziň hasylyny getirer ýaly, siz indi başga Birine, ýagny ölümden direlen Isa Mesihe degişlisiňiz. ⁵Biz ynsan tebigatymyza görä ýaşaýarkak, bu Kanun biziň beden agzalarymyzda günäli höwesleri oýarýardy. Bu höwesler bizi günäli işlere imrindirip, ölüme eltýärdi. ⁶Emma biz özümizi tussaglykda saklan Kanun babatda ölüp, ondan azat edildik. Biz indi Kanuna tabyn bolan köne ýörelgä görä däl-de, eýsem Mukaddes Ruha eýerýän täze ýörelgä görä Hudaýa hyzmat edip bileris.

Musanyň Kanuny günäni äşgär edýär

⁷Onda näme, Musanyň Kanuny erbet bir zatmy? Elbetde, ýok! Ýöne bu Kanun bolmadyk bolsa, men günäniň nämedigini-de bilmezdim. Kanun: «Başganyň zadyna göz dikme» diýip buýurmadyk bolsa, men munuň günädigini hem bilmezdim. ⁸Günä bolsa bu buýrukdan öz bähbidini arap, meni her tüýsli açgözlüge imrindirdi. Kanunyň bolmadyk ýerinde günä ölüdir. ⁹Men Kanun berilmänkä diridim. Emma Kanun berlenden soň günä janlandy-da, ¹⁰men öldüm. Hawa, maňa ýaşaýyş bermeli Kanun meniň ölmegime sebäp boldy. ¹¹Sebäbi günä Kanunyň buýrugyny tutaryk edinip, meni aldawa saldy-da, ol arkaly öldürdi. ¹²Emma Kanun şonda-da mukaddesdir; onuň her bir buýrugy mukaddes, adalatly we oňatdyr.

¹³Onda näme, oňat zat meniň ölmegime sebäp bolaýdymy? Elbetde, ýok! Meni oňat buýruklar arkaly günä öldürdi. Günäniň hakyky tebigaty hut şeýle aýan bolmalydy. Şeýdip, günäniň näderejede erbetdigi äşgär boldy. ¹⁴Biz Musanyň Kanunynyň Hudaý tarapyndan berlendigini bilýäris. Men bolsa günäniň ýesirligindäki bir ejiz ynsandyryn. ¹⁵Men öz edýänlerime özüm düşünemok, sebäbi halaýan zadymy etmän, ýigrenýän zadymy edýärin. ¹⁶Eger men ýigrenýän zadymy edýän bolsam, onda bu Kanunyň oňatdygy bilen ylalaşýaryn. ¹⁷Eger şeýle bolsa, onda edýänlerimi men däl-de, mende mesgen tutan günä edýändir. ¹⁸Mende, hawa, ynsan tebigatymda oňat zadyň ýokdugyny anyk bilýärin. Sebäbi oňat işleri etmäge islegim bolsa-da, olary amal etmegi başarmaýaryn. ¹⁹Men isleýän oňat işlerimi etmän, tersine, ýigrenýän erbet işlerimi edýärin. ²⁰Eger islemeýänimi edýän bolsam, onda ony indi men däl-de, içimde mesgen tutan günä edýändir. ²¹Şeýlelikde, men durmuşda şeýle ýörelgäniň bardygyny bildim: oňat işi etmekçi bolan badyma, mende ýamanlyk häzir bolýar. ²²Bütin kalbym bilen Hudaýyň Kanunyndan lezzet alsam-da, ²³bedenimiň şol ýörelgä ýykgyn edýändigini görýärin. Bu ýörelge meniň aňymdaky ýörelgä garşy göreşip, bedenimdäki günä ýörelgesine meni ýesir edýär. ²⁴Wah, men bagtygarany diýsene! Ölüme eltýän bu bedenimden meni kim halas eder? ²⁵Hudaýa şükür! Ol bizi Rebbimiz Isa Mesih arkaly halas etdi!

Şunlukda, aňym bilen Hudaýyň Kanunyna gulluk etsem-de, ynsan tebigatyma görä günä kanunynyň guludyryn.

8-nji bap

Ýaşaýyş berýän Mukaddes Ruh

¹Şeýlelikde, IsaMesihe degişli bolanlar^[3] indi asla höküm edilmez. ²Sebäbi ýaşaýyş berýän Mukaddes Ruh meni Isa Mesih arkaly günäniň we ölümiň ygtyýaryndan azat etdi. ^3-4Musanyň Kanuny ynsan höweslerimiziň hötdesinden gelip bilmänsoň, bizi halas edip bilmedi. Kanunyň başarmadyk işini Hudaý amala aşyrdy. Hudaý dünýädäki günä sebäpli Öz Ogluny bir günäkär ynsan kimin iberdi-de, Ol arkaly günäni höküm etdi. Hudaý muny Kanunyň adalatly talaplarynyň bizde berjaý bolmagy üçin amal etdi. Şunlukda, biz indi ynsan höweslerimize görä däl-de, Mukaddes Ruha görä ýaşaýarys. ⁵Çünki ynsan höweslerine görä ýaşaýanlar bu höwesleriň oňlaýan zatlary barada pikir edýärler. Mukaddes Ruha görä ýaşaýanlar bolsa Onuň oňlaýan zatlary barada pikir edýändir. ⁶Ynsan höweslerinden döreýän pikirler adamy ölüme eltýär. Mukaddes Ruhdan döreýän pikirler bolsa ýaşaýyş we parahatlyk berýär. ⁷Ynsan höweslerinden döreýän pikirler Hudaýa duşmandyr. Sebäbi olar Hudaýyň Kanunyna tabyn däldir, aslynda tabyn bolmagy başarýan hem däldir. ⁸Şonuň üçin-de, ynsan höweslerine görä ýaşaýanlar Hudaýyň göwnünden turup bilmez. ⁹Eger Hudaýyň Ruhy dogrudan-da kalbyňyzda mesgen tutan bolsa, siz ynsan höwesleriniň ygtyýarynda dälsiňiz, siz Mukaddes Ruhuň ygtyýaryndasyňyz. Kimde Mesihiň Ruhy bolmasa, ol Mesihe degişli däldir. ¹⁰Eger Isa Mesih kalbyňyzda mesgen tutan bolsa, onda günä zerarly ölmeli bolsaňyz-da, Mukaddes Ruh size ýaşaýyş berer, sebäbi siz Hudaýyň huzurynda aklanansyňyz. ¹¹Eger Isa Mesihi ölümden Dirildeniň Ruhy kalbyňyzda ýaşaýan bolsa, onda Ol kalbyňyzda ýaşaýan Öz Ruhy arkaly Isa Mesihi direldişi ýaly, siziň-de pany teniňizi ölümden direlder.

¹²Şoňa görä-de, eý, doganlar, biz indi ynsan höwesleriniň talaplaryna görä ýaşamaga borçly däldiris. ¹³Eger siz ynsan höwesleriniň talaplaryna görä ýaşasaňyz, ölersiňiz. Emma ynsan höwesleriniň ýaman işlerini Mukaddes Ruhuň güýji arkaly ýok etseňiz, ýaşarsyňyz. ¹⁴Sebäbi Mukaddes Ruha eýerýänler Hudaýyň perzentleridir. ¹⁵Hudaý bize Öz Ruhuny berdi. Ol muny gaýtadan gul bolup, gorkuda ýaşamagymyz üçin däl, eýsem Onuň perzentleri bolup, Mukaddes Ruh arkaly «Abba!^[4] Atam!» diýip çagyrmagymyz üçin amal etdi. ¹⁶Mukaddes Ruh biziň ruhumyz bilen birlikde Hudaýyň perzentleridigimize güwä geçýär. ¹⁷Şeýlelikde, perzentleri bolan bolsak, onda mirasdüşeridiris. Hudaýyň mirasdüşerleri bolýan bolsak, onda Isa Mesihiň hem mirasdaşlarydyrys. Biz Isa Mesihiň gören görgülerine şärik bolýan bolsak, onda Onuň şan-şöhratyna hem şärik bolarys.

Görgüler we şöhrat

¹⁸Meniň pikirimçe, şu wagtky görgülerimizi bize aýan boljak gelejekki şöhrat bilen deňeşdirip-de bolmaz. ¹⁹Hudaýyň Öz perzentleriniň şöhratyny aýan etjek pursadyna bütin ýaradylyş hem sabyrsyzlyk bilen garaşýar. ^20-21Sebäbi ýaradylyş öz islegi boýunça däl-de, Hudaýyň islegi boýunça puçluga tabyn bolupdy. Indi bolsa Hudaýyň perzentleriniň şan-şöhrata gowşan pursadynda ýaradylyş özüniň hem çüýreme näletinden azat edilip, şol şöhrata gowşaryn diýip umyt edýär. ²²Biz bütin ýaradylyşyň şu wagta çenli ahy-nala çekip, burgy jebirlerini çekýändigini bilýäris. ²³Diňe bir ýaradylyş däl, eýsem gelejekdäki şöhratyň kepili hökmünde Mukaddes Ruhy alan biz hem ahy-nala çekýäris. Sebäbi biz özümiziň ogullyga alnyp, bedenimiziň çüýremeden azat edilmegine sabyrsyzlyk bilen garaşýarys. ²⁴Biz halas edilenimiz üçin, indi bu umydymyz bardyr. Ýöne göze görnüp duran umyt asla umyt däldir. Görüp duran zadyna umyt baglaýan barmy näme? ²⁵Biz görmeýän zadymyza umyt baglap, şoňa sabyrlylyk bilen garaşýandyrys. ²⁶Mukaddes Ruh hem ejizligimizde bize kömek berýär, sebäbi biz hatda nähili we näme barada dileg etmelidigimizi hem bilmeýäris. Emma Mukaddes Ruhuň Özi söz bilen beýan edip bolmajak iňňildiler bilen biziň üçin töwella edýär. ²⁷Ynsan ýüreginiň jümmüşini bilýän Hudaý Mukaddes Ruhuň pikirlerine düşünýändir. Sebäbi Mukaddes Ruh Hudaýyň islegine görä Onuň halky üçin ýalbarýandyr. ²⁸Biz Hudaýy söýýänler we Onuň maksadyna görä çagyrylanlar üçin hemme zadyň olaryň peýdasyna edilýändigini bilýäris.

²⁹Çünki Hudaý olary ezelden saýlap-seçdi we Ogluna meňzetmegi owaldan karar etdi. Ol muny Isa Mesihiň köp sanly doganlarynyň arasynda nowbahar bolmagy üçin amal etdi. ³⁰Hudaý ezelden saýlap-seçenlerini çagyrdy, çagyranlaryny aklady, aklanlaryny şan-şöhrata besledi.

Hudaýyň söýgüsi

³¹Bulardan başga aýdara zat galdymy? Hudaý bizlik bolsa, kim bize garşy çykyp biler? ³²Hudaý hatda Öz Ogluny aýaman, Ony biziň günälerimiz üçin ölüme tabşyran bolsa, onda Onuň bilen birlikde beýleki zatlaryň baryny hem eçilmezmi näme?! ³³Hudaýyň saýlap-seçenlerini aýyplamaga kim milt eder? Hiç kim, sebäbi olary Hudaýyň hut Özi aklaýar! ³⁴Hudaýyň halkyny kim höküm edip biler? Hiç kim, sebäbi ölümden direlen Isa Mesih Hudaýyň sagynda oturyp, biziň üçin töwella edýär. ³⁵Biz görgüdir muşakgatlary çekýäris, yzarlanmalara, açlyga, mätäçlige duçar bolýarys, howp-hatara we ölüm howpuna sezewar edilýäris. Eýsem bularyň bary bizi Isa Mesihiň söýgüsinden aýryp bilermi? Elbetde, ýok! Sebäbi Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

³⁶ «Biz her gün Seniň üçin öldürilýäris,

damagy çalynjak goýun saýylýarys».

³⁷Ýöne biz özümizi Söýýän arkaly bu kynçylyklaryň baryny ýeňýäris. ^38-39Sebäbi men ne ölümiň, ne-de ýaşaýşyň, ne perişdeleriň, ne-de jynlaryň, ne häzirki, ne gelejekki ýagdaýlaryň, ne-de güýçleriň, ne belentligiň, ne-de çuňlugyň — ýaradylan zatlaryň biriniň-de bizi Rebbimiz Isa Mesih arkaly aýan bolan Hudaýyň söýgüsinden aýryp bilmejekdigine berk ynanýaryn.

9-njy bap

Hudaýyň saýlap-seçen halky

^1-2Meniň uly gaýgym, ýüregimde dyngysyz agyrym bar. Munuň hakykatdygyna, ýalan sözlemeýändigime IsaMesihiň adyndan güwä geçýärin. Sözlerime Mukaddes Ruh arkaly ynsabym-da şaýatdyr. ^3-4Hawa, men ganybir doganlarym bolan ysraýyl halkynyň Isa Mesihden aýra düşeninden, özümiň gargyşa galyp, olaryň hatyrasyna Mesihden aýra düşmäge-de kaýyldyryn. Hudaý olary ogullyga aldy, olara Öz şan-şöhratyny aýan edip, olar bilen äht baglaşdy. Ol Kanuny we ybadathanadaky hyzmaty olara ynandy, wadalaryny hem olara berdi. ⁵Olar beýik ata-babalarymyzyň neslidir. Isa Mesih hem ynsan tebigaty boýunça olardan gelip çykandyr. Bütin barlygyň Hökümdary bolan Hudaýa baky şöhrat bolsun! Omyn!

⁶Men Hudaý Öz wadasynda tapylmady diýemok. Sebäbi asly ysraýyl bolanlaryň bary hakyky ysraýyl däldir. ⁷ Ybraýymyň neslinden bolanlaryň-da bary onuň hakyky perzendi däldir. Sebäbi Mukaddes Ýazgylarda: «Seniň adyň Yshagyň nesli arkaly dowam eder» diýip ýazylgydyr. ⁸Diýmek, Ybraýymyň neslinden bolanlaryň baryna Hudaýyň perzendi diýip bolmaz. Diňe wada görä doglanlar Ybraýymyň hakyky nesli hasaplanýandyr. ⁹ Çünki: «Bellenen wagtda dolanyp gelenimde, Saranyň bir ogly bolar» diýlip wada berlipdi. ¹⁰Mundan başga-da, Rebekanyň ekizleri Ysaw bilen Ýakuby ýatlaly. Olaryň ikisi-de bir atadan, ýagny atamyz Yshakdan doglupdy. ^11-12 Ýöne ekizler heniz dogulmanka, heniz ýamanlyk ýa ýagşylyk etmänkä, Hudaý Rebeka «Ulusy kiçisine gul bolar» diýip aýdypdy. Bu sözler saýlanyp-seçilmäniň ynsan işlerine däl-de, diňe Çagyrana baglydygyny mälim etmek üçin aýdylypdy. ¹³ Hawa, Mukaddes Ýazgylarda: «Men Ýakuby saýladym, emma Ysawy ret etdim» diýip ýazylgydyr. ¹⁴Muňa näme diýeli? Eýsem Hudaý adalatsyzmydyr? Elbetde, ýok! ¹⁵ Sebäbi Ol Musa: «Men islän adamyma merhemet, islän adamyma hem rehim-şepagat ederin» diýip aýdypdy. ¹⁶Şonuň üçin-de, saýlanyp-seçilme adamyň islegine ýa-da tagallasyna däl-de, Hudaýyň merhemetine baglydyr. ¹⁷ Hudaý Mukaddes Ýazgylarda Müsüriň faraonyna: «Men Öz güýjümi sende görkezip, adymy tutuş dünýä jar etmek maksady bilen seni patyşa etdim» diýip aýdypdy. ¹⁸Şeýlelikde, Hudaý islänine rehim-şepagat edýär, isläniniň ýüregini gataldýar.

¹⁹Onda menden: «Eger şeýle bolsa, onda näme üçin Hudaý adamlary ýazgarýar? Onuň islegine garşy çykyp biljek barmy?» diýip soramagyň mümkin. ²⁰ Heý, adam, Hudaýa gep gaýtarar ýaly, sen kimmişiň? Heý-de ýasalan zat özüni ýasandan: «Näme üçin meni beýle ýasadyň?» diýip sorap bilermi? ²¹Eýsem küýzegäriň şol bir toýundan islän gabyny: birini toý-baýramlar üçin, beýlekisini gündelik işler üçin ýasamaga haky ýokmy näme? ²²Hudaý Öz gudratyny görkezmek üçin, heläkçilige doglan adamlaryň üstüne gazabyny döküp bilýär. Ýöne Ol Özüni gazaplandyrýan adamlara uly sabyr-takatlyk edýändir! ²³Hudaý Özüniň öňden şöhrat üçin taýýarlap, merhemet edenlerine Öz şöhratynyň baýlygyny bildirmek üçin şeýle sabyr-takatly bolýandyr. ²⁴Hudaýyň şeýle merhemet edenleriniň we çagyranlarynyň arasynda diňe ýahudylar däl, eýsem başga milletler hem bardyr. Hawa, bularyň arasynda biz hem bardyrys. ²⁵Hudaý Hoşeýa pygamber arkaly şeýle diýýär:

«Meniň halkym bolmadyga „Halkym“ diýerin,

söýgüli bolmadyga „Söýgülim“ diýerin.

²⁶Olara: „Siz Meniň halkym dälsiňiz“ diýlen ýerde,

„Siz diri Hudaýyň ogullarysyňyz“ diýler».

²⁷Işaýa pygamber hem Ysraýyl barada şuny jar etdi: «Ysraýyl halky deňiz ýakasyndaky çäge deý köp bolsa-da, diňe birnäçesi halas bolarlar. ²⁸Çünki Reb Öz çykaran hökümini tutuş ýer ýüzünde tizara we gutarnykly amala aşyrar».^[5] ²⁹ Işaýa hem öňden şulary aýdypdy:

«Eger Hökmürowan Reb

zürýatlarymyzy aman galdyrmadyk bolsady,

Sodom ýaly bolardyk,

Gomora meňzärdik».

Ysraýylyň imansyzlygy

³⁰Bu näme diýildigi? Hudaýyň huzurynda aklanmaga ymtylmadyk milletler iman edip, aklandylar. ³¹Ysraýyl halky bolsa Musanyň Kanunyny berjaý etmek arkaly aklanmakçy boldy, ýöne muny başarmady. ³²Näme üçin? Sebäbi olaryň ymtylyşlary imana däl-de, Kanuna daýandy. Olar «Büdreme daşyna» büdrediler. ³³ Hudaý Mukaddes Ýazgylarda olara bu daş barada aýdypdy: «Ine, Men Sionda büdreme Daşyny, ýykýan Gaýa goýýaryn; Oňa bil baglan utandyrylmaz».

10-njy bap

¹Eý, doganlar, ysraýyl halkynyň halas bolmagy meniň köňül küýsegimdir. Men bu hakda elmydama Hudaýa doga-dileg edýärin. ²Çünki Hudaýyň buýruklaryny berjaý etmekde olaryň diýseň yhlaslydygyna özüm diri şaýat. Emma şeýle yhlasly bolsalar-da, olaryň Hudaý hakda hakyky bilimi ýok. ³Olar Hudaýyň dogrulygyna düşünmediler. Şonuň üçin-de, Musanyň Kanunyny berjaý etmek arkaly aklanjak bolup, Hudaýyň dogrulygyna tabyn bolmadylar. ⁴IsaMesih bolsa bu Kanunyň maksadyny amala aşyrdy. Şonuň üçin-de, Oňa iman edýän her kes Hudaý tarapyndan aklanandyr. ⁵ Kanuna daýanýan dogrulyk barada Musa şeýle ýazýar: «Ony berjaý edýän adam aman galar». ^6-7 Imana daýanýan dogrulyk barada, bolsa ol şeýle diýýär: «„Ol ýere kim çykar?“, (ýagny Mesihi göklerden indirmek üçin), „Düýpsüz çukura kim iner?“, (ýagny Mesihi direltmek üçin) — diýip, öz-özüňden sorama». ⁸ Şeýle-de, imandan bolan dogrulyk: «Bu söz saňa ýakyndyr, ol seniň agzyňda we ýüregiňdedir» diýýär. Bu söz bolsa biziň wagyz edýän imanymyz hakdaky habardyr. ⁹Şoňa görä-de, eger sen agzyň bilen Isa Mesihiň Rebdigini ykrar etseň, Hudaýyň Ony ölümden direldenine ýürekden iman etseň, halas bolarsyň. ¹⁰Çünki çyn ýürekden iman edýän adam aklanar, agzy bilen ykrar edýän hem halas bolar. ¹¹Mukaddes Ýazgylar hem: «Oňa bil baglan utandyrylmaz» diýýändir. ¹²Bu ýahudylara-da, beýleki milletlere-de degişlidir. Sebäbi hemmeleriň Rebbi birdir, Ol Özüni çagyrýanlaryň baryna sahydyr. ¹³ Çünki: «Rebbi çagyran her bir ynsan halas bolar». ¹⁴Ýöne adamlar Hudaýa iman etmeseler, Ony nädip çagyrsyn? Hudaý barada eşitmeseler, Oňa nädip iman etsin? Hudaý barada wagyz edilmese, adamlar Ol barada nädip eşitsin?! ¹⁵ Eger wagyzçylar iberilmese, nädip wagyz edilsin? Wagyzçylar barada Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr: «Hoş Habary yglan edýäniň gelşi ne gözeldir!». ¹⁶ Ýöne bu habary hemmeler kabul etmedi. Işaýa hem bu barada: «Ýa Reb, biziň habarymyza kim ynandy?» diýip soraýar. ¹⁷Şunlukda, iman eşitmekden, hawa, Isa Mesih hakdaky Hoş Habary eşitmekden döreýändir. ¹⁸ Ýöne men şuny soramakçy: eýsem ysraýyl halky Hoş Habary eşitmedimi? Elbetde, eşitdi, sebäbi Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Tutuş ýer ýüzüne ýaýrandyr olaň owazy,

dünýäniň dört künjegine — olaň sözleri».

¹⁹ Indi şuny hem soraýyn: ýa ysraýyl halky düşünmedimikä? Elbetde düşündi, sebäbi Hudaý Musa arkaly olara:

«Men hem millet bolmadyklar bilen seni gabandyraryn,

akmak bir halk bilen olaryň gaharyny getirerin»

diýipdi. ²⁰ Işaýa hem:

«Meni agtarmaýanlar Meni tapdylar,

Meni soramaýanlara Özümi aýan etdim»

diýip, Rebbiň sözlerini batyrgaýlyk bilen mälim edýär.

²¹Ysraýyl hakda bolsa Reb: «Men pitneçi we özdiýenli halka günuzyn ellerimi uzadyp otyryn» diýip aýdýar.

11-nji bap

Hudaýa sadyk galanlar

¹Indi şuny soraýyn: eýsem Hudaý Öz halkyny ret edäýdimikä? Elbetde, ýok! Men-de Ybraýymyň neslinden, benýamin tiresinden bolan ysraýyllaryň biridirin. ²Hudaý Özüniň ezelden saýlap-seçen halkyny ret edenok. Ýa-da Mukaddes Ýazgylarda Ylýas pygamber barada ýazylanlar ýadyňyzda dälmi? Ol Hudaýa ysraýyl halky barada arz edip, şeýle diýýär: ³ «Ýa Reb, ysraýyllar Seniň pygamberleriňi öldürip, gurbanlyk sypalaryňy ýykdylar, ýeke men galdym. Olar janyma kast etmek üçin, indi meni yzarlap ýörler». ⁴ Şonda Hudaý oňa näme jogap berdi? Hudaý: «Men Ysraýylda Bagal butuna sežde etmedik ýedi müň adamy Özüme aýryp goýdum» diýdi. ⁵Şonuň ýaly häzirki wagtda hem Hudaýa sadyk galanlar bar. Olar Hudaýyň merhemetine görä saýlananlardyr. ⁶Merhemete görä saýlanan bolsalar, onda ynsan işlerine görä saýlanan däldir. Ýogsa merhemet merhemet bolmazdy.^[6]

⁷Indi näme? Ysraýyl halky dogrulyga ymtylsa-da, oňa ýetip bilmedi. Oňa diňe saýlanyp-seçilenler ýetdi, galanlary bolsa öz doň ýürekleriniň ygtyýaryna tabşyryldy. ⁸ Mukaddes Ýazgylarda olar barada şeýle ýazylgydyr:

«Hudaý olary agyr uka batyrdy,

olara görýän göz,

eşidýän gulak bermedi».

⁹ Dawut hem olar barada şeýle diýýär:

«Olara öz saçagy gapan we duzak bolsun,

büdreme daşy we aljak jezasy bolsun.

¹⁰Goý, gözleri garaňkyrasyn, görüp bilmesin,

billeri ömürlik bükülip galsyn».

Sapylan baldaklar

¹¹Onda şeýle sorag ýüze çykýar: eýsem ýahudylar gaýdyp galmaz ýaly ýykylaýdylarmyka? Elbetde, ýok! Hawa, olar IsaMesihi ret etdiler, ýöne olaryň bu günäsi beýleki milletleriň halas edilmegine sebäp boldy. Beýleki milletleriň halas edilmegi bolsa ýahudylaryň gabanjaňlygyny oýarmalydy. ¹²Hawa, ýahudylaryň bu günäsi bütin dünýäniň ýalkanmagyna sebäp boldy. Olaryň bu günäsi başga milletler üçin bähbitli boldy. Eger olaryň günäsi şeýle ýalkanyşy getiren bolsa, onda tutuş Ysraýyl Hudaýa dolananda, bu ýalkanyş gör bak nähili bolar!

¹³Indi bolsa size, ýagny ýahudy dällere ýüzlenýärin. Hudaý meni resullyga belläp, size Hoş Habary wagyz etmäge iberdi. Men muňa diýseň buýsanýaryn. ¹⁴Şunuň bilen birlikde siz arkaly öz ildeşlerimiň gabanjaňlygyny oýaryp, olardan käbiriniň halas bolmagyna ýardam ederin diýen umydym bar. ¹⁵Hawa, Hudaý ysraýyl halkyny ret etdi. Onuň şeýle etmegi beýleki milletleriň hem Hudaý bilen ýaraşmagyna mümkinçilik berdi. Eger Hudaýyň ret etmesi beýleki halklara şeýle ýalkanyş getiren bolsa, onda Onuň ysraýyl halkyny gaýtadan kabul etmegi nämä ýetirer? Ölümden ýaşaýşa ýetirer! ¹⁶Sebäbi Hudaýa hödür edilen çörek mukaddes bolsa, şol hamyrdan bişirilen beýleki çörekler hem mukaddesdir; eger bagyň köki mukaddes bolsa, onuň şahalary hem mukaddesdir.

¹⁷Hawa, bagyň käbir şahalary döwlüp, ýabany zeýtunyň şahasy bolan siz oňa sapyldyňyz. Siz idedilip ýetişdirilen zeýtunyň köküniň şiresine şärik bolduňyz. ¹⁸Şoňa görä-de, onuň döwlen şahalarynyň öňünde magtanmaň, sebäbi siz köki däl-de, kök sizi saklaýandyr. ¹⁹Onda-da siziň: «Şahalar biziň sapylmagymyz üçin döwüldi» diýmegiňiz mümkin. ²⁰Siz mamla, ýöne olar imansyzlygy zerarly döwüldi. Siz bolsa iman arkaly dursuňyz. Şoňa görä, gopbamsyramaň-da, gaýtam gorkuň. ²¹Sebäbi Hudaý bagyň öz şahalaryny gaýgyrmadyk bolsa, onda sizi, ýagny sapylan ýabany şahalary asla-da gaýgyrmaz. ²²Hudaýyň mähribanlygy we berkligi barada oýlanyň. Ol ýykylanlar üçin berkdir, siziň üçin bolsa mähremdir. Eger siz Onuň mähribanlygyna bil baglasaňyz, Ol hem size mährem bolar. Eger bil baglamasaňyz, siz hem kesilip taşlanarsyňyz. ²³Ýöne ýoldan çykanlar hem imansyzlyklaryndan el göterseler, täzeden sapylarlar. Sebäbi Hudaý olary baga sapmagy başarýandyr. ²⁴Eger siz ýabany zeýtun agajyndan kesilip, öz tebigy häsiýetleriňize garamazdan, idedilip ýetişdirilen zeýtuna sapylan bolsaňyz, onda asly bu bagdan bolan şahalar öz zeýtunyna has aňsat sapylar!

Tutuş Ysraýyl halas ediler

²⁵Eý, doganlar, siz tekepbirlige ýüz urmaz ýaly, şu syrdan habarly bolmagyňyzy isleýärin. Hudaý başga milletlerden saýlanlarynyň baryny halas edýänçä, käbir ysraýyllaryň ýüregi ýumşamaz. ^26-27 Çünki tutuş ysraýyl halky hut şeýle halas ediler. Mukaddes Ýazgylarda hem şeýle ýazylgydyr:

«Men Ýakup nesliniň günälerini bagyşlanymda,

olar bilen edýän ähtim, ine, şudur:

Siondan Halasgär geler,

Ol Ýakup neslinden hudaýsyzlygy aýrar».

²⁸Ysraýyl halky Hoş Habary kabul etmän, Hudaýa duşman boldy. Bu bolsa başga milletler, ýagny siziň üçin bähbitli boldy. Ýöne ysraýyl halky şonda-da Hudaýyň saýlap-seçen halkydyr. Hudaý olary ata-babalarynyň haky üçin söýýändir. ²⁹Çünki Hudaý beren peşgeşlerini yzyna almaýar, Öz çakylygyny ýatyrmaýar. ³⁰Siz hem birwagtlar Hudaýa tabyn däldiňiz. Emma ysraýyllaryň bitabynlygy arkaly Hudaýyň size merhemet edişi ýaly, ³¹olar-da size edilen merhemete ýetjek bolup, Hudaýa tabyn bolmaýarlar. ³²Çünki Hudaý hemmelere merhemet etmek üçin, hemmeleri bitabynlygyň tussagy etdi.

³³Hudaýyň baýlygy, danalygy we bilimi ummasyzdyr! Onuň hökümlerini kim düşündirip biler? Onuň ýollaryna kim akyl ýetirip biler?

³⁴ «Rebbe kim akyl ýetirdi?

Kim Oňa maslahat berip bildi?

³⁵ Hudaý bergili bolar ýaly,

kim Oňa zat berdi?»

³⁶Hiç kim! Çünki bütin barlyk Hudaýdan bolup, Ol arkaly we Onuň üçindir!

Oňa baky şan-şöhrat bolsun! Omyn!

12-nji bap

Hudaý üçin ýaşamak

¹Şoňa görä-de, eý, doganlar, Hudaýyň merhemetiniň hatyrasy üçin size ýalbarýaryn: özüňizi Onuň halajak diri we mukaddes gurbanlygy hökmünde hödürläň. Şeýtseňiz, Hudaýyň huzurynda mynasyp tärde hyzmat etdigiňiz bolar. ²Bu dünýäniň ýörelgelerine uýgunlaşjak bolmaň. Tersine, pikirleriňizi täzeläp, özgeriň. Şeýtseňiz, Hudaýyň islegine düşünmegi, ýagny Ony nämäniň hoşal edýändigini, nämäniň oňat we kämildigini bilmegi başararsyňyz.

³Özüme berlen merhemetden peýdalanyp, siziň hemmäňize şulary diýýärin: özüňize ýokary baha bermäň. Tersine, Hudaýyň her kime beren imanyna görä özüňiz babatda sagdyn düşünjeli boluň. ⁴Bedenimizi mysal hökmünde alalyň: ol bir bolsa-da, agzalary köpdür, hersiniň-de öz hyzmaty bardyr. ⁵Biz babatda hem şeýle: köp bolsak-da, Mesih arkaly bir bedendiris, onuň agzalary hökmünde biri-birimize baglydyrys. ⁶Bize berlen merhemete görä, her birimiziň dürli ruhy peşgeşlerimiz bardyr. Şonuň üçin-de, kim pygamberlik peşgeşini alan bolsa, goý, özüne berlen imana görä pygamberlik etsin. ⁷Eger hyzmat bolsa, goý, hyzmat etsin; öwrediji bolsa, goý, öwretsin. ⁸Eger nesihatçy bolsa, nesihat bersin; mätäçlere haýyr-sahawat ediji bolsa, muny sahylyk bilen etsin. Eger baştutanlyk berlen bolsa, muny yhlas bilen ýerine ýetirsin, rehim-şepagat etmeklik berlen bolsa, muny göwünjeňlik bilen etsin.

Doganlyk söýgüsi

⁹Söýgiňiz ikiýüzli bolmasyn. Ýamanlygy ýigrenip, ýagşylyga ýapyşyň. ¹⁰Biri-biriňizi doganlyk söýgüsi bilen tüýs ýürekden söýüň. Biri-biriňizi hormatlap, başgalary özüňizden ýokary tutuň. ¹¹Yhlasyňyz gowşamasyn, Mukaddes Ruhuň berýän hyjuwy bilen Rebbe hyzmat ediň. ¹²Umydyňyzyň bardygyna begeniň, muşakgatlara çydamly boluň, doga-dilegde erjel boluň. ¹³Imandaky doganlaryňyz mätäçlik çekse, olara kömek beriň, myhmansöýer boluň. ¹⁴Özüňize azar berýänlere gargamaň, tersine, olar üçin ýagşylyk diläň. ¹⁵Şatlanýanlaryň şatlygyna şatlanyň, aglaýanlaryň agysyna aglaň. ¹⁶Biri-biriňiz bilen oňşukly boluň. Tekepbir bolmaň, sada adamlar bilen dost boluň, özüňizi beýlekilerden akylly saýmaň. ¹⁷Ýamanlyga ýamanlyk etmäň, tersine, hemmelere ýagşylyk etmäge ymtylyň. ¹⁸Oňardygyňyzdan hemmeler bilen parahat ýaşajak boluň. ¹⁹ Eý, ezizlerim, özüňiz ar aljak bolmaň, muny Hudaýa tabşyryň. Sebäbi Reb: «Öç Meniňkidir, jezalandyrjak Mendirin» diýýär. ²⁰Gaýtam Mukaddes Ýazgylarda ýazylanlary berjaý ediň:

«Duşmanyň aç bolsa, oňa nan ber,

suwsan bolsa, suw ber.

Şonda onuň başyna köz goýarsyň».

²¹Ýamanlyk senden üstün gelmesin, tersine, ýagşylyk edip, ýamanlykdan üstün bol.

13-nji bap

Häkimiýete tabynlyk

¹Her bir ynsan öz üstünden höküm sürýän häkimiýete tabyn bolsun, sebäbi Hudaý tarapyndan bolmadyk häkimiýet ýokdur. Höküm sürýän häkimiýetler Hudaý tarapyndan bellenendir. ²Şoňa görä, häkimiýete garşy çykýan her kes Hudaýa garşy çykyp, jeza duçar bolar. ³Ýagşy iş edýänler häkimiýet ýolbaşçylaryndan gorkmaýarlar. Olardan ýaman iş edýänler gorkýandyrlar. Häkimiýetden gorkman ýaşasyň gelýärmi? Ýagşy işleri et, şonda häkimiýet seni taryplar. ⁴Sebäbi häkimiýet ýolbaşçysy seniň ýagşylygyň üçin Hudaýyň hyzmatkäridir. Ýaman iş edýän bolsaň, häkimiýet ýolbaşçysyndan gork, sebäbi ol gylyjy ýöne ýere göterýän däldir. Ol Hudaýyň hyzmatkäridir, ýaman iş edeni jezalandyryp, Hudaýyň gazabyny onuň üstünden inderýändir. ⁵Şoňa görä, diňe jeza duçar bolmak gorkusyndan däl, eýsem ynsabyňyzy päk saklamak üçin häkimiýete tabyn bolmalydyr. ⁶Siz salgytlary hem şu sebäbe görä töleýänsiňiz. Sebäbi häkimiýet ýolbaşçylary öz borçlaryny berjaý etmek bilen, Hudaýa hyzmat edýändirler. ⁷Şoňa görä-de, her kese berilmelisini: salgyt bolsa — salgydy, gümrük bolsa — gümrügi, gorky bolsa — gorkyny, hormat bolsa — hormaty beriň.

Biri-biriňizi söýüň

⁸Biri-biriňize söýgüden başga bergiňiz bolmasyn, sebäbi ýakynyny söýýän adam Musanyň Kanunyny berjaý edýändir. ⁹Çünki «Zyna etme, adam öldürme, ogurlyk etme^[7], başganyň zadyna göz dikme» diýen we başga buýruklaryň bary «Ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý» diýen buýrukda jemlenendir. ¹⁰Ýakynyny söýýän adam oňa ýamanlyk edýän däldir. Şeýdip, başgalary söýýän adam Musanyň Kanunyny berjaý edýändir.

¹¹Şonuň üçin-de, biri-biriňizi söýüp ýaşaň, häzir zamananyň nähilidigini bilýänsiňiz. Ukudan oýanmaly sagadymyz gelip ýetdi, sebäbi biziň halas bolmaly pursadymyz IsaMesihe iman eden wagtymyzdakydan has golaýlandyr. ¹²Gije geçip, gündiz golaýlady. Şoňa görä tümlügiň işlerini goýbolsun edip, nuruň ýaraglaryny dakynalyň. ¹³Keýpi-sapalyk, serhoşlyk, zynahorlyk, azgynlyk, göriplik, dawa-jenjel etmän, gündize ýaraşýan tärde edepli ýaşalyň. ¹⁴Ynsan höwesleriňizi nädip kanagatlandyrarkam diýip oýlanmaň-da, gaýtam, Rebbimiz Isa Mesihe besleniň.

14-nji bap

Doganyňy ýazgarma

¹Imany gowşagy onuň garaýyşlary barada jedelleşmezden kabul ediň. ²Mysal üçin, käbirleriň imany hemme zady iýmäge ygtyýar etse, käbirleriňki diňe gök önümleri iýmäge ygtyýar edýändir. ³Islendik tagamy iýip bilýän imanly iýmeýän imanla äsgermezlik etmesin; iýmeýän-de hemme zady iýýäni ýazgarmasyn, sebäbi Hudaý ony kabul edendir. ⁴Başga biriniň hyzmatkärini ýazgarar ýaly sen kimmişiň?! Hyzmatkäriň özüne buýrulanlary berjaý edip-etmändigini diňe onuň hojaýyny kesgitleýändir. Ýöne hyzmatkär özüne buýrulanlary berjaý edip biler, sebäbi onuň hojaýyny Rebdir, Ol hyzmatkärini kuwwatlandyrmagy başarýandyr.

⁵Käbir adamlar bir güni beýleki günlerden has wajyp saýýandyr, käbirleri bolsa hemme günleri deň görýändir. Goý, mundan beýlägem her kim öz ynanjyna görä pikir edibersin. ⁶Kim haýsydyr bir güni wajyp saýýan bolsa, muny Reb üçin saýýandyr. Kim hemme zady iýýän bolsa, Reb üçin iýýändir, sebäbi ol iýýän zatlary üçin Hudaýa şükür edýändir. Kim käbir zatlary iýmeýän bolsa, Rebbiň hatyrasy üçin iýmän, Hudaýa şükür edýändir. ⁷Hiç birimiz özümiz üçin ýaşaýan däldiris, hiç birimiz özümiz üçin ölýän däldiris. ⁸Ýaşaýan bolsak, Reb üçin ýaşaýandyrys, ölýän bolsak, Reb üçin ölýändiris. Şoňa görä, ýaşasak-da, ölsek-de, Rebbe degişlidiris. ⁹Sebäbi IsaMesih ölüleriň-de, dirileriň-de Rebbi bolmak üçin ölüp, direldi. ¹⁰Onda näme üçin käbirleriňiz öz doganyňyzy ýazgarýarsyňyz? Näme üçin käbirleriňiz öz doganyňyza äsgermezlik edýärsiňiz? Biziň barymyz Hudaýyň^[8] höküm kürsüsiniň öňünde durmaly dälmi näme? ¹¹ Çünki Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Reb: „Öz barlygymdan ant içýärin,

her kes öňümde dyz eper,

her bir dil Meni alkyşlar“ diýýär».

¹²Hawa, her birimiz Hudaýyň öňünde özümiz üçin jogap bereris. ¹³Şoňa görä-de, biri-birimizi ýazgarmalyň. Gaýtam, doganymyzyň büdräp, ýykylmagyna sebäp bolaýjak hereketlerden saklanmagyň pikirini edeliň.

¹⁴Men hiç bir zadyň öz-özünden haram däldigini bilýärin, Rebbim Isa Mesih hem meni bu babatda ynandyrýar. Ýöne kim haýsydyr bir zady haram saýýan bolsa, onuň üçin haramdyr. ¹⁵Eger sen doganyňy ynjydaýjak zady iýýän bolsaň, onda ony söýmedigiňdir. Iýýän tagamyň zerarly öz doganyňyň imanyny weýran etme, Isa Mesih onuň ugrunda öldi ahyryn. ¹⁶Şeýlelikde, ýagşy saýýan zatlaryňyz erbet gürrüňleriň döremegine sebäp bolmasyn. ¹⁷Çünki Hudaýyň Şalygy iýmek-içmek däl-de, Mukaddes Ruhuň peşgeş berýän dogrulygy, parahatlygy we şatlygydyr. ¹⁸Kim Isa Mesihe şeýle hyzmat edýän bolsa, Hudaýy hoşnut edip, adamlaryň hormatyna mynasypdyr. ¹⁹Şonuň üçin-de, parahatlyga, biri-birimizi imanda güýçlendirmäge ýardam etjek işleri etmäge dyrjaşalyň. ²⁰Haýsydyr bir tagam zerarly Hudaýyň işini weýran etmäliň. Hemme zat tämizdir, ýöne doganynyň imanda büdremegine sebäp bolýan zady iýýän adam nädogry edýändir. ²¹Et iýmek, şerap içmek ýa-da haýsydyr başga bir zat doganyňyň büdremegine sebäp bolýan bolsa, olary etmezlik ýagşydyr. ²²Iýip-içmeklik baradaky ynançlaryňy diňe özüň we Hudaý bilsin.

Öz ynanjyna görä hereket edip, öz-özüni ýazgarmaýan adam bagtlydyr. ^23-26Iýip-de, öz iýýäni barada şübhelenýän adam eýýäm höküm edilendir, sebäbi ol öz imanyna görä hereket edýän däldir. Imana görä edilmedik zat günädir.^[9]

15-nji bap

Ylalaşykly boluň

¹Biz, imany güýçlüler, diňe öz göwnümizden turjak bolmaly däl-de, gaýtam, imany gowşaklaryň ejizliklerine geçirimli bolmalydyrys. ²Biziň her birimiz öz ýakynynyň imanyny güýçlendirjek zatlaryň pikirini edip, onuň göwnünden turmalydyrys. ³ Sebäbi «Saňa dil ýetirýänleriň gepi başyma indi» diýip ýazylyşy ýaly, hatda IsaMesihhem Öz göwnünden turjak bolan däldir. ⁴Mukaddes Ýazgylarda ýazylanlaryň bary bize taglym öwretmek üçin ýazylandyr. Biz Mukaddes Ýazgylar arkaly sabyr-takatly bolmagy öwrenýäris, olaryň berýän tesellisi arkaly umytlydyrys. ^5-6Isa Mesihe eýerip, Onuň Atasy bolan Hudaýymyzy bir ýürekden we biragyzdan şöhratlandyryp bileriňiz ýaly, goý, sabyrlylygyň we teselliniň gözbaşy bolan Hudaý size agzybirlik bersin. ⁷Şoňa görä-de, Hudaýy şöhratlandyrmak üçin, Isa Mesih sizi nähili kabul eden bolsa, siz-de biri-biriňizi şonuň ýaly kabul ediň. ⁸Çünki Isa Mesih Hudaýyň sadyklygyny aýan edip, ata-babalara berlen wadanyň berjaý bolmagy üçin ýahudylaryň hyzmatkäri boldy. ⁹ Hawa, Isa Mesih muny ýahudy dälleriň hem Hudaýy Onuň merhemeti üçin şöhratlandyrsynlar diýip etdi. Çünki Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Munuň üçin milletler arasynda Seni alkyşlaryn,

men Seniň adyňa nagma aýdaryn».

¹⁰ «Onuň halky bilen şatlanyň, eý, halklar!»

diýip hem ýazylgydyr.

¹¹ «Rebbi şöhratlandyryň, ähli milletler!

Oňa alkyş aýdyň, eý, ähli halklar!» diýip hem ýazylgydyr.

¹² Işaýa pygamberiň kitabynda hem şeýle ýazylgydyr:

«Ýyşaýyň Köki peýda bolar,

Ol halklara Hökümdar bolar,

milletler Oňa umyt baglar».

¹³Mukaddes Ruhuň güýji bilen umydyňyzyň artmagy üçin, umydyň gözbaşy bolan Hudaý imanyňyz arkaly, goý, sizi şatlykdan we parahatlykdan pürepür etsin.

Pawlus öz resullygy barada aýdýar

¹⁴Eý, doganlarym! Men siziň ýagşylykdan doludygyňyza, hemme zady bilýändigiňize, biri-biriňize öwüt bermegi başarýandygyňyza berk ynanýaryn. ¹⁵Ýöne şonda-da, size käbir zatlary ýatlatmak üçin, şu hatymyň kä ýerini batyrgaýlyk bilen ýazdym. Çünki Hudaý maňa merhemet edip, ¹⁶meni Isa Mesihiň hyzmatkäri hökmünde başga milletleriň arasyna iberdi. Men olara Hoş Habary wagyz edip, öz ruhanylyk borjumy berjaý edýärin. Şeýdip, bu milletler Mukaddes Ruh arkaly Hudaýyň mukaddes halky we Onuň halaýan sadakasy bolar. ¹⁷Şoňa görä, buýsanaýsamda-da, diňe Isa Mesih arkaly Hudaýa hyzmat edýändigime buýsanaryn. ¹⁸Hawa, muny batyrgaýlyk bilen diýýärin, sebäbi başga milletleriň Hudaýa tabyn bolmagy üçin, Isa Mesihiň özüm arkaly eden işleri barada aýdýandyryn. Ol muny sözde we işde, ¹⁹alamatlar, mugjyzalar we Mukaddes Ruhuň güýji arkaly amal etdi. Şeýlelikde, men Iýerusalimden Illiriýa welaýatyna çenli aýlanyp, Isa Mesih baradaky Hoş Habary doly ýaýratdym. ²⁰Meniň göwün arzuwym başga biriniň tutan binýadynyň üstünde gurman, Mesihiň ady heniz eşidilmedik ýerlerde Hoş Habary wagyz etmekdir. ²¹Çünki Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Ondan habarsyz bolanlar Ony görerler,

Ol hakda eşitmedikler indi düşünerler».

²²Ençeme gezek synanyşandygyma garamazdan, hut şu hyzmatym sebäpli siziň ýanyňyza köpden bäri baryp-da bilmedim.

Pawlus Rime gitmäge niýetlenýär

²³Indi bolsa bu sebitlerdäki işimi tamamladym. Men köp ýyllardan bäri size barmagy arzuw edendigim üçin, ²⁴Ispaniýa barýarkam ýanyňyza sowlup geçerin. Az salymlyk bolsa-da, siziň bilen didarlaşanymdan soň, ýol şaýymy tutup, meni ýola salarsyňyz diýen umydym bar. ²⁵Häzir bolsa Hudaýyň halkyna hyzmat etmek üçin Iýerusalime barýaryn, ²⁶sebäbi Makedoniýadaky we Ahaýadaky ýygnaklar Iýerusalimdäki ýygnagyň mätäçlerine maddy kömegini ibermegi makul gördüler. ²⁷Hawa, olar muny göwünjeňlik bilen etdiler, aslynda olar şeýle-de etmelidiler. Çünki ýahudy imanlylar başga halklar bilen öz ruhy patalaryny paýlaşdylar. Şoňa görä-de, başga halklar hem öz gezeginde olara maddy mätäçliklerinde kömek bermäge borçludyrlar. ²⁸Men olaryň maddy kömegini Iýerusalime ýetirip, bu işi bitirenimden soň, siziň üstüňiz bilen Ispaniýa ugramakçy. ²⁹Siziň ýanyňyza baranymda bolsa, bilelikde geçirjek wagtymyzy Isa Mesihiň boldan-bol ýalkajakdygyna ynanýaryn.

³⁰Eý, doganlar, Rebbimiz Isa Mesihiň we Mukaddes Ruhuň söýgüsiniň hatyrasyna ýalbarýaryn: meniň üçin Hudaýa doga-dileg etmek bilen, meniň göreşime goşulyň. ³¹Hawa, Ýahudyýadaky imansyzlaryň maňa zyýan ýetirmezligi üçin, Hudaýyň şol ýerdäki halky tarapyndan Iýerusalimdäki hyzmatymyň kabul edilmegi üçin Hudaýa doga-dileg ediň. ³²Onsoň, Hudaý ýol berse, ýanyňyza şatlyk bilen baryp, siziň bilen biraz dynç alaryn. ³³Parahatlyk Hudaýy, goý, siziň baryňyza ýar bolsun! Omyn!

16-njy bap

Soňky salamlar

¹Kenhreýadaky ýygnagyň hyzmatçysy aýal doganymyz Fibini size tabşyrýaryn. ²Ony Rebbimiziň haky üçin, imanlylara gelişýän tärde myhman alyň, ähli mätäçliklerinde kömek beriň. Çünki ol köplere, şol sanda maňa-da ençeme gezek kömek etdi.

³IsaMesihe hyzmat edýän işdeşlerim Priska^[10] we Akila salam aýdyň. ⁴Olar meniň üçin öz janlaryny howp astyna saldylar; olara diňe men däl, başga milletlerden bolan ýygnaklar hem minnetdardyrlar. ⁵Olaryň öýünde ýygnanýan ýygnaga-da salam aýdyň. Eziz dostum Epenete hem salam aýdyň; ol Aziýa welaýatyndakylaryň arasynda ilkinji bolup Isa Mesihe iman etdi. ⁶Siziň üçin arman-ýadaman zähmet çeken Merýeme salam aýdyň. ⁷Meniň bilen tussaglykda bolan tiredeşlerim Andronik bilen Ýuniýa salam aýdyň. Olar resullaryň arasynda at-abraý gazanyp, Mesihe menden öň iman edipdiler. ⁸Reb arkaly eziz dostum bolan Ompliýata salam aýdyň. ⁹Isa Mesihe hyzmat edýän işdeşlerim Urbana, eziz dostum Ystaha salam aýdyň.

¹⁰Mesihiň sadyk şägirdi Apelä salam aýdyň. Aristobulyň öý-içersine hem salam aýdyň.

¹¹Tiredeşim Hirodiýuna salam aýdyň. Narkusyň içersinden Rebbe iman edýänlere salam aýdyň. ¹²Reb üçin arman-ýadaman zähmet çekýän aýal doganlarymyz Trufaýyna we Trufosa salam aýdyň. Reb üçin köp zähmet çekýän eziz aýal doganymyz Perse hem salam aýdyň. ¹³Reb tarapyndan saýlanyp-seçilen imandaky doganym Rufusa we onuň enesine salam aýdyň. Rufusyň enesi maňa-da hut öz ogly ýaly garaýar. ¹⁴Asinkrite, Flegona, Hermese, Patroba, Hermä we olaryň ýanyndaky doganlara salam aýdyň. ¹⁵Filologa, Ýuliýa, Olimpa, Nereýe, onuň aýal doganyna we olaryň ýanyndaky Hudaý halkynyň baryna salam aýdyň. ¹⁶Biri-biriňizi mähirli ogşap salamlaşyň. Isa Mesihe degişli bolan ýygnaklaryň bary size salam iberýär.

¹⁷Eý, doganlar, size öwredilen taglymata garşy çykyp, araňyzda agzalalyklary döredýänlerden, imanyňyza böwet bolýanlardan ägä boluň diýip ýalbarýaryn. Şeýle adamlardan gaça duruň. ¹⁸Çünki olar Rebbimiz Isa Mesihe däl-de, öz gara garynlaryna hyzmat edýändirler. Olar süýji sözler we ýaranjaňlyk bilen gepläp, sada adamlary aldawa salýandyrlar. ¹⁹Siziň tabynlygyňyz hemmelere mälimdir. Men siziň şeýledigiňize biçak begenýärin, ýöne siziň ýagşyny ýamandan aýdyň saýgarar ýaly paýhasly bolmagyňyzy, ýamanlyga ýanaşmazlygyňyzy isleýärin. ²⁰Parahatlygyň gözbaşy bolan Hudaý bolsa tiz wagtda şeýtany aýaklaryňyzyň astynda mynjyradar. Goý, Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti size ýar bolsun! ²¹Işdeşim Timoteos, tiredeşim Lukiý, Ýason we Sosipater dagy size salam ýollaýarlar. ²²Bu haty kagyza ýazyp oturan men Tertiý Rebbe iman edýän doganyňyz hökmünde size salam ýollaýaryn.

^23-24Men Pawlusy myhman alyp, ýygnaklary öz öýünde geçirmäge mümkinçilik döreden Gaýus size salam ýollaýar. Şäheriň gaznaçysy Erast we doganymyz Kuwart size salam ýollaýar.^[11] ²⁵Meniň wagyz edýän Hoş Habaryma, ýagny Isa Mesih baradaky taglymata ynanan sizi imanda berkitmegi başarýan Hudaýa şan-şöhrat bolsun! Bu Hoş Habar ençeme asyrlaryň dowamynda ýaşyryn saklanyp, indi aýan edilen bir syrdyr. ²⁶Hawa, bu Hoş Habar aýan boldy. Ol ähli milletleriň baky Hudaýyň emrine görä Oňa tabyn bolmagy üçin pygamberleriň ýazgylary arkaly aýan edildi. ²⁷Dana we ýeke-täk Hudaýa Isa Mesih arkaly baky şan-şöhrat bolsun! Omyn!^[12]

Pawlusyň korintoslylara birinji haty

Giriş

Pawlusyň ýazan bu haty «Pawlusyň korintoslylara birinji haty» diýip atlandyrylýandygyna garamazdan, ol Korintosdaky ýygnaga ýazylan ilkinji hat däldir. Sebäbi ol bu hatynda öňki ýazan hatyna salgylanyp, şeýle ýazýar: «Men size azgyn adamlar bilen gatnaşmaň diýip öň ýazypdym» (5:9). Korintosdaky ýygnagyň imanlylary hem käbir zatlary aýdyňlaşdyrmak üçin ozal Pawlusa hat ýazypdyrlar (7:1). Şonuň üçin-de, 1-nji Korintoslylaryň käbir parçalarynda hut şol soraglara jogap berilýär.

Korintos Gresiýanyň günortasynda ýerleşýän gadymy port şäheridir. Pawlus öz wagyzlaryny şu şäherde ýerleşýän ýahudylaryň sinagogasynda başlaýar. Ýöne soňra ol sinagoganyň gapdalynda ýerleşýän öýe baryp wagzyny dowam etdirmeli bolýar. Bu öýde ýahudy bolmasa-da, Isa iman edip, Onuň şägirdi bolan adam ýaşaýardy (Resullaryň işleri 18:1-17). Korintosdaky imanlylaryň arasynda baýlar (1 Korintoslylar 11:18-21), hatda şäher gaznaçysy bolsa-da (Rimliler 16:23), olaryň köpüsi garyp adamlardy (1 Korintoslylar 1:26-29). Pawlus Korintosda bolan wagtynda eklenmek üçin çadyr tikmek bilen meşgullanýardy (Resullaryň işleri 18:3; 1 Korintoslylar 4:12; 9:1-18).

Korintosly imanlylaryň arasynda döreýän agzalalyklar (1:10—4:21), olaryň biri-birlerine bolan nädogry garaýyşlary (5:1—6:20) Pawlusy örän aladalandyrýar. Ol käbir mesihileriň hereketini ýazgaryp, Isa Mesihiň Hoş Habarynyň asyl manysyny olara düşündirýär. Şeýle-de ol nika (7:1-40), butlara hödür edilýän gurbanlyklary iýip-iýmezlik (8:1-13) barasyndaky soraglaryna jogap berýär. Pawlus olara Hudaýa dogry tärde sežde etmelidigini ündeýär. Ol Isa Mesihiň direlişine iman edýänleriň indi ölümiň ygtyýaryndan azatdyklaryny nygtap: «Eý, ölüm, hany seniň ýeňşiň? Eý, ölüm, hany seniň zäherli neşderiň?» diýip, Hoşeýanyň pygamberlik bilen aýdanlaryny mysal getirýär (15:55).

Pawlus olara biri-birlerini söýmegi ündäp, ýygnakdaky ähli kynçylyklary söýgi arkaly ýeňip bolýandygyny nygtaýar. Ol söýginiň hatda iman bilen umytdan hem güýçlüdigini aýdýar:

Söýgi sabyrlydyr, mähribandyr. Söýgi bahyllyk edýän däldir, özüni beýgeldýän däldir. Söýgi gopbamsyramaýar, biabraýlyk etmeýär. Söýgi öz bähbidini aramaýar, gaharlanmaýar, öýke-kine saklamaýar. Söýgi ýamanlyga şatlanmaýar, ol hakykata şatlanýandyr. Söýgi hemme zady bagyşlaýandyr, elmydama ynanýandyr. Söýgi hiç haçan umytdan düşýän däldir, hemme zada çydaýandyr. Pygamberlikler tamamlanar, diller ýiter, bilim gutarar, söýgi bolsa asla tükenmez.

13:4-8.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-9

Ylalaşykly bolmaga çagyryş 1:10—4:21

Ýygnakdaky gatnaşyklar 5:1—7:40

Butlara däl-de, ýeke-täk Hudaýa hormat goýmak 8:1—11:1

Ybadat etmek we ýygnagyň durmuşy barada tabşyryklar 11:2—14:40

Mesihiň ölümden üstün çykmagy 15:1-58

Mätäçler üçin sadakalar 16:1-4

Pawlusyň syýahat meýilnamasy 16:5-12

Şahsy öwütler we salamlar 16:13-24

1-nji bap

¹Hudaýyň yradasy bilen IsaMesihiň resuly bolan men Pawlusdan we doganymyz Sosfenden ²Hudaýyň Korintosdaky ýygnagyna dogaýy salam! Isa Mesih arkaly Hudaýyň mukaddes halky bolmaga çagyrylanlaryň baryna dogaýy salam! Şeýle-de hemmämiziň Rebbimiz bolan Isa Mesihe ybadat edýänleriň baryna dogaýy salam! ³Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun! ⁴Hudaý Isa Mesih arkaly size merhemet eçildi. Men munuň üçin hemişe Hudaýyma şükürler edýärin. ⁵Çünki siz Isa Mesih arkaly ähli zada: dilewarlyga-da, bilim hazynasyna-da eýe bolduňyz. ⁶Bu bolsa meniň size Isa Mesih babatda aýdanlarymyň hakykatdygyny tassyklaýar. ⁷Şoňa görä-de, indi siziň, ýagny Isa Mesihiň gökden inmegine sabyrsyzlyk bilen garaşýanlaryň ruhy peşgeşler babatda hiç bir ýetmezi ýokdur. ⁸Rebbimiz Isa Mesihiň geljek gününde aýypsyz bolmagyňyz üçin, Onuň Özi sizi ahyra çenli berkider. ⁹Sizi Öz Ogly Isa Mesih bilen ýakyn gatnaşykda bolmaga çagyran Hudaý ynamdardyr.

Imanlylar ýygnagyndaky bölünişikler

¹⁰Eý, doganlar, men size Rebbimiz Isa Mesihiň adyndan ýalbarýaryn: biri-biriňiz bilen ylalaşykly boluň. Araňyzda agzalalyklara ýol bermäň, pikirleriňiz we garaýyşlaryňyz bir bolsun. ¹¹Eý, doganlar! Hloýanyň öýündäki adamlar siziň araňyzda dawa-jenjelleriň bardygyny maňa habar berdiler. ¹²Men siziň diýýänleriňizi nazara alyp şeýle diýýärin, sebäbi biriňiz «men Pawlusyň şägirdi», ýene biriňiz «men Apollonyň şägirdi», başga biriňiz bolsa «men Petrusyň^[1] şägirdi», ýene biriňiz «men Mesihiň şägirdi» diýýärmişiňiz. ¹³Eýsem Mesih bölünäýdimikä? Siziň üçin haça Pawlus çüýlendimi? Siz Pawlusyň yzyna eýerijiler hökmünde suwa çümdürildiňizmi? ¹⁴Hudaýa müň-de bir şükür, men Krispus bilen Gaýusdan başgaňyzy suwa çümdürmedim. ¹⁵Şonuň üçin-de, hiç kim meniň adym bilen suwa çümdürilendigini aýdyp bilmez. ¹⁶(Hawa, men Stepanasyň öý-içersini hem suwa çümdüripdim. Ýene kimdir birini suwa çümdürip-çümdürmändigim ýadyma düşmeýär.) ¹⁷Mesih meni suwa çümdürmäge däl-de, Hoş Habary wagyz etmäge iberdi. Emma Isa Mesihiň haçdaky ölümi puja çykmaz ýaly, men bu habary ynsan danalygynyň sözleri bilen wagyz etmeli däl.

Isa Mesih Hudaýyň danalygy we gudratydyr

¹⁸Heläkçilik ýolundan barýan adamlar üçin haç baradaky habar akmaklykdyr. Emma biz, ýagny gutulyş ýolundan barýanlar üçin bu habar Hudaýyň gudratydyr. ¹⁹Çünki Mukaddes Ýazgylarda:

«Men danalary danalykdan mahrum ederin,

akyllylary akyldan aýraryn» diýip ýazylgydyr.

²⁰Hany dana kişi? Töwrady öwredýän hany? Bu döwrüň alymy hany? Eýsem Hudaý dünýä danalygynyň akmaklykdygyny görkezmedimi? ²¹Hudaý dünýä öz akylyna daýanyp, Oňa akyl ýetirip bilmez diýen karar geldi. Şoňa görä-de, akmak saýylýan habarymyz arkaly Hudaý iman edýänleri halas etmegi ýüregine düwdi. ²²Ýahudylar gudratly alamatlary talap edýärler. Grekler paýhasy agtarýarlar. ²³Biz bolsa haça çüýlenen Isa Mesihi wagyz edýäris. Mesih ýahudylar üçin büdreme daşydyr, ýahudy däller üçin bolsa akmaklykdyr. ²⁴Emma çagyrylanlar üçin: ýahudy ýa ýahudy däl, parhy ýok, Mesih Hudaýyň gudraty we danalygydyr. ²⁵Çünki Hudaýyň «akmaklygy» ynsan danalygyndan danadyr. Hudaýyň «ejizligi» hem ynsan güýjünden güýçlüdir!

²⁶Eý, doganlar! Hudaý sizi çagyrmanka özüňiziň kim bolandygyňyzy ýada salyň. Araňyzda ynsan nukdaýnazaryndan dana, ygtyýarly, asylzada saýylýanlaryňyz köp däldi. ²⁷Emma danalary utandyrmak üçin, Hudaý bu dünýäniň akmak saýýanlaryny saýlady. Güýçlülerini utandyrmak üçin hem bu dünýäniň ejiz saýýanlaryny saýlady. ²⁸Hudaý dünýäniň abraýly saýýanlaryny hiç etmek üçin, asylsyzlary we äsgerilmeýänleri, ýagny hiç saýylýanlary saýlady. ²⁹Şoňa görä-de, goý, hiç kim Hudaýyň huzurynda öwünmesin! ³⁰Çünki siz Isa Mesih bilen diňe Hudaý arkaly birigensiňiz. Isa Mesih biziň üçin Hudaýyň danalygydyr. Biz Ol arkaly aklanyp päklendik. Isa Mesih bizi Özüne mukaddes halk edinip, günälerimiziň jezasyndan gutardy. ³¹Şunlukda, Mukaddes Ýazgylarda ýazylyşy ýaly: «Öwünýän diňe Reb bilen öwünsin».

2-nji bap

¹Eý, doganlar, men size Hudaý baradaky şaýatlygy yglan etmäge baranymda, dilewarlyk ýa söz danalygy bilen barmandym. ²Men siziň araňyzdakam, IsaMesihden we Onuň haça çüýlenmeginden başga ähli zady unutmagy ýüregime düwüpdim. ³Men ýanyňyza baranymda ejizdim, gorkudan ýaňa galpyldaýardym. ⁴Men wagyz edenimde sizi ynandyrmak üçin paýhasly sözleri ulanmadym. Sizi ynandyran zat Hudaýyň Ruhunyň aýan bolan güýjüdi. ⁵Bu siziň imanyňyzyň ynsan paýhasyna däl-de, Hudaýyň güýjüne daýanmagy üçindi.

Hudaýyň danalygy Mukaddes Ruh arkaly aýan bolýar

⁶Hawa, biz danalygy kämilleriň arasynda wagyz edýäris. Biziň wagyz edýän danalygymyz bu eýýamyň ýa-da dünýädäki wagtlaýyn, soňy puç bolýan ygtyýarlylaryň danalygy däldir. ⁷Biz Hudaýyň syrly, ýaşyryn saklanylan danalygyny sözleýäris. Hudaý bu danalygy biziň hem Onuň şöhratyna şärik bolmagymyz üçin, ony dünýä ýaradylmazdan öň niýetläpdi. ⁸Bu danalyga dünýä ygtyýarlylarynyň hiç biri düşünmedi. Çünki düşünen bolsadylar, şöhratly Rebbi haça çüýlemezdiler. ⁹Emma Mukaddes Ýazgylarda ýazylyşy ýaly:

«Hudaýy söýýänler üçin

Onuň taýynlan zatlaryny

ne göz görüpdi, ne-de gulak eşidipdi,

ne-de ynsan akyly çaklapdy».

¹⁰Bize bolsa Hudaý bu danalygy Öz Ruhy arkaly aýan etdi. Çünki Mukaddes Ruh ähli zady, hatda Hudaýyň çuň pikirlerine düşünýändir. ¹¹Ynsanyň pikirlerini onuň içindäki öz ruhundan başga hiç kim bilmeýär. Hudaý babatda hem şeýle: Onuň Öz Ruhundan başga hiç kim Hudaýyň pikirlerini bilýän däldir. ¹²Biz bu dünýäniň ruhuny alan däldiris. Biz Hudaýyň Öz merhemeti arkaly bize eçilenlerine düşünerimiz ýaly, Hudaýyň Ruhuny alandyrys. ¹³Biz bulary ynsan danalygynyň öwreden sözleri bilen däl-de, Mukaddes Ruhuň öwreden sözleri bilen aýdýarys. Biz ruhy hakykaty ruhy sözler bilen düşündirýäris^[2]. ¹⁴Mukaddes Ruha eýermeýän ynsan Hudaýyň Ruhundan bolan zatlara düşünmeýär. Ol bulary akmaklyk saýýar. Çünki Mukaddes Ruhuň pikirlerine diňe Oňa eýerýänler düşünýändirler. ¹⁵Mukaddes Ruha eýerýän adam hemme zada baha berip bilýär, emma başgalar bu adama baha bererden ejizdir.

¹⁶«Rebbe kim akyl ýetirdi?

Kim Oňa maslahat berip bildi?»

Emma bizde welin Isa Mesihiň akyly bardyr.

3-nji bap

¹Eý, doganlar, men siziň bilen Mukaddes Ruhdan dolan ynsanlar hökmünde gürleşip bilmedim. Men size bu dünýäniň ynsanlaryna, Mesihe ýaňy-ýakynda iman eden ynsanlara gürrüň beren ýaly gürrüň berdim. ²Size gaty-guty bermedim, süýt berdim. Sebäbi siz gaty-gutyny iýmäge heniz taýyn däldiňiz. Şindi hem taýyn dälsiňiz. ³Bu dünýä heniz-de size öz täsirini ýetirýär, sebäbi araňyzda göriplik, dawa-jenjel bar. Eýsem bular siziň dünýä degişlidigiňizi aňlatmaýarmy? Siz dünýewi adamlar ýaly hereket etmeýärsiňizmi näme? ⁴Biriňiz «men Pawlusyň şägirdi», başgaňyz «men Apollonyň şägirdi» diýýärsiňiz. Eýsem şeýle diýmek bilen, dünýewi adamlar ýaly hereket etmeýärsiňizmi? ⁵Apollo kim? Pawlus kim? Bular siziň Isa Mesihe iman getirmegiňize ýardam beren hyzmatçylar ahyryn. Rebbiň belleýşi ýaly, biziň herimiz öz işimizi ýerine ýetirdik. ⁶Men tohum ekdim, Apollo suwardy. Emma ösdüren Hudaýdyr. ⁷Şunlukda, eken-de, suwaran-da hiçdir. Diňe ösdürýän Hudaý ähmiýetlidir. ⁸Ekýäniň-de, suwarýanyň-da maksady birdir. Olaryň hersi öz çeken zähmetine görä sylaglanar. ⁹Çünki biz Hudaýyň işdeşidiris; siz Hudaýyň ekini, Onuň ymaratysyňyz. ¹⁰Men Hudaýyň özüme beren merhemeti arkaly ussat binagär kimin ymaratyň binýadyny tutdum. Başga biri bolsa binany gurýar. Ýöne her kes öz gurýany babatda ünsli bolmalydyr. ¹¹Hiç kim eýýäm tutulan binýatdan, ýagny Isa Mesihden başga bir binýady tutup bilmez. ¹²Bu binýadyň üstünde bolsa kimiň altyndan, kümüşden, gymmatbaha daşlardan, agaçdan, çöp-çalamdan ýa-da samandan ¹³gurandygy soňra belli bolar. Bu Rebbiň gününde ot-alaw arkaly aýan bolar. Ot-alaw her kesiň eden işiniň nähilidigini synar. ¹⁴Eger onuň guran binasy oda çydasa, ol öz sylagyny alar. ¹⁵Guran binasy otda köýse, ol ýitgi çeker. Ýöne altyn-kümşüň otda arassalanyşy ýaly saplanyp, halas bolar. ¹⁶Eýsem siz özüňiziň Hudaýyň ybadathanasydygyňyzy, araňyzda Hudaýyň Ruhunyň ýaşaýandygyny bilmeýärsiňizmi? ¹⁷Hudaýyň ybadathanasyny weýran edeni Hudaý weýran eder. Çünki Hudaýyň ybadathanasy mukaddesdir, şol ybadathana — sizsiňiz. ¹⁸Goý, hiç kim öz-özüni aldamasyn. Eger kimdir biri özüni dünýä ölçegine laýyklykda dana saýýan bolsa, goý, «akmak» bolsun. Şonda ol dogrudan-da dana bolar. ¹⁹Çünki bu dünýäniň danalygy Hudaýyň nazarynda akmaklykdyr. Mukaddes Ýazgylarda: «Hudaý akyllysyraýany öz hilesinde tutýar» diýip ýazylgydyr. ²⁰«Reb danalaryň pikirleriniň panydygyny bilýär». ²¹Şunlukda, kimdir birine degişlidigiňiz babatda öwünmäň! Çünki hemme zat siziňkidir: ²²Pawlus-da, Apollo-da, Petrus-da^[3], dünýä-de, ýaşaýyş-da, ölüm-de, şu wagt we gelejek-de — hemme zat siziňkidir. ²³Siz Mesihiňkisiňiz, Mesih bolsa Hudaýyňkydyr.

4-nji bap

¹Adamlar bize, goý, Mesihiň hyzmatçylary, Hudaýyň syrlaryny aýan edýän hyzmatçylar hökmünde garasynlar. ²Şeýle hyzmatçylardan bolsa sadyklyk talap edilýändir. ³Siziň ýa-da islendik ynsan kazyýetiniň maňa nähili höküm çykarýandygy meni az gyzyklandyrýar. Öz üstümden hatda özüm-de höküm çykaramok. ⁴Ynsabym päk bolsa bolubersin, ýöne bu barybir meni aklamaýar. Maňa Reb kazylyk edýändir. ⁵Şoňa görä-de, bellenilen wagt ýetýänçä, hiç kimiň üstünden höküm çykarmaň. Reb gelýänçä garaşyň. Ol garaňkylykdaky gizlin zatlary ýagtylyga çykarar, adamlaryň ýürek niýetlerini aýan eder. Şonda her kes Hudaýdan öz edenine laýyk öwgüsini alar. ⁶Eý, doganlar! Men aýdanlarymyň baryny siziň peýdaňyza bolsun diýip, özüm we Apollo barada aýtdym. Şonda siz göreldämiz arkaly «Ýazylanyň çäginden çykmaň» diýlenine düşünip, kimdir birini beýlekiden ýokary tutmarsyňyz. ⁷Eýsem siz beýlekilerden üýtgeşikmi? Siz özüňizdäkileriň baryny Hudaýdan almadyňyzmy näme? Eger Ondan alan bolsaňyz, näme üçin özüňiz gazanan ýaly öwünýärsiňiz?! ⁸Siz eýýäm doýup, aşa düşüpsiňiz! Siz eýýäm baýapsyňyz! Bizsiz höküm sürdüňiz. Wah, käşgä dogrudan-da höküm sürsediňiz! Şonda biz-de siziň bilen bile höküm sürerdik. ⁹Hudaý bizi, ýagny resullary, dabaraly ýörişde iň soňky hatarda goýaýdy öýdýän. Biz märekäniň göz alnynda öldüriljekler kimin bolduk. Hawa, biz tutuş älem-jahana: perişdelere-de, ynsanlara-da tomaşa bolduk. ¹⁰Biz Mesihe bolan imanymyzyň hatyrasyna akmakdyrys, siz bolsa Mesihiň saýasynda paýhaslysyňyz! Biz ejiz, siz bolsa güýçlüsiňiz! Siz at-abraýly, biz bolsa biabraýdyrys! ¹¹Biz heniz hem aç-suwsuz, eşiklerimiz sal-saldyr. Biz ýenjilýäris, öýsüz-öwzarsyz sergezdandyrys. ¹²Biz gara der döküp, zähmet çekýäris. Bize garganlarynda, olara ýagşylyk dileýäris. Bizi yzarlanlarynda, muňa çydaýarys. ¹³Bize myjabat ýöňkänlerinde, mylaýymlyk bilen jogap berýäris. Biz şu pursada çenli ýer ýüzüniň çöp-çöri, dünýäniň zir-zibili kimin bolandyrys. ¹⁴Men bulary sizi utandyrmak üçin däl-de, size nesihat bolsun diýip ýazýaryn, sebäbi siz meniň eziz balalarym ahyryn! ¹⁵Mesihiň ýolunda siziň müňlerçe terbiýeçiňiz bolsa-da, atalaryňyz azdyr. Men Hoş Habar arkaly siziň Isa Mesihdäki ataňyz boldum. ¹⁶Şoňa görä-de, ýalbarýaryn: meniň ýaly boluň. ¹⁷Ine, Timoteosy şu maksat bilen ýanyňyza iberdim. Ol meniň söýgüli oglum we Rebbiň sadyk guludyr. Ol meniň Isa Mesihiň ýörelgesine eýerýändigimi size ýatladar. Men ähli ýerde we her ýygnakda bu ýörelgä eýermegi öwredýändirin. ¹⁸Siziň käbirleriňiz men ýanyňyza barmaryn öýdüp, tekepbirlige ýüz urdular. ¹⁹Hudaý ýol berse, men tizara size barjakdyryn. Şonda olaryň gepini däl-de, güýjüni göräýerin. ²⁰Çünki Hudaýyň Şalygy sözde däl-de, güýçdedir. ²¹Men size näme bilen baraýyn? Gamçy bilenmi ýa-da söýgi we ýumşaklyk bilenmi? Siz bularyň haýsyny saýlaýarsyňyz?

5-nji bap

Azgynlyga ýol bermäň!

¹Siziň araňyzdaky azgynçylyk barada gürrüň ýaýrady. Bular ýaly azgynlygy hatda butparazlar-da edýän däldir! Siziň biriňiz öz öweý enesi bilen ýatyp-turýarmyşyn. ²Siz bolsa öz-özüňize buýsanýarsyňyz! Eýsem siz muňa derek ýas tutup, şeýle iş edýäni araňyzdan aýyrmaly dälmi? ^3-4Men ýanyňyzda bolmasam-da, ruhda siziň bilendirin. Men edil ýanyňyzda bolan ýaly, şeýle iş edeniň üstünden Rebbimiz Isanyň adyndan eýýäm öz hökümimi çykardym. Siz bile ýygnananyňyzda men hem ruhda siziň bilen bolaryn. Şonda IsaMesihiň güýji arkaly ⁵şeýle iş eden adamy şeýtana tabşyryň. Şonda onuň günäli tebigaty weýran bolup, Rebbiň geljek gününde ruhy halas bolup biler. ⁶Siziň buýsanmagyňyz ýerlikli däldir. Eýsem siz ujypsyzja hamyrmaýanyň bütin hamyry turşadýandygyny bilmeýärsiňizmi? ⁷Petirlik hamyr bolup bileriňiz ýaly, köne hamyrmaýany aýryp taşlaň. Aslynda şol petirlik hamyr sizsiňiz! Çünki biziň Pesah janlymyz — Isa Mesih eýýäm gurban edilendir. ⁸Şoňa görä, baýramy köne hamyrmaýa: gahar-gazap we pislik bilen bellemäliň. Tersine, ony petir hamyry: päk ýüreklilik we hakykat bilen belläliň. ⁹Men size azgyn adamlar bilen gatnaşmaň diýip öň ýazypdym. ¹⁰Ýöne men şeýle ýazanymda bu dünýäniň adamlaryny: azgynlary ýa-da betnebisleri, kezzaplary ýa-da butparazlary göz öňüne tutmandym. Beýle bolsa, siz bu dünýäni bireýýäm terk etmeli bolardyňyz. ¹¹Men size dogansyrap, heniz-de azgyn ýa-da betnebis, butparaz ýa-da paýyş sögünýän, arakhor ýa-da kezzap bolanlar bilen gatnaşmaň diýip ýazýaryn. Şeýle adamlar bilen hatda bir saçak başynda-da oturmaň. ^12-13Eýsem biz ýygnaga degişli bolmadyklaryň üstünden höküm çykarmalymy näme? Olaryň üstünden Hudaý höküm çykarar. Biz diňe ýygnaga degişli bolanlaryň üstünden höküm çykarmaly. «Siz öz araňyzdan pislik edýäni aýryp taşlaň».

6-njy bap

Imanlylaryň arasyndaky dawalar

¹Siz imandaky doganyňyz bilen dawalaşanyňyzda, näme üçin onuň meselesine kazyýetde imansyzlaryň öňünde garaýarsyňyz?! Eýsem siz muny Hudaýyň halkynyň öňünde çözmeli dälmi? ²Siz Hudaýyň halkynyň bu dünýä kazylyk etjekdigini bilmeýärsiňizmi? Eger siz dünýä kazylyk etjek bolsaňyz, heý-de ownuk-uşak dawalary çözüp bilmersiňizmi? ³Eýsem siz biziň hatda perişdelere-de kazylyk etjekdigimizi bilmeýärsiňizmi? Gündelik durmuşyň işleri barada gürrüň-de ýok! ⁴Şeýle dawalaryňyz bar bolsa, näme üçin olary ýygnaga degişli bolmadyklaryň kazylygyna tabşyrýarsyňyz? ⁵Şeýle etmäge utanmaýarsyňyzmy? Eýsem araňyzda doganlaryň dawasyny çözüp biljek bir dana-da ýokmy? ⁶Tersine, dogan dogany bilen kazyýetde dawalaşýar. Munuň üstesine-de, olar muny imansyzlaryň öňünde edýärler! ⁷Aslynda biri-biriňiz bilen kazyýetde dawalaşmagyň özi siziň eýýäm ýeňlendigiňizi habar berýär. Eýsem haksyzlyga çydanyňyz gowy dälmi? Talaňa çydanyňyz gowy dälmi? ⁸Siz bolsa adalatsyzlyk edýärsiňiz, aldaýarsyňyz. Özem kimi? Öz doganlaryňyzy! ⁹Eýsem siz ýamanlyk edýänleriň Hudaýyň Şalygyny miras almajakdygyny bilmeýärsiňizmi? Öz-özüňizi aldamaň! Ne azgynlar, ne-de butparazlar, ne zynahorlar, ne-de erkekbazlar, ne beçebazlar, ¹⁰ne-de ogry-jümrüler, ne betnebisler, ne-de arakhorlar, ne paýyş sögünýänler, ne-de kezzaplar — şularyň biri-de Hudaýyň Şalygyny miras almaz. ¹¹Siziň-de käbirleriňiz şolar ýalydyňyz. Ýöne siz Rebbimiz IsaMesihiň ady bilen Hudaýymyzyň Ruhy arkaly ýuwuldyňyz, Hudaýyň mukaddes halky bolduňyz, aklandyňyz.

Imanlylaryň arasyndaky jynsy azgynlyk

¹²Siz: «Men her zady etmäge hakym bar» diýýärsiňiz. Hawa, ýöne her zat siziň üçin bähbitli däldir. Men hem islän zadymy etmäge hakym bar diýip bilýärin, ýöne hiç zat meniň üstümden agalyk sürmeli däldir. ¹³Siz: «Nahar garyn üçin, garyn-da nahar üçindir. Hudaý olaryň ikisini hem ýok eder» diýip dogry aýdýarsyňyz. Emma beden azgynçylyk üçin däl-de, Rebbe hyzmat etmek üçin berlendir. Reb hem bedenimiz barada alada edýändir. ¹⁴Hudaý Öz güýji arkaly Reb Isany direltdi. Ol bizi hem direlder. ¹⁵Eýsem siz öz bedeniňiziň Isa Mesihiň bedeniniň agzasydygyny bilmeýärsiňizmi? Indi Mesihiň agzasyny alyp, ony bir loly bilen birikdireýinmi? Asla etmen! ¹⁶Eýsem siz özüni loly bilen birikdireniň onuň bilen bir ten bolýandygyny bilmeýärsiňizmi? Çünki Töwratda: «Ikisi bir ten bolýar» diýip ýazylgydyr. ¹⁷Reb bilen birigen hem ruhda Onuň bilen bir bolar. ¹⁸Azgynlykdan gaçyň. Adam her nähili günä etse-de, ol onuň tenine galtaşýan däldir. Emma azgynlyk edýän öz tenine garşy günä edýändir. ¹⁹Eýsem siz öz bedeniňiziň Mukaddes Ruhuň ýaşaýan ybadathanasydygyny bilmeýärsiňizmi? Siz bu Ruhy Hudaýdan aldyňyz. Siz diňe özüňiziňki dälsiňiz. ²⁰Siz baha, onda-da uly baha satyn alnansyňyz. Şoňa görä-de, öz bedeniňiz bilen^[4] Hudaýy şöhratlandyryň.

7-nji bap

Nika barada

¹Indi bolsa siziň maňa: «Erkegiň aýala ýanaşmazlygy ýagşydyr» diýip ýazanlaryňyz barada aýtmakçy. ²Azgynlyga ýol bermezlik üçin, goý, her erkek öz aýaly, her aýal-da öz äri bilen ýaşasyn. ³Är öz aýaly babatda, aýaly-da öz äri babatda är-aýallyk borçlaryny berjaý etmelidirler. ⁴Aýalyň bedeni özüniň däl-de, äriniň ygtyýaryndadyr. Äri babatda hem şeýledir: äriniň bedeni özüniň däl-de, aýalynyň ygtyýaryndadyr. ⁵Diňe Hudaýa doga edýän wagtyňyz^[5] bolaýmasa, başga wagt biri-biriňizi är-aýallyk hukugyndan mahrum etmäň. Bu hem özara ylalaşyga görä diňe wagtlaýyn bolsun. Soňra gaýtadan birigiň. Ýogsa özüňize erk edip bilmeýänligiňizden peýdalanyp, şeýtan sizi azdyraýmasyn. ⁶Men bulary buýruk däl-de, maslahat hökmünde aýdýaryn. ⁷Elbetde, her kimiň men ýaly bolmagyny isleýärin. Ýöne her kimiň Hudaýdan alan öz peşgeşi bardyr: biriniň peşgeşi beýledir, başganyň peşgeşi eýledir. ⁸Emma dul galan erkeklere we aýallara şeýle diýýärin: olara men ýaly öýlenmezlik ýagşydyr. ⁹Emma özlerine erk edip bilmeýän bolsalar, onda öýlensinler. Çünki yşk heserine ýanandan, öýlenmek ýagşydyr. ¹⁰Nikadakylara bolsa men däl-de, Reb buýurýandyr: aýal öz ärinden aýrylmasyn. ¹¹Eger aýrylan bolsa, başga äre barmasyn ýa-da öz äri bilen ýaraşsyn. Är-de öz aýalyndan aýrylmasyn. ¹²Beýlekilere bolsa Reb däl-de, men diýýärin: eger haýsydyr bir doganyň iman etmedik aýaly bar bolsa, ol aýal hem onuň bilen ýaşamaga razy bolsa, onda bu dogan öz aýaly bilen aýrylyşmasyn. ¹³Eger aýalyň iman etmedik äri bar bolsa, äri-de onuň bilen ýaşamaga razy bolsa, bu aýal äri bilen aýrylyşmasyn. ¹⁴Çünki iman etmedik är öz aýaly arkaly Hudaýa degişli bolýandyr. Iman etmedik aýal-da öz iman edýän äri arkaly Hudaýa degişlidir, ýogsa siziň çagalaryňyz Hudaýyň halkyna degişli bolmazdylar. Indi welin olar degişlidir. ^15-16Hudaý bizi bilelikde parahat ýaşamaga çagyrandyr. Eý, aýal, belki, äriň sen arkaly halas ediler. Eý, är, belki, aýalyň sen arkaly halas ediler. Emma iman etmedik ýanýoldaş aýrylyşjak bolsa, goý, aýrylyşsyn. Imanly är ýa-da aýal şeýle ýagdaýlarda borçly däldir.

¹⁷Ýöne her nähili bolsa-da, her kes Rebbiň oňa belleýşi ýaly, Hudaý ony haýsy halda çagyran bolsa, şoňa görä-de ýaşasyn. Men muny hemme ýygnaklara buýurýaryn. ¹⁸Eger kimdir biri sünnetlikä çagyrylan bolsa, goý, sünnetliligini sünnetsizlige öwürjek bolup azara galmasyn. Eger kimdir biri sünnetsizkä çagyrylan bolsa, sünnetlenjek bolmasyn. ¹⁹Sünnetlilik-de, sünnetsizlik-de hiçdir. Iň esasy zat Hudaýyň tabşyryklaryny berjaý etmekdir. ²⁰Kim haýsy halda çagyrylan bolsa, şonda-da galsyn. ²¹Sen gul wagtyň çagyryldyňmy? Goý, bu seni biynjalyk etmesin. Ýöne azat bolup bilýän bolsaň, pursady elden giderme. ²²Çünki gul wagty Reb tarapyndan çagyrylan kişi Onuň azat bendesidir. Şonuň ýaly, azat wagty Reb tarapyndan çagyrylan kişi Mesihiň guludyr. ²³Siz uly baha satyn alyndyňyz. Adamlaryň guly bolmaň! ²⁴Eý, doganlar, her kes Hudaý tarapyndan nähili halda çagyrylan bolsa, goý, şol halda-da galsyn.

Adaglanma, öýlenme we öýlenmezlik barada

²⁵Öýlenmedik ýaşlar babatda Rebden alan buýrugym ýok. Ýöne Rebbiň merhemeti arkaly ynamdar kişi hökmünde maslahat berýärin. ²⁶Şu muşakgatly döwürde her kesiň öňki halynda galany ýagşydyr. ²⁷Eger eýýäm öýlenen bolsaň, nikaňy bozma. Heniz öýlenmedik bolsaň, onda gelinlik gözleme. ²⁸Ýöne öýlenseň-de, bu günä däldir. Boý gyz hem durmuşa çyksa günä däldir. Emma durmuş guranlar bu durmuşda köp kynçylyklara duçar bolarlar. Men sizi şolardan goramak isleýärin. ²⁹Eý, doganlar, men size şuny hem aýtmakçy: bellenilen wagt juda golaýlandyr. Şoňa görä-de, maşgalasy bolanlar edil maşgalasy ýok adamlar ýaly bolsun. ³⁰Aglaýanlar aglamaýanlar ýaly, şatlanýanlar şatlanmaýanlar ýaly, emläk edinýänler edil emlägi bolmadyklar ýaly ýaşasyn. ³¹Bu dünýäniň işlerine meşgul kişiler-de öz wagtyny olara sowurmasyn. Çünki bu dünýä soňlanyp barýandyr. ³²Men siziň hysyrdyly aladalardan azat bolmagyňyzy isleýärin. Öýlenmedik kişi Rebbiň göwnünden turjak bolup, Rebbiň işlerini alada edýändir. ³³Emma öýlenen kişi öz aýalynyň göwnünden turjak bolup, bu dünýäniň işlerini alada edýändir. ³⁴Şeýdip, onuň kalby ikä bölünendir. Ärsiz aýal ýa-da durmuşa çykmadyk gyz Rebbiň işleriniň aladasyny edip, özüni jan-tenden Rebbe bagyş edendir. Emma ärli aýal öz äriniň göwnünden turjak bolup, bu dünýäniň işlerini alada edýändir. ³⁵Men bulary sizi çäklendirmek üçin aýtmaýaryn. Tersine, tutuş kalbyňyzy Rebbe bagyş edip, dogry ýaşaryňyz ýaly, siziň peýdaňyza aýdýaryn. ³⁶Eger ýigit heser oduna çydaman, öz adaglanan gyzyna bolmalysy ýaly garamasa we öýlenmek kararyna gelse, goý, öýlenibersin, bu günä däldir. ³⁷Emma ol öýlenmezligi ýüregine düwen bolsa, bu babatda mätäçligi bolman, özüne erk etmegi başaryp, berk karara gelen bolsa, onda ol gowy edýär. ³⁸Şunlukda, adaglysyna öýlenýän gowy edýändir. Öýlenmeýän bolsa ondan-da gowy edýändir. ³⁹Aýal äri ölýänçä, oňa baglydyr. Äri ölse, öz islänine barmaga ygtyýarlydyr. Ýöne onuň barjagy Rebbe iman edýän bolmalydyr. ⁴⁰Ol dul aýal dullugyna galsa, has-da bagtyýardyr. Bu meniň pikirim. Men bolsa özümde Hudaýyň Ruhy bar diýip hasaplaýaryn.

8-nji bap

Butlara berilýän gurbanlyk

¹Indi bolsa butlara gurbanlyk berilýän et barada şulary aýtmakçy. Siziň: «Ählimiziň bilimimiz bar» diýip aýdýanyňyz dogrudyr. Ýöne bilim ynsany tekepbir edýär, söýgi bolsa oňa öwüt berýändir. ²Kim haýsydyr bir zady eýýäm bilýändirin öýtse, onda ol heniz bilmelisi ýaly bilýän däldir. ³Emma ynsan Hudaýy söýýän bolsa, ol eýýäm Hudaý tarapyndan tanalýandyr. ⁴Şunlukda, butlara gurbanlyk berlen eti iýip-iýmezlik barada şuny aýtmakçy. Siziň: «But aslynda hiçdir. Ýeke-täk bir Hudaý bardyr» diýýäniňiz dogrudyr. ⁵Hatda ýerde ýa gökde «hudaý» diýlip atlandyrylýanlar bar bolaýsa-da (aslynda «hudaýlar» hem «hökümdar» saýylýanlar köpdür), ⁶biziň üçin ýeke-täk Hudaý bardyr, Ol biziň Atamyzdyr, ähli zadyň gözbaşy-da Oldur. Biz Onuň üçin ýaşaýandyrys. Biziň üçin ýeke-täk Hökümdar bar, Ol Rebbimiz Isa Mesihdir, hemme zat Ol arkaly ýaradylandyr. Biz Ol arkaly ýaşaýandyrys. ⁷Emma bu bilim hemme adamlarda ýokdur. Käbir adamlar butparazlyk pikirlerinden saplanyp bilmän, bu gurbanlyk etini iýenlerinde, heniz-de buta sežde edýändir öýdýärler. Bu hem olaryň ejiz ynsabyny murdar edýär. ⁸Ýöne iýmit bizi Hudaýa ýakynlaşdyrmaýar. Iýmänimiz bilen zyýan çekemzok, iýenimiz bilen-de peýda göremzok. ⁹Öz azatlygyňyza seresaply çemeleşiň. Siziň azatlygyňyz ynsaby ejiz bolan doganlaryň büdremegine sebäp bolmasyn! ¹⁰Çünki olardan biri seni, ýagny bilimi bolany, buthanada saçak başynda görmegi ahmal. Şonda onuň ynsaby ejizläp, buta berlen gurbanlygy iýmäge ymtylmazmy? ¹¹Şunlukda, eý, dogan, bu ynsaby ejiz dogan seniň bilimiň arkaly weýran edildi. Isa Mesih bolsa onuň ugrunda öldi. ¹²Siz öz doganlaryňyzyň ejiz ynsabyny ýaralamak bilen, olara garşy günä edeniňizde, Isa Mesihe garşy günä edýänsiňiz. ¹³Şoňa görä-de, iýýän zadym doganymyň büdremegine sebäp boljak bolsa, men ony asla iýmerin. Men onuň büdremegini islämok.

9-njy bap

Resulyň hak-hukuklary

¹Eýsem men azat dälmi näme? Ýa men resul dälmi? Men Rebbimiz IsaMesihi öz gözüm bilen görmedimmi näme? Eýsem siz meniň Reb üçin çeken zähmetimiň netijesi dälmi? ²Başgalar meni resul hasaplamasalar-da, men siziň üçin resuldyryn! Çünki siz Reb ýolundaky resullygymyň möhürisiňiz. ³Resullygymyň hak-hukuklary babatda meni tankytlaýanlara, ine, şuny diýmekçi. ⁴Eýsem biziň iýip-içmäge hakymyz ýokmy? ⁵Imanly bolsa, aýalymyzy ýanymyz bilen äkitmäge hakymyz ýokmy? Petrus^[6] we beýleki resullar, Rebbimiz Isanyň inileri hem hut şeýle edýär ahyry. ⁶Ýa-da men bilen Barnabyň imanlylardan maddy kömegini almaga hakymyz ýokmy? ⁷Gullukdaky esgerler öz hasabyna ýaşaýarlarmy? Eýsem miwesinden iýmejek bolsa, üzüm agajyny oturdýan barmy? Süri bakyp-da, onuň süýdüni içmeýän barmy? ⁸Men muny diňe ynsan nukdaýnazaryndan aýtmaýaryn. Kanun hem bu babatda şeýle diýmeýärmi näme? ^9-10Çünki Töwratda: «Harman döwýän öküziň agzyny baglamaň» diýip ýazylgydyr. Hudaý muny bütinleý biziň üçin aýtmaýarmy? Eýsem Ol öküzleriň aladasyny edýärmi? Hawa, bu biziň üçin ýazylandyr. Çünki ýer sürýän-de, döwek döwýän-de hasyldan paý almak umydy bilen işleýändir. ¹¹Biz araňyzda ruhy zatlary ekip, sizden maddy hasyly orsak, muny juda köp görersiňizmi? ¹²Eger başgalar sizden maddy kömegi almaga hakly bolsa, onda biz olardan-da köp haklydyrys!

Ýöne biz bu hakymyzdan peýdalanmadyk. Tersine, Mesihiň Hoş Habarynyň ýaýramagyna päsgel bermejek bolup, ähli zada çydaýarys. ¹³Ybadathanada hyzmat edýänler öz iýjegini ybadathanadan alýarlar. Gurbanlyk sypasynda hyzmat edýänler-de gurbanlyk sadakalaryndan paý alýarlar. Bulary özüňizem bilýänsiňiz. ¹⁴Reb Hoş Habary wagyz edýänleriň-de Hoş Habardan eklenmegini buýrandyr.

¹⁵Ýöne men bu hak-hukuklarymyň birinden-de peýdalanan däldirin. Men muny ýazmak bilen sizden hak-hukugymy talap etmekçi bolamok. Meniň bu magtanmamy, goý, hiç kim puja çykarmasyn. Şeýle bolanyndan, ölenim gowudyr! ¹⁶Men Hoş Habary wagyz edýänim bilen magtanmaga haklydyryn öýdemok: muny etmek borjumdyr. Eger men Hoş Habary wagyz etmesem, waý, meniň halyma! ¹⁷Eger men muny özüm saýlan bolsadym, onda sylaga tamakin bolardym. Emma muny maňa Hudaý buýurdy. ¹⁸Onda sylagym nämedir? Hoş Habary hiç bir muzdsuz wagyz edip, onuň maňa berýän hak-hukugyndan peýdalanmazlyk meniň üçin sylagdyr.

Pawlus her kesiň guludyr

¹⁹Men azat bolsam-da, her kesi gazanjak bolup, hemmeleriň guly boldum. ²⁰Ýahudylary gazanjak bolup, olar üçin ýahudy boldum. Men Mukaddes Kanunyň guly bolmasam-da, Mukaddes Kanuna görä ýaşaýanlary gazanjak bolup, Mukaddes Kanunyň guly boldum. ²¹Men Hudaýyň Kanunyny bilmeýänleri gazanjak bolup, ony bilmediksirän boldum. Hakykatda welin, Hudaýyň Kanunyna görä ýaşap, Mesihiň buýruklaryna tabyndyryn. ²²Ejizleri gazanjak bolup, ejize öwrüldim. Garaz, käbirleri halas etjek bolup, men hemmelere her zat boldum. ²³Men bularyň baryny Hoş Habaryň ak patalaryna şärik bolup bilerim ýaly, Hoş Habaryň hatyrasyna edýärin. ²⁴Ýaryşa gatnaşýan ýüwrükleriň hemmesi ylgasa-da, baýragy diňe biri alýandyr. Siz-de baýrak alar ýaly şeýle ylgaň. ²⁵Ýaryşa gatnaşýan her kes özerkliligi türgenleşdirýändir. Ol muny wagtlaýyn bir täji almak üçin edýär. Biz bolsa muny baky täji almak üçin edýändiris. ²⁶Şoňa görä-de, men maksatsyz ylgaýanlar ýaly ylgamaýaryn, howany ýumruklaýan kişi ýaly hereket etmeýärin. ²⁷Ýok, men Hoş Habary başgalara wagyz edenimden soň, ýaryşa gatnaşmakdan mahrum edilesim gelmeýär. Şonuň üçin-de, bedenimi türgenleşdirip, ony özüme tabyn edýärin.

10-njy bap

Ysraýyl taryhyndan duýduryşlar

¹Eý, doganlar, men siziň şulardan habarly bolmagyňyzy isleýärin: biziň ata-babalarymyzyň bary buludyň penasynda gezdiler, olaryň bary deňizden geçdiler. ²Olaryň bary buluda we deňze çümdürilip, Musanyň şägirtleri boldular. ³Olaryň bary gökden inen şol bir iýmiti iýdiler. ⁴Olaryň bary Hudaý tarapyndan berlen şol bir suwdan içdiler. Çünki olaryň bary bir ruhy gözbaşdan, özlerine hemralyk eden Ruhy Gaýadan içdiler. Bu Gaýa Mesihiň hut Özüdi. ⁵Emma şonda-da olaryň köpüsi Hudaýy närazy etdiler. Şonuň üçin-de olaryň läşleri çölde serlip galdy. ⁶Biz hem ata-babalarymyz deý ýüreklerimizi ýamanlyga ýykgyn etmez ýaly, bularyň bary bize duýduryşdyr. ⁷Olaryň käbirleri ýaly butparaz bolmaň. Olar barada Töwratda şeýle ýazylgydyr: «Adamlar iýip-içmäge oturdylar, soňra turup, oýnaşmaga başladylar». ⁸Olaryň käbirleri ýaly azgynçylyk etmäliň: bir günde olaryň ýigrimi üç müňüsi öldi. ⁹Olaryň käbirleri ýaly Mesihi synamalyň: olar ýylanlardan heläk boldular. ¹⁰Olaryň käbirleri ýaly hüňürdemäliň: olar Ölüm perişdesiniň elinden öldi. ¹¹Bularyň bary başgalara sapak bolsun diýip, ata-babalarymyzyň başyndan indi. Bu zamanyň ahyrky günlerinde ýaşaýanlara, ýagny bize duýduryş hökmünde ýazyldy. ¹²Şunlukda, siz berk durandyrys diýip pikir edýän-de bolsaňyz, günä etmez ýaly, ägä boluň! ¹³Başyňyzdan inen synaglar başgalaryň-da başyndan inýändir. Emma Hudaý sadykdyr! Ol siziň güýjüňiziň çatmajak synagyny bermez. Siz synaga düşeniňizde, Hudaý çykalga-da açar, synagdan üstün gelmek üçin gujur-gaýrat-da berer.

Buthanalara barmaň!

¹⁴Şonuň üçin, eý, meniň ezizlerim, butparazlykdan gaça duruň. ¹⁵Men siziň bilen paýhasly adamlar hökmünde gürleşýärin. Size aýdýanlarymdan özüňiz netije çykaryň. ¹⁶Eýsem biz şükür edip, şükür käsesinden içenimizde, Mesihiň ganyna şärik bolmaýarysmy? Çöregi bölüp iýenimizde, Mesihiň bedenine şärik bolmaýarysmy? ¹⁷Çöregiň bir bolşy ýaly, biz köp bolsak-da, bir bedendiris. Çünki şol bir çöregi paýlaşýandyrys.

¹⁸Ysraýyl halkyna serediň: gurbanlyk sypasynda berlen gurbanlykdan iýýän şol sypa şärik bolmaýarmy? ¹⁹Muny diýmek bilen, buta berlen gurbanlygyň ýa-da butuň özüniň haýsydyr bir ähmiýeti bar diýjek bolýarynmy? ²⁰Elbetde, ýok! Men butparazlaryň berýän gurbanlygyny Hudaýa däl-de, arwah-jynlara berýändigini aýtjak bolýaryn. Men siziň jynlara şärik bolmagyňyzy islemeýärin. ²¹Siz hem Rebbiň käsesinden, hem-de jynlaryň käsesinden içip bilmersiňiz. Siz hem Rebbiň saçagyna, hem-de arwah-jynlaryň saçagyna şärik bolup bilmersiňiz. ²²Ýa-da biz Rebbiň gabanjaňlygyny oýarmakçymy? Eýsem biz Ondan güýçlümi näme?

Imanlylaryň azatlygy

²³Siz: «Islendik zady etmäge hakym bar» diýýärsiňiz, ýöne her zat siziň üçin bähbitli däldir. «Islendik zady etmäge hakym bar» diýýärsiňiz, ýöne hemme zat abatlaýan däldir. ²⁴Her kes öz bähbidini däl-de, başgalaryň bähbidini arasyn. ²⁵Et bazarynda satylýan her eti iýip bilersiňiz. Anygyna ýetjek bolup, ynsabyňyzy horlamaň. ²⁶Çünki «Ýer we ondaky zatlar Rebbiňkidir». ²⁷Eger iman etmedikleriň biri sizi nahara çagyrsa, siz-de gitmek isleseňiz, öňüňizde goýlan zatlary arkaýyn iýiberiň. Anygyna ýetjek bolup, ynsabyňyzy horlamaň. ²⁸Emma kimdir biri size: «Bu butlara gurbanlyk berlen etdir» diýse, bu et barada duýduran adamyň we ynsabyň hatyrasyna ony iýmäň.^[7] ²⁹Men siziň ynsabyňyz däl-de, şol adamyň ynsaby barada aýdýaryn.

Näme üçin başganyň ynsaby meniň erkinligime kazylyk edýär? ³⁰Eger men nahar iýmezden öň Hudaýa şükür edip, nahara goşulýan bolsam, onda näme üçin şükür edýän naharym üçin ýazgarylýarkam? ³¹Şunlukda, iýseňiz-de, içseňiz-de, her näme etseňiz-de — bularyň baryny Hudaýyň şöhraty üçin ediň. ³²Ýahudylaryň-da, grekleriň-de, Hudaýyň ýygnagynyň-da, garaz, hiç kimiň büdremegine sebäp bolmaň. ³³Çünki men öz bähbidimi araman, köpleriň halas bolmagy üçin olaryň bähbidini araýaryn, her zatda her kesi razy etmäge dyrjaşýaryn.

11-nji bap

¹Meniň Mesih den görelde alşym ýaly, siz-de menden görelde alyň.

Edepli ybadat

²Meni elmydama ýatlaýandygyňyz, taglymaty size tabşyryşym ýaly saklaýandygyňyz üçin sizi öwýärin. ³Emma şuňa hem aýdyň düşünmegiňizi isleýärin: her erkegiň başy Mesihdir, aýalyň başy erkekdir, Mesihiň başy bolsa Hudaýdyr. ⁴Başyny örtüp, doga-dileg ýa-da pygamberlik edýän erkek kişi öz başyny biabraý edýändir. ⁵Başyny örtmän doga-dileg ýa-da pygamberlik edýän aýal öz başyny biabraý edýändir. Ol başy syrylan aýal bilen des-deňdir. ⁶Hawa, eger aýal başyny örtmeýän bolsa, onda, goý, saçyny-da kesdirsin. Ýöne aýalyň saçyny kesmegi ýa-da syrdyrmagy biabraýçylykdyr. Şoňa görä, goý, ol başyny örtsün. ⁷Erkek başyny örtmeli däldir. Çünki ol Hudaýyň keşbidir, Onuň şöhratydyr. Aýal bolsa erkegiň şöhratydyr. ⁸Çünki ilkibaşdan erkek aýaldan däl-de, aýal erkekden ýaradylandyr; ⁹erkek aýal üçin däl-de, aýal erkek üçin ýaradylandyr. ¹⁰Eger aýal erkegiň şöhraty bolýan bolsa, onda ol perişdeleriň hatyrasyna başyny örtüp-örtmezligi, goý, özi çözsün. ¹¹Ýöne her nähili bolsa-da, Rebbiň halkynyň arasynda aýal erkege, erkek-de aýala garaşlydyr. ¹²Çünki aýal erkekden ýaradylan bolsa-da, erkek aýaldan dogulýandyr. Hemmesini hem Hudaý ýaradandyr. ¹³Özüňiz pikir edip görüň: aýal başyny örtmän Hudaýa doga etse gelşiklimidir? ¹⁴Erkek saçyny ösdürse biabraýçylykdygyny tebigatyň özi size öwretmeýärmi näme? ¹⁵Aýal üçin bolsa uzyn saç abraýdyr. Uzyn saç oňa başörtgüsi hökmünde berlendir. ¹⁶Eger bu mesele babatda jedel etmekçi bolýan kişi bar bolsa, şuny diýýärin: biziň we Hudaýyň ýygnaklarynda aýallaryň baş örtmegi adatdyr.

Rebbiň saçagyny harlamaň!

(Matta 26:26-29;Mark 14:22-25;Luka 22:14-20)

¹⁷Indi bolsa şu görkezmeleri bermek bilen birlikde, özümiň makullamaýan zadym barada aýtmakçy: siziň ýygnanyşyklaryňyzyň peýdasyndan zyýany köpdür. ¹⁸Birinjiden, Hudaýyň ýygnagy hökmünde üýşeniňizde, araňyzda agzalalyklaryň bolýandygy baradaky gürrüňler meniň gulagyma degýär. Men muňa az-kem ynanman-da duramok. ¹⁹Sebäbi araňyzda agzalalyklar bolmaly zatdyr. Olar siziň Hudaýyň synagyndan geçip-geçmeýändigiňizi äşgär edýär. ²⁰Siz bir ýere üýşeniňizde, Rebbiň saçagyna gatnaşýarsyňyz diýip hasap edýärsiňiz. Aslynda welin bu beýle däl. ²¹Sebäbi nahar iýeniňizde, getiren naharyňyzy başgalar bilen paýlaşman, özüňiz iýýärsiňiz. Şeýdip, biri aç galýar, başga biri bolsa eýýäm serhoş. ²²Eýsem iýip-içmek üçin öz öýüňiz ýokmy? Ýa-da siz Hudaýyň ýygnagyny äsgermän, garyplary kemsitmek isleýäňizmi? Men muňa näme diýeýin? Şeýle edýäniňiz üçin sizi taryplaýynmy? Elbetde, ýok! ²³Çünki men Rebden alan taglymatymy size tabşyrdym. RebIsa Özüne haýynlyk edilen gijesi eline çörek alyp, ²⁴şükür etdi. Soňra çöregi bölüp: «Bu siz üçin berilýän bedenimdir.^[8] Muny Meni ýatlamak üçin berjaý ediň» diýdi. ²⁵Şunuň ýaly, nahardan soň şeraply käsäni alyp: «Bu şerap Meniň ganym arkaly baglanyşylýan Täze Ähtdir. Ondan her gezek içeniňizde, muny Meni ýatlamak üçin berjaý ediň» diýdi. ²⁶Şoňa görä-de, siz her gezek bu çöregi iýeniňizde, bu käseden içeniňizde, Reb dolanyp gelýänçä, Onuň ölümini yglan edýärsiňiz. ²⁷Şunlukda, kimde-kim mynasyp bolmadyk tärde bu çörekden iýse ýa-da Rebbiň käsesinden içse, Onuň bedeni we gany babatda ýazykly bolar. ²⁸Şonuň üçin-de, her kes diňe özüni synap görensoň, bu çörekden iýmeli, bu käseden içmeli. ²⁹Kimde-kim Rebbiň bedenini äsgermän iýip-içse, öz-özüni Hudaýyň hökümine duçar edýändir. ³⁰Ine, şu sebäpden araňyzda ejizler we syrkawlar köp, ölenleriňiz hem az däldir. ³¹Biz ilki özümizi synap gören bolsadyk, onda höküme uçramazdyk. ³²Reb bizi terbiýelemek üçin höküm edýändir. Ol muny biziň dünýä bilen birlikde höküm edilmezimiz üçin edýär. ³³Şunlukda, eý, doganlar, Rebbiň saçagy üçin üýşeniňizde, biri-biriňize garaşyň. ³⁴Eger kimdir biri aç bolsa, goý, öz öýünde naharlansyn. Şonda ol ýygnakda höküm edilmez. Galan zatlary bolsa baranymda çözerin.

12-nji bap

Ruhy peşgeşler

¹Indi bolsa, eý, doganlar, men siziň Ruhuň peşgeşleri babatda habarly bolmagyňyzy isleýärin. ²Ýadyňyzdamy, siz butparazkaňyz, dilsiz-agyzsyz butlaryň täsirine düşüp, olara eýerýärdiňiz. ³Şoňa görä-de, şuňa aýdyň düşünmegiňizi isleýärin: Hudaýyň Ruhundan ylham alýan ynsan: «Isa Mesihe nälet bolsun!» diýmez. Mukaddes Ruh ynandyrmasa, ynsan: «Isa Rebdir!» diýip bilmez.

⁴Mukaddes Ruhuň berýän peşgeşleri dürlüdir, ýöne olaryň bary şol bir Ruhdandyr. ⁵Hyzmatlar dürli-dürlüdir, ýöne olaryň bary şol bir Reb üçindir. ⁶Amallar dürli-dürlüdir, ýöne her kesde ähli zady edýän şol bir Hudaýdyr.

⁷Her kesde Mukaddes Ruhuň aýan bolmagy hemmeleriň bähbidi üçindir. ⁸Mukaddes Ruh kimdir birine danalyk bilen, ýene birine bilim bilen öwretmek peşgeşini berýär. ⁹Başga birine Mukaddes Ruh iman baýlygyny, ýene birine şypa berme peşgeşlerini berýär. ¹⁰Ol birine gudrat görkezme, başgasyna pygamberlik, ýene birine ruhlary saýgarma, başga birine nämälim diller, ýene birine bu dilleri manylandyrma peşgeşini berýär. ¹¹Bularyň baryny ýeke-täk bir Mukaddes Ruh edýändir. Ol her kese Öz isleýşine görä berýändir.

¹²Beden bir bolsa-da, agzalary köpdür. Agzalary köp bolsa-da, olar bütewi bir teni emele getirýärler. Mesih babatda hem şeýledir. ¹³Çünki biz kim bolsak-da: ýahudymy, grekmi, gulmy, erkinmi — tapawudy ýok, barymyz bir beden bolmak üçin, bir Mukaddes Ruha çümdürildik. Biziň barymyz bir Mukaddes Ruhy kabul etdik.

¹⁴Beden bir agzadan ybarat däldir. Onuň agzasy köpdür. ¹⁵Aýak: «Men el däl, men bu bedene degişli däl» diýeni bilen beden agzasy bolmagyny bes edýärmi näme? ¹⁶Gulak hem «Men göz däl, men bedene degişli däl» diýse-de, beden agzalygyna galýandyr. ¹⁷Eger bütin beden göz bolan bolsa, onda ol nädip eşiderdi? Eger bütin beden gulak bolan bolsa, onda ol nädip ys alardy? ¹⁸Emma Hudaý hemme agzalary bir bedende ýerleşdirip, olaryň hersini Öz halaýşyna görä goýdy. ¹⁹Eger agzalaryň bary haýsydyr bir agza bolan bolsa, onda beden nirede bolardy? ²⁰Aslynda agzalar köp, beden bolsa birdir.

²¹Göz ele: «Sen maňa gerek däl!» diýip bilmeýär. Kelle hem aýaklara: «Siz maňa gerek däl!» diýip bilmeýär. ²²Tersine, bedeniň ejiz saýylýan agzalary has gereklidir. ²³Hormatsyzrak saýylýan agzalara welin aýratyn hormat goýýarys. Gelşiksiz saýylýan agzalarymyz barada aýratyn alada edýäris. ²⁴Bedeniň gelşikli agzalary bolsa şeýle alada mätäç däldir. Hudaý beden agzalaryny birikdirende, onuň ähmiýetsiz saýylýan agzalaryna has köp ähmiýet berdi. ²⁵Ol muny bedende hiç bölünişik bolman, agzalar biri-biri barada deň derejede alada etsinler diýip etdi. ²⁶Eger bir agza horluk çekse, beýleki agzalar hem horluk çekerler. Eger bir agza hormatlanylsa, ähli agzalar muňa şatlanar.

²⁷Siziň ähliňiz Isa Mesihiň bedenisiňiz, her biriňiz bedeniniň bir agzasysyňyz. ²⁸Hudaý ýygnaga ilki bilen resullary, soňra pygamberleri, üçünji edip öwredijileri belledi. Soňra gudrat görkezýänleri we şypa berýänleri, ýardam berýänleri we dolandyrýanlary, soňra nämälim dillerde gürleýänleri belledi. ²⁹Eýsem hemmeler resulmydyr? Hemmeler pygambermidir? Hemmeler taglym öwredijimidir? Hemmeler gudrat görkezýänmidir? ³⁰Şypa berme peşgeşi hemmelerde barmy? Hemmeler nämälim dillerde gürleýärmi? Hemmeler bu dillerde aýdylanlary düşündirip bilýärmi? ³¹Ýöne siz has ulurak peşgeşleri almaga ymtylyň.

Indi bolsa size iň gowy ýoly salgy bereýin.

13-nji bap

Söýgi

¹Ynsanlaryň we perişdeleriň dillerinde gürläp-de, söýgim bolmasa, güňleç seslenýän misdirin ýa-da jyňňyrdaýan kimwaldyryn. ²Eger pygamberlik peşgeşim bolup-da, ähli syrlary we ylymlary bilip-de, daglary süýşürjek güýçli imanym bolup-da, söýgim bolmasa, men hiçdirin. ³Eger men tutuş emlägimi garyp-gasarlara paýlap-da, magtanyp bilerim ýaly tenimi gurban edip-de^[9], söýgim bolmasa, bularyň maňa hiç peýdasy ýokdur. ⁴Söýgi sabyrlydyr, mähirlidir. Söýgi bahyllyk edýän däldir, özüni beýgeldýän däldir. Söýgi gopbamsyramaýar, ⁵biabraýlyk etmeýär. Söýgi öz bähbidini aramaýar, gaharlanmaýar, öýke-kine saklamaýar. ⁶Söýgi ýamanlyga şatlanmaýar, ol hakykata şatlanýandyr. ⁷Söýgi hemme zady bagyşlaýandyr, elmydama ynanýandyr. Söýgi hiç haçan umytdan düşýän däldir, hemme zada çydaýandyr. ⁸Pygamberlikler tamamlanar, diller ýiter, bilim gutarar, söýgi bolsa asla tükenmez. ⁹Çünki biz häzir bölekleýin bilýäris, bölekleýin pygamberlik edýäris. ¹⁰Kämillik gelende, bölekleýin zatlar tamamlanar. ¹¹Men çagakam, çaga ýaly gürleýärdim, çaga ýaly oýlanýardym, çaga ýaly pikir ýöredýärdim. Emma ulalyp kemala gelenimde, çagalyk ýörelgelerini taşladym. ¹²Şindi ähli zady öçügsi aýnadan gören ýaly görýäris. Emma soňra ähli zady ýüzbe-ýüz göreris. Men şindi bölekleýin bilýärin, ýöne şonda Hudaýyň meni bilşi ýaly doly bilerin. ¹³Häzir şu üçüsi galýar: iman, umyt we söýgi. Bularyň iň ulusy bolsa söýgüdir.

14-nji bap

Pygamberlik we nämälim diller barada

¹Söýginiň ýörelgesine eýeriň. Ruhy peşgeşleri almaga, aýratyn-da pygamberlik etmäge ymtylyň. ²Nämälim dilde gürleýän adam adamlar bilen däl-de, Hudaý bilen gürleşýändir. Çünki onuň Mukaddes Ruhdan ylhamlanyp aýdýan syrlaryna hiç kim düşünýän däldir. ³Pygamberlik edýän bolsa adamlara ýüzlenip, olara öwüt-nesihat berýär, goldaýar, teselli berýär. ⁴Nämälim dilde gürleýän öz-özüne öwüt berýändir, pygamberlik edýän bolsa ýygnaga öwüt berýändir. ⁵Siziň ähliňiz nämälim dillerde gürleseňiz, elbetde, gowy, ýöne pygamberlik etmäge ymtylyň. Nämälim dilde gürleýän adam ýygnaga öwüt-ündew bermek üçin öz aýdanlaryny manylandyrmasa, onda pygamberlik edýän ondan has gowudyr. ⁶Eý, doganlar, men ýanyňyza baryp, nämälim dillerde gürlesem, ýöne aýanlyk, bilim, pygamberlik, ýa-da taglymat öwretmesem, meniň size peýdam degermi? ⁷Mysal hökmünde jansyz saz gurallaryny: tüýdügi ýa-da arfany alyp göreliň. Eger olar tapawutly äheňde çalynmasa, haýsy mukamyň çalynýandygyny nädip saýgarjak? ⁸Ýene-de bir mysal: eger surnaýyň çagyryş sesi aýdyň bolmasa, urşa taýynlanjak barmy? ⁹Siz babatda hem şeýledir. Eger-de siz dil arkaly aýdýanlaryňyz aýdyň bolmasa, size kim düşüner? Bu diňe howaýy gürrüň eden ýalydyr. ¹⁰Dünýäde örän köp diller bar. Olaryň her biriniň manysynyň bardygy gürrüňsizdir! ¹¹Emma men kimdir biriniň aýdýanlaryna düşünmesem, men onuň üçin keseki ýurtludyryn. Ol hem meniň üçin keseki ýurtludyr. ¹²Şonuň üçin-de, ruhy zatlara şeýle ymtylýan bolsaňyz, ýygnagy berkidýän peşgeşleri almaga dyrjaşyň.

¹³Nämälim dillerde gürleýän adam ony manylandyryp bilmegi üçin-de doga-dileg etmelidir. ¹⁴Çünki men nämälim dilde doga-dileg edýän bolsam, muny diňe ruhum edýändir. Akylym muňa gatnaşýan däldir. ¹⁵Näme etmeli? Men ruhum bilen doga-dileg etsem, muny aňymda-da etjek. Men ruhum bilen nagma aýtsam, muny aňymda-da aýtjak. ¹⁶Eger sen Hudaýy öz kalbyňda şöhratlandyrsaň, seniň aýdýan zatlaryňa düşünmeýän adam şükürleriňe nädip «omyn» diýsin? Ol seniň aýdýanlaryňa düşünmeýär ahyryn. ¹⁷Belki, sen oňat şükür edýänsiň, ýöne başga biri bu arkaly öwüt alýan däldir. ¹⁸Hudaýa şükür, men nämälim dillerde hemmäňizden köp gürleýärin. ¹⁹Ýöne ýygnakda beýlekilere-de öwüt-ündew berer ýaly, düşnükli bäş söz aýdanymy gowy görýärin. Bu nämälim dillerde aýdylan müňlerçe sözden gowudyr. ²⁰Eý, doganlar, çagalar ýaly pikir ýöretmegiňizi bes ediň. Ýamanlyk babatda çaga ýaly boluň, ýöne akyl babatda kämil ýaşly boluň. ²¹Çünki Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Men bu halka

ýat dillerde gürleýänler arkaly,

keseki halklaryň dili arkaly sözlärin.

Emma şonda-da olar Meni diňlemezler —

diýýär Reb».

²²Şunlukda, nämälim diller iman edenler üçin däl-de, iman etmedikler üçin alamatdyr. Pygamberlik bolsa iman etmedikler üçin däl-de, iman edenler üçin alamatdyr. ²³Eger bütin ýygnak bir ýere ýygnanyp, heriňiz nämälim dilde gürläp durkaňyz, oňa düşünmeýän ýa-da iman etmedik adamlar munuň üstüne gelse, näme oýlarlar? Olar: «Siz akylyňyzdan azaşypsyňyz» diýmezmi? ²⁴Emma iman etmedik ýa-da düşünmeýäniň biri pygamberlik aýdylyp durka gelse, ol hemmeler tarapyndan paş edilip, höküm edilýändigini eşider. ²⁵Şonda onuň ýürek syrlary aýan bolar-da, ýüzin ýykylar. «Hudaý, dogrudan-da, siziň araňyzda eken!» diýip, Oňa sežde eder.

Tertipli ybadat

²⁶Eý, doganlar, mundan nähili netije çykarsa bolar? Siz bir ýere üýşeniňizde, her biriňizde nagma, öwüt sözi, aýanlyk, nämälim dillerde gürlemek ýa-da ony manylandyrmak bardyr. Goý, bularyň bary ýygnagy berkitmek üçin ulanylsyn. ²⁷Eger araňyzda nämälim dillerde gürleýän bar bolsa, goý, ikisi ýa-da üçüsi gezek-gezegine gürlesin; ýene biri manylandyrsyn. ²⁸Emma manylandyryp bilýän bolmasa, onda nämälim dilde gürleýän dymsyn. Goý, ol özüne we Hudaýa gürrüň bersin. ²⁹Pygamberleriň bolsa ikisi ýa-da üçüsi gürlesin. Beýlekiler bolsa olaryň aýdanlaryny saldarlap görsünler. ³⁰Emma diňläp oturanlardan birine Hudaýdan aýanlyk gelse, onda gürläp duran dymsyn. ³¹Çünki hemmeler öwüt alar ýaly, hemmeler ruhlanar ýaly, baryňyz gezek-gezegine pygamberlik edip bilersiňiz. ³²Pygamberlik sözlerini alan adam olary haçan aýtmalydygyny özi kesgitlemelidir. ³³Çünki Hudaý bidüzgünçiligiň däl-de, parahatlygyň Hudaýydyr.

Hudaýyň halkynyň ýygnaklarynyň ählisinde bolşy ýaly, ³⁴aýallar ýygnakda gürlemesin. Olara gürlemäge rugsat berilýän däldir. Töwratda aýdylyşy ýaly, olar tabyn bolmalydyr. ³⁵Eger olar haýsydyr bir zat barada bilmekçi bolsalar, goý, öýde ärlerinden sorasynlar. Aýala ýygnakda gürlemek aýyp ahyryn.

³⁶Hudaýyň sözi sizden çykandyr öýdýärsiňizmi? Ýa-da ol diňe size baryp ýetdimi? ³⁷Eger kimdir biri özüni pygamber ýa-da Mukaddes Ruhdan dolan diýip saýýan bolsa, şuňa düşünmelidir: meniň ýazýanlarym Hudaýyň buýrugydyr. ³⁸Emma ol muny äsgermese, goý, onuň özi-de äsgerilmesin. ³⁹Şunlukda, eý, doganlar, pygamberlik etmäge jan-tenden yhlas ediň, ýöne nämälim dillerde gürlemegi-de gadagan etmäň. ⁴⁰Emma hemme zat mynasyp tärde we tertip bilen bolsun.

15-nji bap

Direliş baradaky Hoş Habar

¹Indi bolsa, eý, doganlar, size wagyz eden Hoş Habarymy ýatladyp geçmekçi. Siz ony kabul edip, onda berk dursuňyz. ²Size wagyz eden Hoş Habarymy gaýym tutsaňyz, ol arkaly halas bolarsyňyz. Tutmasaňyz, biderek ýere iman etdigiňiz bolar. ³Çünki men kabul edenimi örän wajyp habar hökmünde size-de gowşurdym. Bu habar, ine, şundan ybarat: Mukaddes Ýazgylara görä, Mesih biziň günälerimiz üçin öldi. ⁴Ol jaýlanyp, Mukaddes Ýazgylara görä hem üçülenji gün diýlende direldi. ⁵Onsoň Isa Mesih Petrusa^[10], soň Onkilere göründi. ⁶Mundan soň Ol şol bir wagtyň özünde bäş ýüzden-de gowrak dogana göründi. Bu doganlaryň käbiri eýýäm aradan çykdy, ýöne aglaba bölegi häzir hem diri. ⁷Soňra Ol Ýakuba göründi, soň resullaryň ählisine göründi. ⁸Iň soňunda bolsa maňa, ýagny şeýle derejä asla mynasyp bolmadyga göründi. ⁹Çünki men resullaryň arasynda iň kiçisidirin. Men hatda resul adyny almaga-da mynasyp däl, sebäbi Hudaýyň ýygnagyna azar beripdim. ¹⁰Emma men nähili bolsam-da, diňe Hudaýyň merhemeti arkaly şeýle boldum. Onuň maňa eden merhemeti puja çykmady: men hemmelerden-de köp zähmet çekdim. Aslynda muny men däl-de, maňa ýar bolan Hudaýyň merhemeti etdi. ¹¹Şunlukda, isle men bolaýyn, isle-de beýleki resullar bolsun — tapawudy ýok: biz bu Hoş Habary wagyz edýäris, siz-de oňa ynandyňyz.

Merhumlaryň direlmegi

¹²Biz Mesih direldi diýip wagyz edýäris. Onda siziň araňyzdan käbirleri nädip merhumlar direlmez diýip bilýär? ¹³Eger merhumlar direlmeýän bolsa, onda Mesih hem direlen däldir. ¹⁴Eger Mesih direlmedik bolsa, onda biziň wagzymyz-da, siziň imanyňyz-da biderekdir. ¹⁵Munuň üstesine-de, biziň Hudaý barada ýalan şaýatlyk etdigimiz bolýar. Sebäbi biz Hudaý Isa Mesihi direltdi diýip şaýatlyk edýäris ahyryn. Eger merhumlar direlmeýän bolsa, onda Hudaý Isa Mesihi-de direlden däldir. ¹⁶Hawa, merhumlar direlmeýän bolsa, onda Isa Mesih-de direlen däldir. ¹⁷Eger Isa Mesih direlmedik bolsa, onda siziň iman getirmegiňiz hem puçdur: siz öňkiňiz ýaly günäleriňiziň içindesiňiz. ¹⁸Diýmek, Isa Mesihde imanly bolup aradan çykanlar hem heläk bolandyr. ¹⁹Eger biz diňe bu durmuşda Isa Mesihe umyt baglaýan bolsak, ähli ynsanlaryň iň betbagtydyrys.

²⁰Ýöne Isa Mesih hakykatdan-da ilkinji bolup ölümden direldi. Bu beýleki merhumlaryň hem direljekdigini kepillendirýär. ²¹Çünki ölümiň bu dünýä adam arkaly gelşi ýaly, ölümden direliş-de adam arkaly gelýändir. ²²Adam atanyň nesilleriniň ählisi ölýär. Şunuň ýaly, Isa Mesihe degişli bolanlaryň-da ählisi ýaşaýşa gowşar. ²³Ýöne her kes öz gezeginde direler. Isa Mesih ilkinji bolup direldi. Mesih gelende, Oňa degişli bolanlar-da direler. ²⁴Isa Mesih ähli agalyklary, ygtyýarlyklary we güýçleri ýok edip, Şalygy Ata Hudaýa tabşyranda bolsa dünýäniň soňy bolar. ²⁵Çünki Hudaý Isa Mesihiň ähli duşmanlaryny Onuň aýak astyna salýança, Mesih şalyk sürmelidir. ²⁶Ýok edilmeli duşmanlaryň iň soňkusy hem ölümdir. ²⁷Çünki Hudaý «ähli zady Onuň aýagynyň astynda goýdy». Hawa, Hudaý ähli zady Mesihiň aýak astynda goýdy. Ýöne «ähli zady» diýlende, munuň Hudaýa degişli däldigi mese-mälimdir. ²⁸Hudaý ähli zady Ogluna tabyn edenden soň, Ogul hem Özüni ähli zady Onuň aýak astyna goýan Hudaýa tabyn eder. Bu Hudaýyň ähli zatda doly höküm sürmegi üçindir. ²⁹Eger direliş ýok bolsa, merhumlara derek suwa çümdürilenler näme ederkä? Eger merhumlar hiç haçan direlmejek bolsa, adamlar näme üçin olara derek suwa çümdürilýärkä? ³⁰Biz hem näme üçin özümizi sagatsaýyn howp astyna salýarkak? ³¹Rebbimiz Isa Mesihiň huzurynda size bolan buýsanjymdan ant içýärin: men her gün ölüm bilen ýüzbe-ýüz bolýaryn. ³²Eger-de meniň delillerim diňe ynsan delilleri bolan bolsa, men heý-de Efesdäki wagşy haýwanlar bilen göreşermidim? Mundan näme peýda gazanardym? Eger merhumlar direlmeýän bolsalar, «geliň, iýeliň, içeliň, ertir biz öleris!» ³³Aldanmaň! Ýaramaz ýaranlar ýagşy häsiýetlini hem azdyrýandyr. ³⁴Akylyňyza aýlanyň, günä etmegi bes ediň. Siziň araňyzda Hudaýy tanamaýanlar hem bar. Men muny sizi utandyrmak üçin aýdýaryn.

Direlen ten

³⁵Ýöne kimdir biriniň: «Merhumlar nädip direler? Olar gaýdyp gelenlerinde bedenleri nähili bolarka?» diýip soramagy mümkin. ³⁶Nähili nadanlyk! Seniň eken tohumyň ölmese, ýaşaýşa gowuşmaz. ³⁷Sen ekeniňde gögerjek ösümligi tutuşlygyna ekmeýärsiň. Sen ýöne tohum, mysal üçin bugdaý ýa-da başga bir ösümligiň tohumyny ekýärsiň. ³⁸Hudaý bolsa bu tohuma Öz bellän görnüşini berýär. Her tohumyň-da öz görnüşi bolýandyr. ³⁹Bedenleriň hemmesi birmeňzeş däldir. Ynsanyň öz bedeni, haýwanlaryň öz bedeni, guşlaryň öz bedeni, balyklaryň-da öz bedeni bolýar. ⁴⁰Şeýle-de, göklere ýa ýere degişli zatlar-da bardyr. Göklere degişli zatlaryň öz görki, ýere degişli zatlaryň-da öz görki bardyr. ⁴¹Günüň öz görki, aýyň öz görki bardyr, ýyldyzlaryň-da öz görki bardyr. Bir ýyldyzyň görki beýleki ýyldyzyňkydan tapawutlydyr. ⁴²Merhumlaryň direlişi-de şuňa meňzeýändir. Çüýreýän beden jaýlanyp, çüýremejek beden direlýär. ⁴³Abraýsyzlykda jaýlanyp, şan-şöhratda direlýär. Ejizlikde jaýlanyp, güýç-kuwwatda direlýär. ⁴⁴Pany bedende jaýlanyp, baky bedende direlýär. Pany beden bar bolsa, baky beden hem bolýandyr. ⁴⁵Çünki Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr: «Ilkinji adam — Adam ata janly barlyk boldy». Soňky Adam bolsa ýaşaýyş berýän Ruh boldy. ⁴⁶Baky beden pany bedenden öň bolup bilmeýär. Tersine, ilki pany beden bolýar, soňra bolsa baky beden bolýar. ⁴⁷Ilkinji ynsan ýeriň topragyndandy, ikinji Ynsan bolsa^[11] Göklerdendi. ⁴⁸Toprakdan ýaradylan ilkinji ynsan nähili bolsa, ýerdäki ynsanlar hem şeýledir. Göklerden inen Ynsan nähili bolsa, göklere degişli ynsanlar hem şeýledir. ⁴⁹Biz toprakdan ýaradylan ynsana nähili meňzän bolsak, göklerden Bolana hem şeýle meňzäris. ⁵⁰Şoňa görä-de, eý, doganlar, men size aýtmakçy: et bilen gandan bolan ýerdäki ynsan Hudaýyň Şalygyny miras alyp bilýän däldir. Çüýreýän beden çüýremeýän bedene şärik bolup bilýän däldir. ⁵¹Gulak goýuň, size bir syry aýan edeýin: biz ölmeris, ýöne hemmämiz özgerdileris. ⁵²Bu iň soňky surnaý çalnanda göz-açyp ýumasy salymda, bir pursatda amala aşar. Surnaý çalnar, merhumlar çüýremezek halda direldiler, biz hem özgerdileris. ⁵³Çünki çüýreýän beden çüýremezlik donuna, ölýän ten ölmezlik donuna beslenmelidir. ⁵⁴Şunlukda, çüýreýän ten çüýremezlige, ölýän ten ölmezlige beslenende, «Ýeňiş ölümi ýuwutdy» diýlen sözler berjaý bolar. ⁵⁵«Eý, ölüm, hany seniň ýeňşiň^[12]? Eý, ölüm, hany seniň zäherli neşderiň^[13]?» ⁵⁶Günä — bu ölümiň zäherli neşderidir. Kanun bolsa günäniň güýç-kuwwatydyr. ⁵⁷Ýöne Hudaýa müň-de bir şükür! Ol Rebbimiz Isa Mesih arkaly bize ýeňiş berdi. ⁵⁸Şoňa görä-de, eý, eziz doganlarym, berk duruň. Goý, sizi asla hiç zat sarsdyrmasyn. Rebbiň işine yhlasly ýapyşyň. Çünki Reb ugrunda çeken zähmetiňiziň biderek däldigini özüňiz-de bilýänsiňiz.

16-njy bap

Imanlylar üçin pul kömegini ýygnamak baradaky öwütler

¹Indi bolsa Hudaýyň ýygnaklaryna maddy pul kömegini bermek barada aýtmakçy. Galatýadaky ýygnaklara tabşyranlarymy siz hem berjaý ediň. ²Men ýanyňyza baranymda ýygnama zerurlygy bolmaz ýaly, heriňiz her hepdäniň birinji güni öz ýagdaýyna görä belli mukdarda pul süýşürip, ýanynda saklasyn. ³Baranymda bolsa, siziň kömegiňizi Iýerusalime aşyrjak adamlary özüňiz saýlarsyňyz. Men olary iberenimde, tanatma hatlaryny hem ýanlaryna goşaryn. ⁴Eger Iýerusalime meniň gitmegim makul bilinse, olar maňa ýoldaş bolarlar.

Pawlusyň arzuw-islegleri

⁵Men ýanyňyza Makedoniýada bolanymdan soň bararyn. Sebäbi men Makedoniýanyň üsti bilen geçmekçi. ⁶Belki, men ýanyňyzda biraz galaryn, hatda gyşy şol ýerde geçirmegim-de ahmal. Soňra siz meni gitjek ýerime ugradyp bilersiňiz. ⁷Häzir bolsa sizi ýöne ýol ugruna görüp geçesim gelenok. Gaýtam, Hudaý ýol berse, ýanyňyzda köpräk bolmagy umyt edýärin. ⁸Men Ellinji gün baýramyna çenli Efes şäherinde galaryn, ⁹sebäbi maňa köp adamlaryň garşy çykýandygyna garamazdan, bu ýerde uly we netijeli işler üçin uly mümkinçilikler döredi. ¹⁰Eger ýanyňyza Timoteos barsa, onuň araňyzda hiç zatdan gorkman gezip bileri ýaly alada ediň. Ol hem men ýaly Rebbiň işini edýär. ¹¹Şoňa görä-de, hiç kim Timoteosa äsgermezçilik etmesin. Ol meniň ýanyma dolanar ýaly, ony sag-aman ýola salyň. Men Timoteosyň doganlar bilen gaýdyp gelmegine garaşýaryn. ¹²Indi bolsa doganymyz Apollo barada: men oňa doganlar bilen bilelikde siziň ýanyňyza gitmegi üçin köp ýalbardym. Ýöne onuň edil şu pursat gitmäge meýli ýok. Ol ýanyňyza amatly wagt tapanda barar.

Soňky öwütler we salamlar

¹³Hüşgär boluň, imanda berk duruň, mert boluň, gaýratly boluň. ¹⁴Ähli zady söýgi bilen ediň. ¹⁵Eý, doganlar, siz Stepanasyň öý-içersini tanaýarsyňyz. Olaryň Ahaýada ilkinjileriň hatarynda IsaMesihe iman edendiklerini, Hudaýyň halkyna jan-tenden hyzmat edýändiklerini hem bilýänsiňiz. Şoňa görä-de, sizden şuny haýyş etmekçi: ¹⁶siz hem şeýle adamlara, olar bilen işläp zähmet çekýänleriň her birine gulak asyň. ¹⁷Men Stepanas, Fortunat we Ahaýyk dagy gelende, örän begendim. Olar siziň ýoklugyňyzy bildirmeýärler. ¹⁸Olar siziň köňlüňize aram berişleri ýaly, meniň köňlüme-de aram berýärler. Şeýle adamlaryň gadyryny biliň. ¹⁹Aziýa welaýatyndaky ýygnaklar size dogaýy salam iberýärler. Akila, Priskilla we olaryň öýündäki ýygnak hem size Rebde dogaýy salam iberýärler. ²⁰Doganlaryň ählisi hem size dogaýy salam iberýärler. Biri-biriňizi mähirli ogşap salamlaşyň. ²¹Men — Pawlusdan size salam bolsun. Men muny öz elim bilen ýazdym. ²²Kimde-kim Rebbi söýmeýän bolsa, goý, oňa nälet bolsun. Ýa Rebbimiz, gelsene! ²³Goý, Rebbimiz Isanyň merhemeti size ýar bolsun! ²⁴Men siziň baryňyzy Isa Mesihiň söýgüsi bilen söýýärin! Omyn.

Pawlusyň korintoslylara ikinji haty

Giriş

Pawlusyň korintoslylara ikinji haty joşgunly we şahsy äheňde ýazylan hatdyr. Korintoslylara 1-nji hat ýaly, ol hem Gresiýanyň Korintos şäherindäki imanlylar ýygnagyna ýazylandyr. Bu hatyň käbir parçalary dürli wagtda we dürli ýerlerde ýazylyp, soňra bir ýere jemlenen bolmagy mümkin. Onuň mowzugynyň we äheňiniň birdenkä üýtgemegi hem hut şu ýagdaý bilen düşündirilýär.

Hatyň aglaba böleginiň korintoslylara ýazylan birinji hatdan soň ýazylandygy mese-mälimdir. Onuň ýazylan döwründe Korintosdaky imanlylar ýygnagy bilen Pawlusyň özara gatnaşyklary galp resullar zerarly bozulypdy. Olar Pawlusyň resul diýip atlandyrylmaga haky ýok diýip, birtopar şübhelenmeleri döredýärdiler. Ýagdaýyň şeýle dartgynly bolandygyna garamazdan, korintoslylara ýazylan ikinji hatda Pawlusyň çuň taglymaty beýan edilýär. Bu taglymat özüňi ynjadanlary bagyşlamagy, ejizlikde güýçli bolmagy, sahylyk bilen bermegi ündeýär, IsaMesihiň ölümi we direlişi arkaly her bir ynsana elýeter bolan täze ýaşaýyş barada taglym berýär.

Mazmuny

Salamlar we şükür dilegleri 1:1-11

Pawlus öz garşydaşlary bilen ýaraşmak isleýär 1:12—7:16

Pawlus korintoslylary sahylyk bilen bermäge höweslendirýär 8:1—9:15

Pawlus özüniň Isa Mesihiň hakyky resulydygyny subut edýär 10:1—12:21

Soňky duýduryşlar we salamlar 13:1-13

1-nji bap

¹Hudaýyň yradasy bilen IsaMesihiň resuly bolan men Pawlusdan we doganymyz Timoteosdan Hudaýyň Korintosdaky ýygnagyna, şeýle-de tutuş Ahaýa welaýatyndaky Hudaýyň halkynyň baryna dogaýy salam! ²Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti we parahatlygy, goý, size ýar bolsun!

Teselli berýän Hudaý

³Ähli tesellileriň gözbaşy bolan merhemetli Ata Hudaýa, Rebbimiz Isa Mesihiň Hudaýyna we Atasyna alkyş bolsun! ⁴Hudaý ähli muşakgatlarymyzda bize teselli berýär. Biz hem öz gezegimizde her hili muşakgatlara uçran adamlara Hudaýdan alan tesellimiz arkaly teselli berýäris. ⁵Çünki Isa Mesihiň görgüleriniň durmuşymyzda artdygysaýy, Ol arkaly Hudaýdan alýan tesellimiz-de artýandyr. ⁶Eger biz görgüler görýän bolsak, bu siziň teselli tapmagyňyz we halas bolmagyňyz üçindir. Hudaý bize teselli berýän bolsa, bu biziň-de size teselli bermegimiz üçindir. Siz hem biz ýaly görgüler göreniňizde, şu tesellimizden teselli tapyp, muşakgatlaryň baryna döz gelersiňiz. ⁷Size baglaýan umydymyz berkdir, sebäbi siziň diňe muşakgatlarymyza däl, eýsem tesellimize-de şärikdigiňizi bilýäris.^[1] ⁸Eý, doganlar! Biziň Aziýa welaýatynda başymyza inen külpetlerden siziň-de habarly bolmagyňyzy isleýäris. Bu külpetler çekip-çydardan juda agyrdy, biz diri galarys-da öýtmedik. ⁹Hawa, ajal biziň ýakamyzdan tutandyr öýtdük. Bu ýagdaý biziň özümize däl-de, diňe Hudaýa, merhumlary direldýän Hudaýa bil baglamagymyz üçin ýüze çykypdy. ^10-11Hudaý bizi ajalyň penjesinden halas etdi we ýene-de halas eder. Biziň üçin edýän doga-dilegleriňiz arkaly Onuň bizi ýene-de halas etjekdigine umyt baglaýarys. Şonda köpleriň doga-dilegine jogap hökmünde bize berlen merhemet üçin köp adamlar Hudaýa şükür ederler.

Pawlus niýetini üýtgedýär

¹²Ine, biz şuňa buýsanýarys: biz her kes, ylaýta-da siz babatda Hudaýyň beren göwnaçyklygy we päk ýürekliligi bilen hereket edýäris. Biz muny ynsan danalygyna däl-de, Hudaýyň merhemetine daýanyp edýäris. Muňa biziň ynsabymyz-da şaýatdyr. ^13-14Biziň size ýazanlarymyzda okap düşünmez ýaly gümürtik zat ýok. Siz bize häzir bölekleýin düşünýärsiňiz, ýöne soňra doly düşünersiňiz diýen umydym bar. Onsoň Rebbimiz Isa Mesih Mesihiň geljek gününde biziň size buýsanyşymyz ýaly, siz-de bize buýsanyp bilersiňiz. ¹⁵Bu babatda ynamym bolansoň, ýanyňyza iki gezek baryp, şatlygyňyzy artdyrmakçydym. ¹⁶Soňra Makedoniýa gidip, ondan soň ýene size dolanmakçydym. Ol ýerden Ýahudyýa ýurduna meni ýola salarsyňyz diýen niýetim bardy. ¹⁷Eýsem men öz niýetlänlerimde durnuksyzlyk etdimmi? Ýa-da bulary niýetlänimde bu dünýäniň adamlary ýaly ikigöwünli bolup, ilki «hawa, hawa», soňra-da «ýok, ýok» diýýärinmi? ¹⁸Hudaý ynamdardyr. Ol biziň aýdanlarymyzyň şol bir wagtyň özünde hem «hawa», hem-de «ýok» däldigine şaýatdyr. ¹⁹Men, Silwan^[2] we Timoteos dagy araňyzda Hudaýyň Ogly^[3] Isa Mesih barada wagyz etdik. Biziň wagyz eden Isa Mesihimiz hem «hawa», hem «ýok» diýen däldir. Hudaý Isa Mesih arkaly «hawa» diýýändir. ²⁰Çünki Hudaýyň beren wadalarynyň ählisi Isa Mesih arkaly «hawadyr». Hudaýy şöhratlandyryp aýdýan «omyn» sözümiz-de Isa Mesih arkalydyr. ²¹Hudaý bizi siz bilen birlikde Isa Mesihe baglap, imanda berk durmagymyza ýardam berýär. Ol bizi seçip-saýlady-da, ²²möhürläp, bularyň kepili hökmünde ýüregimize Mukaddes Ruhuny berdi.

²³Men sizi gynandyrmaýyn diýip, Korintosa dolanyp barmadym. Munuň hakykatdygyna Hudaý-da şaýatdyr. ²⁴Biz siziň imanyňyzyň üstünden höküm sürmekçi bolamzok, tersine, şatlygyňyzyň hatyrasyna siz bilen hyzmatdaşlyk edýäris. Çünki siz imanda berk dursuňyz.

2-nji bap

¹Şunlukda, men ýene gamlanmaýyn diýip, ýanyňyza barmazlygy ýüregime düwdüm. ²Eger men sizi gamlandyrýan bolsam, meni kim şatlandyrsyn? Meniň gamlandyranlarymmy?! ³Şoňa görä-de, baranymda meni şatlandyrmaly adamlar göwnümi gamlandyrmasyn diýip, şol haty ýazdym. Meniň şatlygyma siziň-de şatlanjakdygyňyza berk ynanýaryn. ⁴Men şol haty paralanan ýürekden muşakgat içinde ýazypdym. Ýöne meniň niýetim sizi gynandyrmak däl-de, size bolan çäksiz söýgimi görkezmekdi.

Pawlus korintoslylara günäkärleri bagyşlamagy ündeýär

⁵Meni gamlandyran adam diňe meni däl-de, ulaltmaýyn welin, belli bir derejede hemmäňizi gamlandyrandyr. ⁶Köpçüligiň ony ýazgarmagy onuň üçin ýeterlik jezadyr. ⁷Ol bütinleý gam laýyna batmaz ýaly, indi ony bagyşlamalysyňyz, teselli bermelisiňiz. ⁸Haýyş edýärin: ony dogrudan-da söýýändigiňizi tassyklaň. ⁹Şoňa görä-de, men şol haty sizi synamak we her bir zatda tabyn bolup-bolmaýanlygyňyzy bilmek üçin ýazdym. ¹⁰Siziň bagyşlan kişiňizi men hem bagyşlaýaryn, sebäbi men hem birini bir zatda bagyşlan bolsam, bagyşlanymy siziň hatyraňyz üçin Mesihiň huzurynda bagyşladym. ¹¹Men muny şeýtan bizden üstün çykmasyn diýip etdim. Onuň kezzaplygy bize mälim ahyryn.

Pawlus öz hyzmatyny goraýar

¹²Men Mesihiň Hoş Habaryny wagyz etmäge Troas şäherine baranymda, maňa Reb tarapyndan bir gapy açyldy. ¹³Muňa garamazdan, köňlüm rahat däldi, sebäbi men ol ýerde doganym Titusy tapmadym. Şonuň üçin-de, olar bilen hoşlaşyp, Makedoniýa ugradym. ¹⁴Ýöne Hudaýa müň-de bir şükür! Ol Mesihiň dabaraly ýörişine bizi elmydama şärik edýär. Hudaý Özi baradaky bilimi biz arkaly ähli ýere müşk-anbar kimin ýaýýar. ¹⁵Çünki biz gutulyş ýolundan barýanlaryň-da, heläkçilik ýolundan barýanlaryň-da arasynda Hudaý üçin Mesihiň müşki-anbarydyrys. ¹⁶Biz heläkçilik ýolundan barýanlar üçin ölüm ysy bolsak, gutulyş ýolundan barýanlar üçin ýaşaýyş müşki-anbarydyrys. Beýle işiň hötdesinden geljek asla ýokdur! ¹⁷Biz gara nebislerine çapýan adamlar kimin Hudaýyň Hoş Habaryny ýoýmaýarys. Tersine, Hudaý tarapyndan iberilen we Mesihe hyzmat edýän kişiler ýaly Hudaýyň huzurynda päk ýürekden wagyz edýäris.

3-nji bap

¹Eýsem biz sizi özümiz bilen gaýtadan tanyş etmelimi? Näme, biz käbirleri ýaly size ýa-da sizden bolan tanatma hatlaryna mätäçmi? ²Ýok! Biziň tanatma hatymyz sizsiňiz! Bu hat biziň ýüreklerimize ýazylandyr. Ol hemmelere mälimdir, ony hemmeler okap-da bilýär. ³Mesihiň haty sizsiňiz. Bu mese-mälim zat. Bu hatymyz hyzmatymyzyň netijesidir. Biz ony syýa bilen däl-de, diri Hudaýyň Ruhunyň güýji arkaly ýazdyk. Ol ýasy daş böleklerine däl-de, ynsan ýüregine ýazylandyr. ⁴Bu babatda Mesih arkaly Hudaýyň huzurynda biziň şeýle ynamymyz bardyr. ⁵Bu işi öz-özümizden başarýarys diýip aýtmaga hiç esasymyz ýokdur. Bu başarnygy bize Hudaý berýär. ⁶Ol bize täze ähtiň hyzmatçylary bolmak ukybyny berdi. Bu äht ýazylan Kanun arkaly däl-de, Mukaddes Ruh arkaly berkidilendir. Çünki ýazylan Kanun ölüme höküm edýär, MukaddesRuh bolsa ýaşaýyş berýär.

Täze Ähtiň şöhraty

⁷Hawa, daş böleklerine oýulyp ýazylan Kanun ölüme höküm edýärdi. Emma muňa garamazdan, Hudaýyň şöhraty Musanyň ýüzüne çaýylypdy. Bu nur öçügsi bolsa-da, ysraýyl halkynyň gözüni gamaşdyrypdy. Eger ölüme höküm edýän hyzmatyň şöhraty şeýle bolsa, ⁸onda Hudaýa Mukaddes Ruh arkaly hyzmat etmekligiň şöhraty ondan parlak dälmidir?! ⁹Eger adamlary höküm edýän hyzmat şöhratly bolan bolsa, onda adamlary Hudaýyň nazarynda aklaýan hyzmatyň şöhraty ondan-da beýikdir. ¹⁰Çünki hemme zatdan beýik bolan şöhrat orta çykandan soň, ozalky şöhrat hiç bolup galdy. ¹¹Eger wagtlaýyn hyzmat şeýle şöhratly bolsa, onda müdimilik hyzmat ondan gör-bak näçe şöhratlydyr! ¹²Biz şeýle umydymyz bolany üçin batyrgaýlyk bilen hereket edýäris. ¹³Biz Musa ýaly däldiris. Ol ysraýyl halky öçügsilenýän şöhratyň soňuny görmesin diýip ýüzüni basyrýardy. ¹⁴Ýöne olaryň akyly küteldi, sebäbi Köne Äht olara okalyp berlende, bu perde heniz-de ýüzlerini basyrýandyr. Bu ýüz perdesi diňe Isa Mesihe iman edilende aýrylýar. ¹⁵Musanyň kitaby hatda biziň günlerimizde okalanda-da, bu perde olaryň ýüregini basyrýar. ¹⁶Ýöne Rebbe tarap öwrülenlerinde, bu perde syrylýar. ¹⁷Reb Ruhdur. Rebbiň Ruhy nirede bolsa, azatlyk hem şol ýerdedir. ¹⁸Biz hem ýüzümizi basyrman, Rebbiň şöhratynyň ýalkymyny görýäris. Rebbiň Ruhy ählimizi gitdigisaýy nurlandyryp, bizi Öz keşbine özgerdýär.

4-nji bap

Hoş Habary wagyz etmekde ruhdan düşmeýäris

¹Hudaý merhemet edip, bize bu hyzmaty ynandy. Şonuň üçin-de, ruhdan düşmeýäris. ²Biz aýyply bolany üçin gizlinlikde edilýän işleri ret etdik. Kezzaplyk etmeýäris, Hudaýyň Hoş Habaryny ýoýmaýarys. Tersine, hakykaty aç-açan yglan edip, Hudaýyň huzurynda hemmeleriň öňünde jogap bermäge taýyndyrys. ³Eger biziň wagyz edýän Hoş Habarymyz perdelenen bolsa, ol heläkçilik ýolundan barýanlar üçin perdelidir. ⁴Bu dünýäniň hökümdaryşeýtan iman etmedikleriň aňyny baglady. Şonuň üçin-de olar Hudaýyň keşbi bolan IsaMesihiň şöhratynyň Hoş Habarynyň nuruny görüp bilmeýärler. ⁵Biz özümiz barada däl-de, Isa Mesihiň Rebdigi barada wagyz edýäris. Özümizi bolsa Isanyň hatyrasyna siziň gullaryňyz diýip hasaplaýarys. ⁶Çünki «Tümlükde nur parlasyn» diýen Hudaý biziň-de ýüreklerimizi ýagtylandyryp, Isa Mesihiň ýüzünde parlaýan Öz şöhratyny bize tanatdy.

⁷Biz hazynalary özünde saklaýan toýun küýzeler kimindiris. Şonuň üçin-de, bu ajaýyp gudratyň bizden däl-de, Hudaýdandygy äşgärdir. ⁸Biz her tarapdan gysylýarys, ýöne owranmaýarys; biz çykgynsyz ýagdaýa düşýäris, ýöne ruhdan düşmeýäris; ⁹yzarlanýarys, ýöne terk edilmeýäris; urulýarys, ýöne öldürilmeýäris. ¹⁰Isa Mesihiň ýaşaýşy bedenimizde aýan bolsun diýip, Onuň ölümini elmydama bedenimizde göterýäris. ¹¹Biziň pany bedenimizde Isa Mesihiň ýaşaýşy aýan bolsun diýip, bizi, ýagny dirileri elmydama Onuň hatyrasyna ölüme tabşyrýarlar. ¹²Siziň ýaşaýyş tapmagyňyz üçin, biz ölüm bilen ýüzbe-ýüz bolmaga-da taýyndyrys.

¹³Zeburda: «Iman etdim, şonuň üçin gürledim» diýip ýazylgydyr. Şol imanyň ruhy arkaly biz-de iman edýäris, şonuň üçin-de gürleýäris. ¹⁴Biz Reb Isany ölümden direlden Hudaýyň bizi hem Isa bilen bilelikde direldip, siz bilen birlikde Öz huzurynda goýjakdygyny bilýäris. ¹⁵Bularyň bary siziň üçin edilýär. Şeýdip Hudaýyň merhemeti köpden-köp adamlara ýetip, olaryň şükürlerini artdyrar we Hudaýyň şöhratyny has-da beýgelder. ¹⁶Şoňa görä-de, biz ruhdan düşmeýäris. Biziň daşky barlygymyz könelse-de, içki barlygymyz günsaýyn täzelenýändir. ¹⁷Çünki ýeňil we wagtlaýyn muşakgatlarymyz bize juda ajaýyp, beýik we baky şöhrat gazandyrar. Şonda bu muşakgatlar edil bolmadyk ýaly bolar. ¹⁸Biz nazarymyzy görünýän zatlara däl-de, görünmeýän zatlara dikýäris. Sebäbi görünýän zatlar wagtlaýyn, görünmeýän zatlar bolsa bakydyr.

5-nji bap

Gökdäki mesgenimiz

¹Biziň şindi ýaşaýan pany çadyrymyz, ýagny bedenimiz her haçan weýran bolsa-da, gökde el bilen ýasalmadyk, Hudaýyň taýynlan baky mesgenimiziň bardygyny bilýäris. ²Biz ölmän, şol gökdäki mesgenimize şu wagt beslenmegi küýsäp, ah çekýäris. ³Ýöne gökdäki mesgenimize beslenmänkäk pany çadyrymyzdan dynmaly bolaýsak-da, asla ýalaňaç bolmajakdygymyza gözümiz ýetýär.^[4] ⁴Emma häzirlikçe bu pany çadyrymyzda bolup, hasrat çekýäris, görgi görýäris, sebäbi bu pany çadyrymyzdan dynasymyz gelenok. Tersine, Hudaýyň taýynlan mesgenine beslenip, baky ýaşaýşa ölmänkäk gowuşmagy küýseýäris. ⁵Çünki Hudaý bizi baky ýaşaýşa gowuşmagymyz üçin ýaradyp, munuň kepili hökmünde bize Mukaddes Ruhuny berdi. ⁶Şonuň üçin-de, bedenimizde ýaşaýan wagtymyzda Rebbiň ýanyndaky mesgenimizden uzakdadygymyzy bilsek-de, arkaýyndyrys. ⁷Çünki biz görýän zatlarymyza görä däl-de, imana görä ýaşaýarys. ⁸Hawa, bütinleý arkaýyndyrys. Biz Rebbiň ýanynda mesgen tutup bilerimiz ýaly, bedenden aýrylanymyzy gowy görýäris. ⁹Emma pany bedende ýaşasak-da, baky mesgene beslensek-de, Hudaýyň göwnünden turmagy maksat edinýäris. ¹⁰Çünki ýagşy bolsun, ýaman bolsun, parhy ýok, bedendekäk eden işlerimize laýyk paýymyzy almak üçin, hemmämiz IsaMesihiň höküm kürsüsiniň öňünde durmalydyrys.

Hudaý bilen ýaraşyň!

¹¹Biz Hudaýdan gorkmagyň nämedigini bilenimiz üçin, başgalary hem toba etmelidigi barasynda ynandyrjak bolýarys. Biziň nähilidigimiz Hudaýa äşgärdir. Bu siziň ynsabyňyza hem äşgärdir diýen umydym bar. ¹²Biz ýene-de öňüňizde öwünmekçi bolamzok. Ýöne päk ýürekleri bilen däl-de, daşky görnüşi bilen öwünýänlere jogap berip, biz babatda öwnüp bilmegiňiz üçin size tutaryk berýäris. ¹³Biz akyldan azaşan kimin görnen bolsak, bu Hudaýy şöhratlandyrmak üçindir; eger akylly görnen bolan bolsak, bu siziň üçindir. ¹⁴Eger bir Adam hemmeler üçin ölen bolsa, onda hemmämiz ölendiris. Şeýle pikire gelelimiz bäri Isa Mesihiň söýgüsi bizi hereket etmäge höweslendirýär. ¹⁵Hawa, Isa Mesih hemmeleriň ugrunda öldi. Ol muny ýaşaýanlar indi özleri üçin däl-de, olaryň ugrunda ölen we direlen Mesih üçin ýaşasynlar diýip etdi. ¹⁶Şonuň üçin-de, biz indi hiç kime ynsan nukdaýnazaryndan garamaýarys. Eger Isa Mesihe hem ozal şu nukdaýnazardan garan bolsak, mundan beýläk garamarys. ¹⁷Şoňa görä-de, kim Isa Mesihe degişli bolsa, ol täze ýaradylyşdyr. Könesi geçip gitdi, indi täzesi geldi! ¹⁸Bularyň bary Hudaýdandyr. Ol Isa Mesih arkaly bizi Özi bilen ýaraşdyryp, bize ýaraşdyrma hyzmatyny tabşyrdy. ¹⁹Hawa, Hudaý ynsanlaryň günälerini hasaba alman, Isa Mesih arkaly dünýäni Özi bilen ýaraşdyrdy. Ýaraşdyrma baradaky habaryny bolsa bize tabşyrdy. ²⁰Şoňa görä-de, biz Isa Mesihiň ilçileridiris. Hudaý biz arkaly ýüzlenýär. Biz size Mesihiň hatyrasyna ýalbarýarys: Hudaý bilen ýaraşyň! ²¹Biz Isa Mesih arkaly Hudaýyň dogrulygy bolarymyz ýaly, Ol biziň günälerimizi asla günä etmedik Isa Mesihiň üstüne ýükledi.

6-njy bap

¹Biz Hudaýyň işdeşleri hökmünde size ýalbarýarys: Ondan alan merhemetiňizi harlamaň. ²Çünki Hudaý şeýle diýýär:

«Merhemet görkezjek döwrümde seni eşitdim,

gutulyş gününde Men kömek etdim».

Ine, indi merhemet günüdir, indi gutulyş günüdir!

³Biz hyzmatymyz abraýdan düşmesin diýip, hiç kimiň büdremegine sebäp bolamzok. ⁴Tersine, ähli zatda özümizi Hudaýyň hakyky hyzmatçylary hökmünde äşgär edýäris. Biz muşakgatlara, mätäçliklere, çykgynsyz ýagdaýlara, ⁵urlup-ýenjilmelere, tussag edilmelere, pitnelere, agyr zähmete, ukusyz gijelere, aç-suwsuzlyga sabyr-takatlyk bilen çydaýarys. ⁶Biz muny päklik, bilim, tutanýerlilik, rehim-şepagat, Mukaddes Ruhuň barlygy, çyn söýgi, ⁷hakykat habary, Hudaýyň güýji arkaly subut edýäris. Dogrulyk — biziň ýaragymyz. Biz ony hem sag, hem-de sol elimizde göterýäris. ⁸Adamlar bizi sylasalar-da, kemsitseler-de, myjabat ýapsalar-da, öwseler-de — biz barybir Hudaýa hyzmat edýäris. Olar bizi ýalançy saýýarlar, ýöne biz hakykaty sözleýändiris. ⁹Biz tanalsak-da, ret edilýäris; ajal ýakamyzdan tutsa-da, diridiris; jezalandyrylsak-da, öldürilen däldiris; ¹⁰ynjatsalar-da, elmydama şatdyrys; garyp bolsak-da, köpleri baýadýandyrys; hiç zadymyz bolmasa-da, ähli zada eýediris. ¹¹Eý, korintoslylar! Biz siziň bilen aç-açan gürleşdik, size ýüregimizi açdyk. ¹²Sizden söýgimizi aýamasak-da, siz bizden öz söýgiňizi aýaýarsyňyz. ¹³Men size hut öz çagalaryma ýüzlenýän ýaly ýüzlenýärin: biz ýüreklerimizi size açyşymyz ýaly, siz-de ýürekleriňizi bize açyň.

Butparazlykdan gaça duruň

¹⁴Iman etmedikler bilen bir boýuntyryga girmäň! Dogrulygyň pislik bilen näme şärikligi bar? Ýa-da nur bilen tümlügiň näme umumylygy bar? ¹⁵IsaMesih bilen şeýtanyň arasynda ylalaşyk, heý-de, bolup biljek zatmy? Imanly bilen imansyzyň näme şärikligi bar? ¹⁶ Hudaýyň ybadathanasy bilen butlaryň, heý-de, özara ylalaşygy bolarmy? Çünki biz diri Hudaýyň ybadathanasydyrys. Hudaý: «Men olaryň arasynda mesgen tutaryn we olaryň arasynda bolaryn. Men olaryň Hudaýy, olar hem Meniň halkym bolarlar» diýipdi ahyryn.

¹⁷ «Şoňa görä-de, olaryň arasyndan çykyň-da

olardan aýrylyň.

Muny Reb diýýär.

Haram zatlara el degirmäň,

şonda Men sizi kabul ederin»

¹⁸«Men size Ata bolaryn

siz hem Meniň ogul-gyzlarym bolarsyňyz».

Muny Hökmürowan Reb diýýär.

7-nji bap

¹Eý, söýgüli doganlarym, Hudaý bize, ine, şeýle wadalary beripdir! Şonuň üçin-de, geliň, bedenimizi we ruhumyzy murdar edýän ähli zatdan tämizläliň. Hudaýdan gorkup, bütinleý mukaddes bolmaga ymtylalyň.

Pawlusyň begenji

²Bize ýüregiňizden ýer beriň. Biz hiç kime haksyzlyk etmedik, hiç kimi azdyrmadyk, öz bähbidimiz üçin hiç kimi işletmedik. ³Men bulary sizi ýazgarmak üçin aýdamok. Sebäbi ozal hem aýdyşym ýaly, ýüreklerimiziň töründe ornuňyz bardyr, biz ýaşasak-da, ölsek-de bile bolarys. ⁴Size biçak ynanýaryn, biçak guwanýaryn! Men şeýle uly teselli tapdym. Muşakgatlarymyz her nähili agyr bolsa-da, begenjimiň çägi ýokdur. ⁵Biz Makedoniýa baranymyzda-da, hiç bir rahatlyk tapmadyk. Gaýtam, daş-töweregimizde dawa-jenjeller, ýüregimizde gorky bolup, her ýandan gysyldyk. ⁶Emma Hudaý göwni çökgünlere teselli berýändir. Ol Titusy ýanymyza iberip, bize hem teselli berdi. ⁷Biz diňe Titusyň gelmeginden däl, eýsem oňa beren teselliňiz barada eşidip-de, teselli tapdyk. Ol siziň meni küýseýändigiňiz, çuňňur gynanjyňyz, maňa bolan uly yhlasyňyz barada gürrüň berende, begenjim öňküden-de artdy.

⁸Men sizi öz hatym bilen gynandyran-da bolsam, ony ýazanyma asla ökünemok. Hawa, öň ökünipdim, ýöne bu hatyň sizi diňe az wagtlyk gynandyranyny bilip, ⁹indi şatlanýaryn. Men siziň gynananyňyza däl-de, şol gynanmaňyz arkaly toba geleniňize şatlanýaryn. Siziň gynanmagyňyz Hudaýdandyr, bizden zyýan gören dälsiňiz. ¹⁰Çünki Hudaýdan bolan gynanç adamy toba getirip, onuň halas bolmagyna ýardam edýär. Bu toba ökündirýän däldir. Emma dünýäden bolan gynanç ölüme eltýändir. ¹¹Hudaýdan bolan gynanjyň sizde edenlerini bir görüň! Ol sebäpli sizde nähili gaýrat, özüňizi päklemäge nähili yhlas döredi! Ol sizde, gör, nähili uly gahar, gorky, meni görmäge küýseg, yhlas we adalata bolan islegi oýardy. Siz bu meselede hemmetaraplaýyn müýnsüzdigiňizi subut etdiňiz. ¹²Şunlukda, men şol haty ýazan hem bolsam, ony ne ynjadany ýazgarmak üçin, ne-de ynjadylanyň tarapyny çalmak üçin ýazypdym. Men ony bize edýän yhlasyňyz Hudaýyň huzurynda özüňize-de aýan bolsun diýip ýazypdym. ¹³Hakyky, bularyň bary bize teselli berdi. Siz Titusy begendirip, onuň köňlüne teselli beripsiňiz. Biz onuň begenjini görenimizde, muňa öz begenjimizden-de köp begendik. ¹⁴Men onuň ýanynda siz babatda öwnüpdim, siz-de meniň ýüzümi ýere salmadyňyz. Size aýdanlarymyzyň elmydama hakykat bolşy ýaly, Titusyň öňündäki magtanjymyzyň hem hakykatdygy subut boldy. ¹⁵Ol hemmäňiziň maňa tabyndygyňyzy, ony galpyldy we uly hormat bilen kabul edişiňizi ýatlanda, size bolan söýgüsi has hem artýar. ¹⁶Şunlukda, men her zatda size bil baglap bilýändigime örän begenýärin.

8-nji bap

Sahylyk nusgasy

¹Indi bolsa, eý, doganlar, Hudaýyň Makedoniýanyň ýygnaklaryna beren merhemeti barada bilmegiňizi isleýäris. ²Olar agyr muşakgatlarda synalsa-da, joşgunly şatlykdan dolup-daşýarlar. Garyplygy çenden agyr bolsa-da, sahylyga baýdyrlar. ³Dogrudan-da, olar elinden gelen, hatda ondan hem artyk hemaýat kömegini sahylyk bilen meýletin berdiler. ⁴Olar Hudaýyň Iýerusalimdäki halkyna edilýän hyzmata özleriniň hem şärik edilmegini sorap, bize ýalbardylar. ⁵Bu eden tamamyzdan-da artyk boldy. Olar özlerini ilki Rebbe, soňra-da Hudaýyň islegine görä bize bagyş etdiler. ⁶Şonuň üçin biz Titusdan siziň araňyzda başlan bu haýyrly işini şol tärde-de soňuna çenli dowam etmegini haýyş etdik. ⁷Siziň imanyňyz güýçli; siz nädip wagyz etmelidigini bilýärsiňiz. Siziň düşünjäňiz, yhlasyňyz we bizden öwrenen söýgiňiz^[5] dolup-daşýar. Hakyky, siz ähli zady şeýle oňat başarýarsyňyz. Şonuň üçin-de, sahylykda-da şeýle bolmagyňyzy isleýäris. ⁸Ýok, bu buýruk däl. Beýleki ýygnaklaryň yhlasy barada aýtmak bilen, siziň söýgiňiziň näderejede hakykydygyny barlasym gelýär. ⁹Çünki siz Rebbimiz IsaMesihiň merhemetini bilýäňiz: Ol baý bolsa-da, siziň hatyraňyz üçin garyp boldy. Isa Mesih muny Özüniň garyplygy arkaly siziň baý bolmagyňyz üçin edipdi. ¹⁰Siz geçen ýyl hemaýat bermekde ilkinji bolmak bilen çäklenmän, muny uly höwes bilen etdiňiz. Şunlukda, ine, meniň maslahatym: ¹¹bu işi öz mümkinçiligiňizden ugur alyp bitiriň. Ony yhlasly başlaýşyňyz ýaly, yhlas bilen-de tamamlaň. ¹²Çünki hemaýat bermek höwesi bar bolsa, Hudaý ynsanyň ýok zadyna görä däl-de, elinde bar bolanyna görä kabul edýändir. ¹³Biz başgalaryň ýüküni ýeňletjek bolup, size agram salmak islämzok. Biz hemmelere deňlik bolsun diýýäris. ¹⁴Siziň bolelinligiňiz şu gün olaryň mätäçliginiň öwezini doldursa, ertirki gün olaryň bolelinligi siziň mätäçligiňiziň öwezini doldurar. Şeýlelikde, hemmelere deňlik bolar. ¹⁵ Çünki Töwratda ýazylyşy ýaly: «Köp ýygnanyňkydan hiç zat artmady, az ýygnanyň hiç kem zady bolmady».

Titus we beýleki doganlar Korintosa iberilýär

¹⁶Hudaýa müň-de bir şükür! Ol Titusyň-da ýüregine size bolan yhlasy saldy. ¹⁷Titus diňe biziň haýyş edenimiz üçin däl, eýsem size bolan yhlasy sebäpli ýanyňyza göwünjeňlik bilen gitdi. ¹⁸Titusyň ýany bilen imanly doganymyzy hem iberýäris. Onuň Hoş Habary ýaýmakdaky hyzmaty üçin, ony ähli ýygnaklar sylaýandyr. ¹⁹Mundan başga-da, ol ýygnaklar tarapyndan saýlanyp, hemaýat kömegini Iýerusalime äkitmek üçin bize ýoldaş bellendi. Biziň bu haýyrly işimiz Rebbi şöhratlandyryp, ýardam etmekdäki yhlasymyzy görkezýändir. ²⁰Biz şeýle uly mukdardaky puly paýlamakda hiç bir aýyplanma sezewar bolmaz ýaly, ätiýajy elden bermeýäris. ²¹Biz diňe Rebbiň nazarynda däl, eýsem ynsanlaryň nazarynda hem halal işlemäge dyrjaşýandyrys. ²²Şeýle-de Titusyň ýany bilen ýene-de bir doganymyzy iberýäris. Ol özüniň her dürli işlerde yhlaslydygyny ençeme gezek subut etdi. Size bolan ynamy sebäpli, ol mundan beýläk has-da köp yhlas etmäge taýyndyr. ²³Titus babatda şuny aýtmakçy: ol meniň ýoldaşym we siziň araňyzdaky hyzmatdaşymdyr. Iberen doganlarymyz bolsa ýygnaklaryň wekilleri we Isa Mesihiň şöhratydyr. ²⁴Şoňa görä-de, olaryň baryna öz söýgiňizi görkezip, siz babatdaky magtanjymyzyň ýerliklidigini ähli ýygnaklara subut ediň.

9-njy bap

¹Hudaýyň Iýerusalimdäki ýygnaklaryna pul ýardamyny bermek barada size ýazmagyň geregi ýok. ²Çünki men siziň ýardam etmekdäki yhlasyňyzy bilýärin. Men: «Ahaýa welaýaty geçen ýyldan bäri taýýardyr» diýip, makedoniýalylara siz babatda magtanýaryn. Siziň şeýle yhlasyňyz köpleri höweslendirdi. ³Men doganlara siziň taýýardygyňyz we pul kömeginiň eýýäm ýygnalandygyny aýdypdym. Ine, şu zatlara göz ýetirmek üçin, olary siziň ýanyňyza iberýärin. Men siz baradaky magtanjymyň ýalan bolup çykmagyny islämok. ⁴Ýogsa makedoniýalylar meniň bilen baryp-da, siziň taýýar däldigiňizi görseler, siz babatda şeýle ynamly gürlänimize gaty utanarys. Siz barada gürrüň-de ýok! ⁵Şoňa görä-de, wada edilen hemaýatyňyzyň taýýardygyna göz ýetirmek üçin, özüm barmazdan öň doganlarymyzy ýanyňyza ibermeli diýen karara geldim. Ýöne men hemaýatyňyzyň mejbury däl-de, göwünjeňlik bilen berlen peşgeş bolmagyny isleýärin. ⁶Şuny unutmaň: gysganyp ekýän az orýandyr, sahylyk bilen ekýän, bol orýandyr. ⁷Göwünsizlik ýa mejburlyk bilen däl-de, her kes göwnünden çykaranyny bersin. Çünki Hudaý göwünjeňlik bilen berýäni halaýandyr. ⁸Hemişe hemme zadyňyz ýeterlik bolup, islendik ýagşy işe bol mümkinçiligiňiz bolar ýaly, Hudaý size merhemetini boldan-bol bermegi başarýandyr. ⁹Bu babatda Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylandyr:

«Ol sahylyk bilen paýlady, mätäje berdi,

onuň dogrulygy dowam eder ebedi».

¹⁰Hudaý daýhanyň ekjek tohumyny, iýjek çöregini ýetirýändir. Şoňa görä-de, Ol siziň ekeniňizi boldan-bol artdyryp, dogrulygyňyzyň bol hasylyny ýetişdirmegi hem başarar. ¹¹Siz her zatda sahy bolup bileriňiz ýaly, ähli zada baý bolarsyňyz. Biz siziň sahy peşgeşiňizi eltip berenimizde, köp adamlar Hudaýa şükür ederler. ¹²Çünki siziň bu hemaýatyňyz Hudaýyň halkynyň mätäçlikleriniň öwezini doldurmak bilen çäklenmän, eýsem Hudaýa edilýän şükürleriň dolup-daşmagyna hem sebäp bolar. ¹³Siziň bu hemaýatyňyz IsaMesih baradaky Hoş Habara sadykdygyňyzy subut edýär. Siz elde baryňyzy olara we beýleki imanlylara sahylyk bilen eçilýärsiňiz. Ine, şularyň bary üçin Hudaýyň halky Ony şöhratlandyrar. ¹⁴Hudaýyň size beren boldan-bol merhemetini görüp, olar siziň üçin doga-dilegler ederler, siziň bilen didarlaşmagy küýsärler. ¹⁵Hudaýyň şeýle ajaýyp peşgeşi üçin Oňa şükürler bolsun!

10-njy bap

Pawlus dünýäniň ýörelgeleri boýunça söweşmeýär

¹Men, Pawlus, hawa, araňyzdakam ýumşak, sizden uzakdakam berk hasaplaýan şol Pawlusyňyz, IsaMesihiň ýumşaklygy we mähribanlygy bilen haýyş edip, ²ýalbarýaryn: size baranymda, meni siziň bilen aýgytly we çürt-kesik gürleşmäge mejbur etmäň. Hawa, men özümizi bu dünýäniň ýörelgelerine görä gezýändir öýdýänler bilen şeýle gürleşip bilýärin. Ýöne özüňiz bilen şeýle gürleşmäge mejbur etmäň. ³Biz bu dünýäde ýaşasak-da, onuň ýörelgeleri boýunça söweşmeýäris. ⁴Biziň söweş ýaraglarymyz ynsan ýaraglary däl-de, Hudaýyň güýçli ýaraglarydyr. Biz olar bilen galalary ýykyp, her ýalan pikiri puja çykarýarys. ⁵Bu ýaraglar bilen Hudaý baradaky bilime garşy çykýan her belentligi ýumurýarys, her pikiri ýesirlige alyp, ony Isa Mesihe tabyn edýäris. ⁶Siziň Isa Mesihe bütinleý tabyndygyňyza göz ýetirenimizde, her bitabynlyga jeza bermäge taýýardyrys. ⁷Mese-mälim görnüp durana serediň-ä! Eger kimdir biriniň özüniň Mesihe degişlidigi barada berk ynamy bar bolsa, goý, şuňa düşünsin: biz hem edil şonuň ýaly Mesihe degişlidiris. ⁸Rebbiň bize beren ygtyýary babatda has köpräk öwnäýemde-de, utanmaryn. Sebäbi bu ygtyýar imanyňyzy ýumurmak üçin däl-de, ony berkitmek üçin berlendir. ⁹Ýöne sizi diňe öz hatlarym bilen gorkuzjak bolýarmykam öýtmäň. ¹⁰Käbir adamlar: «Pawlusyň hatlary ýowuz we güýçli bolsa-da, onuň özi aramyza gelende ejiz görünýär. Onuň gepi-de dereksiz!» diýip aýdýarlar. ¹¹Şeýle diýýän adamlar, goý, şuny bilip goýsunlar: biz uzakdakak öz hatlarymyzda nähili bolsak, siziň araňyzdakak hem şolar ýaly bolarys. ¹²Biz özlerini mahabatlandyrýanlaryň käbirleri bilen özümizi bir hatarda goýmaga ýa deňemäge milt-de edip bilemzok. Olar özlerini ölçeg nusgasydyrys diýip, biri-birlerini şoňa görä ölçeýärler. Wah, nähili nadanlyk! ¹³Biz çendenaşa däl-de, Hudaýyň özümize bellän çäklerinde magtanýarys. Bu çäkleriň içine siz hem girýänsiňiz. ¹⁴Biz özümize bellenilen çäkden çykmaýarys. Eger size barmadyk bolsadyk, onda bellenen çäkden çykyp, çendenaşa magtandygymyz bolardy. Ýöne biz Isa Mesihiň Hoş Habaryny size-de ýetirdik ahyryn! ¹⁵Biz öz çägimizden daşarda başgalaryň eden işi bilen-de magtanmaýarys. Tersine, siziň imanyňyz gitdigisaýy ösüp, siziň araňyzdaky işimiz has-da ýaýbaňlanar diýip umyt edýäris. ¹⁶Şonda biz siziň sebitleriňizden has uzaklarda-da Hoş Habary wagyz edip bileris. Sebäbi biz başganyň çäklerindäki taýýar işler bilen öwünmek islemeýäris. ¹⁷ Öwünýän diňe Reb bilen öwünsin! ¹⁸Çünki özüni özi beýgeldýän däl-de, Rebbiň beýgeldýäni arzylydyr.

11-nji bap

Pawlus we galp resullar

¹Käşgä meniň akylsyzlygyma az-kem geçirimlilik etsediňiz! Wah, geçirimlilik edýäňiz-le! ²Men sizi Hudaýyň gabanjaňlygy bilen gabanýandyryn. Sebäbi men sizi ýeke-täk bir Ýigide, ýagny Mesihe adaglap, sizi Oňa päk gyz hökmünde niýetledim. ³Ýöne ýylanyň How enäni kezzaplyk bilen aldaýşy ýaly, siziň-de aldanmagyňyzdan gorkýaryn. Men pikirleriňiziň bulaşdyrylyp, Mesihe bolan päk sadyklygyňyzdan aýrylarmykaňyz diýip gorkýaryn. ⁴Çünki kimdir biri gelip, biziň wagyz edenimizden başga Isany wagyz edende, siz oňa geçirimlilik edýäňiz-ä! Wah, siz kabul eden Mukaddes Ruhuňyzdan başga bir ruhy ýa-da başga «hoş habary» kabul etmäge-de taýýar ahyryn! ⁵Ýöne men siziň şol «beýik resullaryňyzdan» asla kem däldirin! ⁶Men gepe çeper bolmasam-da, bilime baýdyryn. Biz muny ähli zatda size aýdyň görkezendiris. ⁷Men sizi beýgeltmek üçin, özümi peseltdim, Hudaýyň Hoş Habaryny mugt wagyz etdim. Eýsem şeýle etmek bilen günä galaýdymmykam? ⁸Men size hyzmat etmek üçin, beýleki ýygnaklardan hemaýat puluny alyp, olary talan ýaly boldum. ⁹Men araňyzda bolup, mätäçlik çekenimde-de, siziň hiç biriňize agram salan däldirin. Sebäbi gerek zatlarymyň baryny Makedoniýadan gelen doganlarym üpjün etdiler. Men haýsydyr bir zatda size agram salmakdan saklandym, mundan beýläk-de agram salmaryn. ¹⁰Mesihiň mendäki hakykatyndan ant içýärin: Ahaýa sebitlerinde ýaşaýanlaryň biri-de meni bu magtanmadan mahrum edip bilmez! ¹¹Eýsem men näme üçin size agram salmadym? Sizi söýmeýändigim üçinmi? Ýok, sizi söýýändigime Hudaý şaýatdyr. ¹²Men mundan beýläk-de häzirki edýänlerimi dowam ederin. Sebäbi men özlerini biz bilen des-deň işleýändir öýdüp, magtanmaga pursat agtarýanlara tutaryk bermerin. ¹³Şeýle adamlar galp resullardyr. Olar Mesihiň resullarynyň keşbine girýän kezzap işgärlerdir. ¹⁴Geň galyp oturasy zat ýok, sebäbi şeýtanyň özi-de nur saçýan perişdäniň keşbine girip bilýändir! ¹⁵Şoňa görä, onuň ülpetleriniň-de dogrulyk hyzmatkärleriniň keşbine girmegi geň zat däldir. Ýöne olaryň soňy eden işlerine görä bolar.

Pawlus öz muşakgatlary bilen magtanýar

¹⁶Ýene-de gaýtalaýaryn: meni akmak saýmaň! Eger saýýan bolsaňyz, meni hem bir akmak hökmünde kabul ediň-de, biraz öwünmäge rugsat ediň. ¹⁷Elbetde, şindi aýtjaklarym Rebden däl, men bir akmak kimin magtanjakdyryn. ¹⁸Hawa, menem magtanyp göreýin-ä, sebäbi bu dünýäniň adamlary öwünmegi ýerlikli hasaplaýarlar-a! ¹⁹Çünki siz akmaklara çydap, olara şeýle geçirimlimişiňiz-ä! ²⁰Hawa, siz gul edilýändigiňize, hakyňyzyň iýilýändigine, özüňize zulum edilýändigiňize, tekepbirlere, şapbatlara şeýle çydamly ahyryn! ²¹Utansam-da, şuny boýun alýaryn: biz sizden asgyn gelip, siz ýaly bolup bilmänmişik!

Şunlukda, siziň üçin heniz-de akmak bolmak bilen, şuny diýýärin: beýlekileriň magtanmaga milt edenlerine men-de milt edýärin. ²²Olar ýewreými? Men-de ýewreýdirin! Olar ysraýyllymy? Men-de ysraýyllydyryn! Olar Ybraýymyň neslimi? Men-de Ybraýymyň neslidirin! ²³Mesihiň hyzmatkärlerimi? Akmaklyga salyp şuny diýýärin: men olardan-da artykdyryn! Men olardan köp zähmet çekdim, zyndanlara-da olardan köp düşdüm. Ýenjilmekde-de olardan köp urlup-ýenjildim. Olara garanyňda ajal bilen has köp gezek ýüzbe-ýüz boldum. ²⁴Ýahudylardan bäş gezek otuz dokuz gamçy iýdim. ²⁵Üç gezek taýaklandym, bir gezek daşlandym, üç gezek gämi heläkçiligine uçradym, bir gije-gündizimi açyk deňizde geçirdim. ²⁶Men elmydama ýolda bolmak bilen, derýalarda howp-hatarlara uçradym; garakçylardan, öz ilimden, başga milletlerden ýaňa howp astynda gezdim. Şäherde, çölde, deňizde, dogansumaklaryň arasynda howp-hatarlara uçradym. ²⁷Men agyr zähmet çekdim, gara işde işledim, ençeme gijäni ukusyz geçirdim; aç-suwsuzlygyň nämedigini bilýärin; açlykda gezdim, sowukda ýarym-ýalaňaç galdym. ²⁸Bulardan başga-da, ähli ýygnaklar baradaky gaýgy-aladalar günde üstümi basmarlaýar. ²⁹Kimdir biri ejizlände, men hem ejizlemeýärinmi? Kimdir biri günä iteklenende, ýürek-bagrym köýmeýärmi? ³⁰Eger magtanmaly bolaýsam-da, öz ejizligim bilen magtanaryn. ³¹Baky şan-şöhrata mynasyp Hudaý we Rebbimiz Isanyň Atasy meniň ýalan sözlemeýändigimi bilýändir. ³²Damask şäherinde Areta patyşanyň welaýat häkimi meni tussag etmek üçin, şäheri gözegçilik astynda saklaýardy. Emma meni sebede salyp, şäheriň diwaryndaky penjireden aşak salladylar. Şeýdip, onuň elinden halas boldum.

12-nji bap

Pawlusa gelen görnüşler

¹Hiç peýdasy bolmasa-da, magtanmagymy dowam etdirmeli bolýaryn. Indi Rebden gelen görnüşlere we aýanlyklara geçeýin. ²Men Mesihiň bir şägirdini tanaýaryn. Ol on dört ýyl mundan ozal gökleriň gögüne äkidildi. Bu ahwal bedende ýa-da bedenden daşarda bolupmy — bilemok, muny Hudaý bilýär. ³Hawa, men şeýle adamy tanaýaryn. Ol huşundamy ýa gören görnüşindemi — bilemok, muny diňe Hudaý bilýär, ⁴garaz, jennede äkidilýär. Ol ýerde söz bilen beýan edip bolmajak ajaýyp zatlary, ynsana aýtmaga rugsat edilmedik zatlary eşidýär. ⁵Ine, men şeýle adam bilen magtanaryn. Özüm babatda diňe ejizligim bolaýmasa, başga magtanara zadym ýok. ⁶Eger magtanmaly bolaýamda-da, akmagyň edişi ýaly etmerin, hakykaty aýdaryn. Emma men magtanmakdan saklanýaryn. Ýogsa kimdir biri meni öz göreninden ýa eşideninden artykmykam öýdäýmesin.

⁷Özüme şeýle beýik ylhamlaryň berlendigi sebäpli gopbamsyramaz ýaly, maňa şeýtanyň bir ilçisi, ýagny bedenime ezýet bermek üçin bir tiken berildi. ⁸Ony menden aýyrsyn diýip, Rebbe üç gezek ýalbardym. ⁹Emma Reb şeýle diýdi: «Saňa beren merhemetim besdir, sebäbi Meniň gudratym ejizlikde kämilleşýändir». Şonuň üçin-de, Isa Mesihiň güýji mende mesgen tutsun diýip, öz ejizliklerim barada höwes bilen magtanaryn. ¹⁰Şu sebäpden men Mesihiň hatyrasyna ejizliklere, sögünçlere, mätäçliklere, yzarlanmalara, muşakgatlara razydyryn. Çünki men ejizkäm güýçlüdirin!

Pawlus korintoslylar barada alada edýär

¹¹Men magtanyp, bir akmak ýaly boldum. Ýöne meni muňa siz mejbur etdiňiz-ä! Aslynda meni siz magtamalydyňyz. Men hiç bolaýamda-da, özlerini beýik saýýan şol resullardan pes däl ahyryn. ¹²Hakyky resullygyň nyşanlaryny araňyzdakam alamatlarda, mugjyzalarda we gudratlarda uly çydamlylyk bilen görkezendirin. ¹³Men size beýleki ýygnaklardan kemter garadymmy? Hä, hawa, men size agram salmadym-ow! Bu «adalatsyzlygym» üçin meni bagyşlaweriň!

¹⁴Ine, ýanyňyza gitmek üçin üçünji gezek ýol şaýymy tutýaryn. Men size agram salmaryn, sebäbi men zadyňyza däl-de, didaryňyza zardyryn. Galyberse-de, çagalar ene-atalary üçin däl-de, ene-ata çagalary üçin emläk toplamalydyr. ¹⁵Men size diňe ähli zadymy däl, eýsem özümi hem höwes bilen sarp ederin. Men sizi şeýle söýýärin! Onda näme üçin siz meni beýle az söýýärsiňiz? ¹⁶Meniň size agram salmandygym bilen ylalaşýarsyňyz. Emma şonda-da mekirlik edip, sizi hile bilen tutupdyryn diýip, meni aýyplaýarsyňyz. ¹⁷Ýöne nädip? Men ýanyňyza iberen adamlarym arkaly sizi heý-de öz bähbidim üçin işletdimmi? ¹⁸Men Titusdan siziň ýanyňyza gitmegini haýyş etdim. Onuň ýany bilen imandaky doganymyzy hem iberdim. Heý-de Titus sizi öz bähbidi üçin işletdimi? Eýsem biz şol bir Mukaddes Ruha görä ýaşamaýarysmy? Şol bir ýörelgä eýermeýärismi? ¹⁹Hä, siz heniz-de özümizi siziň öňüňizde aklaýandyrys öýdýäňizmi? Ýok, biz Mesihe degişli bolup, Hudaýyň huzurynda size şuny aýdýarys: eý, söýgüli doganlar, biziň ähli edýänlerimiz imanyňyzy güýçlendirmek üçindir. ²⁰Men ýanyňyza baranymda, biri-birimiz babatdaky tamamyz puç çykaýarmyka diýip gorkýaryn. Baranymda dawa-jenjel, göriplik, gahar-gazap, agzalalyklar, töhmet, gybat, tekepbirlik we tertipsizlik görermikäm diýip gorkýaryn. ²¹Men ýanyňyza baranymda, Hudaýym meni öňüňizde peselderinden gorkýaryn. Ozal günä edip, eden haramlyklary, zynalary we azgynlyklary üçin toba etmedikleriň köpüsi zerarly ýas tutmaly bolarmykam diýip gorkýaryn.

13-nji bap

Soňky duýduryşlar

¹ Häzir siziň ýanyňyza üçünji gezek barýandyryn. Sebäbi Mukaddes Ýazgylarda «Ähli zat iki ýa-da üç şaýadyň güwäsi bilen tassyklansyn» diýip ýazylandyr. ²Men ýanyňyza ikinji gezek baranymda günä edýänlere we beýlekilere eýýäm duýduryş beripdim. Indi ýanyňyzda bolmasam-da, duýduryşymy gaýtalaýaryn: baranymda olary-da, beýlekileri-de gaýgyrmaryn. ³Sebäbi siz Mesihiň men arkaly gürleýändigini subut edýän delilleri talap edýärsiňiz ahyryn. Mesih siz bilen iş salşanda ejiz däldir, Ol siziň araňyzda güýçlüdir. ⁴Isa Mesih ejizlikde haça çüýlenen bolsa-da, indi Hudaýyň gudraty arkaly ýaşaýandyr. Biz hem Mesihiň ejizligine şärik bolmak bilen, siziň ugruňyzda Hudaýyň gudraty arkaly Mesihiň ýaşaýşyna hem şärikdiris. ⁵Imanda mäkäm durup-durmaýanlygyňyzy bilmek üçin, özüňizi synap görüň. Eýsem siz Isa Mesihiň araňyzdadygyny bilmeýäňizmi? Ýa-da siz synagdan geçmeýänlerdenmi? ⁶Biziň synagdan geçendigimizi bilersiňiz diýen umydym bar. ⁷Biz siziň ýaman işleri etmezligiňiz üçin Hudaýa doga-dilegler edýäris. Şeýtmek bilen, biz özümizi synagdan geçen hökmünde görkezmek islämzok. Tersine, biz synagdan geçmedik bolup görnäýenimizde-de, siz ýagşy işleri etseňiz, şol ýeterlikdir. ⁸Çünki hakykata garşy çykmaga gaýratymyz ýokdur, biz hakykatyň ugrunda gaýratlydyrys. ⁹Biz özümiz ejiz, siz-de güýçli bolanyňyzda şatlanýarys. Şonuň üçin-de, siziň kämilleşmegiňiz üçin doga-dileg edýäris. ¹⁰Men bulary araňyza barmankam ýazýaryn. Men araňyza baranymdan soň, Rebbiň maňa beren ygtyýaryny ulanyp size ýowuz bolmaýyn diýip ýazýaryn. Çünki Reb maňa bu ygtyýary weýran etmek üçin däl-de, berkitmek üçin berendir.

Soňky salamlar

¹¹Şunlukda, eý, doganlar, şatlanyň! Dogry ýola düşmegi niýet ediniň, aýdýanlaryma gulak asyň, bir pikirde boluň, parahat ýaşaň. Şonda söýgi we parahatlyk Hudaýy siziň hemraňyz bolar.

¹²Biri-biriňizi mähirli ogşap salamlaşyň. Hudaýyň bärdäki halky size köp salam aýdýar. ¹³Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti we Hudaýyň söýgüsi hemmäňize ýar bolsun! Mukaddes Ruh bilen ýakyn gatnaşykda ýaşaň!

Pawlusyň galatýalylara haty

Giriş

Galatýa welaýaty Rim imperiýasynyň düzümine girýärdi. Bu welaýatyň käbir çäkleri häzirki Türkiýäniň çäklerinde ýerleşýärdi.

Pawlus IsaMesih baradaky Hoş Habary Galatýada wagyz edip, ol ýerde ençeme ýygnaklaryň düýbüni tutýar. Bu ýygnaklaryň agzalarynyň aglaba bölegi ýahudy halkyndan däldi. Pawlus olara Isa Mesihe eýermek üçin Musanyň Kanuny berjaý etmek hökman däl diýip aýdýar. Emma Pawlus Galatýadan gidenden soň, käbir adamlar ýygnaga gelip, ondaky imanlylara Pawlusy galp resullykda aýyplaýarlar. Munuň bilen hem çäklenmän, olara ýahudylaryň dini kanunlaryny we adatlaryny, şol sanda sünnetlenmäni hem berjaý etmelidigini öwredýärler. Şonuň üçin-de, galp mugallymlar tarapyndan aldawa salnan adamlary hakyky imana we amallara dolandyrmak üçin, Pawlus bu haty ýazýar. Ol öz hatyny Isa Mesihiň resuly diýip atlandyrylmaga doly haklydygy baradaky sözler bilen başlaýar. Pawlus özüniň Hudaý tarapyndan resullyga bellenendigini, munuň Iýerusalimdäki resullar tarapyndan hem goldanylýandygyny (1:18 — 2:10) aýdýar. Ol Isa Mesih baradaky Hoş Habary wagyz etmäge, aýratyn hem başga milletlere wagyz etmäge saýlanylandygyny mälim edýär. Pawlus iman edýän adamyň ozal haýsy dine uýandygyna ýa-da haýsy millete degişlidigine garamazdan, Hudaý bilen diňe iman arkaly ýaraşýandygyny aýratyn belleýär. Ol muny tassyklamak üçin, Ybraýymy mysal getirip, şeýle diýýär: «Geliň, Ybraýymy ýada salalyň: „Ybraýym Hudaýa iman etdi we Hudaý ony dogruçyl hasaplady“» (3:6). Şunlukda, Isa Mesihe iman edýänleriň hemmesi Ybraýymyň nesli hasaplanyp biler, sebäbi Hudaý olary iman edýändikleri üçin dogruçyl hasaplaýar. Şeýle-de olaryň ählisi Isa Mesihe degişli bolup, jynsyna, jemgyýetdäki derejesine we milletine garamazdan, bir adam ýalydyr. Şoňa görä-de, mesihiler üçin ýahudylaryň dini kanunlaryny we adatlaryny berjaý etmek zerurlygy ýokdur. Pawlus hatynyň jemleýji baplarynda mesihiniň hereketleriniň söýgüden döreýändigini, bu söýginiň hem Isa Mesihe bolan imandan ylhamlanýandygyny aýdyň açyp görkezýär.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-10

Pawlusyň resullyk ygtyýarlygy 1:11—2:21

Hudaýyň merhemeti baradaky hoş habar3:1—4:31

Mesihiniň azatlygy we jogapkärçiligi 5:1—6:10

Jemleme 6:11-18

1-nji bap

^1-2Men, resul Pawlus we ýanymdaky doganlarymyň ählisi Galatýadaky imanlylar ýygnagyna şu hat bilen dogaýy salam iberýäris. Meni resullyga ynsanlar däl-de, IsaMesih we Ony ölümden direlden Ata Hudaý belledi. ³Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun. ⁴Atamyz Hudaýyň yradasyna görä, Rebbimiz Isa bizi şu azgyn döwürden halas etmekçi bolup, günälerimiz üçin Özüni gurban etdi. ⁵Oňa ebedilik şan-şöhrat bolsun! Omyn!

Hoş Habar ýeke-täkdir

⁶Men Isa Mesihiň merhemeti bilen sizi çagyran Hudaýdan beýle tiz dänip, başga bir «hoş habary» kabul edişiňize örän haýran galýaryn. ⁷Başga bir Hoş Habar ýokdur. Ýöne käbir adamlar sizi bulaşdyryp, Mesihiň Hoş Habaryny üýtgetjek bolýarlar. ⁸Emma hatda biz ýa-da asmandan inen bir perişde size öň wagyz eden Hoş Habarymyzdan başga bir «hoş habary» wagyz etse, goý, näletli bolsun! ⁹Biziň size ozal aýdanlarymyzy men ýene-de gaýtalaýaryn: kimdir biri size ozal kabul eden Hoş Habaryňyzdan başgasyny wagyz etse, goý, lagnatly bolsun!

Pawlusyň wagyz eden Hoş Habary ynsandan däldir

¹⁰Şunlukda, men kimiň göwnünden turmakçy bolýaryn: adamlaryňmy ýa-da Hudaýyň? Eýsem men adamlara ýaranjak bolýarynmy? Eger men adamlara ýaranmakçy bolsadym, onda Mesihiň hyzmatçysy bolmazdym. ¹¹Eý, doganlar, siziň şuny bilmegiňizi isleýärin: meniň wagyz eden Hoş Habarym ynsandan däldir. ¹²Men ony ynsandan kabul etmedim ýa-da öwrenmedim. Maňa ony Isa Mesihiň hut Özi aýan etdi. ¹³Siz meniň ýahudylaryň dinindekäm ýaşan durmuşym barada eşidensiňiz: men Hudaýyň ýygnaklaryny güýçli yzarlap, olary ýok etmekçidim. ¹⁴Men ýahudy deň-duşlarymyň köpüsinden ýahudylaryň dininde diýseň ilerläpdim. Ata-babalarymyzyň däp-dessurlaryny saklamakda hem juda yhlaslydym. ^15-16Emma Hudaý merhemet edip, meni eneden dogulmankam saýlap çagyrdy. Ol Hoş Habary keseki milletlere wagyz etmegim üçin, maňa Öz Ogluny aýan etmegi makul bildi. Şonda men hiç kime geňeşmedim ¹⁷ýa-da menden öň resul bolanlary görmek üçin hatda Iýerusalime-de gitmedim. Men Arabystana gidip, soňra ýene Damaska dolandym.

¹⁸Şondan üç ýyl soň Petrus^[1] bilen tanyşmak üçin Iýerusalime gidip, onuňkyda birki hepde boldum. ¹⁹Şonda men ol ýerde Rebbimiz Isanyň inisi Ýakupdan başga resullaryň hiç birini görmedim. ²⁰Size ýazýanlarymyň bary hakykatdygy babatda men Hudaýyň öňünde güwä geçýärin. ²¹Soňra men Siriýa we Kilikiýa sebitlerine gitdim. ²²Isa Mesihiň Ýahudyýa ýurdundaky ýygnaklary meniň hut özüm bilen tanyş däldiler. ²³Olar men barada: «Birwagt bizi yzarlap, ýok etmekçi bolan imanyny indi özi wagyz edýär» diýen habary eşidipdiler. ²⁴Olar Hudaýyň meni özgerdenini görüp, Ony şöhratlandyrdylar.

2-nji bap

Pawlusyň Iýerusalime ikinji sapary

¹Men on dört ýyldan Barnap bilen ýene-de Iýerusalime gitdim. Bu gezek biziň bilen Titus-da gitdi. ²Meni ol ýere Rebbiň ylhamy alyp bardy. Iýerusalimdäki ýygnaklaryň ýolbaşçylary bilen aýratyn duşuşyp, olara keseki milletlere wagyz edýän Hoş Habarymy beýan etdim. Men muny öňki-soňky edenlerimiň bary puja çykaýmasyn diýip etdim. ³Olar bolsa ýanymdaky Titusy, hatda onuň grekdigine-de garamazdan, ony sünnetlenmäge mejbur etmediler. ⁴Sünnetlenme meselesi käbir dogansumaklar zerarly ýüze çykypdy. Olar bizi gul etmek üçin, aramyza ogrynça sümlüp, IsaMesih arkaly alan azatlygymyzy gizlinlikde aňtadylar. ⁵Emma Hoş Habaryň hakykaty siziň bilen galsyn diýip, biz bu dogansumaklara bir pursat-da eglişik etmedik.

⁶Ýygnagyň ýolbaşçylary meniň wagyz edýän Hoş Habaryma hiç zat goşmadylar. (Olar kim bolsalar-da, maňa parhy ýok, sebäbi Hudaý adamyň daş keşbine garamaýar!) ⁷Ýygnagyň ýolbaşçylary Hoş Habary ýahudylara wagyz etmekligiň Petrusa berlişi ýaly, maňa-da ýahudy dällere wagyz etmekligiň berlendigini gördüler. ⁸Olar ýahudylara resullyk etmäge Petrusy bellän Hudaýyň meni-de ýahudy dällere resullyk etmäge belländigine, ⁹maňa merhemet berlendigine göz ýetirdiler. Onsoň ýygnagyň diregleri hasaplanýan Ýakup, Petrus^[2] we Ýohanna dagy maňa we Barnaba doganlygyň nyşany hökmünde ellerini uzatdylar. Men Barnap bilen ýahudy dälleriň arasyna, olar hem ýahudylaryň arasyna gitmeli diýip, özara ylalaşdyk. ¹⁰Ýöne olar mätäçlik çekýän doganlary ýatdan çykarman, olara kömek etmegimizi haýyş etdiler. Men hem muny berjaý etmek üçin elimde baryny gaýgyrmadym.

Pawlus Antakiýada Petrusyň ýalňyşyny düzedýär

¹¹Petrus Antiýoha gelende, onuň goýberen ýalňyşyny aç-açan ýüzüne aýdyp, oňa garşy çykdym. ¹²Petrus Ýakubyň iberen adamlary gelmezden ozal, keseki milletler bilen bir saçak başynda iýip-içýärdi. Emma şol adamlar gelende, Petrus sünnet edilmegi ündeýänlerden gorkup, keseki milletlerden çetleşip, olar bilen gatnaşygy kesdi. ¹³Onuň bilen birlikde beýleki ýahudylar hem ikiýüzlülige ýüz urdular, hatda Barnap hem olaryň ikiýüzlüliginden ýaňa dogry ýoldan azaşdy. ¹⁴Men olaryň edýän hereketleriniň Hoş Habaryň hakykatyna laýyk däldigini gördüm. Şonda men hemmeleriň öňünde Petrusyň ýüzüne gelip, şeýle diýdim: «Sen ýahudy bolsaň-da, ýahudylar ýaly ýaşamaýarsyň. Sen başga milletler ýaly ýaşaýarsyň. Onsoň sen näme üçin başga milletleri ýahudylar ýaly ýaşamaga mejbur edýärsiň? ¹⁵Biz aslymyz boýunça ýahudydyrys, günäli saýylýan keseki milletlerden däldiris. ¹⁶Adam Mukaddes Kanuny berjaý etmek arkaly däl-de, diňe Isa Mesihe bolan imany arkaly aklanýandyr. Muny hatda biz hem bilýäris. Şoňa görä-de, biz Mukaddes Kanuny berjaý etmek arkaly däl-de, Isa Mesihe bolan imanymyz arkaly aklanmak üçin, Oňa iman etdik. Çünki Mukaddes Kanuny berjaý etmek arkaly hiç kim aklanýan däldir. ¹⁷Mukaddes Kanun bizi, ýagny Mesih arkaly aklanmakçy bolýanlary hem günäli çykarýar. Onda Mesih günäniň gullukçysy bolýarmy? Ýok, bu düýbünden beýle däl! ¹⁸Men kanunçylyk binasyny ýykdym. Indi ony gaýtadan dikeltsem, onda kanuny bozýandygymy özüm tassyklaýaryn. ¹⁹Mukaddes Kanunyň özi meni ölüme höküm etdi. Şoňa görä-de, men Mukaddes Kanun üçin öli bolup, indi onuň gözegçiliginde däldirin. Men indi Hudaý üçin ýaşaýandyryn. Men Mesih bilen haça çüýlendim: ²⁰indi men däl-de, mendäki Mesih ýaşaýandyr. Bedendäki ýaşaýşym bolsa Hudaýyň Ogluna^[3] bolan imanym arkalydyr. Ol meni söýüp, Özüni meniň üçin gurban etdi. ²¹Men Hudaýyň merhemetini inkär etmeýärin. Çünki Mukaddes Kanuny berjaý etmek arkaly aklanyp bolýan bolsady, onda Mesihiň ölümi biderek bolardy».

3-nji bap

Kanunçylyga dolanmaň!

¹Eý, akmak galatýalylar! Siziň gözüňizi kim baglady? Men size Hoş Habary wagyz edenimde, haça çüýlenen IsaMesihi hut öz gözüňiz bilen görýän ýalydyňyz ahyryn! ²Men sizden diňe bir zady soramakçy: siz Mukaddes Ruhy Kanuny berjaý edip aldyňyzmy? Elbetde, ýok! Siz Mukaddes Ruhy eşiden Hoş Habaryňyza iman edeniňiz üçin aldyňyz. ³Siz Mukaddes Ruh bilen başlap, indi-de öz ynsan güýjüňiz bilen kämil boljak bolýaňyzmy? Eýsem siz şeýle akmakmy?! ⁴Eýsem başdan geçirenleriňiziň bary biderek bolaýdymyka? Wah, elbetde biderek däl! ⁵Hudaý size Öz Ruhuny berip, araňyzda köp gudratlary görkezdi. Ol bulary Mukaddes Kanuny berjaý edeniňiz üçin däl-de, Hoş Habary eşidip, oňa ynanandygyňyz üçin etdi.

Hudaý iman edenleri ýalkaýar

⁶Geliň, Ybraýymy ýada salalyň: «Ybraýym Hudaýa iman etdi we Hudaý ony dogry hasaplady». ⁷Şoňa görä-de, şuny bilip goýuň: iman edenler Ybraýymyň hakyky neslidir. ⁸Hudaý Ybraýyma: «Ähli milletler sen arkaly ýalkanar» diýip, oňa ilkibaşda buşlapdy. Mukaddes Ýazgylaryň şu sözleri Hudaýyň milletleri imanlaryna görä aklajakdygyny owaldan habar beripdi. ⁹Şunlukda, iman edýän her kes iman guly bolan Ybraýym bilen bile ýalkanýandyr. ¹⁰Emma Mukaddes Kanuny doly berjaý etmelidir öýdüp, oňa daýanýanlar nälet astyndadyr. Çünki: «Bu Kanun kitabyny doly ýerine ýetirmedik adama, goý, nälet bolsun!» diýip ýazylgydyr. ¹¹Hudaýyň huzurynda hiç kim Mukaddes Kanun arkaly aklanyp bilýän däldir. Bu mese-mälim zat, sebäbi «dogruçyl iman arkaly ýaşar» diýip ýazylgydyr. ¹²Mukaddes Kanuny berjaý etmek bolsa imana bagly däldir. Emma «ony berjaý edýän adam aman galar». ¹³Mesih Kanunyň yglan eden näletini Öz üstüne alyp, bizi şol näletden halas etdi. Çünki Töwratda: «agaçdan asylan her kes näletlenendir» diýip ýazylgydyr. ¹⁴Hawa, Isa Mesih bularyň baryny Ybraýyma berlen ýalkanyşyň Özi arkaly başga milletlere hem ýaýramagy üçin, iman arkaly wada berlen Mukaddes Ruhy alyp bilmegimiz üçin etdi.

Rebbiň Ybraýyma beren wadasy

¹⁵Eý, doganlar! Men gündelik durmuşdan bir mysal getireýin: ynsanlaryň özara ylalaşyp baglaşan ähtini hiç kim bozup-da, oňa zat goşup-da bilmeýär. ¹⁶Hudaý Ybraýym bilen äht baglaşdy. Ol bu ähti berjaý etjekdigi barada Ybraýyma we onuň nesline wada berdi. Mukaddes Ýazgylarda «seniň nesilleriňe» diýip köpçülik barada däl-de, «seniň hut öz nesliňe» diýip, ýeke-täk Biri barada wada berlendir. Bu hem Isa Mesihdir. ¹⁷Şeýlelikde, men size şuny aýtmakçy: dört ýüz otuz ýyl geçenden soň berlen Mukaddes Kanun bu ähti bozup-da, Hudaýyň wadasyny ýatyryp-da bilýän däldir. ¹⁸Miras kanun boýunça däl-de, wada boýunça berilýändir. Hudaý bu mirasy Ybraýyma peşgeş berdi. Çünki Hudaý oňa wada beripdi.

Mukaddes Kanunyň maksady

¹⁹Onda Mukaddes Kanun nämä gerek boldy? Ol günäniň nämedigini görkezmek üçin goşmaça berlipdi. Kanun Hudaýyň wadasy we Ybraýymyň nesli bolan Mesih gelýänçä hereket etdi. Bu Kanun perişdeler arkaly töwellaçy Musanyň gatnaşmagynda berlipdi. ²⁰Ýeke-täk biriniň bolan ýerinde bolsa töwellaçy gerek bolmaýar. Hudaý hem ýeke-täk bolany üçin, wadasyny töwellaçy arkaly däl-de, gönüden-göni beripdi. ²¹Diýmek, Mukaddes Kanun Hudaýyň wadasyna garşy çykýar-da?! Elbetde, ýok! Ýöne Kanun bize ýaşaýyş berip bilmeýär ahyryn. Muňa görä, ol arkaly dogrulygy-da gazanyp bilmeýäris. ²²Emma Mukaddes Ýazgylaryň yglan etmegine görä, biziň ählimiz günäniň tussaglarydyrys. Hudaý bolsa bize wada beren peşgeşini Isa Mesihe iman edýänimiz üçin berýär. ²³Biz Isa Mesihe iman etmezden öň Mukaddes Kanunyň guludyk, gelejekki iman aýan bolýança, bu Kanunyň tussagydyk. ²⁴Şunlukda, biz iman arkaly aklanyp biler ýaly, Mukaddes Kanun Mesih gelýänçä, biziň terbiýeçimiz boldy. ²⁵Biz indi Isa Mesihe iman edýäris. Şonuň üçin-de, biz mundan beýläk Kanunyň gözegçiliginde däldiris.

Siz Hudaýyň mirasdüşerisiňiz

²⁶Siziň baryňyz Isa Mesihe degişli bolup, Oňa bolan imanyňyz arkaly Hudaýyň perzentlerisiňiz. ²⁷Çünki suwa çümdüriliş arkaly Isa Mesih bilen birigen siziň baryňyz indi Oňa beslenensiňiz. ²⁸Indi ýahudy däl bilen ýahudynyň, gul bilen erkin adamyň, erkek bilen aýalyň arasynda hiç bir parh ýokdur. Isa Mesihe degişli bolanyňyz üçin, indi baryňyz birsiňiz. ²⁹Eger siz Mesihe degişli bolsaňyz, onda Ybraýymyň neslisiňiz we berlen wada görä mirasdüşersiňiz.

4-nji bap

¹Men size şuny hem aýdaýyn: mirasdüşer tutuş mülküň hojaýyny bolsa-da, çagalyk döwründe guldan hiç tapawudy ýokdur. ²Ol atasynyň bellän wagtyna çenli dolandyryjynyň we ynamdar adamlaryň gözegçiliginde bolýandyr. ³Biz hem çaga ýaly bolanymyzda, bu dünýäniň esasy ýörelgeleriniň guludyk. ⁴Emma bellenilen wagt ýetip gelende, Hudaý Öz Ogluny iberdi. Ol aýaldan doglup, Mukaddes Kanuna laýyklykda ýaşady. ⁵Bularyň bary Mukaddes Kanunyň guly bolup ýaşaýanlaryň azat bolmagy üçin, biziň-de ogullygyň ähli hukuklaryny alyp bilmegimiz üçin edildi. ⁶Siz ogullyga kabul edileniňiz üçin, Hudaý Özüni «Abba!^[4], Atam!» diýip çagyrýan Oglunyň Ruhuny biziň ýüreklerimize^[5] iberdi. ⁷Şunlukda, siz indi gul däl-de, Hudaýyň ogullarysyňyz. Ogul bolanyňyz üçin, Hudaý sizi Özüniň mirasdüşeri edýändir^[6].

Pawlus galatýalylary gaýgy-alada edýär

⁸Siz öň Hudaýy tanamaýardyňyz. Şol döwürde siz galp hudaýlyryň guludyňyz. ⁹Indi bolsa siz Hudaýy tanaýarsyňyz, dogrusy, Hudaý tarapyndan tanalýansyňyz. Şundan soň siz nädip şol ejiz we ýaramaz ýörelgelere dolanýarsyňyz?! Ýa-da gaýtadan olaryň guly bolmak isleýärsiňizmi? ¹⁰Siz dini baýramlara: mukaddes günlere, Täze Aý baýramlaryna, pasyl baýramlaryna we ýyllara üns berýärsiňiz ahyryn! ¹¹Men siz babatda uly alada galýaryn. Eýsem meniň zähmetim biderek bolaýarmyka? ¹²Eý, doganlarym, ýalbarýaryn: men ýaly boluň! Sebäbi men hem siz ýaly bolandyryn. Siz maňa hiç nähaklyk etmediňiz. ¹³Men size ilkibaşda Hoş Habary syrkawkam wagyz edendigim ýadyňyzdadyr. ¹⁴Şonda ýarawsyzlygym sizi kyn ýagdaýa salsa-da, siz maňa äsgermezçilik etmändiňiz^[7], meni ret etmändiňiz. Tersine, meni Hudaýyň perişdesi ýaly, IsaMesihiň hut Özi ýaly kabul edipdiňiz. ¹⁵Indi ol şatlygyňyza näme boldy? Meniň özüm diri şaýat ahyryn: siz eliňizden gelse, öz gözüňizi hem oýup, maňa berjekdiňiz-ä! ¹⁶Eýsem, men size hakykaty aýdýanlygym üçin, indi duşmanyňyza öwrüläýdimmi?

¹⁷Käbir dogansumaklar betpällerine eýerip, sizi bizden aýryp, öz taraplaryna çekmäge jan edýärler. Olar diňe özleri babatda yhlasly bolmagyňyzy isleýärler. ¹⁸Ýagşylyk üçin diňe men ýanyňyzdakam däl, eýsem hemişe yhlasly bolmak ýagşydyr. ¹⁹Eý, eziz balalarym! Siz tä Isa Mesihiň häsiýetlerine doly eýe bolýançaňyz, men ýene-de siziň üçin dogurma burgularyny çekýän ýaly bolýaryn. ²⁰Wah, edil şu wagt siziň ýanyňyzda bolup, äheňimi üýtgetsedim! Sebäbi men sizi şeýle alada edýärin!

Hajar we Sara

²¹Eý, Mukaddes Kanuna görä ýaşamakçy bolýanlar! Men şuny soramakçy: eýsem siz Töwratda ýazylany bilmeýäňizmi? ²²Töwratda Ybraýymyň iki oglunyň bolandygy barada ýazylgydyr. Olaryň biri gyrnak aýalyndan, beýlekisi bolsa azat aýalyndandy. ²³Gyrnakdan oglunyň bolmagy adaty bir zatdy. Emma azat aýalyndan bolan ogly berlen wada görä doglupdy.

²⁴Bu ýerde meňzetme bardyr. Iki aýal iki ähtiň nyşanydyr. Bir äht Sinaý dagynda edilip, Hajara meňzeýär. Sebäbi ol gul çagalary dünýä indirýär. ²⁵Hajar Arabystandaky Sinaý dagyny aňladyp, häzirki Iýerusalime hem meňzeýär. Sebäbi ol çagalary bilen gulçulykdadyr. ²⁶Emma göklerdäki Iýerusalim azatdyr. Ol biziň enemizdir. ²⁷Mukaddes Ýazgylarda:

«Şatlan, eý, çaga dogmadyk önelgesiz,

burguda bolmadyk,

begençden aýdym aýt!

Çünki öň terk edilen aýalyň ogullary

ärli aýalyň ogullaryndan köp bolar» — diýip ýazylgydyr.

²⁸Eý, doganlarym, indi siz Yshak ýaly wada görä doglan ogullarsyňyz. ²⁹Ten boýunça doglan ogul Hudaýyň Ruhunyň güýji arkaly doglan ogly yzarlap, oňa azar beripdi. Häzir hem şeýledir. ³⁰Emma Mukaddes Ýazgylar näme diýýär? «Gyrnagy ogly bilen bile çykaryp kow. Gyrnagyň ogly azat aýaldan doglan ogul bilen mirasy paýlaşmaz». ³¹Şunlukda, eý, doganlarym, biz gyrnagyň çagalary däl-de, azat aýalyň çagalarydyrys.

5-nji bap

Mukaddes Kanun arkaly aklanjak bolmaň!

¹IsaMesih bizi azat etmek üçin boşatdy. Şonuň üçin-de berk duruň^[8], gulçulyk boýuntyrygyny gaýtadan saldyrmaň. ²Gulak goýuň! Ine, men, Pawlus, size şuny diýýärin: eger siz özüňizi sünnetletmäge ýol berseňiz, onda Mesihiň edenleri siziň üçin kör köpükdir. ³Özüni sünnetletmäge ýol beren her bir adama men ýene-de bir gezek şuny mälim edýärin: ol tutuş Mukaddes Kanuny berjaý etmäge borçludyr. ⁴Eý, özüni Mukaddes Kanun arkaly aklamakçy bolýanlar! Siz Mesihden aýryldyňyz, Hudaýyň merhemetinden mahrum bolduňyz. ⁵Biz bolsa Mukaddes Ruha daýanyp, umyt baglaýan aklanmamyza iman bilen garaşýandyrys. ⁶Çünki Isa Mesihe degişli bolanlaryň arasynda ne sünnetliligiň, ne-de sünnetsizligiň ähmiýeti bardyr. Diňe söýgä daýanýan iman ähmiýetlidir.

⁷Siz şeýle oňat gadam urýardyňyz ahyryn. Sizi hakykata ynandyrmajak bolup, kim siziň gadamyňyza badak saldy? ⁸Sizi bu ynandyrma çagyrýan Hudaýdan däldir! ⁹Ujypsyz hamyrmaýa tutuş hamyry turşadýandyr. ¹⁰Siziň başgaça pikir etmejekdigiňiz babatda Reb meni ynandyrýar. Siziň pikiriňizi bulaşdyrýan kim bolsa bolubersin, ol öz jezasyny çeker. ¹¹Eý, doganlarym! Eger men heniz-de sünnetlenilmäni wagyz edýän bolsam, onda men näme üçin yzarlanýarkam?! Eger dogrudan-da şeýle bolýan bolsa, onda Isanyň haçy babatdaky wagzym büdreme daşy bolmazdy. ¹²Sizi bulaşdyrýan adamlar, goý, öz-özlerini düýbünden agta edäýsin!

Mukaddes Ruha laýyklykda ýaşaň!

¹³Eý, doganlarym! Siz azat bolmaga çagyrylansyňyz. Ýöne bu azatlygyňyzy ynsan höwesleriňizi kanagatlandyrmak üçin ulanmaň. Gaýtam, birek-birege söýgi bilen hyzmat ediň. ¹⁴Çünki tutuş Mukaddes Kanun: «Ýakynyňy özüňi söýşüň ýaly söý» diýen bir buýrukda jemlenendir. ¹⁵Ägä boluň! Çünki siz biri-biriňizi «çeýnemegi», «ýuwutmagy» bes etmeseňiz, biri-biriňizi ýok edersiňiz. ¹⁶Size şuny aýdasym gelýär: Mukaddes Ruhuň ýörelgesinden ýöräň. Şonda siz ynsan höweslerine eýermersiňiz. ¹⁷Çünki ynsan höwesleri Mukaddes Ruha garşydyr; Mukaddes Ruh hem ynsan höweslerine garşydyr. Olar biri-biri bilen hiç oňuşmaýarlar. Şonuň üçin-de, siz öz islän zadyňyzy edip bilmeýärsiňiz. ¹⁸Emma siz Mukaddes Ruha eýerýän bolsaňyz, Kanuna görä ýaşamaga borçly dälsiňiz.

¹⁹Ynsan höwesleriniň netijesi bellidir. Olar zynahorlyk, haramlyk we azgynlykdyr; ²⁰butparazlyk we doga-jadygöýlikdir; ýigrenç, agzalalyk, göriplik, gahar, bäsdeşlik, jedel, bölünişik ²¹we bahyllyk; serhoşlyk^[9], azgynlyk meýlisleri we şuňa meňzeş zatlardyr. Men size öň duýduryşym ýaly, ýene-de bir gezek duýdurýaryn: kimde-kim şular ýaly ýaşaýan bolsa, Hudaýyň Şalygyny miras almaz.

²²Mukaddes Ruhuň miweleri bolsa şulardyr: söýgi, şatlyk, parahatlyk, sabyrlylyk, mähribanlyk, ýagşylyk, sadyklyk, ²³ýumşaklyk, özüňe erk edip bilmeklik. Bu zatlara garşy çykýan kanun ýokdur. ²⁴Isa Mesihe degişli bolanlar öz ynsan höweslerini we joşgunlaryny haça çüýländirler. ²⁵Mukaddes Ruh bize täze ýaşaýyş berýär. Şoňa görä-de, geliň Oňa eýereliň. ²⁶Şöhratparaz bolmalyň, biri-birimizi gaharlandyrmalyň, biri-birimize göriplik etmäliň.

6-njy bap

Biri-biriňize ýardam beriň

¹Şunlukda, eý, doganlar, eger kimdir biri günäniň toruna düşen bolsa, siz, ýagny Ruha görä ýaşaýanlar, ony ýumşaklyk bilen dogry ýola getiriň. Emma synaga düşmez ýaly, özüňize-de gözegçilik ediň. ²Biri-biriňize hemaýatkär boluň. Şeýle etseňiz, Mesihiň kanunyny berjaý etdigiňiz bolar. ³Emma kimdir biri hiç bolup-da, özüne nämedirin öýtse, ol özüni aldaýandyr. ^4-5Her kim öz edýän hereketlerini derňesin. Her kes özüne düşen ýüki özi götersin. Şonda ol özüni başgalar bilen deňeşdirmezden, özüne guwanyp biler. ⁶Şunlukda, söz arkaly öwüt alýan adam oňa öwüt berýän bilen ähli ýagşy zatlaryny paýlaşsyn. ⁷Öz-özüňizi aldamaň: Hudaý Özüni ýaňsyladýan däldir. Adam näme ekse, şony hem orýandyr. ⁸Öz höweslerini kanagatlandyrmak isleýän özüni weýran eder. Emma Mukaddes Ruhy kanagatlandyrmak isleýän baky ýaşaýşy alar. ⁹Ýagşylyk etmekde ýadamalyň. Eger ruhdan düşmesek, öz wagtynda orarys. ¹⁰Şoňa görä-de, heniz wagtymyz barka, hemmelere, aýratyn-da imandaky doganlarymyza ýagşylyk edeliň.

Sünnetlilik däl-de, täze ýaradylyş wajypdyr

¹¹Ine, size öz elimiň şeýle uly harplar bilen ýazýanyny görüň!

¹²Tende oňat görnesi gelýänler sizi sünnetlenmäge mejbur edýärler. Olar Mesihiň haçy sebäpli yzarlanmakdan gorkup şeýle edýärler. ¹³Emma sünnetlenmäniň tarapdarlarynyň özleri-de Mukaddes Kanuny berjaý edýän däldir. Olar siziň sünnetlidigiňiz babatda magtanmak üçin, sizi sünnetletjek bolýarlar. ¹⁴Men bolsa Rebbimiz Isa Mesihiň haçyndan başga zat babatda asla magtanasym gelmeýär. Şu haç arkaly men bu dünýä üçin, bu dünýä-de meniň üçin ölüdir. ¹⁵Çünki ne sünnetliligiň^[10], ne-de sünnetsizligiň ähmiýeti bardyr. Diňe täze ýaradylyş ähmiýetlidir. ¹⁶Hudaýyň Ysraýyl halkyna, ýagny şu düzgüni berjaý edýänleriň baryna parahatlyk bilen merhemet ýar bolsun!

¹⁷Mundan beýläk hiç kim maňa şu zatlar babatda azar bermesin! Sebäbi meniň bedenimde Isa Mesihe degişlidigimi görkezýän ýara yzlary bardyr.

¹⁸Eý, doganlarym! Goý, Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti size ýar bolsun. Omyn!

Pawlusyň efeslilere haty

Giriş

Efes şäheri Aziýa welaýatynyň (häzirki Türkiýäniň) günbatarynda ýerleşýän port şäheridi. Hatyň ýazylan döwründe bu şäher öz ululygy boýunça Rim imperiýasynda dördünji orny eýeleýärdi. Mundan başga-da, Efes şäheri tebigata sežde etmegiň gadymy dini merkezi bolup, onda zenan hudaý Artemise sežde edilýärdi (Res 19-njy bap). Awtor efeslilere ýüzlenip, olaryň IsaMesihiň ýörelgesine eýerýänler hökmünde Hudaýyň eziz çagalarydygyny we olaryň Hudaýyň göreldesine eýermelidigini aýdýar (5:1). Olar birwagtlar garaňkylykda ýaşaýardylar, emma indi nurda ýaşap, öz nurlaryny parlatmalydyrlar (5:8,9).

Hatyň esasy mowzugy bitewülik baradadyr. Hatyň birinji babynda Hudaýyň ölümden direlden Isa Mesihiň hökümdarlygy barada aýdylýar. Ol göklerde Hudaýyň sagynda oturyp, tutuş dünýä hökümdarlyk edýär. Hudaýyň ahyrky we iň ajaýyp niýeti ýerdäki we gökdäki ähli zatlary bir Başa, ýagny Isa Mesihe birikdirmekden ybaratdyr (1:10).

Hatyň birinji bölüminde bitewülik baradaky pikir ýaýbaňlandyrylýar. Onda Atamyz Hudaýyň Öz halkyny saýlaýşy, onuň günälerini bagyşlaýşy, Isa Mesih arkaly halkyň öz günälerinden azat edilişi, Hudaýyň beýik wadasynyň Mukaddes Ruh arkaly kepillendirilişi beýan edilýär. Hatyň ikinji bölüminde Isa Mesihe eýerýän imanlylara biri-birini söýmeklik ündelýär.

Hudaýyň halkynyň Isa Mesihdäki bitewüligini görkezmek üçin, hatda dürli suratlandyrmalar ulanylýar. Onda ýygnak — beden, Isa Mesih bolsa onuň başy hökmünde ýa-da ýygnak — bina, Isa Mesihbolsa onuň burç daşy hökmünde, ýa-da ýygnak — aýal, Isa Mesih bolsa onuň äri hökmünde suratlandyrylýar. Awtor Hudaýyň Isa Mesih arkaly berýän merhemetini beýan edip, Onuň bagyşlamasyna, merhemetine we päkligine mynasyp durmuşda ýaşamagy ündeýär.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-2

Isa Mesih we ýygnak 1:3—3:21

Isa Mesihdäki täze ýaşaýyş 4:1—6:20

Jemleme 6:21-24

1-nji bap

¹Hudaýyň yradasy bilen IsaMesihiň resuly bolan men Pawlusdan Efesdäki Hudaýyň halkyna, ýagny Isa Mesihe iman edýänlere dogaýy salam!

²Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun!

Mesihden alýan ruhy ýalkanyşlarymyz

³Rebbimiz Isa Mesihiň Atasy Hudaýa öwgüler bolsun! Ol Mesih arkaly bizi gökdäki ruhy ýalkanyşlaryň ählisi bilen ýalkady. ⁴Öz huzurynda mukaddes we müýnsüz bolmagymyz üçin, biri-birimizi söýüp, Isa Mesihe degişli bolmagymyz üçin, Hudaý bizi dünýä ýaradylmazdan öň saýlap-seçdi. ⁵Ol Isa Mesih arkaly bizi ogullyga almak barada owaldan karara gelipdi. Bu Onuň göwnüne ýarap, yradasy bilen boldy. ⁶Söwer Ogly arkaly bize boldan-bol eçilen şöhratly merhemeti üçin Hudaýa öwgüler bolsun! ⁷Hudaý çuňňur baý merhemeti bilen Oglunyň döken gany arkaly günälerimizi bagyşlap, bizi azat etdi. ⁸Şeýle hem, bu merhemeti arkaly Ol bizi tutuş akyldarlygy we düşünjesi bilen gurşap aldy.

⁹Hudaý ilkibaşdan Mesihde amala aşyran ýagşy niýetleri arkaly Öz isleginiň syryny bize aýan etdi ¹⁰Bu niýetiň amala aşyrylmaly wagty gelende, Hudaý ýerdäki we gökdäki ähli zatlary bir Başa, ýagny Isa Mesihe birikdirer. ^11-12Hemme zady Öz islegine laýyklykda ýerine ýetirýän Hudaý Öz niýetine görä bizi öňden belläp, Mesih arkaly saýlap-seçdi. Ol muny biziň, ýagny Isa Mesihe ilkinji bolup iman edenleriň Hudaýyň şan-şöhratyny arşa götermegimiz üçin amal etdi. ¹³Indi siz hem hakykat sözüni, ýagny halas bolmak baradaky Hoş Habary eşidip, Mesihe iman etdiňiz. Şoňa görä-de Hudaýyň wada beren Mukaddes Ruhy bilen möhürlendiňiz. ¹⁴Hudaýa degişli adamlar doly azat bolýança, Mukaddes Ruh biziň mirasymyzyň kepilnamasydyr. Bularyň bary Hudaýa şan-şöhrat getirýär.

^15-16Şoňa görä Reb Isa bolan imanyňyzy we Hudaýyň ähli halkyna bolan söýgiňizi eşidelim bäri, siziň üçin Hudaýa dyngysyz şükür edip, doga-dileglerimde sizi dilimden düşüremok. ¹⁷Men Hudaý — Rebbimiz Isa Mesihiň beýik Atasyna siziň üçin dileg edýärin. Goý, Ol size Ony has oňat tanap bilmegiňiz üçin, size Mukaddes Ruhuň akyldarlygyny hem ylhamyny bersin. ^18-20Hudaýyň Öz çagyranlaryna beren umydyna, halkyna eçilen şöhratly mirasynyň baýlygyna we biz iman edenlere görkezen deňsiz-taýsyz gudratyna göz ýetirmegiňiz üçin, goý, Ol ýüregiňiziň gatyny nurlandyrsyn diýip dileg edýärin. Bu gudrat Hudaýyň Mesihi direldip, gökde Öz sagynda oturdan güýjüne meňzeşdir. ²¹Hudaý Mesihi ähli hökümdarlykdan, ygtyýarlykdan, güýç-gudratdan we agalykdan, şeýle hem diňe bu döwürde däl, eýsem geljek döwürde-de tutuljak her bir atdan has ýokary goýdy. ²²Hudaý hemme zady Onuň aýaklarynyň astyna tabyn edip, imanlylar ýygnagynyň bähbidi üçin Ony ähli zada baş etdi. ²³Imanlylar ýygnagy Mesihiň bedenidir. Ol ähli zady Özünde jemleýän Mesih bilen doldurylandyr.

2-nji bap

Ölümden ýaşaýşa geçdik

¹Owal siz ýazyklaryňyz we günäleriňiz sebäpli ölüdiňiz. ²Edil dünýädäki beýleki adamlar ýaly siz-de günäli ýaşaýşa eýerip, Hudaýa tabyn bolmadyklara heniz-de täsirini ýetirýän gökdäki ruhy güýçleriň hökümdaryna gulluk edýärdiňiz. ³Biziň hemmämiz şolar ýaly ýaşamagy adat edindik. Biz ynsan tebigatynyň höweslerine, isleglerine we pikirlerine eýerdik. Şeýlelikde, biz-de beýlekiler ýaly ynsan tebigatymyz zerarly Hudaýyň gazabyna duçar bolan adamlardyk. ^4-5Emma günälerimiz sebäpli öli hem bolsak, merhemete baý Hudaý Özüniň çuňňur söýgüsini görkezip, bizi Mesih bilen bilelikde direltdi. Siz Hudaýyň merhemeti arkaly halas bolduňyz. ⁶Hawa, Hudaý bizi Mesih bilen bile direltdi we Ol arkaly bizi gökdäki älemde oturtdy. ⁷Ol muny Isa Mesih arkaly bize eden merhemetiniň we mähremliliginiň ummasyz baýlygyny geljek döwürde görkezmek üçin etdi. ⁸Çünki siz iman arkaly Hudaýyň merhemeti bilen halas edildiňiz. Bu siziň öz tagallaňyz bilen bolmady, muny size Hudaý peşgeş berdi. ⁹Hiç kim ynsan tagallasy bilen halas boldum diýip öwünmesin. ¹⁰Sebäbi Hudaý bizi Isa Mesih arkaly ýaratdy. Ol bizi owaldan taýýarlap goýan ýagşy işlerini etmegimiz üçin ýaratdy.

Mesih bilen bütewülik

¹¹Şonuň üçin, eý, asly ýahudy däller! Öňki ýagdaýyňyzy ýadyňyza salyň. Birwagtlar özlerine «sünnetliler» diýýän ýahudylar sizi «sünnetsizler» diýip atlandyrýardylar. Emma olaryň agzaýan sünneti beden bilen bagly ýönekeýje bir adatdyr. ¹²Şol wagtlar siz Mesihden aýrydyňyz, Ysraýyl raýatlygyndan mahrumdyňyz, Hudaýyň wada berip, Öz halky bilen eden ähtleri size degişli däldi. Siz bu dünýäde Hudaýsyz we umytsyzdyňyz, ¹³indi bolsa Isa Mesihe degişlisiňiz. Siz birwagtlar Hudaýdan uzakdyňyz, indi bolsa Isa Mesihiň döken gany arkaly Oňa ýakynsyňyz. ¹⁴Hakykatdanam, Mesihiň Özi biziň parahatlygymyzdyr. Ol Öz janyny gurban edip, bu iki topary bir etdi, olaryň arasyndaky duşmançylyk diwaryny ýykyp taşlady. ¹⁵Ol Töwradyň kanunlaryny we däp-dessurlaryny ýatyrdy-da, iki halky birleşdirip, täze bir halk ýaratdy we parahatçylygy berkarar etdi. ¹⁶Ol haçdaky ölümi arkaly duşmançylygy ýok etdi we iki topary bir beden kimin edip, olary Hudaý bilen ýaraşdyrdy. ¹⁷Mesih gelip, Hudaýdan uzakda bolan size we golaýda bolan ýahudylara bu parahatlyk Hoş Habaryny yglan etdi. ¹⁸Indi Mesihiň üsti bilen biziň hemmämiz bir Ruh arkaly Atanyň huzuryna baryp bilýäris. ¹⁹Şeýlelikde, eý, ýahudy däller, siz mundan beýläk keseki-de, gelmişek-de dälsiňiz. Siz indi Hudaýyň mukaddes halkynyň raýatysyňyz we Hudaýyň maşgalasynyň agzasysyňyz. ²⁰Siz berk binýadyň üstünde bina edilensiňiz. Bu binýat resullar we pygamberlerdir. Onuň burç daşy bolsa Isa Mesihiň Özüdir. ²¹Bütin ymarat Isa Mesih arkaly birleşýär we ösüp, Rebbe bagyşlanan mukaddes ybadathana bolýar. ²²Siz hem ýahudylar ýaly Hudaýyň Mukaddes Ruhunyň mesgeni bolmak üçin, hemmäňiz birlikde Mesihde bina edilýärsiňiz.

3-nji bap

Pawlusa aýan bolan syr

¹Şu sebäpli IsaMesihiň ugrunda tussaglykda oturan men-Pawlus siz ýahudy däller üçin Hudaýa dileg edýärin. ²Öz merhemetini siz ýahudy dällere ýetirmek üçin, Hudaýyň maňa aýratyn tabşyryk berendigini, elbetde, eşidensiňiz. ³Size öň gysgaça ýazyşym ýaly, Hudaý maňa Öz syryny aýan etdi. ⁴Hatymy okanyňyzda, Mesihiň bu syryna meniň näderejede düşünýändigimi aňarsyňyz. ⁵Hudaý bu syry öňki nesillere aýan etmän, eýsem häzir Mukaddes Ruh arkaly Öz mukaddes resullaryna, pygamberlerine äşgär etdi. ⁶Ine, Hudaýyň syry şudur: Hoş Habary kabul edýän ýahudy däller hem ýahudylara berlen ýalkanyş wadasyna, bir bedene, bir mirasa deň derejede şärikdirler. Sebäbi olaryň hemmesi Isa Mesihe degişlidir.

⁷Men Hudaýyň beýik gudraty we peşgeş beren merhemeti arkaly Hoş Habaryň hyzmatçysy boldum. ⁸Men Hudaýyň halkynyň arasynda iň ähmiýetsizidim, emma muňa garamazdan Mesihiň akyl ýetmez baýlygyny ýahudy dällere wagyz etmek jogapkärçiligini Hudaý maňa berdi. ⁹Ähli zady ýaradan Hudaý geçmişden bäri bu syry Öz huzurynda gizlin saklady, bu syryň manysynyň nämedigini indi her bir ynsana äşgär etmeklik maňa berildi. ¹⁰Özüniň çuňňur baý akyldarlygy imanlylar ýygnagy arkaly gökdäki ruhy hökümdarlara we erk-ygtyýarlylara bildirilsin diýip, Hudaý şeýle etdi. ¹¹Bu Hudaýyň owal-başdan bäri meýilnamasy bolup, ony Rebbimiz Isa Mesih arkaly amala aşyrdy. ¹²Isa Mesih we Oňa bolan imanymyz arkaly biz Hudaýyň huzuryna uly ynam we batyrgaýlyk bilen ýakynlaşyp bilýäris. ¹³Şonuň üçin hem, ugruňyzda çekýän gaýgy-hasratlarym sebäpli siziň ruhdan düşmezligiňizi haýyş edýärin. Gaýtam, bular size şöhrat getirýändir.

Pawlusyň efesliler üçin Hudaýa dilegi

^14-15Şeýlelikde, ýerde we gökde her bir millete at beren Atamyzyň^[1] huzurynda men dyza çökýärin. ¹⁶Goý, Ol çäksiz şan-şöhraty bilen Öz Ruhy arkaly siziň içki barlygyňyzy gudrat bilen güýçlendirsin. ^17-18Isa Mesih imanyňyz arkaly ýürekleriňizde ýaşasyn. Şeýle-de, men söýginiň sizde kök urup ornaşmagyny, Mesihiň söýgüsiniň nähili giň, uzyn, belent we çuňňurdygyna Hudaýyň ähli halky bilen birlikde düşünmegiňizi Hudaýdan dileýärin. ¹⁹Hawa, Hudaýyň kämilliginden dolup bileriňiz ýaly, Mesihiň aň-bilim ýeterden üstün bolan bu söýgüsine akyl ýetirip bilmegiňizi Hudaýdan dileýärin.

²⁰Bizde işleýän gudratyna görä, Hudaý her bir haýyşymyzdan, oýlanyşymyzdan hem has ýokary zatlary etmegi başarýandyr. ²¹Imanlylar ýygnagy we Isa Mesih arkaly, goý, Hudaýa nesillerboýy ebedilik şan-şöhrat bolsun! Omyn.

4-nji bap

Mesihiň bedeninde birikmek

¹Rebbiň ugrunda tussaglykda bolan men sizden Hudaýdan alan çagyrylyşyňyza mynasyp ýaşamagyňyzy haýyş edýärin. ²Iňňän pes göwünli hem ýumşak boluň. Sabyr-takatly bolup, mähir-muhabbet bilen biri-biriňize çydaň. ³Özara parahatlykda ýaşap, Mukaddes Ruhuň birligini goramaga dyrjaşyň. ⁴Siz bir Bedene, bir Ruha şärik bolýarsyňyz; Hudaý hemmäňizi bir umyda çagyrandyr. ⁵Rebbiňiz-de, imanyňyz-da birdir, siziň hemmäňiz bir maksat bilen çümdürilensiňiz. ⁶Ähli zatdan üstün, ähli zat arkaly we ähli zatda bolan Atamyz Hudaý-da birdir.

⁷Mesih biziň her birimize sahylyk bilen peşgeşler eçildi. ⁸Munuň üçin Mukaddes Ýazgylarda şeýle diýilýär:

«Ol ýokary belentlige çykanda,

ýesirleri Özi bilen äkitdi;

ynsanlara peşgeşler berdi».

⁹Eýsem «çykanda» diýen söz nämäni aňladýar? Bu Mesihiň ilki aşak — ýer ýüzüne inendigini aňlatmaýarmy näme? ¹⁰Aşak inen-de, tutuş älem-jahany doldurmak üçin, gökleriň gögüne çykan-da Oldur. ¹¹Ine, Mesihiň Özi käbirlerini resul, käbirlerini pygamber, başga birilerini Hoş Habarçy, öwrediji, beýleki birlerini ýygnagyň çopanlary edip belledi. ¹²Olaryň wezipesi Hudaýyň halkyny Oňa hyzmat etmäge taýýarlamakdan we Mesihiň bedeni bolan imanlylar ýygnagyny berkitmekden ybaratdyr. ¹³Munuň netijesinde hemmämiz imanda bir bolup, Hudaýyň Ogly Mesihi^[2] tanap-bilip, Ol ýaly doly kämillige ýeteris.

¹⁴Şeýdip, mundan beýläk ynsanlaryň ýalançylygynyň we ökdelik bilen düzýän her hili taglymatynyň şemalyna kowlup, eýläk-beýläk iteklenýän çagalar ýaly bolmarys. ¹⁵Tersine, hakykaty söýgi bilen aýdyp, bedeniň Başy bolan Mesih ýaly hemmetaraplaýyn kämilleşeris. ¹⁶Onuň ýolbaşçylygy astynda tutuş beden her bognuň kömegi bilen baglanyp, Oňa birikdirilýär. Her agzanyň kadaly işlemegi netijesinde beden kemala gelip, söýgi arkaly sazlaşykly hereket edýär.

Nuruň çagalary bolup ýaşaň

¹⁷Şonuň üçin Rebbiň adyndan size şuny buýurýaryn: mundan beýläk keseki milletler ýaly boş düşünjeler bilen ýaşamaň. ¹⁸Olaryň aň-düşünjesini garaňkylyk gaplady. Nadan we doňýürek bolandyklary üçin, olar Hudaýyň beren durmuşyndan mahrum boldular. ¹⁹Olar ar-namys duýgusyny bütinleý ýitirip, doýmaz-dolmaz boldular, her hili haramlyk edip, azgynçylyga ýüz urdular. ²⁰Emma siz Mesih barada öwreneniňizde, beýle zatlary öwrenen dälsiňiz. ²¹Siz Isanyň sözlerini eşidensiňiz we Onuň hakykatyna esaslanyp, tälim alansyňyz. ²²Öň öwredilişi ýaly, öňki durmuşyňyzy, ýalançy höwesler bilen ýoldan çykaran köne ýaradylyşyňyzy çykaryp taşlaň. ²³Muňa derek oý-pikiriňizde we garaýşyňyzda täzeleniň. ²⁴Hakyky dogrulyk we mukaddeslik bilen Hudaýyň keşbinde ýaradylan täze ýaradylyşa besleniň. ²⁵Indi ýalan sözlemäň-de, her biriňiz öz ýakynyňyza hakykaty aýdyň. Çünki biziň hemmämiz bir bedeniň agzalarydyrys. ²⁶Gaharlanyp günä etmäň. Gaharyňyzyň üstüne gün ýaşmasyn. ²⁷Iblise orun bermäň. ²⁸Ogurlyk eden indi ogurlyk etmesin! Gaýtam, öz elleri bilen zähmet çekip, mätäje paýlamaga zady bolar ýaly, peýdaly iş etsin. ²⁹Agzyňyzdan hiç haçan ýaramaz söz çykmasyn. Gaýtam, diňleýänleriň mätäçliklerine görä, gerekli sözleri sözläp, olary ruhlandyryň, şonda sözleriňiz olara peýda getirer. ³⁰Hudaýyň Mukaddes Ruhuny gamgyn etmäň. Çünki Mukaddes Ruh siziň Hudaýa degişlidigiňiziň hem-de gutulyş güni azat edilmegiňiziň kepilnamasydyr. ³¹Her hili öýke-kine, gahar-gazap, paýyş sözler aýtmak we töhmet atmak ýaly ýigrenji häsiýetler sizden daş bolsun. ³²Biri-biriňize mähirli we rehim-şepagatly boluň. Hudaýyň sizi Mesih arkaly bagyşlaýşy ýaly, siz hem biri-biriňizi bagyşlaň.

5-nji bap

¹Şeýle hem siz söýgüli çagalar kimin Hudaýdan görelde alyň. ²Mesih ýaly söýüp ýaşaň. Ol bizi söýüp, Hudaýa ýakymly ysly sadaka hem gurbanlyk hökmünde biziň üçin janyny gurban etdi. ³Araňyzda azgynlyk, haramlyk, açgözlük edýän bolmasyn. Beýle zatlar Hudaýyň halkyna gelişmeýär. ⁴Şeýle hem araňyzda biedeplik, ýaňralyk, biderek degişme-de bolmasyn. Bular size ýaraşmaýar. Muňa derek Hudaýa şükür ediň. ⁵Şuny bilip goýuň: hiç bir azgynyň, murdaryň ýa-da açgözüň Mesihiň we Hudaýyň Şalygynda mirasy ýokdur. Çünki şeýle adamlar butparazlar bilen des-deňdir ⁶Hiç kim sizi boş sözler bilen aldamasyn. Şu zatlar sebäpli Hudaýyň gazaby Özüne boýun egmeýänleriň üstünden inýändir. ⁷Şonuň üçin olar ýalylar bilen gatnaşmaň. ⁸Ýadyňyzdamy, birwagtlar siz garaňkylykdyňyz, ýöne indi Reb arkaly nursuňyz. Şonuň üçin nuruň çagalary bolup ýaşaň. ⁹Dogrudanam, ähli ýagşylyk, dogrulyk we hakykat nuruň^[3] miwesidir. ¹⁰Rebbi hoşnut etjek zady bilmäge çalşyň. ¹¹Garaňkylygyň ýaman işlerine gatyşmaň, tersine, olary paş ediň. ¹²Olaryň edýän gizlin işleri hakda hatda söz açmak-da aýypdyr. ¹³Emma nur parlanda, ähli zat paş edilip, aýdyň görner. ¹⁴Çünki nur ähli zady äşgär edýändir. Şonuň üçin şeýle diýilýär: «Oýan, eý, uka giden! Ölümden direl! Mesih saňa nur saçar». ¹⁵Şeýlelikde, nähili ýaşaýandygyňyza üns beriň. Nadanlar ýaly däl-de, danalar ýaly ýaşaň. ¹⁶Her bir pursatdan degerli netije çykaryň, sebäbi bu ýaramaz döwürdir. ¹⁷Şonuň üçin-de samsyk bolman, gaýtam, Rebbiň yradasynyň nämedigine düşüniň. ¹⁸Şerapdan serhoş bolmaň, bu sizi wejeralyga elter. Tersine, Mukaddes Ruhdan dolup-daşyň. ¹⁹Bilelikde mezmurlar, öwgüli we ruhy aýdymlar aýdyň; Rebbe tüýs ýürekden sazlar çalyp, nagmalar aýdyň. ²⁰Ähli zat üçin Rebbimiz Isa Mesihiň adyndan Ata Hudaýa hemişe şükür ediň.

Är-aýal gatnaşygy

²¹Isa Mesihe hormat goýmak bilen biri-biriňize tabyn boluň. ²²Eý, aýallar, Rebbe tabyn bolşuňyz ýaly, äriňize hem tabyn boluň. ²³Mesih imanlylar ýygnagynyň başy bolşy ýaly, är hem aýalyň başydyr. Mesih Öz bedeni bolan ýygnagyň Halasgäridir. ²⁴Şonuň üçin imanlylar ýygnagynyň Mesihe tabyn bolşy ýaly, aýallar-da ähli zatda öz ärine tabyn bolsunlar. ^25-26Eý, ärler, Isa Mesihiň imanlylar ýygnagyny söýşi ýaly, siz hem öz aýalyňyzy söýüň. Ol Öz ýygnagyny suw bilen ýuwup, Hudaýyň sözi bilen tämizledi, ony Özüne mukaddes halk edinmek üçin, janyny gurban etdi. ²⁷Ol muny Öz huzuryna tegmiltsiz, ýygyrtsyz, birkemsiz, ýagny şöhratda mukaddes hem müýnsüz bir ajaýyp ýygnagy getirmek üçin etdi. ²⁸Edil şu tärde ärler-de aýalyny öz bedenlerini söýüşleri ýaly söýmelidirler. Aýalyny söýýän özüni söýýändir. ²⁹Elbetde, hiç kim hiç haçan öz bedenini ýigrenýän däldir. Gaýtam, edil Mesihiň imanlylar ýygnagyna seredişi ýaly, ony iýmitlendirip, aladasyny edýändir. ³⁰Sebäbi biz Mesihiň bedeniniň agzalarydyrys^[4]. ³¹Töwratda şeýle ýazylan: «Şol sebäpden hem erkek ata-enesini taşlap, aýaly bilen birigýär we olaryň ikisi bir ten bolýar». ³²Bu beýik syrdyr, ýöne men munda Mesih we imanlylar ýygnagy barada gürrüň edýärin. ³³Şunlukda, her biriňiz aýalyňyzy özüňizi söýşüňiz ýaly söýüň, aýal hem ärine hormat goýsun.

6-njy bap

Çagalar we ene-atalar

¹Eý, çagalar, Rebbiň hatyrasy üçin ene-ataňyzyň sözüne gulak asyň, sebäbi bu dogrudyr. ^2-3 «Ene-ataňa hormat goý, şonda ýagşylyk görüp, ýer ýüzünde ömrüň uzak bolar» — bu Hudaýyň wada bilen beren ilkinji buýrugydyr. ⁴Eý, atalar, siz hem çagalaryňyzyň gaharyny getirmäň. Gaýtam, olary Rebbiň terbiýesi hem öwüdi bilen ulaldyň.

Gul-hojaýyn gatnaşygy

⁵Eý, gullar, ýerdäki hojaýynyňyzyň sözüne edil Mesihiň sözüne gulak asýan ýaly, gorky we titreme bilen çyn ýürekden gulak asyň. ⁶Muny diňe olaryň öňünde merhemet gazanmak üçin däl-de, eýsem Mesihiň guly hökmünde Hudaýyň yradasyny ak ýürekden ýerine ýetirmek üçin ediň. ⁷Adamlara däl-de, Rebbe hyzmat edýän kimin tüýs ýürekden hyzmat ediň. ⁸Çünki isle gul bolsun, isle azat, her kimiň öz eden ýagşylygynyň öwezini Rebden aljakdygyny siz bilýänsiňiz. ⁹Eý, hojaýynlar, siz hem gullaryňyza edil şu tärde serediň, olary gorka salmaň, sebäbi olaryň hem, siziň hem gökde Hojaýynyňyzyň birdigini bilýänsiňiz. Ol hiç kime tarapgöýlik etmeýär.

Hudaýyň beren ruhy ýaraglary

¹⁰Şunlukda, Rebbiň beýik güýji bilen kuwwatlanyň. ¹¹Iblisiň hilelerine garşy durup bileriňiz ýaly, Hudaýyň beren ähli ruhy ýaraglaryny dakynyň. ¹²Sebäbi biziň söweşimiz ynsanlara garşy däldir! Tersine, biz tümlügiň ruhy hökümdarlaryna we erk-ygtyýarlylaryna, şeýle-de gökdäki ýowuz ruhy güýçlere garşy söweşýäris. ¹³Şonuň üçin ýaman döwürde gaýtawul berip bilmegiňiz üçin, Hudaýyň ähli ýaraglaryny dakynyň. Şonda ornuňyzda berk durmagy başararsyňyz. ¹⁴Şeýlelikde, hakykaty biliňize guşak edip dakynyň, dogrulygy egniňize sowut edip geýiň. ¹⁵Aýagyňyza bolsa parahatlyk getirýän Hoş Habary wagyz etmek taýynlygyny geýiň. ¹⁶Bularyň ählisiniň üstesine-de, imany galkan edinip dakynyň! Onuň bilen şeýtanyň bütin otly oklaryny öçürmegi başararsyňyz. ¹⁷Şeýle hem gutulyş tuwulgasyny geýip, Hudaýyň sözüni, ýagny Mukaddes Ruhuň gylyjyny ele alyň. ¹⁸Her bir ýagdaýda ýalbarmak bilen, Mukaddes Ruhuň ylhamy arkaly Hudaýa doga-dileg ediň. Hüşgär boluň, Hudaýyň ähli halky üçin hemişe dilegde boluň. ¹⁹Her gezek geplänimde, gerekli sözler berilsin diýip, meniň üçinem Hudaýdan diläň. Şonda men Hoş Habar baradaky syry batyrgaýlyk bilen aç-açan wagyz ederin. ²⁰Sebäbi men Hoş Habaryň zynjyrlar bilen baglanan ilçisidirin. Muny gorkman, bolmalysy ýaly yglan edip bilmegim üçin dileg ediň.

Salamlar

²¹Meniň ýagdaýymy, näme edýänimi siziň-de bilmegiňiz üçin, söýgüli doganymyz, Rebbiň sadyk hyzmatkäri Tihik size hemme zady gürrüň berer. ²²Ine, hut şu maksat bilen, biziň ýagdaýymyzy habar bermek, şeýle-de sizi ruhlandyrmak üçin, men ony siziň ýanyňyza iberýärin. ²³Atamyz Hudaýdan, Rebbimiz Isa Mesihden doganlarymyza parahatlyk, iman we söýgi dileýärin. ²⁴Rebbimiz Isa Mesihi ölmez-ýitmez söýgi bilen söýýänleriň baryna Hudaýyň merhemeti ýar bolsun!^[5]

Pawlusyň filipililere haty

Giriş

Filipi şäheri Gresiýanyň demirgazyk-gündogar böleginde ýerleşip, onda grekler we rimliler ýaşaýardylar. Latyn dili döwlet dili bolsa-da, şäheriň ilaty esasan grek dilinde gürleşýärdi. Pawlus Hoş Habary wagyz etmek üçin eden ikinji syýahatynyň dowamynda bu şäherde ilkinji ýygnagyň düýbüni tutupdy (Resullaryň işleri 16-njy bap). Bu ýygnak Ýewropa sebitlerindäki ilkinji ýygnakdy.

Pawlus bu haty tussaglykda oturan döwründe ýazýar (1:7). Ol öz hatynda Filipidäki imanlylara doga-dilegleri we ýardamlary üçin çäksiz minnetdardygyny aýdýar (1:5; 4:10-19). Pawlus Hoş Habaryň wagzyny dowam etdirmek üçin tussaglykdan boşadylmaga umyt edýär (3:17-19). Emma ol özüniň ölüme höküm edilmeginiň hem mümkindigini bilýär (1:21; 2:17; 3:10). Pawlus ozal IsaMesihiň, indi bolsa özüniň jebir-jepalara duçar bolşy ýaly, Filipi şäherindäki imanlylaryň hem jebir çekmekleriniň ahmaldygy barada duýdurýar. Şeýle ýagdaý ýüze çyksa, Isa Mesihe bolan imanyň hatyrasyna bu jebir-jepalary ýalkanyş hökmünde kabul etmelidigini aýdýar (1:28-30).

Filipidäki ýygnakda kynçylyklar bardy, sebäbi ýygnagyň käbir agzalary Hudaý tarapyndan halas edilmek üçin Musanyň Kanunyny hökman berjaý etmeli diýip aýdýardylar. Emma Pawlus olara bütinleý garşy çykyp, şeýle «imanlylardan» ägä bolmalydygyny ýygnaga duýdurýar (3:2-11).

Pawlusyň tussaglygyna garamazdan, hat şatlykdan doludyr. Ol her ýagdaýyň bähbitli tarapyna garamalydygyna düşünýär we Filipidäki ýygnagyň oňa eden ähli ýagşylyklaryny ýatlaýar. Pawlus olara Hudaýyň halkynyň özara ylalaşykly bolup (2:2; 4:2,3), hemme zada Isa Mesihiň garaýşy ýaly garamalydygyny ýatladýar: «Isa Mesih Hudaýyň tebigatyna eýe bolsa-da, ony Özüne dereje saýmady, ondan mäkäm ýapyşmady. Gaýtam, bir gul kimin bolup, ynsan keşbinde bu dünýä indi, Ol Özüni asla hiç etdi. Ol ynsan sypatyna girip, ölüme, hatda haçdaky ölüme-de tabyn boldy, Özüni peseltdi» (2:6,7).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-11

Pawlus ýaşaýşyň asyl manysyna nähili düşünýär? 1:12-30

Isa Mesihiň hakyky tabynlyk göreldesi 2:1-18

Pawlusyň dostlary baradaky habarlar 2:19-30

Hudaý tarapyndan kabul edilmek 3:1—4:9

Pawlus filipililere minnetdarlyk bildirýär 4:10-20

Soňky salamlar 4:21-23

1-nji bap

¹IsaMesihiň gullary bolan men Pawlusdan we Timoteosdan Isa Mesih arkaly Hudaýyň halkyna degişli bolan filipilileriň baryna, şol sanda ýygnak ýolbaşçylaryna we hyzmatçylaryna dogaýy salam!

²Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun!

Şükürler we doga-dilegler

³Men her gezek siz barada oýlananymda, Hudaýyma şükür edýärin. ⁴Siziň ähliňiz üçin şatlanyp, elmydama Hudaýa doga-dilegler edýärin. ⁵Çünki siz ilkinji günden tä şu wagta çenli Hoş Habary ýaýratmakda hyzmatdaşlyk edýärsiňiz. ⁶Sizde ýagşy işi başlan Hudaýyň muny Isa Mesihiň geljek gününe çenli bitirjekdigine ynanýaryn.

⁷Men tussaglykda bolsam-da, Hoş Habary gorap, ony ykrar etsem-de, siz maňa berlen merhemetli gullukda elmydama hyzmatdaşlyk edýärsiňiz. Şonuň üçin-de men siz babatda şeýle şatlanmaga haklydyryn. Çünki ýüregimiň töründe ornuňyz bar ahyryn! ⁸Men sizi görmäge intizardygyma we Isa Mesihiň söýgüsi bilen söýýändigime Hudaýyň hut Özi şaýatdyr.

⁹Men söýgiňiziň bilimde we ýiti düşbülikde bolelin dolup-daşmagyny Hudaýdan dileýärin. ¹⁰Çünki men siziň möhüm zatlary saýgaryp, Isa Mesihiň geljek gününde päk we müýnsüz bolmagyňyzy isleýärin. ¹¹Şonda durmuşyňyz Isa Mesih arkaly amala aşýan dogry işlerden dolup-daşar, siz Hudaýa öwgi we şan-şöhrat getirersiňiz.

Hoş Habary tussag edip bolmaýar

¹²Indi bolsa, eý, doganlar, size şulary mälim edesim gelýär: meniň başyma inen külpetler dogrudan-da Hoş Habaryň ýaýramagyna ýardam etdi. ¹³Şunlukda, meniň Mesih sebäpli tussag edilendigim köşk goragçylaryna we beýlekileriň baryna mälim boldy. ¹⁴Meniň bu tussaglygym imandaky doganlarymyň köpüsini ruhlandyrdy. Olar gorkman, batyrgaýlyk bilen Hoş Habary wagyz edýärler. ¹⁵Hawa, olaryň käbirleri meniň bilen bäsleşip, Isa Mesih baradaky Hoş Habary bahyllykdan wagyz edýärler, käbirleri bolsa ýagşy niýetden wagyz edýärler. ¹⁶Bular meniň Hoş Habary goramak üçin saýlanandygymy bilip, ony söýgi bilen wagyz edýärler. ¹⁷Emma beýlekiler Mesihi päk ýürekden däl-de, öz bähbitlerini aramak üçin wagyz edip, tussaglykdaky külpetlerimi artdyrmakçy bolýarlar. ¹⁸Edenlerinde näme?! Her nähili bolsa-da, isle betpällikden, isle-de ýagşy niýetden, barybir olar Isa Mesihi wagyz edýärler. Men muňa begenýärin.

Hawa, gaýta-gaýta begenerin, ¹⁹sebäbi doga-dilegleriňiz we Isa Mesihiň Ruhunyň kömegi arkaly bu külpetleriň maňa azatlyk getirjekdigini bilýärin. ²⁰Çünki men asla utanja galmajakdygyma, hemişekim ýaly şindi hem mertlik bilen hereket etjekdigime ynanýaryn. Men ýaşasam-da, öldürilsem-de, meniň bedenim arkaly Mesih beýgeldiler. ²¹Çünki meniň üçin ýaşaýyş Mesihdir, ölüm-de bähbitlidir. ²²Emma ýaşasam, hasylly zähmet çekerin. Şonuň üçin-de haýsysyny saýlajagymy bilmeýärin. ²³Men iki dagyň arasynda galdym: men dünýäden ötüp, Mesihiň ýanynda bolmak isleýärin. Bu juda ýagşydyr; ²⁴emma meniň diri galmagym size has-da gereklidir. ²⁵Men şu babatda ynamym bolany üçin, diri galjakdygymy bilýärin. Hawa, imanda we onuň berýän şatlygynda ösüp bileriňiz ýaly, men ýene-de siziň araňyzda galaryn. ²⁶Şoňa görä-de, men tussaglykdan boşap, ýanyňyza baranymda, siz Isa Mesihiň meniň üçin edenleri babatda has-da köp magtanyp bilersiňiz.

Durmuş ýörelgäňiz Hoş Habara laýyk bolsun

²⁷Eý, doganlar, durmuş ýörelgäňiz Isa Mesihiň Hoş Habaryna laýyk bolsun. Şonda ýanyňyza baryp sizi görsem-de, ýanyňyzda bolman, siz barada eşitsem-de, Hoş Habara daýanýan iman ugrunda bir adam ýaly göreşip, ýeke-täk bir Ruhda berk durandygyňyzy bilerin. ²⁸Şeýle-de, özüňize garşy çykýanlardan asla gorkmaýandygyňyzy bilerin. Siziň imanda şeýle berk durmagyňyz olaryň heläk boljakdygyndan, siziň bolsa halas ediljekdigiňizden nyşandyr. Bular Hudaý tarapyndyr. ²⁹Çünki size diňe Isa Mesihe iman etmek däl, eýsem Onuň hatyrasyna jebir-jepa çekmek hem berlendir. ³⁰Siz meniň göreşimi özüňiz gördüňiz, ol barada şindi hem eşidýänsiňiz. Bu göreşime siz hem şäriksiňiz.

2-nji bap

¹Şunlukda, eger Mesih bilen bolmaklyk sizi ruhlandyrýan bolsa, Onuň söýgüsinden teselli tapýan bolsaňyz, Mukaddes Ruh bilen ýakyn gatnaşyk saklaýan bolsaňyz, rehim-şepagatyňyz we duýgudaşlygyňyz bar bolsa, ²meniň begenjimiň üstüni ýetiriň: pikirdeş boluň, biri-biriňizi söýüň, ruhuňyz we maksadyňyz bir bolsun. ³Öz şahsy islegiňizden ýa-da şöhratparazlykdan hereket etmäň. Tersine, başgalary özüňizden üstün saýyp, pespäl boluň. ⁴Her kes diňe öz bähbidini däl, eýsem başgalaryň bähbidini hem arasyn.

⁵Isa Mesihiň garaýyşlary sizde hem bolsun: ⁶Isa Mesih Hudaýyň tebigatyna eýe bolsa-da, ony Özüne dereje saýmady, ondan mäkäm ýapyşmady. ⁷Gaýtam, bir gul kimin bolup, ynsan keşbinde bu dünýä indi, Ol Özüni asla hiç etdi. Ol ynsan sypatyna girip, ⁸ölüme, hatda haçdaky ölüme-de tabyn boldy, Özüni peseltdi. ⁹Şoňa görä Hudaý Ony juda beýgeltdi: Oňa ähli atdan üstün bir ady berdi. ¹⁰Göklerdäki, ýerdäki, ýer astyndaky her kes Isanyň ady agzalanda dyz eper, ¹¹Ata Hudaýyň şan-şöhraty üçin, her dil Isa Mesihiň Rebdigini ykrar eder.

Ýyldyzlar deý parlamak

¹²Eý, ezizlerim, men ýanyňyzdakam, siz Hudaýyň sözüne gulak asýardyňyz. Emma meniň ýoklugymda gulak asmagyňyz has-da möhümdir. Hudaýyň huzurynda gorka we galpylda gaplanyp, halas bolmak üçin ýagşy işleri amal ediň. ¹³Çünki Hudaý Öz göwnünden turýan işleri etmek üçin size gujur-gaýrat berip, sizdäki işini amal edýär.

¹⁴Her bir zady hüňürdemän, zeýrenmän berjaý ediň. ¹⁵Şonda siz egri we azgyn nesliň arasynda edil älemdäki ýyldyzlar dek parlaýan, Hudaýyň aýypsyz, päk we müýnsüz çagalary bolarsyňyz. ¹⁶Ýaşaýyş berýän Hoş Habary gaýym tutuň. Şonda men biderek ýere yhlas etmändigim, azabymyň puja çykmandygy babatda Mesihiň geljek gününde magtanyp bilerin. ¹⁷Siziň Rebbe edýän imanyňyz we hyzmatyňyz Oňa bagyş edilen gurbanlyk kimindir. Eger-de meniň şindi çekýän jebirlerim bu gurbanlyga goşulsa, men şatdyryn. Men hemmäňiziň şatlygyňyza şärikdirin. ¹⁸Şoňa görä, siz hem şatlanyp, meniň şatlygyma şärik boluň.

Timoteos we Epafrodit

¹⁹Rebbimiz Isa ýol berse, ýagdaýlaryňyzy bilip ynjalmak üçin, tiz wagtda ýanyňyza Timoteosy ibererin diýip umyt edýärin. ²⁰Timoteos hem edil men ýaly siz babatda şeýle yhlasly, şeýle janypkeş. Ondan başga ibermäge şeýle adamym-da ýok. ²¹Sebäbi köp adamlar Isa Mesihiň däl-de, öz bähbidini araýar ahyryn. ²²Emma Timoteosyň sadyklygy size mälimdir. Ol maňa Hoş Habary wagyz etmekde edil ogluň öz atasyna hyzmat edişi ýaly hyzmat etdi. ²³Şonuň üçin-de, men ýagdaýymyň nähili boljagyny bilen badyma, ony siziň ýanyňyza ibererin diýip umyt edýärin. ²⁴Meniň tiz wagtda ýanyňyza barjakdygym babatda Reb meni ynandyrýar.

²⁵Siz mätäçligimde men barada alada etmek üçin ilçiňiz Epafroditi ýanyma iberipdiňiz. Emma men ony, ýagny öz işdeşimi, söweşdeşimi we doganymy yzyna, siziň ýanyňyza ibermegi makul bildim. ²⁶Ol siziň ähliňizi örän göresi geldi. Onuň hassalygy barada eşidendigiňizi bilende bolsa, gaty gaýgylandy. ²⁷Dogrudan-da, ol ölüm halynda bolup, tas ölüpdi. Emma Hudaý oňa, diňe oňa däl, eýsem hasrat üstüne hasrat çekmezim ýaly, maňa hem rehim etdi. ²⁸Şoňa görä-de, siz Epafroditi görüp, gaýtadan begenersiňiz, meniň-de gaýgy-hasratym ýeňlär diýip, ony ýanyňyza örän iberesim geldi. ²⁹Ony Rebdäki doganyňyz hökmünde uly şatlyk bilen garşylaň. Onuň ýaly adamlary hormatlaň. ³⁰Çünki ol siziň maňa edip bilmedik hyzmatyňyzyň öwezini dolmak üçin, janyny howp astyna salyp, Mesihiň işiniň ugrunda tas ölüpdi.

3-nji bap

Sünnetlenmä däl-de, imana daýanýan dogrulyk

¹Şunlukda, eý, doganlarym, goý, şatlygyňyzyň gözbaşy Reb bolsun!

Size şindi ýazýanymy gaýta-gaýta ýazmak maňa kyn däl. Bu sizi goramak üçindir: ²şol «itlerden», şol betkärlerden, şol pürçük «çapyjylardan» seresap boluň. ³Biz Mukaddes Ruh arkaly Hudaýa ybadat edip, IsaMesih bilen magtanýarys, ynsan güýjüne daýanmaýarys. Şoňa görä-de, hakyky sünnetliler bizdiris! ⁴Eger ynsan güýjüne daýanmaly bolsa, onda bu babatda meniň doly tutarygym bardyr.

Eger ýene kimdir biri tene daýanmaga tutarygy bardyr öýtse, meniňki ondan-da köpdür. ⁵Men dünýä inenimden sekizlenji günde sünnet edilendirin. Men ysraýyl halkynyň benýamin tiresinden bolup, ýewreýleriň ýewreýidirin. Ýahudylaryň Kanunyny berjaý etmek babatda hem fariseýdirin. ⁶Din ugrundaky yhlas diýseňiz, imanlylar ýygnagyna azar berdim. Mukaddes Kanuna daýanýan dogrulyk diýseňiz, aýypsyzdym.

⁷Emma öň bähbitli saýan zatlarymy indi Mesihiň hatyrasyna biderek saýýaryn. ^8-9Hawa, men Rebbim Isa Mesihi tanamagyň ajaýyp belentliginiň hatyrasyna ähli zady biderek saýýaryn. Men Onuň hatyrasyna ähli zatdan geçip, bularyň baryny çöp-çör saýýaryn. Men Mesihi gazanasym we Onuň bilen mäkäm birigesim gelýär. Men Mukaddes Kanuna daýanýan öz dogrulygyma däl, eýsem Mesihe bolan imana daýanýan, iman arkaly Hudaýdan bolan dogrulyga eýe bolasym gelýär. ^10-11Men Isa Mesihiň Özüni, Onuň direlişiniň güýjüni bilesim gelýär. Isa Mesihiň jebir-jepalaryna şärik bolup, Oňa Onuň ölüminde meňzäp, ölümden direlişe ýetesim gelýär.

Maksada ymtylmak

¹²Şunlukda, men bularyň baryna ýetendirin ýa-da kämilleşendirin öýdemok. Emma men bulary gazanmak üçin jan edýärin. Sebäbi Isa Mesih meni şu maksat bilen gazandy. ¹³Eý, doganlar! Men bulary gazanandyryn öýdemok. Emma ýeke-täk şuny welin edýändirin: yzda galan zatlary unudyp, öňdäkilere ýetmäge ymtylýaryn. ¹⁴Men Hudaýyň Isa Mesih arkaly göklerdäki ýaşaýşa çagyrýan baýragyny almak üçin, maksadyma tarap ylgaýaryn.

¹⁵Şoňa görä-de, imanda kämil bolanlarymyzyň bary, goý, şu nukdaýnazardan pikir etsin. Eger haýsydyr bir zat babatda başga pikirde bolsaňyz, onda Hudaý size muny hem aýdyňlaşdyrar. ¹⁶Biz saýlan ýolumyz bilen öňe tarap gitmeli^[1].

¹⁷Eý, doganlar! Meniň göreldäme eýerýänlere goşulyň. Biziň göreldämize görä ýaşaýanlara üns berip, olardan öwreniň. ¹⁸Men ozal muny size gaýta-gaýta aýdypdym. Indi bolsa aglap, ýene aýdýaryn: Mesihiň haçyna duşman bolup ýaşaýanlar köpdür. ¹⁹Olaryň soňy weýrançylykdyr, olaryň gara garynlary hudaýlarydyr, olar öz masgaralygyna buýsanýandyrlar. Olar diňe bu dünýäniň zatlary barada oýlanýandyrlar. ²⁰Biz bolsa gökleriň raýatlary bolup, Halasgär Rebbimiz Isa Mesihiň şol ýerden gelerine sabyrsyzlyk bilen garaşýandyrys. ²¹Sebäbi Isa Mesih biziň ejiz we ähmiýetsiz bedenlerimizi özgerdip, Öz şöhratly bedenine meňzeder. Ol muny her zady Özüne tabyn etmegi başarýan güýji arkaly amala aşyrar.

4-nji bap

Öwütler

¹Şunlukda, eý, söýgüli doganlarym, Rebbiň hatyrasyna berk duruň! Men gara gözüňize zardyryn. Ezizlerim, siz meniň şatlygym we başymyň täjisiňiz.

²Men Ewodiýa-da, Sintihä-de ýalbarýaryn: Rebbiň hatyrasyna ylalaşykly boluň. ³Eý, meniň sadyk ýoldaşym, saňa-da ýalbarýaryn: bu aýallara kömek et. Olar men, Klement we ýaşaýyş kitabyna atlary ýazylan beýleki işdeşlerim bilen birlikde Hoş Habary ýaýratmakda tutanýerli işlediler.

⁴Rebde şatlanyň. Ýene-de gaýtalaýaryn: şatlanyň! ⁵Goý, ýumşaklygyňyz hemmelere belli bolsun. Reb ýakyndyr. ⁶Hiç zady gaýgy etmäň. Gaýtam, Hudaýa şükür edip, her bir ýagdaýdaky ähli mätäçlikleriňizi Oňa doga-dileglerde aýdyň. ⁷Şonda Hudaýyň parahatlygy ýürekleriňizi we pikirleriňizi IsaMesih arkaly gorar. Bu parahatlyk ynsan düşünerden juda belentdir.

⁸Umuman, eý, doganlar, hakyky, hormata mynasyp, dogry, päk, ýakymly, ajaýyp näme bar bolsa, şol barada oýlanyň. Hawa, ýagşy we öwgä mynasyp zatlar barada oýlanyň. ⁹Menden öwrenen, kabul eden, eşiden we gören zatlaryňyzy amal ediň. Şonda parahatlyk berýän Hudaý siziň bilen bolar.

Peşgeşler üçin minnetdarlyk

¹⁰Ahyrsoňy men barada ýene-de alada edip başlanyňyza Rebde örän şatlandym. Siz ozal hem alada edýärdiňiz, ýöne muny görkezmäge mümkinçiligiňiz ýokdy. ¹¹Men muny nämedir bir zada mätäç bolanym üçin aýtmaýaryn. Sebäbi her ýagdaýda baryma kaýyl bolmagy öwrenendirin. ¹²Men mätäçligiň-de, bolelinligiň-de nämedigini bilýärin. Men doklukda ýa açlykda, bolelinlikde ýa mätäçlikde ýaşasam-da, garaz, her ýagdaýda we her halda kanagatly bolmagyň tärini öwrendim. ¹³Maňa kuwwat berýän Isa Mesih arkaly ähli zady başarýaryn.

¹⁴Her nähili bolsa-da, meniň muşakgatlaryma şärik bolup, gowy etdiňiz. ¹⁵Eý, filipililer! Men Makedoniýadan çykyp gaýdyp, Hoş Habary ilki-ilkiler wagyz edip başlan döwrümde siziň ýygnagyňyzdan başga ýygnak maňa maddy kömegini beren däldir. Muny siziň özüňiz-de bilýänsiňiz. ¹⁶Siz hatda Saloniki şäherinde mätäçlik çeken döwrümde-de maňa gaýta-gaýta kömegiňizi ýetiripdiňiz. ¹⁷Men muny peşgeşleriňize hantama bolanym üçin aýtmaýaryn. Men siziň bähbidiňiziň artmagyny isleýärin. ¹⁸Meniň hemme zadym bar, artygy bilen bar. Epafrodit siziň iberen peşgeşleriňizi getireli bäri, kem zadym galmady. Bular hoşboý ysly gurbanlyk kimin Hudaýyň halaýan gurbanydyr. ¹⁹Şöhratly Hudaýym Öz baýlygy bilen siziň, ýagny Isa Mesihe degişli bolanlaryň ähli mätäçlikleriniň öwezini dolar^[2].

²⁰Atamyz Hudaýa ebedi we baky şöhrat bolsun! Omyn.

Salamlar

²¹Isa Mesih arkaly Hudaýyň halkyna degişli bolanlaryň baryna salam aýdyň. Meniň ýanymdaky doganlar size salam aýdýarlar. ²²Hudaýyň halkynyň ählisi, ylaýta-da imperatora hyzmat edýänler size salam aýdýarlar. ²³Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, goý, size ýar bolsun! Omyn.

Pawlusyň kolosiýalylara haty

Giriş

Kolosiýa şäheri Rim imperiýasynyň Aziýa welaýatynyň günbatar böleginde ýerleşýärdi. Aziýa welaýaty häzirki Türkiýäniň käbir ýerlerini öz içine alýardy.

Pawlus Kolosiýa şäherine hiç haçan baryp görmese-de, ol ýerdäki mesihileriň güýçli imanlary barada eşidip begenýärdi (1:3-7; 2:6,7). Kolosiýalylar Hoş Habary şol şäherde ýaşaýan Epafra atly adamdan eşidipdiler (1:7; 4:12,13). Ol şu hatyň ýazylan döwründe (1:14; 4:3,10,18) Pawlus bilen tussaglykda bolupdy (Flm 23-nji bap).

Kolosiýadaky ýygnagyň köp agzalary grekler ýa-da şol döwürde Aziýa welaýatynyň çäklerinde ýaşan etnik toparlaryň wekilleridi (1:27). Bu agzalaryň käbirleri geň-taň dini urp-adatlaryna eýerýärdiler. Olar Hudaýa doly tabyn bolmak üçin käbir beden höweslerinden özlerini bütinleý mahrum etmeli, perişdelere we gökdäki güýçlere sežde etmeli diýip pikir edýärdiler. Pawlus olara IsaMesihiňHudaý bilen gökdedigini, älemiň ähli ygtyýarlyklaryna Öz hökümini ýöredýändigini mälim edýär (3:1). Şonuň üçin-de, resul öz hatynda olara diňe Isa Mesihe sežde etmegi ündäp, şeýle diýýär: «Mesih görünmeýän Hudaýyň keşbidir, bütin ýaradylyşyň ilkinji doglany Oldur… Çünki Hudaý ähli bitewiliginiň Isada ornaşmagyny makul bildi. Mesihiň haçda döken gany arkaly parahatçylygy berkarar edip, Hudaý ýerdäki we gökdäki ähli zady Özi bilen ýaraşdyrmagy makul bildi» (1:15,19,20).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1,2

Şükür doga-dilegleri 1:3-8

Isa Mesihiň şahsyýeti we işi 1:9—2:19

Isa Mesihiň berýän täze durmuşynda ýaşamak 2:20—4:6

Soňky salamlar 4:7-18

1-nji bap

^1-2Hudaýyň yradasy bilen IsaMesihiň resuly bolan men Pawlusdan we doganymyz Timoteosdan Kolosiýadaky Hudaýyň halkyna, ýagny Mesihe degişli bolan sadyk doganlarymyza dogaýy salam!

Atamyz Hudaýyň^[1] merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun!

Pawlus Hudaýa şükür edýär

³Biz siziň üçin doga-dileg edip, elmydama Rebbimiz Isa Mesihiň Atasy Hudaýa şükürler edýäris, ⁴sebäbi biz siziň Isa Mesihe bolan imanyňyz we Hudaýyň ähli halkyna görkezen söýgiňiz hakynda eşitdik. ⁵Bu imanyňyz we söýgiňiz umydyňyzdan, hawa, gökde size garaşýan zatlara baglaýan umydyňyzdan döreýär. Siz özüňize gelip gowşan hakykat sözi bolan Hoş Habarda bu umyt barada öň eşidensiňiz. ⁶Hudaýyň Hoş Habary bütin dünýä ýaýrap, miwe berip gelýär. Hudaýyň merhemetiniň hakyky manysyna göz ýetiren günüňizden bäri, bu Hoş Habar siziň araňyzda hem şeýle hereket edýär. ⁷Siz bu Hoş Habary söýgüli işdeşimiz Epafradan öwrendiňiz. Ol siziň ugruňyzda Mesihiň sadyk hyzmatkäridir. ⁸Siziň Mukaddes Ruhdan alýan söýgiňiz barada hem bize ol gürrüň berdi.

⁹Muny eşiden günümizden bäri, biz hem siziň üçin doga-dileglerimiziň yzyny üzemzok. Hudaýyň islegini doly bilmegiňiz üçin, Onuň sizi ähli ruhy akyldarlyk we düşünje bilen doldurmagyny dileýäris. ¹⁰Şeýle hem Rebbe mynasyp durmuşda ýaşap, Ony her babatda hoşal etmegiňiz üçin dileg edýäris. Goý, siziň ähli oňat işleriňiz miwe bersin. Goý, Hudaý Ony tanamakda sizi has-da ösdürsin. ¹¹Goý, Ol sizi beýik gudraty bilen kuwwatlandyrsyn; siziň sabyr-takatly bolup, ähli zada döz gelmegiňiz üçin güýç-kuwwat bersin. ¹²Nurdaky Öz halkynyň mirasyna şärik bolmaga sizi doly mynasyp eden Ata Hudaýa şatlanyp şükür ediň. ¹³Ol bizi garaňkylygyň ygtyýaryndan boşadyp, Öz söýgüli Oglunyň Şalygyna getirdi; ¹⁴Ogly arkaly^[2] günälerimizi bagyşlap, bizi azatlyga çykardy.

Mesihiň ygtyýarlygy

¹⁵Mesih görünmeýän Hudaýyň keşbidir, bütin ýaradylyşyň ilkinji doglany Oldur. ¹⁶Çünki ähli zatlar Ol arkaly ýaradylandyr. Gökdäki we ýerdäki, görünýän hem görünmeýän zatlary: tagtlardyr häkimiýetleri, hökümdarlary we erk-ygtyýarlylary — baryny Ol ýaratdy. Hemme zat Ol arkaly we Onuň üçin ýaradyldy. ¹⁷Ähli zatdan öň bar bolan Oldur, ähli zatlar Ol arkaly mäkäm durandyr. ¹⁸Bedeniň, ýagny imanlylar ýygnagynyň başy Oldur. Ähli zatda ilkinji orny alsyn diýip, başlangyç-da, ilkinji bolup ölümden direlen-de Oldur. ¹⁹Çünki Hudaý doly kämilliginiň Isada ornaşmagyny makul bildi. ²⁰Mesihiň haçda döken gany arkaly parahatçylygy berkarar edip, Hudaý ýerdäki we gökdäki ähli zady Özi bilen ýaraşdyrmagy makul bildi. ²¹Siz birwagtlar eden pis işleriňiz sebäpli pikiriňizde Hudaýdan üzňediňiz, Oňa duşmandyňyz. ²²Indi bolsa Hudaý sizi Öz huzurynda mukaddes, müýnsüz hem aýypsyz etmek üçin, Mesihiň bedeniniň ölümi arkaly Özi bilen ýaraşdyrdy. ²³Elbetde, siz eşiden Hoş Habaryňyzyň beren umydynda sarsman, imanda kök urup, berk durmalysyňyz. Bu Hoş Habar ýer ýüzündäki her bir ynsana yglan edildi. Men Pawlus bu Hoş Habaryň hyzmatçysy boldum.

Pawlusyň imanlylara hyzmaty

²⁴Men siziň ugruňyzda görýän görgülerime begenýärin. Şeýle-de men Isa Mesihiň Öz bedeni, ýagny imanlylar ýygnagynyň hatyrasyna çeken ejirleriniň öz bedenimde dowam edýändiginden hoşaldyryn. ^25-26Siziň bähbidiňiz üçin Hudaýyň maňa beren tabşyrygyna görä, men bu imanlylar ýygnagynyň hyzmatkäri boldum. Bu tabşyryk Hudaýyň sözüni, ýagny geçen asyrlardan we nesillerden gizlin saklanan, emma indi Onuň halkyna aýan edilen syry doly äşgär etmekden ybaratdyr. ²⁷Hudaý bu syryň şöhratly baýlygyny milletleriň arasynda Öz halkyna bildirmek isledi. Bu syr size şöhrata gowuşmak umydyny berip, araňyzda bolýan Isa Mesihdir. ²⁸Şeýlelikde, biz hemmelere Mesih hakda wagyz edýäris. Olary Mesihiň bedeniniň kämil agzasy hökmünde hödürlär ýaly, her bir ynsana öwüt-ündew edip, uly akyldarlyk bilen taglym berýäris. ²⁹Şu maksat bilen janymy aýaman zähmet çekýärin, Mesihiň özüme täsir edýän gudratly güýjüne daýanýaryn.

2-nji bap

¹Men siziň üçin we Laodikiýadaky imanlylaryň, şeýle-de meni tanamaýanlaryň ählisi üçin nähili gaýduwsyz zähmet çekýändigimi bilmegiňizi isleýärin. ²Men olaryň kalbynyň ruhlanyp, söýgüde birleşmeklerini dileýärin. Şeýdip, olar doly ynama hem baý düşünjä eýe bolup, Ata Hudaýyň syryny, ýagny Mesihi tanasynlar. ³Çünki akyldarlygyň hem bilimiň ähli hazynasy Mesihde gizlenendir. ⁴Muny hiç kim sizi süýji sözler bilen aldamasyn diýip aýdýaryn. ⁵Sebäbi men araňyzda bolmasam-da, ýüregimde siziň bilendirin. Siziň tertip-düzgünlidigiňizi, Mesihe bolan berk imanyňyzy görüp şatlanýaryn.

Mesihiň berýän täze durmuşy

⁶Şeýlelikde, Isa Mesihi Rebbiňiz hökmünde kabul edişiňiz ýaly, Onuň görkezen ýoly bilen ýöräň. ⁷Alkyşlar bilen dolup-daşyp, Mesihde kök uruň we bina ediliň, özüňize öwredilişi ýaly, imanda berk duruň. ⁸Hüşgär boluň! Hiç kim sizi boş hem ýalan pelsepeler bilen ýesir edäýmesin, sebäbi beýle gepler Mesihe däl-de, ynsan däp-dessurlaryna we pany dünýäniň ýörelgelerine esaslanýandyr. ⁹Çünki Hudaýyň doly kämilligi bir beden kimin Mesihde ýaşaýar. ¹⁰Siz hem her bir güýjüň we ygtyýarlygyň başy bolan Mesih arkaly bitewülige gowuşdyňyz. ¹¹Siz Onuň bilen birleşmek arkaly sünnet hem edildiňiz. Bu beden sünneti däl-de, Mesih arkaly edilen sünnet bolup, günäli tebigatyňyzyň kesilip taşlanmagydyr. ¹²Siz çümdüriliş arkaly Mesih bilen bile jaýlandyňyz we Ony ölümden direlden Hudaýyň gudratyna iman edip, Mesih bilen birlikde direldiňiz. ¹³Owal siz sünnetsiz bolan öňki tebigatyňyzda günäleriňiz zerarly ölüdiňiz. Indi bolsa Hudaý ähli günäleriňizi bagyşlap, sizi Mesih bilen bile direltdi. ¹⁴Ol bize garşy ýazylan bergidarlyk ýazgysyny öçürdi, ony haça çüýläp, aradan aýyrdy. ¹⁵Hudaý ruhy güýçleriň we ygtyýarlyklaryň elinden ýaragyny aldy we olary Isa Mesih arkaly ýeňip, açykdan-açyk paş etdi. ¹⁶Şonuň üçin hem hiç kim size azyk-owkat, dini baýram, Täze Aý ýa-da Sabat güni hakda höküm çykarmasyn. ¹⁷Bular geljekki zatlaryň kölegesidi, emma hakykat Mesihiň Özüdir. ¹⁸Ýalandan pespälsireýän we perişdelere sežde edýän adam sizi Hudaýyň sylagyndan mahrum etmesin. Şeýle adam gören görnüşlerine magtanýandyr, emma bu boş ýere paňkarýan ynsan pikir ýöretmesidir. ¹⁹Şeýdip, ol adam bedeniň Başy bolan Mesih bilen baglanyşygyny ýitirendir. Bu beden bolsa Mesihiň ýolbaşçylygy astynda her bir bognuň kömegi bilen birigip, Başdan iýmitlenýär we Hudaýyň islegine görä ösýär. ^20-21Siz Mesih bilen ölüp, bu pany dünýäniň ýörelgelerinden azat bolduňyz. Onda näme üçin henizem bu dünýä degişli ýaly, «Muňa galtaşma», «Muny iýme», «Muňa el degirme» diýen ynsan kadalaryna eýerýärsiňiz? ²²Bu düzgünleriň hemmesi ulanyldygyça ýok bolup gider, sebäbi olar ynsan buýruklaryna we taglymatlaryna esaslanýandyr. ²³Elbetde, bu urp-adatlar galp dindarlykda, pespälsirän bolmakda, bedene ezýet çekdirmekde akyldarlyk ýaly görünýändir, emma bularyň ynsanyň pis niýetiniň öňüni almakda hiç bir peýdasy ýokdur.

3-nji bap

Mukaddes ýaşaýyş

¹Şeýlelikde, Mesih bilen direlendigiňize görä, göklerdäki zatlary agtaryň. Mesih gökde Hudaýyň sagynda oturandyr. ²Pikiriňizi dünýewi zatlara däl-de, gökdäki zatlara gönükdiriň. ³Çünki siz ölensiňiz, durmuşyňyz bolsa Mesih bilen bile Hudaýda gizlenendir. ⁴Mesih siziň durmuşyňyzdyr. Ol aýan bolanda, siz hem Onuň bilen bile şöhratda aýan bolarsyňyz.

⁵Şonuň üçin hem dünýewi tebigatyňyza mahsus bolan azgynlygy, ahlaksyzlygy, haram keýpi, pis höwesleri we butparazlyk bilen deň hasaplanýan açgözlügi öldüriň. ⁶Ine, hut şu zatlar üçin Hudaýyň gahar-gazaby inýändir^[3]. ⁷Siz hem birwagtlar bularyň arasynda ýaşanyňyzda şeýle edipdiňiz. ⁸Indi bolsa gahar-gazaby, ýamanlyklaryň hemmesini özüňizden aýryp taşlaň. Agzyňyzdan hiç bir töhmet we paýyş sözler çykmasyn. ⁹Biri-biriňize ýalan sözlemäň, sebäbi siz köne ýaradylyşyňyzy köne urp-adatlary bilen birlikde çykaryp zyňdyňyz. ¹⁰Indi Ýaradanyň keşbine meňzemekde we Ony tanamakda täze ýaradylyşa besleniň. ¹¹Bu ýaradylyşda ýahudy däl bilen ýahudynyň, sünnetli bilen sünnetsiziň, nadan bilen skifiň, gul bilen azadyň arasynda hiç bir parh ýokdur, emma Mesih hemme zatdyr, hemme zatdadyr. ¹²Şonuň üçin hem, eý, Hudaýyň saýlan mukaddes hem eziz halky! Rehim-şepagata, mähribanlyga, pespällige, ýumşaklyga we sabyr-takatlylyga besleniň. ¹³Biri-biriňize sabyrlylyk bilen çydaň. Araňyzda öýke-kine bar bolsa, biri-biriňizi bagyşlaň. Rebbiň sizi bagyşlaýşy ýaly, siz hem bagyşlaň. ¹⁴Bularyň hemmesiniň üstesine-de kämil birligi baglanyşdyrýan söýgä besleniň. ¹⁵Kalbyňyzda Mesihiň parahatlygy höküm sürsün. Çünki siz bir bedeniň agzalary bolup, bu parahatçylyga çagyrylansyňyz. Hemişe şükürli boluň. ¹⁶Goý, Mesihiň sözi kalbyňyzyň töründe ornaşsyn. Bütin akyldarlyk bilen biri-biriňize tälim we öwüt-nesihat beriň. Mezmurlar, öwgi aýdymlar, ruhy nagmalar aýdyp, Hudaýa ýürekden minnetdarlyk bildiriň. ¹⁷Näme etseňiz hem, aýtsaňyz hem, hemmesini Rebbimiz Isanyň ady bilen ýerine ýetiriň, Ol arkaly Ata Hudaýa şükür ediň.

Mesihi maşgalalar üçin düzgünler

¹⁸Eý, aýallar, äriňize tabyn boluň, çünki şeýle etmek Rebbe degişli adamlara ýaraşýandyr. ¹⁹Eý, ärler, aýalyňyzy söýüň, olara ýowuz daramaň. ²⁰Eý, çagalar, ähli işde ene-ataňyzyň sözüne gulak asyň, sebäbi bu Rebbi hoşnut edýär. ²¹Eý, atalar, çagalaryňyzy ynjatmaň, ýogsam, olar ruhdan düşerler. ²²Eý, gullar, ähli zatda ýerdäki hojaýynyňyza boýun egiň. Muny ynsanlara gowy görünmek üçin, göze ýakymly işler bilen däl-de, Rebden gorkmak bilen çyn ýürekden ýerine ýetiriň. ²³Näme etseňiz, ynsanlar üçin däl-de, Reb üçin edýän ýaly, çyn ýürekden ýerine ýetiriň. ²⁴Munuň üçin Rebden miras sylagyny aljagyňyzy bilýänsiňiz. Siz Reb Mesihe gulluk edýänsiňiz. ²⁵Kim ýamanlyk etse, öz eden ýamanlygynyň almytyny alar, Reb hiç kime tarapgöýlik edýän däldir.

4-nji bap

¹Eý, hojaýynlar, gullaryňyz babatda adyllygy, deňligi berjaý ediň, sebäbi özüňiziň hem gökde Hojaýynyňyzyň bardygyny bilýänsiňiz.

Dürli öwütler

²Yhlas bilen hemişe Hudaýa doga okaň, doga-dilegde şükür edip, hüşgär boluň. ³Biziň üçin hem dileg ediň: Hudaýyň sözüni ýaýradyp, Mesih baradaky syry aýan eder ýaly, Onuň Özi bize gapy açyp bersin. Ine, şonuň üçinem men tussaglykdadyryn. ⁴Bu syry bolmalysy ýaly aýdyň beýan etmegim üçin dileg ediň. ⁵Mesihi däller bilenem wagtyňyzy peýdaly geçiriň, pursady elden bermäň. ⁶Her kime nähili jogap bermelidigiňizi biler ýaly, sözüňiz hemişe ýakymly we mazmunly bolsun.

Pawlusyň soňky tabşyryklary we salamlar

⁷Rebbiň sadyk hyzmatkäri bolan söýgüli işdeşimiz hem doganymyz Tihik men hakda size ähli zady habar berer. ⁸Ýagdaýymyz barada habar bermek we sizi ruhlandyrmak üçin men ony siziň ýanyňyza iberdim. ⁹Onuň bilen bile ýanyňyza öz şäheriňizden bolan, sadyk we söýgüli doganymyz Onesim-de barar. Olar size bu ýerde bolup geçýän ähli wakalary gürrüň bererler. ¹⁰Meniň bilen tussaglykda bolýan ýoldaşym Aristarh bilen Barnabyň ýegeni Mark hem size salam ýollaýar. Mark baradaky buýruklary alansyňyz. Ýanyňyza barsa, ony kabul ediň. ¹¹Ýustus lakamly Ýeşuwa hem size salam aýdýar. Hudaýyň Şalygy ugrunda zähmet çekýän ýahudy işdeşlerim diňe şulardyr. Olar maňa teselli berip gelýärler. ¹²Öz şäheriňizden bolan, Isa Mesihiň guly Epafra hem size salam ýollaýar. Hudaýyň her bir islegini doly bilmegiňiz we imanda berk durup, kämil bolmagyňyz üçin, Epafra yhlas bilen hemişe Rebbe dileg edýär. ¹³Onuň siziň üçin, şeýle-de Laodikiýadaky we Iýerapolisdäki imanlylar üçin arman-ýadaman zähmet çekýändigine men şaýatdyryn. ¹⁴Söýgüli dostumyz lukman Luka bilen Dema hem size salam ýollaýar. ¹⁵Laodikiýadaky doganlara, Nimfa uýamyza we onuň öýündäki imanlylar ýygnagyna salam aýdyň. ¹⁶Şu hat araňyzda okalandan soň, ony Laodikiýadaky imanlylar ýygnagynda hem okadyň. Siz hem Laodikiýadan gelen haty okaň. ¹⁷Arhipa: «Rebbiň tabşyran hyzmatyny ahyryna çenli doly bitirjekdigiňe ynamly bol» diýip aýdyň. ¹⁸Men Pawlus bu salamy öz elim bilen ýazýaryn. Meniň tussaglykdadygymy ýatdan çykarmaň. Hudaýyň merhemeti size ýar bolsun!^[4]

Pawlusyň saloniklilere birinji haty

Giriş

Gresiýanyň demirgazygynda ýerleşýän Saloniki şäheri Pawlusyň döwründe örän uly we wajyp şäherleriň biridi. Ol esasy söwda ýolunyň ugrunda ýerleşýärdi. Şäher ilatynyň aglaba bölegi grekler bolsa-da, onda dürli etnik toparlaryň wekilleri hem ýaşaýardy. Olar şol döwürde dürli butlara sežde edýärdiler.

Pawlus Salonikide IsaMesih baradaky Hoş Habary wagyz edip, ýygnagyň düýbüni tutýar, eklenmek üçin agyr zähmet çekýär. Onuň şu haty imanlylar ýygnagyna ýazylan hatlaryň ilkinjisi, hatda Täze ähtiň ilkinji haty bolmagy hem mümkin diýip hasaplanylýar.

Salonikidäki käbir adamlar Pawlusa garşy çykansoňlar, ol Afiny şäherine gitmäge mejbur bolýar. Ýöne ol Salonikide galan mesihileriň ýagdaýyny bilmek üçin, öz dosty Timoteosy olaryň ýanyna iberýär. Timoteosyň saloniklileriň imany we söýgüsi baradaky habarlary Pawlusy örän begendirýär. Emma ol ýygnakda käbir kynçylyklaryň bardygy barada hem eşidýär. Ýygnagyň käbir agzalary Reb Isa tiz wagtda geler diýen pikire eýerip, zähmet çekmeklerini bütinleý bes eden ekenler (4:11,12). Başgalary bolsa öz käbir dostlarynyň we dogan-garyndaşlarynyň Reb Isa gelmänkä aradan çykandyklary üçin örän gaýgylanypdyrlar. Şonuň üçin-de, Pawlus öz hatynda Reb Isa gelende nämeleriň boljakdygyny we şol güne çenli nähili ýaşamalydygyny olara aýdyň düşündirmäge çalyşýar. Pawlusyň şu öwütlerini ýatda saklamak örän wajypdyr: «Hemişe şatlanyň. Dyngysyz doga-dileg ediň. Her ýagdaýa şükür ediň. Hawa, Isa Mesihe degişli bolan siz babatda Hudaýyň islegi şulardyr» (5:16-18).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-3

Saloniklileriň imany we göreldesi 1:4—3:13

Hudaýy hoşnut etmek 4:1-12

Isanyň gaýdyp gelmegi 4:13—5:11

Soňky öwütler we salamlar 5:12-28

1-nji bap

¹Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz IsaMesihiň Salonikidäki imanlylar ýygnagyna Pawlus, Silwan^[1] we Timoteosdan dogaýy salam! Goý, merhemet bilen parahatlyk size ýar bolsun!

Pawlus Salonikidäki imanlylar üçin Hudaýa şükürler edýär

²Biz sizi doga-dileglerimizde ýatlap, elmydama ähliňiz üçin Hudaýa şükürler edýäris, ³sebäbi imanyňyz ýagşy işleri, söýgiňiz janypkeşligi, Rebbimiz Isa Mesihe bolan umydyňyz çydamlylygy hasyl berýär. Biz Atamyz Hudaýyň huzurynda bularyň baryny dyngysyz ýatlaýarys. ^4-5Eý, doganlar! Biziň ýaýradýan Hoş Habarymyz size diňe söz bilen däl, eýsem Mukaddes Ruhuň güýji we berk ynam bilen gowuşdy. Şonda biz Hudaýyň sizi söýüp, saýlandygyna göz ýetirdik. Biz siziň araňyzda bolanymyzda nähili ýaşandygymyzy özüňiz-de bilýänsiňiz. ⁶Siz agyr muşakgatlar çekseňiz-de, Mukaddes Ruhuň beren şatlygy bilen Hoş Habary kabul edip, biziň we Rebbiň göreldesine eýerdiňiz. ⁷Şeýdip, Makedoniýa bilen Ahaýadaky imanlylaryň ählisine görelde bolduňyz. ⁸Rebbiň Hoş Habary sizden ähli ýere, hatda Makedoniýa bilen Ahaýadan uzak ýerlere hem ýaň saldy. Siziň Hudaýa bolan imanyňyz baradaky gürrüň ähli ýere ýaýrady. Bize ol barada aýdara-da zat galmady. ^9-10Gaýtam, olaryň özleri siziň bizi kabul edişiňiz barada gürrüň berýärler. Şeýle-de siziň butlardan ýüz öwrüp, Hudaýa tarap öwrülendigiňizi aýdyp berýärler. Siz indi hakyky, diri Hudaýa gulluk edýärsiňiz we Onuň ölümden direlden Ogly Isanyň göklerden gelmegine garaşýarsyňyz. Isa Mesih biziň ählimizi gelejekdäki gazapdan halas edýändir.

2-nji bap

Pawlusyň Salonikidäki hyzmaty

¹Eý, doganlar! Size barmagymyzyň biderek bolmandygyny özüňiz bilýänsiňiz. ²Biziň ozal Filipide horluk çekendigimizi, kemsidilendigimizi hem bilýänsiňiz. Indi bolsa bärde-de garşylyga duçar bolduk. Emma muňa garamazdan, Hudaý Öz Hoş Habaryny size hem wagyz etmek üçin bize gujur-gaýrat berdi. ³Biziň çagyryşymyzda ne ýalan, ne ýaman niýet, ne-de hile bardyr. ⁴Hudaý bizi mynasyp saýyp, Hoş Habary ýaýratmagy bize ynandy. Şonuň üçin-de, biz adamlaryň däl, eýsem ýürekleri synaýan Hudaýyň göwnünden turjak bolup gürleýäris. ⁵Bilşiňiz ýaly, biz size ýaranjaňlyk etmedik, öz bähbidimizi aramadyk. Hudaý muňa şaýatdyr. ⁶Biz ynsanlardan: sizden-de, başgalardan-da öwgi hantama däldik. ⁷Biz Mesihiň resullary hökmünde size agram salyp, gopbamsyrap hem bilerdik. Emma biz araňyzda bir gara ýer kimin gezdik, sizi enäniň öz balasyny söýşi dek söýdük. ⁸Şoňa görä-de, biz diňe Hudaýyň Hoş Habaryny däl, eýsem ýüregimiziň töründen orun bermäge-de taýyndyk, sebäbi siz biziň üçin şeýle eziz bolduňyz! ⁹Eziz doganlarym! Biziň çeken agyr zähmetimiz, gören görgülerimiz ýadyňyzdadyr. Hoş Habary size wagyz eden döwrümizde hiç kime agram salmajak bolup, gije-gündiz işledik. ¹⁰Siz imanlylar babatda biziň ahlak taýdan päk, dogruçyl we hiç bir aýypsyz bolandygymyza özüňiz şaýatsyňyz. Muňa Hudaý-da şaýatdyr. ^11-12Biz sizi Öz Şalygyna, şöhratyna çagyrýan Hudaýa mynasyp ýaşamagyňyzy tabşyrdyk. Biz siziň her biriňize atanyň öz perzendine garaýşy kimin garap, sizi ruhlandyrdyk, göwünlik berdik. Bularyň baryny özüňiz-de bilýänsiňiz.

Pawlus salonikliler üçin şükürler edýär

¹³Siz Hudaýyň Hoş Habaryny bizden eşidip kabul edeniňizde, muny ynsan habary hökmünde däl, eýsem, hakykatdan-da, Hudaýyňky diýip kabul etdiňiz. Siz imanlylara täsir edýän-de bu Habardyr. Şoňa görä-de, biz siziň üçin Hudaýa dyngysyz şükürler edýäris. ¹⁴Eý, doganlar! Siz Hudaýyň Ýahudyýa ýurdundaky ýygnaklarynyň, ýagny Isa Mesihiň jemagatynyň göreldesine eýerdiňiz. Şoňa görä-de, bu ýygnaklaryň ýahudylardan çeken jebirlerini siz hem öz ildeşleriňizden çekmeli bolduňyz. ^15-16Ýahudylar pygamberleri we Reb Isany öldürdiler, bizi bolsa gysyp çykardylar. Olar başga milletleriň-de halas bolmagy üçin wagyz edilýän Hoş Habara böwet bolmakçy bolýarlar. Ýahudylar Hudaýy närazy edip, hemme adamlara garşy çykýarlar. Şunlukda, olaryň günäleri hetden aşyp barýar. Hudaýyň gazaby eýýäm olaryň başyndan inendir.

Pawlus salonikili imanlylaryň didaryny küýseýär

¹⁷Eý, doganlar, biz oý-pikirlerimizde siziň bilen bolsak-da, didaryňyzdan az wagtlyk mahrum edildik. Şonda biziň sizi örän göresimiz geldi! Siziň didaryňyzy görmek üçin elimizden gelenini etdik. ¹⁸Hawa, ýanyňyza barasymyz gelýärdi. Men Pawlus hem bu babatda gaýta-gaýta synanyşdym, ýöne şeýtan bize päsgel berdi. ¹⁹Biziň umydymyz we şatlygymyz kimdir? Rebbimiz Isa gelende Onuň öňünde guwanjak täjimiz kimdir? Siz dälmisiňiz? Elbetde sizsiňiz! ²⁰Hawa, biziň şatlygymyz-da, guwanjymyz-da sizsiňiz.

3-nji bap

¹Biz didaryňyzdan mundan artyk mahrum bolmaga çydaman, Afinyda ýeke galmagy makul gördük. ²Siziň ýanyňyza bolsa Mesihiň Hoş Habaryny ýaýratmak üçin Hudaýyň hyzmatynda egindeşimiz bolan Timoteos doganymyzy iberdik. Biz muny sizi imanyňyzda berkitmek, ruhlandyrmak üçin, ³muşakgatlar zerarly siziň hiç biriňiz imandan dänmesin diýip etdik. Ýöne özüňiz bilýänsiňiz, bu muşakgatlar Mesihe iman getirenleriň başynda bardyr. ⁴Biz muşakgat çekjekdigimizi heniz ýanyňyzdakak öňünden aýdypdyk. Bilşiňiz ýaly, şeýle hem boldy. ⁵Şoňa görä-de, mundan artyk çydap bilmän, imanyňyzdan habar almak üçin, men Timoteosy ýanyňyza iberdim. Çünki azdyryjy şeýtanyň haýsydyr bir ýol bilen sizi azdyryp, azabymyzyň biderek bolaryndan gorkdum.

Salonikiden gelen oňat habarlar

⁶Emma ýanyňyzdan şu pursat gelen Timoteos siziň imanyňyz we söýgiňiz barada oňat habarlar getirdi. Ol bizi hemişe ýagşylykda ýatlaýandygyňyzy, sizi göresimiziň gelşi ýaly, siziň-de bizi gaty küýseýändigiňizi gürrüň berdi. ⁷Şoňa görä-de, eý, doganlar, ähli muşakgatlarymyza we yzarlanmalara garamazdan, siziň imanyňyzdan teselli tapdyk. ⁸Siziň Rebde berk durmagyňyz indi janymyza jan goşýar. ⁹Biz Hudaýymyzyň öňünde siz sebäpli örän şatlandyk. Siziň üçin Hudaýa näçe şükürler aýtsagam azdyr! ¹⁰Biz didaryňyzy görmek we imanyňyzyň artmagy üçin, gije-gündiz erjellik bilen doga-dileg edýäris. ¹¹Indi bolsa size tarap ýolumyzy, goý, Atamyz Hudaýyň Özi hem-de Rebbimiz Isa açsyn. ¹²Biziň sizi söýşümiz ýaly, goý, Reb biri-biriňize, ähli adamlara bolan söýgiňizi artdyryp, pürepür etsin. ¹³Rebbimiz Isa Öz ähli perişdeleri bilen bile gelende, Atamyz Hudaýyň öňünde aýypsyz we mukaddes bolup bileriňiz ýaly, goý, Ol ýürekleriňizi kuwwatlandyrsyn.

4-nji bap

Hudaýy hoşnut etmek

¹Eý, doganlar, biz Hudaýy razy etmek üçin nähili ýaşamalydygyny size öwretdik. Siz hakykatdan hem şeýle ýaşaýarsyňyz. Indi bolsa şeýle ýaşamakda has-da ilerlemegiňizi Reb Isanyň adyndan size ündeýäris. ²Size Reb Isanyň haýsy tabşyryklaryny berenimizi bilýärsiňiz ahyryn. ³Hudaýyň islegi şulardyr: mukaddes boluň, zyna etmäň; ⁴her kes öz bedenine päklik we abraý bilen eýelik etsin, ⁵Hudaýy tanamaýan milletler ýaly öz bedeniňizi haram keýpe bermäň; ⁶şu tärde doganyňyza ahlaksyzlyk etmäň, ony aldamaň. Ozal size aýdyp, berk duýduryşymyz ýaly, şeýle günäleriň ählisi üçin Reb ynsanlary jezalandyrar. ⁷Çünki Hudaý bizi haramlyga däl-de, halal ýaşamaga çagyrdy. ⁸Şoňa görä-de, bu tabşyryklary ret edýän adam ynsany däl, eýsem Öz Mukaddes Ruhuny berýän Hudaýy ret edýändir.

⁹Dogan söýgüsi barada ýazyp-da oturjak däl, sebäbi birek-biregi söýmegi size Hudaýyň Özi öwretdi ahyryn. ¹⁰Hakykatdan-da, siz tutuş Makedoniýadaky ähli doganlaryňyzy söýýärsiňiz. Emma şonda-da, eý, doganlar, bu söýgiňizi mundan beýläk has-da artdyryň diýip ýalbarýarys. ¹¹Size buýruşymyz ýaly, gep-gürrüňsiz ýaşamaga, diňe öz işiňiz bilen meşgul bolmaga, eklenjiňizi özüňiz gazanmaga yhlas ediň. ¹²Şonda Mesihe iman etmeýänler size hormat goýarlar. Siz hiç kimden hiç zada zar bolmarsyňyz.

Isanyň gaýdyp gelmegi

¹³Eý, doganlar, siziň-de umytsyz adamlar ýaly hasrat çekmezligiňiz üçin, merhumlar babatda bilmegiňizi isleýäris. ¹⁴Biz Isanyň ölüp direlenine ynanýarys. Şoňa görä-de, Hudaýyň Isa Mesihe gowşan merhumlary Onuň bilen yzyna getirjekdigine-de ynanmalydyrys. ¹⁵Rebbiň sözüne daýanyp, size şuny aýdýarys: biz — diriler, Reb gaýdyp gelende, Onuň bilen merhumlardan öň duşuşmarys. ¹⁶Rebbiň Özi hökmürowan gygyryş bilen, Öz surnaýy bilen, baş perişdäniň sesi bilen göklerden iner. Şonda ilki bilen Mesihe gowşan merhumlar direler. ¹⁷Soňra bolsa biz, ýagny diriler, olar bilen bile Rebbi howada garşylamak üçin, bulutlar içinde alnyp göterileris we elmydama Reb bilen bolarys. ¹⁸Şoňa görä-de, şu sözler bilen birek-biregi ruhlandyryň.

5-nji bap

¹Eý, doganlar, bu wakalaryň wagty we seneleri hakda size ýazmagyň geregi ýok. ²Rebbiň güni bir ogrynyň gelşi ýaly geler, muny özüňiz-de bilýänsiňiz ahyryn. ³Adamlar heniz: «Hemmeler sag-salamat, howp-hatar hem ýok» diýip durkalar, olaryň üstünden heläkçilik iner. Bu edil göwreli aýalyň burgusy kimin duýdansyz başlanar. Şonda olar gaçyp gutulmazlar. ⁴Emma, eý, doganlar, Rebbiň güni siziň üstüňizi bir ogry kimin duýdansyz basmasyn, sebäbi siz garaňkylykda däl ahyryn. ⁵Siziň baryňyz nura we gündize degişlisiňiz. Biz tümlüge ýa gijä degişli däldiris. ⁶Şunlukda, ukudaky adamlar ýaly bolmalyň. Tersine, oýa we hüşgär bolalyň. ⁷Çünki uklaýanlar gije uklaýandyrlar, serhoş bolýanlar-da gije serhoş bolýandyrlar. ^8-9Biz bolsa gündize degişlidiris. Hudaý bizi gazaba duçar bolmaga däl, eýsem Rebbimiz IsaMesih arkaly halas bolmaga belledi. Şoňa görä-de, egnimize iman bilen söýgini sowut hökmünde, başymyza halas bolmak umydyny tuwulga hökmünde geýip, hüşgär bolalyň. ¹⁰Isa Mesih biziň üçin öldi. Ol muny biz ýaşasak-da, ölsek-de, Onuň bilen ýaşap bilmegimiz üçin etdi. ¹¹Şoňa görä-de, edil şu wagt edişiňiz ýaly, biri-biriňize öwüt-ündew beriň, ruhlandyryň.

Öwüt-nesihatlar

¹²Indi bolsa, eý, doganlar, sizden şulary haýyş etmekçi: araňyzda zähmet çekýänleriň, Reb ýolunda size öňbaşçylyk edýänleriň, terbiýe berýänleriň gadyryny biliň; ¹³edýän işleri üçin olary söýüň, olara uly hormat goýuň; özara parahat ýaşaň. ¹⁴Eý, doganlar, size ýalbarýarys: bikär gezýänleri ýazgaryň, göwnüçökgünlere göwünlik beriň, ejizleri goldaň, hemmeler babatda sabyr-takatly boluň. ¹⁵Hiç kimiň ýamanlyga ýamanlyk gaýtarmaýandygyna göz ýetiriň. Gaýtam, biri-biriňize we hemmelere ýagşylyk etjek boluň. ¹⁶Hemişe şatlanyň. ¹⁷Dyngysyz doga-dileg ediň. ¹⁸Her ýagdaýa şükür ediň. Hawa, Isa Mesihe degişli bolan siz babatda Hudaýyň islegi şulardyr.

¹⁹Mukaddes Ruhuň oduny söndürmäň. ²⁰Pygamberlik sözlerine äsgermezçilik etmäň. ²¹Her zady synap görüň. Gowy zady gaýym saklaň. ²²Her hili erbetlikden gaça duruň. ²³Goý, parahatlygyň gözbaşy bolan Hudaý sizi hemmetaraplaýyn päklesin. Rebbimiz Isa Mesih gelende ruhuňyz, janyňyz we bedeniňiz aýypsyz bolsun. ²⁴Hudaý muny başarar. Çünki sizi çagyran Hudaý ynamdardyr. ²⁵Doganlar, biziň üçin doga-dileg ediň. ²⁶Doganlaryň hemmesini mähirli ogşap salamlaşyň. ²⁷Bu haty doganlaryň baryna okap bermegi Rebbiň adyndan size tabşyrýaryn. ²⁸Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti size ýar bolsun!

Pawlusyň saloniklilere ikinji haty

Giriş

Pawlusyň Salonikidäki imanlylar ýygnagyna ýazan ikinji haty şükür sözleri bilen başlanýar. Ol saloniklileriň gitdigisaýy ösýän imanlary we söýgüleri üçin Hudaýa şükür edýär.

Salonikliler köp kynçylyklara duçar bolýardylar. Ýöne Pawlus bu kynçylyklaryň jeza ýa temmi däl-de, iman synagydygy barada aýdýar. Salonikidäki ýygnakdan bir adam Rebbiň eýýäm gaýdyp gelendigini habar berýän haty Pawlusdan alandygyny aýdýar. Emma Pawlus olara özlerini aldatmazlygy tabşyrýar. Ol «ýok edilmeli bikanun adam peýda bolýança» Rebbiň gelmejekdigini olara açykdan-açyk aýdýar (2:3).

Pawlus ýygnakdaky imanlylara bikär gezmezligi ündeýär. Şeýle-de ol hatda aýdylýan öwütlere gulak asmaýan adamlardan ägä bolmagy ýygnaga tabşyrýar. Pawlusyň haty şeýle dileg sözleri bilen tamamlanýar: «Parahatlygyň gözbaşy bolan Rebbiň Özi size hemişe, her ýagdaýda parahatlyk bersin! Reb baryňyza ýar bolsun!» (3:16).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1,2

Reb gaýdyp gelende adalaty berkarar eder 1:3-12

Reb heniz gaýdyp gelenok 2:1-12

Imanda berk duruň 2:13-17

Doga-dileg ediň, bikär gezmäň 3:1-15

Soňky doga-dilegler 3:16-18

1-nji bap

¹Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz IsaMesihiň Salonikidäki imanlylar ýygnagyna Pawlus, Silwan^[1] we Timoteosdan dogaýy salam! ²Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy size ýar bolsun!

Geljek höküm

³Eý, doganlar! Siziň imanyňyz gitdigisaýy ösýär, biri-biriňize bolan söýgiňiz dolup-daşýar. Şoňa görä-de, biz elmydama Hudaýa şükürler etmelidiris. Bu örän ýerliklidir. ⁴Biz Hudaýyň ýygnaklarynyň arasynda siz babatda magtanýarys. Sebäbi siz yzarlanyp, görgi baryny görseňiz-de, imanda berk durup, olaryň ählisine çydaýarsyňyz. ⁵Hudaýyň adalaty şu görýän görgüleriňiz arkaly aýan bolar: siz Hudaýyň Şalygyna mynasyp saýylarsyňyz, sebäbi siz şonuň ugrunda görgi görýäňiz ahyryn. ⁶Hudaý adalatlydyr. Ol size jebir çekdirýänlere jebir berer, ^7-8emma jebir çeken size biziň bilen bile rahatlyk berer. Bu zatlar Reb Isa Öz perişdeleri bilen ot-ýalyn içinde gökden peýda bolan mahaly bolar. Rebbimiz Isa Hudaýy tanamaýanlary we Özi baradaky Hoş Habara gulak asmadyklary jezalandyrar. ⁹Olar Rebbiň huzuryndan we Onuň gudratynyň şöhratyndan mahrum edilip, baky heläkçilik jezasyny çekerler. ¹⁰Rebbiň saýlap-seçenleri bolsa Onuň geljek şol gününde Rebbi şöhratlandyrarlar. Iman edenleriň ählisi Rebbi beýgelderler. Bulara siz hem degişlisiňiz, sebäbi siz özüňize edilen şaýatlyklara ynandyňyz. ¹¹Şoňa görä-de, biz elmydama siziň üçin doga-dilegler edýäris: goý, Hudaý sizi Öz çagyryşyna mynasyp saýsyn; goý, ähli ýagşy niýetleriňizi we imanyňyzyň gönükdiren her bir işini Hudaý Öz gudraty bilen amala aşyrsyn. ¹²Biz Hudaýymyzyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemetine görä, siziň Rebbi şöhratlandyrmagyňyz üçin, Onuň-da sizi şöhratlandyrmagy üçin şu doga-dilegleri edýäris.

2-nji bap

Bikanun adam

¹Indi bolsa, eý, doganlar, Rebbimiz IsaMesihiň gelmegi we Onuň ýanyna üýşmegimiz babatda şulary aýdyňlaşdyrmakçy: ²«Rebbiň güni golaýlady» diýip aýdýan haýsydyr bir habar, pygamberlik ýa-da hat bizden ýaly bolup görünse-de, şolar sebäpli haýdan-haý aljyramaň, galpylda düşmäň. ³Özüňizi hiç kime hiç ýol bilen aldatmaň. Çünki köpler Hudaýa garşy baş galdyrar we ýok edilmeli bikanun adam peýda bolar. Ýöne bu zatlar amala aşýança, Rebbiň güni gelmez. ⁴Bu adam hudaý diýip atlandyrylýan ýa sežde edilýän zatlaryň baryna garşy çykyp, özüni olardan ýokary tutar. Ol hatda Hudaýyň ybadathanasynda oturyp, özüni Hudaý diýip yglan eder. ⁵Men heniz ýanyňyzdakam bulary aýdanym, elbetde, ýadyňyzdadyr. ^6-7Bu bikanun adam Hudaýyň bellän wagtynda peýda bolar. Bikanunlyk eýýäm assyrynlyk bilen hereket etse-de, bikanun adamyň peýda bolmagy bökdelýär. Munuň sebäbini özüňiz bilýänsiňiz. Hawa, bikanun adamy bökdeýän biri bardyr. Ol aradan aýrylansoň, ⁸bikanun adam peýda bolar. Reb Isa agzynyň demi bilen, Öz gelşiniň şanly şöwketi bilen ony ýok eder. ⁹Bikanun adam gelende şeýtanyň güýji arkaly her hili ýalan gudratlary, alamatlary we mugjyzalary görkezer. ¹⁰Ol her hili ýamanlyklar bilen heläkçilik ýoluna düşenleri aldawa salar. Çünki olar hakykaty söýmegi we şol arkaly halas bolmagy ret etdiler. ¹¹Şonuň üçin-de Hudaý olary aldaýan bir güýje tabşyrýar. Olar-da bu aldawa ynanýarlar. ¹²Ol muny hakykata ynanman, ýamanlykdan keýp alanlaryň baryny höküm etmek üçin edýär.

Imanda berk duruň!

¹³Eý, Reb tarapdan söýülýän doganlar! Siz halas bolup bileriňiz ýaly, Hudaý sizi ilkinjiler hökmünde^[2] saýlady. Siz Mukaddes Ruh arkaly päklenip, hakykata bolan imanyňyz arkaly halas bolduňyz. Şoňa görä-de, biz elmydama Hudaýa şükürler etmelidiris. ¹⁴Ol Rebbimiz Isa Mesihiň şöhratyna şärik bolup bileriňiz ýaly, wagyz edýän Hoş Habarymyz arkaly sizi bulara çagyrdy. ¹⁵Şoňa görä-de, eý, doganlar, indi imanda berk duruň! Bizden söz ýa hat arkaly öwrenen taglymatyňyza berk ýapyşyň. ^16-17Atamyz Hudaý bizi söýüp, Öz merhemeti arkaly bize ebedi teselli bilen ýagşy umyt berdi. Goý, Rebbimiz Isa Mesihiň Özi we Atamyz Hudaý size teselli bersin, her bir ýagşy işde we sözde size güýç bersin.

3-nji bap

Biziň üçin doga-dileg ediň

¹Eý, doganlar! Rebbiň Hoş Habary siziň araňyzda çalt ýaýrap, şöhratlandy. Ol beýleki ýerlerde-de şeýle bolar ýaly, biziň üçin doga-dileg ediň. ²Zalym, ýaman adamlardan gutulyp bilmegimiz üçin-de doga-dileg ediň. Çünki Rebbe adamlaryň hemmesi ynanýan däldir. ³Emma Reb ynamdardyr. Ol size kuwwat berer we şeýtandan gorar. ⁴Biziň buýranlarymyzy edýändigiňiz, geljekde-de etjekdigiňiz babatda Reb bizi ynandyrýar. ⁵Goý, Reb ýürekleriňizi Hudaýy söýmäge we Mesihe sadyk bolmaga gönükdirsin.

Çöregiňizi özüňiz gazanyň

⁶Eý, doganlar, bikär gezip, biziň taglymatymyza görä ýaşamaýan her bir dogandan daş durmagy Rebbimiz Isa Mesihiň adyndan size buýurýarys. ⁷Biziň göreldämize nähili eýermelidigini özüňiz bilýänsiňiz. Biz siziň araňyzdakak, bikär gezmedik, ⁸hiç kimiň çöregini mugt iýmedik. Gaýtam, siziň hiç biriňize agram salmajak bolup, gije-gündiz işläp, zähmet çekdik. ⁹Biziň sizden ýardam almaga hakymyz bolsa-da, ony talap etmedik. Sebäbi göreldämize eýerip bileriňiz ýaly, muny size nusga bolmak üçin etdik. ¹⁰Biz hatda siziň ýanyňyzdakak: «Kim işlemek islemeýän bolsa, damak-da iýmesin» diýip buýrupdyk. ¹¹Emma biz araňyzda käbirleriňiziň bikär gezýändigini eşidýäris. Olar öz işleri bilen bolman, başgalaryň işine goşulýarlar. ¹²Şeýle adamlara gep-gürrüňsiz işlemegi we öz çöreklerini gazanmagy Rebbimiz Isa Mesihiň adyndan tabşyryp ýalbarýarys. ¹³Siz bolsa, eý, doganlar, ýagşylyk etmekde ýadamaň. ¹⁴Kim bu hatda aýdanlarymyza gulak asmasa, ony göz astyna alyň. Ol utanar ýaly, onuň bilen gatnaşmaň. ¹⁵Ýöne ony duşman saýmaň, gaýtam bir dogan hökmünde oňa öwüt beriň.

Salamlar

¹⁶Parahatlygyň gözbaşy bolan Rebbiň Özi size hemişe, her ýagdaýda parahatlyk bersin! Reb baryňyza ýar bolsun! ¹⁷Men Pawlusdan size salam bolsun. Muny öz elim bilen ýazyp, her hatymy şeýdip tamamlaryn. ¹⁸Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, goý, siziň baryňyza ýar bolsun!

Pawlusyň Timoteosa birinji haty

Giriş

Timoteos Pawlus nirä gitse, onuň bilen bile gidýärdi, ähli işlerinde oňa kömek berýärdi (Rim 16:21; 1 Kor 16:10; Fil 2:19). Imanlary bir bolany üçin, Pawlus ony öz ogly kimin görýärdi (1:2). Timoteos Pawlusyň iň sadyk egindeşleriniň biri bolansoň, ol öz hatlarynda Timoteosy köp ýatlaýar.

Bu hatyň Timoteosa ýazylandygyna garamazdan, Pawlus onda tutuş ýygnaga degişli meselelere garap geçýär. Ol ýygnagyň ýolbaşçylaryny we hyzmatçylaryny saýlamakda nämä esaslanmalydygyny aýdýar (3: 1-13, 5:17-20). Pawlus mesihileriň ählisine hemmeler üçin doga-dileg edip, şuny ýatda saklamagy tabşyrýar: «Çünki ýeke-täk bir Hudaý bardyr. Hudaý bilen adamlaryň arasynda hem ýeke-täk bir Töwellaçy bardyr. Ol hem ynsan bolan Isa Mesihdir» (2:5).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1,2

Ýygnagyň durmuşy üçin öwüt-ündewler 1:3—3:13

Imanymyzyň syry 3:14—4:5

Pawlusyň Timoteosa beren öwütleri 4:6—6:21

1-nji bap

¹Halasgärimiz Hudaýyň we umydymyz bolan IsaMesihiň buýrugyna görä Onuň resuly men Pawlusdan ²Timoteosa dogaýy salam! Eý, Timoteos, sen öz imanyň arkaly maňa hakyky ogul bolansyň. Goý, Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, rehim-şepagaty, parahatlygy saňa ýar bolsun!

Ýalan taglymatlardan ägä boluň!

³Men Makedoniýa ugranymda, Efes şäherinde galmagyňy haýyş edipdim. Sen ol ýerdäki adamlaryň käbirine ýalan taglymatlary ýaýratmazlygy buýur. ⁴Goý, olar gadymy rowaýatlara, tükeniksiz nesil şejerelerine ýykgyn etmesinler. Bular dawa-jenjelleriň döremegine sebäp bolup, Hudaýyň tabşyrygynyň iman arkaly amala aşyrylmagyna päsgel berýändir. ⁵Buýrugymyň esasy maksady imanlylara biri-birini sap ýürekden, päk wyždandan, hakyky imandan döreýän söýgi bilen söýmegine ýardam bermekdir. ⁶Käbir adamlar mundan dänip, howaýy gürrüňlere baş urdular. ⁷Olar Mukaddes Kanuny öwretmekçi bolýarlar, ýöne ne öz aýdýanlaryna, ne-de wagyz edýän zatlaryna düşünýärler. ⁸Biz Kanunyň ony dogry ulanýanlar üçin ýagşydygyny bilýäris. ⁹Mundan başga-da, bu Kanunyň dogry adamlar üçin däl-de, ony bozýanlar we bitabynlar, hudaýsyzlar we günäkärler, adamlary sylamaýanlar we imansyzlar, ata-enesini öldürýänler, ganhorlar, ¹⁰zynahorlar, biri-biri bilen ýatýan erkekler, gul söwdagärleri, ýalançylar, ähtiýalanlar, umuman, sagdyn taglymata garşy çykýanlaryň ählisi üçindigini bilýäris. ¹¹Hawa, beýik we şöhratly Hudaýyň maňa ynanan Hoş Habary hut şeýle öwredýändir.

Pawlus Hudaýa şükür edýär

¹²Men Rebbimiz Isa Mesihiň maňa gujur-gaýrat berendigi üçin şükür edýärin. Ol meni sadyk saýyp, Özüne hyzmat etmäge belledi. ¹³Men ozallar Isa Mesihe dil ýetirip, azar berip, zalymlyk baryny edipdim. Ýöne men bularyň baryny bilmezlikden we imansyzlykdan edenim üçin, maňa rehim edildi. ¹⁴Rebbimiz Isa Mesihiň çäksiz merhemeti, söýgüsi we Onuň beren imany üstüme boldan-bol ýagdy. ¹⁵Şoňa görä-de: «Isa Mesih günäkärleri halas etmäge geldi» diýen sözler dogry we her jähtden kabul ederlikdir. Şol günäkärleriň iň günäkäri-de mendirin. ¹⁶Emma Isa Mesih maňa Öz çäksiz rehim-şepagatyny görkezdi. Hawa, Ol maňa rehim etdi we Özüne iman edip, baky ýaşaýşa gowuşjaklaryň ählisi üçin meni mysal hökmünde ulandy. ¹⁷Ebediligiň Şasy, ölmez we göze görünmez ýeke-täk Hudaýa baky hormat we şöhrat bolsun! Omyn.

Ökde söweşiji kimin söweşmek

¹⁸Eý, oglum Timoteos, sen barada aýdylan pygamberlikleri nazara alyp, saňa şuny berk tabşyrýaryn: bu pygamberliklere daýanyp, ökde söweşiji kimin söweş, ¹⁹imanda berk durup, ynsabyňy päk sakla. Käbir adamlar ynsaplaryny ýuwudandygy üçin, imanlary gaýa urlan gämi kimin çym-pytrak boldy. ²⁰Himeneý bilen Isgender-de şeýle adamlara degişlidir. Men Hudaýa dil ýetirmezligi öwrensinler diýip, olary şeýtana tabşyrdym.

2-nji bap

¹Şoňa görä, eý, Timoteos, ilki bilen şulary ündeýärin: hemmeler üçin doga-dileg ediň, olar üçin Hudaýa ýalbaryň, Oňa minnetdarlyk bildiriň. ²Parahat we gep-gürrüňsiz, her zatda Hudaýyň ýörelgesine eýerip, edepli ýaşap bilerimiz ýaly, patyşalar we ygtyýarlylaryň ählisi üçin doga-dileg ediň. ³Bu haýyrlydyr, Halasgärimiz Hudaýyň halaýanydyr. ⁴Ol hemme adamlaryň hakykaty bilip, halas bolmagyny isleýändir. ⁵Çünki ýeke-täk bir Hudaý bardyr. Hudaý bilen adamlaryň arasynda hem ýeke-täk bir Töwellaçy bardyr. Ol hem ynsan bolan Isa Mesihdir. ⁶Isa Mesih hemmeleri azat etmek üçin, Özüni gurban etdi. Şeýdip, Ol Hudaýyň niýetini tassyklady. Hudaýyň niýeti bolsa gelejekde her bir adamy Öz bellän wagtynda halas etmekden ybaratdyr. ⁷Hut şu maksat üçin, men jarçy we resul edilip bellendim. Dogrymy aýdýaryn, sözlerimde asla ýalan ýokdur: men ýahudy dällere iman baradaky hakykaty öwretmäge bellendim. ⁸Şoňa görä-de, erkekleriň gaharlanman, jedelleşmän, ähli ýerde ellerini galdyryp, päk ýürekden doga-dileg etmeklerini isleýärin.

⁹Aýallar hem saçlaryny gereginden artyk owadanlamasynlar, özlerini tylla we merjen şaý-sepleri, gymmatbaha eginbaşlary bilen bezemesinler. Tersine, sada geýnip, asyllylyk we haýa bilen ¹⁰öz ýagşy işlerine beslensinler. Hudaýyň ýörelgelerine eýerýändiklerini ykrar edýän aýallara şeýle etmek ýaraşýandyr. ¹¹Aýal ýygnakda öwredilýän zatlary ümsüm we doly tabynlykda öwrensin. ¹²Aýalyň ýygnakda öwretmegine, erkegiň üstünden agalyk sürmegine ygtyýar bermeýärin. Ol sessiz-üýnsüz bolsun. ¹³Çünki ilki Adam ata, onsoň How ene ýaradyldy. ^14-15Aldananam Adam ata däldi. Aýal aldanyp, günä gazandy we näletlenip, dogrum burgularyna sezewar edildi. Emma aýal iman edip, söýgi we halallyk ýörelgelerine eýerse, bu nälete garamazdan halas ediler.

3-nji bap

Ýygnagyň ýolbaşçylary we hyzmatçylary

¹«Kim ýygnagyň ýolbaşçysy bolmagy ýüregine düwen bolsa, asylly işe ymtylýandyr» diýip aýdylan söz gaty dogrudyr. ²Şoňa görä-de, ýygnagyň ýolbaşçysy müýnsüz, ömründe diňe bir gezek öýlenen, her zatda özüne erk edip bilýän, pähimli, abraýly, myhmansöýer, öwretmäge ukyply, ³şeraba höwesjeň däl, zalym däl-de, mylaýym, dawa-jenjelden gaça durýan, pula gyzmaýan adam bolmalydyr. ⁴Ol öz öýüni oňat dolandyrmaly, çagalarynyň hormatyny gazanyp, olara öz diýenini etdirmelidir. ⁵Sebäbi öz öýüni dolandyryp bilmeýän adam, heý-de Hudaýyň ýygnagynyň aladasyny edip bilermi?! ⁶Ýygnagyň ýolbaşçysy ýaňy-ýakynda iman getireniň biri bolmaly däldir. Ýogsa ol tekepbirlige ýüz urup, iblisiň sezewar edilen jezasyna uçramagy ahmal. ⁷Biabraýlyga uçramaz ýaly we iblisiň duzagyna düşmez ýaly, ol ýygnagyň daşyndaky adamlaryň arasynda hem sylanylýan bolmalydyr.

⁸Şonuň ýaly, ýygnagyň hyzmatçylary hem sylanýan, ikiýüzli däl, şeraba ýykgyn etmeýän, gara nebsine çapmaýan adamlar bolmalydyr. ⁹Olar päk wyždanly bolup, Hudaýyň bize IsaMesih barasynda aýan eden hakykatyna eýermelidir. ¹⁰Ýygnagyň hyzmatçylary bellenilmezden öňürti synalsyn. Eger müýnsüz bolup çyksalar, goý, hyzmat edibersinler. ¹¹Şonuň ýaly, ýygnagyň hyzmatçy aýallary hem hormatlanýan, gybat etmeýän, tersine, özlerine erk edýän we her zatda ynamdar bolmalydyr. ¹²Ýygnagyň hyzmatçylary öz aýallaryna biwepalyk etmeýän, çagalaryny we öýlerini oňat dolandyrýan adamlar bolsunlar. ¹³Oňat hyzmat edýän hyzmatçylar adamlaryň hormatyna mynasyp bolup, Isa Mesihe bolan imanlary barada ynamly gürläp bilýändirler.

¹⁴Eý, Timoteos! Men tiz wagtda seniň ýanyňa bararyn umydy bilen şu ündewleri ýazýaryn. ¹⁵Ýöne bardy-geldi eglenmeli bolaýsam, sen Hudaýyň maşgalasynyň, ýagny hakykatyň binýady we diregi bolan diri Hudaýyň ýygnagyndaky adamlaryň özlerini nähili alyp barmalydygyny bilmelisiň. ¹⁶Iman syrynyň çuňdugyna asla şübhe ýokdur: Isa Mesih^[1] ynsan bedeninde aýan bolup, Mukaddes Ruh arkaly tassyklanyldy. Perişdeler Ony gördüler, Ol milletler arasynda wagyz edildi. Oňa bu dünýäde iman edildi, Ol şan-şöhrat içinde göge alyndy.

4-nji bap

Timoteosa berilýän ündewler

¹Mukaddes Ruh ahyrky günlerde käbir adamlaryň imandan dänip, azdyryjy ruhlara we jynlaryň taglymatlaryna eýerjekdiklerini aýdyň aýdýar. ²Bu taglymatlar ynsaplaryny ýuwudan ikiýüzli ýalançylar tarapyndan ýaýradylýar. ³Olar öýlenmegi, durmuşa çykmagy gadagan edýärler. Hudaýyň ýaradan näz-nygmatlarynyň käbirini iýmezligi buýurýarlar. Ýöne Hudaý bu näz-nygmatlary hakykaty bilýän imanlylaryň şükür bilen iýmekleri üçin ýaratdy ahyryn. ⁴Hudaýyň ýaradan zatlarynyň ählisi gowudyr. Şükür bilen kabul edilen her zat asla ret edilmeli däldir. ⁵Sebäbi Hudaýyň sözi we doga-dileg arkaly kabul edilen iýmit Hudaýyň nazarynda halaldyr. ⁶Eý, oglum, sen bulary doganlara öwretseň, öz eýeren imanyň baradaky hakykat taglymatynyň sözleri bilen ýetişdirilersiň. Şeýdip, IsaMesihiň oňat hyzmatçysy bolarsyň. ⁷Hudaýyň halamaýan geplerine we kempir ertekilerine ulaşma-da, gowusy, Hudaýyň ýolunda türgenleş. ⁸Bedeni türgenleşdirmegiň peýdaly taraplary bardyr. Ýöne özüňi Hudaýyň ýolunda türgenleşdirmek hemmetaraplaýyn peýdalydyr. Sebäbi munda häzirki we geljekki ýaşaýşyň wadasy bardyr. ⁹Bu wada ygtybarlydyr, her jähtden kabul ederlikdir. ¹⁰Çünki biz hemme adamlaryň, ylaýta-da imanlylaryň Halasgäri bolan diri Hudaýa bil baglamak bilen, şol wadanyň hatyrasyna zähmet çekip, yhlas edýäris^[2]. ¹¹Bularyň baryny buýur we öwret. ¹²Ýaşdygyň üçin saňa hiç kim äsgermezlik etmesin. Sen hem sözde, ýaşaýyşda, söýgüde, imanda we päklikde iman getirenlere görelde bol. ¹³Men barýançam, ýygnaga Mukaddes Ýazgylary okamak, öwüt-nesihat etmek we öwretmek bilen meşgul bol. ¹⁴Pygamberlik sözi arkaly we ýygnak ýolbaşçylarynyň seniň üstüňe el goýmagy bilen^[3] özüňe berlen peşgeşi äsgermezlik etme. ¹⁵Bu işlerde yhlasly bol. Imanda ösüşiňi hemmeler görer ýaly, jan-tenden yhlas et. ¹⁶Ýaşaýyş ýörelgäňe we öwredýän taglymatyňa üns ber. Bu işleri erjellik bilen amal et. Şonda sen özüňi-de, diňleýjileriňi-de halas edersiň.

5-nji bap

Dul aýallar baradaky ündewler

¹Garry adamlary gödek ýazgarma-da, olara öz ataň kimin garap, sypaýylyk bilen öwüt-ündew ber. Ýaş ýigitlere öz doganlaryň ýaly, ²garry aýallara öz eneň ýaly, ýaş aýallara öz aýal doganlaryň ýaly garap, olara päk ýürekden öwüt-ündew ber. ³Ýalňyz galan dul aýallary syla. ⁴Emma dul aýalyň çagalary ýa agtyklary bar bolsa, goý, olar onuň aladasyny etsinler. Goý, olar ozal özleri barada alada eden ene-atalaryna hormat goýsunlar. Çünki bu Hudaýyň halaýanydyr. ⁵Ýalňyz galan dul aýal ähli umydyny Hudaýa baglaýandyr. Hudaýdan ýardam sorap, gije-gündiz dileg edýändir. ⁶Emma aýşy-eşret çekýän dul aýalyň özi diri bolsa-da, ruhy ölüdir. ⁷Şonuň üçin-de, dul aýallaryň müýnsüz bolary ýaly, olara bu ýazan tabşyryklarymy buýur. ⁸Kimde-kim öz dogan-garyndaşlarynyň, ylaýta-da öz maşgalasynyň aladasyny etmeýän bolsa, imandan dändigidir. Şeýle adam imansyzdan hem beterdir. ⁹Dul aýal altmyş ýaşdan geçen bolsa, ömründe diňe bir gezek durmuşa çykan bolsa, ýygnak onuň adyny dullar sanawyna ýazsyn. ¹⁰Şeýle dul aýal il arasynda öz ýagşy işleri bilen tanalmaly: çagalaryny kemala getiren, myhmansöýer, imandaky doganlaryna hyzmat eden we muşakgat içindäkilere ýardam beren, umuman, elmydama ýagşylyk etmäge ymtylýan bolmalydyr. ¹¹Ýaş dul aýallaryň adyny bu sanawa goşma. Sebäbi olaryň ten heseri Mesihe bolan sadyklygyndan üstün gelse, durmuşa çykmak islärler. ¹²Şonda ozal Mesihe eden wadalaryny unudandyklary zerarly, olar jeza sezewar bolarlar. ¹³Mundan başga-da, olar öýden-öýe aýlanyp, bikär gezmäge endik ederler. Bikärlikleri bilen hem çäklenmän, gelşiksiz gepleri agza alyp, başgalaryň işine gatyşýan gybatkeşler bolarlar. ¹⁴Şonuň üçin-de, men ýaş dul aýallaryň durmuşa çykyp, çaga dogurmaklaryny we öý işlerine gümra bolmaklaryny ündeýärin. Şonda duşmanlarymyzyň olara myjabat atmaga tutarygy bolmaz. ¹⁵Sebäbi olaryň käbiri şeýtanyň gepine gulak gabardyp, eýýäm ýoldan çykdylar. ¹⁶Eger imanly aýalyň^[4] garyndaşlarynyň arasynda dul galan aýallar bar bolsa, goý, ol şolaryň aladasyny etsin, ýygnaga agram salmasyn. Ýygnak bolsa maddy kömegini mätäçlik çekýän ýalňyz dul aýallara bersin.

Ýygnak ýolbaşçylary baradaky ündewler

¹⁷Ýygnagy oňat dolandyrýan ýolbaşçylar, ylaýta-da wagyz edip, taglymaty öwretmekde zähmet çekýänler, iki esse hormata laýyk görülsin. ¹⁸Çünki Mukaddes Ýazgylar: «Harman döwýän öküziň agzyny baglamaň», «Işgär öz hakyna mynasypdyr» diýýär. ¹⁹Iki ýa üç şaýat bolmasa, ýygnagyň ýolbaşçysy hakdaky aýyplamany kabul etme. ²⁰Günäli çykanlary bolsa köpçüligiň öňünde paş et. Goý, bu beýlekilere hem sapak bolsun. ²¹Şu buýruklary berjaý edeniňde, meseläniň anygyna ýetmän, hiç kimi ýazgarma, tarapgöýlik etme. Ine, şularyň baryny Hudaýyň, Isa Mesihiň we saýlanan perişdeleriň öňünde saňa berk tabşyrýaryn. ²²Kimdir biriniň günäsine şärik bolmaz ýaly, onuň başyna el goýup, ony hyzmata bellemäge howlukma. Özüňi päk sakla. ²³Mundan beýläk diňe suw içmän, az-kem şerap hem iç. Bu aşgazanyňa we ýygy-ýygydan gaýtalanýan nähoşlugyňdan saplanmaga ýardam berer. ²⁴Käbir adamlaryň günäleri göz-görtele bolup, olar kyýamat gününden öň äşgärdir. Käbirleriniň günäsi bolsa wagtyň geçmegi bilen äşgär bolýar. ²⁵Şonuň ýaly, oňat işleriňem käbirleri äşgär, käbirleri bolsa äşgär däldir. Ýöne äşgär dälleri hem iru-giç mälim bolýandyr.

6-njy bap

Gullar baradaky ündewler

¹Hudaýyň adyna we öwredýän taglymatymyza dil ýetmez ýaly, gulçulyk boýuntyrygy astyndakylaryň bary öz hojaýynlaryny hormata mynasyp saýsyn. ²Hojaýynlary imanly bolan gullar: «Indi biz dogandyrys» diýip, öz hojaýynlaryna geleňsizlik etmesinler, tersine, öňküden-de yhlasly hyzmat etsinler. Sebäbi olaryň hojaýynlary imandaky eziz doganlary bolup, ýagşylyk edýändirler. Bularyň baryny öwret we ünde.

Ýalan mugallymlar barada duýduryşlar

³Eger kimde-kim meniň öwredenlerimden özgesini öwretse, Rebbimiz IsaMesihiň sagdyn taglymatyny ýalan saýyp, Hudaýyň ýörelgesine laýyk bolan taglymaty oňlamaýan bolsa, ⁴onda ol hiç zada düşünmeýän tekepbirdir. Ol jedelleşmek we sözleriň manysy barada dawalaşmak keseline ýolugyp, göripligiň, agzalalygyň, töhmetleriň hem-de erbet şübheleriň döremegine sebäp bolýar. ⁵Bular zerarly pikirleri zaýalanan adamlaryň arasynda agzalalyklar ýüze çykýar. Olar hakykaty ýoýup, Hudaýyň ýörelgesi gazanç ýoludyr öýdýärler.^[5] ⁶Hakykatda bolsa, baryňa kaýyl bolup, Hudaýyň ýörelgesine eýermek uly gazançdyr. ⁷Çünki biz dünýä hiç zat getirmedik. Ondan hiç zat äkidip bilmejegimiz hem mese-mälimdir. ⁸Şonuň üçin-de, iýjegimiziň, geýjegimiziň bardygyna şükür etmelidiris. ⁹Baýamakçy bolýanlar bolsa synaga düşüp, akmak we erbet höwesleriň toruna çolaşýandyrlar. Bu höwesler olary weýrançylyga we heläkçilige uçradýandyr, ¹⁰sebäbi pul höwesi ähli bela-beteriň körügidir. Käbir adamlar onuň yşkyna düşüp, imandan azaşdylar, özlerini köp görgülere sezewar etdiler.

Pawlusyň Timoteosa soňky ündewleri

¹¹Emma sen, eý, Hudaýyň adamy, bu zatlardan gaç. Dogrulyk, takwalyk, iman, söýgi, sabyr-takatlyk we ýumşaklyk ýörelgelerine eýer. ¹²Iman ugrundaky göreşde edermenlik bilen göreş we baky ýaşaýşy özüňe maksat edin. Hudaý seni muňa çagyrdy, sen hem imanyňy köp şaýadyň öňünde doly ykrar edensiň. ¹³Ähli zada ýaşaýyş berýän Hudaýyň huzurynda we Pontiý Pilatyň öňünde diňe Hudaýa bil baglaýandygyny tassyklan Isa Mesihiň huzurynda saňa şulary tabşyrýaryn: ¹⁴Rebbimiz Isa Mesih gelýänçä, özüňe buýrulanlary doly we birkemsiz berjaý et. ^15-16Hudaý beýik we ýeke-täk Hökümdardyr, Ol şalaryň Şasy, taňrylaryň Taňrysy, ölmezligiň ýeke-täk Eýesidir. Ol ynsanyň gözüni gamaşdyrýan nurda ýaşaýar, Ony hiç bir ynsan görmedi, görüp-de bilmez. Ol Isa Mesihi Öz bellän wagtynda iberer. Hormat we gudrat baky Onuňky bolsun! Omyn.

¹⁷Bu döwrüň baýlaryna tekepbir bolmazlygy tabşyr. Goý, olar ygtybarsyz, wagtlaýyn baýlyga däl-de, bagtyýar ýaşamagymyz üçin her zady bolelin ýetirýän Hudaýa^[6] bil baglasynlar. ¹⁸Olara ýagşylyk etmegi, ýagşy işler, sahylyk we jomartlyk hazynasyny toplamagy buýur. ¹⁹Şeýle hazyna olaryň gelejeginiň berk binýady bolup, hakyky ýaşaýşa^[7] ýetirer. ²⁰Eý, Timoteos, özüňe ynanylyp berleni gora. Boş gürrüňlerden we «bilim» saýylýan gapma-garşy pikirlerden ýüz öwür. ²¹Sebäbi käbir adamlar bu ýalan bilime ulaşyp, imandan azaşandyrlar.

Hudaýyň merhemeti, goý, size ýar bolsun!^[8]

Pawlusyň Timoteosa ikinji haty

Giriş

Bu hat esasan-da Pawlusyň hyzmatdaşy we kömekçisi bolan Timoteosa berlen maslahatlardan ybaratdyr. Hatyň esasy mowzugy kynçylyklara we yzarlanmalara çydamly bolmak baradadyr. Pawlus Timoteosy goldap, oňa IsaMesih baradaky şaýatlygyny dowam etmekligi, Täze we Köne Ähtiň hakyky taglymatyna eýermegi, mugallym we wagyzçy hökmünde öz borjuny berjaý etmegi maslahat berýär.

Pawlus Timoteosa aýratyn hem «boş we samsyk jedellerden gaça durmagy» ündäp, şeýle jedelleriň adamlaryň imanyny weýran edip bilýändigi barada duýdurýar.

Şular arkaly Timoteosa Pawlusyň durmuşy we şahsy göreldesi: imany, sabyrlylygy, söýgüsi, yzarlanmalardaky jebirleri we çydamlylygy barada ýatladylýar. Pawlus özüniň Isa Mesihe bolan imany üçin tiz wagtda öljekdigini, emma öz sadyklygy üçin baýrak aljakdygyny bilýär (4:6-8). Ol Timoteosa şeýle sözler bilen ýüzlenýär: «Onuň bilen bile biz ölen bolsak, Onuň bilen bile ýaşajakdyrys. Görgülere çydaýan bolsak, Onuň bilen bile şalyk süreris» (2:11-12a).

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-2

Şükürler we öwütler 1:3—2:13

Maslahatlar we duýduryşlar 2:14—4:5

Pawlusyň ýagdaýy 4:6-18

Soňky salamlar 4:19-22

1-nji bap

^1-2IsaMesihiň resuly men Pawlusdan söýgüli oglum Timoteosa dogaýy salam! Hudaý meni Isa Mesih arkaly beren ýaşaýyş wadasyny jar etmek üçin saýlady. Goý, Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, rehim-şepagaty we parahatlygy saňa ýar bolsun!

Pawlus Timoteos üçin Hudaýa şükür edýär

³Men hem ata-babalarym ýaly Hudaýa päk wyždandan hyzmat edýärin. Doga-dileglerimde seni gije-gündiz dyngysyz ýatlap, Hudaýyma şükür edýärin. ⁴Men hoşlaşyk pursadyndaky gözýaşlaryňy ýatlaýaryn, şatlykdan dolmak üçin seniň bilen didarlaşmagy küýseýärin. ⁵Seniň Isa Mesihe bolan hakyky imanyňy ýatlaýaryn. Ozal mamaň Loýisiň, ejeň Ewnikiniň kalbynda mesgen tutan imanyň indi seniň kalbyňda hem ýaşaýandygyna ynanýaryn.

Pawlus Timoteosa öwüt berýär

⁶Şonuň üçin, ýene-de bir gezek gaýtalaýaryn: başyňa ellerimi goýmagym arkaly Hudaýdan alan ruhy peşgeşiňi parlat, ⁷sebäbi Hudaý bizi gorkak etmeýär. Ol bizi güýç, söýgi we özerklilik bilen doldurýar. ⁸Şonuň üçin-de, Rebbimiz barada şaýatlyk etmäge utanma. Onuň hatyrasyna tussag edilenligimden-de utanma. Tersine, Hudaýyň berýän güýji bilen Hoş Habaryň ugrunda görýän görgülerime şärik bol. ⁹Hudaý bizi eden işlerimize görä däl-de, Öz maksadyna we merhemetine görä halas edip, Onuň mukaddes halky bolmaga çagyrdy. Bu merhemet dünýä ýaradylmazdan öň Isa Mesih arkaly berlip, ¹⁰şindi Halasgärimiz Isa Mesihiň gelmegi bilen aýan edildi. Ol ölümi ýok edip, Hoş Habar arkaly baky ýaşaýşy we ölmezligi aýan etdi. ¹¹Men hem bu Hoş Habaryň jarçysy, resuly we öwredijisi^[1] edilip bellendim. ¹²Hut şu sebäbe görä görgi baryny görýän bolsam-da, mundan asla utanmaýaryn, sebäbi Kime iman edenimi bilýärin. Onuň maňa tabşyran zadyny kyýamat gününe çenli saklamagy başarjakdygyna berk ynanýaryn. ¹³Saňa öwreden dogry taglymatymy nusga hökmünde gaýym tutup, Isa Mesihiň berýän imanyna we söýgüsine eýer. ¹⁴Özüňe tabşyrylan oňat taglymaty bizde mesgen tutan Mukaddes Ruh arkaly gora.

¹⁵Sen Aziýa welaýatyndakylaryň hemmesiniň, şol sanda Figeliň we Hermogeniň menden ýüz öwrendiklerini bilýänsiň. ¹⁶Goý, Rebbimiz Onisiforyň öý-içersine rehimdarlyk etsin. Sebäbi ol ençeme gezek maňa göwünlik berip, meniň tussaglygymdan utanmady. ¹⁷Tersine, Rime gelip, tä meni tapýança, erjellik bilen gözledi. ¹⁸Goý, Reb kyýamat güni oňa Öz rehimdarlygyny görkezsin! Onuň Efesde maňa nähili ýardam berendigini özüň-de bilýänsiň.

2-nji bap

Isa Mesihe sadyklyk bilen eýeriň

¹Eý, oglum, IsaMesihiň berýän merhemeti bilen kuwwatlan. ²Köp şaýatlaryň ýanynda menden eşiden sözleriňi beýlekilere-de öwredip biljek ygtybarly adamlara tabşyr. ³Isa Mesihiň hakyky esgeri bolup, biziň iman ugrunda görýän görgülerimize şärik bol. ⁴Harby gullukdaky esger gündelik durmuşa degişli işlere ulaşýan däldir. Ol öz serkerdesiniň göwnünden turmak isleýändir. ⁵Şunuň ýaly, ýaryşa gatnaşýan pälwan hem ýaryşyň şertlerini berjaý etmese, baýrak almaz. ⁶Janypkeş daýhan hem öz hasyl paýyny ilkinji bolup almalydyr. ⁷Şu aýdýanlarym barada oýlan. Bularyň baryna düşüneriň ýaly, Rebbiň Özi saňa düşünje berer.

⁸Dawudyň neslinden bolan we ölümden direlen Isa Mesihi unutma. Bu meniň wagyz edýän Hoş Habarymdyr. ⁹Men Hoş Habaryň ugrunda görgi baryny görüp, jenaýatçy kimin tussag edildim. Emma Hudaýyň Hoş Habaryny tussag edip bolýan däldir! ¹⁰Ine, hut şu sebäpden, saýlananlar hem baky şöhrat bilen birlikde Isa Mesih arkaly halas bolar ýaly, olaryň hatyrasyna ähli zada döz gelýärin. ¹¹Ine, şu sözler örän dogry aýdylan sözlerdir: Onuň bilen bile biz ölen bolsak, Onuň bilen bile ýaşajakdyrys. ¹²Görgülere çydaýan bolsak, Onuň bilen bile şalyk süreris. Eger Ony ret etsek, Ol hem bizi ret eder. ¹³Emma biz Oňa sadyk galmasak-da, Ol bize sadykdyr, sebäbi Ol Özüni ret edip bilmeýär.

Hudaýyň halaýan işçisi

¹⁴Bu zatlary hemmelere ýatladyp dur. Sözleriň manysy barada dawalaşmazlygy olara Hudaýyň huzurynda berk tabşyr. Sebäbi şeýle dawalar peýda getirmän, diňleýänleri heläkçilige uçradýandyr. ¹⁵Hudaýyň huzurynda öz edýäninden utanmajak, hakyky taglymaty dogry öwredýän işçi hökmünde durup bileriň ýaly, jan-tenden yhlas et. ¹⁶Hudaýa ýaramaýan boş geplerden gaça dur. Sebäbi şeýle geplere ulaşýan adamlar gitdigisaýy Hudaýdan daşlaşýandyrlar. ¹⁷Olaryň öwredýän taglymaty bolsa ýokanç kesel kimin ýaýrar. Himeneý bilen Filit hem şolardan bolup, ¹⁸hakykat ýolundan azaşandyrlar. Olar direliş eýýäm amala aşdy diýip, käbir adamlaryň imanyny weýran edýärler. ¹⁹Emma her niçik bolsa-da, Hudaýyň tutan binýady berk durandyr. Bu binýat «Reb Özüniňkileri tanaýandyr», «Rebbiň adyny ykrar edýän her kes ýamanlykdan uzakda dursun» diýen sözler bilen möhürlenendir.

²⁰Uly hojalykdaky gaplaryň ählisi altyndan we kümüşden däldir. Olaryň arasynda agaçdan, toýundan ýasalanlary hem bardyr. Olaryň käbiri dabaraly, käbiri bolsa adaty maksatlar üçin ulanylýandyr. ²¹Imanlylar babatda hem şeýle: özüni her tüýsli ýamanlykdan saklaýan imanly ýörite saýlanylyp, Hojaýyny üçin ýaramly gap kimin bolar. Ol islendik ýagşy işler üçin taýýardyr.

²²Ýaşlyk höweslerinden gaç. Päk ýürekden Rebbe ybadat edýänler bilen birlikde dogrulyk, iman, söýgi we parahatlyk ýörelgelerine eýer. ²³Boş we samsyk jedellerden gaça dur. Sebäbi dawalaryň şolardan döreýändigini özüň bilýänsiň. ²⁴Rebbiň hyzmatçysy dawalaşmaly däldir, tersine, hemmelere mylakatly, öwretmäge ukyply, sabyr-takatly bolmalydyr. ²⁵Ol özüne garşy çykýan adamlara hem ýumşaklyk bilen öwüt-ündew bermelidir. Belki, Hudaý bu adamlaryň hem toba gelmegine bir ýol açar. Olar-da hakykaty bilip, ²⁶akylyna aýlanarlar, iblisiň duzagyndan gutularlar. Sebäbi iblis olary ýesirlige alyp, öz niýetini amala aşyrmaga mejbur edýändir.

3-nji bap

Ahyrky günler barada

¹Eý, oglum, ahyrky günlerde elhenç pursatlaryň boljakdygyny bilip goý. ²Adamlar diňe özüni söýýän, pula gyzan, öwünjeň, tekepbir, Hudaýa dil ýetirýän, ata-enesine boýun egmeýän, gadyr bilmez, adamlary sylamaýan, ³doňýürek, geçirimlilik etmeýän, myjabatçy, özüne erk edip bilmeýän, zalym, ýagşylygy ýigrenýän, ⁴haýyn, göçgünli, gopbamsy bolup, keýpi-sapany Hudaýdan köp söýerler. ⁵Olar hudaýhonsyrasalar-da, Hudaýyň güýjüni inkär edýändirler. Beýle adamlardan arany aç. ⁶Olar adamlaryň öýlerine sümlüp girýärler. Günäleri başyndan agdyk, her tüýsli höweslere meýilli, ýeňles aýallary öz tarapyna çekýärler. ⁷Bu aýallar hemişe öwrenmäge synanyşsalar-da, hakykat bilimine asla ýetip bilmeýärler. ⁸Ýannis bilen Ýambrisiň Musa garşy çykyşy ýaly, bu adamlar hem hakykata garşy çykýandyrlar. Olaryň pikiri bozuk, imanlary bolgusyzdyr. ⁹Olar öz edýänlerinde ilerlemezler. Ýannis bilen Ýambrisiňki ýaly, olaryň-da akylsyzlygy hemmelere belli bolar.

Timoteosa berilýän ündewler

¹⁰Emma sen meniň taglymatymy, durmuş ýörelgämi, maksadymy, imanymy, sabyr-takatymy, söýgimi, çydamlylygymy bilýänsiň. ¹¹Antiýoh, Ikoniýa we Listra şäherlerindäki yzarlanmalar zerarly gören görgülerimi, olara näderejede çydandygymy hem bilýänsiň. Reb meni bu görgüleriň baryndan halas etdi. ¹²Umuman, IsaMesihe eýerip, Hudaýyň ýörelgesine laýyklykda ýaşamak isleýänleriň bary yzarlanmalara sezewar bolar. ¹³Pisler we kezzaplar bolsa aldap, aldanyp, öz pisliklerinde barha ilerlärler. ¹⁴Emma sen öz öwrenen we ynanýan taglymatyňa sadyk gal. Çünki ony kimlerden öwrenendigiňi bilýänsiň. ¹⁵Sen Mukaddes Ýazgylary hem oglanlykdan bäri bilýänsiň. Bu Ýazgylar Isa Mesihe bolan iman arkaly seni paýhasly edip, halas bolmagyň ýoluny görkezer. ¹⁶Mukaddes Ýazgylaryň ählisi Hudaýyň ylhamy bilen ýazyldy. Olar öwretmek, günä edýänleri paş etmek, ýola getirmek, dogrulykda terbiýelemek üçin peýdalydyr. ¹⁷Şeýdip, Hudaýyň adamy haýyr işleriň ählisine taýýar we kämil bolar.

4-nji bap

Hyzmatyňy dowam et!

¹Hudaýyň huzurynda, şeýle hem dirilere we ölülere kazylyk etjek IsaMesihiň huzurynda, Onuň gelmeginiň we şalyk sürmeginiň hatyrasyna saňa şulary berk tabşyrýaryn: ²pursadyň amatly bolup-bolmazlygyna garama-da, Hoş Habary dyngysyz wagyz et. Günä edýänleri paş edip, olary ýazgar, sabyrlylyk bilen öwüt-ündew berip, taglymaty öwret. ³Çünki adamlaryň sagdyn taglymaty diňläsi gelmejek zamanasy geler. Şonda olar öz höweslerine ýaraşykly, gulaklaryna-da ýakymly sözleri aýtjak öwredijileri gözlärler. ⁴Olar hakykata gulak asman, toslamalaryň yzynda selpärler. ⁵Sen bolsa her ýagdaýda hüşgär bol, görgülere dözümli bol, Hoş Habary ýaýratmak ugrunda zähmet çek, özüňe tabşyrylan hyzmaty doly bitir. ⁶Çünki meniň ganym Hudaýa hödür edilýän içgi sadakasy kimin döküljek bolup dur. Bu dünýäden ötmeli pursadym ýetdi. ⁷Men ökde söweşiji kimin söweşdim, pellehana ýetdim, imanyma sadyk galdym. ⁸Dogrulyk Kazysy bolan Reb Isa Öz geljek gününde maňa dogrulyk täjini baýrak berer. Ol bu baýragy diňe maňa däl, eýsem Özüne intizarlyk bilen garaşýanlaryň her birine berer.

Soňky tabşyryklar

⁹Meniň ýanyma basymrak geljek bol, ¹⁰sebäbi Dema bu dünýäni söýensoň, meni taşlap, Salonikä gitdi. Kriskis Galatýa, Titus hem Dalmatýa gitdi. ¹¹Ýanymda diňe Luka galdy. Gaýdanyňda Marky hem alyp gaýt, sebäbi hyzmatymy bitirmekde maňa kömegi deger. ¹²Tihiki bolsa Efese ýolladym. ¹³Gaýdanyňda, ýol ugruna Troasda Karbyň ýanynda goýup gaýdan donumy, kitaplarymy, ylaýta-da teletinden edilen kitaplary alyp gaýt. ¹⁴Demir ussasy Isgender maňa ýamanlyk baryny etdi. Reb oňa edenlerine görä jezasyny berer. ¹⁵Sen hem ondan ägä bol, sebäbi ol biziň aýdýanlarymyzyň baryna bütinleý garşy çykypdy. ¹⁶Kazyýet mejlisinde özümi ilkinji gezek aklamakçy bolanymda, tarapymy tutan bolmady. Gaýtam, hemmeler meni terk etdiler. Goý, Hudaý olaryň bu günäsini bagyşlasyn. ¹⁷Ýöne Reb meni ýeke goýmady. Hoş Habaryň men arkaly doly wagyz edilip, ähli milletleriň hem ony eşitmegi üçin, Ol maňa gujur-gaýrat berdi. Reb meni ölümiň penjesinden halas etdi. ¹⁸Ol meni her dürli ýamanlyklardan halas edip, meni gökdäki Şalygyna sag-aman ýetirer. Rebbe baky we ebedi şan-şöhrat bolsun! Omyn.

¹⁹Priskilla, Akila we Onisiforyň öýündäkilere salam aýt. ²⁰Erast Korintosda galdy. Trofymy bolsa ýarawsyzlygy sebäpli Militosda galdyrmaly boldum. ²¹Gyş düşmänkä geljek bolup gaýrat et. Ewul, Pudens, Linus, Klawdiýa we imandaky doganlaryň bary saňa salam aýdýar. ²²Reb saňa ýar bolsun! Onuň merhemeti siziň baryňyza ýar bolsun!

Pawlusyň Titusa haty

Giriş

Pawlus Hoş Habary Aziýada we Gresiýada wagyz eden döwründe, Titus onuň bilen işläpdi. Olar Krit adasynda mesihiler ýygnagynyň düýbüni tutanlaryndan soň, Pawlus ýygnaga gözegçilik etmek üçin Titusy şol ýerde goýup gaýdýar. Soňra ol esasy üç mesele boýunça şu haty ýazýar.

Birinjiden, Titusa ýygnagyň ýolbaşçylygyna belleniljek adamyň nähili bolmalydygy barada ýatladylýar. Ikinjiden, ýygnakdaky dürli toparlara: gojalara, garry aýallara (olar bolsa öz gezeginde ýaş gelinlere), ýigitlere, gullara nädip öwretmelidigi barada Titusa maslahatlar berilýär. Üçünjiden, Pawlus Titusa mesihilik häsiýetleri barada ýazýar. Ol parahat, mähirli bolmalydygy, ýygnakda bölünişikleriň döremezligi üçin ýigrençden we jedellerden gaça durmagy aýratyn ündeýär.

Mazmuny

Salamlar we doga-dilegler 1:1-4

Ýygnak ýolbaşçysy 1:5-16

Ýygnakdaky dürli toparlaryň wezipeleri 2:1-15

Öwütler we duýduryşlar 3:1-11

Jemleme 3:12-15

1-nji bap

¹Hudaýyň guly we IsaMesihiň resuly men Pawlusdan dogaýy salam! Hudaý Öz saýlan adamlarynyň iman getirmegi we Onuň ýörelgesine gönükdirýän hakykaty bilmegi üçin meni resullyga belledi. ²Hudaýyň bu ýörelgesi baky ýaşaýyş umydyny berýär. Sözünde asla ýalan bolmadyk Hudaý bu ýaşaýşy dünýä ýaradylmazdan öň wada berip, ³ony Hoş Habar arkaly Öz bellän wagtynda aýan etdi. Halasgärimiz Hudaý bu Hoş Habaryny wagyz etmegi maňa tabşyrdy. ⁴Eý, Titus, imanymyzyň bir bolandygy üçin, men seni hakyky oglum saýýaryn. Goý, Atamyz Hudaýyň we Halasgärimiz Isa Mesihiň merhemeti^[1] we parahatlygy saňa ýar bolsun!

Titusyň Krit adasyndaky wezipesi

⁵Saňa buýruşym ýaly, tamamlanylmadyk işleri bitir, her şäherdäki imanlylar ýygnagyna ýolbaşçylary belle. Ine, hut şu maksat bilen men seni Krit adasynda goýup gaýdandyryn. ⁶Ýygnaga ýolbaşçy belleniljek adam müýnsüz we aýalyna biwepalyk etmeýän bolmalydyr. Onuň çagalary hem iman edýän, azgynlykda, bitabynlykda aýyplanmaýan bolmalydyr. ⁷Ýygnagyň ýolbaşçysy Hudaýa hyzmat edýär. Şoňa görä-de, ol müýnsüz bolmalydyr. Ol özdiýenli, gyzma, şeraba meýilli, uruşgan bolmaly däl, gara nebsine çapman, ⁸eýsem myhmansöýer, ýagşylyk etmäge höwesjeň, parasatly, adalatly, takwa, nebsine buýrup bilýän bolmalydyr. ⁹Ol özüne öwredilen ygtybarly taglymata sadyklyk bilen eýermelidir. Başgalara hem bu taglymata laýyklykda öwüt-ündew berip, oňa garşy çykýanlaryň ýalňyşýandyklaryny subut etmeli. ¹⁰Sebäbi pitneçiler, ýaňralar we kezzaplar diýseň köpdür. Şeýle adamlar, esasan-da, halas bolmak üçin sünnet edilmelidigini ündeýänleriň arasynda bardyr. ¹¹Olaryň agzyny baglamak gerek. Çünki olar ýygnaklarda öwretmesiz zatlary öwredip, maşgalalary bütinleý dargadýarlar. Iň erbedi-de, olar bulary pul gazanmak üçin öwredýärler. ¹²Olaryň bir akyldary şeýle diýipdir: «Krit adasynyň halky elmydama ýalan sözleýär; olar ýyrtyjy haýwanlar, asla garny doýmaýar». ¹³Bu gaty jaýdar aýdylan sözlerdir. Şonuň üçin-de, sagdyn imanly bolmaklary üçin, olary paş et. ¹⁴Goý, olar ýahudy rowaýatlaryna we hakykaty ret edýänleriň buýruklaryna gulak gabartmasynlar. ¹⁵Kalby päkler üçin hemme zat päkdir, ýöne azgynlar we iman getirmedikler üçin ýekeje-de päk zat ýokdur. Olaryň aň-düşünjeleri-de, ynsaplary-da murdar bolandyr. ¹⁶Olar Hudaýy tanaýarys diýseler-de, edýän işlerinde Ony ret edýändirler. Olar nejis, boýunegmezek bolup, ýagşylyk etmäniň nämedigini-de bilmeýärler.

2-nji bap

Sagdyn taglymat hakyndaky öwüt-ündewler

¹Sen bolsa sagdyn taglymata laýyk gelýän zatlary öwret. ²Gojalara parasatly, hormata mynasyp, özlerine erk edip bilmekleri, iman, söýgi we sabyr-takat babatda sagdyn bolmaklaryny ünde. ³Şonuň ýaly, garry aýallar hem gybata, şeraba ýykgyn etmän, tersine, Hudaýyň halkyna gelişýän tärde ýaşap, hemmelere ýagşy zatlary öwretmeklerini ünde. ^4-5Hudaýyň Hoş Habaryna dil ýetirilmez ýaly, goý, bu garry aýallar gelinlere öz ärlerini, çagalaryny söýmegi, özlerine erk etmegi, päk ahlakly, öýleri babatda yhlasly, mylaýym we ärlerine tabyn bolmagy öwretsinler. ⁶Ýaş ýigitlere hem özlerine erk etmegi ünde. ⁷Ýagşy işleriň bilen olara ähli zatda görelde bol. Taglymaty sap ýürekden agraslyk bilen öwret, ⁸sözleriň müýnsüz we şübhesiz bolsun. Şonda bize garşy çykýanlar ýamanlamaga gep tapman, utanja galarlar. ⁹Gullara öz hojaýynlaryna her zatda tabyn bolmagy we olaryň göwnünden turmagy ünde. Olar hojaýynlara dil gaýtarmasynlar, ¹⁰zat ogurlamasynlar, gaýtam her zatda örän wepaly bolsunlar. Şeýdip, olar Halasgärimiz Hudaýyň taglymatynyň her jähtden ajaýypdygyny tassyklarlar. ¹¹Çünki Hudaýyň hemmeleri halas edýän merhemeti äşgär boldy. ¹²Bu merhemet bize hudaýsyzlygy we dünýewi höwesleri ret etmegi öwredýär, bu döwürde özümize erk etmegi, dogry ýaşamagy, Hudaýyň ýörelgesine eýermegi ündeýär. ¹³Biz bu ýörelgä eýerip, ajaýyp umydymyz bolan beýik Hudaýymyz we Halasgärimiz IsaMesihiň şan-şöhrat içinde göklerden inmegine garaşýarys. ¹⁴Isa Mesih bizi ähli günälerden halas etmek üçin, Özüni gurban etdi. Ol muny Özüne ýagşylyk etmekde erjel, päk, eziz bir halky gazanmak üçin etdi. ¹⁵Hawa, bularyň baryny öwret. Doly ygtyýar bilen öwüt-ündew ber, günä edýänleri paş et. Goý, hiç kim seni äsgermezlik etmesin.

3-nji bap

Imanlylara gelişýän ýörelge

¹Eý, oglum, imanlylara häli-şindi şulary ýatladyp dur: goý, olar hökümdarlara we ygtyýarlylara gulak asyp, olara tabyn bolsunlar, islendik wagt ýagşylyk etmäge taýyn bolsunlar. ²Hiç kimi ýamanlamasynlar, dawa-jenjelden gaça durup, mylaýym we hemmelere ýumşak bolsunlar. ³Birwagtlar biz hem aň-düşünjesiz, boýnuýogyn bolup, ýoldan azaşypdyk, dürli höwesleriň, keýpi-sapanyň gullaryna öwrülipdik, gaharjaňdyk, göripdik we birek-biregi ýigrenýärdik. ⁴Emma Halasgärimiz Hudaýyň mähremligi, ynsana bolan söýgüsi äşgär bolanda, ⁵biz dogrulyga daýanyp eden işlerimiz arkaly däl-de, Onuň rehim-şepagaty arkaly halas edildik. Hudaý bizi Mukaddes Ruh arkaly özgerdip, gaýtadan dogluş arkaly tämizledi. ^6-7Biz Hudaýyň merhemeti bilen aklanyp, Onuň baky ýaşaýşa umyt baglaýan mirasdüşerleri bolar ýaly, Hudaý bize Halasgärimiz IsaMesih arkaly Mukaddes Ruhy boldan-bol eçildi. ⁸Bu sözleriň bary hakykatdyr. Hudaýa iman edenleriň ýagşylyk etmekde ilerlemekleri üçin, bu zatlary nygtamagyňy isleýärin. Bu zatlar ynsanlar üçin oňat we peýdalydyr. ⁹Boş çekeleşiklerden, nesil daragtlary we Mukaddes Kanun hakdaky dawa-jenjellerden gaça dur. Sebäbi bular peýdasyz, biderek zatlardyr. ¹⁰Agzalalyk döredýän adama birki gezek öwüt-nesihat ber. Emma şonda-da pälinden gaýtmasa, ondan gaça dur. ¹¹Beýle adamyň ýoldan azaşyp, günä edýändigini, höküm edilmä tutaryk berýändigini özüň-de bilýänsiň.

Islegler we salamlar

¹²Men Artamy ýa-da Tihiki seniň ýanyňa ýollamakçy. Olardan biri barandan soň, gaýrat edip, Nikopolise, meniň ýanyma geljek bol. Sebäbi men gyşy şu ýerde geçirmegi ýüregime düwdüm. ¹³Kanunçy Zenasy we Apollony ýola salmazdan öň, olaryň ýol şaýlarynyň gurat bolmagy barada alada et. ¹⁴Biziňkiler hem miwesiz ömür sürmez ýaly, mätäçlere ýardam bermek arkaly ýagşylyk etmegi adat edinsinler. ¹⁵Meniň ýanymdakylaryň ählisi saňa salam aýdýar. Sen hem bizi söýýän imanly doganlarymyzyň baryna salam aýt. Goý, Hudaýyň merhemeti siziň baryňyza ýar bolsun!^[2]

Pawlusyň Filimuna haty

Giriş

Filimun tanymal mesihileriň biri bolup, Kolosiýadaky ýygnagyň agzasy bolan bolmagy ahmal. Onuň Onesim atly guly bolupdyr. Onesim öz hojaýynyndan gaçýar we günleriň birinde tussaglykda oturan Pawlus bilen tanyşýar. Onesim Pawlus arkaly IsaMesihe iman edýär. Pawlus Filimuna hat ýazyp, Onesimi yzyna iberýändigini aýdýar. Ol ondan öz guly bilen ýaraşmagyny, Onesimi diňe günäsi geçilen gul hökmünde däl, eýsem mesihi dogany hökmünde kabul etmegini haýyş edýär.

Mazmuny

Filimuna ýüzlenme 1:1-3

Filimun üçin şükürler 1:4-7

Onesim baradaky haýyş 1:8-22

Soňky salamlar we doga-dilegler 1:23-25

^1-2IsaMesih ugrunda tussaglykda oturan men Pawlusdan eziz dostumyz we işdeşimiz Filimuna, aýal doganymyz Affiýa, söweşdeş ýoldaşymyz Arhipa we seniň öýüňde bolýan imanlylar ýygnagyna dogaýy salam! Doganymyz Timoteos hem size salam aýdýar. ³Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti, parahatlygy, goý, size ýar bolsun!

Şükürler we doga-dilegler

^4-5Men seniň Rebbimiz Isa Mesihe bolan imanyň we tutuş Hudaýyň halkyna bolan söýgiň hakda eşidýärin. Şoňa görä-de, seni hemişe doga-dileglerimde ýatlap, Hudaýyma şükür edýärin. ⁶Men bizi birikdirýän imana görä hereket etmegiňi Hudaýdan dileýärin. Şonda sen Isa Mesihe hyzmat etmek üçin edilmeli ýagşy işlere düşünersiň. ⁷Eý, doganym, sen Hudaýyň halkyny söýüp, onuň göwnüni galkyndyrdyň. Bu meni şatlyga besläp, ýüregime teselli berdi.

Pawlusyň Onesim baradaky haýyşy

⁸Men Isa Mesihiň maňa berýän ygtyýary bilen saňa etmeli işleriňi buýrup-da bilerdim, ⁹ýöne söýginiň hatyrasyna saňa ýalbarýaryn. Hawa, Isa Mesihiň ugrunda tussaglykda oturan men goja Pawlus, ¹⁰tussaglyk döwrümde maňa ogul bolan Onesim üçin ýalbarýaryn. ¹¹Birwagtlar onuň saňa hiç ýardamy ýokdy, emma indi onuň saňa-da, maňa-da ýardamy degýär. ¹²Ýüregim bolan Onesimi yzyna, seniň ýanyňa ýollaýaryn^[1]. ¹³Hoş Habar ugrunda tussag edilen döwrümde seniň ýeriňe maňa hyzmat etsin diýip, ilki ony öz ýanymda alyp galmakçydym. ¹⁴Ýöne etjek ýagşylygyň mejbury däl-de, meýletin bolar ýaly, senden birugsat hiç zat edesim gelmedi. ¹⁵Kim bilýär, belki, Onesimiň hemişelik saňa dolanyp barmagy üçin, ol senden wagtlaýyn aýrylandyr. ¹⁶Ol indi diňe guluň däl, eýsem söýgüli doganyň boldy. Ol meniň üçin örän ezizdir. Ýöne ol hem guluň, hem-de Reb arkaly doganyň bolup, seniň üçin has-da ezizdir. ¹⁷Şoňa görä-de, meni dostuň hökmünde görýän bolsaň, ony meni kabul edýän ýaly kabul et. ¹⁸Eger Onesim zerarly zyýan çeken bolsaň ýa-da ondan algyň bar bolsa, olary meniň hasabyma ýaz. ¹⁹Men, Pawlus, muny öz elim bilen ýazýaryn: men Onesimiň bergisini bererin. Ýöne sen hem halas bolmagyňa meniň ýardam berendigimi unutma! ²⁰Şoňa görä-de, eý, dogan, Rebbiň haky üçin maňa ýardam et. Mesihiň hatyrasy üçin göwnümi galkyndyr. ²¹Sözüme gulak asjakdygyňa, aýdanlarymy aňry ýany bilen ýerine ýetirjekdigiňe gözüm ýetensoň, şulary saňa ýazýaryn. ²²Ýene bir haýyş: meni myhman alar ýaly bir otagy taýynlap goý, sebäbi Hudaý doga-dilegleriňizi eşidip, meni ýene ýanyňyza gaýtarar diýen umydym bar.

Salamlar

^23-24Isa Mesihiň ugrunda meniň bilen tussaglykda bile bolýan Epafra, egindeşlerim Mark, Aristarh, Dema we Luka dagy saňa salam aýdýarlar. ²⁵Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti size ýar bolsun!

Ýewreýlere hat

Giriş

Ýewreýlere hat gitdigisaýy möwjeýän garşylyklar zerarly imandan dänme howpuna uçran mesihiler üçin ýazylandyr. Awtor Hudaýyň hakyky we iň soňky aýanlygynyň dogrudan-da IsaMesihdigini nygtap, olary imanda berk durmaga çagyrýar. Ol üç hakykaty aýratyn belläp geçýär: (1) Isa Mesih Hudaýyň ebedi Ogludyr. Ol öz çeken jebir-jepalary arkaly Atasyna bütinleý tabyn bolmagy öwrendi. Hudaýyň Ogly hökmünde Isa Mesih Köne Ähtiň pygamberlerinden, perişdelerden, hatda Musa pygamberden-de beýikdir. (2) Isa Mesih Hudaý tarapyndan Baky Ruhany diýip yglan edilip, Köne Ähtiň ruhanylaryndan hem beýikdir. (3) Iman edýän adam Isa Mesih arkaly günäden, gorkulardan we ölümden halas edilýär. Ýahudylaryň dininde Hudaýyň gazabyndan halas bolmak üçin ýörite däp-dessurlar berjaý edilip, köp mal gurbanlyk berilýärdi. Bularyň bary bütinleý nogsansyz Baş Ruhany Isa Mesih arkaly halas edilmekligiň kölegesidi. Ysraýylyň taryhyndaky tanymal adamlaryň imanlaryny mysal getirmek arkaly (11-nji bap) awtor öz okyjylaryny imanda sadyk galmaga çagyrýar. 12-nji bapda bolsa olara gözlerini Isa Mesihe dikip, jebir-jepalara we yzarlanmalara garamazdan, imanlaryny soňuna çenli saklamagy ündeýär. Ýewreýlere hat öwüt-ündew we duýduryş sözleri bilen tamamlanýar.

Mazmuny

Mesih Hudaýyň jemleýji aýanlygydyr 1:1-3

Isa Mesih perişdelerden üstündir 1:4—2:18

Isa Mesih Musa we Ýeşuwa pygamberlerden beýikdir 3:1—4:13

Isa Mesih beýik Baş Ruhanydyr 4:14—7:28

Isa Mesihiň ähti iň beýik ähtdir 8:1—9:22

Isa Mesih iň soňky gurbanlykdyr 9:23—10:39

Imanyň ähmiýeti 11:1—12:29

Hudaýy nädip hoşnut etmeli 13:1-19

Jemleýji doga-dilegler 13:20-21

Jemleme 13:22-25

1-nji bap

Ogul perişdelerden üstündir

¹Hudaý gadym döwürde ata-babalarymyza pygamberler arkaly köp gezek we dürli ýollar bilen gepledi. ²Bu ahyrky günlerde bolsa Ol bize Öz Oglunyň^[1] üsti bilen gepledi. Ogly arkaly Hudaý älem-jahany ýaradyp, Ony ähli zadyň mirasçysy edip belledi. ³Ogul Hudaýyň şöhratynyň ýalkymydyr, Onuň barlygynyň keşbidir. Ol bütin älem-jahany gudratly sözi bilen saklap, bizi günälerden päkländen soň, gökde beýik Hudaýyň sagynda oturdy. ⁴Şeýlelikde, Oglunyň perişdelerden üstün bolşy ýaly, Oňa berlen at hem perişdeleriňkiden üstün boldy.

⁵ Eýsem Hudaý perişdeleriň haýsy birine: «Sen Meniň Oglumsyň, bu gün Men Saňa Ata boldum» ýa-da «Men Oňa Ata, Ol bolsa Maňa Ogul bolar» diýipdir? ⁶Hudaý ýeke-täk Ogluny dünýä iberende: «Goý, Hudaýyň ähli perişdeleri Oňa sežde etsinler!» diýdi. ⁷Hudaý perişdeler hakda: «Men perişdelerimi ýel edýärin, hyzmatkärlerimi ot-alaw edýärin» diýýär. ⁸Emma Ogla şeýle diýýär:

«Eý, Hudaý, Seniň şalygyň dowam eder baky ebedi,

Seniň şalyk hasaň — adalatlylyk hasasy.

⁹Sen dogrulygy söýüp, ýigrenýärsiň pisligi.

Şonuň üçin Men Hudaý, Seniň Hudaýyň,

Seni ýoldaşlaryň içinden seçip-saýladym,

başyňa şatlyk ýagyny guýdum^[2]».

¹⁰Ogla ýene-de şeýle diýýär:

«Ýa Reb, Sen gadymyýetde ýeriň binýadyn tutduň,

gökler hem Seniň elleriňiň işidir.

¹¹Olar ýitip gider, Sen bolsa dowam edersiň,

olar köne eginbaş kimin dargap giderler.

¹²Sen olary köýnek kimin düýrlärsiň;

olar tozup gidýän eginbaş kimin çalşyrylar.

Emma Sen hiç haçan üýtgemersiň,

soňy ýokdur Seniň ýyllaryň».

¹³Hudaý haýsy perişdä:

«Duşmanlaryňy aýak astyna salýançam,

Meniň sagymda otur» diýipdir?

¹⁴Şeýlelikde, ähli perişdeler diňe halas boljaklara hyzmat etmek üçin iberilýär.

2-nji bap

Biparh bolmaň

¹Şonuň üçin imandan dänmez ýaly, eşidenlerimize has köp üns bermelidiris. ²Hudaýyň perişdeler arkaly aýdan habary berk bolup, günä edenler ýa-da bitabyn bolanlar öz adalatly almytyny alýardylar. ³Indi biz şundan soň halas bolmagyň bu ajaýyp ýoluny inkär etsek, onda heý-de jezadan halas bolup bilerismi? Halas bolmagyň bu ýoluny owal-başda Reb yglan etdi we muny IsaMesihiň hut Özünden eşidenler tassykladylar. ⁴Hudaýyň Özi hem alamatlar, mugjyzalar, her dürli gudratlar görkezmek bilen bu habary tassyklady we Öz islegine görä Mukaddes Ruhuň peşgeşlerini paýlady.

Isa ynsan bolup geldi

⁵Biziň gürrüňini edýän geljekki dünýämizi Hudaý perişdelere tabyn etmedi. ⁶Tersine, Mukaddes Ýazgylaryň bir ýerinde şeýle şaýatlyk edilýär:

«Adam näme Sen ony ýatlaryň ýaly?

Ynsan ogly näme aladasyny ederiň ýaly?

⁷Ony perişdelerden biraz wagtlyk pes tutduň.

Oňa şöhrat bilen hormat jygasyny geýdirdiň^[3],

⁸ähli zady aýagynyň astynda goýduň».

Hudaý ähli zady onuň aýagynyň astynda goýdy, oňa tabyn däl zat goýmady. Ýöne ähli zadyň oňa tabyndygy häzirki wagtda bize aýdyň görünmeýär. ⁹Emma biz şöhrat we hormat täjiniň Isa geýdirilendigini görýäris, sebäbi Ol biziň üçin ölüme döz geldi. Hawa, Ol perişdelerden biraz wagtlyk pes tutulyp, Hudaýyň merhemeti bilen ähli ynsanlar üçin jebir çekip öldi.

¹⁰Isany jebirli ölümi arkaly kämil etmeklik hemme zady Özi üçin we Özi arkaly ýaradan Hudaýa ýaraşdy. Sebäbi Hudaý Onuň ölümi arkaly ençeme ogullary şöhrata besledi. ¹¹Ynsanlary mukaddes edýän Isa we Ol arkaly mukaddes edilenler indi bir maşgala degişlidir. Şonuň üçin hem Isa olara dogan diýmekden utanmaýar. ¹²Ol Hudaýa şeýle diýýär:

«Seniň adyňy doganlaryma yglan ederin,

jemagatyň ortasynda Saňa şöhrat aýdaryn».

¹³Ol ýene-de şeýle diýýär:

«Men Oňa umyt baglaryn».

Soňra ýene şeýle diýýär:

«Ine, Men we Hudaýyň Maňa beren çagalary».

¹⁴Bu çagalar ynsan bolandyklary üçin, Isa hem olar ýaly ynsan boldy. Ölüme duçar edýän iblisi Ol Öz ölümi arkaly ýok etdi we ¹⁵ömürboýy ölüm gorkusynyň gulçulygyndaky ynsanlaryň hemmesini azat etdi. ¹⁶Isa perişdelere däl-de, eýsem Ybraýymyň nesillerine ýardam edýär. ¹⁷Şonuň üçin Ol her jähtden biz doganlaryna meňzemeli boldy. Şeýdip, Ol halkyň günälerini päkleýändir we Hudaýyň hyzmatynda rehimdar hem sadyk Baş Ruhanydyr. ¹⁸Isanyň Özi synaga salnyp, görgi baryny görendigi üçin, synaga düşenlere kömek etmegi başarýandyr.

3-nji bap

Isa Musadan beýikdir

¹Şonuň üçin hem, eý, meniň bilen bile Hudaý tarapyndan çagyrylan mukaddes doganlar, ähli oý-pikiriňiz Isada bolsun! Ol Hudaýyň Resuly we biziň ykrar edýän Baş Ruhanymyzdyr. ²Musanyň Hudaýyň öýünde sadyk hyzmatkär bolşy ýaly, Isa hem Özüni ruhanylyga bellän Hudaýa sadyk boldy. ³Öý guran adamyň öýe garanda has hormatly bolşy ýaly, Isa-da Musa garanda has beýik şöhrata mynasyp boldy. ⁴Her bir öý kimdir biri tarapyndan bina edilýändir, emma ähli zadyň binagäri Hudaýdyr. ⁵Musa geljekde aýan ediljek sözlere şaýatlyk etmek üçin, hyzmatkär kimin Hudaýyň öýüne sadyk boldy. ⁶Emma Mesih Hudaýyň öýüne Ogul hökmünde sadykdyr. Eger gaýratymyzy we magtanýan umydymyzy saklamagy^[4] başarsak, biz Hudaýyň öýüdiris.

Imandan dänmäň

⁷Şonuň üçin Mukaddes Ruhuň aýdyşy ýaly:

«Bu gün siz Meniň sesimi eşitseňiz,

⁸Maňa baş galdyran atalaryňyz deý ýüregiňizi gatatmaň.

Olaryň Meni çölde synaýşy ýaly doňýürek bolmaň.

^9-10Kyrk ýyllap eden işlerimi görseler-de,

ol ýerde atalaryňyz Meni synap gördüler.

Şonuň üçin Men bu nesle gazaplanyp diýdim:

„Olaryň ýüregi hemişe Menden uzakdyr,

Meniň ýollarymdan ýöreýän däldirler“.

¹¹Şoňa görä, olar dynçlyk mekanyma girmezler diýip,

Öz gazabymda Men kasam etdim».

¹²Eziz doganlar, habardar boluň! Siziň hiç biriňizde ýaman niýetli, imansyz ýürek bolmasyn, bular sizi diri Hudaýdan daşlaşdyrmasyn. ¹³Tersine, her güni «Bu gün» diýip hasaplap, biri-biriňizi ruhlandyryň. Şeýdip, siziň hiç biriňiz günäniň toruna düşüp, doňýürek bolmaň. ¹⁴Biz owal-başdaky ynamymyzy soňuna çenli berk saklasak, Mesih bilen şärikdeş bolýarys. ¹⁵Ozal aýdylyşy ýaly:

«Bu gün siz Meniň sesimi eşitseňiz,

Maňa baş galdyran atalaryňyz deý ýüregiňizi gatatmaň».

¹⁶Onuň sesini eşidibem pitne turzanlar kimlerdi? Eýsem bular Musanyň Müsürden çykaranlary dälmidi? ¹⁷ Hudaý kyrk ýyllap kime gazaplandy? Günä edenlere dälmi näme? Olaryň jesetleri çölde serildi. ¹⁸Hudaý: «Olar dynçlyk mekanyma girmezler» diýip, kimler hakda kasam etdi? Özüne tabyn bolmaýan adamlar hakda dälmi näme? ¹⁹Şeýlelikde, biz olaryň ynanmandyklary zerarly wada berlen ýere girip bilmändiklerini görýäris.

4-nji bap

Hudaýyň dynçlyk mekany

¹Hudaýyň dynçlyk mekanyna girmek hakyndaky wadasy henizem güýjüni saklaýandyr. Şonuň üçin-de, hüşgär boluň, araňyzdan hiç kim dynçlyk mekanyna girmekden mahrum bolmasyn. ²Edil ysraýyl halkyna wagyz edilişi ýaly, Hoş Habar bize-de wagyz edildi. Olaryň eşiden habarynyň olara hiç bir peýdasy bolmady, sebäbi olar muny iman bilen kabul etmediler. ³Biz bolsa iman edendigimiz üçin, dynçlyk mekanyna gireris. Iman etmedikler hakda bolsa Hudaý şeýle diýdi:

«Şoňa görä, olar dynçlyk mekanyma girmezler diýip,

Öz gazabymda Men kasam etdim».

Ol bu ýeriň hatda dünýä ýaradylaly bäri taýyn edilendigini aýtdy. ⁴ Biz onuň taýyndygyny bilýäris, sebäbi Sabat güni hakda Mukaddes Ýazgylaryň bir ýerinde: «Hudaý ýedinji gün ähli işini tamamlap dynç aldy» diýip ýazylandyr. ⁵ Emma ýene ýokarda aýdylanlar gaýtalanýar: «Olar dynçlyk mekanyma asla girmezler».

⁶Şonda-da käbir adamlar üçin ol ýere girmäge henizem mümkinçilik bardyr, bu mekan hakda ilkinji eşidenler Hudaýa boýun egmändikleri sebäpli, oňa girmekden mahrum boldular ⁷ Köp ýyllardan soňra Hudaý «Bu gün» diýen ýene bir güni belläp, bu hakda Dawut arkaly ozal aýdylyşy ýaly gepledi: «Bu gün Onuň sesini eşitseňiz, ýüregiňizi gatatmaň». ⁸Eger Ýeşuwa olary dynçlyk mekanyna ýetiren bolsady, onda Hudaý mundan soň başga gün barada söz açmazdy. ⁹Şunlukda, Hudaýyň halkyna Sabat güni ýaly ýörite bir dynçlyk garaşýar. ¹⁰Hudaý Öz işlerinden dynyp, nähili dynç alan bolsa, Onuň dynçlyk mekanyna giren adam hem öz işlerinden dynyp, şeýle dynç alýandyr. ¹¹Şonuň üçin, geliň, şol dynçlyk mekanyna girmek üçin jan edeliň. Hiç kim ysraýyl halky ýaly Hudaýa bitabynlyk edip, dynçlykdan mahrum bolmasyn.

¹²Hudaýyň sözi janly hem täsirlidir, her bir iki ýüzli gylyçdan kesgirdir. Ol jan bilen ruhy, bogunlar bilen ýiligi ikä bölýändir. Kalbyňdaky ähli pikirleri we niýetleri aýan edýändir. ¹³Hudaýdan gizlin ýaradylan hiç zat ýokdur, Onuň nazarynda ähli zat açyk we mese-mälimdir. Biz Oňa hasabat bermelidiris.

Isa — Baş Ruhanymyz

¹⁴Şeýlelikde, ykrar eden imanymyzy berk saklalyň! Çünki biziň göge çykyp, Hudaýyň huzuryna baran beýik Baş Ruhanymyz bar. Ol Hudaýyň Ogly^[5] Isadyr. ¹⁵Baş Ruhanymyz asla günä etmedik hem bolsa, edil biz ýaly ähli tarapdan synaglara salnypdy. Şonuň üçin hem Ol biziň ejizliklerimize düşünýär. ¹⁶Geliň, merhemetli Hudaýyň tagtyna batyrgaýlyk bilen golaýlaşalyň. Şonda Ol merhemet edip, zerur wagtda bize ýardam berer.

5-nji bap

¹Her bir baş ruhany ynsanlar arasyndan saýlanýar. Ol Hudaýyň huzurynda halka wekilçilik etmek üçin bellenilip, günäler üçin Hudaýa sadakalar we gurbanlyklar hödürleýär. ²Baş ruhany nadanlara, ýoldan azaşanlara ýumşak daraşmagy başarýar, sebäbi özünde hem ynsan kemçilikleri bar. ³Şu sebäpden ol halkyň-da, özüniň-de günäleri üçin gurbanlyk bermäge borçludyr. ⁴Hiç kim baş ruhany bolmak hormatyny özi gazanyp bilmez, ol Harun ýaly, Hudaý tarapyndan çagyrylýar. ⁵Şonuň üçin Mesih hem Baş Ruhany bolmak üçin Özüni Özi şöhratlandyrmady. Tersine, Ony: «Sen Meniň Oglumsyň, bu gün Men Saňa Ata boldum» diýip aýdan Hudaý şöhratlandyrdy. ⁶Başga bir ýerde bolsa: «Sen Mäliksadyk derejesindäki müdimilik ruhanysyň» diýip aýdýar. ⁷Mesih bu dünýäde ýaşan wagtynda gözýaş döküp, Özüni ölümden halas etmegi başarýan Hudaýa doga-dilegler hem ýalbaryşlar bilen perýat etdi. Ol Hudaýdan heder edendigi üçin, Onuň haýyşy hasyl boldy. ⁸Ol Ogul hem bolsa, görgi görüp, tabyn bolmaklygy öwrendi. ⁹Şeýlelikde, Hudaý arkaly Isa Mesih kämil bolup, Ol Özüne tabyn bolýanlaryň hemmesini ebedilik halas etmegi başarýar. ¹⁰Şeýle hem, Hudaý Ony Mäliksadyk derejesindäki Baş Ruhany diýip yglan etdi.

Imanda berkäliň

¹¹Bu barada aýtjak gürrüňimiz köp, emma eşitmäge islegiňiziň ýokdugy sebäpli, muny size düşündirmek kyn. ¹²Hakykatdan-da, siz şu wagta çenli özüňiz başgalara öwretmelidiňiz ahyry! Gaýtam, siz başgalara däl-de, başgalar size Hudaýyň taglymatynyň ilkinji esaslaryny öwretmeklerine mätäç. Size gaty iýmit däl-de, henizem süýt gerek! ¹³Süýt bilen iýmitlenýän agzyndan süýt ysy gitmedikdir. Ol ýagşy-ýamany heniz saýgarýan däldir. ¹⁴Gaty iýmit bolsa, kemala gelenler üçindir. Olar öz gündelik tejribesinden öwrenip, ýagşy bilen ýamany saýgaryp bilýändirler.

6-njy bap

¹Şonuň üçin, geliň, IsaMesih baradaky başlangyç taglymda saklanman öňe hereket edip, imanda berkäliň, yza gaýtmalyň. Ölüme eltýän işlere toba etmek, Hudaýa iman etmek, ²suwa çümdürilip päklenmek, el goýup dileg etmek barada, şeýle-de ölüleriň direlişi we ebedi höküm barada gaýta-gaýta esasy taglym almagymyzyň geregi ýok. ³Hudaý ýol berse, biziň işimiz ilerlär.

^4-6Kim öň bir gezek Hudaýdan nurlanyp, gögüň peşgeşini alandan soňam, şeýle hem Mukaddes Ruha şärik bolup, Hudaýyň Hoş Habarynyň ýagşylygyny dadyp, geljekki döwrüň gudratyny görenden soňam, Hudaýdan ýüz öwrüp, ýoldan çyksa, ony täzeden toba getirmek asla mümkin däl. Sebäbi ol adam Hudaýyň Ogluny gaýtadan haça çüýläp, ile ryswa edýändir.

⁷Yzygider ýagan ýagyşdan ganyp, daýhana bol hasyl getirýän topraga Hudaý bereket berýändir. ⁸Emma akbaşdyr ýandak bitýän ýer dereksizdir, ol näletlenendir we howp astyndadyr. Ahyrsoňy ony oda ýakarlar.

⁹Eziz dostlar, biz şeýle diýsek hem, siziň beýle däldigiňizi bilýäris. Siziň dogry ýoldan ýöräp, halas boljakdygyňyza ynanýarys. ¹⁰Hudaý adalatlydyr. Ol siziň bitiren işiňizi, Onuň halkyna eden we edýän hyzmatyňyz bilen Özüne bolan mähir-muhabbetiňizi unutmaz. ¹¹Biz siziň her biriňiziň umydyňyzyň amala aşmagynyň iň soňky pursadyna çenli hyzmatda gaýratlylyk görkezmegiňizi dileýäris. ¹²Ýaltalyga ýüz urmaň, gaýtam, iman hem sabyr-takat arkaly Hudaýyň wadalaryna gowşanlaryň göreldesine eýeriň.

Hudaýyň wadasy ygtybarlydyr

¹³Hudaý Ybraýyma wada berende, Özünden beýik hiç kimiň ýokdugy üçin, Öz adyndan kasam etdi. ¹⁴Ol: «Men, hakykatdanam, seni ýalkap, seniň nesliňi san-sajaksyz köpelderin» diýip ant içdi. ¹⁵Şeýlelikde, Ybraýym sabyr-takat bilen garaşyp, berlen wada ýetdi.

¹⁶Adamlar özünden beýik biriniň adyndan kasam edýärler. Kasam aýdylan zady tassyklap, ähli jedelleri çözýär. ¹⁷Hudaý hem wadasyny kabul edýänlere Öz maksadynyň üýtgewsizdigini subut etmek isledi. Şonuň üçin Ol muny kasam bilen tassyklady. ¹⁸Şeýlelikde, Hudaý bize iki zat: hem wada berdi, hem kasam etdi. Munuň ikisi hem üýtgewsizdir, sebäbi Hudaý hiç wagt ýalan sözlemeýär. Şonuň üçin hem, biz Hudaýda pena tapyp, özümize berlen umyda berk ýapyşyp ruhlanýarys. ¹⁹Bu umyt janymyzy berk hem howpsuz saklaýandyr, ol göklerdäki çadyryň tutusynyň aňyrsyna geçýändir. ²⁰Isa bize ýol açmak üçin, ol ýere ilkinji bolup girip, Mäliksadyk derejesindäki müdimilik Baş Ruhanymyz boldy.

7-nji bap

Mäliksadyk ruhany

¹MäliksadykSalim patyşasydy we Beýik Hudaýyň ruhanysydy. Ybraýym dört patyşany ýeňip, yzyna dolanyp gelýärkä, Mäliksadyk ony garşy alyp, oňa pata berdi. ²Ybraýym hem Mäliksadyga ähli alan oljasynyň ondan birini berdi.

Mäliksadygyň ady «adalat patyşasy» diýmegi aňladýar. Mundan başga-da, ol «parahatlyk patyşasydyr», sebäbi «Salim» bu «parahatlyk» diýmegi aňladýar. ³Onuň ene-atasynyň kimdigi belli däl, nesil daragty-da ýok. Ömrüniň ne başy, ne-de ahyry bar. Ol Hudaýyň Ogly ýaly hemişelik ruhany bolup galar. ⁴Serediň, Mäliksadyk nähili beýik eken, hatda atamyz Ybraýym hem oljasynyň ondan birini oňa beripdir! ⁵Bütin halk, hatda Ybraýymyň neslinden bolanlar-da Mukaddes Kanuna görä öz gazançlarynyň ondan birini diňe lewi tiresinden bolan ruhany doganlara bermelidiler. ⁶Emma Mäliksadyk lewi neslinden bolmasa-da, Hudaýyň wadalaryny alan Ybraýymdan ondan bir sadakany alyp, oňa pata berdi. ⁷Kiçiniň özünden beýik adamdan pata alýandygy şübhesizdir. ⁸Halkdan ondan bir ýygnan ruhanylar aradan çykdylar, emma Ybraýymdan ondan bir alan Mäliksadyk henizem ýaşaýar. ⁹Hatda şeýle diýip bilýäris, halkdan ondan bir ýygnan Lewiniň özi hem Mäliksadyga Ybraýym arkaly bu sadakany beripdir. ¹⁰Sebäbi Mäliksadyk Ybraýymy garşylan mahaly Lewi entek ata-babasynyň bilindedi.

Täze ruhanylyk düzgüni

¹¹Şeýlelikde, eger kämillige lewi ruhanylygy arkaly ýetilýän bolsa, onda başga bir ruhanynyň gelmegi nämä gerekdi? Mukaddes Kanuna görä, lewi tiresi ruhanylyk etmelidi, emma bu ruhanylyk arkaly hiç kim kämil bolup bilmeýärdi. Şonuň üçin hem Harun ýaly däl-de, Mäliksadyk ýaly ruhanynyň gelmegi gerekdi. ¹²Ruhanylyk üýtgese, Kanun hem üýtgemelidir. ¹³Biziň gürrüňini edýän kişimiz lewi tiresinden däl. Onuň tiresinden hiç kim gurbanlyk sypasynda hyzmat etmändir. ¹⁴Rebbimiz Isanyň ýahuda tiresindendigi hemmelere mälimdir we Musa bu tireden ruhanylaryň bolandygy barada hiç bir söz aýtmandyr.

Isanyň ruhanylygy soňsuzdyr

¹⁵Indi Mäliksadyk ýaly başga bir ruhanynyň gelmegi bu aýdanlarymyzyň ählisini öňküden hem has aýdyň görkezýär. ¹⁶Onuň ruhanylygy bu pany dünýäniň talabyna, ýagny nesilden-nesle geçýän kada-kanuna däl-de, eýsem Mäliksadyk ruhanylygy ýaly soňsuz ýaşaýyş gudratyna esaslanandyr. ¹⁷Çünki mezmurçy Ol hakda şeýle ýazdy: «Sen Mäliksadyk derejesindäki müdimilik ruhanysyň».

¹⁸Hawa, öňki kada-kanunlar gowşakdygy hem peýdasyzdygy zerarly ýatyryldy. ¹⁹Çünki kanun hiç bir zady kämilleşdirmedi. Indi munuň deregine bizi Hudaýa ýakynlaşdyrýan has oňat bir umyt berildi. ²⁰Şeýle hem MesihiňBaş Ruhany boljakdygyna Hudaý ant içdi, emma beýleki ruhanylar barada ant içmedi. ²¹Hudaýyň Oňa: «Reb ant içdi, Ol ondan dänmez. Sen müdimilik ruhanysyň» diýen anty arkaly ruhany boldy. ²²Bu ant arkaly Isa has oňat ähtiň kepili boldy.

²³Şeýle hem ölüm ruhanylaryň işini togtatýandygy üçin, olaryň sany köpdi. ²⁴Emma Isanyň baky ýaşaýandygy üçin, Onuň ruhanylygy soňsuzdyr. ²⁵Şeýlelikde, Isa Özi arkaly Hudaýa gelýänleri ebedilik halas etmegi başarýandyr. Çünki Isa Mesih olar üçin hemişe Hudaýa töwella edýär.

²⁶Bize hut şunuň ýaly — mukaddes, ýazyksyz we päk Baş Ruhany gerekdi. Ol günälilerden aýrylyp, göklerden hem ýokary göterilendir. ²⁷Öňki ruhanylar her gün ilki öz günäleri, soňra halkyň günäleri üçin gurbanlyk hödürlemelidiler. Emma Isa olaryňky ýaly etmegiň geregi ýok, sebäbi Ol ähli zat üçin Özüni bir gezekde gurban edip, bu işi bitirdi. ²⁸Mukaddes Kanuna görä baş ruhanylyga ýönekeý ynsanlar bellenilýärdi, emma Kanundan soňra Hudaý ant içip, muňa Ogluny belledi. Ol kämil edilen müdimilik Baş Ruhanydyr.

8-nji bap

Isa — Baş Ruhanymyz

¹Aýdýanlarymyzyň düýp manysy şundadyr: gökde beýik Hudaýyň sagynda oturan Baş Ruhanymyz bardyr. ²Ol Mukaddes çadyrda, ynsanyň däl-de, hut Rebbiň guran hakyky çadyrynda hyzmat edýär. ³Her bir baş ruhany sadakalar hem gurbanlyklar hödürlemek üçin bellenilýär. Şu sebäpden biziň Baş Ruhanymyzyň hem gurbanlyk hödürlemegi gerekdi. ⁴Eger Ol gökde däl-de, ýerde bolsady, aslynda ruhany hem bolmazdy. Sebäbi Mukaddes Kanun boýunça sadakalary hödürleýän ruhanylar eýýäm bardy. ⁵Olar ýerdäki Mukaddes çadyrda hyzmat edýärler. Bu çadyr bary-ýogy gökdäki hakyky Çadyryň görnüşi we kölegesidir. Şonuň üçin hem Hudaý Mukaddes çadyry nähili ýasamalydygy barada Musa şeýle görkezme beripdi: «Ähli zady dagda özüňe görkezilen nusganyň esasynda ýasarsyň». ⁶Emma Isa berlen ruhanylyk hyzmaty beýleki ruhanylaryňkydan beýikdir. Şeýle hem Ol täze ähtiň Binýatçysydyr, täze äht öňki ähtden üstündir we ygtybarly wadalara esaslanandyr. ⁷Eger öňki äht kemçiliksiz bolan bolsady, onda bu täze äht gerek bolmazdy. ⁸Emma Hudaýyň Özi ol ähtden kemçilik tapyp, halkyna şeýle diýdi: «Ysraýyl we ýahuda halky bilen Meniň täze äht baglaşjak günlerim hökman geler. Muny Reb aýdýandyr. ⁹Bu äht Meniň olaryň ata-babalarynyň ellerinden tutup, Müsürden çykaran günüm baglaşan ähtim ýaly däldir. Olar Meniň şol ähtime sadyk bolmadylar, şonuň üçin Men olardan ýüz öwürdim. Muny Reb aýdýandyr. ¹⁰Ine, ol günlerden soň Meniň ysraýyl halky bilen baglaşjak ähtim şudur: Men kanunymy olaryň aňyna salyp, ýüreklerine ýazaryn. Men olaryň Hudaýy bolaryn, olar-da Meniň halkym bolar. Muny Reb aýdýandyr. ¹¹Mundan beýläk hiç kim biri-birine ýa-da doganyna „Rebbi tanaň!“ diýip öwretmez, sebäbi olaryň uludan-kiçä hemmesi Meni tanar. ¹²Men olaryň etmişlerini bagyşlaryn, indi günälerini ýatlamaryn». ¹³Hudaý bu ähte «Täze» diýmek bilen, öňki ähtiň könelendigini görkezdi. Könelip, sandan galan zat bolsa, tizara ýok bolup gidýändir.

9-njy bap

Sežde etmegiň köne düzgünleri

¹Birinji äht döwründe sežde etmegiň kada-kanunlary we dünýewi Mukaddes çadyr bardy. ²Iki otagdan ybarat bolan bir çadyr gurlupdy, onuň daşky otagyna Mukaddes otag diýilýärdi. Ol ýerde çyradan, hantagta bardy we hantagtanyň üstünde hödür çörekler goýlandy. ³Çadyryň içki tutusynyň aňyrsynda Iň mukaddes otag diýlip atlandyrylýan ýene bir otag bardy. ⁴Bu otagda ýakymly ysly tütetgi sypasy we Äht sandygy bardy. Olaryň ikisi hem sap altyndan ýasalandy. Äht sandygynda içi mannadan^[6] doly altyn golça, Harunyň güllän hasasy, tabşyryklar ýazylan iki daş bölegi bardy. ⁵Sandygyň gapagynyň üstünde şan-şöhrata beslenen keruplar^[7] bardy. Bu keruplar ganatlary bilen gapaga kölege salýardylar. Emma häzir bular barada jikme-jik gürrüň etmegiň wagty däl.

⁶Ähli zat şunuň ýaly gurnalandan soň, ruhanylar her gün çadyryň daşky otagyna girip, öz borçlaryny ýerine ýetirýärdiler. ⁷Emma çadyryň içki otagyna ýylda bir gezek diňe baş ruhany girýärdi. Ol özi üçin we halkyň bilmezlikden eden günäleri üçin hödürlemäge ýany bilen hemişe gurbanlyk ganyny almalydy. ⁸Bu düzgünler arkaly Mukaddes Ruh şuny görkezýär: ýerdäki Mukaddes çadyrda ýerine ýetirilýän parzlar bes edilmese, gökdäki Iň mukaddes otaga asla girip bolmaz. ⁹Mukaddes çadyr we onuň parzlary häzirki zaman üçin bir nyşandyr. Bu hödürlenýän sadakalar we gurbanlyklar sežde edýän adamyň wyždanyny päkläp bilmeýändigini görkezýär. ¹⁰Muňa diňe beden bilen bagly bolan iýip-içmek we dürli päkleniş parzlary girýär. Bularyň hemmesi täze düzgün ornaşdyrylýança ýerine ýetirilýärdi.

Sežde etmegiň täze düzgünleri

¹¹Mesih indi amala aşan^[8] ähli oňat zatlaryň Baş Ruhanysy bolup geldi. Ol ynsan eli bilen gurulmadyk, bu dünýäniň ýaradylyşyndan bolmadyk has beýik we kämil çadyra girdi. ¹²Ol Iň mukaddes otaga erkeçleriň, göleleriň gany bilen däl-de, Öz gany bilen girip, bir gezekde biziň baky azatlygymyzy gazandy. ¹³Öňler erkeçleriň we öküzleriň ganyny hem-de ýakylan göläniň külüni murdar adamlaryň üstüne sepip, olary tämizlärdiler. ¹⁴Eger şeýle eden bolsalar, onda Mesihiň gany arkaly has-da beýik işler edip bolar! Şeýdip, Mesih ebedi Ruhuň gudraty arkaly Özüni müýnsüz gurbanlyk hökmünde Hudaýa hödürledi. Onuň döken gany biziň wyždanymyzy ölüme eltýän işlerden päkleýär, şonda biz diri Hudaýa gulluk edýäris. ¹⁵Şu sebäpli hem çagyrylanlary Hudaýyň wada eden ebedi mirasyna gowşurmak üçin, Isa Mesih täze ähtiň Binýatçysy boldy. Olary owalky äht döwründe eden günäleriniň jezasyndan azat etmek üçin Ol gurban boldy. ¹⁶Wada boýunça haýsydyr bir wesýetnama bar bolsa, onda wesýetçiniň ölendigini subut etmek gerek. ¹⁷Sebäbi wesýetnama diňe wesýetçiniň ölüminden soňra güýje girýändir. Wesýetçi dirikä, wesýetnamanyň asla güýji ýokdur. ¹⁸Şoňa görä öňki äht hem gan dökülýänçä güýje girmedi. ¹⁹Musa Kanunyň ähli buýrugyny tutuş halka yglan etdi. Soňra gyrmyzy ýüň hem bir bogdak käkilik oty bilen göleleriň^[9] ganyny we suwy Kanun ýazgylarynyň, ähli halkyň üstüne sepip: ²⁰«Bu Hudaýyň siziň bilen eden äht ganydyr» diýdi. ²¹Şonuň ýaly hem, Musa çadyryň we sežde etmekde ulanylýan ähli zatlaryň hem üstüne gan seperdi. ²²Hakykatdanam, ähli zat Mukaddes Kanun boýunça gan bilen päklenýär. Gan dökülmezden hiç bir günä bagyşlanmaýar. ²³Şeýlelikde, gökdäki zatlaryň ýerdäki nusgalarynyň bu gurbanlyklar bilen päklenmegi gerekdi. Emma gökdäki zatlaryň özleri bulardan has oňat gurbanlyklary talap edýärdi. ²⁴Mesih ynsan eli bilen ýasalan we asyl nusganyň ýöne bir görnüşi bolan iň mukaddes otaga girmedi. Ol biziň üçin Hudaýyň huzurynda häzir bolup, gökdäki mukaddes otaga girdi. ²⁵Baş ruhany iň mukaddes otaga her ýyl girip, gurbanlyk janlysynyň ganyny hödür edýärdi, emma Mesih göge girmek üçin Özüni öwran-öwran gurban etmedi. ²⁶Beýle bolsa, Mesih dünýä ýaradylaly bäri öwran-öwran ejir çekmeli bolardy. Muňa derek Ol adamlaryň günälerini ýuwmak üçin Özüni gurban etmek bilen ahyrky döwürde bir gezek geldi. ²⁷Ynsanyň takdyrynda bir gezek ölüm bardyr, ondan soň Hudaýyň öňünde hasap bermelidir. ²⁸Edil şonuň ýaly, Mesih hem köp adamlaryň günälerini ýuwmak üçin, bir gezekde gurban boldy. Emma Ol ikinji gezek gelende, günäleri ýuwmak üçin däl-de, eýsem Özüne intizarlyk bilen garaşýanlary halas etmek üçin geler.

10-njy bap

Iň soňky gurbanlyk

¹Musanyň kanuny geljekki oňat zatlaryň özi däl-de, şol zatlaryň kölegesidir. Şu sebäpli Kanun her ýyl üznüksiz hödürlenen şol bir gurbanlyklar bilen Hudaýa sygynýanlary hiç haçan kämil edip bilmeýär. ²Eger kämil edip bilýän bolsady, onda gurbanlyk hödürlemek bes edilmezmidi? Çünki sežde edýänler günäden bir gezekde päklenenlerinden soň, olaryň wyždany günäleriniň päklenmegine gaýdyp mätäç bolmazdy. ³Emma ol gurbanlyklar her ýyl ynsanlara günälerini ýatladýardy. ⁴Sebäbi öküzleriň, erkeçleriň gany bilen günäleri ýuwmak mümkin däldir. ⁵Şonuň üçin Mesih dünýä gelende, Hudaýa şeýle diýdi:

«Gurbanlyk bilen sadakany Sen islemediň;

emma Maňa bir beden taýynladyň.

⁶Ýakma gurbanlygy, günä gurbanlygy

Seniň göwnüňden turmady.

⁷Şonda diýdim: „Ine, Men! Kitapda Men barada ýazylgy.

Eý, Hudaýym, islegiňi berjaý etmäge, ine, Men geldim“».

⁸Mesih ilki bilen Kanunyň talap edýän gurbanlyklary barada söz açyp, Hudaýa: «Sen gurbanlyk bilen sadakany islemediň, ýakma hem günä gurbanlygy-da göwnüňden turmady» diýdi. ⁹Soňra-da: «Ine, Men, Seniň islegiňi berjaý etmäge geldim^[10]» diýdi. Şeýdip, Mesih ikinji kanuny berkarar etmek üçin, birinjini aradan aýyrýar. ¹⁰Biz bu isleg boýunça, Isa Mesihiň bedeniniň ähli zat üçin bir gezekde gurban edilmegi arkaly mukaddes edildik. ¹¹Her bir ruhany her gün aýak üstünde durup, dini borçlary ýerine ýetirýärdi we şol bir gurbanlyklary öwran-öwran hödürleýärdi. Emma bu gurbanlyklar hiç wagt günäleri ýuwmagy başarmaýar. ¹²Emma Mesih günäleri hemişelik ýuwýan ýeke-täk gurbanlygy hödürländen soň, Hudaýyň sagynda oturdy. ¹³Şondan bäri hem Ol duşmanlarynyň aýak astyna salynmagyna garaşýar. ¹⁴Sebäbi Ol mukaddes edýänlerini ýeke-täk gurbanlyk bilen hemişelik kämil etdi. ¹⁵Mukaddes Ruh hem bize bu hakda şaýatlyk edýär. Ilki bilen Reb şeýle diýýär: ¹⁶ «Ol günlerden soň, Meniň olar bilen baglaşjak ähtim şudur: Men kanunlarymy olaryň aňyna salyp, ýüreklerine ýazaryn». ¹⁷Soňra Ol: «Mundan beýläk olaryň günälerini, ýazyklaryny ýatlamaryn» diýýär. ¹⁸Diýmek, Hudaý günäleri bagyşlan bolsa, mundan buýana günä gurbanlyk hödürlemegiň geregi ýok.

Berk ynam bilen Hudaýa ýakynlaşalyň

¹⁹Şonuň üçin hem, eý, doganlar, Isanyň gany arkaly indi biz Iň mukaddes otaga batyrgaýlyk bilen girip bilýäris. ²⁰Isa Öz ölümi arkaly bize çadyrdaky içki tutudan geçýän we Hudaýa barýan täze ýaşaýyş ýoluny açyp berdi. ²¹Indi biziň Hudaýyň halkyna jogapkär beýik Ruhanymyz bardyr. ²²Şoňa görä, çyn ýürekden we berk ynam bilen Hudaýa ýakynlaşalyň. Mesih kalbymyzy Öz gany bilen päkläp, bizi wyždan ýazygyndan azat etdi we bedenimizi arassa suw bilen ýuwdy. ²³Indi ykrar eden umydymyzy ikirjiňlenmän berk saklalyň, çünki wada beren Hudaý ynamdardyr. ²⁴Biri-birimizi söýmäge we oňat işler etmäge höweslendirmek barada pikirleneliň. ²⁵Käbir adamlaryň endik edişi ýaly, ýygnanyşmagymyzy goýmalyň. Gaýtam, Isanyň geljek gününiň golaýlandygyny bilip, biri-birimizi has-da ruhlandyralyň. ²⁶Eger biz hakykat bilimini kabul edenimizden soňam bilgeşleýin günä etsek, günäleri bagyşlamak üçin indi gurbanlyk ýokdur. ²⁷Diňe garaşylýan howply höküm güni we Hudaýyň duşmanlaryny ýakyp-ýandyryjy ot bardyr. ²⁸Musanyň kanunyny ret eden adam iki ýa-da üç şaýadyň güwäsi bilen rehimsiz öldürilýärdi. ²⁹Şeýle bolsa, Hudaýyň Ogluny aýak astyna salana ondan-da agyr jezanyň garaşýandygyny göz öňüne getirip görüň! Mesihiň äht gany bilen päklenip, soňam muny murdar hasaplaýanyň we merhemet Ruhuny ryswa edýäniň haly niçik bolar? ³⁰Şeýle hem biz bu sözleri aýdan Hudaýy tanaýarys: «Öç Meniňkidir, jezalandyrjak Mendirin», şeýle hem: «Reb Öz halkynyň üstünden höküm çykarar». ³¹Hawa, diri Hudaýyň eline düşmek elhençdir!

³²Öňki günleriňizi ýadyňyza salyň. Şonda siz Hudaýdan nurlanyp, jebir-jepalara döz gelipdiňiz. ³³Siz bir tarapdan, hemmeleriň öňünde kemsidilmelere we muşakgatlara sezewar edildiňiz, beýleki bir tarapdan, şeýle ýagdaýa uçranlaryň derdini deň çekişdiňiz. ³⁴Tussagdakylaryň-da dertlerini^[11] deň çekişdiňiz, özüňizde has oňat hem baky baýlygyň bardygyny bilip, emlägiňiziň alynmagyny şatlyk bilen kabul etdiňiz. ³⁵Şonuň üçin hem, ynamyňyzy ýitirmäň, munuň sylagy uludyr. ³⁶Sabyr-takatly bolup, Hudaýyň yradasyny berjaý ediň, şonda Hudaýyň wadasyna gowşarsyňyz.

³⁷Mukaddes Ýazgylarda şeýle ýazylgydyr:

«Ýene az salymdan

şol Geljek hökman geler, eglenmez.

³⁸Meniň dogruçyl halkym iman bilen ýaşar,

eger imandan dänse, ondan razy bolmaryn».

³⁹Biz imandan dänip, heläk bolýan däl-de, imanymyza sadyk bolup, halas bolýan adamlardandyrys.

11-nji bap

Iman näme?

¹Iman umyt edýän zatlarymyza bil baglamak we görmeýän zatlarymyza ynanmakdyr. ²Ata-babalarymyz iman arkaly Hudaýy hoşnut etdiler. ³Biz älem-jahanyň Hudaýyň buýrugy bilen ýaradylandygyna, şeýle hem, görünýän zatlaryň görünmeýän zatlardan dörändigine iman arkaly düşünýäris. ⁴Habyl iman arkaly Hudaýa Kabyldan has gowy sadaka hödürledi. Hudaý Habylyň sadakasyndan hoşal bolup, ony imany arkaly dogruçyl adam saýdy. Habyl ölen hem bolsa, iman arkaly häzirem gepleýär. ⁵Iman arkaly Hanok ýokary alyndy, ol ölüm garasyny görmedi. Hiç kim ony tapyp bilmedi, sebäbi Hudaý ony ýokary aldy. Hanok ýokary alynmazyndan öňem Hudaýyň göwnünden turupdy. ⁶Iman etmeýän adam hiç wagt Hudaýy hoşnut edip bilmez. Hudaýa ýakynlaşan adam Onuň barlygyna we Özüni agtarýanlary sylaglajakdygyna ynanmalydyr. ⁷Nuh içersindäkileriň halas bolmagy üçin iman arkaly bir gämi ýasady. Ol heniz bolmadyk wakalar hakda Hudaýdan duýduryş alanda, Ondan gorkup, Oňa gulak asdy. Şeýlelikde, bütin dünýä jeza sezewar boldy, Nuh bolsa imany arkaly aklandy. ⁸Mülk edip beren ýurduna ibermek üçin Hudaý Ybraýymy çagyranda, ol iman arkaly Oňa tabyn boldy, nirä barýandygyny bilmezden ýola düşdi. ⁹Iman arkaly ol Hudaýyň wada beren ýurdunda gelmişek bolup ornaşdy. Yshak bilen Ýakup hem Ybraýym ýaly bu ýat ýurtda çadyrda ýaşadylar, sebäbi olaram Hudaýyň beren şu wadasynyň mirasdarlarydy. ¹⁰Çünki Ybraýym Hudaý tarapyndan bina edilýän we gurulýan berk binýatly şähere garaşýardy. ¹¹Özüniň garrandygyna we aýaly Saranyň önelgesizdigine garamazdan, Ybraýym iman arkaly perzent gördi. Sebäbi ol wada beren Hudaýyň sadykdygyna ynandy.^[12] ¹²Şeýlelikde, ýaşy birçene baran bu bir adamdan gökdäki ýyldyzlar deý we deňiz kenaryndaky çägeler deý san-sajaksyz nesil döredi. ¹³Bu adamlaryň hemmesi iň soňky demine çenli Hudaýa iman edip ýaşadylar. Olar wada edilen ýurda gowuşmasalar-da, ol ýeri uzakdan görüp şatlandylar. Özleriniň ýer ýüzünde gelmişek hem ýatdyklaryny boýun aldylar. ¹⁴Gelmişekdiklerini boýun alýan adamlar özleriniň bir watan agtarýandyklaryny aýdyň görkezýärler. ¹⁵Eger olar çykyp gaýdan ýurtlaryny küýseýän bolsadylar, onda yzlaryna dolanmagyň alajyny tapardylar. ¹⁶Emma olar has gowusyny, ýagny gökdäki watany arzuw edýärdiler. Şonuň üçin Hudaý Özüni olaryň Hudaýy diýip atlandyrmakdan utanmaýar. Hudaý hatda olar üçin bir şäher taýynlady.

^17-18Hudaý Ybraýymy synanda, Ybraýym iman arkaly Yshagy gurbanlyk hökmünde hödürledi. Hudaý oňa: «Seniň adyň Yshagyň nesli arkaly dowam eder» diýip wada beren hem bolsa, Ybraýym şol ýalňyz ogluny gurbanlyk etmäge taýýardy. ¹⁹Ybraýym Hudaýyň ölüleri direltmegi başarýandygyna ynanýardy. Şoňa görä-de, ol Yshagy diri gaýdyp aldy. ²⁰Iman arkaly Yshak hem boljak zatlar hakda Ýakup bilen Ysawa pata berdi. ²¹Ýakup bu dünýeden ötmeli pursady gelende, hasasyna söýenip, Ýusubyň iki ogluna iman arkaly pata berdi we Hudaýa sežde etdi. ²²Ýusup hem ölüm ýassygynda ýatyrka, ysraýyl halkynyň Müsürden çykjakdygyny aýdyp, öz jesedi barada iman arkaly buýruk berdi. ²³Musa doglanda, ata-enesi ony iman arkaly üç aý gizläp saklady. Olar oglanyň üýtgeşikdigini görüp, patyşanyň permanyndan gorkmadylar. ²⁴Ulalyp, kemala gelende, Musa iman arkaly faraonyň gyzynyň ogly diýlip tanalmakdan boýun gaçyrdy. ²⁵Ol günä gazanyp, wagtlaýyn lezzetli durmuşda ýaşandan, Hudaýyň halky bilen bile horluk çekmegi özüne rowa gördi. ²⁶Musa Mesihiň ugrunda kemsidilmelerini Müsüriň hazynalaryndan has uly baýlyk saýdy, sebäbi ol özüniň aljak beýik sylagyna umyt baglaýardy. ²⁷Ol patyşanyň gazabyndan gorkman, iman arkaly Müsüri terk etdi. Göze Görünmeýäni göreni üçin saýlan ýolunda berk durdy. ²⁸Musa iman arkaly Pesah gurbanlyk janlysyny öldürmegi we olaryň ganyny gapynyň söýelerine çalmagy buýurdy. Ol muny ysraýyl halkynyň nowbahar ogullaryna Ölüm perişdesiniň el degirmezligi üçin etdi. ²⁹Iman arkaly ysraýyllar Gyzyl deňizden gury ýerden geçýän dek geçdiler. Müsürliler hem geçmäge synanyşyp, gark boldular. ³⁰Ysraýyl halky ýedi günläp Ýerihonyň daşyndan aýlanandan soň, iman arkaly diwarlar ýykyldy. ³¹Imany arkaly lolyRahap heläk bolmady. Ol ysraýyl içalylaryny dostlukly garşylandygy üçin, Hudaýa tabyn bolmadyklar bilen bile öldürilmedi. ³²Başga ýene näme aýdaýyn? Gidegon, Barak, Şimşon, Ýeftah hakda, Dawut, Şamuwel we beýleki pygamberler hakda gürrüň bermäge wagtym ýok. ³³Iman arkaly olar ençeme patyşalygy ýeňdiler, ýurdy adalatly dolandyrdylar, wadalara ýetdiler, arslanlaryň agzyny bagladylar, ³⁴lowlaýan ody öçürdiler, gylyjyň tygyndan gaçyp gutuldylar, ejiz bolsalar hem güýçden doldular, söweşde kuwwatlanyp, keseki goşunlary derbi-dagyn etdiler. ³⁵Aýallar ölen ýakynlaryny direlen halda yzyna aldylar. Käbirleri bolsa dirilişden soň has oňat ýaşaýşa gowuşmak üçin, azat bolmakdan ýüz öwrüp, jebir-süteme döz geldiler. ³⁶Başga birileri kemsidilmelere sezewar edilip gamçylandylar, zynjyrlar bilen baglanyp, zyndana taşlandylar. ³⁷Olaryň käbirini daşladylar, bedenlerini kesip, ikä böldüler^[13], gylyçdan geçirip öldürdiler. Käbiriler goýun we geçi derisini geýip, sergezdançylyk etdiler, mätäçlikde ýaşadylar, zulum astynda yzarlanyp, horluk çekdiler. ³⁸Dünýä olara laýyk däldi. Olar çöllerde, daglarda entediler, gowaklarda, köweklerde gizlendiler. ³⁹Olaryň hemmesi iman arkaly Hudaýyň öwgüsini gazanan hem bolsalar, olaryň hiç biri Hudaýyň wadasyna gowuşmady. ⁴⁰Sebäbi Hudaý biziň üçin has oňat bir zady taýynlapdy. Ol Özüne sadyk bolan bu adamlaryň biziň bilen birlikde kämil bolmagyny isledi.

12-nji bap

Reb söýýänini terbiýeleýändir

¹Bizi şeýle köp şaýatlaryň gurşaýandygy üçin, päsgelçilik döredýän her hili ýüki we boýnumyzdan ýapyşan günäleri taşlalyň-da, öňümizde duran ýaryşda sabyrlylyk bilen ylgalyň. ²Geliň, gözümizi imanymyzyň gözbaşy we kämilleşdirijisi Isa dikeliň. Ol geljekdäki şatlyga gowuşmak üçin, masgaraçylygy hiç saýyp, haçdaky ölüme döz geldi we Hudaýyň tagtynyň sagynda oturdy. ³Siz aryp, ruhdan düşmez ýaly, Isa hakda pikir ediň. Ol günäliler tarapyndan köp ezýet çekip, hemmesine çydady. ⁴Günä garşy alyp barýan söweşiňizde, siz entek ganyňyz dökülýänçä garşylyk görkezmediňiz. ⁵Üstesine-de, Hudaýyň size Öz perzentleri hökmünde aýdan bu öwüt-nesihatyny-da unutdyňyz:

«Oglum, Rebbiň terbiýesine biperwaý bolma,

Onuň käýinjine ruhdan düşme.

⁶Çünki Reb söýýänini terbiýeleýändir,

kabul eden perzendine temmi berýändir».

⁷Terbiýelenmekde çydamly boluň. Çünki Hudaý sizi Öz perzentleri kimin terbiýeleýär. Eýsem, haýsy ogla atasy terbiýe bermeýär? ⁸Eger Hudaý sizi hemmeleri terbiýeleýşi ýaly terbiýelemese, onda siz Hudaýyň perzendi däl-de, çöp düýbüsiňiz. ⁹Mundan başga-da, bize terbiýe beren dünýewi atalarymyz bardy, biz olara hormat goýýarys. Eger şeýdýän bolsak, ruhy Atamyza has-da berk tabyn bolup ýaşamaly dälmi? ¹⁰Atalarymyz bize öz bilişlerine görä, gysga wagtlyk terbiýe beripdiler. Hudaý bolsa biziň hem Onuň ýaly päk bolup bilmegimiz üçin bize terbiýe berilýär. ¹¹Adam terbiýe alanda şatlanmaýar, gaýtam, agyry çekýär. Emma şeýle terbiýe alandan soňra, ol dogrulykda we parahatlykda ýaşaýandyr.

¹²Şonuň üçin ejiz gollara gujur beriň, epilen dyzlara kuwwat beriň! ¹³ «Aýaklaryňyz üçin dogry ýoly saýlap alyň». Şeýdip, goý, araňyzdaky ejiz we agsak adamlar ýykylmasynlar, tersine, şypa tapsynlar.

Hudaýy ret etmäň

¹⁴Hemmeler bilen oňşukly boluň. Halal ýaşamaga dyrjaşyň, ýogsa Rebbi görüp bilmersiňiz. ¹⁵Hüşgär boluň, hiç kim Hudaýyň merhemetinden mahrum bolmasyn. Bir ajy kök gögerip, size ezýet bermesin, köp adamlar munuň bilen zäherlenmesin. ¹⁶Hiç kim zynahorlyk etmesin, nowbaharlyk hakyny bir okara nahara satan Ysaw ýaly Hudaýa äsgermezlik etmesin. ¹⁷Bilşiňiz ýaly, biraz wagtdan soňra Ysaw atasynyň patasyny almak isledi, emma ret edildi. Munuň üçin gözýaş döküp ýalbarsa-da, edilen karary üýtgedip bilmedi.

¹⁸Siziň ýakynlaşan dagyňyz elläp görüp bolýan Sinaý dagy ýaly däldir. Sinaý dagynda alawly ot ýanýardy, dagyň üstüni tümlük, gara bulut örtüp, gaý-harasat turýardy, ¹⁹surnaý sesi ýaňlanyp, Hudaýyň owazy eşidilýärdi. Muny eşiden adamlar Hudaýyň özlerine ikilenç geplemezligi üçin ýalbarypdylar. ²⁰Sebäbi: «Daga hatda haýwan hem galtaşsa, daşlansyn» diýen Hudaýyň buýrugyna olar çydap bilmändiler. ²¹Görnüş şeýle bir gorkunçdy welin, Musanyň özi: «Gorkudan ýaňa titreýärin» diýipdi. ²²Siz bolsa Sion dagyna, diri Hudaýyň şäheri bolan göge degişli Iýerusalime, şagalaňly üýşmeleňe ýygnanan müňlerçe perişdeleriň huzuryna golaýlaşdyňyz. ²³Hudaýyň perzentleriniň ýygnagyna golaýlaşdyňyz, olaryň atlary gökde ýazylandyr. Hemmäniň Kazysy bolan Hudaýyň huzuryna geldiňiz. Hudaýyň owal-başdan kämillige ýetiren adamlarynyň öňüne geldiňiz. ²⁴Siz täze ähtiň Binýatçysy Isanyň huzuryna geldiňiz. Habylyň öç almaga gygyrýan ganyna däl-de, eýsem günälerimizi ýuwmak üçin sepilen Isanyň ganyna ýakynlaşdyňyz.

²⁵Üns beriň, özüňize gepleýän Hudaýdan ýüz öwürmäň! Özlerine ýerde Gepläni ret edenlerinde, gaçyp gutulyp bilmedik bolsalar, onda biz gökde Gepländen ýüz öwräýsek, jezadan asla gutulmajakdygymyz mese-mälim görnüp dur ahyry. ²⁶Şol wagt Hudaýyň sesi ýeri sarsdyrypdy, emma indi Ol: «Men ýene bir gezek diňe ýeri däl, gögi-de sarsdyraryn» diýip söz berdi. ²⁷«Ýene bir gezek» diýen söz titräýjek zatlaryň, ýagny ýaradylan zatlaryň aradan aýryljakdygyny, yranmaz zatlaryň ebedi galjakdygyny aňladýar. ²⁸Şonuň üçin hem yranmaz patyşalyga gowşandygymyz üçin şükür edeliň. Hudaýy hoşnut etmek üçin Oňa tabynlyk hem gorky bilen sežde edeliň, ²⁹sebäbi Hudaýymyz ýakyp-ýandyryjy otdur.

13-nji bap

Soňky öwüt-nesihatlar

¹Biri-biriňizi doganlyk söýgüsi bilen söýüp ýaşaň! ²Myhmansöýer boluň. Çünki myhmansöýer adamlaryň käbiri perişdeleriň kimdigini bilmezden olary myhman aldylar. ³Tussagdaky doganlaryňyzy unutmaň, özüňiz hem şolar bilen tussagda bolýan kimin, olary ýatlap duruň. Horluk çekýänleri unutmaň, özüňizi olaryň ornuna goýup görüň. ⁴Goý, hemmeler nika hormat goýsun, är-aýal düşegi günä bilen hapalanmasyn. Hudaý ahlaksyzlary we zynahorlary höküm eder. ⁵Puluň yşgyna düşmäň. Eliňizdäki baryna kanagat ediň. Sebäbi Hudaý: «Men sizi hiç wagt ýeke taşlamaryn, terk etmerin» diýdi. ⁶Şoňa görä-de, biz ynam bilen şeýle diýýäris: «Reb — tarapdarym, men gorkmaýaryn, ynsan maňa näme edip bilsin?».

⁷Hudaýyň sözüni size ýetiren ýolbaşçylaryňyzy ýada salyň. Olaryň nähili gowy durmuşda ýaşap geçendigi barada pikir ediň. Olaryň sadyklygyndan görelde alyň. ⁸IsaMesih düýn hem, bu gün hem, ebedilik Şoldur, Ol üýtgemeýändir. ⁹Her hili keseki taglymatlara köňül berip, ýoluňyzy urdurmaň. Kalbyňyzyň iýip-içmek adatlaryndan däl-de, Hudaýyň merhemetinden berkemegi oňatdyr. Sebäbi iýip-içmek adatlaryna eýerýänler mundan hiç hili haýyr gören däldir. ¹⁰Biziň bir gurbanlyk sypamyz bardyr, ýöne Mukaddes çadyrda hyzmat edýän ruhanylaryň ondan iýmäge haky ýokdur. ¹¹Gurbanlyk mallarynyň ganyny baş ruhany Iň mukaddes otaga getirip, günä üçin hödürleýär, emma olaryň maslygy düşelgeden daşarda ýakylýar. ¹²Şoňa görä, Isa hem şäher derwezesinden daşarda ejir çekip öldi. Ol halkyny Öz gany bilen päkledi. ¹³Geliň, bizem Onuň çydan kemsidilmelerine çydap, düşelgeden daşary — Onuň ýanyna gideliň, ¹⁴çünki biziň bu ýerde baky şäherimiz ýokdur, biz geljekki baky şähere garaşýarys. ¹⁵Şonuň üçin hem Isa arkaly Hudaýa gurbanlyk hökmünde hemişe öwgi bagyş edeliň. Onuň adyna alkyş aýdalyň! ¹⁶Ýagşylyk etmegi we elde baryňyzy beýlekilere eçilmegi unutmaň, sebäbi şunuň ýaly sadakalar Hudaýa ýaraýandyr.

¹⁷Ýolbaşçylaryňyzyň sözüne gulak asyň, olara tabyn boluň. Olar siziň janyňyz üçin Hudaýa hasabat bererler. Olaryň sözüne gulak asyň, sebäbi olar size gözegçilik edýändirler. Goý, olar borçlaryny şatlyk bilen ýerine ýetirsinler, gaýgy-hasrat çekmesinler, ýogsam, munuň size peýdasy degmez. ¹⁸Biziň üçin Hudaýa dileg ediň. Biz wyždanymyzyň arassadygyna ynanýarys we hemme tarapdan hemişe hormata mynasyp bolup ýaşamak isleýäris. ¹⁹Ýanyňyza basym dolanyp barmagym üçin dileg etmegiňizi aýratyn haýyş edýärin.

^20-21Islegini amala aşyrmagymyz üçin, goý, parahatlyk berýän Hudaý bizi^[14] ähli gerekli zatlar bilen üpjün etsin. Ol Rebbimiz Isany ebedilik äht baglaşýan gany arkaly ölümden direltdi we Ony Öz halkynyň beýik Çopany edip belledi. Goý, Hudaý Özüni hoşnut edýän işleri etmegimiz üçin, Isa Mesih arkaly bizi^[15] kämilleşdirsin. Isa Mesihe baky şan-şöhrat bolsun! Omyn.

²²Eý, doganlar, size ýazan bu gysga hatymdaky öwüt-ündewlerimi çyn ýürekden kabul etmegiňizi haýyş edýärin. ²³Doganymyz Timoteosyň tussaglykdan boşandygyndan habarly bolmagyňyzy isleýärin. Ýanyma gelen badyna, sizi görmäge özüm bilen bile ony hem alyp bararyn. ²⁴Ähli ýolbaşçylaryňyza we Hudaýyň tutuş halkyna salam aýdyň. Italiýaly doganlar size salam ýollaýarlar. ²⁵Hemmäňize Hudaýyň merhemeti ýar bolsun!^[16]

Ýohanna gelen aýanlyk

Giriş

Ýohanna gelen aýanlykIsaMesiheReb hökmünde iman edip, Oňa eýeren mesihileriň yzarlanan döwründe ýazyldy. Awtoryň esasy maksady iman ugrundaky şeýle yzarlanmalar we jebir-jepalar döwründe imanlylary ruhlandyryp, olara umyt bermekden ybaratdyr. Ol okyjylaryny şeýle döwürde öz imanlaryna sadyk galmaga çagyrýar.

Kitap esasan-da nyşanlar arkaly beýan edilen aýanlyklardan we görnüşlerden ybaratdyr. Olaryň nyşanlar arkaly berlen beýany şol döwürde ýaşan mesihiler üçin düşnükli bolsa-da, biziň döwrümiz üçin gizlin syr bolup durýandyr. Aýdymlaryň, sazlaryň, goşgularyň mowzuklary ýaly, bu kitabyň hem mowzugy dürli görnüşler topary arkaly dürli tärlerde öwran-öwran gaýtalanýar. Kitabyň düşündirişleriniň dürli-dürlüdigine garamazdan, onuň esasy mowzugy aýdyňdyr: Hudaý biziň Rebbimiz Isa Mesih arkaly Öz duşmanlaryny, şol sanda iblisi gutarnykly we doly ýeňjekdir. Bu ýeňiş doly amala aşandan soň Hudaý Özüne sadyk galan halkyny täze gögüň we täze ýeriň ýalkanyşlary bilen sylaglajakdyr.

Mazmuny

Giriş 1:1-8

Açyk görnüş we ýedi ýygnaga hat 1:9—3:22

Ýedi möhür bilen möhürlenen hat 5:1—8:1

Ýedi surnaý 8:2—11:19

Aždarha we iki jandar 12:1—13:18

Dürli görnüşler 14:1—15:8

Hudaýyň gazaby we ýedi käse 16:1-21

Babyl weýran edilýär, jandar, galp pygamber we iblis ýeňilýär 17:1—20:10

Iň soňky höküm 20:11-15

Täze gök, täze ýer we täze Iýerusalim21:1—22:5

Jemleme 22:6-21

1-nji bap

¹Bu kitap IsaMesihiň beren aýanlygydyr. Hudaý ýakyn wagtda bolmaly wakalary Öz bendelerine aýan etmek üçin, bu aýanlygy Isa Mesihe berdi. Isa Mesih hem ony Hudaýyň perişdesi arkaly Öz guly Ýohanna aýan etdi. ²Ýohanna hem Hudaýyň Isa Mesih baradaky habaryny, ýagny gören zatlarynyň baryny şaýat hökmünde beýan etdi. ³Bu pygamberlik sözlerini ýygnaga okap berýän bagtlydyr! Bu sözleri eşidip, olary ýerine ýetirýän bagtlydyr, çünki bu pygamberligiň berjaý bolmaly wagty golaýdyr.

Ýedi ýygnaga salam

⁴Aziýa welaýatyndaky ýedi ýygnaga men Ýohannadan dogaýy salam! Ozal bolan, häzir hem bar, gelejekde hem boljak Hudaýyň, Onuň tagtynyň öňündäki Hudaýyň ýedi Ruhunyň merhemeti size ýar bolsun! ^5-6Ölümden ilkinji bolup direlen, dünýä şalarynyň Hökümdary bolan sadyk şaýat Isa Mesihiň merhemeti we parahatlygy size ýar bolsun!

Şöhrat we gudrat baky Mesihiňkidir! Çünki Ol bizi söýensoň, ganyny döküp, günälerimizden azat etdi. Ol bizden Şalyk ýaradyp, Atasy Hudaýa hyzmat etmek üçin bizi ruhanylar belledi. Omyn! ⁷Ine, Ol bulutlaryň arasy bilen gelýär! Ony hemmeler, hatda Ony deşim-deşim edenler hem görer. Dünýäniň ähli halklary Ol sebäpli aglarlar. Bu dogrudan-da şeýle bolar! Omyn. ⁸Hökmürowan Reb şeýle diýýär: «Alfa we Omega^[1] Mendirin^[2]. Men ozal bolan, häzir bar, gelejekde hem boljak Hökmürowan Rebdirin».

Ýohanna Ynsan Ogluna meňzeş Birini görýär

⁹Isa Mesihiň şägirdi hökmünde görgülere, Hudaýyň Şalygyna we çydamlylyga şärikdeşiňiz bolan men Ýohanna doganyňyz Patmos diýen adadadym. Men Hoş Habary wagyz edip, Isa Mesih hakda şaýatlyk edenim sebäpli bu ada sürgün edilipdim. ¹⁰Rebbiň gününde Oňa sežde edýärkäm, meniň üstüme Mukaddes Ruh indi. Onsoň men ýeňse tarapymda surnaýyňky ýaly güýçli bir ses eşitdim. Ol ses: ¹¹«Görýänleriňi ýaz-da, ony ýedi ýygnaga: Efese, Izmire, Pergamona, Tiýatira, Sardise, Filadelfiýa we Laodikiýa ýolla» diýdi. ¹²Men özüm bilen gepleşýäni görjek bolup, ses gelen tarapa öwrüldim. Öwrülenimde, ýedi altyn çyradany, ¹³ olaryň arasynda bolsa ynsan ogluna meňzeş Birini gördüm. Onuň egnindäki lybasy topugyna düşüp durdy, bilinde bolsa altyndan guşagy bardy. ¹⁴Onuň saçlary ýüň ýaly, gar ýaly ap-akdy, gözleri alawlaýan ot ýalydy, ¹⁵aýaklary kürede gyzardylan mis ýaly ýalpyldaýardy, sesi ägirt ummanyň güwwüldisi ýalydy. ¹⁶Sag elinde ýedi ýyldyz bardy, agzyndan iki ýüzli kesgir gylyç çykyp durdy. Onuň ýüzi süýrgünortanyň Güni kimin parlaýardy. ¹⁷Men Ony gören badyma öli kimin aýaklaryna ýykyldym. Emma Ol elini egnime goýup, şeýle diýdi: «Gorkma! Ilkinji we Ahyrky Mendirin. ¹⁸Men diridirin. Ölüdim, ýöne, ine, indi ebedilik diridirin. Ölümiň-de, ölüler dünýäsiniň-de açary Mendedir. ¹⁹Ozalky, şu wagt görýänleriňi we mundan beýläk görjek zatlaryňyň baryny ýaz. ²⁰Meniň sag elimde görýän ýedi ýyldyzyň we ýedi altyn çyradanyň syry şeýle: ýedi ýyldyz ýedi ýygnagyň perişdelerini, ýedi çyradan hem ýedi ýygnagy aňladýandyr».

2-nji bap

Efesdäki ýygnaga

¹«Efesdäki ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Ýedi ýyldyzy sag elinde Saklaýan, ýedi altyn çyradanyň arasynda Gezýän şeýle diýýär: ²„Men seniň ähli edenleriňi, şol sanda zähmet çekendigiňi, gaýratlydygyňy bilýärin. Seniň ýaman adamlary ýigrenýändigiňi hem bilýärin. Sen özlerini resul saýýanlary synap, olaryň ýalan resuldyklaryny äşgär etdiň. ³Sen gaýratlysyň, Meniň ugrumda köp muşakgatlara çydadyň, ruhdan düşmediň. ⁴Emma sende oňlamaýan bir zadym bar: sen Meni ilkibaşda söýşüň ýaly söýmeýärsiň. ⁵Şonuň üçin, haýsy belentlikden ýykylanyňy ýadyňa sal! Toba et-de, ilkibaşda eden işleriňi amal et! Eger toba gelmeseň, ýanyňa baryp, çyradanyňy ýerinden aýraryn. ⁶Ýöne şu edýänleriňi welin oňlaýaryn: sen nikolaçylaryň^[3] edýän işlerini ýigrenýärsiň. Men hem olary ýigrenýärin. ⁷Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin! Ýamanlykdan üstün gelene Hudaýyň jennetdäki ýaşaýyş daragtynyň miwesinden iýmäge rugsat ederin“».

Izmirdäki ýygnaga

⁸«Izmirdäki ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Ölen we Direlen, Ilkinji we Ahyrky şeýle diýýär: ⁹„Men seniň muşakgatlaryňy we garyplygyňy bilýärin, aslynda welin sen baýsyň! Men özlerini ýahudy saýýanlaryň saňa dil ýetirýändiklerini hem bilýärin. Ýöne olar ýahudylar däl-de, şeýtanyň üýşmeleňidir. ¹⁰Görjek görgüleriňden gorkma! Ine, synamak üçin, iblis siziň käbirleriňizi tussag etdirer. Siz on günläp muşakgat çekersiňiz. Ölüm howpy üstüňe abananda-da, sadyk gal, Men saňa ýaşaýyş täjini bererin. ¹¹Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin! Ýamanlykdan üstün gelen ikinji ölümiň jebirlerine duçar bolmaz“».

Pergamondaky ýygnaga

¹²«Pergamondaky ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Iki ýüzli kesgir gylyjy Bolan şeýle diýýär: ¹³„Seniň nirede ýaşaýanyňy bilýärin, şeýtanyň tagty hem şol ýerdedir. Emma muňa garamazdan, sen Maňa sadyk bolup galansyň. Sen hatda öz şäheriňde, hawa, şeýtanyň ýaşaýan şäherinde sadyk güwäm Antibiň öldürilen günlerinde-de Maňa bolan imanyňdan dänen dälsiň. ¹⁴Ýöne sende oňlamaýan käbir zatlarym bar. Siziň araňyzda Bilgamyň taglymatyna eýerýänler bar. Bilgam ysraýyl halkyny günäniň toruna salmagyň ýoluny Ballaga öwretdi. Şeýdip, ysraýyl halky buta berlen gurbanlygy iýip, zyna etdi. ¹⁵Şeýle-de, araňyzda nikolaçylaryň taglymatyna eýerýänler hem bar. ¹⁶Toba et! Ýogsa tizara ýanyňa baryp, agzymdaky gylyç bilen olara garşy urşaryn. ¹⁷Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin! Ýamanlykdan üstün çykana ýaşyryn saklanan mannadan^[4] bererin. Mundan başga-da, oňa ýüzüne täze at ýazylgy bir ak daş bererin. Bu ady daşy aljak adamdan başga hiç kim bilmez“».

Tiýatiradaky ýygnaga

¹⁸«Tiýatiradaky ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Gözleri alawlaýan ot ýaly, aýaklary mis ýaly ýalpyldaýan Hudaýyň Ogly^[5] şeýle diýýär: ¹⁹„Men seniň ähli edenleriňi, söýgiňi, imanyňy, hyzmatyňy we gaýratyňy bilýärin. Seniň häzirki edýänleriňiň ozalkylardan köpdügini hem bilýärin. ²⁰Emma sende oňlamaýan bir zadym bar: sen özüni pygamber saýýan Izebel atly aýalyň edenlerine geçirimlilik edýärsiň. Ol Meniň bendelerimi öz taglymaty bilen azdyryp, olara zynahorlyk etdirjek bolýar, buta hödürlenen gurbanlyklardan iýdirjek bolýar. ²¹Men oňa toba etmäge wagt berdim, ýöne ol azgynlygyndan ýüz öwresi gelenok. ²²Şonuň üçin-de, Men ony hassalyk düşeginde ýatyraryn. Bu aýal bilen zyna edenlere-de, onuň azgynlygyndan^[6] ýüz öwürmeseler, jebir-jepa çekdirerin. ²³Men onuň çagalaryny hem öldürerin. Şonda hemme ýygnaklar Meniň ýürekleri we pikirleri derňeýändigimi bilerler. Men siziň her biriňize eden işleriňize görä jeza bererin. ^24-25Emma size, ýagny Tiýatiradaky Izabeliň bu taglymatyna eýermedikleriň we ‘şeýtanyň syrlary’ diýilýänleri bilmeýänleriň baryna şuny aýdýaryn: eger imanyňyzy Men gelýänçäm saklasaňyz, siziň üstüňize başga zat ýüklemerin. ^26-28 Atamyň Maňa ygtyýar berşi ýaly, Men hem ýamanlykdan üstün çykana, Meniň yradamy ahyra çenli berjaý edene milletleriň üstünden ygtyýar bererin. Ol milletleri demir hasasy bilen dolandyrar; olary küýzegäriň golçasy deý çym-pytrak eder. Men oňa daň ýyldyzyny hem bererin. ²⁹Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin!“»

3-nji bap

Sardisdäki ýygnaga

¹«Sardisdäki ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Hudaýa hyzmat edýän ýedi Ruhy Dolandyrýan, elinde ýedi ýyldyzy Saklaýan şeýle diýýär: „Men seniň ähli edenleriňi bilýärin. Sen diri hasaplansaň-da, ölüsiň. ²Oýan! Özüňde galan we öljek bolup duran zatlary berkit. Sebäbi Hudaýyň nazarynda işleriňiň biri-de kämil däl eken. ³Eşidenleriňi we öwrenenleriňi ýada sal, olary berjaý et-de toba gel. Oýanmasaň, bir ogry ýaly bararyn. Meniň haýsy sagatda üstüňe barjagymy-da bilmän galarsyň. ⁴Ýöne Sardisde öz lybasyny hapalamadyk birnäçe adam bar. Olar Meniň bilen ak lybaslara beslenip gezerler, sebäbi muňa mynasypdyrlar. ⁵Ýamanlykdan üstün gelen hem ak lybasa beslener. Men onuň adyny ýaşaýyş kitabyndan öçürmerin, Atamyň we Onuň perişdeleriniň huzurynda adynyň bu kitapda ýazylandygyny tassyklaryn. ⁶Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin!“»

Filadelfiýadaky ýygnaga

⁷«Filadelfiýadaky ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Bu habar mukaddes we hakyky Bolandandyr. Ol Dawut açarynyň Eýesidir. Onuň açan gapysyny hiç kim ýapyp bilmez. Onuň ýapan gapysyny hiç kim açyp bilmez. Ine, Ol şeýle diýýär: ⁸„Seniň ähli edenleriňi bilýärin. Ine, öňüňde bir gapyny açyp goýdum, ony hiç kim ýapyp bilmez. Güýjüňiň azdygyny hem bilýärin. Ýöne muňa garamazdan, Meniň sözümi berjaý etdiň, adymdan dänmediň. ⁹Men şeýtanyň üýşmeleňini gelip, aýagyňa ýykylmaga mejbur ederin, olar seni söýýändigimi bilerler. Olar özlerini ýahudy saýsalar-da, olar asla ýahudy däl, olar ýalan aldaýarlar. ¹⁰Sen buýruklarymy berjaý edip, imanda berk durduň. Şoňa görä-de, ýer ýüzüniň ýaşaýjylaryny synamak üçin bütin dünýäniň üstünden injek synag pursadynda seni goraryn. ¹¹Men basym bararyn. Täjiňi hiç kim almaz ýaly, imanda berk dur. ¹²Ýamanlykdan üstün geleni Hudaýymyň ybadathanasynyň diregi ederin. Ol şol ýerde baky galar. Men onuň maňlaýyna Hudaýymyň adyny we Hudaýymyň şäheriniň adyny ýazaryn. Bu şäher gökden, Hudaýymyň huzuryndan inýän täze Iýerusalimdir. Men onuň maňlaýyna Öz adymy hem ýazaryn. ¹³Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin!“»

Laodikiýadaky ýygnaga

¹⁴«Laodikiýadaky ýygnagyň perişdesine şuny ýaz:

Sadyk we dogruçyl Şaýat, Hudaýyň ýaradanlarynyň Başy, Omyn diýip Atlandyrylýan şeýle diýýär: ¹⁵„Seniň ähli edenleriňi bilýärin, seniň ne sowuk, ne-de gyzgyndygyňy bilýärin. Wah, käşgä sowuk ýa gyzgyn bolsadyň! ¹⁶Sen ne gyzgyn, ne-de sowuk, ýöne ýyly bolanyň üçin Men seni gusaryn. ¹⁷Sen: ‘Men baýdyryn, baýap, zada zar däldirin’ diýýärsiň. Aslynda welin nalajedeýin, betbagt, gedaý, kör we ýalaňaçdygyňy bilmeýärsiň! ¹⁸Gel, Men saňa maslahat bereýin: baýar ýaly, Menden otda arassalanan altyny satyn al; ýalaňaçlygyň aýbyny örter ýaly, Menden ak egin-eşik satyn al; görüp biler ýaly, Menden gözüňe melhem satyn al. ¹⁹Men Öz söýýänlerime käýäp, olary terbiýeleýändirin. Şonuň üçin-de, yhlasly bol, toba et! ²⁰Ine, men işikde duryn, gapyny kakýaryn. Sesimi eşidip, gapyny açanyň öýüne girerin. Men onuň bilen, ol hem Meniň bilen bir saçak başynda tagam iýer. ²¹Men ýamanlykdan üstün gelip, Atam bilen Onuň tagtynda oturyşym ýaly, ýeňijä-de Meniň bilen Öz tagtymda oturmaga ygtyýar bererin. ²²Gulagy bar adam Mukaddes Ruhuň ýygnaklara näme diýýänini eşitsin!“»

4-nji bap

Gökdäki tagt

¹Şondan soň gökde bir açyk gapyny gördüm. Ilkibaşda meniň bilen gepleşen, surnaýyň sesine meňzeýän ses maňa: «Ýokary çyk, Men saňa mundan soň bolmaly zatlary görkezeýin» diýdi. ²Şol pursadyň özünde meniň üstüme Mukaddes Ruh indi. Men gökde bir tagtyň duranyny, onuň üstünde-de Biriniň oturandygyny gördüm. ³Tagtda Oturanyň keşbi ýaşma, hakyk daşlary kimin şöhle saçýardy, tagtyň töwereginde zümerret ýaly älemgoşar bardy. ⁴Tagtyň töwereginde ýene-de ýigrimi dört tagt bardy, bu tagtlaryň üstünde ýaşulular otyrdy. Olaryň egninde ak lybaslary, başlarynda altyn täçleri bardy. ⁵Tagtdan ýyldyrymlar çakýardy, batly sesler we gök gürrüldisi eşidilýärdi. Tagtyň öňünde ýedi çyra ýanyp durdy, bu Hudaýyň ýedi Ruhudy. ⁶Tagtyň garşysynda bulgur kimin dury, çüýşeden ýasalan ýaly bir deňiz bardy. Tagtyň ortasynda we töwereginde dört sany mahluk bardy. Olaryň öňi-de, arkasy-da gözlerden doludy. ⁷Birinji mahluk arslana, ikinji mahluk öküze meňzeýärdi. Üçünji mahlugyň ýüzi adamyň ýüzi ýalydy, dördünji mahluk uçup barýan bürgüde meňzeýärdi. ⁸Bu dört mahlugyň hersiniň alty ganaty bardy. Olaryň hemme ýeri, hatda ganatlarynyň aşagy-da gözlerden dos-doludy. Olar gije-gündiz yzyny üzmän:

«Hökmürowan RebHudaý mukaddesdir,

mukaddesdir, mukaddesdir,

Ol geçmişde bardy, häzir hem bar,

gelejekde hem boljakdyr» — diýip gaýtalaýardylar.

⁹Mahluklar her gezek tagtda Oturany, baky ýaşaýan Hudaýy şöhratlandyryp, Oňa hormat bildirip, şükür edenlerinde, ¹⁰ýigrimi dört ýaşuly tagtda Oturanyň öňünde ýüzin düşüp, baky ýaşaýan Hudaýa sežde edýärdiler, täçlerini tagtyň öňünde goýup:

¹¹«Ýa Reb Hudaýymyz!

Sen şöhrata, hormata we gudrata mynasypsyň.

Hemme zady Sen ýaradansyň.

Ählisi yradaňa görä döredildi we ýaradyldy» diýýärdiler.

5-nji bap

Düýrlenen kagyz we Guzy

¹Men tagtda Oturanyň sag elinde düýrlenen bir kagyz gördüm. Onuň iki tarapynda-da ýazgylar bolup, ýedi möhür bilen möhürlenendi. ²Soňra güýçli bir perişdäni gördüm. Ol batly sesi bilen: «Düýrlenen kagyzyň möhürlerini döwmäge^[7], ony açmaga kim mynasyp?» diýip soraýardy. ³Emma düýrlenen kagyzy açyp, oňa seredip biljek adam ne gökde, ne ýerde, ne-de ýeriň astynda bardy. ⁴Men ajy gözýaş döküp agladym, sebäbi düýrlenen kagyzy açyp, onuň içine seretmäge mynasyp hiç kim tapylmady. ⁵Şonda ýaşulularyň biri maňa şeýle diýdi: «Aglama! Ine, Ýahuda tiresinden, Dawudyň kökünden bolan Arslan üstün çykdy. Ol ýedi möhür bilen möhürlenen düýrlenen kagyzy açmagy başarar». ⁶Onsoň men damagy çalnan guza meňzeýän bir Guzyny gördüm. Guzy tagtyň ortasynda, dört mahluk bilen ýaşulularyň arasynda durdy. Guzynyň ýedi şahy bilen ýedi gözi bardy. Bu gözler Hudaýyň bütin dünýä iberilen ýedi Ruhudyr. ⁷Guzy geldi-de, tagtda Oturanyň sag elinden düýrlenen kagyzy aldy. ⁸Ol düýrlenen kagyzy eline alanda, dört mahluk we ýigrimi dört ýaşuly Guzynyň öňünde ýüzin düşüp, Oňa sežde etdiler. Olaryň her biriniň elinde arfa we ýakymly ysly tütetgiden doly altyn käse bardy. Bu ýakymly ysly tütetgiler Hudaýyň halkynyň doga-dilegleridir. ⁹Olar täze bir aýdym aýdýardylar:

Sen mynasypsyň bu kagyzy almaga,

hem-de onuň möhürlerini döwmäge.

Çünki Sen damagyň çalnyp, Öz ganyň bilen,

her tireden, her dilden,

her halkdan hem-de milletden

Hudaý üçin adamlary^[8] satyn alansyň.

¹⁰Sen olardan şalyk ýaratdyň,

Hudaýymyza hyzmat etmek üçin olary ruhany bellediň,

olar ýer ýüzünde şalyk sürerler^[9]!

¹¹Onsoň men tagtyň, janly mahluklaryň hem-de ýaşulularyň töweregindäki perişdeleri gördüm we olaryň seslerini eşitdim. Olar sanardan köpdi, müňlerçe müňdi, on müňlerçe on müňdi. ¹²Olar batly ses bilen:

«Damagy çalnan Guzy

güýji hem-de baýlygy,

paýhasy hem gudraty,

hormaty hem şöhraty

öwgüleri almaga mynasypdyr!» diýýärdiler.

¹³Onsoň gökdäki, ýer ýüzündäki, ýer astyndaky we deňizdäki her bir mahlugyň, älemdäki bar zadyň:

«Tagtda Oturana we Guza

baky öwgüler bolsun!

Hormat, şöhrat we gudrat

Olara baky ýar bolsun!» diýýänlerini eşitdim.

¹⁴Dört mahluk «Omyn!» diýýärdi, ýaşulular ýüzin düşüp, sežde edýärdiler^[10].

6-nji bap

Ýedi möhür

¹Onsoň men Guzynyň ýedi möhüriň birini döwenini gördüm. Şonda mahluklaryň biriniň gök gürrüldisi ýaly ses bilen «Bäri çyk^[11]!» diýenini eşitdim. ²Görsem, ine, bir ak at dur. Onuň üstündäki atlynyň elinde ýaý bardy. Bu atlynyň başyna bir täç geýdirildi. Ol täze ýeňişlere taýyn ýeňiji kimin çykdy. ³Guzy ikinji möhüri döwende, ikinji mahlugyň hem: «Bäri çyk!» diýenini eşitdim. ⁴Şonda ikinji bir at — gyzyl at çykdy. Adamlar biri-birini öldürer ýaly, şol atla ýer ýüzüni parahatlykdan mahrum etmäge ygtyýar berlendi. Oňa uly bir gylyç hem berildi. ⁵Guzy üçünji möhüri döwende, üçünji mahlugyň hem: «Bäri çyk!» diýenini eşitdim. Görsem, ine, bir gara at dur. Onuň üstündäki atlynyň elinde bir terezi bardy. ⁶Onsoň men dört mahlugyň arasyndan göýä bir sesiň: «Uzakly gün işläp gazanjak haky diňe bir käse bugdaý bilen üç käse arpa ýetsin! Emma zeýtun we üzüm agaçlaryny zaýalama!» diýenini eşitdim. ⁷Guzy dördünji möhüri döwende, dördünji mahlugyň hem: «Bäri çyk!» diýenini eşitdim. ⁸Görsem, ine, reňki solgun bir at dur. Onuň üstündäki atlynyň ady Ölümdi, onuň yzyndan ölüler dünýäsi gelýärdi. Olara ýeriň dörtden bir bölegine ygtyýar berlip, şol ýerdäki adamlary gylyç, açlyk, mergi, wagşy haýwanlar bilen öldürmäge rugsat edilipdi. ⁹Guzy bäşinji möhüri döwende, gurbanlyk sypasynyň aşagynda Hudaýyň Hoş Habary ugrunda we eden şaýatlyklary üçin öldürilenleriň janlaryny gördüm. ¹⁰Olar batly ses bilen gygyryp: «Eý, mukaddes we hakyky Reb! Sen ýer ýüzüniň ilatyny haçan höküm etjek? Biziň ganymyzy olardan haçan sorajak?» diýip soradylar. ¹¹Şonda olara ak lybas berlip, ýene az salym sabyr etmelidigini aýtdylar. Çünki olaryň hataryna özleri ýaly öldüriljek ýoldaşlarynyň we doganlarynyň doly sany goşulmalydy. ¹²Guzy altynjy möhüri döwende, ýeriň gaty çaýkananyny gördüm. Gün gara ýüňden dokalan jul kimin garaldy, Aý bolsa gana döndi. ¹³Asmandaky ýyldyzlar ýere paýyrdap döküldiler. Olar bişmedik injirleriň güýçli ýeliň zarbyna ýere dökülişi ýaly gaçdylar. ¹⁴Gök hem kagyz kimin düýrlenip, gözden ýitdi. Daglaryň, adalaryň ählisi öz ýerinden gozgandy. ¹⁵Dünýäniň şalary, şazadalary, müňbaşylary, baýlary, ygtyýarlylary, hemme gullar we azat adamlar gowaklarda, dagyň gaýalarynda gizlendiler. ¹⁶Olar daglara we gaýalara ýüzlenip, şeýle diýdiler: «Biziň üstümize ýykylyň! Bizi tagtda Oturanyň ýüzünden, Guzynyň gazabyndan gizläň! ¹⁷Çünki Olaryň^[12] gazabynyň güni ýetip geldi. Muňa döz geljek barmy?»

7-nji bap

Möhürlenen 144000 adam

¹Şundan soň ýeriň dört burçunda duran dört perişdäni gördüm. Olar ýer ýüzüne, deňze ýa-da agaçlara öwüsmesin diýip, ýeriň dört tarapyndaky ýelleri saklap durdylar. ²Olara ýere, deňze zyýan ýetirmeklik ygtyýary berlipdi. Soňra gündogardan ýokary çykyp barýan perişdäni gördüm. Onda Diri Hudaýyň möhüri bardy. Ol şol dört perişdä batly gygyryp, şeýle diýdi: ³«Biz Hudaýymyzyň gullarynyň maňlaýyna möhür basýançak, ýere, deňze we agaçlara zyýan ýetirmäň!» ⁴Men möhürlenenleriň sanyny eşitdim. Ysraýyl halkynyň ähli tirelerinden bir ýüz kyrk dört müň adam möhürlenendi:

⁵Ýahuda tiresinden on iki müň adam,

Ruben tiresinden on iki müň adam,

Gat tiresinden on iki müň adam,

⁶Aşer tiresinden on iki müň adam,

Naftaly tiresinden on iki müň adam,

Manaşa tiresinden on iki müň adam,

⁷Şimgon tiresinden on iki müň adam,

Lewi tiresinden on iki müň adam,

Ysakar tiresinden on iki müň adam,

⁸Zebulun tiresinden on iki müň adam,

Ýusup tiresinden on iki müň adam,

Benýamin tiresinden on iki müň adam.

Ak lybasa beslenen mähelle

⁹Mundan soň her milletden, her halkdan, her tireden, her dilden bolan, hiç kimiň sanap bilmejek ägirt mähellesiniň tagtyň we Guzynyň öňünde duranyny gördüm. Olar ak lybasdadylar we ellerinde palma agajynyň şahalary bardy. ¹⁰Olar batly ses bilen gygyryp: «Tagtda oturan Hudaýymyz we Guzy biziň Halasgärimizdir» diýýärdiler. ¹¹Tagtyň, ýaşulularyň we dört mahlugyň töweregindäki perişdeleriň ählisi ýüzin düşüp, Hudaýa sežde etdiler. ¹²Olar şeýle diýýärdiler:

«Omyn!

Hudaýymyza öwgi, şan-şöhrat bolsun!

Oňa paýhas, şükürler, hormat, gudrat we kuwwat

ebedilik ýar bolsun!

Omyn!»

¹³Onsoň ýaşululardan biri menden: «Bu ak lybasa beslenenler kim, nireden gelipdirler?» diýip sorady. ¹⁴Men: «Muny sen bilýänsiň, agam!» diýip jogap berdim. Ýaşuly: «Bular şol agyr muşakgatlary başdan geçirenler. Olar öz lybaslaryny Guzynyň gany bilen ýuwup, olary ap-ak etdiler. ¹⁵Şoňa görä, olar Hudaýyň tagtynyň öňünde bolup, gije-gündiz Onuň ybadathanasynda Oňa hyzmat edýärler. Tagtda Oturan olary Öz penasynda saklaýar. ¹⁶Olar indi asla ajykmazlar, asla suwsamazlar, olary gün urmaz, jöwza-da ýakmaz. ¹⁷Çünki tagtyň ortasynda duran Guzy olary bakar, olary ýaşaýyş suwunyň gözbaşlaryna äkider. Hudaý olaryň gözýaşlarynyň her damjasyny süpürer».

8-nji bap

Ýedinji möhür

¹Guzy ýedinji möhüri döwende, gökde ýarym sagada golaý ümsümlik boldy. ²Men Hudaýyň öňünde duran ýedi perişdäni gördüm. Olara ýedi surnaý berildi. ³Başga bir perişde gelip, gurbanlyk sypasynyň öňünde durdy. Onuň elinde altyndan gap bardy. Bu perişdä köp mukdarda ýakymly ysly tütetgi berildi. Ol bu tütetgini Hudaýyň halkynyň doga-dileglerine goşup, tagtyň öňündäki altyndan ýasalan gurbanlyk sypasynda hödür etmelidi. ⁴Hudaýyň halkynyň doga-dilegleri bilen birlikde ýakymly ysly tütetginiň tüssesi perişdäniň elinden Hudaýyň huzuryna tarap ýokary göterildi. ⁵Perişde gaby alyp, ony gurbanlyk sypasyndaky otdan doldurdy-da, ony gökden ýere zyňdy. Şonda gök gürläp, güňleç gürrüldi eşidildi, ýyldyrym çakyp, ýer titredi.

Ýedi surnaý

⁶Onsoň ýedi perişdäniň hersi elindäki surnaýy çalmaga taýýarlandylar. ⁷Birinji perişde surnaýyny çaldy. Gan gatyşykly doly we ot döräp, ýer ýüzüne döküldi. Ýeriň üçden biri^[13], agaçlaryň üçden biri, gök otlaryň bary ýanyp köýdi. ⁸Ikinji perişde surnaýyny çaldy. Şonda alawlap ýanýan äpet dag ýaly bir zat deňze zyňyldy. Deňziň suwunyň üçden biri gana öwrülip, ⁹onda ýaşaýan janly-jandarlaryň üçden biri gyryldy, gämileriň üçden biri heläk boldy. ¹⁰Üçünji perişde surnaýyny çaldy. Gökden alawlap ýanýan ot ýaly äpet bir ýyldyz derýalaryň üçden biriniň üstüne, suw gözbaşlaryna gaçdy. ¹¹Ol ýyldyzyň ady Ýowşandyr. Suwlaryň üçden biri ajady. Ajy suwdan içen adamlaryň ençemesi öldi. ¹²Dördünji perişde surnaýyny çaldy. Günüň üçden bir bölegine, Aýyň üçden bir bölegine, ýyldyzlaryň üçden bir bölegine zarba urlup, olaryň üçden bir bölegi garaldy. Netijede, gündiziň we gijäniň üçden bir bölegi ýagtysyz galdy. ¹³Soňra men gökde uçup ýören bürgüdi^[14] gördüm. Onuň batly ses bilen şeýle diýýänini eşitdim: «Surnaý çaljak beýleki üç perişdäniň surnaýynyň sesinden ýaňa ýer ýüzünde ýaşaýanlaryň gününe waý-waý-waý!»

9-njy bap

¹Bäşinji perişde surnaýyny çaldy. Men gökden ýere gaçan bir ýyldyz gördüm. Ýyldyza dowzah guýusynyň açary berildi. ²Ol dowzah guýusyny açanda, ondan äpet ojagyň tüssesi ýaly tüsse burugsalap çykdy. Bu tüsseden ýaňa Gün we Aý garaldy. ³Tüsseden ýer ýüzüne çekirtgeler ýagdy. Olara ýer ýüzündäki içýanlaryňky ýaly güýç berlipdi. ⁴Olara ýer ýüzüniň otuna, ösümligine ýa-da agajyna däl-de, diňe maňlaýynda Hudaýyň möhüri bolmadyk adamlara zyýan ýetirmek buýruldy. ⁵Olara bu adamlary öldürmän, diňe bäş aýlap gynamaga ygtyýar berildi. Çekirtgeleriň berýän ezýeti içýanlaryň adamy çakanda berýän yzasyna meňzeýärdi. ⁶Adamlar şol günlerde ölümi agtararlar, ýöne ony tapmazlar. Ölümi küýsärler, ýöne ölüm olardan gaçar. ⁷Çekirtgeleriň görnüşi söweşe girjek bedewleriňkä meňzeýärdi. Olaryň başlarynda altyn täje meňzeş zat bardy, ýüzleri adamyňka meňzeýärdi. ⁸Saçlary aýalyň saçy, dişleri-de arslanyňky ýalydy. ⁹Olaryň döşi demir sowut ýalydy. Ganatlarynyň sesi köpsanly söweş arabalarynyň şakyrdysyna meňzeýärdi. ¹⁰Içýanlaryňky ýaly guýruklary we neşderleri bardy. Adamlara bäş aýlap ejir çekdirmek üçin berlen güýçleri guýruklaryndady. ¹¹Olara düýpsüz dowzahyň perişdesi hökümdarlyk edýärdi. Bu perişdäniň ady ýewreýçe Abaddon^[15], grekçe bolsa Apolliýondyr^[16]. ¹²Birinji bela geçdi, onuň yzyndan ýene-de iki bela gelýär.

¹³Altynjy perişde surnaýyny çaldy. Men Hudaýyň öňündäki altyndan ýasalan gurbanlyk sypasynyň dört şahyndan çykýan sesi eşitdim. ¹⁴Bu ses eli surnaýly perişdä: «Beýik Ýewfrat derýasynyň boýunda daňylgy duran dört perişdäni boşat» diýdi. ¹⁵Dört perişde boşadyldy. Olar şol ýyl, şol aý, şol gün, şol sagat üçin taýýarlanylyp, adamlaryň üçden birini öldürmäge niýetlenipdi. ¹⁶Atly goşunlarynyň sany müňlerçe müňdi, olaryň sanyny meniň özüm eşitdim. ¹⁷Görnüşimde gören atlarymyň we olaryň üstündäkileriň görnüşi şeýledi: atlylaryň sowutlary ot ýaly gyzyl, goýy gök we kükürt ýaly sarydy; atlaryň kellesi arslanyňka meňzeýärdi, agyzlaryndan ot, tüsse we kükürt çykýardy. ¹⁸Adamlaryň üçden biri olaryň agzyndan çykýan otdan, tüsseden we kükürtden — şu üç beladan öldi. ¹⁹Atlaryň güýji hem agyzlarynda, hem guýruklaryndady. Olaryň guýruklary ýylana meňzeýärdi, sebäbi olaryň ujy ýylanyň kellesi ýalydy. Olar şonuň bilen adamlary heläkleýärdiler. ²⁰Bu belalardan aman galan adamlar şonda-da elleriniň pis işlerinden dänip, toba gelmediler. Olar jynlara, altyndan, kümüşden, bürünçden, daşdan we agaçdan ýasalyp, eşitmeýän, görmeýän, ýöremeýän butlara sežde etmeklerini bes etmediler. ²¹Olar ganhorlyklaryndan, jadygöýliklerinden, azgynlyklaryndan we ogurlyklaryndan dänmediler, toba gelmediler.

10-njy bap

Perişde we kitapça

¹Onsoň men gökden aşak inip gelýän başga bir güýçli perişdäni gördüm. Ol buluda bürenipdi, onuň başynyň ýokarsynda älemgoşar şugla saçýardy. Perişdäniň ýüzi gün ýaly şöhle saçýardy, aýaklary bolsa ot sütünleri ýalydy. ²Elinde açyk kitapça bardy. Ol sag aýagyny deňze, çep aýagyny bolsa ýeriň üstünde goýdy-da, ³arslanyň arryldysyna meňzeş batly ses bilen gygyrdy. Soňra ýedi gök gürrüldisi gürledi. ⁴Bu ýedi gök gürrüldisi gürlände, men ýazmaga taýýarlandym. Ýöne gökden: «Ýedi gök gürrüldisiniň aýdanlaryny ýazma, ýöne möhürle! Goý, olar gizlin galsyn!» diýen bir ses eşitdim. ⁵Deňziň we ýeriň ýüzünde duranyny gören perişdäm sag elini göge galdyrdy. ⁶Ol gögi we gökdäkileri, ýeri we ýerdäkileri, deňzi we deňizdäkileri Ýaradanyň, baky ýaşaýan Hudaýyň adyndan ant içip, şeýle diýdi: «Indi gijikme bolmaz! ⁷Ýedinji perişdäniň surnaýyny çaljak güni Hudaý Öz pygamber gullaryna yglan edişi ýaly, Onuň syry amala aşar». ⁸Soňra gökden eşiden sesim ýene-de meniň bilen gepleşip, maňa: «Bar, deňziň we ýeriň ýüzünde duran perişdäniň elindäki açyk kitapçany al!» diýdi. ⁹Men perişdäniň ýanyna baryp, kitapçany maňa bermegini haýyş etdim. Ol hem maňa: «Al, iý! Ol içiňi ajadar, ýöne agzyňda bal ýaly süýji bolar» diýdi. ¹⁰Men kitapçany perişdäniň elinden alyp iýdim. Ol agzymda bal ýaly süýjüdi, emma ony iýenimden soň, içim ajady. ¹¹Onsoň ol maňa: «Sen ýene-de köp halklar, milletler, diller we patyşalar hakda pygamberlik etmelisiň» diýdi.

11-nji bap

Iki şaýat

¹Maňa bir ölçeg taýagy berlip, şeýle diýildi: «Git-de, Hudaýyň ybadathanasyny, gurbanlyk sypasyny ölçe, ol ýerde sežde edýänleri sana. ²Emma ybadathananyň daşky howlusyny hasaba alma, ony ölçeme, sebäbi ol başga milletlere berlendir. Olar mukaddes şäheri kyrk iki aýlap depelär. ³Men iki şaýadymy ibererin. Olar hem jul geýnip, bir müň iki ýüz altmyş günläp pygamberlik ederler. ⁴Dünýäniň Rebbiniň öňünde duran iki zeýtun agajy, iki çyradan, ine, şulardyr. ⁵Kimdir biri olara zyýan ýetirjek bolsa, olaryň agzyndan çykan ot duşmanlaryny köýdürer. Olara zyýan ýetirmekçi bolan şeýle öldürilmelidir. ⁶Pygamberlik eden günleri ýagyş ýagmaz ýaly, olaryň gögi baglamaga ygtyýary bardyr. Olaryň suwy gana öwürmäge, ýer ýüzüni islän wagtlary dürli bela-külpetlere ýolukdyrmaga ygtyýarlary bardyr. ⁷Olar pygamberliklerini tamamlanlarynda, dowzahdan çykan jandar olar bilen urşar. Jandar olary ýeňer we öldürer. ⁸Olaryň jesetleri beýik şäheriň baş köçesinde serlip ýatar. Olaryň Rebbi hem bu şäherde haça çüýlendi. Adamlar ýaňsylap, bu şäheri „Sodom“ ýa-da „Müsür“ diýip atlandyrýardylar. ⁹Her halkdan, tireden, dilden we milletden bolan adamlar üç ýarym günläp olaryň jesetlerine tomaşa ederler we jaýlamaga rugsat bermezler. ¹⁰Ýer ýüzüniň ilaty olaryň bu ýagdaýyna begenişip, baýram eder, biri-birlerine sowgatlar ýollar. Sebäbi bu iki pygamber ýer ýüzünde ýaşaýanlara köp sütem edipdi». ¹¹Emma üç ýarym günden Hudaýyň dirilik demi olaryň bedenine girip, olar aýaga galdylar. Muny görenleri howsala gaplap aldy. ¹²Iki pygamber gökden: «Bäri, ýokary çykyň!» diýýän batly sesi eşitdi. Onsoň olar duşmanlarynyň gözüniň alnynda bulutda göge galdylar. ¹³Şol sagat bir güýçli ýertitreme bolup, şäheriň ondan biri ýumruldy. Ýertitremede ýedi müň adam heläk boldy. Aman galanlar gorkup, Gögüň Hudaýyny şöhratlandyrdylar. ¹⁴Ikinji bela hem geçdi. Ine, basym, üçünji bela ýetip gelýär!

Ýedinji surnaý çalynýar

¹⁵Ýedinji perişde surnaýyny çaldy. Gökden:

«Dünýä şalygy indi Rebbimiziň we Onuň Saýlanynyň şalygydyr.

Hudaý asyrlarboýy şalyk sürjekdir» — diýip gygyrýan batly sesler eşidildi.

¹⁶Hudaýyň öňünde tagtlarynda oturan ýigrimi dört ýaşuly Onuň öňünde ýüzin düşdi-de, Oňa sežde edip, ¹⁷şeýle diýdi:

«Ýa Reb Hökmürowan Hudaý!

Sen häzir bar, geçmişde-de bolduň^[17].

Biz Saňa şükür edýäris.

Çünki Sen beýik gudratyňa beslenip,

şalyk sürüp başladyň.

¹⁸Milletler Saňa gaharlandylar.

Indi Sen hem gazaba mündüň.

Indi ölülere kazylyk etmegiň wagty geldi.

Seniň gullaryň bolan pygamberleri,

Öz halkyňy we Senden gorkýan uly-kiçi baryny

sylaglamagyň wagty geldi.

Ýeri harabalyga öwrenleri heläk etmegiň wagty geldi».

¹⁹Onsoň Hudaýyň gökdäki ybadathanasy açylyp, onuň içindäki äht sandygy göründi. Şol pursatda ýyldyrymlar çakdy, batly sesler, gök gürrüldisi eşidildi, ýer titräp, güýçli doly ýagdy.

12-nji bap

Aýal we aždarha

¹Asmanda täsin bir alamat: Güne beslenen bir aýal peýda boldy. Onuň aýaklarynyň astynda ýaňy dogan Aý, başynda on iki ýyldyzly täji bardy. ²Aýal göwrelidi. Dogurjak bolup, burgusy tutup gygyrýardy. ³Soňra asmanda başga bir alamat peýda boldy. Bu ýedi kelleli, on şahly, kellelerinde ýedi täji bolan äpet gyzyl aždarhady. ⁴Ol gökdäki ýyldyzlaryň üçden birini guýrugy bilen syryp, ýer ýüzüne zyňdy. Aždarha doguljak çagany bada-bat ýuwutmak üçin, burgusy tutýan aýalyň öňünde durdy. ⁵ Aýal bir ogul — ähli milletleri demir hasasy bilen dolandyrjak bir oglan dogurdy. Onuň çagasy alnyp, Hudaýyň huzuryna — Onuň tagtyna eltildi. ⁶Aýal bolsa çöle gaçyp gitdi. Ol çölde müň iki ýüz altmyş günläp iýmitlener ýaly, Hudaý şol ýerde oňa bir ýer taýýarlapdy. ⁷Onsoň gökde uruş başlandy. Mikaýyl we onuň perişdeleri aždarha bilen uruşdylar. Aždarha-da öz perişdeleri bilen olara garşy uruşdy. ⁸Emma aždarhanyň ýeňmäge güýji ýetmän, gökdäki ýerlerini elden giderdi. ⁹Uly aždarha öz perişdeleri bilen ýere taşlandy. Hawa, bütin dünýäni azdyryp, iblis ýa-da şeýtan diýip atlandyrylýan bu gadymy ýylan ýere taşlandy. ¹⁰Mundan soň gökden bir batly ses eşitdim. Ol şeýle diýdi: «Ine, Hudaýymyzyň halas etjek pursady geldi! Onuň gudraty we şalygy amala aşdy. Onuň Saýlanynyň hökmürowanlygy berkarar boldy. Hudaýymyzyň huzurynda doganlarymyzy gije-gündiz aýyplaýan, olara töhmet atýan şeýtan aşak zyňyldy. ¹¹Doganlarymyz Guzynyň gany arkaly, öz şaýatlyklary arkaly ony ýeňdiler. Hatda ölüm howpy üstlerine abananda-da, janlaryny aýamadylar. ¹²Şoňa görä, eý, gök we onda ýaşaýanlar, heşelle kakyň! Eý, ýer we deňiz, siziň bolsa halyňyza waý! Çünki iblis ýanyňyza indi, ol wagtynyň azalandygyny bilensoň, gazap atyna mündi».

¹³Aždarha özüniň ýere zyňlandygyna düşünende, ogul dogran aýaly kowalamaga başlady. ¹⁴Aýala ýylanyň öňünden çöle, bir wagta, iki wagta, ýarym wagta çenli iýmitlenjek ýerine uçup gaçar ýaly, uly bürgüdiň iki ganaty berildi. ¹⁵Ýylan bolsa aýaly sile gark etmek üçin, agzyny açyp, onuň yzyndan derýa ýaly suw akdyrdy. ¹⁶Emma ýer agzyny açyp, aždarhanyň agzyndan akdyran derýasyny ýuwudyp, aýala kömek etdi. ¹⁷Onsoň aždarha aýala gaty gazaplandy. Ol aýalyň beýleki çagalary, ýagny Hudaýyň buýruklaryny berjaý edip, Isa barada şaýatlyk edýänler bilen uruşmaga gitdi.

13-nji bap

¹Aždarha deňziň kenarynda durdy^[18].

Deňizden çykan jandar

Şondan soň men deňizden bir jandaryň çykyp gelýänini gördüm. Onuň on şahy we ýedi kellesi bardy. Şahlarynyň hersine bir täç geýdirilgidi, kellelerinde Hudaýa dil ýetirýän atlar ýazylgydy. ²Gören jandarym gaplaňa meňzeýärdi. Aýaklary aýynyň aýaklary ýaly, agzy bolsa arslanyň agzy ýalydy. Aždarha bu jandara öz güýjüni, tagtyny we uly ygtyýaryny berdi. ³Jandaryň kelleleriniň birine ölüm ýarasy salnan eken. Ýöne bu ýara bitdi. Bütin dünýä haýran galyp, jandaryň yzyna düşdi. ⁴Adamlar aždarha sežde etdiler, sebäbi ol öz ygtyýaryny jandara beripdi^[19]. Olar: «Jandara taý geljek barmy? Oňa garşy urşup biljek barmy?» diýip, oňa hem sežde etdiler. ⁵Jandara tekepbir we Hudaýa dil ýetirýän sözleri sowurýan bir agyz berildi. Şeýle hem oňa öz ygtyýaryny kyrk iki aýlap ulanmaklyk hukugy berildi. ⁶Ol Hudaýa sögmek, Onuň adyna, mesgenine, gökde mesgen tutanlara sögmek üçin agzyny açdy. ⁷Jandara Hudaýyň halky bilen söweşip, olary ýeňmeklik ygtyýary berildi. Şeýle-de oňa her tiräniň, her halkyň, her dilden we her milletiň üstünden höküm sürmeklik ygtyýary berildi. ⁸Ýer ýüzünde ýaşaýan her bir ynsan bu jandara sežde eder. Bu jandara diňe dünýä ýaradylmazdan öň atlary Ýaşaýyş kitabyna ýazylan adamlar sežde etmez. Ýaşaýyş kitaby damagy çalnan Guzynyňkydyr. ⁹Gulagy bar adam eşitsin!

¹⁰Tussag edilmeli^[20] — tussag ediler, gylyçdan ölmeli^[21] — gylyçdan öler. Hudaýyň halkynyň gaýratlylygy we sadyklygy, ine, şu ýerde gerekdir.

Ýerden çykan jandar

¹¹Şondan soň men ýerden çykyp gelýän başga bir jandary gördüm. Onuň guzynyňka meňzeş iki şahy bolsa-da, aždarha ýaly gepleýärdi. ¹²Ol birinji jandara hyzmat edip, onuň bütin ygtyýaryny amal edýärdi, tutuş ýer ýüzüni we onuň ilatyny ölüm howply ýarasy biten jandara sežde etmäge mejbur edýärdi. ¹³Bu ikinji jandar uly alamatlary görkezýärdi, hatda ynsanlaryň gözleriniň alnynda gökden ýere ot hem ýagdyrýardy. ¹⁴Bu jandar birinji jandaryň adyndan alamatlar görkezip, ýer ýüzüniň ilatyny aldawa salýardy. Ol gylyç bilen ölüm howply ýara salnandygyna garamazdan, direlen jandaryň heýkelini ýasamagy ilata buýurdy. ¹⁵Oňa jandaryň heýkeline jan berme güýji berildi. Jandaryň heýkeli gepläp başlady-da, özüne sežde etmeýänleri öldürtdi. ¹⁶Ikinji jandar hemme ynsanlary: kiçileri we ululary, baýlary we garyplary, azatlary we gullary sag eline ýa-da maňlaýyna tagma basdyrmaga mejbur etdi. ¹⁷Ol jandaryň tagmasy bolmadyklara zat satyn almaga ýa-da satmaga rugsat bermeýärdi. Bu tagma jandaryň adyny ýa-da adynyň sanyny aňladýandyr. ¹⁸Bu ýerde danalyk gerekdir. Düşbi adam, goý, bu jandaryň sanyny hasaplap çykarsyn, çünki bu san belli bir adamy aňladýandyr. Onuň sany-da alty ýüz altmyş altydyr.

14-nji bap

Guzy we 144000 adam

¹Soňra men Sion dagynda Guzynyň duranyny gördüm. Onuň ýanynda bir ýüz kyrk dört müň adam durdy. Olaryň maňlaýynda Guzynyň we Onuň Atasynyň ady ýazylgydy. ²Men gökden ägirt uly ummanyň güwwüldisi ýaly, güýçli gök gürrüldisiniň sesi ýaly bir ses eşitdim. Bu ses arfaçylaryň çalýan owazyna meňzeýärdi. ³Ýaňky bir ýüz kyrk dört müň adam tagtyň öňünde, dört mahlugyň we ýaşulularyň öňünde täze aýdym aýdýardylar. Tutuş adamzadyň arasyndan azat edilen bu bir ýüz kyrk dört müň adamdan başga hiç kim bu aýdymy öwrenip bilmeýärdi. ⁴Bular ömürlerinde aýala ýanaşman, öz päkligini saklanlardy. Bular Guzy nirä gitse, Onuň yzyna eýerýänlerdi. Bular ynsanlaryň arasyndan azat edilip, ilkinji hasyl hökmünde Hudaýa we Guza bagyş edilenlerdi. ⁵Bularyň agyzlaryndan ýalan söz çykan däldir, olar müýnsüzdirler^[22].

Üç perişde

⁶Soňra men gökde uçup ýören bir perişdäni gördüm. Ol ýer ýüzünde ýaşaýanlara: her millete we tirä, her dile we her halka yglan etjek bolup, ebedi Hoş Habary getirýärdi. ⁷Ol batly ses bilen şeýle diýýärdi: «Hudaýdan gorkuň! Ony beýgeldiň! Çünki Onuň kazylyk etjek sagady geldi! Ýeri, gögi, deňzi, suw gözbaşlaryny Ýaradana sežde ediň!»

⁸Onuň yzyndan uçup gelýän ikinji perişde şeýle diýýärdi: «Ýykyldy! Beýik Babyl ýykyldy! Öz azgyn hyjuwlarynyň şerabyny ähli milletlere içirdi». ⁹Olaryň yzyndan uçup gelen üçünji bir perişde batly ses bilen şeýle diýýärdi: «Kimde-kim jandara we onuň heýkeline sežde etse, maňlaýyna ýa-da eline onuň tagmasyny basdyrsa, ¹⁰Hudaýyň gazap käsesinden içer. Bu käse Hudaýyň gazabynyň şerabyndan, hiç zat garylmadyk sap şerapdan doludyr. Şeýle adam mukaddes perişdeleriň we Guzynyň öňünde ot, kükürt bilen gynalar. ¹¹Gynalmalarynyň tüssesi bolsa ebedi tütär. Jandara we onuň heýkeline sežde edenler ýa-da onuň adynyň tagmasyny basdyran adamlar ne gije, ne-de gündiz dynç alarlar». ¹²Şoňa görä-de, Hudaýyň buýruklaryny berjaý edip, IsaMesihe sadyk bolup galýanlar gaýratly bolmalydyr. ¹³Onsoň gökden bir ses eşitdim. Ol şeýle diýdi: «Muny ýaz: „Mundan beýläk Rebbimize iman edip ölenler bagtlydyr!“» Ruh hem şeýle diýdi: «Hawa, olar çeken zähmetlerinden dynç alarlar, çeken zähmetleriniň rehnetini görerler».

Ýeriň hasyly orulýar

¹⁴Onsoň görsem, ine, bir ak bulut bar. Buludyň üstünde ynsan ogluna meňzeş Biri otyrdy. Onuň başynda altyn täji, elinde hem ötgür oragy bardy. ¹⁵Ybadathanadan çykan başga bir perişde buludyň üstünde Oturana batly ses bilen şeýle diýdi: «Oragyňy işlet-de, or! Orak wagty ýetip geldi, sebäbi ýeriň hasyly ýetişdi». ¹⁶Buludyň üstünde Oturan oragyny ýer ýüzünde işletdi. Şeýdip, ýeriň hem hasyly oruldy. ¹⁷Gökdäki ybadathanadan başga bir perişde çykdy. Onuň hem ötgür oragy bardy. ¹⁸Soňra gurbanlyk sypasyndaky oda gözegçilik edýän başga bir perişde sypadan çykyp, ötgür orakla batly ses bilen şeýle diýdi: «Sen-de ötgür oragyňy işlet. Ýerdäki üzüm agajyndaky salkymlary ýyg, çünki üzüm bişipdir». ¹⁹Perişde oragyny ýeriň ýüzünde işletdi-de, ondaky üzüm salkymlaryny ýygyp, Hudaýyň üzüm sykýan uly gahar-gazap çukuryna taşlady. ²⁰Salkymlar şäheriň daşyndaky çukurda sykyldy. Gan çukurdan çogup çykdy-da, at uýanynyň derejesine galyp, üç ýüz çakrym^[23] aralyga ýaýrady.

15-nji bap

Ýedi perişde we ýedi bela

¹Şondan soň men gökde ýene bir uly we täsin alamat gördüm: gökde ýedi perişde, hersiniň elinde bolsa bir bela bardy. Bu belalar soňky belalar bolup, olar Hudaýyň gazabyny soňlaýardylar. ²Men ot bilen garyşyk, çüýşeden ýasalan deňiz ýaly bir zat gördüm. Onuň üstünde jandary, onuň heýkelini^[24], adyny aňladýan sany ýeňenler durdy. Olaryň ellerinde Hudaýyň beren arfalary bardy. ³Olar Hudaýyň guly Musanyň we Guzynyň aýdymyny aýdýardylar:

«Ýa Reb Hökmürowan Hudaý!

Seniň işleriň beýik, täsindir.

Eý, milletleriň Şasy^[25]!

Seniň ýollaryň dogry we hakdyr.

⁴Ýa Reb, Senden gorkmajak barmy?

Adyňa şöhrat aýtmajak barmy?

Çünki mukaddes ýeke-täk Sensiň!

Ähli milletler huzuryňa gelerler,

Olar Saňa sežde ederler.

Çünki adalatly hökümleriň aýan boldy».

⁵Mundan soň gökdäki ybadathananyň, ýagny äht çadyrynyň açylanyny gördüm. ⁶Ybadathanadan ýedi belany getirýän ýedi perişde çykdy. Olaryň egninde tämiz, ap-ak zygyr lybaslar, billerinde bolsa altyndan guşaklary bardy. ⁷Dört mahlugyň biri ýedi perişdä baky ýaşaýan Hudaýyň gazabyndan doly ýedi altyn käse berdi. ⁸Ybadathana Hudaýyň şöhratynyň, gudratynyň tüssesinden doldy. Ýedi perişdäniň ýedi belasy tamamlanýança, hiç kim ybadathana girip bilmedi.

16-njy bap

Hudaýyň gazaby we ýedi käse

¹Şondan soň men ybadathanadan ýedi perişdä: «Gidiň-de, Hudaýyň gazabyndan doly ýedi käsäni ýeriň ýüzüne döküň!» diýen batly sesi eşitdim. ²Birinji perişde gidip, käsesini ýere dökdi. Jandaryň tagmasy bolan we onuň heýkeline sežde eden adamlarda erbet we agyryly ýaralar peýda boldy. ³Ikinji perişde käsesini deňze dökdi. Deňiz öliniň ganyna meňzeş gana öwrüldi-de, ondaky janly-jandaryň ählisi gyryldy. ⁴Üçünji perişde käsesini derýalara, suw gözbaşlaryna dökdi. Olar-da gana öwrüldi. ⁵Men suwlara gözegçilik edýän perişdäniň şeýle diýenini eşitdim: «Eý, häzir bar we geçmişde bolan MukaddesHudaý! Sen şu hökümi çykarmak bilen adalatlydygyňy aýan etdiň. ⁶Olar halkyňyň we pygamberleriňiň ganyny dökdi, Sen hem olara gan içirip, almytyny berdiň!»

⁷Men gurbanlyk sypasyndan bir sesiň: «Hawa, Reb Hökmürowan Hudaý, Seniň hökümleriň hakdyr, adyldyr» diýip jogap berenini eşitdim.

⁸Dördünji perişde käsesini Güne dökdi. Güne ynsanlary ot bilen ýakyp-köýdürmeklik güýji berildi. ⁹Güýçli howur ynsanlary ýakyp-köýdürdi. Ýöne olar toba gelmediler, Hudaýy şöhratlandyrmadylar. Tersine, bu belalara hökümini ýöredýän Hudaýa gargadylar. ¹⁰Bäşinji perişde käsesini jandaryň tagtyna dökdi. Jandaryň patyşalygy tümlüge gaplandy. Ynsanlar çekýän ejirlerinden ýaňa dillerini dişlediler. ¹¹Olar etmişlerinden dänmediler, toba gelmediler, tersine, ejirleri we ýaralary üçin Gögüň Hudaýyna gargadylar. ¹²Altynjy perişde käsesini beýik Ýewfrat derýasyna dökdi. Gündogardan gelýän patyşalaryň ýolunyň açylmagy üçin, derýanyň suwy gurady. ¹³Onsoň aždarhanyň, jandaryň we galp pygamberiň agyzlaryndan gurbaga meňzeş üç erbet ruhuň çykanyny gördüm. ¹⁴Bular alamatlar görkezip bilýän jynlaryň ruhlarydyr. Bular Hökmürowan Hudaýyň beýik gününde boljak söweş üçin bütin dünýäniň patyşalaryny üýşürmäge barýarlar.

¹⁵«Ine, Men bir ogry kimin gelýärin! Oýa bolan bagtlydyr! Ýalaňaç gezmän, uýatlaryny görkezmän, eşiklerini egninde saklan bagtlydyr!»

¹⁶Onsoň erbet ruhlar patyşalary ýewreýçe «Armageddon» diýilýän ýere üýşürdiler. ¹⁷Ýedinji perişde käsesini howa serpip goýberdi. Ybadathanadaky^[26] tagtdan: «Amala aşdy!» diýen batly bir ses eşidildi. ¹⁸Şondan soň ýyldyrymlar çakdy, gümmürdäp, gök gürledi, güýçli ýertitreme boldy. Ynsanlar ýer ýüzünde ýaşap başlany bäri şeýle güýçli ýertitreme bolmandy. ¹⁹Beýik şäher üç bölek boldy. Milletleriň şäherleri weýran boldy. Hudaý Babyl şäherini ýada salyp, gahar-gazabyndan doly şeraply käsesinden bu şähere içirdi. ²⁰Adalaryň ählisi ýitirim boldy, daglar gözden gaýyp boldy. ²¹Ynsanlaryň üstüne gökden hersiniň agramy bir batmana golaý güýçli doly ýagdy. Ynsanlar doly belasy üçin Hudaýa gargadylar, sebäbi bu bela diýseň aýylgançdy.

17-nji bap

Aýal we jandar

¹Eli käseli ýedi perişdäniň biri gelip, maňa şeýle diýdi:

«Gel, men saňa köp suwlaryň üstünden hökmürowanlyk ýöredýän uly lolynyň jezasyny görkezeýin. ²Dünýäniň patyşalary onuň bilen zyna etdiler, ýeriň ilaty onuň zynahorlyk şerabyndan içip-içip serhoş boldy». ³Onsoň perişde meni Mukaddes Ruh arkaly çöle äkitdi. Men ol ýerde gyp-gyzyl jandaryň üstünde oturan bir aýaly gördüm. Bu jandaryň tutuş endamy Hudaýa dil ýetirýän atlardan doludy, onuň ýedi kellesi, on şahy bardy. ⁴Aýal bolsa goýy gyrmyzy we al-gyzyl lybaslara beslenip, altyn, gymmatbaha daşlar we dürler bilen bezenipdi. Onuň elinde ýigrenji zatlardan we zynahorlygynyň nejisliginden doly altyn şakäse bardy. ⁵Bu aýalyň maňlaýynda «Beýik Babyl, dünýä lolularynyň we nejislikleriniň enesi» diýen syrly at ýazylgydy. ⁶Onsoň aýalyň Hudaýyň halkynyň we Isanyň şaýatlarynyň ganyny içip, serhoş bolanyny gördüm. Muny görüp, gaty geň galdym. ⁷Perişde maňa şeýle diýdi: «Näme geň galýarsyň? Aýalyň, onuň atlanyp barýan ýedi başly we on şahly jandarynyň syryny men saňa aýdaýyn. ⁸Seniň gören jandaryň birwagtlar bardy, ýöne indi ýok. Emma soňra ol heläk bolmazyndan öň ölüler dünýäsinden çykar. Ýer ýüzüniň ilaty, ýagny dünýä ýaradylany bäri atlary ýaşaýyş kitabyna ýazylmadyklar bu jandary görenlerinde haýran galarlar, sebäbi ol birwagtlar bardy, indi ýok, ýöne ýene geler. ⁹Bulara düşünmek üçin paýhas we danalyk gerek. Ýedi kelle — bu aýalyň oturan ýedi dagyny we ýedi patyşany aňladýar. ¹⁰Olaryň bäşisi heläk boldy, biri şalyk sürýär, ýene-de biri heniz gelenok. Ýöne ol gelende, uzak şalyk sürmez. ¹¹Birwagtlar bar bolup, indi ýok jandar bolsa sekizinjidir. Şol bir wagtyň özünde-de ol ýedileriň biri bolup, heläk bolmaga barýandyr. ¹²Seniň gören on şahyň bolsa heniz patyşalyga ýetmedik on patyşadyr. Ýöne olar jandar bilen bile bir sagat patyşalyk etmäge ygtyýar alarlar. ¹³Bu on patyşanyň maksady bir bolup, olar öz güýçlerini we ygtyýarlaryny jandara bererler. ¹⁴Olar Guzy bilen söweşerler, ýöne Guzy olary ýeňer. Çünki Guzy şalaryň Şasy, taňrylaryň Taňrysydyr. Onuň çagyranlary, saýlanlary we sadyklary Onuň bilen bolarlar». ¹⁵Perişde maňa ýene şeýle diýdi: «Lolynyň hökmürowanlyk sürýän köp suwlary her milletden, her halkdan, her dilden bolan ägirt mähelläni aňladýandyr. ¹⁶Seniň gören on şahyň we jandar bu aýaly ýigrenerler. Olar ony tozduryp, ýalaňaçlarlar; onuň etini iýip, ony otlarlar. ¹⁷Çünki Hudaý Öz maksadyny amala aşyrmak islegini olaryň ýüregine guýdy. Şunlukda, olar Hudaýyň sözleri berjaý bolýança, özleriniň hökmürowanlyk ygtyýaryny jandara bermäge biragyzdan razy bolarlar. ¹⁸Gören aýalyň bolsa ýer ýüzüniň patyşalaryna hökmürowanlyk edýän beýik şäherdir!»

18-nji bap

Babyl weýran edilýär

¹Mundan soň men gökden inip gelýän başga bir perişdäni gördüm. Onuň uly ygtyýary bolup, şöhraty bütin dünýä nur saçdy. ²Perişde batly gygyryp, şeýle diýdi: «Ýykyldy! Beýik Babyl ýykyldy! Ol jynlaryň mesgenine öwrüldi, ähli arwahlaryň sürenine öwrüldi, dürli haram we nejis guşlaryň penasyna öwrüldi. ³Çünki ähli milletler onuň azgyn hyjuwlarynyň şerabyny içdiler. Dünýäniň şalary onuň bilen zyna etdiler, täjirleri onuň göçgünli aýşy-eşretinden baýadylar». ⁴Onsoň men gökden başga bir ses eşitdim. Ol şeýle diýýärdi: «Eý, halkym! Onuň günälerine şärik bolmaz ýaly, onuň belalaryna uçramaz ýaly, ol ýerden çyk. ⁵Çünki onuň günäleri beýgelip göge ýetdi, Hudaý onuň jenaýatlaryny ýatlady. ⁶Ol size näme eden bolsa, siz hem oňa şony ediň. Onuň edenlerini iki esse edip gaýtaryň! Oňa iki esse güýçli garylan şerapdan içiriň! ⁷Ol näçe şöhratlanyp, aýşy-eşret çeken bolsa, şonça-da jebir, gam-gussa beriň oňa! Çünki ol öz ýüreginde şeýle diýýär: „Men melike kimin otyryn, dul däldirin, asla ýas tutmaryn“. ⁸Şoňa görä, bir günüň içinde ölüm, ýas, açlyk belasy başyna iner, ony ot ýakyp köýdürer. Çünki ony höküm eden Hudaý güýçlüdir! ⁹Onuň bilen zyna eden, aýşy-eşretine şärik bolan dünýäniň patyşalary onuň ýangynynyň tüssesini görenlerinde, ýas tutup, aglarlar. ¹⁰Olar onuň çekýän jebirlerinden hopugyp, uzakda duran ýerlerinden şeýle diýerler: „Eý, beýik şäher, halyňa waý! Eý, kuwwatlylyk şäheri Babyl, halyňa waý! Sen bir sagadyň içinde jezaňy aldyň!“

¹¹Dünýä täjirleri onuň üçin ýas tutup, aglarlar, sebäbi indi olaryň harytlaryny satyn aljak ýok. ¹²Altyny, kümşi, gymmatbaha daşlary, dürleri, nepis zygyr matalary, gyrmyzy reňkli gymmat matalary, ýüpegi we al-gyzyl matalary, hoşboý ysly agajy, pil süňkünden, gymmatbaha agaçlardan, bürünçden, demirden we mermerden ýasalan dürli harytlary, ¹³dalçyn, we beýleki tagamlyklary, ýakymly ysly tütetgileri, müşk-anbarlary, şeraby, zeýtun ýagyny, kepeksiz uny we bugdaýy, sygyrdyr goýunlary, atlardyr arabalary, adamlaryň janyny we tenini satyn aljak indi ýok. ¹⁴Täjirler şeýle diýerler: „Göwnüň küýsän miweleri ýitip gitdi. Baýlygyň we göz gamaşdyryjy ajaýyplygyň gaýyp boldy, olar indi asla dolanmaz“. ¹⁵Babylda öz harytlaryny satyp baýan täjirler şäheriň jebirlerinden hopugarlar. Uzakda duran ýerlerinden ýas tutup, aglarlar. ¹⁶Olar möňňürişip, şeýle diýerler: „Waý, beýik şäheriň halyna waý! Ol nepis zygyr, goýy gyrmyzy we al-gyzyl geýnerdi, altyn, gymmatbaha daşlar we dürler bilen bezenerdi. ¹⁷Şeýle ägirt uly baýlyk bir sagadyň içinde weýran boldy!“

Hemme gämiçiler, deňiz ýolagçylary we ähli deňizçiler — deňizden eklenýänleriň bary uzakda durup, ¹⁸şäheriň ýangynynyň tüssesini görenlerinde: „Bu şähere taý geljek şäher barmydy?“ diýerler. ¹⁹Olar başlaryndan gum sowrup, aglarlar, ýas tutup, ses edip möňňürerler: „Waý, halyňa waý, beýik şäher! Deňizde gämileri bolanlaryň bary bu şäheriň baýlygy arkaly baýapdy. Indi bolsa ol bir sagatda weýran edildi!“

²⁰Eý, gökler, şatlanyň! Eý, Hudaýyň halky, resullar we pygamberler, şatlanyň! Babylyň size edenleri üçin Hudaý ony jezalandyrdy».

²¹Soňra bir güýçli perişde äpet degirmen daşy ýaly daşy galdyryp, ony deňze zyňyp, şeýle diýdi: «Beýik Babyl şäheri, ine, şeýle güýç bilen zyňlar! Ol indi asla tapylmaz! ²²Arfaçylaryň we aýdymçylaryň, tüýdükçileriň we surnaýçylaryň owazy indi sende ýaňlanmaz. Indi senden senetçiler-de, senet-de tapylmaz. Indi senden degirmeniň sesi asla eşidilmez. ²³Çyralaryňyň yşygy indi ýagty saçmaz, öýlenýän ýigitdir gelniň sesi indi senden eşidilmez. Seniň täjirleriň dünýäniň beýik adamlarydy, seniň jadygöýligiň ähli milletleri ýoldan çykardy. ²⁴Pygamberleriň we Hudaýyň halkynyň — dünýäde öldürilenleriň ählisiniň gany sende tapyldy».

19-njy bap

Hudaýa şöhrat!

¹Soňra men gökde uly mähelläniň sesine meňzeş batly sesler eşitdim. Olar: «Hudaýa şan-şöhrat bolsun! Hudaý biziň Halasgärimizdir, şöhrat we gudrat Onuňkydyr. ²Çünki Onuň hökümleri dogry, adyldyr: zynasy bilen dünýäni azdyran uly lolyny Ol höküm etdi, gullaryny öldüren loludan olaryň aryny aldy».

³Mähelle ýene-de şeýle diýdi: «Hudaýa şan-şöhrat bolsun! Hawa, lolynyň tüssesi ebedi tütär!»

⁴Ýigrimi dört ýaşuly, dört mahluk ýüzin düşüp: «Omyn! Hudaýa şan-şöhrat bolsun!» diýip, tagtda oturan Hudaýa sežde etdiler. ⁵Onsoň tagtdan çykan bir ses şeýle diýdi: «Eý, Hudaýymyzyň ähli gullary, Ondan gorkýanlaryň uly-kiçi — ählisi, Oňa alkyş aýdyň!»

⁶Soňra men bir uly mähelläniň sesine, ägirt uly ummanyň güwwüldisine, güýçli gök gürrüldisine meňzeş sesler eşitdim. Olar şeýle diýýärdiler:

«Hudaýa şan-şöhrat bolsun!

Çünki Rebbimiz Hökmürowan Hudaý

hökmürowanlyk sürüp başlady!

⁷Geliň, begeneliň hem şatlanalyň!

Ony şöhratlandyralyň!

Çünki Guzynyň toýy başlanýar,

Onuň gelinligi hem taýýar bolup dur:

⁸Oňa beslenmäge nepis, parlak,

päk zygyrdan lybas berildi».

Bu lybas Hudaýyň halkynyň dogry işleridir. ⁹Onsoň perişde maňa şeýle diýdi: «Şulary ýaz: Guzynyň nika toýuna çagyrylanlar bagtlydyr!» Ol sözüni dowam edip: «Ine, bular Hudaýyň hakyky sözleridir» diýdi. ¹⁰Men perişdä sežde etmek üçin, onuň aýaklaryna ýykyldym. Emma ol maňa şeýle diýdi: «Ýok, maňa sežde etme! Men hem sen we Isa barada şaýatlyk edýän doganlaryň ýaly Hudaýyň bir guludyryn. Diňe Hudaýa sežde et! Isa barada şaýatlyk edýänler pygamberlik ruhuna eýe bolýandyrlar».

Ak atly

¹¹Soňra men açylan gögi we ol ýerde duran bir ak aty gördüm. Aty münüp oturan Sadyk we Hakykat diýip atlandyrylýardy. Ol adyl höküm çykarýandyr we adalatly söweşýändir. ¹²Onuň gözleri ot ýaly ýanýardy, başynda hem birtopar täji bardy. Onuň maňlaýyna Onuň ady ýazylgydy, ýöne bu ady Özünden başga hiç kim bilýän däldir. ¹³Onuň egnindäki dony gana boýalandy. Bu ak atly «Hudaýyň Sözi» diýlip atlandyrylýardy. ¹⁴Nepis, ap-ak we tämiz zygyra beslenen gökdäki goşun ak atlara atlanyp, Onuň yzyndan gelýärdi. ¹⁵ Milletleri urmak üçin, Onuň agzyndan kesgir bir gylyç çykyp durdy. Ol olary demir hasasy bilen dolandyrar. Ol şerap sykylýan çukurda Hökmürowan Hudaýyň gazaply gaharynyň şerabyny sykýar. ¹⁶Onuň donunda we budunda «ŞALARYŇ ŞASY, TAŇRYLARYŇ TAŇRYSY» diýen at ýazylgydy. ¹⁷Onsoň men Günüň üstünde duran bir perişdäni gördüm. Ol gökde uçup ýören guşlaryň ählisine batly sesi bilen gygyryp, şeýle diýdi: «Geliň, Hudaýyň uly meýlisine geliň! ¹⁸Patyşalaryň, müňbaşylaryň, güýçli söweşijileriň läşini, atlaryň we atlylaryň läşini, erkinleriň we gullaryň läşini, kiçileriň we ulularyň läşini iýmäge toplanyň!» ¹⁹Onsoň men jandary, dünýä patyşalaryny we olaryň goşunlaryny gördüm. Olar ata atlanyp Oturan we Onuň goşunlary bilen söweşmek üçin üýşüpdirler. ²⁰Emma jandar we onuň bilen bile galp pygamber ýesir alyndy. Bu galp pygamber jandaryň adyndan alamatlar görkezerdi, jandaryň tagmasyny özüne basdyryp, onuň heýkeline sežde edenleri aldardy. Jandar-da, galp pygamber-de diriligine ýanyp duran kükürtli köle zyňyldy. ²¹Galanlary bolsa ata atlanyp Oturanyň agzyndan çykan gylyç bilen öldürildiler. Guşlaryň hemmesi bularyň läşinden doýdy.

20-nji bap

Müň ýyl

¹Soňra men gökden inip gelýän bir perişdäni gördüm. Onuň elinde dowzahyň açary bilen uly bir zynjyr bardy. ²Perişde aždarhany, ýagny iblis ýa-da şeýtan diýip atlandyrylýan gadymy ýylany tutdy-da, ony müň ýyl möhlet bilen zynjyrlady. ³Perişde ony dowzaha taşlady-da, gulplap, üstünden möhürledi. Ol muny müň ýyl dolýança, aždarha gaýdyp milletleri aldamasyn diýip etdi. Müň ýyldan soň ol az wagtlyk boşadylmalydyr. ⁴Onsoň men tagtlary, olaryň üstünde oturanlary gördüm. Olara kazylyk etmeklik ygtyýary berildi. Mundan başga-da, men Isa we Hudaýyň Hoş Habary hakda şaýatlyk edenleri üçin başlary kesilenleriň janlaryny gördüm. Olar jandara we onuň butuna sežde etmändiler, maňlaýyna ýa-da ellerine onuň tagmasyny basdyrmandylar. Olar direlip, Mesih bilen müň ýyl şalyk sürdüler. ⁵Bu ilkinji dirilişdir. Beýleki ölüler bolsa müň ýyl geçýänçä direlmedi. ⁶Ilkinji dirilişde paýy bolan bagtly we mukaddesdir! Ikinji ölüm olara öz hökümini ýöredip bilmez. Olar Hudaýyň we Mesihiň ruhanylary bolup, Onuň bilen müň ýyl şalyk sürerler.

Şeýtan höküm edilýär

⁷Müň ýyl dolandan soň, şeýtan tussagdan boşadylar. ⁸Ol çykyp, ýeriň dört künjegindäki halklary, ýagny gog-magoglary aldap, olary söweşe toplar. Toplananlaryň sany deňiz kenaryndaky çäge kimindir. ⁹Olar ýer ýüzüni gurşap aldylar, Hudaýyň halkynyň düşelgesini, Onuň söýgüli şäherini gabadylar. Emma gökden inen ot olary ýakyp kül etdi. ¹⁰Olary aldan iblis bolsa ýanyp duran kükürtli köle zyňyldy. Jandar bilen galp pygamber hem şol ýerdedir. Olar gije-gündiz ebedilik ejir çekerler.

Ölülere kazylyk edilýär

¹¹Soňra men uly ak tagt we onuň üstünde Oturany gördüm. Ýer, gök Onuň huzuryndan ýitip gitdi, olary soňra tapyp-da bolmady. ¹²Men tagtyň öňünde duran uludyr kiçi ölüleri gördüm. Kitaplar açyldy. Ýaşaýyş kitaby atly ýene bir kitap açyldy. Kitaplarda ýazylanlara seredilip, ölülere eden işlerine görä kazylyk edildi. ¹³Deňiz özündäki ölüleri berdi. Ölüm we ölüler dünýäsi-de özündäki ölüleri berdi. Olaryň her birine eden işlerine görä kazylyk edildi. ¹⁴Onsoň ölüm we ölüler dünýäsi ýanyp duran köle zyňyldy. Ine, bu otly köl ikinji ölümdir. ¹⁵Atlary ýaşaýyş kitabyna ýazylmadyklaryň ählisi ýanyp duran köle zyňyldy.

21-nji bap

Täze Iýerusalim

¹Onsoň men bir täze gök bilen bir täze ýer gördüm. Çünki öňki gök we ýer aýrylypdy. Indi hiç bir deňiz hem ýokdy. ²Men Mukaddes Şäheri — täze Iýerusalimi gördüm. Ol gökden, Hudaýyň huzuryndan inip gelýärdi. Täze Iýerusalim öýlenýän ýigit üçin bezenip-beslenip gelýän gelne meňzeýärdi. ³ Men tagtdan^[27] batly bir sesiň şeýle diýenini eşitdim: «Hudaýyň mesgeni indi ynsanlaryň arasyndadyr! Ol indi ynsanlaryň arasynda mesgen tutar. Olar Onuň halky bolarlar, Ol hem olar bilen bolup, olaryň Hudaýy bolar. ⁴Ol Öz halkynyň gözleriniň her bir gözýaşyny süpürer. Indi ne ölüm, ne-de ýas, ne agy, ne-de agyry bolar. Çünki öňki zatlar geçip gitdi». ⁵Tagtda Oturan: «Ine, ähli zady täzeleýärin» diýdi. Soňra maňa: «Bulary ýaz, sebäbi bu sözler ygtybarly we çyndyr» diýdi. ⁶Ol maňa ýene-de şeýle diýdi: «Amala aşdy. Alfa we Omega^[28], Başlangyç we Soň Mendirin. Men suwsana ýaşaýyş suwunyň gözbaşyndan mugt içirerin. ⁷Ýeňen, ine, bularyň baryny miras alar. Men onuň Hudaýy bolaryn, ol hem Meniň perzendim bolar. ⁸Emma gorkagyň, imansyzyň, kezzabyň, ganhoryň, zynahoryň, jadygöýüň, butparazyň we hemme ýalançylaryň — ählisiniň paýyna ýanýan kükürtli ot köli düşer. Ikinji ölüm, ine, budur».

⁹Soňra soňky ýedi bela bilen doldurylan ýedi käseli ýedi perişdäniň biri meniň ýanyma gelip: «Gel, men saňa gelni, Guza aýal boljagy görkezeýin» diýdi. ¹⁰Perişde meni Mukaddes Ruh arkaly bir uly, beýik daga çykardy. Ol ýerden maňa gökden, Hudaýyň huzuryndan inip gelýän mukaddes şäheri — Iýerusalimi görkezdi^[29]. ¹¹Ol Hudaýyň şan-şöhratyndan dolup, bir juda gymmatbaha daş ýaly, buldurap duran ýaşma daşy ýaly parlaýardy. ¹²Şäheriň uly we belent diwarlary, on iki derwezesi bardy. Her derwezäniň agzynda bir perişde bardy. Derwezelere ysraýyl halkynyň on iki tiresiniň ady ýazylgydy. ¹³Gündogarda üç derweze, demirgazykda üç derweze, günortada üç derweze, günbatarda üç derweze bardy. ¹⁴Şäheriň diwary on iki binýadyň üstünde bina edilipdi, olara Guzynyň on iki resulynyň ady ýazylgydy. ¹⁵Meniň bilen gepleşen perişdäniň elinde şäheri, onuň derwezelerini we diwaryny ölçär ýaly altyndan ölçeg taýagy bardy. ¹⁶Şäher dörtburçluk şekilinde bolup, onuň boýy bilen ini deňdi. Perişde şäheri ölçedi. Şäheriň boýy iki müň iki ýüz çakrym^[30] bolup çykdy. Onuň ini, beýikligi hem boýy ýalydy. ¹⁷Perişde şäheriň diwaryny-da ölçedi. Diwaryň beýikligi^[31] ýüz kyrk dört tirsek çykdy. Perişde bulary ölçände, ynsanlaryň ulanýan ölçegini ulandy. ¹⁸Diwar ýaşma daşyndan gurlupdy. Şäheriň özi bolsa tegmiltsiz aýna ýaly sap altyndan bina edilipdi. ¹⁹Şäher diwarynyň binýatlary her dürli gymmatbaha daşlar bilen bezelendi. Birinji binýady ýaşma daşy bilen bezelendi, ikinjisi goýy reňkli pöwrize daşy, üçünjisi hakyk, dördünjisi zümerret, ²⁰bäşinjisi sardoniks, altynjysy gyrmyzy sardoniks, ýedinjisi altyn-sary daş, sekizinjisi gök zümerret, dokuzynjysy goýy sary daş, onunjysy pöwrize, on birinjisi mämişi reňkli daş, on ikinjisi benewşe reňkli gymmatbaha daşlary bilen bezelendi. ²¹On iki derweze on iki dürden, ýagny her derweze bütewi bir dürden ýasalandy. Şäheriň şaýoly sap altyndan bolup, aýna ýaly ýalpyldaýardy. ²²Men bu şäherde ybadathana görmedim. Çünki Hökmürowan RebHudaý we Guzy şäheriň ybadathanasydyr. ²³Şäheri ýagtylandyrmak üçin Gün ýa-da Aý gerek däl. Çünki şäheri Hudaýyň şöhraty ýagtylandyrýar, Guzy hem onuň çyrasydyr. ²⁴Halklar bu şäheriň nurunda gezerler. Dünýäniň şalary oňa öz şan-şöhratyny getirerler. ²⁵Şäheriň derwezeleri uzakly gün açyk bolar, olar gulplanmaz, sebäbi ol ýerde gije bolmaz. ²⁶Milletler bu şähere öz şan-şöhratlaryny getirip, Hudaýa we Guza hormat bildirerler. ²⁷Bu şähere hiç bir murdar zat, nejislik edýänleriň, ýalan sözleýänleriň hiç biri girmez. Oňa diňe Guzynyň ýaşaýyş kitabyna atlary ýazylanlar girerler.

22-nji bap

Ýaşaýyş suwy

¹Soňra perişde maňa aýna ýaly ýalpyldaýan derýany görkezdi. Bu derýada ýaşaýyş suwy akýardy. Ol Hudaýyň we Guzynyň tagtyndan çykyp gaýdýardy. ²Şäheriň şaýolunyň ortasynda, derýanyň her kenarynda ýaşaýyş daragty ösüp otyrdy. Bu daragtlar her aýda miwe berip, ýylda on iki gezek hasyl getirýärdi. Daragtlaryň ýapraklary milletlere şypa berýärdi. ³Bu şäherde indi asla nälet bolmaz. Hudaýyň we Guzynyň tagty bu şäherde bolar. Hudaýyň bendeleri Oňa hyzmat ederler. ⁴Olar Hudaýyň ýüzüni görerler, maňlaýlarynda Onuň ady bolar. ⁵Şäherde gije asla bolmaz. Ne çyranyň yşygy, ne-de günüň nury gerek bolar, sebäbi RebHudaý olara nur saçar. Olar ebedilik şalyk sürerler.

Isa Mesih gelýär

⁶Perişde maňa şeýle diýdi: «Bu sözler ygtybarly we çyndyr! Pygamberlerini ylhamlandyrýan Reb Hudaý tiz wagtda boljak wakalary Öz bendelerine görkezmek üçin perişdesini ýollady». ⁷«Ine, Men tizara bararyn! Bu kitabyň pygamberlik sözlerini ýüreginde saklaýan bagtlydyr!» ⁸Men Ýohanna bulary gördüm we eşitdim. Bulary eşidenimden we görenimden soň, bu wakalary maňa görkezen perişdä sežde etmekçi bolup, onuň aýaklaryna ýykyldym. ⁹Emma perişde maňa şeýle diýdi: «Ýok, maňa sežde etme! Men hem sen ýaly, pygamber doganlaryň we bu kitabyň pygamberlik sözlerini ýüreginde saklaýanlar ýaly Hudaýyň bir guludyryn. Diňe Hudaýa sežde et!» ¹⁰Onsoň ol maňa şeýle diýdi: «Bu kitabyň pygamberlik sözlerini gizlin saklama! Çünki olaryň berjaý bolmaly wagty golaýdyr. ¹¹Goý, ýamanlyk edýän ýene ýamanlyk etsin, pislik edýän ýene pislik etsin. Dogry iş edýän ýene dogrulyk etsin, mukaddes öz mukaddesligini saklasyn».

¹²«Ine, Men tizara bararyn! Her kese eden işlerine görä berjek sylaglarym ýanymdadyr! ¹³Alfa we Omega, Ilkinji we Ahyrky, Başlangyç we Soň Mendirin».

¹⁴Öz lybaslaryny ýuwýanlar bagtlydyr!^[32] Olaryň ýaşaýyş daragtynyň miwesinden iýmäge, şäher derwezesinden girmäge haklary bardyr. ¹⁵Emma «itler», ýagny jadygöýler, zynahorlar, ganhorlar, butparazlar, ýalany söýüp, ony amal edýänler — bularyň bary şäheriň daşynda galar. ¹⁶«Men, IsaMesih, bu pygamberligi imanlylar ýygnagyna ýetirmek üçin Öz perişdämi size ýolladym. Men Dawudyň kökünden, ýagny onuň neslinden bolan parlak daň ýyldyzydyryn!» ¹⁷Mukaddes Ruh we Gelinlik «Gel!» diýýärler. Eşidýän her kes hem «Gel!» diýsin. Suwsan gelsin. Kim öz teşneligini gandyrmak islese, goý, ýaşaýyş suwundan mugt içsin! ¹⁸Bu kitabyň pygamberlik sözlerini eşidýän her kese duýdurýaryn: kimde-kim bu sözlere bir zat goşsa, Hudaý hem onuň jezasyna bu kitapda agzalan belalary goşar. ¹⁹Kimde-kim bu kitabyň pygamberlik sözlerinden bir zady aýyrsa, Hudaý hem bu kitapda agzalýan ýaşaýyş daragtynyň miwesinden iýmek we mukaddes şäherde ýaşamak hukugyndan ony mahrum eder. ²⁰Bu wakalaryň Şaýady: «Hawa, Men tiz bararyn!» diýýär. Omyn! Ýa Rebbimiz Isa, gel! ²¹Goý, Rebbimiz Isanyň merhemeti ähliňize ýar bolsun!^[33]

notes

[1]

1:26 - Bütin ýer ýüzündäki haýwanlaryň — bu jümle käbir golýazmalarda bütin ýer ýüzi diýip duş gelýär.

[2]

2:7 - Adam — ýewreýçe toprak we adam sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[3]

2:8 - Erem — bu söz hezillik diýmegi aňladýar.

[4]

2:23 - Erkek — ýewreýçe aýal we erkek sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[5]

3:16 - Sen äriňe meýilli bolarsyň — ýa-da Äriňiň üstünden höküm süresiň geler.

[6]

3:20 - How — bu söz ýaşaýyş diýmegi aňladýar.

[7]

3:24 - Kerup — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[8]

4:1 - Kabyl… dünýä inderdim — ýewreýçe Kabyl we dünýä inderdim diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[9]

4:8 - Ýör, çeträge çykaly — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[10]

4:16 - Not — bu söz sergezdan diýmegi aňladýar.

[11]

4:25 - Ýewreýçe Şis we berdi sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[12]

5:29 - Ýewreýçe Nuh we teselli sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[13]

6:2 - Ylahy barlyklar — sözme-söz terjimesi: Hudaý ogullary.

[14]

6:4 - Nefiller — haýbatly we güýçli adamlar. Sözlüge seret.

[15]

6:16 - Üçek — ýa-da penjire.

[16]

9:27 - Ýafesi örňetsin — ýewreýçe Ýafes we örňetsin sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[17]

10:21 - Ýewreýleriň — ýa-da Eberiň ähli nesilleriniň.

[18]

10:25 - Pelekdi… bölünipdi — ýewreýçe Pelek we bölünmek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[19]

11:9 - Babyl… garjaşdyryp — ýewreýçe Babyl we garjaşdyryp sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[20]

16:11 - Ysmaýyl… eşitdi — ýewreýçe Ysmaýyl we Reb eşidýär diýen sözleminiň aýdylyşy meňzeşdir.

[21]

16:14 - Beýer-lahaýroý — bu sözler maňa üns berýän Diriniň guýusy diýmegi aňladýar.

[22]

17:5 - Ybraýym… köp milletleriň atasy — ýewreýçe Ybraýym we köp milletleriň atasy diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[23]

17:15 - Sara — bu söz melike diýmegi aňladýar.

[24]

17:19 - Yshak — bu söz ol gülýär diýmegi aňladýar.

[25]

19:22 - Ýewreýçe Sogar we kiçi sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[26]

19:37 - Ýewreýçe Mowap we atamdan sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[27]

19:38 - Ýewreýçe Benamy we halkymyň ogly sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[28]

21:31 - Beýerşeba — bu söz ant guýusy ýa-da ýediniň guýusy diýmegi aňladýar.

[29]

22:14 - Ýahwe ýire — bu sözlem Reb üpjün edýär diýmegi aňladýar.

[30]

25:25 - Ýewreýçe Ysaw we tüýlek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[31]

25:26 - Ýewreýçe Ýakup we ökjesinden ýapyşýar diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir. Bu jümle ol aldaýar diýmegi hem aňladýar. Seret: Gçk 27:36.

[32]

25:30 - Ýewreýçe Edom we gyzyl sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[33]

26:19-20 - Esek — bu söz bäsdeşlik diýmegi aňladýar.

[34]

26:21 - Sitna — bu söz duşmançylyk diýmegi aňladýar.

[35]

26:22 - Rehobot — bu söz giňlik diýmegi aňladýar.

[36]

26:33 - Şeba — bu söz ant diýmegi aňladýar.

[37]

26:33 - Beýerşeba — bu söz ant guýusy diýmegi aňladýar.

[38]

27:36 - Ýewreýçe Ýakup we aldawçy sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir. Seret: Gçk 25:26.

[39]

28:19 - Beýtel — bu söz Hudaýyň öýi diýmegi aňladýar.

[40]

29:32 - Ruben… betbagtlygymy gördi — ýewreýçe Ruben we betbagtlygymy gördi diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[41]

29:33 - Ýewreýçe Şimgon we eşidýär sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[42]

29:34 - Ýewreýçe Lewi we baglanmak sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[43]

29:35 - Ýewreýçe Ýahuda we alkyş sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[44]

30:6 - Ýewreýçe Dan we aklawçy sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[45]

30:8 - Ýewreýçe Naftaly we men göreşdim diýen sözleminiň aýdylyşy meňzeşdir.

[46]

30:11 - Gat — bu söz şowlulyk diýmegi aňladýar.

[47]

30:13 - Aşer — bu söz bagtly diýmegi aňladýar.

[48]

30:14 - Selmelek kökleri — söýgi hyjuwyny artdyrýan ösümlikler.

[49]

30:18 - Ýewreýçe Ysakar we muzd sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[50]

30:20 - Ýewreýçe Zebulun we hormat sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[51]

30:24 - Ýewreýçe Ýusup we ýene-de bersin diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[52]

30:30 - Meniň aýak basan ýerimde — ýa-da Men sebäpli.

[53]

31:27 - Lira — kirişli saz guraly. Sözlüge seret.

[54]

31:47 - Ýagar-sahaduta — arameýçe bu sözler şaýatlyk üýşmegi diýmegi aňladýar.

[55]

31:47 - Galet — ýewreýçe bu söz şaýatlyk üýşmegi diýmegi aňladýar.

[56]

31:49 - Ýewreýçe Mispa we diň sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[57]

32:2 - Mahanaýym — bu söz iki düşelge diýmegi aňladýar.

[58]

32:28 - Ysraýyl… göreş tutuşyp — ýewreýçe Ysraýyl we Hudaý bilen göreş tutuşýar diýen sözleminiň aýdylyşy meňzeşdir.

[59]

32:30 - Ýewreýçe Peniýel we Hudaýyň ýüzi diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[60]

32:31 - Peniýel — ýewreýçe Penuwel. Bu Peniýeliň beýleki adydyr.

[61]

33:17 - Sukot — bu söz agyllar diýmegi aňladýar.

[62]

33:20 - El-Elohe-Ysraýyl — bu söz Ysraýyl Hudaýy Hudaý diýmegi aňladýar.

[63]

35:8 - Alon-bakut — bu söz agyly dub agajy diýmegi aňladýar.

[64]

35:15 - Beýtel — bu söz Hudaýyň öýi diýmegi aňladýar.

[65]

35:18 - Benony — bu söz hasratymda doglan ogul diýmegi aňladýar.

[66]

35:18 - Benýamin — bu söz oglum — sag elim diýmegi aňladýar.

[67]

37:3 - Üýtgeşik don — ýa-da dürli reňkli don ýa-da uzyn ýeňli don.

[68]

37:28 - Ysmaýyllara — bu midýanlaryň beýleki ady.

[69]

38:29 - Ýewreýçe Peres we zor bilen çykmak diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[70]

41:51 - Ýewreýçe Manaşa we unutmaklyk sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[71]

41:52 - Ýewreýçe Efraýym we örňemek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[72]

47:21 - Ýusup… gula öwürdi — bu jümle käbir golýazmalarda Ýusup halky gala göçürdi diýip duş gelýär.

[73]

48:3-4 - Luz — bu Beýteliň öňki ady.

[74]

48:7 - Efrat — bu Beýtullahamyň öňki ady.

[75]

48:22 - Şekem — ýa-da dag gerşi.

[76]

50:11 - Abelmisraýym — bu söz müsürlileriň ýasy diýmegi aňladýar.

[1]

2:10 - Ýewreýçe Musa we çykarmak sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[2]

2:18 - Reguwal — Reguwalyň beýleki ady Ýitro. Seret: Msr 3:1.

[3]

2:22 - Ýewreýçe Gerşom we gelmişek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[4]

3:1 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[5]

3:15 - Reb — ýewreýçe Ýahwe. Bu söz Mendirin diýen sözüň aýdylyşyna meňzeşdir. Sözlüge seret.

[6]

10:19 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[7]

12:2 - Ýewreýleriň senenamasy boýunça ýylyň ilkinji aýy takmynan aprel aýyna gabat gelýär. Seret: Msr 13:4.

[8]

15:23 - Mara — bu söz ajy diýmegi aňladýar.

[9]

16:16 - Omer — bu ýewreýleriň agyrlyk ölçegidir. Bir omer takm. 2 kg deňdir.

[10]

16:31 - Ýewreýçe manna we bu näme? diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir. Seret: Msr 16:15.

[11]

17:6 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[12]

17:7 - Masa — bu söz synag diýmegi aňladýar.

[13]

17:7 - Meriba — bu söz dawa diýmegi aňladýar.

[14]

18:3 - Ýewreýçe Gerşom we gelmişek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[15]

18:4 - Eligezer — ýewreýçe bu at Hudaýym meniň Medetkärim diýmegi aňladýar.

[16]

21:32 - Altmyş bäş mysgal — ýewreýçe otuz şekel. Bu takm. 330 gr deňdir.

[17]

25:7 - Efot — baş ruhanynyň ýeňsiz üstki geýimi. Sözlüge seret.

[18]

25:18 - Kerup — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[19]

25:39 - Bir ýarym batman — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[20]

28:30 - Urym we Tummym — Hudaýyň islegini bilmek üçin ruhanylar tarapyndan ulanylan iki sany daş. Sözlüge seret.

[21]

29:40 - Bir okara — ýewreýçe efanyň ondan biri. Bu takm. 2 kg deňdir.

[22]

29:40 - Bir küýze — ýewreýçe hiniň dörtden biri. Bu takm. 1 litre deňdir.

[23]

30:13 - Iki mysgal — ýewreýçe ýigrimi gera. Bu takm. 10 gr deňdir.

[24]

30:23 - Ýarym put — ýewreýçe bäş ýüz şekel. Bu takm. 6 kg deňdir.

[25]

30:23 - Çärýek put — ýewreýçe iki ýüz elli şekel. Bu takm. 3 kg deňdir.

[26]

30:24 - Dört küýze — ýewreýçe bir hin. Bu takm. 4 litre deňdir.

[27]

33:6 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[28]

37:24 - Bir ýarym batman — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[29]

38:24 - Kyrk dokuz batman we ýarym put — ýewreýçe ýigrimi dokuz kikkar we ýedi ýüz otuz şekel. Bu takm. 1 tonna deňdir.

[30]

38:25 - Ýüz ýetmiş batman we ýarym çuwal — ýewreýçe ýüz kikkar we bir müň ýedi ýüz ýetmiş bäş şekel. Bu takm. 3,5 tonna deňdir.

[31]

38:26 - Bir mysgal — ýewreýçe bir beka ýagny ýarym şekel. Bir beka takm. 6 gr deňdir.

[32]

38:27 - Ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,5 tonna deňdir.

[33]

38:27 - Bir ýarym batman — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[34]

38:28 - Bir batman — ýewreýçe bir müň ýedi ýüz ýetmiş bäş şekel. Bu takm. 20 kg deňdir.

[35]

38:29 - Ýüz ýigrimi batman — ýewreýçe ýetmiş kikkar bilen iki müň dört ýüz şekel. Bu takm. 2,4 tonna deňdir.

[1]

8:8 - Urym we Tummym — Hudaýyň islegini bilmek üçin ruhanylar tarapyndan ulanylan iki sany daş. Sözlüge seret.

[2]

16:29 - Ýewreýleriň senenamasy boýunça ýedinji aý takmynan sentýabr aýyna gabat gelýär.

[3]

19:16 - Adalatsyz höküm zerarly… dursun — ýa-da ildeşiň janyna kast etse, biparh garama.

[4]

23:13 - Bir küýze — ýewreýçe hiniň dörtden biri. Bu takm. 1 litre deňdir.

[5]

27:3 - Bir ýüz mysgal — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[6]

27:16 - Bir ýüz mysgal — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[7]

27:25 - Iki mysgal — ýewreýçe ýigrimi gera. Bu takm. 10 gr deňdir.

[1]

3:47 - Iki mysgal — ýewreýçe ýigrimi gera. Bu takm. 10 gr deňdir.

[2]

3:50 - Bir put — ýewreýçe bir müň üç ýüz altmyş bäş şekel. Bu takm. 15,5 kg deňdir.

[3]

7:13 - Üç ýüz elli mysgal — ýewreýçe ýüz otuz şekel. Bu takm. 1,5 kg deňdir.

[4]

7:13 - Ýüz elli mysgal — ýewreýçe ýetmiş şekel. Bu takm. 800 gr deňdir.

[5]

7:14 - Ýigrimi mysgal — ýewreýçe on şekel. Bu takm. 110 gr deňdir.

[6]

7:85 - Alty müň mysgal — ýewreýçe iki müň dört ýüz şekel. Bu takm. 28 kg deňdir.

[7]

7:86 - Iki ýüz kyrk mysgal — ýewreýçe ýüz ýigrimi şekel. Bu takm. 1,3 kg deňdir.

[8]

7:89 - Kerup — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[9]

9:1 - Ýewreýleriň senenamasy boýunça ýylyň birinji aýy takmynan aprel aýyna gabat gelýär. Seret: Msr 13:4.

[10]

11:3 - Ýewreýçe Tabgera we ýanýan ýer diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[11]

11:31 - Düşelgäniň çar tarapy… ýördüler — ýa-da: Ýel deňizden bedeneleri getirip düşelgäniň çar tarapyny, bir günlük ýol aralygyny iki tirsek boýy galyňlykda bedene bilen büräp taşlady.

[12]

11:34 - Kibrothatawa — bu söz açgözler üçin gazylan gabyrlar diýmegi aňladýar.

[13]

13:17 - Ýeşuwa — bu söz halasgär diýmegi aňladýar. Sözlükde «Halasgär» sözüne seret.

[14]

13:25 - Eşkol — bu söz üzüm salkymy diýmegi aňladýar.

[15]

13:34 - Nefilleri — haýbatly we güýçli adamlar. Sözlüge seret.

[16]

14:25 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[17]

15:4 - Bir küýze — ýewreýçe hiniň dörtden biri. Bu takm. 1 litre deňdir.

[18]

15:6 - Bir ýarym küýze — ýewreýçe hiniň üçden biri. Bu takm. 1,5 litre deňdir.

[19]

15:9 - Iki küýze — ýewreýçe bir hiniň ýarysy. Bu takm. 2 litre deňdir.

[20]

18:16 - Iki mysgal — ýewreýçe ýigrimi gera. Bu takm. 10 gr deňdir.

[21]

20:13 - Meriba — bu söz dawa diýmegi aňladýar.

[22]

21:3 - Ýewreýçe Horma we bütinleý ýok etmek diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[23]

21:16 - Beýer — bu söz guýy diýmegi aňladýar.

[24]

21:29 - Kemoş — mowaplaryň hudaýy.

[25]

27:21 - Urym — Hudaýyň islegini bilmek üçin, ruhanylar tarapyndan ulanylan daş. Sözlüge seret.

[26]

28:5 - Bir küýze — ýewreýçe hiniň dörtden biri. Bu takm. 1 litre deňdir.

[27]

31:52 - On iki put — ýewreýçe on alty müň ýedi ýüz elli şekel. Bu takm. 200 kg deňdir.

[28]

32:41 - Hawotýaýyr — bu söz Ýaýyryň obalary diýmegi aňladýar.

[1]

1:2 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[2]

1:40 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[3]

3:14 - Hawotýaýyr — bu söz Ýaýyryň obalary diýmegi aňladýar.

[4]

6:16 - Masada… synamaň — ýewreýçe Masa «synag» diýmegi aňladýar. Seret: Msr 17:1-7.

[5]

8:3 - Ýewreýçe manna we bu näme? diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir. Seret: Msr 16:15.

[6]

18:16 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[7]

22:19 - Iki ýüz elli mysgal — ýewreýçe ýüz şekel. Bu takm. 1,2 kg deňdir.

[8]

22:29 - Ýüz on mysgal — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[9]

32:8 - Ylahy barlyklar — käbir golýazmalarda Ysraýyllaryň.

[10]

32:15 - Ýeşurun — bu Ysraýylyň beýleki ady.

[11]

33:3 - Halkyňy — käbir golýazmalarda halklaryňy.

[12]

33:7 - Onuň ellerine kuwwat ber — ýa-da Öz elleri bilen söweşdi.

[13]

33:8 - Tummym… Urym — Hudaýyň islegini bilmek üçin ruhanylar tarapyndan ulanylýan iki sany daş. Sözlüge seret.

[14]

33:8 - Masa — bu söz synag diýmegi aňladýar. Seret MSR 17:1-7.

[15]

33:8 - Meriba — bu söz dawa diýmegi aňladýar. Seret MSR 17:1-7.

[1]

2:10 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[2]

5:3 - Gibegat Haralot — bu söz pürçük kesilýän baýyrlyk diýmegi aňladýar.

[3]

5:9 - Ýewreýçe Gilgal we aýryp taşlamak diýen sözleriň aýdylyşyna meňzeşdir.

[4]

5:12 - Manna — çölde Hudaý tarapyndan ysraýyllara berlen üýtgeşik iýmit. Msr 16:15 we sözlüge seret.

[5]

7:21 - Bäş gadak — ýewreýçe iki ýüz şekel. Bu takm. 2 kg deňdir.

[6]

7:21 - Bir ýarym gadak — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[7]

7:26 - Ýewreýçe Akor we bela sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[1]

1:17 - Ýewreýçe Horma we bütinleý ýok etmek diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[2]

2:5 - Bohim — bu söz aglaşýanlar diýmegi aňladýar.

[3]

6:32 - Ýerubagal — bu söz Bagalyň özi göreşsin diýmegi aňladýar.

[4]

8:8 - Peniýel — ýewreýçe Penuwel. Bu Peniýeliň beýleki adydyr.

[5]

8:26 - Bir batman — ýewreýçe bir müň ýedi ýüz şekel. Bu takm. 20 kg deňdir.

[6]

10:4 - Hawotýaýyr — bu söz Ýaýyryň obalary diýmegi aňladýar.

[7]

11:16 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[8]

13:5 - Nazyr — özüni Hudaýa bagyşlan adamlaryň saçyna päki degirmezlik nyşany. Sözlüge seret.

[9]

14:15 - Dördünji gün — bu jümle käbir golýazmalarda ýedinji gün diýip duş gelýär.

[10]

15:17 - Ramatlehi — bu söz eşek äňi diýmegi aňladýar.

[11]

15:19 - Eýnhakor — bu söz Ony çagyranyň çeşmesi diýmegi aňladýar.

[12]

18:12 - Mahanadan — bu söz Danyň düşelgesi diýmegi aňladýar.

[13]

18:30 - Musanyň agtygy — bu jümle käbir golýazmalarda Manaşanyň agtygy diýip duş gelýär.

[1]

1:20 - Nagomy — bu söz ýakymly diýmegi aňladýar.

[2]

1:20 - Mara — bu söz ajy diýmegi aňladýar.

[1]

1:11 - Nazyr — özüni Hudaýa bagyş eden adamlaryň saçyna päki degirmezlik nyşany. Sözlüge seret.

[2]

1:20 - Şamuwel — bu söz Onuň ady Hudaý diýmegi aňladýar.

[3]

1:23 - Seniň wadaňy — käbir golýazmalarda Öz wadasyny.

[4]

1:24 - Üçýaşar öküz — käbir golýazmalarda üç öküz.

[5]

4:21 - Ikabot — bu söz şöhrat gitdi diýmegi aňladýar.

[6]

6:19 - Ýetmiş adamy — käbir golýazmalarda ýetmiş adamy, bäş müň adamy.

[7]

7:12 - Ebenezer — bu söz ýardam daşy diýmegi aňladýar.

[8]

8:16 - Mal-garalaryňyzy — käbir golýazmalarda ýaş ýigitleriňizi.

[9]

12:8 - Müsürliler olary ezdiler — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[10]

12:11 - Barak — käbir golýazmalarda Bedan.

[11]

13:21 - Bir ýarym mysgal… bir mysgal — ýewreýçe bir pim… üçden bir şekel. Bir pim 8 gr, üçden bir şekel 4 gr deňdir.

[12]

14:41 - Eý, Ysraýylyň Hudaýy Reb… ýa Ysraýylyň Hudaýy Reb — bu sözlemleriň deregine käbir golýazmalarda Eý, Ysraýylyň Hudaýy Reb! Maňa dogry çözgüdini ber diýen sözler bar.

[13]

14:47 - Ýeňiş gazandy — käbir golýazmalarda pislik etdi.

[14]

17:5 - Üç batman — ýewreýçe bäş müň şekel. Bu takm. 57 kg deňdir.

[15]

17:7 - On ýedi gadak — ýewreýçe alty ýüz şekel. Bu takm. 7 kg deňdir.

[16]

17:52 - Gat — käbir golýazmalarda jülge.

[17]

20:25 - Oturdy — käbir golýazmalarda durdy.

[18]

25:18 - Bir batman gowurga — ýewreýçe bäş siýah gowurga. Bu takm. 20 kg deňdir.

[19]

25:25 - Nabal, özi-de akmak — ýewreýçe Nabal we akmak sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[1]

2:16 - Helkathassurym — bu söz gylyç meýdany diýmegi aňladýar.

[2]

5:9 - Millo — toprak bilen doldurylan jaýryk ýa-da boşluk ýer bolmagy ahmal. Sözlüge seret.

[3]

5:20 - Bagalperasym — bu söz zarba urýan jenap diýmegi aňladýar.

[4]

6:4 - Uza Hudaýyň sandygynyň gapdalyndan — bu jümle käbir golýazmalarda Hudaýyň sandygyny Abynadabyň baýyrlykdaky öýünden alyp çykdylar diýip duş gelýär.

[5]

6:8 - Peres Uza — bu söz Uza garşy gazap diýmegi aňladýar.

[6]

12:25 - Ýedidýa — bu söz Reb tarapyndan söýlen diýmegi aňladýar.

[7]

12:30 - Iki put — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[8]

13:39 - Ol indi Abşalomy yzarlajak hem bolmady — ýa-da ol Abşalomy küýseýärdi.

[9]

14:26 - Bäş ýüz mysgal — ýewreýçe iki ýüz şekel. Bu takm. 2 kg deňdir.

[10]

15:7 - Dört — käbir golýazmalarda kyrk.

[11]

20:24 - Adoram — käbir gadymy terjimelerde Adonyram. Seret: 1Pat 4:6.

[12]

21:8 - Merabyň — käbir golýazmalarda Mikalyň.

[13]

21:16 - Sekiz ýüz mysgal — ýewreýçe üç ýüz şekel. Bu takm. 3,5 kg deňdir.

[1]

4:22-23 - Iki ýüz ýigrimi bäş batman — ýewreýçe otuz kor. Bu takm. 4,5 tonna deňdir.

[2]

4:22-23 - Dört ýüz elli batman — ýewreýçe altmyş kor. Bu takm. 9 tonna deňdir.

[3]

5:11 - Kyrk müň çuwal — ýewreýçe ýigrimi müň kor. Bu takm. 3000 tonna deňdir.

[4]

5:11 - Ýedi müň hum — ýewreýçe ýigrimi müň bat. Bu takm. 440000 litre deňdir. Bu jümle käbir golýazmalarda ýigrimi kor (takm. 4000 litr) diýip duş gelýär.

[5]

6:23 - Kerup — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[6]

7:26 - Ýedi ýüz hum — ýewreýçe iki müň bat. Bu takm. 44000 litre deňdir.

[7]

7:38 - On bäş hum — ýewreýçe kyrk bat. Bu takm. 880 litre deňdir.

[8]

8:9 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[9]

9:8 - Harabalyga öwrüler — käbir golýazmalarda beýik bolar.

[10]

9:13 - Ýewreýçe Kabul we haýyrsyz sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[11]

9:14 - Iki ýüz batman — ýewreýçe ýüz ýigrimi kikkar. Bu takm. 4 tonna deňdir.

[12]

9:15-16 - Millo — toprak bilen doldurylan jaýryk ýa-da boşluk ýer bolmagy ahmal. Sözlüge seret.

[13]

9:26 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[14]

10:10 - Iki ýüz batman — ýewreýçe ýüz ýigrimi kikkar. Bu takm. 4 tonna deňdir.

[15]

10:14-15 - Bir müň bir ýüz otuz batman — ýewreýçe alty ýüz altmyş alty kikkar. Bu takm. 23 tonna deňdir.

[16]

10:16 - On ýedi gadak — ýewreýçe alty ýüz şekel. Bu takm. 7 kg deňdir.

[17]

10:17 - Dört ýarym gadak — ýewreýçe üç mina. Bu takm. 1,8 kg deňdir.

[18]

10:26 - Söweş arabaly esgerleri — ýa-da atlylar.

[19]

10:29 - On ýedi gadak — ýewreýçe alty ýüz şekel. Bu takm. 7 kg deňdir.

[20]

10:29 - Dört gadak — ýewreýçe bir ýüz elli şekel. Bu takm. 1,7 kg deňdir.

[21]

11:5 - Milkom — bu Molek hudaýyň beýleki ady. Seret: 1Pat 11:7.

[22]

12:18 - Adoram — käbir gadymy terjimelerde Adonyram. Seret: 1Pat 4:6 we 5:14.

[23]

12:30 - Beýteldäki we — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[24]

16:24 - Üç ýarym batman — ýewreýçe iki kikkar. Bu takm. 70 kg deňdir.

[25]

19:8 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[26]

20:39 - Iki putdan gowrak — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[1]

5:5 - On ýedi batman — ýewreýçe on kikkar. Bu takm. 350 kg deňdir.

[2]

5:22 - Bir ýarym batman töweregi — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[3]

5:23 - Üç batmandan gowrak — ýewreýçe iki kikkar. Bu takm. 70 kg deňdir.

[4]

6:25 - Bir şakäse — ýewreýçe kabyň dörtden biri. Bu takm. 0,3 litre deňdir.

[5]

7:1 - Üç mysgal — ýewreýçe bir şekel. Bir şekel 11,6 gr deňdir.

[6]

11:21 - Ýowaş — ýewreýçe Ýehowaş. Bu Ýowaşyň beýleki adydyr.

[7]

14:6 - Seret: Kan 24:16.

[8]

15:19 - Pul — Puluň beýleki ady Tiglatpileser. Seret: 2Pat 15:29.

[9]

15:19 - Bir müň ýedi ýüz batman — ýewreýçe müň kikkar. Bu takm. 34 tonna deňdir.

[10]

15:20 - Bir ýüz mysgal — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[11]

18:14 - Bäş ýüz batman — ýewreýçe üç ýüz kikkar. Bu takm. 10 tonna deňdir.

[12]

18:14 - Elli batman — ýewreýçe otuz kikkar. Bu takm. 1 tonna deňdir.

[13]

19:21 - Sion boý gyzy… Iýerusalim gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[14]

23:10 - Molek — ammonlaryň hudaýy. Sözlüge seret.

[15]

23:13 - Milkom — Molek hudaýyň beýleki ady.

[16]

23:33 - Bir ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,5 tonna deňdir.

[17]

23:33 - Iki batman — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[18]

25:3 - Dördünji aýyň — bu sözler käbir golýazmalarda ýok, ýöne Ýrm 52:6-da bar.

[1]

1:19 - Pelekdi… bölünipdi — ýewreýçe Pelek we bölünmek sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[2]

1:22 - Eýbal — käbir gadymy terjimelerde Obal. Seret: Gçk 10:28.

[3]

1:36 - Sepi — käbir gadymy golýazmalarda Sepo. Seret: Gel 36:11.

[4]

1:40 - Alýan — käbir gadymy terjimelerde Alwan. Seret: Gçk 36:23.

[5]

1:41 - Hamran — bu at Gçk 36:26-de Hemdan diýip duş gelýär.

[6]

1:42 - Ýagkan — bu at Gçk 36:27-de Akan diýip duş gelýär.

[7]

2:7 - Akar — Ýeşuwa kitabynda Akan.

[8]

2:7 - Akar… bela getirdi — ýewreýçe Akar we bela getirdi sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[9]

2:9 - Kelubaý — Kalebiň beýleki ady.

[10]

2:11-12 - Salma — käbir gadymy terjimelerde Salmon. Seret: Rut 4:18-22.

[11]

3:16 - Ýekonýa — bu at 2Pat 24 we 25-de Ýehoýakyn diýip duş gelýär.

[12]

4:9 - Ýewreýçe Ýagbes we agyry sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[13]

6:28 - Ýowel — bu söz käbir golýazmada ýok.

[14]

7:23 - Beriga… betbagtçylyk — ýewreýçe Beriga we betbagtçylyk sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[15]

7:35 - Helem — bu Hotamyň beýleki ady bolmagy mümkindir. Seret 1ÝÝ 7:32.

[16]

8:33 - Eşbagal — bu at 2Şam 2:8-de Yşboşet diýip duş gelýär.

[17]

8:34 - Meribagal — bu at 2Şam 4:4-de Mepiboşet diýip duş gelýär.

[18]

9:19 - Ebiýasap — bu at Msr 6:24-de Abyýasap diýip duş gelýär.

[19]

9:42 - Ýagra — bu at 8:36-da Ýehogada diýip duş gelýär.

[20]

11:8 - Millo — toprak bilen doldurylan jaýryk ýa-da boşluk ýer bolmagy ahmal. Sözlüge seret.

[21]

13:11 - Peres Uza — bu söz Uza garşy gazap diýmegi aňladýar.

[22]

14:7 - Begelýada — bu at 3:8-de we 2Şam 5:6-da Elýada diýip duş gelýär.

[23]

14:11 - Bagalperasym — bu söz zarba urýan jenap diýmegi aňladýar.

[24]

15:20 - Alamot — manysy belli däl. Belki, äheň, belki-de saz guraly.

[25]

15:21 - Şeminit — manysy belli däl. Belki, äheň, belki-de saz guraly.

[26]

18:10 - Hadoram — bu at 2Şam 8:10-de Ýoram diýip duş gelýär.

[27]

19:6 - Bir müň ýedi ýüz batman — ýewreýçe müň kikkar. Bu takm. 34 tonna deňdir.

[28]

20:2 - Iki put — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[29]

22:9 - Süleýman… parahatçylyk — ýewreýçe Süleýman we parahatçylyk sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[30]

22:14 - Bir ýüz ýetmiş müň batman — ýewreýçe ýüz müň kikkar. Bu takm. 3450 tonna deňdir.

[31]

22:14 - Bir million ýedi ýüz müň batman — ýewreýçe bir million kikkar. Bu takm. 34500 tonna deňdir.

[32]

25:3 - Bu söz käbir golýazmalarda ýok.

[33]

25:11 - Ýezer — 25:3-de Seri diýip duş gelýär.

[34]

25:14 - Ýesarela — bu at 25:2-de Asarela diýip duş gelýär.

[35]

25:18 - Azarel — bu at 25:4-de Uzyýel diýip duş gelýär.

[36]

29:4 - Bäş müň batman — ýewreýçe üç müň kikkar. Bu takm. 100 tonna deňdir.

[37]

29:4 - On iki müň batman — ýewreýçe ýedi müň kikkar. Bu takm. 240 tonna deňdir.

[38]

29:7 - Sekiz müň batman — ýewreýçe bäş müň kikkar. Bu takm. 170 tonna deňdir.

[39]

29:7 - Dört batman — ýewreýçe on müň darik. Bu takm. 85 kg deňdir.

[40]

29:7 - On ýedi müň batman — ýewreýçe on müň kikkar. Bu takm. 350 tonna deňdir.

[41]

29:7 - Otuz müň batman — ýewreýçe on sekiz müň kikkar. Bu takm. 610 tonna deňdir.

[42]

29:7 - Bir ýüz ýetmiş müň batman — ýewreýçe ýüz müň kikkar. Bu takm. 3450 tonna deňdir.

[1]

1:17 - On ýedi gadak — ýewreýçe alty ýüz şekel. Bu takm. 7 kg deňdir.

[2]

1:17 - Dört gadak — ýewreýçe bir ýüz elli şekel. Bu takm. 1,7 kg deňdir.

[3]

2:3 - Huram — bu at 2Şam we 1Pat kitaplarynda Hiram diýip duş gelýär.

[4]

2:10 - Kyrk müň çuwal — ýewreýçe ýigrimi müň kor. Bu takm. 3000 tonna deňdir.

[5]

2:10 - Ýedi müň hum — ýewreýçe ýigrimi müň bat. Bu takm. 440000 litre deňdir.

[6]

3:8 - Dokuz ýüz batman — ýewreýçe alty ýüz kikkar. Bu takm. 21 tonna deňdir.

[7]

3:9 - Bir ýarym gadak — ýewreýçe elli şekel. Bu takm. 600 gr deňdir.

[8]

4:5 - Bir müň elli hum — ýewreýçe üç müň bat. Bu takm. 66000 litre deňdir.

[9]

5:10 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[10]

8:18 - Sekiz ýüz batman — ýewreýçe dört ýüz elli kikkar. Bu takm. 16 tonna deňdir.

[11]

9:9 - Iki ýüz batman — ýewreýçe ýüz ýigrimi kikkar. Bu takm. 4 tonna deňdir.

[12]

9:13 - Bir müň bir ýüz otuz batman — ýewreýçe alty ýüz altmyş alty kikkar. Bu takm. 23 tonna deňdir.

[13]

9:15 - On ýedi gadak — ýewreýçe alty ýüz şekel. Bu takm. 7 kg deňdir.

[14]

9:16 - Sekiz ýarym gadak — ýewreýçe üç ýüz şekel. Bu takm. 3,3 kg deňdir.

[15]

10:18 - Hadoram — bu at 2Şam we 1Pat kitaplarynda Adoram ýa Adonyram diýip duş gelýär.

[16]

20:26 - Beraka — bu söz alkyş diýmegi aňladýar.

[17]

25:4 - Seret: Kan 24:16.

[18]

25:6 - Ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[19]

25:28 - Ýahuda şäheri — bu Iýerusalimiň beýleki ady.

[20]

27:5 - Ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[21]

27:5 - Ýigrimi müň çuwal — ýewreýçe on müň kor. Bu takm. 1500 tonna deňdir.

[22]

32:5 - Millo — toprak bilen doldurylan jaýryk ýa-da boşluk ýer bolmagy ahmal. Sözlüge seret.

[23]

36:3 - Bir ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[24]

36:3 - Bir ýarym batman — ýewreýçe bir kikkar. Bu takm. 35 kg deňdir.

[1]

1:1 - Ýermeýa arkaly aýan edilen Rebbiň sözüniň — seret: Ýrm 25:11-14; 29:10-11.

[2]

2:63 - Urym we Tummym — Hudaýyň islegini bilmek üçin ruhanylar tarapyndan ulanylýan iki sany daş. Sözlüge seret.

[3]

2:69 - Ýigrimi bäş batman — ýewreýçe altmyş bir müň darik. Bu takm. 500 kg deňdir.

[4]

2:69 - Ýüz elli batman — ýewreýçe bäş müň mina. Bu takm. 3 tonna deňdir.

[5]

3:9 - Ýahuda — bu Hodawýanyň beýleki ady. Seret: Ezr 2:40.

[6]

6:15 - Adar aýy — bu 12-nji martdyr.

[7]

7:22 - Ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[8]

7:22 - Ýedi ýüz elli batman — ýewreýçe ýüz kor. Bu takm. 15 tonna deňdir.

[9]

7:22 - Otuz meşik — ýewreýçe ýüz bat. Bu takm. 2200 litre deňdir.

[10]

7:22 - Otuz hum — ýewreýçe ýüz bat. Bu takm. 2200 litre deňdir.

[11]

8:26-27 - Bir müň bir ýüz batman — ýewreýçe alty ýüz elli kikkar. Bu takm. 22 tonna deňdir.

[12]

8:26-27 - Bir ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[13]

8:26-27 - Bir ýüz ýetmiş batman — ýewreýçe ýüz kikkar. Bu takm. 3,4 tonna deňdir.

[14]

8:26-27 - Ýigrimi gadaga laýyk — ýewreýçe bir müň darik. Bu takm. 8,5 kg deňdir.

[1]

3:18 - Binnuý — käbir golýazmalarda Bawaý. Seret: Neh 3:24.

[2]

4:23 - Ýaraglarymyz hem sag elimizdedi — ýa-da Suw almaga gidende-de, her kimiň ýaragy elindedi.

[3]

5:15 - Bir gadak — ýewreýçe kyrk şekel. Bu takm. 500 gr deňdir.

[4]

6:15 - Elul aýynyň ýigrimi bäşi güni — bu 2-nji oktýabrdyr.

[5]

7:65 - Urym we Tummym — Hudaýyň islegini bilmek üçin ruhanylar tarapyndan ulanylýan iki sany daş. Sözlüge seret.

[6]

7:70 - Ýigrimi gadak — ýewreýçe bir müň darik. Bu takm. 8,5 kg deňdir.

[7]

7:71 - Sekiz ýarym batman — ýewreýçe ýigrimi müň darik. Bu takm. 170 kg deňdir.

[8]

7:71 - Altmyş bäş batman — ýewreýçe iki müň iki ýüz mina. Bu takm. 1300 kg deňdir.

[9]

7:72 - Elli sekiz batman — ýewreýçe iki müň mina. Bu takm. 1200 kg deňdir.

[10]

8:2 - Ýedinji aýyň birinji güni — bu 8-nji oktýabrdyr.

[11]

9:9 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[12]

10:32-33 - Bir mysgal kümüş — ýewreýçe şekeliň üçden biri. Bu takm. 4 gr deňdir.

[1]

2:6 - Ýekonýa — bu at 2Pat 24 we 25-de Ýehoýakyn diýip duş gelýär.

[2]

3:7 - Adar aýynyň on üçüne — bu 7-nji martdyr.

[3]

3:9 - On ýedi müň batman — ýewreýçe on müň kikkar. Bu takm. 350 tonna deňdir.

[4]

7:4 - Çünki gam-gussamyz bilen patyşany biynjalyk edip bolmaz — ýa-da ýöne patyşa ýetjek zyýanyň öwezini hiç bir duşman dolup bilmez.

[5]

8:9 - Siwan aýynyň ýigrimi üçüne — bu 25-nji iýundyr.

[1]

3:8 - Liwýatan — deňiz aždarhasy. Sözlüge seret.

[2]

9:13 - Rahap — gadymy rowaýatlarda duş gelýän äpet deňiz jandary. Sözlüge seret.

[3]

40:10 - Bähemos — bize mälim bolmadyk äpet haýwan.

[4]

40:20 - Liwýatan — deňiz aždarhasy. Sözlüge seret.

[1]

2:6 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[2]

9:14-15 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[3]

18:5 - Owaz — käbir golýazmalarda hatar.

[4]

28:6 - Sirýon dagy — bu Hermon dagynyň beýleki ady.

[5]

42:4 - Lira — kirişli saz guraly. Sözlüge seret.

[6]

44:7 - Eý, patyşa, Hudaýyň saňa beren şalygy ýa-da Eý, Hudaý, Seniň tagtyň.

[7]

44:8 - Ýag guýdy — kimdir biriniň başyna ýag guýup, patyşalyga ýa-da ruhanylyga belleme dessury. Sözlüge seret.

[8]

47:3 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[9]

48:12 - Mazarlary — bu jümle käbir golýazmalarda Olar öýleri bakydyr öýdýärler diýip duş gelýär.

[10]

51:9 - Baýlygyndan — käbir golýazmalarda jenaýatyndan.

[11]

71:5 - Ol ýaşasyn — käbir golýazmalarda ondan gorksunlar.

[12]

73:2 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[13]

73:14 - Liwýatan — deňiz aždarhasy. Sözlüge seret.

[14]

74:2 - Biz Seniň gudratlaryň hakda aýdýarys — bu jümle käbir golýazmalarda Seniň gudratlaryňy jar edýärler diýip duş gelýär.

[15]

75:3 - Salim — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady.

[16]

81:1 - Ylahy barlyklar — sözme-söz terjime: hudaýlar.

[17]

86:4 - Rahap — gadymy rowaýatlarda duş gelýän äpet deňiz jandary. Bu ýerde Müsür diýen manyda gelýär. Sözlüge seret.

[18]

88:11 - Rahap — gadymy rowaýatlarda duş gelýän äpet deňiz jandary. Sözlüge seret.

[19]

88:21 - Ýagymy çalyp — kimdir biriniň başyna ýag guýup, patyşalyga ýa-da ruhanylyga belleme dessury. Sözlüge seret.

[20]

94:9 - Meribada… synady — ýewreýçe Meriba «dawa», Masa «synag» diýmegi aňladýar. Seret: Msr 17:1-7.

[21]

96:8 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[22]

105:7 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[23]

105:19 - Horep — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[24]

109:1 - Hudaý rebbime — gadymy döwürde reb diýen söz Hudaýa ýa-da patyşa ýüzlenilende ulanyldy. Sözlükde «Reb» sözüne seret.

[25]

109:2 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[26]

136:2 - Lira — kirişli saz guraly. Sözlüge seret.

[27]

143:2 - Halklary — käbir golýazmalarda meniň halkymy.

[28]

144:13 - Reb ähli sözlerinde wepadar, Ol ähli işlerinde rehimdar — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[1]

1:19 - Takdyry — käbir golýazmalarda ýodalary.

[2]

25:20 - Ýara — käbir golýazmalarda heke.

[3]

30:31 - Goşuny ýanynda bolan patyşa — ýa-da Patyşa garşy gozgalaň ýok.

[1]

1:12 - Mür — ýakymly ysly ösümlik. Sözlüge seret.

[2]

2:17 - Beser daglary — ýa-da beýikli-pesli daglar.

[3]

3:11 - Sion gyzlary — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[4]

7:14 - Mandragora — söýgi hyjuwyny artdyrýan ösümlik.

[1]

1:8 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[2]

1:27 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[3]

5:10 - Bir meşik — ýewreýçe bir bat. Bu takm. 22 litre deňdir.

[4]

5:10 - On batman — ýewreýçe bir homer. Bu takm. 200 kg deňdir.

[5]

6:2 - Seraflar — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[6]

7:14 - Imanuwel — bu söz Hudaý biziň bilen diýmegi aňladýar.

[7]

8:1 - Maher-şalal-haşbaz — bu sözler talaňa okdurylýan, olja almaga howlugýan diýmegi aňladýar.

[8]

16:11 - Lira — kirişli saz guraly. Sözlüge seret.

[9]

21:8 - Gözegçi — käbir golýazmalarda arslan.

[10]

21:11 - Segir — bu Edomyň beýleki ady.

[11]

23:16 - Lira — kirişli saz guraly. Sözlüge seret.

[12]

29:1 - Ariýel — bu Iýerusalimiň beýleki adym.

[13]

29:2 - Ariýele… gurbanlyk ojagy — ýewreýçe Ariýel we gurbanlyk ojagy sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[14]

30:7 - Rahap — gadymy rowaýatlarda duş gelýän äpet deňiz jandary. Sözlüge seret.

[15]

33:8 - Antlaryny — käbir golýazmalarda şäherleri.

[16]

35:10 - Sion — bu Iýerusalimiň beýleki ady. Sözlüge seret.

[17]

37:22 - Sion boý gyzy… Iýerusalim gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[18]

49:24 - Zalymyň — käbir golýazmalarda dogruçylyň.

[19]

60:14 - Sion — bu Iýerusalimiň beýleki ady. Sözlüge seret.

[20]

61:1 - Meni seçip-saýlady — sözme-söz terjime: başyma ýag guýdy. Kimdir biriniň başyna ýag guýup, patyşalyga ýa-da ruhanylyga belleme dessury. Sözlüge seret.

[21]

62:11 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[1]

1:12 - Gözegçilik edýärin — ýewreýçe badam we gözegçilik edýärin sözleriň aýdylyşy meňzeşdir. Bu söz oýnatmadyr.

[2]

3:14 - Sion — bu Iýerusalimiň beýleki ady. Sözlüge seret.

[3]

4:31 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[4]

15:14 - Ýurduňda duşmanlaryňa gul ederin — bu jümle käbir golýazmalarda ýurduňa duşmanlaryň bilen göndererin diýip duş gelýär.

[5]

17:3 - Günäleriňiň tölegi hökmünde — ýa-da günäleriň we seždegähleriň sebäpli.

[6]

20:3 - Magor Misabyp — bu sözler ähli tarapdan howp diýmegi aňladýar.

[7]

22:11 - Şallum — bu Ýehogahazyň beýleki ady.

[8]

23:34 - Pygamberlik sözi — ýewreýçe massa diýen söz pygamberlik sözi, şeýle hem ýük diýmegi aňladýar. Bu söz oýnatmadyr.

[9]

24:1 - Ýekonýa — bu at 2Pat 24 we 25-de Ýehoýakyn diýip duş gelýär.

[10]

25:26 - Şeşak — bu Babylyň beýleki ady.

[11]

26:18 - Seret: Mik 3:12.

[12]

27:1 - Sidkiýa — käbir golýazmalarda Ýehoýakym.

[13]

30:17 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[14]

32:9 - Otuz bäş mysgal — ýewreýçe on ýedi şekel. Bu takm. 200 gr deňdir.

[15]

36:22 - Dokuzynjy aý — bu aý gyş möwsümine degişlidir.

[16]

42:1 - Ýezanýa — Ýezanýanyň beýleki ady Azarýa. Ýrm 43:2 seret.

[17]

46:15 - Näme üçin öküz hudaýyň — Apys gaçdy? — bu jümle käbir golýazmalarda Näme üçin batyrlar ýere serildi? diýip duş gelýär.

[18]

48:2 - Ýewreýçe Heşbon we dildüwşük gurdular diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[19]

48:2 - Ýewreýçe Madmen we sesiň gapylar diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[20]

48:7 - Kemoş — mowaplaryň hudaýy.

[21]

49:21 - Gyzyl deňiz — ýewreýçe Gamyş deňzi.

[22]

50:5 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[23]

50:21 - Merataýym — bu söz goşa gozgalaň diýmegi aňladýar. Ol Babylyň bir ülkesidir.

[24]

50:21 - Pekot — bu söz jeza diýmegi aňladýar. Ol Babyl ýurdunda ýaşaýan bir halkdyr.

[25]

51:1 - Lebkamaý — bu Babylyň beýleki ady. Lebkamaý Meniň garşyma baş galdyrýanlaryň ýüregi diýmegi aňladýar.

[26]

51:41 - Şeşak — bu Babylyň beýleki bir ady.

[1]

1:4 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[2]

1:6 - Sion gyzy — bu Ysraýyl halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[3]

3:22 - Rebbiň sadyk söýgüsi tükenmezdir — bu jümle käbir golýazmalarda Rebbiň söýgüsi sebäpli biz ýok bolup gitmedik diýip duş gelýär.

[1]

1:3 - Buzynyň ogly Ezekiýel ruhana — ýa-da Buzy ruhanynyň ogly Ezekiýele.

[2]

4:10 - Ýarym gadak — ýewreýçe ýigrimi şekel. Bu takm. 220 gr deňdir.

[3]

4:11 - Ýarty küýze — ýewreýçe hiniň altydan bir bölegi. Bu takm. 0,75 litre deňdir.

[4]

8:17 - Burunlaryna çybyk tutýarlar — butparazçylyk dessurlarynyň biri bolmagy mümkin.

[5]

16:6 - Seniň öz ganyňa bulaşyp ýatanyňy görüp: «Diri gal!» diýdim — käbir golýazmalarda bu sözler iki gezek gaýtalanýar.

[6]

16:57 - Edom — käbir golýazmalarda Siriýa.

[7]

20:29 - Seždegähler — ýewreýçe gidip we seždegähiňiz sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[8]

22:25 - Hökümdarlary — käbir golýazmalarda pygamberleriň dildüwşügi.

[9]

26:17 - Deňziň ýakasynda ýaşaýanlara — ýa-da onuň ähli ilatyna.

[10]

26:20 - Dirileriň ýaşaýan ýurduny eýelemersiň — bu jümle käbir golýazmalarda Men saňa şöhrat bererin diýip duş gelýär.

[11]

37:23 - Eden ähli dönükliginden — ýa-da mesgen tutup, içinde günä eden ýerlerinden.

[12]

39:16 - Hamona — bu söz Beýik goşun diýmegi aňladýar.

[13]

40:44 - Iki otag — käbir golýazmalarda aýdymçylar üçin otaglar.

[14]

44:5 - Mukaddes öýe kimiň girip-çykýandygyna — ýa-da mukaddes öýüň ähli çykalgalary bilen girelgelerine.

[15]

45:1 - Ýigrimi müň — käbir golýazmalarda on müň.

[16]

45:12 - Gera — bu ýewreýleriň agyrlyk ölçegidir. Ýigrimi gera takm. 12 gr deňdir.

[17]

45:12 - Ýigrimi şekele, ýigrimi bäş şekele we on bäş şekele — bu üç ölçegiň jemi takm. 700 gr deňdir.

[18]

45:14 - Kor — bu ýewreýleriň göwrüm ölçegidir. Bir kor takm. 350 litre deňdir.

[19]

45:14 - Üç ýarym küýze — ýewreýçe batyň ondan biri. Bu takm. 3,5 litre deňdir.

[20]

45:14 - Üç ýüz elli küýze — ýewreýçe on bat. Bu takm. 350 litre deňdir.

[21]

45:14 - On batman — ýewreýçe bir homer. Bu takm. 200 kg deňdir.

[22]

45:24 - Dört küýze — ýewreýçe bir hin. Bu takm. 4 litre deňdir.

[23]

46:5 - Dört küýze — ýewreýçe bir hin. Bu takm. 4 litre deňdir.

[24]

46:14 - Bir ýarym küýze — ýewreýçe hiniň üçden biri. Bu takm. 1,5 litre deňdir.

[25]

48:9 - Ýigrimi müň — käbir golýazmalarda on müň.

[1]

1:2 - Seret: 2Pat 24:1-4; 2ÝÝ 36:6-7

[2]

3:25 - Hudaýlaryň biriniňkä — sözme-söz terjime: Hudaýyň ogluna.

[3]

4:6 - Hudaýlaryň ruhy — ýa-da Hudaýyň Ruhy.

[4]

5:26 - MENE… hasaplap — arameýçe mene sözi hasaplamak diýmegi aňladýar.

[5]

5:27 - TEKEL… çekildiň — arameýçe tekel sözi terezide çekildiň diýmegi aňladýar.

[6]

5:28 - PERES… bölünip — arameýçe peres sözi bölündiň diýmegi aňladýar. Peres sözi parsin sözüniň birlik sanydyr.

[7]

10:5 - Sap altyndan — ýa-da Ufaz altyndan.

[1]

1:4 - Ýizregel — seret: 2Pat 9:14-37.

[2]

1:6 - Loruhama — bu söz rehim ýok diýmegi aňladýar. Seret: Msr 34:6.

[3]

1:9 - Logammy — bu söz Meniň halkym däl diýmegi aňladýar. Seret: Msr 6:7.

[4]

2:15 - Akor — bu söz bela diýmegi aňladýar.

[5]

2:16 - Bagal — ýewreýçe bu söz hojaýyn diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[6]

2:22 - Ýizregel — bu söz Hudaý ekýär diýmegi aňladýar.

[7]

3:2 - On bäş batman — ýewreýçe bir homer we bir lesek. Bu takm. 300 kg deňdir.

[8]

10:8 - Awen — bu söz pislik ýeri diýmegi aňladýar.

[1]

2:1-2 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[2]

3:2 - Ýehoşapat — bu söz Reb höküm edýär diýmegi aňladýar. Seret: 2ÝÝ 20:1-30.

[1]

1:4 - Hazaýyl… Benhadat — seret: 2Pat 13:22-25.

[2]

1:5 - Awen — bu söz pislik ýeri diýmegi aňladýar.

[3]

1:5 - Beýteden — bu söz lezzet öýi diýmegi aňladýar.

[4]

2:11 - Nazyr — özüni Hudaýa bagyşlan adamlaryň saçyna päki degirmezlik nyşany. Sözlüge seret.

[5]

5:5 - Ýewreýçe Gilgal we sürgün ediler diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[6]

6:1 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[7]

6:13 - Lodebar — ýewreýçe bu at hiç zat diýmegi aňladýar.

[8]

6:13 - Karnaýym — bu söz iki şah diýmegi aňladýar. Şah güýjüň nyşanydyr.

[1]

1:17 - Sion — bu Iýerusalim şäheriniň beýleki ady. Sözlüge seret.

[1]

1:10 - Gatda aýtmaň — ýewreýçe Gat we aýt sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[2]

1:10 - Beýtlegapar — bu söz gum öýi diýmegi aňladýar.

[3]

1:11 - Şapyr — bu söz ýakymly diýmegi aňladýar.

[4]

1:11 - Sawanan… çykmasyn — ýewreýçe Sawanan we çykmak sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[5]

1:12 - Ýewreýçe Marot we ajy sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[6]

1:13 - Lakyş halky, ýüwrük aty — ýewreýçe Lakyş we ýüwrük at diýen sözleriň aýdylyşy meňzeşdir.

[7]

1:13 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[8]

1:14 - Akzyp — bu söz aldaw diýmegi aňladýar.

[9]

1:15 - Mareşa… basybalyjy — ýewreýçe Mareşa we basybalyjy sözleriniň aýdylyşy meňzeşdir.

[1]

3:1 - Şigýonot — munuň saz termini bolmagy mümkin.

[1]

3:14 - Sion gyzy — bu Iýerusalim halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[2]

3:17 - Ol söýgüsinde size täze durmuş berer — käbir golýazmalarda Ol söýgüsinde dymar.

[1]

1:1 - Ýahudanyň häkimi Şeýaltyýeliň ogly Zerubabyla we Ýehosadagyň ogly baş ruhany Ýeşuwa — seret: Ezr 3:2; 5:1.

[1]

1:7 - Şebat aýynyň ýigrimi birinji güni — bu 15-nji fewraldyr.

[2]

2:7 - Sion — bu Ysraýyl halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[3]

2:10 - Sion gyz — bu Ysraýyl halky diýmekdir. Sözlüge seret.

[4]

3:1 - Ýeşuwa — seret: Ezr 3:2; 5:2. Bu at halasgär diýmegi aňladýar. Sözlükde «halasgär» sözüne seret.

[5]

5:6 - Bu tutuş ýurduň etmişidir — bu jümle käbir golýazmalarda Ol bütin dünýä boýunça şeýledir diýip duş gelýär.

[6]

7:1 - Kislew aýynyň dördüne — bu 7-nji dekabrdyr.

[7]

7:3 - Bäşinji aý — seret: 2Pat 25:8-9.

[8]

7:5 - Ýedinji aý — seret: Ýrm 41:1-2.

[9]

8:19 - Dördünji… hem-de onunjy aýlar — seret: 2Pat 25:1 we Ýrm 39:2.

[10]

9:1 - Rebbe degişlidir Siriýa şäherleri we ysraýyl tireleri — ýa-da Ähli ysraýyl tireleri Rebbiň nazaryndadyr, bütin adamzat hem.

[11]

11:7 - Goýun söwdagärleriniň hatyrasyna — bu jümle käbir golýazmalarda esasanam, jebir gören sürä diýip duş gelýär.

[1]

2:15 - Tutuş kalby… isleýär? — ýa-da Onda ajaýyp ruh bolsun diýip, ony bir edip ýaratmanmydy? Näme üçin bir edip?.

[2]

2:16 - Men aýrylyşan… salaryn — ýa-da Aýrylyşyp, zulum edýäni ýigrenýärin.

[3]

4:4 - Horep dagy — bu Sinaý dagynyň beýleki ady.

[1]

1:16 - Mesih — ýewreýler bu sözi Hudaý tarapyndan wada berlen Patyşa babatynda ulanýarlar. Sözlüge seret.

[2]

1:21 - Isa — bu söz Reb halas edýär diýmegi aňladýar.

[3]

1:25 - Ogluny — käbir golýazmalarda nowbahar ogluny.

[4]

2:11 - Mür — atyr ýasamakda we merhumy jaýlamakda ulanylan ýakymly ysly ösümlik. Sözlüge seret.

[5]

4:3 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[6]

4:25 - Dekapolis — Samariýa bilen Jeliläniň gündogarynda ýerleşen on şäheriň umumy ady. Sözlüge seret.

[7]

5:22 - Gaharlanan — käbir golýazmalarda hiç bir sebäpsiz gaharlanan.

[8]

5:22 - Raka — arameýçe bu söz boş kelle diýmegi aňladýar.

[9]

5:44 - Käbir golýazmalarda Özüňize gargaýanlar üçin ýagşylyk diläň, özüňizi ýigrenýänlere ýagşylyk ediň, özüňizi ynjadýanlar, yzarlaýanlar üçin Hudaýa doga okaň diýen jümle hem bar.

[10]

6:4 - Siziň sylagyňyzy berer — käbir golýazmalarda siziň sylagyňyzy aç-açan berer.6-njy aýatda hem şeýle.

[11]

6:13 - Käbir golýazmalarda Çünki patyşalyk, gudrat we şöhrat ebedilik Seniňkidir. Omyn! diýen jümle hem bar.

[12]

8:28 - Gadaralylar — käbir golýazmalarda gerasalylar. Seret: Luk 8:26; Mar 5:1.

[13]

9:8 - Gorky gaplap aldy — käbir golýazmalarda haýran galdy.

[14]

10:2-4 - Käbir golýazmalarda Taddeý lakamly Lewi.

[15]

10:25 - Beýelzebul — şeýtanyň başga ady. Sözlüge seret.

[16]

11:2 - Şägirtlerini — käbir golýazmalarda şägirtleriniň ikisini.

[17]

11:23 - Eý, Kapernaum! Sen arşa göterilerin öýdýärsiňmi? — bu jümle käbir golýazmalarda Eý, arşa göterilen Kapernaum! diýip duş gelýär.

[18]

15:5-6 - Käbir golýazmalarda atasyna ýa-da enesine.

[19]

16:18 - Petrus — bu söz gaýa diýmegi aňladýar.

[20]

17:20 - Käbir golýazmalarda 21-nji aýat duş gelýär: Şeýle arwah-jynlary agyz bekläp, Hudaýa doga-dileg etmekden başga hiç zat bilen çykaryp bolýan däldir.

[21]

18:10 - Käbir golýazmalarda 11-nji aýat duş gelýär: Ynsan Ogly ýitenleri halas etmäge gelendir.

[22]

18:15 - Günä etse — käbir golýazmalarda saňa garşy günä etse.

[23]

19:9 - Käbir golýazmalarda Ärinden aýrylyşan aýala öýlenen hem zyna edýändir diýen jümle hem bar.

[24]

19:17 - Näme üçin Menden ýagşy iş hakynda soraýarsyň? — bu sözlem käbir golýazmalarda Näme üçin Maňa ýagşy diýýärsiň? diýip duş gelýär.

[25]

19:29 - Käbir golýazmalarda aýalyny diýen söz hem bar.

[26]

20:16 - Käbir golýazmalarda Çünki çagyrylanlar köp, saýlananlar azdyr diýen jümle hem bar.

[27]

20:22 - Käbir golýazmalarda Meniň çümdürilişim ýaly çümdürilip bilersiňizmi? diýen jümle hem bar.

[28]

20:23 - Käbir golýazmalarda Meniň çümdürilişim ýaly çümdürilersiňiz diýen jümle hem bar.

[29]

23:13 - Käbir golýazmalarda 14-nji aýat duş gelýär: Waý halyňyza, Töwrat mugallymlary we fariseýler! Eý, ikiýüzlüler! Siz dul aýallaryň öýlerini talap, göz üçin uzyn-uzyn dogalar okan bolýarsyňyz. Şonuň üçin hem siz iň agyr jeza sezewar bolarsyňyz.

[30]

24:7 - Käbir golýazmalarda açlyklar hem gyrgyn keseli.

[31]

24:36 - Ne-de Ogul — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[32]

26:28 - Ähtdir — käbir golýazmalarda täze ähtdir.

[33]

27:16 - Ýeşuwa Barabbas — käbir golýazmalarda Ýeşuwa diýen söz ýok, şeýle hem 17-nji aýatda.

[34]

27:56 - Ýosä — grekçe Ýusup, bu Ýosäniň beýleki ady.

[35]

28:1 - Hepdäniň birinji güni — bu ýewreýleriň senenamasy boýunça ýekşenbe günüdir.

[36]

28:20 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:1 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[2]

1:1 - Mesih — ýewreýler bu sözi Hudaý tarapyndan wada berlen Patyşa babatynda ulanýardylar. Sözlüge seret.

[3]

1:2 - Işaýa pygamberiň kitabynda — käbir golýazmalarda Pygamberleriň kitabynda.

[4]

1:14 - Hudaýyň Hoş Habaryny — käbir golýazmalarda Hudaýyň Şalygy baradaky Hoş Habary.

[5]

3:14-16 - Olara resullar diýip at berdi — bu sözlem käbir golýazmalarda ýok.

[6]

5:1 - Gerasalylar — käbir golýazmalarda gadaralylar. Seret: Mat 8:28.

[7]

5:9 - Goşun — grekçe Legion. Bu söz alty müň esgerli goşuny aňladýar.

[1]

1:17 - Mesih — ýewreýler bu sözi Hudaý tarapyndan wada berlen Patyşa babatynda ulanýardylar. Sözlüge seret.

[2]

1:28 - Käbir golýazmalarda Sen aýallar arasynda bagtlysyň! diýen jümle hem bar.

[3]

1:32 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[4]

2:14 - Hudaýdan… parahatlyk bolsun! — bu jümle käbir golýazmalarda Ýer ýüzünde parahatlyk, ynsanlar arasynda hoşniýetlilik bolsun! diýip duş gelýär.

[5]

3:32 - Sala — bu at Köne Ähtde Salmon diýip duş gelýär.

[6]

4:8 - Käbir golýazmalarda Ýok bol, şeýtan! diýen jümle hem bar.

[7]

4:18 - Käbir golýazmalarda döwlen ýürekleri bejermäge diýen jümle hem bar.

[8]

4:41 - Käbir golýazmalarda Sen Mesihsiň! diýen sözler hem bar.

[9]

4:44 - Ýahudyýanyň — käbir golýazmalarda Jeliläniň.

[10]

5:1 - Ginnesaret köli — bu Jelile kölüniň beýleki ady.

[11]

5:38 - Käbir golýazmalarda Şeýdip, ikisi hem abat saklanýandyr diýen jümle hem bar.

[12]

6:1 - Bir Sabat güni — käbir golýazmalarda Pesah baýramy geçenden soň ikinji Sabat güni.

[13]

6:48 - Sebäbi ol berk salnypdy — bu jümle käbir golýazmalarda sebäbi onuň binýady gaýanyň üstünde tutulypdy diýip duş gelýär.

[14]

8:26 - Gerasalylar — käbir golýazmalarda gadaralylar. Seret: Mat 8:28.

[15]

8:30 - Goşun — grekçe Legion. Bu söz alty müň esgerli goşuny aňladýar.

[16]

8:43 - Ol hiç zatdan haýyr tapmandy — käbir golýazmalarda Ol bary-ýoguny lukmanlara sarp edip, hiç zatdan haýyr tapmandy.

[17]

8:45 - Käbir golýazmalarda Petrus bilen ýanyndakylar.

[18]

9:10 - Betsaýda diýen şähere gitdi — bu jümle käbir golýazmalarda Betsaýda diýen şäheriň golaýynda bir çola ýere çekildi diýip duş gelýär.

[19]

9:35 - Saýlap-seçenimdir — käbir golýazmalarda söýgülimdir.

[20]

9:54 - Gökden ot ýagdyrmagymyzy isleýärsiňmi? — käbir golýazmalarda Ylýasyň edişi ýaly gökden ot ýagdyrmagymyzy isleýärsiňmi?

[21]

9:55-56 - Olara käýedi — käbir golýazmalarda olara käýäp, «Siz haýsy ruha degişlidigiňizi bilmeýärsiňiz. Çünki Ynsan Ogly adamlary ýok etmäge däl-de, olary halas etmäge gelendir» diýdi diýen sözler hem bar.

[22]

9:57 - Nirä gitseň — käbir golýazmalarda Ýa Reb! Nirä gitseň.

[23]

10:1 - Ýetmiş iki — käbir golýazmalarda ýetmiş.

[24]

11:2 - Atamyz — käbir golýazmalarda Göklerdäki Atamyz.

[25]

11:2 - Käbir golýazmalarda Gökde bolşy ýaly, ýerde-de Seniň islegiň amala aşsyn diýen jümle hem bar.

[26]

11:4 - Käbir golýazmalarda bizi şeýtandan halas et diýen jümle hem bar.

[27]

11:11 - Balyk dilände — käbir golýazmalarda çörek dilände, oňa daş berer? Ýa-da balyk dilände.

[28]

11:15 - Beýelzebul — şeýtanyň beýleki ady. Sözlüge seret.

[29]

12:39 - Öýüni talatmazdy — käbir golýazmalarda oýa bolardy, öýüni talatmazdy.

[30]

14:5 - Ogluňyz — käbir golýazmalarda eşegiňiz.

[31]

16:6 - Ýüz çelek — grekçe ýüz bat takm. 4000 litr.

[32]

16:7 - Müň halta — grekçe ýüz kor takm. 30000 kg.

[33]

17:35 - Käbir golýazmalarda 36-njy aýat duş gelýär: Ekin meýdanynda iki adam bolar, biri alnar, biri goýlar.

[34]

19:13 - Bir horjun pul — grekçe on mina. Bir mina takmynan üç aýlyk gazanç puluna deňdir.

[35]

20:42 - Reb — Zeburda bu söz reb bolup, patyşa ýüzlenilende ulanyldy, bu ýerde bolsa Reb Mesihe degişli.

[36]

23:16 - Käbir golýazmalarda 17-nji aýat duş gelýär: Pilat baýramçylyk mynasybetli halka bir adamy boşadyp bermelidi.

[37]

23:38 - Käbir golýazmalarda grekçe, latynça we ýewreýçe diýen jümle hem bar.

[38]

24:1 - Hepdäniň birinji güni — bu ýewreýleriň senenamasy boýunça ýekşenbe günüdir.

[39]

24:13 - On çakrym — grekçe altmyş stadios. Bu takm. 11 kilometre deňdir.

[40]

24:42 - Käbir golýazmalarda we biraz bal diýen sözler hem bar.

[41]

24:53 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:17 - Mesih — ýewreýler bu sözi Hudaý tarapyndan wada berlen Patyşa babatynda ulanýardylar. Sözlüge seret.

[2]

1:18 - Ogul — Köne Ähtde patyşalar «Hudaýyň ogly» diýip atlandyrylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlükde «Hudaýyň Ogly» sözüne seret.

[3]

1:18 - Atasynyň gujagyndaky Özi-de Hudaý bolan ýeke-täk Ogly — käbir golýazmalarda Atasynyň gujagyndaky ýeke-täk Ogly.

[4]

1:42 - Kepas — bu arameý sözi bolup, grek dilinde Petrus görnüşde ulanylýar, bularyň ikisi hem gaýa diýmegi aňladýar.

[5]

2:6 - Uly göwrümli — grekçe iki ýa-da üç metretes saklaýan. Bir metretes takm. 40 litre deňdir.

[6]

3:3 - Gaýtadan dogulmadyk — 3-nji we 7-nji aýatlarda gaýtadan dogulmadyk diýen sözler ýokardan dogulmadyk diýen manyda hem gelýär.

[7]

3:13 - Käbir golýazmalarda gökden inen we gökde bolan.

[8]

3:15 - Oňa iman eden her bir adam baky ýaşaýşa gowşar — käbir golýazmalarda Oňa iman eden her bir adam heläk bolman, eýsem baky ýaşaýşa eýe bolar.

[9]

3:25 - Bir ýahudynyň — käbir golýazmalarda käbir ýahudylaryň.

[10]

5:3 - Ysmazlar ýatyrdylar — käbir golýazmalarda ysmazlar suwuň çaýkanmagyna garaşyp ýatyrdylar.⁴Wagtal-wagtal Rebbiň bir perişdesi şol howza girip, suwy çaýkaýardy. Suw çaýkanan badyna ilkinji bolup suwa giren öz keselinden saplanýardy diýen sözlemler hem bar.

[11]

6:19 - Bäş-alty çakrym — grekçe ýigrimi bäş-otuz stadios. Bir stadios takm. 200 m deňdir.

[12]

6:69 - Biz Seniň Hudaýyň Mukaddesidigiňe — bu jümle käbir golýazmalarda Biz Seniň Mesihdigiňe, diri Hudaýyň Ogludygyňa diýip duş gelýär.

[13]

9:35 - Ynsan Ogluna — käbir golýazmalarda Hudaýyň Ogluna.

[14]

11:18 - Üç çakrym — grekçe on bäş stadios, bu takm. 3 kilometre deňdir.

[16]

19:39 - Iki put — grekçe ýüz lytra. Bu takm. 30 kg deňdir.

[17]

20:1 - Hepdäniň birinji güni — bu ýewreýleriň senenamasy boýunça ýekşenbe günüdir.

[18]

21:1 - Tiberiýa köli — bu Jelile kölüniň beýleki ady.

[19]

21:25 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:12 - Bir Sabat günlük ýol — dini kanuna görä Sabat güni diňe bir kilometr ýol ýöremäge rugsat edilendi.

[2]

2:30 - Dawut Öz neslinden biriniň onuň tagtynda — bu jümle käbir golýazmalarda Dawut ten boýunça öz neslinden bolan Mesihi beýgeltjekdigini we onuň tagtynda diýip duş gelýär.

[3]

4:26 - Saýlanyna — grekçe Hristos, bu Mesih diýmek. Sözlükde «Mesih» sözüne seret.

[4]

8:36 - Käbir golýazmalarda 37-nji aýat duş gelýär: Filip oňa: «Bütin ýüregiň bilen iman edýän bolsaň, muňa rugsatdyr» diýdi. Ol: «Isa Mesihiň Hudaýyň Ogludygyna iman edýärin» diýdi.

[5]

9:5-6 - Käbir golýazmalarda «Çişe depmek saňa kyndyr». Şawul titräp, aljyrap: «Ýa Reb, meniň näme etmegimi isleýärsiň?» diýip sorady diýen sözler hem bar.

[6]

9:20 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[7]

9:36 - Tawita… Dorkas — Tawita arameýçe, Dorkas grekçe bolup, bularyň ikisi hem jeren diýmegi aňladýar.

[8]

10:32 - Käbir golýazmalarda Ol gelip, saňa bir söz aýdar diýen jümle hem bar.

[9]

12:17 - Ýakup — bu Isanyň inisi bolmagy ahmal.

[10]

14:12 - Zews… Hermes — grekler Zewsi esasy hudaý, Hermesi bolsa hudaýlaryň ilçisi hasaplapdyrlar.

[11]

14:18 - Käbir golýazmalarda Hemmesini öz öýüne iberdiler. Resullar ol ýerde galyp, halka öwredýärdiler diýen sözler hem bar.

[12]

15:14 - Simun — bu Petrusyň beýleki ady.

[13]

15:29 - Käbir golýazmalarda Özüňize edilmegini islemeýän zatlaryňyzy başgalara etmäň diýen jümle hem bar.

[14]

15:33 - Käbir golýazmalarda 34-nji aýat duş gelýär: Emma Silas ol ýerde galmagy makul bildi.

[15]

16:17 - Size — käbir golýazmalarda bize.

[16]

20:7 - Hepdäniň birinji güni — bu ýewreýleriň senenamasy boýunça ýekşenbe günüdir.

[17]

24:6-8 - Käbir golýazmalarda Biz ony öz kanunymyz boýunça höküm etmekçidik,⁷emma müňbaşy Lisiýas gelip, güýç bilen ony elimizden aldy.⁸Ony aýyplaýanlara seniň huzuryňa gelmegi buýurdy diýen sözler hem bar.

[18]

28:28 - Käbir golýazmalarda 29-njy aýat duş gelýär: Pawlus muny aýdandan soň, ýahudylar öz aralarynda köp jedelleşdiler we bu ýerden gitdiler.

[1]

2:20 - Peýdasyzdygyny — käbir golýazmalarda ölüdigini.

[2]

3:9 - Atamyzy — käbir golýazmalarda Ata Hudaýy.

[3]

4:5 - Bize beren — käbir golýazmalarda bizde mesgen tutan.

[1]

1:22 - Hakykata gulak asmak — käbir golýazmalarda Mukaddes Ruh arkaly hakykata gulak asmak.

[2]

3:18 - Öldi — käbir golýazmalarda ejir çekdi.

[3]

4:14 - Käbir golýazmalarda Olar Oňa sögýärler, siz bolsa Ony şöhratlandyrýarsyňyz diýen jümle hem bar.

[4]

5:12 - Silwan — bu Silasyň beýleki ady.

[5]

5:14 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:4 - Şatlygymyz — käbir golýazmalarda şatlygyňyz.

[2]

2:20 - Siziň hemmäňiz bolsa hakykaty bilýänsiňiz — bu jümle käbir golýazmalarda siz hemme zady bilýänsiňiz diýip duş gelýär.

[3]

3:8 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[4]

5:8 - Käbir golýazmalarda 7-nji we 8-nji aýatlar şeýle görnüşde gelýär: ⁷Şeýle, Gökde güwälik berýän üçdür: Ata, Söz we Mukaddes Ruh. Bularyň üçüsi hem birdir.⁸Ýerde güwälik berýän üçdür: Ruh, suw we gan. Bularyň üçüsi hem birdir.

[5]

5:18 - Hudaýyň Ogly olary goraýandyr — bu jümle käbir golýazmalarda Hudaýyň perzendi özüni saklaýandyr diýip duş gelýär.

[6]

5:21 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:13 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:1 - Söýlüp — käbir golýazmalarda päklenip.

[1]

1:3 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[2]

1:29 - Käbir golýazmalarda zynadan diýen söz hem bar.

[3]

8:1 - Käbir golýazmalarda ynsan tebigatyna görä däl-de, Mukaddes Ruha görä ýaşaýanlar diýen jümle hem bar.

[4]

8:15 - Abba — arameýçe bu söz Atam diýmegi aňladýar.

[5]

9:28 - Käbir golýazmalarda 28-nji aýat şeýle görnüşde gelýär: Reb Öz çykaran hökümini tizara we gutarnykly dogrulyk bilen ýerine ýetirer, çünki Ol işini ýer ýüzünde tiz amala aşyrar.

[6]

11:6 - Käbir golýazmalarda Eger ynsan işlerine görä saýlanan bolsadylar, onda bu eýýäm merhemet-de däldir, ýogsa iş eýýäm iş bolmazdy diýen jümle hem bar.

[7]

13:9 - Käbir golýazmalarda ýalan şaýatlyk etme diýen jümle hem bar.

[8]

14:10 - Hudaýyň — käbir golýazmalarda Mesihiň.

[9]

14:23 - Käbir golýazmalaryň şu babynda 24-nji aýatdan 26-njy aýada çenli hem bar. Beýleki golýazmalarda olar 16-njy bap 25-nji aýatdan 27-nji aýatlara çenli duş gelýär.

[10]

16:3 - Priska — bu Priskillanyň beýleki ady.

[11]

16:23 - Käbir golýazmalarda 24-nji aýat duş gelýär: Rebbimiz Isa Mesihiň merhemeti siziň ähliňize ýar bolsun! Omyn!.

[12]

16:27 - 25 — 27-nji aýatlar käbir golýazmalarda ýok. Olar beýleki golýazmalarda 14-nji bap 23-nji aýatdan soň gelýär.

[1]

1:12 - Petrus — grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[2]

2:13 - Biz ruhy hakykaty ruhy sözler bilen düşündirýäris — ýa-da Biz ruhy zatlary Ruha eýerýän adamlara düşündirýäris.

[3]

3:22 - Petrus grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[4]

6:20 - Öz teniňiz bilen — bu jümle käbir golýazmalarda Hudaýyňky bolan teniňiz we ruhuňyz bilen diýip duş gelýär.

[5]

7:5 - Hudaýa doga edýän wagtyňyz — käbir golýazmalarda doga-dileg we agyz bekleme wagtyňyz.

[6]

9:5 - Petrus — grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[7]

10:28 - Käbir golýazmalarda Çünki Ýer we ondaky zatlar Rebbiňkidir diýen jümle hem bar.

[8]

11:24 - Käbir golýazmalarda Ony alyň, iýiň diýen sözler hem bar.

[9]

13:3 - Magtanyp bilerim ýaly tenimi gurban edip-de — bu jümle käbir golýazmalarda tenimi ýakmaga berip-de diýip duş gelýär.

[10]

15:5 - Petrus — grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[11]

15:47 - Ikinji Ynsan bolsa — käbir golýazmalarda ikinji Ynsan, Rebbimiz Isa bolsa.

[12]

15:55 - Ýeňşiň — käbir golýazmalarda zäherli neşderiň.

[13]

15:55 - Zäherli neşderiň — käbir golýazmalarda ýeňşiň.

[1]

1:7 - Käbir golýazmalarda 6-njy we 7-nji aýatlar şeýle görnüşde gelýär: Eger biz görgüler görýän bolsak, bu siziň teselli tapmagyňyz we halas bolmagyňyz üçindir. Şeýdip siz biziň ýaly görgüler göreniňizde, muşakgatlaryň baryna döz gelersiňiz. Size baglaýan umydymyz berkdir. Teselli tapýan bolsak, bu siziň teselli tapmagyňyz we halas bolmagyňyz üçindir, sebäbi siziň diňe muşakgatlarymyza däl, eýsem tesellimize-de şärikdigiňizi bilýäris.

[2]

1:19 - Silwan — bu Silasyň beýleki ady.

[3]

1:19 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[4]

5:3 - Käbir golýazmalarda 3-nji aýat şeýle görnüşde gelýär: Biz gökdäki mesgenimize beslensek, asla ýalaňaç bolmajakdygymyza gözümiz ýetýär.

[5]

8:7 - Bizden öwrenen söýgiňiz — käbir golýazmalarda bize bolan söýgiňiz.

[1]

1:18 - Petrus — grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[2]

2:9 - Petrus — grekçe Kepas, bu Petrusyň beýleki ady.

[3]

2:20 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[4]

4:6 - Abba — arameýçe bu söz Atam diýmegi aňladýar.

[5]

4:6 - Biziň ýüreklerimize — käbir golýazmalarda siziň ýürekleriňize.

[6]

4:7 - Hudaý… edýändir — bu jümle käbir golýazmalarda siz Isa Mesih arkaly Hudaýyň mirasdüşerisiňiz diýip duş gelýär.

[7]

4:14 - Şonda ýarawsyzlygym… äsgermezçilik etmändiňiz — bu jümle käbir golýazmalarda Şonda siz bedendäki synagymy äsgermezçilik etmändiňiz diýip duş gelýär.

[8]

5:1 - Isa Mesih… duruň — bu jümle käbir golýazmalarda Isa Mesihiň bize beren azatlygynda duruň diýip duş gelýär.

[9]

5:21 - Käbir golýazmalarda ganhorlyk diýen söz hem bar.

[10]

6:15 - Çünki ne sünnetliligiň — käbir golýazmalarda Çünki Isa Mesihe degişli bolanlaryň arasynda ne sünnetliligiň.

[1]

3:14-15 - Atamyzyň — käbir golýazmalarda Rebbimiz Isa Mesihiň Atasynyň.

[2]

4:13 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[3]

5:9 - Nuruň — käbir golýazmalarda Ruhuň.

[4]

5:30 - Mesihiň bedeniniň agzalarydyrys — käbir golýazmalarda Onuň etinden, süňkünden bolup, Mesihiň bedeniniň agzalarydyrys.

[5]

6:24 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

3:16 - Käbir golýazmalarda 16-njy aýat şeýle görnüşde gelýär: Ýöne nämä ýeten bolsak, şol düzgüne görä ýaşalyň, şoňa laýyklykda pikir edeliň.

[2]

4:19 - Dolar — käbir golýazmalarda dolsun.

[1]

1:1-2 - Käbir golýazmalarda Atamyz Hudaýyň we Rebbimiz Isa Mesihiň.

[2]

1:14 - Ogly arkaly — käbir golýazmalarda Ogluň döken gany arkaly.

[3]

3:6 - Inýändir — käbir golýazmalarda Onuň sözüne gulak asmaýanlaryň üstüne inýändir.

[4]

4:18 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:1 - Silwan — bu Silasyň beýleki ady.

[1]

1:1 - Silwan — bu Silasyň beýleki ady.

[2]

2:13 - Ilkinjiler hökmünde — käbir golýazmalarda ilkibaşdan.

[1]

3:16 - Isa Mesih — käbir golýazmalarda Hudaý.

[2]

4:10 - Yhlas edýäris — käbir golýazmalarda sögülmelere sezewar edilýäris.

[3]

4:14 - El goýmagy bilen — ir döwürdäki ýygnaklarda imanlylar ýörite bir maksat bilen adamyň üstüne el goýupdyrlar. Res 13:3 we sözlüge seret.

[4]

5:16 - Imanly aýalyň — käbir golýazmalarda imanly erkegiň ýa aýalyň.

[5]

6:5 - Käbir golýazmalarda Beýle adamlardan gaça duruň diýen jümle hem bar.

[6]

6:17 - Hudaýa — käbir golýazmalarda diri Hudaýa.

[7]

6:19 - Hakyky ýaşaýyş — käbir golýazmalarda baky ýaşaýyş.

[8]

6:21 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:11 - Öwredijisi — käbir golýazmalarda ýahudy dällere öwredijisi

[1]

1:4 - Käbir golýazmalarda rehimdarlygy diýen söz hem bar.

[2]

3:15 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:12 - Käbir golýazmalarda Ony kabul et diýen jümle hem bar.

[1]

1:2 - Öz Ogly — Köne Ähtde patyşalar «Hudaýyň ogly» diýip atlandyrylypdy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlükde «Hudaýyň Ogly» sözüne seret.

[2]

1:9 - Ýag guýdum — kimdir biriniň başyna ýag guýup, patyşalyga ýa-da ruhanylyga belleme dessury. Sözlüge seret.

[3]

2:7 - Käbir golýazmalarda Öz elleriňiň işleriniň üstünden Ony Hökümdar goýduň diýen jümle hem bar.

[4]

3:6 - Saklamagy — käbir golýazmalarda ahyryna çenli saklamagy.

[5]

4:14 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[6]

9:4 - Manna — çölde Hudaý tarapyndan ysraýyllara berlen üýtgeşik iýmit. Sözlüge seret.

[7]

9:5 - Kerup — perişdeleriň bir görnüşi. Sözlüge seret.

[8]

9:11 - Indi amala aşan — käbir golýazmalarda geljekki.

[9]

9:19 - Käbir golýazmalarda göleleriň we erkeçleriň.

[10]

10:9 - Käbir golýazmalarda ýa Hudaý diýen jümle hem bar.

[11]

10:34 - Tussagdakylaryň-da dertlerini — bu jümle käbir golýazmalarda tussaglykda çeken dertlerimi diýip duş gelýär.

[12]

11:11 - Käbir golýazmalarda 11-nji aýat şeýle görnüşde gelýär: Sara önelgesiz bolup, ýaşy birçene ýeten bolsa, iman arkaly göwreli boldy. Sebäbi ol wada beren Hudaýyň sadykdygyna ynandy.

[13]

11:37 - Käbir golýazmalarda synaga saldylar diýen söz hem bar.

[14]

13:20-21 - Aşyrmagymyz üçin… bizi — käbir golýazmalarda aşyrmagyňyz üçin… sizi.

[15]

13:20-21 - Etmegimiz üçin… bizi — käbir golýazmalarda etmegiňiz üçin… sizi.

[16]

13:25 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.

[1]

1:8 - Alfa we Omega — Alfa grek elipbiýiniň birinji, Omega bolsa iň soňky harpy.

[2]

1:8 - Alfa we Omega Mendirin — käbir golýazmalarda Alfa we Omega, Başlangyç we Soň Mendirin.

[3]

2:6 - Nikolaçylar — Nikola atly galp mugallymyň şägirtleri.

[4]

2:17 - Manna — çölde Hudaý tarapyndan ysraýyllara berlen üýtgeşik iýmit. Sözlüge seret.

[5]

2:18 - Hudaýyň Ogly — Köne Ähtde bu at patyşalar üçin ulanylýardy. Täze Ähtde bolsa bu at Hudaý tarapyndan saýlanyp-seçilen diýmegi aňladýar. Sözlüge seret.

[6]

2:22 - Onuň azgynlygyndan — käbir golýazmalarda öz azgynlyklaryndan.

[7]

5:2 - Möhürlerini döwmäge — gadymy döwürlerde haty sürgüç bilen möhürleýärdiler.

[8]

5:9 - Adamlary — käbir golýazmalarda bizi.

[9]

5:10 - Olary ruhany bellediň, olar ýer ýüzünde şalyk sürerler — bu jümle käbir golýazmalarda bizi ruhany bellediň, biz ýer ýüzünde şalyk süreris diýip duş gelýär.

[10]

5:14 - Sežde edýärdiler — käbir golýazmalarda baky ýaşaýan Hudaýa sežde edýärdiler.

[11]

6:1 - Käbir golýazmalarda Bäri çyk-da, gör, şeýle hem 3, 5 we 7-nji aýatlarda.

[12]

6:17 - Olaryň — käbir golýazmalarda Onuň.

[13]

8:7 - Ýeriň üçden biri — bu sözler käbir golýazmalarda ýok.

[14]

8:13 - Bürgüdi — käbir golýazmalarda perişdäni.

[15]

9:11 - Abaddon — ýewreýçe bu söz heläkleýji diýmegi aňladýar.

[16]

9:11 - Apolliýon — grekçe bu söz hem heläkleýji diýmegi aňladýar.

[17]

11:17 - Käbir golýazmalarda we geljekde boljaksyň diýen jümle hem bar.

[18]

13:1 - Aždarha… durdy — käbir golýazmalarda Men… durdum.

[19]

13:4 - Adamlar… beripdi — bu jümle käbir golýazmalarda Adamlar öz ygtyýaryny jandara beren aždarha sežde etdiler diýip duş gelýär.

[20]

13:10 - Tussag edilmeli — käbir golýazmalarda Birini tussag eden.

[21]

13:10 - Gylyçdan ölmeli — käbir golýazmalarda birini gylyç bilen öldüren.

[22]

14:5 - Olar müýnsüzdirler — käbir golýazmalarda olar Hudaýyň tagtynyň öňünde müýnsüzdirler.

[23]

14:20 - Üç ýüz çakrym — grekçe 1600 stadios. Bu takm. 300 kilometre deňdir.

[24]

15:2 - Käbir golýazmalarda onuň tagmasyny diýen sözler hem bar.

[25]

15:3 - Milletleriň Şasy — käbir golýazmalarda Öz halkynyň Şasy.

[26]

16:17 - Ybadathanadaky — käbir golýazmalarda gökdäki ybadathanadaky.

[27]

21:3 - Tagtdan — käbir golýazmalarda gökden.

[28]

21:6 - Alfa we Omega — Alfa grek elipbiýiniň birinji, Omega bolsa iň soňky harpy.

[29]

21:10 - Mukaddes şäheri — Iýerusalimi görkezdi — bu jümle käbir golýazmalarda beýik şäheri, mukaddes Iýerusalimi görkezdi diýip duş gelýär.

[30]

21:16 - Iki müň iki ýüz çakrym — grekçe 12000 stadios. Bu takm. 2200 kilometre deňdir.

[31]

21:17 - Beýikligi — ýa-da galyňlygy.

[32]

22:14 - Öz lybaslaryny ýuwýanlar bagtlydyr! — bu jümle käbir golýazmalarda Onuň buýruklaryny berjaý edýänler bagtlydyr! diýip duş gelýär.

[33]

22:21 - Käbir golýazmalarda Omyn diýen söz hem bar.