САҤА КЭС ТЫЛ
Библия тылбааһын Института Москва, 2008
***
САҤА КЭС ТЫЛ
Көннөрүллүбүт иккис таһаарыы.
Көннөрүү Д. К. Сивцев – Суорун Омоллоон баҕатын аахсан туран оҥорулунна.
(c)Библия тылбааһын Института, Москва, 2008
Аан тыл[1]
Бу Таҥара үөрэҕин Саҥа Кэс Тылын сахалыы кинигэтин тутан олорор үтүө дьоммун ис сүрэхпиттэн эҕэрдэлиибин!
Сахалар былыргы төрүттэрэ Тэнгри диэн биир Таҥара баарын билэллэр эбит. Онон нуучча дьоно 1632 сыллаахха кэлэн «Лена остуруогун», ол иһигэр чочуобунаны туппуттарыгар, кинилэр бэрт сотору сулууспаҕа сылдьар, сүрэхтэнэр, бэргэһэлэнэр буолбуттар. Холобур, Семен Дежнев 1640 сыллаахха Бороҕон сахатын кыыһын Абакайааданы бэргэһэлээбит. XVII үйэҕэ, 1663 сыллаахха Якутскай куоракка Спасскай манастыыр, 1708 сыллаахха Троицкай Собор тутуллубуттар, улуустар, нэһилиэктэр аайы чочуобуналар, Таҥара Дьиэлэрэ оҥоһуллубуттар. Холобур, 1700 сыллаахха Индигир өрүс үрдүгэр Зашиверскайга эриэккэстэй бэйэлээх Спасскай храм тутуллубут. Бу кэнниттэн 1812–1819 сылларга аҕабыыттар саха алпаабытын оҥорон, Таҥара үөрэҕин сахалыы тылбаастаан кинигэнэн таһаарыыны саҕалаабыттар. Революция буолуор диэри Таҥара үөрэҕин уонна сулууспатын 50-ча кинигэтэ бэчээттэммит, ол иһигэр Сибэтиэй Евангелие 3 төгүл тахсыбыт. Улуу миссионердар Святитель Иннокентий Вениаминов, епископ Дионисий (Хитров) уонна протоиерей Димитриан Попов суруга-бичигэ суох саха тылын сайдыытыгар бастакы тулхадыйбат акылааты уурсубуттар, хараҥаҕа олорбут норуоту Таҥара абыраллаах сырдыгар кытыарбыттар. Кинилэр сүҥкэн өҥөлөрүн биһиги саха дьоно улаханнык кэриэстиибит.
Онтон араас кэрдиис кэмнэр ааспыттарын кэннэ, бу 2004 сылга, биһиги үөрүүбүтүгэр, Саҥа Кэс Тыл сахалыы аан бастаан толору тылбаастанан күн сырдыгын эмиэ көрөн кэллэ. Биллэр күчүмэҕэйдэрдээх билиҥҥи кэмҥэ саха норуотугар бу сыаната биллибэт күндү духуобунай бэлэх буолар. Маннык күндү бэлэҕи тэрийэн оҥордо Москватааҕы Библия тылбааһын Института (директор – доктор Марианна Беерле-Моор). Бу институт бары үлэһиттэригэр биһиги махталбыт улахан.
Киһи аймах олоҕор эркээйи буолбут Саҥа Кэс Тыл муудараһын, үрдүк поэзиятын атын тылынан биэрэр уустугун, улахан эппиэттээҕин ким барыта өйдүүрэ буолуо. Ол да буоллар бу судургута суох сорук саха тыллаахха кэбэҕэстик өйдөнөр, дууһатыгар тиийэр гына ис киирбэхтик, тупсаҕайдык уонна талааннаахтык толорулунна диэн мин тус бэйэм киэн тутта, үөрэ саныыбын. Саха литературнай тылын сайдыытыгар бу Саҥа Кэс Тыл тылбааһа биир бэлиэ, боччумнаах хардыы буолан, саха тыла «муора курдук бастар бараммат баайын» илэ-бодо көрдөрүүһү.
Икки тыһыынча сыл анараа өттүгэр былыргы грек тылынан суруллубут Сибэтиэй Евангелие сахалыы тахсыыта сүдү суолталаах. Саха дьоно Айыы Тойон Таҥараларын үөрэҕин ис сүрэхтэриттэн ылыннахтарына эрэ, Таҥараны билэн, бары куһаҕан дьаллыктан босхолонон, аньыыттан ырааһыран, Кини ыҥырар эйэлээх, тапталлаах, сырдык кэскиллээх олоҕор тиийиэхтэрэ.
Улуу миссионердар сүүстэн тахса сыллааҕыта тоҥ хаарга үктээбит ыллыктарын салгыы солоон иһэр архиепископ Гермаҥҥа, бу тылбаас үлэтин көҕүлээбитин, бары өттүнэн көмөлөспүтүн иһин, биһиги аман өс алгыспытын холбуубут.
Бу кинигэ тахсыытыгар үлэлээтилэр: консультант, доктор Дэвид Джон Кларк (Англия, Холбоһуктаах Библейскэй Уопсастыбалар), богословскай редактор, тылбаасчыт Саргылана Леонтьева, филологическай редактор, доктор Николай Ефремов, тылбаасчыттар Мария Алексеева, Аита Шапошникова, Светлана Егорова-Джонстон, Валерий Бурцев. Кинилэргэ бука барыларыгар барҕа махтал буоллун. Кинигэ художнига Иван Поповка, Олох аал луук маһын уруһуйдаабыт Кая Леонтьеваҕа уонна тылбаас уустук үлэтигэр ис сүрэхтэриттэн көмөлөспүт бары үтүө дьоммутугар истиҥ махталбытын тиэрдэбит.
Саҥа Кэс Тыл литературнай редактора Дмитрий Сивцев-Суорун Омоллоон
* * *
Саҥа Кэс Тыл уонна Эргэ Кэс Тыл кинигэлэрэ холбуу Сибэтиэй Суруйуулар эбэтэр Библия диэн ааттаналлар.
Саҥа Кэс Тыл грек тылынан суруллубут 27 кинигэттэн, оттон Эргэ Кэс Тыл еврей тылынан суруллубут 39 кинигэттэн тураллар. Сорох церковтар Эргэ Кэс Тылга грек тылынан суруллубут өссө хас да кинигэни эбии киллэрэллэр.
Былыргы еврей тылынан суруллубут Эргэ Кэс Тылга Айыы Тойон Таҥара сири-халлааны, киһини айбытын, киһи аньыыны оҥорон Кинини кытта эйэтин сүтэрбитин уонна Таҥара киһини бырастыы гына кэлэригэр киһи аймаҕы хайдах өр кэм устата бэлэмнээбитин туһунан кэпсэнэр.
Оттон Саҥа Кэс Тыл биһиги эрабыт бастакы үйэтин иккис аҥаарыгар былыргы грек тылынан суруллубута. Бу хомуурунньукка түөрт Евангелие, Сибэтиэй Апостоллар Дьайыылара, Апостоллар илдьит суруктара уонна Сибэтиэй Иоаҥҥа Арыллыы киирэллэр. Евангелиелары барыта түөрт автор суруйбут: Матфей, Марк, Лука уонна Иоанн. Бу Иисус Христос сирдээҕи олоҕун араас түгэннэрин сырдатар түөрт кинигэ бэйэ-бэйэлэригэр майгыннаспат истииллээхтэр. Сибэтиэй Апостоллар Дьайыыларыгар Айыы Тойон Халлааҥҥа барыыта, Сибэтиэй Тыын үөһэттэн түһүүтэ итиэннэ Рим империятын бары муннуктарыгар маҥнайгы христианнар түмсүүлэрин – церковтарын үөскээһинэ кэпсэнэр.
Саҥа Кэс Тылга барыта сүүрбэ биир илдьит сурук киирэр. Бу христианнарга туһуламмыт суруктары сибэтиэй Апостоллар Павел, Иоанн, Петр, Иаков уонна Иуда суруйбуттар. Еврейдэргэ суруллубут илдьит сурук автора чопчу биллибэт эрээри, былыргы христианскай үгэскэ олоҕуран, Павел Апостол буолуон сөп диэн сабаҕалыыллар. Апостоллар итэҕэл бары өрүттэрин ырытан, Иисус Христос үөрэҕин толору быһааран, христианнарга араас тыын суолталаах ыйыылары биэрэллэр.
Саҥа Кэс Тыл бүтэһик кинигэтэ – Сибэтиэй Иоаҥҥа Арыллыы (грек. Апокалипсис) – инникини өтө көрөр, төлкөлүүр, киһиэхэ эрэли биэрэр кинигэ. Сибэтиэй Иоанн уус-уран тылынан кэнэҕэски киһи аймах уустук олоҕун арыйан көрдөрөр уонна эйэ-ил, кырдьык, дьол олохсуйар саҥа сирэ-халлаана айылларын кэпсиир. Бу урут сахалыы тылбаастамматах кинигэ.
Биһиги тылбааспыт синодальнай тылбааска төрүт буолбут былыргы грек омук тылынан суруллубут тиэкискэ олоҕурар. Бу тиэкис бары аныгы тылбаастар төрүттэрин – Барбара Аланд, Курт Аланд, Иоганнес Каравидопулос, Карло М. Мартини уонна Брюс М. Метцгер редакцияларынан төрдүһүн тахсыбыт былыргы греческэй тиэкистэри – кытта сөп түбэһиспэт түгэннэрдээх. Олору үксүлэрин кинигэ сирэйин алын өттүгэр бэлиэтээтибит.
Бу былыргы грек тылынан суруллубут Саҥа Кэс Тыл сахалыы тылбааһын биһиги инникитин өссө чочуйар, тупсарар, көннөрөр соруктаахпыт. Онон ытыктабыллаах ааҕааччыларбыт бэйэлэрин санааларын биһигини кытта үллэстэллэрэ буоллар, сөптөөҕүн көрөн, кэлин кинигэ саҥалыы тахсыытыгар махталы кытта туһаныа этибит. Биһиги аадырыспыт:
Институт перевода Библии
101000 Россия, Главпочтамт Москва, а/я 360.
Библия тылбааһын Института тылбаасчыттарга, редактордарга уонна бу кинигэ тахсарыгар көмөлөспүт дьоҥҥо бука барыларыгар махтанар.
Библия тылбааһын Института
БИБЛИЯ КИНИГЭЛЭРИН КЫЛГАТЫЛЛЫБЫТ ААТТАРА Ветхий Завет[2]
Быт – Бытие
Исх – Исход
Лев – Левит
Числ – Числа
Втор – Второзаконие
Нав – Книга Иисуса Навина
Суд – Книга Судей Израилевых
Руфь – Книга Руфь
1 Цар – Первая книга Царств
2 Цар – Вторая книга Царств
3 Цар – Третья книга Царств
4 Цар – Четвертая книга Царств
1 Пар – Первая книга Паралипоменон
2 Пар – Вторая книга Паралипоменон
Езд – Книга Ездры
Неем – Книга Неемии
Есф – Книга Есфирь
Иов – Книга Иова
Пс – Псалтирь
Притч – Притчи Соломона
Еккл – Книга Екклесиаста, или Проповедника
Песн – Песнь песней Соломона
Ис – Книга пророка Исайи
Иер – Книга пророка Иеремии
Плач – Плач Иеремии
Иез – Книга пророка Иезекииля
Дан – Книга пророка Даниила
Ос – Книга пророка Осии
Иоиль – Книга пророка Иоиля
Ам – Книга пророка Амоса
Авд – Книга пророка Авдия
Иона – Книга пророка Ионы
Мих – Книга пророка Михея
Наум – Книга пророка Наума
Авв – Книга пророка Аввакума
Соф – Книга пророка Софонии
Агг – Книга пророка Аггея
Зах – Книга пророка Захарии
Мал – Книга пророка Малахии
Саҥа Кэс Тыл
Мф – Матфейтан Сибэтиэй Евангелие
Мк – Марктан Сибэтиэй Евангелие
Лк – Лукаттан Сибэтиэй Евангелие
Ин – Иоантан Сибэтиэй Евангелие
Апос – Сибэтиэй Апостоллар Дьайыылара
Иак – Иаков Апостол илдьит суруга
1 Пет – Петр Апостол бастакы илдьит суруга
2 Пет – Петр Апостол иккис илдьит суруга
1 Ин – Иоанн Апостол бастакы илдьит суруга
2 Ин – Иоанн Апостол иккис илдьит суруга
3 Ин – Иоанн Апостол үһүс илдьит суруга
Иуд – Иуда Апостол илдьит суруга
Рим – Рим христианнарыгар илдьит сурук
1 Кор – Коринф христианнарыгар бастакы илдьит сурук
2 Кор – Коринф христианнарыгар иккис илдьит сурук
Гал – Галатия христианнарыгар
Еф – Ефес христианнарыгар
Флп – Филиппы христианнарыгар
Кол – Колосс христианнарыгар
1 Фес – Фессалоника христианнарыгар бастакы илдьит сурук
2 Фес – Фессалоника христианнарыгар иккис илдьит сурук
1 Тим – Тимофейга бастакы илдьит сурук
2 Тим – Тимофейга иккис илдьит сурук
Тит – Титкэ илдьит сурук
Флм – Филимоҥҥа илдьит сурук
Евр – Еврейдэргэ илдьит сурук
Арыл – Сибэтиэй Иоаҥҥа Арыллыы
САҤА КЭС ТЫЛ
МАТФЕЙТАН СИБЭТИЭЙ ЕВАНГЕЛИЕ
1
Иисус Христос төрүттэрэ
1 Давидтаах Авраам удьуордарын Иисус Христос төрдө-ууһа:
2 Авраам Исаагы төрөппүтэ, Исаак Иаковы төрөппүтэ, Иаков Иуданы уонна кини бырааттарын төрөппүтэ;
3 Иуда Фамарьтан Фареһы уонна Зараны төрөппүтэ, Фарес Есрому төрөппүтэ, Есром Арамы төрөппүтэ;
4 Арам Аминадавы төрөппүтэ, Аминадав Наассону төрөппүтэ, Наассон Салмону төрөппүтэ;
5 Салмон Рахаваттан Воозу төрөппүтэ, Вооз Руфьтан Овиды төрөппүтэ, Овид Иессейи төрөппүтэ;
6 Иессей Давид ыраахтааҕыны төрөппүтэ,
Давид ыраахтааҕы Урияҕа эргэ бара сылдьыбыт дьахтартан Соломону төрөппүтэ
[3];
7 Соломон Ровоамы төрөппүтэ, Ровоам Авияны төрөппүтэ, Авия Асаны
[4] төрөппүтэ;
8 Аса Иосафаты төрөппүтэ, Иосафат Иорамы төрөппүтэ, Иорам Озияны төрөппүтэ;
9 Озия Иоафамы төрөппүтэ, Иоафам Ахаһы төрөппүтэ, Ахаз Езекияны төрөппүтэ;
10 Езекия Манассияны төрөппүтэ, Манассия Амону
[5] төрөппүтэ, Амон Иосияны төрөппүтэ;
11 Иосия Иоакимы төрөппүтэ, Иоаким
[6] Иехонияны уонна кини бырааттарын төрөппүтэ. Бу – Израиль норуота Вавилоҥҥа көһөрүллүөн иннинээҕи көлүөнэлэрэ.
12 Вавилоҥҥа көһүү кэнниттэн Иехония Салафиилы төрөппүтэ, Салафииль Зоровавелы төрөппүтэ;
13 Зоровавель Авиуду төрөппүтэ, Авиуд Елиакимы төрөппүтэ, Елиаким Азору төрөппүтэ;
14 Азор Садогу төрөппүтэ, Садок Ахимы төрөппүтэ, Ахим Елиуду төрөппүтэ;
15 Елиуд Елеазары төрөппүтэ, Елеазар Матфаны төрөппүтэ, Матфан Иаковы төрөппүтэ;
16 Иаков Мария кэргэнин Иосибы төрөппүтэ, оттон Марияттан Христос диэн ааттаммыт Иисус төрөөбүтэ.
17 Онон Авраамтан Давидка диэри барыта уон түөрт көлүөнэ, Давидтан Вавилоҥҥа көһүүгэ диэри эмиэ уон түөрт көлүөнэ, онтон Вавилоҥҥа көһүүттэн Христоска диэри эмиэ уон түөрт көлүөнэ.
Иисус Христос төрөөһүнэ
18 Иисус Христос бу курдук төрөөбүтэ.
Кини Ийэтэ Мария, Иосибы кытта илии охсуһан баран бииргэ олорбокко сылдьан, Сибэтиэй Тыынтан ыарахан буолбута.
19 Кэргэн тахсыахтаах киһитэ Иосиф үтүө санаалаах буолан, сурах-садьык тарҕамматын диэн, сөбүлэһиилэрин көтүрэн, Кинини кистэлэҥинэн ыытан кэбиһиэн баҕарбыта.
20 Оннук санаммытыгар Айыы Тойон Аанньала түүлүгэр киирэн эппитэ: «Давид уола Иосиф! Марияны кэргэн ыларгыттан куттаныма: Марияҕа Сибэтиэй Тыынтан оҕо үөскээбитэ.
21 Кини Уол Оҕону төрөтүөҕэ, оччоҕо оҕоҕо Иисус
[7] диэн ааты биэриэҥ, тоҕо диэтэххэ Кини Бэйэтин дьонун аньыыларыттан быыһыаҕа».
22-23 Бу барыта Айыы Тойон: «Көр бу, Ыраас Кыыс ыарахан буолан Уол оҕону төрөтүөҕэ; Киниэхэ „Эммануил“ („Таҥара биһигинниин“) диэн ааты биэриэхтэрэ», – диэн пророгунан этиппит тылларын туолуута этэ.
24 Иосиф уутуттан уһуктан баран, Айыы Тойон Аанньала эппитин курдук, Марияны дьиэтигэр аҕалбыта;
25 Кинини таарыйбакка да сырыттаҕына, Мария Бастакы
[8] Уолун төрөппүтэ, Иосиф Оҕону Иисус диэн ааттаабыта.
2
Илиҥҥи муударайдар кэлиилэрэ
1 Иудея Вифлеем диэн куоратыгар, Ирод ыраахтааҕылыырын саҕана, Иисус төрөөбүтүгэр Иерусалимҥа илиҥҥи муударайдар кэлбиттэрэ. 2 Кинилэр: «Иудейдар саҥа төрөөбүт Ыраахтааҕылара ханнаный? Илин халлааҥҥа Кини сулуһа тахсыбытын көрөммүт, биһиги Киниэхэ сүгүрүйэ кэллибит», – диэн ыйыталаһаллара.
3 Маны истээт, Ирод ыраахтааҕы уонна Иерусалим дьоно бары аймана түспүттэрэ. 4 Ирод ыраахтааҕы архиерейдары уонна норуот сокуонньут дьонун барыларын хомуйан олорон, Христос ханна төрүөхтээҕин ыйыппыта. «5 Кини Иудея Вифлеемигэр төрүөхтээх, – диэн хоруйдаабыттара. – Ол туһунан пророк кинигэтигэр бу курдук суруллан турар: 6 „Эн, Вифлеем, Иуда сирэ, Иуда атын куораттарыттан тугунан да итээбэтиҥ: Мин норуоппун, Израилы, быыһыыр-харыстыыр Сирдьит эйигиттэн үөскүөхтээх“».
7 Онтон Ирод, илинтэн кэлбит дьону чып кистэлэҥинэн ыҥыран ылан, сулус ханнык кэмҥэ тахсыахтааҕын ыйыталаһан билбитэ 8 уонна кинилэри Вифлеемҥэ ыытаары туран эппитэ: «Бараҥҥыт Оҕо туһунан ымпыгар-чымпыгар тиийэ барытын билиҥ. Итиэннэ, булларгыт эрэ, миэхэ биллэрээриҥ, оччоҕо мин эмиэ Киниэхэ сүгүрүйэ барыам».
9 Кинилэр ыраахтааҕы этэрин истээт, айаҥҥа туруммуттара. Били илин халлааҥҥа көрбүт сулустара иннилэригэр айаннаан, Оҕо баар сирин үрдүгэр тиийэн тохтообута.
10 Сулуһу көрөн кинилэр үөрүү улуутун үөрбүттэрэ,
11 итиэннэ дьиэҕэ киирэн Оҕону уонна Ийэтин – Марияны – көрөн, Кини иннигэр сөһүргэстээн сүгүрүйбүттэрэ, онтон күндү кылааттаах холбукаларын аһан кыһыл көмүһү, лааданы, смирнаны
[9] Киниэхэ бэлэх биэрбиттэрэ.
12 Түһээтэхтэринэ, Таҥара кинилэри «Ирокка төннүмэҥ» диэн сэрэппитин истэн, дойдуларыгар атын суолунан төннүбүттэрэ.
Египеккэ куотуу
13 Илинтэн кэлбит дьон төннүбүттэрин кэннэ, Айыы Тойон Аанньала түүн Иосиф түүлүгэр көстөн эппитэ: «Ирод Оҕону өлөрөөрү ирдэһэр санаалаах, онон эн тураҥҥын, Оҕону уонна Ийэтин илдьэ, Египеккэ куот итиэннэ хаһан ыҥырыахпар диэри, онно олор».
14 Иосиф туран, Оҕону уонна Кини Ийэтин Марияны илдьэ Египеккэ барбыта, 15 онно тиийэн, Ирод өлүөр диэри олорбута. Бу барыта Айыы Тойон пророгунан: «Мин Уолбун Египеттэн ыҥырдым», – диэн этиппитин туолуута этэ.
16 Илинтэн кэлбит дьоҥҥо албыннаппытын билэн, Ирод улаханнык уордайбыта. Ол иһин, чопчу ыйдарбыт кэминэн быһааран, Вифлеемҥэ уонна ол эргин сирдэргэ баар иккитигэр диэри саастаах уол оҕолору барыларын кыргарга соруйан дьону ыыппыта. 17 Онон Иеремия пророк эппитэ бу курдук туолбута: 18 «Рамаҕа хаһыы-ыһыы, ытабыл-соҥобул иһиллэр, энэлгэн, үөгү эҥсиллэр. Рахиль оҕолорун аһыйан айманар, оҕолорун мэлитэн, уоскуйуон да баҕарбат».
Назарекка төннүү
19 Ирод өлбүтүн кэннэ, Айыы Тойон Аанньала Египеккэ олорор Иосиф түүлүгэр көстөн: 20 «Тур, Оҕо дууһатыгар суудайааччылар өллүлэр. Оҕону Ийэтин кытта илдьэ Израиль сиригэр төнүн», – диэбитэ.
21 Иосиф туран, Оҕону уонна Кини Ийэтин ылан Израиль сиригэр барбыта. 22 Иудеяҕа Ирод оннугар уола Архелай баһылыктыырын билэн, онно барартан дьиксиммитэ, онон түүлүгэр суолун ыйдаран, Галилея сиригэр кэлбитэ; 23 манна кэлэн Назарет куоракка олохсуйбута. Онон пророктар «Кини Назорей аатын ылыаҕа» диэн эппиттэрэ туолбута.
3
Иоанн Сүрэхтээччи суол солуур
1 Ол саҕана Иудея кураайыматыгар Иоанн Сүрэхтээччи кэлэн:
2 «Аньыыгытын билинэн
[10] Таҥараҕа эргиллиҥ! Халлаан Саарыстыбата чугаһаата!» – диэн ыҥырбыта.
3 «Иччитэх сиргэ үөгүлээччи саҥата: „Айыы Тойон суолун солооҥ, көнө ыллыкта Киниэхэ үктээҥ“», – диэн Исайя пророк бу Иоанн туһунан өтө көрөн эппитэ.
4 Иоанн тэбиэн түүтэ таҥастааҕа, өттүгүнэн тирии курдааҕа, саранчанан уонна дьиикэй мүөтүнэн аһылыктанара.
5 Иерусалим куорат, Иудея бүттүүнэ, Иордан өрүс бары эҥээрдэрэ утары тахсан,
6 аньыыларын-хараларын этинэн туран, Иордан өрүскэ киниэхэ сүрэхтэммиттэрэ.
7 Бэрт үгүс фарисейдар уонна саддукейдар сүрэхтэнэ иһэллэрин көрөн, Иоанн кинилэргэ эппитэ: «Эриэн үөн ыамалара! Кэнэҕэски уортан-кылынтан куотар өйү-санааны ким эһиэхэ укта? 8 Аньыыгытын ис сүрэххититтэн билиммиккитин олоххутунан туоһулааҥ. 9 Итиэннэ биһиги аҕабыт Авраам диэн сананан да көрүмэҥ! Эһиэхэ этэбин: Таҥара бу да сытар таастары Авраамҥа оҕо гынан туруортуон сөп. 10 Сүгэ хайыы-үйэ мас төрдүгэр сытар: ханнык баҕарар маһы, үчүгэй отону биэрбэт буоллаҕына, кэрдэннэр уокка уматаллар.
11 Мин эһигини аньыыны билинии бэлиэтигэр уунан сүрэхтиибин, ол гынан баран кэннибиттэн Кэлэн Иһээччи миигиннээҕэр күүстээх – мин Кини атаҕын таҥаһын да тутан иһэргэ сөбө суохпун. Кини эһигини Сибэтиэй Тыынынан уонна уотунан сүрэхтиэҕэ; 12 тута сылдьар күрдьэҕинэн куумунаны ыраастаан, бурдугун хомуйан маҥхааһайга кутуоҕа, оттон соломотун умуллубат уокка уматыаҕа».
Иисус Христос сүрэхтэниитэ
13 Ол саҕана Иисус Галилеяттан Иордаҥҥа кэлбитэ. Кини Иоаҥҥа сүрэхтэнэ тиийбитигэр, 14 Иоанн Кинини тохтото сатаабыта: «Мин Эйигиттэн сүрэхтэнэрим сөп этэ, оттон Эн миэхэ кэлэҕин?»
15 Онуоха Иисус эппитэ: «Билигин маннык буоллун. Биһиги туохха барытыгар Таҥара көҥүлүн толоруохтаахпыт». Иоанн онуоха дьэ сөбүлэспитэ.
16 Иисус сүрэхтэнээт, ууттан тахсыбытыгар арай Кини үрдүгэр Халлаан арыллан биэрбитэ, онно көрдөҕүнэ, Таҥара Тыына холууп курдук Киниэхэ түһэн иһэрэ. 17 Дьэ онуоха Халлаантан: «Бу баар – Мин үтүө көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум», – диир саҥа иһиллибитэ.
4
Иисус Христоһу тургутуу
1 Онтон Тыын Иисуһу, адьарайынан тургуттараары, иччитэх сиргэ илдьэ барбыта. 2 Иисус түөрт уон түүннээх күн устата постанан баран, тиһэҕэр, аһыан олус баҕаран кэлбитэ. 3 Кинини тургутар адьарай кэлэн: «Эн Таҥара Уола буоллаххына, бу таастары килиэпкэ кубулуйуҥ диэн бирикээстээ», – диэбитэ.
4 Иисус киниэхэ эппитэ: «„Киһи, аҥаардас килиэбинэн эрэ буолбакка, Таҥара этэр хас биирдии тылынан олоруоҕа“ диэн суруллубута».
5 Онуоха адьарай Кинини сибэтиэй куоракка аҕалан, Таҥара Дьиэтин чыпчаалыгар туруоран баран: 6 «Эн, Таҥара Уола буоллаххына, аллараа диэки ыстанан кэбис. Суруллубутун курдук, „Аанньалларыгар Эйигин араҥаччылыырга соруйуоҕа, оччоҕо таастан бүдүрүйбэтиҥ туһугар, кинилэр Эйигин көтөҕөн илдьиэхтэрэ“», – диэбитэ.
7 Иисус киниэхэ эппитэ: «Суруйууларга „Айыы Тойон Таҥараҕын тургутан көрүмэ“ диэн эмиэ баар».
8 Адьарай Кинини аны үрдүк хайа арҕаһыгар таһааран, аан дойду килбиэннээх саарыстыбаларын барытын көрдөрбүтэ: 9 «Миэхэ сөһүргэстээн сүгүрүйдэххинэ, мин бу маны барытын Эйиэхэ биэриэҕим», – диэбитэ.
10 Иисус эппитэ: «Киэр буол Миигиттэн, сатана! Ол эмит суруллан турар: „Айыы Тойон Таҥараҕар сүгүрүй итиэннэ Киниэхэ эрэ сулууспалаа“ диэн».
11 Маны истэн адьарай Киниттэн дьэ арахпыта; сонно Киниэхэ Аанньаллар көмөлөһө кэлбиттэрэ.
Иисус Христос Галилеяҕа сулууспатын саҕалыыр
12 Иоанны хаайыыга укпуттарын истэн, Иисус Галилеяҕа барбыта. 13 Назареты хаалларан, Кини Завулон уонна Неффалим сиригэр, муора кытылыгар турар Капернаумҥа кэлэн олохсуйбута. 14 Бу Исайя пророк өтө көрөн эппитэ туоларын туһугар буолбута: «15 Завулон сирэ, Неффалим сирэ – муораҕа тириэрдэр суол, Иордан уҥуоргу эҥээрэ – туора омук дойдута Галилея! 16 Хараҥаҕа олорор норуот улуу сырдыгы көрдө, өлүү күлүгэр олорор дьоҥҥо сырдык тыкта».
17 Бу кэмтэн ыла Иисус: «Аньыыгытын билинэн Таҥараҕа эргиллиҥ, Халлаан Саарыстыбата чугаһаата!» – диэн үөрэтэрин саҕалаабыта.
Маҥнайгы үөрэнээччилэрэ
18 Галилея муоратын кыйа баран иһэн, Кини икки бырааттыылары, Петр диэн ааттаах Симоны уонна кини быраатын Андрейы, муораҕа илимнии сылдьалларын көрбүтэ (кинилэр балыксыттар этилэр).
19 Иисус эппитэ: «Миигин батыһыҥ. Мин эһигини дьону илимнээччи оҥоруом». 20 Инньэ диэтин кытта, кинилэр илимнэрин быраҕан, Иисуһу батыһан барбыттара.
21 Онтон салгыы баран иһэн, Кини аны икки атын ини-биилэри, Зеведей уолун Иаковы уонна кини инитин Иоанны, аҕаларын Зеведейи кытары тыыга илимнэрин абырахтана олороллорун көрөн, ыҥырбыта. 22 Кинилэр, аҕаларын тыыга хаалларан, сонно Иисуһу батыһан барбыттара.
Бар дьон Иисус Христоһу батыһар
23 Иисус Галилеяны бүтүннүүтүн кэрийбитэ: синагогаларыгар үөрэтэрэ, Саарыстыба Евангелиетын иһитиннэрэрэ уонна араас ыарыыттан, кыаммат буолууттан үтүөрдэрэ. 24 Кини туһунан сурах бүтүн Сирияны тилийэ көппүтэ; Киниэхэ туох баар кыамматтары, араас ыарыыга ылларбыттары, таарымталаахтары, абааһыга буулаппыттары, тартарар ыарыылаахтары уонна босхоҥ буолбуттары аҕалтыыллара. Кини олору барыларын үтүөрдүтэлиирэ. 25 Галилеяттан, Уон Куорат уобалаһыттан итиэннэ Иерусалимтан, Иудеяттан уонна Иордан уҥуоргутуттан үтүмэн үгүс киһи Кинини батыһан барбыта.
5
Хайа үрдүгэр үөрэтии
Таҥара алгыһыгар тиксии
1 Көй элбэх дьону көрөн, Иисус тахсан хайа үрдүгэр олорбута; үөрэнээччилэрэ тиийэн кэлбиттэригэр, 2 Кини маннык саҕалаан үөрэтэн барбыта:
«3 Таҥара иннигэр дьадаҥыларын өйдөөччүлэр алгыстаахтар: кинилэр аналлара Халлаан Саарыстыбата.
4 Кутурҕаҥҥа ылларан ытааччылар алгыстаахтар: кинилэр уоскуйуохтара.
5 Өһүөмньүтэ суох көрсүө майгылаахтар алгыстаахтар: кинилэр сири бас билиэхтэрэ.
6 Кырдьыкка утаппыттыы, аччыктаабыттыы баҕарааччылар алгыстаахтар: кинилэр дуоһуйуохтара.
7 Амарах санаалаахтар алгыстаахтар: кинилэр амарах сыһыаны көрсүөхтэрэ.
8 Ыраас сүрэхтээхтэр алгыстаахтар: кинилэр Таҥараны көрүөхтэрэ.
9 Эйэни тэрийээччилэр алгыстаахтар: кинилэр Таҥара уолаттара диэн ааттаныахтара.
10 Кырдьык иһин күөмчүлэммиттэр алгыстаахтар: кинилэр аналлара – Халлаан Саарыстыбата.
11 Эһиги, Мин туспуттан үөҕүллэ, үүрүллэ, холуннарылла да сылдьаҥҥыт, алгыстааххыт. 12 Үөрүҥ-көтүҥ, өрөгөйдөөҥ: Халлааҥҥа эһигини улуу наҕараада күүтэр. Эһиги иннинээҕи пророктары эмиэ ити курдук сойуолаабыттара.
Туус уонна сырдык
13 Эһиги сир тууһунаҕыт. Туус күүһүн сүтэрдэҕинэ, амтанын хайдах төннөрүөҥүй? Амтанын сүтэрбит туус туохха да туһата суох: оннук тууһу таһырдьа, дьон тэпсилгэнигэр, ыһан эрэ кэбиһэҕин.
14 Эһиги аан дойду сырдыгынаҕыт. Хайа үрдүгэр турар куорат дьон хараҕыттан саһар кыаҕа суох. 15 Сибэтиинньиги эмиэ, уматан баран, тугунан да саба уурбакка, олоҕор туруораллар, оччоҕо сырдыга дьиэ иһинээҕи дьоҥҥо барытыгар тыгар. 16 Эһиги үтүөкэн дьайыыларгытын көрөн, Халлааннааҕы Аҕаҕыт аатын айхаллыылларын туһугар, эһиги сырдыккыт эмиэ бар дьон иннигэр сыдьаайыахтын.
Христос уонна Сокуон
17 Эһиги Миигин Сокуону эбэтэр Пророктары көтүрэ кэлбит дии санаамаҥ: Мин ону көтүрэ буолбатах, толоро кэлбитим. 18 Кырдьыгы этэбин эһиэхэ: сир-халлаан турарын тухары, Сокуон биир да кыракый буукубата, биир да кэрдииһэ халбаҥныа суоҕа – барыта туолуоҕа. 19 Онон ким бу кыракый кэриэстэртэн биирин эмэ да кэспит уонна дьону оннукка үөрэппит – ол Халлаан Саарыстыбатыгар куччугуй диэн ааттаныаҕа, оттон ким бу кэриэстэри тутуспут уонна дьону оннукка үөрэппит – ол Халлаан Саарыстыбатыгар улуу диэн ааттаныаҕа. 20 Эһиэхэ этэбин: эһиги Таҥара көҥүлүн сокуонньуттардааҕар уонна фарисейдардааҕар ордук толорботоххутуна, Халлаан Саарыстыбатыгар киириэххит суоҕа.
Уордайыма
21 Өбүгэлэргитигэр „Өлөрүмэ: өлөрбүт – дьүүлгэ туруоҕа“ диэн этиллибитин эһиги истибиккит.
22 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: ким оруна суохха быраатыгар уордайбыт – дьүүлгэ тардыллыаҕа, ким быраатын „Рака!“
[11] диэбит – синедрион дьүүлүгэр туруоҕа, оттон ким „Өйө суоххун!“ диэбит – геенна уотугар түбэһэр кутталланыаҕа.
23 Өскөтүн эн бэлэххин сиэртибэнньиккэ аҕалан туран, быраатыҥ эйигин хом саныырдааҕын өйдөөн кэллэххинэ,
24 бэлэххин сиэртибэнньик иннигэр хаалларан баран, туох-ханнык иннинэ, бырааккын кытта иллэс, дьэ ол эрэ кэнниттэн кэлэн, бэлэххин туттар.
25 Буруйдааччыгын кытта, суут ааныгар тиийэ иликкинэ, түргэнник эйэлэһэ оҕус, эйэлэспэтэххинэ, буруйдааччыҥ эйигин судьуйаҕа туттарыаҕа, оттон судьуйа эйигин үлэһитигэр этэн, хаайыыга бырахтарыаҕа.
26 Кырдьыгы эйиэхэ этэбин: иэскин тиһэх кэппиэйкэтигэр тиийэ төлүү иликкинэ, эн онтон тахсыаҥ суоҕа.
Көссүүлэһии туһунан
27 „Көссүүлэһимэ“ диэн былыргыларга этиллибити эһиги истибиккит. 28 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: ким дьахтары имэҥирэ көрөр – ол санаатынан кинини кытта хайыы-үйэ көссүүлэспит. 29 Өскөтүн эйигин уҥа хараҕыҥ аньыыга угуйар буоллаҕына, хараххын оҥон ылан киэр бырах: бүтүн бэйэҥ гееннаҕа быраҕыллыаҥ кэриэтэ, этиҥ-сииниҥ биир миэстэтэ итээбитэ эйиэхэ ордук. 30 Өскөтүн эйигин уҥа илииҥ аньыыга угуйар буоллаҕына, илиигин быһан ылан киэр бырах: бүтүн бэйэҥ гееннаҕа быраҕыллыаҥ кэриэтэ, этиҥ-сииниҥ биир миэстэтэ итээбитэ эйиэхэ ордук.
Ойоххун кытта арахсыма
31 „Ким ойоҕуттан арахсар – ол арахсыытын суругун киниэхэ биэриэхтээх“ диэн этиллибитэ. 32 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: ким ойоҕуттан, кини кими да кытта көссүүлэспэтэҕин үрдүнэн, арахсар буоллаҕына, ол кинини көссүүлэһиигэ күһэйэр; оттон эриттэн арахсыбыт дьахтары ойох ылар киһи эмиэ – көссүүлэһэр.
Андаҕайыма
33 Эһиги „Биэрбит андаҕаргын кэһимэ, андаҕаргын Айыы Тойон иннигэр хайаан да толор“ диэн былыргыларга этиллибити эмиэ истибиккит.
34 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: хаһан да андаҕайыма – халлаанынан даҕаны, тоҕо диэтэххэ, халлаан – Таҥара бүрүстүөлэ;
35 сиринэн даҕаны: сир – Кини атаҕын уурар үктэлэ; Иерусалимынан даҕаны: Иерусалим – Улуу Ыраахтааҕы
[12] куората;
36 бэйэҥ да төбөҕүнэн андаҕайыма, тоҕо диэтэххэ, эн оннооҕор биир да баттаххын баҕарбыккынан маҥхатар да, хараардар да кыаҕыҥ суох.
37 Эһиги сөп дииргит сөбү, суох дииргит суоҕу эрэ этэр буоллун; онтон атын тыл хара дьайдаахтан кэлэр.
Иэстэһии
38 Эһиги хаан хааҥҥа, тиис тиискэ диэн этиллибитин истибиккит. 39 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: өһүөннээх киһиэхэ утарсыма. Ким эмэ эйигин уҥа иэдэскэ оҕустаҕына – киниэхэ атын иэдэскин тоһуйан биэр; 40 ким эмэ, ырбаахыгын былдьаары сууттаһыан баҕардаҕына, – киниэхэ соҥҥун устан биэр; 41 ким эмэ эйигин биир көһү барсарга күһэйдэҕинэ, икки көһү барыс. 42 Көрдөһөөччүгэ – биэр, иэс көрдөөччүттэн – киэр хайыһыма.
Өстөөхтөргүн таптаа
43 Чугастааҕыгын таптаа, өстөөххүн абааһы көр диэн этиллибити эһиги истибиккит.
44 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: өстөөхтөргүтүн таптааҥ, эһигини кырааччылары алҕааҥ, абааһы көрөөччүлэргэ үтүөнү оҥоруҥ, эһигини атаҕастааччылар, сойуолааччылар тустарыгар Таҥараҕа үҥүҥ
[13],
45 оччоҕо эһиги Халлааннааҕы Аҕаҕыт уолаттара буолуоххут. Ол эбит буоллаҕына Кини күнүн сырдыгын үтүөҕэ да, мөкүгэ да тыктарар, ардаҕын ырааска да, аньыылаахха да ыытар.
46 Эһигини таптыыр эрэ дьону таптыыр буоллаххытына, туох махталын кэтэһэҕит? Түһээн хомуйааччылар да итини сатыыллар буолбатах дуо?
47 Доҕотторгутун эрэ эйэҕэстик көрсөр буоллаххытына, ама эһиги уһулуччулаах үтүөнү оҥоробут диэххит дуо? Таҥараны билбэт да дьон итини сатыыллар буолбатах дуо?
48 Онон, Халлааннааҕы Аҕаҕыт эҥкилэ суоҕун курдук, эһиги эмиэ эҥкилэ суох буолуҥ.
6
Кыһалҕалаахха көмө
1 Таҥара иннигэр оҥорор дьайыыларгытын дьоҥҥо көрдөрө-биллэрэ сатаамаҥ: дьоҥҥо көрдөрөр буоллаххытына, эһиги Халлааннааҕы Аҕаҕыт махталын ылыаххыт суоҕа.
2 Онон, кыһалҕалаахха көмөлөстөххүтүнэ, сирэй көрбөхтөр үтүөнү оҥорон баран хайҕатаары, синагогаларга уонна болуоссаттарга арбаналларын курдук, арбанымаҥ. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кинилэр манньаларын хайыы-үйэ толору ылан эрэллэр.
3 Оттон эһиги умнаһыкка бэрсэр кэмҥитигэр, уҥа илиигит тугу гынарын хаҥас илиигит билбэтин,
4 ол көмөҕүт көстүбэтинэн буоллун, оччоҕо көстүбэти көрөр Аҕаҕыт эһиэхэ илэ бааччы
[14] төлүөҕэ.
Таҥараҕа үҥүү
5 Үҥэргитигэр сирэй көрбөхтөр курдук буолумаҥ, кинилэр дьоҥҥо көстөр туһуттан синагогаларга, эбэтэр суол тоҕойдоругар тохтоон туран үҥэллэр. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кинилэр манньаларын хайыы-үйэ толору ылан эрэллэр. 6 Оттон эн, үҥэргэр, хоскор киир уонна ааҥҥын саптан баран, көстүбэт Аҕаҕыттан үҥэн көрдөс, оччоҕо көстүбэти көрөр Аҕаҥ эйиэхэ илэ бааччы төлүөҕэ.
7 Үҥэргитигэр, Таҥараны билбэт омуктар курдук ордук-хоһу саҥарымаҥ; кинилэр элбэҕи этэммит иһиллиэхпит дии саныыллар.
8 Кинилэр курдук буолумаҥ, Аҕаҕыт эһиги туох кыһалҕалааххытын көрдөһүөххүт да инниттэн билэр эбээт.
9 Үҥэргитигэр маннык этэр буолуҥ: „Халлааҥҥа баар Аҕабыт! Эн сибэтиэй аатыҥ ытыктаныахтын;
10 Эн Саарыстыбаҥ кэлиэхтин. Халлааҥҥа курдук, сиргэ эмиэ барыта Эн көҥүлүҥ хоту буолуохтун.
11 Күннээҕи тыын килиэппитин бүгүн биһиэхэ биэр.
12 Итиэннэ биһиэхэ иэстээх дьоммутун биһи бырастыы гынарбыт
[15] курдук, Эн эмиэ биһиги иэспитин бырастыы гын.
13 Уонна, аньыы угаайытыгар киллэрбэккэ, биһигини хара дьайдаахтан харыстаа, ол эмит Эн Саарыстыбаҥ, Эн күүһүҥ-күдэҕиҥ, албан аатыҥ үйэлэртэн үйэлэргэ муҥура суох. Аминь
[16]“.
14 Өскөтүн эһиги атын дьон аньыытын бырастыы гынар буоллаххытына, Халлааннааҕы Аҕаҕыт эһигини эмиэ бырастыы гыныаҕа,
15 оттон дьоҥҥо аньыыларын
[17] бырастыы гымматаххытына, Аҕаҕыт эмиэ эһиги аньыыгытын бырастыы гыныа суоҕа.
Пост туһунан
16 Поһу тутуһар кэмҥитигэр сирэй көрбөхтөргө дылы саппаҕырбыт дьүһүннэнимэҥ, кинилэр аһаабакка сылдьалларын дьоҥҥо көрдөрө-биллэрэ сатаан саппаҕырбыт сирэйдэнэллэр. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кинилэр манньаларын хайыы-үйэ толору ылан эрэллэр. 17 Оттон эн поһу тутуһар кэмҥэр баттаххын тараан, сирэйгин суун, 18 онон астан туттунаргын көстүбэт Аҕаҕар көрдөр; оччоҕо көстүбэти көрөр Аҕаҥ эйиэхэ илэ бааччы төлүөҕэ.
Халлааҥҥа мунньуллубут баай
19 Сиргэ баайы-дуолу мунньунумаҥ: сиргэ баары үөн-көйүүр кэрбиир, дьэбин быһа сиир, уоруйахтар дьөлө хаһан киирэн уоран ылаллар; 20 ол оннугар халлааҥҥа баайда мунньунуҥ, онно үөн-көйүүр да кэрбээбэт, дьэбин да быһа сиэбэт, уоруйахтар да хаһан киирэн уоран ылбаттар. 21 Баайгыт-дуолгут ханна баар да, сүрэххит эмиэ онно буолуо.
22 Киһи этин-сиинин сырдатааччы – харах; өскөтүн хараҕыҥ ыраас буоллаҕына, бүтүн бэйэҥ сырдык буолуоҥ, 23 хараҕыҥ куһаҕан буоллаҕына, бүтүн бэйэҥ хараҥа буолуоҥ. Онон искэр баар сырдыгыҥ түҥ хараҥа буоллаҕына, дьиҥ хараҥа хайдахтаах халыҥ буолуой?
Икки тойоҥҥо кулут буолар кыаллыбат
24 Ким да икки тойоҥҥо кулут буолар кыаҕа суох: биитэр биирдэрин абааһы көрүөҕэ, биирин таптыаҕа; биитэр биирдэригэр кыһана сатыаҕа, биирин аахайыа суоҕа. Таҥараҕа уонна маммонаҕа
[18] иккиэннэригэр бииргэ кулут буолар кыаххыт суох.
Таҥараҕа эрэниҥ
25 Ол иһин эһиэхэ этэбин: тугу аһаан-сиэн тыыннаах сылдьабыт, тугу таҥнан-саптан киһи-хара буолабыт диэн санааҕа ылларымаҥ. Олоххут астааҕар, эккит-сииҥҥит таҥастааҕар ордук суолталаах буолбат дуо?
26 Халлаан көтөрдөрүн көрүҥ: бурдугу ыспаттар, быспаттар да, маҥхааһайга да муспаттар – ол эрээри эһиги Халлааннааҕы Аҕаҕыт кинилэри аһатар. Оттон эһиги кинилэрдээҕэр быдан ордук буолбатаххыт дуо?
27 Эһигиттэн ким эмэ, хайдахтаах да кыһаллан-мүһэллэн туран, уҥуоҕун саатар биир тоҥолох уһатынар кыахтаах дуо?
[19] 28 Таҥас-сап туһугар эмиэ тоҕо түбүгүрэҕит? Ходуһаҕа сардааналар хайдах үүнэн туралларын көрүҥ: кинилэр үлэлээбэттэр да, таҥас да өрбөттөр;
29 ол эрээри эһиэхэ этэбин: бэл Соломон албан аатын үгэнигэр сылдьан итилэртэн биирдэрин эмэ курдук симэммэтэҕэ;
30 өскөтүн бүгүн баар, сарсын оһоххо быраҕыллар хонуу отун Таҥара итинник симиир буоллаҕына, оо, кэмчи итэҕэллээхтэр, эһигини быдан ордук симиэ суоҕа дуо?
31 Онон тугу аһыыбыт, тугу иһэбит, эбэтэр тугу таҥнабыт диэн дьиксинимэҥ.
32 Ити барыта Таҥараны билбэт дьон сүрүн кыһалҕалара, оттон эһиги итинниккэ наадыйаргытын Халлааннааҕы Аҕаҕыт билэр.
33 Туох-ханнык иннинэ эһиги Таҥара Саарыстыбатыгар, Кини кырдьыгар дьулуһуҥ, оччоҕо ити барыта эһиэхэ бэриллиэҕэ.
34 Онон сарсыҥҥы туһугар долгуйумаҥ; сарсыҥҥы күн бэйэтин бэйэтэ көрүнүөҕэ. Хас биирдии күҥҥэ бэйэтин да түбүгэ сөрү-сөп.
7
Атыттары дьүүллээмэҥ
1 Кими да дьүүллээмэҥ – оччоҕо эһиги эмиэ дьүүллэниэххит суоҕа. 2 Ханнык дьүүлүнэн дьүүллүүгүт да, бэйэҕитин эмиэ соннук дьүүллүөхтэрэ, хайдах кээмэйинэн кээмэйдиигит да, бэйэҕитин эмиэ соннук кээмэйдиэхтэрэ. 3 Тоҕо эн быраатыҥ хараҕар мас сыыһын да булан көрөҕүн, оттон бэйэҥ хараххар бэрэбинэ баарын билиммэккин? 4 Итиэннэ бэйэҥ хараххар бэрэбинэлээх эрээри, хайдах бырааккар: „Кэл, хараххыттан сыыһы ылыым“, – диэххиний? 5 Сирэй көрбөх! Бастаан бэйэҥ хараххыттан бэрэбинэни таһаар, оччоҕо хайдах гынан быраатыҥ хараҕыттан сыыһы ылары эмиэ билиэҥ.
6 Ытыктабыллааҕы ыкка биэримэҥ – ыт бэйэҕитигэр саба түһүөҕэ; чөмчүүгү сибиинньэҕэ ыһымаҥ – сиргэ-буорга тэпсиэҕэ.
Көрдөһүҥ – көрдөһүүгүт туолуоҕа
7 Көрдөһүҥ, оччоҕо эһиэхэ бэриллиэҕэ; көрдөөҥ, оччоҕо булуоххут; тоҥсуйуҥ, оччоҕо эһиэхэ ааны аһыахтара. 8 Көрдөһөөччү ылар, көрдөөччү булар, оттон тоҥсуйааччыга аан аһыллар. 9 Уолчаана килиэп көрдөөтөҕүнэ, киниэхэ тааһы биэриэх киһи эһиэхэ баар дуо? 10 Оттон балыгы көрдөөтөҕүнэ – эриэн үөнү биэриэх киһи? 11 Бэл эһиги, мөкү дьон, оҕолоргутугар үтүө бэлэҕи биэрэри сатыыр буоллаххытына, Халлааннааҕы Аҕаҕыт Киниттэн көрдөһөөччүлэргэ өссө ордук өлгөм үтүөнү биэриэҕэ. 12 Онон дьон эһиэхэ хайдах сыһыаннаһыан баҕараргыт курдук, бэйэҕит эмиэ кинилэргэ соннук сыһыаннаһыҥ. Сокуон да, Пророктар да итинник үөрэтэллэр.
Икки суол
13 Кыараҕас аанынан киириҥ. Өлүүгэ тиэрдэр суол кэтит, аана киэҥ, онон үгүстэр ол суолунан бараллар, 14 оттон олоххо тиксэрэр суол синньигэс, аана кыараҕас, ол иһин бэрт аҕыйах киһи ону булар.
Мас отонунан биллэр
15 Бараан тириитинэн саптынан кэлэр торҕон бөрөлөртөн – сымыйа пророктартан – сэрэниҥ. 16 Кинилэри дьайыыларынан билиэххит. Эрбэһинтэн винограды, ыарҕаттан смокваны хомуйаллар дуо? 17 Ол курдук үтүө мас хаһан да үчүгэй отонноох, оттон куһаҕан мас хаһан да куһаҕан отонноох буолар. 18 Үтүө мас куһаҕан отонноммотун курдук, куһаҕан мас эмиэ үчүгэй отонноммот. 19 Үчүгэй отону биэрбэт маһы кэрдэн ылан уокка уматаллар. 20 Онон кинилэри дьайыыларынан билиэххит.
21 Миигин: „Тойонуом! Тойонуом!“ – диэччи эрэ барыта Халлаан Саарыстыбатыгар киирбэт – Мин Халлааннааҕы Аҕам көҥүлүн толорооччу эрэ онно киириэҕэ. 22 Ол күн үгүстэр Миигин ыҥыран: „Тойоммуот! Тойоммуот! – диэхтэрэ. – Биһиги Таҥара этэрин дьоҥҥо Эн ааккыттан тиэрдэрбит, Эн ааккынан дьонтон абааһылары үүрэн таһаарарбыт, элбэх дьиктилэри оҥорорбут буолбаат?“ 23 Онуоха Мин кинилэргэ этиэҕим: „Мин эһигини олох билбэппин, суута-сокуона суох быһыыланааччылар, киэр буолуҥ Миигиттэн!“
Икки акылаат
24 Онон, Мин бу этэр тылбын истэн баран толорор киһини дьиэтин таас акылааттаан туттубут өйдөөх киһи диэҕим. 25 Ардах курулаччы кутан, өрүстэр хааларыттан тахсан, күүстээх тыал тоҕута үрэн, бу дьиэҕэ саба түһүөхтэрэ, ол гынан баран тааска бигэтик турар дьиэни суулларыахтара суоҕа. 26 Оттон Мин бу этэр тылбын истэр эрээри, толорбот киһи – ол дьиэтин кумах үрдүгэр туттубут толкуйа суох киһи курдук буолуо. 27 Ардах курулаччы кутан, өрүстэр хааларыттан тахсан, күүстээх тыал тоҕута үрэн бу дьиэҕэ саба түһүөхтэрэ да, дьиэ сууллан, урусхал буолуо».
28 Иисус этэр тылын түмүктээбитигэр норуот Кини үөрэҕин сөхпүтэ-махтайбыта: 29 Кини сокуонньуттартан атыннык – былаастаах баһылыктыы үөрэтэрэ.
8
Араҥ ыарыылаах киһи
1 Хайаттан түспүтүгэр кэнниттэн үтүмэн үгүс киһи батыһан барбыта. 2 Онно биир араҥ буолбут киһи тиийэн кэлэн, Киниэхэ сүгүрүйбүтэ: «Тойонуом! Баҕарыаҥ эрэ кэрэх, Эн миигин ырааһырдыаҥ этэ!»
3 Иисус илиитин уунан кинини таарыйан баран: «Ырааһырыаххын баҕарабын, ырааһыр!» – диэбитэ. Киһи сонно тута үтүөрэн хаалбыта. 4 Иисус эппитэ: «Көр, кимиэхэ да тугу да кэпсээмэ. Бараҥҥын аҕабыыкка көрдөрүн, итиэннэ ырааһырбыккын барыларыгар туоһулаан, Моисей эппит бэлэҕин киниэхэ биэр».
Сотник итэҕэлэ
5 Иисус Капернаумҥа киирбитигэр Киниэхэ Рим сотнига тиийэн кэлбитэ: 6 «Тойонуом! Дьиэбэр чаҕарым босхоҥ буолан, эрэй бөҕөтүн көрө сытар».
7 «Мин тиийэн кинини үтүөрдүөм», – диэбитэ Иисус.
8 Сотник эппитэ: «Тойонуом! Мин Эйигин дьиэбэр киллэрэр кыахтаах үчүгэй киһи буолбатахпын. Эн биир тылы эттэргин эрэ, чаҕарым үтүөрүө этэ. 9 Бэл мин, төһө да үгүс тойоттордоох буолларбын, бэйэм салайар буойуннардаахпын, олортон биирдэстэригэр бар диэтим да, барар, атыныгар кэл диэтим да, кэлэр, оттон кулуппар маны оҥор диэтэрбин эрэ, ону толорор».
10 Иисус маны истэн соһуйан, кэнниттэн батыһан иһэр дьоҥҥо эргиллибитэ: «Кырдьыгы этэбин эһиэхэ: Мин бэл Израильга маннык итэҕэли булбатаҕым. 11 Этэбин эбээт: илинтэн-арҕааттан кэлбит үгүс дьон Авраамы, Исаагы уонна Иаковы кытта бииргэ Халлаан Саарыстыбатын малааһыныгар мустуохтара, 12 оттон Саарыстыба уолаттара тастыҥ түҥ хараҥаҕа кыйданыахтара, онно ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта иһиллиэҕэ». 13 Онтон сотникка эппитэ: «Чэ, дьиэҕэр бар, итэҕэйэргинэн буоллун». Сотник чаҕара сонно үтүөрэн хаалбыта.
Иисус Христос элбэх ыарыһаҕы үтүөрдэр
14 Кини Петр дьиэтигэр кэлэн көрбүтэ: Петр ийэ кынна тииһигирэн ыалдьа сытара. 15 Иисус кини илиитин таарыйарын кытта, сонно ыарыыта ааһан, туран кинилэргэ ас тардан барбыта. 16 Киэһэ буолуута куһаҕан тыыҥҥа буулаппыт элбэх ииримтийбит дьоннору аҕалбыттара; Кини ол куһаҕан тыыннары этэр тылын күүһүнэн үүртэлээн таһаарбыта, ыарыһахтары барыларын үтүөрдүбүтэ. 17 Бу барыта Исайя пророк: «Кини биһиги кыаммат кыһалҕабытын сүкпүтэ, ыарыыбытын илдьэ барбыта», – диэн эппитэ туоларын туһугар буолбута.
Иисус Христоһу батыһыы туһунан
18 Тулатыгар дьон халыҥ халҕаһата мустубутун көрөн, Иисус үөрэнээччилэрин уҥуор устуҥ диэн соруйбута. 19 Онуоха биир сокуонньут тиийэн кэлэн: «Үөрэтээччи! Эн ханна да бардаххына, мин Эйигин батыһан барыам», – диэбитэ.
20 Иисус киниэхэ эппитэ: «Саһыллар хороонноохтор, көтөрдөр уйалаахтар, арай Киһи Уола төбөтүн уура түһэн ылар сирэ суох».
21 Үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ: «Тойонуом! Маҥнай дьиэбэр баран аҕам уҥуоҕун көтөҕөн кэлэрбин көҥүллээ эрэ», – диэн көрдөспүтэ.
22 Иисус эппитэ: «Миигин батыс. Өлбүт дьон өлбүт дьоннорун бэйэлэрэ харайдыннар».
Силлиэни тохтотуу
23 Иисус тыыга киирбитигэр үөрэнээччилэрэ эмиэ батыһан киирбиттэрэ. 24 Эмискэ муораҕа күүстээх силлиэ түһэн, модун долгуннар тыыны сабыта биэртэлээбиттэрэ; Кини утуйа сыппыта. 25 Үөрэнээччилэрэ кэлэн Кинини уһугуннаран: «Тойоммуот! Быыһаа, өлөн эрэбит!» – дэспиттэрэ.
26 «Тоҕо маннык куттаҕаскытый, кэмчи итэҕэллээхтэр?» – диэбитэ Иисус. Кини туран тыалы, долгуну буойарын кытта, сонно чуумпуран хаалбыта.
27 Дьон бэркиһээбиттэрэ: «Кини кимий? Тоҕо Киниэхэ тыал да, муора да бас бэринэрий?»
Абааһыларга буулаппыт икки киһини үтүөрдүү
28 Иисус муораны уҥуордаан Гергеса
[20] дойдутугар кэлбитигэр абааһыларга буулаппыт икки киһи хайа хаспаҕар баар киһи уҥуохтарыттан утары сүүрэн тахсыбыттара. Күүстэрэ-уохтара бэрдиттэн куттанан, ким да манан суолламмат этэ.
29 «Таҥара Уола, Иисус, Эн биһиэхэ тугуҥ кыһалҕатай? – диэн иккиэн хаһыытаспыттара. – Эн биһигини манна кэмин иннинэ сордуу кэлбиккин!»
30 Кинилэртэн тэйиччи соҕус элбэх сибиинньэ мэччийэ сылдьара. 31 Абааһылар Киниттэн көрдөспүттэрэ: «Эн биһигини мантан үүрэн таһаарар буоллаххына, ити сибиинньэ үөрүгэр ыыт».
32 «Барыҥ», – диэбитэ Иисус.
Кинилэр тахсан сибиинньэлэргэ киирэллэрин кытта, сонно тута үөр сибиинньэ бүтүннүү хайа үрдүттэн ыстанан, муораҕа тимирбитэ. 33 Маныыһыттар куоракка сүүрэн кэлэн, манна туох буолбутун, абааһыга буулаппыт икки киһи хайдах үтүөрбүтүн туһунан кэпсээбиттэрэ. 34 Олохтоохтор бука бары Иисуһу көрсө тахсыбыттара; итиэннэ Кинини көрөн баран, дойдуларыттан барарыгар көрдөспүттэрэ.
9
Капернаумҥа босхоҥу үтүөрдүү
1 Иисус оҥочонон муора уҥуор туораан, куоратыгар төннүбүтэ. 2 Онно Киниэхэ хас да киһи тэллэххэ сытар босхоҥ киһини аҕалбыттара. Иисус кинилэр итэҕэллэрин көрөн, ыарыһахха эппитэ: «Эрдий, тоойуом! Аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолла».
3 Сокуонньуттар истэригэр: «Бу киһи Таҥараны холуннарда!» – дии санаабыттара.
4 Иисус кинилэр тугу санаабыттарын курдат көрөн, эппитэ: «Тоҕо эһиги сүрэххитигэр куһаҕаны саныыгытый?
5 Ыарыһахха туох диир чэпчэкиний: аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолла диир дуу, эбэтэр туран хаамп диэн этэр дуу?
6 Ол эрээри эһиги Киһи Уола сиргэ аньыыны-хараны бырастыы гынар кыахтааҕын билэргит туһугар», – инньэ диэн баран ыарыһахха эппитэ: «Туран тэллэххин ылан, дьиэҕэр бар».
7 Киһи туран, тэллэҕин ылан, дьиэтигэр барбыта.
8 Норуот, маны көрөн сөҕөн
[21], киһиэхэ маннык былааһы биэрбит Таҥараны айхаллаабыта.
Матфейы ыҥырыы
9 Иисус салгыы баран иһэн, түһээн хомуйар сиргэ олорор Матфей диэн ааттаах киһини көрөн: «Миигин батыс», – диэн ыҥырбыта. Матфей туран, Иисуһу батыһан барбыта.
10 Кини Матфей дьиэтигэр эбиэттии олордоҕуна, түһээн хомуйааччы үгүс дьон уонна атын да аньыылаахтар кэлэн Иисуһу уонна Кини үөрэнээччилэрин кытта аһылыкка сэргэстэһэ олорбуттара. 11 Маны көрөн, фарисейдар Кини үөрэнээччилэригэр эппиттэрэ: «Тоҕо эһиги Үөрэтээччигит түһээн хомуйааччылары уонна аньыылаахтары кытта бииргэ аһыырый?»
12 Иисус итини истэн, эппитэ: «Эмчиккэ өлүөр дьон буолбатах, ыарыһахтар наадыйаллар. 13 Бараҥҥыт, „Бэлэх-туһах эрэйбэппин, амарах буоларгытыгар баҕарабын“ диэн этии туох суолталааҕын үөрэтэн билиҥ. Мин кырдьыксыттары буолбакка, аньыылаахтары ыҥыра кэлбитим».
Пост туһунан ыйытыы
14 Онтон Киниэхэ Иоанн үөрэнээччилэрэ кэлэн ыйыппыттара: «Биһиги да, фарисейдар да тоҕо үгүстүк постанабытый, оттон Эн үөрэнээччилэриҥ тоҕо постамматтарый?»
15 Иисус эппитэ: «Уруу малааһыныгар ыҥырыллыбыт ыалдьыттар күтүөт баарыгар курутуйаллара сөптөөх дуо? Ол эрээри күтүөт кинилэртэн былдьанар кэмэ кэлиэҕэ, дьэ оччоҕо кинилэр постанар буолуохтара. 16 Ким даҕаны эргэ таҥаһы саҥанан абырахтаабат; оннук абырахтаатахха, эргэрбит таҥас сиритэ баран, өссө улаханнык тырыта барыа. 17 Син ол кэриэтэ, саҥа көөнньүбүт арыгыны эргэ симииргэ куппаттар, инньэ гыннахха, симиир хайа баран арыгы тохтуо. Саҥа көөнньүбүт арыгыны саҥа симииргэ куталлар, оччоҕо симиир да бүтүн хаалыа, арыгы да тохтуо суоҕа».
Өлбүт кыыс уонна ыарыһах дьахтар
18 Маны этэ турдаҕына, биир аҕа баһылык кэлэн, Иисус иннигэр сөһүргэстээбитэ: «Кыыһым сибилигин аҕай быһынна. Тиийэн киниэхэ илиигин уурдаргын, оҕом тиллиэ этэ!» 19 Иисус туран кинини батыһан барбыта, үөрэнээччилэрэ эмиэ барсыбыттара.
20 Аара баран истэҕинэ, биир уон икки сыл устата хаана баран ыалдьыбыт дьахтар, Кинини, кэнниттэн кэлэн, таҥаһын таарыйбыта. 21 «Саатар таҥаһын да таарыйдахпына, ыарыыбыттан экчи үтүөрүөм», – дии саныыра кини. 22 Иисус эргиллэн, көрөн баран эппитэ: «Кыыһым, эрдий! Эйигин итэҕэлиҥ быыһаата». Бу кэмтэн дьахтар үтүөрэн хаалбыта.
23 Иисус аҕа баһылык дьиэтигэр киирэн, флейтаҕа оонньооччулары, ытаан-соҥоон аймана сылдьааччылары көрбүтэ. 24 «Эһиги барыҥ, кыысчаан өлбөтөх, утуйа сытар», – диэбитэ Кини. Маны истэн, Кинини күлүү гыммыттара. 25 Дьону таһаарбыттарын кэннэ, Иисус хоско киирэн, кыыһы илиититтэн ылбытыгар оҕо туран кэлбитэ. 26 Бу туһунан сурах ол сири бүтүннүүтүн тилийэ көппүтэ.
Хараҕа суохтары уонна тыла суоҕу үтүөрдүү
27 Иисус мантан баран эрдэҕинэ, кэнниттэн хараҕа суох икки киһи батыспыттара. Кинилэр: «Иисус, Давид Уола, абыраа биһигини!» – диэн үөгүлэһэ испиттэрэ.
28 Дьиэҕэ киирбитигэр хараҕа суохтар Киниэхэ чугаһаан кэлбиттэрэ. «Эһиги Миигин үтүөрдэр кыахтаах диэн итэҕэйэҕит дуо?» – Иисус кинилэртэн ыйыппыта.
«Итэҕэйэн, Тойоммуот!» – дэспиттэрэ иккиэн.
29 Иисус кинилэр харахтарын таарыйан баран: «Итэҕэйэргитинэн буоллун», – диэбитэ. 30 Сонно бу икки киһи көрөр буолан хаалбыттара. «Өйдөөҥ, бу туһунан ким да билиэ суохтаах», – диэн Иисус кытаанахтык сэрэппитэ. 31 Ол эрээри кинилэр тахсаат да, Кини туһунан сураҕы дойдуну биир гына тарҕатан барбыттара.
32 Кинилэр барбыттарын кэннэ, Иисуска абааһы буулаабыт тыла суох киһитин аҕалбыттара. 33 Абааһы үүрүллүбүтүгэр тыла суох киһи саҥарар буолбута.
«Израильга урут хаһан да маннык буола илигэ!» – диэн норуот сөхпүтэ-махтайбыта.
34 «Суох, Кини абааһылары абааһы тойонуттан ылбыт күүһүнэн үүрэн таһаарар», – диэн фарисейдар утарбыттара.
Үүнүү өлгөм эрээри, үлэһит аҕыйах
35 Иисус бары куораттары, дэриэбинэлэри кэрийэ сылдьан, синагогаларга үөрэтэрэ, Саарыстыба Евангелиетын иһитиннэрэрэ, бары ыарыыттан-сүтүүттэн, кыаммат буолууттан үтүөрдүтэлиирэ. 36 Үтүмэн үгүс киһи, маныыһыта суох бараан үөрүн курдук, үрэллэн, сырата-сылбата быстан сылдьарын Кини аһына көрбүтэ. 37 Ол иһин үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Үүнүү өлгөм эрээри, үлэһит аҕыйах, 38 онон үүммүт бурдук Тойонуттан, бурдугун быстара, үлэһиттэри ыытарыгар көрдөһүҥ».
10
Уон икки Апостолы ыытыы
1 Иисус уон икки үөрэнээччитин ыҥыран ылан, дьонтон быртах тыыннары үүрэн таһааралларын, араас ыарыыттан, кыаммат буолууттан үтүөрдэллэрин туһугар, кинилэргэ куһаҕан тыыннары кыайар-хотор былааһы биэрбитэ.
2 Уон икки Апостол аата-суола маннык: бастакынан Петр диэн ааттаммыт Симон, кини быраата Андрей, Зеведей уола Иаков уонна кини быраата Иоанн,
3 Филипп уонна Варфоломей, Фома уонна түһээн хомуйааччы Матфей, Алфей уола Иаков уонна Фаддей диэн хос ааттаах Леввей
[22],
4 Симон Кананит
[23] итиэннэ Иисуһу таҥнарбыт Иуда Искариот.
5 Бу уон икки киһини Иисус маннык ыйан-кэрдэн ыыппыта: «Атын омуктар суолларынан барымаҥ, Самария куоратыгар кииримэҥ, 6 туох ханнык иннинэ Израиль норуотун муммут барааннарыгар барыҥ; 7 тиийэҥҥит: „Халлаан Саарыстыбата чугаһаата!“ – диэн иһитиннэриҥ; 8 ыарыһахтары үтүөрдүҥ, өлбүттэри олоххо төнүннэриҥ, араҥ ыарыылаахтары ырааһырдыҥ, дьонтон абааһылары үүртэлээн таһаарыҥ – босхо ылбыккытын босхо биэриҥ. 9 Кыһыл да, үрүҥ да көмүһү, алтаны да кургутугар уктумаҥ, 10 суолга матаҕаны да, икки суол уларыттар таҥаһы да, атах таҥаһын да, тайах маһы да ылымаҥ – үлэһит киһи айаҕын булунар. 11 Ханнык да куоракка, дэриэбинэҕэ киирдэххитинэ, онно эһигини түһэрэр үтүө киһини булан, барыаххытыгар диэри, киниэхэ олоруҥ. 12 Дьиэҕэ эйэни-или баҕарбытынан киирэр буолуҥ; 13 ол дьиэ онуоха сөптөөх буоллаҕына, эйэҕит киниэхэ киириэҕэ, оттон сөбө суох буоллаҕына, эйэҕит бэйэҕитигэр төннүөҕэ. 14 Ким эмэ эһигини дьиэтигэр киллэрбэтэҕинэ, этэргитин истибэтэҕинэ, ол дьиэттэн, эбэтэр куораттан тахсан иһэн, атаххыт быылын кытта тэбээн хаалларыҥ. 15 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Дьүүл Күнүгэр ол куоракка Содомнаах Гоморра сиринээҕэр ордук ыарахан буолуоҕа.
Кэнэҕэс сойуолааһын
16 Бу Мин эһигини бөрөлөргө барааннары ыытар кэриэтэ ыыталыыбын, онон моҕой курдук муударай, холууп курдук судургу буолуҥ. 17 Дьонтон сэрэниҥ: кинилэр эһигини дьүүлгэ тардыахтара, синагогаларга кырбыахтара, 18 Мин туспуттан баһылыктарга, ыраахтааҕыларга тутан илдьиэхтэрэ, оччоҕо эһиги кинилэргэ уонна Таҥараны билбэт омуктарга Миигин туоһулуоххут. 19 Ол сууттуур күннэригэр тугу этэргитин тобула сатаамаҥ: этиэхтээх тылгыт ол түгэҥҥэ эһиэхэ бэриллиэҕэ – 20 онно эһиги буолбатах, Аҕаҕыт Тыына эһигинэн саҥарыаҕа. 21 Убай быраатын, аҕа оҕотун өлөр өлүүгэ анньан биэриэҕэ; оҕолор төрөппүттэрин утары туран, кинилэри өлөртөрүөхтэрэ; 22 Мин аатым туһуттан эһигини бары абааһы көрүөхтэрэ. Ол эрээри тиһэҕэр тиийэ тулуйбут киһи – быыһаныаҕа. 23 Эһигини биир куоракка сойуолаатахтарына, атын куоракка куотаарыҥ. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Израиль куоратын барытын кэрийэн бүтэрэ иликкитинэ, Киһи Уола хайыы-үйэ тиийэн кэлиэҕэ.
24 Үөрэнээччи үөрэтээччититтэн чорбойботун курдук, кулут эмиэ тойонуттан чорбойбот; 25 үөрэнээччи үөрэтээччитин курдук, кулут тойонун курдук буоллахтарына сөп. Бэл дьиэ хаһаайынын „Веельзевул“ диэн ааттыыр буоллахтарына, кини дьиэтээҕилэрин өссө куһаҕаннык ааттыахтара суоҕа дуо?
Куттанымаҥ
26 Ол гынан баран эһиги кинилэртэн куттанымаҥ. Кистэлэҥ арыллыбатаҕа, кистэммит биллибэтэҕэ диэн суох. 27 Мин эһиэхэ хараҥаҕа эппиппин эһиги сырдыкка этэр буолуҥ, кулгааххытыгар сипсийиллибити эһиги дьиэ үрдүттэн биллэрэр буолуҥ. 28 Киһи этин-сиинин өлөрөр эрээри, дууһатын өлөрөр кыаҕа суохтартан куттанымаҥ; ол оннугар киһини бүтүннүү – эттэри-сииннэри, дууһалары – гееннаҕа өлөрөр Кыахтаахтан куттанар буолуҥ. 29 Биир бытархай харчыга икки барабыайы атыылаһыахха сөп буолбат дуо? Бэл кинилэртэн хайалара да, Аҕаҕыт көҥүллүөн иннинэ, өлөн түһүө суоҕа; 30 оттон эһиги оннооҕор төбөҕүтүгэр төһө баттахтааххыт кытта ааҕыллан турар. 31 Онон куттанымаҥ: эһиги барабыайдааҕар быдан күндүгүт.
32 Миигин итэҕэйэрин дьон иннигэр аһаҕастык билиммит киһини Мин эмиэ Халлааннааҕы Аҕам иннигэр билиниэм; 33 Миигиттэн дьон иннигэр аккаастаммыт киһиттэн Мин эмиэ Халлааннааҕы Аҕам иннигэр аккаастаныам.
34 Эһиги Миигин сиргэ эйэни олохтуу кэлбит дии санаамаҥ: Мин эйэни буолбатах, батаһы аҕалбытым. 35 Мин араара кэлбитим – „уолу аҕатыттан, кыыһы ийэтиттэн, кийиити хотунуттан. 36 Киһи өстөөхтөрө – кини бэйэтин дьиэтээҕилэрэ“.
37 Аҕатын дуу, ийэтин дуу Миигин таптыырынааҕар ордук таптыыр киһи Миэхэ сөбө суох; уолун дуу, кыыһын дуу Миигин таптыырынааҕар ордук таптыыр киһи Миэхэ сөбө суох; 38 ким бэйэтин кириэһин ылан Миигин батыспатах – ол эмиэ Миэхэ сөбө суох. 39 Олоҕун харыстааччы – олоҕун сүтэриэҕэ, оттон Мин туспар олоҕун сүтэрбит киһи – олоҕун булуоҕа.
Наҕараада туһунан
40 Ким эһигини ылынар – ол Миигин ылынар, ким Миигин ылынар – ол Миигин Ыыппыты ылынар. 41 Пророгу пророк аатыгар дьиэтигэр киллэрээччи – пророк ылар наҕараадатын ылыаҕа, Таҥара кырдьыксытын кырдьыксыт аатыгар дьиэтигэр киллэрээччи – кырдьыксыт ылар наҕараадатын ылыаҕа. 42 Оттон бу кыралартан биирдэригэр эмэ, кини Мин үөрэнээччим буоларын иһин, биир хончоҕор тымныы ууну утары ууммут киһи, кырдьыгы этэбин, наҕараадатыттан матыа суоҕа».
11
Иисус Христос уонна Иоанн Сүрэхтээччи
1 Иисус уон икки үөрэнээччитигэр итинник ыйыы-кэрдии биэрэн баран, Таҥара тылын үөрэтэ, иһитиннэрэ чугас эргиннээҕи куораттарынан барбыта.
2-3 Иоанн хаайыыга сытан, Христос оҥорор дьайыыларын истэн икки үөрэнээччитин
[24] Киниэхэ «Кэлиэхтээх Эн буолаҕын дуу, эбэтэр атыны күүтэбит дуу?» диэн ыйыттара ыыппыта.
«4 Тугу көрбүккүтүн-истибиккитин баран Иоаҥҥа кэпсээҥ, – диэн хоруйдаабыта Иисус. – 5 Хараҕа суохтар харахтаналлар, доҕолоҥнор атахтаналлар, араҥ ыарыылаахтар ырааһыраллар, дьүлэйдэр истэр буолаллар, өлбүттэр тиллэллэр, оттон дьадаҥылар Үөрүүлээх Илдьити истэллэр. 6 Миигин саарбахтаабат киһи алгыстаах».
7 Кинилэр барбыттарын кэннэ, Иисус норуокка Иоанн туһунан маннык эппитэ: «Иччитэх сиргэ эһиги тоҕо бара сылдьыбыккытый? Тыал хомуһу хамсатарын көрө дуо? 8 Тугу көрө барбыккытый? Мааны таҥаска сууламмыт киһини көрө дуо? Мааны таҥастаахтар дыбарыаска олороллор. 9 Дьэ оччоҕо тугу көрө бара сылдьыбыккытый? Пророгу көрөөрү дуо? Соннук, эһиги пророгу көрбүккүт, өссө эһиэхэ этэбин: эһиги пророктааҕар да улаханы көрбүккүт. 10 Суруйууларга кини туһунан маннык этиллибитэ: „Көр бу, Эн иннигэр Мин илдьит киһибин ыытабын, кини Эн барар суолгун солуоҕа“.
11 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Иоанн Сүрэхтээччиттэн ордук улуу пророк ийэттэн өссө төрүү илик, ол эрээри Халлаан Саарыстыбатыгар саамай кыралара да киниттэн улахан. 12 Иоанн Сүрэхтээччи күннэриттэн билиҥҥэ диэри Халлаан Саарыстыбата күүһүнэн ылыллар, сыраларын биэрээччилэр онно туруулаһан киирэллэр. 13 Иоанн иннинээҕи Сокуон уонна Пророктар бары Халлаан Саарыстыбатын туһунан өтө көрөн этэллэрэ. 14 Онон билиэххитин баҕарар буоллаххытына, кэлиэхтээх Илия кини буолар. 15 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!
16-17 Бу көлүөнэни кимиэхэ тэҥниэмий? Кинилэр баһаар болуоссатыгар олорон доҕотторун кытта: „Биһиги флейтаҕа оонньообуппутугар – үҥкүүлээбэтэххит, кутурҕан ырыатын ыллаабыппытыгар – ытаабатаххыт“, – дэһэн хаһыытаһар оҕолор курдуктар. 18 Иоанн кэлэн аһы да аһаабат, арыгыны да испэт, ону кинилэр: „Абааһыга буулаппыт“, – дииллэр. 19 Киһи Уола кэлэн иһэр да-аһыыр да, ону көрөн: „Көр, бу аһас, иһээччи киһи, түһээн хомуйааччылар, аньыылаахтар доҕордоро“, – дэһэллэр. Ол эрээри Таҥара Муудараһа кырдьыктааҕын оҕолоро бары билиммиттэрэ».
Аньыыларын билиммэтэх куораттар тустарынан
20 Онтон Иисус ханнааҕар да ордук элбэх дьиктини оҥорбутун үрдүнэн аньыыларын билиммэтэх куораттар олохтоохторун хомуруйбута: «21 Эйигин сор-муҥ күүтэр, Хоразин! Эйигин сор-муҥ күүтэр, Вифсаида! Эһиэхэ көрдөрүллүбүт дьиктилэр Тирдээх Сидоҥҥа көрдөрүллүбүттэрэ буоллар, ол куораттар олохтоохторо илдьиркэй таҥаһы таҥнан, төбөлөрүгэр күлү куттан, былыр үйэҕэ аньыыларын билиммит буолуо этилэр. 22 Ол иһин эһиэхэ этэбин: Дьүүл Күнүгэр Тирдээх Сидоҥҥа эһигиннээҕэр ордук чэпчэки буолуо. 23 Оттон эн, халлааҥҥа диэри үрдээбит Капернаум, үтүгэн түгэҕэр тиийэ түҥнэстиэҥ. Эйиэхэ көрдөрүллүбүт дьиктилэри Содом көрбүтэ эбитэ буоллар, ол куорат билиҥҥэ диэри баар буолуо этэ. 24 Ол иһин этэбин: Дьүүл Күнүгэр эйиэхэ Содом сиринээҕэр ордук ыарахан буолуо».
Кэлиҥ Миэхэ, эрэйи көрбүттэр
25 Итиэннэ Иисус эппитэ: «Аҕаа, сир-халлаан Айыы Тойоно! Маны барытын муударайдартан, өйдөөхтөртөн кистээн баран, кыра оҕолорго арыйбытыҥ иһин, Эйиэхэ айхал этэбин. 26 Соннук, Аҕаа, Эн үтүө көҥүлүҥ оннук этэ. 27 Мин Аҕам тугу барытын Миэхэ туттарбыта; Аҕатыттан ураты Уолун ким да билбэт, ол курдук эмиэ Уолуттан ураты, уонна Уола арыйыан баҕарбыт дьонуттан ураты, ким да Аҕаны билбэт.
28 Кэлиҥ Миэхэ эрэйи көрбүттэр, ыар сүгэһэргэ баттаппыттар бука бары – Мин эһигини уоскутуом! 29 Мин бурҕалдьыбын ылан кэтиҥ, өһүөмньүтэ суох, көрсүө буоларга Миигиттэн үөрэниҥ: Мин өһүөмньүтэ суохпун, сымнаҕас сүрэхтээхпин, онон эһиги дууһаҕытыгар уоскулаҥы булуоххут. 30 Мин кэтэрдэр бурҕалдьым чэпчэки, Мин сүктэрэр сүгэһэрим ыарахана суох».
12
Субуота Тойоно
1 Биирдэ Иисус субуота күн бурдук ыһыллыбыт сиринэн баран испитэ; үөрэнээччилэрэ аччыктаан, бурдук куоластарын турута тыытан арааран сиэн барбыттара. 2 Фарисейдар, ону көрөн, Киниэхэ: «Ол үөрэнээччилэриҥ, Сокуону кэһэн, субуотаҕа тугу гына сылдьалларын көр эрэ!» – диэбиттэрэ.
3 Онуоха Кини эппитэ: «Эһиги Давид ыраахтааҕы арыалдьыттарыныын аччыктаан тугу гыммыттарын, ама, аахпатаххыт дуо?
4 Кинилэр Таҥара Дьиэтигэр киирэн, аҕабыыттар эрэ сиир, атын ким да – Давид да, кини аргыстара да – сиэ суохтаах ытык килиэптэрин
[25] сиэбиттэрин туһунан?
5 Эбэтэр аҕабыыттар субуота күн Таҥара Дьиэтигэр субуотаны кэһэллэрин үрдүнэн, буруйдамматтарын туһунан эһиги Сокуоҥҥа аахпатаххыт дуу?
6 Эһиэхэ этэбин: манна Таҥара Дьиэтинээҕэр ордук улахан баар.
7 „Эһигиттэн бэлэх-туһах эрэйбэппин, амарах буоларгытыгар баҕарабын“ диэн тугун билэргит эбитэ буоллар, эһиги буруйа суохтары буруйдуо суох этигит.
8 Киһи Уола субуота да күн тойоно эбээт».
9 Иисус мантан баран синагогаҕа киирбитэ. 10 Онно хаппыт илиилээх киһи баара. Иисуһу буруйга тардаары: «Субуотаҕа эмтиири Сокуон көҥүллүүр дуо?» – диэн ыйыппыттара.
11 Иисус эппитэ: «Эһигиттэн хайаҕыт эмэ чороҥ соҕотох барааннааҕа субуота күн умуһахха түстэҕинэ, онтукатын быыһыа суоҕа этэ дуо? 12 Оттон киһи бараантан төһөлөөх ордугуй? Онон субуота күн үтүөнү оҥорор көҥүллэнэр». 13 Итиэннэ били киһиэхэ: «Илиигин уун», – диэбитэ. Киһи уунаатын, сонно илиитэ өлүөр илиитин курдук чөлүгэр түһэн хаалбыта. 14 Фарисейдар мантан бараннар, хайдах гынан Кинини өлөрөр туһунан сүбэлэспиттэрэ. Ол эрээри Иисус итини билэн атын сиргэ барбыта.
Таҥара Талыылааҕа
15 Кини кэнниттэн элбэх киһи батыһан барбыта. Иисус барыларын үтүөрдэн баран, 16 Кини туһунан кэпсииллэрин боппута. 17-18 Бу барыта Исайя пророк өтө көрөн эппитэ туоларын туһугар буолбута: «Бу баар – Мин талан ылбыт Үлэһитим, үтүө көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум. Бэйэм Тыыммын Мин Киниэхэ биэриэҕим, оччоҕо Кини бары норуоттарга кырдьыктаах дьүүл буоларын биллэриэҕэ. 19 Кини мөккүһэн куолаһын үрдэтиэ суоҕа, Кини саҥатын уулуссаҕа ким да истиэ суоҕа; 20 кырдьыгы кыайыыга тиэрдэ илигинэ, эчэйбит оту тосту үктүө суоҕа, симик уоту саба үрүө суоҕа. 21 Бары норуот эрэлэ – Кини буолуоҕа!»
Иисус Христос уонна Веельзевул
22 Онтон Киниэхэ абааһы буулаабыт хараҕа, тыла суох киһитин аҕалбыттара. Иисус кинини үтүөрдүбүтүгэр киһи көрөр да, саҥарар да буолбута.
23 Ол иһин дьон сөҕөн: «Ама бу Христос
[26], Давид Уола буолуо дуо?» – дэһиспиттэрэ.
24 «Суох, Кини Веельзевултан, абааһы тойонуттан, ылбыт күүһүнэн абааһылары үүрэн таһаарар», – диэн фарисейдар утарбыттара.
25 Кинилэр санааларын билэр буолан, Иисус эппитэ: «Хайа да саарыстыба, бэйэтин иһигэр хайдыһыы таҕыстаҕына, иччитэхсийэр, хайа да куорат, хайа да ыал иирээнтэн үрэллэр. 26 Сатана сатананы үүрэн таһаарар буоллаҕына, ол аата кини эмиэ икки аҥыы арахсар. Оччоҕо кини саарыстыбата хайдах кыайан тулуһуой? 27 Мин абааһылары Веельзевул күүһүнэн үүрэн таһаарар буоллахпына, эһиги дьоҥҥут кинилэри ким күүһүнэн үүрэллэрий? Оччотугар кинилэр эһигини дьүүллүөхтэрэ. 28 Оттон Мин абааһылары Таҥара Тыынын күүһүнэн үүрэр буоллахпына, ол аата Таҥара Саарыстыбата эһиэхэ хайыы-үйэ кэлбит. 29 Ким эмэ күүстээх киһи дьиэтигэр киирэн баран, кинини кэлгийбэтэҕинэ, хайдах малын-салын халаан тахсыаҕай? Кинини кэлгийэн эрэ баран, дьиэтин халыаҕа. 30 Ким Миигин кытта буолбатах, ол Миигин утарар; ким Миигин кытта хомуйсубат, ол ыһар эрэ. 31 Ол иһин этэбин эһиэхэ: ханнык баҕарар аньыы да, Таҥараны холуннарыы да дьоҥҥо бырастыы гыныллыаҕа, оттон Тыыны холуннарыы бырастыы гыныллыа суоҕа; 32 ким Киһи Уолун утары саҥарбыт – ол бырастыы гыныллыаҕа, оттон ким Сибэтиэй Тыыны холуннарбыт – бу да үйэҕэ, кэлэр да үйэлэргэ бырастыы гыныллыа суоҕа.
33 Эһиги маһы үчүгэй диир буоллаххытына, отонун эмиэ үчүгэй диэҥ, маһы куһаҕан диир буоллаххытына, отонун эмиэ куһаҕан диэҥ – мас хайдаҕа отонуттан биллэр. 34 Эриэн үөн ыамалара! Эһиги куһаҕан санаалаах эрээри, хайаан үтүөнү саҥарыаххытый? Сүрэҕиҥ тугунан туолбута уоскунан тахсар эбээт. 35 Үтүө киһи сүрэҕин үтүө баайыттан үтүөнү таһаарар, мөкү киһи мөкү баайыттан мөкүнү таһаарар. 36 Эһиэхэ этэбин: хас биирдии хойгур тыл иһин дьон Дьүүл Күнүгэр эппиэккэ тардыллыахтара. 37 Тоҕо диэтэххэ, эппит тылгыттан ырааһырыаҥ, эппит тылгыттан дьүүллэниэҥ».
Иона пророк бэлиэтэ
38 Онуоха сорох сокуонньуттар уонна фарисейдар Киниэхэ: «Үөрэтээччи! Эн биһиэхэ дьикти бэлиэ көрдөрүөххүн баҕарабыт», – диэбиттэрэ.
39 Иисус эппитэ: «Хара санаалаах, содур көлүөнэ бэлиэни эрэйэр. Ол эрээри кинилэргэ Иона пророк бэлиэтиттэн атын бэлиэ бэриллиэ суоҕа. 40 Иона киит балык иһигэр үс түүннээх күн буолбутун курдук, Киһи Уола эмиэ сир сүрэҕэр үс түүннээх күн буолуоҕа. 41 Ниневия дьоно Дьүүл Күнүгэр бу көлүөнэни кытта бииргэ туран кэлэн, кинини буруйдуохтара: кинилэр Иона ыҥырарын истэн аньыыларын билиммиттэрэ, оттон манна Ионатааҕар улахан баар. 42 Соҕурууҥҥу сарыысса эмиэ, Дьүүл Күнүгэр бу көлүөнэ дьонун кытта бииргэ туран кэлэн, кинилэри буруйдуоҕа: кини Соломон муударай тылын-өһүн истээри, сир уһугуттан кэлэ сылдьыбыта, оттон манна Соломоннааҕар улахан баар.
43 Быртах тыын киһиттэн тахсан баран, уоскулаҥы көрдөөн, кураайы сирдэри кэрийэр эрээри, уоскулаҥы булбат; 44 ол иһин: „Тахсан барбыт дьиэбэр төннүүһүбүн“, – диир уонна төннөн кэлэн, онно ким да киирэ илигин, дьиэ ып-ыраастык харбаммытын, хомуллубутун көрөр; 45 онон баран бэйэтинээҕэр өссө кырыктаах сэттэ атын тыыны аҕалан, кинилэри кытта бииргэ киирэн онно олохсуйар; дьэ оччоҕо ол киһи уруккутунааҕар өссө ордук иэдэйэр. Бу хара санаалаах көлүөнэҕэ эмиэ оннук буолуоҕа».
Иисус Христос Ийэтэ уонна бырааттара
46 Иисус мустубут дьону кытта кэпсэтэ олордоҕуна, Ийэтэ уонна бырааттара
[27] кэлэннэр, Кинини кытары кэпсэтиэхтэрин баҕаран, таһырдьа турбуттара.
47 «Ийэҥ уонна бырааттарыҥ кэллилэр, Эйигинниин кэпсэтиэхтэрин баҕаран, таһырдьа тураллар», – диэбитэ ким эрэ.
«48 Кимий Мин Ийэм, кимнээҕий Мин бырааттарым? – диэбитэ Кини ол киһиэхэ, 49 итиэннэ үөрэнээччилэрин диэки ыйан баран эппитэ: – Мин Ийэм уонна Мин бырааттарым бу бааллар; 50 ким Мин Халлааннааҕы Аҕам көҥүлүн толорор – ол Миэхэ быраатым, балтым уонна Ийэм буолар».
13
Бурдук ыһааччы туһунан домох
1 Ол күн Иисус дьиэттэн тахсан муора кытылыгар киирэн олорбута. 2 Үтүмэн үгүс киһи үмүөрүспүтүн иһин, Кини оҥочоҕо киирбитэ, оттон дьон барыта кытылга турбута. 3 Иисус кинилэри домоҕунан элбэххэ үөрэппитэ: «Арай биир киһи бурдук ыһа тахсыбыт. 4 Бурдугун ыһа сырыттаҕына, сорох сиэмэтэ суолга түспүт, ону көтөрдөр көтөн кэлэн, тоҥсуйан сиэн кэбиспиттэр; 5 сороҕо таастаах сиргэ түһэн, буора чараас буолан, сонно тута үүнэн тахсыбыт, ол эрээри 6 күн тахсыбытыгар, бөҕө силиһэ суох буолан, иинэн-хатан хаалбыт; 7 сорох сиэмэтэ хатыылаах эрбэһин ортотугар түспүт, онон эрбэһин өрө үүнэн тахсан, ону тумнаран кэбиспит; 8 оттон атын сиэмэтэ, өҥ сиргэ түһэн, сороҕо сүүс төгүл, сороҕо алта уон, сороҕо отут төгүл өлгөм үүнүүнү биэрбит. 9 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!»
10 Үөрэнээччилэрэ кэлэннэр, Иисустан: «Эн тоҕо кинилэргэ домоҕунан кэпсиигиний?» – диэн ыйыппыттара.
11 Иисус эппитэ: «Эһиэхэ Халлаан Саарыстыбатын кистэлэҥнэрин билэр кыах бэриллибитэ, оттон кинилэргэ бэриллибэтэҕэ. 12 Баардаахха – өссө бэриллиэҕэ, оттон туга да суохтан – баара даҕаны былдьаныаҕа. 13 Кинилэр көрөр эрээри көрбөттөр, истэр эрээри истибэттэр да, өйдөөбөттөр да, ол иһин Мин кинилэргэ домоҕунан кэпсиибин. 14 Онон Исайя пророк бу дьон туһунан эппитэ туолан эрэр: „Кулгааххытыгар иһиллибити – истиэххит суоҕа, хараххытыгар көстүбүтү – көрүөххүт суоҕа. Бу дьон сүрэҕин сыа бүрүйбүт, 15 кулгаахтарынан да истибэттэр, харахтарын да быһа симпиттэр. Оннук буолбатаҕа эбитэ буоллар, харахтарынан көрөн, кулгаахтарынан истэн, сүрэхтэринэн өйдөөн, Миэхэ эргиллиэ этилэр, оччоҕо Мин кинилэри үтүөрдүөм этэ“.
16 Оттон эһиги, хараххыт көрөр, кулгааххыт истэр буолан, алгыстааххыт. 17 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: үгүс пророктар уонна сибэтиэйдэр эһиги көрөргүтүн көрүөхтэрин баҕарбыттара да, көрбөтөхтөрө, эһиги истэргитин истиэхтэрин баҕарбыттара да, истибэтэхтэрэ.
18 Аны билигин бурдук ыһааччы туһунан домох суолтатын истиҥ: 19 ким эмэ Саарыстыба туһунан истэн баран өйдөөбөт буоллаҕына, киниэхэ хара дьайдаах кэлэн, кини сүрэҕэр ыһыллыбыт сиэмэни уоран илдьэ барар. Ол – суолга ыһыллыбыт сиэмэ. 20 Оттон таастаах сиргэ ыһыллыбыт сиэмэ – этиллибит тылы истээт да, үөрүүнэн ылынааччыны көрдөрөр; 21 ол эрээри кини иһигэр силиһэ суох буолан өр тулуспат: кыһалҕа кыһарыйдаҕына, эбэтэр сойуолааһын саҕаланнаҕына, сонно тута итэҕэлин сүтэрэн кэбиһэр. 22 Оттон эрбэһин быыһыгар ыһыллыбыт сиэмэ – ол тылы истэр эрээри, күннээҕи олох сүпсүлгэнигэр, баай умсулҕаныгар баһыйтаран, тылы сэҥээрбэт буолан, туһаны аҕалбат дьон. 23 Үтүө буорга ыһыллыбыт сиэмэ – ол этиллибит тылы истэр уонна өйдүүр буолан, өлгөм үүнүүнү биэрэр дьон: ким сүүс, ким алта уон, ким отут төгүл үрдүгү».
Сыыс от туһунан домох
24 Өссө биир домоҕу кинилэргэ кэпсээбитэ: «Халлаан Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ сөбүй? Эһиги манныгы санаан көрүҥ: биир киһи бааһынатыгар үчүгэй бурдугу ыспыт. 25 Түүн, бары утуйа сыттахтарына, кини өстөөҕө кэлэн сэлиэһинэй быыһыгар сыыс оту ыһан барбыт. 26 Бурдук ото быган, астанан эрдэҕинэ, сыыс от эмиэ өрө анньан тахсыбыт.
27 Кулуттара тойонноругар кэлэн: „Тойоммуот, эн бааһынаҕар үчүгэй бурдугу ыспытыҥ буолбат дуо? Оччоҕо хантан сыыс от кэллэ?“ – диэбиттэр.
28 „Ити өстөөҕүм үлэтэ“, – диэн хоруйдаабыт тойонноро. Кулуттара ыйыппыттар: „Биһиги тиийэммит сыыс оту үргүөхпүтүн баҕараҕын дуо?“
29 Кини эппит: „Кэбис, аны сыыс оту үргүүбүт диэн, бурдукпун ылҕаан кэбиһиэххит. 30 Бурдук хомуура саҕаланыар диэри, хайатын да тыытымаҥ, бииргэ үүнэн эрдиннэр; оттон бурдук быһар кэм кэллэҕинэ, мин быһааччыларга этэммин, бастаан сыыс оту түүтэхтэтэн, уматарга анаан туспа хомуйтарыаҕым, оттон бурдугу маҥхааһайбар мустарыаҕым“».
Хартыыһа сиэмэтин уонна бурдук аһытыытын туһунан домохтор
31 Өссө биир домоҕу кинилэргэ кэпсээбитэ: «Халлаан Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ сөбүй? Манныгы санаан көрүҥ: бу хартыыһа
[28] сиэмэтэ баар, киһи бу сиэмэни ылан оҕуруотун сиригэр олордубут.
32 Төһө да хартыыһа сиэмэтэ сиэмэттэн эрэ барытыттан кыратын иһин, үүннэҕинэ, оҕуруот үүнээйилэриттэн барыларыттан улаатан, мас саҕа буолан тахсар, оччоҕо чыычаахтар көтөн кэлэн кини лабааларыгар уйа тутталлар».
33 Өссө биир домоҕу кинилэргэ кэпсээбитэ: «Халлаан Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ сөбүй? Манныгы санаан көрүҥ: дьахтар биир ытыс доруоһаны ылан үс буут бурдукка куппута – тиэстэтэ бүтүннүүтэ үллэн тахсыбыт».
34 Маны барытын Кини домоҕунан кэпсээбитэ, норуокка домоҕо суох тугу да эппэтэҕэ. 35 Онон пророк: «Мин кинилэри кытта домоҕунан кэпсэтиэҕим, аан дойду айыллыаҕыттан кистэммити арыйыаҕым», – диэн эппитэ туолбута.
Сыыс от туһунан домох быһаарыыта
36 Онтон Иисус дьону ыытан баран, дьиэҕэ киирбитигэр үөрэнээччилэрэ Киниэхэ кэлэн: «Сыыс от туһунан домоҕу биһиэхэ быһааран биэр эрэ», – диэн көрдөспүттэрэ.
37 Иисус эппитэ: «Үчүгэй сиэмэни ыһааччы – Киһи Уола. 38 Оҕуруот сирэ – аан дойду, үчүгэй сиэмэ – Саарыстыба уолаттара, сыыс от – хара дьайдаах дьоно; 39 сыыс от сиэмэтин ыспыт өстөөх – адьарай. Хомуур кэмэ – үйэ бүтүүтэ, оттон бурдук быһааччылар – Аанньаллар. 40 Онон үйэ бүтүүтүгэр эмиэ сыыс оту хомуйан ылан уокка уматалларын курдук буолуоҕа. 41 Киһи Уола Аанньалларын ыытыаҕа, оччоҕо кинилэр дьону аньыыга уккуйааччылары, хара дьайдаахтык быһыыланааччылары барыларын Кини Саарыстыбатыттан хомуйан таһааран, 42 умайа турар оһоххо быраҕыахтара. Онно ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта буолуоҕа. 43 Оттон кырдьыксыт дьон Аҕаларын Саарыстыбатыгар күн курдук сыдьаайа сырдыахтара. Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!
Көмүллүбүт кылаат уонна күндү чөмчүүк туһунан домохтор
44 Халлаан Саарыстыбатын сиргэ көмүллүбүт күндү кылаатынан холобурдаан көрдөрүөххэ сөп. Киһи, оннук кылааты буллаҕына, онтукатын ылан кистээн кэбиһэр, итиэннэ үөрүүтүттэн туох баардааҕын барытын атыылаан баран, ол кылааттаах хонууну атыылаһан ылар.
45 Халлаан Саарыстыбатын күндү чөмчүүгү көрдүүр атыыһытынан холобурдаан көрдөрүөххэ эмиэ сөп. 46 Кини, биир күндү чөмчүүгү буллаҕына, туох баардааҕын барытын атыылаан, ол чөмчүүгү атыылаһан ылар.
Илим туһунан домох
47 Өссө Халлаан Саарыстыбатын муораҕа үтүллэн араас бэйэлээх балыгы туттарбыт илиминэн холобурдуохха сөп. 48 Илими, туоллаҕына, кытылга соһон таһаараллар, уонна олорунан баран, балык үчүгэйин ылан иһиккэ куталлар, куһаҕанын киэр илгэллэр. 49 Бу дойду бүтэр уһугар эмиэ ити курдук буолуоҕа: Аанньаллар кэлэн, хара санаалаахтары кырдьыксыттартан арааран ылан, 50 уотунан уһуурар оһоххо быраҕыахтара, оччоҕо онно ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта буолуоҕа. 51 Эһиги барытын өйдөөтүгүт дуо?» – Иисус ыйыппыта.
«Өйдөөн, Тойоммуот», – дэспиттэрэ үөрэнээччилэрэ.
52 «Дьэ онон Халлаан Саарыстыбатын туһунан үөрэтиини ылыммыт ханнык баҕарар сокуонньут кылааттаах ыскылаатыттан саҥаны да, эргэни да таһаарар хаһаайын кэриэтэ буолар», – диэбитэ Иисус.
Чиэстэммэт пророк
53 Бу домохтору кэпсээн баран, Кини атын сиргэ барбыта; 54 оҕо сааһа ааспыт куоратыгар кэлэн, синагогаҕа үөрэппитэ. Истибит эрэ барыта сөҕөрө: «Бу хантан маннык муударай өйдөммүтэй, сүдү күүстэммитэй? 55 Болуотунньук уола буолбатах этэ дуо? Ийэтэ Мария диэн ааттаах буолбат дуо, оттон Иаков, Иосий, Симон уонна Иуда Кини бырааттара буолбаттар дуо? 56 Эдьиийдэрэ-балыстара бары манна, биһиги ортобутугар, бааллар буолбаат? Оччоҕуна хантан Кини маны барытын удьуордаата?» 57 Онон Кинини итэҕэйбэтэхтэрэ.
Иисус кинилэргэ эппитэ: «Чиэстэммэт пророк диэн суох, арай кинини дойдутугар, дьиэтигэр-уотугар чиэстээбэттэр».
58 Итэҕэйбэттэрэ бэрдиттэн Кини онно элбэх дьиктини оҥорботоҕо.
14
Иоанн Сүрэхтээччи өлүүтэ
1 Ол саҕана Ирод баһылык, Иисус сураҕын истэн, 2 чаҕардарыгар: «Ити Иоанн Сүрэхтээччи, – диэбитэ. – Кини өлөн баран тиллибит, ол иһин араас дьиктини оҥорор».
3 Ирод бу иннинэ быраатын Филипп ойоҕуттан Иродиадаттан сылтаан Иоанны тутан кэлгийтэрэн баран, хаайыыга уктарбыта. 4 Кинини хаайыыга уктарбыт төрүөтэ – Иоанн киниэхэ: «Эн Иродиаданы ылыа суохтааххын», – диирэ этэ. 5 Ирод кинини өлөрүөн баҕарбыта гынан баран, норуоттан чаҕыйбыта. Норуот Иоанны пророк диэн итэҕэйэрэ.
6 Ирод төрөөбүт күнүгэр Иродиада кыыһа ыалдьыттар иннилэригэр үҥкүүлээн, кини санаатын улаханнык таппыта; 7 ол иһин Ирод кыыска, тугу да көрдөөбүтүн иһин, барытын биэриэх буолан андаҕайбыта. 8 Кыыс ийэтин кигиитинэн киниэхэ: «Иоанн Сүрэхтээччи баһын манна бүлүүдэҕэ ууран миэхэ биэр», – диэбитэ. 9 Ыраахтааҕы санааҕа ылларбыта гынан баран, ыалдьыттарын иннилэригэр биэрбит андаҕарын кэһимээри, кыыс баҕатын толороллоругар соруйбута: 10 кини хаайыыга киһи ыытан, Иоанны моонньоох баһын быстарбыта. 11 Иоанн баһын бүлүүдэҕэ ууран кыыска аҕалан биэрбиттэрин, кыыс ийэтигэр илдьэн биэрбитэ. 12 Иоанн үөрэнээччилэрэ кэлэн, кинини ылан харайан баран, бу туһунан Иисуска биллэрбиттэрэ.
Биэс тыһыынча киһини аһатыы
13 Иисус маны истэн, оҥочоҕо олорон соҕотоҕун иччитэх сиргэ устубута; барбытын билэн, дьон куораттан ыла сатыы батыһан тиийбиттэрэ. 14 Иисус кытылга тахсан, элбэх дьон турарын көрөн аһынан, ыалдьааччылары үтүөрдүбүтэ.
15 Киэһэ буолбутугар, үөрэнээччилэрэ Киниэхэ кэлэн эппиттэрэ: «Манна иччитэх сир, күн да киэһэрдэ, онон дьону дэриэбинэлэргэ ыыталаа, баран аһыыр астарын атыыластыннар».
16 Иисус эппитэ: «Кинилэр бараллара наадата суох, эһиги кинилэргэ аһылыкта биэриҥ».
17 Үөрэнээччилэрэ: «Манна биһиэхэ баара-суоҕа биэс килиэп уонна икки балык баар», – диэбиттэрэ.
18 «Ону манна Миэхэ аҕалыҥ», – диэбитэ Кини. 19 Дьону окко олордорго соруйан баран, биэс килиэби уонна икки балыгы ылан, халлааны көрөн туран алҕаабыта, онтон килиэби тоһутан үөрэнээччилэригэр биэрбитэ; үөрэнээччилэрэ ону дьоҥҥо түҥэппиттэрэ. 20 Бука бары тото-хана аһаабыттара; ордубут аһы хомуйбуттара уон икки толору тымтай буолбута. 21 Оҕону-дьахтары аахпатахха, манна биэс тыһыынча кэриҥэ киһи аһаабыта.
Уу устун хаамыы
22 Сонно Иисус үөрэнээччилэрин оҥочоҕо олордон баран, Бэйэтэ дьону тарҕатыар диэри, уҥуоргу кытылга туоруулларыгар соруйбута.
23 Барыларын ыыталаан баран, соҕотоҕун хайа үрдүгэр үҥэ тахсыбыта; киэһэ буолуута онно Кини соҕотох этэ.
24 Ол кэмҥэ үөрэнээччилэр оҥочолоро муора ортотугар тиийбитэ
[29], күүстээх утары тыал түһэн, долгун оҥочону сабыта охсуолаабыта.
25 Халлаан суһуктуйуута Иисус кинилэргэ муора устун хааман тиийэн кэлбитэ.
26 Кини уу ньуурунан хааман иһэрин көрөн, үөрэнээччилэрэ уолуйаннар: «Сибиэн!» – диэн хаһыытаспыттара.
27 «Уоскуйуҥ, бу Мин, – диэбитэ Иисус хап-сабар. – Куттанымаҥ».
28 Петр эппитэ: «Тойонуом! Бу Эн буоллаххына, мин Эйиэхэ уу устун хааман тиийэрбэр соруй».
29 «Чэ кэл!» – Иисус ыҥырбыта.
Петр оҥочоттон тахсан, уу устун хааман Иисус диэки барбыта, 30 ол эрээри тыал күүһүрбүтүн көрөн куттанан, ууга тимирээри: «Тойонуом, быыһаа!» – диэн хаһыытаабыта.
31 Сонно Иисус, илиитин уунан, кинини тутан ылбыта: «Кэмчи итэҕэллээх, тоҕо саарбахтаатыҥ?»
32 Тыыга киирбиттэригэр тыал астан хаалбыта. 33 «Дьиҥ чахчы Эн Таҥара Уолаҕын!» – оҥочоҕо олорооччулар бука бары Киниэхэ сүгүрүйбүттэрэ.
34 Уҥуор туораан, Геннисарет сиригэр кэлбиттэрэ. 35 Геннисарет олохтоохторо Иисуһу билэннэр, Кини кэлбит сураҕын чугас эргин сирдэргэ барыларыгар биллэрбиттэрэ; уонна туох баар ыарыһахтарын барыларын Киниэхэ аҕалтаан баран, 36 ыарыһахтарга, саатар, таҥаһын тэллэҕин таарыйтарарыгар көрдөспүттэрэ; таҥаһын таарыйбыт дьон үтүөрэн иһэллэрэ.
15
Ыраас уонна кирдээх
1 Онтон Иерусалимтан фарисейдар уонна сокуонньуттар кэлэн Киниттэн ыйыппыттара:
2 «Тоҕо Эн үөрэнээччилэриҥ өбүгэлэрбит үгэстэрин кэһэллэрий? Аһыахтарын иннинэ илиилэрин суумматтар!»
[30]
«
3 Оттон эһиги бэйэҕит үгэскит туһуттан Таҥара кэриэһин тоҕо кэһэҕитий? – диэбитэ Иисус. –
4 Таҥара ийэлээх аҕаҕын ытыктаа уонна ийэтин-аҕатын куһаҕаннык саҥарбыт киһи өлүөхтээх диэн эппитэ.
5 Оттон эһиги аҕатыгар, биитэр ийэтигэр эн миигиттэн ылыахтааҕыҥ барыта Таҥараҕа бэлэх бэриллибитэ диэбит киһи
6 аҕатын биитэр ийэтин
[31] ытыктаамыан да сөп дэһэҕит, онон бэйэҕит үгэскитин тутуһаары, эһиги Таҥара кэриэһин кэһэҕит.
7 Сирэй көрбөхтөр! Эһиги тускутунан Исайя олус да сөпкө өтө көрөн эппит: „
8 Бу дьон тылларыгар эрэ Миигин ытыктыыллар, сүрэхтэрэ Миигиттэн ыраах;
9 кинилэр Миэхэ сүгүрүйэллэрэ туох да туһата суох: үөрэтэллэрэ барыта – дьон ыйыыта-кэрдиитэ“».
10 Онтон мустан турар дьону ыҥыран ылан эппитэ: «Өйдөөн истиҥ! 11 Киһини, айаҕынан киирбитэ буолбакка, айаҕынан тахсыбыта – ол киртитэр».
12 Онуоха үөрэнээччилэрэ Киниэхэ кэлэн: «Фарисейдар ити эппиккин истэн, өһүргэммиттэрин билэҕин дуо?» – диэбиттэрэ.
«13 Халлааннааҕы Аҕам олордубатах ханнык баҕарар үүнээйитэ төрдүттэн түөрүллүөҕэ, – диэбитэ Иисус. – 14 Кинилэри хаалларыҥ: кинилэр – хараҕа суохтары сирдиир хараҕа суох сирдьиттэр; көрбөт киһи көрбөтү сиэтэр буоллаҕына, иккиэн ииҥҥэ түһүөхтэрэ».
15 Петр Киниттэн: «Ити домоҕу биһиэхэ быһааран биэр эрэ», – диэн көрдөспүтэ.
«16 Эһиги эмиэ кэм да өйдүү иликкит дуу? – диэбитэ Иисус. – 17 Киһиэхэ айаҕынан киирбит барыта искэ киирэн баран, таска тахсарын эһиги билбэккит дуо? 18 Оттон киһи айаҕыттан тахсар – ол сүрэҕиттэн тахсар буолан, киһини киртитэр. 19 Хара санаа, өлөрсүү, көссүүлэһии, содур быһыы, уоруу, сымыйанан туоһулааһын, Таҥараны холуннарыы – барыта киһи сүрэҕиттэн тахсар. 20 Ити тахсыбыт барыта киһини киртитэр, оттон илиини сууммакка аһааһын киһини киртиппэт».
Хананей дьахтарын итэҕэлэ
21 Иисус мантан Тир уонна Сидон сиригэр барбыта. 22 Ол дойдуга олохтоох хананей омук дьахтара Киниэхэ кэлэн: «Тойонуом, Давид Уола, абыраа! – диэн хаһыытаабыта. – Кыыһым абааһыга буулатан, сору көрдө».
23 Иисус киниэхэ биир да тылы хардарбатаҕа. Үөрэнээччилэрэ кэлэн: «Ыытан кэбис, биһигини батыһа сылдьан хаһыытыыра бэрт», – диэн көрдөспүттэрэ.
24 «Мин Израиль эрэ сүппүт барааннарыгар ыытыллыбытым», – диэбитэ Иисус.
25 Дьахтар Кини иннигэр сөһүргэстээн туран: «Тойонуом, миэхэ көмөлөс!» – диэн ааттаспыта.
26 «Оҕолор килиэптэрин ылан, ыттарга быраҕар табыллыбат», – диэбитэ Иисус.
27 «Соҕордук, Тойонуом, – дьахтар сөбүлэспитэ, – ол эрээри, ыттар даҕаны тойотторун остуолуттан түспүт тобоҕу сииллэр эбээт».
28 «Оо, эн улуу итэҕэллээх дьахтар эбиккин! – диэбитэ маны истэн Иисус. – Чэ, эн баҕарбытыҥ хоту буоллун». Дьахтар кыыһа сонно үтүөрбүтэ.
Түөрт тыһыынча киһини аһатыы
29 Иисус онтон тахсан Галилея муоратын кыйа барбыта. Хайа үрдүгэр олордоҕуна, 30 Киниэхэ киһи бөҕө кэлбитэ; доҕолоҥнору, бодоҥнору, хараҕа, тыла суохтары, уонна да атын ыарыһахтары аҕалтаан Кини иннигэр сытыарбыттара; Иисус бу дьону барытын үтүөрдүбүтэ. 31 Тыла суохтар тылламмыттарын, бодоҥнор үтүөрбүттэрин, доҕолоҥнор атахтаммыттарын, хараҕа суохтар харахтаммыттарын көрөн сөрү-сөҕөн, бар дьон Израиль Таҥаратын айхаллаабыттара.
32 Онтон Иисус үөрэнээччилэрин ыҥыран ылан эппитэ: «Дьону аһынарым бэрт. Миигин кытта үс күн устата сырыттылар, аһыахтарын туох да астара суох. Аччык ыыталыахпын баҕарбаппын – суолга сэниэлэрэ эстиэ».
33 Үөрэнээччилэрэ: «Бачча элбэх дьон тотор килиэбэ биһиэхэ иччитэх сиргэ хантан кэлиэҕэй?» – дэспиттэрэ.
34 «Эһиги төһө килиэптээххитий?» – Иисус ыйыппыта.
«Сэттэ килиэби кытта аҕыйах кыра балык баар», – диэбиттэрэ.
35 Кини дьону сиргэ олордубута.
36 Онтон сэттэ килиэби уонна балыгы ылан, Таҥараҕа махтанан баран, тоһуталаан үөрэнээччилэригэр биэрбитэ, үөрэнээччилэрэ ону олорор дьоҥҥо үллэрбиттэрэ.
37 Бары тото аһаабыттара; хаалбыт астара сэттэ толору корзина буолбута.
38 Манна оҕону-дьахтары таһынан барыта түөрт тыһыынча эр киһи аһаабыта.
39 Онтон дьону ыыталаан баран, Иисус оҥочоҕо олорон, Магдала
[32] сиригэр устубута.
16
Дьикти бэлиэни көрдөрөргө модьуйуу
1 Фарисейдар уонна саддукейдар кэлэннэр Кинини холоон көрөн, халлаантан дьикти бэлиэтэ көрдөр диэн модьуйбуттара. 2 Иисус эппитэ: «Эһиги киэһэ халлааммыт тэтэрбит, сарсын кураан буолууһу диигит, 3 оттон сарсыарда халлааммыт кыыспыт, бүгүн ардыыһы дэһэҕит. Сирэй көрбөхтөр! Халлаан ньуурун көрөн күнү-дьылы кыайан билгэлиир эрээри, кэм-кэрдии бэлиэлэрин билбэккит дуо? 4 Хара санаалаах, содур көлүөнэ дьикти бэлиэни эрэйэр, ол гынан баран киниэхэ Иона бэлиэтиттэн атын бэлиэ бэриллиэ суоҕа». Уонна кинилэртэн баран хаалбыта.
Фарисейдар уонна саддукейдар аһытыылара
5 Үөрэнээччилэрэ уҥуор туоруулларыгар, килиэп ылалларын умнубут этилэр. 6 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Фарисейдар уонна саддукейдар аһытыыларыттан сэрэнэр буолуҥ».
7 «Ити килиэппит суоҕун иһин этэр», – диэн үөрэнээччилэрэ ботур-ботур кэпсэппиттэрэ.
8 Иисус ону билэн эппитэ: «Кэмчи итэҕэллээхтэр, тоҕо килиэп ылбатахпыт дэһэҕитий? 9 Эһиги кэм да өйдүү иликкит дуо? Биитэр биэс килиэбинэн биэс тыһыынча киһини тоторбуккутун умуннугут дуу? Ордубут килиэпкит хас тымтай буолла этэй? 10 Оттон түөрт тыһыынча киһини сэттэ килиэбинэн тоторбуккутугар, ордубут килиэби хомуйбуккут хас корзина буолбутай? 11 Мин килиэп туһунан эппэппин хайдах өйдөөбөккүтүй? Эһиги фарисейдар уонна саддукейдар аһытыыларыттан сэрэнэр буолуҥ». 12 Иисус кинилэри килиэп аһытыытыттан буолбакка, фарисейдар уонна саддукейдар үөрэтиилэриттэн сэрэтэрин кинилэр дьэ онно эрэ өйдөөбүттэрэ.
Петр Иисус Христоһу итэҕэйэрин билинэр
13 Филипп Кесариятын сиригэр-уотугар кэлэн баран Иисус үөрэнээччилэриттэн: «Киһи Уолун дьон ким дииллэрий?» – диэн ыйыппыта.
14 «Сорох Иоанн Сүрэхтээччи, сорох Илия, сорох Иеремия биитэр пророктартан биирдэстэрэ диир», – диэн үөрэнээччилэрэ хоруйдаабыттара.
15 «Оттон эһиги Миигин ким диигитий?» – Иисус ыйыппыта.
16 «Эн – Христоскун, Тыыннаах Таҥара Уолаҕын», – диэбитэ Симон Петр.
17 Иисус эппитэ: «Эн алгыстаах киһигин, Иона уола Симон! Маны эйиэхэ дьон буолбатах, Халлааҥҥа баар Аҕам арыйбыта.
18 Ол иһин Мин эйиэхэ этэбин: Эн – Петргын
[33], онон бу таас үрдүгэр Мин Церковпын туруоруом, оччоҕуна үтүгэн түгэҕин да күүстэрэ кинини хотуохтара суоҕа.
19 Мин эйиэхэ Халлаан Саарыстыбатын күлүүстэрин биэриэҕим: эн сиргэ тугу баайбытыҥ – Халлааҥҥа бааллыаҕа; сиргэ тугу сүөрбүтүҥ – Халлааҥҥа сөллүөҕэ».
20 Инньэ диэн баран, Кини Христос буоларын дьоҥҥо кэпсииллэрин кытаанахтык боппута.
Иисус Христос өлөн баран тиллиэхтээҕин эрдэттэн этэр
21 Бу кэмтэн ыла Иисус Иерусалимҥа барыахтааҕын, аҕа баһылыктартан, архиерейдартан уонна сокуонньуттартан элбэх эрэйи көрүөхтээҕин, онтон Кинини өлөрбүттэрин кэннэ үһүс күнүгэр тиллиэхтээҕин туһунан үөрэнээччилэригэр аһаҕастык кэпсиир буолбута.
22 Петр Кинини ыҥыран ылан: «Бэйэҕин аһын, Тойонуом! – диэн утарардыы эппитэ. – Эн итинник эрэ буолбатыҥ буоллар!»
23 Иисус эргиллэн Петрга: «Киэр буол Миигиттэн, сатана! – диэбитэ. – Эн Миигин дэҥ үктэтэ сатыыгын, Таҥара туһун буолбакка, киһи туһун саныыгын».
24 Онтон үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Ким Миигин батыһыан баҕарар, ол бэйэтиттэн аккаастаннын, уонна кириэһин ылан, Миигин батыстын. 25 Ким олоҕун быыһыан баҕарбыт – олоҕун сүтэриэҕэ, оттон ким олоҕун Мин туспар сүтэрбит – олоҕун булуоҕа. 26 Киһи бүтүн аан дойдуну да баһылаан туран, бэйэтин олоҕор хоромньуну оҥоһуннаҕына, ол баһылаабыта киниэхэ туох туһалаах буолуой? Бэйэтин олоҕун киһи тугунан толуйан ылыаҕай? 27 Киһи Уола Аҕатын килбиэнинэн сырдаан Аанньалларын кытта кэллэҕинэ, хас биирдии киһиэхэ тугу оҥорбутунан көрөн төлүөҕэ. 28 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу манна турааччылартан сорохторо Киһи Уола Ыраахтааҕы буолан кэлэрин көрө иликтэринэ, өлүөхтэрэ суоҕа».
17
Дьүһүн уларыйыы
1 Алта хонон баран Иисус Петры, Иаковы уонна кини быраатын Иоанны ылан, үрдүк хайаҕа тахсыбыта. 2 Үөрэнээччилэрин иннилэригэр туран, Кини эмискэ дьүһүнэ уларыйан хаалбыта: сирэйэ күн курдук сандаарбыта, таҥаһа кылбаа маҥан буолбута. 3 Онтон арай көрдөхтөрүнэ, Моисейдаах Илия кэлэн Иисуһу кытта кэпсэтэ тураллара.
4 Петр Иисуска эппитэ: «Тойоммуот! Манна сылдьарбыт үчүгэй даҕаны! Эн баҕарар буоллаххына, биһиги манна үс отууну тутуохпут: Эйиэхэ биири, Моисейга биири, Илияҕа эмиэ биири».
5 Маны этэн бүтэ илигинэ, эмискэ сандаархай былыт кэлэн кинилэргэ сыдьаайбыта, былыт быыһыттан саҥа дуораһыйбыта: «Бу баар – Мин үтүө көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум; Кинини истиҥ!»
6 Бу саҥаны истээт, үөрэнээччилэр уолуйан сиргэ умса түспүттэрэ. 7 Иисус кэлэн кинилэри таарыйан баран: «Туруҥ, куттанымаҥ!» – диэбитэ. 8 Үөрэнээччилэр өндөйөн көрбүттэрэ – аттыларыгар Иисустан ураты атын ким да суох этэ.
9 Хайаттан түһэн иһэн, Иисус сэрэтэн эппитэ: «Киһи Уола өлбүттэртэн тиллиэн иннинэ, эһиги манна тугу көрбүккүтүн кимиэхэ да кэпсиир буолаайаҕыт».
10 Онуоха үөрэнээччилэрэ: «Сокуонньуттар тоҕо бастаан Илия кэлиэхтээх дииллэрий?» – диэн ыйыппыттара.
«11 Чахчы, Илия урут кэлэн барытын бэлэмниэхтээҕэ, – диэбитэ Иисус. – 12 Ол эрээри эһиэхэ этэбин: Илия хайыы-үйэ кэлбитэ гынан баран, кини кэлбитин билбэтэхтэрэ, онон таптаабыттарынан кинини дьаһайбыттара. Ити курдук Киһи Уола эмиэ кинилэр илиилэригэр түбэһэн, элбэх эрэйи-муҥу көрүөхтээх». 13 Маныаха үөрэнээччилэрэ Кини Иоанн Сүрэхтээччи туһунан этэрин дьэ өйдөөбүттэрэ.
Абааһыга буулаппыт уолу үтүөрдүү
14 Элбэх дьон тоҕуоруһан турар сиригэр төннөн кэлбиттэригэр биир киһи Кини иннигэр кэлэн сөһүргэстии түспүтэ: «15 Тойонуом, уолбун абыраа! Оҕом саҥа ый төрүүрүгэр тартаран сору көрөр, сотору-сотору уокка да түһэр, ууга да ыстанар. 16 Үөрэнээччилэргэр аҕалбытым да, кыайан үтүөрпэтилэр».
17 «Оо, итэҕэлэ суох, буорту буолбут көлүөнэ! – диэн хоруйдаабыта Иисус. – Хаһааҥҥа диэри эһигинниин сылдьабын? Хаһааҥҥа диэри эһигини тулуйабын? Кинини манна Миэхэ аҕалыҥ».
18 Иисус бирикээстиирин кытта, абааһы уолтан тахсан барбыта; уол оҕо сонно үтүөрэн хаалбыта.
19 Онтон Иисус соҕотоҕун хаалбытыгар үөрэнээччилэрэ кэлэн: «Биһиги тоҕо кыайан үүрбэтэхпитий?» – диэн ыйыппыттара.
«
20 Итэҕэлгит кэмчи, ол иһин, – диэбитэ Иисус. – Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, өскөтүн эһиги хартыыһа да сиэмэтин саҕа итэҕэллээх туран, бу хайаҕа: „Мантан көһөн онно бар“, – диэтэргит, хайа сонно оннуттан көһүө этэ; оччоҕо эһиэхэ кыаллыбат диэн туох да суох буолуо этэ;
21 оттон абааһы бу бииһин ууһа мэлииппэ уонна пост эрэ күүһүнэн үүрүллэр
[34]».
22 Галилеяҕа сылдьан
[35] Иисус үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Киһи Уолун сотору дьон илиитигэр биэрэн
23 өлөртөрүөхтэрэ, ол эрээри үһүс күнүгэр Кини тиллиэҕэ». Үөрэнээччилэрэ улаханнык санаарҕаабыттара.
Таҥара Дьиэтин тардыыта
24 Капернаумҥа кэлбиттэригэр Таҥара Дьиэтин тардыытын
[36] хомуйааччылар Петрга кэлэн: «Эһиги Үөрэтээччигит тардыыны төлүүр буолбат дуо?» – диэн ыйыппыттара.
25 «Төлүүр», – диэбитэ Петр.
Дьиэҕэ киирбитигэр Иисус киниттэн урутаан ыйыппыта: «Эн туох дии саныыгын, Симон? Сирдээҕи ыраахтааҕылар түһээни, биитэр тардыыны кимтэн хомуйалларый: бэйэлэрин оҕолоруттан дуу, атыттартан дуу?»
26 «Атыттартан», – диэбитэ Петр.
Иисус эппитэ: «Ол аата оҕолоро түһээнтэн босхолоноллор.
27 Ити эрээри биһиги кинилэри симитиннэримиэххэ; эн күөгүгүн ылан муораҕа киир, онно бастакы хаптарбыт балыгыҥ айаҕын атыттаххына, биһиги төлөбүрбүтүн толуйар манньыат
[37] сылдьар буолуоҕа. Эн ону ылаҥҥын, иккиэммит аатыттан кинилэргэ биэр».
18
Халлаан Саарыстыбатыгар саамай улаханнара
1 Бу кэмҥэ Киниэхэ үөрэнээччилэрэ кэлэн ыйыппыттара: «Халлаан Саарыстыбатыгар саамай улаханнара кимий?»
2 Иисус кыра оҕону ыҥыран ылан, кинилэр иннилэригэр туруорбута: «3 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, эһиги уларыйан оҕо курдук буолбатаххытына, Халлаан Саарыстыбатыгар киириэххит суоҕа. 4 Ким кыратыйан бу оҕо курдук буолбут, ол Халлаан Саарыстыбатыгар барыларыттан улаханнара буолуоҕа. 5 Ким биир маннык оҕону Мин ааппар ылынар, ол Миигин ылынар; 6 оттон ким эмэ бу Миигин итэҕэйэр кыралартан биирдэстэрин эмэ аньыыга уккуйар буоллаҕына, ол киһини, моонньугар суоруна тааһын баайан баран, муораҕа тимирдибиттэрэ киниэхэ быдан ордук буолуо этэ.
7 Дьону аньыыга киллэрэр угаайылардаах бу аан дойдуну сор-муҥ күүтэр! Оннук моһоллор хайаан да баар буолуохтара, ол гынан баран сор-муҥ күүтэр ол моһол төрдө буолбут киһини! 8 Өскөтүн илииҥ дуу, атаҕыҥ дуу эйигин аньыыга угуйар буоллаҕына, онтукаҕын быһан ылан киэр бырах: икки илиилээх биитэр икки атахтаах умуллубат уокка быраҕыллыаҥ кэриэтэ, Олоххо аҥаар илиилээх, биитэр аҥаар атахтаах киирбитиҥ эйиэхэ ордук. 9 Өскөтүн хараҕыҥ эйигин аньыыга угуйар буоллаҕына, хараххын оҥон ылан киэр бырах: умайа турар гееннаҕа икки харахтаах быраҕыллыаҥ кэриэтэ, Олоххо аҥаар харахтаах киирбитиҥ эйиэхэ ордук.
Муммут бараан туһунан домох
10 Көрүҥ эрэ, бу кыралартан кими да сэнээбэт буолуҥ. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кинилэр Аанньаллара мэҥэ халлааҥҥа Мин Халлааннааҕы Аҕам ыксатыгар сылдьаллар.
11 Киһи Уола сүппүтү көрдөөн быыһыы кэлбитэ
[38].
12 Эһиги туох дии саныыгытый? Өскөтө ким эмэ сүүс барааннааҕыттан биирэ сүппүт буоллун, оччоҕо кини баар тоҕус уон тоҕус бараанын хайа тэллэҕэр хаалларан баран, ол сүппүт бараанын көрдүү барыа суоҕа этэ дуо?
13 Уонна бу сүппүт бараанын буллаҕына, кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кини баар тоҕус уон тоҕус барааныттан үөрэринээҕэр, көстүбүт барааныттан өссө ордук үөрүөҕэ.
14 Ити курдук эһиги Халлааннааҕы Аҕаҕыт эмиэ бу кыралартан ким да өлүөн-сүтүөн баҕарбат.
Аньыыны оҥорбут быраатыҥ туһунан
15 Өскөтүн быраатыҥ эйигин утары аньыыны оҥордоҕуна, эн киниэхэ тиийэҥҥин, иккиэйэҕин хаалбыт кэмҥитигэр кинини кытта кэпсэт. Өскөтүн тылгын ылыннаҕына, ол аата эн бырааккын сүтэрбэтэххин; 16 оттон тылгын истибэтэҕинэ, киниэхэ бэйэҕин кытта биир, эбэтэр икки киһини илдьэ тиий, тоҕо диэтэххэ, „ханнык баҕарар дьыала икки, эбэтэр үс туоһулаах буолуохтаах“; 17 онно истибэтэҕинэ, церковка кэпсээ; оттон церковы истибэтэҕинэ, кини эйиэхэ Таҥараны билиммэт дьон эбэтэр түһээн хомуйааччылар кэриэтэ буоллун. 18 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһиги сиргэ тугу баайбыккыт – Халлааҥҥа бааллыаҕа, сиргэ тугу сүөрбүккүт – Халлааҥҥа сөллүөҕэ. 19 Эһиэхэ өссө төгүл этэбин: өскөтүн эһигиттэн икки киһи бу сир үрдүгэр сүбэнэн тугу эмэ көрдөһөн үҥэр буоллаҕына, Халлааннааҕы Аҕам кинилэргэ тугу көрдөспүттэрин биэриэҕэ. 20 Ханна икки, биитэр үс киһи Мин ааппын ааттаан түмсэр да, онно Мин кинилэр ортолоругар баар буолуом».
Бырастыы гымматах чаҕар туһунан домох
21 Онуоха Петр Киниэхэ кэлэн ыйыппыта: «Тойонуом, быраатым миигин утары аньыыны оҥордоҕуна, мин кинини хаста бырастыы гыныахтаахпыный? Сэттэтэ дуо?»
22 Иисус эппитэ: «Суох, эйиэхэ сэттэтэ диэбэппин, сэттэ уон төгүл сэттэтэ диибин. 23 Ол эбэтэр Халлаан Саарыстыбатын маннык холобурдуохха сөп. Санаан көрүҥ: арай биирдэ ыраахтааҕы чаҕардарын кытта иэһин аахсыан баҕарбыт. 24 Иэһин аахсан барбытыгар киниэхэ хас да мөлүйүөн үрүҥ көмүс манньыат иэскэ киирбит киһини аҕалбыттар. 25 Иэстээх киһитэ тугунан да төлүүр кыаҕа суоҕун иһин, иэһин саптараары, тойоно кинини ойохтору-оҕолору, туох баар баайдары-дуоллары атыылыырга дьаһайбыт.
26 Чаҕар ыраахтааҕы иннигэр сөһүргэстээн туран: „Тойонуом! Көһүтэ түс, мин эйиэхэ барытын төлүөм“, – диэн ааттаспыт. 27 Ыраахтааҕы үлэһитин аһынан ыытан кэбиспит, иэһин бырастыы гыммыт.
28 Чаҕар баран иһэн, киниттэн баара-суоҕа сүүс үрүҥ көмүс манньыаты иэс ылбыт киһи иһэрин көрөн, тутан ылан хабарҕатыгар түспүт уонна: „Иэспин төлүү оҕус“, – дии-дии ыкпыт-түүрбүт.
29 Киһитэ кини иннигэр сөһүргэстээн туран: „Миигин көһүтэ түс, барытын төнүннэриэҕим“, – диэн ааттаспыт.
30 Анарааҥҥыта истиэн да баҕарбатах – хаһан иэһин төлүөр диэри хаайыыга уктарбыт. 31 Атын чаҕардар маны көрөн улаханнык хомойбуттар уонна баран туох буолбутун барытын тойонноругар кэпсээн биэрбиттэр.
32 Тойоно кинини ыҥыран ылан эппит: „Оо, хара санаалаах кулут! Көрдөспүтүҥ иһин, мин эйиэхэ иэскин барытын бырастыы гыммытым. 33 Мин эйигин аһыммытым курдук, эн эмиэ табаарыскын аһыныахтаах этиҥ буолбат дуо?“ 34 Уордайбыт ыраахтааҕы кинини, иэһин барытын төлүөр диэри, муҥнааччыларга биэрбит.
35 Онон эһиги бырааттаргытын ис сүрэххититтэн бырастыы гыммат буоллаххытына, Мин Халлааннааҕы Аҕам эһиэхэ эмиэ ситигирдик сыһыаннаһыаҕа».
19
Арахсыы туһунан
1 Иисус маны кэпсээн баран, Галилеяттан тахсан Иордан уҥуор Иудея сиригэр барбыта; 2 онно көй үгүс киһи батыһан барбытын барыларын үтүөрдүбүтэ.
3 Фарисейдар кэлэннэр, Кинини үтэн-анньан көрөн ыйыппыттара: «Киһи ойоҕуттан ханнык баҕарар сылтаҕынан арахсарын Сокуон көҥүллүүр дуо?»
4 Иисус хоруйдаабыта: «Айыы Таҥара маҥнай дьону айарыгар, эр киһини уонна дьахтары айбыта диэни эһиги аахпатаххыт дуо? 5 Онон „киһи ийэлээх аҕатын хаалларан ойоҕор холбоһуо, оччоҕо иккиэн биир эт-хаан буолуохтара“. 6 Ол аата кинилэр аны икки аҥыы буолбатахтар, биир эт-хаан буолаллар. Онон Таҥара холбообутун киһи араарбатын».
7 Фарисейдар ыйыппыттара: «Тоҕо оччоҕо Моисей „эр киһи ойоҕуттан арахсарыгар арахсыбытын туоһулуур суругу киниэхэ биэриэхтээх“ диэн соруйбутай?»
«
8 Моисей, эһиги сүрэххит тыйыһын иһин, кэргэттэргититтэн арахсаргытын көҥүллээбитэ, – диэбитэ Иисус. – Маҥнай оннук буолбатах этэ.
9 Оттон Мин эһиэхэ этэбин: киһи, ойоҕо көссүүлэспэтэҕин үрдүнэн, киниттэн арахсан атын дьахтары ылар буоллаҕына – ол аата көссүүлэһэр; оттон арахсыбыт дьахтары ойох ылыы – ол эмиэ көссүүлэһии
[39]».
10 Үөрэнээччилэрэ Киниэхэ эппиттэрэ: «Киһи ойоҕор оннук сыһыаннаһыахтаах буоллаҕына, ыал буолбатаҕа ордук эбит».
11 Иисус хоруйдаабыта: «Мин эппиппин киһи эрэ барыта ылынар кыаҕа суох, арай итинник кыах бэриллибит дьоно эрэ ылыныаҕа. 12 Киһи кэргэннэммэт биричиинэтэ араас буолар: сорох төрүөҕүттэн оннук оҥоһуулаах; сорох киһи дьон дьайыытыттан оннук буолар, холобур, аттакылар; ол эрээри, Халлаан Саарыстыбатын туһугар кэргэннэммэт дьон эмиэ бааллар. Маны ылынааччы ылыннын».
Иисус Христос уонна кыра оҕолор
13 Илиитин ууран туран үҥтүн диэн, Киниэхэ оҕолору аҕалбыттарын үөрэнээччилэрэ бопсубуттара.
14 Иисус эппитэ: «Оҕолор Миэхэ кэллиннэр, кинилэри мэһэйдээмэҥ. Халлаан Саарыстыбатыгар манныктар киирэллэр эбээт». 15 Онтон оҕолору алҕаан баран, ол сиртэн барбыта.
Эдэр баай туһунан
16 Биирдэ Киниэхэ биир киһи кэлэн ыйыппыта: «Үтүө Үөрэтээччи!
[40] Бараммат олоххо тиксэр туһугар мин туох үтүөнү оҥоруохтаахпыный?»
17 «Миигин тоҕо үтүө диэн ыҥыраҕын? – диэбитэ Иисус. – Таҥараттан ураты үтүө атын ким да суох
[41]. Бараммат олоххо киириэххин баҕарар буоллаххына, Таҥара кэриэстэрин тутус».
18 «Ханныктары?» – кэлбит киһи ыйыппыта.
«Өлөрүмэ, көссүүлэһимэ, уорума, сымыйанан туоһулаама, 19 ийэлээх аҕаҕын ытыктаа уонна чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа», – диэн хоруйдаабыта Иисус.
20 «Мин итини барытын оҕо сааспыттан
[42] тутуһабын ээ, – диэбитэ эдэр киһи. – Оччоҕо Миэхэ өссө тугум итэҕэһий?»
21 Иисус эппитэ: «Эҥкилэ суох буолуоххун баҕарар буоллаххына, бараҥҥын баайгын барытын атыылаан дьадаҥыларга үллэр. Оччоҕо Халлааҥҥа баайдаах буолуоҥ. Онтон кэлэн Миигин батыс».
22 Эдэр киһи, маны истэн, санаарҕаан тэйэ хаампыта; кини олус баай этэ.
23 Иисус үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: баай дьон Халлаан Саарыстыбатыгар киирэллэрэ ыарахан. 24 Өссө этэбин: баай киһи Таҥара Саарыстыбатыгар киирэринээҕэр, тэбиэн иннэ үүтүгэр киирэрэ ордук чэпчэки».
25 Үөрэнээччилэрэ маны истэн, бэркиһээн: «Оччоҕо ким кыайан быыһанар кыахтааҕый?» – диэн ыйыппыттара.
26 Иисус кинилэр диэки болҕомтолоохтук көрөн баран эппитэ: «Дьоҥҥо ити кыаллыбат, оттон Таҥараҕа туох барыта кыаллар».
27 Онуоха Петр эппитэ: «Бу биһиги, тугу барытын хаалларан туран, Эйигин батыспыппыт; оччотугар кэлин биһиги туохха тиксиэхпитий?»
«
28 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – Саҥа Үйэҕэ, Киһи Уола килбиэннээх бүрүстүөлүгэр олордоҕуна, эһиги, Миигин батыспыт дьон эмиэ, уон икки бүрүстүөлгэ олороҥҥут, Израиль уон икки көлүөнэтин дьүүллүөххүт.
29 Мин аатым туһугар дьиэлэрин-уоттарын, убайдарын-бырааттарын, аҕастарын-балыстарын, аҕаларын-ийэлэрин, ойохторун
[43], оҕолорун, сирдэрин-дойдуларын хаалларбыт дьон сүүс төгүл элбэҕи ылыахтара, бараммат олоххо тиксиэхтэрэ.
30 Ол эрээри, үгүс бастакылар кэнники буолуохтара, оттон кэнникилэр бастакы буолуохтара.
20
Виноградник үлэһиттэрин туһунан домох
1 Халлаан Саарыстыбатын өссө маннык холобурдуохха сөп: биир хаһаайын сарсыарда эрдэ винограднигар үлэһиттэри наймылыы тахсыбыт. 2 Хас да киһини кэпсэтэн, күҥҥэ кинилэргэ биирдии динарийы төлүөх буолан, винограднигар үлэлэтэ ыыппыт.
3 Онтон, үс чаас саҕана
[44] тахсан, баһаарга туох да үлэтэ суох турар дьону көрбүт.
4 „Эһиги эмиэ мин виноградникпар баран үлэлээҥ, – диэбит кини. – Хамнаскытын сөбүнэн көрөн төлүөҕүм“. Кинилэр сөбүлэнэн үлэлии барбыттар.
5 Хаһаайын алта саҕана уонна тоҕус чаас саҕана
[45] тахсан, эмиэ атын үлэһиттэри ыҥыртаабыт.
6 Онтон уон биир саҕана
[46] тахсан, өссө атыттар кэлэн туралларын көрөн: „Күнү быһа тоҕо тугу да гыммакка манна тураҕыт?“ – диэн ыйыппыт.
7 „Биһигини ким да наймыласпата“, – дэспиттэр турар дьон.
„Мин виноградникпар баран үлэлээҥ“, – диэбит хаһаайын.
8 Киэһэ буолбутугар, кини үлэһиттэрин салайтарар киһитигэр эппит: „Үлэһиттэри ыҥыртааҥҥын, бүтэһик кэлбиттэртэн саҕалаан, барыларыгар хамнастарын төлөө“.
9 Онуоха уон биир чаас саҕана наймыламмыттар кэлэннэр, харчыларын ылбыттар. 10 Бастаан кэлбит дьон элбэҕи аахсыахпыт дии санаабыттар да, кинилэр эмиэ биирдии динарийы ылбыттар. 11 Хамнастарын ылан баран, кинилэр хаһаайыҥҥа абаран: 12 „Ити кэнники кэлбит дьон биир эрэ чаас үлэлээтилэр, оттон биһиги, уһун күнү быһа эрэйдэнэн, өҥүрүк куйааһы тулуйан бараммыт, кинилэри кытта тэҥҥэ ааҕыстыбыт“, – дэспиттэр.
„13 Доҕоор, мин эйигин атаҕастаабатым ээ, – диэбит хаһаайын кинилэртэн биирдэстэригэр. – Эн миэхэ биир динарийга үлэлииргэ сөбүлэммитиҥ буолбат дуо? 14 Онон бэйэҥ ирээккин ылан бар. Мин ити хойут кэлбит киһиэхэ эмиэ эйиэхэ биэрбитим саҕаны биэриэхпин баҕарабын. 15 Харчыбын хайдах гынарым бэйэм көҥүлүм буолбат дуо? Эбэтэр мин үтүөнү оҥорорбун эн ордугургуу көрдүҥ дуу?“
16 Ол курдук кэнникилэр бастакы, оттон инникилэр кэнники буолуохтара: ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах
[47]».
Иисус Христос өлөн баран тиллэрин хатылаан этэр
17 Иерусалимнаан иһэн, Иисус уон икки үөрэнээччитин туспа ыҥыран ылан эппитэ: «18 Дьэ бу биһиги Иерусалимҥа баран иһэбит. Онно Киһи Уолун архиерейдарга уонна сокуонньуттарга туттарыахтара. Кинини өлөрөргө ууран, 19 Таҥараны билбэт омуктарга элэк гыннара, таһыйтара уонна кириэскэ тиирдэрэ биэриэхтэрэ. Ол эрээри Кини үһүс күнүгэр тиллиэҕэ».
Иаковтаах Иоанн көрдөһүүлэрэ
20 Онтон Зеведей уолаттарын ийэлэрэ, уолаттарыныын тиийэн кэлэн, Киниэхэ сүгүрүйбүтэ; кини тугу эрэ көрдөһүөн баҕарара.
21 «Тугу көрдөһүөххүн баҕараҕыный?» – диэн ыйыппыта Иисус.
Ийэлэрэ эппитэ: «Мин уолаттарым Эн Саарыстыбаҕар – биирдэһэ уҥа өттүгэр, иккиһэ хаҥас өттүгэр – олороллорун көҥүллээ».
22 «Тугу көрдөһөргүтүн бэйэҕит да билбэккит, – диэбитэ Иисус. – Эһиги Мин иһиэхтээх иһиппиттэн иһэр, Мин сүрэхтэнэр сүрэхтэниибин ааһар кыахтааххыт дуо?»
[48]
«Кыахтаахпыт», – дэспиттэрэ Зеведей уолаттара.
23 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Мин иһэр иһиппиттэн иһиэххит, Мин сүрэхтэниибинэн сүрэхтэниэххит
[49], ол гынан баран уҥа-хаҥас өттүбэр ким олорорун Мин быһаарбаппын, ону Аҕам Бэйэтэ кимиэхэ бэлэмнээбитинэн буолуоҕа».
24 Маны истибит уон үөрэнээччи ини-биилэргэ абарбыттара. 25 Ол эрээри Иисус кинилэри ыҥыран ылан эппитэ: «Таҥараны билбэт омуктарга бас-көс дьонноро баһылыылларын, бу дойду улуулара кинилэргэ тойоргуулларын эһиги билэҕит, 26 оттон эһиэхэ оннук буолбатын; төттөрүтүн, ким эһигиттэн улахаҥҥыт буолуон баҕарбыт, ол барыгытыгар чаҕар буоллун, 27 оттон ким бастакыгыт буолуон баҕарбыт, ол эһиэхэ кулут буоллун. 28 Киһи Уола Бэйэтигэр туһалатаары кэлбэтэҕэ, Бэйэтэ туһалаары, олоҕун бар дьон туһугар толук уураары, кэлбитэ».
Иерихоҥҥа хараҕа суохтары үтүөрдүү
29 Иерихонтан тахсалларыгар кэннилэриттэн дьон халҕаһалыы анньан батыһан барбыттара. 30 Онно суол кытыытыгар хараҕа суох икки киһи олороро. Кинилэр Иисус ааһан иһэрин истэн: «Тойоммуот, Давид Уола! Биһигини абыраа!» – диэн үөгүлэспиттэрэ.
31 Дьон «Аргыыйыҥ!» диэн буойбуттарыгар, өссө күүскэ үөгүлээбиттэрэ: «Тойоммуот! Давид Уола! Биһигини абыраа!»
32 Иисус тохтоон, кинилэри ыҥыран ылан: «Эһиги Миигиттэн тугу көрдөһүөххүтүн баҕараҕытый?» – диэн ыйыппыта.
33 «Тойоммуот! Көрөр буолуохпутун баҕарабыт!» – дэспиттэрэ хараҕа суохтар.
34 Иисус аһынан харахтарын таарыйаатын, иккиэн сонно харахтарынан көрөр буолан хаалбыттара уонна суол устун Кинини батыһан барбыттара.
21
Иерусалимҥа киирии
1 Онтон Иерусалимҥа улам чугаһаан, Елеон хайатын тэллэҕэр турар Виффагия диэн дэриэбинэҕэ тиийэн кэлбиттэригэр Иисус икки үөрэнээччитин инники ыыппыта. «2 Бу утары баар дэриэбинэҕэ киириҥ, – диэбитэ Кини. – Онно баайыллан турар оселу көрүөххүт, аттыгар оҕото турар буолуо. Иккиэннэрин сүөрэн манна Миэхэ аҕалыҥ. 3 Ким эмэ туох эмэ диэтэҕинэ, Тойоммут наадыйар диэн хоруйдаарыҥ, оччоҕо биэрэн ыытыахтара».
4-5 Бу барыта пророк өтө көрөн эппитэ туоларын туһугар буолбута: «Сион
[50] кыыһыгар этиҥ: Бу эн көрсүө-сэмэй Ыраахтааҕыҥ оселу, сэргэстэһэ иһэр ындыы оселун оҕотун, миинэн эйиэхэ кэлэн эрэр».
6 Үөрэнээччилэрэ баран Иисус соруйбутун барытын толорбуттара. 7 Тыһы оселу оҕотун кытта аҕалан, арҕастарыгар таҥастарын устан уурбуттара; Иисус таҥас үрдүгэр олорбута. 8 Мустубут хойуу дьон үксэ таҥастарын, оттон сорохторо мас лабааларын быһан ыла-ыла, суол устун тэлгииллэрэ. 9 Иисус иннигэр-кэннигэр иһэр дьон халыҥ халҕаһалара: «Осанна Давид Уолугар! Айыы Тойон аатыгар Кэлэн Иһээччи алгыстаах! Осанна мэҥэ халлааҥҥа!» – диэн хаһыытаһаллара.
10 Иисус Иерусалимҥа киирэн иһэрин көрөн, куорат бүттүүнэ долгуйбута. «Бу Кимий?» – диэн бары бэйэ-бэйэлэриттэн ыйыталаһаллара.
11 «Галилея Назаретыттан төрүттээх Пророк Иисус!» – диэн мустубут дьон хоруйдууллара.
Иисус Христос Таҥара Дьиэтигэр
12 Иисус Таҥара Дьиэтигэр кэлэн, атыыһыттары да, атыылаһааччылары да барыларын үүртэлээн таһаартаабыта, харчы уларытааччылар остуолларын, холууп атыылааччылар ыскаамыйаларын түҥнэритэ анньыталаабыта. Итиэннэ кинилэргэ эппитэ: 13 «„Мин Дьиэм үҥэр дьиэ буолуо“ диэн суруллубута, ону эһиги ороспуойдар ордуулара оҥорбуккут».
14 Таҥара Дьиэтигэр сырыттаҕына, Киниэхэ хараҕа суохтар, доҕолоҥнор кэлбиттэрин Иисус барыларын үтүөрдүбүтэ. 15 Архиерейдар уонна сокуонньуттар, Кини оҥорор дьикти дьайыыларын көрөн, итиэннэ оҕолор Таҥара Дьиэтин иһигэр: «Давид Уолугар осанна!» – диэн хаһыытыылларын истэн, абаран эппиттэрэ: 16 «Ити тугу дииллэрин Эн истэҕин дуо?»
«Истэбин, – диэбитэ Иисус. – „Кыракый оҕолор, эмиийдээх оҕолор уостарынан Эн айхал тылларын этиттиҥ“ диэн суруллубутун эһиги, ама, аахпатаххыт дуо?» 17 Уонна кинилэртэн араҕан куораттан тахсан, Вифанияҕа тиийэн хоммута.
Смоковница куура хатыыта
18 Сарсыарда эрдэ, куоракка төннөн иһэн, Иисус аччыктаан кэлбитэ. 19 Суол кытыытыгар биир смоковница үүнэн турарын көрөн, тиийэн отон көрдөөн баран, сэбирдэҕиттэн атыны тугу да булбакка: «Аны үйэҥ тухары астаныма!» – диэбитэ. Сонно смоковница куура хатан хаалбыта.
20 Үөрэнээччилэрэ маны көрөн бэркиһээн: «Бу смоковница хайдах маннык түргэнник хатан хаалла?» – диэн ыйыппыттара.
«21 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – эһиги саарбахтаабакка итэҕэйэр буоллаххытына, бу смоковницаны хатарыахтааҕар буолуох, оннооҕор ити хайаны: „Өрө көтөҕүллэн тахсан муораҕа түс“, – диэтэххитинэ, ону толоруо этэ. 22 Ол курдук эһиги, итэҕэйэн туран көрдөстөххүтүнэ, көрдөспүккүтүн барытын ылыаххыт».
Иисус Христос быраабын ыйытыы
23 Онтон Таҥара Дьиэтигэр киирэн үөрэтэ турдаҕына, Киниэхэ архиерейдар уонна норуот аҕа баһылыктара кэлэн эппиттэрэ: «Эн ханнык быраапкынан итинник быһыыланаҕын
[51]? Эйиэхэ итинник быраабы ким биэрбитэй?»
24 Иисус эппитэ: «Мин эмиэ эһигиттэн биири ыйытыам этэ. Онно хоруйдаатаххытына, Мин эмиэ ханнык бырааппынан итинник быһыыланарбын эһиэхэ этиэм. 25 Иоанн сүрэхтээһинэ хантан көҥүллээх этэй: Таҥараттан дуу, дьонтон дуу?»
Кинилэр бэйэлэрин икки ардыларыгар сүбэлэспиттэрэ: «Таҥараттан диэтэхпитинэ, оччоҕо тоҕо кинини итэҕэйбэтэххитий диэҕэ. 26 Оттон дьонтон диэхпитин – аны норуот кутталлаах: кинилэр бары Иоанны пророк дииллэр». 27 Онон: «Билбэппит», – диэн хоруйдаабыттара.
Иисус эппитэ: «Оччоҕо Мин эмиэ ханнык бырааппынан итинник быһыыланарбын эһиэхэ эппэппин».
Икки уол туһунан домох
«28 Оттон маны эһиги туох диигитий? Биир киһи икки уоллаах эбит. Биирдэ кини бастакы уолугар кэлэн: „Тоойуом, бүгүн виноградниккар баран үлэлээ эрэ“, – диэбит. 29 Уола: „Барбаппын“, – диэбит эрээри, бэрт сотору кэмсинэн, үлэлии барбыт. 30 Аҕалара, иккис уолугар кэлэн, эмиэ итинник эппит. Бу уола: „Сөп, бардым, тойонум“, – диэбит эрээри, үлэлии барбатах. 31 Кинилэртэн хайалара аҕатын көҥүлүн толорбутуй?»
«Бастакыта», – диэн хоруйдаабыттара.
«Кырдьыгы этэбин, – диэбитэ Иисус, – түһээн хомуйааччылар уонна содур дьахталлар эһиги иннигитигэр Таҥара Саарыстыбатыгар киирэн эрэллэр. 32 Иоанн эһиэхэ кырдьык суолун ыйаары кэлбитэ, ону эһиги итэҕэйбэтэххит, оттон түһээн хомуйааччылар уонна содур дьахталлар итэҕэйбиттэрэ. Эһиги ону көрөн да бараҥҥыт, кэмсинэн, кинини итэҕэйбэтэххит.
Виноградник үлэһиттэрин туһунан домох
33 Аны маннык домоҕу истиҥ. Биир дьиэлээх хаһаайын виноградник олордубут; онтун эргиччи күрүөлээн баран, иһигэр сүмэһин сүүрдэр тэриллээх оҥкучах хаспыт, харабыл башнятын туппут уонна барытын үлэһиттэргэ туттаран баран, бэйэтэ ыраах айаҥҥа аттаммыт. 34 Виноград хомуллар кэмэ кэлбитигэр, отонуттан ыллара, виноградник үлэһиттэригэр кулуттарын ыыппыт.
35 Ол эрээри үлэһиттэр, кини кулуттарын тутан ылан, сорохторун сынньыбыттар, сорохторун тааһынан илдьи тамнаабыттар, оттон сорохторун өлөртөөн кэбиспиттэр. 36 Иккис сырыыга хаһаайын уруккуттан өссө элбэх атын кулуттары ыыппыт; ол кулуттар тиийбиттэригэр анарааҥҥылар эмиэ соннук быһыыламмыттар. 37 Тиһэҕэр кини: „Уолбун ытыктыахтара“, – диэн уолун ыыппыт.
38 Виноградник үлэһиттэрэ уолун көрөн: „Нэһилиэнньик иһэр! Кинини өлөрүөҕүҥ, оччоҕо нэһилиэстибэтин биһиги ылыахпыт“, – диэн киксибиттэр. 39 Итиэннэ тутан ылан виноградник тас өттүгэр таһааран, өлөрбүттэр.
40 Виноградник хаһаайына эргиллэн кэллэҕинэ, ити үлэһиттэри хайдах гыныан сөбүй?»
41 Кинилэр эппиттэрэ: «Кырыктаах дьону кырыктаахтык өлөртүөҕэ, оттон винограднигын отону кэмигэр туттарар атын кулуттарыгар биэриэҕэ».
42 Иисус эппитэ: «„Тутааччылар бырахпыт таастара муннук тутаах тааһа буолла. Бу – Айыы Тойон оҥоһуута, биһиги маны көрө сөҕөбүт“ диэн Суруйууларга этиллибитин эһиги аахпатаххыт дуо?
43 Ол иһин Мин эһиэхэ этэбин: Таҥара Саарыстыбата эһигиттэн былдьанан, туһаны аҕалар атын дьоҥҥо бэриллиэҕэ.
44 Бу таастан иҥнэн охтубут киһи илдьи түһэн өлүөҕэ, оттон бу таас түспүт киһитэ хам баттатан өлүөҕэ»
[52].
45 Архиерейдар уонна фарисейдар Иисус кэпсиир домохторун истэн баран, бу кинилэр тустарынан этиллибитин өйдөөбүттэрэ. 46 Иисуһу тутан ылыахтарын баҕарбыттара эрээри, норуоттан чаҕыйбыттара. Норуот Кинини Пророк дии саныыра.
22
Уруу малааһынын туһунан домох
1 Иисус кинилэргэ өссө маннык домоҕу кэпсээбитэ: «2 Халлаан Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ сөбүй? Эһиги манныгы санаан көрүҥ: биир ыраахтааҕы, уола ыал буолар малааһынын бэлэмнээн баран, 3 ыҥырбыт дьонун хомуйтара, кулуттарын ыыппыт. Ыҥырыылаахтар буоллахтарына кэлиэхтэрин баҕарбатахтар. 4 Онтон аны атын кулуттарын ыытан ыҥырыллыбыттарга илдьиттээбит: „Аһылыгым тардыллан турар. Оҕустарбын, эмис идэһэлэрбин хайыы-үйэ өлөртөөтүм, онон барыта бэлэм. Малааһыҥҥа кэлиҥ“.
5 Кинилэр ону аахайбакка, ким сыһыыга үлэлии, ким атыытын атыылыы баран хаалбыттар. 6 Сорохторо кини ыыппыт кулуттарын тутан ылан, атаҕастаан баран өлөртөөбүттэр. 7 Ыраахтааҕы ону истэн уордайан, сэриилэрин ыыппыт – өлөрүөхсүттэри имири эстэрэн баран, куораттарын уоттатан кэбиспит.
8 Онтон кулуттарыгар эппит: „Уруу малааһына бэлэмин бэлэм эрээри, ити ыҥырбыт дьонум сөбө суох дьон эбиттэр. 9 Онон суоллар тоҕойдоругар тиийэн, ким да буоллун, көрсүбүккүтүн барытын аҥаар кырыытыттан малааһыҥҥа ыҥыртаан иһиҥ“. 10 Кулуттар уулуссаҕа тахсан көрсүбүт дьоннорун – үтүө буоллун, мөкү буоллун – барыларын хомуйан аҕалбыттар. Малааһын буолар саалата тобус-толору ыалдьыт буолбут.
11 Ыраахтааҕы ыалдьыттарын көрө киирбитэ – арай биир бырааһынньыктыы таҥныбатах киһи кэлэн олорор эбит. 12 „Доҕоор, – диэбит ыраахтааҕы, – бу хайдах эн манна бырааһынньыктыыр таҥаһа суох киирдиҥ?“ Анарааҥҥыта саҥарбатах.
13 Ыраахтааҕы чаҕардарыгар эппит: „Ылыҥ, ити киһини, илиитин-атаҕын кэлгийэн баран, ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта иһиллэр им балай хараҥатыгар быраҕыҥ“.
14 Тоҕо диэтэххэ, ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах».
Ыраахтааҕыга төлөнөр түһээн
15 Фарисейдар баран хайдах гынан Иисуһу тылыттан иҥиннэрэр туһунан сүбэлэспиттэрэ.
16 Ол кэннэ Киниэхэ бэйэлэрин үөрэнээччилэрин кытта иродианнары
[53] ыыппыттара. «Үөрэтээччи! – диэбиттэрэ ол кэлбит дьон. – Эн көнөҕүн биһиги билэбит. Эн кимтэн да куттаммат, кимиэхэ да бэрт буола сатаабат буолаҥҥын, дьиҥ чахчы Таҥара суолугар үөрэтэҕин.
17 Онон биһиэхэ эт эрэ, хайдах дии саныыгыный: Рим ыраахтааҕытыгар түһээни төлүүр сөп дуу, төлөөбөт сөп дуу?»
18 Иисус кинилэр оҕуруктаах санааларын билэн эппитэ: «Сирэй көрбөхтөр, тоҕо Миигин үтэн-анньан көрөҕүт? 19 Түһээни төлүүр манньыаккытын Миэхэ көрдөрүҥ». Динарий аҕалан биэрбиттэрэ. 20 «Бу ким мөссүөнэй, ким аатай?» – Иисус ыйыппыта.
21 «Ыраахтааҕы киэнэ», – дэспиттэрэ.
«Оннук буоллаҕына, ыраахтааҕы киэнин ыраахтааҕыга, Таҥара киэнин Таҥараҕа биэриҥ», – диэбитэ Иисус.
22 Кинилэр маны истэ сөҕөн, Иисуһу хаалларан баран хаалбыттара.
Өлбүттэр тиллиилэрин туһунан ыйытыы
23 Ол күн Киниэхэ өлбүттэр тиллэллэрин билиммэт саддукейдар кэлбиттэрэ. Кинилэр маннык ыйытыылаахтара: «24 Үөрэтээччи! Моисей: „Оҕото суох сылдьан өлбүт киһи быраата, убайын ойоҕун ылан, кини ууһун салҕаатын“, – диэн эппитэ. 25 Биһиэхэ сэттэ бырааттыылар бааллара: улаханнара ойох ылан баран, оҕото суох сылдьан өлбүтэ, онон огдооботун кини быраата ылбыта. 26 Иккис да, үһүс да быраат сэттискэ тиийэ – бука бары оннук дьылҕаламмыттара. 27 Саамай кэлин дьахтар өлбүтэ. 28 Ол аата кинилэр тилиннэхтэринэ, дьахтар хайаларын ойоҕо буоларый? Кинини бары ыла сылдьыбыттара эбээт».
29 Иисус эппитэ: «Эһиги Суруйуулары да, Таҥара күүһүн да билбэт буолаҥҥыт, мунаҕыт.
30 Таҥара өлбүттэри тилиннэрдэҕинэ, кинилэр аны ойох ылбаттар, эргэ барбаттар, Халлааҥҥа баар Таҥара Аанньалларын курдук буолаллар
[54].
31 Оттон өлбүттэр тиллиилэрин туһунан Таҥара эһиэхэ тугу эппитин эһиги аахпатаххыт дуо?
32 „Мин Авраам Таҥарата, Исаак Таҥарата уонна Иаков
[55] Таҥарата буолабын“ диэбэтэҕэ дуо? Таҥара өлбүттэр Таҥаралара буолбатах, тыыннаахтар Таҥаралара».
33 Кини үөрэтэрин норуот сөҕө истибитэ.
Кэриэстэртэн саамай суолталаахтара
34 Иисус саддукейдары саҥата суох ыыппытын истэн, фарисейдар бары бииргэ мустубуттара. 35 Биирдэстэрэ, сокуонньут, Кинини тургутан көрөөрү: 36 «Үөрэтээччи! Сокуон кэриэстэриттэн хайалара саамай суолталааҕый?» – диэн ыйыппыта.
«37 „Айыы Тойон Таҥараҕын ис сүрэххиттэн, ис дууһаҕыттан, туох баар өйгүнэн-санааҕынан барытынан таптаа“, – диэбитэ Иисус. – 38 Бу баар кэриэстэртэн саамай бастакылара уонна суолталаахтара. 39 Иккис эмиэ итиниэхэ холоонноох: „Чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа“. 40 Сокуон уонна Пророктар бары бу икки кэриэскэ тирэҕирэллэр».
Христос ким Уолай?
41 Фарисейдар мустубуттарыгар Иисус ыйыппыта: 42 «Эһиги Христос туһунан туох дии саныыгыт? Кини ким Уолай?»
«Давид Уола», – диэн хоруйдаабыттара.
«43 Оччоҕо, – диэбитэ Иисус кинилэргэ, – Давид Таҥара Тыынынан салайтаран, тоҕо Кинини Тойонум диэн ааттыырый? 44 Кини: „Тойон мин Тойоммор өстөөхтөргүн үктэл оҥостон олорор гына Эйиэхэ самнаран биэриэхпэр диэри, Мин уҥа өттүбэр олор диэбитэ“, – диир. 45 Давид Кинини Тойонум диэн ааттыыр буоллаҕына, оччоҕо Кини хайдах Давид Уола буоларый?» 46 Бу ыйытыыга ким даҕаны кыайан хоруйдаабатаҕа; онон бу күнтэн ылата ким да санаата буолан, Киниттэн тугу да ыйыппатаҕа.
23
Кэнэҕэс ситиэхтээх сэт-сэлээн туһунан
1 Онтон Иисус норуокка уонна Бэйэтин үөрэнээччилэригэр туһаайан эппитэ: «
2 Моисей олбоҕор сокуонньуттар уонна фарисейдар олорбуттар.
3 Кинилэр эһиэхэ тугу тутуһуҥ диэн соруйалларын эһиги барытын тутуһан, толорон иһиҥ, ол эрээри, тугу гыналларын батыһымаҥ. Кинилэр үөрэтэллэр эрээри, тугу үөрэтэллэрин толорботтор;
4 бииртэн-биир ыарахан, сүгэргэ табыгаһа суох сүгэһэри баайан, дьон санныгар сүктэрэллэр, бэйэлэрэ буоллаҕына ону тарбахтарын да төбөтүнэн тутан көрбөттөр.
5 Тугу эмэ гынар да буоллахтарына, ону барытын дьон көрөрүгэр эрэ оҥороллор; ол иһин сүүстэригэр, илиилэригэр бааныылара
[56] улам кэтирээн, таҥастарын бытырыыһа атыттардааҕар уһаан иһэр;
6 ыҥырыылаах аһылыктарга өттүгэстээн сытары, синагогаларга бастыҥ олбоххо олорору,
7 болуоссаттарга эҕэрдэлэтэри, дьоҥҥо „Равви! Равви!“ диэн ыҥыртарары кинилэр таптыыллар.
8 Оттон эһиги бэйэҕитин „Равви“ дэтимэҥ, эһиэхэ биир эрэ Үөрэтээччилээххит – Христос
[57], эһиги буоллаҕына бары бырааттыылар буолаҕыт;
9 итиэннэ кими даҕаны бу сиргэ аҕабыт диэмэҥ: эһиги халлааҥҥа баар биир Аҕалааххыт;
10 уонна бэйэҕитин уһуйааччы дэтимэҥ: эһигини Уһуйааччы биир эрэ – Христос.
11 Эһигиттэн ордук улахаҥҥыт эһиэхэ чаҕар буоллун,
12 тоҕо диэтэххэ, ким бэйэтин үрдүктүк туттар, ол намтыаҕа, оттон ким бэйэтин намтатынар, ол үрдүөҕэ.
13 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги дьонтон Халлаан Саарыстыбатын хам хатыыгыт: бэйэҕит да онно киирбэккит, киириэн баҕалаах да дьону киллэрбэккит.
14 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги огдооболор дьиэлэрин хорон сиигит, дьон көрөрүгэр өр үҥэҕит, ол иһин эһиги соччонон улахан буруйга тардыллыаххыт
[58].
15 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги саатар биир эмэ киһини итэҕэлгэ тардыахпыт этэ диэн сири сиксигинэн, муораны улаҕатынан сылдьаҕыт, уонна ол соруккутун ситистэххитинэ, кинини бэйэҕитинээҕэр икки төгүл гееннаҕа сөптөөх киһи гына уһуйан таһаараҕыт.
16 Сор-муҥ эһигини күүтэр, хараҕа суох сирдьиттэр! Эһиги ким Таҥара Дьиэтинэн андаҕайбыт – ол андаҕара суолтата суох, оттон ким Таҥара Дьиэтин кыһыл көмүһүнэн андаҕайбыт – ол хайаан да тылыгар турдаҕына табыллар диигит. 17 Ньүдьү-балайдар! Хайата ордук суолталааҕый: кыһыл көмүс дуу, биитэр кыһыл көмүһү сибэтии гынар Таҥара Дьиэтэ дуу? 18 Өссө ким сиэртибэнньигинэн андаҕайбыт – ол андаҕара суолтата суох, оттон ким сиэртибэнньиккэ ууруллубут бэлэҕинэн андаҕайбыт – ол хайаан да тылыгар турдаҕына табыллар диигит. 19 Ньүдьү-балайдар! Хайата ордук суолталааҕый: бэлэх дуу, бэлэҕи сибэтии гынар сиэртибэнньик дуу? 20 Ким бэлэх ууруллар сиэртибэнньигинэн андаҕайар, ол онно ууруллубутунан барытынан андаҕайар; 21 ким Таҥара Дьиэтинэн андаҕайар, ол Таҥара Дьиэтинэн уонна онно Олорооччунан андаҕайар; 22 ким халлаанынан андаҕайар, ол Таҥара бүрүстүөлүнэн уонна бүрүстүөлгэ Олорооччунан андаҕайар.
23 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги Таҥараҕа мята, укроп, тмин үүнүүлэриттэн уон гыммыт биирин биэрэҕит, оттон Сокуон тыын суолталааҕын – кырдьыктаах дьүүлү, амарах буолууну уонна итэҕэли – таһыччы умнубуккут. Биирин толоро сылдьаҥҥыт, атынын эмиэ умнуо суохтаах этигит. 24 Хараҕа суох сирдьиттэр, эһиги бырдаҕын сиидэлээн бараҥҥыт, тэбиэнин мэҥиэстэҕит!
25 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги иһиккит-хомуоскут таһын ыраастыыгыт гынан баран, иһигэр тобус-толору гына дьонтон халаабыт, албыннаан-түөкэйдээн ылбыт аскыт симиллэ сылдьар. 26 Хараҕа суох фарисей! Бастаан иһитиҥ иһин ыраастаа, оччоҕо таһа да ырааһырыа.
27 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги тас көстүүлэрэ тупсаҕай эрээри, истэрэ толору киһи уҥуоҕа, сытыйбыт өлүк буолбут кырааскалаах хоруоптар курдуккут. 28 Тас көрүҥҥүтүнэн көнө дьон курдук көстөҕүт, искит буоллаҕына тобус-толору кубулҕат санаа, быртах быһыы буолбут.
29 Сор-муҥ эһигини күүтэр, сокуонньуттар уонна фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги пророктарга гробницалары тутаҕыт, кырдьыксыттар уҥуохтарын өйдөбүнньүк таастарынан киэргэтэҕит, 30 итиэннэ: „Өбүгэлэрбит кэмнэригэр олорбуппут эбитэ буоллар, пророктар хааннарын тоҕууга куомуннаһыа суох этибит“, – диигит. 31 Инньэ гынан эһиги пророктары өлөртөөбүт дьон ыччата буоларгытын бэйэҕитинэн туоһулуугут. 32 Чэ, кытаатыҥ, аҕаларгыт буруйдарын ситэрэн биэриҥ! 33 Моҕойдор, эриэн үөн ыамалара! Гееннаҕа буруйданартан эһиги хайдах куотуоххутуй? 34 Истиҥ! Мин эһиэхэ пророктары, муударай өйдөөхтөрү, үөрэтээччилэри ыыталыыбын; кинилэри сорохторун эһиги өлөртүөххүт, кириэскэ тиириэххит, сорохторун синагогаларга кырбыаххыт, куораттан куоракка үүрүөххүт. 35 Туох да буруйа суох Авель хааныттан саҕалаан, Таҥара Дьиэтин уонна сиэртибэнньик икки ардыгар өлөрбүт киһигит Варахий уола Захария хааныгар тиийэ, – туох баар кырдьыксыт дьон сир үрдүгэр тохтубут хаана барыта эһигиттэн ирдэниллиэҕэ. 36 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: ити барытын сэтэ-сэлээнэ бу көлүөнэҕэ кэлиэҕэ.
37 Оо, пророктары өлөртүүр, Таҥара эйиэхэ ыыппыт дьонун тааһынан тамныыр Иерусалим, Иерусалим! Хас төгүл Мин эн оҕолоргун, көтөр бэйэтин оҕолорун кынатын анныгар мунньарын курдук, мунньуохпун баҕарбыппыный, оттон эн ону баҕарбатаҕыҥ! 38 Дьэ ол иһин „Дьиэҕит иччитэх хаалларыллар“. 39 Мин эһиэхэ этэбин: „Айыы Тойон аатынан Кэлэн Иһээччи алгыстаах!“ дии иликкитинэ, эһиги Миигин көрүөххүт суоҕа».
24
Бүтэр уһук бэлиэлэрэ
1 Иисус Таҥара Дьиэтиттэн баран эрдэҕинэ, бу Дьиэ тутууларын Киниэхэ көрдөрөөрү, үөрэнээччилэрэ тиийэн кэлбиттэрэ. 2 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Бу маны барытын көрөҕүт дуо? Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: манна таастан таас орпокко, барыта урусхалланыаҕа».
3 Иисус Елеон хайатыгар соҕотоҕун олордоҕуна, үөрэнээччилэрэ Киниэхэ бэйэлэрэ эрэ тиийэн кэлбиттэрэ: «Ити хаһан буоларын биһиэхэ этиэҥ дуо? Эн кэлэргин итиэннэ бу дойду бүтэр уһуга кэлбитин биһиги туох бэлиэни көрөн билэбит?»
4 Иисус эппитэ: «Эһиги, кимиэхэ да албыннаппат курдук, сэрэхтээх буолуҥ.
5 Элбэх киһи Мин ааппынан ааттанан кэлэн „мин Христоспун“ диэн үгүс дьону үктэтиэҕэ.
6 Чугаһынан да, ырааҕынан да сэрии турбут сураҕын истиэххит, ол эрээри онтон куттанаайаҕыт; ити барыта буолуохтаах эрээри, өссө да бүтэр уһук буолбатах.
7 Норуот норуоту, саарыстыба саарыстыбаны утары туруоҕа; сут, өлүүлээх сутул
[59] саҕаланыаҕа, онон-манан сир хамсааһына буолуталыаҕа.
8 Бу барыта – төрүүр талыы киириитэ эрэ.
9 Ол саҕана эһигини тутан ылан сордуохтара-муҥнуохтара, өлөртүөхтэрэ; Мин туспуттан эһигини бары норуоттар абааһы көрүөхтэрэ.
10 Оччоҕо үгүстэр итэҕэллэрин сүтэриэхтэрэ, бэйэ-бэйэлэрин таҥнарсыахтара, абааһы көрсүөхтэрэ.
11 Элбэх сымыйа пророктар үөдүйэн үгүс дьон өйүн-санаатын сүүйүөхтэрэ.
12 Суута-сокуона суох быһыыланыы элбээн, үгүс дьон таптала сойуоҕа.
13 Оттон ким тиһэҕэр тиийэ тулуйбут – ол быыһаныаҕа.
14 Бары норуоттар истэллэрин туһугар, Саарыстыба Евангелиета аан дойдуга барытыгар иһитиннэриллиэҕэ; дьэ оччоҕо бүтэр уһук тиийэн кэлиэҕэ.
15 Онон, Даниил пророк өтө көрөн эппитин курдук, „иччитэхсийии сидьиҥэ“ сибэтиэй сиргэ турарын көрдөххүтүнэ, (ааҕааччы маны сөпкө өйдүөхтүн!) – 16 Иудеяҕа баар дьон хайаҕа куоттуннар; 17 ким дьиэтин үрдүгэр сылдьыбыт, ол тугу эмэ ылыам этэ диэн дьиэтигэр киирбэтин; 18 ким ходуһаҕа сылдьыбыт, ол сонун ыла төннүбэтин. 19 Ыарахан да буолуо ол кэмҥэ оһоҕостоох дьахталларга, эмиийдээх оҕолоох ийэлэргэ! 20 Эһиги куотуугут кыһыҥҥы кэмҥэ эбэтэр субуотаҕа түбэспэтин туһугар үҥүҥ; 21 тоҕо диэтэххэ, ол саҕана аан дойду айыллыаҕыттан билиҥҥэ диэри буолбатах уонна хаһан да буолбат улуу кутурҕана буолуоҕа. 22 Өскөтүн Таҥара ол кэми кылгаппатаҕа буоллар, биир да тыынар тыыннаах ордуо суох этэ; талыллыбыттар тустарыгар ол кэм кылгатыллыаҕа. 23 Онно өскөтүн ким эмэ эһиэхэ көр, Христос манна баар эбэтэр Кини ол сылдьар диэтэҕинэ, итэҕэйимээриҥ. 24 Сымыйа христостар, сымыйа пророктар өрө тураннар, төһө кыалларынан талыллыбыт дьону кытта албыҥҥа үктэтээрилэр, улуу бэлиэлэри, дьиктилэри көрдөрүөхтэрэ.
25 Бу туох буолуохтааҕын Мин эһиэхэ эрдэттэн эттим. 26 Онон ким эмэ Кини иччитэх сиргэ сылдьар диэтэҕинэ, онно барымаҥ; манна саһа сылдьар, бу дьиэҕэ баар диэтэҕинэ, итэҕэйимэҥ. 27 Чаҕылҕан халлааҥҥа барытыгар – илинтэн саҕалаан арҕаа саҕахха диэри – сандаарыйарын курдук буолуо Киһи Уолун кэлиитэ. 28 Ханна өлүк баар да, онно суордар мустуохтара. 29 Онтон, ол кэм кутурҕана ааһаатын кытта, эмискэ „күн хараара өлүөҕэ, ый сырдыгын биэрбэт буолуоҕа, халлаантан сулустар сууллуохтара, халлаан күүстэрэ айгырыахтара“.
30 Дьэ оччоҕо халлааҥҥа Киһи Уолун бэлиэтэ көстүөҕэ; Киһи Уола сүдү күүстэнэн, албан аатыран былыттарга уйдаран иһэрин көрөн, сир норуоттара бары, муҥур уһукка киирэн, ытаһыахтара. 31 Кини Аанньалларын дуорааннаах турбаларыгар оонньото ыыталыаҕа; оччоҕо кинилэр сир түөрт өттүттэн – халлаан биир саҕаҕыттан атын саҕаҕар тиийэ – Кини талбыт дьонун хомуйуохтара.
32 Смоковницаны ылан көрүҥ: лабаалара хайыы-үйэ сымнаан, сэбирдэхтэрэ быган таҕыстахтарына, эһиги сайын чугаһаабытын билэҕит. 33 Ол курдук эһиги бу этиллибити барытын көрдөххүтүнэ, Кини кэлэн иһэр эбит, ааҥҥа турар диэн билиэххит. 34 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу көлүөнэ өссө эстэ илигинэ, Мин эппитим барыта туолуоҕа. 35 Сир-халлаан суола суох симэлийиэҕэ, оттон Мин тылым симэлийиэ суоҕа.
Кини кэлэр күнэ да, чааһа да биллибэт
36 Оттон ол күнү да, чааһы да ким да билбэт, халлааҥҥа баар Аанньаллар даҕаны
[60] билбэттэр, арай Аҕам эрэ билэр.
37 Ной кэмигэр хайдах этэй да, Киһи Уола кэлэригэр эмиэ оннук буолуоҕа.
38 Улуу мотуок иннинэ, Ной ковчегка киириэр диэри, дьон аһыыллара-сииллэрэ, ойох ылаллара, эргэ бараллара;
39 улуу мотуок кэлэн барыларын имири эһиэр диэри, кинилэр тугу да сэрэйбэтэхтэрэ. Киһи Уола кэлиитигэр эмиэ оннук буолуоҕа.
40 Ходуһаҕа сылдьар икки киһиттэн биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа;
41 бурдук тарда турар икки дьахтартан биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа.
42 Онон сэргэх сылдьыҥ: Тойоҥҥут кэлэр күнүн эһиги билбэккит.
43 Арай биири билэҕит: уоруйах түүн төһөҕө тиийэн кэлэрин дьиэлээх хаһаайын билэрэ эбитэ буоллар, утуйбакка сэргэх олоруо этэ, дьиэтин аннын уоруйахха дьөлө хастарыа суох этэ.
44 Онон эһиги эмиэ бэлэм буолуҥ: Киһи Уола эһиги үөйбэтэх-ахтыбатах чааскытыгар тиийэн кэлиэҕэ.
45 Дьиэ хаһаайына чаҕардарын салайарга, кинилэри кэмигэр аһатарга анаан хаалларбыт эрэллээх, үтүө өйдөөх кулутун курдук буолуҥ. 46 Тойоно кэлэн көрбүтэ – кулута кини эппитин барытын толоро сылдьар буоллаҕына, ол кулут алгыстаах. 47 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: тойоно кинини туох баар бас билиитин барытын салайтара туруоруоҕа. 48 Оттон ол кулут хара санаалаах буолан: „Тойонум өтөрүнэн кэлиэ суоҕа“, – дии санаан, 49 бииргэ үлэлиир дьонун кырбаталаан, арыгыһыттары кытта иһэн-аһаан бардаҕына, – 50 хаһаайына кини күүппэтэх күнүгэр, үөйбэтэх түгэнигэр тиийэн кэлиэҕэ, 51 итиэннэ кинини икки аҥыы хайа охсон баран, сирэй көрбөхтөрү кытта биир дьылҕалыаҕа; онно ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта буолуоҕа.
25
Уон кыыс туһунан домох
1 Ол саҕана Халлаан Саарыстыбата маннык буолуоҕа. Санаан көрүҥ: арай уон кыыс күтүөттүү кэлиэхтээх киһини көрсөөрү, сибэтиинньиктэрин тутан тахсыбыттар. 2 Кинилэртэн биэһэ муударай өйдөөх, биэһэ муударайа суох этилэр. 3 Муударайа суохтара, сибэтиинньиктэрин илдьэ тахсан баран, арыыларын ылбатахтар. 4 Муударай кыргыттар буоллаҕына сибэтиинньиктэрин кытта иһиккэ арыыларын эмиэ ылбыттар. 5 Күтүөт киһи уһаан барбытыгар кыргыттар бары улам нухарыйан утуйан хаалбыттар.
6 Онтон арай түүн үөһүн саҕана: „Чэйиҥ, күтүөт иһэр, Киниэхэ утары тахсыҥ!“ – диэн хаһыы сатараабыт.
7 Кыргыттар бары уһуктан, сибэтиинньиктэрин уотун күөдьүппүттэр. 8 Арыыта суох кыргыттар муударай кыргыттарга: „Биһиги уоппут умуллан эрэр, арыыгытыттан бэрсиҥ“, – диэбиттэр.
9 „Арыыбыт барыбытыгар тиийиэ суоҕа, – дэспиттэр муударай кыргыттар. – Онон атыылыыр дьоҥҥо баран атыыласпыккыт ордук буолуо“.
10 Кыргыттар арыы атыылаһа барбыттарын кэннэ, күтүөт тиийэн кэлбит, онон бэлэм турааччылар кинини кытта уруу малааһыныгар киирсибиттэр; кэннилэриттэн ааны хатаан кэбиспиттэр.
11 Онтон били арыы атыылаһа барбыт кыргыттар тиийэн кэлэн: „Тойоммуот! Тойоммуот! Биһиэхэ ас!“ – дэспиттэр.
12 Күтүөт буоллаҕына кинилэргэ эппит: „Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: мин эһигини билбэппин“.
13 Онон өрүү сэргэх сылдьыҥ: эһиги Киһи Уола төннөн кэлэр
[61] күнүн да, чааһын да билбэккит.
Талаан туһунан домох
14 Өссө маннык домоҕу истиҥ: биир киһи ыраах дойдуга аттанаары туран кулуттарын ыҥыран ылан, баайын-дуолун барытын кинилэргэ туттарбыт.
15 Биирдэстэригэр кини биэс талаан
[62] харчыны, атыныгар икки талаан, үһүстэригэр биир талаан харчыны – ким төһө кыахтааҕынан көрөн – биэрбит, уонна барыахтаах сиригэр баран хаалбыт.
16 Биэс талааны ылбыт кулут баран, бу биэһин эргитэн, өссө биэһи эбии киллэрбит;
17 икки талааны ылбыт киһи, эмиэ итинник эргитэн, өссө икки талааны киллэрбит;
18 арай тойонуттан биир талааны ылбыт кулут тойонун көмүһүн илдьэн, сиргэ көмөн кистээн кэбиспит.
19 Тойонноро өр буолан баран, төннөн кэлэн били биэрбит үбүн хайдах туттубуттарын ыйыппыт. 20 Биэс талааны ылбыт кулут өссө биэһи эбии аҕалан туран: „Тойонуом! Эн миэхэ биэрбит биэс талааҥҥын эргитэммин, бу өссө биэс талааны киллэрдим“, – диэбит.
Тойоно эппит: 21 „Бэрт сөпкө гыммыккын, итэҕэллээх үтүө үлэһитим! Эн кыраҕа да ситэри итэҕэллээх эбиккин, онон эйиэхэ өссө улаханы итэҕэйиэҕим. Кэл, киир, тойоҥҥун кытта бииргэ үөр-көт“.
22 Икки талааны ылбыт кулут эмиэ тиийэн кэлэн: „Тойонуом! Эн миэхэ икки талааны биэрбитиҥ; мин, ону эргитэммин, бу өссө икки талааны киллэрдим“, – диэбит.
23 Тойоно киниэхэ эппит: „Бэрт сөпкө гыммыккын, итэҕэллээх үтүө үлэһитим! Эн кыраҕа да ситэри итэҕэллээх эбиккин, онон өссө улаханы эйиэхэ итэҕэйиэҕим. Кэл, киир, тойоҥҥун кытта бииргэ үөр-көт“.
24 Биир талааны ылбыт кулут эмиэ тиийэн кэлэн: „Тойонуом! – диэбит. – Эн ыспатах сыһыыгар быһар, тохпотох хонуугар хомуйар кытаанах киһигин мин билэр этим. 25 Ол иһин эйигиттэн куттанаммын, эн биэрбит биир талааҥҥын буорга көммүтүм; онон харчыҥ бу баар, бэйэҥ киэҥҥин төттөрү ыл“.
26 Онуоха тойоно эппит: „Хара санаалаах көлөөк үлэһит! Мин ыспатахпын быһарбын, тохпотохпун хомуйарбын, хата, эн билэр эбиккин дии? 27 Оччотугар бу көмүспүн эргитээччилэргэ биэриэхтээх этиҥ, оччоҕо мин кэлэн биэрбиппин барыһы кытта ылыахтаах этим. 28 Киниттэн талаанын былдьаан ылан, уон талааннаах киһиэхэ биэриҥ. 29 Баардаахха өссө элбэтиллэн бэриллиэҕэ, оттон туга да суох киһиттэн баара кытта былдьаныаҕа. 30 Бу туһата суох үлэһити таһырдьа, ытабыл-соҥобул, тиис хабырыныыта иһиллэр им балай хараҥатыгар быраҕыҥ“».
Маны кэпсээн баран Иисус эппитэ: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!»
[63]Норуоттары дьүүллээһин
«31 Киһи Уола албан аатыран кэллэҕинэ, сибэтиэй Аанньаллар эмиэ бары Кинини кытта кэллэхтэринэ, килбиэннээх бүрүстүөлүгэр олоруоҕа, 32 оччоҕо бары норуоттары Кини иннигэр туруоруохтара; маныыһыт барааннары козеллартан араарарын курдук, Кини барыларын икки аҥыы араартыаҕа: 33 барааннары Бэйэтин уҥа өттүгэр, оттон козеллары хаҥас өттүгэр туруортуоҕа.
34 Онтон уҥа өттүгэр турааччыларга Ыраахтааҕы этиэҕэ: „Кэлиҥ, Мин Аҕам алгыстаахтара, аан дойду айыллыаҕыттан эһиэхэ анаммыт Саарыстыбаны нэһилиэстибэҕэ ылыҥ. 35 Мин аччык сырыттахпына, эһиги Миигин аһаппыккыт, утата сырыттахпына, утахпын ханнарбыккыт, кэлии киһи буолан кэлбиппэр дьиэҕитигэр киллэрбиккит; 36 Мин сыгынньах сырыттахпына, эһиги Миигин таҥыннарбыккыт, ыалдьыбыппар кэлэн ыарыылаабыккыт, хаайыыга сыттахпына, Миэхэ кэлэ сылдьыбыккыт“.
37 Оччоҕо кырдьыксыт дьон Киниэхэ этиэхтэрэ: „Тойоммуот, хаһан биһиги Эн аччык сылдьаргын көрөн аһаппыппытый? Эбэтэр утаппыккын көрөн, Эйиэхэ уу иһэрдибиппитий? 38 Хаһан биһиги Эйигин, Эн айан киһитэ буола сылдьаргын көрсөн, дьиэбитигэр киллэрбиппитий? Биитэр сыгынньах сылдьаргын көрөн таҥыннарбыппытый? 39 Хаһан Эн ыалдьыбыккар ыарыылаабыппытый, эбэтэр, хаайыыга сытаргын көрөн, Эйиэхэ тиийэ сылдьыбыппытый?“
40 „Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэн хоруйдуоҕа Ыраахтааҕы, – эһиги Мин бу саамай кыра бырааттарбыттан биирдэстэригэр оҥорбут үтүөҕүт – ол Миэхэ оҥорбут үтүөҕүт“.
41 Онтон хаҥас диэки турааччыларга Кини этиэҕэ: „Кыраммыттар, киэр буолуҥ Миигиттэн! Эһиги адьарайга уонна кини аанньалларыгар анаммыт умуллубат уокка киириҥ! 42 Мин аччык сырыттахпына, эһиги Миигин аһаппатаххыт, утата сырыттахпына, эһиги Миэхэ уу иһэппэтэххит; 43 Мин айан киһитэ буолбутум, ону эһиги дьиэҕитигэр киллэрбэтэххит; Мин сыгынньах этим, ону эһиги таҥыннарбатаххыт; ыалдьыбытым даҕаны, хаайыыга даҕаны сыппытым, онно Миэхэ кэлэ сылдьыбатаххыт“.
44 Оччоҕо кинилэр эмиэ этиэхтэрэ: „Тойоммуот, хаһан биһиги Эн аччык сылдьаргын, утаппыккын, эбэтэр айанньыт буолбуккун, эбэтэр сыгынньаххын, ыалдьаргын, хаайыыга сытаргын көрөн Эйиэхэ көмөлөспөтөхпүтүй?“
45 Оччоҕо Кини этиэҕэ: „Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһиги Мин бу саамай кыра бырааттарбыттан биирдэстэригэр оҥорботох үтүөҕүт – ол Миэхэ оҥорботох үтүөҕүт“.
46 Оччоҕо кинилэр бараммат муҥҥа барыахтара, оттон кырдьыксыт дьон бараммат олоххо киириэхтэрэ».
26
Иисус Христоһу утары куомуннаһыы
1 Иисус бу этиитин түмүктээн баран, үөрэнээччилэригэр эппитэ: 2 «Аны икки күнүнэн Паасха буоларын эһиги билэҕит. Онно Киһи Уолун тутаннар, кириэскэ тиирдэрэ биэриэхтэрэ».
3 Каиафа диэн архиерей дыбарыаһыгар атын архиерейдар, сокуонньуттар
[64] уонна норуот аҕа баһылыктара мустаннар,
4 Иисуһу дьон билбэтинэн тутан ылан өлөрөргө киксибиттэрэ.
5 «Ол эрээри бырааһынньыкка түбэһиннэримиэҕиҥ, норуокка улахан айдаан тахсыан сөп», – диэн сүбэлэспиттэрэ.
Вифанияҕа арыынан аҕааһын
6 Иисус Вифанияҕа кэлэн, араҥ буола сылдьыбыт Симон дьиэтигэр олордоҕуна, 7 биир дьахтар, алебастр иһиккэ үчүгэй сыттаах күндү арыыны аҕалан, Кини төбөтүгэр куппута.
8 Үөрэнээччилэрэ маны көрөн абаран: «Тоҕо ити күндү арыыны барыырый? – дэспиттэрэ. – 9 Бу арыыны үрдүк сыанаҕа атыылаан баран, харчытын дьадаҥыларга түҥэтиэххэ сөп этэ буолбат дуо?»
10 Иисус кинилэр сөбүлээбэтэхтэрин билэн эппитэ: «Эһиги кинини тоҕо симитиннэрэҕит? Кини Миэхэ үтүөнү оҥордо эбээт. 11 Дьадаҥылар эһигини кытта өрүү бииргэ буолуохтара, оттон Мин өрүү эһигини кытта бииргэ буолуом суоҕа. 12 Бу арыыны Мин эппэр кутан, кини Миигин харалларга бэлэмнээтэ. 13 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Евангелие бу сир үрдүгэр ханна да иһитиннэриллибитин иһин, кинини өрүү өйдүү-саныы сылдьыахтара, кини тугу оҥорбута ахтылла туруоҕа».
Иуда Искариот таҥнарарга быһаарынар
14 Онуоха Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ, Иуда Искариот диэн киһи, архиерейдарга баран: 15 «Мин Иисуһу эһиэхэ туттардахпына, эһиги миэхэ тугу биэриэххитий?» – диэн ыйыппыта. Киниэхэ отут үрүҥ көмүс манньыаты ааҕан биэрбиттэрэ. 16 Бу кэмтэн ыла кини Иисуһу таҥнарар тоҕоостоох түгэни була сатыы сылдьыбыта.
Айыы Тойон Аһылыга
17 Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыгын бастакы күнүгэр Киниэхэ үөрэнээччилэрэ кэлэн: «Паасханы Эйиэхэ ханна бэлэмниибитий?» – диэн ыйыппыттара.
18 Иисус куоракка биир киһиэхэ тиийэн маннык этэллэригэр соруйбута: «Үөрэтээччи „Чааһым чугаһаата, онон үөрэнээччилэрбин кытта эн дьиэҕэр Паасханы бырааһынньыктыам этэ“ диэн илдьиттиир».
19 Үөрэнээччилэрэ Иисус соруйбутун барытын толорон, паасханы
[65] бэлэмнээбиттэрэ.
20 Киэһэ буолбутугар, Иисус уон икки үөрэнээччитин кытары аһаары өттүгэстээн сыппыттара
[66].
21 Аһылык кэмигэр Кини эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһигиттэн бииргит Миигин таҥнарыаҕа».
22 Мантан күүскэ санаарҕааннар, бары биир-биир Киниттэн: «Тойонуом, ол ама мин буолуом дуо?» – диэн ыйыппыттара.
«23 Миигин кытта тэҥҥэ бүлүүдэҕэ илиитин ууммут, ол Миигин таҥнарыаҕа, – диэбитэ Иисус. – 24 Киһи Уола, Кини туһунан суруллубутун курдук, баран иһэр, ол эрээри сор-муҥ күүтэр Киһи Уолун таҥнарааччыны! Ол киһи олох да төрөөбөтөҕө буоллар ордук буолуо этэ».
25 Маныаха таҥнарыахсыт Иуда Киниттэн: «Ол ама мин буолуом дуо, Равви?» – диэн ыйыппыта.
Иисус киниэхэ: «Эн бэйэҥ эттиҥ», – диэбитэ.
26 Аһыы олордохторуна, Иисус килиэби ылан алҕаан баран, тоһутан үөрэнээччилэригэр түҥэппитэ уонна: «Маны ылан сиэҥ: бу Мин Этим-сииним», – диэбитэ.
27 Онтон иһити ылан Таҥараҕа махтанан баран, кинилэргэ биэрэ туран эппитэ: «Бары бу иһиттэн иһиҥ.
28 Бу бар дьон аньыыта-буруйа бырастыы буоларын туһугар тохтор, Саҥа
[67] Кэс Тылы бигэргэтэр Мин Хааным.
29 Эһиэхэ этэбин: Аҕам Саарыстыбатыгар саҥа арыгыны эһигини кытта иһиэхпэр диэри, Мин аны бу арыгыттан – виноград отонуттан – испэппин».
30 Айхал ырыаларын ыллаан баран, кинилэр Елеон хайатыгар барбыттара.
Петр мэлдьэһиэхтээҕин өтө көрүү
31 Онтон Иисус кинилэргэ эппитэ: «Суруйууларга „Маныыһыты сууһардахпына, үөр бараан үрүө-тараа ыһыллыаҕа“ диэн этиллибитин курдук, бу түүн эһиги бука бары Миигиттэн тэйиэххит. 32 Ол эрээри Мин тиллэн баран эһигини Галилеяҕа күүтүөҕүм».
33 «Бары да Эйигиттэн тэйбиттэрин иһин, мин хаһан да тэйиэм суоҕа!» – диэбитэ Петр.
34 Иисус эппитэ: «Кырдьыгы эйиэхэ этэбин: Бу түүн бөтүүк хаһыытыы илигинэ, эн Миигиттэн үстэ аккаастаныаҕыҥ».
35 «Эйигин кытта өлүөм да буоллар, Эйигиттэн аккаастаныам суоҕа», – диэбитэ Петр. Үөрэнээччилэр эмиэ бары итинник эппиттэрэ.
Гефсиманияҕа
36 Бу кэнниттэн Иисус кинилэри кытта бииргэ Гефсимания диэн сиргэ кэлэн эппитэ: «Мин баран үҥэн кэлиэхпэр диэри, эһиги манна олоро түһүҥ». 37 Итиэннэ Бэйэтин кытта Петры уонна Зеведей икки уолун илдьибитэ. Иисус кутурҕаҥҥа ылларан санаарҕаан-туоххаһыйан, 38 кинилэргэ эппитэ: «Дууһам өлөр кутурҕаҥҥа ылларда; утуйумаҥ, манна Миигин кытта бииргэ олоро түһүҥ».
39 Итиэннэ, кыратык тэйэн баран, сиргэ умса түһэн үҥпүтэ: «Аҕаккаам! Кыаллар буоллаҕына, бу эрэй-буруй иһитэ Миигин тумнан аастын. Ол эрээри Мин көҥүлбүнэн буолбатын, Эн көҥүлгүнэн буоллун».
40 Онтон төннөн кэлэн көрбүтэ, үөрэнээччилэрэ утуйа сыталлара. «Саатар, биир чаас Миигин кытта сэргэх сылдьар кыаххыт суох дуу? – диэбитэ Кини Петрга. – 41 Утуйумаҥ, тургутууну тулуйар туһугар үҥүҥ. Тыын сэргэх, эт-хаан мөлтөх».
42 Онтон эмиэ иккиһин тэйиччи баран, бу курдук үҥпүтэ: «Аҕаккаам! Бу эрэй-буруй иһититтэн Мин испэтим сатаммат буоллаҕына, Эн көҥүлүҥ буоллун».
43 Төннөн кэлэн көрбүтэ: үөрэнээччилэрэ, халтаһалара ыараан, эмиэ утуйан хаалбыт этилэр. 44 Кини өссө биирдэ кинилэртэн тэйиччи баран, үсүһүн били эппитин хатылаан үҥпүтэ.
45 Онтон үөрэнээччилэригэр кэлэн эппитэ: «Эһиги кэм да утуйа, сынньана сытаҕыт дуу? Көрүҥ, Киһи Уола аньыылаахтар илиилэригэр бэриллэр чааһа туолла. 46 Туруҥ, бардыбыт: таҥнарааччы хайыы-үйэ чугаһаата».
Иисус Христос тутуллуута
47 Маны этэн бүтэ да илигинэ, Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ Иуда тиийэн кэлбитэ. Кинини кытта архиерейдар уонна норуот аҕа баһылыктара ыыппыт болоттоох, үөрбэлээх халыҥ элбэх дьоно кэлсибиттэрэ. 48 Таҥнарыахсыт кэлбит дьоҥҥо бэлиэ биэриэх буолан эрдэттэн: «Мин уураабыт Киһибин тутаарыҥ. Ол Иисус буолуо», – диэн кэпсэтиилээх этэ. 49 Кини быһа Иисуска тиийэн: «Равви, эҕэрдэлиибин!» – диэн баран, Кинини күүскэ уураан ылбыта.
50 «Доҕоор, бу туох соруктанан кэллиҥ?
[68]» – диэбитэ Иисус.
Кинини саба түһэн тутан ылбыттара. 51 Иисус үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ батаһын хаба тардан ылан, архиерей кулутун кулгааҕын быһа охсубута.
«52 Батаскын кыыныгар ас, – диэбитэ Иисус киниэхэ. – Батастанар киһи батастан өлүөҕэ. 53 Эбэтэр эн Миигин Аҕатыттан көмө көрдөһөр кыаҕа суох дии саныыгын дуу? Көрдөһөрүм буоллар, Кини уон икки легионтан да ордук элбэх Аанньалы Миэхэ ыытыа этэ. 54 Ол эрээри оччоҕо Суруйууларга этиллибит хайдах туолуо этэй?»
55 Онтон Иисус кэлбит дьоҥҥо эппитэ: «Эһиги Миэхэ, ороспуойу тутардыы, болоттонон, үөрбэлэнэн кэлбиккит. Мин күн аайы Таҥара Дьиэтигэр олорон үөрэтэрим да, эһиги Миигин туппатаххыт. 56 Ол эрээри бу барыта, пророктар суруйбуттара туоларын туһугар, буолла». Онуоха үөрэнээччилэрэ бука бары Кинини хаалларан, куотан хаалбыттара.
Синедриоҥҥа
57 Иисуһу туппут дьон Кинини Каиафа архиерейга илдьибиттэрэ; онно сокуонньуттар уонна аҕа баһылыктар хайыы-үйэ мустубут этилэр. 58 Петр Кинини ыраахтан батыһан, архиерей тиэргэнигэр киирсибитэ уонна бу барыта тугунан бүтэрин көрөөрү, чаҕардар тастарыгар кэлэн олорбута.
59 Архиерейдар, аҕа баһылыктар уонна синедрион бүттүүнэ Иисуһу өлөрөргө уураары, Кинини утары сымыйа туоһулары була сатыыллара. 60 Төһө да элбэх сымыйа туоһу кэлбитин үрдүнэн, буруйдуур сылтаҕы биири да кыайан булбатахтара. Дьэ онтон кэмниэ-кэнэҕэс икки киһи кэлэн: 61 «Бу Киһи Таҥара Дьиэтин урусхаллаан баран, үс күн иһигэр саҥаттан тутар кыахтаахпын диир этэ», – диэбиттэрэ.
62 Архиерей туран Иисустан: «Тоҕо хоруйдаабаккын? – диэн ыйыппыта. – Эбэтэр ити буруйдуулларыгар тугу да утары этэр кыаҕыҥ суох дуу?» 63 Иисус саҥарбатаҕа.
Онуоха архиерей эппитэ: «Тыыннаах Таҥара аатынан Эйигин модьуйабын: биһиэхэ эт – Таҥара Уола Христос Эн дуо?»
64 «Эн итинник этэҕин, – диэбитэ Иисус. – Оттон Мин эһиэхэ этэбин: аны мантан инньэ эһиги Киһи Уола Сүдү Күүстээх Таҥара уҥа өттүгэр олорорун уонна халлаан былыттарыгар уйдаран иһэрин көрүөххүт».
65 Маны истэн архиерей таҥаһын хайа тардыммыта: «Таҥараны холуннара турар! Бу кэннэ өссө туох туоһутугар наадыйабытый? Таҥараны холуннарбытын сибилигин бэйэҕит иһиттигит! 66 Онон эһиги быһаарыыгыт тугуй?»
«Буруйу оҥорбутун быһыытынан өлүөхтээх!» – диэн хардарбыттара атыттара.
67 Онтон Иисуһу сирэйгэ силлээн, иэдэскэ охсуолаан барбыттара; Кинини сирэйгэ охсо-охсо: 68 «Чэ эрэ, Христос, ким эйигин охсубутун эт!» – дииллэрэ.
Петр мэлдьэҕэ
69 Оттон Петр тас тиэргэҥҥэ олорбута. Биир чаҕар кыыс киниэхэ чугаһаан кэлэн: «Эн эмиэ Галилея Иисуһун кытта сылдьарыҥ», – диэбитэ.
70 Петр, бары истэн олордохторуна: «Эн ити тугу этэргин билбэппин», – диэн мэлдьэһэн кэбиспитэ.
71 Кини олбуор ааныгар баран эрдэҕинэ, аны атын дьахтар, кинини таба көрөн, онно турар дьоҥҥо: «Бу киһи эмиэ Иисус Назорейдыын бииргэ сылдьара», – диэбитэ.
72 Петр андаҕайан туран иккиһин: «Мин ити Киһини билбэппин!» – диэн мэлдьэспитэ.
73 Чочумча буолаат онно турбут дьон киниэхэ тиийэн кэлбиттэрэ: «Эн чахчы кинилэртэн биирдэстэринэҕин. Саҥаҕыттан да биллэр».
74 Онуоха Петр: «Мин ити Киһини билбэппин!» – диэн сиринэн-халлаанынан андаҕайбыта.
Сонно тута бөтүүк хаһыытаабыта. 75 Петр эмискэ Иисус: «Бөтүүк хаһыытыы да илигинэ, эн Миигиттэн үстэ аккаастаныаҥ», – диэбитин өйдөөн кэлбитэ. Уонна антах тахсан уйа-хайа суох ытаабыта.
27
1 Сарсыарда эрдэ архиерейдар норуот аҕа баһылыктарын кытта бары бииргэ мустаннар, Иисуһу өлөрөргө уурар туһунан сүбэ мунньах оҥорбуттара.
2 Кинини кэлгийэн баран Рим анаабыт баһылыгар, Понтий Пилакка
[69], илдьэн туттарбыттара.
Иуда моҥнон өлүүтэ
3 Таҥнарыахсыт Иуда Иисуһу өлөрөргө уурбуттарын билэн баран, кэмсинэн отут үрүҥ көмүс манньыатын архиерейдарга уонна аҕа баһылыктарга төттөрү илдьэн биэрбитэ. 4 «Буруйа суох Киһини атыылаан аньыыны оҥоһуннум», – диэбитэ кини.
«Онно биһиги туохпут кыһалҕатай? Бэйэҥ кыһалҕаҥ буоллаҕа», – дэспиттэрэ анарааҥҥылар.
5 Иуда үрүҥ көмүс манньыаттарын Таҥара Дьиэтин муостатыгар тоҕо ыһаат, баран моҥнон өлбүтэ.
6 Архиерейдар харчыны хомуйан ылаат: «Бу киһи хаанын төлөбүрэ, онон маны Таҥара Дьиэтин хааһынатыгар угар табыллыбат», – диэн быһаарбыттара.
7 Сүбэлэһэн баран, кэлии дьону көмөөрү, бу харчыга туойунан күөс охсооччу сирин атыылаһан ылбыттара; 8 ол иһин бу сир күн бүгүҥҥэ диэри «Хааннаах Хонуу» диэн ааттанар. 9 Онон Иеремия пророк өтө көрөн эппитэ туолбута: «Отут үрүҥ көмүс манньыаты – бу Кини сыаната диэн Израиль норуота быспыт сыаналарын – ыланнар, 10 Айыы Тойон миэхэ эппитин курдук, күөс охсооччу сирин атыыласпыттара».
Пилат дыбарыаһыгар
11 Иисус аны баһылык иннигэр турбута. «Иудей ыраахтааҕыта Эн дуо?» – баһылык Киниттэн ыйыппыта.
«Эн итинник этэҕин», – диэн хоруйдаабыта Иисус.
12 Архиерейдар уонна аҕа баһылыктар буруйдааһыннарыгар Кини туох да диэн саҥарбатаҕа. 13 «Эйигин итинник элбэххэ буруйдуулларын Эн истибэккин дуо?» – диэбитэ Пилат Киниэхэ. 14 Пилат улаханнык дьиктиргиэн иһин, Иисус биир да ыйытыыга хоруйдаабатаҕа.
15 Бырааһынньыкка баһылык биир хаайыылааҕы, норуот талбыт киһитин, босхолуур үгэстээҕэ.
16 Ол саҕана хаайыыга Варавва
[70] диэн киэҥник биллибит хаайыылаах сыппыта.
17 Дьон мустубутугар, Пилат ыйыппыта: «Кими босхолотуоххутун баҕараҕытый: Варавваны дуу, Христос диэн ааттаах Иисуһу дуу?»
18 Иисуһу ордугурҕуур санааттан туттарбыттарын Пилат билэр этэ.
19 Дьүүллүүр үрдүк кириэһилэтигэр олордоҕуна, ойоҕо киниэхэ киһи ыытан: «Ол Кырдьыксыт Киһиэхэ туох да куһаҕаны оҥорума. Бөлүүн түһээн Кини туһуттан эрэй-буруй бөҕөтүн көрдүм», – диэн илдьиттээбитэ.
20 Ол эрээри архиерейдар уонна аҕа баһылыктар норуоту кигэн Варавваны босхолотторор, оттон Иисуһу өлөртөрөр курдук көрдөһүннэрбиттэрэ.
21 Баһылык кинилэртэн хат ыйыппыта: «Бу икки киһиттэн хайатын босхолотуоххутун баҕараҕыт?»
«Варавваны!» – дэспиттэрэ.
22 «Оччоҕо Христос диэн ааттаах Иисуһу хайыыбыный?» – Пилат ыйыппыта.
«Кириэскэ тиир – Кинини!» – диэн хаһыытаспыттара бука бары.
23 «Кини туох куһаҕаны оҥорбутай?» – Пилат ыйыппыта.
«Кириэскэ тиир – Кинини!» – өссө күүскэ үөгүлэспиттэрэ.
24 Пилат туох да туһалаабатын, аймалҕан өссө күүһүрэн иһэрин көрөн, уу аҕалтаран, норуот көрөн турдаҕына, илиитин сууммута: «Бу Кырдьыксыт Киһи хааныгар
[71] мин буруйум суох. Эһиги эппиэттиэххит!»
25 Норуот киниэхэ: «Буруйа биһиэхэ итиэннэ биһиги оҕолорбутугар түстүн!» – диэн хардарбыта.
26 Онуоха Пилат Варавваны босхолообута, оттон Иисуһу кымньыынан таһыйтаран баран
[72] кириэскэ тиирдэрэ биэрбитэ.
Рим буойуннара Иисус Христоһу элэк оҥостоллор
27 Баһылык буойуннара Иисуһу дыбарыас тиэргэнигэр хаһаарымаҕа илдьэн, тула бүтүн этэрээти муспуттара.
28 Таҥаһын устан баран, санныгар кыһыл сону
[73] саба бырахпыттара;
29 төбөтүгэр хатыылаах ыарҕаттан өрүллүбүт венок кэтэрдибиттэрэ, уҥа илиитигэр торуоска туттарбыттара, ол кэннэ иннигэр сөһүргэстээн туран: «Иудей Ыраахтааҕыта туругурдун!» – диэн күлүү-элэк оҥостон эҕэрдэлээбиттэрэ.
30 Итиэннэ Киниэхэ силлээбиттэрэ-хаахтаабыттара, торуосканы ылан, төбөҕө охсуолаабыттара.
31 Дуоһуйа күлүү-элэк оҥостон баран, кыһыл сонун устан Бэйэтин таҥаһын таҥыннарбыттара уонна өлөрө илдьибиттэрэ.
Кириэскэ тиирии
32 Куораттан тахсан иһэн, аара Симон диэн Киринеяттан төрүттээх киһини көрсүбүттэрэ. Киниэхэ күһэйэн туран Иисус кириэһин сүктэрбиттэрэ. 33 Голгофа, ол аата «Бас уҥуоҕа» диэн ааттаах сиргэ кэлэн, 34 үөстээх арыгыны иһэрдэ биэрбиттэрин Иисус амсайан көрөн баран, иһиэн баҕарбатаҕа. 35 Кинини кириэскэ тиирэн баран, сэрэбиэй быраҕан, таҥаһын үллэстибиттэрэ, 36 уонна аттыгар манаан олорбуттара. 37 Төбөтүн үрдүнэн буруйун көрдөрөр «Бу Иисус, иудей Ыраахтааҕыта» диэн суруктаах хаптаһыны саайбыттара. 38 Иисуһу кытта бииргэ өссө икки ороспуойу тиирбиттэрэ: биирин Кини уҥа өттүгэр, атынын хаҥас өттүгэр.
39 Ааһан иһээччилэр, төбөлөрүн кэҕиҥнэтэ-кэҕиҥнэтэ: 40 «Ээй, Таҥара Дьиэтин урусхаллаан баран үс күнүнэн тутааччы! Таҥара Уола буоллаххына, Бэйэҕин быыһан, кириэскиттэн түс!» – диэн үөҕэн ааһаллара.
41 Архиерейдар сокуонньуттардыын уонна аҕа баһылыктардыын эмиэ күлүү гыммыттара: «42 Атыттары быыһыыра, оттон Бэйэтин быыһанар кыаҕа суох! Израиль Ыраахтааҕыта эбит буоллаҕына, сибилигин кириэстэн түстүн, оччоҕо биһиги Кинини итэҕэйиэхпит. 43 Эрэнэрэ бэрдэ дии, Таҥара Кинини сөбүлүүр буоллаҕына, билигин эрэйтэн быыһаатын ээ. „Таҥара Уолабын“ дэнэр этэ буолбаат!» 44 Аттыгар тиириллэн турар ороспуойдар эмиэ Кинини үөхпүттэрэ.
Иисус Христос өлүүтэ
45 Алта чаастан тоҕус чааска диэри
[74] сир үрдүгэр ыас хараҥа бүрүүкээн турбута.
46 Тоҕус чаас саҕана Иисус улаханнык хаһыытаабыта: «Или, Или! Лама савахфани?» (Ол аата, тылбаастаатахха: «Таҥарам! Таҥарам! Тоҕо Эн Миигин хааллардыҥ?» – диэн.)
47 Аттыгар турбут дьонтон сороҕо ону истэн: «Илияны ыҥырар», – дэспиттэрэ.
48 Сонно биирдэстэрэ сүүрэн тиийэн гуупкаҕа уксууһу оборторбута уонна тайахха иилэн баран, иһэрдээри, Кини уоһугар даҕайбыта. 49 Оттон атыттара эппиттэрэ: «Бэйи тохтоо эрэ, Илия Кинини быыһыы кэлэр эбит дуу, суох дуу, көрүөххэ».
50 Иисус өссө төгүл улаханнык хаһыытаат, тыына быстыбыта.
51 Дьэ онуоха Таҥара Дьиэтин иһинээҕи быыһа үөһэттэн алларааҥҥа диэри икки аҥыы хайа барбыта; сир хамсаан дьигиһийбитэ, очуос таастар хабырыттыбыттара, 52 хоруоптар аһыллыбыттара, сибэтиэйдэртэн элбэх киһи тиллэн, хоруоптарыттан тахсыбыттара. 53 Кэлин, Иисус тиллибитигэр кинилэр сибэтиэй куоракка киирбиттэрин элбэх дьон көрбүттэрэ.
54 Сир хамсааһынын онно туох буолбутун барытын көрөн турбут сотник итиэннэ кинини кытта бииргэ Иисуһу манаабыт харабыллар: «Кини чахчы Таҥара Уола эбит!» – диэн улаханнык куттаммыттара.
55 Иисуһу Галилеяттан ыла батыһан кэлбит, Киниэхэ сулууспалаабыт үгүс дьахталлар ыраахтан итини барытын көрөн тураллара. 56 Олор ортолоругар Мария Магдалина, Иаковтаах Иосия ийэлэрэ Мария уонна Зеведей уолаттарын ийэлэрэ бааллара.
Иисус Христоһу харайыы
57 Киэһэрбитигэр Аримафеяттан төрүттээх Иосиф диэн баай киһи, эмиэ Иисус үөрэнээччитэ, тиийэн кэлбитэ. 58 Кини Пилакка кэлэн Иисуһу көрдөөбүтэ. Пилат биэрэллэригэр дьаһайбыта. 59 Иосиф тиийэн Иисуһу ылан ыраас таҥаска суулаабыта уонна 60 очуоска хаһан оҥоһуллубут бэйэтин саҥа хоруобугар илдьэн сытыарбыта; барарыгар аанын улахан тааһынан бүөлээбитэ. 61 Оттон Мария Магдалина уонна атын Мария хаспах иннигэр олорон хаалбыттара.
Хоруоп таһыгар манабыл туруоруу
62 Сарсыныгар Бэлэмнэнии күнүн
[75] кэнниттэн, архиерейдар уонна сокуонньуттар мустаннар, Пилакка кэлбиттэрэ: «
63 Тойоммут! Биһиги били албынньыт тыыннаах сылдьан „Үс күн буолан баран тиллиэҕим“ диэн эппитин өйдөөн кэллибит.
64 Аны үөрэнээччилэрэ түүн кэлэн уоран ылан баран, норуокка тилиннэ диэн кэпсиэхтэрин сөп, онон бу үс хонук туолуор диэри, хоруобу манатарга бирикээстээ. Кэнники албына бастакытынааҕар өссө куһаҕан буолуоҕа».
65 Пилат эппитэ: «Эһиги бэйэҕит харабыллааххыт, онон хайдах билэргитинэн баран харабыллааҥ».
66 Кинилэр тиийэннэр, хаспах аан тааһын хам бэчээттээн баран аттыгар манабыл туруорбуттара.
28
Иисус Христос тиллиитэ
1 Субуота ааспыта. Нэдиэлэ бастакы күнүгэр, сарсыарда бэрт эрдэ, Мария Магдалина уонна атын Мария хоруобу көрө барбыттара.
2 Эмискэ күүстээх сир хамсааһына буолбута: Халлаантан Айыы Тойон Аанньала түһэн, хаспах аан тааһын сыҕарытан баран, таас үрдүгэр олорбута. 3 Кини сирэйэ чаҕылҕан курдуга, таҥаһа хаар маҥан этэ; 4 харабыллар, титирэстэһэ түһээт, уолуйбуттара бэрдиттэн өлбүт курдук таалан хаалбыттара.
«
5 Оттон эһиги куттанымаҥ, – диэбитэ Аанньал дьахталларга. – Мин билэбин: эһиги кириэскэ тиириллибит Иисуһу көрдүүгүт.
6 Кини манна суох: Бэйэтэ эппитин курдук тиллибитэ. Кэлэн көрүҥ, Айыы Тойон
[76] сыппыт сирэ бу баар.
7 Уонна түргэнник үөрэнээччилэригэр тиийэн „Иисус өлбүттэртэн тиллибит, эһигини Галилеяҕа көһүтэр. Кинини онно көрүөххүт“ диэн этиҥ. Эһиэхэ тугу эппиппин өйдөөн кэбиһиҥ».
8 Кинилэр хаспахтан бэрт тиэтэлинэн тахсан, улаханнык куттанан да, үөрэн да, Кини үөрэнээччилэригэр кэпсии сүүрбүттэрэ.
9 Үөрэнээччилэргэ биллэрэ баран истэхтэринэ
[77], эмискэ Иисус утары көрсөн: «Үөрүҥ-көтүҥ!» – диэн эҕэрдэлээбитэ. Дьахталлар сүүрэн кэлэн, Кини иннигэр сөһүргэстии түспүттэрэ, атаҕын кууспуттара.
10 «Куттанымаҥ, – диэбитэ Иисус, – баран бырааттарбар этиҥ, Галилеяҕа тиийдиннэр. Миигин онно көрүөхтэрэ».
Харабыллары атыылаһыы
11 Кинилэр барбыттарын кэннэ, сорох харабыллар куоракка кэлэн, туох буолбутун барытын архиерейдарга кэпсээбиттэрэ. 12 Анарааҥҥылар аҕа баһылыктары кытары түмсэн сүбэлэһэн баран, харабылларга элбэх харчыны биэрбиттэрэ 13 уонна эппиттэрэ: «Эһиги дьоҥҥо түүн, утуйа сыттахпытына, үөрэнээччилэрэ кэлэннэр, Кинини уоран ылбыттар диэн кэпсээҥ. 14 Оттон сурах баһылыкка тиийдэҕинэ, биһиги кинини тылбытыгар киллэриэхпит, эһигини моһуоктатыахпыт суоҕа». 15 Харабыллар, харчыны ылан баран, хайдах кикпиттэрин курдук кэпсээбиттэрэ; бу сурах иудейдар ортолоругар киэҥник тарҕанан, күн бүгүҥҥэ да диэри баар.
Улуу Сорудах
16 Уон биир үөрэнээччи Галилеяҕа, Иисус ыйбыт хайатыгар барбыттара.
17 Кинилэр, Иисуһу көрөн, сөһүргэстээн туран Киниэхэ сүгүрүйбүттэрэ, оттон сорохторо саарбахтаабыттара.
18 Иисус кэлэн кинилэри кытта кэпсэппитэ. Кини эппитэ: «Халлааҥҥа да, сиргэ да былаас барыта Миэхэ бэрилиннэ.
19 Онон бараҥҥыт, бары норуоттары Мин үөрэнээччилэрим буолалларыгар уһуйуҥ. Кинилэри Аҕа уонна Уол уонна Сибэтиэй Тыын аатыгар сүрэхтээҥ уонна
20 эһиэхэ тугу соруйбуппун барытын толорорго үөрэтиҥ. Оттон Мин, үйэ бараныар диэри, өрүү эһигинниин бииргэ буолуом». Аминь
[78].
МАРКТАН СИБЭТИЭЙ ЕВАНГЕЛИЕ
1
Иоанн Сүрэхтээччи суол солуур
1 Таҥара Уола Иисус Христос туһунан Евангелие саҕаланыыта.
2 Пророктар кинигэлэригэр
[79]: «Көр бу, Эн иннигэр Мин илдьит киһибин ыытабын, кини Эн барар суолгун солуоҕа;
3 иччитэх сиргэ үөгүлээччи саҥата: „Айыы Тойон барар суолун солооҥ, Кини ыллыктарын көннөрүҥ“», – диэн суруллубутун курдук,
4 кураайымаҕа Иоанн кэлэн дьону, аньыыларын-хараларын бырастыы гыннаралларын туһугар, аньыыларын билинэн сүрэхтэнэллэригэр ыҥырбыта.
5 Иудея дойдута бүттүүнэ итиэннэ Иерусалим олохтоохторо бука бары тахсан, аньыыларын-хараларын этинэн туран, Иордан өрүскэ Иоаҥҥа сүрэхтэммиттэрэ.
6 Кини тэбиэн түүтэ таҥастааҕа, өттүгүнэн тирии курдааҕа, саранчанан уонна дьиикэй мүөтүнэн аһылыктанара.
«7 Кэннибиттэн миигиннээҕэр Күүстээх иһэр, – диирэ Иоанн. – Мин тоҥхойон, Кини атаҕын таҥаһын быатын сүөрэргэ да сөбө суох киһибин. 8 Мин эһигини уунан сүрэхтээтим, оттон Кини эһигини Сибэтиэй Тыынынан сүрэхтиэҕэ».
Иисус Христос сүрэхтэниитэ уонна тургутуллуута
9 Ол саҕана маннык буолбута: Галилея Назаретыттан Иисус кэлэн, Иордан өрүскэ Иоаҥҥа сүрэхтэммитэ.
10 Ууттан тахсан иһэн Кини
[80] Халлаан арыллан эрэрин уонна Сибэтиэй Тыын холууп курдук Киниэхэ түһэн иһэрин көрбүтэ.
11 Онтон Халлаантан саҥа дуораһыйбыта: «Мин үтүө көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум Эн буолаҕын».
12 Сонно тута Тыын Кинини иччитэх сиргэ илдьэ барбыта. 13 Иисус кураайымаҕа түөрт уон күн устата сылдьыбыта, ол тухары Кинини сатана тургутан көрөрө; тулатыгар дьиикэй кыыллар сылдьаллара, оттон Аанньаллар Киниэхэ көмөлөһөллөрө.
Маҥнайгы үөрэнээччилэрэ
14 Иисус, Иоанн хаайыллыбытын кэннэ, Галилеяҕа кэлэн, Таҥара Саарыстыбатын Евангелиетын
[81] иһитиннэрбитэ.
15 «Кэм-кэрдии кэллэ, – диирэ Кини. – Таҥара Саарыстыбата чугаһаата! Аньыыгытын билинэн, Таҥараҕа эргиллиҥ, Евангелиены итэҕэйиҥ!»
16 Биирдэ Иисус Галилея муоратын кытылынан ааһан иһэн, Симоннаах Андрейы көрбүтэ. Убайдыы-бырааттыылар илимнэрин муораҕа түһэрэ сылдьаллара (кинилэр балыксыттар этилэр). 17 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Миигин батыһыҥ, Мин эһигини дьону илимнээччи оҥоруом». 18 Инньэ диэбитигэр, сонно илимнэрин хаалларан, Кинини батыһан барбыттара.
19 Кыратык бара түһээт, Кини аны Зеведей уолаттара Иаковтаах Иоанн оҥочоҕо илимнэрин абырахтана олороллорун көрөн, 20 сонно тута кинилэри ыҥыран ылбыта. Уолаттар, аҕаларын Зеведейи үлэһиттэрин кытта оҥочотугар хаалларан, Иисуһу батыһан барбыттара.
Киһини быртах тыынтан босхолооһун
21 Капернаумҥа кэлбиттэрэ. Бастакы субуота күн Иисус синагогаҕа киирэн үөрэппитэ; 22 Кини үөрэтэрин дьон сөҕө истибиттэрэ: Иисус сокуонньуттартан чыҥха атыннык – былаастаах баһылыктыы – үөрэтэрэ. 23 Кинилэр синагогаларыгар быртах тыын муҥнуур киһитэ баара: 24 «Һуой, Эн биһиэхэ тугуҥ кыһалҕатай, Назарет Иисуһа? – диэн хаһыытаабыта. – Биһигини үрэйэ кэлбиккин! Кимҥин мин билэбин: Эн Таҥара Сибэтиэйинэҕин!»
25 Иисус кинини бобон кытаанахтык: «Саҥарыма, киһиттэн таҕыс!» – диэбитэ. 26 Быртах тыын киһини чиччигинэппитинэн, улаханнык хаһыытаат, тахсан барбыта. 27 Бары куттанан: «Бу аата тугуй? – дэспиттэрэ. – Бу туох саҥа үөрэҕэй: бэл быртах тыыннары былаастаахтык буойталыыр, олор Киниэхэ бас бэринэллэр!» 28 Сотору Кини сураҕа бүтүн Галилея сирин тилийэ көппүтэ.
Иисус Христос элбэх ыарыһаҕы үтүөрдэр
29 Иисус синагогаттан тахсаат, Иаковы уонна Иоанны кытта Симоннаах Андрей дьиэлэригэр кэлбитэ. 30 Сонно Киниэхэ Симон ийэ кынна ыалдьан тииһигирэ сытарын туһунан эппиттэрэ. 31 Иисус чугаһаан кэлэн, кинини илиититтэн ылан туруорбутугар тииһигэ ааһан, туран кинилэргэ ас тэрийбитинэн барбыта.
32 Киэһэ, күн киириитэ, Киниэхэ бары ыарыһахтары уонна абааһыга буулаппыттары аҕалтаабыттара.
33 Дьиэ ааныгар куорат дьоно барыта мустубута.
34 Иисус араас ыарыылаах элбэх киһини үтүөрдүбүтэ, үгүс абааһыны дьонтон үүрэн таһаарбыта; абааһылар Кини Христос буоларын
[82] билэллэрин иһин, саҥаралларын бобор этэ.
Иисус Христос Галилея устун үөрэтэр
35 Онтон сарсыарда, халлаан өссө сырдыы илигинэ, туран дьиэттэн тахсан, иччитэх сиргэ баран Таҥараҕа үҥпүтэ. 36 Симон уонна кинилиин бииргэ сылдьааччылар эккирэтэн тиийэн 37 Кинини булан ылан: «Бары Эйигин көрдүү сылдьаллар», – диэбиттэрэ.
38 Иисус эппитэ: «Биһиги атын сиргэ, чугас дэриэбинэлэргэ барыаҕыҥ, Мин олорго сылдьан, эмиэ Таҥара тылын иһитиннэриэх тустаахпын; Мин оннук соруктаах кэлбитим». 39 Кини Галилея усталаах-туоратынан кэрийэ сылдьан, синагогаларга үөрэппитэ, дьонтон абааһылары үүртэлээн таһаарбыта.
Араҥ ыарыылааҕы үтүөрдүү
40 Биирдэ араҥ буолбут киһи Кини иннигэр кэлэн, сөһүргэстээн туран: «Эн баҕарыаҥ эрэ кэрэх – миигин ырааһырдыаҥ этэ», – диэн көрдөспүтэ.
41 Иисус ыарыһаҕы аһынан, илиитин уунан таарыйан баран: «Ырааһырыаххын баҕарабын, ырааһыр!» – диэбитэ. 42 Сонно тута киһи араҥ ыарыыта ааһан, үтүөрэн хаалбыта.
43-44 Иисус киниэхэ кытаанахтык эппитэ: «Көр, бу туһунан кимиэхэ да тугу да кэпсээмэ. Бараҥҥын аҕабыыкка көрдөрүн, уонна ырааһырбытыҥ иһин, бары көрөллөрүгэр Моисей биэрэргэ соруйбут бэлэҕин туттар». Маны этээт, сонно төттөрү ыыппыта. 45 Киһи тахсаат, туох буолбутун кэпсээн сураҕы тарҕатан барбыта, онон Иисус куоракка аһаҕастык киирэрэ табыллыбат буолбута. Кини куорат таһынааҕы бүччүм сирдэринэн сылдьыбыта. Дьон Киниэхэ сир-сир аайыттан кэлэ тураллара.
2
Босхоҥ киһини үтүөрдүү
1 Хас да күн буолан баран Капернаумҥа төннөн кэлээтин кытта, дьиэтигэр баар сураҕа иһиллэ охсубута.
2 Онон элбэх дьон мустан, оннооҕор таһырдьа – аан таһыгар – киһи турар сирэ суох буолбута; Иисус дьоҥҥо Таҥара тылын үөрэппитэ.
3 Киниэхэ босхоҥ киһини илдьэ кэлбиттэрэ; ыарыһаҕы түөрт киһи көтөҕө сылдьара.
4 Дьон элбэҕэ бэрдиттэн хайдах да чугаһыыр
[83] кыахтара суох буолан, Кини турар сиринэн дьиэ үрдүн көтүрэн, киһилэрин тэллэхтэри иһирдьэ түһэрбиттэрэ.
5 Иисус, кинилэр итэҕэллэрин көрөн, босхоҥ киһиэхэ: «Тоойуом! Аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолар», – диэбитэ.
6 Ону истэн баран, хас да сокуонньуттар: 7 «Бу Киһи тугу-тугу тыллаһарый? Таҥараны холуннара турар буолбат дуо? – дии санаабыттара. – Аньыыны-хараны Таҥараттан ураты ким бырастыы гынар кыахтаах үһүнүй?»
8 Тугу санаабыттарын билэ охсон, Иисус эппитэ: «Тоҕо итинник саныыгыт? 9 Хайата чэпчэкиний? Босхоҥ киһиэхэ эн аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолар диир дуу, эбэтэр туран тэллэххин ылан бар диэн этэр дуу? 10 Ол эрээри, Киһи Уола сиргэ аньыыны бырастыы гынар былаастааҕын билэргит туһугар, – диэн баран, Кини босхоҥ киһиэхэ туһаайан эппитэ: – 11 Эйиэхэ этэбин: туран, тэллэххин ылан, дьиэлээ».
12 Онуоха киһи, бары көрөн турдахтарына, сонно туран кэлбитэ уонна тэллэҕин ылан тахсан барбыта. Бары бэркиһээн: «Хаһан да манныгы көрө илик этибит!» – диэн Таҥараны айхаллаабыттара.
Левийи ыҥырыы
13 Биирдэ эмиэ муора кытылыгар киирбитигэр дьон барыта Киниэхэ кэлбитэ. Иисус кинилэри үөрэппитэ. 14 Суол устун баран иһэн, Кини түһээн хомуйар сиргэ олорор Алфей уолун Левийи көрөн: «Миигин батыс», – диэн ыҥырбыта. Левий туран, Кинини батыһан барбыта.
15 Иисус, Левий дьиэтигэр кэлэн, аһаары олорбута. Үөрэнээччилэрэ, түһээн хомуйар элбэх киһи, аньыылаах атын дьон эмиэ остуолга бииргэ олорсубуттара (баһаам элбэх киһи этэ – бары Кинини батыһа сылдьаллара). 16 Сокуонньуттар – фарисейдар, Иисус аньыылаахтары уонна түһээн хомуйааччылары кытта бииргэ аһыырын көрөн, үөрэнээччилэригэр: «Хайдах бу Кини түһээн хомуйааччылары уонна аньыылаахтары кытары бииргэ аһыырый?» – диэбиттэрэ.
17 Маны истэн, Иисус кинилэргэ эппитэ: «Эмчиккэ өлүөр дьон буолбатах, ыарыһахтар наадыйаллар. Мин кырдьыксыттары буолбакка, аньыылаахтары аньыыларын билинэргэ ыҥыра кэлбитим».
Пост туһунан ыйытыы
18 Биирдэ, Иоанн да, фарисейдар да үөрэнээччилэрэ поһу тутуһа сылдьар кэмнэригэр, дьон Иисуска кэлэн: «Иоанн да, фарисейдар да үөрэнээччилэрэ тоҕо постаналларый, оттон Эн үөрэнээччилэриҥ тоҕо постамматтарый?» – диэн ыйыппыттара.
19 Иисус эппитэ: «Уруу малааһыныгар кэлбит ыалдьыттар күтүөтү кытта бииргэ сылдьан, постаналлар дуо? Күтүөт кинилэри кытта сылдьарын тухары, кинилэр постамматтар. 20 Күтүөтү кинилэртэн былдьыыр күннэрэ кэлиэҕэ, дьэ оччоҕо ол күнтэн кинилэр поһу тутуһуохтара.
Саҥа уонна эргэ туһунан домох
21 Ким да эргэ таҥаһы саҥа таҥаһынан абырахтаабат: инньэ гыннахха, саҥа абырах силлэн түһүө, оччоҕо эргэ таҥас өссө улаханнык алдьаныа. 22 Ким да саҥа көөнньүбүт арыгыны эргэ симииргэ куппат: инньэ гыннахха, симиири тоҕо тэбэн, арыгы да тохтуо, симиир да алдьаныа; онон саҥа көөнньүбүт арыгыны саҥа симииргэ кутуллуохтаах».
Субуота туһунан мөккүөр
23 Биирдэ субуота күн Иисус бурдук үүммүт бааһынатынан ааһан испитэ, үөрэнээччилэрэ бурдук куолаһын турута тардан сии испиттэрэ. 24 Фарисейдар Киниэхэ: «Көр, ол кинилэр субуота күн, Сокуону кэһэн, тугу гына сылдьалларын!» – диэбиттэрэ.
25 Иисус хоруйдаабыта: «Давид кыһалҕаҕа ылларан, аччыктаан сылдьан, аргыстарыныын тугу гыммыттарын, 26 Авиафар архиерейдыырын саҕана кини Таҥара дьиэтигэр киирэн, аҕабыыт эрэ сиир ытык килиэбин сиэбитин, өссө аргыстарыгар бэрсибитин туһунан, ама, аахпатаххыт дуо?» 27 Итиэннэ эппитэ: «Киһи субуотаҕа аналлаах буолбатах, субуота киһиэхэ аналлаах. 28 Онон Киһи Уола субуота да Тойоно буолар».
3
Хаппыт илиилээҕи үтүөрдүү
1 Кини синагогаҕа эмиэ кэлбитэ. Онно хаппыт илиилээх киһи баара. 2 Субуота күн киһини үтүөрдэр диэн буруйдаарылар, иудейдар Иисуһу манаспыттара. 3 «Кэлэн, манна ортоку тур», – диэбитэ Кини хаппыт илиилээх киһиэхэ.
4 Онтон кинилэртэн ыйыппыта: «Субуота күн үтүөнү оҥоруллуохтаах дуу, куһаҕаны дуу? Киһи олоҕун быыһыыр куолу дуу, өлөрөр куолу дуу?» Тугу да саҥарбатахтара. 5 Иисус кинилэр диэки уордайбыттыы көрөн баран, сүрэхтэрэ тыйыһыттан курутуйан, ол киһиэхэ: «Илиигин уун», – диэбитэ. Киһи уунаатын кытта, илиитэ, чөлүгэр түһэн атын илиитин курдук, буолбута. 6 Фарисейдар тахсан сонно иродианнары кытта куомуннаһан, Кинини хайдах өлөрөр туһунан сүбэлэспиттэрэ.
Үтүмэн үгүс киһи Иисус Христоһу батыһар
7-8 Иисус үөрэнээччилэрин кытта муораҕа барбыта; Галилеяттан, Иудеяттан, Иерусалимтан, Идумеяттан уонна Иордан уҥуоргутуттан кэлбит баһаам үгүс киһи Кинини батыһан иһэрэ. Кини тугу оҥорбутун истэн, Тирдээх Сидон уобаластарыттан дьон эмиэ биир кэм халҕаһалыы анньан кэлэ турбуттара. 9 Киһи элбэҕэ бэрдиттэн үтүрүттэримээри, Иисус үөрэнээччилэрин оҥочону бэлэмнииллэригэр соруйбута. 10 Элбэх киһини үтүөрдүбүт буолан, ыарыһах эрэ барыта Кинини таарыйаары, биир кэм саба түһэ турара. 11 Быртах тыыннар, Кинини көрдөхтөрүнэ, иннигэр охтон түһэллэрэ уонна: «Эн Таҥара Уолунаҕын!» – диэн хаһыытаһаллара. 12 Кини Кимин тыыннар кимиэхэ да эппэтиннэр диэн, Иисус кинилэр саҥаралларын кытаанахтык бобор этэ.
Уон икки Апостолы талыы
13 Ол кэнниттэн Кини хайаҕа ыттан баран, ыҥырыан баҕарбыт дьонун Бэйэтигэр ыҥыртаан ылбыта; олор тиийэн кэлбиттэригэр,
14 кинилэртэн уон икки киһини
[84], Бэйэтин кытта бииргэ илдьэ сылдьаары, үөрэҕи тарҕаттара ыытаары,
15 араас ыарыыттан үтүөрдэр, дьонтон абааһылары үүрэн таһаарар былааһы биэрээри, талан ылбыта.
16 Петр диэн ааты биэрэн туран Симоны талбыта
[85],
17 Зеведей Уола Иаковы, ол кэннэ кини быраатын Иоанны (иккиэннэрин «Воанергес», ол аата «этиҥ уолаттара» диэн ааттаабыта),
18 Андрейы, Филиби, Варфоломейы, Матфейы, Фоманы, Алфей уола Иаковы, Фаддейы, Симон Кананиты
19 уонна кэлин Кинини таҥнаран биэрбит Иуда Искариоту талбыта.
Иисус Христос уонна Веельзевул
20 Кинилэр дьиэлэригэр төннөн кэлбиттэрэ
[86]. Эмиэ дьон бөҕө үмүөрүһэн, килиэп да сии түһэр кыахтара суоҕа.
21 Чугас дьоно бу туһунан истэн, өйүттэн тахсыбыт диэн, Кинини ыла кэлбиттэрэ.
22 Иерусалимтан кэлбит сокуонньуттар: «Иһигэр Веельзевул киирбит! Ол иһин абааһылары абааһы тойонун күүһүнэн үүрэн таһаартыыр», – диэбиттэрэ.
23 Онуоха Иисус кинилэри ыҥыран ылан, домоҕунан кэпсэппитэ: «Сатана сатананы киһиттэн хайдах үүрэн таһаарыай? 24 Ханнык да саарыстыба икки аҥыы хайыннаҕына, саарыстыба буолар кыаҕа суох; 25 дьиэ кэргэн эмиэ, икки аҥыы хайыннаҕына, үрэллэр туруктанар; 26 ол курдук, сатана бэйэтин утаран икки аҥыы хайыннаҕына, тулуһар кыаҕыттан ааһан, бүтэр уһуга кэлэр. 27 Ким баҕарар күүстээх киһи дьиэтигэр киирэн баран, бу күүстээх киһини кэлгийбэккэ эрэ, кини дьиэтин-уотун халыыр кыаҕа суох, кэлгийэн эрэ баран, халыаҕа. 28 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: дьон хайдахтаах да улахан аньыыта, Таҥараны холуннарыыта – барыта бырастыы гыныллыаҕа, 29 оттон ким Сибэтиэй Тыыны холуннарар – ол үйэлэр тухары бырастыы гыныллыбат: кини хаһан да боруостаммат аньыытын иһин буруйданыаҕа». 30 Кини маны, «иһигэр быртах тыын киирбит» дииллэрин иһин, эппитэ.
Иисус Христос Ийэтэ уонна бырааттара
31 Иисус Ийэтэ уонна бырааттара кэлэн, таһырдьа туран эрэ, Кинини ыҥыртарбыттара. 32 Кинини дьон тулалаан олордоҕуна: «Таһырдьа Ийэҥ уонна бырааттарыҥ-балыстарыҥ тураллар, Эйигин ыйыталлар», – диэбиттэрэ.
«33 Кимнээҕий – Мин Ийэм уонна бырааттарым? – диэбитэ Иисус, уонна 34 тула олорор дьону эргиччи көрбүтэ: – Бу бааллар – Мин Ийэм уонна Мин бырааттарым. 35 Ким Таҥара көҥүлүн толорор, ол Мин быраатым, балтым уонна Ийэм буолар».
4
Бурдук ыһааччы туһунан домох
1 Онтон эмиэ муора кытылыгар киирэн үөрэтэн барбыта; тулатыгар көй үгүс киһи үтүрүспүтүн иһин, ууга турар оҥочоҕо киирэн олорбута; мустубут дьон бары Кинини сиргэ, муора кытылыгар, туран истибиттэрэ. 2 Кини домохторунан бэрт элбэҕи үөрэппитэ; бу үөрэтэригэр эппитэ: «3 Истиҥ: бурдук ыһааччы бурдугун ыһа тахсыбыт. 4 Ыһа сырыттаҕына, ыспыт сиэмэтиттэн сорҕото суол кытыытыгар түспүт, ону көтөрдөр көтөн кэлэн, тоҥсуйан сиэн кэбиспиттэр. 5 Сороҕо чычаас буорга, таастаах сиргэ, түһэн буора чараас буолан, сотору быган тахсыбыт; 6 күн уота сырайбытыгар үүммүт үүнүү дириҥник силис тарпатах буолан, хатан хаалбыт. 7 Сорох сиэмэтэ хатыылаах эрбэһин быыһыгар түбэспит, онон хатыылаах эрбэһин саба үүнэн, бу сиэмэ астамматах. 8 Оттон сорох сиэмэ, өҥ сиргэ түһэн, ас кутан элбээн тахсыбыт: сороҕо отут, сороҕо алта уон, сороҕо сүүс төгүл үрдүк үүнүүнү биэрбит».
9 Кини бу домоҕун түмүктээн эппитэ: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!»
Домох суолтата
10 Соҕотоҕун хаалбытыгар аргыстара Уон Иккиэлэрдиин Кинини төгүрүйэн туран, бу домох суолтатын ыйыппыттара.
«11 Эһиэхэ Таҥара Саарыстыбатын кистэлэҥнэрин билэр кыах бэриллибитэ, – диэбитэ Кини, – оттон ити таһынааҕыларга барыта домоҕунан бэриллэр; онон кинилэр 12 харахтарынан көрөр эрээри – көрбөттөр, кулгаахтарынан истэр эрээри – өйдөөбөттөр; оттон Таҥараҕа эргиллэллэрэ эбитэ буоллар, аньыылара бырастыы буолуо этэ».
Бурдук ыһааччы туһунан домох быһаарыыта
«13 Бу домоҕу өйдөөбөккүт дуо? – диэбитэ Иисус. – Дьэ уонна кэлэн атын домохтору хайдах өйдүөххүтүй? 14 Бурдук ыһааччы Таҥара тылын ыһар. 15 Суол кытыытыгар ыһыллыбыт сиэмэ – ыһыллыбыт тылы истибит дьон, ол гынан баран, истээттэрин кытта, сатана тиийэн кэлэн кинилэр сүрэхтэригэр ыһыллыбыт тылы уоран илдьэ барар. 16-17 Оттон таастаах сиргэ ыһыллыбыт сиэмэ – эмиэ тылы иһиттэллэр эрэ, тута үөрүүнү кытта ылынар эрээри, дириҥ силиһэ суох буолан өр тулуспат дьону сирэйдээн көрдөрөр: кэлин, кутурҕан кэмэ кэллэҕинэ, эбэтэр тыл туһуттан сойуолааһын саҕаланнаҕына, кинилэр итэҕэллэрин сонно сүтэрэн кэбиһэллэр. 18 Оттон хатыылаах эрбэһин быыһыгар ыһыллыбыт сиэмэ – тылы истэр дьону көрдөрөр, 19 ол эрээри кинилэр сүрэхтэригэр олох сүпсүлгэнэ, баайга-дуолга умсугуйуу уонна да атын баҕа санаа киирэн, тылы саба баттаан кэбиһэр, инньэ гынан истибит тыллара туһата суох хаалар. 20 Оттон өҥ буорга ыһыллыбыт сиэмэ – истибит тылларын ылынар дьон; кинилэр отут, алта уон, сүүс оччонон үрдүк үүнүүнү биэрэллэр».
Орон анныгар умайар сибэтиинньик
21 Итиэннэ Иисус кинилэргэ эппитэ: «Сибэтиинньиги уматан баран, иһитинэн саба уураары, аҕалаллар дуу, орон анныгар туруораары дуу? Олоҕор туруораары аҕалаллар буолбатах дуо? 22 Ханнык да кистэлэҥ арыллыбатаҕа диэн суох, туох да кистэммит биллибэтэҕэ диэн эмиэ суох. 23 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!»
24 Итиэннэ Иисус эппитэ: «Бу истибиккитин өйдөөн кэбиһиҥ: ханнык кээмэйинэн кээмэйдиигит да, эһиэхэ эмиэ оннук кээмэйинэн кээмэйдиэхтэрэ, итиэннэ эһиэхэ, истээччилэргэ
[87], өссө эбэн биэриэхтэрэ.
25 Баардаахха өссө бэриллиэҕэ, туга да суохтан баара кытта былдьаныаҕа».
Бурдук сиэмэтин туһунан домох
26 Итиэннэ Иисус эппитэ: «Таҥара Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ сөбүй? Эһиги манныгы санаан көрүҥ: киһи буорга бурдук сиэмэтин ыһар; 27 түүнүн киһи утуйар, күнүһүн турар, оттон сиэмэтэ хайдах үүнэн иһэрин билбэт. 28 Бурдугу сир бэйэтэ үүннэрэр: маҥнай күөх үнүгэс үүнэр, онтон куолас быган тахсан ас кутар; 29 бурдук бустаҕына, хомуур саҕаланар, оччоҕо киһи сиэрпэтин ылан, бурдугун быһа тахсар».
Хартыыһа сиэмэтин туһунан домох
30 Итиэннэ өссө эппитэ: «Таҥара Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ, ханнык домоҕунан быһаарыахха сөбүй? 31 Манныгы санаан көрүҥ: бу хартыыһа сиэмэтэ баар. Буорга ыһалларын саҕана, кини сир үрдүгэр баар сиэмэлэртэн барыларыттан саамай кыралара, 32 оттон ыспыттарын кэннэ – оҕуруот үүнээйилэриттэн барыларыттан улаханнара буолар, суон, хойуу лабааланар, онон бэл көтөрдөр, көтөн кэлэн, кини күлүгэр уйа туттар кыахтаналлар».
33 Бу курдук, төһө истэллэрин тухары, кинилэри элбэх домоҕунан үөрэппитэ. 34 Домоҕо суох кинилэргэ тугу да эппэт этэ, оттон үөрэнээччилэригэр, бэйэлэрэ эрэ хааллахтарына, барытын туспа быһааран биэрэрэ.
Силлиэни тохтотуу
35 Ол күн киэһэтигэр Кини үөрэнээччилэригэр: «Уҥуор туоруоҕуҥ», – диэбитэ. 36 Онон кинилэр дьону ыыталаан баран, Иисус олорор оҥочотугар киирэн уҥуор устубуттара; онно Кинини кытта атын тыылаахтар эмиэ бааллара. 37 Эмискэ күүстээх силлиэ түспүтэ; долгун оҥочону сабыта охсон, оҥочо уунан туолан барбыта. 38 Кини бу кэмҥэ олбоҕу сыттанан, куормаҕа утуйа сыппыта. Үөрэнээччилэрэ Кинини уһугуннаран: «Үөрэтээччи! Биһиги өлөн эрэрбитигэр Эн кыһаммаккын дуо?» – диэбиттэрэ.
39 Кини туран тыалы буойан муораҕа: «Уурай, тохтоо!» – диэтин кытта, сонно тута тыал сэллээн, улуу чуумпу буолбута.
40 Онуоха Иисус эппитэ: «Эһиги тоҕо маннык куттаҕаскытый? Итэҕэлгит хайдах суоҕуй?»
41 Үөрэнээччилэр, ис-истэриттэн куттанан кэлэн: «Кимий – бу Кини? – дэһиспиттэрэ. – Тыал да, муора да тоҕо Киниэхэ бас бэринэллэрий?»
5
Куһаҕан тыын буулаабыт киһитин үтүөрдүү
1 Кинилэр муора уҥуоргу кытылыгар, Гадара
[88] сиригэр, тиксибиттэрэ.
2 Иисус оҥочоттон тахсаатын кытта, өлбүт дьон харайыллыбыт таас хаспахтарыттан Киниэхэ уун-утары быртах тыыҥҥа буулаппыт биир киһи тахсыбыта.
3 Бу хоруоптар быыстарыгар дьиэлэнэр киһини, бэл сыабынан да кэлгийэн, ким да кыайан туппат этэ;
4 хас да төгүл хандалылаан, сыабынан кэлгийэн көрө сылдьыбыттара да, сыаптарын быһыта тыытан баран хандалыны хайа сынньан кэбиһэрэ, онон кинини ким да кыайан сыһыппатаҕа:
5 кини түүннэри-күннэри хайанан, киһи уҥуохтарынан ыһыытыы-хаһыытыы сылдьара, тааһынан бэйэтин кырбанара.
6 Бу киһи, Иисус иһэрин ыраахтан көрөөт, утары сүүрэн кэлбитэ уонна тоҥхойон баран 7 күөмэйин муҥунан: «Эн миэхэ тугуҥ кыһалҕатай, Иисус, Үрдүк Таҥара Уола? – диэн үөгүлээбитэ. – Таҥара туһугар Эйигиттэн ааттаһабын, миигин муҥнаама!» 8 Иисус киниэхэ: «Быртах тыын, бу киһиттэн таҕыс!» – диэбитин иһин, кини итинник эппитэ.
9 «Аатыҥ кимий?» – диэн ыйыппыта Иисус.
«Биһиги элбэхпит, ол иһин мин аатым Легион диэн», – диэбитэ кини. 10 Итиэннэ биһигини бу дойдуттан киэр үүрүмэ диэн көрдөһөн-ааттаһан барбыта.
11 Онно хайа эниэтигэр сибиинньэ халыҥ үөрэ мэччийэ сылдьара. 12 Абааһылар Иисустан: «Сибиинньэлэргэ баран киириэхпитин, биһигини кинилэргэ ыыт», – диэн көрдөспүттэрэ. 13 Иисус көҥүллээбитэ. Быртах тыыннар тахсан, сибиинньэлэргэ киирбиттэригэр сибиинньэ бүтүн үөрэ барыта икки тыһыынча кэриҥэ тумустаах – эмпэрэттэн муораҕа ыстанан тимирэн хаалбыта.
14 Сибиинньэ үөрүн бостууктара куоракка уонна дэриэбинэлэргэ сырсан тиийэн бу туһунан кэпсээбиттэрэ. Онон олохтоохтор туох буолбутун көрө тахсыбыттара. 15 Иисуска кэлбиттэрэ, арай абааһы буулаабыт киһитэ – били элбэх абааһылана сылдьыбыт киһи – таҥаһын таҥнан, өлүөр өйдөнөн олороро, ону көрөн улаханнык куттаммыттара. 16 Туох буолбутун көрбүт дьон абааһыга буулаппыт киһи хайдах буолбутун, сибиинньэлэр туох буолбуттарын кинилэргэ кэпсээн биэрбиттэрэ. 17 Олохтоохтор ону истэн баран, Иисуһу биһиги дойдубутуттан бар диэн көрдөспүттэрэ.
18 Иисус оҥочоҕо киирбитигэр абааһыга буулата сылдьыбыт киһи, Кинини кытта бииргэ сылдьаары, көрдөспүтэ, 19 ону Кини көҥүллээбэтэҕэ. «Дьиэҕэр, дьоҥҥор баран Айыы Тойон эйигин аһынан, тугу оҥорбутун кэпсээ», – диэбитэ. 20 Киһи Уон Куорат уобалаһыгар тиийэн, Иисус кинини үтүөрдүбүтүн туһунан кэпсээн барбыта; истибит эрэ барыта бэркиһээбитэ.
Өлбүт кыыс уонна ыарыһах дьахтар
21 Иисус оҥочоҕо олорон эмиэ уҥуоргу кытылга туораабытыгар тула көй үгүс дьон мустубута. Кини муора кытылыгар сылдьыбыта. 22 Арай биир Иаир диэн ааттаах киһи, синагога тойотторуттан биирдэстэрэ, тиийэн кэлэн, Иисус атаҕар умса түһэн: 23 «Кыысчааным быстаары сытар; Эн бараҥҥын киниэхэ илиигин уурдаргын, оҕом үтүөрүө, тыыннаах хаалыа этэ», – диэн көрдөспүтэ-ааттаспыта. 24 Иисус кинини кытта барсыбыта.
Кэнниттэн дьон халҕаһалыы ыга анньан батыһан испитэ. 25 Уон икки сыл устата хаана баран эрэйдэммит биир дьахтар 26 (кини элбэх эмчиккэ эмтэтэн, үбүн бараабыта гынан баран туһаламматаҕа – туруга эбии ыараабыта) 27 Иисус туһунан истэн, дьон быыһынан киирэн, Киниэхэ кэнниттэн чугаһаан кэлбитэ уонна таҥаһын таарыйбыта. 28 «Таҥаһын да таарыйдахпына, экчи үтүөрүөм», – диирэ кини. 29 Таарыйаатын, хаана барара тохтоон үтүөрэн хаалбыта, ону бүтүн этинэн-хаанынан билбитэ.
30 Бу кэмҥэ Иисус, Киниттэн күүс тахсыбытын билэн, кэннин хайыһан: «Мин таҥаспын ким таарыйда?» – диэн дьонтон ыйыппыта.
31 «Эйигин дьон ыга анньан турарын көрөҕүн дии, уонна хайдах ким таарыйда диигиний?» – дэспиттэрэ үөрэнээччилэрэ.
32 Иисус Кинини таарыйбыт дьахтары көрдөөн, тула көрбүтэ. 33 Субу аҕай туох буолбутун билэн титирэс буола куттаммыт дьахтар Кини атаҕын тумсугар сиргэ бүк түһэн, барытын кырдьыгынан кэпсээн биэрбитэ.
34 «Кыыһым, эйигин итэҕэлиҥ быыһаата, – диэбитэ Иисус. – Чэ, эйэни кытта дьиэлээ уонна аны итинник ыалдьыма».
35 Кини маны этэ турдаҕына, синагога тойонугар дьиэтиттэн кэлэннэр: «Кыыһыҥ быһынна. Үөрэтээччини туохха сүпсүгүрдүөххүнүй?» – диэбиттэрэ.
36 Онуоха Иисус бу эппиттэрин истэн
[89], синагога тойонугар: «Куттаныма, итэҕэй эрэ», – диэбитэ.
37 Петртан, Иаковтан уонна Иаков быраата Иоантан ураты атын ким даҕаны Кинини кытта барсарын Иисус көҥүллээбэтэҕэ.
38 Синагога тойонун дьиэтигэр кэлбиттэрэ. Иисус аймалҕан буолбутун – ытыыр-соҥуур, энэлийэр дьону көрбүтэ.
39 «Тоҕо айманаҕыт-ытаһаҕыт? – диэбитэ Кини дьиэҕэ киирэн. – Оҕо тыыннаах, утуйа сытар».
40 Кинини күлүү гыммыттара.
Иисус, барыларын таһаартаан баран, оҕо аҕалаах ийэтин уонна Бэйэтин үс үөрэнээччитин илдьэ кини сытар хоһугар киирбитэ итиэннэ кыысчааны илиититтэн ылан баран, киниэхэ туһаайан: 41 «Талифа куми!» – диэбитэ. (Ол аата, тылбаастаатахха, «Кыысчаан, эйиэхэ этэбин, тур!») 42 Кыыс сонно туран, хааман барбыта; кини сааһа уон иккитэ этэ. Маны көрбүт дьон сөрү диэн сөхпүттэрэ. 43 Иисус бу туһунан ким да билиэ суохтаах диэн кинилэри кытаанахтык сэрэтэн баран, кыыһы аһаталларыгар соруйбута.
6
Чиэстэммэт пророк
1 Мантан тахсан Иисус дойдутугар тиийбитэ, үөрэнээччилэрэ батыһан барбыттара. 2 Субуота буолбутугар Кини синагогаҕа киирэн үөрэппитэ. Үөрэтэрин истибит дьон үксэ: «Бу Киһи хантан маны удьуордаата? – диэн сөҕөллөрө. – Хайдахтаах муударай өй бэриллибитий, хайдахтаах дьиктилэри оҥороруй! 3 Кини Мария уола, Иаков, Иосия, Иуда уонна Симон бырааттара, болуотунньук буолбатах этэ дуо? Эдьиийдэрэ-балыстара манна, биһигини кытта, бааллар буолбаат?» Онон Кинини итэҕэйбэтэхтэрэ.
4 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Чиэстэммэт пророк диэн суох, арай кинини дойдутугар, дьиэтигэр-уотугар чиэстээбэттэр». 5 Кини онно ханнык да дьиктини кыайан оҥорботоҕо, аҕыйах ыарыһаҕы илиитин ууран үтүөрдүбүтэ. 6 Кинилэр итэҕэйбэттэрин Иисус сөҕөрө.
Уон икки Апостолы ыытыы
Кини чугастааҕы дэриэбинэлэринэн сылдьан үөрэппитэ.
7 Онтон Уон Иккиэлэрин ыҥыран ылан иккилии гынан, Евангелиены биллэртэрэ ыыталаан барбыта; баралларыгар быртах тыыннары үүрэн таһаартыыр былааһы биэрбитэ;
8 суолга тайах мастан ураты тугу да ылбаттарыгар, килиэби да, матаҕаны да, курдарыгар алтан харчыны да уктубаттарыгар,
9 атахтарыгар судургу сандалия кэтэллэригэр, уларыттар таҥаһы ылбаттарыгар эппитэ. «
10 Ханнык эмэ ыалга түстэххитинэ, ол сиртэн барыаххытыгар диэри ханна да көһүмэҥ, – диэбитэ Кини. –
11 Оттон ким эмэ эһигини киллэрбэтэҕинэ, эбэтэр истиэн баҕарбатаҕына, кинилэри утары туоһу буоллун диэн, тахсан иһэҥҥит, атаххыт быылын кытта тэбээн хаалларыҥ. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Дьүүл күнүгэр ол куоракка Содомнаах Гоморратааҕар ордук ыарахан буолуоҕа
[90]».
12 Кинилэр баран дьону аньыыны билинэргэ ыҥырбыттара,
13 дьонтон элбэх абааһыны үүрэн таһаарбыттара уонна үгүс ыарыһаҕы арыынан оҕунуохтаан үтүөрдүбүттэрэ.
Иоанн Сүрэхтээччи өлүүтэ
14 Ирод
[91] ыраахтааҕы Иисус туһунан истэн (Кини аата киэҥник биллибитэ): «Ити Иоанн Сүрэхтээччи тиллэн араас дьиктини оҥорон эрдэҕэ», – диэбитэ.
15 Атыттар буоллаҕына бу Илия дииллэрэ, оттон сорохтор эмиэ былыргы пророктартан биирдэстэрин курдук пророк кэлбит дэһэллэрэ.
16 Итинник кэпсэтэллэрин иһиттэҕинэ, Ирод: «Суох, ити Иоанн – мин моонньоох баһын быстарбыт киһим – тиллибит», – диирэ.
17 Бу Ирод, ойох ылбыт дьахтарыттан, быраатын Филипп ойоҕуттан Иродиадаттан сылтаан, Иоанны туттаран ылан, хаайыыга бырахтарбыта,
18 тоҕо диэтэххэ, Иоанн кинини: «Быраатыҥ ойоҕун ыларыҥ сиэрэ суох быһыы», – диэн буойсара.
19 Иродиада буоллаҕына Иоаҥҥа өстүйэн, кинини өлөрүөн баҕарара да, ол хайдах да кыаллыбат этэ.
20 Иоанн кырдьыксыт, сибэтиэй киһи буоларын Ирод билэр буолан, киниттэн саллара, ол иһин кинини харыстыыра; Иоанн этэрин толорон Ирод элбэҕи оҥороро
[92], кини тылын-өһүн сөбүлээн истэрэ.
21 Биирдэ Ирод төрөөбүт күнүн бэлиэтиир малааһыныгар үрдүк сололоох үдьүмэрдэрин, сэриитин тойотторун уонна Галилея аҕа баһылыктарын ыҥырбытыгар тоҕоостоох күн дьэ үүммүтэ.
22 Иродиада кыыһа
[93] киирэн үҥкүүлээн, Ирод уонна кини ыалдьыттарын санааларын таппыта, онон ыраахтааҕы кыыска: «Тугу да көрдөө – барытын биэриэм!» – диэн эрэннэрбитэ.
23 Кини өссө андаҕайбыта: «Көрдөөбүккүн барытын, саарыстыбам аҥаарын кытта биэриэм».
24 Кыыс тахсан ийэтиттэн: «Тугу көрдүүбүн?» – диэн ыйыппыта.
«Иоанн Сүрэхтээччи баһын», – диэбитэ ийэтэ.
25 Кыыс сонно тута тиэтэйэ-саарайа ыраахтааҕыга төттөрү киирбитэ: «Эн сибилигин Иоанн Сүрэхтээччи баһын бүлүүдэҕэ ууран миэхэ аҕалан биэриэххин баҕарабын».
26 Ыраахтааҕы курутуйбута эрээри, ыалдьыттарын иннигэр биэрбит андаҕарын кэһимээри, кыыска аккаастыан баҕарбатаҕа. 27 Онон тус харабылын ыҥыран ылан, Иоанн баһын аҕаларга сорудахтаан ыыппыта. Харабыл киһитэ хаайыыга тиийэн, Иоанн моонньоох баһын быһан баран, 28 бүлүүдэҕэ ууран, кыыска аҕалан туттарбыта, кыыс ону ийэтигэр биэрбитэ. 29 Иоанн үөрэнээччилэрэ бу туһунан истэн, кэлэн кинини ылан, харайбыттара.
Биэс тыһыынча киһини аһатыы
30 Апостоллар Иисуска төннөн кэлэн тугу гыммыттарын, дьону туохха үөрэппиттэрин кэпсээбиттэрэ. 31 «Бүөм сиргэ бэйэҕит эрэ бараҥҥыт сынньана түһүҥ», – диэбитэ Иисус. Дьон биир кэм кэлэ-бара турар буолан, кинилэр аһыыр да кыахтара суоҕа. 32 Онон оҥочоҕо бэйэлэрэ эрэ олорон, ким да билбэтинэн иччитэх сиргэ устубуттара. 33 Ол эрээри баран эрэллэрин көрөн, бэрт үгүс киһи кинилэри билэ охсубута; бары куораттан барытыттан сылдьар сатыы дьон кинилэри күөйэ сүүрэн иннилэригэр түһэн Киниэхэ үмүөрүспүттэрэ. 34 Иисус оҥочоттон тахсан, көй үгүс киһи мустубутун көрөн, маныыһыта суох барааннар курдуктарын иһин, аһыммыта, онон кинилэри элбэххэ үөрэтэн барбыта.
35 Онтон, күн ырааппытыгар, үөрэнээччилэрэ кэлэн эппиттэрэ: «Бу иччитэх сир, күн да киэһэрдэ, 36 онон дьону ыыталаа; чугастааҕы дэриэбинэлэргэ, сэлиэнньэлэргэ баран аһыыр астарын атыыластыннар».
37 «Эһиги кинилэргэ аста биэриҥ», – диэбитэ Иисус.
«Бараммыт, икки сүүс динарийга килиэп атыылаһан аҕалан, аһатыах бэйэбит дуу?» – дэһиспиттэрэ үөрэнээччилэрэ.
38 «Эһиги төһө килиэптээххитий? – Иисус ыйыппыта. – Баран көрүҥ».
Төһө баарын көрөн баран, үөрэнээччилэр: «Биэс килиэби кытта икки балык баар», – диэбиттэрэ.
39 Кини дьону күөх окко бөлөх-бөлөх олороллоругар соруйбута. 40 Сүүстүү, биэс уоннуу буола-буола бары кэккэлэһэ олорбуттара. 41 Иисус биэс килиэби кытта икки балыгы ылан баран, халлаан диэки көрөн туран Таҥараҕа махтаммыта уонна килиэби тоһутан үөрэнээччилэригэр, дьоҥҥо түҥэтиҥ диэн, биэртэлээбитэ. Икки балыгы эмиэ барыларыгар үллэрбитэ. 42 Бары тото-хана аһаабыттара. 43 Ол кэннэ өссө ордубут килиэби кытта балыгы хомуйбуттара, уон икки толору тымтай буолбута. 44 Манна барыта биэс тыһыынча кэриҥэ киһи аһаабыта.
Уу устун хаамыы
45 Сонно, Иисус дьону ыыталыыр кэмигэр, үөрэнээччилэрин оҥочоҕо олордон муора уҥуор баар Вифсаидаҕа ыыппыта. 46 Дьону ыытан баран, Кини хайа үрдүгэр үҥэ тахсыбыта.
47 Киэһэ оҥочо муора үөһүгэр тиийбитэ. Бу кэмҥэ Иисус кытылга соҕотох этэ. 48 Үөрэнээччилэрэ уун-утары үрэр тыаллыын туруулаһан, сэниэлэрэ эстибитин көрөн, Кини халлаан суһуктуйуута муора устун хааман, кинилэргэ тиийэн кэлбитэ, итиэннэ ааһа барыан баҕарбыта. 49 Кинилэр Иисус уу ньуурунан хааман иһэрин көрөннөр, сибиэн иһэр дии санаан, хаһыытаһа түспүттэрэ. 50 Бары Кинини көрөн уолуйа куттаммыттара.
«Уоскуйуҥ: бу – Мин, куттанымаҥ», – диэбитэ Иисус хап-сабар. 51 Сонно, оҥочолоругар киирээтин, тыал астан хаалбыта. Онуоха өссө ордук сөхпүттэрэ; 52 сүрэхтэрэ дьэбирэ бэрт буолан, Кини аҕыйах килиэбинэн үгүс киһини тоторбут дьиктитин өйдүү иликтэрэ.
Геннисарекка ыарыһахтары үтүөрдүү
53 Уҥуор туорааннар, Геннисарет сиригэр тиийэн, кытылга тиксибиттэрэ. 54 Оҥочоттон тахсыбыттарыгар олохтоохтор Иисуһу билэ охсон, 55 чугас эргин сирдэри тилийэ сүүрэ сылдьан, ыарыһах дьону тэллэхтэри Киниэхэ, ханна баарын истэ сылдьан, аҕалтаабытынан барбыттара. 56 Иисус – дэриэбинэлэргэ, куораттарга, уһаайбаларга – ханна да тиийбитин иһин, ыарыһахтары киэҥ, аһаҕас сиргэ сытыартыыллара уонна, муҥ саатар, таҥаһын тэллэҕин таарыйары көҥүллүүрүгэр көрдөһөллөрө. Таарыйбыт дьон үтүөрэн иһэллэрэ.
7
Өбүгэлэр үгэстэрэ
1 Фарисейдар уонна хас да сокуонньут, Киниэхэ Иерусалимтан кэлэннэр,
2 Кини сорох үөрэнээччилэрэ килиэби «быртах» илиилэринэн, ол эбэтэр сууммакка эрэ, сииллэрин көрөн, сэмэлээбиттэрэ. (
3 Фарисейдар, эмиэ атын иудейдар курдук, өбүгэлэрин үгэстэрин тутуһан, илиини тоҥоноххо диэри кичэйэн суунар сиэри-туому оҥорон эрэ баран, аһыыллар этэ;
4 баһаартан кэлэн баран эмиэ, ыраастаммакка эрэ, аһаабаттара; итиэннэ онтон да атын элбэх үгэстээх этилэр: чааскыларын, купсууннарын, алтан олгуйдарын уонна ыскаамыйаларын
[94] сууйар сиэри-туому тутуһаллара.)
5 Фарисейдар уонна сокуонньуттар Иисустан ыйыппыттара: «Эн үөрэнээччилэриҥ өбүгэлэрбит үгэстэрин тутуспакка, тоҕо килиэби суумматах илиилэринэн сииллэрий?»
6 Кини эппитэ: «Эһиги сирэй көрбөхтөр тускутунан Исайя пророк Суруйууларга өтө көрөн сөпкө да эппит: „Бу дьон тылларыгар эрэ Миигин ытыктыыллар, сүрэхтэрэ Миигиттэн ыраах. 7 Кинилэр Миэхэ сүгүрүйэллэрэ туох да туһата суох: үөрэтэллэрэ барыта – дьон ыйыыта-кэрдиитэ“ диэн.
8 Эһиги Таҥара кэриэһин хааллараҥҥыт, дьон үгэһин тутуһаҕыт, купсууннаргытын, чааскыларгытын сууйаҕыт, ити курдук онтон да атыны элбэҕи оҥороҕут
[95]».
9 Итиэннэ өссө эппитэ: «Бэйэ үгэһин тутуһаары, Таҥара кэриэһин көтүрэри эһиги бэркэ сатыыгыт. 10 Моисей „Ийэлээх аҕаҕын ытыктаа“ уонна „Аҕатын, биитэр ийэтин үөҕээччи өлүөхтээх“ диэн эппитэ. 11 Оттон эһиги буоллаҕына киһи аҕатыгар, биитэр ийэтигэр „Тугу эн миигиттэн туһаныахтааҕыҥ корван (Таҥараҕа бэлэх) буолла“ диэтэҕинэ, 12 киниэхэ аҕатын-ийэтин туһугар тугу да гымматыгар көҥүл биэрэҕит: 13 онон бэйэҕит үгэскитинэн эһиги Таҥара тылын көтүрэҕит. Ити курдук атыны да оҥороргут элбэх».
Киһини туох киртитэрий?
14 Онтон мустубут дьону ыҥыран ылан эппитэ: «Бары Миигин истиҥ уонна бу этэрбин ырыҥалаан көрүҥ:
15 тастан туох да киирбитин иһин, киһини киртитэр кыаҕа суох; киһи сүрэҕиттэн тахсыбыт – ол киһини киртитэр.
16 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!
[96]»
17 Иисус мустубут дьону хаалларан, дьиэҕэ киирбитигэр үөрэнээччилэрэ Киниттэн ити домох суолтатын ыйыппыттара. «
18 Эһиги эмиэ толкуйа суоххут дуу? – диэбитэ Иисус. – Киһини, тастан туох да киирбитин иһин, киртитэр кыаҕа суоҕун эһиги ама өйдөөбөккүт дуо?
19 Тастан туох киирбитэ киһи сүрэҕэр буолбакка, иһигэр киирэр уонна киэр таһаарыллар; онон ас барыта ыраас
[97]».
20 Итиэннэ салгыы эппитэ: «Киһиттэн тахсар – киһини киртитэр, 21 тоҕо диэтэххэ, хара санаа, содур быһыы, көссүүлэһии, уоруу, өлөрүү киһи иһиттэн, сүрэҕиттэн, тахсар; 22 иҥсэ-обот, өһүөн, уодаһын, сирэйэ-хараҕа суох быһыыланыы, ордугурҕааһын, Таҥараны холуннарыы, үрдүктүк сананыы, өйө суох быһыыланыы – 23 бу куһаҕан барыта киһи иһиттэн тахсан киһини киртитэр».
Сирофиникия дьахтарын итэҕэлэ
24 Иисус мантан тахсан, Тир уонна Сидон
[98] сирдэринэн барбыта. Түһэр дьиэтигэр киирэн баран, манна баарын ким да билиэн баҕарбатаҕа эрээри, кыайан кистэммэтэҕэ.
25 Биир дьахтар (кини быртах тыыҥҥа буулаппыт кыыс оҕолооҕо), Иисус кэлбитин истэн, тиийэн Кини иннигэр сөһүргэстии түспүтэ.
26 Бу Сирофиникияттан төрүттээх омук дьахтара этэ; кини: «Кыыспыттан абааһыны үүрэн таһаар», – диэн көрдөспүтэ.
27 «Бастаан оҕолор тото аһаатыннар, кинилэр килиэптэрин ылан ыттарга быраҕар табыллыбат», – диэбитэ Иисус.
28 «Оннук, Тойонуом, – дьахтар сөбүлэспитэ. – Ол эрээри, ыттар эмиэ остуол анныгар оҕолор тохпут тоорохойдоруттан сииллэр эбээт».
29 Иисус эппитэ: «Чэ, бу тылыҥ иһин дьиэҕэр төнүн. Абааһы кыыскыттан таҕыста». 30 Дьахтар дьиэтигэр тиийэн көрбүтэ, кыысчаана абааһыттан босхолонон, бэркэ холкутуйан оронугар сытара.
Тыла суох дьүлэйи үтүөрдүү
31 Онтон Иисус Тирдээх Сидон сириттэн тахсан
[99], Уон Куорат уобалаһынан Галилея муоратыгар барбыта.
32 Тыла суох дьүлэй киһини Иисуска илдьэ кэлэн, киниэхэ илиитин уурарыгар көрдөспүттэрэ.
33 Иисус кинини туора сиэтэн таһааран кулгааҕар сөмүйэтин укпута, онтон тарбаҕар силлээн баран киһи тылын таарыйбыта;
34 итиэннэ халлаан диэки көрөн туран, үөһэ тыынан баран: «Еффафа!» («Чөллөрүй!») – диэбитэ.
35 Сонно тута киһи кулгааҕа чөллөрүйэ түспүтэ, тыла өһүллэн, ыраас бэйэлээхтик саҥарар буолбута.
36 Иисус, маны кимиэхэ да кэпсээбэттэрин курдук, кытаанахтык сэрэппитэ, ол эрээри төһөнөн боборо да, соччонон өссө ордук сураҕы тарҕатар этилэр.
37 «Тугу барытын бэркэ сатыыр, – диэн дьон сөҕөрө. – Дьүлэйдэри истэр гынар, тыла суохтары саҥардар!»
8
Түөрт тыһыынча киһини аһатыы
1 Ол күннэргэ бэрт элбэх киһи мунньустан баран аһыыр астара суоҕун иһин, Иисус үөрэнээччилэрин ыҥыран ылбыта. «2 Дьону аһынабын, – диэбитэ Кини. – Миигин кытары бииргэ сылдьыбыттара хайыы-үйэ үс хонно; аһыахтарын иһин, туохтара да суох. 3 Дьиэлэригэр аччык ыыттахпына, аны суолга сэниэлэрэ быстыа. Сорохторо бэрт ыраахтан кэлбиттэр».
4 Үөрэнээччилэрэ: «Манна, иччитэх сиргэ, хантан килиэп булан кинилэри аһатабытый?» – дэспиттэрэ.
5 «Эһиги төһө килиэптээххитий?» – Кини ыйыппыта.
«Сэттэ», – диэбиттэрэ.
6 Иисус мустубут дьону сиргэ олордон баран, сэттэ килиэби ылан Таҥараҕа махтаммыта, уонна тоһуталаан үөрэнээччилэригэр биэрбитэ; кинилэр ону олорор дьоҥҥо түҥэппиттэрэ. 7 Кинилэргэ өссө аҕыйах балык баара; ону Кини алҕаан баран, эмиэ үөрэнээччилэригэр биэрэн дьоҥҥо үллэртэрбитэ. 8 Бары тотуохтарыгар диэри аһаабыттара; ордубут аһы хомуйбуттара сэттэ улахан корзина буолбута. 9 Манна барыта түөрт тыһыынча кэриҥэ киһи аһаабыта. Онтон Кини дьону дьиэлэригэр ыыталаат, 10 сонно оҥочоҕо олорон, үөрэнээччилэрин кытта Далмануфа сиригэр устубута.
Дьикти бэлиэни эрэйии
11 Онно Киниэхэ фарисейдар кэлэн мөккүһэн барбыттара. Кинилэр Иисуһу тургутан көрөн, халлаантан дьикти бэлиэтэ көрдөр диэн модьуйаллара. 12 Иисус ыараханнык өрө тыынан баран эппитэ: «Бу көлүөнэ дьикти бэлиэни тоҕо эрэйэрий? Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу дьоҥҥо дьикти бэлиэ көрдөрүллүө суоҕа». 13 Итиэннэ кинилэртэн араҕан, эмиэ оҥочоҕо олорон уҥуор туораабыта.
Фарисейдар уонна Ирод аһытыылара
14 Үөрэнээччилэрэ килиэп ылалларын умнан барбыт этилэр – оҥочолоругар биир эрэ килиэптээхтэрэ. 15 «Көрүҥ, фарисейдар уонна Ирод аһытыыларыттан сэрэнэр буолуҥ», – диэбитэ Иисус.
16 Үөрэнээччилэрэ бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Ити килиэппит суоҕун иһин этэр», – дэспиттэрэ.
17 Ону билэн, Иисус: «Тоҕо килиэп ылбатахпыт дэһэҕит? – диэбитэ. – Өссө даҕаны ырыҥалыы, өйдүү иликкит дуо? Сүрэххит дьэбирэ кэм да ааһа илик дуу? 18 Харахтаах эрээри көрбөккүт, кулгаахтаах эрээри истибэккит дуу? Уонна умуннугут дуо, 19 Мин биэс килиэби биэс тыһыынча киһиэхэ үллэрбитим кэннэ, эһиги хас тымтайы толору хомуйбуккутуй?»
«Уон иккини», – диэбиттэрэ.
20 «Оттон сэттэ килиэби түөрт тыһыынча киһиэхэ үллэрбиппэр ордугун хас корзинаны хомуйбуккутуй?»
«Сэттэни», – дэспиттэрэ.
21 «Уонна баран өйдүү иликкит дуо?» – диэбитэ Иисус.
Вифсаидаҕа хараҕа суоҕу үтүөрдүү
22 Вифсаидаҕа кэлбиттэрэ. Онно Киниэхэ хараҕа суох киһини аҕалан «таарый» диэн көрдөспүттэрэ. 23 Кини хараҕа суоҕу сиэтэн дэриэбинэ таһыгар таһаарбыта уонна хараҕын силинэн илитэн баран, илиитинэн саба туппута. «Тугу эмэ көрөҕүн дуо?» – Иисус ыйыппыта.
24 «Мас курдук барыҥнаһан ааһар дьону көрөбүн!» – диэбитэ хараҕа суох киһи.
25 Иисус икки илиитинэн өссө төгүл кини харахтарын саба туппутугар киһи үтүөрэн тугу барытын дьэҥкэтик көрөр буолбута.
26 «Дэриэбинэҕэ кииримэ уонна онно кимиэхэ да кэпсээмэ
[100]», – диэн Иисус кинини сэрэтэн ыыппыта.
«Эн Христоскун»
27 Иисус үөрэнээччилэриниин Филипп Кесариятын дэриэбинэлэригэр барбыттара. Айаннаан иһэн аара Кини үөрэнээччилэриттэн:
«Дьон Миигин ким дииллэрий?» – диэн ыйыппыта.
28 «Сорох Иоанн Сүрэхтээччи диир, – диэбиттэрэ. – Сорох Илия, сорох пророктартан биирдэстэрэ буолуо диир».
29 «Оттон эһиги Миигин ким дии саныыгытый?» – диэбитэ Иисус.
«Эн Христоскун», – диэн хоруйдаабыта Петр. 30 Иисус кимиэхэ да бу туһунан этимэҥ диэн сэрэппитэ.
Иисус Христос өлөн баран тиллиэхтээҕин төлкөлүүр
31 Кини үөрэнээччилэригэр Киһи Уола элбэх эрэйи-муҥу көрүөхтээҕин, аҕа баһылыктар, архиерейдар уонна сокуонньуттар Кинини туора көрөн өлөрүөхтээхтэрин, ол кэнниттэн үһүс күнүгэр тиллиэхтээҕин туһунан кэпсээбитэ. 32 Маны барытын аһаҕастык эппитэ. Онуоха Петр Кинини туспа ыҥыран ылан утары этэн, бопсон барбыта. 33 Иисус эргиллэн үөрэнээччилэрин диэки көрөн баран, Петрга кытаанахтык эппитэ: «Киэр буол Миигиттэн, сатана! Эн Таҥара туһун буолбакка, киһи туһун саныыгын».
Иисус Христос туһугар барытыттан аккаастаныы
34 Ол кэннэ үөрэнээччилэрин кытта бииргэ норуоту ыҥыран ылан эппитэ: «Ким Миигин батыһыан баҕарар, ол бэйэтиттэн аккаастаннын уонна кириэһин ылан Миигин батыстын. 35 Ким олоҕун быыһыан баҕарбыт – олоҕун сүтэриэҕэ; ким Мин туспар уонна Евангелие туһугар олоҕун сүтэрбит – олоҕун быыһыаҕа. 36 Киһи олоҕун алдьатан туран аан дойдуну баһылаабыта киниэхэ туох туһалаах буолуой? 37 Киһи бэйэтин олоҕун тугунан толуйан ылыай? 38 Бу билиҥҥи аньыылаах, содур көлүөнэ иннигэр Миигиттэн уонна Мин тылларбыттан сааппыт киһиттэн Киһи Уола, Аҕатын килбиэннээх сырдыгынан сыдьаайан сибэтиэй Аанньаллардыын эргиллэн кэллэҕинэ, эмиэ саатыаҕа».
9
1 Иисус эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу манна турааччылартан сорохторо, өлөр өлүү амтанын билбэккэ да сылдьан, Таҥара Саарыстыбата улуу күүстээхтик кэлбитин көрүөхтэрэ».
Дьүһүн уларыйыы
2 Алта күн буолан баран Иисус Петры, Иаковы уонна Иоанны илдьэ үрдүк хайаҕа ыттыбыта; онно кинилэртэн ураты атын ким да суоҕа. Кини үөрэнээччилэрин иннилэригэр туран дьүһүнэ уларыйан хаалбыта, 3 таҥаһа, сир үрдүгэр хайа да бэйэлээх таҥас туртатааччы кыайан туртаппатын курдук, килбэҥнэс, кылбаа маҥан буолбута. 4 Онтон кинилэргэ Илиялаах Моисей көстөн кэлэн Иисустуун кэпсэппиттэрэ.
5 «Равви, манна сылдьарбыт үчүгэй даҕаны! – диэбитэ Петр Иисуска. – Биһиги үс отууну тутуохпут: Эйиэхэ биири, Моисейга биири, Илияҕа эмиэ биири». 6 Куттаммыттара бэрдиттэн, тугу да этиэн булбакка, кини итинник эппитэ.
7 Онтон кинилэргэ былыт сыдьаайбыта, ол быыһыттан: «Бу баар – Мин Тапталлаах Уолум, Кинини истиҥ!» – диир саҥа сатараабыта.
8 Эмискэ тулаларын көрүммүттэрэ: тастарыгар Иисустан ураты атын ким да суоҕа.
9 Хайаттан түһэн истэхтэринэ, Иисус, Киһи Уола өлбүттэртэн тиллиэр диэри, тугу көрбүттэрин кимиэхэ да кэпсээбэттэрин курдук кытаанахтык сэрэппитэ. 10 Кинилэр, ону ылыммыттара эрээри: «„Өлбүттэртэн тиллэр“ диэн туох баҕайыный?» – дэһэ испиттэрэ. 11 Итиэннэ Киниттэн: «Сокуонньуттар тоҕо Илия инники кэлиэхтээх дииллэрий?» – диэн ыйыппыттара.
«12 Кырдьык, Илия урут кэлэн барытын бэлэмниэхтээх, – диэбитэ Кини. – Оттон Киһи Уола, Суруйууларга этиллибитин курдук, элбэх эрэйи көрүөхтээх, атаҕастаныахтаах. 13 Ол эрээри Мин эһиэхэ этэбин: Илия хайыы-үйэ кэлбитэ эрээри, кинини таптаабыттарынан дьаһайбыттара. Суруйууларга кини туһунан итинник этиллэр».
Быртах тыыҥҥа буулаппыт уолу үтүөрдүү
14 Иисус үөрэнээччилэригэр төннөн кэлэн көрбүтэ
[101]: тулаларыгар киһи бөҕө мустубут этэ; сокуонньуттар кинилэри кытта мөккүһэ тураллара.
15 Иисуһу көрөн дьиктиргээбит дьон Кинини эҕэрдэлии сүүрэн кэлбиттэрэ.
16 «Туох туһунан кинилэри кытта мөккүһэҕитий?» – диэн ыйыппыта Иисус үөрэнээччилэриттэн.
17 Мустубут дьон быыһыттан биир киһи хоруйдаабыта: «Үөрэтээччи! Мин быртах тыыҥҥа буулаппыт тыла суох уолбун Эйиэхэ аҕалбытым. 18 Оҕобун абааһы ханна хам ылла да, сонно охторон түһэрэр. Оччоҕо оҕом, айаҕыттан күүгэн алла-алла, тииһин хабырынар, чиккэччи тартарар. Үөрэнээччилэргиттэн тыыны үүрэн таһаарыҥ диэн көрдөспүтүм да, кыайбатылар».
19 «Оо, итэҕэлэ суох көлүөнэ! – диэбитэ Иисус кинилэргэ. – Хаһааҥҥа диэри эһигини кытта сылдьабын? Хаһааҥҥа диэри эһигини тулуйабын? Кинини Миэхэ аҕалыҥ».
20 Уолу аҕалбыттара. Быртах тыын буулаабыт уола, Иисуһу көрөөт да, тартаран барбыта, сиргэ охтон түһэн, айаҕыттан күүгэн алла-алла, төкүнүйэ сылдьыбыта.
21 «Маннык буолбута төһө өр буолла?» – Иисус уол аҕатыттан ыйыппыта.
«Олох кыра эрдэҕиттэн, – диэбитэ аҕата. – 22 Оҕобун өлөрөөрү, элбэх төгүл ууга да, уокка да түһэрэ сатаабыта; Эн тугу эмэ кыайан оҥоруох буоллаххына, биһигини аһын, көмөлөс».
23 Иисус киниэхэ эппитэ: «Итэҕэйэр кыахтаах буоллаххына
[102], итэҕэйээччигэ туох барыта кыаллар».
24 Сонно уол аҕата хараҕыттан уу-хаар баһан туран: «Итэҕэйэбин, Тойонуом!
[103] – диэн саҥа аллайбыта. – Итэҕэйэрбэр көмөлөс!»
25 Иисус дьон саба сырсан иһэллэрин көрөн, быртах тыыны боппута: «Тыла суох дьүлэй тыын! Эйиэхэ этэбин: киниттэн таҕыс уонна хаһан да киниэхэ кииримэ!»
26 Быртах тыын үөгүлээн баран, уолу күүскэ титирэстэппитинэн, тахсан барбыта. Уол өлбүт курдук буолан хаалбыта, ону көрөн үгүстэр: «Өллө», – дэспиттэрэ. 27 Иисус уолу илиититтэн ылан өрө тарпытыгар, уол туран кэлбитэ.
28 Кини дьиэҕэ киирбитигэр үөрэнээччилэрэ атын ким да суоҕар: «Биһиги быртах тыыны киниттэн тоҕо кыайан үүрэн таһаарбатахпытый?» – диэн ыйыппыттара.
29 «Абааһы ити бииһин ууһун мэлииппэ уонна пост
[104] эрэ күүһүнэн үүрүөххэ сөп», – диэбитэ Иисус.
Иисус Христос өлөн баран тиллэрин өссө биирдэ этэр
30 Мантан тахсан Галилея сиринэн барбыттара; Иисус бу сири ким да билбэтинэн ааһыан баҕарбыта: 31 Кини үөрэнээччилэрин үөрэтэ-өйдөтө – Киһи Уола дьон илиитигэр бэриллиэхтээҕин, Кинини өлөрүөхтээхтэрин, ол эрээри Кини өлөн баран үһүс күнүгэр тиллиэхтээҕин кэпсии – испитэ. 32 Бу кэпсиирин өйдөөбөтөхтөрө эрээри, ыйытыахтарын дьулайбыттара.
Ким саамай улаханый?
33 Иисус Капернаумҥа кэлбитэ. Дьиэҕэ киирэн баран: «Аара суолга ити тугу кэпсэппиккитий?» – диэн ыйыппыта. 34 Үөрэнээччилэрэ саҥарбатахтара. Кинилэр аара бэйэлэрин икки ардыларыгар хайалара саамай улаханын быһаарса испиттэрэ.
35 Иисус олорунан баран, Уон Иккиэлэрин ыҥыран ылбыта: «Ким бастакы буолуон баҕарар, ол барыларыттан бүтэһик буоллун, барыларыгар чаҕар буоллун».
36 Онтон оҕону ылан ортолоругар туруорбута уонна, кууһан баран, кинилэргэ эппитэ: 37 «Ким маннык оҕолортон биирдэстэрин Мин аатым туһугар ылынар – ол Миигин ылынар; оттон ким Миигин ылынар – ол Миигин буолбатах, Миигин Ыыппыты ылынар».
Ким биһигини утарбат – ол биһиги диэки
38 «Үөрэтээччи! – диэбитэ Иоанн. – Биһиги Эн ааккынан абааһылары үүрэн таһаарар киһини көрдүбүт. Кини биһигини кытта бииргэ сылдьыбат, ол иһин үүрэрин боптубут».
39 Иисус эппитэ: «Киниэхэ мэһэйдээмэҥ. Мин ааппынан дьиктини оҥорор киһи Миигин холуннара охсор кыаҕа суох. 40 Ким эһигини утарбат – ол эһиги диэки. 41 Ким эһиэхэ, Христос үөрэнээччилэринэҕит диэн, Мин аатым туһугар биир хончоҕор ууну иһэрдибит – ол, кырдьыгы эһиэхэ этэбин, ылыахтаах наҕараадатыттан матыа суоҕа.
Аньыыга уккуйуу
42 Оттон ким эмэ Миигин итэҕэйэр бу кыралартан биирдэрин даҕаны аньыыга уккуйар буоллаҕына – киниэхэ моонньугар суоруна тааһын баайан баран, муораҕа бырахпыттара быдан ордук буолуо этэ.
43-44 Илииҥ эйигин аньыыга угуйар буоллаҕына, илиигин быһан ылан киэр бырах: үөнэ да өлбөт, төлөнө да сөҕүрүйбэт
[105] гееннаҕа, умуллубат уокка, икки илиилээх быраҕыллыаҥ кэриэтэ, Олоххо бодоҥ буолан киирбитиҥ ордук.
45-46 Атаҕыҥ эйигин аньыыга угуйар буоллаҕына, атаххын быһан ылан киэр бырах: үөнэ да өлбөт, төлөнө да сөҕүрүйбэт гееннаҕа, умуллубат уокка, икки атахтаах быраҕыллыаҥ кэриэтэ, Олоххо доҕолоҥ киирбитиҥ ордук.
47-48 Хараҕыҥ эйигин аньыыга угуйар буоллаҕына, хараххын оҥон ыл: үөнэ да өлбөт, төлөнө да сөҕүрүйбэт уоттаах
[106] гееннаҕа икки харахтаах быраҕыллыаҥ кэриэтэ, Таҥара Саарыстыбатыгар аҥаар харахтаах киирбитиҥ ордук.
49 Ханнык баҕарар киһи уотунан ыраастаныаҕа, ханнык баҕарар сиэртибэ тууһунан тууһаныаҕа
[107].
50 Туус – үтүө ас; ол эрээри аһыыта аастаҕына, ону тугунан төннөрүөххүтүй? Искитигэр туустаах, бэйэ-бэйэҕитин кытта эйэлээх буолуҥ
[108]».
10
Арахсыы туһунан
1 Иисус мантан тахсан, Иордан уҥуоргу эҥээринэн Иудея сиригэр кэлбитэ. Киниэхэ эмиэ дьон мустубута, Кини, үгэһинэн, ол дьону үөрэппитэ.
2 Фарисейдар кэлэн Кинини холоон көрөн: «Эр киһи ойоҕуттан арахсара көҥүллэнэр дуо?» – диэн ыйыппыттара.
3 «Оттон Моисей эһиэхэ тугу ыйбытай?» – диэбитэ Иисус.
4 «Моисей дьахтарга арахсар суругу биэрэн баран, арахсары көҥүллээбитэ», – диэн хоруйдаабыттара.
5 Иисус эппитэ: «Эһиги сүрэххит дьэбирин иһин, кини эһиэхэ итини көҥүллээбитэ.
6 Аан бастакыттан, аан дойду айыллыаҕыттан, Таҥара эр киһини уонна дьахтары айбыта.
7 Онон „киһи ийэлээх-аҕатын хаалларан
8 ойоҕор холбоһуо
[109], оччоҕо иккиэн биир эт-хаан буолуохтара“, ол аата кинилэр аны икки аҥыы буолбатахтар – иккиэн биир буолаллар.
9 Онон Таҥара холбообутун киһи араарбатын».
10 Үөрэнээччилэр, дьиэҕэ киирэн баран, бу туһунан өссө биирдэ ыйыппыттара. «11 Ойоҕуттан арахсан атын дьахтары ойох ылар киһи – көссүүлэһэр, – диэбитэ Иисус. – 12 Дьахтар эмиэ, эриттэн арахсан атын киһиэхэ эргэ тахсар буоллаҕына – көссүүлэһэр».
Иисус Христос уонна кыра оҕолор
13 Таарыйдын диэн Киниэхэ кыра оҕолору аҕалтаабыттарын, үөрэнээччилэрэ чугаһаппатахтара
[110].
14 Иисус ону көрөн, абаран эппитэ: «Оҕолору Миэхэ аһардыҥ, кинилэр Миэхэ кэлэллэрин мэһэйдээмэҥ: Таҥара Саарыстыбатыгар манныктар киирэллэр.
15 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Таҥара Саарыстыбатын оҕо курдук ылымматах киһи онно киириэ суоҕа».
16 Уонна оҕолору кууһан ылан баран, илиитин ууран туран алҕаабыта.
Эдэр баай
17 Иисус суол устун баран эрдэҕинэ, биир киһи сүүрэн кэлэн Кини иннигэр сөһүргэстии түспүтэ: «Үтүө Үөрэтээччи! Бараммат олоххо тиксэр туһугар, мин тугу гыныахтаахпыный?»
18 Иисус эппитэ: «Эн Миигин тоҕо үтүө диэн ааттыыгыный? Таҥараттан ураты үтүө ким да суох. 19 „Көссүүлэһимэ, өлөрүмэ, уорума, сымыйанан туоһулаама, албыннаама, ийэлээх-аҕаҕын ытыктаа“ диэн кэриэстэри эн билэҕин».
20 Киһи эппитэ: «Үөрэтээччи, мин итини барытын оҕо эрдэхпиттэн тутуһабын».
21 Иисус кинини таптыы көрбүтэ. «Биир эйиэхэ тиийбэт, – диэбитэ Кини. – Баран туох баардааххын барытын атыылаан дьадаҥыларга түҥэт, оччоҕо Халлааҥҥа баайдаах буолуоҥ; итиэннэ кэлэн кириэскин ылан
[111] Миигин батыс».
22 Киһи бу тылтан санньыйан, сирэйэ-хараҕа өһөн баран хаалбыта; кини олус баай этэ.
23 Иисус, тулатын эргиччи көрөн баран, үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Баай дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэллэрэ хайдахтаах ыараханый!»
24 Үөрэнээччилэрэ Кини эппитин дьулайа истибиттэрэ. «Оҕолоор! Баайдарыгар эрэнэр дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэллэрэ хайдахтаах ыараханый!
[112] – Иисус хатылаан эппитэ. –
25 Баай киһи Таҥара Саарыстыбатыгар киирэринээҕэр, тэбиэн иннэ үүтүнэн дөбөҥнүк ааһыаҕа».
26 Үөрэнээччилэр бэркиһээн: «Оччоҕо ким кыайан быыһанарый?» – дэһиспиттэрэ.
27 Иисус кинилэр диэки көрөн баран эппитэ: «Ол дьоҥҥо кыаллыбат – Таҥараҕа кыаллар. Таҥара кыайбатаҕа диэн суох».
Иисус Христоһу батыспыт дьону туох наҕараада күүтэрий?
28 Петр Киниэхэ эппитэ: «Биһиги тугу барытын быраҕан туран, Эйигин батыспыппыт».
«29 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – Мин туспар уонна Евангелие туһугар дьиэлэрин, убайдарын-бырааттарын, эдьиийдэрин-балыстарын, ийэлэрин-аҕаларын, оҕолорун, эбэтэр сирдэрин хаалларбыттар 30 билигин, бу кэмҥэ, үүрүллэ да сылдьан, сүүс төгүл элбэх дьиэни, убайы-бырааты, аҕаһы-балыһы, ийэни, оҕону уонна сири булуохтара, онтон кэлэр Үйэҕэ бараммат олоххо тиксиэхтэрэ. 31 Үгүс бастакылар кэнники буолуохтара, кэнникилэр бастакы буолуохтара».
Иисус Христос өлөн баран тиллиэхтээҕин үсүһүн этэр
32 Кинилэр Иерусалимнаан испиттэрэ: Иисус иннилэригэр иһэрэ, үөрэнээччилэрэ ытырыктата саныыллара, кэнниттэн батыһан иһэн дьулайа, куттана испиттэрэ. Кини Уон Иккиэлэрин эмиэ ыҥыран ылан, иннигэр туох күүтэрин кэпсээбитэ: «33 Дьэ, бу Иерусалимнаан иһэбит. Киһи Уолун архиерейдарга уонна сокуонньуттарга туттардахтарына, Кинини өлөрөргө ууран Таҥараны билбэт омуктарга биэриэхтэрэ; 34 оччоҕо Кинини күлүү-элэк оҥостон, силлээн, кырбаан-сынньан баран, өлөрүөхтэрэ, ол гынан баран үһүс күнүгэр Кини тиллиэҕэ».
Иаковтаах Иоанн көрдөһүүлэрэ
35 Киниэхэ Зеведей уолаттара Иаковтаах Иоанн кэлэн эппиттэрэ: «Үөрэтээччи! Биһиги Эйигиттэн көрдөһүүлээхпит, ону толоруоххун баҕарабыт».
36 «Тугу толоруохпун баҕараҕытый?» – диэбитэ Кини.
37 «Эн албан аатырдаххына, биирбитин Бэйэҥ уҥа өттүгэр, иккиспитин хаҥас өттүгэр олордоор», – диэбиттэрэ.
38 «Тугу көрдөһөргүтүн бэйэҕит да билбэккит, – Иисус хоруйдаабыта. – Мин иһэр иһиппиттэн кыайан иһиэххит, Мин сүрэхтэнэрбинэн кыайан сүрэхтэниэххит дуо?»
39 «Кыайыахпыт», – дэспиттэрэ.
Иисус эппитэ: «Мин иһэр иһиппиттэн иһиэххит, Мин сүрэхтэнэрбинэн сүрэхтэниэххит, 40 ол эрээри Мин уҥа биитэр хаҥас өттүбэр ким олорорун Бэйэм быһаарбаппын: кимиэхэ бэлэмнэммит, ол олоруоҕа».
41 Маны истэн атын уон үөрэнээччи Иаковтаах Иоаҥҥа абарбыттара. 42 Иисус барыларын бииргэ ыҥыран ылан эппитэ: «Бары норуоттарга бас-көс дэтэр дьонноро баһылыылларын, үрдүк сололоохторо тойоргуулларын эһиги билэҕит. 43 Оттон эһиэхэ оннук буолбатын: ким эһиги ортоҕутугар улахаҥҥыт буолуон баҕарбыт – эһиэхэ чаҕар буоллун; 44 ким эһиги ортоҕутугар бастакыгыт буолуон баҕарбыт – барыгытыгар кулут буоллун. 45 Киһи Уола эмиэ Бэйэтигэр туһалатаары кэлбэтэҕэ, Бэйэтэ туһалаары, олоҕун бар дьон туһугар толук биэрээри, кэлбитэ».
Хараҕа суох Вартимейы үтүөрдүү
46 Иерихоҥҥа киирбиттэрэ. Кини үөрэнээччилэрин уонна да атын элбэх дьону кытта Иерихонтан тахсан истэҕинэ, Тимей уола Вартимей, хараҕа суох умнаһыт, суол кытыытыгар олороро. 47 Аттынан Иисус Назорей ааһан иһэрин истэн, Кини: «Давид Уола! Иисус! Миигин абыраа!» – диэн үөгүлээбитэ.
48 Үгүстэр кинини саба саҥара сатаабыттара да, Вартимей өссө күүскэ үөгүлээбитэ: «Давид Уола! Миигин абыраа!»
49 Иисус тохтоон, кинини ыҥыралларыгар соруйбута. Хараҕа суох киһини ыҥыран: «Куттаныма, тур, эйигин ыҥырар!» – диэбиттэрэ. 50 Киһи, сонун устан быраҕаат, туран Иисуска кэлбитэ.
51 «Тугу көрдөһүөххүн баҕараҕын?» – диэн ыйыппыта Иисус.
Хараҕа суох киһи эппитэ: «Раввуни! Мин көрөр буолуохпун баҕарабын».
52 «Чэ, бар, итэҕэлиҥ эйигин быыһаата», – диэбитэ Иисус. Сонно Вартимей хараҕынан көрөр буолан, суол устун Кинини батыһан барбыта.
11
Иерусалимҥа киирии
1 Иерусалим чугаһынааҕы Виффагиялаах Вифанияҕа, Елеон хайатыгар чугаһаан иһэн, Иисус икки үөрэнээччитин инники ыыппыта: «2 Бу иннигитигэр баар дэриэбинэҕэ тиийиҥ; онно киирээккитин кытта, ким да миинэ илик осела бааллан турар буолуоҕа, ону сүөрэн манна аҕалыҥ. 3 Ким эмэ бу тугу гынаҕыт диэн ыйыттаҕына, эһиги „Тойоммут наадыйар, сотору төннөрүөҕэ“ диэн хоруйдаарыҥ».
4 Үөрэнээччилэр биир быстах туора уулуссаҕа тиийэн, олбуор ааныгар осел оҕото баайыллан турарын булан, быатын сүөрбүттэрэ. 5 Онно турар сорох дьон ыйыппыттара: «Бу тугу гынаҕыт? Осел оҕотун тоҕо сүөрэҕит?» 6 Кинилэр Иисус эппитин курдук хоруйдаабыттарыгар анарааҥҥылар көҥүллээн ыыппыттара. 7 Оселу илдьэ кэлэн, үрдүгэр таҥастарын уурбуттара. Иисус оселу мииммитэ. 8 Үгүстэр суолга таҥастарын тэлгииллэрэ, сорохтор үүнэн турар мас лабааларын быһан ылан уураллара. 9 Иисуһу инниттэн-кэнниттэн арыаллаан иһээччилэр хаһыытаһа испиттэрэ: «Осанна! Айыы Тойон аатыгар Кэлэн Иһээччи алгыстаах! 10 Аҕабыт Давид кэлэн иһэр Саарыстыбата алгыстаах! Осанна мэҥэ халлааҥҥа!»
11 Иисус Иерусалимҥа кэлэн, Таҥара Дьиэтигэр киирбитэ. Кини, барытын сирийэн көрөн баран, күн киэһэрэн, Уон Иккиэлэрин кытта Вифанияҕа барбыта.
Смоковницаны кырааһын
12 Нөҥүө күнүгэр, Вифанияттан тахсыбыттарыгар, Кини аччыктаан кэлбитэ; 13 хойуу сэбирдэхтээх смоковница турарын ыраахтан көрөн, биир эмэ отону булаайамый диэн, чугаһаан кэлбитэ даҕаны, смоква хомуллар кэмэ илик буолан, сэбирдэхтэн биир да отону булбатаҕа. 14 Иисус маска туһаайан: «Аны үйэ-саас тухары ким даҕаны эн отоҥҥун сиэбэтин!» – диэбитэ. Бу эппитин үөрэнээччилэрэ истибиттэрэ.
Таҥара Дьиэтиттэн атыыһыттары үүрүү
15 Иерусалимҥа кэлбиттэрэ. Иисус, Таҥара Дьиэтигэр киирэн, атыыһыттары да, атыылаһааччылары да үүртэлээн таһаарбыта, харчы уларытааччылар остуолларын, холууп атыылааччылар ыскаамыйаларын түҥнэритэ анньыталаабыта, 16 Таҥара Дьиэтин иһинэн ким да тугу да тутан ааһарын көҥүллээбэтэҕэ. 17 Итиэннэ үөрэтэригэр эппитэ: «„Мин Дьиэм бары норуоттар үҥэр дьиэлэринэн ааттаныа“ диэн суруллубатаҕа этэ дуо? Ону эһиги ороспуойдар ордуулара оҥорбуккут».
18 Сокуонньуттар уонна архиерейдар маны истэн, Кинини хайдах эмэ гынан өлөрөр ньыманы көрдөөбүттэрэ; ол эрээри норуот бүттүүнэ Кини үөрэтэр үөрэҕин сөҕөрүн иһин, кинилэр Иисустан куттанар этилэр.
19 Киэһэ буолбутугар Кини үөрэнээччилэрин кытта куораттан тахсан барбыта.
Куура хаппыт смоковница
20 Сарсыарда эрдэ били смоковница аттынан ааһан иһэн көрбүттэрэ, мас силиһигэр тиийэ хатан хаалбыт этэ. 21 Петр, бэҕэһээҥҥини өйдөөн кэлээт, Киниэхэ: «Равви! Көр эрэ, Эн кыраабыт маһыҥ хатан хаалбыт», – диэбитэ.
22 Иисус итиннэ хоруйдаан кинилэргэ эппитэ: «Эһиги Таҥараны итэҕэйэр буолуҥ.
23 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, ким бу хайаны, көтөҕүллэн тахсан муораҕа түс дии туран, эппитим туолуо диэн ис сүрэҕиттэн, кыратык да саарбахтаабакка, итэҕэйэр буоллаҕына, тугу эппитэ туолуо.
24 Ол иһин эһиэхэ этэбин: Таҥараҕа үҥэргитигэр, тугу да көрдөспүккүт иһин, ылыахпыт
[113] диэн итэҕэйэн туран көрдөһүҥ, оччоҕо көрдөспүккүт барыта эһиэхэ бэриллиэҕэ.
25 Уонна үҥэ туран, кимиэхэ эмэ хоргута саныырдаах буоллаххытына, кинини бырастыы гыныҥ, оччоҕо эһиги Халлааннааҕы Аҕаҕыт эмиэ эһиги аньыыгытын-буруйгутун бырастыы гыныаҕа.
26 Оттон бырастыы гыммат буоллаххытына, Халлааннааҕы Аҕаҕыт эмиэ эһиги аньыыгытын-буруйгутун бырастыы гыныа суоҕа»
[114].
Иисус Христос быраабын туһунан ыйытыы
27 Онтон эмиэ Иерусалимҥа кэлбиттэрэ. Иисус Таҥара Дьиэтигэр сырыттаҕына, архиерейдар, сокуонньуттар уонна аҕа баһылыктар Киниэхэ кэлэн:
28 «Ханнык быраапкынан Эн итинник быһыыланныҥ?
[115] Ким Эйиэхэ итинник быһыыланар быраабы биэрбитэй?» – диэбиттэрэ.
«29 Мин эмиэ эһигиттэн биири ыйытыам, – диэбитэ Иисус. – Онно хоруйдаатаххытына, Мин эмиэ ханнык бырааппынан итинник быһыыламмыппын эһиэхэ этиэм. 30 Иоанн сүрэхтиир көҥүлүн хантан ылбытай: Таҥараттан дуу, дьонтон дуу? Миэхэ хоруйдааҥ».
31 Кинилэр бэйэлэрин икки ардыларыгар сүбэлэспиттэрэ: «Таҥараттан диэтэхпитинэ, оччоҕо эһиги кинини тоҕо итэҕэйбэтэххитий диэҕэ». 32 Оттон дьонтон диэхтэрин кинилэр норуоттан куттаналлара, тоҕо диэтэххэ, Иоанн чахчы пророк буоларын бука бары итэҕэйэллэрэ. 33 Онон: «Билбэппит», – диэн хоруйдаабыттара.
«Оччоҕо Мин эмиэ ханнык бырааппынан итинник быһыыланарбын эһиэхэ эппэппин», – диэбитэ Иисус.
12
Виноградник үлэһиттэрин туһунан домох
1 Онтон кинилэргэ маннык домоҕу кэпсээбитэ:
«Биир киһи, виноградник олордон баран, онтукатын күрүөлээн кэбиспит, иһигэр сүмэһин сүүрдэр оҥкучах хаспыт, харабыл башнятын туппут, итиэннэ барытын виноград үүннэрээччилэргэ туттаран баран, ыраах дойдуга аттаммыт. 2 Виноград ситэр кэмэ кэлбитигэр кини били үүннэрээччилэргэ отонуттан ыллара, чаҕарын ыыппыт. 3 Үлэһиттэр чаҕары тутан ылан илдьи сынньыбыттар уонна туга да суох төттөрү ыыппыттар. 4 Өссө биир атын чаҕарын ыыппытын эмиэ төбөтүн тааһынан хайа охсон, атаҕастаан төттөрү ыыппыттар. 5 Өссө ыыппыт: ону даҕаны, онтон да атын ыыппыт элбэх киһитин – сороҕун кырбаабыттар, сороҕун өлөрбүттэр.
6 Тиһэҕэр өссө биир соҕотох таптыыр уоллааҕын, уолбун ытыктыахтара дии санаан, ыыппыт.
7 Онуоха виноградник үлэһиттэрэ сүбэлэспиттэр: „Бу нэһилиэнньик, онон кинини өлөрдөхпүтүнэ, нэһилиэстибэтэ биһиэхэ тиксиэ“. 8 Кинини тутан ылан өлөрөн баран, виноградник тас өттүгэр бырахпыттар.
9 Оччотугар виноградник хаһаайына тугу гыныан сөбүй? – Кини үлэһиттэри кэлэн өлөрөн баран, винограднигын атыттарга туттарыаҕа. 10-11 Ама эһиги Суруйууларга „Тутааччылар бырахпыт таастара муннук тутаах тааһа буолла. Бу – Айыы Тойон оҥоһуута, биһиги маны көрө сөҕөбүт“ диэн суруллубутун аахпатаххыт дуо?»
12 Бу домоҕунан кинилэри кэпсээбитин өйдөөн, сонно Иисуһу тутан ылыахтарын баҕарбыттара да, норуоттан чаҕыйан, туппакка баран хаалбыттара.
Император түһээнэ
13 Бу кэнниттэн тылыттан иҥиннэрээри, Киниэхэ хас да фарисейы кытта иродианнары ыыппыттара. 14 Олор кэлэн Киниэхэ эппиттэрэ:
«Үөрэтээччи! Эн көнөҕүн, кимиэхэ да бэрт буола сатаабаккын билэбит; Эн хайа да киһини, кимин-тугун көрбөккө, дьиҥ чахчы Таҥара суолугар үөрэтэҕин. Рим ыраахтааҕытыгар түһээни төлүүр көҥүллэнэр дуу, суох дуу? Биһиги төлүүрбүт сөп дуу, төлөөбөппүт сөп дуу?»
15 Иисус, кинилэр кубулуналларын билэр буолан: «Миигин тоҕо холоон көрөҕүт? – диэбитэ. – Миэхэ динарийда аҕалан көрдөрүҥ».
16 Манньыат аҕалан биэрбиттэригэр: «Бу ким мөссүөнэ, ким суруга сылдьарый?» – диэн ыйыппыта.
«Ыраахтааҕы киэнэ», – дэспиттэрэ.
17 Онуоха Иисус эппитэ: «Оннук буоллаҕына, ыраахтааҕы киэнин ыраахтааҕыга, Таҥара киэнин Таҥараҕа биэриҥ». Кинини бары сөҕө истибиттэрэ.
Өлбүттэр тиллиилэрин туһунан ыйытыы
18 «Өлбүттэр тиллибэттэр» диир саддукейдар Киниэхэ кэлэн ыйыппыттара: «19 Үөрэтээччи! Моисей Сокуонугар „Ким эмэ убайа ойоҕор оҕо хаалларбакка өллөҕүнэ, быраата кини ойоҕун ылан, убайын удьуорун салҕаатын“ диэн сурулла сылдьар. 20 Сэттэ бырааттыылар бааллара: улаханнара ойох ылбыта да, өлөрүгэр киниттэн оҕо хаалбатаҕа; 21 иккис бырааттара бу дьахтары ойох ылан баран, эмиэ оҕо хаалларбакка өлбүтэ; үһүс бырааттарыгар эмиэ ситигирдик буолбута. 22 Бу дьахтары сэттиэн ыла сылдьыбыттара да, хайаларыттан да оҕо хаалбатаҕа. Оттон барыларын кэнниттэн дьахтар өлбүтэ. 23 Онон тиллии кэмэ тиийэн кэллэҕинэ, дьахтар хайаларын ойоҕо буолуой? Сэттиэн кинини ыла сылдьыбыттара эбээт».
24 Иисус эппитэ: «Эһиги Суруйуулары да, Таҥара күүһүн да билбэт буолаҥҥыт, итинтэн мунаҕыт. 25 Өлбүттэр тилиннэхтэринэ, ойох да ылыахтара, эргэ да барыахтара суоҕа: Халлааҥҥа баар Аанньаллар курдук буолуохтара. 26 Оттон өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин туһунан эһиги Моисей кинигэтигэр аахпатаххыт дуо? Таҥара умайа турар талахтан Моисейга „Мин – Авраам Таҥарата, Исаак Таҥарата уонна Иаков Таҥарата буолабын“ диэн эппитин? 27 Кини өлбүттэр Таҥаралара буолбатах, тыыннаахтар Таҥаралара. Онон эһиги улаханнык сыыстараҕыт».
Кэриэстэртэн саамай суолталаахтара
28 Кинилэр мөккүһэллэрин иһиллээн турбут сокуонньуттартан биирдэстэрэ, Иисус үчүгэйдик хоруйдаабытын истэн, чугаһаан кэлэн: «Кэриэстэртэн хайалара саамай суолталааҕый?» – диэн ыйыппыта.
29 Иисус киниэхэ эппитэ: «Кэриэстэртэн саамай суолталаахтара – „Иһит, Израиль! Биир эрэ Айыы Тойон баар – биһиги Айыы Тойон Таҥарабыт; 30 Айыы Тойон Таҥараҕын ис сүрэххиттэн, ис дууһаҕыттан, туох баар өйгүнэн-санааҕынан, күүскүнэн-күдэххинэн барытынан таптаа“. 31 Оттон иккис итиниэхэ холоонноох кэриэс – „Чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа“. Бу иккиттэн ордук суолталаах кэриэс суох».
32 Сокуонньут эппитэ: «Бэрт сөп, Үөрэтээччи! „Таҥара биир эрэ, Киниттэн ураты атын суох“ диэн Эн чахчыны эттиҥ. 33 Кинини „бүтүн сүрэхпитинэн, бүтүн өйбүтүнэн-санаабытынан, бүтүн дууһабытынан, бүтүн күүспүтүнэн-күдэхпитинэн таптыахтаахпыт“ уонна „чугастааҕыбытын эмиэ, бэйэбитин таптыырбыт курдук, таптыахтаахпыт“. Бу ханнык да уокка уматыллар сиэртибэтээҕэр, бэлэхтээҕэр-туһахтааҕар быдан ордук».
34 Кини өйдөөхтүк хоруйдаабытын истэн, Иисус: «Эн Таҥара Саарыстыбатыттан ырааҕа суоххун», – диэбитэ. Бу кэннэ ким да санаата кэлэн, Киниттэн тугу да ыйыппатаҕа.
Христос ким Уолай?
35 Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэ туран, Иисус салгыы эппитэ: «Сокуонньуттар Христоһу тоҕо Давид Уола диэн ааттыылларый? 36 Давид бэйэтэ Сибэтиэй Тыынынан этэр эбээт: „Айыы Тойон мин Тойоммор өстөөхтөргүн үктэл оҥостон олорор гына Эйиэхэ самнаран биэриэхпэр диэри, Мин уҥа өттүбэр олор диэбитэ“ диэн. 37 Онон Давид бэйэтэ Кинини Тойонум диэн ааттыыр буоллаҕына, оччоҕо хайдах Кини Давид Уола буоларый?»
Норуот Кинини үөрүүнэн истибитэ.
«
38 Сокуонньуттартан сэрэниҥ, – диэн Иисус дьону үөрэппитэ. – Кинилэр уһун таҥастанары
[116], болуоссакка уруйданары,
39 синагогаҕа инники эрээккэ, малааһыҥҥа бастыҥ олоххо олорору сөбүлүүллэр;
40 огдооболору хорон сиэччилэр, дьон көрөрүгэр өр үҥээччилэр эмиэ кинилэр, онон ыартан ыар буруйга тиксиэхтэрэ».
Огдообо сиэртибэтэ
41 Иисус харчы түһэрэр иһиттэри утары олорон, онно харчыны хайдах угалларын көрбүтэ. Үгүс баайдар баһаам харчыны укпуттара. 42 Арай биир дьадаҥы огдообо дьахтар тиийэн кэлэн, икки бытархай манньыаты кылыр гына түһэрбитэ.
43 Иисус үөрэнээччилэрин ыҥыран ылан, эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу дьадаҥы огдообо дьахтар харчы угар иһиккэ барыларыттан элбэҕи укта. 44 Бары бэйэлэрин ордук харчыларын укпуттара, оттон кини буоллаҕына айаҕар эрэ тиийэр кырыымчык харчытын олоччу укта».
13
Бүтэр уһук бэлиэлэрэ
1 Таҥара Дьиэтиттэн тахсан баран эрдэҕинэ, үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ Киниэхэ эппитэ: «Үөрэтээччи! Көр эрэ, хайдахтаах таастарый, хайдахтаах тутууларый!»
2 «Бу сүҥкэн тутуулары көрөҕүн дуо? – диэбитэ Иисус киниэхэ. – Бу барыта, манна таастан таас орпот гына, урусхалланыаҕа».
3 Онтон Кини Таҥара Дьиэтин утары Елеон хайатыгар тахсан олордоҕуна, Петр, Иаков, Иоанн уонна Андрей буоланнар атын ким да суоҕар: 4 «Ити хаһан буолуоҕай? Уонна ити туолара чугаһаабытын биһиги хайдах билэбит? Бэлиэтэ тугуй?» – диэн ыйыппыттара.
«
5 Ким да эһигини дэҥ үктэппэтин курдук, сэрэхтээх буолуҥ, – диэбитэ Иисус. –
6 Үгүстэр Мин ааппынан ааттанан, „бу Мин“ дэнэн кэлэн, элбэх дьону албыннарыгар үктэтиэхтэрэ.
7 Чугаһынан-ырааҕынан сэрии турбутун иһиттэххитинэ, эһиги уолуйбат буолуҥ: ол барыта буолуохтаах эрээри, өссө да бүтэр уһук буолбатах.
8 Норуот норуоту, саарыстыба саарыстыбаны утары өрө туруоҕа; онон-манан сир хамсааһына буолуталыаҕа, сут туруоҕа, аймалҕан саҕаланыаҕа
[117]. Бу – төрүүр талыы киириитэ эрэ буолар.
9 Ол эрээри бэйэҕитин көрүнэ сылдьыҥ. Эһигини тутан ылан дьүүлгэ тардыахтара, синагогаларга кырбыахтара; эһиги Мин туспуттан, Миигин туоһулаары, баһылыктар уонна ыраахтааҕылар иннилэригэр туруоххут. 10 Ол гынан баран бүтэр уһук кэлиэн иннинэ, бары норуоттарга Евангелиены иһитиннэриллиэхтээх. 11 Эһигини тутан ылан дьүүлгэ тартахтарына, тугу этэбит диэн санаарҕаамаҥ, төбөҕүтүн сынньымаҥ, ол чааска эһиэхэ туох бэриллэр да, ону этээриҥ – онно эһиги буолбатах, Сибэтиэй Тыын саҥарыаҕа. 12 Убай быраатын, аҕа оҕотун өлөр өлүүгэ анньан биэриэҕэ, оҕолор төрөппүттэрин утары турунуохтара, кинилэри өлөртүөхтэрэ. 13 Мин аатым туһуттан эһигини бары абааһы көрүөхтэрэ; ол эрээри тиһэҕэр тиийэ тулуйбут киһи – быыһаныаҕа.
Кэнэҕэс буолуохтаах улуу сор-муҥ
14 Оттон Даниил пророк өтө көрөн эппитин курдук
[118], „иччитэхсийии сидьиҥэ“ ханна туруо суохтаах сиригэр турбутун көрдөххүтүнэ (маны ааҕааччы сөпкө өйдүөхтүн), оччоҕо Иудеяҕа баар дьон хайаҕа куоттуннар;
15 ким дьиэ үрдүгэр сылдьыбыт – дьиэтиттэн тугу да ыла түспэтин;
16 ким хонууга сылдьыбыт – сонун ыла эргиллибэтин.
17 Ыарахан да буолуо ол кэмҥэ оһоҕостоох дьахталларга, эмиийдээх оҕолоох ийэлэргэ!
18 Ол куотуугут
[119] кыһыҥҥы кэмҥэ түбэспэтин туһугар үҥүҥ.
19 Ол күннэргэ Таҥара аан дойдуну айыаҕыттан ыла баччааҥҥа диэри буола илик уонна буолбат даҕаны кутурҕана саҕаланыаҕа.
20 Айыы Тойон ити кэми кылгаппатаҕа буоллар, инчэҕэй эттээх быыһаныа суох этэ, ол эрээри Кини Бэйэтэ талан ылбыт дьонун туһугар ити кэми кылгаппыта.
21 Оччоҕо ким эмэ эһиэхэ „Көрүҥ, Христос манна баар!“ эбэтэр „Көрүҥ, онно баар!“ диэтэҕинэ, итэҕэйбэт буолуҥ. 22 Сымыйа христостар, сымыйа пророктар, өрө тураннар, табыллар буоллаҕына, талыллыбыт дьону кытта албыҥҥа үктэтээри, араас сөҕүмэр бэлиэлэри, дьиктилэри көрдөрүөхтэрэ. 23 Оттон эһиги сэрэхтээх буолуҥ. Бу туох буолуохтааҕын барытын эһиэхэ эрдэттэн кэпсээтим.
Киһи Уолун кэлиитэ
24 Ол күннэргэ, кутурҕан кэнниттэн, „күн хараара өлүөҕэ, ый сырдыгын биэрбэт буолуоҕа, 25 халлаантан сулустар сууллуохтара, халлаан күүстэрэ айгырыахтара“, 26 оччоҕо Киһи Уола сүдү күүһүрэн, албан аатыран былыттарга уйдаран иһэрин көрүөхтэрэ. 27 Кини, Аанньалларын ыыталаан, аан дойду түөрт муннугуттан, сир-халлаан уһугуттан Бэйэтэ талан ылбыт дьонун хомуйтаран ылыаҕа.
28 Бу смоковницаны холобур оҥостуҥ: лабаалара хайыы-үйэ сымнаан, сэбирдэхтэрэ быган таҕыстахтарына, эһиги сайын чугаһаабытын билэҕит. 29 Ол курдук эмиэ, бу этиллибит туолан эрэрин көрдөххүтүнэ, эһиги биири билиэх тустааххыт: ол аата Кини чугаһаабыт, ааҥҥа кэлбит. 30 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: субу көлүөнэ ааһа илигинэ, бу эппитим барыта буолуоҕа. 31 Сир-халлаан суола суох симэлийиэҕэ, оттон Мин этэр тылым симэлийиэ суоҕа.
Кини кэлэр күнэ да, чааһа да биллибэт
32 Ол күнү да, чааһы да ким да билбэт: халлааҥҥа баар Аанньаллар даҕаны, Уола даҕаны – Аҕата эрэ билэр.
33 Онон сэрэниҥ, сэргэх буолуҥ, Таҥараҕа үҥэ сылдьыҥ
[120]: ол кэм хаһан тиийэн кэлэрин эһиги билбэккит.
34 Киһи айаҥҥа турунарыгар, дьиэтин-уотун чаҕардарыгар хаалларан, хас биирдиилэригэр сорудах биэрэн баран, аан харабылыгар „сэргэх буол“ диэн дьаһайбытын тэҥэ буолуоҕа.
35 Онон сэргэх сылдьыҥ: дьиэлээх хаһаайын хаһан төннөрүн – киэһэ дуу, түүн үөһүгэр дуу, бөтүүк хаһыытыырын саҕана дуу, биитэр сарсыарда дуу кэлэрин – эһиги билбэккит.
36 Аны эмискэ тиийэн кэлэн, утуйа сытаргытын булан ылаарай!
37 Бу эһиэхэ эппиппин барыгытыгар этэбин: сэргэх сылдьыҥ».
14
Иисус Христоһу утары куомуннаһыы
1 Икки күнүнэн Паасха уонна Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыга саҕаланыахтааҕа. Архиерейдар уонна сокуонньуттар Иисуһу албыннаан тутан ылан өлөрөр албаһы көрдөөбүттэрэ. 2 «Бырааһынньык эрэ кэмигэр түбэһиннэримиэҕиҥ, аны норуот өрө туруо», – диэн сүбэлэспиттэрэ.
Вифанияҕа арыынан аҕааһын
3 Иисус, Вифанияҕа кэлэн, араҥ ыарыыга ыалдьа сылдьыбыт Симон дьиэтигэр аһаары өттүгэстээн сыттаҕына, биир дьахтар күндү сыаналаах ыраас нард
[121] кутуллубут алебастр иһити тутан кэлбитэ; уонна, ол иһитин алдьатан, үчүгэй сыттаах арыытын Кини төбөтүгэр куппута.
4 Сорох ыалдьыттар онтон кыыһыран, бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Бу туох ааттаах ороскуотай? – дэһиспиттэрэ. –
5 Итини үс сүүс динарийтан
[122] да тахса сыанаҕа атыылаан, дьадаҥыларга түҥэтиэххэ сөп этэ». Уонна дьахтары саҥарбыттара.
«6 Кэбиһиҥ, кинини тоҕо симитиннэрэҕит? – диэбитэ Иисус. – Кини Мин туспар үтүөнү оҥордо эбээт. 7 Дьадаҥылар эһигини кытта өрүү бииргэ буолуохтара, онон хаһан баҕардыгыт да, кинилэргэ үтүөнү оҥоруоххутун сөп; оттон Мин эһигини кытта өрүү бииргэ буолуом суоҕа. 8 Кини тугу кыайарын оҥордо: Мин эппин харалларга эрдэттэн бэлэмнээтэ. 9 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Евангелие аан дойду үрдүнэн ханна да иһитиннэриллибитин иһин, кинини эмиэ өйдүү-саныы сылдьыахтара, кини тугу оҥорбута ахтылла туруоҕа».
Иуда Искариот таҥнарыыта
10 Онуоха Иуда Искариот, Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ, Иисуһу таҥнаран биэрээри, архиерейдарга барбыта. 11 Кинилэр маны истэн үөрэн, харчынан төлүөх буолан эрэннэрбиттэрэ. Иуда Кинини туттаран биэрээри, тоҕоостоох түгэни көрдүү сылдьыбыта.
Паасхаҕа бэлэмнэнии
12 Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыгын бастакы күнүгэр – Паасхаҕа анаммыт бараан оҕотун өлөрүөхтээх күннэригэр – үөрэнээччилэрэ Иисустан: «Паасха аһын ханна аһыаххын баҕараҕыный? – диэн ыйыппыттара. – Биһиги баран бэлэмниэ этибит».
13 Иисус үөрэнээччилэриттэн икки киһини маннык этэн ыыппыта: «Куоракка барыҥ, онно купсууҥҥа уу баһан иһэр киһини көрсүөххүт; кинини батыһан, 14 ханна киирэр да, онно киирсэн дьиэлээх хаһаайыҥҥа „Үөрэтээччи үөрэнээччилэрин кытта Паасха аһын аһыыр хоһо ханнатын ыйыттарар“ диэриҥ. 15 Оччоҕо кини эһиэхэ бырааһынньыкка анаан тэриллибит үөһэ баар киэҥ-куоҥ хоһу көрдөрүөҕэ. Биһиэхэ онно бэлэмнээриҥ».
16 Үөрэнээччилэрэ суолга туруммуттара; куоракка кэлэн, Кини эппитин булан, паасханы бэлэмнээбиттэрэ.
«Эһигиттэн биирдэскит Миигин таҥнарыаҕа»
17 Киэһэ буолбутугар Кини Уон Иккиэлэрин кытта тиийэн кэлбитэ. 18 Өттүгэстээн сытан аһаан эрдэхтэринэ, Иисус эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһигиттэн биирдэскит, Миигин кытта бииргэ аһыы олорооччу, Миигин таҥнарыаҕа».
19 Кинилэр, онтон курутуйан, биир-биир Киниэхэ: «Ол ама мин буолуом дуо?» – дэһиспиттэрэ.
«20 Миигин кытта биир иһиттэн умньаан сии олорор киһи, Уон Иккиэлэртэн биирдэскит, – диэбитэ Иисус. – 21 Киһи Уола, Кини туһунан суруллубутун курдук, баран иһэр, ол эрээри сор-муҥ күүтэр Киһи Уолун таҥнарааччыны: кини олох да төрөөбөтөҕө буоллар, ордук буолуо этэ».
Айыы Тойон Аһылыга
22 Аһыы олордохторуна, Иисус килиэби ылан алҕаан баран, тоһутан кинилэргэ биэрбитэ итиэннэ: «Ылан сиэҥ, бу Мин Этим-сииним», – диэбитэ.
23 Онтон иһити ылан, Таҥараҕа махтанан баран, кинилэргэ биэрбитэ, бары ол иһиттэн испиттэрэ.
24 Иисус эппитэ: «Бу – бар дьон туһугар тохтор, Саҥа Кэс Тылы бигэргэтэр Мин Хааным. 25 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Таҥара Саарыстыбатыгар саҥа арыгыны иһиэхпэр диэри, Мин аны бу арыгыттан – виноград отонуттан – испэппин».
26 Айхал ырыаларын ыллаан баран, кинилэр Елеон хайатыгар тахсыбыттара.
Петр мэлдьэһиэхтээҕин өтө көрүү
«27 Эһиги бары бу түүн Миигиттэн тэйиэххит, – диэбитэ Иисус. – Барыта „Маныыһыты сууһардахпына, барааннар үрүө-тараа барыахтара“ диэн суруллубутун курдук буолуоҕа. 28 Онтон, тиллэн баран, Мин эһигини Галилеяҕа көһүтүөҕүм».
29 Петр Киниэхэ: «Бары да Эйигиттэн тэйбиттэрин иһин, мин тэйиэм суоҕа», – диэбитэ.
30 «Кырдьыгы эйиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – бу түүн, бөтүүк иккитэ хаһыытыан иннинэ, эн Миигиттэн үстэ аккаастаныаҥ».
31 Петр буоллаҕына өссө ордук итийэн-кутуйан туран эппитэ: «Эйигин кытта өлүөм да иһин, мин Эйигиттэн аккаастаныам суоҕа». Үөрэнээччилэр бары эмиэ ити курдук эппиттэрэ.
Гефсимания
32 Гефсимания диэн ааттанар дэриэбинэҕэ кэлбиттэрэ. Иисус үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Мин баран үҥэн кэлиэхпэр диэри, эһиги манна олоро түһүҥ». 33 Итиэннэ Петры, Иаковы уонна Иоанны илдьэ баран, ис-иһиттэн аймаһыйан, туоххаһыйан барбыта. 34 «Дууһам өлөр кутурҕаҥҥа ылларда; эһиги манна олоро түһүҥ, утуйумаҥ», – диэбитэ.
35 Итиэннэ иннин диэки бара түһээт, сиргэ умса түһэн, бу чаас, сатанар буоллаҕына, Кинини тумнан ааһарыгар көрдөһөн үҥпүтэ. 36 «Авва, Аҕаа! – диэбитэ. – Эйиэхэ туох барыта кыаллар. Бу эрэй-буруй иһитин Миигин тумуннар. Ол эрээри Мин көҥүлбүнэн буолбатын, Эн көҥүлгүнэн буоллун».
37 Онтон төннөн кэлэн көрбүтэ, үөрэнээччилэрэ утуйа сыталлара. «Симон, утуйа сытаҕын дуу? – диэбитэ Кини Петрга. – Эн биир чаас сэргэх сылдьа түһэриҥ кыаллыбата дуо? 38 Утуйумаҥ, тургутууну тулуйар туһугар, үҥүҥ. Тыын сэргэх, эт-хаан мөлтөх». 39 Итиэннэ эмиэ тэйэ баран, били эппитин хатылаан үҥпүтэ. 40 Төннөн кэлэн көрбүтэ, үөрэнээччилэрэ, халтаһалара ыараан хаалан, эмиэ утуйа сыталлара, онон Киниэхэ туох да диэн хардарыахтарын билбэтэхтэрэ.
41 Үһүс төгүлүн кэлэн эппитэ: «Эһиги кэм да утуйа, сынньана сытаҕыт дуу? Бүттэ, кэм-кэрдии кэллэ: Киһи Уола бу аньыылаахтар илиилэригэр бэриллэн эрэр. 42 Туруҥ, бардыбыт. Көрүҥ, Миигин таҥнарааччы чугаһаата».
Иисус Христоһу тутуу
43 Сонно, Кини маны этэ турдаҕына, Иуда, Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ, тиийэн кэлбитэ. Кинини кытта архиерейдар, сокуонньуттар уонна аҕа баһылыктар ыыппыт болоттоох-үөрбэлээх дьоно кэлсибиттэрэ. 44 Таҥнарыахсыт кинилэргэ эрдэттэн «мин Кими уураабытым – ол Иисус буолуоҕа, Кинини тутан ылан, эрэллээхтик манатан илдьээриҥ» диэн бэлиэ биэрбит этэ. 45 Иуда кэлээт да, Киниэхэ чугаһаан кэлэн: «Равви! Равви!» – диэн баран, күүскэ уураан ылбыта. 46 Кэлбит дьон Иисуһу саба түһэн тутан ылбыттара. 47 Онно турбут дьонтон биирдэстэрэ батаһын хаба тардан ылан, архиерей кулутун кулгааҕын быһа дайбаабыта.
«48 Эһиги, ороспуойу тутар курдук, Миэхэ болоттонон-үөрбэлэнэн кэлбиккит, – диэбитэ Иисус Кинини тута кэлбит дьоҥҥо. – 49 Хас күн аайы Мин эһигини Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэрим, онно эһиги Миигин туппатаххыт. Ол эрээри Суруйууларга этиллибит туолуохтун». 50 Онуоха үөрэнээччилэрэ бары Кинини быраҕан, куотан хаалбыттара.
51 Биир эдэр уол, сыгынньах этин холустанан эринэн баран Кинини батыспытын, буойуннар тутан ылбыттара. 52 Уол холустатын хаалларан, сыгынньаҕын куоппута.
Синедриоҥҥа
53 Иисуһу архиерейга аҕалбыттара; онно архиерей үлэһиттэрэ, аҕа баһылыктар уонна сокуонньуттар бары мустубуттара. 54 Петр Кинини ырааҕынан батыһан, архиерей тиэргэнигэр киирсэн хаалбыта; онно үлэһиттэри кытта кэккэлэһэ олорон, кулуһун уотугар иттибитэ.
55 Архиерейдар уонна синедрион бүттүүнэ, Иисуһу өлөрөөрү, Кинини утары туох эмэ туоһу көрдүү сатаабыттара да, булбатахтара. 56 Бэрт элбэх киһи Кинини утары сымыйанан туоһулуура гынан баран, бары тус-туһунан этэллэрэ.
57 Сорохтор Кинини утары туоһулаан эппиттэрэ: 58 «Кини бу дьон туппут Таҥаратын Дьиэтин урусхаллаан бараммын, үс хонугунан атыны, дьон туппатаҕын, тутуоҕум диирин биһиги истибиппит». 59 Ол эрээри бу да туоһулааһыннар син биир сөп түбэһиспэт этилэр.
60 Архиерей ортоку тахсан туран, Иисустан: «Эн тоҕо тугу да хоруйдаабаккын? – диэн ыйыппыта. – Эйигин утары бу тугу туоһулуулларый?» 61 Кини саҥата суох турбута, тугу да хоруйдаабатаҕа.
Архиерей эбии лаппыйан ыйыппыта: «Кэлиэхтээх Христос – Алгыстаах Таҥара Уола Эн дуо?»
62 «Мин, – диэбитэ Иисус. – Эһиги Киһи Уола Сүдү Күүстээх Таҥара уҥа өттүгэр олорорун уонна халлаан былыттарын кытта кэлэн иһэрин көрүөххүт».
63 Маны истэн, архиерей таҥаһын хайа тардыммыта: «Бу кэннэ туох туоһутугар эбии наадыйабытый? 64 Эһиги Таҥараны холуннарыыны иһиттигит! Онон туох диэн быһаараҕыт?»
Бары: «Кини өлөр буруйдаах!» – диэбиттэрэ. 65 Сорохтор Кинини силлээн киирэн барбыттара, итиэннэ сирэйин сабан баран: «Пророк, ким охсубутун эт!» – дии-дии, сирэйгэ охсуолаабыттара. Онтон аны чаҕардар Кинини кырбаабыттара.
Петр мэлдьэһиитэ
66 Петр аллара тиэргэҥҥэ олордоҕуна, архиерей чаҕар кыргыттарыттан биирдэстэрэ чугаһаан кэлэн, 67 иттэ олорор Петры сыныйан көрөн баран: «Эн эмиэ Назарет Иисуһун кытта сылдьарыҥ!» – диэбитэ.
68 «Билбэппин, ити тугу этэргин өйдөөбөппүн», – диэн мэлдьэһэн баран, Петр тас тиэргэҥҥэ тахсан барбыта; сонно бөтүүк хаһыытаабыта.
69 Чаҕар кыыс кинини иккиһин көрөн, онно турар дьоҥҥо: «Бу кинилэртэн биирдэстэрэ», – диэбитэ. 70 Петр эмиэ мэлдьэспитэ.
Чочумча буолаат онно турар дьон Петрга хаттаан эппиттэрэ: «Чахчы, эн Галилея олохтооҕунаҕын, кинилэртэн биирдэстэринэҕин. Саҥаҕыттан да биллэр
[123]».
71 «Ити этэр Киһигитин мин билбэппин», – диэн Петр сирдээх халлаанынан андаҕайбыта.
72 Бөтүүк иккистээн хаһыытаабыта. Иисус киниэхэ бөтүүк иккитэ хаһыытыан иннинэ, эн Миигиттэн үстэ аккаастаныаҥ диэбитин өйдөөн, Петр ытаан барбыта.
15
Пилат иннигэр
1 Сарсыарда эрдэ архиерейдар, аҕа баһылыктар, сокуонньуттар уонна синедрион бүттүүнэ мустан, сүбэлэһэн баран, Иисуһу кэлгийэн, Пилакка илдьэн биэрбиттэрэ.
2 «Эн кырдьык иудей Ыраахтааҕытынаҕын дуо?» – Пилат ыйыппыта.
«Эн бэйэҥ эттиҥ», – диэбитэ Иисус.
3 Архиерейдар Кинини элбэххэ буруйдаабыттара. 4 Пилат Киниттэн хат ыйыппыта: «Эн тоҕо тугу да хоруйдаабаккыный? Көрбөккүн дуо Эйигин хайдах курдук элбэххэ буруйдуулларын?» 5 Ол эрээри, Пилат дьиктиргиэн иһин, Иисус маныаха даҕаны тугу да хоруйдаабатаҕа.
Өлөрөргө ууруу
6 Бырааһынньыкка норуот көрдөһүүтүнэн Пилат биир хаайыылааҕы босхолуур үгэстээҕэ. 7 Ол саҕана буолбут өрө турууга дьону өлөрөн, биир санаалаахтарын кытта хаайыллан сытар Варавва диэн киһи баара. 8 Норуот Пилаттан кинилэр тустарыгар ити үгэһин өссө төгүл толороругар көрдөһөн барбыта.
9 «Эһиэхэ иудей Ыраахтааҕытын босхолоон биэриэхпин баҕараҕыт дуо?» – диэн ыйыппыта Пилат. 10 Архиерейдар ордугурҕаан Кинини туттарбыттарын Пилат билэр этэ. 11 Ол эрээри кинилэр Пилаттан Варавваны көрдөөн ыларга норуоту кикпиттэрэ.
12 «Оччоҕо иудей Ыраахтааҕыта диэн ааттыыр Киһигитин мин хайдах гынабын?» – диэн Пилат хат ыйыппыта.
13 «Кириэскэ тиир – Кинини!» – эмиэ үөгүлэһэн барбыттара.
14 «Кини туох куһаҕаны оҥорбутай?» – диэбитэ Пилат.
Онуоха өссө сэтэрэн: «Кириэскэ тиир – Кинини!» – диэн үөгүлэспиттэрэ.
15 Онон Пилат норуот санаатын табаары, кинилэргэ Варавваны босхолообута, оттон Иисуһу таһыйтаран баран, тиирэн өлөрөргө биэрбитэ.
Рим буойуннара Иисус Христоһу элэк оҥостоллор
16 Буойуннар Кинини дыбарыас түгэҕэр баар хаһаарымаҕа илдьэн, онно бүтүн этэрээти мунньубуттара; 17 санныгар кыһыл сону саба быраҕан баран, хатыылаах ыарҕаттан венок өрөн, төбөтүгэр кэтэрдибиттэрэ, 18 уонна: «Иудей Ыраахтааҕыта, туругур!» – диэн айхаллаабыттара; 19 торуосканан төбөҕө охсуолаабыттара, силлээбиттэрэ-хаахтаабыттара, сөһүргэстии-сөһүргэстии, Киниэхэ сүгүрүйбүтэ буолбуттара. 20 Дуоһуйуохтарыгар диэри, күлүү-элэк оҥостон баран, кыһыл сонун устан, Бэйэтин таҥаһын таҥыннарбыттара уонна өлөрө илдьибиттэрэ.
Кириэскэ тиирии
21 Ходуһаттан кэлэн ааһан иһэр Симон диэн ааттаах Киринеяттан төрүттээх киһини, Александр уонна Руф аҕаларын, Иисус кириэһин сүгэригэр күһэйбиттэрэ. 22 Иисуһу Голгофаҕа, ол аата «Бас уҥуоҕа» диэн ааттанар сиргэ аҕалбыттара. 23 Туймаардар арыгыны иһэрдэ биэрбиттэрин, Кини испэтэҕэ. 24 Иисуһу кириэскэ тиирбит дьон, таҥаһын үллэстээри, ким тугу ыларын быһаарсан түөрэх бырахсыбыттара.
25 Кинини кириэскэ үс чаас саҕана
[124] тиирбиттэрэ.
26 Төбөтүн үрдүнэн буруйа – «Иудей Ыраахтааҕыта» диэн суруллан турара.
27 Кинини кытта икки ороспуонньугу тиирбиттэрэ: биирин Кини уҥа өттүгэр, атынын хаҥас өттүгэр.
28 Онон Суруйууларга «Кинини хара дьайдаахтарга тэҥнээбиттэрэ» диэн этиллибит туолбута
[125].
29 Ааһан иһээччилэр, сэнээбиттии кэҕиҥнэһэ-кэҕиҥнэһэ: «Ээй, Эн, Таҥара Дьиэтин урусхаллаан баран үс күнүнэн тутааччы! – диэн үөҕэллэрэ. –
30 Бэйэҕин Бэйэҥ быыһан, кириэстэн түс!»
31 Архиерейдар эмиэ сокуонньуттардыын Кинини күлүү-элэк оҥостон: «Атыттары быыһыыра, оттон Бэйэтин быыһанар кыаҕа суох! – дэһэллэрэ. – 32 Христос, Израиль Ыраахтааҕыта, биһиги көрөн турдахпытына, сибилигин кириэстэн түстүн, дьэ оччоҕо итэҕэйиэхпит». Бэл Кинини кытта бииргэ тиириллибиттэр эмиэ үөҕэ турбуттара.
Иисус Христос өлүүтэ
33 Алта чаас саҕана сир үрдүгэр им балай хараҥа бүрүүкээн тоҕус чааска диэри
[126] оннук ыаһыран турбута.
34 Тоҕус саҕана Иисус улаханнык саҥаран: «Элои! Элои! Ламма савахфани?» – диэбитэ. (Ол аата, тылбаастаатахха – «Таҥарам, Таҥарам! Эн Миигин тоҕо хааллардыҥ?»)
35 Аттыгар турааччылартан сорохторо маны истэн: «Көр, Илияны ыҥырар!» – дэспиттэрэ.
36 Ким эрэ сүүрэн тиийэн, гуупкаҕа уксууһу оборторон ылан тайахха иилэн баран, онтун Кини уоһугар үҥүлүтэ туран: «Бэйи тохтооҥ, Илия Кинини түһэрэ кэлэр эбит дуу, суох дуу, көрүөхпүт», – диэбитэ.
37 Иисус улаханнык хаһыытаан баран, тыына быстыбыта.
38 Таҥара Дьиэтин ис быыһа үөһэттэн алларааҥҥа тиийэ икки аҥыы хайа барбыта.
39 Иисус иннигэр турбут сотник, Кини итинник хаһыытаан баран
[127] өлбүтүн көрөн: «Бу Киһи чахчы Таҥара Уола эбит!» – диэн саҥа аллайбыта.
40 Итини ыраахтан дьахталлар эмиэ көрөн турбуттара: кинилэр ортолоругар Мария Магдалина, кыра Иаков уонна Иосия
[128] ийэлэрэ Мария итиэннэ Саломия бааллара.
41 Кинилэр Иисуһу Галилеяттан ыла батыһа сылдьаннар, Киниэхэ сулууспалаабыттара. Итини таһынан Кинини кытта Иерусалимҥа кэлсибит атын элбэх дьахтар баара.
Иисус Христоһу харайыы
42 Киэһэрбитин иһин (бу бээтинсэ, субуота иннинээҕи күн этэ), 43 Сүбэ биллиилээх чилиэнэ, бэйэтэ эмиэ Таҥара Саарыстыбатын кэтэһэр киһи, Аримафеяттан төрүттээх Иосиф кэлэн, эр хаанын ылынан Пилакка киирбитэ уонна Иисуһу көрдөөбүтэ. 44 Иисус хайыы-үйэ өлбүтүн истэн, Пилат соһуйбута, онон сотнигын ыҥыран ылан, Кини хаһан өлбүтүн ыйыппыта; 45 сотниктан билэн баран, Иисуһу Иосифка бэрдэрбитэ. 46 Иосиф болотуна атыылаһан аҕалбыта уонна Кинини кириэстэн түһэрэн, ол болотунатыгар суулаан баран, очуоска оҥоһуллубут хаспахха сытыарбыта; хаспах айаҕын тааһынан бүөлэтэ уурбута. 47 Мария Магдалина уонна Иосия ийэтэ Мария Иисуһу ханна харайалларын көрөн турбуттара.
16
Иисус Христос тиллиитэ
1 Субуота ааспытыгар Мария Магдалина, Иаков ийэтэ Мария уонна Саломия буоланнар, Иисуһу оҕунуохтуу бараары, үчүгэй сыттаах мас арыытын атыыласпыттара. 2 Нэдиэлэ бастакы күнүгэр сарсыарда бэрт эрдэ, күн саҥа тахсыыта, хаспахха баран иһэн 3 бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Ким биһиэхэ хаспах аан тааһын сыҕарытан биэриэй?» – диэн кэпсэппиттэрэ. 4 Арай көрбүттэрэ, таастара сыҕарытыллыбыт буолан биэрбитэ; ол сүүнэ улахан таас этэ. 5 Кинилэр иһирдьэ киирэннэр, уҥа диэки үрүҥ таҥастаах эдэр киһи олорорун көрөн уолуйа куттаммыттара.
«6 Куттанымаҥ, – диэбитэ кини. – Эһиги кириэскэ тиириллибит Назарет Иисуһун көрдүүгүт; Иисус тиллибитэ, онон манна суох. Кинини сытыарбыт сирдэрэ бу баар. 7 Баран үөрэнээччилэригэр уонна Петрга этиҥ: „Иисус эһигини Галилеяҕа көһүтэр; эһиги Кинини, Бэйэтэ эппитин курдук, онно көрүөххүт“».
8 Дьахталлар хаспахтан тахсан, сүүрүүнэн барбыттара, тугу да өйдөөбөт буолуохтарыгар диэри куттаммыттара бэрдиттэн кимиэхэ да тугу да кэпсээбэтэхтэрэ.
Иисус Христос Мария Магдалинаҕа көстүүтэ
9 Иисус нэдиэлэ бастакы күнүгэр, сарсыарда эрдэ, тиллэн баран, бастакынан Мария Магдалинаҕа (урут киниттэн сэттэ абааһыны үүрэн таһаарбыта) көстүбүтэ. 10 Мария Кини үөрэнээччилэригэр, кутурҕаҥҥа ылларан ытаһа-соҥоһо олордохторуна тиийэн, тугу көрбүтүн кэпсээбитэ. 11 Кинилэр Иисус тыыннааҕын уонна Мария Кинини көрбүтүн истэн да баран, итэҕэйбэтэхтэрэ.
Иисус Христос икки үөрэнээччитигэр көстүүтэ
12 Бу кэнниттэн Иисус аны икки үөрэнээччитигэр, дэриэбинэҕэ баран истэхтэринэ, аара суолга атын дьүһүннэнэн көстүбүтэ. 13 Олор төннөн кэлэн үөрэнээччилэргэ кэпсээбиттэрэ эрээри, кинилэри эмиэ итэҕэйбэтэхтэрэ.
Иисус Христос уон биир үөрэнээччитигэр көстүүтэ
14 Кэлин Иисус уон биир үөрэнээччигэ барыларыгар аһыы олордохторуна көстөн кэлэн, итэҕэлэ суохтарын, тыйыс сүрэхтээхтэрин, Кини тиллибитин көрбүттэри итэҕэйбэтэхтэрин иһин, хомуруйбута. 15 Итиэннэ кинилэргэ эппитэ: «Эһиги аан дойду устун сылдьан бар дьоҥҥо Евангелиены иһитиннэриҥ. 16 Ким итэҕэйэн сүрэхтэммит – быыһаныа, ким итэҕэйбэтэх – дьүүллэниэ. 17 Итэҕэйбиттэри дьикти бэлиэлэр арыаллыахтара: кинилэр Мин ааппынан дьонтон абааһылары үүрэн таһаарыахтара, саҥа тылларынан саҥарыахтара; 18 моҕойдору сыгынньах илиилэринэн ылыахтара; дьааттаах сүлүһүнү да истэхтэринэ, туох да буолуохтара суоҕа; ыарыһахтарга илиилэрин ууран туран үҥтэхтэринэ, олор үтүөрүөхтэрэ».
Айыы Тойон Халлааҥҥа барыыта
19 Айыы Тойон
[129] маны этэн баран, Халлааҥҥа тахсан Таҥара уҥа өттүгэр олорбута.
20 Оттон үөрэнээччилэрэ сир-сир устун сылдьан Айыы Тойон көмөтүнэн бар дьону үөрэппиттэрэ. Кинилэр үөрэтэр үөрэхтэрин Иисус эппит дьикти бэлиэлэрэ бигэргэтэллэрэ. Аминь
[130].
ЛУКАТТАН СИБЭТИЭЙ ЕВАНГЕЛИЕ
1
Аан тыл
1 Үгүстэр биһиэхэ буолбут түбэлтэлэри сэһэргээн хайыы-үйэ суруйар буолбуттарыттан, 2 ону хара маҥнайгыттан көрбүт-истибит уонна Тыл туһугар сулууспалаабыт дьон биһиэхэ тиэрдибиттэрин 3 барытын төрдүттэн ырытан-чинчийэн көрөн бараммын, ытыктабыллаах Феофил, мин эмиэ барытын эйиэхэ саас-сааһынан суруйан биэрэргэ быһаарынным. 4 Бу урут истэн үөрэммит үөрэҕиҥ бигэ төрдүн билэргэр эйиэхэ көмөлөөх буолуоҕа.
Иоанн Сүрэхтээччи төрүүрүн иһитиннэрии
5 Ирод Иудея ыраахтааҕыта буолан олордоҕуна, Авия бөлөҕөр
[131] Захария диэн ааттаах аҕабыыт баара; кини кэргэнэ Аарон аҕатын ууһуттан төрүттээҕэ, аата Елисавета диэн этэ.
6 Иккиэн Айыы Тойон кэриэстэрин, ыйыыларын-кэрдиилэрин – барытын дьиэгэ суох толорор буолан, Таҥара иннигэр көнө дьон этилэр.
7 Елисавета кыайан оҕоломмот буолан, оҕолоро суох этэ, иккиэн хайыы-үйэ кырдьаҕас саастаахтара.
8 Биирдэ Захария, бөлөҕүн ирээтэ кэлэн, Таҥара иннигэр сулууспалыы сылдьыбыта. 9 Аҕабыыттар үгэстэринэн сэрэбиэй бырахпыттарыгар фимиам уматыыта киниэхэ түбэспитэ. Захария Айыы Тойон Дьиэтигэр киирбитэ, 10 оттон дьон, кини фимиам уматар кэмигэр таска туран үҥпүтэ.
11 Арай Захария көрдөҕүнэ: үчүгэй сыттаах сиэртибэни уматар остуол уҥа өттүгэр Айыы Тойон Аанньала турара. 12 Захария кинини көрөн өмүттэн, улаханнык куттаммыта. 13 Аанньал киниэхэ эппитэ: «Куттаныма, Захария, эн мэлииппэҥ Таҥараҕа тиийдэ. Кэргэниҥ Елисавета эйиэхэ уол оҕону төрөтүөҕэ, эн кинини Иоанн диэн ааттыаҥ. 14 Эйиэхэ улуу үөрүү кэмэ үүнүөҕэ, үгүстэр кини төрөөбүтүттэн үөрүөхтэрэ. 15 Кини Айыы Тойон иннигэр улуу киһи буола үүнэн тахсыаҕа; ханнык да арыгыны, итирдэр утаҕы иһиэ суоҕа, ийэтин иһиттэн тахсаат да, Сибэтиэй Тыынынан туолуоҕа; 16 кини Израиль уолаттарын үгүстэрин Айыы Тойон Таҥараларыгар эргилиннэриэҕэ; 17 аҕалары оҕолорун кытта эйэлэһиннэрэн, бас бэриммэттэри кырдьык суолугар төнүннэрэн, норуоту Айыы Тойон кэлэригэр бэлэмнээри, Илия курдук тыыннанан-күүстэнэн Кини иннигэр баран иһиэҕэ».
18 Захария Аанньалтан: «Бу чахчытын мин хайдах билэбин? – диэн ыйыппыта. – Бэйэм кырыйдым эбээт, хотунум да сааһа ыраатта».
«19 Мин Таҥара иннигэр турар Гавриилбын, – диэбитэ Аанньал. – Кини миигин эйиэхэ маны этиттэрэ, бу үөрүүлээх илдьити биллэртэрэ ыыппыта. 20 Бу эппиппин итэҕэйбэтэҕиҥ иһин, Мин эппит тылым туолуор диэри, эн тылгыттан матан, кыайан саҥарбат буолуоҥ».
21 Дьон Захарияны күүтэн турбуттара, кини Таҥара Дьиэтигэр өр буолбутун дьиктиргээбиттэрэ. 22 Захария тахсан баран, дьоҥҥо тугу да кыайан эппэтэҕиттэн иһирдьэ көрүү көрбүт эбит диэн өйдөөбүттэрэ; кини саҥа таһаарбакка, илиитинэн эрэ кэпсэтэр этэ.
23 Таҥара иннигэр сулууспалыыр күннэрэ ааһаннар, Захария дьиэтигэр төннүбүтэ. 24 Бу кэнниттэн сотору кэргэнэ Елисавета ыарахан буолбута; кини биэс ый устата кистэнэ сылдьан: 25 «Дьон-сэргэ ыар тылыттан быыһаары, Айыы Тойон миэхэ маннык үтүөтүк сыһыаннаста», – диирэ.
Иисус Христос төрүүрүн иһитиннэрии
26 Онтон алтыс ыйыгар Таҥара Аанньалын Гавриилы Галилея Назарет диэн куоратыгар
27 Давид удьуора Иосиф кэргэн ылар кэпсэтиилээх Кыыһыгар ыыппыта; Кыыс аата Мария диэн этэ.
28 Аанньал кини дьиэтигэр киирэн: «Үөр-көт, Үрдүк Алгыстаах! – диэбитэ. – Айыы Тойон Эйигинниин! Эн дьахталлартан алгыстаахтарынаҕын!
[132]»
29 Мария Аанньалы көрөн, кини тылыттан симиттэн, бу эҕэрдэни хайдах да быһаарыан булбатаҕа. 30 Аанньал эппитэ: «Мария, куттаныма! Эн Таҥара үрдүк алгыһын ыллыҥ: 31 Эйиэхэ оҕо үөскээн Уолу төрөтүөҥ, Киниэхэ Иисус диэн ааты биэриэҥ. 32 Кини улуу буолуоҕа, Үрдүк Таҥара Уола диэн ааттаныаҕа; Айыы Тойон Таҥара Киниэхэ өбүгэтин Давид бүрүстүөлүн биэрэн 33 үйэлэр тухары Иаков удьуордарыгар ыраахтааҕылыаҕа; Кини Саарыстыбата муҥур уһуга суох буолуоҕа».
34 Мария Аанньалга: «Хайаан оннук буоларый, Мин эрэ суохпун эбээт?» – диэбитэ.
«35 Эйиэхэ халлаантан Сибэтиэй Тыын түһүөҕэ, Үрдүк Таҥара күүһэ сайыаҕа, – диэбитэ Аанньал, – онон Эн төрөтөр Сибэтиэй Оҕоҥ Таҥара Уола диэн ааттаныаҕа. 36 Бэл диэтэр аймаҕыҥ Елисавета, оҕото суох дэнэр бэйэтэ, кырдьан баран уол оҕону көтөхпүтэ алтыс ыйыгар барда. 37 Таҥара кыайбатаҕа диэн суох».
38 «Мин Айыы Тойон кулутунабын. Эн эппиккинэн буоллун», – диэбитэ Мария. Аанньал Киниттэн барбыта.
Мариялаах Елисавета көрсүһүүлэрэ
39 Ол күннэргэ Мария бэрт тиэтэлинэн Иудея хайалаах өттүгэр баар куоракка аттаммыта. 40 Кини Захария дьиэтигэр киирэн Елисаветаны эҕэрдэлиир 41 саҥата иһиллээтин кытта, Елисавета иһигэр оҕото мөхсөн ылбыта, оттон бэйэтэ, Сибэтиэй Тыынынан туолан, 42 улаханнык саҥа аллайбыта: «Эн дьахталлартан алгыстаахтарынаҕын, төрөтө илик Оҕоҥ эмиэ алгыстаах! 43 Бу мин ким буоламмын, Айыы Тойонум Ийэтэ миэхэ Бэйэтинэн тиийэн кэллэ? 44 Эн эҕэрдэлиир саҥаҥ кулгаахпар иһиллээтин кытта, испэр оҕом үөрэн мөхсөн ылла. 45 Оо, алгыстаах да буоллаҕа Айыы Тойон эппитэ туоларын итэҕэйбит Кыыс!»
Мария айхал тыла
46 Мария эппитэ: «Дууһам Айыы Тойону айхаллыыр, 47 Таҥарабыттан – Быыһааччыбыттан – сүргэм көтөҕүллэр. 48 Кини Миигин, кыра биллибэт Кулутун, бэлиэтии көрдө, онон аны бары көлүөнэлэр Миигин Алгыстаах диэн ааттыахтара. 49 Сүдү Күүстээх Таҥара миэхэ маннык улуу үтүөнү оҥордо – Кини аата сибэтиэй! 50 Кинини ытыктыыр дьоҥҥо Таҥара удьуортан удьуорга амарах сыһыаннаах. 51 Күүстээх илиитин уунна да, Кини киэмсиктэр өйдөрүн-санааларын үрэйдэ, 52 баһылыктары бүрүстүөллэриттэн суулларда, намыһахтары өрө таһаарда. 53 Аччыктарга байылыат олоҕу биэрдэ, баайдары кураанах ыыталаата. 54-55 Өбүгэлэрбитигэр, Авраамҥа уонна кини удьуордарыгар, үйэлэр тухары амарахтык сыһыаннаһыах буолбутун толорон, чаҕарыгар – Израильга – көмөлөстө».
56 Мария Елисаветаны кытта үс ый бииргэ олорон баран, дьиэтигэр төннүбүтэ.
Иоанн Сүрэхтээччи төрөөһүнэ
57 Елисавета оҕолонор кэмэ уолдьаһан, уол оҕону төрөппүтэ. 58 Ыаллара уонна аймахтара Айыы Тойон киниэхэ хайдах курдук амарахтык сыһыаннаспытын истэн, кинилиин тэҥҥэ үөрсүбүттэрэ.
59 Ахсыс күнүгэр кыра оҕоҕо быһыллыы сиэрин-туомун оҥоро кэлбит дьон уолу аҕатын аатынан Захария диэн ааттаары гыммыттарыгар 60 ийэтэ: «Суох, кини Иоанн диэн буолуоҕа», – диэбитэ.
61 «Эн уруугар-аймаххар итинник ааттаах ким да суох ээ», – диэбиттэрэ. 62 Илиилэринэн имнэнэн аҕата оҕотун ким диэн ааттыан баҕарарын ыйыппыттара. 63 Аҕата хаптаһын көрдөөн ылан суруйбута: «Кини аата Иоанн». Бары дьиктиргээбиттэрэ. 64 Онуоха кини тыла өһүллэн, Таҥараны алҕаан киирэн барбыта. 65 Ыаллыы олорооччулар бука бары маны истэн дьулайбыттара; бу туһунан сурах Иудея хайалаах дойдутун бүтүннүү тилийэ көппүтэ. 66 Истибит эрэ барыта итини тойонноон: «Бу оҕоттон туох эрэ тахсар?» – диэн кэпсэтэрэ. Айыы Тойон алгыстаах илиитэ кинини араҥаччылыыра.
Захария айхал тыла
67 Иоанн аҕата Захария Сибэтиэй Тыынынан туолан, маннык төлкөлөөн эппитэ: «68 Айыы Тойоҥҥо, Израиль Таҥаратыгар, алгыс буолуохтун! Кини биһиэхэ көмөҕө кэллэ, норуотугар көҥүлү биэрдэ. 69-70 Былыр сибэтиэй пророктарынан эрэннэрбитин курдук, чаҕарын Давид дьиэтиттэн биһиэхэ улуу Быыһааччыны биэрдэ – 71 бары өстөөхтөн, абааһы көрөөччүлэртэн Өрүһүйээччини! 72 Кини өбүгэлэрбитигэр амарахтык сыһыаннаһыах, оҥорсубут сибэтиэй сөбүлэһиитин өйдүү сылдьыах буолан, 73 аҕабытыгар Авраамҥа андаҕайбыта. 74-75 Онон өстөөхтөрбүтүттэн быыһанан үйэ-саас тухары Кини иннигэр сибэтиэй, кырдьыксыт дьон буолар туһугар, туохтан да толлон-торуттан турбакка, биһиги Киниэхэ сулууспалыахпыт. 76 Оттон эн, кыһыл оҕо, Үрдүк Таҥара пророга диэн ааттаныаҥ: Айыы Тойон иннигэр бараҥҥын, Кини суолун солуоҥ, 77 Кини норуота быыһанарын, аньыыта-буруйа бырастыы буоларын иһитиннэриэҥ. 78 Айыы санаалаах, амарах сүрэхтээх Таҥарабыт биһиэхэ үөһэттэн сырдык сарыалы ыытыаҕа, 79 оччоҕо Кини – тахсан эрэр сырдык – хараҥаҕа, өлүү күлүгэр олорор дьону сырдатыаҕа, биһигини эйэ суолугар үктэннэриэҕэ».
80 Оҕо улаатан, улам бөҕөргөөн, ис тыына күүһүрэн испитэ; Израиль норуотугар биллэр кэмэ кэлиэр диэри, кини дьоно-сэргэтэ суох иччитэх сиргэ олорбута.
2
Иисус Христос төрөөһүнэ
1 Ол саҕана Август
[133] император сир-уот устунан биэрэпис оҥорторор уурааҕа тахсыбыта.
2 Сирияны Квириний салайарын саҕана, бу бастакы биэрэпис этэ.
3 Бары, биэрэпискэ суруйтараары, бэйэлэрин куораттарыгар барбыттара.
4 Иосиф эмиэ, Давидтан төрүттээх буолан, Галилея Назаретыттан Иудеяҕа баар Вифлеем диэн Давид куоратыгар 5 кэргэн ылыахтаах Мариятыныын суруйтара барбыттара. Мария ыарахан этэ, 6 онон Вифлеемҥэ сылдьан, оҕолонор кэмэ кэлэн, 7 бастакы Уолун төрөппүтэ; түһэр дьиэҕэ хонук сиргэ тиксибэккэлэр, Кини Оҕотун суулаан баран күкүргэ сытыарбыта.
Маныыһыттар уонна Аанньаллар
8 Ол дойдуга мэччийэр сүөһүнү көрөн, хонууга хонор маныыһыттар бааллара.
9 Эмискэ
[134] кинилэр иннилэригэр Айыы Тойон Аанньала баар буолбута; Айыы Тойон килбиэннээх сырдыга кинилэргэ сыдьаайбытыгар маныыһыттар улаханнык куттаммыттара.
10 Аанньал эппитэ: «Куттанымаҥ! Мин бар дьоҥҥо буолуохтаах улуу үөрүүнү эһиэхэ иһитиннэрэ кэллим:
11 бүгүн эһиэхэ, Давид куоратыгар, Быыһааччы – Христос Айыы Тойон – төрөөтө.
12 Кини бэлиэтэ маннык буолуо: эһиги күкүргэ сууланан сытар Оҕону булуоххут».
13 Онтон эмискэ Аанньалы кытта бииргэ үөһээ Халлаан үтүмэн ахсааннаах сэриитэ Таҥараны айхаллыыра көстөн кэлбитэ: 14 «Үрдүк Халлааҥҥа – Таҥараҕа айхал, сиргэ – эйэ-ил, дьоҥҥо – Таҥара үтүө сыһыана!»
15 Аанньаллар кинилэртэн тэйэн Халлааҥҥа төннөөттөрүн, маныыһыттар: «Чэйиҥ, Вифлеемҥэ баран, онно туох буолбутун, Айыы Тойон биһиэхэ ити тугу биллэрбитин көрүөҕүҥ», – дэһиспиттэрэ.
16 Ол кэннэ бэрт суһаллык тиийэн, Марияны, Иосибы уонна күкүргэ сытар Оҕону булан ылбыттара. 17 Оҕону көрөөт, Аанньал Кини туһунан туох диэбитин кэпсээн биэрбиттэрэ. 18 Истибит эрэ барыта маныыһыттар кэпсээннэрин сөрү диэн сөхпүтэ. 19 Оттон Мария бу тыллары барытын, хаһан да умнубаттыы, сүрэҕэр сөҥөрдөн иһэрэ. 20 Маныыһыттар барытын көрөн-истэн баран, Таҥараны уруйдаан-айхаллаан, төннүбүттэрэ: барыта үкчү Аанньал эппитин курдук этэ.
Таҥара Дьиэтигэр көрсүһүү
21 Аҕыс күн буолан баран Оҕо быһыллыахтаах сиэрин-туомун оҥороллоругар Киниэхэ Иисус диэн, Аанньал Кинини, өссө ийэтин иһигэр үөскүү да илигинэ, ааттаабыт аатын биэрбиттэрэ.
22 Моисей Сокуона ирдиир ыраастанар күннэрэ ааспыттарын кэннэ, Оҕону Айыы Тойоҥҥо анаары, Иерусалимҥа аҕалбыттара. 23 Айыы Тойон Сокуонугар суруллубутунан, «ыал бастакы уол оҕото Айыы Тойоҥҥо ананыахтааҕа», 24 итиэннэ, эмиэ Айыы Тойон Сокуонугар этиллибитинэн, кинилэр «икки өтөнү биитэр икки холууп оҕотун» аҕалан сиэртибэлиэхтээхтэрэ.
Симеон төлкөлөөһүнэ
25 Ол саҕана Иерусалимҥа Симеон диэн киһи баара. Кини Израиль быыһанарын көһүтэр кырдьыктаах, Таҥараҕа бэриниилээх киһи этэ; кинини кытта Сибэтиэй Тыын баара. 26 Кини, Айыы Тойон Христоһун көрө илигинэ, өлүө суохтааҕын туһунан Сибэтиэй Тыынтан эрдэттэн билэн сылдьара. 27 Арай биирдэ кини, Сибэтиэй Тыын угуйан, Таҥара Дьиэтигэр кэлбитэ. Сокуон сиэрин-туомун оҥороору, төрөппүттэрэ быыкаа Иисуһу аҕалбыттарыгар, 28 Симеон Кинини илиитигэр ылан баран, Таҥараҕа махтаммыта: «29 Эппитиҥ курдук, билигин, Улуу Баһылык, кулуккун эйэни кытта ыытар буоллуҥ: 30-31 эт харахпынан дьэ көрдөҕүм Эн бары норуоттарга анаабыт Быыһааччыгын – 32 Таҥараны билбэт дьоҥҥо сыдьаайыахтаах сырдыккын, норуотуҥ Израиль албан аатын!»
33 Иосиф
[135] уонна Иисус Ийэтэ ити Кини туһунан этиллибити сөҕө истибиттэрэ.
34 Онтон Симеон кинилэри алҕаан баран, Марияҕа, Иисус Ийэтигэр, эппитэ: «Бу Оҕо Израильга элбэх киһи охторугар да, турарыгар да ананан сытар;
35 оттон Эн дууһаҕынан эмиэ үҥүү курдаттыы ааһыаҕа. Кини Таҥара бэлиэтэ буолуоҕа, үгүстэр ону утаран, кистэлэҥ санаалара арыллыаҕа».
Анна төлкөлөөһүнэ
36 Манна Асир аҕатын ууһуттан төрүттээх Фануил кыыһа Анна диэн пророк дьахтар баара. Кини сааһа ырааппыт этэ, кыыс сылдьан эргэ тахсан баран, эрин кытта сэттэ эрэ сыл олороотун, 37 эрэ өлөн, аҕыс уон түөрт сааһыгар диэри огдообо олорбута. Кини Таҥара Дьиэтиттэн арахпат этэ, поһу тутуһан, күннэри-түүннэри үҥэн Таҥараҕа сулууспалыыра. 38 Анна эмиэ ол кэмҥэ кэлэн Айыы Тойоҥҥо махтанан баран, Иерусалим босхолонорун кэтэһээччилэргэ Кини туһунан кэпсээбитэ.
39 Айыы Тойон Сокуонугар этиллибити барытын толорон баран, кинилэр Галилеяҕа, бэйэлэрин куораттарыгар Назарекка, төннүбүттэрэ. 40 Оҕо улаатан, ис тыына күүһүрэн, муударай өйө дириҥээн испитэ; Кинини Таҥара алгыһа араҥаччылыыра.
Иисус Уолчаан Таҥара Дьиэтигэр
41 Хас сыл аайы Иисус төрөппүттэрэ Паасха бырааһынньыгар Иерусалимҥа бараллара. 42 Кини уон иккилээҕэр дьоно үгэстэринэн Иерусалимҥа бырааһынньыктыы кэлбиттэрэ. 43 Бырааһынньык күннэрэ бүтэн дьиэлэригэр төннөллөрүгэр Иисус Уолчаан Иерусалимҥа хаалан хаалбыта; ону Иосиф да, Ийэтэ да билбэтэхтэрэ: 44 дьону кытта аргыстаһан истэҕэ дии саныыллара. Күннүк сири айаннаан баран, дьэ Иисуһу аймахтарын уонна билэр дьоннорун ортотугар көрдөөбүттэрэ. 45 Итиэннэ булбаккалар, Кинини көрдөөн Иерусалимҥа төннөн кэлбиттэрэ. 46 Үс күн буолан баран Иисуһу Таҥара Дьиэтиттэн булан ылбыттара. Иисус үөрэтээччилэр ортолоругар кинилэри истэ, ыйыталаһа олороро. 47 Истэн олорооччулар бука бары Кини өйүн, хайдах курдук хоруйдаһарын сөҕөллөрө. 48 Дьоно Иисуһу көрөн, олус соһуйбуттара. Ийэтэ Киниэхэ эппитэ: «Тоойуом! Биһиэхэ тоҕо маннык сыһыаннастыҥ? Аҕаҥ биһикки Эйигин улаханнык айманан туран көрдөөтүбүт».
49 Иисус эппитэ: «Миигин тоҕо көрдөөтүгүт? Мин Аҕам Дьиэтигэр буолуохтаахпын эһиги билбэт этигит дуо?» 50 Дьоно Иисус тугу эппитин өйдөөбөтөхтөрө.
51 Кини Назарекка төннүһэн, кинилэргэ толору бас бэринэн олорбута. Оттон Ийэтэ буоллаҕына ити истибит тылларын барытын сүрэҕэр уйалаан өйдүү-саныы сылдьыбыта. 52 Иисус улаатан ситэн-хотон истэҕин аайы, муударай өйө дириҥээн испитэ; Кинини Таҥара да, дьон да таптыыра.
3
Иоанн Сүрэхтээччи суол солуур
1 Тиверий императордаабытын уон бэһис сылыгар, Понтий Пилат Иудея баһылыга эрдэҕинэ, Ирод Галилеяҕа, кини быраата Филипп Итуреяҕа уонна Трахония уобалаһыгар, оттон Лисаний Авилинеяҕа баһылык буолан олордохторуна,
2 Анналаах Каиафа
[136] архиерейдыылларын саҕана, Захария уола Иоанн иччитэх сиргэ сылдьан Таҥара киниэхэ этэр тылын истибитэ.
3 Онон кини бүтүн Иордан хочотун кэрийэ сылдьан дьону, аньыыны-хараны билинэн, сүрэхтэнэргэ ыҥырбыта.
4 Ол туһунан Исайя пророк кинигэтигэр маннык өтө көрөн суруллубут: «Иччитэх сиргэ үөгүлээччи саҥата: „Айыы Тойон барар суолун солооҥ, Кини ыллыктарын көннөрүҥ:
5 бары намыһах сир үрдүөхтүн, хайа, булгунньах намтыахтын, токур суоллар көннүннэр, эндирдээх ыллыктар дэхсилэнниннэр –
6 оччоҕо киһи аймах барыта Таҥара быыһыырын көрүөҕэ!“»
7 Иоанн киниэхэ сүрэхтэнэ кэлэр дьоҥҥо этэрэ: «Эриэн үөн ыамалара! Ким эһиэхэ кэнэҕэски уортан-кылынтан куотар өй укта? 8 Аньыыгытын билинэн Таҥараҕа чахчы эргиллибиккитин олоххутунан туоһулааҥ; итиэннэ биһиги аҕабыт Авраам диэн сананымаҥ даҕаны. Эһиэхэ этэбин: Таҥара бу да таастары Авраамҥа оҕо гынан туруортуон сөп. 9 Сүгэ хайыы-үйэ мас төрдүгэр сытар: ханнык баҕарар маһы, үтүө аһы биэрбэт буоллаҕына, кэрдэн уокка быраҕаллар».
10 Норуот киниттэн: «Биһиги оччоҕо тугу гынабыт?» – диэн ыйыппыта.
11 «Ким икки таҥастаах, ол туга да суохтуун үллэһиннин, ким аһыыр астаах, ол эмиэ оннук гыннын», – диэбитэ Иоанн.
12 Түһээн хомуйааччылар эмиэ, сүрэхтэнэ кэлэн баран: «Үөрэтээччи! Биһиги тугу гынабыт?» – диэн ыйыппыттара.
13 «Ылыахтааххытыттан ордугу ирдээмэҥ», – диэбитэ Иоанн.
14 Буойуннар ыйыппыттара: «Оттон биһиги тугу гынабыт?»
Кинилэргэ эппитэ: «Кими да холуннарымаҥ, атаҕастаамаҥ, хамнаскытынан дуоһуйуҥ».
15 Норуот кэтэһэрин, бары Иоанны Христос буолуо дии саныылларын иһин, 16 Иоанн, бары истэн турдахтарына, эппитэ: «Мин эһигини уунан сүрэхтиибин, ол гынан баран кэннибиттэн Кэлэн Иһээччи миигиннээҕэр күүстээх. Мин Кини атаҕын таҥаһын быатын да сүөрэргэ сөбө суохпун. Кини эһигини Сибэтиэй Тыынынан уонна уотунан сүрэхтиэҕэ. 17 Кини күрдьэҕин тута сылдьар, онон куумунатын ыраастаан баран сэлиэһинэйи маҥхааһайыгар мунньуоҕа, оттон соломотун умуллубат уокка уматыаҕа». 18 Иоанн норуокка мантан да атыны элбэҕи үөрэппитэ.
Ирод Иоанны хаайыыга уктарар
19 Ол эрээри кини Ирод баһылыгы, быраатын ойоҕун Иродиаданы ылбытын уонна да атын куһаҕан суоллары оҥорбутун иһин, сэмэлээбитигэр 20 Ирод Иоанны хаайыыга бырахтаран, урукку аньыытыгар-харатыгар өссө биир аньыыны эбиммитэ.
Иисус Христос сүрэхтэниитэ
21 Норуот бүттүүнэ сүрэхтэммитин кэннэ, Иисус эмиэ сүрэхтэнэн баран, Таҥараҕа үҥэ турдаҕына, Халлаан арыллыбыта, 22 Сибэтиэй Тыын холууп курдук көрүҥнэнэн Киниэхэ түһэн кэлбитэ, онуоха Халлаантан: «Мин үтүө көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум Эн бааргын!» – диир саҥа дуораһыйбыта.
Иисус Христос төрдө-ууһа
23 Иисус үөрэтэрин саҕалыырыгар отучча саастааҕа. Дьон-сэргэ санаатыгар Кини Илия уолун Иосиф Уола этэ. Атын төрүттэрэ манныктар:
24 Матфат, Левий, Мелхий, Ианнай, Иосиф,
25 Маттафия, Амос, Наум, Еслим, Наггей,
26 Мааф, Маттафия, Семей, Иосиф, Иуда,
27 Иоаннан, Рисай, Зоровавель, Салафииль, Нирий,
28 Мелхий, Аддий, Косам, Елмодам, Ир,
29 Иосия, Елиезер, Иорим, Матфат, Левий,
30 Симеон, Иуда, Иосиф, Ионан, Елиаким,
31 Мелеай, Маинан, Маттафай, Нафан, Давид,
32 Иессей, Овид, Вооз, Салмон, Наассон,
33 Аминадав, Арам, Есром, Фарес, Иуда,
34 Иаков, Исаак, Авраам, Фарра, Нахор,
35 Серух, Рагав, Фалек, Евер, Сала,
36 Каинан, Арфаксад, Сим, Ной, Ламех,
37 Мафусал, Енох, Иаред, Малелеил, Каинан,
38 Енос, Сиф, Адам, Таҥара.
4
Иисус Христоһу тургутуу
1 Иисус Иордантан Сибэтиэй Тыынынан туолан төннүбүтүгэр Тыын Кинини иччитэх сиргэ илдьэ барбыта. 2 Онно Кинини түөрт уон хонук устата адьарай тургутан көрбүтэ; ол тухары Кини тугу да аһаабатаҕа, онтон тиһэҕэр дьэ аччыктаабыта.
3 Адьарай Киниэхэ эппитэ: «Эн Таҥара Уола буоллаххына, бу тааһы килиэпкэ кубулуй диэн бирикээстээ».
4 Иисус киниэхэ хоруйдаабыта: «„Киһи, аҥаардас килиэбинэн эрэ буолбакка, Таҥара этэр хас биирдии тылынан олоруоҕа
[137]“ диэн суруллубута».
5 Адьарай Кинини үрдүк хайаҕа таһааран, чыпчылҕан түргэнинэн сир бары саарыстыбаларын көрдөрөн баран, 6 эппитэ: «Мин бу саарыстыбалары – туох баар былаастары, албан ааттары – олоччу Эйиэхэ биэриэм. Бу барыта миэхэ бэриллибитэ, онон кимиэхэ биэрэрим бэйэм көҥүлүм. 7 Эн миэхэ сүгүрүйдэргин эрэ, бу барыта Эйиэнэ буола түһүөҕэ».
8 Иисус киниэхэ хоруйдаабыта: «Киэр буол Миигиттэн, сатана. „Айыы Тойон Таҥараҕар сүгүрүй уонна Киниэхэ эрэ сулууспалаа“ диэн суруллубута».
9 Онтон адьарай Кинини Иерусалимҥа илдьэн, Таҥара Дьиэтин чыпчаалыгар туруоран баран эппитэ: «Өскөтүн Эн Таҥара Уола буоллаххына, ыстанан кэбис. „10 Аанньалларыгар Эйигин араҥаччылыырга соруйуоҕа, 11 оччоҕо таастан бүдүрүйбэтиҥ туһугар, кинилэр Эйигин көтөҕөн илдьиэхтэрэ“ диэн суруллубута буолбат дуо?»
12 Иисус хоруйдаабыта: «„Айыы Тойон Таҥараҕын тургутан көрүмэ“ диэн этиллибитэ».
13 Адьарай Кинини бары өттүнэн холоон көрөн баран, кэмэ кэлиэр диэри, тэйэн биэрбитэ.
14 Иисус Тыын күүһүн толору ылан Галилеяҕа төннүбүт сураҕа бүтүн дойдуну тилийэ көппүтэ. 15 Кини синагогаларга үөрэтэрэ, киһи барыта Кинини хайгыыра.
Назарет синагогатыгар
16 Биирдэ Иисус улааппыт куоратыгар Назарекка кэлэн, үгэһинэн субуота күн синагогаҕа киирэн, ааҕаары турбута.
17 Киниэхэ Исайя пророк кинигэтин биэрбиттэрэ; Иисус кинигэни арыйан бу курдук суруллубут кэрчиги булбута:
18-19 «Айыы Тойон Тыына Миэхэ баар – Кини Миигин елей арыынан аҕаабыта, дьадаҥыларга Үөрүүлээх Илдьити иһитиннэртэрэ, самныбыт санаалаахтары үтүөртэрэ
[138], билиэн барбыттарга босхолонууну, хараҕа суохтарга харахтаныыны биллэртэрэ, баттаммыттары өрө көтөхтөрө, Айыы Тойон айылгылаах үтүөкэн дьыла салаллан кэлбитин иһитиннэртэрэ Кини Миигин ыыппыта».
20 Иисус кинигэни сабан үлэһиккэ биэрэн баран, оннугар олорбута; синагогаҕа баар дьон хараҕа барыта Киниэхэ хатаммыта.
21 «Эһиги бу истибит Суруйуугут бүгүн туолла», – диэбитэ Кини.
22 Бу этиитин бары биһирээбиттэрэ, Кини алгыстаах тылын-өһүн истэн сөхпүт-махтайбыт дьон: «Бу Иосиф уола буолбатах этэ дуо?» – дэһиспиттэрэ.
23 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Эһиги, биллэн турар, Миэхэ өс хоһоонун санатан: „Эмчит! Бэйэҕин үтүөрт; биһиги Капернаумҥа туох буолбутун истибиппит, ону манна, Бэйэҥ дойдугар, эмиэ оҥор“, – диэххит. 24 Мин кырдьыгы эһиэхэ этэбин: хайа да пророк бэйэтин дойдутугар чиэстэммэт. 25 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Илия кэмигэр Израильга огдообо дьахтар элбэх этэ да, үс сыл алта ый тухары халлаан хам хатанан, сир устун улахан сут сатыылаабытыгар 26 Таҥара Илияны атын кимиэхэ да буолбакка, Сидон Сарептатыгар олорор огдообоҕо ыыппыта; 27 эмиэ ити курдук Елисей пророк саҕана Израиль сиригэр араҥ ыарыылаах киһи элбэх этэ эрээри, Сирия киһититтэн Неемантан ураты ким даҕаны үтүөрбэтэҕэ».
28 Синагогаҕа баар дьон маны истэн, бука бары уордайбыттара; 29 ойон туран, Кинини куораттан үүрэн таһаарбыттара уонна, куораттара турар хайатыттан түҥнэри анньаары, хайа эмпэрэтигэр илдьибиттэрэ. 30 Ол эрээри Иисус ортолорунан ааһан тахсан бара турбута.
Быртах тыыҥҥа буулаппыты үтүөрдүү
31 Онтон Кини Капернаумҥа, Галилея куоратыгар, кэлэн субуотаҕа дьону үөрэппитэ. 32 Тыла-өһө былаастаах буолан, Кини үөрэтиитэ сөхтөрбүтэ.
33 Синагогаҕа быртах абааһы тыыныгар буулаппыт киһи баара улахан баҕайытык хаһыытаабыта: 34 «Һуой, Эн биһиэхэ тугуҥ кыһалҕатай, Назарет Иисуһа? Биһигини үрэйэ кэлбиккин! Кимҥин мин билэбин, Эн Таҥара Сибэтиэйэҕин!»
35 Иисус киниэхэ кытаанахтык: «Саҥарыма, киниттэн таҕыс!» – диэбитэ. Абааһы киһини синагога ортотугар охторон түһэрэн баран, киниэхэ туох да куһаҕаны оҥорбокко, тахсан барбыта.
36 Бары улаханнык куттанан: «Кини быртах тыыннары бирикээстээн үүрэн таһаарар былаастаах! Бу аата тугуй?» – дэһиспиттэрэ. 37 Иисус сураҕа тула өттүнээҕи сирдэри барытын тилийэ көппүтэ.
Петр дьиэтигэр
38 Кини синагогаттан тахсаат, Симон дьиэтигэр киирбитэ; Симон ийэ кынна, күүстээх титириир тииһигэ киирэн, ыалдьа сытара, онон Иисустан көмөлөс диэн көрдөспүттэрэ. 39 Иисус киниэхэ тиийэн ыарыыны боппутугар, дьахтар тииһигэ ааһан хаалбыта, сонно туран кинилэргэ ас тардыбытынан барбыта.
40 Күн киириитэ араас ыарыылаах дьонноохтор ыарыһахтарын Киниэхэ аҕалтаабыттара; Иисус кинилэргэ биир-биир илиитин ууран, барыларын үтүөрдүбүтэ. 41 Үгүстэртэн абааһылар хаһыытаабытынан тахсан бараллара уонна: «Эн Христоскун, Таҥара Уолаҕын!» – дииллэрэ. Иисус, Кини Христос буоларын билэллэрин иһин, абааһылар саҥаралларын кытаанахтык боборо.
Иисус Христос Галилеяҕа үөрэтэр
42 Халлаан сырдыыта Иисус дьиэттэн тахсан, бүччүм сиргэ барбыта; дьон Кинини көрдөөн булан ылан, ыытымаары, тохтото сатаабыттара.
43 Ол эрээри Кини эппитэ: «Таҥара Саарыстыбатын Евангелиетын Мин атын куораттарга эмиэ иһитиннэриэх тустаахпын. Ол туһугар Мин ыытыллыбытым».
44 Уонна Галилея
[139] синагогаларыгар салгыы үөрэтэ сылдьыбыта.
5
Маҥнайгы үөрэнээччилэрэ
1 Биирдэ үтүмэн үгүс дьон, Таҥара тылын истээри, Кинини ыга анньан үтүрүспүттэригэр Иисус Геннисарет күөлүн кытылыгар туран, 2 күөлгэ икки оҥочону көрбүтэ; балыксыттар оҥочоттон тахсан илимнэрин сууйа сылдьаллара. 3 Кини биир оҥочоҕо киирэн (ол Симон киэнэ этэ), кыратык кытылтан тэйэ устарыгар көрдөспүтэ. Уонна оҥочоҕо олорон дьону үөрэппитэ.
4 Үөрэтэн бүтэн баран, Симоҥҥа: «Дириҥэр киирэн илимҥитин түһэриҥ», – диэбитэ. 5 Симон эппитэ: «Үөрэтээччи! Биһиги бөлүүн түүнү быһа эрэйдэннибит да, туох да туппата. Чэ, ол гынан баран Эн тылыҥ хоту илиммин түһэриэм».
6 Илимнэрин түһэрбиттэрэ, сүрдээх элбэх балык кэлэн, бэл илимнэрэ хайа барбыта. 7 Атын оҥочоҕо олорор доҕотторун далбаатаан ыҥыран ылан, көмөлөһүннэрбиттэрэ; олор кэлэн икки оҥочону тобус-толору гына балыгы кутан, тыылара тимирэн киирэн барбыттара.
8 Симон Петр маны көрөн, Иисус тобугар умса түһэн: «Тойонуом, мин тыыбыттан таҕыс! – диэбитэ. – Мин аньыылаах киһибин!» 9 Балык маннык балысханнык кэлбититтэн кини да, бииргэ сылдьар дьоно да, 10 ол иһигэр Симон табаарыстара – Зеведей уолаттара, Иаковтаах Иоанн, эмиэ улаханнык куттаммыттара.
Иисус Симоҥҥа эппитэ: «Куттаныма, эн аны мантан инньэ дьону илимниэҥ». 11 Кинилэр икки оҥочолоохторун иккиэннэрин кытылга соһон таһаараат, барытын быраҕан, Иисуһу батыһан барбыттара.
Араҥ ыарыылааҕы үтүөрдүү
12 Иисус биир куоракка сырыттаҕына, этэ бүтүннүү араҥ бааһа буолбут киһи кэлэн, Кинини көрөн, сиргэ умса түһэн ааттаспыта: «Тойонуом! Эн баҕарыаҥ эрэ кэрэх, миигин ырааһырдар кыахтааххын».
13 Иисус илиитин уунан кинини таарыйан баран: «Ырааһырыаххын баҕарабын, ырааһыр!» – диэбитэ. Сонно киһи араҥ ыарыыта сүтэн хаалбыта. 14 Бу туһунан кимиэхэ да кэпсиирин бобон баран, Иисус кинини аҕабыыкка тиийэн көрдөрүн уонна ыраастаммыккын кинилэргэ туоһулаан, Моисей эппит сиэртибэтин илдьэн биэр диэн соруйбута.
15 Ол эрээри Иисус сураҕа кэҥээтэр-кэҥээн, үтүмэн үгүс дьон, Кинини истээри, ыарыыларыттан үтүөрээри, кэлэ тураллара. 16 Оттон Кини иччитэх сиргэ баран, Таҥараҕа үҥэрэ.
Босхоҥу үтүөрдүү
17 Биирдэ Иисус үөрэтэр кэмигэр Галилея, Иудея бары дэриэбинэлэриттэн, Иерусалимтан кэлбит фарисейдар уонна сокуонньуттар Кинини истэ олорбуттара; Иисус ыарыһахтары Айыы Тойон күүһүнэн үтүөртээбитэ. 18 Арай, ол кэмҥэ хас да киһи кыаммат буолбут босхоҥу тэллэхтэри көтөҕөн аҕалбыттара; кинини иһирдьэ киллэрэн Иисус иннигэр сытыараары холонон көрбүттэрэ да, 19 киһи элбэҕэ бэрт буолан, ханан да кыайан ааспатахтара, онон дьиэ үрдүгэр ыттан, кырыыһаны көтүрэн, ыарыһаҕы тэллэхтэри хос ортотугар Иисус иннигэр түһэрбиттэрэ.
20 Кинилэр итэҕэллэрин көрөн, Иисус ол киһиэхэ: «Эн аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолар», – диэбитэ.
21 Сокуонньуттар уонна фарисейдар: «Бу Кини, Таҥараны холуннара турааччы, кимий? Таҥараттан атын ким аньыыны бырастыы гынар кыахтааҕый?» – дии санаабыттара.
22 Иисус кинилэр санааларын билэн эппитэ: «Эһиги тоҕо итинник саныыгыт? 23 Хайата чэпчэкиний: аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолар диир дуу, эбэтэр туран хаамп диэн этэр дуу? 24 Ол эрээри, Киһи Уола сиргэ аньыыны-хараны бырастыы гынар кыахтааҕын билэргит туһугар, – инньэ диэн баран, Кини босхоҥ киһиэхэ туһаайан эппитэ: – Эйиэхэ этэбин, туран тэллэххин ылан, дьиэҕэр бар». 25 Сонно киһи, бары көрөн турдахтарына, атаҕар туран кэлбитэ уонна сыппыт тэллэҕин ылан, Таҥараны айхаллыы-айхаллыы, дьиэтигэр барбыта. 26 Бары бэри диэн бэркиһээн, дьулайан, Таҥараны уруйдуулларын быыһыгар: «Бүгүн биһиги сөҕүмэр дьиктини көрдүбүт!» – дэспиттэрэ.
Левийи ыҥырыы
27 Иисус бу кэнниттэн тахсан, харчы хомуллар сиригэр олорор Левий диэн ааттаах түһээн хомуйааччыны көрөн, киниэхэ: «Миигин батыс», – диэбитэ. 28 Киһи тугун барытын хаалларан, Иисуһу батыһан барбыта.
29 Левий Киниэхэ анаан, дьиэтигэр улахан аһылык тарпыта; онно түһээн хомуйааччылар уонна да атыттар бэрт элбэх буолан, Кинилиин бииргэ аһаары, олорсубуттара. 30 Фарисейдар уонна сокуонньуттар ону сөбүлээбэккэ, Кини үөрэнээччилэригэр эппиттэрэ: «Эһиги түһээн хомуйааччылары уонна аньыылаахтары кытта тоҕо бииргэ аһыыгыт-сиигит?»
31 Иисус кинилэргэ хоруйдаабыта: «Эмчиккэ өлүөрдэр наадыйбаттар, ыарыһахтар наадыйаллар. 32 Мин кырдьыксыттары буолбатах, аньыылаахтары аньыыны билинэн Таҥараҕа эргиллэргэ ыҥыра кэлбитим».
Пост туһунан
33 Онуоха кинилэр эппиттэрэ: «Иоанн үөрэнээччилэрэ чаастатык постаналлар, үҥэллэр, фарисейдар үөрэнээччилэрэ эмиэ биир оннуктар, оттон Эйиэннэрэ аһыыллар да, иһэллэр да».
34 Иисус эппитэ: «Урууга кэлбит ыалдьыттары, күтүөт кинилэри кытта бииргэ сылдьарын тухары, аһаамаҥ диэн күһэйиэ этигит дуо? 35 Ол эрээри күтүөтү кинилэртэн былдьыыр кэмнэрэ кэлиэҕэ, дьэ оччоҕо кинилэр поһу тутуһар буолуохтара».
Саҥа уонна эргэ туһунан домох
36 Өссө биир домоҕу кэпсээбитэ: «Ким даҕаны эргэ таҥаска саҥа таҥастан хайа тардан ылан, абырах оҥорбот; оннук гыннаҕына, саҥа да таҥаһа алдьаныа, эргэҕэ да саҥа абыраҕа сөп түбэһиэ суоҕа.
37 Ким даҕаны саҥа көөнньүбүт арыгыны эргэ симииргэ куппат; оннук куттахха, саҥа көөнньүбүт арыгы эргэ симиири тоҕо тэбэн тохтуо, оччоҕо арыгы да мэлийиэ, симиир да быраҕыллыа;
38 онон саҥа арыгы саҥа симииргэ кутуллуохтаах; оччоҕо хайата да харыстаныа
[140].
39 Ханнык да киһи өр туран сиппит арыгыны иһээт, сонно тута саҥа арыгыны иһиэн баҕарыа суоҕа, уруккута ордук диэҕэ».
6
Субуота туһунан мөккүөр
1 Паасха иккис күнүгэр, бастакы субуотаҕа
[141] Иисус бурдук ыһыллыбыт буолагынан ааһан испитэ, үөрэнээччилэрэ сиппит куоластары, илиилэригэр мэлийэн сии иһэллэрэ.
2 Сорох фарисейдар ону көрөн: «Тоҕо эһиги субуота күн итигирдик быһыыланаҕыт?» – диэбиттэрэ.
3 Иисус хардарбыта: «Давид аргыстарыныын айаннаан иһэн, аччыктаан тугу гыммытын эһиги, ама, аахпатаххыт дуо? 4 Кини аччык сылдьан, Таҥара дьиэтигэр киирэн, аҕабыыт эрэ сиир ытык килиэбин ылан сиэбитэ уонна аргыстарыгар бэрсибитэ буолбат дуо?» 5 Итиэннэ эппитэ: «Киһи Уола субуота да күн тойоно буолар».
Хаппыт илиилээҕи субуотаҕа үтүөрдүү
6 Нөҥүө субуотаҕа Кини эмиэ синагогаҕа киирэн үөрэппитэ. Онно уҥа илиитэ хаппыт киһи баара. 7 Сокуонньуттар уонна фарисейдар, Иисуһу буруйдаарылар, бу киһини субуотаҕа үтүөрдэрин кэтэспиттэрэ. 8 Иисус кинилэр ис санааларын билэн, хаппыт илиилээх киһиэхэ: «Кэл, манна ортоку тур», – диэбитэ. Киһи тахсан турбута.
9 «Мин эһигиттэн ыйытыам этэ, – диэбитэ Иисус кинилэргэ, – субуота күн тугу гыныллыахтааҕый: үтүөнү оҥоруллуохтаах дуу, куһаҕаны дуу? Олоҕу быыһыыр куолу дуу, өлөрөр куолу дуу?» Ким да тугу да саҥарбатаҕа
[142].
10 Кини барыларын кэриччи көрөн баран, ол киһиэхэ: «Илиигин уун», – диэбитэ. Киһи уунаатын кытта, ыалдьар илиитэ чөлүгэр түһэн хаалбыта. 11 Фарисейдар ииримтийэ кыыһыран, Иисуһу хайдах гынар туһунан сүбэлэспиттэрэ.
Уон икки Апостол
12 Биир күн Иисус хайа үрдүгэр Таҥараҕа үҥэ тахсыбыта; Кини түүнү быһа үҥпүтэ. 13 Онтон, сарсыарда буолбутугар, үөрэнээччилэрин ыҥыран ылан, кинилэртэн уон икки киһини Апостолларынан ааттаан талбыта: 14 Петр диэн ааты биэрэн баран Симоны, кини быраатын Андрейы, Иаковы, Иоанны, Филиби, Варфоломейы, 15 Матфейы уонна Фоманы, Алфей уола Иаковы уонна Зилот диэн ааттаах Симоны, 16 Иаков уола Иуданы уонна кэлин Кинини таҥнарбыт Иуда Искариоту.
Дьон Иисус Христоска кэлэллэр
17 Иисус кинилэри кытта хайаттан түһэн, хонуу сиргэ кэлэн тохтообута, онно халыҥ элбэх киһи – үгүс үөрэнээччилэрэ итиэннэ Иудея, Иерусалим, муора кытылыгар баар Тир, Сидон дьоно мустубута. 18 Кинилэр Иисуһу истээри, ыарыыларыттан үтүөрээри кэлбиттэрэ; быртах тыыннарга буулатан эрэйдэнээччилэр эмиэ үтүөрэллэрэ; 19 Киниттэн тахсар күүс үтүөрдэрин иһин, мустубут дьон барыта Кинини таарыйа сатыыра.
Алгыска тиксии
20 Иисус үөрэнээччилэрин диэки көрөн баран, эппитэ: «Алгыстааххыт эһиги дьадаҥылар: Таҥара Саарыстыбата эһиэхэ ананар.
21 Алгыстааххыт билигин аччыктар: Таҥара эһигини дуоһутуоҕа.
Алгыстааххыт билигин ытаһааччылар: эһиги күлүөххүт-үөрүөххүт.
22 Алгыстааххыт эһиги – дьон эһигини абааһы көрдөҕүнэ, туораттаҕына, үөхтэҕинэ-таныйдаҕына, итиэннэ эһиги ааккытын Киһи Уолун туһуттан киртиттэҕинэ. 23 Оннук үөхпүт күннэригэр үөрүҥ-көтүҥ, өрөгөйдөөҥ: эһигини Халлааҥҥа улуу наҕараада күүтэр. Кинилэр аҕалара пророктарга эмиэ итинник сыһыаннаспыттара.
Билигин топпут баайдары сор-муҥ күүтэр
24 Сор-муҥ күүтэр эһигини баайдары, – эһиги хайыы-үйэ дуоһуйан тураҕыт!
25 Сор-муҥ күүтэр билигин топпуттары – эһиги аччыктыаххыт!
Сор-муҥ күүтэр билигин күлээччилэри – эһиги ытыаххыт-соҥуоххут!
26 Сор-муҥ күүтэр эһигини – дьоҥҥо барытыгар хайҕатар буоллаххытына! Кинилэр аҕалара сымыйа пророктары эмиэ арбаабыттара.
Өстөөхтөргүтүн таптааҥ
27 Оттон эһиэхэ, Миигин истээччилэргэ, этэбин: өстөөхтөргүтүн таптааҥ, эһигини абааһы көрөөччүлэргэ үтүөнү оҥоруҥ, 28 эһигини кырааччылары алҕааҥ, эһигини атаҕастааччылар тустарыгар Таҥараҕа үҥүҥ. 29 Эйигин иэдэскэ охсубукка атын иэдэскин эмиэ тоһуйан биэр, соҥҥун былдьаан ылааччы ырбаахыгын эмиэ ыларын мэһэйдэһимэ. 30 Эйигиттэн көрдөһөөччүгэ, ким да буоллун, биэр, итиэннэ эйигиттэн ылбыт киһиттэн төттөрү ирдээмэ. 31 Онон туохха барытыгар дьон эһиэхэ хайдах сыһыаннаһыан баҕараҕыт да, эһиги эмиэ дьоҥҥо соннук сыһыаннаһыҥ. 32 Эһигини таптыыр дьону эрэ таптыыр буоллаххытына, туох махталын эрэйэҕит? Аньыылаахтар даҕаны кинилэри таптыыр дьону таптыыллар эбээт. 33 Эһиэхэ үтүөнү оҥорор дьоҥҥо эрэ үтүөнү оҥорор буоллаххытына, туох махталын эрэйэҕит? Аньыылаахтар даҕаны үтүөҕэ үтүөнэн төлүүллэр эбээт. 34 Төнүннэриэхтэрэ диэн эрэнэр дьоҥҥутугар эрэ иэс биэрэр буоллаххытына, туох махталын эрэйэҕит? Аньыылаахтар даҕаны аньыылаахтарга, төттөрү соччону ылаары, иэс биэрэллэр эбээт. 35 Оттон эһиги өстөөхтөргүтүн таптааҥ, кинилэргэ үтүөнү оҥоруҥ, төттөрү ылыахпыт этэ диэн кэтэспэккэ эрэ иэс биэриҥ, оччоҕо улуу наҕараадаҕа тиксиэххит, Үрдүк Таҥара уолаттара буолуоххут. Ол эбэтэр Кини үтүөҕэ махтамматтарга, өһүөмньүлээхтэргэ да үтүө сыһыаннаах. 36 Онон, Аҕаҕыт амараҕын курдук, эһиги эмиэ амарах буолуҥ.
Атыттары дьүүллээмэҥ
37 Дьүүллээмэҥ, оччоҕо дьүүллэниэххит суоҕа; буруйдаамаҥ, оччоҕо буруйданыаххыт суоҕа; бырастыы гыныҥ, оччоҕо бырастыы гыныллыаххыт; 38 биэриҥ, оччоҕо эһиэхэ эмиэ бэриллиэҕэ: чиҥ гына сиксиллибит, дьиппинитиллибит, тобус-толору үтүө мээрэйинэн соҥҥут тэллэҕэр кутан биэриэхтэрэ; ханнык кээмэйинэн кэмниигит да, эһиэхэ эмиэ ол кээмэйинэн кэмнэнэн бэриллиэҕэ».
39 Итиэннэ кинилэргэ маннык домоҕу кэпсээбитэ: «Хараҕа суоҕу хараҕа суох киһи сирдиир кыахтаах дуо? Иккиэн оҥкучахха түһүөхтэрэ суоҕа дуо? 40 Үөрэнээччи үөрэтээччититтэн үрдээбэт буолан баран, ситтэҕинэ-хоттоҕуна, эмиэ үөрэтээччитин курдук буолуо.
41 Эн быраатыҥ хараҕар тоҕо мас сыыһын да булан көрөҕүн, оттон бэйэҥ хараххар бэрэбинэ баарын билиммэккин? 42 Эбэтэр хайдах, бэйэҥ хараххар бэрэбинэни да көрбөт эрээригин „Быраатым, кэл эрэ, хараххыттан сыыһы ылыым“ диэххиний? Сирэй көрбөх! Бастаан бэйэҥ хараххыттан бэрэбинэни таһаар, оччоҕо хайдах гынан быраатыҥ хараҕыттан сыыһы ылары билиэҥ.
Мас хайдаҕа отонунан биллэр
43 Үчүгэй мас куһаҕан отонноммута диэн суох; куһаҕан мас үчүгэй отонноммута диэн эмиэ суох – 44 хайа да мас отонунан биллэр: ыарҕаттан смокваны хомуйбаттар, эрбэһинтэн винограды ылҕаабаттар. 45 Үтүө киһи сүрэҕин үтүө баайыттан үтүөнү таһаарар, мөкү киһи сүрэҕин мөкү баайыттан мөкүнү таһаарар: киһи сүрэҕэ тугунан туолбута уоһунан тахсар.
Икки акылаат
46 Эһиги Миигин „Тойоммут! Тойоммут!“ диэн ыҥыраҕыт эрээри, этэрбин тоҕо толорбоккутуй? 47 Миэхэ кэлэн Мин тылбын истэр уонна толорор киһи кимиэхэ холооннооҕун эһиэхэ этиэм. 48 Кини сири дириҥник хаһан, дьиэтин акылаатын тааска түһэрбит киһиэхэ холоонноох. Өрүс халааннаатаҕына, күүстээх уу анньан кэлэр да, таас акылааттаах дьиэни хамсаппат. 49 Оттон ким Мин тылбын истэр эрээри, толорбот – ол дьиэтин кумахха акылаата суох туппут киһиэхэ холоонноох: уу тоҕо анньан кэлиэ да, ол дьиэ сонно сиҥнэн түһүө».
7
Рим сотнигын итэҕэлэ
1 Иисус норуокка этэр тылын түмүктээн баран, Капернаумҥа киирбитэ. 2 Онно биир сотник күндүтүк саныыр кулута ыалдьан өлөөрү сытара. 3 Сотник Иисус туһунан истэн, кэлэн кулуппун үтүөртүн диэн көрдөһүннэрэ, иудей аҕа баһылыктарын ыыппыта. 4 Кинилэр Иисуска кэлэн, биһигини кытта барыс диэн итэҕэтиилээхтик көрдөспүттэрэ: «Эн көмө оҥороргор кини бэрт сөптөөх киһи – 5 биһиги норуоппутун таптыыр буолан биһиэхэ синагога туттаран биэрбитэ». 6 Иисус кинилэри кытта барсыбыта.
Дьиэҕэ чугаһаан истэҕинэ сотник Киниэхэ доҕотторунан илдьит ыыппыта: «Тойонуом, эрэйдэнимэ! Мин Эйигин дьиэбэр киллэрэр кыахтаах үтүө киһи буолбатахпын; 7 ол иһин Эйиэхэ бэйэм да тиийэрим сөптөөх дии санаабатым. Эн биир тылы этиэҥ эрэ кэрэх – кулутум экчи үтүөрүө. 8 Мин төһө да бэйэм бас бэринэр тойоттордоох буолларбын, бэйэм эмиэ бас билэр буойуннардаахпын, олортон биирдэрин бар диэтэхпинэ, барар; атынын кэл диэтэхпинэ, кэлэр; чаҕарбын эмиэ итини оҥор диэтэрбин эрэ, оҥорор».
9 Иисус маны истэн сөҕөн, батыһан иһэр дьоҥҥо эргиллибитэ: «Эһиэхэ этэбин, Мин Израильга даҕаны маннык итэҕэли булбатаҕым».
10 Сорукка ыытыллыбыт дьон дьиэҕэ төннөн кэлиилэригэр ыалдьыбыт
[143] чаҕар хайыы-үйэ үтүөрэн тоһуйбута.
Наин куорат огдооботун уолун тилиннэрии
11 Бу кэнниттэн Иисус Наин диэн куоракка барбыта; Кинини кытта үгүс үөрэнээччилэрэ
[144] уонна көй элбэх дьон барсыбыттара.
12 Кини куорат ааныгар чугаһаан истэҕинэ, биир ийэ соҕотох уола өлбүтүн утары таһааран иһэллэрэ. Дьахтар огдообо этэ. Кинини кытта куорат үгүс олохтоохторо хаамсан иһэллэрэ.
13 Айыы Тойон огдообону көрөн аһынан: «Ытаама», – диэбитэ уонна
14 чугаһаан кэлэн хоруобу таарыйбыта, онуоха көтөҕөн иһээччилэр тохтообуттара; Иисус эппитэ: «Эдэр киһи, эйиэхэ этэбин – тур!»
15 Өлбүт киһи өндөйөн олоро түспүтэ уонна саҥаран барбыта; Иисус кинини ийэтигэр туттарбыта.
16 Бары саллан: «Биһиэхэ улуу Пророк баар буолбут! Таҥара Бэйэтин норуотугар көмөлөһө кэлбит!» – диэн Таҥараны айхаллаабыттара. 17 Кини туһунан маннык сурах бүтүн Иудея устун тарҕанан, тулатынааҕы сирдэри эмиэ тилийэ көппүтэ.
Иисус Христос уонна Иоанн Сүрэхтээччи
18 Иоанн итини барытын үөрэнээччилэриттэн истэн баран, 19 икки үөрэнээччитин ыҥыран ылан, «Кэлиэхтээх Эн буолаҕын дуу, эбэтэр кими күүтэбит дуу?» диэн ыйыттара Иисуска ыыппыта.
20 Илдьиттэр Киниэхэ кэлэн эппиттэрэ: «Иоанн Сүрэхтээччи биһигини Эйигиттэн ыйыттара ыытта: Кэлиэхтээх Эн буолаҕын дуу, эбэтэр кими күүтэбит дуу?»
21 Бу кэмҥэ Иисус элбэх киһини ыарыыттан, кыаммат буолууттан, куһаҕан тыыннартан үтүөрдүбүтэ, үгүс хараҕа суохтарга күн сырдыгын бэлэхтээбитэ. 22 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Баран тугу көрбүккүтүн-истибиккитин Иоаҥҥа кэпсээҥ: хараҕа суохтар харахтаналлар, доҕолоҥнор атахтаналлар, араҥ ыарыылаахтар ырааһыраллар, дьүлэйдэр истэр буолаллар, өлбүттэр тиллэллэр, оттон дьадаҥылар Үөрүүлээх Илдьити истэллэр. 23 Миигин саарбахтаабат киһи алгыстаах».
Иисус Христос Иоанн Сүрэхтээччи туһунан
24 Иоанн ыыппыт дьоно төннүбүттэрин кэннэ, Иисус кини туһунан норуокка маннык эппитэ: «Эһиги иччитэх сиргэ тугу көрө бара сылдьыбыккытый? Тыал хамсатар хомуһун дуо?
25 Тугу көрө бара сылдьыбыккытый? Мааны таҥаска сууламмыт киһини көрөөрү дуо? Баайдык таҥнааччылар, дэлэгэй олохтоохтор дыбарыаска олороллор.
26 Тугу көрө бара сылдьыбыккытый? Пророгу дуо? Соннук, эһиги пророгу көрбүккүт; өссө этэбин: эһиги пророктааҕар да улаханы көрбүккүт.
27 Суруйууларга кини туһунан этиллибитэ: „Көр бу, Мин илдьит киһибин Эн иннигэр ыытабын, кини Эн барар суолгун солуоҕа“.
28 Эһиэхэ этэбин: Иоаннааҕар улуу пророк
[145] ийэттэн төрүү илик, ол гынан баран Таҥара Саарыстыбатыгар саамай кыралара да кинитээҕэр улахан».
(29 Кинини истибит дьон бука бары, бэл, түһээн хомуйааччылар, Таҥара кырдьыктааҕын билиммиттэрэ; кинилэр Иоаҥҥа сүрэхтэммит этилэр; 30 оттон фарисейдар уонна сокуонньуттар киниэхэ сүрэхтэммэккэ, Таҥара көҥүлүн бэйэлэриттэн тэйиппиттэрэ.)
31 Ол иһин Айыы Тойон эппитэ: «Субу көлүөнэ дьону кимиэхэ тэҥниэмий? Кинилэр ким курдуктарый? 32 Кинилэр таһырдьа олорон бэйэ-бэйэлэригэр „Биһиги флейтаҕа оонньообуппутугар – үҥкүүлээбэтэххит, кутурҕан ырыатын ыллаабыппытыгар – ытаабатаххыт“ дэһэн хаһыытаһар оҕолор курдуктар. 33 Иоанн Сүрэхтээччи кэлэн килиэби да сиэбэт, арыгыны да испэт, ону эһиги абааһыга буулаппыт диигит. 34 Киһи Уола кэлэн, аһыыр да, иһэр да, ону эһиги бу киһи аһас уонна иһээччи, түһээн хомуйааччылар, аньыылаахтар доҕордоро дэһэҕит. 35 Ол эрээри Таҥара Муудараһа кырдьыктааҕын оҕолоро бары билиммиттэрэ».
Иисус Христоһу арыынан аҕаабыт дьахтар
36 Биир фарисей Иисуһу аһата ыҥырбыта. Кини фарисей дьиэтигэр киирэн, аһаары өттүгэстээн сыппыта. 37 Арай ол куоракка баар аньыылаах дьахтар Кини фарисей дьиэтигэр аһылыкка кэлбитин билэн, алебастр иһиккэ үчүгэй сыттаах арыыны илдьэ кэлбитэ, 38 итиэннэ Кини кэннигэр туран, ытыы-ытыы, Иисус атаҕын хараҕын уутунан сууйбута, баттаҕынан соппута уонна, ууруу-ууруу, үчүгэй сыттаах арыытынан аҕаабыта.
39 Иисуһу ыҥырбыт фарисей маны көрөн, иһигэр санаабыта: «Бу олорооччу чахчы Пророк эбитэ буоллар, хайа сүрдээх-кэптээх дьахтар Кини атаҕын таарыйарын билиэхтээх этэ. Бу аньыылаах дьахтар буолбаат!»
40 Иисус киниэхэ хайыһан: «Симон! Мин эйиэхэ этэрдээхпин», – диэбитэ.
«Этиий, Үөрэтээччи», – диэбитэ анарааҥҥыта.
Иэскэ киирбит икки киһи туһунан домох
«41 Биир баайга икки киһи иэскэ киирбиттэр: биирдэрэ биэс сүүс үрүҥ көмүс манньыат иэстэммит, иккиһэ биэс уон манньыат. 42 Иэстэрин тугунан да төлүүр кыахтара суоҕун иһин, тойон иккиэннэрин иэһин бырастыы гыммыт. Бу икки киһиттэн хайалара кинини ордук күүскэ таптыаҕа дии саныыгыный?»
43 Симон эппитэ: «Ордук улахан иэстээҕэ дии саныыбын».
«Сөпкө тойонноотуҥ, – диэбитэ Иисус,
44 онтон дьахтарга эргиллэн баран, Симоҥҥа эппитэ: – Эн бу дьахтары көрөҕүн дуо? Дьиэҕэр кэлбиппэр эн Миэхэ атахпын суунарбар уу биэрбэтэҕиҥ, оттон кини хараҕын уутунан атахпын сууйан баттаҕынан сотто;
45 эн Миигин уураабатаҕыҥ, оттон кини киириэхпиттэн биир кэм атахпын ууруур;
46 эн төбөбүн арыынан аҕаабатаҕыҥ, оттон кини буоллаҕына атахпын аҕаата
[146].
47 Ол иһин эйиэхэ этэбин: кини күүскэ таптаабытын иһин, элбэх аньыыта бырастыы буолар, оттон кимиэхэ аҕыйах бырастыы буолбут – ол кыратык таптыыр».
48 Онтон дьахтарга: «Эн аньыыҥ-хараҥ бырастыы буолар», – диэбитэ. 49 Маныаха атын ыалдьыттар «Аньыыны бырастыы гынар бу кимий?» дии санаабыттара.
50 Кини дьахтарга эппитэ: «Итэҕэлиҥ эйигин быыһаата, эйэни кытта бар».
8
Иисус Христоска көмөлөспүт дьахталлар
1 Бу кэнниттэн Иисус Таҥара Саарыстыбатын Евангелиетын иһитиннэрэ куораттарынан, дэриэбинэлэринэн барбыта. Уон икки үөрэнээччитэ Кинини кытта бииргэ сылдьаллара;
2 кинилэри кытта өссө куһаҕан тыыннартан уонна ыарыыларыттан үтүөрбүт дьахталлар бааллара: Магдалина
[147] диэн ааттаах Мария (Иисус киниттэн сэттэ абааһыны үүрэн таһаарбыта);
3 Ирод
[148] дьиэтин салайар Хуза ойоҕо Иоанна, Сусанна уонна да атыттар элбэх этилэр. Кинилэр Иисуска уонна Кини үөрэнээччилэригэр баардарынан-суохтарынан көмөлөспүттэрэ.
Бурдук ыһааччы туһунан домох
4 Дьон Киниэхэ бары куораттан барытыттан кэлэ тураллара; биирдэ үтүмэн үгүс киһи мустубутугар Кини маннык домоҕу кэпсээбитэ: «5 Бурдук ыһааччы бурдугун ыһа тахсыбыт. Ыһа сырыттаҕына, ыспыт сиэмэтин сороҕо суол кытыытыгар түһэн тэпсиллэн хаалбыт, ону халлаан көтөрдөрө тоҥсуйан сиэн кэбиспиттэр; 6 сороҕо буоллаҕына тааска түһэн, араскыланаат, сиик суоҕуттан хатан хаалбыт; 7 сороҕо хатыылаах ыарҕа быыһыгар түспүтүн ыарҕа өрө үүнэн тумнаран кэбиспит. 8 Сороҕо өҥ буорга түһэн сүүс төгүл үрдүк үүнүүнү биэрбит».
Маны кэпсээн баран: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – диэн саҥа аллайбыта.
9 Үөрэнээччилэрэ Киниттэн бу домох суолтатын ыйыппыттара. 10 Иисус эппитэ: «Эһиэхэ Таҥара Саарыстыбатын кистэлэҥнэрин билэр кыах бэриллибитэ, оттон ити атыттарга барыта домохторунан этиллэр, онон кинилэр көрөр эрээри, көрбөттөр, истэр эрээри, өйдөөбөттөр.
Бурдук ыһааччы туһунан домох быһаарыыта
11 Бу домох быһаарыыта маннык: сиэмэ – Таҥара тыла; 12 суол кытыытыгар түспүт сиэмэ – истэр дьон, ол гынан баран кинилэргэ адьарай кэлэн, итэҕэйбэтиннэр, быыһамматыннар диэн, истибит тыллларын сүрэхтэриттэн илдьэ барар; 13 оттон тааска ыһыллыбыт – ол тылы үөрүүнэн ылынар эрээри, силиһэ суох буолан, ардыгар эрэ итэҕэйэр, оттон тургутуу кэмигэр тэйэр дьон; 14 хатыылаах ыарҕаҕа түспүт – ол тылы истэр эрээри, тэйэ түстүлэр да, олох сүпсүлгэнэ, баай-дуол, күннээҕи үөрүү-дуоһуйуу тумнаран, итэҕэллэрэ сиппэккэ хаалбыт дьон; 15 оттон өҥ буорга ыһыллыбыт сиэмэ – ол Таҥара тылын истэр уонна истибит тылларын үтүөкэн, ыраас сүрэхтэригэр иҥэрэ сылдьан, бары ыарахаттары тулуйан туран итэҕэйэр дьон».
Маны кэпсээн баран Кини: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – диэн саҥа аллайбыта
[149].
Сибэтиинньик туһунан домох
«16 Ким да сибэтиинньиги уматан баран, иһитинэн саба уурбат, орон анныгар туруорбат, ол оннугар, киирээччилэр сырдыгы көрдүннэр диэн, олоҕор туруорар. 17 Кистэммит көстүбэтэҕэ, кистэлэҥ арыллыбатаҕа диэн суох. 18 Онон хайдах истэргитин кэтэнэн көрүнүҥ: баардаахха Таҥара өссө биэриэҕэ, оттон туга да суох киһиттэн баардаахпын дии санаабыта кытта былдьаныаҕа».
Иисус Христос Ийэтэ уонна бырааттара
19 Киниэхэ Ийэтэ уонна бырааттара кэлэн баран, дьон элбэҕэ бэрдиттэн хаайтаран, кыайан ааспатахтара.
20 «Ийэҥ уонна бырааттарыҥ кэлэн таһырдьа тураллар, Эйигин көрсүөхтэрин баҕараллар», – диэн Киниэхэ биллэрбиттэрэ.
21 Иисус эппитэ: «Таҥара тылын истэр уонна толорор дьон – олор Мин Ийэм уонна Мин бырааттарым буолаллар».
Силлиэни тохтотуу
22 Биирдэ Кини үөрэнээччилэрин кытта оҥочоҕо киирэн баран: «Күөл уҥуор туоруоҕуҥ», – диэбитэ. Уҥуор устубуттара. 23 Устан истэхтэринэ, Иисус утуйан хаалбыта. Күөлгэ эмискэ күүстээх силлиэ түһэн, долгун сабыта биэртэлээн, оҥочо уунан туолан барбыта, онон тимирэр кутталга киирбиттэрэ.
24 Кэлэн, Кинини уһугуннаран: «Үөрэтээччи! Үөрэтээччи! Өлөн эрэбит!» – диэбиттэрэ.
Кини туран тыалы, сабыта охсор долгуну буойбута: сонно тута тыал да, долгун да уостан, уоскуйан хаалбыттара. Уу чуумпу буолбута. 25 «Итэҕэлгит ханнаный?» – диэбитэ Кини үөрэнээччилэригэр.
Кинилэр дьулайан даҕаны, дьиктиргээн даҕаны, бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Кимий – бу Кини, тыалы да, ууну да буойан бас бэриннэрээччи?» – дэспиттэрэ.
Куһаҕан тыыннарга буулаппыт киһини үтүөрдүү
26 Галилеяны утары сытар Гадара сиригэр кэлэн тиксибиттэрэ. 27 Иисус биэрэккэ тахсыбытыгар, өр кэм устата абааһыларга буулатан, таҥас диэни таҥныбакка, дьиэҕэ-уокка олорбокко, өлбүт дьону кистиир хаспахтарга хорҕойбута ырааппыт киһи Киниэхэ утары тахсан кэлбитэ. 28 Кини Иисуһу көрөөт, иннигэр умса түһэн баран, күөмэйин муҥунан хаһыытаабыта: «Эн Миэхэ тугуҥ кыһалҕатай, Иисус, Үрдүк Таҥара Уола? Эйигиттэн ааттаһабын, миигин муҥнаама!» 29 Иисус быртах тыыны бу киһиттэн тахсарыгар дьаһайбытын иһин, кини итинник эппитэ. Абааһы бу киһини бэрт уһун кэм устатыгар муҥнаабыт этэ: кинини атахтары, илиилэри тимир сыабынан, быанан кэлгийэн маныыллара да, киһи ону быһыта тыытан баран, абааһыга кыйдатан иччитэх сирдэринэн куотара.
30 Иисус киниттэн: «Аатыҥ кимий?» – диэн ыйыппыта.
Элбэх абааһы киирбит буолан, кини: «Легион», – диэн хоруйдаабыта. 31 Абааһылар Иисустан кинилэри үтүгэн түгэҕэр үүрбэтигэр көрдөспүттэрэ. 32 Онно хайа үрдүгэр балысхан сибиинньэ үөрэ мэччийэ сылдьара. Абааһылар сибиинньэлэргэ киирэрбитин көҥүллээ диэн көрдөспүттэрэ. Иисус көҥүллээбитэ. 33 Кинилэр киһиттэн тахсан сибиинньэлэргэ киирбиттэригэр, бүтүн үөр сибиинньэ эмпэрэттэн ыстанан, күөлгэ тимирэн хаалбыта.
34 Маныыһыттар ону көрөн, куоракка уонна дэриэбинэлэргэ сүүрэн тиийэн тыллаабыттара. 35 Олохтоохтор туох буолбутун көрө, утары тахсыбыттара; кинилэр Иисуска кэлэн, били абааһылара тахсыбыт киһи таҥнан, өйдөнөн-төйдөнөн, Кини атаҕын аттыгар сиргэ олорорун көрөн, улаханнык куттаммыттара. 36 Маны барытын көрбүт дьон куһаҕан тыыннарга буулаппыт киһи хайдах быһыылаахтык үтүөрбүтүн кинилэргэ кэпсээбиттэрэ. 37 Гадара уобалаһын дьоно бары улуу кутталга ылларан, Иисуһу биһигиттэн бар диэн көрдөспүттэрэ. Иисус оҥочоҕо олорон, төттөрү устубута.
38 Абааһылартан босхоломмут киһи, Кинини кытта бииргэ сылдьаары көрдөспүтүгэр Иисус эппитэ: 39 «Дьиэҕэр төннөн, Таҥара эйиэхэ тугу оҥорбутун кэпсээ». Киһи баран, Иисус киниэхэ тугу оҥорбутун куораты биир гына кэпсээбитэ.
Өлбүт кыыс уонна ыарыһах дьахтар
40 Иисус төннөн кэлбитигэр Кинини элбэх киһи утары көрсүбүтэ – бары кэтэһэн тураллара. 41 Арай биир Иаир диэн ааттаах киһи, синагога тойоно, кэлэн Иисус иннигэр умса түһэн, дьиэбэр барыс диэн көрдөспүтэ. 42 Кини уон икки саастаах соҕотох кыыс оҕолооҕо ыалдьан өлөөрү сытара. Иисус кинини кытта барсыбыта, дьон тула өттүттэн ыга анньан испиттэрэ.
43 Биир уон икки сыл устата хаана баран ыалдьыбыт, баайын барытын эмчиттэргэ кутан баран, хайаларыттан да туһамматах дьахтар 44 Кини кэнниттэн кэлэн, таҥаһын таарыйбытыгар сонно тута хаана барара тохтоон хаалбыта.
45 «Ким Миигин таарыйда?» – Иисус ыйыппыта.
Ким да билиммэтэҕэ. Петр итиэннэ Кинини кытта бииргэ сылдьааччылар эппиттэрэ: «Үөрэтээччи! Эйигин киһи бөҕө ыга анньан иһэр эбээт, Эн буоллаҕына ким Миигин таарыйда диигин»
[150].
46 «Ким эрэ Миигин таарыйда, – диэбитэ Иисус. – Миигиттэн күүс тахсыбытын биллим».
47 Дьахтар биллибэккэ хаалар кыаҕа суоҕун өйдөөн, ис-иһиттэн титирэс буола долгуйан, Кини иннигэр тобуктуу түспүтэ уонна тоҕо Кинини таарыйбытын итиэннэ хайдах сонно үтүөрбүтүн бар дьон иннигэр кэпсээбитэ.
48 Иисус эппитэ: «Кыыһым, эрдий! Эйигин итэҕэлиҥ быыһаата. Эйэни кытта бар».
49 Маны этэ турдаҕына, синагога тойонугар дьиэтиттэн киһи кэлэн: «Кыыһыҥ быһынна, – диэн эппитэ. – Онон Үөрэтээччини түбүгүрдүмэ».
50 Иисус маны истэн, Иаирга: «Куттаныма, итэҕэй эрэ – кыыһыҥ быыһаныаҕа», – диэбитэ. 51 Дьиэҕэ киирэригэр Петртан, Иоантан, Иаковтан уонна кыыс ийэлээх аҕатыттан ураты атын кими да киллэрбэтэҕэ. 52 Бары кыыһы аһыйан ытаһаллара, суланаллара. Иисус: «Ытаһымаҥ, кыыс өлбөтөх, утуйа сытар», – диэбитэ. 53 Оҕо өлбүтүн билэр буолан, Кинини күлүү гыммыттара.
54 Кини барыларын таһаартаан баран, кыыс илиитин тутан туран улаханнык: «Кыысчаан, тур!» – диэбитэ. 55 Сонно кыыс тыын киллэрэн, туран кэлбитэ; Иисус кинини аһатарга соруйбута. 56 Оҕо төрөппүттэрэ бэри диэн бэркиһээбиттэрэ. Иисус кинилэри, манна туох буолбутун туһунан кимиэхэ да кэпсээбэттэрин курдук, кытаанахтык сэрэппитэ.
9
Уон икки Апостолы ыытыы
1 Иисус Уон Иккиэлэрин ыҥыран ылан, кинилэргэ бары абааһылары үүрэн таһаарар, ыарыыттан үтүөрдэр күүһү уонна былааһы биэрбитэ. 2 Итиэннэ кинилэри Таҥара Саарыстыбатын туһунан иһитиннэртэрэ, ыарыһахтары үтүөртэрэ ыыталаабыта.
«3 Суолга тугу да илдьэ барымаҥ: тайах маһы да, матаҕаны да ылымаҥ, килиэби, харчыны да, икки суол уларыттар таҥаһы да уктумаҥ, – диэбитэ Кини. – 4 Ханнык дьиэҕэ киирэҕит да, айаҥҥа турунуоххутугар диэри, ол дьиэттэн көһүмэҥ. 5 Өскөтүн ханнык эмэ куоракка эһигини ылымматахтарына, онтон тахсан иһэн, кинилэргэ сэрэтии буоллун диэн, бэл атаххыт быылын кытта тэбээн хаалларыҥ». 6 Апостоллар айаҥҥа туруммуттара; кинилэр дэриэбинэлэри кэрийэ сылдьан, ханна да буоллун, Евангелиены иһитиннэрэллэрэ, ыарыһахтары үтүөрдэллэрэ.
Ирод дьиксиниитэ
7 Ирод баһылык
[151] Иисус оҥорор дьайыыларын туһунан барытын истэн-билэн баран, санааҕа түспүтэ. Кини дьон тылыттан дьиксинэрэ: сорохтор бу Иоанн өлөн баран тиллибит дииллэрэ,
8 сорохторо Илия кэлбит дэһэллэрэ, атыттара буоллаҕына былыргы ханнык эрэ пророк тиллибит диэн сылыктыыллара.
9 «Иоанны мин моонньоох баһын быстарбытым, оччоҕо бу маннык сурахтаах хайалара буоллаҕай?» – Ирод санааҕа ылларбыта. Уонна хайдах эмэ гынан Кинини көрүөн баҕарбыта.
Апостоллар төннүүлэрэ
10 Апостоллар төннөн кэлэн, тугу оҥорбуттарын барытын Иисуска кэпсээбиттэрэ. Иисус кинилэри бэйэлэрин эрэ илдьэ Вифсаида куорат чугаһынааҕы иччитэх сиргэ барбыта. 11 Ол эрээри баһаам үгүс дьон ону билэн, Кинини батыһан барбыттара. Иисус кинилэри көрсөн, Таҥара Саарыстыбатын туһунан кэпсээбитэ, үтүөрт диэн көрдөһөөччүлэри үтүөрдүтэлээбитэ.
Биэс тыһыынча киһини аһатыы
12 Күн киэһэриитэ Уон Иккиэлэр Киниэхэ кэлэн: «Дьону ыыталыырыҥ буоллар, чугастааҕы сэлиэнньэлэргэ, дэриэбинэлэргэ баран хонук сирдэрин, аһыыр астарын булунуо этилэр, бу олох иччитэх сиргэ сылдьабыт», – диэбиттэрэ.
13 Иисус эппитэ: «Эһиги кинилэргэ аста биэриҥ».
«Биһиэхэ биэс килиэби кытта икки балык эрэ баар, – дэспиттэрэ үөрэнээччилэрэ. – Бачча элбэх киһиэхэ ас атыылаһа барыах бэйэбит дуу?» (14 Барыта биэс тыһыынча кэриҥэ киһи баара.)
«Дьону биэс уоннуу гына эрээтинэн олордуҥ», – диэбитэ Иисус. 15 Кини эппитин толорбуттара. 16 Иисус биэс килиэби кытта икки балыгы ылан, халлаан диэки көрөн туран Таҥараҕа махтаммыта уонна тоһутан, түҥэттэрэ, үөрэнээччилэригэр биэрбитэ. 17 Бары тото-хана аһаабыттара. Ордубут аһы хомуйбуттара уон икки тымтай буолбута.
«Эн Таҥара Христоһунаҕын»
18 Биирдэ Иисус иччитэх сиргэ үҥэ сырыттаҕына, үөрэнээччилэрэ тиийэн кэлбиттэрэ. Иисус кинилэртэн: «Дьон Миигин ким дииллэрий?» – диэн ыйыппыта.
Үөрэнээччилэрэ эппиттэрэ: 19 «Сорох Иоанн Сүрэхтээччи диир, сорох Илия, сорохтор ханнык эрэ былыргы пророк тиллибит дэһэллэр».
20 «Оттон эһиги Миигин ким диигитий?» – Иисус ыйыппыта.
«Биһиги Эйигин Таҥара Христоһа диибит», – диэн хоруйдаабыта Петр.
Иисус Христос өлөн баран тиллэрин эрдэттэн этэр
21 Бу туһунан кимиэхэ эмэ кэпсииллэрин кытаанахтык бобон баран, Иисус эппитэ:
22 «Киһи Уола элбэх эрэйи-муҥу көрүөхтээх, Кинини аҕа баһылыктар, архиерейдар уонна сокуонньуттар
[152] ылыммаккалар, өлөрүөхтэрэ, онтон үһүс күнүгэр Кини өлбүттэртэн тиллиэҕэ».
Иисус Христос туһугар барытыттан аккаастаныы
23 Итиэннэ барыларыгар эппитэ: «Ким Миигин батыһыан баҕарар – бэйэҕиттэн аккаастан уонна кириэскин сүгэн Миигин батыс.
24 Ким олоҕун быыһыан баҕарбыт, олоҕун
[153] сүтэриэҕэ, оттон ким Мин туспар бэйэтин олоҕун сүтэрбит, олоҕун быыһыаҕа.
25 Өскөтүн киһи бүтүн аан дойдуну баһылаан баран өллөҕүнэ эбэтэр эчэйдэҕинэ, ол баһылаабыта киниэхэ туох туһалаах буолуой?
26 Ким эмэ Миигиттэн уонна Мин тылбыттан сааттаҕына, Киһи Уола Бэйэтин килбиэнинэн итиэннэ Аҕатын уонна Аанньалларын килбиэннэринэн сырдаан тиийэн кэллэҕинэ, киниттэн бэйэтиттэн саатыаҕа.
27 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: манна турааччылартан сорохторо, өлөр өлүү амтанын билбэккэ да сылдьан, хайыы-үйэ Таҥара Саарыстыбатын көрүөхтэрэ».
Дьүһүн уларыйыы
28 Бу кэнниттэн аҕыс күн ааспыта. Иисус Петры, Иоанны уонна Иаковы илдьэ хайа үрдүгэр үҥэ тахсыбыта. 29 Үҥэ туран Кини сирэйэ уларыйан хаалбыта, таҥаһа килбэҥнэс кылбаа маҥан буолбута. 30 Арай көрдөхтөрүнэ, икки киһи – Моисей уонна Илия – Кинини кытта кэпсэтэ тураллара; 31 кинилэр килбиэннээх сырдыкка көстөн кэлэн, Иисус суолун Иерусалимҥа тиийэн түмүктүөхтээҕин кэпсээбиттэрэ. 32 Петр аргыстарыныын ууларыгар баттатан, утуйан хаалбыттара, ол эрээри уһуктан кэлэн Иисус кэрэмэн килбиэнин итиэннэ Кинини кытта икки киһи турарын көрбүттэрэ.
33 Кинилэр Иисустан тэйэн эрдэхтэринэ, Петр Киниэхэ эппитэ: «Үөрэтээччи! Манна сылдьарбыт үчүгэй даҕаны; биһиги үс отууну тутуохпут: биири Эйиэхэ, биири Моисейга, биири Илияҕа». Тугу этэрин кини бэйэтэ да билбэт этэ.
34 Маны этэ турдаҕына кинилэргэ былыт кэлэн сыдьаайбыта; былыт иһигэр киирэн кинилэр олус куттаммыттара.
35 Былыт быыһыттан: «Мин Тапталлаах
[154] Уолум бу баар, Кинини истиҥ!» – диир саҥа дуораһыйбыта.
36 Бу саҥа дорҕооно уостаатын кытта, Иисус соҕотох хаалбыта. Кинилэр маны кистэлэҥҥэ туппуттара, тугу көрбүттэрин ол саҕана кимиэхэ да кэпсээбэтэхтэрэ.
Куһаҕан тыыҥҥа буулаппыт уолу үтүөрдүү
37 Сарсыныгар хайаттан түспүттэригэр Иисуһу элбэх киһи утары көрсүбүтэ. 38 Эмискэ дьон быыһыттан ким эрэ: «Үөрэтээччи! – диэн саҥа аллайбыта. – Ааттаһабын Эйигиттэн, уолбун көр: баар-суох соҕотох оҕом; 39 куһаҕан тыын хам ыллаҕына, оҕом эмискэ үөгүлүү түһэр; күүгэн аллыар диэри, оҕобун сордуур, сорун сордоон баран биирдэ, нэһиилэ тэйэр. 40 Үөрэнээччилэргиттэн үүрүҥ диэн көрдөстүм да, кыайбатылар».
41 «Оо, итэҕэлэ суох, буорту буолбут көлүөнэ! – диэбитэ Иисус. – Хаһааҥҥа диэри эһигини кытта сылдьабын, эһигини тулуйабын? Уолгун манна аҕал».
42 Уол чугаһаан истэҕинэ, абааһы кинини сиргэ охторбута; оҕо иҥиир-ситиитин тартаран барбыта; Иисус быртах тыыны бобон уолчааны үтүөрдэн, аҕатыгар туттарбыта. 43 Бука бары Таҥара улуу кыаҕын көрөн бэркиһээбиттэрэ.
Иисус Христос өлөн баран тиллиэхтээҕин өссө биирдэ этэр
Киһи эрэ барыта Иисус оҥорор дьайыыларын сөҕө-махтайа сылдьар кэмигэр Кини үөрэнээччилэригэр эппитэ: 44 «Мин эһиэхэ этэрбин өйдөөн истиҥ: Киһи Уола дьон илиитигэр бэриллиэҕэ». 45 Кинилэр буоллаҕына бу этиини, суолтата кинилэртэн кистэммит буолан, өйдөөбөтөхтөрө, оттон тугу эппитин Бэйэтиттэн ыйытыахтарын саллаллара.
Таҥара Саарыстыбатыгар ким саамай улаханый?
46 Үөрэнээччилэргэ кинилэртэн хайалара ордук улаханын быһаарсыһыах санаа киирбитэ. 47 Иисус кинилэр ис санааларын билэн, оҕону ылан, Бэйэтин иннигэр туруорбута 48 уонна эппитэ: «Ким бу оҕону Мин ааппар ылынар, ол Миигин ылынар; оттон ким Миигин ылынар, ол Миигин Ыыппыты ылынар. Ким барыгытыттан кыра – ол барыгытыттан улахан буолуоҕа».
Ким эһигини утарбат, ол эһиги диэки
49 Маныаха Иоанн эппитэ: «Үөрэтээччи! Биһиги Эн ааккынан абааһылары үүрэн таһаарар киһини көрдүбүт; кини биһигини кытта бииргэ сылдьыбат, ол иһин үүрэрин боптубут».
50 «Аны боппот буолуҥ, – диэбитэ Иисус киниэхэ. – Ким эһигини утарбат, ол эһиги диэки».
Иисус Христоһу ылымматах Самария дэриэбинэтэ
51 Бу дойдуттан ылыллыахтаах күнэ хайыы-үйэ чугаһаабытыгар Кини Иерусалимҥа барардыы быһаарынан,
52 илдьиттэрин инники ыыппыта. Кинилэр Самария дэриэбинэтигэр урут тиийэн Иисус кэлэригэр бэлэмнээри киирбиттэрэ.
53 Ол эрээри олохтоохтор Кинини киллэрбэтэхтэрэ: Иерусалимҥа баран иһэрэ тас дьүһүнүттэн көстөрө.
54 Маны көрөн үөрэнээччилэрэ Иаковтаах Иоанн эппиттэрэ: «Тойоммуот! Халлаантан уот түһэн кинилэри имири эстин диэн этиэхпитин баҕараҕын дуо? Урукку Илия курдук?
[155]»
55 Иисус эргиллэн, кинилэри буойбута: «Ханнык Тыын дьоно буоларгытын билбэккит.
56 Киһи Уола дьон дууһатын өлөрө кэлбэтэҕэ, быыһыы кэлбитэ»
[156]. Онон атын дэриэбинэҕэ барбыттара.
Иисус Христоһу батыһыы диэн тугуй?
57 Айаннаан истэхтэринэ, аара суолга ким эрэ Кинини: «Тойонуом! – диэн ыҥырбыта. – Эн ханна да барбытыҥ иһин, мин Эйигин батыһан барыам».
58 Иисус киниэхэ эппитэ: «Саһыллар хороонноохтор, көтөрдөр уйалаахтар, арай Киһи Уола төбөтүн уура түһэн ылар сирэ суох».
59 Атын киһиэхэ Кини: «Миигин батыс», – диэбитэ.
Анарааҥҥыта эппитэ: «Тойонуом! Маҥнай баран аҕам уҥуоҕун көтөҕөн кэлэрбин көҥүллээ».
60 Иисус киниэхэ эппитэ: «Өлбүт дьон өлбүт дьоннорун бэйэлэрэ харайдыннар, оттон эн бараҥҥын дьоҥҥо Таҥара Саарыстыбатын туһунан иһитиннэр».
61 Өссө биир атын киһи Киниэхэ эппитэ: «Мин Эйигин батыһыам, Тойонуом! Ол эрээри маҥнай дьиэлээхтэрбин кытта бырастыылаһан кэлэрбин көҥүллээ».
62 Иисус киниэхэ эппитэ: «Булуугу баттаары туран, кэннин хайыһар киһи Таҥара Саарыстыбатыгар эрэбилэ суох».
10
Сэттэ уон үөрэнээччини ыытыы
1 Бу кэнниттэн Айыы Тойон аны атын сэттэ уон
[157] үөрэнээччитин талан ылан, Бэйэтэ барыан баҕарар куораттарыгар, араас сирдэригэр, иккилии гынан, урут ыыталаабыта;
2 баралларыгар эппитэ: «Бурдук үүнүүтэ өлгөм, ол гынан баран бурдук быһааччы аҕыйах, онон буспут бурдук Тойонуттан бурдугун быһыытыгар үлэһиттэри ыытарыгар көрдөһүҥ.
3 Барыҥ! Мин эһигини бөрөлөр ортолоругар, барааннары ыытардыы, ыыталыыбын.
4 Кумааһынньыгы да, матаҕаны да, атах таҥаһын да ылымаҥ, суолга кими да эҕэрдэлээмэҥ.
5 Хайа дьиэҕэ киирэҕит да, маҥнай „Бу дьиэҕэ эйэ буоллун!“ диэбитинэн киирэр буолуҥ.
6 Онно эйэҕэ тиксиэхтээх киһи баар буоллаҕына, эйэҕитин ылыныаҕа, оттон суох буоллаҕына, эйэҕит бэйэҕитигэр төннүөҕэ.
7 Ол дьиэҕэ хаалан, тугу биэрэллэринэн аһыыр буолуҥ: үлэһит киһи үлэтэ төлөнүөхтээх. Ыалтан ыалга көһүмэҥ.
8 Хайа да куоракка тиийбиккит иһин, эһигини онно киллэрдэхтэринэ, тугу биэрэллэринэн аһааҥ.
9 Онно баар ыарыһахтары үтүөрдүтэлээҥ, Таҥара Саарыстыбата кинилэргэ чугаһаабытын иһитиннэриҥ.
10 Хайа эмэ куоракка эһигини дьиэлэригэр киллэрбэтэхтэринэ, уулуссаҕа тахсан баран этиҥ:
11 „Бэл куораккыт быыла атахпытыгар сыстыбытын төттөрү тэбээн хааллардыбыт, ол эрээри билиҥ: Таҥара Саарыстыбата эһиэхэ чугаһаата“.
12 Эһиэхэ этэбин, Дьүүл Күнүгэр ол куоракка Содом куораттааҕар ордук ыарахан буолуоҕа.
Аньыыларын билиммэтэх куораттары сор-муҥ күүтэр
13 Сор-муҥ күүтэр эйигин, Хоразин! Сор-муҥ күүтэр эйигин, Вифсаида! Эһиэхэ көрдөрүллүбүт дьиктилэр Тирдээх Сидоҥҥа көрдөрүллүбүттэрэ эбитэ буоллар, ол куораттар олохтоохторо илдьиркэй таҥаһы таҥнан, төбөлөрүгэр күлү куттан, аньыыларын билиммиттэрэ ырааппыт буолуох этэ. 14 Ол гынан баран, Дьүүл Күнүгэр Тирдээх Сидоҥҥа эһигиннээҕэр быдан чэпчэки буолуоҕа. 15 Оттон эн, Капернаум, халлааҥҥа тиийэ үрдүөм дии саныыгын дуо? Суох, эн үтүгэн түгэҕэр тиийэ түҥнэстиэҥ.
16 Эһигини истэр киһи – Миигин истэр, эһигини ылыммат киһи – Миигин ылыммат; оттон ким Миигин ылыммат, ол Миигин Ыыппыты ылыммат».
Сэттэ уон үөрэнээччи эргиллиитэ
17 Сэттэ уон үөрэнээччи үөрэ-көтө эргиллэн кэлэн: «Тойоммуот! Эн ааккын ааттаатахха, биһиэхэ абааһылар кытта бас бэринэллэр», – диэбиттэрэ.
18 Иисус эппитэ: «Сатана халлаантан чаҕылҕан курдук түспүтүн көрбүтүм. 19 Мин эһиэхэ моҕойдору, сүлүһүннээх ооҕуйдары уонна өстөөх хайа баҕарар күүһүн самнары баттыыр былааһын биэрэбин; эһиэхэ куһаҕаны туох да кыайан оҥоруо суоҕа. 20 Эһиги биһиэхэ тыыннар бас бэринэллэр диэн үөрүмэҥ, хата ол оннугар ааппыт-суолбут Халлааҥҥа суруллубут диэн үөрэр буолуҥ».
Таҥара кистэлэҥи кимиэхэ арыйбытай?
21 Сонно Иисус Тыын
[158] биэрэр үөрүүтүнэн үөрэн эппитэ: «Аҕаа, сир-халлаан Айыы Тойоно! Эн маны барытын муударайдартан, өйдөөхтөртөн кистээн баран, кыра оҕолорго арыйбытыҥ иһин, Эйиэхэ айхал этэбин. Соннук, Аҕаа, Эн үтүө көҥүлүҥ оннук этэ».
22 Онтон үөрэнээччилэригэр хайыһан эппитэ
[159]: «Аҕам Миэхэ тугу барытын туттарбыта. Уола кимин Аҕатыттан ураты ким да билбэт, Аҕата кимин Уолуттан ураты, биитэр Уола арыйыан баҕарбыт дьонуттан ураты, ким да билбэт».
23 Онтон бэйэлэрэ эрэ хаалбыттарыгар эппитэ: «Дьоллоох дьон эһиги көрөргүтүн көрөллөр. 24 Кырдьыгы этэбин: үгүс пророктар уонна ыраахтааҕылар эһиги көрөргүтүн көрүөхтэрин баҕарбыттара эрээри – көрбөтөхтөрө, эһиги истэргитин истиэхтэрин баҕарбыттара эрээри – истибэтэхтэрэ».
Самария амарах киһитин туһунан домох
25 Биир сокуонньут Иисуһу холоон көрөн: «Үөрэтээччи! Бараммат олоххо тиксэр туһугар, мин тугу гыныахтаахпыный?» – диэн ыйыппыта.
26 «Сокуоҥҥа туох диэн суруллубутай? Ону хайдах өйдүүгүн?» – диэбитэ Иисус.
27 «„Айыы Тойон Таҥараҕын ис сүрэххиттэн, ис дууһаҕыттан, туох баар өйгүнэн-санааҕынан, күүскүнэн-күдэххинэн барытынан таптаа“ уонна „чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа“», – диэн эппиэттээбитэ киһи.
28 «Сөпкө хоруйдаатыҥ, – диэбитэ Иисус. – Ситини тутуһан олордоххуна, Олоххо тиксиэҕиҥ».
29 Ол эрээри анарааҥҥыта, кырдьыгын таһаарыныан баҕаран: «Мин чугастааҕым кимий?» – диэн ыйыппыта.
30 Онуоха Иисус манныгы кэпсээбитэ: «Биирдэ биир киһи Иерусалимтан Иерихоҥҥа баран иһэн түөкүттэргэ түбэспит. Олор кини таҥаһын халаан, бэйэтин илдьи кырбаан, бааһырдан, сыккырыыр тыынын эрэ ордорон баран, ааһа турбуттар. 31 Ол суолунан аҕабыыт баран иһэн, киһи сытарын көрбүт эрээри, ааһа турбут. 32 Левит эмиэ ол сиргэ тиийэн кэлэн, кинини көрбүт эрээри, кыһаллыбатах. 33 Онтон биир Самария киһитэ айаннаан иһэн, кинини суолга түбэһэн көрөн, аһыммыт; 34 чугаһаан кэлэн, бааһын арыгынан сууйбут уонна, мас арыытынан сотон баран, таҥаһынан саба баайбыт; онтон миинэн иһэр оселугар олордон, ыалдьыттар түһэр дьиэлэригэр аҕалан ыарыылаабыт. 35 Сарсыныгар бараары туран, дьиэ хаһаайыныгар икки динарийы биэрэн баран, эппит: „Кинини кытаатан көр-иһит; бу биэрбиппиттэн ордугу тутуннаххына, мин төннөн иһэн төлүөҕүм“. 36 Түөкүттэргэ түбэспит киһиэхэ бу үс киһиттэн, эн санааҕар, хайалара чугас буолуоҕай?»
37 «Киниэхэ амарахтык сыһыаннаспыт киһи», – диэбитэ сокуонньут.
«Чэ, бар, эн эмиэ кини холобурун тутуһар буол», – диэбитэ Иисус киниэхэ.
Марфалаах Мария дьиэлэригэр
38 Салгыы айаннаан иһэн Иисус үөрэнээччилэриниин биир дэриэбинэҕэ кэлбиттэрэ. Манна Марфа диэн дьахтар Иисуһу дьиэтигэр ыҥыран ыалдьыттаппыта; 39 кини Мария диэн балта Айыы Тойон атаҕын аттыгар олорон, Кини этэрин истибитэ. 40 Марфа улаханнык күндүлүөн баҕаран, Иисуска эппитэ: «Тойонуом, балтым миигин соҕотохтуу ас тэрийтэрэ хаалларбытыгар Эн кыһаммаккын дуо? Киниэхэ этиий, миэхэ көмөлөстүн эрэ».
«41 Марфа, Марфа! – диэбитэ Иисус. – Эн элбэххэ да кыһаллаҕын, түбүгүрэҕин, 42 дьиҥэр, биир эрэ наада эбээт. Мария саамай бастыҥын талан ылла, онтуката киниттэн былдьаныа суоҕа».
11
Таҥараҕа үҥүү туһунан
1 Биирдэ маннык буолбута. Кини биир сиргэ тохтоон Таҥараҕа үҥпүтүн кэннэ, үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ көрдөспүтэ: «Тойоммуот, Иоанн үөрэнээччилэрин үөрэппитин курдук, Эн эмиэ биһигини үҥэргэ үөрэт эрэ».
2 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Үҥэргитигэр маннык этэр буолуҥ: Халлааҥҥа баар Аҕабыт!
[160] Эн сибэтиэй аатыҥ ытыктаныахтын, Эн Саарыстыбаҥ кэлиэхтин, Халлааҥҥа курдук, сиргэ эмиэ барыта Эн көҥүлүҥ хоту буолуохтун
[161].
3 Күннээҕи тыын килиэппитин күннэтэ биһиэхэ биэр.
4 Уонна биһи аньыыбытын бырастыы гын, ол эмит биһиги эмиэ биһиэхэ иэстээх дьоммутун барыларын бырастыы гынабыт. Уонна, аньыы угаайытыгар киллэрбэккэ, биһигини хара дьайдаахтан харыстаа
[162]».
5 Онтон эппитэ: «Арай эһигиттэн хайаҕыт эмэ түүн үөһүгэр доҕоругар тиийэн: „Доҕоор! Миэхэ үс килиэптэ иэһээ эрэ, 6 доҕорум айаннаан иһэн таарыйда, аһатарбар тугум да суох“, – диэтин. 7 Анарааҥҥыта дьиэ иһиттэн арай эттин: „Миигин аймаама, ааным хайыы-үйэ хатыылаах, оҕолорум бэйэбин кытта бииргэ утуйа сыталлар, онон хайдах да туран ылан биэрэр кыаҕым суох“. 8 Эһиэхэ этэбин: өскөтө кини доҕордоһуугут туһугар туран биэрбэтэҕинэ, арахпакка көрдүүргүт иһин, туран төһөнү көрдүүргүтүн биэриэҕэ.
«Көрдөһүҥ – оччоҕо эһиэхэ бэриллиэҕэ»
9 Онон Мин эһиэхэ этэбин: көрдөһүҥ – оччоҕо эһиэхэ бэриллиэҕэ; көрдөөҥ – оччоҕо булуоххут; тоҥсуйуҥ – оччоҕо эһиэхэ ааны аһыахтара;
10 көрдөһөр киһи ылар, көрдөөччү булар, оттон тоҥсуйааччыга аһаллар.
11 Эһигиттэн хайа аҕа уолугар, килиэп көрдөөтөҕүнэ, тааһы биэриэҕэй
[163], эбэтэр балык көрдөөтөҕүнэ, балык биэрэрин оннугар эриэн үөнү биэриэҕэй?
12 Эбэтэр, сымыыт көрдөөтөҕүнэ, сүлүһүннээх ооҕуйу биэриэ дуу?
13 Онон бэл эһиги, мөкү дьон, оҕолоргутугар туох эрэ үчүгэйи биэрэри сатыыр буоллаххытына, Халлааннааҕы Аҕаҕыт Киниттэн көрдөһөөччүлэргэ оннооҕор ордугу – Сибэтиэй Тыыны – биэриэҕэ».
Иисус Христос уонна Веельзевул
14 Биирдэ Иисус киһиттэн тыла суох абааһыны үүрэн таһаарбыта. Абааһы тахсарын кытта, тыла суох киһи саҥарар буолбута; маны көрөн дьон сөхпүттэрэ.
15 Сорохторо: «Кини абааһылары абааһы тойоно Веельзевул күүһүнэн үүрэн таһаарар», – диэбиттэрэ, 16 атыттара буоллаҕына Иисуһу холоон көрөн, Халлаантан дьикти бэлиэтэ көрдөр диэн модьуйбуттара. 17 Иисус кинилэр ис санааларын билэр буолан, эппитэ: «Иһиттэн икки аҥыы хайдыбыт ханнык баҕарар саарыстыба иччитэхсийэр, икки аҥыы барбыт ханнык баҕарар дьиэ сууллар. 18 Син ол кэриэтэ сатана эмиэ иһиттэн икки аҥыы хайдар буоллаҕына, кини саарыстыбата хайдах тулуһуоҕай? Эһиги Миигин „Веельзевул күүһүнэн абааһылары үүртэлиир“ диигит. 19 Мин Веельзевул күүһүнэн үүртэлиир буоллахпына, эһиги дьоҥҥут ким күүһүнэн кинилэри үүртэлииллэрий? Онон кинилэр эһигини дьүүллүөхтэрэ. 20 Оттон Мин абааһылары Таҥара күүһүнэн үүрэн таһаартыыр буоллахпына, ол аата Таҥара Саарыстыбата эһиэхэ хайыы-үйэ кэлбит. 21 Күүстээх киһи сааланан-саадахтанан дьиэтин мананар буоллаҕына, кини баайыгар-дуолугар куттал суоһаабат; 22 оттон кинитээҕэр күүстээх киһи кэлэн саба түһэн кинини кыайдаҕына, били эрэммит саатын-саадаҕын былдьаан ылан, атыттардыын үллэстиэҕэ.
23 Ким Миигинниин буолбатах, ол Миигин утарар, ким Миигинниин хомуйсубат, ол ыһар.
Быртах тыын төннүүтэ
24 Быртах тыын киһиттэн тахсан баран, уоскулаҥ көрдөөн кураайы сирдэри кэрийэр, уонна уоскулаҥ булбакка, „тахсыбыт дьиэбэр төннүүһүбүн“ диир; 25 итиэннэ кэлэн, дьиэ харбаммытын, хомуллубутун көрөр; 26 ол кэннэ баран бэйэтинээҕэр өссө өһүөннээх атын сэттэ тыыны аҕалан, кинилэри кытта киирэн онно олохсуйар, онон ол киһи туруга уруккутунааҕар өссө ордук мөлтүүр».
Таҥара тылын истэр уонна толорор дьон алгыстаахтар
27 Кини маны этэ турдаҕына, дьон быыһыттан биир дьахтар улаханнык саҥа аллайбыта: «Оо, төһө эрэ алгыстаах Эйигин иһигэр илдьэ сылдьыбыт, Эйиэхэ эмиийин үүтүн иһэрпит ийэ!»
28 Иисус эппитэ: «Таҥара тылын истэр уонна толорор дьон алгыстаахтар».
Иона пророк бэлиэтэ
29 Онтон үтүмэн үгүс киһи үмүөрүспүтүгэр Кини эппитэ: «Бу – буорту буолбут көлүөнэ. Кинилэр дьикти бэлиэни эрэйэллэр эрээри, Иона пророк бэлиэтиттэн
[164] атын бэлиэ кинилэргэ бэриллиэ суоҕа;
30 Ниневия дьонугар Иона бэлиэ буолбутун курдук, бу көлүөнэҕэ Киһи Уола бэлиэ буолуоҕа.
31 Соҕурууҥҥу сарыысса Дьүүл күнүгэр бу көлүөнэ дьонун кытта бииргэ туран кэлэн, кинилэри буруйдуоҕа. Кини бэл сир уһугуттан Соломон муударай тылын-өһүн истэ кэлэ сылдьыбыта, оттон манна Соломоннааҕар ордук улахан баар.
32 Ниневия дьоно бу көлүөнэни кытта бииргэ Дьүүлгэ туран кэлэн, кинилэри буруйдуохтара. Кинилэр Иона этэрин истэн, аньыыларын билиммиттэрэ, оттон манна Ионатааҕар ордук улахан баар.
Киһи этин-сиинин сырдатааччы
33 Ким даҕаны сибэтиинньиги уматан баран, түгэх муннукка эбэтэр иһит анныгар кистии уурбат, киирээччилэр сырдыгы көрдүннэр диэн, олоҕор туруорар. 34 Киһи этин-сиинин хараҕа сырдатар; хараҕыҥ ыраас буоллаҕына, бүтүн бэйэҥ сырдык буолуоҥ, оттон хараҕыҥ куһаҕан буоллаҕына, бүтүн бэйэҥ хараҥа буолуоҥ. 35 Онон бэйэҕин көрүн: эн искэр баар сырдыгыҥ хараҥа буолбатаҕа буолуо дуо? 36 Өскөтүн эн бүтүн бэйэҥ сып-сырдык, ханан да хараҥата суох буоллаххына, эйиэхэ сырдык сыдьаайбытын курдук, бүтүн бэйэҥ сырдыаҥ».
Фарисейдары уонна сокуонньуттары сэмэлээһин
37 Иисус үөрэтэн бүппүтүгэр биир фарисей Кинини дьиэтигэр аһата ыҥырбыта. Кини дьиэҕэ киирэн өттүгэстээн сыппыта. 38 Аһыан иннинэ илиини суунуу сиэрин-туомун тутуспатаҕын көрөн, фарисей дьиктиргээбитэ.
39 Айыы Тойон киниэхэ эппитэ: «Бу эһиги, фарисейдар, иһиккит-хомуоскут таһын ыраастанаҕыт, оттон искит бүтүннүү ымсыы санаа, өһүөн буолбут. 40 Ньүдьү-балайдар! Иһинээҕитин эмиэ тас өттүн Айбыт айбатаҕа буолуо дуо? 41 Иһиккитигэр-хомуоскутугар баартан ааспыкка-туорбукка бэрсиҥ, оччоҕо эһиэхэ барыта ыраас буолуоҕа.
42 Сор-муҥ күүтэр эһигини, фарисейдар! Мятаттан, рутаттан, оҕуруоккут аһын арааһыттан уон гыммыт биирин биэрэҕит, оттон кырдьыктаах буолууну, Таҥараҕа тапталы таһы-быһа умнаҕыт; дьиҥэр, биирин толоро сылдьаҥҥыт, атынын да хаалларыа суохтаах этигит. 43 Сор-муҥ күүтэр эһигини, фарисейдар! Эһиги синагогаларга бастыҥ олоххо олороргутун, болуоссаттарга уруйдатаргытын таптыыгыт. 44 Сор-муҥ күүтэр эһигини, фарисейдар! Сирэй көрбөхтөр! Эһиги, дьон билбэккэ, үрдүлэринэн хаама сылдьар хоруоптарын курдуккут».
45 Маныаха сокуонньуттартан хайалара эрэ Киниэхэ: «Үөрэтээччи! Эн, итинник этэҥҥин, биһигини эмиэ хаарыйаҕын», – диэбитэ.
«46 Эһигини эмиэ сор-муҥ күүтэр, сокуонньуттар! – диэбитэ Иисус. – Эһиги киһи кыайан сүкпэт сүгэһэрин дьоҥҥо сүктэрэҕит, бэйэҕит буоллаҕына тарбаххыт төбөтүнэн да ону таарыйан көрбөккүт. 47 Сор-муҥ эһигини күүтэр – аҕаларгыт өлөртөөбүт пророктарыгар гробницалары тутаргыт иһин! 48 Онон эһиги аҕаларгыт дьайыыларын биһирииргитин көрдөрөҕүт: кинилэр пророктары өлөртүүллэрэ, оттон эһиги кинилэр өлөрбүт пророктарыгар гробницалары тутаҕыт. 49 Ол иһин Таҥара муудараһа эппитэ: „Кинилэргэ пророктары уонна Апостоллары ыытыаҕым, олортон сорохторун өлөрүөхтэрэ, сорохторун үүрүөхтэрэ; 50-51 онон аан дойду айыллыаҕыттан тохтубут пророктар хааннара барыта, Авель хааныттан саҕалаан сиэртибэнньик уонна сибэтиэй сир икки ардыгар өлөрүллүбүт Захария хааныгар диэри, бу көлүөнэттэн ирдэниллиэҕэ“. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: ол хаан барыта субу көлүөнэттэн иэстэниллиэҕэ. 52 Эһигини, сокуонньуттары, сор-муҥ күүтэр! Эһиги билии-көрүү күлүүһүн ылан баран, бэйэҕит да киирбэтэххит, киириэн да баҕалаахтары киллэрбэтэххит».
53 Иисус маны эппитигэр сокуонньуттар уонна фарисейдар кыһарыйан туран, Киниттэн элбэҕи ыйытан киирэн барбыттара; 54 тугу эмэни сыыһа-халты этиттэрэн буруйдаарылар, кинилэр сылтах була сатыыллара.
12
Сирэй көрбөх буолууттан сэрэтии
1 Ол икки ардыгар тыһыынчанан киһи мустан үтүрүспүтэ. Кини бастаан үөрэнээччилэригэр эрэ анаан эппитэ: «Фарисейдар аһытыыларыттан – сирэй көрбөх буолууттан – сэрэниҥ. 2 Кистэлэҥ арыллыбатаҕа диэн суох, кистэммит биллибэтэҕэ диэн эмиэ суох. 3 Эһиги хараҥаҕа тугу эппиккит – сырдыкка иһиллиэҕэ, дьиэ иһигэр кулгаахха сипсийбиккит – дьиэ үрдүттэн доргуччу биллэриллиэҕэ. 4 Мин эһиэхэ, доҕотторбор, этэбин: өлөрүөхсүттэртэн куттанымаҥ; кинилэр киһи этин-сиинин өлөрөртөн ордугу тугу да гынар кыахтара суох. 5 Кимтэн куттаныахтааххытын Мин эһиэхэ этиэм: өлөрөн баран гееннаҕа быраҕар Былаастаахтан эһиги куттанар буолуҥ. Соннук, Киниттэн куттаныҥ диибин эһиэхэ. 6 Икки бытархай харчыга биэс барабыайы атыылаһаллар буолбат дуо? Бэл кинилэртэн хайаларын даҕаны Таҥара умнубат. 7 Оттон эһиги оннооҕор баттаххыт ахсаана кытта ааҕыллан турар. Онон куттанымаҥ: эһиги барабыайдааҕар быдан күндүгүт.
Христоска итэҕэли дьон иннигэр билинии
8 Эһиэхэ этэбин: ким эмэ Миигин итэҕэйэрин дьон иннигэр билиннэҕинэ, кинини Киһи Уола эмиэ Таҥара Аанньалларын иннилэригэр билиниэҕэ; 9 оттон Миигиттэн дьон иннигэр киэр хайыспыт киһиттэн Кини эмиэ Таҥара Аанньалларын иннилэригэр киэр хайыһыаҕа. 10 Ким Киһи Уолун холуннарбыт, ол бырастыы гыныллыаҕа, оттон ким Сибэтиэй Тыыны холуннарбыт, ол бырастыы гыныллыа суоҕа. 11 Эһигини синагогаларга, тойотторго уонна үрдүкү былаастарга тутан аҕаллахтарына – хайдах хоруйдаһаргытын, тугу этэргитин тобула сатаамаҥ: 12 тугу этиэхтээххитин Сибэтиэй Тыын ол чааска үөрэтиэҕэ».
Өйө суох баай туһунан домох
13 Дьон быыһыттан ким эрэ Киниэхэ: «Үөрэтээччи! Убайбар эт, аҕабытыттан хаалбыт нэһилиэстибэни миигин кытта үллэһиннин», – диэбитэ.
14 Кини ол киһиэхэ хоруйдаабыта: «Ким Миигин эһигини дьүүллэтэ, үпкүтүн үллэртэрэ туруорбутай?»
15 Итиэннэ барыларыгар туһаайан эппитэ: «Харам буолартан сэрэниҥ: киһи олоҕо төһө баайдааҕыттан тутулуга суох».
16 Иисус кинилэргэ маннык домоҕу кэпсээбитэ: «Биир баай киһи сиригэр бурдук өлгөмнүк үүммүт. 17 „Хайыах баҕайыбыный? – дии санаабыт кини. – Бурдукпун харайар сирим суох буолла“.
18 Онтон эппит: „Хата бу курдук гыныам: бурдук уурар ампаардарбын көтүрэн, атын, өссө улахан ампаардары, туттарыам уонна туох баар бурдукпун, баайбын онно мунньуом. 19 Дьэ оччоҕо өр сыл барар баһаам баайданныҥ, онон сынньан, аһаа-сиэ, ис, көрүлээ-нарылаа дэниэҕим“.
20 Ол гынан баран Таҥара киниэхэ эппит: „Өйө суох! Субу түүн дууһаҕын ыла кэлиэхтэрэ, оччоҕо бу мунньубутуҥ кимиэхэ тиксэрий?“ 21 Таҥараҕа анаан байарынааҕар, бэйэтигэр анаан баай-дуол мунньунааччыга итинник буолуоҕа».
Сарсыҥҥы туһуттан санааҕа ылларымаҥ
22 Итиэннэ үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Ол иһин эһиэхэ этэбин: тугу аһаан-сиэн тыыннаах сылдьабыт, тугу таҥнан-саптан киһи-хара буолабыт диэн санааҕа ылларымаҥ.
23 Олоххут астааҕар, эккит-сииҥҥит таҥастааҕар ордуктар.
24 Суордары көрүҥ: бурдук ыспаттар да, быспаттар да, баай да мунньар, бурдук да уурар ампаардара суох, ол эрээри кинилэри Таҥара аһатар, оттон эһиги көтөрдөөҕөр төһөлөөх ордуккутуй?
25 Уонна дьэ эһигиттэн хайаҕыт эмэ, хайдахтаах да кыһаллан-мүһэллэн туран, саатар биир тоҥолох уҥуоҕун уһатынар кыахтаах дуо?
[165] 26 Итинник кыраны да кыайбат эрээри, атыныгар тоҕо эмиэ дьиксинэҕит?
27 Сардааналар хайдах үүнэллэрин көрүҥ: үлэлээбэттэр да, таҥас да өрбөттөр, ол эрээри, эһиэхэ этэбин: бэл Соломон албан аатын үгэнигэр сылдьан, итилэртэн биирдэстэрин эмэ да курдук симэммэтэҕэ.
28 Хонууга үүнэн турар бүгүн баар, оттон сарсын оһоххо быраҕыллар оту Таҥара итинник симиир буоллаҕына, оо, кэмчи итэҕэллээхтэр, эһигини өссө ордук симиэ суоҕа дуо?
29 Онон тугу аһыыбыт-сиибит диэн санааҕа ылларымаҥ, ол туһуттан дьиксинимэҥ.
30 Ити барыта – Таҥараны билбэт дьон сүрүн кыһалҕалара; оттон эһиги итиннэ наадыйаргытын Аҕаҕыт билэр.
31 Туохтааҕар даҕаны эһиги Таҥара Саарыстыбатыгар
[166] дьулуһуҥ, оччоҕо ити барыта эһиэхэ бэриллиэҕэ.
32 Бараан кыра үөрэ, куттаныма! Аҕаҕыт эһиэхэ Саарыстыбатын биэриэн баҕарар.
33 Туох баайдааххытын атыылаан тиийиммэттэргэ түҥэтиҥ; хаарба буолбат хааһаҕы, бараммат баайы уоруйах тиийбэт, үөн-көйүүр сиэбэт сиригэр – Халлааҥҥа – бэлэмнээҥ.
34 Баайгыт-дуолгут ханна баар да, сүрэххит эмиэ онно буолуо.
Сэргэх буолуҥ
35 Өрүү бэлэм сылдьыҥ: кургутун курданан, сибэтиинньиккитин уматтан бэлэм олоруҥ.
36 Уруу малааһыныттан кэлиэхтээх тойонноругар, тоҥсуйарын кытта, аанын аһаары, көһүтэн олорор дьоҥҥо холоонноох буолуҥ.
37 Тойонноро кэлэригэр сэргэх олорбут кулуттар алгыстаахтар. Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: тойонноро бэйэтэ курданан баран, кинилэри остуол тула олордон, ас тэрийэн аһатыа.
38 Тойон түүн үөһүгэр да, сарсыарданан да кэлэн көрдүн, кинилэр сэргэхтик кэтэһэн олорор буоллахтарына, алгыстаахтар.
39 Бэйэҕит билэҕит, дьиэлээх хаһаайын уоруйах хас чааска кэлэрин билэрэ эбитэ буоллар, утуйан хаалыа суоҕа
[167], кинилэргэ дьиэтин аннын дьөлө хастарыа суоҕа этэ.
40 Эһиги эмиэ бэлэм олоруҥ: Киһи Уола эһиги үөйбэтэх-ахтыбатах түгэҥҥитигэр тиийэн кэлиэҕэ».
Итэҕэллээх уонна итэҕэлэ суох кулуттар тустарынан
41 Петр Киниттэн ыйыппыта: «Тойоммуот! Бу домоҕу Эн биһиэхэ эрэ анаан кэпсиигин дуу, барыларыгар дуу?»
42 Айыы Тойон эппитэ: «Дьиэ хаһаайына чаҕардарын салайарга, кинилэри аһатарга анаан хаалларбыт эрэллээх, толкуйдаах дьиэ көрөөччүтүн курдук буолуҥ. 43 Тойоно кэлэн көрбүтэ, үлэһитэ кини эппитин толоро сылдьар буоллаҕына, ол кулут алгыстаах. 44 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кини ол кулукка туох баар баайын барытын дьаһайтара биэриэҕэ. 45 Оттон ол кулут тойонум өтөрүнэн кэлиэ суох дии санаан, бииргэ үлэлиир дьонун, эр киһи буоллун, дьахтар буоллун аҥаар кырыытыттан кырбаан, иһэн-аһаан, итириктээн бардаҕына, 46 күүппэтэх күнүгэр, үөйбэтэх түгэнигэр тойоно тиийэн кэлэн, кинини икки аҥыы хайа охсон баран, итэҕэлэ суохтары кытта биир дьылҕалыаҕа. 47 Тойонун көҥүлүн билэ-билэ бэлэмэ суох олорбут, эбэтэр кини этэрин толорботох үлэһит илдьи таһыллыаҕа, 48 оттон билбэккэ буруйданарын оҥостубут үлэһит кыратык таһыллыаҕа. Элбэх бэриллибит киһититтэн элбэх эрэйиллиэҕэ, элбэх итэҕэйиллибит киһититтэн элбэх ирдэниллиэҕэ.
Эйэни буолбатах, кылыһы
49 Мин сиргэ уоту аҕала кэлбитим. Бу уот хайыы-үйэ күөдьүйэ охсуон хайдахтаах курдук баҕарабыный! 50 Мин сүрэхтэниини ааһыах тустаахпын: ол хаһан туоларын кэтэһэн олус да туоххаһыйдым! 51 Миигин сиргэ эйэни олохтуу кэлбитэ буолуо дии саныыгыт дуо? Суох диибин эһиэхэ, Мин хайдыһыыны таһаара кэлбитим. 52 Мантан ыла биир дьиэҕэ олорор биэс киһи тус-туспа арахсыаҕа: үһэ иккитин утары, иккитэ үһүн утары буолуоҕа; 53 аҕата уолун утары, уола аҕатын утары буолуо, ийэтэ кыыһын утары, кыыһа ийэтин утары буолуо, хотуна кийиитин утары, кийиитэ хотунун утары буолуо».
Кэм-кэрдии билгэлэрэ
54 Оттон норуокка эппитэ: «Арҕааттан былыт тахсан иһэрин көрдөххүтүнэ, эһиги сонно ардыыһы дэһэҕит, кырдьык, сотору ардах кэлэр; 55 соҕурууттан тыалырдаҕына куйаарыыһы диигит, кырдьык, куйаас түһэр. 56 Сирэй көрбөхтөр! Сири-халлааны билгэлиири сатыыр аата, ханнык кэм кэлбитин хайдах билбэккитий? 57 Туох сөбүн-сыыһатын тоҕо эһиги бэйэҕит кыайан быһаарбаккытый?
Буруйдааччыгын кытта эйэлэс
58 Буруйдааччыгын кытта тойотторго баран иһэн, аара суолга эйэлэһэ сатыырыҥ ордук; эйэлэспэтэххинэ, кини эйигин судьуйаҕа илдьэн биэриэҕэ, судьуйа эйигин түрмэ үлэһитигэр туттарыаҕа, оттон түрмэ үлэһитэ хаайыыга быраҕыаҕа. 59 Кырдьыгы эйиэхэ этэбин: иэскин тиһэх кэппиэйкэтигэр тиийэ биэрэ иликкинэ, эн онтон тахсыаҥ суоҕа».
13
Өлбөт туһугар, аньыыгытын билиниҥ
1 Бу кэмҥэ Киниэхэ ханнык эрэ дьон тиийэн кэлэн, Пилат Таҥараҕа сүөһүнү сиэртибэ биэрэ турар галилеяннары өлөрбүтүн туһунан кэпсээбиттэрэ. 2 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Ол галилеяннар, оннук өлбүт буоллахтарына, Галилея бары дьонуттан ордук аньыылаахтара буолуо дии саныыгыт дуо? 3 Суох диибин эһиэхэ: аньыыгытын билиммэтэххитинэ, бары итинник өлүөххүт. 4 Эбэтэр Силоам башнята баттаан өлөрбүт уон аҕыс киһитэ Иерусалим олохтоохторуттан барыларыттан ордук буруйдаахтара буолуо дии саныыгыт дуо? 5 Суох диибин эһиэхэ: аньыыгытын билиммэтэххитинэ, бары итинник өлүөххүт».
Отонноммотох смоковница туһунан домох
6 Онтон Иисус маннык домоҕу кэпсээбитэ: «Биир киһи винограднигар смоковница үүннэрбит. Биирдэ кини отонноммута буолаарай диэн, маһын кэлэн көрөн баран, биир да отону булбатах; 7 онон винограднигын үлэһитигэр эппит: „Үһүс сылбын кэлэн бу маска отон көрө сатыыбын да, биири да булбаппын; кэрдэн кэбис, тоҕо кураанахха сири ылан туруоҕай?“ 8 Үлэһитэ киниэхэ эппит: „Тойонуом! Быйыл тыытымыах, туран эрдин. Төгүрүччү көмөн ноһуом кутуом, 9 оччоҕо, баҕар, отоннонуо. Онно отонноммотоҕуна, эһиил кэртэрээр“».
Субуота күн бөкчөгөр дьахтары үтүөрдүү
10 Биирдэ Иисус биир синагогаҕа субуота күн үөрэппитэ. 11 Онно ыарыы тыыныгар буулаппыта уон аҕыс сыл буолбут дьахтар баара: кини бөкчөччү тартара сылдьар буолан көнөтүк туттар кыаҕа суоҕа. 12 Иисус кинини көрөн, ыҥыран ылан баран: «Эн ыарыыгыттан босхолоннуҥ», – диэбитэ. 13 Маны этээт, киниэхэ икки илиитин уурбутугар дьахтар сонно көнөн кэлэн, Таҥараны айхаллаан барбыта. 14 Субуотаҕа киһини үтүөртэ диэн кыыһыран, синагога тойоно дьоҥҥо: «Үлэлииргэ ыйаахтаах алта күн баар, онно кэлэн эмтэтэр буолуҥ, субуотаҕа кэлимэҥ!» – диэбитэ.
15 Айыы Тойон киниэхэ эппитэ: «Сирэй көрбөхтөр! Эһиги субуота күн оҕускутун биитэр оселгутун күкүрүттэн сүөрэн, уулата илдьэҕит буолбат дуо? 16 Оттон бу Авраам кыыһын сатана кэлгийбитэ уон аҕыс сыл буолбут. Бүгүн субуота күн диэн, кинини кэлгиэтиттэн сүөрүллүө суохтаах этэ дуо?»
17 Маны эппитигэр утарсааччылара бары сааппыттара. Оттон норуот Кини оҥорор килбиэннээх дьайыыларын көрөн үөрэр эрэ этэ.
Хартыыһа сиэмэтин уонна килиэп аһытыытын туһунан домох
18 Иисус эппитэ: «Таҥара Саарыстыбатын тугунан холобурдаан көрдөрүөххэ, тугу кытта тэҥниэххэ сөбүй?
19 Эһиги санаан көрүҥ: бу хартыыһа сиэмэтэ баар, киһи маны ылан оҕуруотун сиригэр ыһар, оччоҕо сиэмэтэ сүүнэ
[168] мас буола үүнэн тахсар, онуоха көтөрдөр көтөн кэлэн, лабааларыгар уйа оҥостоллор».
20 Салгыы өссө эппитэ: «Таҥара Саарыстыбатын тугу кытта тэҥниэмий? 21 Эһиги санаан көрүҥ: дьахтар доруоһаны ытыһан ылан, үс мээрэй бурдукка кутар, онуоха тиэстэтэ бүтүннүү үллэн тахсар».
Кыараҕас аан
22 Куораттарынан, дэриэбинэлэринэн үөрэтэ сылдьан, Кини Иерусалимныыр суолу тутуһан иһэрэ. 23 Ким эрэ Киниттэн: «Тойоммуот! Ама быыһанааччы аҕыйах буолуо дуо?» – диэн ыйыппыта.
24 Иисус эппитэ: «Кыараҕас аанынан киирэргэ дьулуһуҥ. Эһиэхэ этэбин: үгүстэр киириэхтэрин баҕарыахтара да, кыайан киириэхтэрэ суоҕа.
25 Дьиэлээх хаһаайын туран аанын хатаабытын кэннэ, эһиги таһырдьа туран, дьиэ аанын тоҥсуйа-тоҥсуйа: „Тойоммуот! Тойоммуот! Биһиэхэ ас!“ – дэһиэххит, оччоҕо Кини эһиэхэ: „Эһиги хантан кэлбиккитин билбэппин“, – диэҕэ.
26 Эһиги этиэххит: „Биһиги Эйигинниин бииргэ аһыырбыт-сиирбит, Эн биһиги уулуссабытынан сылдьан үөрэппитиҥ“.
27 Оччоҕо Кини хоруйдуо: „Эһиэхэ этэбин
[169]: эһиги кимнээххитин, хантан кэлбиккитин Мин билбэппин. Хара дьайдаахтык быһыыланааччылар, бука бары Миигиттэн киэр буолуҥ!“
28 Авраам, Исаак, Иаков уонна пророктар бары Таҥара Саарыстыбатыгар баалларын, оттон эһигини онтон кыйдаан эрэллэрин көрдөххүтүнэ, ытаһыаххыт-соҥоһуоххут, тиискитин хабырыныаххыт.
29 Дьон илинтэн-арҕааттан, хотуттан-соҕурууттан Таҥара Саарыстыбатын биһирэм аһылыгар мустуохтара.
30 Оччоҕо кэнникилэр бастакы буолуохтара, бастакылар кэнники буолуохтара».
Иерусалимы аһыйыы
31 Бу кэмҥэ хас да фарисей кэлэн, Киниэхэ: «Мантан бара оҕус, Ирод Эйигин өлөрүөн баҕарар», – диэбиттэрэ.
32 Кини эппитэ: «Бараҥҥыт, ол торҕон саһылга
[170] этиҥ: Мин бүгүн-сарсын абааһылары үүртэлиибин, ыалдьыбыттары үтүөртүүбүн, онтон үһүс күнүгэр түмүктүөм.
33 Ол гынан баран бүгүн, сарсын, өйүүн да Мин айаммын салгыах тустаахпын: пророк Иерусалимтан атын сиргэ өлбүтэ диэн суох.
34 Оо, пророктары өлөртүүр, эйиэхэ ыытыллыбыттары тааһынан тамныыр Иерусалим, Иерусалим! Хас төгүл эн оҕолоргун көтөр бэйэтин оҕолорун кынатын анныгар мунньарыныы, мунньуохпун баҕарбыппыный, оттон эн ону баҕарбатаҕыҥ!
35 Дьэ ол иһин „Дьиэҕит иччитэх хаалларыллар“. Эһиэхэ этэбин: Айыы Тойон аатынан Кэлээччи алгыстаах дии иликкитинэ, эһиги Миигин көрүөххүт суоҕа».
14
Фарисей дьиэтигэр
1 Биирдэ субуота күн Иисус фарисей тойонун дьиэтигэр аһыы кэлбитэ. Фарисейдар Кини хас хамсыырын кэтэһэ-манаһа олорбуттара. 2 Кинини утары иһигэр уу үөскээн ыалдьар киһи олороро. 3 Иисус фарисейдартан уонна сокуонньуттартан: «Субуота күн киһини эмтиир көҥүллэнэр дуо?» – диэн ыйыппыта. 4 Тугу да саҥарбатахтара. Иисус ыарыһаҕы таарыйан үтүөрдэн баран, дьиэтигэр ыытан кэбиспитэ.
5 Онтон кинилэргэ эппитэ: «Эһигиттэн кимҥит эмэ осела эбэтэр оҕуһа
[171] холуодьаска түстэҕинэ, төһө да субуотатын иһин, тута хостоон таһаарыа суоҕа этэ дуо?»
6 Маны эппитигэр тугу да кыайан хардарбатахтара.
Бэйэтин үрдүктүк туттар киһи – намтыаҕа
7 Ыҥырыллыбыт ыалдьыттар бастыҥ миэстэни талалларын көрөн, Иисус кинилэргэ маннык домоҕу кэпсээбитэ: «8 Уруу малааһыныгар ыҥырылыннаххына, бастыҥ миэстэҕэ олорбот буол; ыҥырыылаахтартан ким эрэ эйигиннээҕэр ордук ытыктанар киһи баар буолуон сөп, 9 оччоҕо эйигин да, кинини да ыҥырбыт хаһаайын эйиэхэ: „Миэстэҕин киниэхэ туран биэр“, – диэтэҕинэ, кыбыста-кыбыста тиһэх миэстэҕэ көһөн олороргор тиийиэҥ. 10 Малааһыҥҥа ыҥырылыннаххына, кэлэн тиһэх миэстэҕэ олорор буол, оччоҕо ыҥырбыт киһи эйиэхэ кэлэн: „Доҕоор, эн бэттэх, үөһээ, олор“, – диэтэҕинэ, эн баар дьон ортотугар чиэскэ тиксибит мааны ыалдьыт буолуоҥ. 11 Бэйэтин үрдүктүк сананар киһи – намтыаҕа, сэмэйдик сананар киһи – үрдүөҕэ».
Биһирэм аһылыкка кими ыҥырыахха
12 Онтон Кинини ыҥырбыт хаһаайыҥҥа эппитэ: «Эбиэт дуу, биһирэм аһылык дуу тэрийдэххинэ – доҕотторгун, убайдаргын-бырааттаргын, аймахтаргын, баай ыалларгын да ыҥыртаабат буол, ыҥырдаххына, кинилэр эмиэ эйигин ыҥыран төттөрү маанылыахтара. 13 Ол оннугар, биһирэм аһылык тэрийдэххинэ, дьадаҥылары, бодоҥнору, доҕолоҥнору, хараҕа суохтары ыҥыртаа; 14 кинилэр эйиэхэ кыайан төлөөбөттөр, онон эн алгыстаныаҥ: төлөбүрүн, кырдьыктаахтар тиллэллэрин саҕана, ылыаҥ».
Улуу малааһын туһунан домох
15 Маны истэн, аттыгар олорооччулартан биирдэстэрэ Киниэхэ: «Оо, Таҥара Саарыстыбатын малааһыныгар сылдьар киһи дьоллоох да буолуо!» – диэбитэ.
16 Иисус, киниэхэ хоруйдаан, манныгы кэпсээбитэ: «Арай биир киһи киэһэ, улахан малааһын тэрийэн, элбэх ыалдьыты ыҥырбыт. 17 Аһыыр кэм кэлбитигэр кини ыҥырыылаахтарга кулутун ыытан: „Кэлиҥ, барыта хайыы-үйэ бэлэм“, – диэн илдьиттээбит.
18 Арай бары киксибит курдук, араастаан сылтаҕыран кэлбэтэхтэр. Бастакы киһи: „Мин сир атыыластым, ону баран көрүөхтээхпин, миигин баалаабаккар көрдөһөбүн“, – диэбит.
19 Онтон иккис киһи эппит: „Мин уон көлүүр оҕуһун атыыластым, онтуларбын баран холоон көрүөм, миигин баалаабаккар көрдөһөбүн“.
20 Үһүс киһи: „Мин ыал буоллум, барар кыаҕым суох“, – диэбит.
21 Кулут төннөн кэлэн бу туһунан тойонугар кэпсээбит. Дьиэлээх хаһаайын уордайан, кулутугар эппит: „Кытаат, түргэнник куорат уулуссаларын кэрийэ сылдьан, дьадаҥылары, бодоҥнору, доҕолоҥнору уонна хараҕа суохтары булан аҕалтаа“.
22 Кулута кэлэн: „Тойонуом! – диэбит. – Эн соруйбуккун толордум, ол гынан баран миэстэ өссө даҕаны баар“.
23 Онуоха тойон эппит: „Суолу бата баран, күрүөлэри кэрийэ сылдьан, кими көрсүбүккүн барытын, дьиэм туоларын курдук, тылгар киллэртээн илдьэ кэл.
24 Эһиэхэ этэбин: ити ыҥырыллыбыт дьонтон ким даҕаны мин малааһыным аһыттан амсайыа суоҕа. Ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах
[172]“».
Иисус Христос туһугар туохтан барытыттан аккаастаныы
25 Иисуһу кытта элбэх киһи барсан испитэ. Кини ол дьоҥҥо хайыһан эппитэ: «26 Миэхэ кэлэр киһи ийэтин-аҕатын, ойоҕун, оҕолорун, убайдарын-бырааттарын, эдьиийдэрин-балыстарын уонна бэйэтин олоҕун Миигин таптыырынааҕар ордук таптыыр буоллаҕына, Мин үөрэнээччим буолар кыаҕа суох; 27 ким бэйэтин кириэһин сүгэн Миигин батыспатах, ол Мин үөрэнээччим буолар кыаҕа суох. 28 Эһигиттэн хайаҕыт эмэ башня туттуон баҕардаҕына, маҥнай олоро түһэн, тутуутун ситэрэригэр төһө үп барыахтааҕын суоттаныа суоҕа этэ дуо? 29 Инньэ гымматаҕына, акылаатын ууран баран атынын кыайан ситэриэ суоҕа, оччоҕо ону көрө сылдьар дьон бары: 30 „Хайдах бу киһи тутуутун саҕалаан баран бүтэрбэтий?“ – диэн күлүү гыныахтара.
31 Биитэр хайа эмэ ыраахтааҕы, атын ыраахтааҕыны утары сэриилэһэ бараары туран, олоро түһэн, бэйэтин уон тыһыынча киһитиниин өстөөх сүүрбэ тыһыынча киһитигэр утарсар кыахтааҕын дуу, суоҕун дуу сүбэлэһиэ суоҕа этэ дуо? 32 Кыайтарыаҕын биллэҕинэ, кини, анарааҥҥыта өссө ыраах эрдэҕинэ, иллэһээри, илдьиттэрин ыытыаҕа.
33 Ол курдук эһигиттэн ким баҕарар туох баардааҕыттан барытыттан аккаастамматаҕына, Мин үөрэнээччим буолар кыаҕа суох.
Амтанын сүтэрбит туус
34 Туус – үтүө ас, ол эрээри амтанын сүтэрдэҕинэ, аһыытын хайдах төннөрүөҥүй? 35 Оччоҕо туохха да туһата суох буолар, сири да уоҕурдарга барбат, онон быраҕан эрэ кэбиһиллэр. Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!»
15
Сүппүт бараан туһунан домох
1 Түһээн хомуйааччылар уонна да атын аньыылаах-харалаах бэрт үгүс дьон, Кинини истээри, мусталлара. 2 Фарисейдар уонна сокуонньуттар: «Аньыылаахтары Бэйэтигэр чугаһатар, кинилэри кытта бииргэ аһыыр», – диэн абараллара.
3 Ол иһин Иисус кинилэргэ маннык домоҕу кэпсээбитэ: «4 Эһигиттэн ким эмэ, сүүс барааннааҕыттан биирин сүтэрдэҕинэ, тоҕус уон тоҕуһун мэччитэ хаалларан баран, сүппүт бараанын, хаһан булуор диэри, көрдүү барыа суоҕа этэ дуо? 5 Уонна буллаҕына, онтун үөрэ-көтө санныгар сүгэн баран, 6 дьиэтигэр кэлэн доҕотторун, ыалларын ыҥыран: „Үөрүүбүн үллэстиҥ: сүппүт барааммын буллум“, – диэн этиэҕэ. 7 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: ол курдук эмиэ аньыыны билинэргэ кыһаммат тоҕус уон тоҕус үтүө киһитээҕэр аньыытын билинэр аньыылаах биир киһиттэн Халлааҥҥа ордук үөрүөхтэрэ.
Сүппүт манньыат туһунан домох
8 Эбэтэр хайа дьахтар уон үрүҥ көмүс манньыаттааҕыттан биирин сүтэрдэҕинэ, уотун уматан, дьиэтин сиппийэн, хаһан булуор диэри, кыһанан-мүһэнэн көрдүө суоҕай? 9 Уонна буллаҕына, дьүөгэлэрин, ыалларын ыҥыртаан ылан: „Үөрүүбүн үллэстиҥ: сүппүт манньыаппын буллум“, – диэҕэ. 10 Эһиэхэ этэбин: аньыытын-харатын билинэр аньыылаах биир киһиттэн Таҥара Аанньаллара эмиэ оннук үөрэллэр».
Сүппүт уол туһунан домох
11 Өссө манныгы кэпсээбитэ: «Биир киһи икки уоллаах эбит. 12 Биирдэ кыра уола аҕатыгар эппит: „Аҕаа, ылыахтаах нэһилиэстибэбин миэхэ биэр“. Аҕалара баайын-дуолун уолаттарыгар үллэрэн биэрбит.
13 Аҕыйах хоноот кыра уол, барытын хомунан, ыраах дойдуга барбыт; кини ол дойдуга содурдук олорон, үбүн матайдаан кэбиспит.
14 Үбэ бараммытын кэннэ, ол дойдуга улуу сут турбут, уол улахан кыһалҕаҕа ылларбыт.
15 Онон баран олохтоохтортон биирдэстэригэр үлэҕэ наймыласпыт; анарааҥҥыта уолу, сибиинньэлэрин маната, мэччирэҥ сиригэр ыыппыт.
16 Уол саатар сибиинньэ сиир туораҕынан
[173] испин тоторуом дии санаабыт да, киниэхэ тугу да биэрбэтэхтэр.
17 Кэмниэ кэнэҕэс өйдөнөн кэлэн кини эппит: „Төһөлөөх хамначчыт, аҕам килиэбэр тотон, тобохтоон кэбиһэ-кэбиһэ сииллэрэ буолуой, оттон мин манна хоргуйан өлөн эрэбин. 18 Туран аҕабар тиийэн этиэм: Аҕаа, Таҥараны да, эйигин да утары аньыыны оҥорбуппун. 19 Аны эн уолуҥ дэнэр кыаҕым суох; миигин саатар хамначчытынан ыл“. 20 Уонна туран аҕатыгар барбыт.
Аҕата кини иһэрин ыраахтан көрөн, аһынан, уолугар утары сүүрэн тиийбит, моонньуттан кууһан ылан уураабыт.
21 Уола эппит: „Аҕаа, Таҥара да, эн да иннигэр мин аньыыны оҥорбуппун, онон эн уолуҥ дэнэр кыаҕым суох“.
22 Аҕата кулуттарыгар эппит: „Түргэнник бастыҥ таҥаһы таһааран, таҥыннарыҥ, тарбаҕар биһилэхтэ кэтэрдиҥ, атаҕын таҥаһын биэриҥ; 23 итиэннэ уотуллубут тиҥэһэни сиэтэн аҕалан өлөрүҥ: билигин аһыахпыт, үөрүөхпүт-көтүөхпүт! 24 Бу уолум өлөн баран тилиннэ, сүтэн баран көһүннэ“. Бырааһынньык саҕаламмыт.
25 Улахан уол ол кэмҥэ сыһыыга сылдьыбыт; кини дьиэтигэр төннөн чугаһаан иһэн, ырыаны-тойугу, үҥкүүнү-битиини истибит. 26 Итиэннэ биир үлэһитин ыҥыран ылан: „Бу туох ааттаах буолла?“ – диэн ыйыппыт.
27 Үлэһитэ эппит: „Быраатыҥ кэллэ, уола этэҥҥэ эргиллибититтэн үөрэн, аҕаҥ уойбут тиҥэһэни өлөртөрдө“.
28 Улахан уол кыыһыран, дьиэтигэр киириэн баҕарбатах. Аҕата тахсан кинини ыҥыра сатаабыт. 29 Уола эппит: „Бачча сыл тухары мин эйиэхэ үлэлээн кэллим, ол тухары биирдэ даҕаны эн тылгын кэспэтэҕим; эн буоллаҕына саатар биир козел оҕотун, доҕотторгун кытта үөр-көт диэн, миэхэ биэрэриҥ баҕалаах этэ; 30 оттон ити сэлээччэх дьахталларга үбүн бараабыт уолуҥ кэлбитигэр уотуллубут тиҥэһэни киниэхэ анаан өлөрбүккүн“.
„31 Тоойуом! – диэбит аҕата. – Эн миигин кытта өрүү бииргэ этиҥ, онон мин баайым барыта – эйиэнэ. 32 Хата бу маннык хомойуох кэриэтэ быраатыҥ өлөн баран тиллибитигэр, сүтэн баран көстүбүтүгэр үөрүөххэ-көтүөххэ баар этэ“».
16
Булугас өйдөөх көмөлөһөөччү туһунан домох
1 Оттон үөрэнээччилэригэр Иисус эппитэ: «Биир баай киһи баайын-дуолун дьаһайтарар көмөлөһөөччүлээх эбит. Биирдэ киниэхэ баайгын көрөөччүҥ үпкүн куорҕаллыыр диэн үҥсүү киирбит. 2 Дьиэлээх тойон кинини ыҥыран ылан эппит: „Эн тускунан бу тугу-тугу иһиттим? Баайбын хайдах көрбүккүн-харайбыккын отчуоттаа, аны мантан инньэ мин баайбын дьаһайар кыаҕыҥ суох буолбут“.
3 Онуоха көмөлөһөөччүтэ иһигэр санаабыт: „Хайыах бэйэбиний? Тойонум миигин үлэбиттэн үүрэн эрэр. Буор хаһыахпын – кыайбаппын, умналыахпын – кыбыстабын. 4 Дьэ хата тугу гынарбын тобуллум! Үлэбиттэн уураттаҕына, миигин дьиэлэригэр олордуох дьону була сатыам“.
5 Уонна тойонугар иэстээх дьону тус-туспа ыҥыртаан ылан, биирдэриттэн: „Мин тойоммор төһө иэстээххиний?“ – диэн ыйыппыт.
6 Анарааҥҥыта: „Сүүс мээрэй арыы иэстээхпин“, – диэбит.
Онуоха кини эппит: „Араспыыскаҥ бу баар. Кэл, олор, биэс уон мээрэй диэн суруйа оҕус“.
7 Оттон иккис киһиттэн ыйыппыт: „Эн төһө иэстээххиний?“
Анарааҥҥыта: „Сүүс мээрэй сэлиэһинэй бурдук иэстээхпин“, – диэбит.
Онуоха кини эппит: „Араспыыскаҥ бу баар. Аҕыс уон мээрэй диэн суруй“.
8 Тойоно итэҕэлтэн тахсыбыт көмөлөһөөччүтүн, булугас өйдөөхтүк быһаарыммытын иһин, хайҕаабыт. Бу үйэ уолаттара, бэйэлэрин тэҥнээхтэрин ортотугар сылдьан, сырдык уолаттарынааҕар ордук булугас өйдөөхтөр.
9 Онон Мин эһиэхэ этэбин: сирдээҕи баайгытынан туһанан бэйэҕитигэр доҕоттордо булунуҥ, оччоҕо кэлин ол баайгыт эһиннэҕинэ, кинилэр эһигини үйэлэргэ үрэллибэт дьиэлэригэр киллэриэхтэрэ. 10 Аҕыйахха эрэллээх элбэххэ да эрэллээх буолуо, аҕыйахха эрэлэ суох элбэххэ да эрэлэ суох буолуо. 11 Онон сирдээҕи баайга эрэлэ суох буоллаххытына, дьиҥ баайы ким эһиэхэ итэҕэйиэй? 12 Туора киһи үбүгэр эрэлэ суох буоллаххытына, бэйэҕит киэнин ким эһиэхэ биэриэй? 13 Хайа да кулут икки тойоҥҥо үлэлиир кыаҕа суох: биитэр биирин абааһы көрүөҕэ, атынын таптыаҕа, биитэр бииригэр бэриниилээх буолуоҕа, атынын аахайыа суоҕа. Таҥараҕа уонна маммонаҕа иккиэннэригэр кулут буолар кыаххыт суох».
Сокуон уонна Таҥара Саарыстыбата
14 Харчыга ымсыылаах фарисейдар маны истэн, Кинини күлүү гыммыттара. 15 Иисус эппитэ: «Дьоҥҥо-сэргэҕэ кырдьыксыт дьон курдук көстүөххүтүн баҕараҕыт эрээри, Таҥара эһиги сүрэххитин билэр. Дьон тугу үрдүк диирин Таҥара мөкү диир. 16 Сокуон уонна Пророктар Иоанн инниттэн бааллара, ол саҕаттан Таҥара Саарыстыбатын Евангелиета иһитиннэриллэр, итиэннэ ханнык баҕарар киһи онно күүһүн ууран туран киирэр. 17 Ол эрээри Сокуон биир да сурааһына сүтүөн кэриэтэ, сир-халлаан дөбөҥнүк сүтүөҕэ.
18 Ким ойоҕуттан арахсан, атыны ойох ылбыт, ол көссүүлэһэр, эриттэн арахсыбыт дьахтары ойох ылар киһи эмиэ көссүүлэһэр.
Баай киһи уонна Лазарь
19 Биир баай киһи баара, көрүөхтэн кэрэ, күндү таҥаһы
[174] таҥнара; кини олоҕо күнтэн күн бүппэт бырааһынньык этэ.
20 Баай киһи олбуорун ааныгар этэ бүтүннүү бар баас буолбут Лазарь диэн умнаһыт киһи сытара.
21 Кини баай киһи остуолуттан түһэр килиэп хоруоскатыгар баҕара саныыра; ыттар кэлэн кини сиикэй баастарын салыыллара.
22 Умнаһыт өлбүтүгэр Аанньаллар кинини Авраам күөнүгэр илдьибиттэр. Баай киһи өлбүтүн эмиэ харайбыттар.
23 Биирдэ баай аад иһигэр муҥу көрө олорон, хараҕын өрө көрбүтэ: ыраах Авраам уонна кини күөнүгэр Лазарь олорор эбит.
24 Баай туох баар күүһүн мунньунан үөгүлээбит: „Аҕаа, Авраам! Миигин аһын-харыһый, Лазары манна миэхэ ыыт: сөмүйэтин төбөтүн ууга илитэн аҕалан, тылбын сөрүүкэттин. Бу уот төлөнүгэр салатан сору көрдүм!“
25 Онуоха Авраам эппит: „Тоойуом! Өйдөө: эн сирдээҕи олоххор үтүөнү көрбүтүҥ, оттон Лазарь муҥу көрбүтэ; аны билигин кини дуоһуйар, оттон эн муҥу көрөҕүн.
26 Итиэннэ биһиги уонна эһиги икки ардыбытыгар үтүгэн түгэҕэ баар, онон мантан эһиэхэ тиийиэхтэрин баҕарааччылар кыайан барбаттар, анарааттан биһиэхэ эмиэ кыайан кэлбэттэр“.
27 Онуоха баай эппит: „Оннук буоллаҕына, аҕаа, ааттаһабын: кинини аҕам дьиэтигэр ыыт;
28 онно мин биэс бырааттаахпын, кинилэр эмиэ бу сор-муҥ сиригэр кэлбэттэрин туһугар, Лазарь кинилэри сэрэттин“.
29 Авраам хоруйдаабыт: „Кинилэргэ Моисей уонна пророктар бааллар, олору иһиттиннэр“.
30 Онуоха баай эппит: „Суох, Авраам аҕаа, арай өлбүттэртэн ким эмэ кинилэргэ тиийэрэ буоллар, оччоҕо аньыыларын билиниэ этилэр“.
31 Авраам эппит: „Моисейы уонна пророктары истибэт буоллахтарына, өлбүт киһи да тиллэн кэлэн, кинилэри итэҕэтиэ суоҕа“».
17
Аньыы, итэҕэл уонна эбээһинэс
1 Оттон үөрэнээччилэригэр Иисус эппитэ: «Киһини аньыыга тардар моһоллор син биир баар буолуохтара гынан баран, сор-муҥ күүтэр ол моһол төрдө буолар киһини.
2 Кини бу турар кыралартан биирдэстэрин эмэ аньыыга уккуйуон кэриэтэ, моонньугар суоруна тааһын баайан, муораҕа тимирдибиттэрэ киниэхэ ордук буолуо этэ.
3 Бэйэҕитин көрүнэ сылдьыҥ. Быраатыҥ эйигин утары
[175] аньыыны оҥордоҕуна сэмэлээ, оттон аньыытын билиннэҕинэ, кинини бырастыы гын;
4 биир күҥҥэ эйигин утары сэттэтэ аньыыны оҥорон баран, күҥҥэ сэттэтэ кэлэн: „Аньыыбын билинэбин“, – диир буоллаҕына, эн кинини бырастыы гынар буол».
5 Онтон биирдэ Апостоллар Айыы Тойонтон: «Итэҕэлбитин бөҕөргөт», – диэн көрдөспүттэрэ.
6 Айыы Тойон эппитэ: «Эһиги хартыыһа сиэмэтин саҕа итэҕэллээххит эбитэ буоллар, субу үүнэн турар смоковница, сиртэн силистэри хоҥнон байҕалга көс диэтэххитинэ, эппиккитин толоруо этэ.
7 Арай эһигиттэн хайаҕыт эрэ сир хорутар, биитэр сүөһү маныыр кулуттаах буоллун; ол кулуккут сыһыыттан кэлээтин, эһиги киниэхэ чэ, кэл, олорон аһаа диэн этиэххит этэ дуо?
8 Хата аһыахпын аспын тарт уонна бу аһыыр кэммэр курданан илии-атах буол, ол кэнниттэн бэйэҥ аһаар диэххит этэ буолбат дуо?
9 Бу кулуккут соруйбуккутун толордоҕуна, эһиги киниэхэ махтаныаххыт этэ дуо? Суох дии саныыбын
[176].
10 Ол курдук эһиги эмиэ ыйыллыбыты барытын толорон бараҥҥыт, биһиги туохха да турбат кулуттарбыт, толоруохтаах эбээһинэспитин эрэ толордубут диир буолуҥ».
Араҥ ыарыылаах уон киһини үтүөрдүү
11 Иерусалимҥа баран иһэн, Иисус Самария Галилеялыын быысаһар сиринэн ааһан испитэ. 12 Дэриэбинэҕэ киирэн истэҕинэ, араҥ буолбут уон киһи аара көрсөн, тэйиччи туран: 13 «Иисус Үөрэтээччи! Биһигини абыраа!» – диэн үөгүлэспиттэрэ.
14 Кинилэри көрөн, Иисус: «Баран аҕабыыттарга көрдөрүнүҥ», – диэбитэ. Олор баран иһэн ырааһыран хаалбыттара.
15 Биирдэстэрэ, үтүөрбүтүн көрөн, куолаһын муҥунан Таҥараны уруйдуу-уруйдуу, төннөн кэлбитэ 16 уонна махтанан, Иисус атаҕар умса түспүтэ. Бу – Самария киһитэ этэ.
«17 Барыта уон киһи үтүөрбүтэ буолбат дуо? – диэбитэ Иисус. – Оччоҕо тоҕуһа ханнаный? 18 Бу омук киһититтэн ураты тоҕо хайалара да Таҥараҕа махтана төннүбэтэ?» 19 Онтон киниэхэ эппитэ: «Чэ, туран бар, итэҕэлиҥ эйигин быыһаата».
Таҥара Саарыстыбата хайдах кэлэрин туһунан
20 Фарисейдар Таҥара Саарыстыбата хаһан кэлэрин Киниттэн ыйыппыттарыгар, маннык хоруйдаабыта: «Таҥара Саарыстыбата биллэрдик-көстөрдүк кэлиэ суоҕа,
21 „Көр, бу манна баар“, эбэтэр „Ол онно баар“ диэхтэрэ суоҕа: Таҥара Саарыстыбата эһиги искитигэр баар
[177]».
Киһи Уола эмискэ кэлиэ
22 Үөрэнээччилэригэр эмиэ эппитэ: «Киһи Уола олорбут биир күнүн саатар көрдөрбүт диир кэмҥит кэлиэҕэ, ол эрээри ону көрүөххүт суоҕа.
23 Эһиэхэ „Бу манна!“, биитэр „Ол онно!“ диэхтэрэ, оччоҕо эһиги ону көрдүү сүүрүмэҥ, эккирэтиһэ барымаҥ.
24 Киһи Уола Бэйэтин күнүгэр, чаҕылҕан халлаан биир уһугар чаҕылыс гыннаҕына, халлаан атын уһугар тиийэ сандаарарын курдук буолуоҕа.
25 Ол эрээри Кини бастаан элбэх муҥу көрүөхтээх, бу көлүөнэ Кинини туоратыахтаах.
26 Ной саҕана хайдах этэй да, Киһи Уолун кэмигэр эмиэ оннук буолуоҕа.
27 Ной ковчегка киириэр диэри, дьон иһэллэрэ-аһыыллара, ойох ылаллара, эргэ бараллара, ол сырыттахтарына, улуу мотуок кэлэн кинилэри барыларын эспитэ.
28 Лот саҕана син биир оннук этэ: дьон иһэллэрэ-аһыыллара, атыылаһаллара, атыылыыллара, оҕуруот олордоллоро, дьиэ тутталлара;
29 онтон Лот Содомтан тахсыбыт күнүгэр халлаантан умайа сылдьар сиэрэлээх ардах түһэн барыларын имири эспитэ.
30 Киһи Уола кэлэр күнүгэр эмиэ соннук буолуоҕа.
31 Ол күн дьиэ үрдүгэр турааччы иһирдьэ баар малбын-салбын ылыам этэ диэн, аллара түспэтин; оттон ходуһаҕа баар киһи дьиэтигэр төннүбэтин.
32 Лот ойоҕун өйдүү сылдьыҥ.
33 Олоҕун харыстааччы олоҕун сүтэриэҕэ, оттон олоҕун сүтэрээччи олоҕун быыһыаҕа.
34 Эһиэхэ этэбин: ол түүн тэллэххэ сытар икки киһиттэн биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа;
35 бурдук тарда турар икки дьахтартан биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа;
36 ходуһаҕа сылдьар икки киһиттэн биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа
[178]».
37 Маны истэн: «Тойоммуот, ол ханна буолуой?» – диэн ыйыппыттара.
«Ханна өлүк баар да, онно суордар мустуохтара», – диэбитэ Кини.
18
Огдообо уонна судьуйа туһунан домох
1 Онтон Иисус кинилэргэ Таҥараҕа өрүүтүн үҥэ сылдьыахтаахтарын, санааларын түһэриэ суохтаахтарын туһунан домоҕу кэпсээбитэ: «2 Биир куоракка Таҥараттан да саллыбат, дьонтон да сааппат судьуйа олорбут. 3 Эмиэ онно биир огдообо дьахтар баара, кини судьуйаҕа кэлэ-кэлэ миигин көмүскээ, дьыалабын быһаар диэн көрдөһөр эбит.
4 Судьуйа көмөлөһүөн өр баҕарбакка сылдьыбыт. Онтон кэмниэ кэнэҕэс төһө да Таҥараттан саллыбатаҕым, дьонтон сааппатаҕым иһин, 5 бу огдообо бэркэ эрэйдээн эрэр, кэлэ-кэлэ салгыта турууһу, онон көмүскүүһүбүн диэн быһаарыммыт».
6 Маны кэпсээн баран Айыы Тойон эппитэ: «Эһиги бэл бу кэрээниттэн тахсыбыт судьуйа тугу диирин истэҕит дуо? 7 Уонна баран Таҥара, төһө да түргэнник көмүскүү охсубатаҕын иһин, түүннэри-күнүстэри Киниттэн көрдөһөөччүлэргэ, Бэйэтэ талан ылбыт дьонугар, ама көмөлөһүө суоҕа дуо? 8 Эһиэхэ этэбин: Таҥара бэрт сотору кинилэри көмүскүөҕэ. Ол эрээри Киһи Уола сиргэ кэлэн, итэҕэли булуо дуо?»
Фарисей уонна түһээн хомуйааччы туһунан домох
9 Оттон үчүгэйбит диэн бэйэлэрин бүк эрэнэр, атыттары сэниир дьоҥҥо маннык домоҕу кэпсээбитэ: «10 Икки киһи Таҥара Дьиэтигэр үҥэ киирбиттэр: биирэ фарисей, иккиһэ түһээн хомуйааччы эбит. 11 Фарисей Таҥараҕа бу курдук үҥпүт: „Таҥара! Мин атын дьон: талабырдьыттар, албыннар, көссүүлэһээччилэр эбэтэр ити түһээн хомуйааччы – курдук буолбатаҕым иһин, Эйиэхэ махтанабын. 12 Мин нэдиэлэҕэ иккитэ поһу тутуһабын, тугу атыылаһарбыттан уон гыммыт биирин Эйиэхэ биэрэбин“.
13 Оттон түһээн хомуйааччы ыраах туран, халлаан диэки өрө көрүөн да толлон, түөһүн кырбана-кырбана: „Оо, Таҥара, миигин, аньыылааҕы абыраа!“ – дии турбут.
14 Эһиэхэ этэбин: бу иккис киһи бастакытааҕар ордук бырастыы гыныллан дьиэтигэр төннүбүт. Ким бэйэтин үрдэтинэр – намтыаҕа, ким бэйэтин намтатынар – үрдүөҕэ».
Иисус Христос уонна кыра оҕолор
15 Киниэхэ таарыйтара, быыкаа оҕолору аҕалтаабыттара; үөрэнээччилэрэ ону көрөн буойа сатаабыттара. 16 Иисус оҕолору ыҥыртаан ылан баран, эппитэ: «Оҕолору Миэхэ аһарыҥ, Миэхэ кэлэллэрин мэһэйдэһимэҥ: Таҥара Саарыстыбатыгар манныктар киирэллэр. 17 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Таҥара Саарыстыбатын оҕо курдук ылыммыт киһи эрэ онно киириэҕэ».
Баай киһи
18 Тойоттортон биирдэстэрэ Киниттэн ыйыппыта: «Үтүө Үөрэтээччи! Бараммат олоххо тиксэр туһугар, мин тугу гыныахтаахпыный?»
«19 Миигин тоҕо үтүө диигиний? – диэбитэ Иисус. – Үтүө ким да суох, Таҥара эрэ үтүө. 20 „Көссүүлэһимэ, өлөрүмэ, уорума, сымыйанан туоһулаама, ийэлээх аҕаҕын ытыктаа“ диэн кэриэстэри эн билэҕин».
21 «Итини барытын оҕо сааспыттан тутуһабын ээ», – диэбитэ баай киһи.
22 Маны истэн, Иисус эппитэ: «Эн өссө биириҥ итэҕэс: туох бааргын барытын атыылаан дьадаҥыларга түҥэт, оччоҕо Халлааҥҥа баайдаах буолуоҥ; уонна кэлэн Миигин батыс».
23 Киһи мантан сүрдээҕин мунчаарбыта – кини олус баай этэ. 24 Иисус кини мунчаарбытын көрөн: «Баай дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэллэрэ хайдах курдук ыараханый! – диэбитэ. – 25 Баай киһи Таҥара Саарыстыбатыгар киирэринээҕэр тэбиэн иннэ үүтүнэн дөбөҥнүк ааһыаҕа».
26 Маны истибиттэр: «Оччоҕо ким быыһанар кыахтааҕый?» – диэн ыйыппыттара.
27 «Киһи кыайбатаҕын Таҥара кыайар», – диэбитэ Иисус.
Иисус Христоһу батыспыт дьону күүтэр наҕараада
28 Маныаха Петр эппитэ: «Биһиги барыны барытын хаалларан туран Эйигин батыспыппыт».
«29 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус кинилэргэ, – Таҥара Саарыстыбатын туһугар дьиэтин-уотун, төрөппүттэрин, убайдарын-бырааттарын, эдьиийдэрин-балыстарын, ойоҕун, оҕолорун хаалларбыт киһи 30 бу үйэҕэ хаалларбытынааҕар баһаам бүк элбэххэ, оттон кэлэр Үйэҕэ бараммат олоххо тиксиэҕэ».
Иисус Христос өлөн баран тиллэрин өссө биирдэ этэр
31 Уон икки үөрэнээччитин туспа ыҥыран ылан эппитэ: «Дьэ бу биһиги Иерусалимнаан иһэбит, онно барыта пророктар Киһи Уолун туһунан суруйбуттарын курдук буолуоҕа. 32 Кинини тутан Таҥараны билбэт омуктарга биэриэхтэрэ, оччоҕо Кинини элэк оҥостуохтара, атаҕастыахтара, силлиэхтэрэ, 33 итиэннэ илдьи кырбаан баран өлөрүөхтэрэ; ол эрээри үһүс күнүгэр Кини тиллиэҕэ».
34 Бу этиллибиттэн үөрэнээччилэр тугу да өйдөөбөтөхтөрө, Иисус этэр тылын ис хоһооно кинилэртэн кистэммит буолан, өйдөрүгэр түспэтэҕэ.
Иерихон чугаһыгар хараҕа суох умнаһыты үтүөрдүү
35 Иисус Иерихоҥҥа чугаһаан истэҕинэ, суол кытыытыгар хараҕа суох киһи умналыы олороро. 36 Элбэх дьон ааһан иһэрин истэн, кини: «Бу туох буолла?» – диэн ыйыппыта.
37 «Иисус Назорей ааһан иһэр», – диэбиттэрэ.
38 Кини хаһыытыы түспүтэ: «Иисус, Давид Уола, миигин абыраа!»
39 Бастаан иһээччилэр буойбуттарыгар өссө күүскэ үөгүлээбитэ: «Давид Уола, абыраа!»
40 Иисус тохтоон, кинини Бэйэтигэр аҕалтарбыта. Чугаһаан кэлбитигэр: 41 «Миигиттэн тугу көрдөһүөххүн баҕараҕыный?» – диэн ыйыппыта.
«Тойонуом, харахпынан көрөр буолуохпун баҕарабын!» – диэбитэ киһи.
42 «Эн көрөр буолуоҥ! Эйигин итэҕэлиҥ быыһаата», – диэбитэ Иисус. 43 Киһи сонно көрөр буолан хаалбыта, онон Таҥараны айхаллыы-айхаллыы, Иисус кэнниттэн батыһан барбыта. Маны көрөн, дьон бары Таҥараҕа хайҕал тылын эппиттэрэ.
19
Закхей итэҕэйиитэ
1 Онтон Иисус Иерихоҥҥа киирэн, куорат устун баран испитэ. 2 Биир Закхей диэн ааттаах баай киһи, түһээн хомуйааччылар тойонноро, 3 Иисуһу ким буоллаҕай диэн, көрүөн олус баҕарбыта да, уҥуоҕунан кыра буолан, дьон кэннигэр түбэһэн хаалан, кыайан көрбөтөҕө; 4 ол иһин сүүрүүнэн илин түһэн, Иисус ааһыахтаах суолун кытыытыгар үүнэн турар смоковница үрдүгэр ыттыбыта.
5 Иисус бу сиргэ кэлэн, кинини көрөн: «Закхей! – диэн ыҥырбыта. – Түһэ оҕус, бүгүн Мин эн дьиэҕэр тохтуохтаахпын». 6 Закхей үөрэ-көтө түһэ охсон, Иисуһу дьиэтигэр киллэрэн маанылаабыта.
7 Бары ону көрөн, сөбүлээбэккэлэр: «Аньыылаах киһи дьиэтигэр тохтоото», – диэн суугунаспыттара.
8 Оттон Закхей туран Айыы Тойоҥҥо эппитэ: «Тойонуом! Мин баайым аҥаарын умнаһыттарга биэриэм, итиэннэ кими эмэ атаҕастаабыттаах буоллахпына, киниэхэ түөрт оччону толук төлүөм».
«9 Бүгүн бу дьиэҕэ быыһабыл кэллэ, – диэбитэ Иисус киниэхэ. – Кини эмиэ Авраам уола эбээт. 10 Киһи Уола өлбүтү-сүппүтү булан быыһыы кэлбитэ».
Уон көмүс манньыат туһунан домох
11 Иисус Иерусалимҥа чугаһаабытын иһин дьон Таҥара Саарыстыбата субу кэлиэ дии саныыллара. Кини истэн олорооччуларга өссө биир домоҕу кэпсээбитэ. «12 Биир үрдүк сололоох киһи, ыраахтааҕы солотун ылан төннөөрү, ыраах дойдуга аттаммыт, – диэбитэ Кини. – 13 Суолга туруон иннинэ кини уон кулутун ыҥыран ылбыт, уонна барыларыгар биирдии кыһыл көмүс манньыаты биэрэн баран: „Мин төннүөхпэр диэри, бу маны эргитээриҥ“, – диэбит.
14 Биир дойдулаахтара кинини абааһы көрөр буолан: „Кини биһиэхэ ыраахтааҕы буолуон баҕарбаппыт“, – диэн кэнниттэн илдьит ыыппыттар.
15 Киһи ыраахтааҕы солотун ылан кэлээт, ким төһөнү эргитэн булбутун билээри, харчы биэрбит кулуттарын ыҥыртаран ылбыт.
16 Бастакы кулута кэлэн эппит: „Тойонуом! Эн биир кыһыл көмүс манньыатыҥ уон манньыаты аҕалла“.
17 Тойоно киниэхэ эппит: „Бэрт сөпкө гыммыккын, үтүө үлэһитим! Кыраҕа да итэҕэллээҕиҥ иһин, уон куораты эйиэхэ салайтара биэрэбин“.
18 Иккис кулута кэлэн эппит: „Тойонуом! Эн биир кыһыл көмүс манньыатыҥ биэс манньыаты аҕалла“.
19 Онуоха тойоно: „Эн эмиэ биэс куораты салайа ылаҕын“, – диэбит.
20 Үһүс кулута кэлэн эппит: „Тойонуом! Эн миэхэ биэрбит кыһыл көмүс манньыатыҥ бу баар, мин маны харыстаан былаакка суулаан уура сырыттым. 21 Эн дьэбиргин – уурбатах сиргиттэн ыларгын, ыспатах буолаккыттан хомуйаргын билэр буоламмын, эйигиттэн куттаммытым“.
22 Тойоно эппит: „Бу эппит тылгынан бэйэҕин дьүүллүөм, көлөөк үлэһит! Мин дьэбирбин – уурбатах сирбиттэн ыларбын, ыспатах буолакпыттан хомуйарбын билэр эрээригин, 23 төннөммүн, төһөнү биэрбиппин барыстары ылыахпын, харчыбын тоҕо эргитэ биэрбэтиҥ?“
24 Уонна онно турар дьоҥҥо: „Киниттэн кыһыл көмүһүн ылаҥҥыт, уон көмүс манньыаттаах киһиэхэ биэриҥ“, – диэбит.
25 Онуоха: „Тойоммуот, ол киһи хайыы-үйэ уон көмүс манньыаттаах ээ“, – диэбиттэр.
26 Тойонноро эппит: „Эһиэхэ этэбин: баардаахха – бэриллиэҕэ, оттон туга да суох киһиттэн туох эмэ баардааҕа кытта былдьаныаҕа. 27 Оттон мин ыраахтааҕы буолуохпун баҕарбат өстөөхтөрбүн манна аҕалан, көрөн турдахпына, өлөртөөҥ“».
Иерусалимҥа киирии
28 Маны кэпсээн баран, Иисус Иерусалимныыр суолу тутуһан салгыы айаннаабыта. 29 Елеон хайатын аттыгар баар Виффагиялаах Вифанияҕа чугаһаан иһэн, Кини икки үөрэнээччитин сорукка ыыппыта. «30 Бу иннибитигэр көстөр дэриэбинэҕэ бара сылдьыҥ, – диэбитэ. – Онно киирээт да, өссө мииниллэ илик осел баайыллан турарын көрүөххүт, ону сүөрэн манна аҕалыҥ; 31 ким эмэ тоҕо сүөрэҕит диэн ыйыттаҕына, Тойоммут наадыйар диэриҥ».
32 Үөрэнээччилэр тиийэн, Кини эппитин булан ылбыттара. 33 Осел оҕотун сүөрэн эрдэхтэринэ, иччилэрэ: «Хайа бу оселу тоҕо сүөрэҕит?» – диэбиттэрэ.
34 «Тойоммут наадыйар, ол иһин», – диэн хоруйдаабыттара.
35 Оселу Иисуска сиэтэн аҕалан, үрдүгэр таҥастарын ууран баран, Иисуһу олордубуттара. 36 Кини оселу миинэн истэҕинэ, дьон таҥастарын устан суолга тэлгээн биэрэллэрэ.
37 Иисус Елеон хайатыттан түһэр аартыкка чугаһаабытыгар үтүмэн үгүс үөрэнээччилэрэ бары үөрэн, илэ көрбүт дьикти дьайыыларын иһин Таҥараны айхаллаабыттара: 38 «Айыы Тойон аатыгар кэлэн иһэр Ыраахтааҕы алгыстаах! Халлааҥҥа эйэ буоллун, үрдүк Халлааннарга айхал буоллун!»
39 Дьон быыһыгар турар сорох фарисейдар: «Үөрэтээччи! Үөрэнээччилэргин буой эрэ», – диэбиттэрэ.
40 «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – кинилэр уурайдахтарына, таастар хаһыытаһыахтара».
Иерусалимы аһыйыы
41 Иисус Иерусалимҥа чугаһаан баран, куораты көрөн аһынан ытаабыта: «
42 Оо, эйигин
[179] эйэҕэ туох тиэрдэрин саатар бүгүн билэриҥ буоллар! Ол эрээри билигин бу барыта эйигиттэн кистэммит.
43 Өстөөхтөрүҥ эйигин тула бөҕөргөтүү туттан, эргиччи ыган иилии эргийэр күннэрэ тирээн кэлиэ.
44 Эйигин оҕолоргунуун имири эһиэхтэрэ, эн тааскыттан тааһы хаалларыахтара суоҕа. Ол барыта эн Таҥара быыһыы кэлбитин билбэтэххиттэн буолуо».
Таҥара Дьиэтин ырааһырдыы
45 Онтон Таҥара Дьиэтигэр киирэн, онно баар атыылааччылары уонна атыылаһааччылары барыларын үүртэлии сылдьан: 46 «Мин Дьиэм үҥэр дьиэ буолар диэн суруллубута, ону эһиги ороспуойдар ордуулара гыммыккыт!» – диэбитэ.
47 Күн аайы Кини Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэрэ. Архиерейдар, сокуонньуттар уонна норуот биллэр аҕа баһылыктара Кинини өлөрөр сылтах көрдүү сатаабыттара эрээри, 48 тугу да кыайан тобулбатахтара – бар дьон Кини хас биирдии тылын истээри, харыс да хаалбакка, батыһа сылдьара.
20
Иисус Христос быраабын ыйытыы
1 Иисус Таҥара Дьиэтигэр дьону үөрэтэн Евангелиены иһитиннэрэ сырыттаҕына, архиерейдар уонна сокуонньуттар аҕа баһылыктары кытта тиийэн кэлэн:
2 «Биһиэхэ эт эрэ, Эн ханнык быраапкынан итинник быһыыланаҕыный, ким Эйиэхэ итинник быраабы биэрбитэй?»
[180] – диэн ыйыппыттара.
«3 Мин эмиэ эһигиттэн биири ыйытыам, – диэбитэ Иисус. – Этиҥ эрэ, 4 Иоанн хантан көҥүл ылан сүрэхтээбитэй: Таҥараттан дуу, дьонтон дуу?»
5 Кинилэр бэйэлэрин икки ардыларыгар сүбэлэспиттэрэ: «Таҥараттан диэтэхпитинэ, оччоҕо кинини тоҕо итэҕэйбэтэххитий диэҕэ, 6 оттон дьонтон диэтэхпитинэ, норуот биһигини тааһынан тамныаҕа. Иоанн пророк буоларын кинилэр бары итэҕэйэллэр». 7 Ол иһин: «Хантанын билбэппит», – диэн хоруйдаабыттара.
8 «Оччоҕо Мин эмиэ ханнык бырааппынан итини оҥорорбун эһиэхэ эппэппин», – диэбитэ Иисус.
Виноградник үлэһиттэрин туһунан домох
9 Кини норуокка маннык домоҕу кэпсээбитэ: «Биир киһи виноградник олордубут уонна онтукатын үлэһиттэргэ туттаран баран, өр буола атын сиргэ барбыт. 10 Виноградник астанар кэмэ кэлбитигэр кини, отон ыллара, үлэһиттэргэ кулутун ыыппыт. Үлэһиттэр кулуту үлтү кырбаан баран, туга да суох төттөрү утаарбыттар. 11 Өссө атын кулутун ыыппыт, үлэһиттэр ону эмиэ үлтү сынньан, атаҕастаан баран, туга да суох үүрэн ыыппыттар. 12 Онтон үһүс кулутун ыыппытын эмиэ бааһырдан-эчэтэн баран, үүрэн кэбиспиттэр.
13 Дьэ онно виноградник хаһаайына: „Хайыамый? Таптыыр уолбун ыытыым, баҕар, кыбыстан киниэхэ биэриэхтэрэ“, – диэбит.
14 Үлэһиттэр уолу көрөн: „Нэһилиэнньик иһэр. Баран кинини өлөрүөҕүҥ – нэһилиэстибэтэ биһиэхэ тиксиэ“, – дэспиттэр. 15 Итиэннэ кинини виноградник таһыгар таһааран өлөрөн кэбиспиттэр. Маннык түбэлтэҕэ виноградник хаһаайына кинилэри хайдах гыныан сөбүй? 16 Кини ити үлэһиттэри өлөртөөн баран, винограднигын атыттарга туттарыа».
Маны истибиттэр: «Оннук эрэ буолбатын!» – дэспиттэрэ.
Тутааччылар бырахпыт таастара
17 Иисус кинилэр диэки көрөн баран эппитэ: «„Тутааччылар бырахпыт таастара муннук тутаах тааһа буолла“ диэн Суруйуулар тугу этэллэрий? 18 Бу таастан иҥнэн охтубут киһи үлтү түһэн өлүөҕэ, оттон бу таас түспүт киһитэ хам баттатан өлүөҕэ».
19 Архиерейдар уонна сокуонньуттар Иисус бу домоҕунан кинилэри сирэйдээн кэпсээбитин өйдөөн, Кинини тутуохтарын баҕарбыттара да, норуоттан куттаммыттара.
Император түһээнэ
20 Онон кинилэр Иисуһу кэтэһэ-манаһа сылдьан, хайдах эмэ тылыттан иҥиннэрэн баран тойотторго уонна баһылык суутугар тутан биэрээри, көнө дьон буолан кубулуммут куомуннаахтарын ыыппыттара. 21 Олор кэлэн Иисустан ыйыппыттара: «Үөрэтээччи! Эн сөптөөҕү этэргин-үөрэтэргин, киһини кимиттэн-тугуттан көрбөккүн, чахчы Таҥара суолугар үөрэтэргин билэбит. 22 Биһиги ыраахтааҕыга түһээн төлүүрбүт көҥүллэнэр дуу, суох дуу?»
23 Иисус, кинилэр кубулуналларын билэн, эппитэ: 24 «Миигин тоҕо үтэн-анньан көрөҕүт? Динарийда Миэхэ көрдөрүҥ: бу ким мөссүөнэ, ким суруга баарый?»
«Рим ыраахтааҕытын киэнэ», – дэспиттэрэ.
25 «Оннук буоллаҕына, ыраахтааҕы киэнин ыраахтааҕыга, Таҥара киэнин Таҥараҕа биэриҥ», – диэбитэ Иисус.
26 Кинилэр дьон иннигэр Иисуһу кыайан тылыттан иҥиннэрбэтэхтэрэ, хоруйун сөҕөн, саҥата суох барбыттара.
Өлбүттэр тиллиилэрин туһунан ыйытыы
27 Өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин итэҕэйбэт саддукейдартан хас да киһи кэлэн Киниттэн ыйыппыттара: «28 Үөрэтээччи! Моисей биһиэхэ хаалларбыт суруйуутунан, ким эрэ ойох ылан баран оҕото суох сылдьан өллөҕүнэ, кини удьуорун салгыыр туһуттан, быраата кини огдооботун ылыахтаах. 29 Сэттэ бырааттыылар бааллара. Улахан убайдара ойох ылан баран, оҕото суох сылдьан өлбүтэ. 30 Иккис бырааттара эмиэ ол дьахтары ойох ылбыта да, оҕо төрөппөккө өлбүтэ. 31 Үһүс бырааттара эмиэ ол дьахтары ойох ылбыта. Ити курдук, бары сэттиэн кинини ыла сылдьыбыттара да, оҕото суох сылдьан өлбүттэрэ. 32 Барыларын кэнниттэн дьахтар өлбүтэ. 33 Кэлин бары тилиннэхтэринэ, кини хайаларын ойоҕо буолуоҕай? Кинини сэттиэн ыла сылдьыбыттара эбээт».
34 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Бу үйэ дьоно эрэ ойох ылаллар, эргэ бараллар; 35 оттон өлбүттэртэн тиллэн Кэнэҕэс Үйэ олоҕор тиксибит дьон ойох да ылбаттар, эргэ да барбаттар. 36 Кинилэр, Аанньал курдук буолан, аны өлбөттөр, итиэннэ өлбүттэртэн тиллэн Таҥара оҕолоро буолаллар. 37 Оттон өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин Моисей умайа турар талах туһунан кэпсииригэр көрдөрбүтэ. Кини онно Айыы Тойону Авраам Таҥарата, Исаак Таҥарата, Иаков Таҥарата диэн ааттыыр. 38 Таҥара өлбүттэр Таҥаралара буолбатах, тыыннаахтар Таҥаралара. Киниэхэ бары тыыннаахтар».
39 Маны истэн сокуонньуттартан сорохторо: «Үөрэтээччи, Эн бэркэ да эттиҥ!» – дэспиттэрэ. 40 Бу кэннэ Киниттэн тугу эмэ ыйытыахтарын толлубуттара.
Христос ким Уолай?
41 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Христоһу тоҕо Давид Уола диэн ааттыылларый? 42-43 Саалтыыр кинигэтигэр Давид этэр: „Айыы Тойон мин Тойоммор өстөөхтөргүн, үктэл оҥостон олорор гына Эйиэхэ самнаран биэриэхпэр диэри, Мин уҥа өттүбэр олор диэбитэ“ диэн. 44 Давид Кинини Тойонум диэн ааттыыр буоллаҕына, оччоҕо Кини хайдах Давид Уола буоларый?»
45 Бар дьон Кинини истэн турдаҕына, Иисус үөрэнээччилэригэр эппитэ: «46 Уһун таҥаһы таҥналларын, болуоссаттарга уруйданалларын, синагогаларга инники эрээккэ олороллорун, ыҥырыылаах малааһыннарга бастыҥ олоххо өттүгэстээн сыталларын сөбүлүүр сокуонньуттартан сэрэнэр буолуҥ; 47 кинилэр огдооболор дьиэлэрин хорон сииллэрин, дьон көрөрүгэр өр үҥэллэрин иһин, саамай ыар буруйга тиксиэхтэрэ».
21
Огдообо сиэртибэтэ
1 Иисус харчы иһиттэригэр бэлэхтэрин түһэрэр баайдары көрбүтэ;
2 онно биир дьадаҥы огдообо дьахтар кэлэн, икки алтан харчыны укпутун көрөн,
3 эппитэ: «Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бу дьадаҥы огдообо барыларыттан элбэҕи укта;
4 атыттар бары бэйэлэриттэн ордору эрэ Таҥараҕа
[181] биэрбиттэрэ, оттон кини айаҕын ииттэр кырыымчык харчытын олоччу укта».
Бүтэр уһук бэлиэлэрэ
5 Сорохтор Таҥара Дьиэтэ күндү тааһынан тутуллубутун, баай бэлэҕинэн киэргэтиллибитин туһунан кэпсэппиттэригэр, Иисус эппитэ: 6 «Манна көрөргүт барыта таастан таас хаалбат гына урусхалланар кэмэ кэлиэҕэ».
Кэнэҕэски сойуолааһын туһунан
7 Киниттэн ыйыппыттара: «Үөрэтээччи! Ити эппитиҥ хаһан туолуоҕай? Ону туох бэлиэнэн билэбит?»
8 Кини эппитэ: «Сэрэхтээх буолуҥ, ким да албыныгар киирэн биэрбэт курдук, сылдьыҥ. Үгүстэр Мин ааппынан ааттанан кэлэн, бу – Мин, кэм кэлэн эрэр диир буолуохтара. Эһиги кинилэри батыһаайаҕыт. 9 Араас сэрии, өрө туруу буолбутун иһиттэххитинэ эмиэ уолуйбат буолуҥ. Ол барыта буолуохтаах эрээри, өссө да бүтэр уһук буолбатах». 10 Итиэннэ эппитэ: «Норуот норуоту, саарыстыба саарыстыбаны утары туруоҕа; 11 онон-манан күүстээх сир хамсааһыннара буолуталыахтара, сир устун сут, өлүү сутула туруо, халлааҥҥа дьулаан суоллар, сүдү бэлиэлэр көстүөхтэрэ. 12 Бу барыта буолуон иннинэ, эһигини сойуолаһыахтара, тутан ылаттыахтара; синагогаларга дьүүллүөхтэрэ, хаайыыга угуохтара, Мин туспуттан ыраахтааҕылар, тойоттор иннилэригэр туруоруохтара. 13 Оччоҕо эһиги кинилэргэ Миигин туоһулуур тоҕоостонуоххут. 14 Өйдөөн кэбиһиҥ: кинилэргэ тугу хоруйдуургутун эрдэттэн тобула сатаамаҥ: 15 Мин эһиэхэ утарылаһааччыларгыт тугу да булан утары эппэт, самнарбат тылларын, муударай өйдөрүн биэриэҕим. 16 Оннооҕор төрөппүттэргит, убайдаргыт-бырааттаргыт, урууларгыт, доҕотторгут эһигини таҥнарыахтара, сороххутун өлөртүөхтэрэ; 17 бары эһигини Мин аатым туһуттан абааһы көрүөхтэрэ, 18 ол гынан баран эһигиттэн биир баттах түһүө суоҕа. 19 Тулуурдаах буолуҥ – тулуургут эһигини быыһыаҕа.
Иерусалим урусхалланарын өтө көрүү
20 Иерусалимы сэрииһиттэр иилии эргийбиттэрин көрдөххүтүнэ, урусхалланара чугаһаабытын өйдүөххүт. 21 Оччоҕо Иудеяҕа баар дьон хайаҕа куоттуннар, Иерусалим иһинээҕилэр куораттан таҕыстыннар, оттон чугас дэриэбинэлэргэ сылдьар дьон куоракка киирбэтиннэр. 22 Тоҕо диэтэххэ, ол – Суруйууларга этиллибит барыта туоларын туһугар кэлбит иэстэбил кэмэ буолар. 23 Ыарахан да буолуо ол саҕана оһоҕостоох дьахталларга, эмиийдээх оҕолоох ийэлэргэ: сир үрдүгэр улуу кутурҕан буолуоҕа, бу норуокка Таҥара уора-кылына түһүөҕэ. 24 Норуот болоттон охтуоҕа, араас омукка билиэн барыаҕа. Таҥараны билбэт омуктар кэмнэрэ ааһыар диэри, Иерусалим кинилэр тэпсилгэннэрэ буолуоҕа.
Киһи Уолун кэлиитэ
25 Күҥҥэ, ыйга, сулустарга дьикти бэлиэлэр көстүөхтэрэ; муора ньирилиириттэн, барылас баалланарыттан ыгылыйан, сир норуоттара санаалара түһүөҕэ, 26 дьон, аан дойдуга ааҥнаан эрэр алдьархайы кэтэһэн өлөрдүү куттаныахтара; халлаан күүстэрэ ол курдук айгырыахтара. 27 Дьэ оччоҕо Киһи Уола улуу күүстэнэн, кэрэмэн килбиэннэнэн былыкка уйдаран кэлэн иһэрин көрүөхтэрэ. 28 Бу этиллибит туолан бардаҕына, эһиги сүһүөххүтүгэр туран санньыйбыт төбөҕүтүн өрө көтөхтөххүтүнэ, быыһанар кэмҥит чугаһаабытын көрүөххүт.
Смоковница холобура
29 Итиэннэ маннык домоҕу кэпсээбитэ: «Бу үүнэн турар смоковницаны уонна атын да мастары ылан көрүҥ. 30 Сэбирдэхтэрэ тыллан эрэллэрин көрдөххүтүнэ, эһиги сайын чугаһаабытын билэҕит. 31 Син ол кэриэтэ бу этиллибит барыта туолан эрэрин көрдөххүтүнэ, Таҥара Саарыстыбата чугаһаабытын билиэххит. 32 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: субу көлүөнэ эстэ да илигинэ, Мин эппитим барыта туолуоҕа. 33 Сир-халлаан суола суох симэлийиэҕэ, оттон Мин тылым симэлийиэ суоҕа.
Сэргэх буолуу
34 Сүрэххит көртөн-нартан, арыгыттан, олох түбүгүттэн бэрдийбэтин, ити эппит Күнүм күүппэтэх кэмҥитигэр соһуччу тиийэн кэлбэтин туһугар, эһиги бэйэҕитин көрүнэ сылдьыҥ: 35 ол Күн сир үрдүгэр олорооччуларга барыларыгар, илим түһэринии, соһуччу кэлиэҕэ. 36 Онон сэргэх буолуҥ, бу буолаары турар алдьархайтан быыһанан Киһи Уолун иннигэр турар туһугар, өрүү үҥэ сылдьыҥ».
37 Күнүһүн Кини Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэрэ, оттон киэһэтин Елеон хайатыгар тахсан, түүнүн онно хаалара. 38 Бар дьон сарсыарда бэрт эрдэ Кинини истэ Таҥара Дьиэтигэр кэлэллэрэ.
22
Иуда Иисус Христоһу таҥнарарга быһаарынар
1 Паасха диэн ааттанар Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыга чугаһаабыта. 2 Архиерейдар уонна сокуонньуттар норуоттан чаҕыйар буолан, Иисуһу хайдах эмэ гынан биллибэтинэн өлөрөр сылтаҕы көрдүү сатаабыттара. 3 Дьэ ол саҕана Искариот диэн ааттаах Иудаҕа, Уон Иккиэлэртэн биирдэстэригэр, сатана киирбитэ. 4 Иуда архиерейдарга уонна Таҥара Дьиэтин харабылын тойотторугар тиийэн, Иисуһу хайдах тутан биэрэр туһунан кэпсэппитэ. 5 Кинилэр үөрэн харчы төлүөх буолбуттара. 6 Иуда кинилэргэ тылын биэрэн, Иисуһу дьон көрбөт кэмигэр туттараары, тоҕоостоох түгэни көрдүү сатыы сылдьыбыта.
Паасхаҕа бэлэмнэнии
7 Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыгар, Паасхаҕа, анаммыт бараан оҕото өлөрүллэр күнэ үүммүтэ.
8 Иисус Петрдаах Иоанны: «Баран, биһиэхэ паасханы
[182] бэлэмнээҥ», – диэн соруктаан ыыппыта.
9 «Паасханы ханна бэлэмниэхпитин баҕараҕыный?» – кинилэр ыйыппыттара.
10 Иисус эппитэ: «Куоракка киирэн иһэн, купсууннаах уу илдьэ иһэр киһини көрсүөххүт. Кинини батыһан, ханна киирэр да, онно киирсээриҥ; 11 дьиэҕэ киирэн, хаһаайыҥҥа „Үөрэтээччи үөрэнээччилэрин кытта Паасха аһын аһыахтаах хоһо ханнатын ыйыттарар“ диэтэххитинэ, 12 кини эһиэхэ бырааһынньыкка анаан хайыы-үйэ толору тэриллибит киэҥ-куоҥ үөһээҥҥи хоһу көрдөрүөҕэ, онно бэлэмнээриҥ».
13 Кинилэр куоракка тиийэн, Иисус тугу эппитин барытын булан паасханы бэлэмнээбиттэрэ.
Айыы Тойон Аһылыга
14 Кэмэ кэлбитигэр Иисус онно тиийэн Апостолларын кытта аһаары өттүгэстээн сыппыта. 15 Кини эппитэ: «Эрэйи-буруйу көрө иликпинэ, эһигини кытта бииргэ бу Паасха аһын аһыахпын олус баҕарбытым. 16 Эһиэхэ этэбин: бу Паасха аһылыгын, аны Таҥара Саарыстыбатыгар буолуор диэри, Мин аһыам суоҕа».
17 Итиэннэ иһити ылан Таҥараҕа махтанан баран, эппитэ: «Маны ылан үллэстэн иһиҥ. 18 Эһиэхэ этэбин: Таҥара Саарыстыбата кэлиэр диэри, Мин аны бу арыгыттан – виноград отонуттан – испэппин».
19 Итиэннэ килиэби ылан, Таҥараҕа махтанан баран, тоһутан кинилэргэ биэрбитэ уонна эппитэ: «Бу – эһиги тускутугар бэриллэр Мин Этим-сииним; Миигин ахтан-санаан туран, эһиги маннык гынар буолуҥ».
20 Аһылык кэнниттэн кинилэргэ иһити биэрэн баран, эппитэ: «Бу иһит – эһиги тускутугар тохтор Мин Хааным бигэргэппит Саҥа Кэс Тыла. 21 Миигин таҥнарар киһи илиитэ Миэнин кытта биир остуолга баар; 22 Киһи Уола анаммытынан баран иһэр, ол эрээри Кинини таҥнарааччыны сор-муҥ кэтэһэр». 23 Үөрэнээччилэр бэйэ-бэйэлэрин икки ардыгар ким оннук быһыыланыан сөбүн кэпсэтэн барбыттара.
Ким саамай улаханый?
24 Үөрэнээччилэр кинилэртэн хайалара ордук улахан аатырыахтааҕын туһунан мөккүспүттэрэ. 25 Иисус эппитэ: «Ыраахтааҕылар норуоттары баһылыыллар, бастаахтар үтүөнү оҥорооччуларбыт дэнэллэр. 26 Оттон эһиэхэ оннук буолуо суохтаах: улахаҥҥыт – кыраҕыт курдук буоллун, баһылыккыт – үлэһиккит курдук буоллун. 27 Хайалара улаханый: аһаары өттүгэстээн сытааччы дуу, эбэтэр кинини аһатар үлэһитэ дуу? Өттүгэстээн сытааччы буолбатах дуо? Оттон Мин эһиэхэ үлэһиккит кэриэтэбин.
28 Миигин тургутар бары ыарахан суолларга эһиги Миигинниин бииргэ сылдьыбыккыт, 29 онон Аҕам Миэхэ биэрбит Саарыстыбатын Мин эһиэхэ биэрэбин. 30 Мин Саарыстыбабар эһиги Миигинниин биир остуолга аһыаххыт, бүрүстүөлгэ олорон Израиль уон икки аҕатын ууһун дьүүллүөххүт».
Петр мэлдьэһиитин өтө көрүү
31 Онтон Айыы Тойон эппитэ
[183]: «Симон! Симон! Сатана эһигини сэлиэһинэй бурдугунуу сиксийээри, көрдөспүтэ,
32 ол эрээри Мин, эн итэҕэлиҥ энчирээбэтин туһугар, үҥпүтүм. Эн эмиэ кэлин, эргиллэн кэллэххинэ, бырааттаргын бөҕөргөтөөр».
33 «Тойонуом! – диэбитэ Петр. – Мин Эйигин кытта хаалларга да, өлөргө да бэлэммин».
34 Иисус эппитэ: «Эйиэхэ этэбин, Петр: бүгүн бөтүүк хаһыытыан иннинэ, эн Миигин билбэппин диэн үстэ мэлдьэһиэҥ».
Кумааһынньык, матаҕа уонна батас
35 Онтон үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Мин эһигини кумааһынньыга да, матаҕата да, атах таҥаһа да суох ыыппыппар эһиги туох эмэ кыһалҕаҕа ыллара сылдьыбыккыт дуо?»
«Суох, туох да кыһалҕаны билбэтэхпит», – дэспиттэрэ.
36 Иисус эппитэ: «Оттон билигин ким кумааһынньыктаах – онтун угуннун, матаҕатын эмиэ ыллын; оттон ким онтуката суох, ол сонун атыылаан батас атыыластын. 37 Эһиэхэ этэбин: Суруйууларга „Кинини хара дьайдаахтарга тэҥнээбиттэрэ“ диэн Мин туспунан этиллибит туолуох тустаах. Мин туспунан суруллубута барыта туолан эрэр».
38 Кинилэр эппиттэрэ: «Тойоммуот, манна икки батас баар».
«Сөп буолуо», – диэбитэ Иисус.
Елеон хайатыгар
39 Кини мантан тахсан, үгэһинэн Елеон хайатыгар барбыта, үөрэнээччилэрэ кэнниттэн батыспыттара. 40 Онно тиийэн баран, кинилэргэ эппитэ: «Тургутууну тулуйар туһугар, үҥүҥ». 41 Итиэннэ Бэйэтэ, бырахтахха, таас тиийэр сиригэр баран, сөһүргэстээн туран үҥпүтэ: 42 «Аҕаа! Оо, арай Эн бу эрэй-буруй иһитин Миигин тумуннарарыҥ буоллар! Ол эрээри Мин көҥүлбүнэн буолбатын, Эн көҥүлгүнэн буоллун».
43 Халлаантан Аанньал көстөн, Кинини бөҕөргөппүтэ.
44 Иисус ис-иһиттэн муунтуйан, ордук кыһаллан үҥпүтэ, Кини көлөһүнэ сиргэ саккырыы тохтор хаан курдуга
[184].
45 Үҥэн бүтэн баран, үөрэнээччилэрин кэлэн көрбүтэ, санааҕа хам баттатан, утуйа сыталлара. 46 «Тоҕо утуйа сытаҕыт? – диэбитэ Кини. – Тургутууну тулуйар туһугар, туран үҥүҥ».
Иисус Христоһу тутуу
47 Арай бу этэ турдаҕына, дьон кэлэн иһэрэ көстүбүтэ, инники Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ Иуда иһэрэ. Кини Иисуһу уураары, ыкса тиийэн кэлбитэ. Иуда «мин кими ууруубун да, ол Иисус буолуоҕа» диэн дьоҥҥо эрдэттэн бэлиэ биэрбит этэ.
48 Иисус киниэхэ эппитэ: «Иуда! Эн Киһи Уолун уурааҥҥын таҥнараҕын дуу?»
49 Онуоха үөрэнээччилэр туох буолан эрэрин өйдөөн: «Тойоммуот! Батаһынан охсуһабыт дуо?» – диэн ыйыппыттара. 50 Биир үөрэнээччитэ архиерей кулутун уҥа кулгааҕын быһа охсубута.
51 «Түксү, тохтооҥ», – диэбитэ Иисус итиэннэ кулут кулгааҕын тарбаҕынан таарыйан үтүөрдэн кэбиспитэ. 52 Онтон Кинини утары мустубут архиерейдарга, Таҥара Дьиэтин харабылын тойотторугар уонна аҕа баһылыктарга эппитэ: «Ороспуойу тутарга дылы, эһиги Миэхэ болоттонон, үөрбэлэнэн кэлбиккит. 53 Мин эһигини кытта күн аайы Таҥара Дьиэтигэр сылдьар этим да, эһиги Миигин тыыппатаххыт; оттон билигин – эһиги кэмҥит, хараҥа былааһа».
Петр мэлдьэһиитэ
54 Иисуһу тутан архиерей дьиэтигэр илдьибиттэрэ. Петр ыраахтан батыһан испитэ. 55 Тиэргэн ортотугар кулуһун оттубуттарыгар дьон уот тула олорбуттара, Петр кинилэр аттыларыгар олорбута. 56 Биир чаҕар кыыс кини уот таһыгар олордоҕуна, одуулаһан баран: «Бу киһи эмиэ Кинини кытта сылдьара», – диэбитэ.
57 «Мин Кинини билбэппин», – диэн Петр кыккыраччы мэлдьэспитэ.
58 Чочумча буолан баран аны атын киһи кинини көрөн эппитэ: «Эн эмиэ итилэр киһилэринэҕин».
«Эчи суох!» – диэбитэ Петр.
59 Чаас кэриҥинэн өссө биир киһи дьаныһан турбута: «Бу Галилея киһитэ, чахчы, Кинини кытта сылдьара».
60 Ол эрээри Петр: «Эн ити тугу этэргин билбэппин», – диэн эмиэ мэлдьэһэн кэбиспитэ. Бу этэ турдаҕына, бөтүүк хаһыытаабыта. 61 Онуоха Айыы Тойон эргиллэн, Петр диэки көрбүтэ; Петр киниэхэ Айыы Тойон «бөтүүк хаһыытыан иннинэ эн миигиттэн үстэ аккаастаныаҥ» диэн эппитин өйдөөн кэлбитэ 62 уонна таска тахсан уйа-хайа суох ытаабыта.
Иисус Христоһу кырбааһын
63 Иисуһу тутан турар дьон Кинини үөҕэн, кырбаан барбыттара. 64 Хараҕын саба баайан баран, сирэйгэ охсуолуу-охсуолуу: «Пророк, эт: ким Эйигин оҕуста?» – дииллэрэ. 65 Уонна араас элбэх куһаҕан тылынан үөхпүттэрэ-түүрбүттэрэ.
Синедриоҥҥа
66 Саҥа күн үүнээтин кытта, норуот аҕа баһылыктара, архиерейдар, сокуонньуттар түмсэн баран, Кинини синедрион иннигэр туруорбуттара. 67 «Эн Христоскун дуо? – диэн ыйыппыттара. – Биһиэхэ эт!»
Иисус эппитэ: «Эттэхпинэ даҕаны, эһиги итэҕэйиэххит суоҕа;
68 оттон ыйыттахпына, Миэхэ хоруйдуоххут суоҕа уонна Миигин босхолуоххут суоҕа
[185].
69 Мантан ыла Киһи Уола Күүстээх Таҥара уҥа өттүгэр олоруоҕа».
70 Маныаха бука бары: «Ол аата Эн Таҥара Уолунаҕын дуо?» – дии түспүттэрэ.
«Ону бэйэҕит эттигит», – диэбитэ Кини.
71 «Бу кэннэ биһиэхэ өссө туох туоһута нааданый? – дэспиттэрэ. – Тугу эппитин бэйэбит иһиттибит!»
23
Пилакка илдьии
1 Мунньах дьоно бука бары туран, Кинини Пилакка илдьэн, 2 буруйдаан барбыттара: «Биһиги Кини буруйун арыйдыбыт: Бэйэтин Христос Ыраахтааҕыбын дэнэн норуоппутун иирдэр, император түһээнин төлөөмөҥ диир».
3 Пилат Киниттэн: «Эн, кырдьык, иудей Ыраахтааҕытынаҕын дуо?» – диэн ыйыппыта.
«Эн итинник этэҕин», – Иисус хоруйдаабыта.
4 Архиерейдарга уонна мустубут дьоҥҥо Пилат: «Мин көрдөхпүнэ, бу Киһи туох да буруйу оҥорботох», – диэбитэ.
5 Оттон кинилэр биири этэ турбуттара: «Кини бүтүн Иудея устун үөрэтэн, Галилеяттан маныаха диэри норуоту иирдэр».
Ирокка илдьии
6 Галилея туһунан истэн, Пилат: «Бу Галилея киһитэ дуо?» – диэн ыйыппыта.
7 Кини Иисуһу, Ирод уобалаһыттан төрүттээҕин билэн, ол кэмҥэ Иерусалимҥа кэлэ сылдьар Ирокка ыыппыта.
8 Ирод, Кини туһунан элбэхтик истэн, уруккуттан көрүөн баҕарара, онон Иисуһу көрөн улаханнык үөрбүтэ, туох эмэ дьиктини көрдөрөрө буоллар диэн, иһигэр эрэнэ саныыра. 9 Ирод элбэҕи ыйыталаспытын үрдүнэн, Иисус киниэхэ тугу да хоруйдаабатаҕа. 10 Архиерейдар уонна сокуонньуттар Кинини дьаныардаахтык буруйдаабыттара. 11 Ирод буойуннарыныын Иисуһу атаҕастаан, дуоһуйуор диэри күлүү-элэк оҥостон баран, маанытык таҥыннаран, Пилакка төттөрү ыыппыта. 12 Бу күнтэн ыла урут өстөөх дьон Пилаттаах Ирод доҕордуу буолбуттара.
Өлөрөргө ууруу
13 Пилат архиерейдары, аҕа баһылыктары уонна норуоту мунньан баран,
14 эппитэ: «Эһиги бу Киһини норуоту иирдэр диэн, буруйдаан, миэхэ аҕалбыккыт. Мин эһиги бэйэҕит көрөн турдаххытына, Кинини доппуруостаатым да, ити этэр буруйгутуттан биири даҕаны булбатым;
15 Кинини Ирокка ыыта сылдьыбыппар Ирод эмиэ тугу да булбата
[186]. Өлөрөргө ууруллар ханнык эмэ буруйу оҥорбута көстүбэтэ,
16 онон накаастатан баран, босхолуом».
17 Бырааһынньыкка Пилат кинилэргэ биир хаайыылааҕы босхолуохтааҕа
[187].
18 Норуот күргүөмүнэн: «Кини өллүн! Биһиэхэ Варавваны босхолоо!» – диэн үөгүлээн барбыта. (19 Варавва, куоракка өрө турууну тэрийэн, киһини өлөрөн, хаайыыга сытара.) 20 Пилат Иисуһу босхолуон баҕаран, кинилэртэн хат ыйыппыта. 21 Кинилэр биири үөгүлүү турбуттара: «Кириэскэ тиир, кириэскэ тиир – Кинини!»
22 Пилат үсүһүн эппитэ: «Кини туох куһаҕаны оҥорбутай? Өлөрөргө ууруллар буруйу оҥорботох, онон накаастаан баран – босхолуом».
23 Онуоха күүстэрин муҥунан хаһыытаһан, Иисуһу кириэскэ тиирэри модьуйбуттара; онон кинилэр уонна архиерейдар хаһыылара
[188] баһыйан,
24 Пилат көрдөһүүнү толорорго быһаарыммыта.
25 Көрдүүр киһилэрин – аймалҕаны таһаарбытын, киһини өлөрбүтүн иһин хаайыллыбыт Варавваны – Пилат босхолообута, оттон Иисуһу кинилэр илиилэригэр биэрбитэ.
Кириэскэ тиирии
26 Кинини өлөрө илдьэн иһэннэр, Киринеяттан төрүттээх Симон диэн киһини, ходуһаттан истэҕинэ, Иисус кириэһин сүктэрээри, аара тутан ылбыттара. 27 Иисуһу үтүмэн үгүс киһи батыһан иһэрэ, дьахталлар, Кинини аһынан, түөстэрин кырбана-кырбана, ытаһаллара. 28 Иисус кинилэргэ хайыһан эппитэ: «Иерусалим кыргыттара! Миигиттэн ытаһымаҥ, бэйэҕититтэн уонна оҕолоргутуттан ытаһыҥ. 29 „Оҕоломмоттор, төрөөбөт киэлилээхтэр, эмтэрбэт эмиийдээхтэр дьоллоохтор!“ – диир күннэрэ кэлэн иһэллэр. 30 Оччоҕо хайаларга: „Үрдүбүтүгэр сууллуҥ!“, булгунньахтарга: „Биһигини саһыарыҥ!“ – диир буолуохтара. 31 Киил маһы маннык кэбилиир буоллахтарына, хаппыт мас хайдах буолуой?»
32 Кинини кытта икки бүрүстүүпүнньүгү өлөрө илдьибиттэрэ. 33 «Бас уҥуоҕа» диэн ааттаах сиргэ кэлэн, Иисуһу уонна бүрүстүүпүнньүктэри тиирбиттэрэ: биирдэрин Кини уҥа өттүгэр, атынын – хаҥас өттүгэр.
34 Иисус эппитэ: «Аҕаа! Бырастыы гын кинилэри – тугу гыналларын билбэттэр».
Түөрэх бырахсаннар, таҥаһын үллэстибиттэрэ. 35 Маны норуот көрөн турбута. Аҕа баһылыктар элэк оҥостон этэллэрэ: «Атыттары быыһыыра дии, Таҥара талбыт Христоһа буоллаҕына Бэйэтин быыһаннын!»
36 Буойуннар эмиэ күлүү гынан, уксууһу уоһугар үҥүлүтэ-үҥүлүтэ: 37 «Иудей Ыраахтааҕыта буоллаххына, Бэйэҕин быыһан!» – дэһэллэрэ.
38 Кириэскэ Кини үрдүнэн: «Бу иудей Ыраахтааҕыта», – диэн гректии, латыынныы, еврейдии
[189] сурук турара.
39 Кириэскэ ыйаабыт бүрүстүүпүнньүктэриттэн биирдэстэрэ Кинини: «Эн, Христос буоллаххына, Бэйэҕин уонна биһигини быыһаа!» – дии-дии үөҕэ турбута.
40 Атына киһитин буойан этэрэ: «Бэйэҥ эмиэ итинник буруйданан баран, Таҥараттан куттаммаккын дуо? 41 Биһиги сөпкө буруйданныбыт, тугу оҥорбуппутугар сөптөөҕү ыллыбыт, оттон Кини буоллаҕына туох да куһаҕаны оҥорботоҕо». 42 Онтон Иисустан көрдөспүтэ: «Тойонуом, Саарыстыбаҕар тиийдэххинэ, миигин санаар!»
43 Иисус киниэхэ эппитэ: «Кырдьыгы эйиэхэ этэбин: эн күн бүгүн Миигинниин ырайга буолуоҥ».
Иисус Христос өлүүтэ
44 Күнүс алта чаас саҕана сир үрдүнэн им балай хараҥа бүрүүкээн, тоҕуска диэри
[190] ыаһыран турбута:
45 күн хараара өлбүтэ, Таҥара Дьиэтин иһинээҕи таҥас быыс ортотунан хайа барбыта.
46 Иисус улаханнык: «Аҕаа! Тыыммын Эйиэхэ туттарабын», – диэт, тыына быстыбыта.
47 Туох буолбутун барытын көрөн турбут сотник Таҥараны айхаллаан баран: «Чахчы да бу Кырдьыксыт Киһи эбит!» – диэбитэ.
48 Кэлбит дьон буолбуту көрөн, айманан, түөстэрин кырбана-кырбана, тарҕаспыттара. 49 Маны Иисуһу билэр дьон бары уонна Кинини Галилеяттан ыла батыһан кэлбит дьахталлар ыраахтан көрөн турбуттара.
Иисус Христоһу харайыы
50 Биир үтүө санаалаах, кырдьыгынан олорор Иосиф диэн ааттаах Сүбэ чилиэнэ – 51 кинилэр куомуннаһыыларыгар кыттыгаһа суох, бэйэтэ эмиэ Таҥара Саарыстыбатын кэтэһэр киһи – 52 Пилакка кэлэн, Иисуһу ылаары көрдөспүтэ. 53 Көҥүллэтэн баран, Кинини кириэстэн арааран таҥаһынан суулаабыта уонна очуоска оҥо хаһан оҥоһуллубут, ким да харайылла илик хаспах хоруобугар сытыарбыта. 54 Ол бээтинсэ күн киэһэтэ, субуота үүнэн эрэр кэмэ этэ. 55 Галилеяттан кэлсиспит дьахталлар батыһан тиийэн, Иисуһу харайалларын көрбүттэрэ; 56 ол кэнниттэн төннөн кэлэн, үчүгэй сыттаах арыыларын, оҕунуохтарын бэлэмнээбиттэрэ; Сокуон быһыытынан ити кэннэ субуотаҕа тугу да гымматахтара.
24
Тиллии
1 Нэдиэлэ бастакы күнүгэр бэрт эрдэ, бэлэмнээбит үчүгэй сыттаах арыыларын ылан, дьахталлар хоруопка кэлбиттэрэ; кинилэри кытта атыттар эмиэ бааллара
[191].
2 Арай көрбүттэрэ, хаспах айаҕын сабыы тааһа туора анньыллан турара.
3 Кинилэр иһирдьэ киирэннэр, Айыы Тойон Иисуһу булбатахтара.
4 Туох буолбутун өйдөөбөккө турдахтарына, иннилэригэр сандаархай маҥан таҥастаах икки киһи баар буолбута.
5 Олор, дьахталлар кутталларыттан умса көрбүттэригэр, эппиттэрэ: «Тыыннааҕы тоҕо өлбүттэр ортолоругар көрдүүгүт? 6 Кини манна суох – тиллибитэ! Өссө Галилеяҕа сылдьан эһиэхэ тугу эппитин өйдөөҥ: 7 Киһи Уола аньыылаах дьон илиитигэр бэриллэн тиириллэн баран, үһүс күнүгэр тиллиэхтээх диэбитин».
8 Дьэ онно Кини тугу эппитин өйдөөн кэлбиттэрэ; 9 хоруоптан төннөн кэлэн, тугу көрбүттэрин Кини уон биир үөрэнээччилэригэр уонна атыттарга барыларыгар кэпсээбиттэрэ. 10 Бу Мария Магдалина, Иоанна, Иаков ийэтэ Мария этилэр. Кинилэри кытта бииргэ сылдьыбыт дьахталлар эмиэ Апостолларга ситинник эппиттэрэ. 11 Апостоллар кинилэр тылларын сымыйарҕаан итэҕэйбэтэхтэрэ. 12 Арай Петр туран хаспахха сүүрбүтэ; тиийэн иһирдьэ өҥөйбүтэ, сууламмыт таҥас эрэ сытара; кини ону көрөн, сөҕө-махтайа саныы-саныы, төттөрү барбыта.
Эммаус суолугар
13 Ол күн икки үөрэнээччитэ, Иерусалимтан көстөн ордук ыраах Эммаус диэн дэриэбинэҕэ баран иһэн, 14 бу буолбут түбэлтэ туһунан кэпсэппиттэрэ. 15 Ол кэпсэтэ истэхтэринэ, Иисус чугаһаан кэлэн, кинилэрдиин аргыстаһан барбыта. 16 Кинилэр, харахтара бааллан, Иисуһу билбэтэхтэрэ.
17 «Бу туох туһунан кэпсэтэ иһэҕит, туохтан санаарҕаатыгыт?» – диэн ыйыппыта Иисус.
18 Клеопа диэн ааттаах киһи эппитэ: «Бу күннэргэ Иерусалимҥа туох буолбутун Эн эрэ билбэккэ сылдьаҕын быһыылаах».
19 «Туох буолбутун?» – диэн ыйыппыта Иисус.
«Назарет Иисуһун туһунан этэбит, – диэбиттэрэ. – Кини Таҥараҕа уонна бар дьоҥҥо тылынан-өһүнэн да, дьайыытынан да кыаҕын биллэрбит Пророк этэ. 20 Ону биһиги архиерейдарбыт, тойотторбут тутан ылан, өлөрөргө ууран, кириэскэ тиирбиттэрэ. 21 Биһиги буоллаҕына Кинини, Израилы босхолуохтаах диэн, эрэнэ саныырбыт. Ол эрээри өссө маннык баар: бу түбэлтэ буолбута үһүс күнүгэр барда, 22 оттон бүгүн сорох дьахталларбыт биһигини сөхтөрдүлэр: сарсыарда эрдэ хоруобар тиийэн, 23 Бэйэтин булбатахтар; онтон төннөн кэлэн, онно Аанньаллары көрбүттэрин кэпсээтилэр. Аанньаллар Кинини тыыннаах диэбиттэр. 24 Биһиги сорох дьоммут хоруопка бара сылдьыбыттара – кырдьык, барыта дьахталлар кэпсээбиттэрин курдук этэ: Кинини Бэйэтин көрбөтөхтөр».
25 Иисус эппитэ: «Оо, толкуйа да суох дьоҥҥут! Пророктар эппиттэрин барытын итэҕэйэргит дьэ ыарахан буолар эбит. 26 Христос ити курдук эрэйи-буруйу көрөн баран, албан аатырыахтаах этэ буолбат дуо?»
27 Иисус, Моисейтан уонна бары пророктартан саҕалаан, Суруйууларга Кини туһунан этиллибити барытын быһаара испитэ. 28 Тиийиэхтээх дэриэбинэлэригэр чугаһаан кэлбиттэрэ; Кини хайдах эрэ ааһа барыах курдук гыммыта. 29 Онуоха аргыстара Кинини тохтотон: «Күн киэһэрдэ, биһигини кытта манна хаал», – диэбиттэрэ. Онон дьиэҕэ киирсэн, кинилэри кытта хаалбыта. 30 Аһаары олорбуттарыгар Кини килиэби ылан алҕаан баран, тоһутан кинилэргэ биэрбитэ. 31 Дьэ онуоха харахтара аһыллан, Кини Кимин билбиттэрэ, ол гынан баран Иисус кинилэргэ көстүбэт буолан хаалбыта.
32 «Ол да иһин, аара суолга биһиэхэ кэпсии, Суруйуулары быһаара истэҕинэ, сүрэхпит өрүкүйбэтэҕэ этэ дуо?» – дэһиспиттэрэ. 33 Кинилэр сонно туран Иерусалимҥа төннүбүттэрэ; тиийэн уон биир Апостол уонна атын үөрэнээччилэр түмсүбүт дьиэлэригэр киирбиттэригэр, 34 анарааҥҥылар: «Айыы Тойон чахчы тиллибит, аны Симоҥҥа көһүннэ», – дии тоһуйбуттара. 35 Онуоха кинилэр эмиэ аара суолга туох буолбутун, ол кэннэ килиэп тоһута турдаҕына, Кинини билбиттэрин кэпсээбиттэрэ.
Иисус Христос үөрэнээччилэригэр көстүүтэ
36 Бу туһунан кэпсэтэ олордохторуна, Иисус кинилэр ортолоругар Бэйэтинэн баар буолан: «Эһиэхэ эйэ буоллун!» – диэбитэ. 37 Кинилэр, тыыны көрдүбүт дии санаан, уолуйа куттаммыттара.
«
38 Тоҕо куттанаҕыт? – диэбитэ Иисус. – Тоҕо саарбахтыы саныыгыт?
39 Илиибин-атахпын да көрүҥ: бу Мин Бэйэбинэн турабын. Кэлиҥ, таарыйан да көрүҥ: тыын этэ-сиинэ, уҥуоҕа суох, оттон Мин хайдахпыный?»
40 Инньэ диэн баран, кинилэргэ илиитин, атаҕын көрдөрбүтэ.
41 Үөрбүттэрэ бэрдиттэн итэҕэйбэккэ, бэркиһии турдахтарына, Иисус: «Манна туох эмэ астааххыт дуо?» – диэн ыйыппыта.
42 Үтүллүбүт балык кырбаһа уонна мүөт
[192] баарын ылан биэрбиттэрин,
43 көрөн турдахтарына, ылан сиэбитэ.
44 «Өссө эһигини кытта сылдьан Моисей Сокуонугар, Пророктарга, Саалтыырга Мин туспунан суруллубут туолуохтаах диэн эппитим бу туолла», – диэбитэ Иисус. 45 Итиэннэ Суруйуулары өйдүүр гына өйдөрүн арыйан баран, эппитэ: «46 Суруйууларга этиллибитинэн, Христос эрэйи-буруйу көрөн өлөн баран, үһүс күнүгэр тиллиэхтээх этэ; 47 Иерусалимтан ыла саҕалаан, аньыыны-хараны бырастыы гыннарарга, аньыыны билинэн Таҥараҕа эргиллэргэ бары омуктары Кини аатыттан үөрэтиллиэхтээх. 48 Маныаха барытыгар эһиги туоһу буолаҕыт. 49 Аҕам тугу биэриэх буолбутун Мин эһиэхэ ыытыаҕым; онон үөһэттэн күүс ылыаххытыгар диэри, эһиги Иерусалимҥа сылдьыҥ».
Иисус Христос Халлааҥҥа барыыта
50 Иисус үөрэнээччилэрин куораттан таһааран Вифанияҕа илдьибитэ; онно тиийэн баран, икки илиитин өрө уунан туран, кинилэри алҕаабыта.
51 Алгыы туран, улам тэйдэр-тэйэн, Халлааҥҥа өрө тахсан барбыта.
52 Үөрэнээччилэрэ Киниэхэ сүгүрүйэн баран, улуу үөрүүнү үөрэн, Иерусалимҥа төннөн кэлбиттэрэ.
53 Кинилэр Таҥараҕа айхал, алгыс этэн, өрүү Таҥара Дьиэтигэр сылдьаллара. Аминь
[193].
ИОАНТАН СИБЭТИЭЙ ЕВАНГЕЛИЕ
1
Тыл Киһи буолан кэлбитэ
1 Аан бастаан Тыл
[194] баара, Тыл Таҥараҕа баара, Тыл Таҥара этэ.
2 Кини аан бастааҥҥыттан Таҥараҕа этэ.
3 Туох барыта Киниттэн саҕаламмыта, Кинитэ суох туох да саҕаламматаҕа.
4 Кини олох төрдө этэ, оттон олох киһи аймах сырдыга этэ.
5 Сырдык хараҥаҕа да сырдатар, хараҥа сырдыгы кыайар кыаҕа суох
[195].
6 Таҥара ыыппыт киһитэ кэлбитэ, аата Иоанн диэн этэ. 7 Бары киниттэн истэн итэҕэйэллэрин туһугар, кини дьоҥҥо сырдык туһунан кэрэһиттии кэлбитэ. 8 Кини бэйэтэ сырдык буолбатах этэ, сырдык туһунан кэрэһиттии кэлбитэ.
9 Бу аан дойдуга кэлэр хас биирдии киһини сырдатар дьиҥнээх сырдык баара
[196].
10 Сырдык бу дойдуга баара, бу дойду Киниттэн саҕаламмыта, арай бу дойду дьоно Кинини билбэтэхтэрэ;
11 Бэйэтин дойдутугар кэлбитэ эрээри, Бэйэтин дьоно ылымматахтара;
12 оттон ылыммыттарга, Кинини итэҕэйээччилэргэ, Кини Таҥара оҕолоро буолар быраабы биэрбитэ.
13 Кинилэр хаантан, эттэн-сиинтэн, эр киһи баҕатыттан буолбакка, Таҥараттан төрөөбүттэрэ.
14 Тыл Киһи буолан Киниэхэ толору баар илгэлээх үтүөнэн, кырдьыгынан сыдьаайан, биһигини кытта олорбута, онон биһиги Кини кэрэмэн килбиэнин, Аҕа Төрөппүт соҕотох Уолун килбиэнин, көрбүппүт.
15 Иоанн Кинини кэрэһиттээн этэрэ: «„Кэннибиттэн Кэлэн Иһээччи иннибэр буолла, тоҕо диэтэххэ, мин иннибиттэн баара“ диэн, мин бу Кини туһунан эппитим!»
16 Киниэхэ толору баар илгэлээх үтүө баайтан биһиги бары бииртэн биир алгыһы ылбыппыт.
17 Сокуону Таҥара Моисейынан бэрдэрбитэ, оттон тапталы уонна кырдьыгы Иисус Христос аҕалбыта.
18 Таҥараны ким да хаһан да көрбөтөҕө, арай Аҕатыгар баар Кини Төрөппүт соҕотох Уола
[197] биһиэхэ Таҥараны көрдөрбүтэ.
Иоанн Сүрэхтээччи кэрэһиттээһинэ
19 Иоанн маннык кэрэһиттээбитэ. Иудей тойотторо Иерусалимтан Иоаҥҥа аҕабыыттары кытта левиттэри ыытан: «Эн кимҥиний?» – диэн ыйыттарбыттара.
20 Иоанн куотуна барбатаҕа, аккаастаммакка аһаҕастык эппитэ: «Мин Христос буолбатахпын».
21 «Оччоҕо кимҥиний, – диэбиттэрэ. – Илияҕын дуо?»
«Суох», – диэбитэ кини.
«Пророккун дуо?»
«Суох», – диэн хоруйдаабыта.
22 «Оччоҕо кимҥин эт, – диэбиттэрэ. – Биһигини ыыппыт дьоҥҥо тиэрдиэхпитин бэйэҥ тускунан тугу этэҕин?»
23 Иоанн эппитэ: «Исайя пророк эппитин курдук, мин „Айыы Тойоҥҥо көнө суолла солооҥ“ диэн иччитэх сиргэ үөгүлээччи саҥатынабын».
24 Онуоха фарисейдар ыыппыт дьонноро ыйыппыттара: 25 «Эн Христос да, Илия да, Пророк да буолбатах буоллаххына, тоҕо сүрэхтиигин?»
«
26 Мин ууга сүрэхтиибин, – диэбитэ Иоанн. – Оттон эһигини кытта Ким турарын эһиги билбэккит:
27 Кини кэннибиттэн иһэрэ да, билигин иннибэр буолла. Мин Кини атаҕын таҥаһын да быатын сүөрэргэ сөбө суохпун».
28 Бу Иоанн сүрэхтиир сиригэр, Иордан аттыгар Вифаварга
[198], буолбута.
Аан дойду аньыытын Бэйэтигэр ылынар Агнец
29 Сарсыныгар Иоанн киниэхэ кэлэн иһэр Иисуһу көрөн эппитэ: «Аан дойду аньыытын-харатын Бэйэтигэр ылынар Таҥара Агнеһа бу иһэр. 30 „Кэннибиттэн Кэлэн Иһээччи иннибэр буолла, тоҕо диэтэххэ, мин иннибиттэн баара“ диэн бу Кини туһунан эппитим. 31 Мин Кинини билбэт этим гынан баран, Кини Израильга биллэрин туһугар ууга сүрэхтии кэлбитим».
32 Онтон Иоанн маннык туоһулаабыта: «Тыын холууп курдук халлаантан Киниэхэ түһэрин көрбүтүм. 33 Мин Кинини урут билбэт этим, ол гынан баран ууга сүрэхтэтэ миигин Ыытааччы миэхэ Тыын үөһэттэн түһэн Кимиэхэ тохтуур да, Ол – Сибэтиэй Тыынынан Сүрэхтээччи буолар диэбитэ. 34 Мин ону көрбүт буолан, Таҥара Уола бу Кини диэн туоһулуубун!»
Маҥнайгы үөрэнээччилэр
35 Сарсыныгар Иоанн икки үөрэнээччитин кытта эмиэ ол сиригэр турбута. 36 Кини Иисус кэлэн иһэрин көрөөт: «Таҥара Агнеһа бу иһэр!» – диэн саҥа аллайбыта.
37 Маны истэн, үөрэнээччилэрэ иккиэн Иисуһу батыһан барбыттара. 38 Иисус кэннин хайыһан көрөн: «Эһиги тугу көрдүүгүт?» – диэн ыйыппыта.
«Равви (ол аата «Үөрэтээччи»), Эн ханна олороҕунуй?» – диэн кинилэр хардары ыйыппыттара.
39 «Барсыҥ, оччоҕо көрүөххүт», – диэбитэ Иисус. Бу уон чаас
[199] саҕана этэ. Үөрэнээччилэр барсан, Иисус ханна олорорун көрбүттэрэ, итиэннэ киэһэриэр диэри, Киниэхэ олорбуттара.
40 Иоантан истэн Иисуһу батыспыт икки киһиттэн биирдэстэрэ Симон Петр быраата Андрей этэ.
41 Андрей убайын Симоны бастакынан булан ылан эппитэ: «Биһиги Мессияны (ол аата Христоһу) буллубут».
42 Итиэннэ кинини Иисуска илдьэ кэлбитэ. Симон диэки көрөн баран Иисус: «Эн Иона
[200] уола Симоҥҥын, – диэбитэ. – Аны мантан инньэ Кифа диэн ааттаныаҥ». (Ол аата Петр, «таас» диэн суолталаах аат.)
Филиптээх Нафанаилы ыҥырыы
43 Нөҥүө күнүгэр Иисус Галилеяҕа барардыы быһаарынан, Филиби булан: «Миигин батыс», – диэбитэ.
(44 Филипп Вифсаидаттан, Андрейдаах Петр куораттарыттан, төрүттээҕэ.) 45 Филипп Нафанаилы булан этэр: «Биһиги Моисей Сокуонугар уонна Пророктарга Суруллубуту – Назареттан төрүттээх Иосиф уолун Иисуһу – буллубут».
46 «Ол Назареттан туох эмэ үтүө тахсыан сөп үһү дуо?» – Нафанаил саарбахтыыр.
«Бараҥҥын көр», – диэн хоруйдуур Филипп.
47 Иисус Киниэхэ кэлэн иһэр Нафанаилы көрөн этэр: «Бу туох да албына-көлдьүнэ суох дьиҥ чахчы Израиль киһитэ».
48 «Эн миигин хантан билэҕиний?» – Нафанаил дьиктиргиир.
«Мин эйигин, Филипп өссө ыҥыра илигинэ, смоковница анныгар көрбүтүм», – диэн хоруйдуур Иисус.
49 «Равви! – Нафанаил саҥа аллайа түһэр. – Эн Таҥара Уолунаҕын, Израиль Ыраахтааҕытынаҕын!»
«50 Эйигин смоковница анныгар көрбүтүм диэбитим иһин, Миигин итэҕэйэҕин; аны маннааҕар өссө улаханы көрүөҕүҥ, – диир Иисус 51 уонна салгыы этэр: – Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: мантан инньэ эһиги халлаан арылларын уонна Таҥара Аанньаллара Киһи Уолугар түһэллэрин-өрө көтөллөрүн көрүөххүт».
2
Канаҕа буолбут уруу
1 Үһүс күнүгэр Галилея Канатыгар уруу буолбута, онно Иисус Ийэтэ сылдьыбыта. 2 Иисус үөрэнээччилэриниин урууга эмиэ ыҥырыллыбыттара. 3 Арыгы бүппүтүн көрөн, Иисус Ийэтэ Киниэхэ: «Арыгылара суох», – диэн этэр.
4 «Эн биһикки онно туохпут кыһалҕатай? – диир Киниэхэ Иисус. – Мин кэмим өссө да кэлэ илик».
5 Ийэтэ чаҕардарга: «Эһиги Кини тугу этэр да, ону толоруҥ», – диир.
6 Манна иудейдар ыраастаналларыгар аналлаах иккилии эбэтэр үстүү мээрэй уу киирэр алта таас купсууна турара.
7 Иисус чаҕардарга: «Иһиттэргэ уута толору кутуҥ», – диэн соруйар. Тобус-толору гына уу куталлар.
8 «Билигин мантан баһан ылан, урууну салайааччыга илдьэн биэриҥ», – диир Иисус. Арыгыны илдьэн биэрэллэр. 9 Урууну салайан ыытааччы бу арыгы хантан кэлбитин билбэт этэ, арай ууну баспыт чаҕардар эрэ билэллэрэ, онон кини бу арыгыга кубулуйбут ууну амсайаат, күтүөтү ыҥыран ылан: 10 «Хайа да киһи бастаан арыгытын бастыҥын, онтон ыалдьыттар итирдэхтэринэ, мөлтөҕүн туруорар, – диэбитэ. – Эн буоллаҕына баччааҥҥа диэри үчүгэй арыгыны харыстаан олорбуккун».
11 Ити курдук Иисус Галилея Канатыгар дьикти бэлиэни аан маҥнай оҥорон, Бэйэтин килбиэнин көрдөрүөҕүттэн ыла үөрэнээччилэрэ Кинини итэҕэйбиттэрэ.
12 Бу кэнниттэн Иисус Ийэтиниин, бырааттарыныын уонна үөрэнээччилэриниин Капернаумҥа кэлэн, хас да күн буолбуттара.
Таҥара Дьиэтин ырааһырдыы
13 Иудей Паасхата чугаһаан, Иисус Иерусалимҥа кэлбитэ. 14 Ол кэлэн көрбүтэ, Таҥара Дьиэтин тиэргэнигэр оҕус, бараан, холууп атыылааччылар, харчы уларытааччылар олороллоро. 15 Иисус, быанан кымньыы оҥостон, барааннары, оҕустары – барыларын Таҥара Дьиэтиттэн үүртэлээн таһаартаабыта, харчы уларытааччылар остуолларын түҥнэритэ анньыталаан, харчыларын ыһыталаан кэбиспитэ. 16 Уонна холууп атыылааччыларга эппитэ: «Балары мантан киэр гыныҥ! Мин Аҕам Дьиэтин эргиэн дьиэтэ оҥостумаҥ!» 17 Онуоха үөрэнээччилэрэ «Эн Дьиэҕэр тапталым Миигин уоттуу сиэҕэ» диэн Суруйууларга этиллибитин өйдөөн кэлбиттэрэ.
18 Оттон иудей тойотторо Киниэхэ эппиттэрэ: «Маннык быһыыланар бырааптааххын Эн биһиэхэ ханнык дьикти бэлиэни көрдөрөн итэҕэтэҕин?»
19 «Бу Таҥара Дьиэтин үрэйиҥ, Мин ону үс күнүнэн чөлүгэр түһэриэм», – диэн хоруйдаабыта Иисус.
20 Маны истэн иудейдар абарбыттара: «Бу Таҥара Дьиэтэ түөрт уон алта сыл тухары тутуллубута, ону Эн үс күн иһигэр тутуоҥ үһү дуо?» 21 Оттон Кини Таҥара Дьиэтэ диэн Бэйэтин этин-сиинин эппитэ. 22 Үөрэнээччилэрэ кэлин, Иисус өлбүттэртэн тиллибитин кэннэ, Кини итини эппитин өйдөөн, Суруйуулары итиэннэ Кини эппит тылын итэҕэйбиттэрэ.
Иисус Христос дьону курдат билэр
23 Иисус Иерусалимҥа Паасха бырааһынньыгар сылдьан оҥорор дьикти дьайыыларын көрөн, үгүс дьон Кинини итэҕэйбиттэрэ. 24 Оттон Кини барыларын билэр буолан, кинилэр итэҕэллэригэр эрэммэт этэ, 25 итиэннэ киһи кимин-тугун атын киминэн эмэ туоһулатарга кыһаллыбат этэ; киһи ис дууһатын Кини Бэйэтэ курдат билэрэ.
3
Иисус Христос уонна Никодим
1 Иудейдар биир аҕа баһылыктара Никодим диэн ааттаах фарисей баара. 2 Кини түүн Иисуска кэлэн эппитэ: «Равви! Эн Таҥара ыыппыт Үөрэтээччитэ буоларгын билэбит. Ким да, Таҥара кинини кытта бииргэ буолбатаҕына, бу Эн көрдөрөр дьиктилэргин оҥорор кыаҕа суох».
3 «Дьиҥ кырдьыгы эйиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – киһи үөһэттэн хаттаан
[201] төрөөбөтөҕүнэ Таҥара Саарыстыбатын көрөр кыаҕа суох».
4 «Киһи кырдьан баран хайдах саҥаттан төрүөҕэй? Ийэтин иһигэр төннөн иккиһин төрүүр кыахтаах үһү дуо?» – диэбитэ Никодим.
5 Иисус эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эйиэхэ этэбин: ууттан уонна Тыынтан төрөөбөтөх киһи Таҥара Саарыстыбатыгар киирэр кыаҕа суох;
6 эт-хаан эти-хааны, оттон Тыын тыыны төрөтөр.
7 Эйиэхэ үөһэттэн төрүөх тустааххыт диэн эппиппин дьиктиргээмэ.
8 Тыын
[202] ханна баҕарбыт сиригэр тыынар, саҥатын истэҕин эрээри, хантан кэлэрин, ханна барарын билбэккин. Тыынтан төрөөбүт хас биирдии киһиэхэ оннук буолар».
9 «Хайдах оннук буолар баҕайытай?» – диэбитэ Никодим.
10 Иисус эппитэ: «Израиль үөрэтээччитэ эрээригин, итини билбэккин дуу?
11 Дьиҥ кырдьыгы эйиэхэ этэбин: Биһиги тугу билэрбитин этэбит, тугу көрбүппүтүн кэрэһилиибит, оттон эһиги Биһиги кэрэһилиирбитин ылыммаккыт.
12 Мин эһиэхэ сирдээҕи туһунан эппиппин итэҕэйбэт буоллаххытына, халлааннааҕы туһунан эттэхпинэ, хайаан итэҕэйиэххитий?
13 Халлааҥҥа баар
[203], Халлаантан түһэн кэлбит Киһи Уолуттан ураты атын ким да онно тахса сылдьыбатаҕа.
14-15 Моисей иччитэх сиргэ сылдьан алтан моҕойу өрө анньан таһаарбытыныы, Киһи Уола, бары Киниэхэ итэҕэйээччи өлбөтүн, бараммат олохтонорун туһугар, үөһэ таһаарыллыахтаах. 16 Таҥара бу аан дойдуну ол курдук таптаан, Бэйэтин Төрөппүт Соҕотох Уолун, Кинини итэҕэйэр ханнык баҕарар киһи өлбөтүн, бараммат олохтонорун туһугар, биэрбитэ».
17 Таҥара Уолун аан дойдуну дьүүллэтэ ыыппатаҕа, аан дойду Кининэн быыһанарын туһугар ыыппыта.
18 Кинини итэҕэйэр киһи дьүүллэммэт, оттон итэҕэйбэт киһи, Таҥара Төрөппүт соҕотох Уолун аатын итэҕэйбэтэх буолан, хайыы-үйэ дьүүллэнэн турар.
19 Оттон дьүүл маннык: сырдык бу аан дойдуга кэлбитэ, ол гынан баран дьон хара дьайдаахтык быһыыланар буолан, сырдыктааҕар хараҥаны ордорбуттара.
20 Куһаҕаны оҥорор киһи сырдыгы абааһы көрөр, куһаҕаным арыллыа диэн куттанан сырдыкка барбат;
21 оттон кырдьыгынан сылдьар киһи, тугу оҥорбута барыта Таҥара эппитинэн буолара көстөрүн туһугар, сырдыкка талаһар
[204].
Иисус Христос уонна Иоанн Сүрэхтээччи
22 Бу кэнниттэн Иисус үөрэнээччилэрин кытта Иудея сиригэр кэлбитэ; онно кинилэрдиин бииргэ олорон дьону сүрэхтиир этэ. 23 Иоанн эмиэ Салим таһынааҕы элбэх уулаах сиргэ – Еноҥҥа – сүрэхтиирэ; дьон киниэхэ кэлэн сүрэхтэнэн бараллара. (24 Иоанн өссө хаайылла илигэ.)
25 Ол саҕана кини үөрэнээччилэрэ иудейдары
[205] кытта ыраастаныы сиэрин-туомун туһунан мөккүспүттэрэ.
26 Кинилэр Иоаҥҥа кэлэн эппиттэрэ: «Равви! Били эйигин кытта Иордан уҥуор сылдьыбыт, эн кэрэһиттээбит Киһиҥ кэлэн сүрэхтии сылдьар, бары Киниэхэ баран эрэллэр».
27 Иоанн хоруйдаабыта: «Халлаантан бэриллибэтэх буоллаҕына, киһи бэйэтэ тугу да ылсар кыаҕа суох. 28 „Мин Христос буолбатахпын, Кини иннигэр ыытыллыбытым“ диэн эппиппин эһиги бэйэҕит бигэргэтэр кыахтааххыт. 29 Кыыс кэпсэтиилээх киһитэ – күтүөт; оттон күтүөт доҕоро, кини аттыгар туран, доҕорун саҥатын истэн үөрэр эрэ. Ол үөрүүм билигин дьэ толору ситтэ. 30 Кини улаатан, оттон мин аччаан иһиэхтээхпин».
Үөһэттэн Кэлээччи
31 Үөһэттэн Кэлээччи барыларыттан үрдүк, оттон сирдээҕи сир киһитин быһыытынан сирдээҕини саҥарар; Халлаантан Кэлээччи барыларыттан үрдүк;
32 Кини тугу көрбүтүн, тугу истибитин туоһулуур, арай Кини туоһулуурун ким да ылыммат.
33 Кини туоһутун ылыммыт киһи Таҥара кырдьыктааҕын бигэргэтэр,
34 тоҕо диэтэххэ, Таҥара Ыыппыта Таҥара тылын этэр: Таҥара Киниэхэ Тыыны кэмэ суох биэрэр.
35 Аҕата Уолун таптыыр буолан, тугу барытын Киниэхэ туттарбыта.
36 Уолун итэҕэйэр киһи бараммат олохтоох, оттон Уолун итэҕэйбэт киһи олоҕу көрүө суоҕа
[206]: Таҥара уора-кылына киниттэн үйэлэр тухары араҕыа суоҕа.
4
Иисус Христос уонна Самария дьахтара
1 Иисус Иоаннааҕар элбэх үөрэнээччилэнэн эрэрин, кинитээҕэр элбэхтик сүрэхтиирин туһунан сурах фарисейдарга тиийбитин билэн 2 (дьиҥэр, Кини Бэйэтэ буолбатах, үөрэнээччилэрэ сүрэхтииллэрэ), 3 Иудеяттан араҕан Галилеяҕа төннүбүтэ. 4 Барар суола Самариянан ааһара.
5 Кини Самарияҕа Сихарь куоракка, Иаков былыр уолугар Иосифка биэрбит өлбүгэ сирин кытыытыгар кэлбитэ. 6 Онно Иаков холуодьаһа баара. Иисус айантан сылайан, холуодьас аттыгар сынньана олорбута. Күн ортотун саҕана этэ.
7 Биир Самария дьахтара холуодьастан уу баһа кэлбитэ. «Уугуттан иһэрт эрэ», – диэбитэ Иисус. 8 Үөрэнээччилэрэ куоракка ас атыылаһа киирбит кэмнэрэ этэ.
9 «Миигиттэн, Самария дьахтарыттан, уу көрдүүгүн дуу? – дьахтар соһуйбута. – Эн иудейгын буолбат дуо?» (Иудейдар Самария дьонун иһиттэриттэн аһаабаттар-испэттэр.)
10 Иисус эппитэ: «Таҥара тугу бэлэхтиирин, Ким эйиэхэ уугуттан иһэрт диирин билэриҥ эбитэ буоллар, Киниттэн бэйэҥ көрдөһүөҥ этэ, оччоҕо Кини эйиэхэ өлбөт мэҥэ уутун биэриэ этэ».
«11 Тойон! – диэбитэ дьахтар. – Эн уу баһар иһитэ суоххун, холуодьас буоллаҕына дириҥ, ол кэннэ өлбөт мэҥэ уута эйиэхэ хантан баар буолуой? 12 Эн ама бу холуодьаһы биһиэхэ биэрбит, мантан уолаттарыныын испит, сүөһүлэрин уулаппыт аҕабытынааҕар, Иаковтааҕар, улахан үһүгүн дуо?»
«13 Бу холуодьастан иһэр киһи сотору син биир утатыаҕа, – диэбитэ Иисус. – 14 Оттон Мин биэрэр уубун иһэр киһи үйэ-саас тухары утатыа суоҕа. Мин биэрэр уум киниэхэ киирэн, бараммат олоххо сүүрүгүрэ устар дьүүктэ уута буолуоҕа».
15 Дьахтар эппитэ: «Тойонуом! Миэхэ ол уугуттан бэрсибэккин ээ. Ону иһэн, аны утаппат буолар буоллахпына, манна уу баһа кэлиэм суоҕа этэ».
16 «Баран эргин ыҥыран кэл», – диэбитэ Иисус.
17 «Мин эрэ суохпун», – диэн хоруйдаабыта дьахтар.
«Эрэ суохпун диэн кырдьыгы эттиҥ, – диэбитэ Иисус. – 18 Эн биэстэ эрдэнэ сылдьыбытыҥ, билигин эмиэ эйигин кытта олорооччу эриҥ буолбатах. Ити кырдьыгы эттиҥ».
«19 Тойонуом, мин көрдөхпүнэ, Эн пророк эбиккин, – диэбитэ дьахтар. – 20 Биһиги аҕаларбыт бу хайаҕа тахсан Таҥараҕа сүгүрүйэллэрэ, оттон эһиги сүгүрүйэр сир Иерусалимҥа баар диигит».
21 Иисус эппитэ: «Мин тугу этэрбин итэҕэй: эһиги аны Аҕаҕа сүгүрүйээри бу хайаҕа тахсаргыт да, Иерусалимҥа бараргыт да уурайар кэмэ кэлэн иһэр. 22 Эһиги туохха сүгүрүйэргитин билбэккит, оттон биһиги билэбит – быыһабыл иудейдартан кэлиэҕэ. 23 Ол эрээри Аҕаҕа дьиҥ сүгүрүйээччилэр Тыын күүһүнэн дьиҥнээхтик сүгүрүйэр кэмнэрэ кэлэн иһэр, хайыы-үйэ кэллэ даҕаны. Аҕа оннук сүгүрүйүүнү кэтэһэр. 24 Таҥара – Тыын, онон Таҥараҕа сүгүрүйээччилэр Тыын күүһүнэн дьиҥнээхтик Киниэхэ сүгүрүйүөх тустаахтар».
25 Дьахтар эппитэ: «Мессия (ол аата Христос) кэлэрин билэбин. Кини кэлэн барытын биһиэхэ быһаарыа».
26 «Ол – Мин, бу эйигин кытта Кэпсэтэ Олорооччу буолабын», – диэбитэ Иисус.
Үөрэнээччилэр куораттан кэлэллэр
27 Бу кэмҥэ үөрэнээччилэрэ тиийэн кэлэн, Кини дьахтары кытта кэпсэтэрин көрөн дьиктиргээбиттэрэ; ол да буоллар «Эн киниттэн тугу ирдиигин?» эбэтэр «Кинини кытта тугу кэпсэттиҥ?» диэн ким да ыйыппатаҕа.
28 Дьахтар уулаах иһитин хаалларан, куоракка киирбитэ. 29 Онно киирэн дьоҥҥо: «Олохпор тугу гыммыппын барытын бэйэбэр этэн биэрбит Киһини баран көрүҥ, – диэбитэ. – Кини Христос буолбатаҕа буолуо дуо?» 30 Дьон куораттарыттан тахсан Киниэхэ барбыттара.
31 Ол кэмҥэ үөрэнээччилэрэ: «Равви, аһаа!» – диэн көрдөспүттэрэ.
32 «Миэхэ эһиги билбэт аһылыккыт баар», – диэбитэ Иисус. 33 Онуоха үөрэнээччилэрэ бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Ким эрэ ас аҕалан биэрбитэ буолуо дуо?» – дэһиспиттэрэ.
34 Иисус эппитэ: «Мин аһылыгым Миигин Ыытааччы көҥүлүн толоруу уонна Кини үлэтин ситэрии буолар. 35 Эһиги аны түөрт ыйынан бурдук быһыыта саҕаланыа дэһэҕит буолбат дуо? Оттон Мин эһиэхэ этэбин: төбөҕүтүн көтөҕөн, бурдуктаах бааһыналар хайдах курдук сырдаабыттарын, быһарга уолдьаспыттарын көрүҥ! 36 Бурдук быһааччы төлөбүр да ылар, бараммат олоххо анаан үүнүү да хомуйар, онон быһааччы да, хомуйааччы да иккиэн тэҥҥэ үөрүөхтэрэ. 37 Биирэ бурдук ыһар, атына үүнүүтүн хомуйар диэн өс хоһооно сөпкө этэр. 38 Мин эһигини бэйэҕит эрэйдэнэн үүннэрбэтэххитин быстара ыыттым: онно атыттар үлэлээбиттэрэ, оттон эһиги кинилэр үлэлэрин түмүгүн үллэстэҕит».
39 Бу Самария куоратын үгүс олохтоохторо «Олохпор тугу гыммыппын барытын бэйэбэр кэпсээн биэрдэ» диэбит дьахтары истэн, Иисуһу итэҕэйбиттэрэ. 40 Онон Киниэхэ кэлэн өссө хаала түһэригэр көрдөспүттэрэ, ол иһин Кини бу куоракка икки күн буолбута.
41 Этэр тылын истэн баран, өссө элбэх киһи итэҕэйбитэ, 42 онон дьахтарга этэллэрэ: «Билигин эн эрэ кэпсээҥҥиттэн итэҕэйэр буолбатахпыт, аны бэйэбит иһиттибит, биллибит, Кини чахчы аан дойдуну Быыһааччы, Христос эбит».
Тойон уолун үтүөрдүү
43 Икки күн буолан баран Иисус Самария сириттэн тахсан, Галилеяҕа барбыта. 44 Кини пророк бэйэтин дойдутугар хаһан да чиэстэммэт диэн этэрэ. 45 Галилеяҕа кэлбитигэр Иерусалимҥа бырааһынньыкка сылдьыбыт олохтоохтор, Иисус оҥорбут дьиктилэрин барытын көрбүт буолан, Кинини үчүгэйдик көрсүбүттэрэ.
46 Иисус ууну арыгыга кубулуппут сиригэр Галилея Канатыгар эргиллэн кэлбитэ. Онно ыраахтааҕы үрдүк сололоох үдьүмэрэ кэлэ сылдьара. Кини уола Капернаумҥа ыалдьа сытара. 47 Иисус Иудеяттан Галилеяҕа төннөн кэлбит сураҕын истэн, кини Иисуска кэлэн, өлөөрү сытар уолун үтүөрдэригэр көрдөспүтэ.
48 «Туох эмэ бэлиэни, дьиктини көрө иликкитинэ, эһиги итэҕэйиэххит суоҕа», – диэбитэ Иисус киниэхэ.
49 «Тойонуом! Оҕом өлө илигинэ, тиийэ оҕус», – ыраахтааҕы үдьүмэрэ көрдөспүтэ.
50 «Дьиэҕэр төнүн, уолуҥ өлүө суоҕа», – диэбитэ Иисус. Киһи Иисус эппитин итэҕэйэн, дьиэтигэр барбыта.
51 Чаҕардара кинини аара суолга көрсөн, уола үтүөрбүтүн туһунан эппиттэрэ.
52 Оҕото төһөҕө үтүөрэн барбытын ыйыппытыгар: «Этэ умайара бэҕэһээ сэттэ чаас
[207] саҕана ааспыта», – диэбиттэрэ.
53 Оҕо аҕата маны истэн, Иисус уолуҥ өлүө суоҕа диэбит кэмигэр оҕото үтүөрбүтүн билбитэ, онон бэйэтэ да, дьиэлээхтэрэ да бука бары Кинини итэҕэйбиттэрэ.
54 Иисус бу иккис бэлиэ дьиктини, Иудеяттан Галилеяҕа төннөн кэлэн баран, оҥорбута.
5
Вифездаҕа ыарыһаҕы үтүөрдүү
1 Бу кэнниттэн иудей бырааһынньыга буолбутугар Иисус Иерусалимҥа кэлбитэ.
2 Иерусалимҥа Барааннар Ааннарын чугаһыгар еврейдии Вифезда
[208] диэн ааттаах биэс колоннадалаах хаһыы көлүйэ баар.
3 Ол колоннадаларга бэрт элбэх ыарыһах – хараҕа суох, доҕолоҥ, босхоҥ дьон – уу долгуйарын кэтэһэн сыталлара.
4 Арыт Айыы Тойон Аанньала көлүйэҕэ түһэн ууну бүллүгүрэтэрэ, оччоҕо, уу долгуйаатын кытта, ууга урут киирбит ханнык да ыарыылаах киһи үтүөрэн хаалара
[209].
5 Манна отут аҕыс сыл устата ыалдьыбыт киһи сытара.
6 Иисус кинини көрөн, уһуннук ыалдьыбытын билэр буолан: «Үтүөрүөххүн баҕараҕын дуо?» – диэн ыйыппыта.
7 «Тойонуом, баҕарабын! – дии түспүтэ ыарыһах. – Ол гынан баран, уу долгуйдаҕына, ууга киллэрэр киһим суох; хаһан бэйэм тиийиэхпэр диэри, атын киһи иннибэр киирбитэ баар буолар».
8 «Туран тэллэххин ылан бар», – диэбитэ Иисус. 9 Сонно тута киһи үтүөрэн хаалбыта, туран тэллэҕин ылан бэйэтэ хааман барбыта.
Бу субуота күн этэ.
10 Ол иһин иудейдар тойотторо үтүөрбүт киһиэхэ: «Бүгүн субуота, онон тэллэххин тута сылдьарыҥ көҥүллэммэт»
[210], – диэбиттэрэ.
11 Кини эппитэ: «Миигин үтүөрдүбүт Киһи тэллэххин тутан бар диэбитэ».
12 «Эйигин тэллэххин тутан бар диэбит хайа киһиний?» – иудейдар ыйыппыттара.
13 Иисус хайыы-үйэ хойуу дьон быыһынан киирэн бара охсон хаалбыт буолан, киһи Кини кимин билбэтэх этэ.
14 Кэлин кинини, Таҥара Дьиэтигэр сылдьарын көрсөн
[211] Иисус: «Дьэ бу үтүөрэн чэгиэн буолан сылдьаҕын, – диэбитэ. – Аны аньыыны оҥорума – оҥордоххуна эйиэхэ итиннээҕэр куһаҕан буолуо».
15 Киһи иудейдарга тиийэн, кинини Иисус үтүөрдүбүтүн туһунан кэпсээбитэ.
Таҥара Уолун былааһа
16 Субуотаҕа итинник дьайыылары оҥорорун иһин, иудейдар Иисуһу сойуолаһан, өлөрөр түгэни көрдөөбүттэрэ. 17 Иисус буоллаҕына кинилэргэ этэрэ: «Аҕам өрүү үтүөнү оҥорор, онон Мин эмиэ үтүөнү оҥоробун». 18 Субуотаны кэһэрин ааһан, өссө Таҥараҕа тэҥнэһэн Кинини Аҕам диир диэннэр, иудейдар Иисуһу өлөрүөхтэрин ордук сэтэрэн туран баҕарбыттара.
19 Ол иһин Иисус кинилэргэ эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Уола, Аҕата тугу оҥорорун көрө илигинэ, Бэйэтин көҥүлүнэн тугу да оҥорор кыаҕа суох: Аҕата тугу оҥорор да, Уола эмиэ ону оҥорор. 20 Аҕата Уолун таптыыр буолан, тугу оҥорорун барытын Уолугар көрдөрөр; оннооҕор да улахан эһигини сөхтөрөр дьайыылары Уолугар көрдөрүөҕэ. 21 Аҕата өлбүттэри тилиннэрэн, олоҕу биэрэринии, Уола эмиэ кими баҕарбытын тилиннэрэр. 22-23 Аҕата кими да дьүүллээбэт: бука бары Аҕатын ытыктыылларын курдук, Уолун эмиэ ытыктаатыннар диэн, дьүүлү барытын Уолугар биэрбитэ. Ким Уолун ытыктаабат, ол Кинини ыыппыт Аҕатын эмиэ ытыктаабат.
24 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Мин этэр тылбын истэр, Миигин Ыыппыты итэҕэйэр киһи бараммат олохтоох; кини өлөр өлүүттэн туораан бараммат олоххо киирбит буолан, дьүүлгэ турбат. 25 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: өлбүттэр Таҥара Уола этэрин истэр итиэннэ истэн баран тиллэр кэмнэрэ кэлэн иһэр, хайыы-үйэ кэллэ даҕаны.
26 Аҕа, Бэйэтэ олох төрдө буоларыныы, Уолун эмиэ олох төрдө гыммыта, 27 Кини Уола – Киһи Уола, ол иһин Кини дьүүллүүр быраабы Уолугар биэрбитэ. 28 Бу эппиппин дьиктиргээмэҥ. Хоруопка сытааччылар бука бары Таҥара Уола этэрин истэр кэмнэрэ кэлэн эрэр. 29 Оччоҕо үтүөнү оҥорбуттар Олоххо тиксээри, куһаҕаны оҥорбуттар Дьүүлгэ тураары тиллэн, хоруоптарыттан тахсан кэлиэхтэрэ. 30 Мин Бэйэм көҥүлбүнэн тугу да оҥорор кыаҕым суох. Хайдах истэбин да, оннук дьүүллүүбүн, онон Мин дьүүлүм кырдьыктаах: Мин Бэйэм көҥүлбүн буолбакка, Миигин Ыыппыт Аҕам көҥүлүн толорорго дьулуһабын.
Иисус Христос туһунан туоһулааһын
31 Бэйэбин Бэйэм эрэ туоһуланар буоллахпына, Мин туоһум дьиҥэ суох. 32 Миигин туоһулуур Атын Туоһу баар, Кини Мин туспунан этэрэ кырдьыктааҕын билэбин. 33 Эһиги Иоаҥҥа киһи ыыта сылдьыбыккытыгар Иоанн кырдьыгы туоһулаабыта. 34 Ол эрээри Мин киһиттэн туоһу эрэйбэппин, маны барытын эһиги быыһанаргыт туһугар этэбин.
35 Иоанн умайан сыдьаайа сырдата турар сибэтиинньик этэ, ол гынан баран эһиги кылгас кэмҥэ эрэ кини сырдыга эһигини үөрдүөн баҕарбыккыт. 36 Оттон Миэхэ Иоантан ордук улахан туоһу баар: Аҕам Миэхэ оҥорторо биэрбит дьайыылара, Мин тугу оҥорорум – ол барыта Миигин Аҕам ыыппытын туоһулуур. 37 Миигин ыыппыт Аҕам Бэйэтинэн Мин туспунан туоһулаабыта, оттон эһиги Кини саҥатын да истэ, дьүһүнүн да көрө иликкит; 38 итиэннэ Кини Ыыппытын итэҕэйбэт буолаҥҥыт, Кини тылын сүрэххитигэр иҥэриммэккит. 39 Эһиги Суруйуулары ааҕан, бараммат олоххо тиксиэхпит диигит, ол иһин барытын кыһаллан туран чинчийэҕит. Оттон Суруйуулар Мин туспунан туоһулууллар эбээт. 40 Ол эрээри эһиги Олоххо тиксэр туһугар Миэхэ кэлиэххитин баҕарбаккыт.
41 Мин дьонтон Бэйэбэр албан ааты эрэйбэппин. 42 Эһиги сүрэххитигэр Таҥараҕа таптал суоҕун билэбин. 43 Мин Аҕам аатыгар кэлбитим гынан баран, эһиги Миигин ылыммаккыт, оттон ким эмэ атын бэйэтин аатыгар тиийэн кэллэҕинэ, кинини ылыныаххыт. 44 Бэйэ-бэйэҕититтэн хайҕал ылсар, оттон Таҥараттан хайҕал ыларга дьулуспат буоллаххытына, эһиги хайдах итэҕэйэр кыахтаныаххытый?
45 Аҕатын иннигэр биһигини буруйдуо дии санаамаҥ: эрэнэр Моисейгыт эһигини буруйдуоҕа. 46 Моисейы итэҕэйэргит эбитэ буоллар, Миигин эмиэ итэҕэйиэ этигит: кини Мин туспунан суруйбута. 47 Оттон кини суруйбутун итэҕэйбэт буоллаххытына, Мин этэрбин хайдах итэҕэйиэххитий?»
6
Биэс тыһыынча киһини аһатыы
1 Бу кэнниттэн Иисус Галилея муоратын уҥуоргу кытылыгар, Тивериада уобалаһыгар барбыта. 2 Ыарыһахтары дьиктитик үтүөрдэрин көрөн, Кинини элбэх киһи батыспыта. 3 Иисус үөрэнээччилэрин кытта хайаҕа тахсан олорбута. 4 Иудей бырааһынньыга Паасха чугаһаан турар кэмэ этэ.
5 Иисус төбөтүн өндөтөн, элбэх киһи кэлэн иһэрин көрөн, Филипкэ эппитэ: «Дьону аһатарга хантан килиэп атыылаһабытый?» (6 Кинилэри тургутан көрөн итинник ыйыппыта, дьиҥэр, тугу гынарын билэр этэ.)
7 «Икки сүүс динарийга
[212] атыыластахха даҕаны син биир барыларыгар тиийбэт, – диэбитэ Филипп. – Киһи аайы тооромос да тиксиэ суоҕа».
8 Үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ, Симон Петр быраата Андрей, Иисуска эппитэ: 9 «Манна биир уолчаан биэс дьэһимиэн килиэптээх, икки балыктаах эбит. Бачча элбэх дьоҥҥо ол ас үһү дуо?»
10 «Дьону олордуталааҥ», – диэбитэ Иисус. (Хойуу оттоох сир этэ.) Барыта биэс тыһыынча кэриҥэ киһи олорбута. 11 Иисус килиэби ылан Таҥараҕа махтанан баран, үөрэнээччилэригэр үллэрбитин кинилэр олорор дьоҥҥо түҥэппиттэрэ; балыгы эмиэ кимиэхэ төһөнү баҕарарынан үллэрбиттэрэ.
12 Топпуттарын кэннэ, Иисус үөрэнээччилэригэр эппитэ: «Ордубут аһы тугу да хаалларбакка, хомуйан ылыҥ». 13 Онон биэс дьэһимиэн килиэптэн туох ордубутун хомуйан, уон икки тымтайы толорбуттара.
14 Иисус дьиктини оҥорбутун көрөн олорбут дьон: «Бу дойдуга кэлиэхтээх Пророк чахчы бу Кини эбит!» – диэн түмүккэ кэлбиттэрэ. 15 Кэлэн Кинини тутан ылан баран, норуокка «Бу – биһиги ыраахтааҕыбыт» диэри гыналларын билэн, Иисус эмиэ соҕотоҕун хайаҕа тахсыбыта.
Уу устун хаамыы
16 Киэһэрбитин кэннэ, үөрэнээччилэрэ муораҕа киирбиттэрэ, 17 оҥочолоругар олорон, уҥуор баар Капернаумҥа устубуттара. Хараҥаран эрэрэ, Иисус буоллаҕына өссө да кэлэ илигэ. 18 Күүстээх тыал түһэн, муора бааллыран барбыта. 19 Көс аҥаарын курдугу устан баран, Иисус муора устун хааман иһэрин, оҥочолоругар чугаһаабытын көрөн уолуйа куттаммыттара. 20 «Куттанымаҥ, бу – Мин», – диэбитэ Иисус. 21 Кинини олордоору гыммыттара да, оҥочолоро ол кэмҥэ тиийиэхтээх кытылыгар тиксэ охсон хаалбыта.
22 Нөҥүө күнүгэр муора уҥуоргу кытылыгар хаалбыт дьон онно Кини үөрэнээччилэрэ киирбит соҕотох оҥочолоруттан ураты атын оҥочо суоҕун, Иисус
[213] үөрэнээччилэрин кытта олорсубатаҕын, кинилэр бэйэлэрэ эрэ устан барбыттарын көрбүттэрэ.
23 Ол ыккардыгар Айыы Тойон алҕаабыт килиэбин сиэбит сирдэрин аттыгар Тивериадаттан эбии атын оҥочолор кэлитэлээбиттэрэ.
24 Иисус Бэйэтэ да, үөрэнээччилэрэ да манна суохтарын көрөн, кэлбит дьон оҥочолоругар олорон, Иисуһу көрдүү Капернаумҥа устубуттара.
Олох килиэбэ
25 Кини муора уҥуоргу кытылыгар сылдьарын булан, дьиктиргээн: «Равви! Эн манна хаһан кэлбиккиний?» – диэн ыйыппыттара.
«26 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – эһиги Мин оҥорбут дьиктилэрбин өйдөөн буолбакка, килиэби тото сиэбит буолаҥҥыт, Миигин көрдүүгүт. 27 Эһиги курсуйар аска буолбакка, бараммат олоххо тиксэрэр аска кыһаллар буолуҥ. Оннук аһы эһиэхэ Киһи Уола биэриэҕэ: Аҕата Таҥара Кинини Бэйэтин бэчээтинэн бэлиэтээбитэ».
28 Кинилэр Иисустан: «Таҥара сөбүлүүр дьайыыларын оҥорор туһугар биһиги тугу гынабытый?» – диэн ыйыппыттара.
29 «Таҥара Ыыппытын итэҕэйиҥ, ол буолуо – Таҥара сөбүлүүр дьайыытын оҥоруу», – диэбитэ Иисус.
«30 Биһиги көрөн итэҕэйэрбит туһугар, Эн биһиэхэ туох дьикти бэлиэни көрдөрүөххүн сөбүй? – кинилэр ыйыппыттара. – Туох эмэ дьиктини оҥорон көрдөрүөҥ дуо? 31 „Кинилэри аһатаары Халлаантан килиэп түһэрэн биэрдэ“ диэн суруллубутунуу, өбүгэлэрбит иччитэх сиргэ сылдьан Халлаантан түспүт мааннаны сиэбиттэрэ дии».
32 Иисус эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: килиэби Халлаантан Моисей ылан биэрбэтэҕэ, Мин Аҕам Халлаантан эһиэхэ дьиҥнээх килиэби биэрэр. 33 Кини, Халлаантан Түһээччи, аан дойдуга Олоҕу Биэрээччи, Таҥара килиэбэ буолар».
34 «Оо, Тойоммуот! – диэбиттэрэ. – Биһиэхэ оннук килиэби өрүүтүн биэрдэргин».
35 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Мин олох килиэбинэбин. Миэхэ кэлэр киһи аччыктыа суоҕа, Миигин итэҕэйэр киһи хаһан да утатыа суоҕа. 36 Ол эрээри эһиги Миигин көрөн да баран, итэҕэйбэккит диэн, Мин эһиэхэ этэн турабын. 37 Аҕам Миэхэ тугу биэрэрэ барыта Миэхэ кэлиэҕэ, Миэхэ кэлээччини Мин киэр үүрүөм суоҕа: 38 Мин Бэйэм көҥүлбүн толоро буолбакка, Миигин Ыыппыт Аҕам көҥүлүн толоро халлаантан түспүтүм. 39 Мин Кини биэрбититтэн тугу да сүтэриэ суохтаахпын, тиһэх күҥҥэ ону барытын тилиннэриэхтээхпин. Миигин ыыппыт Аҕам көҥүлэ итинник. 40 Кини Уолун көрөн итэҕэйбит киһи барыта бараммат олохтоноро – бу буолар Миигин ыыппыт Аҕам көҥүлэ; Мин ол киһини тиһэх күҥҥэ тилиннэриэҕим».
41 Кини «Мин Халлаантан түспүт килиэппин» диэбититтэн кыйаханан, иудейдар бэйэлэрин ыккардыларыгар мөҥүттэн барбыттара: 42 «Бу Иосиф уола Иисус буолбатах этэ дуо, аҕатын да, Ийэтин да биһиги билэбит буолбаат? Уонна баран хайдах „Мин Халлаантан түспүтүм“ диирий?»
«
43 Мөҥүттүмэҥ, – диэбитэ Иисус, –
44 Миигин ыыппыт Аҕам ыҥырбатах буоллаҕына, Миэхэ ким да кэлэр кыаҕа суох; Миэхэ кэлбит киһини Мин тиһэх күҥҥэ тилиннэриэҕим.
45 Пророктар кинигэлэригэр „Барыларын Таҥара үөрэтиэҕэ“ диэн суруллубута, онон Аҕам этэрин истэн үөрэммит киһи барыта Миэхэ кэлэр.
46 Ол аата ким эрэ Аҕаны көрбүт диэн буолбатах, Таҥараттан Кэлбиттэн ураты атын ким даҕаны Аҕаны көрбөтөҕө – Кини эрэ көрбүтэ.
47 Дьиҥ кырдьыгы этэбин эһиэхэ: ким Миигин итэҕэйэр
[214], ол бараммат олохтоох.
48 Мин олох килиэбинэбин.
49 Эһиги өбүгэлэргит иччитэх сиргэ сылдьан мааннаны сиэбиттэрэ гынан баран, син биир өлбүттэрэ;
50 оттон бу Халлаантан түһэр килиэп оннук буолбатах: бу килиэби сиир киһи өлүө суоҕа.
51 Мин Халлаантан түспүт тыыннаах килиэппин: ким бу килиэби сиир, ол үйэлэр тухары олоруоҕа; Мин биэрэр килиэбим – Мин аан дойду олоҕун туһугар толук биэрэр Бэйэм Этим-сииним».
52 Онуоха иудейдар икки ардыларыгар мөккүөр саҕаламмыта. «Бэйэтин Этин ол биһиэхэ хайдах сиэтэрий?» – диэн кинилэр абарбыттара.
53 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһиги Киһи Уолун Этин сиэбэт, Кини Хаанын испэт буоллаххытына, искитигэр бараммат олохтонуоххут суоҕа.
54 Мин Эппин сиир, Мин Хааммын иһэр киһи бараммат олохтоох – Мин кинини тиһэх күҥҥэ тилиннэриэҕим.
55 Мин Этим-сииним дьиҥ аһылык, Мин Хааным дьиҥ утах буолар.
56 Мин Эппин сиир, Мин Хааммын иһэр киһи Миигин кытта биир буолар, Мин эмиэ кинини кытта бииргэбин.
57 Олоҕу биэрэр Аҕам Миигин ыыппытын, Мин Аҕабынан олорорум курдук, Миигинэн аһылыктанааччы эмиэ Миигинэн олоруоҕа.
58 Бу – Халлаантан түспүт килиэп. Кини эһиги өбүгэлэргит сиэбит маанналарын
[215] курдук буолбатах: кинилэр сиэн да баран өлбүттэрэ, оттон бу килиэби сиир киһи үйэлэр тухары олоруоҕа».
59 Маны Иисус Капернаумҥа синагогаҕа үөрэтэригэр эппитэ.
Бараммат олох тыллара
60 Үгүс үөрэнээччитэ итини истэн: «Туох муокас тылларай! Итини ким кыайан истиэҕэй?» – дэһиспиттэрэ.
61 Үөрэнээччилэрэ итинник муҥатыйалларын билэн, Иисус эппитэ: «Бу эппиппин истэн дьулайдыгыт дуу? 62 Арай Киһи Уола урут сылдьыбыт сиригэр үөһэ тахсарын көрүҥ, оччоҕо тугуй? 63 Тыын олоҕу биэрэр, оттон киһиэхэ оннук кыах суох. Мин эһиэхэ этэр тылларбар олох Тыына баар. 64 Ол да буоллар итэҕэйбэт дьон эһиэхэ эмиэ бааллар». (Ким итэҕэйбэтин, Кинини таҥнарыахтааҕын Иисус хара маҥнайгыттан билэр этэ.)
65 Итиэннэ эппитэ: «Аҕабыттан бэриллибэтэх буоллаҕына, ким даҕаны Миэхэ кэлэр кыаҕа суох диэн, Мин ол иһин эһиэхэ эппитим».
66 Мантан ыла бэрт элбэх үөрэнээччитэ тэйэн, Кинини кытта бииргэ сылдьыбат буолбуттара. 67 Иисус Уон Иккиэлэриттэн: «Эһиги эмиэ Миигиттэн тэйиэххитин баҕарбаккыт дуо?» – диэн ыйыппыта.
68 Симон Петр эппитэ: «Тойоммуот, Эйигиттэн тэйэммит кимиэхэ барыахпытый? Бараммат олох тылларын Эн билэҕин эбээт.
69 Эн Христос, Тыыннаах Таҥара Уола буоларгын
[216] биһиги итэҕэйдибит да, биллибит да».
70 «Мин эһигини Уон Иккиэҥҥитин Апостолларынан талбатаҕым этэ дуо? Ол эрээри эһигиттэн бииргит – адьарай», – диэбитэ Иисус. 71 Кини манан Симон Искариот уолун Иуданы сирэйдээн эппитэ. Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ, Иуда, Иисуһу таҥнарар санаалааҕа.
7
Иисус Христоһу бырааттара итэҕэйбэттэр
1 Бу кэнниттэн Иисус Галилея устун сылдьыбыта, иудейдар өлөрөргө соруналларын иһин, Кини Иудеяҕа сылдьыан баҕарбатаҕа. 2 Иудей бырааһынньыга Отуу Туруоруута чугаһаабыт кэмэ этэ. 3 Бырааттара Киниэхэ эппиттэрэ: «Эн бу дойдуну хаалларан, Иудеяҕа бар. Ити оҥорор дьиктилэргин үөрэнээччилэриҥ эмиэ көрдүннэр. 4 Дьоҥҥо биллэ-көстө сатыыр хайа да киһи бэйэтин дьайыыларын кистээбэт. Эн, итинник дьиктилэри оҥорор кыахтаах буоллаххына, дьоҥҥо-сэргэҕэ Бэйэҕин тоҕо биллэрбэккин?» 5 Кинини бэл бырааттара итэҕэйбэт этилэр.
«
6 Мин кэмим өссө да кэлэ илик, – диэбитэ Иисус кинилэргэ, – оттон эһиэхэ ханнык баҕарар кэм табыгастаах.
7 Бу дойду эһигини абааһы көрүөн сатаммат, оттон Миигин, кини дьайыылара мөкүтүн туоһулуурум иһин, абааһы көрөр.
8 Эһиги бу бырааһынньыкка барыҥ. Мин кэмим өссө кэлэ илик, онон бырааһынньыкка билигин барбаппын
[217]».
9 Маны этэн баран, Иисус Галилеяҕа хаалбыта.
Иерусалимҥа Отуу бырааһынньыгар
10 Бырааттара бырааһынньыкка барбыттарын кэннэ, ким да билбэтинэн Бэйэтэ эмиэ онно барбыта. 11 Иудейдар тойотторо бырааһынньыкка: «Кини ханнаный?» – дии-дии Иисуһу көрдүүллэрэ.
12 Мустубут дьон Кини туһунан араастаан мөккүһэллэрэ. Сорохторо «үтүө санаалаах» дииллэрэ, атыттара «норуоту албынныыр» диэн утараллара. 13 Ол эрээри, иудейдартан куттанар буолан, ким даҕаны аһаҕастык кэпсэппэт этэ.
14 Бырааһынньык хайыы-үйэ ортолоон эрдэҕинэ, Иисус Таҥара Дьиэтигэр киирэн үөрэппитэ.
15 «Үөрэммэтэх буолан баран, Суруйуулары ити хайдах билэрий?» – диэн иудейдар дьиктиргээбиттэрэ.
16 Иисус кинилэргэ хоруйдаан эппитэ: «Мин үөрэтэр үөрэҕим Миэнэ буолбатах, Миигин Ыытааччы үөрэҕэ. 17 Кини көҥүлүн тутуһуон баҕарар киһи бу үөрэх Таҥараттан кэлбитин дуу, эбэтэр Мин Бэйэбиттэн үөрэтэрбин дуу билиэҕэ. 18 Бэйэтин аатыттан үөрэтэр киһи бэйэтигэр албан ааты ситиһэ сатыыр, оттон ким Кинини Ыыппыты албан аатырдыан баҕарар, ол дьиҥ кырдьыктаах, Кини сымыйалаабат. 19 Моисей эһиэхэ Сокуону биэрбэтэҕэ этэ дуо? Ол үрдүнэн хайаҕыт да Сокуону тутуспат. Эһиги тоҕо Миигин өлөрөр сылтаҕы көрдүүгүт?»
20 «Искэр абааһы киирбит дуу? – диэн дьон быыһыттан хаһыытаабыттара. – Ким Эйигин өлөрөөрү гынар үһүнүй?»
21 Иисус эппитэ: «Мин субуотаҕа биир дьиктини оҥоруохпуттан эһиги күн бүгүҥҥэ диэри уоскуйа иликкит. 22 Моисей эһиэхэ быһыллыы сиэрин-туомун олохтообута (дьиҥэр ону Моисей буолбатах, өбүгэлэргит олохтообуттара), ол иһин эһиги субуота күн быһыы оҥороҕут. 23 Моисей Сокуона кэһиллибэтин туһугар, киһи субуотаҕа да быһыллар буоллаҕына, Мин киһини бүтүн бэйэтин субуота күн үтүөрдүбүппэр эһиги абараҕыт дуо? 24 Таһыттан көрөн дьүүллүүргүтүн аны тохтотуҥ – кырдьыктаах дьүүлү тутуһуҥ».
Иисус Христос туһунан араас мөккүөр
25 Маны истэн, Иерусалимтан сылдьар сорох дьон: «Өлөрөөрү көрдүүр Киһилэрэ бу буолбатаҕа буолуо дуо? – диэн кэпсэппиттэрэ. – 26 Көр, аһаҕастык саҥарар да, туох да диэбэттэр. Кини чахчы Христос буоларын тойоттор билбиттэрэ дуу? 27 Ол гынан баран биһиги Кини Кимин, хантан сылдьарын билэбит, оттон Христос кэллэҕинэ, Кини хантан кэлбитин ким да билиэ суохтаах».
28 Иисус Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэ туран саҥа аллайбыта: «Миигин эһиги билэҕит, хантан кэлбиппин эмиэ билэҕит: Мин Бэйэм көҥүлбүнэн кэлбэтэҕим – Миигин Дьиҥ Кырдьыктаах ыыппыта. Кинини эһиги билбэккит, 29 оттон Мин, Киниттэн кэлбит, Кинини билэбин. Миигин Кини ыыппыта».
30 Иисуһу тутан ылар тоҕоостоох түгэни көрдүү сатаабыттара да, кэмэ уолдьаһа илик буолан, Кинини ким да туппатаҕа. 31 Оттон мустубут дьонтон үгүстэрэ Кинини итэҕэйбиттэрэ. Итэҕэйбит дьон: «Христос, кэллэҕинэ, ама бу Киһи оҥорбутунааҕар элбэх дьикти бэлиэни оҥороро буолуо дуо?» – дэһэллэрэ.
Харабыллар Иисус Христоһу тута кэлэллэр
32 Дьон Иисус туһунан тугу кэпсэтэрин истэн, фарисейдар архиерейдардыын, Кинини туттара, харабылларын
[218] ыыппыттара.
«33 Эһигинниин бииргэ сылдьар кэмим кылгаата, – диэбитэ Иисус. – Мин сотору Миигин Ыыппыкка барыаҕым. 34 Оччоҕо Миигин көрдөөн да, булуоххут суоҕа. Мин баар сирбэр эһиги кыайан тиийбэккит».
35 Иудейдар бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Ити, биһиэхэ буллартарбат гына, ханна бараары сорунарый? – дэһиспиттэрэ. – Туора омуктар тарҕанан олорор сирдэригэр баран, кинилэри үөрэтээри гынара буолуо дуо? 36 Миигин көрдүөххүт да, булуоххут суоҕа, Мин баар сирбэр эһиги тиийэр кыаххыт суох диэн тугу этэр быһыытай?»
Өлбөт мэҥэ уутун өрүстэрэ
37 Бырааһынньык бүтэһик улуу күнүгэр Иисус дьон ортотугар туран, дорҕоонноохтук эппитэ: «Ким утаппыт, Миэхэ кэлэн утаҕын ханнарыахтын.
38 Миигин итэҕэйэр киһи сүрэҕиттэн, Суруйууларга этиллэринии, өлбөт мэҥэ уутун өрүстэрэ сүүрүгүрдүөхтэрэ».
39 Манан Иисус Кинини итэҕэйэр дьоҥҥо бэриллэр Тыын туһунан эппитэ. Кини өссө да албан аатыра илик буолан, Сибэтиэй Тыын
[219] кинилэргэ бэриллэ илигэ.
Дьон-сэргэ санаата хайдыһар
40 Мустан турбут дьон халыҥ халҕаһатыттан үгүстэр бу тыллары истэн: «Кини чахчы Пророк эбит!» – дэспиттэрэ.
41 «Бу – Христос!» – диэбиттэрэ атыттар.
«Христос Галилеяттан кэлэр үһү дуо? – сорохторо утарбыттара. – 42 Христос Давид удьуоруттан, Вифлеемтэн, Давид төрөөбүт-үөскээбит сириттэн кэлиэ диэн Суруйууларга этиллибэтэҕэ этэ дуо?» 43 Ити курдук көй дьон Иисус туһуттан мөккүһэн турбуттара. 44 Сорохтор Кинини тутан ылыахтарын баҕараллара эрээри, Киниэхэ ким да илиитин көтөхпөтөҕө.
Иисус Христоһу итэҕэйбэтэх иудей тойотторо
45 Харабыллар архиерейдарга уонна фарисейдарга төннөн кэлбиттэрэ.
«Хайа, тоҕо тутан аҕалбатыгыт?» – дии тоһуйбуттара анарааҥҥылар.
46 «Хаһан даҕаны ким да ити Киһи этэрин этэ илигэ!» – харабыллар хоруйдаабыттара.
«47 Эһигини эмиэ бутуйбуттар дуу? – диэбиттэрэ фарисейдар. – 48 Аҕа баһылыктартан, фарисейдартан ким эмэ Кинини итэҕэйбитин эһиги көрбүккүт дуо? 49 Арай ити Сокуону билбэт, кырыыска турар ньүдьү-балайдар итэҕэйэллэр!»
50-51 Кинилэртэн биирдэстэрэ, урут түүн Иисуска кэлэ сылдьыбыт Никодим, эппитэ: «Биһиги Сокуоммут киһини, этэр тылын истибэккэ, тугу гыммытын билбэккэ эрэ, дьүүллүүр дуо?»
52 Маны эппитигэр: «Эн эмиэ Галилея этиҥ буолбат дуо? – диэбиттэрэ. – Суруйуулары сирийэн көр, оччоҕо Галилеяттан Пророк кэлбэтин өйдүөҥ».
53 Ол кэнниттэн бары дьиэлэригэр тарҕаспыттара
[220].
8
1 Иисус Елеон хайатыгар барбыта.
Көссүүлэһэн тутуллубут дьахтар
2 Сарсыарда эмиэ эрдэ Таҥара Дьиэтигэр кэлбитигэр норуот бүттүүнэ Киниэхэ тиийбитэ. Иисус олорон эрэ кэлбит дьону үөрэппитэ. 3 Бу кэмҥэ сокуонньуттар уонна фарисейдар көссүүлэһэн тутуллубут дьахтары Киниэхэ аҕалан, ортолоругар туруоран баран: «4 Үөрэтээччи! Бу дьахтар көссүүлэһэн тутулунна, – диэбиттэрэ. – 5 Моисей бэйэтин Сокуонугар манныктары тааһынан тамнаан өлөрөргө соруйбута. Оттон Эн туох диигин?» 6 Кинилэр Иисуһу буруйдуур сылтах көрдөөн, үтэн-анньан көрөн итинник эппиттэрэ.
Иисус кинилэргэ кыһаллыбакка
[221] умса нөрүйэн, тарбаҕынан сиргэ тугу эрэ суруйа олорбута.
7 Онтон арахпакка ыйыппыттарыгар төбөтүн өндөтөн эппитэ: «Эһигиттэн хайаҕыт аньыыта суох бастакынан кинини тааһынан бырахтын».
8 Итиэннэ эмиэ төҥкөйөн, суруйбутунан барбыта.
9 Маны истэн кинилэр суобастара оонньоон, улаханныын-аччыгыйдыын биир-биир тарҕаһан хаалбыттара; соҕотох Иисус уонна ортоку турар дьахтар эрэ хаалбыттара
[222].
10 Иисус төбөтүн өндөтөн, дьахтартан ураты атын ким да суоҕун көрөн
[223]: «Буруйдааччыларыҥ ханналарый? Ким даҕаны эйигин дьүүллээбэтэ дуо?» – диэн ыйыппыта.
11 «Ким даҕаны, Тойонуом», – дьахтар хоруйдаабыта.
«Мин эмиэ эйигин дьүүллээбэппин, – диэбитэ Иисус. – Чэ, дьиэҕэр бар уонна аны аньыыны оҥорума».
Аан дойду сырдыга
12 Иисус эмиэ норуокка туһаайан эппитэ: «Мин аан дойду сырдыгынабын. Ким Миигин батыспыт, ол хараҥаҕа сылдьыа суоҕа, олох сырдыгар сылдьыаҕа».
13 Маны эппитигэр фарисейдар: «Эн Бэйэҕин Бэйэҥ туоһуланаҕын, онон туоһуҥ дьиҥэ суох», – диэбиттэрэ.
14 Иисус эппитэ: «Өскөтүн Бэйэм туспунан Бэйэм туоһулуур да буоллахпына, Мин туоһум дьиҥнээх, тоҕо диэтэххэ, Мин хантан кэлбиппин уонна ханна баран иһэрбин билэбин; оттон эһиги Мин хантан кэлбиппин да, ханна баран иһэрбин да билбэккит. 15 Эһиги дьон куолутунан дьүүллүүгүт, оттон Мин кими да дьүүллээбэппин. 16 Өскөтүн дьүүллүүр да буоллахпына, Мин дьүүлүм дьиҥнээх: Мин соҕотох буолбатахпын, Миигин Ыыппыт Аҕам Миигин кытта баар. 17 Оттон эһиги Сокуоҥҥутугар икки киһи туоһута дьиҥнээх туоһу диэн суруллан сылдьар. 18 Бэйэм туспунан Мин Бэйэм туоһулуубун, итиэннэ Миигин ыыппыт Аҕам эмиэ Мин туспунан туоһулуур».
19 Маныаха Киниттэн: «Аҕаҥ ханна баарый?» – диэн ыйыппыттара.
«Эһиги Миигин да, Аҕабын да билбэккит. Миигин билэргит эбитэ буоллар, Аҕабын эмиэ билиэ этигит», – диэбитэ Иисус.
20 Кини бу тыллары Таҥара Дьиэтигэр харчы түһэрэр иһиттэр турар сирдэрин аттыгар үөрэтэ олорон эппитэ. Кэмэ кэлэ илик буолан, ким даҕаны Кинини тутан ылбатаҕа.
Мин барар сирбэр эһиги кыайан тиийбэккит
21 Иисус кинилэргэ өссө төгүл эппитэ: «Мин сотору барабын. Эһиги Миигин көрдөөҥҥүт да, син биир аньыылаах өлүөххүт. Мин барар сирбэр эһиги кыайан тиийбэккит».
22 Иудей тойотторо маны истэн: «Ама Бэйэтигэр тиийинээри гынара буолуо дуо? – дэспиттэрэ. – Тоҕо Мин барар сирбэр эһиги кыайан тиийбэккит диирий?»
23 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Эһиги алларааҥҥылартан, оттон Мин үөһээҥҥилэртэн буолабын. Эһиги бу дойду дьоноҕут, оттон Мин бу дойду буолбатахпын. 24 Ол иһин аньыылаах-харалаах өлүөххүт диэн эттим. Өскөтө бу Мин буоларбын итэҕэйбэтэххитинэ, эһиги аньыылаах өлүөххүт».
25 «Эн кимҥиний?» – диэн ыйыппыттара кинилэр.
Иисус эппитэ: «Эһиэхэ этэрим курдук, Мин аан бастааҥҥыттан баарбын
[224].
26 Эһиги тускутунан элбэҕи этиэм да, дьүүллүөм да этэ; ол эрээри Кини – Миигин Ыыппыт – кырдьыгы эрэ этэр, онон Мин Киниттэн тугу истибиппин бу дойдуга этэбин».
27 Кини Аҕатын туһунан этэрин өйдөөбөтөхтөрө. 28 Ол иһин эппитэ: «Киһи Уолун үөһэ таһаардаххытына, бу Мин буоларбын итиэннэ Бэйэбиттэн тугу да оҥорбоппун, Аҕам үөрэппитин курдук этэрбин билиэххит. 29 Миигин Ыыппыт Аҕам Миигин кытта бииргэ баар. Мин өрүүтүн Кини сөбүлүүрүн эрэ оҥорорум иһин, Аҕам Миигин хаһан да соҕотохтуу хаалларбат». 30 Маны эппитигэр элбэх киһи Кинини итэҕэйбитэ.
Көҥүл дьон уонна кулуттар
31 Оттон итэҕэйбит иудейдарга Кини эппитэ: «Мин тылбыттан тахсыбат буоллаххытына, эһиги дьиҥ чахчы Мин үөрэнээччилэрим буолаҕыт. 32 Эһиги кырдьыгы билиэххит, оччоҕо кырдьык эһигини босхолуо».
33 «Биһиги Авраам удьуордарынабыт, – диэн хардарбыттара, – хаһан да кимиэхэ да кулут буолбатахпыт. Оччоҕо Эн тоҕо босхолонуоххут диигиний?»
34 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: аньыыны оҥорор киһи барыта – аньыы кулута.
35 Ол гынан баран кулуттара ыал дьиэтигэр куруук олорбот, уоллара үйэ тухары олорор.
36 Онон эһиги, Уола босхолоотоҕуна эрэ, дьиҥнээхтик көҥүл буолуоххут.
37 Эһиги Авраам удьуордара буоларгытын Мин билэбин. Ол эрээри эһиги Мин этэр тылбын ылыммат буолаҥҥыт, Миигин өлөрөр сылтаҕы көрдүүгүт.
38 Мин Аҕабар тугу көрбүппүн эһиэхэ кэпсиибин; оттон эһиги эмиэ бэйэҕит аҕаҕытыгар тугу көрбүккүтүн
[225] – ону оҥороҕут».
Эһиги аҕаҕыт – адьарай
39 «Биһиги аҕабыт – Авраам!» – диэбиттэрэ кинилэр.
Иисус эппитэ: «Эһиги Авраам оҕолоро эбиккит буоллар, Авраам суолунан сылдьыа этигит. 40 Билигин эһиги Миигин, Таҥараттан истибит кырдьыкпын эһиэхэ эппиппэр өлөрөөрү гынаҕыт. Авраам итинник быһыыламмат этэ. 41 Эһиги бэйэҕит аҕаҕыт курдук быһыыланаҕыт».
Бу тыллары истэн: «Биһиги булумньу оҕолор буолбатахпыт! – диэбиттэрэ. – Биир Аҕалаахпыт, биһиги Аҕабыт – Таҥара!»
42 Иисус эппитэ: «Таҥара эһиги Аҕаҕыт эбитэ буоллар, эһиги Миигин, Таҥараттан кэлбитим уонна билигин манна баарым иһин, таптыа этигит. Мин Бэйэм көҥүлбүнэн кэлбэтэҕим – Кини Миигин ыыппыта. 43 Мин этэрбин тоҕо өйдөөбөккүтүй? Кыайан истибэккит, ол иһин өйдөөбөккүт. 44 Адьарай аҕалаах буолаҥҥыт, кини баҕатын толоруоххутун баҕараҕыт, оттон кини хара маҥнайгыттан өлөрүөхсүт этэ. Кырдьык диэн киниэхэ суох, онон кини кырдьыкка тирэҕирбэтэҕэ. Сымыйаны этэригэр, бэйэтин киэнин этэр: кини сымыйаччытын ааһан, өссө сымыйа аҕата буолар. 45 Оттон Мин кырдьыгы этэрбин эһиги итэҕэйбэккит. 46 Эһигиттэн хайаҕыт эмэ Мин аньыыны оҥорбуппун саралыа дуо? Кырдьыгы этэр буоллахпына, тоҕо Миигин итэҕэйбэккитий? 47 Таҥара киһитэ Таҥара тылын истэр – эһиги Таҥара дьоно буолбатах буолаҥҥыт, истибэккит».
Иисус Христос уонна Авраам
48 Маны эппитигэр иудейдар: «Эн Самария киһитинэҕин
[226], искэр абааһы киирбит диэн, биһиги кырдьыгы этэр буолбаппыт дуо?» – диэбиттэрэ.
49 Иисус эппитэ: «Мин испэр абааһы суох. Мин Аҕабын ытыктыыбын, оттон эһиги Миигин холуннараҕыт. 50 Ол эрээри Мин Бэйэбэр албан ааты көрдөөбөппүн: Көрдөөччү уонна Дьүүллээччи Атын. 51 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Мин этэр тылбын толорор киһи хаһан да өлүө суоҕа».
«52 Эн искэр абааһы киирбитин билигин дьэ биллибит! – иудейдар өрүкүнэспиттэрэ. – Авраам өлбүтэ, пророктар эмиэ өлбүттэрэ, Эн буоллаҕына „Мин тылбын толорор киһи өлөр өлүү диэни хаһан да билиэ суоҕа“ диигин. 53 Ама Эн биһиги өлбүт аҕабытынааҕар Авраамнааҕар улахан үһүгүн дуо? Пророктар эмиэ өлбүттэрэ. Бу аата Бэйэҕин Киммин дэнэҕин?»
54 Иисус эппитэ: «Мин Бэйэбин Бэйэм албан аатырдынарым эбитэ буоллар, ол кураанах албан аат буолуо этэ; ол гынан баран Миигин Аҕам албан аатырдар, оттон эһиги Кинини „биһиги Таҥарабыт“ диэн ааттыыгыт. 55 Эһиги Кинини хаһан да билбэтэххит, оттон Мин Кинини билэбин. Билбэппин диирим буоллар, эмиэ эһиэхэ дылы сымыйаччы буолуом этэ. Ол эрээри Мин Кинини билэбин уонна Кини этэр тылын тутуһабын. 56 Авраам, эһиги аҕаҕыт, Мин күммүн көрөн үөрүөн баҕарбыта, итиэннэ көрөн баран үөрбүтэ даҕаны!»
57 Бу тыллары истэн иудейдар: «Эн өссө биэс уоҥҥун да туола иликкин, уонна Авраамы көрбүт үһүгүн дуо?» – дэспиттэрэ.
58 «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Иисус, – Мин, Авраам төрүөн инниттэн, баарбын».
59 Маны эппитигэр иудейдар Кинини быраҕаары, таас ылбыттара, онуоха Кини биллибэккэ быыстарынан ааһан, Таҥара Дьиэтиттэн тахсан салгыы бара турбута
[227].
9
Хараҕа суоҕу үтүөрдүү
1 Иисус ааһан иһэн, төрүөҕүттэн хараҕа суох киһини көрбүтэ. 2 «Равви! Кини тоҕо хараҕа суох буолан төрөөбүтэ буолуой? – диэн үөрэнээччилэрэ ыйыппыттара. – Хайалара аньыыны-хараны оҥорбутуй: бэйэтэ дуу, төрөппүттэрэ дуу?»
«
3 Бэйэтин да, төрөппүттэрин да аньыыларыттан буолбатах, – диэбитэ Иисус. – Кини, Таҥара күүһэ кини олоҕор көстөрүн туһугар, хараҕа суох буолбут.
4 Миигин Ыытааччы дьайыытын Мин
[228] күн устата толоруох тустаахпын; сотору түүн бүрүүкээн кэлиэ, оччоҕо ону ким да оҥорор кыаҕа суох буолуо.
5 Мин бу дойдуга баарым тухары, бу дойду сырдыгынабын».
6 Маны этээт, Кини сиргэ силлээн баран, ону буорга булкуйан, киһи хараҕын соппута,
7 уонна: «Силоам уутугар баран суун», – диэбитэ (Силоам – ол аата «Ыытыллыбыт» диэн). Киһи онно тиийэн суунаат, көрөр буолан төннүбүтэ.
8 Маныаха ыаллара уонна урут кини хараҕа суоҕун билэр дьон: «Бу били умналыы олорор киһибит буолбат дуо?» – диэн дьиибэргээбиттэрэ.
9 «Кини», – дииллэрэ сорохтор.
«Суох, көннөрү маарынныыр эрэ», – атыттар саарбахтыыллара.
Оттон кини бэйэтэ буоллаҕына дьоҥҥо: «Бу мин ээ», – диирэ.
10 «Эн хайдах харахтанан хааллыҥ?» – киниттэн ыйыппыттара.
11 «Иисус диэн Киһи буору силинэн илитэн баран, харахпын соппута уонна Силоамҥа тиийэн суун диэбитэ. Онно суунан, мин көрөр буолан кэллим».
12 «Кини ханнаный?» – диэн ыйыппыттара.
«Билбэппин», – диэбитэ үтүөрбүт киһи.
13 Бу уруккута хараҕа суох киһини фарисейдарга илдьибиттэрэ. 14 Иисус буору илитэн баран, киһи хараҕын сотон үтүөрдүбүт күнэ субуота этэ. 15 Фарисейдар эмиэ кини хайдах көрөр буолан хаалбытын ыйыппыттара.
«Харахпар инчэҕэй буору биспитэ, ону суунан баран көрөр буолбутум», – диэбитэ киһи.
16 «Ол Киһи субуотаны тутуспат эбит, – дэспиттэрэ сорох фарисейдар. – Онон Кини Таҥара ыыппыт Киһитэ буолуон сатаммат».
Атыттар саарбахтаабыттара: «Аньыылаах киһи маннык дьиктилэри хайдах оҥоруоҕай?» Мантан сылтаан мөккүөр күөдьүйбүтэ.
17 Хараҕа суохтан хат ыйыппыттара: «Кини миигин көрөр гынна диигин. Эн санааҕар, Кини кимий?»
«Мин Кинини Пророк дии саныыбын», – диэбитэ киһи.
18 Иудей тойотторо кини көрбөт буола сылдьан харахтаммытын хайдах да итэҕэйбэтэхтэрэ. Онон аны төрөппүттэрин ыҥыран ылан: 19 «Төрүөҕүттэн хараҕа суох диир уолгут бу дуо? Уонна хайдах көрөр буолан хаалла?» – диэн ыйыппыттара.
«20 Бу уолбут буоларын, кини хараҕа суох төрөөбүтүн биһиги билэбит, – төрөппүттэрэ хоруйдаабыттара. – 21 Оттон билигин хайдах көрөр буолан хаалбытын, кини хараҕын ким арыйбытын билбэппит. Бэйэтиттэн ыйытыҥ. Сааһын сиппит киһи – этиэҕэ».
22 Иудейдартан куттанан, төрөппүттэрэ итинник хоруйдаабыттара. Иисуһу Христос диэн билиммит киһини синагогаттан үүрэр туһунан иудейдар хайыы-үйэ бэйэлэрин икки ардыларыгар сүбэлэспиттэрэ, 23 ол иһин төрөппүттэрэ «сааһын сиппит киһи, бэйэтиттэн ыйытыҥ» диэбиттэрэ.
24 Хараҕа суох сылдьан харахтаммыт киһини иккиһин ыҥыран ылан: «Кырдьыгы этиэм диэн андаҕай!
[229] – диэбиттэрэ. – Ол Киһи аньыылааҕын биһиги билэбит».
25 Үтүөрбүт киһи эппитэ: «Кини аньыылааҕын-аньыыта суоҕун мин билбэппин, арай биири билэбин – урут көрбөт этим, билигин көрөбүн».
26 «Кини эйигин хайдах гынна? Хараххын хайдах көрөр оҥордо?» – диэн хат лаппыйан ыйыппыттара.
27 «Мин эһиэхэ эппитим да, истиэххитин баҕарбатаххыт, – диэбитэ кини. – Өссө истиэххитин баҕараҕыт дуо? Биитэр эһиги Кини үөрэнээччилэрэ буолуоххутун баҕараҕыт дуу?»
28 Онуоха кинини мөҕөн баран эппиттэрэ: «Эн Кини үөрэнээччитинэҕин, оттон биһиги Моисей үөрэнээччилэринэбит. 29 Моисейдыын Таҥара кэпсэппитин билэбит, оттон бу Киһи хантан кэлбитин да билбэппит».
30 Харахтаммыт киһи эппитэ: «Кини хантан кэлбитин билбэккит дьэ дьикти, оттон Кини буоллаҕына миигин көрөр гынна. 31 Ол эрээри Таҥара аньыылаахтары истибэтин биһиги билэбит ээ; Кинини ытыктыыр, Кини көҥүлүн толорор киһини Таҥара истэр. 32 Төрүөҕүттэн хараҕа суох киһини ким эмэ көрөр гыммыта бу үйэҕэ иһиллэ илигэ. 33 Таҥара ыыппатаҕа эбитэ буоллар, Кини тугу да кыайан оҥоруо суоҕа этэ».
34 Фарисейдар маны истэн: «Бүтүн бэйэҥ аньыыга-хараҕа булкуллан төрөөн баран, өссө биһигини үөрэтэ тураҕын дуо?» – диэбиттэрэ. Уонна үүрэн кэбиспиттэрэ.
Дьиҥ хараҕа суохтар
35 Иисус кинини үүрбүттэрин истэн баран, булан ылан: «Эн Таҥара Уолун
[230] итэҕэйэҕин дуо?» – диэбитэ.
36 «Тойонуом, итэҕэйиэхпин Кини кимий?» – диэн ыйыппыта киһи.
37 «Урут Кинини эн көрбүтүҥ, билигин Кини эйигинниин кэпсэтэ турар», – диэбитэ Иисус.
38 «Тойонуом, итэҕэйэбин!» – диэн саҥа аллайа түһээт, киһи Киниэхэ сүгүрүйбүтэ.
39 Иисус эппитэ: «Бу аан дойдуга Мин дьүүл буолуутугар – көрбөт дьон көрөр буолалларыгар, көрөр дьон көрбөт буолалларыгар, кэлбитим».
40 Кини аттыгар турбут сорох фарисейдар маны истэн: «Ама биһиги эмиэ хараҕа суох үһүбүт дуо?» – дэспиттэрэ.
41 «Хараҕа суоххут эбитэ буоллар, аньыыга киириэ суох этигит, – диэбитэ Иисус. – Ол гынан баран эһиги билигин көрөбүт диигит, онон аньыыгыт бэйэҕитигэр хаалар».
10
Бараан үөрүн туһунан домох
«1 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: бараан далыгар аанынан киирбэккэ, атын сиринэн күрүөһүлээн киирээччи – ол уоруйах уонна түөкүн, 2 оттон аанынан киирээччи – барааннар маныыһыттара. 3 Маныыһыкка харабыл ааны аһан биэрэр, барааннар эмиэ кини саҥатын истэллэр; оччоҕо кини барааннарын ааттарынан ыҥыртаан таһырдьа таһаартыыр. 4 Барааннарын таһааран баран, иннилэригэр киирэн бара турар, барааннар кини саҥатын билэн, батыһан бараллар. 5 Туора киһи саҥатын атыҥыраан, батыһыахтааҕар буолуох, хата, куотуохтара». 6 Иисус бу домоҕу кинилэргэ кэпсээбитэ эрээри, кинилэр домох суолтатын өйдөөбөтөхтөрө.
Иисус Христос – үтүө санаалаах Маныыһыт
7 Онон Кини хаттаан эппитэ: «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Мин барааннар киирэр ааннарынабын. 8 Мин иннибинэ кэлэ сылдьыбыттар бары уоруйахтар уонна түөкүттэр этилэр, кинилэри барааннар истибэтэхтэрэ. 9 Мин – ааммын: ким Миигинэн киирбит, ол быыһаныа, киириэ да-тахсыа да, тахсан мэччирэҥи да булуо. 10 Уоруйах уора, өлөрө итиэннэ үрэйэ эрэ кэлэр, оттон Мин эһиэхэ олоҕу – толору олоҕу – биэрэ кэлбитим.
11 Мин үтүө маныыһыппын: үтүө маныыһыт барааннарын туһугар олоҕун толук биэрэр. 12 Наймылаһан үлэлээччи – ол маныыһыт буолбатах, барааннара киниэннэрэ буолбатахтар, онон кини бөрө иһэрин көрдөҕүнэ, барааннары быраҕан атахха биллэрэр, оччоҕо барааннары бөрө тутаттаан сиир, үрүө-тараа ыһыталыыр. 13 Наймыласпыт маныыһыт наймылаһан үлэлиир буолан, барааннарга кыһаммакка, куотан хаалар.
14 Мин үтүө маныыһыппын: Мин Бэйэм барааннарбын билэбин, кинилэр эмиэ Миигин билэллэр. 15 Аҕам Миигин билэрин курдук, Мин эмиэ Аҕабын билэбин, итиэннэ олохпун барааннарым тустарыгар толук уурабын. 16 Миэхэ атын барааннар эмиэ бааллар, ол гынан баран билигин бу тиэргэҥҥэ кинилэр суохтар, Мин олорбун эмиэ аҕалыахтаахпын. Кинилэр саҥабын истиэхтэрэ, оччоҕо барыта биир үөр, биир Маныыһыт буолуо. 17 Ол иһин Миигин Аҕам – олохпун кэлин хаттаан ылаары биэрэрим иһин – таптыыр. 18 Мин олохпун ким да Миигиттэн былдьаан ылбат – Бэйэм биэрэбин. Мин олохпун биэрэр да, хаттаан ылар да былаастаахпын. Бу – Аҕам Миэхэ соруйбут соруга».
19 Маны истэн иудейдар эмиэ мөккүһэн турбуттара. 20 «Абааһыга буулатан өйүттэн тахсыбыт. Кинини тоҕо истэҕит?» – дииллэрэ үгүстэрэ.
21 Атыттара утараллара: «Бу абааһыга буулаппыт киһи тыла-өһө буолбатах: абааһы көрбөтү көрөр оҥорор үһү дуо?»
Иудейдар Иисус Христоһу ылымматтар
22 Ол саҕана Иерусалимҥа Таҥара Дьиэтин Ырааһырдыы бырааһынньыга буолбута. Кыһын этэ.
23 Иисус Таҥара Дьиэтигэр, Соломон колоннадатыгар
[231] сылдьыбыта.
24 Иудейдар тойотторо Кинини төгүрүйэн баран ыйыппыттара: «Эн биһигини туох да быһаарыыта суох төһө өр маннык сырытыннараары гынаҕын? Биһиэхэ аһаҕастык эт: Эн Христоскун дуо?»
25 Иисус кинилэргэ эппитэ: «Эһиэхэ эппитим даҕаны, эһиги итэҕэйбэккит. Аҕам аатынан оҥорор дьайыыларым Мин туспунан туоһулууллар.
26 Ол эрээри, Мин эһиэхэ эппитим курдук
[232], эһиги Мин барааннарым буолбатаххыт, ол иһин Миигин итэҕэйбэккит.
27 Бэйэм барааннарым Мин саҥабын истэллэр, Мин эмиэ кинилэри билэбин, онон Миигин батыһаллар.
28 Мин кинилэргэ бараммат олоҕу биэрэбин: кинилэр хаһан даҕаны өлүөхтэрэ суоҕа, ким да Миигиттэн кинилэри былдьаан ылыа суоҕа.
29 Миэхэ кинилэри биэрбит Аҕам кимтэн да улахан, онон Аҕабыттан ким да кинилэри былдьыыр кыаҕа суох.
30 Аҕам биһикки – биирбит».
31 Маны этээтин, иудейдар Иисуһу өлөрөөрү, эмиэ таас ылбыттара.
32 «Мин эһиэхэ Аҕабыттан ылан, элбэх үтүөнү оҥордум, – диэбитэ Иисус. – Олортон хайаларын иһин Миигин тааһынан тамнаан өлөрөөрү гынаҕыт?»
33 Иудейдар хардарбыттара: «Үтүөнү оҥороруҥ иһин буолбатах, Таҥараны холуннарарыҥ, киһи эрээригин, Бэйэҕин Таҥарабын дэнэриҥ иһин, өлөрөөрү гынабыт!»
34 Иисус эппитэ: «Эһиги Сокуоҥҥутугар „Мин эттим – эһиги таҥараларгыт“ диэн суруллубатаҕа дуо?
35 Таҥара Бэйэтин тылын туһаайбыт дьонун Суруйууларга таҥаралар диэн ааттыыр, оттон Суруйуулар көтүллүбэттэр.
36 Мин Таҥара Уолунабын диэбиппэр эһиги Миигин Таҥараны холуннараҕын диигит. Оттон Аҕам Миигин Бэйэтэ талан ылан бу дойдуга ыыппыта.
37 Аҕам дьайыыларын оҥорбот буоллахпына, эһиги Миигин итэҕэйимэҥ,
38 оттон оҥорор буоллахпына, Миигин да итэҕэйбэтэххит иһин, саатар, оҥорор дьайыыларбын итэҕэйиҥ. Оччоҕо эһиги Аҕам Миэхэ баарын, Мин Аҕабар баарбын билиэххит даҕаны, итэҕэйиэххит даҕаны
[233]».
39 Маны эппитигэр эмиэ тутан ылаары соруммуттара гынан баран, Иисус кинилэргэ киирэн биэрбэтэҕэ. 40 Кини өссө төгүл Иордан уҥуор баар, урут Иоанн сүрэхтээбит сиригэр баран, төһө эрэ кэм устата онно сылдьыбыта. 41 Киниэхэ бэрт элбэх киһи тиийэрэ. «Иоанн биир да дьиктини оҥорботоҕо гынан баран, Кини туһунан эппитэ барыта кырдьык эбит», – дииллэрэ ол дьон. 42 Онно Иисуһу элбэх киһи итэҕэйбитэ.
11
Лазарь өлүүтэ
1 Вифанияҕа, Мария эдьиийиниин Марфалыын олорор дэриэбинэлэригэр, биир Лазарь диэн киһи ыалдьыбыта. 2 Мария били Айыы Тойон атаҕын үчүгэй сыттаах арыынан аҕаан баран баттаҕынан соппут дьахтар этэ. Ыалдьыбыт Лазарь кини быраата этэ. 3 Онон Лазарь эдьиийдэрэ Иисуска «Тойоммут, таптыыр киһиҥ ыалдьа сытар» диэн илдьит ыыппыттара.
4 «Ити өлөр ыарыы буолбатах, Таҥараны албан аатырдар ыарыы, – диэбитэ Иисус, илдьити истэн баран. – Итинэн Таҥара Бэйэтин Уолун албан аатырдыахтаах».
5 Иисус Марфаны, кини балтын уонна Лазары таптыыра. 6 Лазарь ыалдьыбытын истэн баран, Иисус тохтообут сиригэр өссө икки күн буолбута. 7 Дьэ ол кэнниттэн үөрэнээччилэригэр: «Иудеяҕа төннүөҕүҥ», – диэбитэ.
8 Үөрэнээччилэрэ эппиттэрэ: «Равви! Иудейдар Эйигин субу аҕай тааһынан тамнаан өлөрөргө соруммуттара дии, тоҕо онно төннөөрү гынаҕын?»
9 Иисус эппитэ: «Күнүскү кэм уон икки чаастаах буолбат дуо? Күнүс сылдьар киһи, бу аан дойду сырдыгын көрө сылдьан, бүдүрүйбэт, 10 оттон түүн сылдьар киһи, сырдыгы кытта сылдьыбат буолан, бүдүрүйэр». 11 Инньэ диэн баран эппитэ: «Доҕорбут Лазарь утуйбут. Кинини уһугуннара барабын».
12 «Тойоммуот! Утуйбут буоллаҕына, үтүөрүөҕэ», – диэбиттэрэ үөрэнээччилэрэ. 13 Лазарь өлбүтүн туһунан эппитин көннөрү утуйбутун этэр дии санаабыттара.
14 Дьэ онуоха Иисус быһаччы эппитэ: «Лазарь өлбүт. 15 Ол кэмҥэ онно суох буолан биэрбиппиттэн Мин эһиги тускутугар үөрэбин эрэ. Билигин эһиги итэҕэйиэххит. Киниэхэ барыаҕыҥ».
16 Игирэ Аҥаара диэн ааттыыр киһилэрэ, Фома, үөрэнээччилэргэ: «Биһиги эмиэ баран Кинини кытта бииргэ өлүөҕүҥ», – диэбитэ.
Өлүүттэн тилиннэрэн Олоҕу Биэрээччи
17 Иисус кэлиитигэр Лазары харайбыттара хайыы-үйэ түөрт хоммут этэ. 18 Вифания Иерусалимтан чугас – икки биэрэстэлээх сиргэ баар. 19 Марфалаах Марияҕа бырааттарын аһыытын үллэстэ элбэх иудей кэлэн олороро. 20 Иисус кэлэн иһэрин истэн, Марфа Кинини көрсө утары барбыта; Мария дьиэтигэр олорон хаалбыта.
21 Марфа Иисуска эппитэ: «Тойонуом! Эн манна эбитиҥ буоллар, быраатым өлүө суоҕа этэ. 22 Ол гынан баран Эн Таҥараттан тугу да көрдөстөргүн, Кини сибилигин да Эйиэхэ биэриэҕин мин билэбин».
23 «Быраатыҥ тиллиэ», – диэбитэ Иисус.
24 «Кини тиллии кэмигэр – бүтэһик күҥҥэ тиллэрин билэбин», – диэбитэ Марфа.
25 Иисус киниэхэ эппитэ: «Мин өлүүттэн Тилиннэрээччи уонна Олоҕу Биэрээччи буолабын. Миигин итэҕэйэр киһи, өлөн да баран, тиллиэҕэ. 26 Билигин баар дьон Миигин итэҕэйэр буоллахтарына өлүөхтэрэ суоҕа. Бу эппиппин эн итэҕэйэҕин дуо?»
27 «Тойонуом, итэҕэйэбин! – диэн хоруйдаабыта Марфа. – Эн аан дойдуга кэлэн иһэр Христос – Таҥара Уола буоларгын мин итэҕэйэбин».
28 Инньэ диэт, баран балтын Марияны кистээн ыҥыран ылан: «Үөрэтээччи кэллэ, эйигин ыҥырар», – диэбитэ. 29 Маны истээт, Мария тура охсон, Киниэхэ барбыта. 30 Иисус дэриэбинэҕэ киирэ илигэ – Марфалыын көрсүбүт сиригэр баара. 31 Дьиэҕэ кутурҕан үллэстэ олорбут иудейдар, Мария тиэтэйэ-саарайа ханна эрэ тахсан баран эрэрин көрөн, быраатын уҥуоҕар ытыы бардаҕа дии санаан, кэнниттэн батыспыттара.
32 Иисус баар сиригэр кэлэн, Мария сиргэ умса түһэн, Киниэхэ сүгүрүйбүтэ уонна: «Тойонуом! Эн манна баар эбитиҥ буоллар, быраатым өлүө суоҕа этэ», – диэбитэ.
33 Мария уонна бииргэ кэлсибит иудейдар ытаһалларын көрөн, Иисус ис дууһатыттан курутуйан, хаана хамнаан
[234]:
34 «Ханна кистээтигит?» – диэн ыйыппыта.
«Тойоммуот, барыахха, көрдөрүөхпүт», – дэспиттэрэ.
35 Иисус хараҕыттан уу-хаар баспыта.
36 Маны көрөн иудейдар: «Көр, Лазары күүскэ да таптыыр эбит!» – дэһиспиттэрэ.
37 Оттон сорохторо: «Хараҕа суоҕу көрөр гыммыта дии, бу да киһини өлбөт гынар кыаҕа суох этэ дуо?» – диэбиттэрэ.
Лазары тилиннэрии
38 Иисус өссө ордук улахан кутурҕаҥҥа ылларан, Лазарь сытар хоруобугар кэлбитэ. Ол тааһынан бүөлэммит ааннаах очуос куоҥхалайа этэ.
39 «Тааһы халбарытыҥ», – диэбитэ Кини.
Өлбүт киһи эдьиийэ Марфа эппитэ: «Тойонуом, хайыы-үйэ сыттаммыт ээ, хоруопка угуллубута төрдүс күнэ».
40 «Итэҕэйдэххинэ, Таҥара күүһүн көрүөҥ диэн эйиэхэ эппэтэҕим дуо?» – диэбитэ Иисус.
41 Аан тааһын халбарыппыттара. Иисус халлаан диэки көрөн туран: «Аҕаа! Миигин истибитиҥ иһин, Эйиэхэ махтанабын, – диэбитэ. – 42 Эн Миигин өрүү истэргин билэбин эрээри, Миигин Эн ыыппыккын итэҕэйэллэрин туһугар, бу турар дьоҥҥо анаан маны эттим». 43 Инньэ диэн баран, Иисус күүстээх куолаһынан: «Лазарь, таҕыс!» – диэн ыҥырбыта. 44 Онуоха илиитэ-атаҕа өлүнньүк таҥаһынан сууламмыт киһи тахсан кэлбитэ; сирэйэ былаатынан саба баайылла сылдьара.
«Сирэйин сабыытын сүөрүҥ, бардын», – диэбитэ Иисус турар дьоҥҥо.
Иисус Христоһу утары куомуннаһыы
45 Марияҕа кэлбит иудейдартан үгүстэрэ Иисус оҥорбут дьиктитин көрөн, Кинини итэҕэйбиттэрэ,
46 оттон сорохторо фарисейдарга тиийэн Кини тугу гыммытын кэпсээбиттэрэ.
47 Ону истэн, архиерейдар уонна фарисейдар синедриону түмэн мунньахтаабыттара: «Тугу гынабыт? Бу Киһи элбэх дьиктини оҥорон эрэр.
48 Маны аахайбакка хааллардахпытына, бары Кинини итэҕэйиэхтэрэ, оччоҕо римляннар кэлэн, биһиги ытык сирбитин
[235] да, норуоппутун да былдьаан ылыахтара».
49 Биирдэстэрэ, ол дьыл архиерейынан анаммыт Каиафа диэн киһи, эппитэ: «Эһиги тугу да өйдөөбөккүт –
50 норуот олоччу эстиэн кэриэтэ, биир киһи бар дьон туһугар өлбүтэ биһиэхэ
[236] ордук!»
51-52 Маны кини бэйэтэ эппэтэҕэ, Иисус норуот туһугар – норуоту эрэ буолбакка, Таҥара тарҕанан хаалбыт оҕолорун барыларын бииргэ түмээри өлүөхтээҕин, ол дьыл архиерейынан талыллыбыт киһинэн – кининэн, Таҥара этиппитэ.
53 Бу күн Иисус өлөрөргө ууруллубута. 54 Онон Кини мантан инньэ иудейдарга аһаҕастык көстүбэт буолбута, иччитэх сир аттынааҕы дойдуга, Ефраим диэн куоракка, баран үөрэнээччилэрин кытта сылдьыбыта.
55 Иудей Паасхата чугаһаан, бырааһынньык иннинэ ыраастанар сиэри-туому тутуһа дойду араас муннугуттан Иерусалимҥа элбэх киһи кэлбитэ. 56 Кинилэр Иисуһу көрдүүллэрэ уонна Таҥара Дьиэтигэр көрсүһэн: «Туох дии саныыгытый? Бырааһынньыкка кэлиэ суоҕа дуо?» – диэн кэпсэтэллэрэ. 57 Оттон архиерейдар уонна фарисейдар уураах таһаарбыттара: Иисус ханна баарын билэр киһи тойотторго тыллаан Кинини туттарыахтаах.
12
Вифанияҕа арыынан аҕааһын
1 Паасха буолуо алта күн иннинэ Иисус Вифанияҕа кэлбитэ, онно Кини өлбүттэртэн тилиннэрбит киһитэ Лазарь баара.
2 Сонно Киниэхэ киэһэ аһылык тэрийбиттэрэ: Марфа илии-атах буолбута, оттон Лазарь атыттары кытта Иисус аттыгар өттүгэстээн сыппыта.
3 Мария ыраас нард
[237] үчүгэй сыттаах биир муунта күндү арыытынан Иисус атаҕын аҕаан баран, баттаҕынан соппута; дьиэ иһин бүтүннүү ол арыы сытынан сайбыта.
4 Онуоха үөрэнээччилэриттэн биирдэстэрэ, Иисуһу таҥнарарга санаммыт Иуда Искариот эппитэ: 5 «Бу арыыны үс сүүс динарийга атыылаан баран, харчытын дьадаҥыларга түҥэтэр тоҕо сатамматаҕа эбитэй?» 6 Маны кини дьадаҥыларга кыһаллан буолбакка, уоруйах буолан эппитэ – харчы угар холбукаларын илдьэ сылдьан, онно угуллар харчыттан арыт бэйэтэ туттара.
«7 Марияны саҥарымаҥ, – диэбитэ Иисус. – Кини бу арыыны Мин хараллар күммэр анаан ууруммута. 8 Дьадаҥылар эһигини кытта өрүү бииргэ буолуохтара, оттон Мин эһигини кытта өрүү бииргэ сылдьыам суоҕа».
Лазары утары куомуннаһыы
9 Иудейдар үгүстэрэ Кини онно баарын билэн, Иисус туһуттан эрэ буолбакка, өссө Кини тилиннэрбит Лазарын туһуттан кэлэллэрэ. 10-11 Үгүстэр Лазары көрө кэлэн баран, Иисуһу итэҕэйэн төннөллөрүн иһин, архиерейдар Лазары эмиэ өлөрөргө быһаарыммыттара.
Иерусалимҥа киирии
12 Сарсыныгар бырааһынньыкка мустубут үтүмэн үгүс киһи Иисус Иерусалимҥа баран иһэрин истэн, 13 пальма лабааларын туппутунан Кинини көрсө тахсыбыттара. Кинилэр: «Осанна! Израиль Ыраахтааҕыта, Айыы Тойон аатыгар кэлэн иһээччи алгыстаах!» – диэн хаһыытаһаллара.
14-15 «Куттаныма, Сион кыыһа
[238]! Эн Ыраахтааҕыҥ мииниллэ илик оселу миинэн эйиэхэ кэлиэҕэ» диэн суруллубутун курдук, Иисус осел оҕотун булан мииммитэ.
16 Үөрэнээччилэрэ бастаан маны өйдөөбөтөхтөрө гынан баран, кэлин, Иисус албан аатырбытын кэннэ, Кини туһунан итинник суруллубутун уонна Кинини итинник көрсүбүттэрин өйдөөн кэлбиттэрэ.
17 Иисуһу кытта урут бииргэ сылдьыбыт дьон Кини Лазары хоруобуттан ыҥыран таһааран тилиннэрбитин кэпсэл оҥостоллоро. 18 Ол иһин, Кини ити дьиктини оҥорбутун истибит буолан, бар дьон Кинини көрсө утары тахсыбыта.
19 «Тугу да ситиспэтэхпитин көрбөккүт дуо? – диэн фарисейдар бэйэлэрин икки ардыларыгар кэпсэтэллэрэ. – Дойду дьоно бүттүүнэ Кинини батыста!»
Омуктар Иисус Христоһу көрдүүллэр
20 Бырааһынньыкка Таҥараҕа үҥэ кэлбит дьонтон сорохторо атын омуктар этилэр. 21 Кинилэр Галилея Вифсаидатыттан сылдьар Филипкэ тиийэн: «Тойон, биһиги Иисуһу көрүөхпүтүн баҕарабыт», – диэн көрдөспүттэрэ. 22 Филипп баран ол туһунан Андрейга тиэрдибитэ; оттон Андрейдаах Филипп бэйэлэрэ Иисуска эппиттэрэ.
«23 Киһи Уола килбиэнин көрдөрөр кэмэ кэллэ, – диэбитэ Иисус кинилэргэ. – 24 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: сэлиэһинэй туораҕа буорга түһэн баран өлбөтөҕүнэ, соҕотоҕун хаалар; оттон өллөҕүнэ, элбэх аһы биэрэр. 25 Олоҕун таптыыр киһи олоҕун сүтэриэҕэ, оттон бу дойдутааҕы олоҕун абааһы көрөр киһи олоҕун бараммат олоххо анаан быыһыаҕа. 26 Ким Миэхэ сулууспалыыр, ол Миигин батыстын; Мин ханна баарбын да, кини эмиэ онно буолуоҕа; Миэхэ сулууспалыыр киһини Мин Аҕам үрдүктүк тутуоҕа».
Иисус Христос өлөрүн эрдэттэн этэр
«27 Билигин дууһам долгуйда. Тугу этиэмий? „Аҕаа! Бу чаастан Миигин быыһаан ыл!“ диэм дуо? Бу чаас туһугар Мин кэлбитим эбээт. 28 Аҕаа! Бэйэҥ ааккын албан аатырт».
Маны эппитигэр халлаантан: «Албан аатыртым, өссө даҕаны албан аатырдыам!» – диир саҥа иһиллибитэ.
29 Онно турар дьон ити саҥаны истэн, этиҥ эттэ дэспиттэрэ, сорохторо Аанньал Кинини кытта кэпсэттэ диэн быһаарбыттара.
30 Бу эппиттэригэр хоруйдаан Иисус: «Бу саҥа Мин туспар буолбатах, норуот туһугар иһилиннэ, – диэбитэ. – 31 Аан дойду дьүүллэнэр кэмэ кэллэ, билигин бу аан дойду баһылыга киэр үүрүллүөҕэ. 32 Онтон Миигин сиртэн үөһэ таһаардахтарына, Мин барыларын Бэйэбэр тардыаҕым».
33 Итини Иисус хайдах өлүөхтээҕин өйдөтөн эппитэ.
34 «Христос үйэлэр тухары баар буоларын Сокуонтан билэбит, – диэбитэ норуот, – оччоҕо Киһи Уола үөһэ таһаарыллыахтаах диэн Эн хайдах этэҕиний? Киһи Уола кимий?»
35 Иисус эппитэ: «Сырдык эһиэхэ баар буола сылдьар кэмэ кылгаата. Эһиги, хараҥаҕа былдьаппат туһугар, сырдыкка сылдьыҥ; хараҥаҕа сылдьар киһи ханна баран иһэрин билбэт. 36 Сырдык эһиэхэ баарына, сырдыкка итэҕэйиҥ, оччоҕуна сырдык уолаттара буолуоххут». Маны этэн баран, Иисус баран хаалбыта. Кини ханна барбытын ким да билбэтэҕэ.
Иудейдар итэҕэйбэттэр
37 Итиччэ элбэх дьиктини оҥорбутун үрдүнэн, кинилэр Иисуһу итэҕэйбэт этилэр. 38 Онон Исайя пророк: «Айыы Тойон! Биһигиттэн истибитин ким итэҕэйдэ? Айыы Тойон күүһүн ким көрдө?» – диэн эппитэ туолбута. 39 Кинилэр итэҕэйэр кыахтара суоҕа, тоҕо диэтэххэ, Исайя өссө маннык эппитэ: 40 «Кини харахтарын көрбөт гыммыт, сүрэхтэрин тааһырпыт, онон харахтарынан да көрбөттөр, сүрэхтэринэн да өйдөөбөттөр; оннук буолбатаҕа эбитэ буоллар – Миэхэ эргиллиэ этилэр, оччоҕо Мин кинилэри үтүөрдүөм этэ».
41 Иисус кэрэмэн килбиэнин көрбүт буолан, Исайя Кини туһунан итинник эппитэ.
42 Тойоттортон бэрт элбэх киһи Иисуһу итэҕэйбитэ эрээри, фарисейдартан куттанан, синагогаттан араарыллымаары, итэҕэйэллэрин биллэрбэттэр этэ. 43 Кинилэр Таҥара хайҕалынааҕар дьон хайҕалын ордорбуттара.
Иисус Христос эппит тыла дьону дьүүллүөҕэ
44 Иисус, бары истэллэрин курдук, доргуччу эппитэ: «Ким Миигин итэҕэйэр, ол Миигин буолбатах, Миигин Ыыппыты итэҕэйэр. 45 Ким Миигин көрөр, ол Миигин Ыыппыты көрөр. 46 Биир да Миигин итэҕэйэр киһи хараҥаҕа хаалбатын туһугар, Мин, сырдык, бу аан дойдуга кэлбитим. 47 Оттон ким эмэ Мин этэр тылбын истэн баран, итэҕэйбэт буоллаҕына, кинини дьүүллээбэппин: Мин бу дойдуну, дьүүллүү буолбакка, быыһыы кэлбитим. 48 Миигин киэр анньар, Мин тылбын ылыммат киһи бэйэтэ дьүүллээччилээх: Мин эппит тылым кинини тиһэх күҥҥэ дьүүллүөҕэ. 49 Тоҕо диэтэххэ, Мин тугу да Бэйэм көҥүлбүнэн эппэтэҕим – Миигин Ыыппыт Аҕам тугу хайдах эт диэбитин эппитим. 50 Кини кэриэһэ бараммат олоххо тиэрдэрин Мин билэбин, онон, Аҕам Миэхэ эппитин курдук, этэбин».
13
Иисус Христос үөрэнээччилэрин атахтарын сууйар
1 Паасха бырааһынньыгын иннинэ Иисус бу аан дойдуну хаалларан, Аҕатыгар барар кэмэ кэлбитин билэр буолан, бу дойдуга баар Бэйэтин дьонун тиһэҕэр диэри уостубат тапталынан таптыырын көрдөрбүтэ.
2 Киэһээҥҥи аһылык кэмигэр, Симон уолун Иуда Искариокка
[239] Кинини таҥнарар санааны адьарай хайыы-үйэ иҥэрбитин кэннэ,
3 Иисус, Аҕата барытын Кини илиитигэр биэрбитин, Бэйэтэ Таҥараттан кэлбитин итиэннэ Киниэхэ баран иһэрин билэр буолан,
4 аһыы олорон, туран, тас таҥаһын устубута, уонна сотторун курданан баран,
5 суунар тааска уу кутан, үөрэнээччилэрин атахтарын сууйан, курдаммыт сотторунан сотон киирэн барбыта.
6 Кини Симон Петрга чугаһаан кэлбитигэр Петр: «Тойонуом! Мин атахпын Эн сууйуохтаах үһүгүн дуо?» – диэбитэ.
7 Иисус эппитэ: «Мин тугу гынарбын эн билигин билбэккин, кэлин өйдүөҕүҥ».
8 «Эн мин атахпын хаһан да сууйуоҥ суоҕа», – диэбитэ Петр.
Иисус эппитэ: «Сууйбатахпына, эн Миэхэ туох да сыһыана суох буолуоҥ».
9 «Тойонуом! – дии түспүтэ Петр. – Атахпын эрэ буолбакка, илиибин, төбөбүн эмиэ сууй!»
10 Иисус киниэхэ эппитэ: «Сууммут киһи турар бэйэтэ ыраас, онон атаҕын эрэ суунуохтаах. Эһиги эмиэ ырааскыт, ол гынан баран бука бары ыраас буолбатаххыт». 11 Иисус, ким таҥнарыахтааҕын билэр буолан, «бука бары ыраас буолбатаххыт» диэбитэ.
12 Үөрэнээччилэрин атахтарын сууйан, таҥаһын таҥнан, эмиэ өттүгэстээн сытан баран эппитэ: «Бу Мин эһиэхэ анаан тугу гыммыппын билэҕит дуо? 13 Эһиги Миигин Үөрэтээччи уонна Тойон диэн сөпкө этэҕит, чахчы оннук. 14 Онон Мин, Тойоҥҥут уонна Үөрэтээччигит, атаххытын сууйбут эбит буоллахпына, эһиги бэйэ-бэйэҕит эмиэ атаххытын сууйсуохтааххыт. 15 Манан, Мин тугу гыммыппыный да – эһиги эмиэ оннук гынаргыт туһугар, эһиэхэ холобур көрдөрдүм. 16 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: кулут тойонунааҕар улахан буолбат, ким эмэ ыыппыт киһитэ ыыппытынааҕар улахан буолбат. 17 Эһиги маны билэн оҥорор буоллаххытына – алгыстааххыт.
Иисус Христос ким таҥнарыахтааҕын этэр
18 Эһиги барыгыт тускутунан эппэппин: кимнээҕи талан ылбыппын билэбин. Ол эрээри „Миигин кытта бииргэ килиэп сиэччи
[240] Миигин тэпсэри оҥоһунна“ диэн Суруйууларга этиллибит туолуохтун.
19 Маны эһиэхэ билигин – туола илигинэ, кэлин туоллаҕына, бу Мин буоларбын итэҕэйэргит туһугар, этэбин.
20 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Мин ыыппыт киһибин ылынааччы Миигин ылынар, оттон Миигин ылынааччы Миигин Ыыппыты ылынар».
«Эһигиттэн биир киһи Миигин таҥнарыаҕа»
21 Иисус маны этэн баран, ис-иһиттэн долгуйан кэлбитэ. «Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин, – диэбитэ Кини, – эһигиттэн биир киһи Миигин таҥнарыаҕа».
22 Үөрэнээччилэрэ Кини кими этэрин өйдөөбөккө, сирэй-сирэйдэрин көрсөн кэбиспиттэрэ. 23 Иисус биир таптыыр үөрэнээччитэ Кини аттыгар өттүгэстээн сытара. 24 Симон Петр киниэхэ ити ким туһунан этэрин бил диэн бэлиэ биэрбитэ.
25 Кини Иисуска ыкса кэлэн: «Тойонуом, ол кимий?» – диэн ыйыппыта.
26 «Мин килиэби арыыга умньаан баран биэрэр киһим», – диэн хоруйдаабыта Иисус. Маны этээт, килиэп тооромоһун умньаан ылан, Симон Искариот уолугар Иудаҕа ууммута. 27 Бу тооромоһу ылаатын кытта, Иудаҕа сатана киирбитэ.
Иисус киниэхэ эппитэ: «Оҥороргун оҥоро оҕус». 28 Өттүгэстээн сытааччылартан ким даҕаны Иисус киниэхэ тоҕо итинник эппитин өйдөөбөтөҕө. 29 Сорохтор, Иудаҕа харчылаах холбуйа баарын иһин, Иисус киниэхэ «бырааһынньыкка туттуохтаахпытын атыылас» диэбитэ, эбэтэр тугу эмэ дьадаҥыларга биэрэргэ соруйбута буолуо дии санаабыттара. 30 Килиэби ылаат, Иуда тахсан барбыта. Түүн этэ.
Саҥа кэриэс
31 Кини тахсан барбытын кэннэ, Иисус: «Билигин Киһи Уолун килбиэнэ көһүннэ, Таҥара килбиэнин эмиэ Кини көрдөрдө, – диэбитэ. – 32 Таҥара кэрэмэн килбиэнин Кини көрдөрбүт эбит буоллаҕына, бэрт сотору Таҥара эмиэ Кини килбиэнин көрдөрүөҕэ.
33 Оҕолоруом! Мин эһигини кытта бииргэ сылдьар кэмим кыра хаалла: эһиги Миигин көрдүөххүт гынан баран, иудейдарга эппитим курдук, билигин эһиэхэ эмиэ этэбин: Мин барар сирбэр эһиги кыайан тиийбэккит.
34 Мин саҥа кэриэһи эһиэхэ биэрэбин: бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ. Мин эһигини хайдах таптаабыппыный да, эһиги эмиэ ол курдук, бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ. 35 Бэйэҕит икки ардыгытыгар таптал баар буоллаҕына, оччоҕо эһиги Мин үөрэнээччилэрим буоларгытын бары билиэхтэрэ».
Петр мэлдьэһиэхтээҕин өтө көрүү
36 «Тойонуом! Эн ханна бараҕыный?» – диэн ыйыппыта Симон Петр.
«Мин барар сирбэр билигин эн Миигин кыайан батыһыаҥ суоҕа, – Иисус хоруйдаабыта, – ол эрээри кэлин батыһан барыаҥ».
37 «Тойонуом! Мин билигин Эйигин тоҕо кыайан батыһыам суоҕай? – диэбитэ Петр. – Эн тускар мин тыыммын да толук биэриэм!»
38 «Мин туспар тыыҥҥын толук биэриэҥ дуо? – диэбитэ Иисус. – Дьиҥ кырдьыгы эйиэхэ этэбин: бөтүүк хаһыытыан икки ардыгар, эн Миигиттэн үстэ аккаастаныаҥ».
14
Иисус Христос – Аҕаҕа тиэрдэр суол
«
1 Эһиги дьиксиниэ суохтааххыт. Таҥараны уонна Миигин итэҕэйиҥ!
2 Аҕам дьиэтэ элбэх хостоох; оннук буолбатаҕа эбитэ буоллар, эһиги олорор сиргитин бэлэмнии барабын диэн этиэм этэ дуо?
3 Эһиги олорор сиргитин бэлэмнээн баран, эргиллэн кэлиэм, итиэннэ эһиги эмиэ Миигин кытта бииргэ буоларгыт туһугар, эһигини Бэйэбэр ылыам.
4 Оттон Мин ханна барарбын эһиги билэҕит, суолун эмиэ билэҕит
[241]».
5 «Тойоммуот! Эн ханна бараргын биһиги билбэппит, онон барар суолгун хайдах билиэхпитий?» – диэбитэ Фома.
6 Иисус хоруйдаабыта: «Мин Суол, Кырдьык уонна Олох буолабын; Аҕабар Миигинэн эрэ кэлиэххэ сөп, атын суол суох. 7 Эһиги Миигин билэргит эбитэ буоллар, Аҕабын эмиэ билиэ этигит. Аны мантан инньэ Кинини билэҕит – эһиги Кинини көрдүгүт».
8 «Тойоммуот, – диэбитэ Филипп, – Аҕаҕын биһиэхэ көрдөрөрүҥ эбитэ буоллар! Биһиги онон сөп буолуо этибит».
«
9 Бачча тухары Мин эһигинниин бииргэ сырыттым, ол тухары эн Миигин билбэтэххин дуу, Филипп? – диэбитэ Иисус. – Ким Миигин көрбүт, ол Аҕабын көрбүт. Биһиэхэ Аҕаҕын көрдөр диэн хайдах эн этэҕин?
10 Мин Аҕабар баарбын, Аҕам Миэхэ баарын эн итэҕэйбэккин дуо? Мин эһиэхэ этэр тылбын Бэйэм көҥүлбүнэн этэр буолбатахпын: бу барыта – Миэхэ баар Аҕам дьайыыта.
11 Эһиги Мин Аҕабар баарбын, Аҕам Миэхэ баарын итэҕэйиҥ; оттон Миигин итэҕэйбэт буоллаххытына, оччоҕо дьайыыларбын көрөн итэҕэйиҥ.
12 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Миигин итэҕэйэр киһи Мин оҥорор дьайыыларбын оҥоруоҕа, өссө оннооҕор да улаханнары оҥоруоҕа, тоҕо диэтэххэ, Мин Аҕабар барабын.
13 Итиэннэ Мин ааппын ааттаан туран, Аҕабыттан тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ, Мин – Аҕа Уолунан албан аатырарын туһугар – эһиги көрдөспүккүтүн толоруом.
14 Өскөтүн Мин ааппын ааттаан туран, тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ
[242], ону толоруом.
Сибэтиэй Тыыны биэриэх буолан эрэннэрии
15 Миигин таптыыр буоллаххытына, Мин кэриэстэрбин толоруҥ. 16 Мин Аҕабыттан көрдөһүөм, оччоҕо Аҕам эһиэхэ атын Уоскутааччыны – Кини кэлэн үйэлэр тухары эһигини кытта бииргэ буоларын туһугар – биэриэ. 17 Аҕам эһиэхэ Кырдьык Тыынын – бу дойду көрбөт да, билбэт да буолан, ылынар кыаҕа суох Тыынын – ыытыа; оттон эһиги Кинини билэҕит – Кини эһигини кытта баар, Кини эһиги искитигэр буолуоҕа.
18 Мин кэлиэм – эһигини тулаайах хаалларыам суоҕа. 19 Бэрт кылгас кэминэн бу дойду Миигин аны көрүө суоҕа, оттон эһиги көрүөххүт, тоҕо диэтэххэ, Мин тыыннааҕым курдук, эһиги эмиэ тыыннаах буолуоххут. 20 Ол күн эһиги Мин Аҕабар, эһиги Миэхэ, Мин эһиэхэ баарбын билиэххит. 21 Ким Мин кэриэстэрбин толорор – ол Миигин таптыыр; оттон Миигин таптыыр киһини Аҕам таптыаҕа, Мин эмиэ ол киһини таптаан, Бэйэм киниэхэ көстүөҕүм».
22 Иуда (Искариот буолбатах) ыйыппыта: «Тойонуом! Аан дойдуга көстүбэккэ, эһиэхэ көстүөхпүн баҕарабын диэн ити хайдаҕый?»
23 Иисус киниэхэ эппитэ: «Миигин таптыыр киһи Мин этэр тылбын толоруоҕа. Аҕам эмиэ кинини таптыаҕа, оччоҕо Биһиги бииргэ кэлэммит, киниэхэ дьиэлэниэхпит. 24 Миигин таптаабат киһи Мин тылбын толорбот, оттон эһиги истэр тылгыт Миэнэ буолбатах, Миигин ыыппыт Аҕам киэнэ. 25 Маны, эһигини кытта бииргэ эрдэхпинэ, эттим. 26 Оттон Сибэтиэй Тыын, Мин туспар Аҕам эһиэхэ ыытыахтаах Уоскутааччыта, эһигини барытыгар үөрэтиэҕэ, Мин эһиэхэ тугу эппиппин барытын өйдөтүөҕэ.
27 Мин эһиэхэ эйэни хаалларабын, Бэйэм эйэбин эһиэхэ биэрэбин; Мин бу дойду биэрэриттэн атыннык биэрэбин. Эһиги дьиксиниэ, дьулайыа суохтааххыт. 28 Эһигиттэн барыам итиэннэ эһиэхэ эмиэ кэлиэм диэн эппиппин иһиттигит. Эһиги Миигин таптыыргыт эбитэ буоллар, Аҕабар барабын диэбиппиттэн үөрүө этигит: Мин Аҕам Миигиннээҕэр улахан. 29 Бу туһунан Мин эһиэхэ ол өссө туолуон иннинэ – кэлин туоллаҕына, Миигин итэҕэйэргит туһугар – эттим. 30 Мин эһигини кытта кэпсэтэр кэмим кыччаата – бу дойду баһылыга чугаһаата. Кини Мин үрдүбүнэн ханнык да былааһа суох. 31 Ол эрээри бу аан дойду Аҕабын таптыырбын билэрин туһугар, Мин Аҕам Миэхэ тугу соруйбутун толоробун: туруҥ, мантан барыаҕыҥ.
15
Иисус Христос – виноград умнаһа
1 Мин дьиҥнээх виноград умнаһынабын, оттон Аҕам – виноград үүннэрээччи. 2 Мин ас биэрбэт хас биирдии лабаабын Кини быһан ылан быраҕар, оттон ас биэрэр хас биирдии лабаабын, өссө элбэх аһы биэрдин диэн, ыраастыыр. 3 Мин эһиэхэ эппит тылбын ылынан, эһиги хайыы-үйэ ырааһырдыгыт. 4 Эһиги Миэхэ буолуҥ, Мин эмиэ эһиэхэ буолуом. Лабаа умнаска буолбатаҕына, бэйэтэ астамматын курдук, эһиги Миэхэ буолбатаххытына, эмиэ кураанах буолуоххут.
5 Мин умнаспын, оттон эһиги лабааларгыт. Миэхэ баар киһи, Мин эмиэ киниэхэ буоллахпына, элбэх аһы биэрэр. Эһиги Миигинэ суох тугу да гынар кыаххыт суох. 6 Ким Миэхэ буолбатах – лабаа курдук, киэр быраҕыллан куура хатыаҕа; оннук лабааны хомуйан ылан, уокка быраҕаллар. 7 Оттон Миэхэ буоллаххытына, Мин этэр тылбын сүрэххитигэр иҥэриннэххитинэ, эһиги тугу баҕараргытын көрдөһүҥ – ол барыта эһиэхэ бэриллиэҕэ. 8 Эһиги элбэх аһы биэрдэххитинэ, Мин үөрэнээччилэрим буоллаххытына, Аҕам онон албан аатырыаҕа.
Бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ
9 Аҕам Миигин таптаабытын курдук, Мин эмиэ эһигини таптаабытым: эһиги Мин тапталбар олоруҥ. 10 Мин Аҕам ыйбытын толороммун Кини тапталыгар олорорум курдук, эһиги эмиэ Мин ыйбыппын толордоххутуна, Мин тапталбар олоруоххут. 11 Маны – Мин үөрүүм эһиэхэ бэриллэн, эһиги сүрэххитин толорорун туһугар – эттим.
12 Бу баар Мин кэриэһим: Мин эһигини таптаабытым курдук, эһиги эмиэ бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ. 13 Саамай улахан таптал – киһи доҕотторун туһугар олоҕун толук уурара. 14 Эһиги Мин кэриэспин толорор буоллаххытына, Миэхэ доҕотторум буолаҕыт. 15 Тойоно тугу гынарын кулута билбэт, онон аны эһигини кулуттарым диэбэппин, Мин, Аҕабыттан тугу истибиппин барытын эһиэхэ эппит буолан, эһигини доҕотторум диэтим. 16 Миигин эһиги талбатаххыт – Мин Бэйэм эһигини талан ылбытым; баран туһаны аҕаларгыт, ол туһаҕыт үйэлэргэ барарын туһугар, итиэннэ Мин ааппын ааттаан туран Аҕабыттан тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ, Кини ону биэрэрин туһугар, Мин эһигини туруорбутум. 17 Мин кэриэһим бу баар: эһиги бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ.
Бу дойду эһигини абааһы көрүөҕэ
18 Бу аан дойду эһигини абааһы көрөр буоллаҕына, кини маҥнай Миигин абааһы көрбүтүн эһиги билиэх тустааххыт. 19 Эһиги бу дойду эбиккит буоллар, кини бэйэтин дьонун таптыа этэ; бу дойду буолбатаххыт иһин, мантан эһигини Мин талан ылбытым иһин, кини эһигини абааһы көрөр. 20 Кулут тойонуттан улахан буолбат диэн эппиппин өйдүү сылдьыҥ. Миигин сойуоласпыт буоллахтарына, эһигини эмиэ сойуолаһыахтара; Мин тылбын толорбут буоллахтарына, эһиги тылгытын эмиэ толоруохтара. 21 Ол эрээри кинилэр Миигин Ыыппыты билбэт буоланнар, Мин аатым туһуттан эһиэхэ итинник сыһыаннаһыахтара. 22 Мин бу дойдуга кэлэн кинилэргэ эппэтэҕим буоллар, кинилэр аньыыга буруйданыахтара суоҕа этэ, оттон билигин аньыыларын ааһынар кыахтара суох. 23 Миигин абааһы көрөр киһи Аҕабын эмиэ абааһы көрөр. 24 Атын ким да кыайан оҥорботун Мин кинилэргэ оҥорботоҕум буоллар, кинилэр аньыыга киириэ суох этилэр; оттон билигин ону барытын көрөн да баран, Миигин да, Аҕабын да абааһы көрбүттэрэ. 25 Ол эрээри кинилэр Сокуоннарыгар Миигин туох да оруна суох абааһы көрдүлэр диэн суруллубут туолуох тустаах.
26 Аҕабыттан ыытар Уоскутааччым, Аҕабыттан кэлэр Кырдьык Тыына, эһиэхэ кэллэҕинэ, Мин туспунан туоһулуоҕа. 27 Хара маҥнайгыттан Миигин кытта бииргэ сылдьыбыт буолан, эһиги эмиэ Миэхэ туоһу буолуоххут.
16
1 Маны Мин эһиэхэ итэҕэлгит энчирээбэтин туһугар эттим. 2 Эһигини синагогалартан үүртэлиэхтэрэ; оннооҕор эһигини өлөрөр ким баҕарар манан Таҥараҕа туһалыыбын дии саныыр кэмэ кэлэн иһэр. 3 Кинилэр Мин Аҕабын да, Миигин да билбэт буолан, оннук быһыыланыахтара. 4 Ол кэм кэллэҕинэ, эһиэхэ ол туһунан тугу эппиппин өйдүүргүт туһугар итини эттим. Эһигинниин бииргэ сылдьар буолан урут эппэтэҕим.
Сибэтиэй Тыын соруга
5 Оттон билигин Мин Миигин Ыыппыкка барабын; эһигиттэн ким да Миигиттэн „Ханна бараҕын?“ диэн ыйыппат. 6 Ол гынан баран маны эппитим кэннэ, эһиги сүрэххит курус санаанан туолла. 7 Кырдьык этэбин: барарым эһиэхэ ордук буолуо; барбатахпына, Уоскутааччы кэлиэ суоҕа, оттон бардахпына, Мин Кинини эһиэхэ ыытыаҕым, 8 оччоҕо Кини кэлэн, аан дойду дьоно аньыы, кырдьык уонна дьүүл туһунан сыыһа өйдөбүллээхтэрин саралыаҕа: 9 аньыы туһунан – Миигин итэҕэйбэттэрин иһин; 10 кырдьык туһунан – Мин Аҕабар барарым итиэннэ эһиги аны Миигин көрбөккүт иһин; 11 дьүүл туһунан – бу аан дойду баһылыга дьүүллэммитин иһин.
12 Өссө да элбэҕи этэрдээхпин эрээри, эһиги билигин ону барытын өйдүүр кыаххыт суох. 13 Оттон Кини, кырдьык Тыына, кэллэҕинэ, эһигини бары кырдьыкка барытыгар үөрэтиэҕэ: Кини тугу этэрэ, ол Бэйэтин этиитэ буолуо суоҕа, Кини тугу истэрин эрэ этэн эһиэхэ кэнэҕэски кэми иһитиннэриэҕэ. 14 Кини Мин этэрбин эһиэхэ иһитиннэрэн, Миигин албан аатырдыаҕа. 15 Аҕабар туох баара барыта – Миэнэ, ол иһин Мин этэрбин эһиэхэ иһитиннэриэҕэ диэтим.
Санаарҕабыл уонна үөрүү
16 Сотору кэминэн эһиги Миигин көрүөххүт суоҕа, онтон сотору буолан баран эмиэ көрүөххүт, тоҕо диэтэххэ, Мин Аҕабар барабын
[243]».
17 Маныаха сорох үөрэнээччилэрэ: «Сотору кэминэн эһиги Миигин көрүөххүт суоҕа, онтон сотору буолан баран эмиэ көрүөххүт уонна Мин Аҕабар барабын диэн ити тугу этэрий?» – дэһиспиттэрэ. 18 Онон кинилэр: «Сотору диэн тугу этэрий? Тугу этэрин өйдөөбөппүт», – диэн кэпсэппиттэрэ.
19 Кинилэр тугу ыйытыахтарын баҕаралларын билэн, Иисус эппитэ: «Эһиги бэйэ-бэйэҕититтэн сотору кэминэн эһиги Миигин көрүөххүт суоҕа, онтон сотору буолан баран эмиэ көрүөххүт диэбиппин ыйыталаһаҕыт дуо? 20 Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: эһиги ытаһыаххыт, кутурҕаҥҥа ылларыаххыт, оттон аан дойду үөрүөҕэ; ол эрээри эһиги төһө да санаарҕаабыккыт иһин, санаарҕабылгыт үөрүүгэ кубулуйуоҕа. 21 Дьахтар, төрүүр кэмэ кэллэҕинэ, эрэйи көрөр, оттон оҕолонноҕуна, күн сиригэр саҥа киһи кэлбит үөрүүтүттэн эрэйин сонно умнан кэбиһэр. 22 Ол курдук эһиги эмиэ билигин санааргыыгыт эрээри, Мин эһигини иккистээн көрүстэхпинэ, сүрэххит үөрүүнэн туолуоҕа, оччоҕо эһиги үөрүүгүтүн ким да былдьаан ылыа суоҕа. 23 Ол күн Миигиттэн тугу да ыйыта барыаххыт суоҕа. Дьиҥ кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Аҕабыттан Мин ааппар тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ, Кини ону биэриэҕэ. 24 Билиҥҥэ диэри эһиги Мин ааппар тугу да көрдөһө иликкит; көрдөһүҥ, оччоҕо ылыаххыт, оччоҕо үөрүүгүт толору буолуоҕа.
Бу дойдуну хотуу
25 Баччааҥҥа диэри маны барытын эһиэхэ таайтаран, домохторунан кэпсээн кэллим, ол эрээри аны Аҕам туһунан домоҕо суох аһаҕастык этэр кэмим кэлэн иһэр. 26 Ол күн эһиги Киниттэн Мин ааппын ааттаан туран көрдөһүөххүт, эһиги тускутугар Аҕабыттан Мин көрдөһүөм диэн эппэппин. 27 Эһиги Миигин таптаабыккыт, Мин Таҥараттан кэлбиппин итэҕэйбиккит иһин, Аҕам эһигини таптыыр. 28 Мин Аҕабын хаалларан бу дойдуга кэлбитим, аны билигин бу дойдуну хаалларан Аҕабар барабын».
29 Үөрэнээччилэрэ эппиттэрэ: «Бу билигин ханнык да домоҕунан кэпсээбэккэ, аһаҕастык этэҕин. 30 Билигин биһиги Эн тугу барытын билэргин, киһи Эйигиттэн ыйытарыгар наадыйбаккын билэн, Таҥараттан кэлбиккин итэҕэйэбит».
«31 Билигин итэҕэйэҕит дуо? – диэбитэ Иисус. – 32 Кэм-кэрдии уолдьаһан эрэр, хайыы-үйэ уолдьаста даҕаны: эһиги, Миигин соҕотохтуу хаалларан, хас биирдиигит бэйэҕит суолгутунан барыаххыт; ол эрээри, Мин соҕотох буолбатахпын, Миигин кытта Аҕам баар.
33 Маны Мин эһиэхэ, эһиги Миигинниин биир буолан, эйэҕэ тиксэргит туһугар, эттим. Бу дойдуга эһиги эрэйи көрүөххүт, ол эрээри эрдийиҥ: Мин бу аан дойдуну баһыйдым».
17
Иисус Христос үҥүүтэ
1 Иисус маны этэн баран, халлаан диэки үөһэ көрөн туран: «Аҕаа! Кэм-кэрдии уолдьаста, – диэбитэ. – Уолуҥ Эн кэрэмэн килбиэҥҥин көрдөрөрүн туһугар, Эн эмиэ Уолуҥ килбиэнин бу дойдуга көрдөр. 2 Эн Киниэхэ бүтүн киһи аймах үрдүнэн былааһы биэрбитиҥ курдук, Кини эмиэ Эн Киниэхэ биэрбит дьоҥҥор бараммат олоҕу биэриэҕэ. 3 Эйигин, соҕотох дьиҥнээх Таҥараны, уонна Эн ыыппыт Иисус Христоскун билии – бу баар бараммат олох.
4 Мин сиргэ Эн кэрэмэн килбиэҥҥин көрдөрдүм, Эн соруйуугун толордум. 5 Аны билигин, Аҕаа, Мин Эйиэхэ эрдэхпинээҕи, аан дойду айыллыан инниттэн баар килбиэмминэн Миигин албан аатырт.
6 Эн бу дойдуттан Миэхэ биэрбит дьоҥҥор Эн ааккын Мин арыйдым; кинилэр Эйиэннэрэ этилэр, кинилэри Миэхэ Эн биэрбитиҥ, кинилэр Эн тылгын толордулар. 7 Эн Миэхэ биэрбитиҥ барыта Эйиэнэ буоларын кинилэр билигин дьэ өйдөөтүлэр; 8 Эн Миэхэ биэрбит тылларгын Мин кинилэргэ тиэртим; кинилэр ону ылынан, Мин Эйигиттэн кэлбиппин дьиҥнээхтик өйдөөтүлэр, Миигин Эн ыыппыккын итэҕэйдилэр.
9 Мин кинилэр тустарыгар көрдөһөбүн: бүтүн аан дойду туһугар буолбатах, Миэхэ Эн биэрбит дьонуҥ туһугар көрдөһөбүн – кинилэр Эйиэннэрэ буолаллар эбээт. 10 Миэнэ барыта – Эйиэнэ, Эйиэнэ эмиэ Миэнэ; Мин албан аатым килбиэнин кинилэр көрдөрдүлэр.
11 Мин хайыы-үйэ бу дойдуга буолбатахпын, Эйиэхэ баран иһэбин, оттон кинилэр бу дойдуга хаалаллар. Сибэтиэй Аҕаа! Эн Биһикки биирбит курдук, кинилэр эмиэ биир сомоҕо буолалларын туһугар, кинилэри, Миэхэ биэрбит дьоҥҥун, Бэйэҥ аатыҥ күүһүнэн араҥаччылаа
[244].
12 Мин бу дойдуга
[245] кинилэрдиин бииргэ сылдьан, кинилэри Эн аатыҥ күүһүнэн араҥаччылаатым; кинилэри, Эн Миэхэ биэрбит дьоҥҥун, Мин харыстаан илдьэ сырыттым, онон өлөргө анаммыттан ураты кинилэртэн ким да өлбөтө. Суруйууларга этиллибит туолла.
13 Билигин Мин Эйиэхэ баран эрэбин, онон кинилэр Мин толору үөрүүбүн үллэстэллэрин туһугар, маны, бу дойдуга эрдэхпинэ, этэбин. 14 Мин кинилэргэ Эн тылгын тиэртим; Мин бу дойду буолбатаҕым курдук, кинилэр эмиэ бу дойду буолбатахтарын иһин, аан дойду кинилэри абааһы көрдө. 15 Бу дойдуттан кинилэри ыл диэн көрдөспөппүн – кинилэри хара дьайтан араҥаччылаа диэн көрдөһөбүн. 16 Мин бу дойду буолбатаҕым курдук, кинилэр эмиэ бу дойду буолбатахтар. 17 Эн кинилэри Бэйэҥ кырдьыгыҥ күүһүнэн сибэтии гын: Эн тылыҥ дьиҥ кырдьыктаах. 18 Эн Миигин бу дойдуга ыыппытыҥ курдук, Мин эмиэ кинилэри бу дойдуга ыыттым. 19 Кинилэр тустарыгар – Эн кырдьыгыҥ кинилэри сибэтии гынарын туһугар, Мин Бэйэбин Эйиэхэ аныыбын.
20 Мин кинилэр тустарыгар эрэ буолбатах, кинилэртэн истэн Миигин итэҕэйээччилэр тустарыгар эмиэ көрдөһөбүн; 21 бары биир буоллуннар, Аҕаа, Эн Миэхэ, Мин Эйиэхэ баарым курдук, кинилэр эмиэ Биһиэхэ биир сомоҕо буоллуннар – Эн Миигин ыыппыккын аан дойду итэҕэйиэхтин. 22 Эн Биһикки биирбит курдук кинилэр эмиэ биир буолалларын туһугар, Эн Миэхэ биэрбит килбиэҥҥин Мин кинилэргэ биэрдим. 23 Мин кинилэргэ баарбын, Эн Миэхэ бааргын; кинилэр эмиэ эҥкилэ суох биир сомоҕо буоллуннар; Эн Миигин ыыппыккын, итиэннэ Миигин таптыырыҥ курдук, кинилэри таптыыргын бу аан дойду билиэхтин.
24 Аҕаа! Эн Миэхэ биэрбит дьонуҥ Мин баар сирбэр Миигинниин бииргэ буолуохтарын баҕарабын; Эн Миигин бу аан дойду айыллыан инниттэн таптаан биэрбит албан аатыҥ килбиэнин кинилэр көрдүннэр. 25 Кырдьыктаах Аҕаа! Бу аан дойду Эйигин билбэтэх; оттон Мин Эйигин билэбин, кинилэр эмиэ Эн Миигин ыыппыккын биллилэр. 26 Мин кинилэр сүрэхтэригэр баарым курдук, Эн Миигин таптаабыт тапталыҥ эмиэ кинилэр сүрэхтэригэр баар буоларын туһугар, Мин кинилэргэ Эн ааккын арыйбытым уонна арыйыам даҕаны».
18
Иисус Христоһу туталлар
1 Иисус маны этэн баран, үөрэнээччилэрин кытта, Кедрон үрүйэтин уҥуордаан, сад баар сиригэр тиийэн киирбиттэрэ. 2 Кини үөрэнээччилэриниин онно үгүстүк мустубут буолан, Кинини таҥнарыахтаах Иуда эмиэ ол сири билэрэ. 3 Онон Иуда Рим буойуннарын этэрээтин, архиерейдар, фарисейдар ыыппыт харабылларын илдьэ, банаарданан, уоттанан, сэптэнэн-сэбиргэллэнэн онно тиийэн кэлбиттэрэ.
4 Иисус, Кинини туох күүтэрин билэ-билэ, утары тахсан: «Кими көрдүүгүт?» – диэн ыйыппыта.
5 «Иисус Назорейы», – дэспиттэрэ кэлбит дьон.
«Мин бу баарбын», – диэбитэ Иисус. Кинини таҥнарбыт Иуда эмиэ олору кытта турара. 6 Иисус «Мин бу баарбын» диэбитигэр кинилэр кэннилэринэн чугурус гынан, сууллан түспүттэрэ.
7 Иисус иккиһин: «Кими көрдүүгүт?» – диэн ыйыппыта.
«Иисус Назорейы», – диэбиттэрэ.
8 «Эһиэхэ эттим ээ: Мин бу баарбын, – диэбитэ Иисус. – Миигин көрдүүр буоллаххытына, атыттары тыытымаҥ, бардыннар». (9 Онон Кини «Миэхэ биэрбит дьоҥҥуттан хайаларын да сүтэрбэтим» диэн эппитэ туолбута.) 10 Симон Петр илдьэ сылдьар батаһын кыыныттан таһааран, архиерей кулутун уҥа кулгааҕын быһа охсубута. Кулут аата Малх диэн этэ.
11 «Батаскын кыыныгар ас, – диэбитэ Иисус Петрга. – Аҕам Миэхэ биэрбит иһититтэн Мин ама иһиэм суоҕа дуо?»
Иисус Христоһу архиерейга илдьэллэр
12 Рим буойуннара тойоннорун уонна иудей харабыллары кытта, бары бииргэ саба түһэн, Иисуһу кэлгийбиттэрэ. 13 Кинини бастаан Аннаҕа, ол сыл архиерей буолбут Каиафа аҕа кынныгар, илдьибиттэрэ. 14 Каиафа буоллаҕына били иудейдарга норуот туһугар биир киһи өлбүтэ ордук диэн сүбэлээбит киһи этэ.
Петр бастакы мэлдьэһиитэ
15 Симон Петр атын биир үөрэнээччини кытта Иисуһу батыһан барбыттара; ол үөрэнээччи архиерейы билэр буолан, кини Иисуһу кытта архиерей тиэргэнигэр киирсибитэ; 16 Петр тиэргэҥҥэ киирэр халҕан аан таһыгар туран хаалбыта. Онтон архиерейы билэр үөрэнээччи тахсан аан харабыла дьахтарга этэн, Петры иһирдьэ киллэртэрбитэ.
17 Халҕан ааны харабыллыыр кулут дьахтар Петртан: «Эн эмиэ ити Киһи үөрэнээччитэ этиҥ буолбат дуо?» – диэн ыйыппыта.
«Эчи суох», – диэбитэ Петр.
18 Тымныы этэ. Кулуттар харабыллары кытта чоҕунан кулуһун уотун күөдьүтэн иттэ тураллара. Петр эмиэ кинилэр аттыларыгар иттэ турбута.
Архиерей Иисус Христоһу доппуруостуур
19 Архиерей Иисустан үөрэнээччилэрин уонна үөрэтэр үөрэҕин туһунан ыйыппыта.
«20 Мин барытын дьоҥҥо аһаҕастык этэрим, – диэн хоруйдаабыта Иисус. – Иудейдар бары мунньустар сирдэригэр – синагогаларга уонна Таҥара Дьиэтигэр үөрэтэрим. Мин тугу да кистээн үөрэппэтэҕим. 21 Тоҕо Миигиттэн ыйытаҕын? Истибит дьонтон ыйыт; тугу эппиппин кинилэр билэллэр».
22 Инньэ диэбитигэр чугас турар харабыл: «Архиерейга итинник хоруйдуугун дуо?» – диэн баран, Иисуһу сирэйгэ охсубута.
23 Иисус киниэхэ эппитэ: «Сыыһа эппит буоллахпына, сыыһабын ый, оттон сөпкө эппит буоллахпына, Миигин тоҕо охсоҕун?»
24 Анна Кинини, кэлгиэтин сүөрбэккэ эрэ, Каиафа архиерейга ыыппыта.
Петр иккис уонна үһүс мэлдьэһиитэ
25 Симон Петр тиэргэҥҥэ иттэ турбута. Ол турдаҕына: «Эн эмиэ Кини үөрэнээччитэ этиҥ буолбат дуо?» – диэн ыйыппыттара.
Петр мэлдьэһэн: «Эчи суох», – диэн хоруйдаабыта.
26 Архиерей биир кулута, били Петр батаһынан кулгааҕын быһа охсубут киһитин уруута: «Эн Кинини кытта сад иһигэр тураргын көрбүтүм буолбат дуо?» – диэбитэ. 27 Петр эмиэ мэлдьэспитэ, сонно тута бөтүүк хаһыытаабыта.
Пилат дыбарыаһыгар
28 Каиафаттан Иисуһу Рим анаабыт баһылыгын дыбарыаһыгар илдьэ барбыттара. Сарсыарда этэ. Паасха аһын аһыахтаах иудейдар, киртийимээри, дыбарыаска киирбэтэхтэрэ. 29 Пилат утары тахсан: «Бу Киһини туохха буруйдуугутуй?» – диэн ыйыппыта.
30 «Бүрүстүүпүнньүк буолбатаҕа буоллар, биһиги Кинини эйиэхэ аҕалыахпыт суоҕа этэ», – диэн хоруйдаабыттара.
31 «Кинини Бэйэҕит ылан, сокуоҥҥут ирдэбилинэн дьүүллээҥ», – диэбитэ Пилат.
«Биһиги кими да өлөрөрбүт көҥүллэммэт», – иудейдар утарбыттара. (32 Ити курдук Иисус Бэйэтэ хайдах өлүөхтээҕин өтө көрөн эппитэ туолар буолбута.)
33 Пилат дыбарыаска төттөрү киирэн Иисуһу ыҥыран ылан: «Эн, кырдьык, Иудей Ыраахтааҕытынаҕын дуо?» – диэн ыйыппыта.
34 «Бэйэҥ маннык ыйытаҕын дуу, атыттар эйиэхэ Мин туспунан итинник эппиттэрэ дуу?» – диэн хоруйдаабыта Иисус.
35 «Мин иудей үһүбүн дуо? – диэбитэ Пилат. – Эйигин миэхэ Бэйэҥ норуотуҥ, архиерейдар тутан биэрдилэр. Эн тугу оҥорбуккунуй?»
36 «Мин Саарыстыбам бу дойду киэнэ буолбатах, – Иисус хоруйдаабыта. – Бу дойду саарыстыбата эбитэ буоллар, дьонум Миигин иудейдарга биэрбэт туһугар туруулаһыа этилэр. Ол гынан баран Мин Саарыстыбам билигин манна буолбатах».
37 «Ол аата Эн Ыраахтааҕы буоллаҕыҥ дии?» – Пилат ыйыппыта.
«Ыраахтааҕыгын диэн эн этэҕин, – диэбитэ Иисус. – Мин кырдьык туһунан туоһулаары төрөөбүтүм, ол туһугар бу дойдуга кэлбитим; кырдьыгы таптыыр киһи Мин саҥабын истэр».
38 «Кырдьык диэн тугуй?» – диэбитэ Пилат.
Өлөрөргө ууруу
Инньэ диэн баран, эмиэ иудейдарга тахсан: «Кини туох да буруйдааҕын булбатым, – диэбитэ. – 39 Эһиги Паасха аайы миэхэ биир киһини босхолотторор үгэстээххит, онон эһиэхэ иудей Ыраахтааҕытын босхолуохпун баҕараҕыт дуо?»
40 Бары эмиэ күргүөмүнэн: «Ити Киһини буолбатах, Варавваны босхолоо!» – диэн үөгүлэспиттэрэ. Варавва ороспуой этэ.
19
1 Пилат Иисуһу таһыйалларыгар дьаһайбыта. 2 Буойуннар хатыылаах ыарҕаттан венок өрөн, Кини төбөтүгэр кэтэрдибиттэрэ, санныгар кыһыл сону саба бырахпыттара уонна: 3 «Иудей Ыраахтааҕыта, туругур!» – дии-дии, сирэйгэ охсуолаабыттара.
4 Пилат дьоҥҥо эмиэ утары тахсан эппитэ: «Туох да буруйу булбатахпын билэргит туһугар, Кинини бу эһиэхэ таһаарабын». 5 Онуоха төбөтүгэр хатыылаах ыарҕаттан өрүллүбүт веноктаах, кыһыл сону бүрүммүт Иисус тахсыбыта. «Бу Киһи!» – диэбитэ Пилат дьоҥҥо.
6 Архиерейдар уонна харабыллар Кинини көрөн: «Кириэскэ тиир, кириэскэ тиир – Кинини!» – диэн үөгүлэспиттэрэ.
Пилат кинилэргэ: «Бэйэҕит ылан Кинини тиириҥ, – диэбитэ. – Туох буруйдааҕын мин була иликпин».
7 Иудейдар Пилакка хардарбыттара: «Биһиэхэ Сокуон диэн баар! Биһиги Сокуоммут быһыытынан бу Таҥара Уолунабын дэнэр Киһи өлүөхтээх».
8 Пилат бу тылы истэн, өссө улаханнык куттаммыта. 9 Онон эмиэ дыбарыаска киирэн Иисустан: «Эн хантан кэлбиккиний?» – диэн ыйыппыта. Иисус саҥарбатаҕа.
10 «Миэхэ хоруйдаабаккын дуо? – диэбитэ Пилат. – Мин Эйигин кириэскэ тиирэр да, босхолуур да былаастаахпын билбэккин дуо?»
11 Иисус эппитэ: «Эйиэхэ үөһэттэн бэриллибэтэҕэ буоллар, Эн Мин үрдүбүнэн ханнык да былааһа суох буолуоҥ этэ; онон Миигин тутан эйиэхэ биэрбит киһи ордук улахан аньыылаах».
12 Мантан ыла Пилат Кинини хайдах босхолууру тобула сатаабыта. Иудейдар үөгүлэһэ тураллара: «Кинини босхолуур буоллаххына, эн император доҕоро буолбатаххын! Ыраахтааҕыбын дэнэр киһи императоры утары барар!»
13 Пилат маны истэн, Иисуһу таһырдьа таһаарбыта уонна бэйэтэ «Лифостротон» («Таас Муоста»), оттон еврей тылынан «Гаввафа» диэн ааттанар сиргэ турар дьүүллүүр кириэһилэтигэр олорбута. 14 Бу Паасха иннинээҕи бээтинсэ күн ортотун диэки этэ.
«Эһиги Ыраахтааҕыгыт бу баар!» – диэбитэ Пилат иудейдарга.
15 «Киэр гын, киэр гын! Кириэскэ тиир – Кинини!» – диэн үөгүлэспиттэрэ.
«Ыраахтааҕыгытын кириэскэ тиирэбин дуо?» – диэбитэ Пилат.
Архиерейдар хардарбыттара: «Биһиги императортан атын ыраахтааҕыбыт суох!» 16 Онуоха дьэ Пилат Иисуһу тиирдэрэ биэрбитэ.
Голгофа
Буойуннар Иисуһу илдьэ барбыттара. 17 Кириэһин сүгэн, Кини «Бас уҥуоҕа», еврей тылынан «Голгофа» диэн ааттанар сиргэ тахсыбыта. 18 Онно Кинини кириэскэ тиирбиттэрэ: Иисуһу ортоку, икки өттүгэр икки атын киһини.
19 Пилат хаптаһыҥҥа сурук суруйтаран баран кириэскэ саайтарбыта. Онно «Иисус Назорей, иудей Ыраахтааҕыта» диэн суруллубут этэ. 20 Иисус кириэскэ тиириллибит сирэ куораттан чугас буолан, бу еврей, грек, латыын тылынан суруллубут суругу иудей үксэ кэлэн аахпыта. 21 Иудей архиерейдара Пилакка эппиттэрэ: «Иудей Ыраахтааҕыта диэн суруйума, иудей Ыраахтааҕытабын дэнээччи диэн суруй».
22 «Суруйбутум суруллубутунан турдун», – диэбитэ Пилат.
23 Иисуһу тиирбит буойуннар Кини таҥаһын ылан түөрт аҥыы, хас биирдиилэригэр тиксэрин курдук, үллэстибиттэрэ, хитонун эмиэ ылбыттара. Хитон тигии буолбатах, бүтүннүүтэ үөһэттэн сиигэ суох гына өрүү таҥас этэ. 24 Буойуннар: «Маны хайытымыаҕыҥ, хата түөрэх быраҕан, кимиэхэ тиксэрин быһаарыаҕыҥ», – дэһиспиттэрэ. «Таҥаспын үллэстибиттэрэ, таҥаспын ылаары түөрэх бырахсыбыттара» диэн Суруйууларга этиллибит ити курдук туолбута. Буойуннар үкчү оннук быһыыламмыттара.
25 Иисус кириэһин аттыгар Ийэтэ, Ийэтин балта, Клеопа кэргэнэ Мария итиэннэ Мария Магдалина тураллара. 26 Иисус, Ийэтин уонна кини аттыгар турар таптыыр үөрэнээччитин көрөн, Ийэтигэр: «Бу – Эн уолуҥ», – диэбитэ.
27 Оттон үөрэнээччитигэр: «Бу – эн Ийэҥ», – диэн эппитэ. Мантан ыла үөрэнээччитэ Кини Ийэтин бэйэтигэр ылан олордубута.
Иисус Христос өлүүтэ
28 Бу кэнниттэн Иисус барыта хайыы-үйэ туолбутун билэр буолан, Суруйууларга этиллибит ситэрин туһугар: «Утаттым», – диэбитэ.
29 Онно толору уксуустаах купсуун турара. Буойуннар уксууһу гуупкаҕа оботторон ылан, иссоп лабаатыгар
[246] иилэн баран, уоһугар үҥүлүппүттэрэ.
30 Иисус уксууһу амсайан баран: «Туолла!» – диэбитэ. Уонна төбөтүн хоҥкутан, тыынын Таҥараҕа биэрбитэ.
31 Бу бээтинсэ күн этэ. Ол иһин иудейдар, тиириллибиттэри субуотаҕа – улуу күҥҥэ – кириэскэ хаалларымаары, сотолорун уҥуоҕун тоһуталаан баран кириэстэриттэн уһултарарыгар Пилаттан көрдөспүттэрэ.
32 Буойуннар кэлэн, бастакы киһи сототун уҥуоҕун, онтон Иисустуун сэргэстэһэ тиириллибит иккис киһи сототун үлтүрүтэ охсуолаабыттара. 33 Иисуһу кэлэн өлбүтүн көрөн, сототун уҥуоҕун тоһуппатахтара. 34 Ол гынан баран биир буойун Кини ойоҕоһун үҥүүнэн анньыбытыгар сонно бааһыттан хааннаах уу тохтубута.
35 Ону эһиги итэҕэйэргит туһугар тус бэйэтинэн көрбүт киһи туоһулуур, кини чахчыны этэрин билэр буолан, туоһута кырдьыктаах. 36 Суруйууларга «Кини уҥуоҕа тостуо суоҕа» диэн этиллибит ити курдук туолбута. 37 Өссө атын кэрчиккэ «Кими супту анньыбыттарын көрүөхтэрэ» диэн этиллэр.
Иисус Христоһу харайыы
38 Бу кэнниттэн Иисуһу, иудейдартан куттанан Киниэхэ кистээн үөрэммит Аримафеяттан төрүттээх Иосиф кириэстэн устаары, көрдөспүтүн Пилат көҥүллээбитэ. Онон Иосиф кэлэн, Кинини кириэстэн устубута.
39 Иисуска урут түүн сылдьыбыт Никодим эмиэ кэлбитэ, кини үчүгэй сыттаах сүүс муунта кэриҥэ арыыны – смирналаах алоэны
[247] – аҕалбыта.
40 Иккиэн Иисуһу ылан, иудейдар харайар үгэстэринэн үчүгэй сыттаах арыынан сотон баран, таҥаска суулаабыттара.
41 Кинини кириэскэ тиирбит сирдэригэр сад баара, онно ким да өссө харайылла илик саҥа хаспах-хоруоба баар этэ.
42 Иудейдар субуотаҕа бэлэмнэнэр күннэрэ – бээтинсэ буолан, Иисуһу чугастыы ол хоруопка укпуттара
[248].
20
Кураанах хоруоп
1 Нэдиэлэ бастакы күнүгэр
[249] Мария Магдалина сарсыарда эрдэ, халлаан өссө сырдыан иннинэ, хаспахха кэлэн көрбүтэ – арай ааны бүөлээбит таастара халбарытыллан хаалбыт этэ.
2 Кини Симон Петрга итиэннэ Иисус таптыыр биир үөрэнээччитигэр сүүрэн тиийэн: «Тойоммутун хоруобуттан ылан барбыттар, ханна гыммыттарын билбэппит», – диэбитэ.
3 Сонно тута Петр ол үөрэнээччилиин тахсан, хоруопка барбыттара. 4 Иккиэн бииргэ сүүрбүттэрэ да, үөрэнээччи Петрдааҕар түргэнник сүүрэн, урут тиийбитэ. 5 Кини хаспах иһин өҥөйөн, таҥас сытарын көрбүтэ, ол гынан баран иһирдьэ киирбэтэҕэ. 6 Кэнниттэн тиийбит Симон Петр иһирдьэ киирэн таҥас сытарын, 7 итиэннэ Иисус төбөтүн саппыт былааттара, таҥаһы кытта буолбакка, туспа сууланан сытарын көрбүтэ.
8 Дьэ онтон хаспахха бастакынан кэлбит үөрэнээччи киирэн, бэйэтэ барытын көрөн, итэҕэйбитэ. 9 Иисус өлбүттэртэн тиллиэхтээҕин туһунан Суруйууларга этиллибитин кинилэр өссө да өйдүү иликтэрэ. 10 Онон үөрэнээччилэр дьиэлэригэр төннүбүттэрэ.
Иисус Христос Мария Магдалинаҕа көстөр
11 Оттон Мария хаспах таһыгар ытыы турбута; ытыы-ытыы, төҥкөйөн иһирдьэ өҥөйөн көрбүтэ, 12 арай Иисус сыппыт сиригэр маҥан таҥастаах икки Аанньал – биирдэрэ бас диэки, атына атах диэки өттүгэр – олороллоро.
13 «Тоҕо ытыыгыный?» – кинилэр ыйыппыттара.
«Тойоммун ылан барбыттар, ханна гыммыттарын билбэппин», – диэбитэ Мария. 14 Инньэ диэн баран кэннин хайыһан, Иисус турарын көрбүтэ, ол эрээри бу Кини буоларын билбэтэҕэ.
15 «Тоҕо ытыыгыный? Кими көрдүүгүнүй?» – Иисус ыйыппыта.
Сад көрөөччү буоллаҕа дии санаан, Мария: «Тойонуом! – диэбитэ. – Кинини мантан Эн таһаарбыт буоллаххына, ханна гыммыккын миэхэ эт, мин баран Кинини ылыам этэ».
16 «Мария!» – диэбитэ Иисус.
Эргиллэ түһээт, Мария еврей тылынан: «Раввуни!» (ол аата «Үөрэтээччим!») – диэн саҥа аллайбыта.
17 Иисус эппитэ: «Мин Аҕабар өссө тахса иликпин, онон Миигин таарыйыма. Бырааттарбар баран Мин этэрбин тиэрт: Мин Бэйэм Аҕабар уонна эһиги Аҕаҕытыгар, Бэйэм Таҥарабар уонна эһиги Таҥараҕытыгар тахсабын». 18 Мария Магдалина баран Айыы Тойону көрбүтүн, Кини тугу эппитин үөрэнээччилэргэ кэпсээбитэ.
Иисус Христос үөрэнээччилэригэр көстөр
19 Ол күн, нэдиэлэ бастакы күнүн киэһэтигэр, үөрэнээччилэр иудейдартан куттанан, түмсэр дьиэлэрин аанын хатанан олордохторуна, Иисус киирэн ортолоругар туран эппитэ: «Эһиэхэ эйэ буоллун!»
20 Инньэ диэн баран, үөрэнээччилэригэр илиитин, атаҕын
[250], ойоҕоһун көрдөрбүтэ. Үөрэнээччилэрэ Айыы Тойону көрөн, үөрэ түспүттэрэ.
21 «Эһиэхэ эйэ буоллун! – диэбитэ Иисус иккиһин. – Аҕам Миигин ыыппытын курдук, Мин эмиэ эһигини ыытабын». 22 Маны этэн баран, салгыны үрбүтэ уонна: «Сибэтиэй Тыыны ылыҥ! – диэбитэ. – 23 Ким аньыытын бырастыы гынаҕыт да, ол аньыыта бырастыы буолуоҕа; ким аньыытын бырастыы гыммаккыт да, ол аньыыта бырастыы буолуо суоҕа».
Иисус Христос уонна Фома
24 Уон Иккиэлэртэн биирдэстэрэ, Игирэ Аҥаара диэн ааттаах Фома, Иисус кэлэ сылдьыбыт кэмигэр суох этэ. 25 Үөрэнээччилэр Фомаҕа: «Биһиги Айыы Тойону көрдүбүт», – диэн кэпсээбиттэрэ.
Фома эппитэ: «Илиитигэр тоһоҕо суолун көрө иликпинэ, бааһыгар тарбахпын, ойоҕоһугар илиибин уга иликпинэ, итэҕэйиэм суоҕа».
26 Аҕыс хонон баран үөрэнээччилэр эмиэ дьиэҕэ олорбуттара, Фома кинилэри кытта баара. Аан халҕана хатанан турдаҕына, арай Иисус киирэн ортолоругар туран баран: «Эһиэхэ эйэ буоллун!» – диэбитэ. 27 Онтон Фомаҕа туһаайан эппитэ: «Сөмүйэҕин аҕал, уонна бу икки илиибин көр, илиигин ойоҕоспор ук. Уонна аны итэҕэйбэт буолума, итэҕэйэр буол».
28 «Айыы Тойонум, Таҥарам!» – диэбитэ Фома.
29 Иисус эппитэ: «Эн көрөҥҥүн итэҕэйдиҥ, көрбөккө эрэ итэҕэйбиттэр алгыстаахтар».
Бу кинигэ соруга
30 Уонна да атын үгүс дьиктини Иисус үөрэнээччилэригэр көрдөрбүтэ да, ол туһунан бу кинигэҕэ суруллубата. 31 Оттон бу суруллубут барыта – Иисус Мессия, Таҥара Уола буоларын итэҕэйэргит итиэннэ итэҕэйэҥҥит Кини аатынан Олоххо тиксэргит туһугар, сурулунна.
21
Тивериада кытылыгар
1 Бу кэнниттэн Иисус үөрэнээччилэригэр аны Тивериада муоратын кытылыгар көстүбүтэ. Ол маннык этэ. 2 Симон Петр, Игирэ Аҥаара диэн ааттаах Фома, Галилея Канатыттан сылдьар Нафанаил, Зеведей уолаттара уонна өссө икки атын үөрэнээччи буолан бары бииргэ сылдьыбыттара. 3 Симон Петр кинилэргэ: «Мин балыктыы барабын», – диэбитэ.
«Биһиги эмиэ эйигин кытта барсабыт», – дэспиттэрэ анарааҥҥылар. Баран сонно оҥочонон киирэн балыктаабыттара да, ол түүн устата тугу да ылбатахтара.
4 Онтон сарсыарда тыҥ хатыыта Иисус кэлэн кытылга турбута, ол гынан баран үөрэнээччилэрэ Кинини билбэтэхтэрэ.
5 «Оҕолоор! Балык тутта дуо?» – Иисус ыйыппыта.
«Мэлигир», – дэспиттэрэ.
6 «Илимҥитин оҥочоҕут уҥа өттүгэр түһэриҥ, оччоҕо тутуоҕа», – диэбитэ Кини. Илимнэрин түһэрбиттэрэ – аһары элбэх балык кэлэн, кыайан хостооботохторо.
7 Иисус таптыыр үөрэнээччитэ Петрга: «Ити Айыы Тойон!» – диэбитэ.
Симон Петр ити Айыы Тойон буоларын истээт, таҥаһын ылан курданан баран (тас таҥаһын устан баран сылдьара) муораҕа ыстаммыта. 8 Оттон атын үөрэнээччилэр оҥочонон балыктаах илимнэрин состорбутунан кытылга устан кэлбиттэрэ. Кытылтан ырааҕа суох, сүүсчэкэ хаамыы кэриҥэ эрэ тэйиччи сылдьыбыттара. 9 Сиргэ үктэнээт, чох күөдьүтэн уот оттуллубутун, уот кытыытыгар үтүллүбүт балык, килиэп сытарын көрбүттэрэ.
10 «Ити ылбыт балыккытыттан аҕалыҥ эрэ», – диэбитэ Иисус. 11 Симон Петр баран сүүс биэс уон үс бөдөҥ балык иҥнибит илимин кытылга соһон таһаарбыта. Итиччэ элбэх балыктааҕын үрдүнэн, илим хайа барбатаҕа.
12 «Кэлэн аһааҥ», – Иисус ыҥырбыта. Үөрэнээччилэртэн ким да, бу Айыы Тойон буоларын билэн, санаата буолан «Эн Кимҥиний?» диэн ыйыппатаҕа. 13 Иисус кэлэн килиэби, онтон балыгы ылан, кинилэргэ биэртэлээбитэ. 14 Бу тиллэн баран үөрэнээччилэригэр үһүс көстүүтэ этэ.
Иисус Христос уонна Петр
15 Аһыы олордохторуна, Иисус Симон Петртан ыйыппыта:
«Иона уола Симон!
[251] Эн Миигин кинилэрдээҕэр ордук таптыыгын дуо?»
«Таптыыбын, Айыы Тойон, – диэбитэ Петр. – Мин Эйигин таптыырбын Эн билэҕин».
Иисус эппитэ: «Мин барааннарым оҕолорун манаа».
16 Онтон иккиһин ыйыппыта: «Иона уола Симон! Эн Миигин таптыыгын дуо?»
«Таптыыбын, Айыы Тойон, – диэбитэ Петр. – Мин Эйигин таптыырбын Эн билэҕин».
«Мин барааннарбын манаа», – диэбитэ Иисус.
17 Онтон үсүһүн ыйыппыта: «Иона уола Симон! Эн Миигин таптыыгын дуо?»
Кини үсүһүн «Эн Миигин таптыыгын дуо?» диэбититтэн санньыйан, Петр эппитэ: «Айыы Тойон! Эн барытын билэҕин. Мин Эйигин таптыырбын Эн билэҕин».
Иисус киниэхэ эппитэ: «Мин барааннарбын манаа. 18 Дьиҥ кырдьыгы эйиэхэ этэбин: эдэргэр эн, бэйэҥ курданаҥҥын, ханна баҕарбыт сиргэр барарыҥ, оттон кырыйдаххына, икки илиигин быластыы уунуоҕуҥ, оччоҕо эйигин атын киһи курдаан, баҕарбат сиргэр илдьэ барыаҕа». 19 Кини маны Петр, хайдах өлөн, Таҥараны албан аатырдыахтааҕын өйдөтөн эппитэ. Инньэ диэн баран, киниэхэ: «Миигин батыс», – диэбитэ.
Иисус Христос уонна Кини таптыыр үөрэнээччитэ
20 Петр эргиллэн, кини кэнниттэн били киэһээҥҥи аһылыкка Иисус түөһүгэр сыстан «Тойонуом! Эйигин таҥнарааччы кимий?» диэбит Иисус таптыыр үөрэнээччитэ иһэрин көрбүтэ. 21 Кинини көрөн, Петр Иисустан: «Айыы Тойон! Оттон кини хайдах буолуоҕай?» – диэн ыйыппыта.
22 «Кини, Мин кэлиэхпэр диэри, баар буолуон баҕарар буоллахпына, онно эн тугуҥ кыһалҕатай? – диэбитэ Иисус. – Эн Миигин батыс!»
23 Бу кэнниттэн ол үөрэнээччи өлбөт үһү диэн тыл кинилэр ортолоругар тарҕаммыта. Ол эрээри Иисус Петрга кини өлүө суоҕа диэн эппэтэҕэ, «Кини, Мин кэлиэхпэр диэри, баар буолуон баҕарар буоллахпына, онно эн тугуҥ кыһалҕатай?» диэбитэ.
24 Бу туһунан ол үөрэнээччи бэйэтэ туоһулаан маны суруйда. Кини туоһута кырдьыктааҕын биһиги билэбит.
25 Иисус мантан да атыны элбэҕи оҥорбута; ону барытын сиһилии суруйар буоллар, суруллубут кинигэ барыта бүтүн аан дойдуга да кыайан батыа суох этэ дии саныыбын. Аминь
[252].
СИБЭТИЭЙ АПОСТОЛЛАР ДЬАЙЫЫЛАРА
1
Киирии тыл
1-2 Бастакы кинигэбэр, Феофил, мин Иисус тугу оҥорбутун, туохха үөрэппитин барытын аан маҥнайгыттан ыла саҕалаан, талан ылбыт Апостолларыгар Сибэтиэй Тыынынан ыйыы-кэрдии биэрэн баран Халлааҥҥа ылыллыбыт күнүгэр диэри сэһэргээн суруйбутум. 3 Кириэскэ муҥнанан баран, Кини түөрт уон хонук устата үөрэнээччилэригэр көстөн, Таҥара Саарыстыбатын туһунан кэпсээн, Бэйэтэ тыыннааҕын элбэх итэҕэтиилээх чахчыларынан кэрэһилээн көрдөрбүтэ.
4 Биирдэ Апостоллар түмсэн олордохторуна, Кини эппитэ: «Иерусалимтан ханна да барбакка, Миигиттэн истибиккитин – Аҕам эрэннэрбитин – кэтэһиҥ. 5 Иоанн уунан сүрэхтиирэ, оттон эһиги бу кэннэ аҕыйах хонугунан Сибэтиэй Тыынынан сүрэхтэниэххит».
Иисус Христос Халлааҥҥа барыыта
6 Ол иһин бары мустан, Киниттэн ыйыппыттара: «Айыы Тойон, Эн Израиль Саарыстыбатын субу кэмҥэ чөлүгэр түһэрэҕин дуо?»
7 Иисус эппитэ: «Аҕам Бэйэтин былааһынан ханнык болдьоҕу, кэми-кэрдиини анаабытын эһиги билэр кыаххыт суох. 8 Ол эрээри Сибэтиэй Тыын үөһэттэн түһэн эһиэхэ киирдэҕинэ, эһиги күүс ылан, Иерусалимҥа да, бүтүн Иудея, Самария да устун – сир бары уһугар тиийэ Мин кэрэһиттэрим буолуоххут».
9 Кини маны этэн баран, көрөн турдахтарына, улам үөһэ тахсан барбыта уонна былыкка куустаран, көстүбэт буолбута. 10 Баран эрэр сирин батыһа халлааны одуулаан турдахтарына, эмискэ кинилэр иннилэригэр маҥан таҥастаах икки киһи баар буола түспүтэ.
11 «Галилея дьоно! – диэбиттэрэ кинилэр. – Тоҕо халлааны одуулаан турдугут? Бу Иисус халлааҥҥа ылыллан эһигиттэн хайдах баран эрэрин көрөҕүт да, ол курдук эмиэ эһиэхэ эргиллэн кэлиэҕэ».
Иуда оннугар атын киһини талыы
12 Апостоллар Иерусалимтан биир биэрэстэлээх
[253] Елеон диэн ааттаах хайаттан Иерусалимҥа төннөн кэлэн,
13 дьиэлэнэр үөһээҥҥи хосторугар тахсыбыттара. Бу Петр, Иаков, Иоанн, Андрей, Филипп, Фома, Варфоломей, Матфей, Алфей Иакова, Симон Зилот итиэннэ Иаков быраата Иуда этилэр.
14 Кинилэр дьахталлары, Иисус Ийэтэ Марияны, Кини бырааттарын кытта бары өрүү бииргэ үҥэллэрэ.
15 Биир оннук күн Петр үөрэнээччилэр ортолоругар туран (барыта сүүс сүүрбэччэ киһи мустубута) эппитэ: «16 Бырааттарым! Иисуһу тутар дьону сирдээбит Иуда туһунан Сибэтиэй Тыын Суруйууларга эрдэттэн Давидынан этиппитэ туолуохтаах этэ. 17 Иуда биһиги кэккэбитигэр киирэн, Апостол сулууспатыгар тиксибитэ 18 гынан баран, хара дьайыыны оҥорон манньа ылбыт харчытынан сир атыыласпыта; онтон ол сиригэр төбөтүнэн үөһэттэн түһэн, өрөһөтө хайдан иһэ-үөһэ барыта ыһыллыбыта; 19 Иерусалим олохтоохторо бары ону истэн, ол сири бэйэлэрин тылларынан „Акелдама“, ол эбэтэр „Хааннаах хонуу“ диэн ааттаабыттара. 20 Саалтыыр кинигэтигэр „Кини тиэргэнэ иччитэхсийдин, икки атахтаах онно олохсуйбатын“ диэн суруллубут. Өссө „кини солотун атын киһи ылыахтын“ диэн баар. 21-22 Онон Иуда оннугар биһиэхэ атын киһи холбоһуон наада. Кини Иоанн сүрэхтиириттэн саҕалаан Айыы Тойон Иисус биһигиттэн үөһэ ылыллыбыт күнүгэр диэри, өрүү биһигини кытта бииргэ сылдьан, Кинини арыалласпыт киһи буолуохтаах. Кини эмиэ, бу биһиги курдук, Иисус тиллибитин туоһулуохтаах».
23 Икки киһини – Иуст диэн ааттаах Иосибы (кинини өссө Варсава диэн ааттыыллара) уонна Матфийы – 24-25 туруоран баран, Таҥараттан көрдөспүттэрэ: «Айыы Тойон, Эн киһи сүрэҕин курдаттыы көрөҕүн. Бу иккиттэн кими талан ылбыккын, Иуда барыахтаах сиригэр бараары сүтэрбит Апостоллыыр сулууспатын кинилэртэн хайаларыгар биэрэргин ыйан көрдөр». 26 Хайалара ылыахтааҕын билээри, сэрэбиэй бырахпыттарыгар сэрэбиэйдэрэ Матфийга түбэһэн, кини уон биир Апостолга холбоһор буолбута.
2
Сибэтиэй Тыын түһүүтэ
1 Биэс уонус күн үүнүүтэ бары эмиэ биир санаанан түмсүбүттэрэ. 2 Эмискэ дьиэ иһигэр халлаантан күүстээх тыал түһэн эрэрин санатар тыас иһиллибитэ. 3 Онтон уот тылыгар маарынныыр сарбынньахтар кэлэн, арахсыһан киһи-киһи аайы тохтообуттарыгар, 4 бары, Сибэтиэй Тыынынан туолан, араас омук тылларынан саҥаран барбыттара. Тыын кинилэргэ оннук дьоҕуру биэрбитэ.
5 Бу – аан дойду норуоттарыттан барыларыттан мустубут иудейдар, Таҥараҕа сүгүрүйэр дьон Иерусалимҥа кэлэ сылдьар кэмнэрэ этэ. 6 Ити тыас тыаһаабытыгар киһи бөҕөтө үмүөрүспүтэ; иһиттэхтэринэ, Апостоллар кинилэр төрөөбүт тылларынан саҥараллара, дьон онтон соһуйан суугунаһа түспүттэрэ. 7 Бары сөрү диэн сөхпүттэрэ: «Бу саҥара турааччылар бары Галилея дьоно этилэр буолбат дуо? 8 Оччоҕо бу тугу-тугу истэбитий? Кинилэр биһиги төрөөбүт тылбытынан саҥараллар дии? 9 Биһиги Парфия, Мидия дьоно, эламиттар, Месопотамия, Иудея, Каппадокия, Понт, Асия, 10 Фригия, Памфилия, Египет олохтоохторо, Ливия Киринеяҕа сыста сытар уобаластарыттан, Римтэн кэлбиттэр, иудейдар уонна иудей итэҕэлин ылыммыт атын омуктар, 11 Крит арыы олохтоохторо, арабтар – бука бары истэрбитигэр кинилэр Таҥара улуу дьайыыларын туһунан биһиги төрөөбүт тылбытынан кэпсииллэр».
12 Бары сөҕөн-махтайан, дьиибэргээн бэйэ-бэйэлэриттэн: «Бу аата тугуй?» – диэн ыйыталаһаллара.
13 Сорохторо эҕэлээхтик: «Ээ, минньигэс арыгыны тото испиттэр», – дэһэллэрэ.
Петр тыл этиитэ
14 Петр уон биир Апостолы кытта бииргэ туран дьоҥҥо туһаайан доргуччу эппитэ: «Иудея дьоно, Иерусалим олохтоохторо бука бары! Бу туох буолбутун билиэххитин баҕарар буоллаххытына, мин этэрбин болҕойон истиҥ!
15 Эһиги саныыргыт курдук, кинилэр итирик буолбатахтар, билигин баара-суоҕа үс эрэ чаас
[254] буолла.
16 Бу көрөргүтүн барытын хаһан эрэ Иоиль пророк төлкөлөөбүтэ: „
17 Бу тиһэх күннэргэ буолуоҕа, – диир Таҥара: – Мин киһи аймахха Бэйэм Тыыммын ыыттахпына, эһиги уолаттаргыт-кыргыттаргыт Мин этэрбин тиэрдиэхтэрэ, эдэр уолаттаргыт көрүү көрүөхтэрэ, кырдьаҕастаргыт дириҥ суолталаах түүллэри түһүөхтэрэ.
18 Мин Бэйэм Тыыммын кулуттарбар – эр дьоҥҥо, дьахталларга даҕаны – ыыттахпына, кинилэр бар дьоҥҥо Мин этэр тылбын тиэрдиэхтэрэ.
19 Үөһэ халлааҥҥа дьиктилэри, аллара сиргэ сөҕүмэр бэлиэлэри – хааны, уоту, будулҕан буруону – көрдөрүөҕүм.
20 Айыы Тойон килбиэннээх улуу Күнэ үүнүөн иннинэ, күн өлбөөдүйэ өлүө, ый хаанныы кыыһыа.
21 Дьэ, оччоҕо Айыы Тойону аатын ааттаан ыҥырбыт киһи барыта быыһаныа“.
22 Израиль дьоно! Бу этэрбин болҕойон истиҥ: Таҥара эһиги көрөргүтүгэр Иисус Назорейга улуу дьайыылары, дьиктилэри, араас бэлиэлэри оҥорторон, Кинини туоһулаан турар. Ону бэйэҕит билэҕит. 23 Таҥара эрдэттэн анаан оҥкуллаабытын курдук, Кинини эһиэхэ тутан биэрбиттэрин эһиги, Таҥараны билбэт омуктарга биэрэн, кириэскэ хам хараҕалатан өлөртөрбүккүт. 24 Ол эрээри Таҥара өлөр өлүү бохсубутун үрэйэн, Кинини тилиннэрбитэ: өлүү Кинини хайдах да бохсон илдьэ хаалар кыаҕа суоҕа. 25 Кини туһунан Давид этэр: „Иннибэр өрүүтүн Айыы Тойону көрөрүм – туохтан да толлон турбатым туһугар, Кини мин уҥа өттүбэр сылдьар. 26 Онтон сүрэҕим өрө тэбэр, уоспар өрөгөй тыллара киирэллэр, төһө да өлөр оҥоһуулаах буолларбын, эрэлим бөҕөргөтөр – 27 миигин анараа дойдуга хаалларыаҥ суоҕа, сибэтиэйиҥ этин-сиинин имирдиэҥ суоҕа. 28 Эн миэхэ олох суолун ыйбытыҥ, онон Бэйэҥ иннигэр туруоран сүрэхпин үөрүүнэн толоруоҥ“.
29 Бырааттарым! Эһиэхэ быһа бааччы этэрбин көҥүллээҥ: өбүгэбит Давид өлбүтэ, хараллыбыт хоруоба биһиэхэ күн бүгүҥҥэ диэри турар. 30 Давид пророк этэ, онон Таҥара Христоһу кини эт-хаан удьуордарыттан бүрүстүөлгэ олордуох буолан андаҕайбытын билэрэ. 31 „Дууһата аадка хаалларыллыбатаҕа, этэ-сиинэ имирэн сүппэтэҕэ“ диэн Христос тиллиэхтээҕин кини эрдэттэн өтө көрөн эппитэ. 32 Дьэ онон Таҥара Кинини, Иисуһу, тилиннэрбитин биһиги бары туоһулуубут. 33 Кини үөһэ, Таҥара уҥа өттүгэр, ылыллан, Аҕата эрэннэрбитин – Сибэтиэй Тыыны – биһиэхэ ылан ыытта. Ону эһиги бу билигин көрдүгүт-иһиттигит. 34-35 Давид бэйэтэ Халлааҥҥа ытта сылдьыбатаҕа гынан баран этэр: „Айыы Тойон мин Тойоммор өстөөхтөргүн үктэл оҥостон олорор гына Эйиэхэ самнаран биэриэхпэр диэри, Мин уҥа өттүбэр олор диэбитэ“ диэн.
36 Онон, Израиль норуота, бигэтик өйдүөх тустааххын: Иисуһу – эһиги кириэскэ тиирэн өлөрбүккүтүн – Таҥара Айыы Тойон уонна Быыһааччы гыммыта».
Апостолларга 3000 кэриҥэ киһи холбоһор
37 Маныаха дьон сүрэхтэригэр ыттаран, Петртан уонна атын Апостоллартан: «Бырааттарбыт, оччоҕо тугу гынабыт?» – диэн ыйыппыттара.
38 Петр эппитэ: «Аньыыгытын билинэн Таҥараҕа эргиллиҥ! Эһиги хас биирдии бэйэҕит – аньыыгытын-буруйгутун бырастыы гыннарар туһугар – Иисус Христос аатыгар сүрэхтэниҥ, оччоҕо эһиги Сибэтиэй Тыын бэлэҕин ылыаххыт. 39 Таҥара тугу эрэннэрбитэ эһиэхэ, эһиги оҕолоргутугар да, ыраах сылдьар да дьоҥҥо – Айыы Тойон Таҥарабыт ыҥырбыт дьонугар – бука барыгытыгар ананар».
40 Уонна да атын элбэх тылынан өйдөтөн: «Бу содур көлүөнэттэн быыһаныҥ», – диэн ыҥырбыта. 41 Онон Петр тылын улгумнук ылыммыт дьон сүрэхтэнэн, ол күн барыта үс тыһыынча кэриҥэ итэҕэйээччи эбиллибитэ.
Итэҕэйээччилэр олохторо
42 Кинилэр Апостоллар үөрэтэллэрин тиһигин быспакка болҕойон истэллэрэ, бука бары бииргэ аһыыллара, бииргэ үҥэллэрэ.
43 Апостоллар Иерусалимҥа
[255] элбэх дьиктини, бэлиэни көрдөрөннөр, хас биирдии киһи ис дууһатыттан Таҥараттан толлор буолбута.
44 Итэҕэйээччилэр биир ньыгыл сомоҕо этилэр, бары уопсай бас билиилээхтэрэ. 45 Баайдарын-дуолларын, бас билиилэрин барытын атыылаан баран, ким туох кыһалҕалааҕынан көрөн үллэрэллэрэ. 46-47 Хас күн аайы биир санаанан Таҥара Дьиэтигэр сылдьаллара, дьиэлэригэр түмсэн килиэп тоһутан, Таҥараны айхаллаан туран истиҥник үөрэ-көтө аһыыллара. Бар дьон кинилэри таптыыра, оттон Айыы Тойон Церковка саҥаттан саҥа быыһанааччылары күннэтэ аҕалан ахсааннарын эбэн иһэрэ.
3
Босхоҥ умнаһыты үтүөрдүү
1 Биирдэ Петрдаах Иоанн иккиэйэҕин Таҥара Дьиэтигэр тоҕус чаастааҕы
[256] үҥүүгэ баран испиттэрэ.
2 Таҥара Дьиэтин «Кэрэ Аан» диэн ааттанар олбуорун аанын аттыгар биир төрүөҕүттэн босхоҥ киһи олороро. Кинини күн аайы, көтөҕөн аҕалан ааҥҥа олордон кэбиһэллэрэ, онно олорон, кини киирэр дьонтон умналыыра.
3 Петрдаах Иоанн киирэн эрэллэрин көрөн, кини ытыһын тоһуйбута.
4 Киһини болҕомтолоохтук көрөн баран, иккиэн: «Биһигини көр эрэ», – диэбиттэрэ.
5 Тугу эрэ биэриэхтэрэ дии санаан, умнаһыт өрө көрө түспүтэ.
6 «Үрүҥ да, кыһыл да көмүһэ суохпун, – диэбитэ Петр, – ол гынан баран туох баардаахпыттан эйиэхэ бэрсэбин: Иисус Христос Назорей аатынан этэбин – туран хаамп!» 7 Уонна уҥа илиититтэн өрө тардан туруорбутугар, икки тобугун сүһүөҕэ эмискэ бөҕөргөөн, киһи тирэҕирэ түспүтэ, 8 ойон туран хаампытынан барбыта; онон, Таҥараны уруйдаан-айхаллаан, кинилэри кытта бииргэ хаамсан, Таҥара Дьиэтигэр дьиэрэҥкэйдээн киирбитэ. 9 Кини Таҥараны айхаллаабытынан хааман киирбитин дьон барыта көрбүтэ. 10 Бу били Кэрэ Аан таһыгар умналыыр босхоҥ үтүөрэн хаалбытын көрөн, олус диэн сөхпүттэрэ-дьулайбыттара.
Соломон колоннадатыгар
11 Үтүөрбүт киһи Петрдаах Иоанны батыһа сылдьарын көрө бэркиһээн, бары кинилэргэ, Соломон колоннадата
[257] диэн сиргэ, саба сырсан кэлбиттэрэ.
12 Маны көрөн, Петр мустубут дьоҥҥо эппитэ: «Израиль дьоно! Биһигини тоҕо дьиктиргээбиттии одуулаһан тураҕыт? Биһиги бэйэбит күүспүтүнэн дуу, үтүөбүтүнэн дуу кинини хаамар гыммыт буолбатахпыт.
13 Аҕаларбыт – Авраам, Исаак уонна Иаков – Таҥаралара Уолун Иисуһу албан аатырдыбыта, оттон эһиги Кинини туттаран тойотторго биэрбиккит, Пилат босхолуурга санаммытын үрдүнэн, Киниттэн киэр хайыспыккыт.
14 Сибэтиэйтэн, Кырдьыксыттан аккаастанан, өлөрүөхсүтү босхолууругар Пилаттан көрдөспүккүт.
15 Эһиги Олох Баһылыгын өлөрбүккүт гынан баран, Таҥара Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбитэ. Кини тиллибитин туоһулара биһиги баарбыт.
16 Бу көрөр, бэркэ билэр ыарыһах киһигитин Иисус аата, Кини биэрбит итэҕэлэ сибилигин, бары көрөн турдаххытына, үтүөртэ.
17 Ол эрээри, бырааттарым, эһиги, тойотторгут курдук, эмиэ билбэккэҕит, итинник быһыыламмыккытын мин өйдүүбүн.
18 Христос эрэйи-буруйу көрүөхтээҕин туһунан Таҥара эрдэттэн Бэйэтин бары пророктарынан этиттэрбитэ ити курдук туолбута.
19 Онон аньыыгыт-хараҕыт сотулларын туһугар, аньыыгытын билинэн, Таҥараҕа эргиллиҥ;
20 оччоҕо Айыы Тойон эһиэхэ биэрэр уоскулаҥ кэмэ кэллэҕинэ, Таҥара эһиэхэ анаабыт Иисус Христоһун ыытыаҕа.
21 Таҥара тугу барытын чөлүгэр түһэрэрин туһунан Бэйэтин сибэтиэй пророктарынан этиттэрбит кэмэ кэлиэр диэри, Христос Халлааҥҥа сылдьыахтаах.
22 Моисей өбүгэлэрбитигэр
[258] этэн турар: „Айыы Тойон Таҥараҕыт, миигин ыыппытын курдук, эһиэхэ бэйэҕит бырааттаргытыттан Пророгу ыытыа. Кини тугу этэрин барытын эһиги толорон иһиэхтээххит.
23 Ол Пророк тылын истибэтэх киһи, норуотуттан туораан, имири эстиэҕэ“.
24 Пророктар – Самуилтан саҕалаан кэлиҥҥи пророктарга тиийэ – бука бары бу күннэр тустарынан иһитиннэрэллэрэ.
25 Оттон эһиги ол пророктар удьуордарынаҕыт, онон Таҥара өбүгэлэргитин кытта оҥорсубут сөбүлэһиитэ эһиэхэ чопчу сыһыаннаах. Бу туһунан Таҥара Авраамҥа: „Сир омуктара бары эн удьуоруҥ өҥөтүнэн үтүө алгыска тиксиэхтэрэ“, – диэн эппитэ.
26 Таҥара Уолун, Иисуһу, тилиннэрэн баран – эһигини хас биирдиигитин аньыыттан-хараттан киэр хайыһыннаран үтүө алгыска тиксэрээри – бастакынан эһиэхэ ыыппыта».
4
Петрдаах Иоанн хаайыллаллар
1 Кинилэр иккиэн норуоту кытта кэпсэтэ турдахтарына, аҕабыыттар, Таҥара Дьиэтин харабылын тойоно уонна саддукейдар тиийэн кэлбиттэрэ. 2 Норуоту үөрэтэллэрин уонна Иисус тиллиитэ өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин кэрэһилиир диэн кэпсииллэрин истэн, улаханнык абаран-сатаран, 3 иккиэннэрин тутан ылбыттара; ол гынан баран киэһэ буолан сарсыардааҥҥа диэри хаайан кэбиспиттэрэ. 4 Таҥара тылын истибиттэр үгүстэрэ итэҕэйбиттэрэ; итэҕэйбит эр дьон биэс тыһыынча кэриҥэ этэ.
Петр синедрион иннигэр тыл этиитэ
5 Сарсыныгар Иерусалимҥа иудей тойотторо, аҕа баһылыктар уонна сокуонньуттар мустубуттара. 6 Анна архиерей, Каиафа, Иоанн, Александр итиэннэ кинилэр атын да хаан-уруу аймахтара бааллара. 7 Кинилэр Апостоллары ортолоругар киллэрэн туран: «Бу туох күүһүнэн, ким аатынан эһиги итини оҥордугут?» – диэн ыйыппыттара.
8 Онуоха Сибэтиэй Тыынынан туолан, Петр эппитэ: «Норуот салайааччылара, Израиль аҕа баһылыктара! 9 Өскөтүн биһигиттэн бүгүн босхоҥ киһиэхэ оҥорбут үтүөбүт туһунан туоһулаһар, кини хайдах үтүөрбүтүн ыйыталаһар эбит буоллаххытына, 10 эһиги да, Израиль норуота да – бары биллэххит буоллун: эһиги кириэскэ тиирэн өлөрбүккүт кэннэ, Таҥара тилиннэрбит Иисус Христос Назорейын аата 11 бу киһини үтүөрдэн, кини эһиги иннигитигэр турар. Иисус туһунан этиллэр: „Эһиги, тутааччылар, киэр бырахпыт тааскыт муннук тутаах тааһа буолла“. 12 Биһигини быыһыыр Киниттэн атын ким да суох; Кини аатыттан ураты – биһиги быыһанарбытыгар бэриллибит атын аат – бу күн сиригэр суох!»
13 Петрдаах Иоанн хорсуннарын көрөн уонна үөрэҕэ суох боростуой дьон буолалларын билэн, аҕа баһылыктар дьиибэргээбиттэрэ гынан баран, Иисуһу кытта бииргэ сылдьыбыттарын сэрэйбиттэрэ. 14 Үтүөрдүбүт киһилэрэ субу турар буолан, синедрион чилиэннэрэ тугу да булан утары эппэтэхтэрэ. 15 Онон синедрионтан тахса түһэллэригэр дьаһайан баран, бэйэлэрэ сүбэлэспиттэрэ: «16 Бу дьону хайдах гынабыт? Илэ-чахчы дьиктини оҥорбуттарын Иерусалим олохтоохторо бука бары билэллэр, ону мэлдьэһэр кыахпыт суох. 17 Аны сурах-садьык норуокка салгыы тэнийиэ, онон Иисус аатын кимиэхэ да ааттаамаҥ диэн сэрэтэн, букатын бобуохха».
18 Апостоллары ыҥыран ылан, аны Иисус аатын төрүт ааттаабакка, им-дьим сылдьалларыгар бирикээстээбиттэрэ. 19 Петрдаах Иоанн эппиттэрэ: «Бэйэҕит санаан көрүҥ, Таҥаратааҕар эһигини ордук истэрбит Таҥара иннигэр төһө сөптөөх буолуой? 20 Биһиги тугу көрбүппүтүн-истибиппитин кэпсээбэккэ сылдьар кыахпыт суох».
21 Оҥорбут дьиктилэрин иһин бар дьон барыта Таҥараны айхаллыыр буолан, буруйдуур тоҕоос булбакка, саанан баран, Апостоллары ыытан кэбиспиттэрэ. 22 Дьиктитик үтүөрбүт киһи сааһа түөрт уонуттан тахсыбыт этэ.
Итэҕэйээччилэр махтанан үҥүүлэрэ
23 Босхолонон баран, Петрдаах Иоанн дьонноругар кэлэн, архиерейдар уонна аҕа баһылыктар туох диэбиттэрин барытын кэпсээбиттэрэ.
24 Ону истэн, бары биир санаанан Таҥараҕа үҥпүттэрэ: «Сири-халлааны, муораны уонна онно баары барытын айбыт Улуу Баһылык Таҥара!
[259] 25 Эн Бэйэҥ кулутуҥ, биһиги өбүгэбит Давид уоһунан Сибэтиэй Тыыны этиппитиҥ: „Тоҕо норуоттар айманаллар, тоҕо омуктар кураанахха куомуннаһаллар?
26 Сир ыраахтааҕылара өрө турдулар, баһылыктар Айыы Тойону уонна Кини Христоһун утары куомуннастылар“.
27-28 Дьэ дьиҥ-чахчы, Эн модун кыаххынан эрдэттэн эппитиҥ туолуон иһин, бу куоракка Ирод, Понтий Пилат, иудейдар, атын да норуоттар Эн Сибэтиэй Уолгун Иисуһу утарса мустубуттар.
29 Онон билигин, Айыы Тойон, кинилэр суоһурҕаналларын көр-иһит уонна биһиэхэ, кулуттаргар, Эн тылгын туохтан да куттаммакка, хорсуннук тиэрдэрбитигэр күүстэ салҕаа,
30 эмтиир-үтүөрдэр илиигин утары уун итиэннэ Сибэтиэй Уолуҥ Иисус аатынан бэлиэлэри, дьиктилэри оҥорон көрдөр!»
31 Үҥэн бүтэллэрин кытта, түмсүбүт дьиэлэрэ дьигиһийэн ылбыта, Сибэтиэй Тыын сүрэхтэрин толорон, бука бары, иҥнэн-толлон турбакка, Таҥара тылын иһитиннэрэн барбыттара.
Итэҕэйээччилэр бырааттыы тапталлара
32 Итэҕэли ылыммыттар бары биир сүрэхтээхтэрэ, биир дууһалаахтара; ким да бэйэтин бас билиитин бэйэм эрэ киэнэ диэбэккэ, барытын бииргэ бас билэн олорбуттара.
33 Апостоллар Айыы Тойон Иисус Христос
[260] тиллибитин туһунан бар дьоҥҥо уһулуччу күүстээхтик туоһулаабыттара; Таҥара Бэйэтин илгэлээх үтүөтүн кинилэргэ өлгөмнүк биэрэрэ.
34 Быстар, кыаммат киһи кинилэргэ суоҕа: ким сирдээх сирин, дьиэлээх дьиэтин атыылаан киллэрбит үптэрин
35 аҕалан, Апостоллар иннилэригэр ууран биэрэллэрэ, ону киһи аайы, туох кыһалҕалаахтарынан көрөн, үллэрэллэрэ.
36 Ол курдук Иосия, Апостоллар Варнава (ол аата «бөҕөргөтөөччү») диэн ааттаабыт киһилэрэ, Кипр арыыттан төрүттээх левит,
37 бас билэр сирдээҕин атыылаан, харчытын аҕалан Апостоллар атахтарыгар ууран биэрбитэ.
5
Ананиялаах Сапфира
1-2 Биир Анания диэн киһи, баайын атыылаан баран, ойоҕунуун Сапфиралыын сүбэлэһэн, үбүн сороҕун кистээбитэ итиэннэ ордугун аҕалан, Апостоллар иннилэригэр уурбута.
3 Онуоха Петр эппитэ: «Анания! Эн, бу хайдах сатанаҕа бэринэн, Сибэтиэй Тыыҥҥа сымыйалыыгын, сириҥ атыытыттан сороҕун кистиигин? 4 Тугу бас билэриҥ барыта бэйэҥ киэнэ этэ, атыылаан ылбыт үбүҥ эмиэ бэйэҥ дьаһалгар киирбитэ буолбат дуо? Уонна хайдах маннык санааҕа кэллиҥ? Эн дьоҥҥо буолбакка, Таҥараҕа сымыйалаатыҥ».
5 Маны истээт, Анания тыына быстан охтон түспүтэ. Бу туһунан истибит эрэ барыта улаханнык куттаммыта. 6 Эдэр уолаттар туран, бокуонньугу таҥаска суулаан, таһааран харайбыттара.
7 Бу кэнниттэн үс чаас ааспытын кэннэ туох буолбутун билэ илик Анания ойоҕо тиийэн кэлбитэ. 8 Петр киниттэн ыйыппыта: «Эт эрэ миэхэ, сиргит атыыта бачча харчыга турбута дуо?»
«Соҕордук, ситиччэҕэ», – диэн дьахтар бигэргэппитэ.
9 «Бу туох буолан эһиги Айыы Тойон Тыынын холоон көрөөрү кигистигит? – диэбитэ Петр. – Көр, бу эргин харайан киирдилэр, эйигин эмиэ таһаарыахтара».
10 Дьахтар эмискэ Петр аттыгар охтон түһэн өлөн хаалбыта. Киирэн кэлбит уолаттар дьахтар өлбүтүн көрөн, таһааран эрин аттыгар харайбыттара. 11 Церковь бүтүннүү уонна бу түбэлтэни истибиттэр бары улуу кутталга ылларбыттара.
Итэҕэйээччилэр ахсааннара үүнэ турар
12 Таҥара Бэйэтин Апостолларынан бар дьоҥҥо үгүс дьиктилэри, элбэх бэлиэлэри көрдөрбүтэ. Итэҕэйээччилэр бары биир санаанан Соломон колоннадатыгар түмсэллэрэ.
13 Атын дьон дьулайан, кинилэргэ холбоһо сатаабатахтара да, норуот кинилэри үтүө тылынан ахтара.
14 Улам-улам үгүс эр дьон, дьахталлар Айыы Тойону ылынан, итэҕэйээччилэр ахсааннара үксээн испитэ.
15 Ыарыһахтары, ааһан иһэр Петр, саатар, күлүгэ түстүн диэн, таһырдьа таһааран от, таҥас тэллэхтэргэ сытыартыыллара.
16 Чугас эргиннээҕи куораттартан киһи бөҕөтө Иерусалимҥа
[261] хотоҕостуу субуспута, ыарыһахтары, быртах тыыннарга буулаппыттары аҕалтыыллара; аҕалбыт дьонноро бары үтүөрэн иһэллэрэ.
Апостоллары хаайаллар
17 Архиерей уонна кинини кытта бииргэ сылдьар саддукей бөлөҕүн дьоно ордугургуу санаан 18 Апостоллары тутан ылан куорат хаайыытыгар уктарбыттара. 19 Онуоха Айыы Тойон Аанньала түүн хаайыы аанын аһан, кинилэри таһаартаан баран, эппитэ: 20 «Барыҥ, Таҥара Дьиэтигэр киирэн норуокка Олох Тылын иһитиннэриҥ».
21 Маныаха Апостоллар сарсыарда эрдэ Таҥара Дьиэтигэр киирэн, үөрэтэн барбыттара. Ол ыккардыгар архиерей уонна кинини кытта бииргэ сылдьааччылар мустан, синедриону уонна Израиль аҕа баһылыктарын барыларын ыҥыртаан баран, хаайыыттан Апостоллары аҕалтара, дьон ыыппыттара.
Синедрион мунньаҕа
22 Үлэһиттэр хаайыыга тиийэн, Апостоллары булбакка, төннөн кэлэн: 23 «Хаайыы үчүгэйдик хатанан турар, харабыллар аантан халбарыйбатахтар, оттон күлүүһү аһан иһирдьэ киирбиппит – ким да суох!» – диэн тыллаабыттара. 24 Маны истэн, архиерейдар уонна Таҥара Дьиэтин харабылын тойоно ол туох буоллаҕай диэн санааҕа түспүттэрэ. 25 Онтон биир киһи кэлэн: «Били хаайбыт дьоҥҥут Таҥара Дьиэтигэр киирэн үөрэтэ тураллар!» – диэн кэпсээбитэ. 26 Онуоха харабыл тойоно үлэһиттэрин илдьэ баран, норуот биһигини тааһынан тамныа диэн куттанан, Апостоллары күһэлэҥэ суох аҕалбыта.
27 Кинилэри аҕалан, синедрион иннигэр туруорбуттарыгар архиерей эппитэ: 28 «Ити Киһи туһунан аны үөрэтимэҥ диэн биһиги эһигини кытаанахтык боппуппут буолбат дуо? Ону истибэккэ, бэйэҕит үөрэххитинэн Иерусалимы биир гына толордугут! Ол Киһи өлбүтүгэр өссө биһигини буруйдаары гынаҕыт».
29 Петр уонна Апостоллар эппиттэрэ: «Биһиги Таҥараҕа ордук бас бэриниэхтээхпит. 30 Эһиги Иисуһу кириэскэ ыйаан өлөрбүккүт эрээри, өбүгэлэрбит Таҥаралара Кинини тилиннэрбитэ. 31 Буруйу-аньыыны билинэн бырастыы гыннарар кыаҕы Израильга бэлэхтиир туһугар, Таҥара Иисуһу Баһылык уонна Быыһааччы гынан үрдэтэн, Бэйэтин уҥа өттүгэр олордубута. 32 Маныаха биһиги да, Таҥара Киниэхэ бас бэринээччилэргэ биэрбит Сибэтиэй Тыына да туоһу буолабыт».
Гамалиил сүбэтэ
33 Кинилэр мантан уордайан, Апостоллары өлөрөргө санаммыттара
[262].
34 Онуоха Гамалиил диэн ааттаах биир фарисей, норуот ытыктыыр сокуонньута, синедрион ортотугар туран, Апостоллары быстах кэмҥэ таһаара түһэллэригэр дьаһал биэрбитэ. «
35 Израильтяннар! – диэбитэ кини. – Бу дьону хайдах гынаргытын маҥнай үчүгэйдик толкуйдаан көрүҥ.
36 Соторутааҕыта, бу эрэ иннинэ, бэйэтин ханнык эрэ улуу киһибин дэнэр Февда өрө тура сылдьыбыта, киниэхэ түөрт сүүсчэкэ киһи холбоспута. Кинини өлөрбүттэрин кэннэ, батыһааччылара бары ыһыллан, суола-ииһэ суох сүппүттэрэ.
37 Февда кэнниттэн, биэрэпис саҕана, Галилеяттан төрүттээх Иуда өрө туран, төһө эмэ киһини бэйэтигэр тардыбыта эрээри, өлбүтүн кэннэ, батыһааччылара бары эмиэ ыһыллыбыттара.
38 Онон билигин эһиэхэ этэбин: бу дьону тыытымаҥ, босхолооҥ. Кинилэр дьыалалара дьон сүбэтинэн, тэрээһининэн эбит буоллаҕына, эһигинэ да суох бэйэтэ тохтуо,
39 оттон Таҥара ыйыытынан буоллаҕына, эһиги кыайан тохтотуоххут суоҕа, хата, өссө Таҥараны утары охсуһар буолан тахсыаххыт».
40 Кини тылын ылыммыттара. Апостоллары ыҥыран ылан кымньыынан таһыйтаран баран, аны Иисус аатын ахталларын бобон туран, босхолообуттара. 41 Апостоллар, Айыы Тойон Иисус аатын иһин кыһарыллар дьолго тиксибиттэриттэн үөрэн-көтөн, синедрионтан тахсан барбыттара. 42 Кинилэр, күн аайы Таҥара Дьиэтигэр да, ыалтан-ыалга да сылдьан үөрэтэллэрин, Иисус Христос туһунан иһитиннэрэллэрин тохтоппотохторо.
6
Маҥнайгы диаконнар
1 Ол саҕана, үөрэнээччилэр ахсааннара үксээн сырыттаҕына, гректии саҥарар еврейдэр ортолоругар «олохтоох еврейдэр күннээҕи аһылык түҥэтигэр биһиги огдооболорбутун көйгөтүтэллэр» диэн киҥир-хаҥыр саҥарсыы буолбута. 2 Онон уон икки Апостол үөрэнээччилэри ыҥыран ылан, эппиттэрэ: «Биһиги Таҥара тылын хаалларан, аһылык тэрээһинигэр охторбут сатаммат. 3 Онон, бырааттарбыт, бэйэҕититтэн Сибэтиэй Тыыны толору ылыммыт, муударай өйдөөх, үтүө ааттаах-суоллаах сэттэ киһини талыҥ. Бу сулууспаны кинилэргэ сүктэриэхпит, 4 оттон бэйэбит тиһигин быспакка үҥүөхпүт, Таҥара тылын иһитиннэриэхпит».
5 Кини этиитин мунньах дьоно биһирээн, итэҕэли уонна Сибэтиэй Тыыны толору ылыммыт Стефан диэн киһини, Филиби, Прохоры, Никанору, Тимону, Пармены уонна Таҥараны итэҕэйбит омук киһитин, Антиохияттан төрүттээх Николайы, талбыттара. 6 Кинилэри Апостоллар иннилэригэр илдьэн, туруорбуттара, Апостоллар үҥэн баран, кинилэргэ илиилэрин уурбуттара.
7 Таҥара тыла Иерусалимҥа улам тэнийэн-тарҕанан, үөрэнээччилэр ахсааннара элбээн испитэ, аҕабыыттартан эмэ бэрт элбэх киһи итэҕэлгэ бас бэриммитэ.
Стефан тутуллуута
8 Оттон итэҕэли уонна Таҥара күүһүн толору ылыммыт Стефан норуокка уһулуччулаах дьиктилэри, сөҕүмэр бэлиэлэри көрдөрбүтэ. 9 «Босхоломмуттар синагогаларын» сорох дьоно (онно Киринея, Александрия, Киликия, Асия иудейдара сылдьаллара) Стефаны кытта мөккүһэн турбуттара; 10 ол эрээри кини муударай өйдөөхтүк, Сибэтиэй Тыынынан салайтаран, этэрин хайдах да утарар кыахтара суоҕа. 11 Онон соруйан хас да киһини кигэн: «Моисейы уонна Таҥараны холуннарарын истибиппит», – дэппиттэрэ. 12 Итиэннэ норуоту, аҕа баһылыктары уонна сокуонньуттары өрө туруоран Стефаны туттаран, синедриоҥҥа илтэрбиттэрэ. 13 Сымыйа туоһулары туруортаан баран: «Бу киһи бииргэм Сибэтиэй Дьиэбитин, Сокуоммутун холуннарар, – диэн этиппиттэрэ. – 14 Ити Иисус Назорей туһунан Кини бу Дьиэни урусхаллыа, биһиэхэ Моисей биэрбит үгэстэрин уларытыа диирин истибиппит».
15 Синедриоҥҥа олорооччулар бука бары Стефаны тонолуппакка одууласпыттара; кинилэр көрдөхтөрүнэ, Стефан сирэйэ Аанньал сирэйин курдуга.
7
Стефан тыл этиитэ
1 Архиерей Стефантан: «Бу чахчыны этэллэр дуо?» – диэн ыйыппыта.
«2 Бырааттарым, аҕа дьонум, этэрбин болҕойон истиҥ! – Стефан этиитин саҕалаабыта. – Биһиги өбүгэбит Авраам өссө Месопотамияҕа эрдэҕинэ, Харраҥҥа көһүөн иннинэ, албан ааттаах Таҥара киниэхэ көстөн: 3 „Сиргиттэн-уоккуттан, аймах-билэ дьоҥҥуттан, аҕаҥ дьиэтиттэн араҕан Мин ыйар сирбэр бар“, – диэн эппит. 4 Ол иһин Авраам халдейдар дойдуларыттан араҕан, Харраҥҥа олохсуйбут. Кэлин, аҕата өлбүтүн кэннэ, Таҥара кинини манна, билигин эһиги олорор сиргитигэр, көһөрөн аҕалбыт. 5 Мантан киниэхэ уллуҥах да саҕа өлбүгэ сири биэрбэтэх гынан баран, Авраам өссө оҕото суох сырыттаҕына, бу сири киниэхэ уонна кини удьуордарыгар биэриэх буолан эрэннэрбит. 6 Таҥара киниэхэ эппит: „Эн удьуордарыҥ туора дойдуга кэлэн, түөрт сүүс сыл устата кулут буолан баттанан олоруохтара. 7 Ол эрээри кинилэри кулут оҥостубут норуот Мин дьүүлбэр туруоҕа. Оттон эн удьуордарыҥ ити дойдуттан тахсан, Миэхэ манна, бу сиргэ, сүгүрүйэр буолуохтара“. 8 Таҥара Авраамы кытта сөбүлэһии оҥорсубутун бэлиэтигэр киниэхэ быһыллыы сиэрин-туомун биэрбит. Ол иһин Авраам, уола Исаак төрөөбүтэ ахсыс күнүгэр, киниэхэ быһыы оҥорбут, оттон Исаак Иаковка, Иаков буоллаҕына уон икки уолаттарыгар оҥорбуттар.
9 Биһиги өбүгэлэрбит ордук санаан, Иосибы Египеккэ атыылаабыттар; ол гынан баран, Таҥара кинини кытта бииргэ буолан, 10 бары ыарахаттартан быыһаан ылан, киниэхэ муударай өйү биэрбит, Египет ыраахтааҕытын – фараонун үтүө сыһыанын бэлэхтээбит. Ыраахтааҕы Иосибы Египет сирин бүтүннүүтүн уонна бэйэтин дьиэтин-уотун дьаһайарга анаабыт.
11 Онтон Египеккэ, Ханаан сиригэр сут туран, улуу кыһалҕа кыһарыйбытыгар, биһиги өбүгэлэрбит эмиэ аһыыр астара быстан хаалбыт. 12 Египеккэ бурдук баар сураҕын истэн, Иаков өбүгэлэрбитин онно ыыппыт. Ол кинилэр Египеккэ маҥнайгы сырыылара эбит. 13 Иккиһин кэлбиттэригэр Иосиф убайдарыгар кинилэр бырааттара буоларын билиммит, онон кини төрдүн-ууһун фараон эмиэ билбит. 14 Иосиф аҕатын Иаковы, туох баар аймахтарын – барыта сэттэ уон биэс киһини бэйэтигэр ыҥыртарбыт, 15 онон Иаков Египеккэ көһөн тиийбит. Иаков да, өбүгэлэрбит да – бары онно олорон өлбүттэр. 16 Уҥуохтарын Сихемҥэ илдьэн, Авраам Сихем киһитин уолаттарыттан үрүҥ көмүскэ атыылаһан ылбыт хоруобугар харайбыттар.
17 Таҥара Авраамҥа андаҕайбыт эрэннэриитэ туолара чугаһаан истэҕин аайы, Египеккэ олорор еврей норуотун ахсаана улам үксээн-үүнэн испит. 18 Онтон Иосибы билбэт саҥа ыраахтааҕы былааска кэлбит. 19 Бу ыраахтааҕы биһиги норуоппутун туора көрөн, ыччаттара быһыннын диэн, саҥа төрөөбүт оҕолорун быраҕан иһэргэ күһэйбит. 20 Ол саҕана Моисей төрөөбүт, кини Таҥара көрүүтүгэр сүрдээх үчүгэй оҕо эбит; оҕо үс ый устата аҕатын дьиэтигэр көрүллүбүт-харайыллыбыт; 21 онтон уолчааны таһырдьа хаалларбыттарыгар, фараон кыыһа, кинини булан ылан, төрөппүт уолун курдук ииппит. 22 Инньэ гынан Моисей Египет бары муудараһын баһылаан, тылынан-өһүнэн да, үлэтинэн-хамнаһынан да уһулуччулаах киһи буола үүнэн тахсыбыт.
23 Түөрт уон сааһын туолуута бырааттарын, Израиль дьонун көрсүөн баҕарар санаа кинини үүйэ-хаайа туппут.
24 Биирдэ Израиль киһитин атаҕастыы туралларын көрөн, кини, ону иэстэһэн, Египет киһитин өлөрөн кэбиспит.
25 Моисей: „Таҥара Израиль дьонун миигинэн босхолоттороору гынарын бэйэм дьонум өйдүөхтэрэ“, – дии санаабыт даҕаны, анарааҥҥылара өйдөөбөтөхтөр.
26 Нөҥүө күнүгэр кинилэр охсуһа сылдьалларын көрөн: „Эһиги бырааттыыларгыт эбээт, уонна баран тоҕо бэйэ-бэйэҕитин атаҕастыыгыт?“ – диэн эйэлэһиннэрэ сатаабыт.
27 Онуоха чугастааҕытын атаҕастыы турар киһи, Моисейы киэр анньан баран: „Ким эйигин биһиэхэ баһылык, судьуйа буол диэбитэй?
28 Биитэр, бэҕэһээ Египет киһитин өлөрбүтүҥ курдук миигин эмиэ өлөрүөххүн баҕараҕын дуу?“ – диэн дьорҕойбут.
29 Маны истэн, Моисей Египеттэн күрээн, Мадиам сиригэр
[263] баран олохсуйбут; кини икки уола онно төрөөбүттэр.
30 Ити курдук түөрт уон сыл ааспыт. Биирдэ киниэхэ Синай хайатын аттынааҕы иччитэх сиргэ умайа турар хатыылаах талах төлөнүгэр Айыы Тойон Аанньала көстүбүт. 31 Моисей, ону дьиктиргээн, сыныйан көрөөрү чугаһаан иһэн, Айыы Тойон саҥатын истибит: 32 „Мин эн өбүгэлэриҥ Таҥаралара – Авраам, Исаак уонна Иаков Таҥарата – буолабын!“ Моисей ис-иһиттэн титирэс буола долгуйан, көрүөн да дьулайбыт. 33 Айыы Тойон киниэхэ эппит: „Бу үктэнэн турар сириҥ сибэтиэй сир, онон сандалияҕын уһул. 34 Мин, норуотум Египет сиригэр атаҕастабылга олорорун көрөн, ыар ынчыгын истэн, кинини босхолоору түһэн кэллим. Онон, хомун, Мин эйигин Египеккэ ыытабын“.
35 Бу Моисейы, ким эйигин биһиэхэ баһылык, судьуйа буол диэбитэй диэн киэр анньыбыт киһилэрин, Таҥара хатыылаах талах быыһыгар көстүбүт Аанньалынан этитэн, баһылык уонна босхолооччу гынан ыыппыт. 36 Бу кини, Моисей, норуотугар, кулуттааһынтан таһааран иһэн, Египет сиригэр, Кыһыл муораҕа уонна иччитэх сиргэ түөрт уон сыл устата дьиктилэри, сөҕүмэр бэлиэлэри көрдөрбүт. 37 Бу кини, Моисей, Израиль дьонугар: „Таҥара миигин туруорбутун курдук, бэйэҕит бырааттаргытыттан эмиэ Пророгу туруоруоҕа, Кинини истээриҥ“, – диэн төлкөлөөбүт. 38 Бу кинилиин, Моисейдыын, иччитэх сиргэ түмсүбүт дьону кытта бииргэ сырыттаҕына, Синай хайатыгар Аанньал кэпсэппит, бу кини биһиги өбүгэлэрбитин кытта бииргэ сылдьыбыт, тыыннаах тыллары ылан биһиэхэ биэрбит; 39 биһиги өбүгэлэрбит бу киниэхэ, Моисейга, бас бэриниэхтэрин баҕарбакка, киэр хайыһан, сүрэхтиин-быардыын төттөрү Египеккэ тардыспыттар. 40 Ааронтан: „Биһигини Египет сириттэн таһаарбыт Моисейбыт туохха түбэспитин билбэппит, онон сирдиир таҥараларда биһиэхэ оҥорон кулу“, – диэн көрдөспүттэр. 41 Итиэннэ ол күннэргэ оҕус эмэгэтин оҥостон баран, онтукаларыгар сиэртибэ биэрэн үөрүү-көтүү, көр-нар бөҕө буолбуттар. 42 Онон Таҥара кинилэртэн киэр хайыһан, халлаан эттиктэригэр сүгүрүйэллэрин бопсо сатаабат буолбут. Бу туһунан пророктар кинигэлэригэр суруллубут: „Израиль норуота! Түөрт уон сыл усталаах-туоратын тухары иччитэх дойдуну кэрийэ сылдьан, эһиги Миэхэ туох бэлэҕи-туһаҕы биэрбиккитий? 43 Эһиги Молох отуутун, Ремфан таҥараҕыт сулуһун – сүгүрүйүөхпүт этэ диэн быһан оҥостубут эмэгэттэргитин – илдьэ сылдьыбыккыт. Онон Мин эһигини Вавилонтан өссө ыраах көһөрөн илдьиэм“.
44 Өбүгэлэрбит иччитэх сиргэ Туоһулааһын Скиниятын илдьэ сылдьыбыттар. Ол Моисейдыын Кэпсэтээччи соруйуутунан, киниэхэ көрдөрүллүбүт холобурга олоҕуран оҥоһуллубут Скиния этэ. 45 Иисус Навины кытта бииргэ сылдьар өбүгэлэрбит Скинияны ылан, Таҥара урут биһиги өбүгэлэрбититтэн кыйдаабыт норуоттарын сирдэригэр аҕалбыттар. Скиния Давид ыраахтааҕылыыр кэмигэр диэри баар эбит. 46 Таҥара тапталын ылбыт Давид, Иаков Таҥаратыгар дьиэ тутаары, көрдөспүт да, 47 дьиэни Соломон туппут. 48 Ол гынан баран, Үрдүк Таҥара киһи туппут дьиэтигэр олорбот, пророк эппитин курдук: „Халлаан – Мин бүрүстүөлүм, 49 сир – атахпын ууран олорор үктэлим. Ханнык бэйэлээх дьиэни эһиги Миэхэ тутуоххутуй, эбэтэр Мин сынньанар сирбин? – диир Айыы Тойон. – 50 Бу баары барытын Мин айбытым буолбат дуо?“
51 Оо, өһөс санаалаах, бүтэй куҥ сүрэхтээх, бүөлэммит кулгаахтаах дьон! Эһиги эмиэ, өбүгэлэргит курдук, мэлдьи Сибэтиэй Тыыны утараҕыт. 52-53 Пророктартан хайаларын эһиги аҕаларгыт сойуоласпатахтарай? Кинилэр бэл Кырдьыксыт кэлэрин өтө көрөн эппит дьону өлөрбүттэрэ. Оттон эһиги – Таҥара Аанньаллара эһиэхэ тиэрдибит Сокуоннарын ылан баран тутуспатах дьон – Кырдьыксыты таҥнаран биэрэн өлөрбүккүт!»
Стефан өлүүтэ
54 Маны истэн, кинилэр уордайбыт уохтарыгар хабырынан ылбыттара. 55 Сибэтиэй Тыыны толору ылыммыт Стефан Халлааны анааран, Таҥара кэрэмэн килбиэнин уонна Таҥара уҥа өттүгэр турар Иисуһу көрөн, 56 эппитэ: «Халлаан арыллыбытын, Киһи Уола Таҥара уҥа өттүгэр турарын көрөбүн».
57 Бары үөгүлэһэ түһээт, кулгаахтарын саба туттубуттара уонна кинини, күргүөмүнэн саба түһэн, 58 куорат таһыгар таһааран, тааһынан илдьи тамнаабыттара. Туоһулара таҥастарын Савл диэн эдэр уол турар сиригэр устан бырахпыттара.
59 Стефан, тааһынан быраҕаттыы турдахтарына: «Айыы Тойон Иисус, дууһабын ыл, – диэн үҥэ-көрдөһө турбута, 60 онтон сөһүргэстии түһэн күүһүн муҥунан, – Айыы Тойон, бу аньыыларын бырастыы гын!» – диэн саҥа аллайан баран, тыына быстыбыта.
8
Савл христианнары сойуолуур
1 Савл Стефаны өлөрбүттэрин сөпсүүр этэ.
Бу күнтэн ыла Иерусалимнааҕы церковь улууканнаах сойуолааһыҥҥа түбэспитэ, онон Апостоллартан ураты атын дьон бары Иудея, Самария дэриэбинэлэринэн тарҕаспыттара. 2 Стефан уҥуоҕун Таҥараҕа бэриниилээх дьон көтөхпүттэрэ, кинини аһыйан ытабыл-соҥобул бөҕө буолбута.
3 Оттон Савл церковы муҥнуура: дьиэттэн дьиэҕэ киирэ-киирэ, эр дьону, дьахталлары, соһоттоон таһааран, хаайыыга быраҕаттыыра.
Самарияҕа Евангелиены иһитиннэрии
4 Тарҕанан барбыт дьон Таҥара тылын сир-сир аайы сылдьан иһитиннэрэллэрэ. 5 Филипп Самария куоратыгар кэлэн, Христос туһунан кэпсээбитэ. 6 Кини этэр тылын иһитиннэрэн, араас дьиктини көрдөрөн, дьон-сэргэ болҕомтотун түмэ тарпыта. 7 Быртах тыыҥҥа буулаппыт үгүс дьонтон тыыннар үөгүлэспитинэн тахсан бараллара, элбэх босхоҥ, доҕолоҥ киһи үтүөрбүтэ. 8 Бу куоракка улуу үөрүү буолбута.
9 Манна уруккуттан Самария норуотун абынан-хомуһунунан сөхтөрөр Симон диэн биир улуутумсуйар киһи баара. 10 Кини этэрин бары, кыратыттан улаханыгар тиийэ, сэргээн истэн: «Таҥара сүдү күүһэ диэн дьэ бу кини сылдьар!» – дэһэллэрэ.
11 Өр кэм устата хомуһунунан сөхтөрөн, дьон кинини истэр этилэр. 12 Онтон Таҥара Саарыстыбатын уонна Иисус Христос туһунан Евангелиены иһитиннэрэр Филиби итэҕэйэн, бары – эр дьон да, дьахталлар да – сүрэхтэммиттэрэ. 13 Симон бэйэтэ эмиэ итэҕэйбитэ, сүрэхтэнэн баран, Филиби батыһа сылдьар буолбута, кини сүдү күүстээх дьайыыларын, дьиктилэрин олус сөҕө көрөрө.
14 Самария олохтоохторугар, Таҥараны ылыммыттарын истэн, Иерусалимҥа баар Апостоллар Петрдаах Иоанны ыыппыттара; 15 кинилэр кэлэн итэҕэйээччилэр, Сибэтиэй Тыыны ылыналларын туһугар, үҥпүттэрэ. 16 Тыын бу дьоҥҥо өссө түһэ илигэ, кинилэр Айыы Тойон Иисус аатыгар сүрэхтэммит эрэ этилэр. 17 Петрдаах Иоанн илиилэрин уурбуттарыгар, кинилэр Сибэтиэй Тыыны ылыммыттара.
18 Апостоллар илиилэрин уурдахтарына, Таҥара Тыына бэриллэрин көрөн, Симон харчылаах кэлэн 19 эппитэ: «Илиибин уурбут киһим Сибэтиэй Тыыны ыларын туһугар, Миэхэ эмиэ, маннык кыахта кулуҥ эрэ».
«20 Таҥара бэлэҕин харчыга атыылаһарга санаммытыҥ иһин, көмүскүн туппутунан өлүөҥ, – диэбитэ Петр. – 21 Биһиги сулууспабытыгар эн ханнык да кыттыгаһыҥ, кыттар быраабыҥ да суох: маныаха сөбө суох сүрэхтээххин Таҥара көрөн турар. 22 Онон бу аньыыгын билинэн Айыы Тойонтон көрдөс, оччоҕо, баҕар, ити санааҕын бырастыы гыныаҕа. 23 Эн, аһыы үөһүнэн туолаҥҥын, аньыыга бохсуттарбыккын».
24 Онуоха Симон: «Бу эппиккититтэн биирэ да туолбатын туһугар, Айыы Тойонтон мин туспар көрдөһүҥ», – диэбитэ.
25 Апостоллар кэрэһиттээн, Айыы Тойон тылын иһитиннэрэн баран, Иерусалимнаабыттара, аара элбэх Самария дэриэбинэлэригэр сылдьан, Евангелиены иһитиннэрбиттэрэ.
Филипп уонна Эфиопия үрдүк сололооҕо
26 Филипкэ Айыы Тойон Аанньала эппитэ: «Туран Иерусалимтан Газаҕа барар соҕуруу суолга тиий». (Билигин бу суолунан сылдьыбаттар.)
27 Филипп туран ол суол диэки баран испитэ. Арай көрдөҕүнэ: биир аттакы эфиоп, Эфиопия Кандакиятын
[264] (атыннык эттэххэ, сарыыссатын) хааһынатын тутар үрдүк сололоох үлэһитэ, Таҥараҕа үҥэн-сүгүрүйэн баран,
28 Иерусалимтан төннөн иһэрэ. Кини колесницаҕа олорон, Исайя пророгу ааҕа иһэрэ.
29 Тыын Филипкэ: «Колесницаҕа чугаһаан аргыстаһан бар», – диэбитэ.
30 Филипп ситэн кэлэн, киһи Исайя кинигэтин саҥа таһааран ааҕарын истэн: «Тугу ааҕаргын өйдүүгүн дуо?» – диэн ыйыппыта.
31 «Киһи быһаарыыта суох хантан өйдүөмүй?» – диэбитэ анарааҥҥыта, уонна Филиби колесницаҕа тахсан сэргэстэһэ олороругар ыҥырбыта. 32 Кини Суруйуулартан маннык кэрчиги ааҕа иһэрэ: «Кинини, бараан курдук, өлөрө илдьибиттэрэ; түү кырыйааччы иннигэр бараан оҕото чуумпуран турарыныы, Кини ылы-чып турбута. 33 Кинини атаҕастаабыттара, кырдьыгынан сууттаабатахтара. Олорор олоҕун сиртэн араарбыттара – оччотугар Кини удьуордарын туһунан ким кэпсиэҕэй?»
34 Аттакы Филиптэн ыйыппыта: «Көрдөһөбүн, быһаар эрэ, пророк бу ким туһунан этэрий: бэйэтин туһунан дуу, атын ким эрэ туһунан дуу?»
35 Онуоха Филипп, Суруйуулар бу кэрчиктэриттэн саҕалаан, Иисус туһунан кэпсээбитэ. 36 Ол ыккардыгар, айаннаан, уулаах сиргэ тиийэн кэлбиттэрэ. «Хор, бу уу баар эбит. Мин сүрэхтэнэрбин туох мэһэйдиирий?» – диэбитэ аттакы.
37 Филипп эппитэ: «Ис сүрэххиттэн итэҕэйэр буоллаххына, сүрэхтэниэххин сөп».
Киһи хоруйдаабыта: «Иисус Христос Таҥара Уола диэн итэҕэйэбин»
[265].
38 Уонна колесницаны тохтоторго дьаһайбыта. Филиптээх аттакы иккиэн ууга киирбиттэрэ; Филипп кинини сүрэхтээбитэ.
39 Ууттан тахсыбыттарыгар аттакыга Сибэтиэй Тыын түһэн киирбитэ
[266], оттон Филиби Айыы Тойон Аанньала илдьэ барбыта. Аттакы кинини хараҕын далыттан сүтэрэн да кэбистэр, салгыы үөрэ-көтө айанныы турбута.
40 Филипп буоллаҕына Азокка баар буолан хаалбыта; Кесарияҕа тиийиэр диэри, сылдьыбыт куораттарыгар барыларыгар Евангелиены иһитиннэрэ испитэ.
9
Савл итэҕэли ылыныыта
1 Савл, өссө да өһүнэн-сааһынан тыынан, Айыы Тойон үөрэнээччилэрин өлөртүөх буолан суоһурҕанан, архиерейга кэлбитэ: 2 киниттэн көрдөһөн, бу үөрэҕи тутуһааччылары буллар эрэ – эр киһи буоллун, дьахтар буоллун – барыларын кэлгийэн Иерусалимҥа аҕаларын көҥүллүүр суругу Дамаск синагогаларын аатыгар суруйтаран ылбыта. 3 Дамаска чугаһаан истэҕинэ, аара суолга эмискэ халлаантан киниэхэ сырдык сандаара түспүтэ. 4 Кини сиргэ охтон түһэн баран: «Савл, Савл, тоҕо Миигин сойуолаһаҕын?» – диир саҥаны истибитэ.
5 «Кимҥиний Эн, Айыы Тойон?» – диэн ыйыппыта Савл.
Онуоха Айыы Тойон эппитэ: «Мин эн сойуолаһар Иисуһуҥ буолабын
[267]. Үөрбэни утары барарыҥ эйиэхэ ыарахан буолуо».
6 Савл титирэстиэр диэри, уолуйа куттанан ыйыппыта: «Айыы Тойон, тугу оҥор диэн дьаһайаҕын?»
Онуоха Айыы Тойон: «Туран куоракка тиий, тугу гынаргын онно этиэхтэрэ», – диэбитэ.
7 Аргыстара сөҕөн тылларыттан маппыттара: саҥа иһиллэрэ эрээри, ким да баара көстүбэт этэ. 8 Савл турбута – арай хараҕа тугу да көрбөт буолан хаалбыт этэ. Онон кинини, илиититтэн сиэтэн, Дамаска илдьибиттэрэ. 9 Үс күн устата кини икки хараҕынан көрбөт буолбута, тугу да аһаабатаҕа да, испэтэҕэ да.
10 Дамаска Анания диэн Иисус үөрэнээччитэ баара; арай кини көрүү көрдөҕүнэ, Айыы Тойон: «Анания!» – диэн ыҥырбыта.
«Бу баарбын, Айыы Тойонум!» – дии түспүтэ кини.
11 Онуоха Айыы Тойон эппитэ: «Туран Көнө диэн ааттанар уулуссаҕа таҕыс; онно Иуда дьиэтигэр тиийэн, Савл диэн Тарс куораттан кэлэ сылдьар киһини ыйыт. Кини билигин үҥэ турар; ол үҥэ туран, 12 Анания диэн киһи кэлэн, хараҕынан көрөр буоларын туһугар, киниэхэ илиитин уурбутун көрдө».
13 Анания буоллаҕына эппитэ: «Айыы Тойон! Ол киһи Иерусалимҥа Эн сибэтиэйдэргэр төһөлөөх куһаҕаны оҥорбутун мин үгүс дьонтон истэн турабын; 14 манна даҕаны кини Эн ааккын ааттааччылары тутарга архиерейдартан көҥүл ылан кэлбитэ».
15 Айыы Тойон эппитэ: «Кини – Мин Бэйэм ааппын араас норуоттарга, ыраахтааҕыларга уонна Израиль норуотугар иһитиннэрэргэ талан ылбыт киһим. Онон баран эт. 16 Мин аатым туһугар төһө муҥнаныахтааҕын Бэйэм киниэхэ көрдөрүөҕүм».
17 Анания баран, ол дьиэҕэ киирэн, Савлга илиитин ууран туран эппитэ: «Быраатым Савл! Эн көрөр буоларыҥ, Сибэтиэй Тыыны толору ылынарыҥ туһугар, эйиэхэ миигин Айыы Тойон – кэлэн истэххинэ, суолгар көстүбүт Иисус – ыытта». 18 Савл, сонно хараҕыттан балык хатырыга түһэр курдук гынаатын, эмискэ көрөр буолан хаалбыта; онон туран сүрэхтэнэн баран, 19 аһаан сэниэ киллэриммитэ.
Савл Дамаска Евангелиены иһитиннэрэр
20 Савл үөрэнээччилэри кытта Дамаска хас да күн буолбута; уталыппакка, синагогалары кэрийэ сылдьан, Иисус туһунан, Кини Таҥара Уола буолар диэн иһитиннэрэн барбыта. 21 Истибиттэр бука бары дьиибэргииллэрэ: «Иисус аатын ааттааччылары Иерусалимҥа сойуоласпыт кини буолбатах этэ дуо? Манна даҕаны кинилэри архиерейдарга тутаттаан илдьээри кэлбитэ буолбат дуо?»
22 Савл улам бөҕөргөөн, Иисус дьиҥ Христос буоларын дакаастаан, Дамаска олорор иудейдары муннукка ыкпыта.
Савл өлөртөн быыһанар
23 Онтон ыла балайда кэм ааспыта. 24 Иудейдар, сүбэлэһэн баран, Савлы өлөрөргө санаммыттара. Ол гынан баран тугу соруммуттарын Савл билбитэ: кинини өлөрөөрү, куораттан тахсар ааны күннэри-түүннэри маныыллара. 25 Ол иһин үөрэнээччилэр түүн кинини, тымтайга олордон баран, куорат истиэнэтин тас өттүгэр түһэрбиттэрэ.
Савл Иерусалимҥа сырыыта
26 Савл Иерусалимҥа кэлэн үөрэнээччилэргэ холбоһо сатаабыта да, бары киниттэн куттанар этилэр, үөрэнээччи буолбутун ким да итэҕэйбэтэҕэ. 27 Онон Варнава, кинини Апостолларга илдьэ кэлэн, Савл, Дамаска баран иһэн Айыы Тойону көрбүтүн, Айыы Тойон киниэхэ тугу эппитин, кини, Дамаска сылдьан, Иисус аатын хорсуннук иһитиннэрбитин кэпсээбитэ. 28 Онон Савл аны кинилэрдиин бииргэ сылдьар буолбута, уонна туохтан да чаҕыйбакка, Иерусалим устун сылдьан, Айыы Тойон Иисус аатынан үөрэтэрэ. 29 Грек тыллаах еврейдэр, Савлы, утарыласпытын иһин, өлөрөргө санаммыттара. 30 Ону билэн, бырааттара Савлы Кесарияҕа илдьибиттэрэ, онтон Тарска ыыппыттара.
31 Иудея, Галилея уонна Самария устун баар церковтарга
[268] уоскулаҥ кэмэ үүммүтэ. Кинилэр улам үүнэн-бөҕөргөөн, Айыы Тойону дириҥник ытыктыыр, Киниттэн толлор буоланнар, Сибэтиэй Тыын көмөтүнэн ахсааннара элбии турбута.
Эней уонна Тавифа
32 Петр сир-сири кэрийэн Лиддаҕа олорор сибэтиэйдэргэ
[269] тиийэн кэлбитэ.
33 Онно босхоҥноон сыппыта аҕыс сыл буолбут Эней диэн киһини көрсүбүтэ.
34 «Эней! Иисус Христос эйигин үтүөрдэр, туран тэллэххин хомуй», – диэбитэ Петр. Эней сонно туран кэлбитэ. 35 Лидда, Сарон олохтоохторо бука бары, маны көрөн, Айыы Тойоҥҥо эргиллибиттэрэ.
36 Иоппияҕа
[270] биир Тавифа (Серна) диэн ааттаах үөрэнээччи дьахтар баара, кини өрүү үтүөнү оҥороро, дьадаҥыларга көмөлөһөрө.
37 Ол күннэргэ Тавифа ыалдьан өлөн хаалбыта. Кинини сууйан баран, үөһээ хоско сытыарбыттара.
38 Лидда Иоппияттан чугас, онон Петр Лиддаҕа баарын истэн, үөрэнээччилэр суһаллык кэлэ оҕустун диэн икки киһинэн илдьит ыыппыттара.
39 Петр ол дьону кытта барсыбыта; тиийбитигэр кинини үөһээҥҥи хоско таһаарбыттара; онно огдооболор төгүрүйэн туран, ытыы-ытыы, Серна тыыннааҕар тикпит ырбаахыларын, онтон да атын таҥаһын көрдөрбүттэрэ.
40 Петр барыларын хостон таһааран баран, сөһүргэстээн туран Таҥараҕа үҥпүтэ, онтон бокуонньукка туһаайан: «Тавифа, тур!» – диэбитэ. Дьахтар хараҕа аһыллан, Петры көрөн баран, оронугар олоро түспүтэ. 41 Петр, киниэхэ илиитин уунан, турарыгар көмөлөспүтэ уонна итэҕэйээччилэри, огдообо дьахталлары барыларын ыҥыран ылан, Тавифаны кинилэр иннилэригэр туруорбута. 42 Бу сурах Иоппияны биир гына тарҕанан, бэрт үгүс киһи Айыы Тойону итэҕэйбитэ. 43 Петр Иоппияҕа Симон имииһиккэ элбэх хоммута.
10
Петр уонна Корнилий
1 Кесарияҕа биир Корнилий диэн киһи баара. Кини Италия когортатын сотнига этэ. 2 Корнилий дьиэтин кэргэттэрин барыларын кытта Таҥараны итэҕэйэрэ, Киниттэн толлоро; дьадаҥыларга өлгөмнүк көмөлөһөрө, өрүүтүн үҥэ сылдьара. 3 Биирдэ тоҕус чаас саҕана, Корнилий көрдөҕүнэ, Таҥара Аанньала кини дьиэтигэр киирэн: «Корнилий!» – диэн ыҥырбыта.
4 Кини, Аанньалы көрөн, куттанан: «Тугуй, Айыы Тойон?» – дии түспүтэ.
Аанньал эппитэ: «Таҥара эн үҥпүт үҥүүгүн, дьоҥҥо көмөҕүн өйдөөн кэллэ. 5 Онон билигин Иоппияҕа дьону ыытан, Петр диэн ааттанар Симоны ыҥыртар. 6 Кини билигин муора кытыытыгар дьиэлээх биир Симон диэн имииһиккэ ыалдьыттаан олорор. Эһиги бүтүн дьиэ кэргэнинэн быыһанар тылгытын эйиэхэ кини этиэҕэ».
7 Кэпсэппит Аанньала барбытын кэннэ, Корнилий икки чаҕарын уонна Таҥараны итэҕэйэр буойунун ыҥыран ылбыта; 8 итиэннэ кинилэри, барытын быһааран биэрэн баран, Иоппияҕа ыыппыта.
Петр дьиктини көрүүтэ
9 Нөҥүө күнүгэр, кинилэр айаннаан куоракка чугаһаан истэхтэринэ, алта чаас саҕана
[271] Петр дьиэ үрдүгэр үҥэ тахсыбыта.
10 Кини эмискэ аччыктаан аһыан баҕаран кэлбитэ. Аһы бэлэмнии сырыттахтарына, иһиттэн көтөҕүллэн,
11 Халлаан арыллан турарын көрбүтэ: Халлаантан түөрт муннуга баайыылаах кэтит таҥас курдук туох эрэ иһит сиргэ түһэн эрэрэ;
12 иһиккэ сир үрдүгэр баар кыыл-сүөл, эриэн үөн эгэлгэтэ, кынаттаах көтөр арааһа хааламмыт этэ.
13 «Петр, туран, мантан өлөрөн сиэ!» – диэн ыҥырар саҥа иһиллибитэ.
14 «Суох, туох да иһин сиэбэппин, Айыы Тойон. Мин хаһан даҕаны быртаҕы, кирдээҕи сиэбэтэҕим», – диэбитэ Петр.
15 Били саҥа киниэхэ иккистээн эппитэ: «Таҥара ыраастаабытын кирдээх диэмэ».
16 Бу маннык саҥа үстэ иһиллибитин кэннэ, иһит төттөрү
[272] Халлааҥҥа тахсыбыта.
17 Кини, бу туох суолталаах көстүү буолуой диэн толкуйга түһэн олордоҕуна, били Корнилий ыыппыт дьоно, имииһит Симон дьиэтин ыйдаран, олбуорун ааныгар кэлэн, тохтообуттара.
18 «Петр диэн ааттаах Симон манна баар дуо?» – диэн хаһыытаабыттара.
19 Тугу көрбүтүн өйдүү-төйдүү сатыы олордоҕуна, Тыын Петрга: «Көр, ол үс киһи эйигин көрдүү сылдьаллар, – диэбитэ. – 20 Аллара түһэн, кыратык да саараҥнаабакка, ити дьоннуун барыс – кинилэри эйиэхэ Мин ыыппытым».
21 Кини, аллара түһэн, Корнилий ыыппыт дьонугар: «Көрдүүр киһигит бу баарбын, – диэбитэ. – Туох соруктаах кэллигит?»
22 Анарааҥҥылар эппиттэрэ: «Биһигини Корнилий сотник ыытта. Корнилий Таҥараттан толлор үтүөкэн киһи, иудей норуота кинини сөбүлүүр. Сибэтиэй Аанньал киниэхэ: „Петры дьиэҕэр ыҥыран этэр тылын иһит“, – диэн соруйбут үһү». 23 Петр дьону, дьиэҕэ ыҥыран киллэрэн, күндүлээбитэ.
Корнилий дьиэтигэр
Нөҥүө күнүгэр Петр кинилэри кытта айаҥҥа туруммута; сорох Иоппиятааҕы бырааттара эмиэ барсыбыттара. 24 Сарсыныгар Кесарияҕа кэлбиттэрэ. Корнилий, урууларын-аймахтарын, чугас доҕотторун мунньан, күүтэн олороро. 25 Петр дьиэҕэ киирэн истэҕинэ, Корнилий утары кэлэн, сөһүргэстии түһэн, сүгүрүйбүтэ.
26 Петр кинини туруоран: «Тур, доҕор, мин эмиэ киһибин ээ», – диэбитэ.
27 Иккиэн, кэпсэтэ-кэпсэтэ, дьиэҕэ киирбиттэрэ: элбэх киһи мустан олороро. 28 Петр кинилэргэ эппитэ: «Иудей киһитэ атын омук дьонун кытта чугасаһара, кинилэргэ сылдьара бобулларын эһиги билэҕит; ол эрээри Таҥара миэхэ кими да кирдээх, куһаҕан дии санаама диэн эппитэ. 29 Онон ыҥырбыккытыгар мин биир тылы утары эппэккэ кэллим. Миигин туох дьыалаҕа ыҥыртардыгыт?»
30 Корнилий кэпсээбитэ: «Түөрт хонуктааҕыта, эмиэ баччаҕа диэри постанан баран
[273], тоҕус чааска дьиэбэр үҥэ турдахпына, арай иннибэр сандаархай таҥастаах киһи көстөн кэлэн эттэ: „
31 Корнилий, мэлииппэҥ тиийдэ, дьадаҥыларга көмөҕүн Таҥара өйдөөн кэллэ,
32 онон Иоппияҕа киһитэ ыытан Симон Петры ыҥыртар; кини муора кытылыгар имииһит Симон дьиэтигэр ыалдьыттыы олорор; кини, кэлэн, эйиэхэ барытын этиэҕэ
[274]“.
33 Мин сонно эйигин ыҥыртара ыыппытым. Дьэ онон кэлбитиҥ олус үчүгэй. Таҥара
[275] эйиэхэ тугу соруйбутун сиһилии истээри, билигин бу биһиги Кини иннигэр турабыт».
Петр тыл этиитэ
«34 Таҥара кими да чорбоппотун дьэ дьиҥ-чахчы биллим, – диэн саҕалаабыта Петр этэр тылын. – 35 Таҥара хайа да норуокка Киниттэн толлор, кырдьыгы тутуһар дьону сөбүлүүр. 36 Кини, Иисус Христос биэрэр эйэтин туһунан Евангелиены иһитиннэртэрэн, Израиль норуотугар Бэйэтин тылын тиэрдибитэ. Туох баар барытын Айыы Тойоно Иисус буолар. 37-38 Иоанн сүрэхтэнэргэ ыҥырбытын кэнниттэн, Галилеяттан саҕалаан бүтүн Иудея устун туох буолбутун эһиги бэйэҕит билэҕит: Таҥара Назарет Иисуһун Сибэтиэй Тыынынан уонна сүдү күүһүнэн бэлиэтээбитэ, Кини, Таҥараны кытта бииргэ буолан, сир-сир аайы үтүөнү оҥороро, адьарайга бохсуттарбыттары барыларын үтүөрдэрэ. 39 Иисус Иудея дойдутугар уонна Иерусалимҥа тугу оҥорбутун туоһулара бу биһиги баарбыт. Онтон Кинини кириэскэ ыйаан өлөрбүттэрэ. 40-41 Өлбүтэ үһүс күнүгэр Таҥара Кинини тилиннэрэн баран, норуокка барытыгар буолбакка, Бэйэтэ эрдэттэн талан ылбыт туоһуларыгар эрэ, ол аата өлөн баран тиллибитин кэннэ, Кинилиин бииргэ аһаан-сиэн сылдьыбыт дьоҥҥо – биһиэхэ эрэ – көрдөрбүтэ. 42 Уонна Кини тыыннаахтары да, өлбүттэри да дьүүллүүргэ анаабыт Судьуйата Иисус буоларын дьоҥҥо иһитиннэрэрбитигэр, туоһулуурбутугар соруйбута. 43 Пророктар бары Кини туһунан туоһулууллар: Иисуһу итэҕэйэр ханнык баҕарар киһи аньыыта-буруйа Кини аатынан бырастыы буолуоҕа».
Омуктар Сибэтиэй Тыыны ылыналлар
44 Петр өссө этэн бүтэ илигинэ, кинини истээччилэргэ барыларыгар Сибэтиэй Тыын киирбитэ. 45-46 Петры кытта кэлсибит итэҕэйэр еврейдэр бу дьон, араас атын тылларынан саҥаран, Таҥараны айхаллыылларын истэн, Сибэтиэй Тыын бэлэҕэ атын омуктарга эмиэ бэриллибитин көрөн, олус сөхпүттэрэ. Онуоха Петр эппитэ: 47 «Сибэтиэй Тыыны эмиэ биһиги курдук ылыммыт дьон уунан сүрэхтэнэллэрин ким туорайдаһыан сөбүй?»
48 Инньэ диэн баран Иисус Христос аатыгар сүрэхтэнэллэригэр соруйбута. Кинилэр Петртан өссө да аҕыйах хонукка хаала түс диэн көрдөспүттэрэ.
11
Петр Иерусалим церковыгар тыл этэр
1 Таҥара тылын омуктар эмиэ ылыммыттарын Апостоллар уонна Иудея итэҕэйээччилэрэ истибиттэрэ. 2-3 Петр Иерусалимҥа кэлбитигэр итэҕэйбит еврейдэр кинини: «Эн баран, быһыллыбатах дьону кытта бииргэ аһаабыккын», – диэн хомуруйбуттара.
4 Туох буолбутун Петр кинилэргэ саас-сааһынан кэпсээн барбыта: «5 Мин Иоппия куоракка, үҥэ тураммын, ис-испиттэн өрө көтөҕүллэн кэлбитим. Ол туран көрдөхпүнэ, арай, түөрт муннугуттан тиирэ тардыллыбыт улахан таҥаска майгынныыр туох эрэ иһит халлаантан түһэн кэлэн аттыбар тохтообута. 6 Иһин өҥөйөн көрбүтүм: онно түөрт атахтаах арааһа, адьырҕа кыыллар, эриэн үөннэр, көтөрдөр бааллара. 7 Арай онтон саҥа иһиллэн: „Тур, Петр, мантан өлөрөн сиэ“, – диэбитэ.
8 „Суох, Айыы Тойон, туох да быртах, кирдээх мин айахпар хаһан да киирэ илик“, – диэн хоруйдаабытым.
9 „Таҥара ыраастаабытын кирдээх диэмэ“, – били саҥа халлаантан иккиһин иһиллибитэ.
10 Бу курдук үс төгүл хатыламмыта, онтон барыта халлааҥҥа төттөрү тахсан барбыта.
11 Арай сонно мин олорор дьиэм
[276] иннигэр Кесарияттан сорукка ыыппыт үс киһилэрэ кэлэн тохтообуттара.
12 Тыын кинилэрдиин саараҥнаабакка барсарбар эппитэ. Миигин кытта бу алта бырааттарым барсыбыттара. Баран киһибит дьиэтигэр киирбиппит.
13-14 Хаһаайыммыт дьиэтин иһигэр сибэтиэй Аанньалы көрбүтүн, Аанньал киниэхэ „Иоппияҕа дьонно ыытан, Петр диэн ааттанар Симоны ыҥыртар, кини эйиэхэ бэйэҕин уонна дьиэ кэргэҥҥин бүтүннүүтүн быыһыыр тыллары этиэҕэ“ диэн эппитин кэпсээбитэ.
15 Мин саҥардыы кэпсээн эрдэхпинэ, урут биһиэхэ курдук, Сибэтиэй Тыын кинилэргэ эмиэ түһэн киирбитэ. 16 Онуоха мин: „Иоанн уунан сүрэхтиирэ, эһиги буоллаҕына Сибэтиэй Тыынынан сүрэхтэниэххит“, – диэн Айыы Тойон урут биһиэхэ этэрин өйдөөн кэлбитим. 17 Өскөтүн Таҥара биһиэхэ, Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэйбиттэргэ, биэрбит бэлэҕин кинилэргэ эмиэ бэлэхтиир буоллаҕына, Таҥараҕа мэһэйдэһэр ол мин кимминий?»
18 Кинилэр маны истэн уоскуйан: «Ол аата омуктар олоххо тиксэллэрин туһугар, аньыыны билинэр кыах кинилэргэ эмиэ бэлэхтэммит буоллаҕа», – диэн Таҥараҕа айхал эппиттэрэ.
Антиохия христианнара
19 Стефан өлбүтүн кэннэ саҕаламмыт сойуолааһынтан куоппут дьон Финикияҕа, Кипргэ уонна Антиохияҕа тиийбиттэрэ. Кинилэр Таҥара тылын еврейдэргэ эрэ иһитиннэрэллэрэ. 20 Ол эрээри сорохторо, Кипртэн, Киринеяттан төрүттээхтэрэ, Антиохияҕа кэлэн, Айыы Тойон Иисус туһунан атын омуктарга кэпсээбиттэрэ. 21 Айыы Тойон күүстээх илиитинэн көмөлөһөн, үтүмэн үгүс киһи, итэҕэли ылынан, Айыы Тойоҥҥо эргиллибитэ.
22 Бу туһунан сурах Иерусалим церковыгар тиийбитигэр кинилэр Варнаваны Антиохияҕа барарга сорудахтаабыттара. 23 Варнава онно тиийэн, Таҥара кинилэргэ биэрбит илгэлээх үтүөтүн көрөн, үөрбүтэ уонна барыларын ис сүрэххититтэн Айыы Тойоҥҥо итэҕэллээх буолуҥ диэн ыҥырбыта. 24 Кини Сибэтиэй Тыыны уонна итэҕэли толору ылыммыт үтүөкэн киһи этэ, онон бэрт элбэх киһи Айыы Тойоҥҥо кэлбитэ.
25 Бу кэнниттэн Варнава Савлы көрдүү Тарска аттаммыта, кинини, онтон булан ылан, Антиохияҕа илдьэ барбыта. 26 Кинилэр сылы быһа церковка сылдьан, элбэх дьону мунньан үөрэппиттэрэ. Үөрэнээччилэр «христианнар» диэн аан бастаан Антиохияҕа ааттаммыттара.
27 Ол саҕана Антиохияҕа Иерусалимтан пророктар кэлбиттэрэ. 28 Олортон биирдэстэрэ, Агав диэн ааттаах киһи, туран, Сибэтиэй Тыын күүһүнэн өтө көрөн, аан дойду үрдүнэн улуу сут буолуохтааҕын эппитэ (ол сут Клавдий император саҕана кэлбитэ). 29 Онон үөрэнээччилэр кыахтара тиийэринэн Иудеятааҕы бырааттарыгар көмө ыытарга быһаарыммыттара. 30 Хомуйбут үптэрин Варнавалаах Савлынан пресвитердарга ыыппыттара.
12
Петр хаайыыттан дьиктитик босхолонуута
1 Ол саҕана Ирод ыраахтааҕы күөмчүлээн, церковь сорох дьонун сойуолаһан барбыта. 2 Кини Иоанн быраатын Иаковы болотунан кэртэрэн өлөртөрбүтэ. 3 Иудейдар санаалара көнньүөрбүтүн көрөн, Петры эмиэ хаайбыта. Бу Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыгын саҕана этэ. 4 Кини Петры, туттаран, хаайыыга уктарбыта уонна Паасха кэнниттэн норуот иннигэр дьүүлгэ таһаараары, түөртүү киһилээх түөрт симиэнэ харабылы туруоран, маныырга дьаһайбыта. 5 Петр хааллан олорор кэмигэр церковь, кыһаллан туран, кини туһугар Таҥараҕа үҥпүтэ.
6 Ирод кинини дьүүллүү таһаарыахтаах күнүн иннинээҕи түүн Петр, икки буойун ыккардыгар икки сыабынан бохсуллан, утуйа сыппыта, харабыллар ааҥҥа манаан тураллара. 7 Эмискэ Айыы Тойон Аанньала баар буолбута, хаайыы иһигэр сырдык сыдьаайбыта. Аанньал Петры өттүккэ анньан уһугуннаран баран: «Тура оҕус», – диэбитэ. Петр илиитин бохсубут сыаптар төлө барбыттара.
8 «Кургун баан, атаххын кэт», – диэбитэ Аанньал.
Петр кини эппитин толорбута. Онтон Аанньал: «Таҥнан миигин батыс», – диэбитэ.
9 Аанньал тугу гынара дьиҥнээҕин-дьиҥэ суоҕун билбэккэ эрэ, көннөрү көстүү эрэ быһыылаах диэн саныы-саныы, Петр тахсан батыһан испитэ. 10 Бастакы икки харабылы ааһан, куоракка тахсар тимир ааҥҥа тиийэн кэлбиттэригэр аан бэйэтэ аһылла биэрбитэ. Тахсан куорат биир уулуссатын ааһалларын кытта, Аанньал эмискэ суох буолан хаалбыта.
11 Дьэ онно Петр өйдөнөн кэлбитэ: «Билигин чахчы көрдүм: Айыы Тойон Аанньалын ыытан, миигин Ирод илиититтэн уонна иудей норуота эрэммит былаҕайыттан быыһаан ылла».
12 Тула өттүн көрүнэн баран, кини Марк диэн ааттаах Иоанн ийэтэ Мария дьиэтигэр элбэх киһи мустан үҥэ олороругар тиийбитэ. 13 Петр олбуор аанын тоҥсуйбутугар Рода диэн дьиэ үлэһитэ кыыс ким кэлбитин билэ тахсыбыта. 14 Кыыс Петр куолаһын билэн, үөрүүтүттэн олбуор аанын да аспакка, дьиэҕэ төттөрү сүүрэн киирэн: «Таһырдьа Петр турар!» – диэбитэ.
15 Онуоха анарааҥҥылар: «Өй-мэй буолбуккун ээ», – дэспиттэрэ. Кыыс эппитин этэ турбута. «Аанньала сылдьар эбит», – диэбиттэрэ онуоха.
16 Петр тохтообокко тоҥсуйа турбута. Ааны дьэ аһан, кинини көрөн бары олус соһуйбуттара. 17 Кини саҥарымаҥ диэн илиитинэн бэлиэ биэрэн баран, Айыы Тойон хайдах кинини хаайыыттан таһаарбытын кэпсээбитэ итиэннэ: «Бу туһунан Иаковка уонна бырааттарбытыгар иһитиннэрээриҥ», – диэт, тахсан атын сиргэ барбыта.
18 Сарсыарда, Петр мэлийэн, буойуннар аймалҕан бөҕө буолбуттара. 19 Ирод, Петры көрдөөн булбакка, харабыллары, доппуруостаан баран, өлөрөргө уурбута. Бу кэнниттэн кини Иудеяттан Кесарияҕа баран олорбута.
Ирод өлүүтэ
20 Ирод Тирдээх Сидон олохтоохторугар улаханнык уордайбыта. Кинилэр аһы-үөлү ыраахтааҕы уобалаһыттан ылар буолан, бары биир санаанан киниэхэ тиийбиттэрэ уонна үрдүкү үлэһитин, Власты, бэйэлэрин диэки тардан, эйэлэһэргэ көрдөспүттэрэ.
21 Болдьохтоох күнүгэр Ирод ыраахтааҕылыыр таҥаһын кэтэн, үрдүк олоҕор олорон баран, олохтоохторго тыл эппитэ. 22 «Бу киһи этиитэ буолбатах, Таҥара этиитэ!» – диэн норуот саҥа аллайа турбута. 23 Таҥара албан аатын бэйэтигэр ылыммытын иһин, сонно Айыы Тойон Аанньала ыарыынан сууһаран, Ирод чиэрбэҕэ быһа сиэтэн өлбүтэ.
24 Таҥара тыла улам үүнэн, тарҕанан-тэнийэн испитэ. 25 Варнавалаах Савл соруктарын толорон, Марк диэн ааттаммыт Иоанны илдьэ Иерусалимтан Антиохияҕа төннүбүттэрэ.
13
Варнавалаах Павелы сорукка ыытыы
1 Антиохиятааҕы церковка пророктар уонна үөрэтээччилэр бааллара: Варнава, Нигер диэн хос ааттаах Симон, Киринеяттан төрүттээх Луций, Ирод
[277] ыраахтааҕылыын бииргэ иитиллибит Манаил уонна Савл.
2 Кинилэр Айыы Тойоҥҥо сулууспалыы, постана сылдьар кэмнэригэр Сибэтиэй Тыын эппитэ: «Мин ыҥырар дьыалабын толороллоругар Варнавалаах Савлы иккиэннэрин туспа арааран ылыҥ».
3 Онон постанан туран үҥэн, иккиэннэригэр илиилэрин ууран баран, айаҥҥа атаарбыттара.
4 Сибэтиэй Тыын сорукка ыыппыт дьоно – Варнавалаах Савл, Селевкияҕа барбыттара, онтон Кипргэ устубуттара; 5 Саламиҥҥа сылдьан, иудейдар синагогаларыгар Таҥара тылын иһитиннэрбиттэрэ; Иоанн көмөлөһөөччү буолан, кинилэри кытта бииргэ сылдьыбыта.
6 Арыыны бүтүннүүтүн кэрийэн баран, Пафка тиийэн биир сымыйа пророгу, Вариисус диэн хомуһуннаах иудей киһитин, көрсө түспүттэрэ. 7 Кини Сергий Павел диэн проконсулу – улахан өйдөөх киһини – кытта сылдьара. Сергий Павел Варнавалаах Савлы ыҥыртаран ылан, Таҥара тылын истиэн баҕарбыта.
8 Аптаах Элима (бу аат суолтата «аптаах» диэн) уобалас баһылыгын итэҕэлтэн тэйитээри кинилэргэ туорайдаһа сатаабыта. 9 Савл (Павел), Сибэтиэй Тыынынан туолан, кинини утары көрөн туран, эппитэ: «10 Араас албынынан, хара дьайынан туолбут адьарай уола, кырдьык өстөөҕө! Айыы Тойон көнө суолуттан туората сатыыргын хаһан тохтотоҕун? 11 Көр бу, Айыы Тойон эйиэхэ илиитин көтөҕөр: эн, кэмэ кэлиэр диэри, хараҕа суох буолуоҥ, күн сырдыгыттан матыаҥ».
Сонно Элима им балай хараҥаҕа саба бүрүйтэрэн, сирдьит көрдөөн эргичиҥнии түспүтэ. 12 Уобалас баһылыга, маны көрөн, Айыы Тойон үөрэҕин сөҕөн, итэҕэли ылыммыта.
Писидия Антиохиятыгар
13 Пафтан уунан айаннаан, Павел аргыстарыныын Памфилия Пергиятыгар кэлбиттэрэ. Манна Иоанн, кинилэртэн арахсан, Иерусалимҥа төннүбүтэ. 14 Кинилэр, Пергияттан салгыы айаннаан, Писидия Антиохиятыгар тиийэн, субуота күн синагогаҕа киирэн олорбуттара. 15 Сокуонтан уонна Пророктартан ааҕан баран, синагога салайааччылара кинилэргэ дьон ыытан: «Бырааттарбыт, норуокка этэрдээх-үөрэтэрдээх буоллаххытына, тылла этиҥ», – диэн илдьиттээбиттэрэ.
16 Павел, туран илиитинэн бэлиэ биэрэн баран, эппитэ: «Израиль дьоно уонна Таҥараны ытыктааччылар бука бары, истиҥ! 17 Израиль норуотун Таҥарата биһиги өбүгэлэрбитин талан ылан баран, өссө Египеккэ олордохторуна, кинилэри өрө тутан, күүстээх илиитинэн ол сиртэн сиэтэн таһаарбыт. 18 Кини норуоту, Египеттэн таһааран баран, иччитэх сиргэ түөрт уонча сыл устата аһатан-сиэтэн илдьэ сылдьыбыт, 19 онтон Ханаан сиригэр олорор сэттэ норуоту имири эһэн баран, сирдэрин Израиль дьонугар үллэрэн биэрбит. 20 Бу кэнниттэн, түөрт сүүс биэс уон сыл кэриҥэ ааспытын кэннэ, кинилэргэ Самуил пророкка тиийэ араас судьуйалары биэртэлээбит. 21 Онтон өбүгэлэрбит ыраахтааҕы көрдөөбүттэригэр, Таҥара кинилэргэ ыраахтааҕыны – Вениамин аҕатын ууһуттан төрүттээх Кис уолун Саулу – биэрбит. Ити курдук түөрт уон сыл ааспыт. 22 Таҥара кэлин, Саулу туоратан баран, ыраахтааҕынан Давиды аныырыгар кини туһунан маннык туоһулаан эппит: „Мин сүрэҕим сөбүлүүр киһитин, Иессей уолун Давиды, буллум, онон тугу соруйбуппун барытын кини толоруо“. 23 Таҥара эрэннэрбитин толорон, Израилы Быыһааччыны – Иисуһу – Давид удьуордарыттан таһаарбыта. 24 Кини кэлиэн аҕай иннинэ, Иоанн Израиль норуотун бүтүннүүтүн аньыыны билинии бэлиэтигэр сүрэхтэнэргэ ыҥырбыт. 25 Иоанн суолун түмүктүүрүгэр: „Эһиги миигин ким буолуо дии саныыгытый? – диэбит. – Мин эһиги кэтэһэргититтэн атыммын. Кини мин кэннибиттэн кэлэн иһэр, мин Кини атаҕын таҥаһын быатын да сүөрэргэ сөбө суохпун“.
26 Бырааттарым, Авраам удьуордара уонна Таҥараҕа сүгүрүйэр атын да дьон! Бу быыһабыл туһунан илдьит эһиэхэ ыытылынна. 27 Иерусалим олохтоохторо уонна тойотторо Кинини, билбэккэлэр, хас субуота аайы ааҕыллар Пророктар тылларыгар хайдах этиллибитэй да, сол курдук дьүүллээбиттэрэ. 28 Өлөрөргө төрүөт буолар ханнык да буруйу булбаккалар, Кинини өлөрөрүгэр Пилаттан көрдөспүттэрэ. 29 Суруйууларга этиллибити барытын толорон баран, Кинини кириэстэн устан хоруопка сытыарбыттара. 30 Ол эрээри Таҥара Кинини өлөр өлүүттэн тилиннэрбитэ. 31 Иисус Галилеяттан Иерусалимҥа Кинини кытта бииргэ кэлсибит дьоҥҥо – билигин норуокка Кини туһунан туоһулааччыларга – элбэх күн устата көстүбүтэ.
32 Биһиги эмиэ эһиэхэ үөрүүлээх илдьити иһитиннэрэбит: Таҥара биһиги өбүгэлэрбитигэр эрэннэрбит тылын толордо, биһиэхэ, кинилэр удьуордарыгар, Иисуһу тилиннэрдэ. 33 Бу туһунан иккис псаломҥа „Эн Миэхэ Уолум буолаҕын, бүгүн Мин Эйиэхэ Аҕа буоллум“ диэн этиллэр. 34 Оттон Кинини өлбүттэртэн тилиннэрэн, Кини этэ-сиинэ имирэн сүппэтин туһунан „Давидка биэриэх буолан эрэннэрбит үтүө суолларбын эйиэхэ экчи биэриэм“ диэн этэр. 35 Ол иһин атын псаломҥа „Бэйэҥ Сибэтиэйгин ииҥҥэ имирдиэҥ суоҕа“ диэн этии эмиэ баар.
36 Давид бэйэтин кэмигэр Таҥара соруйбут соругун толорон баран, уһун уутун утуйбута; уҥуоҕа өбүгэлэрин аттыгар хараллан, сири кытта сир буолбута. 37 Оттон Иисуһу Таҥара өлөр өлүүттэн тилиннэрбитэ, онон Кини кэхтиини билбэтэҕэ.
38 Бырааттарыам, эһиги аньыыгыт-буруйгут Кини туһугар бырастыы буоларын билиэх тустааххыт. 39 Кинини итэҕэйэр ханнык баҕарар киһи Моисей Сокуона кыайан босхолооботох туох баар аньыытыттан-буруйутттан Кини көмөтүнэн босхолонор. 40-41 Пророктар: „Көрүҥ бу, күлүү-элэк оҥостооччулар! Бэркиһээбитинэн сүтүҥ, дьүгэлийиҥ! Кэпсээбиттэрин да иһин итэҕэйбэт суолгутун Мин эһиги үйэҕитигэр оҥоробун“, – диэн эппиттэрэ. Онон кинилэр эппит тыллара эһиэхэ тиийбэтин туһугар, сэрэнэн сылдьыҥ».
42 Иудей синагогатыттан
[278] тахсан истэхтэринэ, омуктар кинилэртэн, аныгыскы субуотаҕа эмиэ кэлэн, бу туһунан кэпсииллэригэр көрдөспүттэрэ.
43 Мустубут дьон тарҕаспытын кэннэ, үгүс иудейдар уонна иудей итэҕэлин ылынан Таҥараҕа сүгүрүйэр омук дьоно Павеллаах Варнаваны кэннилэриттэн батыһан барбыттара. Апостоллар, кинилэри кытта кэпсэтэн, Таҥара илгэлээх үтүөтүгэр бас бэринэн олоруҥ диэн, үөрэппиттэрэ-өйдөппүттэрэ.
44 Аныгыс субуотатыгар куорат барыта кэриэтэ Таҥара тылын
[279] истээри тоҕуоруспута.
45 Норуот мустубутун көрөн, иудейдар ордук санааннар, тыл быраҕан, үөҕэн, Павел этэрин барытын утарсан барбыттара.
46 Павеллаах Варнава чаҕыйбатахтара: «Биһиги Таҥара тылын бастакынан эһиэхэ тиэрдиэхтээх этибит. Ону киэр анньар, бараммат олоххо тиксэргитин бэйэҕитигэр сөбө суох диир буоллаххытына, бу тылы атын омуктарга иһитиннэрэр буолуохпут.
47 Айыы Тойон биһиэхэ: „Эн сир уһуктарыгар тиийэ быыһабылы аҕаларыҥ туһугар, Мин Эйигин бары омуктарга сыдьаайар сырдык оҥордум“, – диэн кэс тылын этэн турар».
48 Омук дьоно, маны истэн үөрэн-көтөн, Айыы Тойон тылын айхаллаан, бараммат олоххо анаммыт өттүлэрэ бары итэҕэйбиттэрэ.
49 Айыы Тойон тыла дойду бүттүүнүн устун тэнийэн-тарҕанан испитэ. 50 Ол эрээри иудейдар, таҥараһыт баай дьахталлары, куорат бас-көс дьонун кучуйан, Павеллаах Варнаваны, сойуолатан, бэйэлэрин сирдэриттэн үүрдэрэн кэбиспиттэрэ. 51 Павеллаах Варнава буоллаҕына, атахтарын быылын тэбээн баран, Иконияҕа барбыттара. 52 Оттон үөрэнээччилэр бары, Сибэтиэй Тыынынан туолан, үөрэ-көтө сылдьыбыттара.
14
Иконияҕа
1 Иконияҕа кэлэн, үгэстэринэн, иудей синагогатыгар киирэн, көй элбэх иудейдар да, омук дьоно да итэҕэйэрин курдук, ылыннарыылаахтык үөрэппиттэрэ. 2 Ол эрээри итэҕэйбэт иудейдар омук дьонун өйүн-санаатын сүһүрдэн, кинилэри бырааттыыларга утары туруорбуттара. 3 Ону ол диэбэккэ, Апостоллар, манна өссө да өр хаалан, Айыы Тойон туһунан хорсуннук кэпсээбиттэрэ. Айыы Тойон Бэйэтин илгэлээх үтүөтүн туһунан үөрэтэр тылы туоһулаан, кинилэр илиилэринэн бэлиэлэри, араас дьиктилэри оҥороро. 4 Куорат дьоно икки аҥыы хайдыбыта: сорохторо иудейдар диэки охтубуттара, атыттара Апостоллар диэки буолбуттара. 5 Омуктар иудей тойотторун кытта куомуннаһан Павеллаах Варнаваҕа саба түһэн, тааһынан тамнаан өлөрөргө санаммыттарын 6 билэн, Апостоллар Ликаония куораттарыгар Листраҕа, Дервияҕа баран биэрбиттэрэ уонна ол эргин атын сирдэринэн сылдьан 7 Евангелиены иһитиннэрбиттэрэ.
Листраҕа уонна Дервияҕа
8 Листраҕа биир төрүөҕүттэн босхоҥ, хаһан да хаамар диэни билбэтэх киһи баара; 9 кини Павел этэр тылын истэ олорбута. Павел киниэхэ хараҕын хатаан, бу киһи итэҕэлэ кинини үтүөрдэр кыахтааҕын көрөн, 10 доргуччу эппитэ: «Айыы Тойон Иисус Христос аатыгар эйиэхэ этэбин: сүһүөххэр тур!» Киһи сонно ойон туран хаампытынан барбыта.
11 Мустубут дьон, Павел тугу гыммытын көрөн, Ликаония тылынан: «Киһи дьүһүнүн-бодотун ылынан, биһиэхэ таҥаралар түспүттэр!» – диэн хаһыытаспыттара. 12 Онон Варнаваны Зевс, оттон Павелы, үксүн кини саҥарарын иһин, Гермес диэн ааттаабыттара. 13 Зевс храмын үлэһитэ (храма куорат таһыгар баара), куорат ааныгар оҕустардаах, өрүллүбүт веноктардаах кэлэн, норуоту кытта бииргэ сиэртибэ биэрэрдии оҥостубута.
14 Ону истэн, Апостоллар, Павеллаах Варнава, таҥастарын хайыта тыыттан баран, дьон ортотугар ойон киирэн: «15 Доҕоттор! Бу туох ааттааҕы быһыыланан эрэҕит? – диэн күөмэйдэрин муҥунан саҥаран тохтото сатаабыттара. – Биһиги эмиэ эһиги курдук дьоммут ээ! Эһиги сымыйа таҥаралартан киэр хайыһаҥҥыт сири-халлааны, муораны уонна онно баары барытын айбыт Тыыннаах Таҥараҕа эргиллэргит туһугар, биһиги эһиэхэ Евангелиены иһитиннэрэбит. 16 Ааспыт көлүөнэлэргэ Кини хас биирдии норуот бэйэтин суолунан сылдьарын бопсубатаҕа эрээри, 17 өрүү үтүөнү оҥорон, биһиэхэ халлаантан ардаҕы ыытан, сайынын өлгөм үүнүүнү биэрэн, аһыыр аспытын хааччыйан, сүрэхпитин үөрүүнэн толорон, Бэйэтин туһунан туоһулуура». 18 Инньэ гынан кинилэргэ сиэртибэ биэрэ сатыыр норуоту бэрт эрэйинэн тохтотон дьиэлэригэр ыыталаабыттара.
Манна хаалан үөрэтэ сырыттахтарына, 19 Антиохияттан уонна Иконияттан иудейдар тиийэн кэлбиттэрэ. Ол иудейдар, хорсуннук үөрэтэ сылдьар Апостоллары «кырдьыгы тугу да эппэттэр, барыта сымыйаны саҥараллар» диэн утаран, норуоту кинилэртэн тэйитэр курдук тылларыгар киллэрбиттэрэ. Итиэннэ дьону күөртээн Павелы тааһынан тамнатан баран, өллө диэн, куорат тас өттүгэр соһон кэбиспиттэрэ. 20 Тулатыгар үөрэнээччилэрэ үмүөрүспүттэригэр Павел туран куоракка киирбитэ; онтон нөҥүө күнүгэр Варнавалыын Дервияҕа барбыта.
Сирия Антиохиятыгар төннүү
21 Бу куоракка Евангелиены иһитиннэрэн, бэрт элбэх киһи үөрэнээччи буоларын ситиһэн баран, төттөрү Листранан, Икониянан, Антиохиянан барбыттара;
22 суолларын былаһын тухары үөрэнээччилэр санааларын бөҕөргөтө, итэҕэллэрин ыһыктыбаттарыгар такайа, «Таҥара Саарыстыбатыгар биһиги элбэх эрэйи көрсөн киириэхтээхпит» диэн үөрэтэ испиттэрэ;
23 церковтарга сылдьан пресвитердары анаталаабыттара уонна постанан туран үҥэн баран, кинилэри барыларын итэҕэйбит Таҥараларын көрүүтүгэр-истиитигэр туттарбыттара.
24 Онтон Писидияны ааһан, Памфилияҕа кэлбиттэрэ,
25 Пергия дьонугар Айыы Тойон тылын
[280] иһитиннэрэн баран, Атталияҕа барбыттара.
26 Кинилэр Антиохияҕа – бу түмүктээбит үлэлэрин саҥа саҕалыылларыгар бырааттара кинилэри Таҥара үтүө кыһамньытыгар туттарбыт сирдэригэр – уунан айаннаабыттара.
27 Онно тиийэн церковы түмэн, Таҥара кинилэргэ тугу оҥорбутун, хайдах атын омуктарга итэҕэл аанын тэлэйэн биэрбитин кэпсээбиттэрэ.
28 Кинилэр үөрэнээччилэри кытта Антиохияҕа өссө да өр буолбуттара.
15
Иерусалимҥа буолбут Сүбэ Мунньах (Собор)
1 Иудеяттан ханнык эрэ дьон Антиохияҕа кэлэн, итэҕэйээччилэри: «Моисей сиэрин-туомун толорон быһыллыбатаххытына, эһиги быыһанар кыаххыт суох буолуо», – диэн үөрэппиттэрэ. 2 Павел да, Варнава да ону кытта сөбүлэспэккэлэр, улахан мөккүөр саҕаламмыта. Онон Павеллаах Варнаваны уонна бэйэлэриттэн хас да киһини талан, кинилэри Иерусалимҥа ыытан Апостолларга уонна пресвитердарга бу дьыаланы быһаартаралларыгар сүбэлэспиттэрэ.
3 Церковь ыыппыт дьоно Финикиянан, Самариянан ааһан иһэн, атын омуктар итэҕэли ылыммыттарын туһунан кэпсээн, бырааттарын барыларын үөрдүбүттэрэ. 4 Иерусалимҥа тиийбиттэригэр оннооҕу церковь да, Апостоллар, пресвитердар да бары үөрэ көрсүбүттэрэ; тиийбит дьон кинилэргэ Таҥара тугу оҥорбутун, атын омуктарга итэҕэл аанын тэлэччи аспытын кэпсээбиттэрэ.
5 Онуоха фарисейдар бөлөхтөрүттэн итэҕэйбит дьон туран: «Итэҕэйбит омук дьоно быһыллыах тустаахтар; кинилэртэн Моисей Сокуонун тутуһалларын ирдэниллиэхтээх», – диэбиттэрэ.
6 Апостоллар уонна пресвитердар бу дьыаланы дьүүллэһээри мустубуттара. 7 Уһун быһаарсыы кэнниттэн Петр туран эппитэ: «Бырааттарым! Омук дьоно Евангелиены миигиттэн истэн итэҕэли ылыналларын туһугар, Таҥара хара маҥнайгыттан миигин эһигиттэн талан ылбытын билэҕит. 8 Киһи сүрэҕин курдат билэр Таҥара син биир биһиэхэ курдук кинилэргэ эмиэ Сибэтиэй Тыыны бэлэхтээн, кинилэри ылынарын көрдөрбүтэ. 9 Сүрэхтэрин итэҕэлинэн ыраастаабыт буолан, кинилэри да, биһигини да туох да диэн араарбатаҕа. 10 Оччотугар эһиги тоҕо өбүгэлэрбит да, бэйэбит да кыайан көтөхпөтөх бурҕалдьыбытын үөрэнээччилэргэ кэтэрдэн, Таҥараны үтэн-анньан көрөҕүт? 11 Биһиги эмиэ кинилэр курдук Иисус Христос Айыы Тойон үтүөтүнэн быыһанарбытын итэҕэйэбит».
12 Онуоха мунньах бүтүннүү ах барбыта. Бары чуумпуран олорон, Варнавалаах Павел кэпсээннэрин – Таҥара омук дьонугар кинилэринэн көрдөрбүт дьиктилэрин, сөҕүмэр бэлиэлэрин туһунан – истибиттэрэ.
Иаков тыл этиитэ
13 Кэпсээн бүппүттэрин кэннэ тылы Иаков ылбыта: «Бырааттарым! Аны миигин истиҥ. 14 Таҥара Бэйэтин аатыгар омуктартан норуот талан, кинилэргэ үтүө кыһамньытын көрдөрбүтүн Симон быһааран биэрдэ. 15 Пророктар этиилэрэ эмиэ итиннэ сөп түбэһэр; Суруйууларга этиллэр: „16 Кэлин эргиллэн кэлэммин, Давид сууллубут дьиэтин хат туруоруом, урусхал быыһыттан таһааран, чөлүгэр түһэриэм. 17 Оччоҕо атыттар, Мин ааппын истибит норуоттар бары Айыы Тойону көрдүүр буолуохтара, – диир Айыы Тойон, маны барытын Оҥорооччу“. 18 Бу туһунан былыр-былыргыттан биллэрбит Таҥара этиитэ итинник.
19 Онон Таҥараҕа хайыһан эрэр омук дьонугар туорайдаспат сөп дии саныыбын.
20-21 Биһиги кинилэргэ сурукта суруйуоҕуҥ. Моисей Сокуона былыр-былыргыттан хас куорат аайы үөрэтиллэрин, субуота ахсын синагогаларга ааҕылларын быһыытынан, эһиги эмэгэт таҥараларга сиэртибэлэнэн киртийбит астан, содур быһыыттан, муомахтанан өлбүт кыыл-сүөл этиттэн, хаантан туттунуҥ, тугу бэйэҕитигэр баҕарбаккытын атыттарга оҥорумаҥ
[281] диэҕиҥ».
Апостоллар суруктара
22 Апостоллар уонна пресвитердар церковы бүтүннүүтүн кытта сүбэлэһэн, бэйэлэрин ортолоруттан хас да киһини талан Павеллаах Варнаваны кытта Антиохияҕа ыытарга быһаарбыттара. Онон бырааттары салайар дьону – Варсава диэн ааттаах Иуданы уонна Силаны – талан, 23 маннык суругу ыыппыттара:
«Антиохияҕа, Сирияҕа, Киликияҕа баар омук бырааттарбытыгар Апостоллартан, пресвитердартан уонна бырааттаргытыттан эҕэрдэ.
24 Биһиги кэккэбититтэн тахсыбыт сорох дьон биһигиттэн туох да ыйыы-кэрдии ылбакка эрэ, „эһиги быһыллыы сиэрин-туомун толоруохтааххыт, Сокуону тутуһуохтааххыт“
[282] диэн симитиннэрэн санааҕытын түһэрбиттэрин иһиттибит. Онон бары түмсэн сүбэлэһэммит,
25 биир санаанан хас да киһини талан, таптыыр бырааттарбытын Варнавалаах Павелы кытта эһиэхэ ыытарга быһаардыбыт.
26 Кинилэр Айыы Тойоммут Иисус Христос аатын туһугар олохторун да харыстаабат дьон.
27 Онон Иудалаах Силаны эһиэхэ ыытабыт, кинилэр бу маны быһааран биэриэхтэрэ.
28 Сибэтиэй Тыын да, биһиги да быһаарыыбытынан, уһулуччу суолталаахтан атын тугу да эһиэхэ сүктэрбэт сөп. Онон
29 эмэгэттэргэ сиэртибэлэммит астан, хаантан, муомахтаммыт сүөһү этиттэн туттунуҥ, содурдук быһыыланымаҥ, бэйэҕитигэр баҕарбаккытын атыттарга оҥорумаҥ. Маны тутуһар буоллаххытына, бэрт сөпкө гынаҕыт. Этэҥҥэ буолуҥ».
30 Онон, ыыппыт дьонноро Антиохияҕа тиийэн, дьону мунньан, суругу туттарбыттара.
31 Суругу ааҕан баран, анарааҥҥылар сүбэ-ама ылан үөрбүттэрэ.
32 Иудалаах Сила бэйэлэрэ эмиэ пророк дьон быһыытынан, бырааттарын өйдөтөн, күүстэрин бөҕөргөтөн бэрт элбэҕи кэпсээбиттэрэ.
33 Манна балайда сылдьа түспүттэрин кэннэ, бырааттара кинилэри ыыппыт дьонноругар төттөрү эйэни кытта атаарбыттара.
34 Ол эрээри Сила манна хааларга быһаарыммыта. Иуда Иерусалимҥа төннүбүтэ
[283].
35 Павеллаах Варнава Антиохияҕа олорон, үгүс атын дьону кытта Айыы Тойон тылын үөрэппиттэрэ, бар дьоҥҥо иһитиннэрбиттэрэ.
Павеллаах Варнава арахсаллар
36 Балайда кэм ааспытын кэннэ, Павел Варнаваҕа: «Төннөммүт Айыы Тойон тылын иһитиннэрбит куораппыт аайы бырааттарбытыгар тааарыйан ааһыахха, хайдах олороллорун көрүөххэ», – диэн тыл киллэрбитэ.
37 Варнава буоллаҕына Марк диэн ааттаах Иоанны эмиэ илдьэ барыан баҕарара.
38 Ол эрээри Павел кинилэри Памфилияҕа хаалларан араҕан барбыт, үлэлэрин салҕаспатах киһини илдьэ барбат санаалааҕа.
39 Онтон сылтаан хомойсуу тахсан тус-туспа барбыттара: Варнава Маркы илдьэ Кипргэ устубута,
40 оттон Павел Силаны талан ылан, бырааттара кинини Таҥара
[284] үтүө кыһамньытыгар туттарбыттарыгар, айаҥҥа туруммута.
41 Кинилэр иккиэн Сирия уонна Киликия устун церковтары бөҕөргөтө испиттэрэ.
16
Павеллаах Силаҕа Тимофей холбоһор
1 Онтон Павел Дервиянан Листраҕа тиийбитэ; онно биир Тимофей диэн ааттаах үөрэнээччи баара. Кини ийэтэ итэҕэйэр иудей дьахтара, аҕата грек этэ. 2 Листраҕа да, Иконияҕа да баар биир итэҕэллээхтэрэ Тимофей туһунан үчүгэйи эрэ этэллэрэ. 3 Павел кинини илдьэ барыан баҕарбыта, онон, аҕата грек буоларын олохтоох иудейдар билэллэрин иһин, киниэхэ быһыы сиэрин-туомун оҥорбута. 4 Кинилэр куораттары кэрийэ сылдьан, итэҕэйээччилэри Апостоллар уонна пресвитердар Иерусалимҥа ылыммыт быһаарыныыларын бигэтик тутуһуҥ диэн өйдөтөллөрө. 5 Церковтар, итэҕэллэрэ бөҕөргөөн, күннэтэ ахсааннара элбээн испитэ.
Павелы Македонияҕа ыҥырыы
6 Кинилэр Фригиянан уонна Галатия дойдутунан ааспыттара; Таҥара тылын Асияҕа үөрэтэллэрин Сибэтиэй Тыын көҥүллээбэтэҕэ.
7 Мисия кыраныыссатыгар тиийэн баран Вифинияҕа ааһарга холонон көрбүттэрэ да, Тыын
[285] эмиэ көҥүллээбэтэҕэ.
8 Онон, Мисияны ааһан, Троадаҕа барбыттара.
9 Арай Павел түүн көрүү көрдөҕүнэ, биир Македония киһитэ: «Македонияҕа кэлэн биһиэхэ көмөлөс!» – диэн ааттаһа турара. 10 Киниэхэ бу көстөөтүн, биһиги Айыы Тойон Евангелиены иһитиннэрэргэ ыҥырда диэн түмүккэ кэлэн, сонно Македониялыырга быһаарыммыппыт.
Филиппыга кэлии
11 Онон Троадаттан уунан устан, быһа Самофракия арыыга тиийэн баран нөҥүө күнүгэр Неапольга аттаммыппыт,
12 онтон Филиппыга тиийбиппит. Филиппы – Рим холуонньата, Македония уобалаһын киин куората. Бу куоракка биһиги хас да күн буолбуппут.
13 Субуота күн куораттан тахсан, өрүс кытылыгар, иудейдар үгэстэринэн бииргэ түмсэн үҥэр сирдэригэр
[286], тиийбиппит. Онно олорон мустубут дьахталлары кытта кэпсэппиппит.
14 Фиатира куораттан сылдьар, күндү кыһыл таҥаһынан эргинэр Лидия, Таҥараны ытыктыыр дьахтар, биһиги кэпсэтэрбитин иһиллээн олорбута. Айыы Тойон Лидия сүрэҕин арыйан биэрэн, кини Павел этэрин бэркэ болҕойон истибитэ.
15 Онтон бэйэтэ да, дьиэтин дьоно да бары сүрэхтэммиттэрин кэннэ, биһигиттэн: «Миигин Айыы Тойоҥҥо эрэллээх диэн билиммит буоллаххытына, мин дьиэбэр олоруҥ», – диэн көрдөһөн тылын ылыннарбыта.
Павеллаах Сила хаайыллаллар
16 Биирдэ биһиги үҥэр сиргэ баран иһэммит, көрбүөччүлүүр тыыҥҥа буулаппыт, инникини этэн биэрэн тойотторугар баһаам барыһы киллэрэр чаҕар кыыһы көрсө түспүппүт.
17 Кини Павелы уонна биһигини батыһа сылдьан: «Бу дьон Үрдүктэн Үрдүк Таҥара кулуттара! Кинилэр биһиэхэ
[287] быыһанар суолу иһитиннэрэллэр!» – диэн хаһыытыыра.
18 Хас да күнү быһа кэлиилии кэппитигэр абаран, Павел кэннин хайыһан туран, тыыҥҥа: «Иисус Христос аатынан эйигин киниттэн таҕыс диэн соруйабын!» – диэбитэ. Сонно куһаҕан тыын тахсан барбыта.
19 Барыс киллэринэр эрэллэрэ сүппүтүн көрөн, кыыс хаһаайыттара Павеллаах Силаны тутан ылан, куорат болуоссатыгар тойотторго илдьибиттэрэ.
20 Куорат дьаһалтатыгар аҕалан: «Бу дьон иудей эрээрилэр, биһиги куораппытын аймыыллар, – диэн үҥсүбүттэрэ. –
21 Кинилэр биһиги, Рим дьоно, ылыныа да, толоруо да суохтаах сиэрбитин-туоммутун тарҕаталлар».
22 Норуот эмиэ Павеллаах Силаҕа утары буолбута. Куорат тойотторо кинилэри таҥастарын ньылбы тартаран баран тайаҕынан таһыйалларыгар дьаһайбыттара. 23 Иккиэннэрин үлтү сынньан баран, хаайыыга бырахпыттара, харабылга кытаанахтык маныырыгар дьаһал биэрбиттэрэ. 24 Оннук дьаһалы ылан, харабыл кинилэри түгэх түрмэҕэ укпута, атахтарыгар мас адаҕа кэтэрдибитэ.
Павеллаах Сила дьиктитик быыһаныылара
25 Түүн үөһүн саҕана Павеллаах Сила Таҥараҕа үҥэн айхал ырыаларын ыллаабыттара; атын хаайыылаахтар бары кинилэр ыллыылларын истэн олорбуттара. 26 Эмискэ күүстээх сир хамсааһына буолан, хаайыы төрдүттэн түөрэҥнээбитэ; сонно ааннар бары тэлэллэ түспүттэрэ, хаайыылаахтар хандалылара төлүтэ барбыттара. 27 Хаайыы харабыла уһуктан, ааннар бары аһаҕастарын көрөн, хаайыылаахтар күрээбиттэр дии санаан болотун хаба тардан ылан, бэйэтигэр тиийинээри гыммыта. 28 Ону көрөн Павел: «Куһаҕаны оҥостума, биһиги бары баарбыт!» – диэн хаһыытыы түспүтэ.
29 Харабыл уот аҕалтаран баран, Павеллаах Силаҕа сүүрэн киирбитэ уонна тип-титирэс буола долгуйан, иннилэригэр сөһүргэстии түспүтэ. 30 Онтон кинилэри таһаартаан баран: «Тойотторуом! Быыһанар туһугар тугу гынабын?» – диэн ыйыппыта.
31 Кинилэр эппиттэрэ: «Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэй, оччоҕо бэйэҥ да, дьиэҥ дьоно да бары быыһаныаххыт». 32 Уонна киниэхэ, кини дьиэтин кэргэттэригэр бука барыларыгар Айыы Тойон тылын иһитиннэрбиттэрэ. 33 Харабыл сонно түүн кинилэри хаайыыттан таһааран баастарын сууйан баран, дьиэтин кэргэттэрин кытта бииргэ сүрэхтэммитэ. 34 Кини Павеллаах Силаны дьиэтигэр аҕалан күндүлээбитэ, бэйэтэ да, дьоно да бары Таҥараны итэҕэйбиттэриттэн үөрбүттэрэ-көппүттэрэ.
35 Сарсыарда куорат салалтата киниэхэ үлэһиттэрин ыытан: «Били дьону босхолоо», – диэн илдьиттээбитэ. 36 Хаайыы харабыла Павелга илдьити тиэрдибитэ: «Тойоттортон дьаһал кэллэ. Эһигини босхолуур үһүбүн. Онон тахсан эйэни кытта барыҥ».
37 Ол эрээри Павел кэлбит дьоҥҥо эппитэ: «Биһигини, Рим гражданнарын
[288], бар дьон көрөн турдаҕына, туох да суута суох кырбаан хаайыыга бырахпыттара. Итиэннэ билигин кэлэн ким да билбэтинэн киэр утаараары гыналлар дуо? Оннук эрэ буолуо суоҕа! Бэйэлэрэ кэлэн таһаардыннар».
38 Үлэһиттэрэ бу тылы тириэрдибиттэригэр, анарааҥҥылар Павеллаах Сила Рим гражданнара буолалларын истэн, улаханнык куттаммыттара. 39 Онон бэйэлэринэн кэлэн бырастыы гынарга көрдөһөн баран, хаайыыттан таһаарбыттара уонна куораттан баралларыгар көрдөспүттэрэ. 40 Кинилэр хаайыыттан тахсан, Лидия дьиэтигэр тиийбиттэрэ. Онно бырааттарын көрсөн санааларын көтөҕөн баран, салгыы айаннаабыттара.
17
Фессалоникаҕа буолбут аймалҕан
1 Амфиполу, Аполлонияны ааһан, кинилэр иудей синагогата баар Фессалоника куоратыгар кэлбиттэрэ. 2 Павел үгэһинэн синагогаҕа киирэн, үс субуота тухары дьону кытта Суруйуулары ырыппыта. 3 Кини Христос сору-муҥу көрөн өлөн баран тиллиэхтээҕин өйдөтөн-дакаастаан: «Бу – Мин эһиэхэ кэпсиир Иисус Христоһум буолар», – диирэ. 4 Кинилэртэн сорохторо – Таҥараны ытыктыыр бэрт элбэх омук дьоно да, үгүс биллэр-көстөр хотуттар да – итэҕэйэн, Павеллаах Силаҕа холбоспуттара.
5 Ол эрээри итэҕэйбэтэх иудейдар Апостоллары ордук санаан, баһаартан күн-көдьүүһэ суох нэгэй дьону хомуйан, норуоту түмэ тардан, куораты аймаабыттара, Иасон дьиэтигэр кэлэн Павеллаах Силаны норуот мунньаҕар таһаараары ыкпыттара-түүрбүттэрэ. 6 Итиэннэ кинилэри булбакка, Иасону уонна сорох итэҕэйээччилэри тутан, куорат тойотторугар илдьибиттэрэ. «Бу аан дойду үрдүнэн айдааны тардыбыт дьон аны манна тиийэн кэлбиттэр! – диэн айдаан бөҕөтүн тардыбыттара. – 7 Иасон өссө кинилэри дьиэтигэр олордор! Кинилэр бука бары Иисус диэн атын ыраахтааҕы баар дэһэллэр, онон император сокуоннарын утараллар, толорботтор». 8 Бу буруйдааһынтан дьон-сэргэ да, куорат тойотторо да бары аймаммыттара. 9 Кинилэр Иасону уонна атын итэҕэйээччилэри күһэйэн туран, толук харчы төлөтөн эрэ баран, ыыталаабыттара.
Верияҕа эмиэ ыарахаттары көрсөллөр
10 Павеллаах Силаны бырааттара, сэрэхэдийэн, сол түүн Верияҕа атаарбыттара; Верияҕа тиийээт, кинилэр синагогаҕа барбыттара. 11 Маннааҕылар Фессалоника дьонунааҕар быдан сайаҕас этилэр: Таҥара тылын ис сүрэхтэриттэн ылынан, бу этиллибит төһө чахчылааҕын билээри, күн аайы Суруйуулары ырыталлара. 12 Ол түмүгэр үгүстэрэ – ытыктанар грек дьахталлара да, эр дьон да – итэҕэйбиттэрэ.
13 Фессалоника иудейдара Павел Таҥара тылын Верияҕа эмиэ үөрэппитин истэн, аны онно тиийэн дьону булкуйан, утары туруоран барбыттара. 14 Онон бырааттара Павелы суһаллык муораҕа атаарбыттара. Силалаах Тимофей Верияҕа хаалбыттара. 15 Павел аргыстара кинини Афиныга диэри атааран баран, Силалаах Тимофейга «төһө кыалларынан түргэнник миэхэ кэллиннэр» диэн Павел илдьитин илдьэ төттөрү айаннаабыттара.
Афиныга
16 Афиныга тиийэн дьонун кэтэһэ сылдьан, куорат эмэгэтинэн туолбутун көрөн, Павел ис-иһиттэн абарбыта.
17 Кини синагогаҕа иудейдары уонна Таҥараны ытыктыыр атын да омуктары кытта сэһэргэһэрин таһынан, өссө күн аайы болуоссатынан ааһар дьоннуун кэпсэтэрэ.
18 Биирдэ кинини кытта эпикуреецтар уонна стоиктар мөккүспүттэрэ. Сорохторо: «Бу хой баһын туойааччы манан тугу этиэн баҕарарый?» – дииллэрэ. Атыттара, кини Иисус итиэннэ тиллии
[289] туһунан кэпсиирин иһин: «Арааһа, туора таҥаралар үөрэхтэрин тарҕатар быһыылаах», – диэн сабаҕалыыллара.
19 Кинини Ареопаг
[290] мунньаҕар аҕалан: «Бу эн туох саҥа үөрэҕин тарҕатаргын биһиги билиэхпитин сөп дуо? – диэн ыйыппыттара. –
20 Туох эрэ бэрт дьиктини иһитиннэрэҕин ээ. Бу тугун-ханныгын билиэхпитин баҕарабыт».
21 Афины олохтоохторо уонна манна олорор омук дьоно туох эмэ саҥаны-сонуну кэпсэтэн, эбэтэр истэн күнү-дьылы атааралларын туохтан да ордороллоро.
22 Павел Ареопаг ортотугар туран эппитэ: «Афины олохтоохторо! Барытыттан сылыктаан көрдөхпүнэ, эһиги итэҕэли туох да олус ытыктыыр дьон эбиккит. 23 Ити оннооҕор ааһан иһэн, ытык сирдэргитин кэрийэ сылдьан, „Биллибэт Таҥараҕа“ диэн суруктаах сиэртибэнньиги булан ыллым ээ. Дьэ ол Кини – эһиги кимин да билбэккэ эрэ сүгүрүйэр Таҥараҕыт – туһунан мин эһиэхэ иһитиннэриэхпин баҕарабын.
24 Бу аан дойдуну бүтүннүүтүн, аан дойдуга баары барытын айбыт Таҥара сирдээх халлаан Айыы Тойоно буолан, киһи тутан биэрбит дьиэтигэр олорбот, 25 дьон Киниэхэ илиитинэн тутан-хабан үлэлиирин эрэйбэт, тоҕо диэтэххэ, Кини хаһан да тугунан да тутахсыйбат, төттөрүтүн, Бэйэтэ туохха барытыгар олоҕу, тыынар тыыны – тугу барытын биэрэр. 26 Таҥара биир киһиттэн киһи-аймаҕы үөскэтэн сир көхсүн устун олохсуппута, ыйаахтаах кэмнэрин-кэрдиилэрин, олорор сирдэрин чэрчитин ыйан-быһан биэрбитэ. 27 Ити барыта дьон Таҥараны көрдүүрүн, хас биирдиибититтэн ырааҕа суоҕун сэрэйэн-билэн, Кинини булан ылалларын туһугар этэ. 28 Кининэн биһиги олоробут, Кининэн хамсыыбыт, Кининэн тыыннаах сылдьабыт. Эһиги сорох хоһоонньуттаргыт эмиэ: „Биһиги бары Кини ууһунабыт“, – диэн этэн тураллар.
29 Онон, биһиги Таҥара ууһа эбит буоллахпытына, Таҥараны кыһыл дуу, үрүҥ дуу көмүһүнэн эбэтэр таастан киһи бэйэтэ сатабыллаах уус илиитинэн кыһан эбэтэр өйүттэн айан оҥорбут мөссүөнүгэр холуу саныа суохтаахпыт. 30 Урут хараҥаҕа муна сылдьыбыппытын буруйга туруорбат эрээри, Таҥара билигин киһи барыта аньыытын-харатын билинэн, Киниэхэ эргиллэригэр ыҥырар. 31 Кини бу аан дойдуну кырдьыктаахтык дьүүллүүр күнүн хайыы-үйэ болдьоон, Судьуйатын анаан турар. Дьэ ол иһин, бу туһунан бар дьоҥҥо туоһулаан, Таҥара Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбитэ».
32 Өлбүттэр тиллиилэрин туһунан истэн, сорохтор эҕэлээхтик күлсүбүттэрэ, оттон атыттара: «Бу туһунан эйигин өссө истэ кэлиэхпитин баҕарабыт», – дэспиттэрэ.
33 Павел тахсан барбыта.
34 Сорохтор, ол иһигэр Дионисий Ареопагит
[291] уонна Дамарь диэн ааттаах дьахтар, онтон да атыттар, итэҕэйэннэр, киниэхэ холбоспуттара.
18
Павел Коринф куоракка кэлэр
1 Павел Афиныттан Коринф куоракка барбыта; 2 онно Клавдий иудейдары Римтэн барарга дьаһайбытын иһин, ойоҕунуун Прискиллалыын соторутааҕыта Италияттан көһөн кэлбит Понт уобалаһыттан төрүттээх Акила диэн иудейы көрсүбүтэ. Кинилэргэ кэлэн, 3 бэйэтин курдук балаакка оҥорор идэлээхтэрин билэн, хаалан бииргэ үлэлэспитэ. 4 Хас субуота аайы кини синагогаҕа үөрэтэрэ, иудейдары уонна атын омуктары өйдөтө, тылын ылыннара сатыыра.
5 Онтон Македонияттан Силалаах Тимофей кэлбиттэригэр Павел аны атын туохха да аралдьыйбакка эрэ, иудейдарга Иисус дьиҥ Христос буоларын туһунан Тыын салайыытынан
[292] туоһулаабыта.
6 Иудейдар кинини утарсан үөҕэн барбыттарыгар, Павел таҥаһын быылын тэбэнэн баран, эппитэ: «Өлөр суолу талар буоллаххытына, чэ, бэйэҕит буруйдааххыт, мин ырааспын; аны мантан инньэ атын омуктарга барабын».
7 Бу кэннэ тахсан синагога таһыгар дьиэлээх Тит Иуст диэн Таҥараны ытыктыыр киһиэхэ тиийбитэ. 8 Синагога тойоно Крисп бүтүн дьиэ кэргэттэрин кытта Айыы Тойону итэҕэйбиттэрэ; Коринф олохтоохторуттан үгүстэрэ, Павел этиитин истибит дьон, эмиэ итэҕэли ылынан сүрэхтэммиттэрэ.
9 Биирдэ Айыы Тойон түүн Павелга көстөн: «Куттаныма, салгыы үөрэтэ сырыт, саҥата суох сылдьыма, – диэбитэ. – 10 Мин эйигинниин бииргэбин, онон ким да эйиэхэ туох да куһаҕаны оҥоруо суоҕа – бу куоракка Мин киһим элбэх». 11 Павел онно биир сыл алта ый устата олорон дьону Таҥара тылыгар үөрэппитэ.
Иудейдар Павелы дьүүлгэ тардаллар
12 Галлион Ахайя уобалаһын баһылыга буолбутугар, иудейдар куомуннаһан, Павелы тутан ылан, суукка аҕалбыттара уонна: 13 «Бу киһи Таҥараҕа Сокуонтан атыннык сүгүрүйэргэ үөрэтэр», – диэн үҥсүбүттэрэ.
14 Павел тыл кыбытыан да иннинэ, Галлион иудейдарга эппитэ: «Иудейдар, истиҥ эрэ! Өскөтүн буруйу оҥоруу тахсыбыта эбэтэр хара дьайдаах суолга сананыы баара буоллар, мин эһигини истэр төрүөттээх буолуом этэ. 15 Оттон бэйэҕит үөрэххит, ааккыт-суолгут уонна Сокуоҥҥут туһунан мөккүһэр буоллаххытына, ону миигинэ суох быһаарсыҥ. Мин оннугу дьүүллүөхпүн баҕарбаппын». 16 Уонна барыларын сууттан үүрэн таһаарбыта.
17 Гректэр
[293] бары синагога тойонун Сосфены тутан ылан, сууттуур сир таһыгар кырбаабыттара да, Галлион кымаардаан да көрбөтөҕө.
Прискилла, Акила уонна Аполлос
18 Павел өссө да элбэх күн сылдьан баран, бырааттарын кытта бырастыылаһан Сирияҕа устубута, Прискиллалаах Акила эмиэ барсыбыттара. Павел Кенхрейгэ кэлэн, Таҥараҕа мэктиэ тылын биэрбитин бэлиэтигэр төбөтүн бириэйдэппитэ. 19 Ефескэ кэлбиттэригэр, аргыстарын хаалларан баран, синагогаҕа тиийэн иудейдары кытта кэпсэппитинэн барбыта. 20 Бу куоракка өссө тохтуу түһэригэр көрдөспүттэрин сөбүлэммэтэҕэ, 21 бараары бырастыылаһа туран эппитэ: «Бу кэлэр бырааһынньыгы мин хайаан да Иерусалимҥа ылыахтаахпын. Таҥара биэрдэҕинэ, эһиэхэ эргиллэн кэлиэм». Ефестэн Павел хараабылга олорсон айаннаабыта. 22 Кесарияҕа сылдьан баран Иерусалимҥа тиийбитэ уонна церковы эҕэрдэлээт, быһа Антиохияҕа ааспыта. 23 Онно балайда буолан баран, Павел Галатия дойдутун, Фригияны кэрийэн, үөрэнээччилэри бөҕөргөтөн салгыы айаннаабыта.
24 Ефескэ биир Аполлос диэн Александрияттан төрүттээх, устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах, Суруйуулары үчүгэйдик билэр еврей киһитэ тиийэн кэлбитэ.
25 Кини Иоанн сүрэхтээһинин эрэ билэр эрээри, Айыы Тойон Суолугар үөрэммит буолан, Айыы Тойон туһунан итийэн-кутуйан туран, сөпкө үөрэтэрэ.
26 Аполлос синагогаҕа хоодуоттук үөрэтэн барбыта. Үөрэтэрин истэн баран, Акилалаах Прискилла кинини дьиэлэригэр илдьэн, Айыы Тойон Суолун
[294] киниэхэ чуолкайдаан, быһааран биэрбиттэрэ.
27 Аполлос Ахайяҕа барарга быһаарыммытыгар бырааттара сөбүлэһэн, үөрэнээччилэргэ кинини үчүгэйдик көрсүҥ диэн сурук суруйбуттара. Кини онно тиийэн Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн итэҕэли ылыммыт дьоҥҥо улаханнык туһалаабыта: 28 Иисус диэн Христос буоларын бар дьон иннигэр Суруйууларынан итэҕэтиилээхтик дакаастаан, иудейдары самнарбыта.
19
Ефескэ
1 Аполлос Коринфка сырыттаҕына, Павел хаптал хайалаах дойдуларынан айаннаан, Ефескэ кэлбитэ. Онно хас да үөрэнээччи баарын булан: 2 «Эһиги итэҕэйэргитигэр Сибэтиэй Тыыны ылыммыккыт дуо?» – диэн ыйыппыта.
«Сибэтиэй Тыын баарын да истэ иликпит», – диэбиттэрэ үөрэнээччилэр.
3 «Оччоҕо хайдах сүрэхтэммиккитий?»
«Иоанн эппитин курдук, сүрэхтэммиппит».
4 «Иоанн аньыыны билинии бэлиэтигэр сүрэхтиирэ, – диэбитэ Павел. – Кини кэнниттэн Кэлээччини – Христос Иисуһу – итэҕэйэллэригэр ыҥырара».
5 Маны истэн үөрэнээччилэр Айыы Тойон Иисус аатыгар сүрэхтэммиттэрэ. 6 Павел кинилэргэ илиитин уурбутугар Сибэтиэй Тыын түһэн, урут билбэт тылларынан саҥарар буолбуттара, Таҥара этэрин дьоҥҥо тиэрдэр кыахтаммыттара. 7 Бу дьон барыта уон иккиэ этилэр.
Ефес церковын олохтооһун
8 Онтон Павел синагогаҕа барбыта. Кини ол синагогаҕа үс ый устата сылдьан, Таҥара Саарыстыбатын туһунан итэҕэтиилээхтик, хорсуннук үөрэппитэ. 9 Ол эрээри сорохтор тыйыһыран, кинини истибэккэ, итэҕэйбэттэрин биллэрэн, дьон ортотугар Айыы Тойон Суолун туһунан араас куһаҕаны саҥарбыттарыгар Павел кинилэртэн тэйэн, үөрэнээччилэрин туспа арааран ылбыта уонна күн аайы Тиранн оскуолатыгар үөрэппитэ. 10 Бу курдук икки сыл устата Айыы Тойон Иисус кэс тыла Асия олохтоохторугар: иудейдарга да, омуктарга да – барыларыгар тиийбитэ.
Скева сэттэ уола
11 Таҥара Павелга элбэх дьиктини оҥорторор буолан, 12 дьон кини таарыйбыт былааттарын, таҥастарын ыарыһахтарга курдуу баайаллара, оччоҕо ол бааммыт дьон бары үтүөрэн хаалаллара, куһаҕан тыыннар кинилэртэн тахсан бараллара.
13 Бэл сорох устугас иудейдар, тыыннары үтэйээччилэр, куһаҕан тыыннарга буулаппыт дьоҥҥо Айыы Тойон Иисус аатын ааттаан холонон көрөллөрө. Кинилэр: «Эһигини Павел үөрэтэр Иисуһун аатынан үтэйэбит», – дииллэрэ. 14 Иудей архиерейа Скева сэттэ уола эмиэ оннук холонон көрбүттэр. 15 Ол гынан баран, куһаҕан тыын кинилэргэ хардарбыт: «Иисуһу мин билэбин, Павелы да билэбин, оттон эһиги кимнээхтэргитий?» 16 Инньэ диэт, куһаҕан тыыҥҥа буулаппыт киһи үрдүлэригэр түспүт уонна күүһүнэн баһыйан утарылаһар кыах биэрбэккэ, үлтү кырбаталаан, дьиэттэн сыгынньах куоттартаабыт. 17 Ефескэ олорор иудейдар да, омуктар да бары маны истэ дьулайан, Айыы Тойон Иисус аатын сэрэнэн ааттыыр буолбуттара.
18 Итэҕэйбиттэртэн үгүстэрэ кэлэн, туох куһаҕаны оҥорбуттарын барытын аһаҕастык билинэллэрэ.
19 Абынан-хомуһунунан дьарыктаммыт үгүс дьон бэйэлэрин кинигэлэрин хомуйан аҕалан, бар дьон көрөн турдаҕына, уоттаабыттара. Умайбыт кинигэ сыанатын ааҕан көрбүттэрэ – биэс уон тыһыынча үрүҥ көмүс драхма
[295] буолбута.
20 Айыы Тойон үөрэҕэ итинник кимиэллээхтик үүнэн-тэнийэн, кыаҕыран иһэрэ.
Ефескэ буолбут өрө туруу
21 Павел, манна барытын бүтэрэн-оһорон баран, Македониялаах Ахайянан Иерусалимҥа барарга быһаарыммыта. «Онно сылдьан баран, Рим куораты эмиэ көрүөхтээхпин», – диирэ. 22 Кини икки көмөлөһөөччүтүн, Тимофейдаах Ераһы Македонияҕа ыытан баран, бэйэтэ өссө аҕыйах кэмҥэ Асияҕа хаала түспүтэ.
23 Ол кэмҥэ Айыы Тойон Суолун утарар улахан аймалҕан тахсыбыта.
24 Үрүҥ көмүстэн Артемида храмын
[296] кутан атыылаан, олохтоох уустарга кырата суох барыһы киллэрэр Димитрий диэн ааттаах көмүс ууһа
25 бэйэтин биир идэлээхтэрин мунньан, эппитэ: «Доҕоттор! Биһиги олохпут уйгута бу идэбититтэн быһаччы тутулуктааҕын бэйэҕит билэҕит.
26 Эһиги көрө да, истэ да сылдьаҕыт: бу Павел Ефескэ эрэ буолбатах, бүтүн Асия үрдүнэн үгүс киһи өйүн сүүйдэ, итэҕэтэн бэйэтигэр тарта. Кини үөрэтэринэн, дьон бэйэлэрин илиилэринэн тутан-хабан оҥорбут таҥаралара ханнык да таҥара буолбатах үһүлэр.
27 Ол аата биһиги идэбит аанньа ахтыллыбат буоларын ааһан, өссө улуу таҥара Артемида храма кытта суолтатын олоччу сүтэрэригэр тиийэр. Онон Артемида бүтүн Асияҕа, аан дойдуга дьон-сэргэ сүгүрүйэр таҥарата буолар албан аата өлбөөдүйүөн сөп».
28 Маны истэн, дьон уордайан: «Ефес Артемидата – улуу таҥара!» – диэн хаһыытаабыттара. 29 Сотору куорат бүтүннүүтэ оргуйан турбута. Олохтоохтор Павел аргыстарын – Македония дьонун Гаийдаах Аристархы – туппутунан театрга тоҕо анньан тиийбиттэрэ. 30 Павел норуокка тахсаары гыммытын үөрэнээччилэрэ бопсубуттара. 31 Асия сорох тойотторо, Павел доҕотторо, театрга кэлбэтин диэн көрдөһөн киниэхэ киһи ыыппыттара.
32 Мустубут дьон аамы-саамы буолбуттара, бары түҥ-таҥ хаһыытаһаллара; үгүстэрэ тоҕо мустан туралларын да билбэт этилэр. 33 Иудейдар тыл киллэриилэринэн норуоттан Александры ыҥыран таһаарбыттара; Александр тыл этээри, болҕомто көрдөөн, илиитин өрө ууммута. 34 Ол эрээри, кини иудей буоларын билэн, бары икки чаас кэриҥэ: «Ефес Артемидата – улуу таҥара!» – диэн хаһыытаан ньиргитэ турбуттара.
35 Куорат тойоно дьону чуумпурдан баран эппитэ: «Ефес олохтоохторо! Ефес куорат улуу Артемида таҥараҕа уонна кини халлаантан түспүт ытык мөссүөнүгэр сүгүрүйэрин ким билбэтий? 36 Бу туһунан ханнык да мөккүөр суох буоллаҕына, эһиги уоскуйуохтааххыт, толкуйа суох быһыыланыа суохтааххыт. 37 Бу дьонтон хайалара да Артемида храмын халаабатах, эһиги таҥараҕытын холуннарбатах, ол үрдүнэн кинилэри манна тутан аҕалбыккыт. 38 Димитрий биир идэлээхтэрин кытта кими эмэ үҥсэрдээх буоллахтарына, суут да, салалта да баар: олорго тиийэн үҥүстүннэр. 39 Өссө атын туох эмэ быһаарсардаах буоллаххытына, ол барыта туһааннаах мунньах көрүүтүгэр киириэҕэ. 40 Оттон бу бүгүҥҥү быһыыбыт иһин биһиги өрө турбут аатын ылан буруйга тиксиэхпитин сөп. Туохтан бу үлүгэр айманан мустубуппутун биһиги хайдах да кыайан быһаарыахпыт суоҕа». Маны этэн баран, кини мустубут дьону тарҕаппыта.
20
Павел Македониянан уонна Ахайянан айана
1 Аймалҕан хаптайбытын кэннэ, Павел үөрэнээччилэри ыҥыран сүбэлээн-амалаан баран, быраһаайдаһан, Македонияҕа аттаммыта. 2 Аара суолга сир-сир аайы сылдьан, үөрэнээччилэри бэрт элбэххэ үөрэтэн баран, Грецияҕа тиийбитэ. 3 Онно кини үс ый буолбута. Сирияҕа субу устаары аҕай сылдьан, иудейдар кинини утары куомуннаспыттарын истэн төттөрү Македониянан айанныырга күһэллибитэ.
4 Павелы кытта Асияҕа диэри
[297] Верия куораттан сылдьар Пирр уола Сопатр, Фессалоника олохтоохторо Аристарх, Секунд, Дервияттан кэлбит Гаий, Тимофей уонна Асия дьоно Тихиктээх Трофим барсыбыттара.
5 Кинилэр урут тиийэн, биһигини Троадаҕа көһүппүттэрэ.
6 Оттон биһиги Көтөхтөрүүтэ суох Килиэп бырааһынньыгын кэнниттэн Филиппыттан хараабылынан айаннаан, биэс хонугунан кинилэргэ Троадаҕа тиийбиппит. Онно сэттэ күн буолбуппут.
Павел Троадаҕа тиһэх сырыыта
7 Нэдиэлэ маҥнайгы күнүгэр үөрэнээччилэр килиэп тоһутуутугар түмсүбүттэрэ. Сарсыныгар барыахтаах буолан, Павел дьону кытта түүн үөһүгэр диэри кэпсэппитэ. 8 Үөһэ, биһиги мустубут хоспутугар, элбэх сибэтиинньик умайан турара. 9 Евтих диэн биир эдэр киһи түннүк сыҥаһатыгар олорбута. Павел өр кэпсээбитигэр, кини дириҥник утуйан хаалан, утуйбутунан үһүс мэндиэмэнтэн таһырдьа сууллубута; сүүрэн түспүттэрэ, уол өлө сытара. 10 Павел аллара түһэн, уолу ыга кууһан баран: «Айманымаҥ, уолгут тыыннаах», – диэбитэ. 11 Уонна үөһэ тахсан килиэп тоһутан ылан сиэн баран, күн тахсыар диэри, өссө да өр кэпсэппитэ, дьэ онтон сарсыарда айаҥҥа туруммута. 12 Уолларын дьиэтигэр этэҥҥэ атааран, бары сүргэлэрэ улаханнык көтөҕүллүбүтэ.
Троадаттан Милиткэ айан
13 Биһиги Павелы кэтэһэ барбакка хараабылга олорон, кинини ыла Аска устубуппут; сатыы айаннаары кини бэйэтэ итинник соруйбута. 14 Аска көрсүбүтүгэр биһиги, кинини хараабылга ылан, Митиленаҕа устан кэлбиппит. 15 Онтон Митиленаттан араҕан, сарсыныгар Хиос утарытыгар кэлэн тохтообуппут, нөҥүө күнүгэр Самоска тиксибиппит, ол кэнниттэн Трогиллияҕа сылдьан баран, өссө биир күнүнэн Милиткэ кэлбиппит. 16 Павел Иерусалимҥа тиэтэйэр буолан, Асияҕа тардыллымаары, Ефескэ таарыйбакка ааһарга быһаарыммыта. Табылыннаҕына, Биэс уонус күн бырааһынньыгар кини Иерусалимҥа буолуон баҕарара.
Ефес пресвитердарын кытта көрсүһүү
17 Павел Милиттэн дьону ыытан, Ефес пресвитердарын ыҥыртарбыта;
18 тиийэн кэлбиттэригэр эппитэ: «Мин, Асияҕа үктэниэхпиттэн ыла, манна хайдах олорбуппун эһиги билэҕит.
19 Иудейдар туорайдаһалларыттан араас эрэйи да көрүстэрбин, Айыы Тойон иннигэр үрдүктүк санаммакка, хараҕым уутун бараан туран, сулууспалаабытым.
20 Эһиэхэ туһалаах буолуо диэбиппин тугу да көтүппэккэ, бар дьон да иннигэр, дьиэлэргитинэн да сылдьан, үөрэтэрим.
21 Таҥара иннигэр аньыыны билиниини уонна биһиги Айыы Тойоммутугар Иисус Христоска
[298] итэҕэли иудейдарга да, омуктарга да иһитиннэрэрим.
22 Аны билигин миигин туох көрсөрүн билбэтэрбин даҕаны, Сибэтиэй Тыын угуйуутунан бу Иерусалимнаан иһэбин. 23 Арай Сибэтиэй Тыын миигин хаайыы, эрэй-кыһалҕа күүтэрин туһунан хас куорат аайы туоһулуур. 24 Ол эрээри мин туохтан да торуттан турбаппын, олохпун да биэрэрбин кэрэйбэппин. Биэтэккэ эрэ тиийдэрбин, Айыы Тойон Иисустан ылбыт сулууспабын толорон, Таҥара илгэлээх үтүөтүн туһунан Евангелиены иһитиннэрдэрбин диэн эрэ баҕалаахпын!
25 Таҥара Саарыстыбатын туһунан үөрэппит дьоммуттан – эһигиттэн – ким даҕаны аны миигин көрбөтүн билэбин.
26-27 Онон бүгүн кэрэһилиибин: мин суобаһым ыраас, мин эһиэхэ Таҥара көҥүлүн тугу да энчирэппэккэ биллэрдим, онон хайаҕыт да хааныгар буруйум суох.
28 Эһиги бэйэҕитигэр уонна Сибэтиэй Тыын эһиэхэ көрдөрө-маната биэрбит бараанын үөрүгэр болҕомтолоох буолуҥ, Таҥара Уола Бэйэтин Хаанынан толуйан ылбыт дьонун – Айыы Тойон уонна Таҥара Церковын
[299] – туһугар кыһаныҥ.
29 Мин барбытым кэннэ эһиги ортоҕутугар бараан үөрүн аһыммат торҕон бөрөлөр киириэхтэрин билэбин.
30 Эһигиттэн бэйэҕититтэн эмиэ, үөрэнээччилэри тардар туһугар, кырдьыгы токурутан кэпсиир дьон тахсан кэлиэхтэрэ.
31 Онон сэрэхтээх буолуҥ, үс сыл тухары күннэри-түүннэри утумун быспакка сэрэппиппин, хас биирдиигитин хараҕым уутун тоҕон туран үөрэппиппин умнумаҥ.
32 Аны билигин эһигини Таҥараҕа уонна Кини эһигини бөҕөргөтөр, Бэйэтин бары дьонун кытта тэҥҥэ нэһилиэстибэ биэрэр кыахтаах илгэлээх үтүө тылыгар туттарабын. 33 Мин кимтэн да үрүҥ да, кыһыл да көмүһүн эрэйбэтэҕим: 34 бэйэм да, аргыстарым да кыһалҕаларын бу харым күүһүнэн толуйан олорбуппун бэйэҕит билэҕит. 35 Тугу да гыммытым иһин, барытыгар маннык үлэлээн-хамсаан кыамматтарга көмөлөһүөхтээхпитин, Айыы Тойон Иисус „ылардааҕар биэрэр ордук алгыстаах“ диэн Бэйэтинэн эппит тылларын умнуо суохтаахпытын холобур буолан көрдөрбүтүм».
36 Маны этэн баран, Павел сөһүргэстээн барыларын кытта бииргэ Таҥараҕа үҥпүтэ. 37 Бары ытаһа-ытаһа, кинини моонньуттан кууһан туран уурууллара. 38 Ордук Павел аны хаһан даҕаны миигин көрүөххүт суоҕа диэбититтэн хараастыбыттара. Онтон кинини хараабылга диэри атааран биэрбиттэрэ.
21
Павел Иерусалимҥа айана
1 Кинилэри кытта быраһаайдаһан баран, биһиги муораҕа тахсан, быһа Коска кэлбиппит. Нөҥүө күнүгэр Родоска тиийбиппит, онтон Патараҕа барбыппыт; 2 Патараттан Финикияҕа бараары турар хараабылы булан, салгыы онно олорсон айаннаабыппыт. 3 Кипр кытылын кыйа баран (арыы хаҥас өттүбүтүгэр хаалбыта), Сирияҕа устубуппут. Тиргэ хараабылбыт таһаҕаһын сүөкэниэхтээҕэ, онон биһиги кытылга тахсан, 4 олохтоох үөрэнээччилэри булан кинилэргэ сэттэ күн буолбуппут. Үөрэнээччилэр Тыын этэрин истэн, Павелы Иерусалимҥа барыма диэн тылларыгар киллэрэ сатаабыттара. 5 Айанныыр кэммит кэлэн, биһиги суолга туруммуппут. Бары кэргэттэрин, оҕолорун кытта куорат таһыгар тахсан, биһигини атаарбыттарыгар, кытылга сөһүргэстээн туран, Таҥараҕа үҥпүппүт. 6 Быраһаайдаһан баран, биһиги хараабылбытыгар ыттыбыппыт, кинилэр дьиэлэригэр төннүбүттэрэ.
7 Биһиги бу Тиртэн саҕалаабыт муоранан айаммытын Птолемаидаҕа тиийэн түмүктээбиппит; онно бырааттарбытын көрсөн, ол күн кинилэри кытта бииргэ сылдьыбыппыт. 8 Нөҥүө күнүгэр Павел уонна биһиги, кини аргыстара, суолга туруммуппут. Кесарияҕа кэлэн, Иерусалимҥа талыллыбыт сэттэ диаконтан биирдэстэрин – Евангелиены иһитиннэрэр Филипп – дьиэтигэр түспүппүт. 9 Кини эргэ бара илик түөрт пророк кыргыттардааҕа.
10 Хас да хоммуппут кэннэ, Иудеяттан биир Агав диэн пророк кэлбитэ. 11 Кини биһиэхэ киирэн, Павел курун ылан илиитин-атаҕын кэлгиммитэ уонна эппитэ: «Сибэтиэй Тыын этэр – Иерусалим иудейдара бу куру курданааччыны маннык кэлгийэн баран, омуктар илиилэригэр биэриэхтэрэ». 12 Маны истэн, биһиги да, олохтоох христианнар да Павелы Иерусалимҥа барыма диэн ааттаспыппыт.
13 «Бу туох буолан хараххыт уутунан суунан сүрэхпин аймаатыгыт? – диэбитэ Павел. – Айыы Тойон Иисус туһугар мин Иерусалимҥа хаайыллыахтааҕар буолуох, өлөрбүн да кэрэйбэппин».
14 Кинини кыайан тылбытыгар киллэрбэккэ: «Айыы Тойон көҥүлэ буоллун!» – диэн баран, дьэ уоскуйбуппут. 15 Манна хас да хонон баран, хомунан Иерусалимҥа барбыппыт. 16 Кесарияттан хас да үөрэнээччи барсыбыта. Кинилэр биһигини түһүөхтээх дьиэбитигэр – Кипртэн төрүттээх Мнасоҥҥа – тиэрдэн биэрбиттэрэ. Мнасон эрдэтээҥҥи үөрэнээччилэртэн биирдэстэрэ этэ.
Иерусалимҥа
17 Иерусалимҥа кэлбиппитигэр бырааттарбыт үөрэ-көтө көрсүбүттэрэ. 18 Нөҥүө күнүгэр биһиги Павелы кытта Иаковка барбыппыт, онно пресвитердар эмиэ мустубуттара. 19 Павел кинилэри эҕэрдэлээн баран, Таҥара атын омуктарга кинини сулууспалатан тугу оҥорторбутун барытын сиһилии кэпсээбитэ.
20 Кини кэпсээнин истэн, Таҥараҕа айхал этэн баран: «Бырааппыт, хас тыһыынча иудей итэҕэли ылыммытын бэйэҥ көрөҕүн, – диэбиттэрэ. – Кинилэр бары Сокуону кыһанан туран тутуһаллар.
21 Оттон эн тускунан иудейдары Моисей Сокуонуттан туоруурга үөрэтэр, уол оҕолоругар аны быһыллыы сиэрин-туомун оҥорторботторугар, ханнык да биһиги үгэспитин тутуспаттарыгар ыҥырар диэн сураҕы истибиттэр.
22 Оччотугар хайыыбыт? Кэлбиккин истэн, дьон хайаан да мустуо
[300].
23 Онон биһиги тылбытын ылынаргар сүбэлиибит: манна андаҕар биэрбит түөрт киһилээхпит,
24 олору илдьэ бараҥҥын ыраастаныы сиэрин-туомун толорон баран, төбөлөрүн бириэйдэнэр харчыларын төлүүрүҥ буоллар. Оччоҕо ити тарҕатар сурахтара сымыйатын, эн Сокуону тутуһа сылдьаргын бары көрүөхтэрэ.
25 Оттон итэҕэйбит омук дьонун туһунан этэр буоллахха, кинилэргэ атын тугу да боппокко
[301], арай эмэгэттэргэ сиэртибэлэммит астан, хаантан уонна муомахтанан өлбүт сүөһү этиттэн туттунуҥ, содурдук быһыыланымаҥ диэн суруйдубут».
26 Нөҥүө күнүгэр Павел ол дьону ылан, кинилэрдиин бииргэ ыраастаныы сиэрин-туомун толорон баран, Таҥара Дьиэтигэр киирэн, аньыыттан ыраастанар кэмнэрэ хаһан бүтэрин, итиэннэ хас биирдиилэрин иһин сиэртибэ бэриллэрин биллэрбитэ.
Павелы тутуу
27 Бу сэттэ күн бүтэн эрдэҕинэ, Асиятааҕы иудейдар кини Таҥара Дьиэтигэр сылдьарын көрөн, бүтүн норуоту аймаан кинини тутан ылбыттара.
28 «Израиль дьоно, көмөлөһүҥ! – диэн үөгү-хаһыы бөҕөтүн түһэрбиттэрэ. – Бу киһи сир-сири кэрийэ сылдьан биһиги норуоппутун, Сокуоммутун уонна сибэтиэй сирбитин утарарга үөрэтэр. Аны Таҥара Дьиэтигэр туора омуктары киллэрэн, сибэтиэй сири киртиппит!» 29 Бу иннинэ аҕай Павел куоракка Трофим диэн Ефес киһитин кытта сылдьарын көрөннөр, Таҥара Дьиэтигэр кинини бука аҕала сылдьыбыт буолуохтаах диэн бүтэйдии сэрэйэн көрөн итинник эппиттэрэ.
30 Куорат барыта аймаммыта, дьон бөҕө үмүөрүспүтэ. Павелы тутан ылан, Таҥара Дьиэтиттэн соһон таһаарбыттара, ааны кэнниттэн саба охсон кэбиспиттэрэ. 31 Өлөрөөрү гынан эрдэхтэринэ, бүтүн Иерусалим үрдүнэн айдаан буолбут сураҕа Рим тыһыынча киһилээх сэриитин тойонугар тиийбитэ. 32 Кини буойуннарын уонна сотниктарын ылан аймалҕан тахсыбыт сиригэр сүүрбүтэ. Сэрии тойонун уонна буойуннары көрөн, дьон Павелы кырбыылларын тохтоппуттара.
33 Сэрии тойоно тиийэн кэлэн, Павелы икки сыабынан бохсуттаран баран, аатын-суолун, тугу оҥорбутун туоһуласпыта.
34 Мустубут дьонтон сорохторо биири, атыттара атыны хаһыытаспыттара. Айдаана бэрдиттэн тойон тугу да кыайан истибэккэ, Павелы кириэппэскэ
[302] илдьэргэ дьаһайбыта.
35 Буойуннар кинини кирилиэскэ тиэрдэн баран, дьон ыга анньан турар буолан, салгыы көтөҕөн барарга күһэллибиттэрэ.
36 Кэннилэриттэн халҕаһалыы анньан иһээччилэр: «Өллүн!» – диэн хаһыытаһаллара.
37 Кириэппэскэ киирэн иһэн, Павел тойоҥҥо эргиллэн: «Эйиэхэ аҕыйах тылы этиэхпин сөп дуо?» – диэн ыйыппыта.
«Хайа эн гректии саҥарар эбиккин дуу? – анарааҥҥыта соһуйа түспүтэ. – 38 Үнүр өрө турууну күөртээн кураайымаҕа түөрт тыһыынча бандьыыты илдьэ барбыт Египет киһитэ эн дуо?»
39 Павел эппитэ: «Мин еврейбин, Киликия биллэр куоратыттан Тарстан төрүттээхпин. Бука диэн норуокка тыл этэрбин көҥүллээ эрэ, көрдөһөбүн».
40 Сэрии тойоно көҥүллээбитигэр Павел кирилиэскэ туран илиитин уунан, норуокка бэлиэ биэрбитэ. Уу чуумпу буолбутугар кини еврейдии тыл эппитэ:
22
Павел Иерусалим иудейдарыгар тыл этиитэ
1 «Бырааттарым уонна аҕа дьонум! Билигин эһиги иннигитигэр көмүскэнэр тылбын истиҥ».
2 Павел еврейдии саҥарбытын истэн, өссө ордук чуумпурбуттара.
«3 Мин Киликия Тарс куоратыгар төрөөбүт еврейбин, – диэбитэ Павел. – Бу куоракка олорон, өбүгэлэрбит Сокуоннарыгар Гамалиил салайыытынан кичэйэн туран үөрэммитим. Син биир бу бүгүҥҥү эһиги курдук мин эмиэ Таҥара иннигэр толоруохтаах эбээһинэспин ис сүрэхпиттэн дьулуһан туран толорорум. 4 Бу үөрэҕи тутуһааччылары харса-хабыра суох, бэл, өлүөхтэригэр диэри, сойуолаһарым, дьахталлары, эр дьону кэлгийэн хаайыыга быраҕаттыырым. 5 Ол туһунан архиерей да, аҕа баһылыктар да бигэргэтиэхтэрин сөп. Биирдэ кинилэртэн Дамаска олорор иудей бырааттарым ааттарыгар сурук суруйтаран ыламмын, Дамаска аттаммытым. Мин оннооҕу христианнары тутан аҕалан, Иерусалимҥа накаастатар соруктааҕым.
6 Аара суолга, Дамаска чугаһаан истэхпинэ, күн ортотун саҕана тулабар эмискэ халлаантан чаҕылхай сырдык сандаарбыта. 7 Мин сиргэ охтон түспүтүм. Онтон: „Савл, Савл, эн тоҕо Миигин сойуолаһаҕын?“ – диир саҥаны истибитим.
8 Мин хардары: „Кимҥиний Эн, Айыы Тойон?“ – диэн ыйыппытым.
Кини миэхэ: „Эн сойуолаһар Иисус Назорейыҥ буолабын“, – диэбитэ.
9 Аргыстарым сырдыгы көрөн уолуйа куттаммыттара
[303], ол эрээри миигин кытта Кэпсэтээччи саҥатын истибэтэхтэрэ.
10 „Айыы Тойон, тугу гынабын?“ – диэн ыйыппытым мин.
Айыы Тойон миэхэ эппитэ: „Туран Дамаска бар, тугу гыныахтааххын барытын онно этиэхтэрэ“. 11 Чаҕылхай сырдыктан хараҕым саатан, олох тугу да көрбөт буолан хаалбытым, онон аргыстарым илиибиттэн сиэтэн куоракка тиэрдибиттэрэ.
12 Онтон Дамаска олорор биир Анания диэн, Сокуону эҥкилэ суох тутуһар, иудейдар бары үтүө тылынан ахтар киһилэрэ 13 миэхэ кэлэн: „Быраатым Савл! Хараххын көр“, – диэбитэ. Мин сонно кинини дьэҥкэтик көрөн кэлбитим.
14 Кини миэхэ эппитэ: „Өбүгэлэрбит Таҥаралара эйигин, Кини көҥүлүн билэриҥ итиэннэ Кырдьыксыты көрөн Кини этэрин истэриҥ туһугар, талан ылла. 15 Онон эн тугу көрбүккэр-истибиккэр бар дьон иннигэр Кини туоһута буолуоҥ. 16 Тоҕо уталытыаххыный? Туран сүрэхтэн, Айыы Тойон Иисус аатын ааттаан, аньыыгын-хараҕын суун“.
17 Иерусалимҥа төннөн кэлэн баран, Таҥара Дьиэтигэр үҥэ туран, мин ис-испиттэн өрө көтөҕүллэн кэлбитим. 18 Онно миэхэ Кини көстөн кэлэн эппитэ: „Кытаат тиэтэй, Иерусалимтан бара оҕус: манна Мин туспунан туоһулуургун ылыныахтара суоҕа“».
19 Мин эппитим: «Айыы Тойон! Мин Эйигин итэҕэйээччилэри хаайталаабыппын, синагогаларга кырбаабыппын кинилэр билэллэр; 20 Эн туоһуҥ Стефан хаана тохторугар мин эмиэ баарым, кинини өлөрөллөрүн сөпсөһөммүн, тааһынан тамнааччылар таҥастарын манаан турбутум».
21 Онуоха Кини эппитэ: «Мин эйигин ыраах олорор омуктарга ыытыам – онно барыаҥ».
Павел – Рим гражданина
22 Баччааҥҥа диэри болҕойон туран баран, бу тыллары истэн, эмиэ хаһыы бөҕөнү түһэрбиттэрэ: «Маннык киһини сир сирэйиттэн имири сотуҥ, тыыннаах хаалара сатаммат!» 23 Итинник хаһыытаһа, таҥастарын уста-уста өрө быраҕаттыы, буору ыһа турдахтарына, 24 сэрии тойоно Павелы кириэппэскэ илдьэллэригэр уонна таһыйан туран, кинини утары туохтан итинник хаһыытаспыттарын билэллэригэр дьаһайбыта. 25 Остуолбаҕа курунан кэлгийэн эрдэхтэринэ, Павел аттыгар турар сотникка: «Рим гражданинын таһыйар эһиэхэ көҥүллэнэр этэ дуо, өссө буолаары буолан туох да силиэстийэтэ суох?» – диэбитэ.
26 Маны истэн, сотник сэрии тойонугар тиийэн: «Бу тугу гынан эрэҕин? Ити киһи Рим гражданина эбит», – диэбитэ.
27 Тойон тиийэн кэлэн: «Миэхэ эт, эн чахчы Рим гражданинаҕын дуо?» – диэн ыйыппыта.
«Чахчы», – диэбитэ Павел.
28 «Мин улахан харчыны кутан туран, маннык бырааптаммытым», – диэбитэ тойон.
«Оттон мин төрүөхпүттэн маннык бырааптаахпын», – Павел хоруйдаабыта.
29 Кинини доппуруостаары сорунан турбут дьон сонно тэйэн биэрбиттэрэ. Рим гражданинын кэлгийбиттэрин билэн, сэрии тойоно улаханнык куттаммыта.
Павел синедрион иннигэр
30 Нөҥүө күнүгэр кини, иудейдар туохха буруйдуулларын чопчу билээри, Павел хандалытын уһултаран баран, архиерейы уонна синедриону бүтүннүүтүн мунньубута. Павелы синедриоҥҥа аҕалан иннилэригэр туруорбута.
23
1 Синедрион чилиэннэрин кэриччи көрөн баран, Павел эппитэ: «Бырааттарым! Мин олоҕум тухары, күн бүгүнүгэр диэри, Таҥара иннигэр ыраас суобастаах олорон кэллим».
2 Анания архиерей, маны истэн, Павел иннигэр турар дьоҥҥо: «Ылыҥ, уоһун ибили охсон биэриҥ!» – диэн бирикээстээбитэ.
3 «Таҥара бэйэҕин охсуоҕа, испиэскэлээх истиэнэ! – диэбитэ Павел. – Манна Сокуон хараҕынан дьүүллээри олорор ааттааххын уонна өссө Сокуону кэһэн, миигин охсорго бирикээстиигин!»
4 Аттыгар турааччылар: «Таҥара архиерейын үөҕэҕин дуо?» – диэбиттэрэ.
5 «Бырааттарым, кини архиерейын билбэтэҕим, – диэбитэ Павел. – Кырдьык, „норуотуҥ баһылыктарын үөҕүмэ“ диэн этиллэн турар».
6 Манна мустан олорооччулартан сорохторо фарисейдар, сорохторо саддукейдар буолалларын Павел билэрэ, онон кини дорҕоонноох куолаһынан эппитэ: «Бырааттарым! Мин фарисейбын, дьонум эмиэ фарисейдар. Өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин итэҕэйэрим иһин, миигин бу дьүүллүү тураллар».
7 Маны эппитигэр фарисейдар саддукейдары кытта мөккүһэн турбуттара, мунньах икки аҥыы хайдыбыта. (8 Саддукейдар өлбүттэр тиллиэхтэрэ суоҕа, Аанньаллар да, тыыннар да суохтар дииллэр, оттон фарисейдар ону барытын билинэллэр.)
9 Хаһыы-үөгү бөҕө буолбута; фарисейдар өттүлэриттэн сокуонньуттар туран: «Бу киһи туох да куһаҕаны оҥорбутун көрбөтүбүт. Баҕар, кинини кытта чахчы Аанньал дуу, тыын дуу кэпсэппит буоллун? Таҥараҕа утарылаһымыаҕыҥ», – диэн мөккүспүттэрэ. 10 Мөккүөр өссө күөртэммитигэр сэрии тойоно аны Павелы тырыта тыытан кэбиһиэхтэрэ диэн сэрэхэдийэн, буойуннарыгар «аллара түһэн, кинини дьон быыһыттан таһааран кириэппэскэ илдьиҥ» диэн бирикээс биэрбитэ.
11 Түүн Павелга Айыы Тойон көстөн: «Эрдий, Павел! – диэбитэ. – Мин туспунан, Иерусалимҥа туоһулаабытыҥ курдук, аны Римҥэ туоһулуох тустааххын».
Павелы утары куомуннаһыы
12 Сарсыарда иудейдартан сорохторо киксэн баран, Павелы өлөрүөхтэрин иннинэ ас да аһыа, утах да иһиэ суох буолан андаҕайбыттара. 13 Барыта түөрт уонтан тахса киһи куомуннаспыта. 14 Кинилэр архиерейдарга уонна аҕа баһылыктарга кэлэн эппиттэрэ: «Биһиги Павелы өлөрүөхпүт иннинэ, аһыа да, уу да иһиэ суох буолан андаҕайдыбыт. 15 Онон эһиги уонна синедрион чилиэннэрэ сэрии тойонугар илдьиттээҥ: Павелы эһиэхэ таһаардын. Иудейдар кини дьыалатын иҥэн-тоҥон көрөргө быһаарбыттар үһү диэҥ. Биһиги кинини аара суолга өлөрүөхпүт».
16 Бу куомуннаһыы туһунан Павел балтын уола истэн, кириэппэскэ тиийэн кинини сэрэппитэ.
17 Павел биир сотнигы ыҥыран: «Бу уолу сэрии тойонугар илт. Кини туох эрэ этэрдээх», – диэбитэ.
18 Анарааҥҥы киһи уолу тойоҥҥо илдьэн биэрбитэ: «Хаайыылаах Павел миигин ыҥыран ылан, бу уолу эйиэхэ аҕаларбар көрдөстө. Эйиэхэ этэрдээх үһү».
19 Тойон уолу тэйиччи сиэтэн илдьэн: «Тугу этэрдээххиний?» – диэн ыйыппыта.
20 Эдэр киһи эппитэ: «Иудейдар Павел дьыалатын иҥэн-тоҥон чуолкайдыахпыт диэн сылтаҕыран, кинини сарсын синедрион иннигэр таһаараргар эйигиттэн көрдөһөрдүү кигистилэр. 21 Эн кинилэри төрүт истимэ: түөрт уонтан тахса киһи кинини тоһуурга кэтэһэн сыталлар. Ол дьон Павелы өлөрүөхтэрин иннинэ, аһыа да, иһиэ да суох буолан андаҕайбыттар. Билигин бэлэм олороллор, эн эрэ дьаһалгын күүтэллэр».
22 Сэрии тойоно: «Бу миэхэ кэпсээбиккин кимиэхэ да этимэ», – диэн баран, уолу ыытан кэбиспитэ.
Павелы Кесарияҕа илдьэллэр
23 Онтон икки сотнигын ыҥыран, дьаһал биэрбитэ: «Икки сүүс сатыы буойуну, сэттэ уон аттаах киһини итиэннэ икки сүүс үҥүүлээх дьону бэлэм гыныҥ. Кинилэр бу түүн үс чааска
[304] Кесарияҕа барыахтара.
24 Оселларда бэлэмнээҥ, Павелы олордон Феликс баһылыкка тириэрдиэххит».
25 Кини маннык ис хоһоонноох сурук суруйбута:
«26 Үрдүк сололоох Феликс баһылыкка Клавдий Лисийтэн эҕэрдэ.
27 Бу киһини иудейдар тутан өлөрөөрү турдахтарына, мин буойуннарбын кытта кэлэн, Рим гражданина буоларын билэн, быыһаан ылбытым.
28 Кинини туохха буруйдуулларын билээри, бэйэлэрин синедрионнарыгар илдьибитим да,
29 буруйдааһыннара барыта Сокуоннарын мөккүөрдээх өрүттэригэр сыһыаннааҕа, онон өлөрөргө ууруллар эбэтэр хаайыыга угуллар буруйу көрбөтөҕүм.
30 Бу киһини утары куомуннаспыттарын туһунан миэхэ тириэрдибиттэригэр, кинини тута эйиэхэ ыыттым уонна буруйдааччыларга кинини туохха буруйдуулларын эмиэ эн иннигэр этэллэригэр дьаһайдым. Этэҥҥэ буол
[305]».
31 Онон буойуннар кини бирикээһин толорон, Павелы түүн Антипатридаҕа илдьэ барбыттара. 32 Нөҥүө күнүгэр аттаах дьон Павелы илдьэ Кесарияҕа айаннаабыттара, атыттара кириэппэскэ төннүбүттэрэ. 33 Кесарияҕа барбыт дьон суругу баһылыкка тириэрдээт, Павелы киниэхэ туттарбыттара. 34 Феликс суругу ааҕан баран, Павелтан ханнык уобаластан сылдьаҕын диэн ыйыппыта. Киликияттан сылдьарын билэн баран: 35 «Буруйдааччыларыҥ кэллэхтэринэ, дьыалаҕын истиэм», – диэбитэ. Итиэннэ кинини Ирод дыбарыаһыгар манабылга туталларыгар дьаһал биэрбитэ.
24
Феликс дьыаланы көрөр
1 Биэс хонон баран Анания архиерей хас да аҕа баһылыгы уонна Тертулл диэн адвокаты кытта кэлбитэ. Кинилэр баһылыкка Павелы үҥсэллэрэ. 2 Павелы ыҥыран киллэрбиттэригэр Тертулл буруйдуур тылын маннык саҕалаабыта: «3 Үрдүк сололоох Феликс! Биһиги эн өҥөҕүнэн, эн муударайдык салайаҥҥын, бу эйэлээх олоххо олоробут. Эн биһиги норуоппутугар элбэх саҥа үтүө уларытыылары киллэрбиккин хаһан баҕарар, ханна баҕарар биһиги дириҥ махталынан ылынабыт. 4 Ол эрээри эйигин сылатыахпын баҕарбаппын, онон кылгастык кэпсиирбитин үгэскинэн тулуурдаахтык истэргэр көрдөһөбүн.
5 Биһиги көрдөхпүтүнэ, бу киһи дьоҥҥо-сэргэҕэ чумаатааҕар кутталламмыт; кини аан дойду үрдүнэн иудейдар өрө турууларын күөдьүтээччи, Назорей сымыйа үөрэҕин тутуһааччы буолар. 6 Бу киһи бэл Таҥара Дьиэтин киртитэргэ сананан турар! Биһиги кинини тутан ылан, Сокуоммут хараҕынан дьүүллүөхпүтүн баҕарбыппыт да, 7 сэрии тойоно Лисий кэлэн, хара күүһүнэн былдьаан ылан, эйиэхэ ыыппыта. 8 Биһигини, буруйдааччылары эмиэ, эйиэхэ барарбытыгар дьаһайбыта. Бу киһини доппуруостаатаххына, биһиги буруйдааһыммыт барыта кырдьыктааҕын бэйэҥ да өйдүөҥ».
9 Иудейдар барыта чахчыны этэр диэн буруйдааччыны өйөөбүттэрэ.
Павел көмүскэнэн тыл этиитэ
10 Тыл этэрин көҥүллээн, баһылык бэлиэ биэрбитигэр Павел этиитин маннык саҕалаабыта: «Эн бу норуоту үгүс сыл устата дьүүллээн кэлбиккин билэбин, онон көмүскэнэр тылбын холкутук этиэм. 11 Мин Иерусалимҥа Таҥараҕа сүгүрүйэ кэлбитим баара-суоҕа уон икки эрэ хоммутун эн бэрт дэбигистик билиэххин сөп. 12 Ол тухары ким да мин кимниин эмэ Таҥара Дьиэтигэр мөккүһэрбин, синагогаҕа, эбэтэр куоракка атын сиргэ сылдьан норуоту аймыырбын көрбөтөҕө. 13 Онон бу сибилигин миигин буруйдуу турар суоллара кырдьыктааҕын дакаастыыр кыахтара суох. 14 Ол эрээри өбүгэлэрбит Таҥараларыгар мин бу дьон „сымыйа үөрэх“ диэн ааттыыр үөрэхтэрин тутуһан сүгүрүйэрбин билинэбин. Мин Сокуоҥҥа уонна Пророктар кинигэлэригэр суруллубуту барытын итэҕэйэбин, 15 онон син биир бу кинилэр эрэнэллэрин курдук, мин эмиэ үтүөлэр да, мөкүлэр да бары тиллиэхтэрэ диэн Таҥараҕа эрэллээхпин. 16 Мин эмиэ кинилэр курдук, суобаһым Таҥара да, дьон да иннигэр өрүүтүн ыраас буоларыгар дьулуһабын.
17 Сылдьыбатаҕым элбэх сыл буолан баран, мин Иерусалимҥа бэйэм норуоппар көмө харчы аҕала уонна сиэртибэ биэрэ эргиллэн кэлбитим. 18 Кинилэр миигин, Таҥара Дьиэтигэр ыраастаныы сиэрин-туомун оҥорбутум кэннэ, булан ылбыттара; онно туох да дьон тоҕуоруһуута, айдаан-куйдаан суоҕа. 19 Арай Асияттан сылдьар хас да иудей баара. Миигин туохха эмэ буруйдуурдаах буоллахтарына, кинилэр бүгүн манна эн иннигэр турар буолуохтарын сөп этэ. 20 Эбэтэр бу турааччылар этиэх тустаахтар: кинилэр миигин синедрион иннигэр туруоран, туох буруйу оҥорбуппун дакаастаабыттарай? 21 Арай, кинилэр ортолоругар туран улаханнык: „Бүгүн эһиги миигин өлбүттэр тиллиилэрин итэҕэйэрим иһин, дьүүллүүгүт“, – диэн эппиттээхпин».
Павел Кесария хаайыылааҕа
22 Маны истэн баран, Феликс, Айыы Тойон Суолун туһунан атыттардааҕар ордук билэр буолан, дьыаланы тохтотон кэбиспитэ. «Сэрии тойоно Лисий кэллэҕинэ, дьыалаҕытын көрүөҕүм», – диэн быһаарбыта. 23 Уонна сотникка Павелы манабылга тут, ол эрээри көҥүлүн наһаа хааччахтаама, доҕотторо кини туһугар кыһаллалларын бобума диэн дьаһайбыта.
24 Хас да хонон баран Феликс ойоҕун Друзилланы кытта (ойоҕо еврей дьахтара этэ) тиийэн кэлэн, Павелы ыҥыртаран ылан, Христос Иисуска итэҕэл туһунан кэпсиирин истибитэ. 25 Ол эрээри Павел кинилэргэ кырдьыгы тутуһан олоруу, бэйэни кыатаныы уонна кэнэҕэс Дьүүл туһунан кэпсиириттэн дьиксинэн: «Чэ, бар, бүгүн сөп буолуо. Кэлин бириэмэлэннэхпинэ, ыҥыртара сылдьыам», – диэбитэ. 26 Босхолоттороору, харчы биэриэ диэн эрэнэ саныыр буолан, кини Павелы сотору-сотору ыҥыртаран ылан кэпсэтэрэ.
27 Икки сыл ааспытын кэннэ, Феликс оннугар Порций Фест олорбута. Иудейдар санааларын табаары, Феликс Павелы хаайыыттан таһаарбатаҕа.
25
Павел император дьүүлүн модьуйар
1 Уобаласка кэлэн үс хонон баран, Фест Кесарияттан Иерусалимҥа аттаммыта. 2 Онно тиийбитигэр архиерей уонна куорат бас-көс дьоно кэлэн, Павелы үҥсэн бараннар: 3 «Үтүөтэ оҥор, кинини Иерусалимҥа ыҥыртар», – диэн көрдөспүттэрэ. Бэйэлэрэ буоллаҕына кинини аара суолга өлөрөр санаалаахтара. 4 Фест кинилэргэ: «Павел Кесарияҕа манабыллаах олорор, мин бэйэм эмиэ сотору онно барыахтаахпын», – диэн эппитэ. 5 «Барсар кыахтаах дьоҥҥут миигин кытта барыстыннар. Онно тиийэн, кинини буруйдаатыннар», – диэбитэ кини. 6 Кинилэргэ аҕыс дуу, уон дуу эрэ хонон баран Фест Кесарияҕа төннүбүтэ.
Нөҥүө күнүгэр кини дьүүллүүр кириэһилэтигэр олорон, Павелы аҕалалларыгар дьаһайбыта. 7 Павел киирбитигэр Иерусалимтан кэлбит иудейдар тула туран, кинини бэрт элбэх ыар суолга буруйдаабыттара да, онтукалара төһө кырдьыктааҕын кыайан дакаастаабатахтара.
8 Павел көмүскэнэригэр: «Мин иудей Сокуонун да, Таҥара Дьиэтин уонна императоры да утары ханнык да буруйу оҥорботоҕум», – диэбитэ.
9 Фест иудейдарга үчүгэй буолан: «Иерусалимҥа барсан, бу буруйдааһыннарынан мин дьүүлбэр туруоххун баҕараҕын дуо?» – диэн ыйыппыта.
«
10 Мин император дьүүлүн иннигэр турабын, – диэбитэ Павел, – онон дьүүллэнэрбэр да манна дьүүллэниэхтээхпин. Иудейдары мин тугунан да атаҕастаабатаҕым, ону бэйэҥ бэркэ билэҕин.
11 Өскөтүн мин туох эмэ сыыһаны этэр уонна өлөрөргө ууруллар буруйу оҥорбут буоллахпына, өлөртөн акаастаммаппын. Оттон бу дьон сымыйаны этэр буоллахтарына, ким да миигин кинилэргэ биэрэр кыаҕа суох. Мин император дьүүллүүрүгэр модьуйабын
[306]».
12 Фест сүбэһиттэрин кытта кэпсэтэн баран: «Император дьүүллүүрүгэр модьуйар буоллаххына, императорга барыаҥ», – диэн түмүктээбитэ.
Павел Агриппаны кытта көрсүһүүтэ
13 Хас да күн буолан баран сэттэ уобалаһы салайар Агриппа ыраахтааҕы Вереникалыын Фесты эҕэрдэлии Кесарияҕа кэлбиттэрэ. 14 Онно элбэх күн буолбуттарыгар Фест Агриппаҕа Павел дьыалатын кэпсээбитэ: «Манна Феликс хаайыыга хаалларбыт киһитэ баар. 15 Иерусалимҥа сырыттахпына, архиерейдар уонна иудей аҕа баһылыктара кинини буруйдаан, суукка тардарга модьуйбуттара. 16 Мин кинилэргэ: „Рим үгэһэ баар: хайа да киһини, буруйдааччыларын кытта сирэй көрсөн туран көмүскэнэ илигинэ, өлөртөрө биэрэр табыллыбат“, – диэн хоруйдаабытым. 17 Онон иудейдар манна кэлбиттэригэр мин уталыппакка нөҥүө күнүгэр дьүүллүүр кириэһилэбэр олорон, ол киһини бэйэбэр аҕалтарбытым. 18 Буруйдааччылар кинини сирэй көрсөн туран, күүтэ санаабыт биир да буруйбун ааттаабатахтара; 19 арай кинини кытта бэйэлэрин итэҕэллэрин уонна ханнык эрэ өлбүт Иисус туһунан мөккүһэн барбыттара. Павел ол Киһини тыыннаах диэн туоһулуура. 20 Бу дьыаланы хайдах быһаарыахпын билбэккэ, Павелтан: „Иерусалимҥа тиийэн онно дьүүллэниэххин баҕараҕын дуо?“ – диэн ыйыппытым. 21 Ол гынан баран кини император дьүүллүүрүгэр модьуйбутун иһин, императорга ыытар кыах көстүөр диэри, манабылга тутан олороллоругар дьаһайбытым».
22 Агриппа: «Мин эмиэ ол киһини истиэхпин баҕарабын», – диэбитэ.
«Сарсын истиэҥ», – диэн Фест эрэннэрбитэ.
23 Сарсыныгар Агриппалаах Вереника сэрии тойотторугар, куорат бастыҥ дьонугар арыаллатан, бэрт мааны быһыыга-майгыга суут буолар киэҥ саалатыгар киирбиттэрэ. Фест Павелы аҕалалларыгар дьаһал биэрбитэ.
«24 Агриппа ыраахтааҕы уонна манна биһигини кытта бииргэ олорооччулар! – диэбитэ Фест. – Иерусалимҥа да, манна да баар элбэх ахсааннаах иудейдар бука бары миэхэ үҥсэр, тыыннаах хаалыа суохтаах диэн туруорсар киһилэрэ бу билигин эһиги иннигитигэр турар. 25 Ол гынан баран кини өлөрөргө ууруллар ханнык эмэ буруйу оҥорбутун мин булбатым. Бэйэтэ император дьүүллүүрүгэр модьуйбутун быһыытынан, кинини онно ыытарга быһаарбытым. 26 Ол эрээри күн судаарга туох да быһаарыылааҕы суруйарым суох буолан, чинчийэн баран суруйаары, бүгүн эһиги, ордук эн Агриппа ыраахтааҕы иннигэр, кинини таһаарарга дьаһал биэрдим. 27 Хаайыылааҕы, туохха буруйдуулларын ыйбакка эрэ, ыытары толкуйа суох быһыы курдук көрөбүн».
26
Павел көмүскэнэр этиитэ
1 «Дьыалаҕын быһааран биэрэриҥ көҥүллэнэр», – диэбитэ Агриппа Павелга.
Павел болҕойоллоругар көрдөһөн аҥаар илиитин өрө уунан баран, көмүскэнэр тылын саҕалаабыта: «2 Агриппа ыраахтааҕы! Бүгүн эн иннигэр туран көмүскэнэр кыахтанаммын, бэйэбин дьоллоохпун дэнэбин. 3 Эн иудейдар туох баар үгэстэрин, мөккүһэр өрүттэрин барытын үчүгэйдик билэҕин. Онон миигин бука диэн тулуйан истэргэр көрдөһөбүн.
4 Мин эдэр сааспыттан төрөөбүт норуотум ортотугар Иерусалимҥа хайдах олорбуппун иудейдар бары билэллэр. 5 Кинилэр миигин өрдөөҥүттэн билэллэр, онон баҕараллара эбитэ буоллар, биһиги итэҕэлбит саамай кытаанах бөлөҕүн ыйыытынан фарисей быһыытынан олорбуппун бэйэлэрэ да туоһулуо этилэр. 6 Билигин мин Таҥара өбүгэлэрбитигэр эрэннэрбитин толоруо диэн эрэнэрим иһин, бу дьүүллэнэ турабын. 7 Ол туоларын эрэнэн биһиги норуоппут уон икки аҕа ууһа күннэри-түүннэри кыһанан туран, Таҥараҕа үҥэллэр. Дьэ бу эрэлим иһин, Агриппа ыраахтааҕы, иудейдар миигин буруйдууллар. 8 Таҥара өлбүттэри тилиннэрэр кыахтааҕын эһиги тоҕо кыаллыбат суол дии саныыгытый?
9 Мин эмиэ Иисус Назорей аатын утаран элбэҕи оҥоруохтаахпын дии саныырым. 10 Ол санаабын мин Иерусалимҥа ситиспитим: архиерейдартан көҥүл ылан, элбэх сибэтиэйдэри хаайыыга бырахтарбытым, кинилэри өлөрөллөрүгэр куоласпын биэрэрим. 11 Синагогалары барытын кэрийэ сылдьан, итэҕэллэриттэн тэйитэ сатаан муҥнуурум, Иисуһу холуннартара сатыырым, утарар уордаах санаам бэрдиттэн, бэл омук куораттарыгар сойуолаһа барарым.
12 Биирдэ эмиэ оннук архиерейдартан боломуочуйа уонна сорудах ылан, Дамаска аттаммытым. 13 Күн ортотун саҕана аара суолга айаннаан истэхпинэ, үрдүк сололоох, миигин уонна аргыстарбын тула күннээҕэр чаҕылхай сырдык сандаарбыта. 14 Биһиги бары сиргэ охтон түспүппүт. Онтон мин еврей тылынан ыҥырар саҥаны истибитим. „Савл, Савл! Эн тоҕо Миигин сойуолаһаҕын? Үөрбэни утары барарыҥ кытаанах буолуо“, – диэбитэ ол саҥа. 15 Мин: „Кимҥиний Эн, Айыы Тойон?“ – диэн ыйыппытым. Кини эппитэ: „Мин эн сойуолаһар Иисуһуҥ буолабын. 16 Сиртэн тур. Мин эйигин Бэйэбэр үлэһитинэн талаары итиэннэ бүгүн тугу көрбүккэр уонна инники көрүөхтээххэр туоһу гынаары, эйиэхэ көһүннүм. 17 Эйигин Израиль дьонуттан уонна атын омуктартан араҥаччылаан туран кинилэргэ ыыттахпына 18 эн кинилэр харахтарын арыйыаҥ, хараҥаттан сырдыкка, сатана былааһыттан Таҥараҕа эргилиннэриэҥ, оччоҕо кинилэр Миэхэ итэҕэллэринэн аньыылара-харалара бырастыы буолан Таҥара норуотугар киириэхтэрэ“. 19 Онон, Агриппа ыраахтааҕы, мин халлаантан миэхэ көстүбүтү утары барбатаҕым. 20 Бастаан Дамаск уонна Иерусалим, онтон бүтүн Иудея олохтоохторун, кэлин атын омуктары аньыыларын билинэн Таҥараҕа эргиллэллэригэр уонна ол билиммиттэрин олохторунан туоһулууларыгар ыҥырбытым. 21 Ол иһин иудейдар миигин, Таҥара Дьиэтигэр сырыттахпына, тутан ылан өлөрөргө соруммуттара. 22 Ол гынан баран Таҥара миэхэ көмөлөһөн, мин бүгүҥҥэ диэри кыраларга да, улууларга да туоһулаан кэллим; пророктар уонна Моисей кэнэҕэс туох буолуохтааҕын туһунан өтө көрөн эппиттэриттэн атын тугу да эппэппин, 23 Христос сору-муҥу көрөн баран, өлбүттэртэн бастакынан тиллээт, иудейдарга да, атын норуоттарга да сырдык кэлбитин биллэриэхтээҕэ диэн иһитиннэрэбин».
24 Павел маннык көмүскэнэ турдаҕына, Фест саҥата көбдьүөрүйэ түспүтэ: «Павел, эн өйө суох киһилии тыллаһан эрэҕин! Аһара үөрэхтэнэҥҥин, өйгүнэн булкуллубуккун!»
«25 Суох, ытыктабыллаах Фест, мин өйбүнэн булкулла иликпин, – диэн хоруйдаабыта Павел. – Кырдьыктаах чөл тыллары этэбин. 26 Ыраахтааҕы ону билэр, ол иһин мин кини иннигэр иҥнибэккэ кэпсиибин. Туох буолбутун кини билбэккэ-истибэккэ хаалбытын мин хайдах да итэҕэйбэппин: барыта, ханна эрэ түҥкэтэх муннукка буолбатах, хараҕын далыгар ааспыта. 27 Агриппа ыраахтааҕы, эн пророктары итэҕэйэҕин буолбат дуо? Итэҕэйэргин билэбин».
28 «Миигин христианин гынарыҥ түргэнэ бэрт буолаарай?» – диэбитэ Агриппа.
29 Павел эппитэ: «Түргэн буоллун, бытаан буоллун, эн эрэ буолбатах, бүгүн миигин истэн олорооччулар бука бары бу хандалыттан ураты бүтүннүүтүгэр миэхэ холоонноох буолалларын туһугар, мин Таҥараттан көрдөһүөм этэ».
30 Маны эппитигэр ыраахтааҕы, баһылык, Вереника уонна кинилэри сэлэлээн олорооччулар бука бары туран, тахсан барбыттара. 31 Саалаттан тахсан баран, бэйэлэрин икки ардыларыгар: «Бу киһи өлөрөргө да, хаайылларга да сөптөөх туох да буруйу оҥорботох», – диэн кэпсэппиттэрэ.
32 Агриппа Фесткэ эппитэ: «Императорга тиийэр санаалааҕын биллэрбэтэҕэ эбитэ буоллар, кинини күн бүгүн да босхолуохха сөп эбит».
27
Римҥэ айан
1 Италияҕа барарбыт быһаарыллыбытыгар Павелы уонна атын хаайыылаахтары Август сэриитин сотнигар Юлийга туттарбыттара. 2 Биһиги Адрамиттий хараабылыгар олорон, Асия сирдэрин кыйа устар санаалаах айаҥҥа туруммуппут. Биһигини кытта Фессалоникаттан сылдьар Македония киһитэ Аристарх барсыбыта.
3 Нөҥүө күнүгэр Сидоҥҥа тиийбиппит. Юлий Павелга амарах сыһыаннаах буолан, доҕотторугар сылдьан, туох кыһалҕалааҕын толуйтарарын көҥүллээбитэ. 4 Сидонтан тахсан баран, тыала утарыта бэрт буолан, Кипргэ тиксибиппит, 5 онтон Киликиялаах Памфилия аттынан ааһан, муораны туораан, Миры диэн Ликия куоратыгар кэлбиппит. 6 Сотник Италияҕа устуохтаах Александрия хараабыла турарын булан, биһигини онно көһөрбүтэ. 7 Хас да күн устата бытааннык устан, Книд куоракка тиийбиппит, онтон тыалыттан мэһэйдэтэн, барыахтаах хайысхабытынан барбакка, Крит арыыга Салмон тумуһах туһаайыытынан чугаһаабыппыт. 8 Бу сири эрэйинэн ааһан, Ласея куорат таһынааҕы Үчүгэй Тиксии диэн ааттанар сиргэ кэлбиппит.
9 Элбэх күммүт баранан, Пост
[307] да ааһан, салгыы устарбыт улам кутталланан барбыта, онон Павел сүбэлээбитэ:
10 «Доҕоттоор! Айаммыт мантан инньэ кутталланыыһы; таһаҕаска, хараабылга эрэ буолбатах, бэйэбитигэр да сэрэхтэниэх чинчилээх».
11 Ол эрээри сотник Павеллааҕар куормаһыты уонна хараабыл хаһаайынын ордук итэҕэйэр этэ. 12 Бу бириистэн кыстыырга табыгаһа суох буолан, үгүстэрбит муораҕа тахсан, кыаллар буоллаҕына, Финиккэ тиийэ сатыырга сүбэлээбиттэрэ (Финик – соҕуруулуу-арҕаа уонна хотугулуу-арҕаа диэки хайыһа сытар Крит арыы бириистэнэ).
Буурҕа
13 Соҕурууҥҥу тыал үрбүтүгэр кинилэр күүппүппүт дьэ кэллэ дии санаан, баарыстарын туруоран, Крит кытылын кыйа устубуттара.
14 Чочумча буолаат, арыы диэкиттэн «эвроклидон» диэн ааттанар хотугулуу-илиҥҥи күүстээх тыал түспүтэ.
15 Хараабылбыт тыалга саба оҕустаран, хайдах да утарылаһар кыаҕа суох буолбута, онон биһиги долгуҥҥа быһа бэринэн, тыал ханна кыйдыырынан устубуппут.
16 Клавда диэн кыракый арыыны тыалтан арыый хаххалаах өттүнэн ааһан иһэн, быһылааҥҥа туттуохтаах оҥочобутун кыл мүччү быыһаан, кытаатыннаран биэрбиппит.
17 Оҥочону көтөҕөн таһааран баран, аны хараабылбыт эркиннэрин ханаатынан эпсэри тардан кэлгийбиппит; Сирт кумаҕар
[308] чаарга олоруохпут диэн сэрэхэдийэн баарыһы түһэрэн, тыал хайа диэки үүрэринэн дьулуруйан испиппит.
18 Нөҥүө күнүгэр буурҕа өссө ордук күүһүрбүтүгэр таһаҕаһы сүөкээн барбыппыт,
19 оттон үһүс күммүтүгэр туттар малбытын кытары ууга бырахпыппыт.
20 Халлааммыт хас эмэ күнү быһа күнэ да, сулуһа да көстүбэт буола болоорон турбута, силлиэ мөлтүөх быһыыта биллибэтэҕэ. Быыһанар эрэлбит улам симэлийэн испитэ.
21 Аһаабатахтара быданнаабыт дьон ортотугар туран, Павел эппитэ: «22 Доҕоттор! Мин сүбэбин ылынан Криттэн тахсыбатаххыт эбитэ буоллар, маннык эрэйи, сүтүгү көрсүө суох этигит. Оттон билигин, көрдөһөбүн, эрдийиҥ, эһигиттэн ким да өлүө суоҕа, хараабылбыт эрэ алдьаныа. 23 Мин бас бэринэр, сүгүрүйэр Таҥарам Аанньала бөлүүн миэхэ көстөн 24 эттэ: „Куттаныма, Павел! Эн император иннигэр туруохтааххын, онон бу хараабылынан бииргэ устан иһэр аргыстаргын Таҥара эйиэхэ бэлэхтиир“, – диэтэ. 25 Онон, доҕотторуом, эрдийиҥ, Кини миэхэ эппитэ туолуо диэн, мин Таҥараҕа эрэнэбин. 26 Биһигини хайаан да ханнык эрэ арыыга тиксэриэхтээх».
27 Уон төрдүс түүммүтүгэр Адриатическай муора устун дьулуруйан испиппит. Түүн үөһүн саҕана мотуруостар ханнык эрэ сир чугаһаабыт сибикитин билэн, 28 уу дириҥин кэмнээн көрбүттэрэ – арай сүүрбэ саһаан буолбута; онтон кыратык бара түһээт, кэмнээбиттэрэ – уон биэс саһааҥҥа тиийбитэ. 29 Аны хараабылбытын тааска таһааран сабыа диэн сэрэнэн, түөрт кутурук дьаакыры түһэрэн баран, халлаан сырдыырын кэтэспиппит. 30 Мотуруостар күрүүргэ сананан, тумус дьаакыры быраҕабыт диэн ааттаан, оҥочону муораҕа түһэрэн эрдэхтэринэ, 31 Павел сотникка уонна буойуннарга: «Кинилэр хараабылга хаалбатахтарына, эһиги быыһанар кыаххыт суох буолуо», – диэбитэ. 32 Онуоха буойуннар оҥочо кэлгиллибит быатын быһыта кэрдибиттэрэ – оҥочо ууга баран түспүтэ.
33 Сырдыан иннинэ, Павел барыларын аһаан сэниэтэ киллэриниҥ диэн көрдөспүтэ: «Аһаабатаххыт бүгүн уон төрдүс күнэ буолла, тугу да амсайан көрө иликкит. 34 Онон аһыыргытыгар көрдөһөбүн, оччоҕо эрэ тыыннаах хаалыаххыт эбээт. Баскытыттан биир баттах түһүө суоҕа». 35 Инньэ диэн баран, килиэби ылан, бары көрөн турдахтарына, Таҥараҕа махтаммыта уонна тоһутан сиэн барбыта. 36 Эгди буолан бары эмиэ аһаабыппыт. 37 Хараабылга барыта икки сүүс сэттэ уон алта киһи этибит. 38 Тото аһаан баран, хараабылбытын чэпчэтэн, тиэллэн иһэр сэлиэһинэй бурдугу муораҕа сүөкээбиппит.
39 Сарсыарда буолбутугар мотуруостар хайа да сирин кыайан быһаарбатахтара, арай ханнык эрэ кумах кытыллаах хомону көрөн, кыаллар буоллаҕына, хараабылы онно тиксэрэргэ санаммыттара. 40 Дьаакырдары таһааран баран, бааллан турбут урууллары сүөртэлээн, кыра баарыһы туруоран кытыл диэки устубуппут. 41 Ол иһэн хараабылбыт харгыга оҕустаран чаардаан хаалбыта. Тумсунан кумахха дириҥник анньыллан, олорон хаалбыт хараабыл куорматын долгун тоҕута охсон алдьаппыта. 42 Буойуннар хаайыылаахтары, аны харбаан тахсан куотан хаалыахтара диэн, өлөртүүргэ быһаарыммыттара. 43 Ол гынан баран сотник Павелы быыһыан баҕарар буолан, буойуннары тохтоппута уонна сатаан харбааччылар бастакынан ууга ыстанан сири булалларыгар, 44 оттон атыттар хаптаһыҥҥа, хараабыл сэмнэҕэр уйдаран усталларыгар дьаһал биэрбитэ. Инньэ гынан, бары этэҥҥэ сири булбуппут.
28
Мальта арыытыгар
1 Быыһанан баран билбиппит: арыыбыт аата «Мелит» диэн этэ. 2 Олохтоохтор биһиэхэ олус амарахтык сыһыаннаспыттара; ардах түһэ турар буолан, силбик баҕайы этэ, онон кинилэр кутаа оттон баран, биһигини барыбытын кэлэн иттиҥ диэн ыҥырбыттара. 3 Павел амынньыар бөҕөнү хомуйан аҕалан, уокка бырахпытыгар – төлөҥҥө салаппыт дьааттаах эриэн үөн хатанан тахсан, илиитигэр ыйана түспүтэ. 4 Олохтоохтор кини илиитигэр эриэн үөн иилистэ сылдьарын көрөн: «Бу киһи чахчы өлөрүөхсүт эбит. Муораҕа өлбөтөҕүн үрдүнэн, иэстэбил таҥарата ситэн ылла, тыыннаах ордорбот буолла», – дэспиттэрэ. 5 Павел эриэн үөнү уокка илгэн кэбиспитэ, туох да буолбатаҕа. 6 Дьон, кини этэ иһэн тахсарын эбэтэр эмискэ өлөн түһэрин кэтэһэн баран, туох да куһаҕан буолбатаҕын көрөн, аны санаалара уларыйан, «бу киһи хайа эрэ таҥара эбит» диэн түмүккэ кэлбиттэрэ.
7 Бу сиртэн чугас арыы баһылыга Публий уһаайбата баара. Кини биһигини дьиэтигэр ыҥыран илдьэн үс күн устата бэрт эйэҕэстик ыалдьыттаппыта. 8 Публий аҕата иһинэн ыалдьан тииһигирэ сытара; Павел киниэхэ киирэн, Таҥараҕа үҥэн баран илиитин ууран үтүөрдүбүтэ. 9 Бу түбэлтэ кэнниттэн арыыга баар атын ыарыһахтар кэлэн, эмиэ үтүөрбүттэрэ, 10 онон биһиэхэ улахан ытыктабыллаахтык сыһыаннаспыттара, барарбытыгар туох кыһалҕалаахпытын барытын толору хааччыйан ыыппыттара.
Римҥэ айан
11 Үс ый буолан баран биһиги бу арыыга кыстаабыт «Диоскурдар»
[309] диэн ааттаах Александрия хараабылыгар олорсон барбыппыт;
12 онтон Сиракузыга кэлэн, үс күн турбуппут.
13 Сиракузыттан тахсан кытылы кыйа устан, Ригияҕа тиийбиппит; ол өйүүнүгэр соҕурууҥҥу тыал түһэн, икки күнүнэн Путеолга кэлбиппит.
14 Онно бырааттарбытын булан, кинилэр көрдөһүүлэринэн сэттэ күн буолбуппут, онтон Римҥэ барбыппыт.
15 Римнээҕи бырааттарбыт биһиги иһэрбитин истэн, сорохторо Аппий болуоссатыгар, атыттара Үс Гостиница аттыгар көрсө тахсыбыттара. Кинилэри көрөн, Павел Таҥараҕа махтаммыта, сүргэтэ көтөҕүллүбүтэ.
16 Римҥэ кэлбиппитигэр сотник хаайыылаахтары сэрии тойонугар туттарбыта
[310], оттон Павелы туһунан анал харабыллаах олорорун көҥүллээбитэ.
Павел Римҥэ үөрэтиитэ
17 Үс хоноот, Павел бас-көс иудейдары ыҥыртаран ылан баран, бары бииргэ түмсүбүттэригэр эппитэ: «Бырааттарым! Миигин, бэйэм норуотум, өбүгэлэрбит үгэстэрин утары тугу да оҥорботоҕум үрдүнэн, Иерусалимҥа сырыттахпына, тутан ылан, римляннарга биэрбиттэрэ. 18 Кинилэр миигин доппуруостаан баран, өлөрөргө ууруллар туох да буруйа суохпун билэн, босхолоору гыммыттарын 19 иудейдар утарбыттара; онон император суутун модьуйарга күһэллибитим. Ол эрээри мин ол суукка да тиийэн, норуоппун буруйдуур санаам суоҕа. 20 Дьэ ол иһин, Израиль Эрэлин иһин хандалыга бохсуллубут буолан, эһигини, сирэй көрсөн кэпсэтээри, ыҥыртардым».
21 Кинилэр эппиттэрэ: «Биһиги эн тускунан ханнык да суругу Иудеяттан туппатахпыт; кэлэ сылдьар бырааттарбытыттан хайалара да эн тускунан тугу да иһитиннэрбэтэҕэ, туох да куһаҕаны эппэтэҕэ. 22 Ол эрээри санааҕын истиэхпитин баҕарабыт. Ити үөрэх туһунан сир-сир аайы мөккүһэллэрин истэ сылдьабыт».
23 Онон көрсөр күннэрин болдьоһон, үлэхтээх күннэригэр Павел түһэн олорор дьиэтигэр бэрт элбэх киһи тиийэн кэлбитэ. Кини кэлбит дьоҥҥо сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри Таҥара Саарыстыбатын туһунан кэпсээн, Иисус туһунан этиллибит барыта кырдьыктааҕын Моисей Сокуонугар уонна Пророктарга олоҕуран, өйдөтөн-быһааран биэрбитэ.
24 Сорохторо кини этэр тылын ылыммыттара, сорохторо итэҕэйбэтэхтэрэ.
25 Бэйэ-бэйэлэрин кытта кыайан тыл тылларыгар киирсибэккэлэр, тарҕаһан эрдэхтэринэ, Павел эппитэ: «Сибэтиэй Тыын өбүгэлэрбитигэр
[311] Исайя пророгунан үчүгэйдик да этиттэрбит эбит: „
26 Бу норуокка тиийэн эт: кулгааххытынан истиэххит эрээри, өйдүөххүт суоҕа, хараххытынан көрүөххүт эрээри, булан көрүөххүт суоҕа.
27 Ол курдук бу дьон сүрэҕэ таастыйбыт, кулгаахтарынан да куһаҕаннык истэллэр, харахтарын да быһа симпиттэр; онтон атын эбитэ буоллар, харахтарынан көрөн, кулгаахтарынан истэн, сүрэхтэринэн өйдөөн, Миэхэ эргиллиэ этилэр, оччоҕо Мин кинилэри үтүөрдүөм этэ диэн“.
28 Онон Таҥара быыһабылын туһунан Илдьит Тыл атын омуктарга ыытыллыбытын эһиги биллэххит буоллун. Кинилэр истиэхтэрэ».
29 Маны эппитигэр иудейдар, бэйэлэрин икки ардыларыгар улаханнык мөккүһэ-мөккүһэ, тарҕаспыттара
[312].
30 Павел бүтүн икки сыл тухары бары кыһалҕатын бэйэтэ уйунан, куортамҥа олорбута; киниэхэ кэлээччини барытын үөрэ көрсөрө. 31 Кини хорсуннук, туохтан да чаҕыйбакка, Таҥара Саарыстыбатын туһунан кэпсиирэ уонна Айыы Тойон Иисус Христос туһунан үөрэтэрэ.
СИБЭТИЭЙ ИАКОВ АПОСТОЛ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Омуктар ортолоругар тарҕанан олорор уон икки аҕа ууһугар Таҥара уонна Айыы Тойон Иисус Христос кулуттарыттан – Иаковтан эҕэрдэ.
Итэҕэл уонна муударас
2-3 Бырааттарыам, итэҕэлгитин тургутуу тулууру үөскэтэрин билэн туран, эһигини холоон көрөр араас ыарахаттар күһэйдэхтэринэ, ону барытын улуу үөрүүнэн көрсөр буолуҥ. 4 Эһиги бары өттүнэн ситэн-хотон, туох да итэҕэһэ суох буоларгыт туһугар, тулууургутун тиһэҕэр тиийэ мүччүрүтүө суохтааххыт. 5 Өскөтүн эһигиттэн хайаҕыт эмэ муудараһа тиийбэт буоллаҕына, ону кини Таҥараттан көрдөстүн, оччоҕо барыларыгар дьэллэмник, сэмэтэ-суҥхата суох биэрэр Таҥара киниэхэ муударай өйү биэриэҕэ. 6 Ол эрээри кини Таҥараттан көрдөһөрүгэр, кыратык да саарбахтаабакка, дириҥник итэҕэйэн туран көрдөстүн. Саарбахтыыр киһи муора долгунун курдук: тыал кинини таптаабытынан ытыйар, уҥа-хаҥас быраҕаттыыр. 7 Оннук киһи Айыы Тойонтон тугу эмэ ылыам этэ диэн санамматын даҕаны. 8 Бигэ санаата суох киһи бары суолугар барытыгар мунаах буолар.
9 Биир итэҕэллээх дьадаҥы бырааттарбыт – Таҥара кинилэри үрдэтэриттэн үөрүөхтээхтэр, 10 оттон баай киһи – Таҥара кинини намтатарыттан үөрүөх тустаах, тоҕо диэтэххэ, кини баайа-дуола, сибэкки от курдук, кылгас үйэлээх. 11 Күн тахсан өҥүрүк куйаас түстэҕинэ, сибэкки умнаһа куура хатан, кэрэ бэйэтэ кэхтэрин, сибэккитэ түһэрин курдук, баай киһи эмиэ түбүгүн үгэнигэр кэхтиэҕэ.
12 Аньыыга тардар моһоллору тулуурдаахтык туораабыт киһи алгыстаах: оннук киһи тургутууну тулуйан баран, Айыы Тойон
[313] Кинини таптыыр дьоҥҥо биэриэх буолан эрэннэрбит олоҕун мэнньиэһин ылыаҕа.
13 Аньыы угаайытыгар киирэн биэрээччи «Миигин Таҥара угуйар» диэбэтин: Таҥара куһаҕаҥҥа умсугуйбат уонна кими да аньыыга уккуйбат.
14 Ханнык баҕарар киһи бэйэтин аньыылаах баҕатын батыһан, ол умсулҕаныгар ылларан, аньыы угаайытыгар киирэн биэрэр;
15 имэҥнээх баҕа санаа аньыыны үөскэтэн төрөтөр, оттон аньыы, улааттар-улаатан, өлүүгэ тиэрдэр.
16 Онон, таптыыр бырааттарым, бэйэҕитин албыннанымаҥ. 17 Сиргэ баар бары үтүөнү, эҥкилэ суох үчүгэй бэлэҕи барытын күнү, ыйы, сулустары айбыт Аҕа Таҥара бэлэхтиир; Кини хаһан да кубулуйбат, Киниэхэ уларыйыы күлүгэ да түспэт. 18 Таҥара биһигини, Кини саҥа айымньыларыттан бастакылара буоларбыт туһугар, кырдьыктаах тыл көмөтүнэн төрөппүтэ.
Таҥара тылын истии уонна толоруу
19 Онон, таптыыр бырааттарым
[314], хайаҕыт да истэргэ чуор, саҥарарга бытаан, уордайарга нэс буолуохтаах.
20 Уордайар киһи Таҥара кырдьыгын оҥорор кыаҕа суох.
21 Онон бары кири-хары, сөҥөн сылдьар өс санааны киэр анньан, бу сүрэххитигэр олордуллан дууһаҕытын быыһыыр кыахтаах тылы улгумнук ылыныҥ.
22 Истибиккитинэн эрэ муҥурданан, бэйэҕитин албыннанымаҥ, истибит тылгытын тутуһуҥ.
23 Таҥара тылын истэр эрээри, толорбот киһи сиэркилэҕэ көрүнэр киһи курдук:
24 кини күлүгүн көрүнэ түһэн баран – тэйдэ да, сонно дьүһүнүн-бодотун умнан кэбиһэр.
25 Оттон киһиэхэ көҥүлү биэрэр эҥкилэ суох сокуон ис дьиҥин сыныйан өйдүүр уонна ону толорор киһи умнуган истээччи буолбатах, кини истибит тылын толорор, онон тугу гынарыгар барытыгар алгыстаах буолуо.
26 Эһигиттэн хайаҕыт эрэ Таҥараҕа бэриниилээхпин дэнэ сылдьан, тылын кыана туттубат буоллаҕына, ол аата бэйэтин албыннанар – кини Таҥараҕа бэриниилэммитэ туохха да турбат. 27 Кыһалҕа кыһарҕана хаарыйар тулаайахтарыгар, огдооболоругар көмөлөһүү, бэйэни аньыылаах дойду кириттэн харыстаныы – бу баар Аҕа Таҥара иннигэр ыраас, омсото суох дьиҥ бэриниилээх буолуу.
2
Сирэй көрбөх буолууттан сэрэтии
1 Бырааттарым! Килбиэннээх Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу итэҕэйэр дьон сиэринэн эһиги киһиэхэ барытыгар биир тэҥ үтүө сыһыаннаах буолуҥ. 2 Арай мустан олордоххутуна, тарбаҕын аайы кыһыл көмүс биһилэхтээх сиэдэрэй бэйэлээх баай киһи уонна илбирийбит таҥастаах дьадаҥы киһи киирдиннэр. 3 Эһиги баайдык таҥныбыт киһини көрөн: «Баһаалыста, манна кэлэн олор», – диэн ыҥыран баран, дьадаҥыга: «Эн антах тур» биитэр «Кэл бэттэх, атаҕым аттыгар олор», – диэтэххитинэ, 4 искитигэр араарсыыны таһааран, мөкү судьуйалыы быһыыланаҕыт буолбатах дуо?
5 Истиҥ эрэ, таптыыр бырааттарым, Таҥара дьадаҥы дьону – итэҕэлинэн байытаары, Кинини таптыыр дьоҥҥо эрэннэрбит Саарыстыбатыгар киллэрээри – талан ылбыта этэ буолбатах дуо? 6 Эһиги буоллаҕына дьадаҥылары сэнээтигит. Баайдар эһигини атаҕастыыллар, суукка биэрэллэр буолбат дуо? 7 Эһиги итэҕэйэн ылыммыт үтүөкэн ааккытын баһааҕырдааччылар эмиэ кинилэр буолбатахтар этэ дуо? 8 Өскөтүн эһиги Суруйууларга этиллибит «Чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа» диэн үрдүкү сокуону толорор буоллаххытына, үтүө суолу тутуһаҕыт. 9 Оттон киһини кимиттэн-тугуттан көрөн сыһыаннаһар буоллаххытына, эһиги аньыыны оҥороҥҥут, Сокуон иннигэр буруйдаах буолан тахсаҕыт. 10 Сокуону бүттүүнүн тутуһар эрээри, бииригэр эмэ аньыыны оҥорор киһи барытыгар буруйдаах буолар. 11 «Көссүүлэһимэ» диэбит Таҥара «өлөрүмэ» диэн эмиэ эппитэ, онон эн көссүүлэспэт эрээри, өлөрөр түбэлтэҕэр син биир Сокуону кэһэҕин. 12 Эһиги тылгыт-өскүт, быһыыгыт-майгыгыт, тугу гынаргыт барыта көҥүл Сокуонунан дьүүллэниэхтээх дьон сиэринэн буолуохтаах. 13 Амараҕа суох дьон бэйэлэрэ амараҕа суохтук дьүүллэниэхтэрэ; оттон амарах быһыы дьүүлгэ турбат.
Итэҕэл уонна дьайыы
14 Бырааттарыам, итэҕэйэбин диир киһи онтуката олорор олоҕуттан көстүбэт буоллаҕына, кини итэҕэйбитэ туох көдьүүстээх буолуой? Ол итэҕэлэ кинини өрүһүйүөн сөп дуо? 15 Өскөтүн биир итэҕэллээх быраата дуу, балта дуу таҥнар таҥаһа биитэр аһыыр аһа суох буола сылдьалларын көрө-көрө, 16 хайаҕыт эмэ «Чэ, эйэни кытта барыҥ, ичигэстик таҥна, үчүгэйдик аһыы-сии сылдьыҥ» диэн баран, аһыылларыгар ас, таҥналларыгар таҥас бэрсибэтэҕинэ, ити эппитэ туох туһалаах буолуой? 17 Син ол кэриэтэ итэҕэл эмиэ туох да үтүө дьайыыта суох аҥаардас буоллаҕына – өлбүт итэҕэл.
18 Баҕар, ким эрэ: «Сороххо итэҕэйэр кыах, оттон сороххо үтүөнү оҥорор кыах бэриллэр», – диэҕэ. Оччоҕо мин киниэхэ этиэм: «Ол дьайыыта суох итэҕэлгин миэхэ көрдөр, оттон мин итэҕэлбин эйиэхэ олохпунан көрдөрүөм».
19 Эн Таҥара биир диэн итэҕэйэҕин. Бэрт сөп, абааһылар эмиэ итэҕэйэллэр, бэл кутталларыттан салыбырас буолаллар.
20 Оттон эн, оттомо суох киһи, дьайыыта суох итэҕэл өлбүт
[315] итэҕэл буоларын билиэххин баҕараҕын дуо?
21 Өбүгэбит Авраам уолун Исаагы сиэртибэнньиккэ ууран Таҥара биһирэбилин ылбыта буолбат дуо?
22 Итэҕэлэ кини дьайыытыгар көмөлөспүтүн, оттон дьайыыта итэҕэлин муҥутуурдук ситэрэн-хоторон биэрбитин эн көрбөккүн дуо?
23 Итинэн Суруйууларга этиллибит туолбута: «Авраам Таҥараны итэҕэйбитэ, ол иһин Таҥара кинини кырдьыксыт киһинэн билиммитэ». Онон Авраам Таҥара доҕорунан ааттаммыта.
24 Киһи аҥаардас итэҕэлинэн эрэ буолбакка, дьайыытынан эмиэ быыһанарын көрбөккүт дуо?
25 Содур дьахтар Раав эмиэ, чуҥнуу кэлбит Израиль дьонун дьиэтигэр саһыаран баран, атын суолунан куоттаран биэрэн быыһаммыта буолбат дуо?
26 Киһи тыына быһыннаҕына, этэ-сиинэ өлүк эрэ буолан хааларын курдук, үтүө дьайыыта суох итэҕэл эмиэ – өлбүт итэҕэл.
3
Тылы кыана туттуу туһунан
1 Бырааттарым, бары үөрэтээччи буоларга дьулуһумаҥ. Билэргит курдук, биһиги, үөрэтэр дьон, ордук кытаанахтык дьүүллэниэхпит,
2 тоҕо диэтэххэ аньыыны бука бары элбэхтик оҥоробут. Ким аньыыны саҥарбат – ол бүтүн бэйэтин үүннүүр-тэһиинниир сиппит-хоппут киһи.
3 Холобур, биһиги аты айааһаары айаҕар үүн кэтэртэхпитинэ, бүтүн бэйэтин салайар кыахтанабыт.
4 Эбэтэр хараабылы ылан көрүҥ: хайдахтаах курдук улаханый, хайдахтаах күүстээх тыал кинини хамсатарый! Ол эрээри итинник сүүнэ хараабыл биир кыракый уруулга салайтаран, куормаһыт ханна баҕарбытын хоту устар.
5 Киһи тыла эмиэ ситигирдик: кып-кыракый эрээри, арбанара хара баһаам. Санаан көрүҥ: быычыкаайык уот кыыма түһэн, төһөлөөх элбэх ойууру сиирий!
6 Тыл эмиэ уот, биһиги эппитигэр-хааммытыгар баар аньыы-хара эйгэтэ; тылбыт бүтүн бэйэбитин киртитэр, гееннаттан умайар буолан, олохпут эргимтэтин бүтүннүүтүн уоттуур.
7 Ханнык баҕарар кыыл-сүөл, көтөр, үөн-көйүүр уонна байҕал харамайдарын айылҕатын киһи айылҕата сыһытар кыахтаах, сыһыппыта даҕаны,
8 арай бэйэтин тылын ким да сыһытар кыаҕа суох: бу – өлөрөр сүлүһүнү толору иҥэриммит, туохха да кыайтарбат хара дьай.
9 Тылбытынан биһиги Аҕа Таҥараны
[316] айхаллыыбыт, эмиэ тылбытынан Таҥараҕа холоонноон айыллыбыт дьону кырыыбыт.
10 Биир киһи уоһуттан алгыс да, кырыыс да суккуллар. Бырааттарыам, хайдах да итинник буолуон сатаммат.
11 Биир дьүүктэттэн икки араас уу – аһыы туустаах уонна ньулуун уу – тэҥҥэ сүүрүө дуо?
12 Бырааттарыам, смоковницаҕа маслина, виноградка смоква үүммэтин курдук, туустаах уонна ньулуун уу биир дьүүктэттэн сүүрбэт.
Үөһэттэн бэриллэр муударас
13 Эһигиттэн хайаҕыт муударай өйдөөҕүй, дириҥ толкуйдааҕый? Кини онтукатын үтүөкэн олоҕунан, муударай өйө үөскэппит көрсүө-сэмэй майгытынан көрдөрдүн. 14 Оттон сүрэххитигэр бэрт былдьаһар хара санааны иҥэринэн, киҥҥит-хааҥҥыт холло сылдьар буоллаҕына, хайҕана барымаҥ, кырдьыгы балыйан сымыйалаамаҥ. 15 Онтукаҕыт үөһэттэн түһэр муударас буолбатах, сирдээҕи өй, киһи муудараһа, абааһы өйө. 16 Ханна ордугурҕааһын, киҥнэнии баар да, онно хайаан да сатарыйыы, бары куһаҕан барыта баар буолар. 17 Оттон үөһэттэн түһэр муударас, бастатан туран, ыраас, ол кэннэ эйэ-дэмнээх, сэмэй, истигэн, өрүүтүн амарах, өрүүтүн үтүөнү оҥорор, кырдьыгы тутуһар, истиҥ-иһирэх буолар. 18 Эйэни олохтуур дьон эйэ-дэмнээхтик ыспыт сиэмэлэриттэн кырдьык үүнүүтүн өлгөмнүк ылыахтара.
4
Бу дойдулуун доҕордоһуу – Таҥараҕа өстөнүү
1 Эһиги өстөһүүгүт, иирсээҥҥит барыта хантан күөдьүйэн тахсарый? Эккитигэр-хааҥҥытыгар охсуһар кыдьыктаргытыттан буолбатах дуо? 2 Тугу эрэ баҕараҕыт да, баҕарбыккыт эһиэхэ кэлбэт, суох, ол иһин эһиги өлөрсөҕүт. Ордугургуугут да, кыайан ситиспэккит; иирсэҕит, өстөһөҕүт да, Таҥараттан көрдөспөт буолаҥҥыт, туоххут да суох. 3 Көрдөһөргүтүгэр эһиги үтүөҕэ дьулуһан буолбакка, таҕылгытын тарҕатаары көрдөһөҕүт, ол иһин эһиэхэ бэриллибэт. 4 Оо, содурдар! Бу аньыылаах дойдулуун доҕордоһуу Таҥараҕа өстөнүү буоларын билбэт үһүгүт дуо? Онон, ким бу аньыылаах дойдуну кытта доҕордоһуон баҕарар, ол Таҥараҕа өстөөх буолар. 5 Эбэтэр «Таҥара биһиги испитигэр олохсуппут Тыына, күнүүлүөҕэр диэри, таптыыр» диэн Суруйууларга этиллибит тыл өскүөрүтүн эрэ тыл дии саныыгыт дуу? 6 Ол эрээри соччонон Таҥара өлгөм илгэлээх үтүөнү биэрэр. «Таҥара үрдүктүк сананааччыларга утарылаһар, сэмэйдэргэ үтүөтүк сыһыаннаһар» диэн ол иһин этиллибитэ.
7 Онон Таҥараҕа бас бэриниҥ, адьарайга утарылаһыҥ, оччоҕо адьарай эһигиттэн тэскилиэ. 8 Таҥараҕа чугаһааҥ, оччоҕо Таҥара эһиэхэ эмиэ чугаһыа. Аньыылаахтар, илиигитин ыраастаныҥ, халбаҥнааччылар, сүрэххитин көннөрүнүҥ. 9 Кэмсиниҥ, ытааҥ, аймаһыйыҥ – күлүүт ытабылга, үөрүүгүт кутурҕаҥҥа кубулуйуохтун. 10 Айыы Тойон иннигэр сыһыйыҥ, оччоҕо Кини эһигини үрдүктүк тутуо.
11 Бырааттарыам, бука диэн бэйэ-бэйэҕитин холуннарсыбат буолуҥ. Быраатын холуннарар, дьүүллүүр киһи Сокуону холуннарар, Сокуону дьүүллүүр; ол аата эн Сокуону толорооччу буолбакка, хайыы-үйэ бэйэҥ судьуйа буолан хаалаҕын. 12 Сокуон Таһаарааччы уонна Судьуйа биир эрэ баар: Кини эрэ өрүһүйэр, Кини эрэ өлөрөр кыахтаах. Оттон эн атын киһини дьүүллүүр кимҥиний-туоххунуй?
Улаханнык сананааччылары сэрэтии
13 Билигин эһиги, «бүгүн-сарсын маннык куоракка баран, сыл буолан, эргинэн барыс киллэриниэхпит» дэһээччилэр, миигин истиҥ! 14 Эһигини бэл сарсын туох күүтэрин билбэккит буолбат дуо? Эһиги олоххут диэн тугуй? Быстах кэмҥэ тахса түһэн баран, уостан хаалар паар буолбатах дуо? 15 Оттон эһиги буоллаҕына «Айыы Тойон биэрдэҕинэ, тыыннаах буоллахпытына, ону да оҥоруохпут, маны да ситэриэхпит» диир оннугар, 16 бэрдимсийэр идэҕитинэн киһиргэнэҕит: итинник киһиргэнии барыта аньыы буолар. 17 Онон үтүөнү хайдах оҥорору билэ-билэ, ону оҥорбот киһи аньыыны оҥорор.
5
Баайдары сэрэтии
1 Аны билигин, баайдар, миигин истиҥ! Эһиги ытааҥ-соҥооҥ, аймаһыйыҥ: эһиэхэ аана суох алдьархай ааҥнаан иһэр.
2 Муспут баайгыт-дуолгут барыта илдьи сытыйбыт, таҥаскытын-сапкытын көйүүр сиэбит,
3 кыһыл да, үрүҥ да көмүскүт дьэбин буолбут – ол дьэбинэ эһигини утары туоһу буолан, эккитин-сииҥҥитин уот курдук түрүтэ сиэҕэ. Эһиги тиһэх күҥҥүтүгэр анаан кылаат мунньуммуккут!
4 Бааһынаҕытын көрбүт-харайбыт үлэһиттэргит хамнастарын төлөөбөккөҕүт, ити энэлийэр саҥалара эҥсиллэр, кинилэр энэлгэннэрэ хайыы-үйэ Айыы Тойон Саваоф
[317] кулгааҕар тиийдэ!
5 Эһиги сиргэ байан-тайан олорбуккут, дуоһуйуоххутугар диэри көччүйбүккүт, идэһэ буолардыы, сүрэххит сыаланыар диэри, уойбуккут.
6 Эһиги кырдьыксыттары дьүүллээн өлөрбүккүт. Кинилэр эһиэхэ утарыласпатахтара.
Тулуурдаах буолуу уонна Таҥараҕа үҥүү
7 Онон, бырааттарыам, Айыы Тойон кэлиэр диэри, мөлтөөн-ахсаан биэримэҥ, тулуурдаах буолуҥ. Көрбөккүт дуо бурдук сирин оҥорооччу, сиртэн күүтүүлээх үүнүүтүн ылыар диэри, күһүҥҥү да, сааскы да ардаҕы хайдах курдук тулуурдаахтык күүтэрин! 8 Эһиги эмиэ ол курдук тулуурдаах буолуҥ, кытаанах санааланыҥ – Айыы Тойон кэлэрэ чугаһаата. 9 Дьүүлгэ турбат туһугар, бырааттарыам, бэйэ-бэйэҕитин сэмэлэспэт-суҥхаласпат буолуҥ: Судьуйа хайыы-үйэ субу ааҥҥа кэлэн турар. 10 Бырааттарым, Айыы Тойон аатынан эппит-үөрэппит пророктары эрэйи-кыһалҕаны тулуйуу холобура оҥостуҥ. 11 Билэргит курдук, биһиги тиһэҕэр диэри тулуйбут дьону алгыстаахтар диэн ааттыыбыт. Иов эрэйи-муҥу хайдах тулуйбутун туһунан эһиги истибиккит, итиэннэ амарах сүрэхтээх, аһыныгас санаалаах Айыы Тойон киниэхэ тиһэҕэр хайдах сыһыаннаспытын эмиэ билэҕит.
12 Уонна, бырааттарым, хаһан да андаҕайбат буолуҥ, халлаанынан да, сиринэн да, атын тугунан даҕаны андаҕайымаҥ; эһиги сөп диэбиккит чахчы сөп буоллун, суох диэбиккит чахчы суох буоллун, оччоҕо дьүүлгэ туруоххут суоҕа.
13 Ким эһигиттэн эрэйи көрөр – Таҥараҕа үҥтүн. Ким үөрэр-көтөр – псаломнары ыллаатын. 14 Ким ыалдьар, ол Церковь пресвитердарын ыҥырдын, оччоҕо кинилэр кэлэн ыарыһаҕы елей арыынан сотон баран, кини туһугар Айыы Тойон аатынан үҥтүннэр. 15 Итэҕэл үҥүүтэ ыарыһаҕы үтүөрдүө, Айыы Тойон кинини сүһүөҕэр туруоруо, аньыыны-буруйу оҥорбут буоллаҕына, онто бырастыы буолуо. 16 Онон үтүөрэр туһугар, бэйэ-бэйэҕитигэр аньыыгытын этинэр, бэйэ-бэйэҕит туһугар үҥэр буолуҥ. Кырдьыксыт күүстээх үҥүүтэ үгүһү оҥорор кыахтаах. 17 Илия эмиэ биһиги курдук киһи этэ гынан баран, ардах түспэтин диэн үҥпүтүгэр, сиргэ үс сыл алта ый устата ардах түспэтэҕэ, 18 онтон эмиэ үҥпүтүгэр – халлаан ардаҕын түһэрбитэ, сир үүнүүтүн биэрбитэ.
19 Бырааттарыам! Өскөтүн эһигиттэн хайаҕыт эрэ кырдьыктан туораабытын ким эмэ көнө суолугар төнүннэрдэҕинэ, 20 кини билиэх тустаах: аньыылааҕы албын суолуттан эргилиннэрбит киһи дууһатын өлөр өлүүттэн быыһыаҕа, үгүс аньыытын-харатын бырастыы гыннарыаҕа.
СИБЭТИЭЙ ПЕТР АПОСТОЛ БАСТАКЫ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Атын дойдуларга кый бырах тарҕанан, Понт, Галатия, Каппадокия, Асия уонна Вифиния сирдэригэр олорооччуларга, Аҕа Таҥара эрдэттэн анаабытынан, Тыын сибэтии гыныытынан, Иисус Христоһу истэргэ уонна Кини Хаанынан ыраастанарга талыллыбыттарга бука барыларыгар – Иисус Христос Апостола Петртан.
Эһиэхэ бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил үүнэ-үксүү туруохтун!
Тыыннаах эрэл
3 Иисус Христоһу өлбүттэртэн тилиннэрэн, муҥура суох үтүө санаатынан биһигини саҥалыы төрөппүт Таҥараҕа, Айыы Тойоммут Иисус Христос Аҕатыгар, алгыс буолуохтун! Биһиги онтон тыыннаах эрэллэнэммит, 4-5 эһиэхэ, Таҥара тиһэх кэмҥэ арыллыахтаах быыһабылга анаан сүдү күүһүнэн араҥаччылыыр дьонугар, бэриллэрдии халлааҥҥа ууруллубут, сүппэт-симэлийбэт, ыраас кэхтибэт нэһилиэстибэҕэ тиксэрбитин кэтэһэбит. 6 Итэҕэлгитин тургутар араас ыарахаттартан быстах кэмҥэ эрэйдэнэр да эбит буоллаххытына, эһиги ол кэнэҕэс кэлэри өйдөөн-санаан үөрэр-көтөр буолуҥ. 7 Уотунан ыраастаннар даҕаны, син биир кэбириир-алдьанар хайа да кыһыл көмүстээҕэр эһиги тургутууну ааспыт итэҕэлгит ордук күндү буолан тахсыахтаах. Оччоҕо эһиги Иисус Христос кэлэр Күнүгэр Кини хайҕалын ылыаххыт, үрдүк чиэскэ, албан аакка тиксиэххит. 8-9 Эһиги Кинини көрбөтөргүт да, таптыыгыт, билиҥҥэ диэри көрө илик да буолларгыт, итэҕэйэҕит, уонна итэҕэлгит соругун – дууһаҕыт быыһанарын – ситиһэн, киһи тылынан кыайан эппэт улуукан үөрүүтүн үөрэҕит.
10 Эһиэхэ анаммыт илгэлээх үтүөнү төлкөлөөбүт пророктар бу быыһабылга сыһыаннааҕы барытын ымпыгар-чымпыгар тиийэ үөрэппиттэрэ, 11 кинилэргэ баар Христос Тыына Кини эрэйи-муҥу көрөн баран, албан аатырыахтааҕын төлкөлүүрүгэр ханнык уонна хайдах кэми эппитин иҥэн-тоҥон чопчулаабыттара. 12 Урут кинилэр тугу өтө көрөн эппиттэрэ (ону билигин – Евангелиены иһитиннэрэр дьонунан – халлаантан ыытыллыбыт Сибэтиэй Тыын эһиэхэ биллэрбитэ) – ол барыта бэйэлэрин эрэ тустарыгар буолбакка, эһиги тускутугар буоларын Таҥара кинилэргэ арыйбыта. Бу кистэлэҥи бэл халлааҥҥа баар Аанньаллар кытта өҥөйөн көрүөхтэрин баҕараллар.
Сибэтиэй олоххо ыҥырыы
13 Онон өйгүтүн-санааҕытын түмүнэн, сэргэх сылдьан, Иисус Христос эргиллэн кэлэригэр эһиэхэ бэриллиэхтээх илгэлээх үтүөҕэ бигэтик эрэниҥ. 14 Истигэн оҕолор буоларгыт быһыытынан, урут Таҥараны билбэт кэмҥитинээҕи дьаллыккытынан салайтарымаҥ, 15 эһигини ыҥырбыт Сибэтиэй холобурунан бэйэҕит эмиэ тугу гынаргытыгар барытыгар сибэтиэй буолуҥ. 16 Суруйууларга «Мин сибэтиэйбин, онон эһиги эмиэ сибэтиэй буолуҥ» диэн этиллэр.
17 Өскөтүн эһиги хас биирдии киһини, кимиттэн-тугуттан тутулуга суох, тугу оҥорбутунан көрөн дьүүллүүр Судьуйаны Аҕабыт диир буоллаххытына, бу сирдээҕи олоххут кэмин Киниттэн толлон-торуттан туран атаарыҥ. 18 Билэргит курдук, эһиги өбүгэлэргититтэн утумнаабыт сүпсүктээх олоххутуттан алдьанар-кэбириир үрүҥ да, кыһыл да көмүскэ атыылаһыллыбыт буолбатаххыт, 19 ханнык да эҥкилэ суох ыраас Агнец курдук буолбут Христос күндү Хаанынан толуйуллан ылыллыбыккыт. 20 Кини өссө аан дойду айыллыан инниттэн ананан, эһиги тускутугар бу тиһэх кэмҥэ кэлбитэ. 21 Кини баар буолан, эһиги Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбит, албан аатырдыбыт Таҥараны итэҕэйэҥҥит, итэҕэлгит да, эрэлгит да – барыта Таҥараҕа түмүллүбүтэ.
22 Онон, бырааттарыам, кырдьыкка Тыын көмөтүнэн
[318] истигэн буолан, дууһаҕытын ыраастанан, бырааттыы дьоҥҥутун өрүү ыраас ис сүрэххититтэн таптааҥ.
23 Эһиги өлөр-сүтэр сиэмэттэн буолбакка, өлбөт-сүппэт сиэмэттэн – Таҥара үйэлэр тухары тыыннаах тылыттан хат төрөөбүккүт.
24 Суруйууларга этиллэр: «Киһи аймах – от кэриэтэ, киһи албан аата – сибэкки кэриэтэ: от хагдарыйа хатан, сибэккитэ иинэн түһэр,
25 оттон Айыы Тойон тыла үйэлэр тухары өлбөт-сүппэт». Бу эһиэхэ иһитиннэриллибит Евангелие туһунан этиллэр.
2
Тыыннаах таас уонна сибэтиэй норуот
1 Онон бары өс санааны, уодаһыны, сирэй көрбөх быһыыны, ордук санаһыыны, холуннарсыыны киэр анньан, 2 быыһанар курдук үүнэн тахсар туһугар, саҥа төрөөбүт кыһыл оҕолуу, Таҥара тылын ыраас үүтүн иһэргэ дьулуһуҥ. 3 Айыы Тойон хайдахтаах курдук үтүөтүн эһиги хайыы-үйэ билбиккит. 4 Онон кэлиҥ, чугаһааҥ Киниэхэ – дьон киэр анньыбыт, оттон Таҥара талан ылбыт күндү Тыыннаах Тааһыгар! 5 Уонна бэйэҕит эмиэ тыыннаах таастар буолаҥҥыт, Таҥара сөбүлүүр духуобунай сиэртибэтин Иисус Христоһунан биэрэр Кини сибэтиэй үлэһиттэрэ буолар туһугар, духуобунай дьиэ буола үүнэн-үрдээн иһиҥ. 6 Суруйууларга этиллэр: «Көр бу, муннук тутаах тааһын – талыллыбыт, күндү тааһы – Мин Сиоҥҥа олук ууран эрэбин; Кинини итэҕэйэр киһи кыбыстыыга киириэ суоҕа». 7 Кини эһиэхэ, итэҕэйээччилэргэ, – күндү таас, оттон итэҕэйбэттэргэ – «тутааччылар бырахпыт таастара»; ол эрээри бу таас кэлин «муннук тутаах тааһа буолла»; өссө этиллэр: «Бу – дьон иҥнэр тааһа, охтор очуоһа» диэн. 8 Онон Таҥара тылын истэр эрээри, бас бэриммэт дьон бүдүрүйэллэр – кинилэр анабыллара оннук.
9 Оттон эһиги талыллыбыт аймах – Ыраахтааҕы дьиэтин кэргэнэ, Таҥара үлэһиттэрэ, сибэтиэй норуот, эһигини хараҥаттан килбиэннээх сырдыгар ыҥырбыт Таҥара үтүөкэн дьайыыларын биллэрэргэ талыллыбыт Кини Бэйэтин тус дьоно – буолаҕыт. 10 Хаһан эрэ эһиги норуот буолбатах этигит, оттон билигин Таҥара норуота буоллугут; хаһан эрэ Таҥара аһыныгас сыһыанын билбэт этигит, оттон билигин ону биллигит.
Таҥара кулуттара
11 Таптыыр бырааттарыам! Бу дойдуга эһиги кэлии дьон, ааһан иһэр айанньыт эрэ буоларгыт быһыытынан, көрдөһөбүн: дууһаҕытыгар утары турар эт-хаан кыдьыктарыттан тэйэ туттуҥ, 12 Таҥараны итэҕэйбэт дьон ортолоругар үтүөкэн олоҕунан олоруҥ; оччоҕо, үтүөнү оҥороргутун көрдөхтөрүнэ, эһигини хара санаалаахтар диэн үөхпүттэрин да иһин, Таҥараны кэлэр Күнүгэр айхаллыахтара.
13 Онон дьон олохтообут ханнык баҕарар салалтатыгар Айыы Тойон туһугар бас бэриниҥ: үрдүкү былааска – ыраахтааҕыга да, 14 буруйу оҥорооччулары буруйдуур, үтүөнү оҥорооччулары көҕүлүүр Кини баһылыктарыгар даҕаны. 15 Өйө суох ньүдьү-балай дьон ону-маны тыллаһыытын биһиги үтүөнү оҥорон тохтоторбутугар Таҥара баҕарар, 16 онон көҥүл дьон быһыытынан олоруҥ, көҥүлү туһанан мөкү быһыыны кистэнэрдии буолбакка, Таҥара кулуттарыныы. 17 Барыларын ытыктааҥ, бырааттаргытын таптааҥ, Таҥараттан толлуҥ, ыраахтааҕыга ытыктабыллаахтык сыһыаннаһыҥ.
Эрэйи-муҥу көрбүт Христос холобура
18 Эһиги, үлэһиттэр, үтүө, сымнаҕас тойотторгутун эрэ буолбатах, хаҕыстары эмиэ ытыктаан, кинилэргэ бас бэриниҥ.
19 Олоҕо суох атаҕастабылга түбэһэн баран, Таҥараны санаан эрэйи-муҥу тулуйар киһи, Кини хайҕалын ылыаҕа.
20 Оҥорбут буруйгут иһин кырбанаргытын тулуйар буоллаххытына, эһиэхэ туох хайҕала кэлиэхтээҕий? Оттон үтүөнү оҥоро сылдьан эрэйдэнэргитин тулуйар буоллаххытына, Таҥара алгыһын ылыаххыт.
21 Таҥара эһигини тулуурдаах буоларга ыҥырбыта, тоҕо диэтэххэ, Христос эмиэ, Кини суолунан барарбыт туһугар биһиэхэ
[319] холобур көрдөрөн, биһиги туспутугар эрэйдэммитэ.
22 «Кини туох да аньыыны-буруйу оҥорботоҕо, биир да сымыйа тылы саҥарбатаҕа».
23 Үөҕүллэ сылдьан үөхсүүнэн хардарбатаҕа, эрэйи-муҥу көрө сылдьан кими да саамматаҕа – ону барытын Кырдьыктаах Судьуйаҕа эрэнэн туттарара.
24 Биһиги аньыыттан босхолонон кырдьык иһин олорорбут туһугар, Кини биһи аньыыбытын-буруйбутун санныгар сүгэн кириэскэ таһаарбыта: Кини бааһыран, эһиги үтүөрбүккүт.
25 Хаһан эрэ эһиги Маныыһыта суох муна-тэнэ сылдьар барааннар курдук этигит, оттон билигин Маныыһыкка – дууһаҕытын Араҥаччылааччыга – төнүннүгүт.
3
Эр-ойох сыһыанын туһунан
1-2 Ол курдук, Таҥара тылын ылыммат эрдээх дьахталлар эмиэ, эрдэргит эһиги Таҥараттан толлор ыраас олоххутун көрөн, биир тылы этиппэккэ, итэҕэли ылыналларын туһугар, кинилэргэ бас бэриниҥ. 3 Тас көстүүгүт – баттаххыт чочуонай оҥоһуута, кыһыл көмүс симэххит, сиэдэрэй таҥаскыт-сапкыт – эһиги киэргэлгит буолбатын, 4 ол оннугар сүрэххит ис дьиҥэ, сымнаҕас холку майгыгыт кэхтибэт кэрэтэ эһигини киэргэттин. Бу буолар – Таҥара иннигэр күндү киэргэл. 5 Ол курдук урут Таҥараҕа эрэнэр сибэтиэй дьахталлар эмиэ эрдэригэр бас бэринэн, бэйэлэрин итинник киэргэтинэллэрэ. 6 Сарра Авраамы тойонум диэн ааттаан, киниэхэ бас бэринэрэ. Эһиги эмиэ туохтан да чаҕыйан турбакка үтүөнү оҥорор буоллаххытына, кини оҕолоро буолаҕыт.
7 Ол курдук, эһиги эр дьон эмиэ, кэргэттэргит уйаннарын өйдөөн туран, кинилэргэ үтүөтүк сыһыаннаһыҥ; кэргэттэргит эмиэ эһиги курдук илгэлээх олоххо киирэллэрин быһыытынан, үҥэр үҥүүгүт мэһэйэ суох буоларын туһугар, кинилэри ытыктааҥ.
Кырдьык иһин эрэйдэнии
8 Тиһэҕэр, бары биир өйдөөх-санаалаах, аһыныгас, бэйэ-бэйэҕитин таптыыр, амарах, эйэҕэс
[320], сэмэй буолуҥ;
9 куһаҕаҥҥа куһаҕанынан, үөхсүүгэ үөхсүүнэн хардарымаҥ; төттөрүтүн, алгыһы ыларга ыҥырыллыбыккытын билэ сылдьан, эһигини атаҕастааччылары алҕааҥ. «
10 Олоҕу таптыыр, үтүө күннэри көрүөн баҕарар киһи куһаҕаны саҥарартан, албыны тыллаһартан туттуннун;
11 куһаҕантан тэйэн биэриҥ, үтүөнү оҥоруҥ, эйэни көрдөөҥ, эйэҕэ дьулуһуҥ.
12 Айыы Тойон хараҕа кырдьыктаах дьоҥҥо туһуланар, кулгааҕа кинилэр үҥэллэрин истэр, оттон хара дьайдаахтык быһыыланааччыларга Айыы Тойон утары турунар».
13 Өскөтүн эһиги үтүө дьыала иһин кыһаллар-мүһэллэр буоллаххытына, ким эһиэхэ куһаҕаны оҥоруоҕай?
14 Оттон кырдьык туһугар эрэйдэнэр да буоллаххытына, эһиги алгыстааххыт; онон кинилэртэн куттанымаҥ, симиттэн турумаҥ.
15 Айыы Тойон Таҥараны
[321] ис сүрэххитинэн ытыктааҥ; эһиги эрэлгитин туоһулаһааччыларга көрсүөтүк, ытыктабыллаахтык хоруйдуурга өрүүтүн бэлэм буолуҥ.
16 Үтүө суобастаахтык олоруҥ, оччоҕо эһигини хара санаалаахтар диэн үөҕэллэриттэн Христоһу итэҕэйэр үтүө олоххутун баһааҕырдааччылар бэйэлэрэ кыбыстыахтара.
17 Ол эбэтэр, куһаҕаны оҥорон эрэйдэниэхтээҕэр, Таҥара көҥүлүнэн буоллаҕына, үтүөнү оҥоро сылдьан эрэйдэммит ордук;
18 Христос эмиэ биирдэ букатыннаахтык, биһигини Таҥараҕа аҕалаары, Бэйэтэ Кырдьыксыт эрээри, аньыылаахтар биһиги туспутугар, биһиги буруйбутун боруостаан, эрэйи-муҥу көрбүтэ; этин-сиинин өлөрбүттэрэ эрээри, Кини тыынынан тиллибитэ,
19 уонна эмиэ тыынынан аллара түһэн, хараҥаҕа хаайылла сытар өлбүттэргэ Таҥара тылын иһитиннэрбитэ.
20 Ол хаһан эрэ Таҥараҕа бас бэриммэтэх дьон этилэр, Таҥара кинилэри Ной ковчега тутуллан бүтүөр диэри тулуурдаахтык көһүппүтэ да, ковчег иһигэр киирбит аҕыйах киһи, аҕыс эрэ дууһа, тыыннаах орпута.
21 Бу барыта – эһигини быыһыыр сүрэхтэнии уобараһа. Сүрэхтэнии – эт кирин суунуу буолбатах, Таҥараҕа үтүө суобаһы эрэннэрии – Иисус Христос тиллиитинэн биһигини быыһыыр.
22 Кини билигин халлааҥҥа Таҥара уҥа өттүгэр олорор; Киниэхэ Аанньаллар, халлааннааҕы былаастар, күүстэр – бука бары бас бэриммиттэрэ.
4
Итэҕэйээччилэр олохторо чыҥха атын буолуохтаах
1-2 Онон, Христос биһиги туспутугар этинэн-хаанынан эрэйдэммитин курдук, эһиги эмиэ соннук санаанан сэбилэниэхтээххит. Этинэн-хаанынан эрэйдэнэр киһи сиргэ олороро хаалбыт кэмин имэҥ кыдьыгар биэрбэккэ, Таҥара ыйарынан олоруохтаах, аньыыны оҥорорун тохтотуохтаах. 3 Урут, олоххут ааспыт кэмигэр, Таҥараны билбэт омуктар курдук кирдээх олоххо, араас дьаллыкка, арыгыга ылларан – искит уйарынан аһаан-сиэн, эмэгэттэргэ сүгүрүйэн түктэри быһыылана сылдьыбыккыт да сөп буолуо. 4 Итэҕэйбэт дьон аны билигин эһиги кинилэрдиин содурдук быһыыламмат буолбуккутун дьиибэргииллэр, ол иһин эһигини үөҕэллэр. 5 Кинилэр бэрт сотору өлбүтү-тыыннааҕы барытын дьүүллүүр Судьуйаҕа эппиэттиэхтэрэ. 6 Дьэ ол иһин, эттэнэн-хааннанан олорбут олохторугар дьон быһыытынан дьүүллэнэн баран, Таҥара көҥүлүн хоту тыыннарынан олороллорун туһугар, Евангелие өлбүт дьоҥҥо кытта иһитиннэриллибитэ.
7 Ол эрээри туох барыта бүтэр уһуга чугаһаата. Онон эһиги өйдөөхтүк-төйдөөхтүк олоруҥ, сэргэхтик үҥэ сылдьыҥ. 8 Туохтааҕар да бэйэ-бэйэҕитин ис сүрэххититтэн таптааҥ. Таптал үгүс аньыыны-хараны бырастыы гыннарар. 9 Ханнык да муҥатыйыыта суох бэйэ-бэйэҕитигэр ыалдьытымсах буолуҥ. 10 Таҥара биэрэр араас дьоҕурунан үтүөнү оҥорорго анаан туруоруллубут дьон быһыытынан, биирдии бэйэҕит Киниттэн ылбыт ураты дьоҕургутунан бэйэ-бэйэҕитигэр туһалаһыҥ. 11 Ким тылын иһитиннэрэр, үөрэтэр дьоҕурдаах, ол Таҥара тылын иһитиннэрдин; ким сулууспалыыр, ол Таҥара биэрэр кыаҕынан сулууспалаатын. Барыта Иисус Христоһунан Таҥара албан аатырарын туһугар буолуохтаах. Киниэхэ үйэттэн үйэҕэ албан аат буолуохтун, Кини былааһа туругура туруохтун! Аминь.
Христос эрэйин үллэстии
12 Таптыыр бырааттарым! Эһигини уотунан тургутар быһыыга-майгыга түбэстэххитинэ, дьиктиргээмэҥ, атаарҕыы санаамаҥ,
13 хата ол оннугар, Христос эрэйин-муҥун үллэстэбит диэн үөрэр буолуҥ, оччоҕо Кини килбиэннээх кэлиитигэр эһиги өрөгөйдүү үөрүөххүт.
14 Христос аатын туһуттан эһигини үөҕэр-хомуруйар буоллахтарына, эһиги алгыстанаҕыт: ол аата эһиэхэ албан ааттаах Тыын, Таҥара Тыына баар. Анарааҥҥылар Кини аатын баһааҕырдаллар, оттон эһиги Кинини албан аатырдаҕыт.
15 Эһигиттэн ким да киһини өлөрөн, уоран, куһаҕаны оҥорон эбэтэр атын киһи бас билиитигэр суудайан
[322] эрэ сору көрбөтөр;
16 оттон христианин быһыытынан эрэйи-кыһалҕаны көрөртөн кыбыстымаҥ, хата Христос аатын сүгэбит диэн, Таҥараҕа махтаныҥ.
17 Дьүүллээһини Таҥара Бэйэтин дьонуттан саҕалыаҕа; өскөтүн дьүүл маҥнай биһигиттэн саҕаланар буоллаҕына, Таҥара Евангелиетын ылыммат дьону дьэ ханнык бүтэр уһук күүтэрэ буолуой?
18 «Бэл, кырдьыксыт эрэйинэн быыһанар, оччоҕо итэҕэлэ суох аньыылаах киһи хайдах буолуоҕай?»
19 Онон Таҥара көҥүлүнэн эрэйи көрөр дьон үтүөнү оҥорон, Киниэхэ, эппит тылын толорор эрэбиллээх Айааччыга, олохторун туттардыннар.
5
Таҥара норуотугар кыһамньы
1 Эһиги пресвитердаргытыттан, мин бэйэм эмиэ пресвитер, Христос тулуйбут эрэйин-муҥун туоһута, субу көстүөхтээх кэрэмэн килбиэҥҥэ бииргэ тиксиэхтээҕим быһыытынан, көрдөһөбүн: 2 Таҥара эһиги көрүүгүтүгэр-харайыыгытыгар туттарбыт бараанын үөрүн күһэлэҥ кыһайыытынан буолбакка, Таҥараны үөрдэрдии, бэйэҕит үтүө баҕаҕытыттан, барыстанар сааттаах санааттан буолбакка, ис сүрэххититтэн көрүҥ-истиҥ. 3 Эһиги харалтаҕытыгар бэриллибит үөргэ тойорҕообокко, бэйэҕитинэн туохха барытыгар холобур буолуҥ. 4 Дьэ оччоҕо Үрдүкү Маныыһыт тиийэн кэллэҕинэ, эһиги албан аат кэхтибэт мэнньиэһин кэтиэххит.
5 Эһиги, эдэрдэр эмиэ, пресвитердаргыт тылларын истиҥ. Бука бары бэйэ-бэйэҕитигэр бас бэринэр сытыары майгылаах сэмэй буолуҥ, тоҕо диэтэххэ, «Таҥара үрдүктүк сананааччыларга утарылаһар, оттон сэмэйдэргэ үтүөтүк сыһыаннаһар».
6 Онон кэмэ кэллэҕинэ Таҥара эһигини үрдүктүк тутарын туһугар, Киниэхэ улгумнук бас бэриниҥ.
7 Кини эһиги тускутугар кыһаллар, онон туох баар кыһалҕаҕытын барытын Киниэхэ сүктэриҥ.
8 Өйдөөн-төйдөөн сылдьыҥ, сэрэхтээх буолуҥ: өстөөххүт адьарай кими эмэ булан мэҥиэстээри тула эргийэ, хахайдыы хаһыытыы сылдьар.
9 Биир итэҕэллээх бырааттаргыт аан дойду үрдүнэн эмиэ маннык эрэйи көрсөллөрүн билэн туран, киниэхэ, адьарайга, бигэ итэҕэлгитинэн утарылаһыҥ.
10 Биһигини, Христос Иисуһу итэҕэйбиттэри, үйэлэргэ өлбөөдүйбэт килбиэннээх сырдыгар ыҥырбыт Таҥара – бары илгэлээх үтүөнү Биэрээччи – эһигини, быстах кэмҥэ эрэйдэммиккит кэннэ, Бэйэтинэн эҥкилэ суох гынан бөҕөргөтүөхтүн, күүс-сэниэ киллэрэн халбаҥнаабат оҥоруохтун
[323].
11 Киниэхэ үйэттэн үйэлэр тухары албан аат буолуохтун, Кини былааһа туругура туруохтун! Аминь.
12 Бу кылгас сурукпун эһигини бөҕөргөтөөрү, манна эппитим барыта Таҥара дьиҥ илгэлээх үтүөтэ буоларын бигэргэтээри, бэриниилээх диэн эрэнэр киһим, бырааккыт Силуан, көмөтүнэн суруйдум. Онон маны бигэтик тутуһуҥ.
13 Эмиэ эһиги курдук талыллыбыт Вавилоннааҕы балтыгыт уонна уолум Марк эһиэхэ эҕэрдэ ыыталлар.
14 Бэйэ-бэйэҕитин таптал уураһыытынан эҕэрдэлэһиҥ. Эһигинниин, Христос Иисустуун
[324] биир буолбуттардыын бука барыгытыныын, эйэ эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[325].
СИБЭТИЭЙ ПЕТР АПОСТОЛ ИККИС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Таҥарабыт уонна Быыһааччыбыт, кырдьыгы тутуһар Иисус Христос, эмиэ биһиэхэ биэрбитин курдук, күндүттэн күндү итэҕэли биэрбит дьонугар – Иисус Христос кулута уонна Апостола Симон
[326] Петртан.
2 Таҥараны уонна Христос Иисус
[327] Айыы Тойоммутун билэн истэххит аайы, эһиэхэ бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил үүнэ-үксүү туруохтун!
Дьиҥ билии туһунан
3 Биһигини кэрэмэн килбиэнинэн, үтүө быһыытынан ыҥырбыт Таҥараны биллэрэн, Кини дьиҥ итэҕэл олоҕор ирдэнэри барытын Бэйэтин Таҥара күүһүнэн биһиэхэ толору биэрбитэ. 4 Эһиги Таҥара айылҕатын кытыктаахтара буолаҥҥыт, аан дойдуну сатарыппыт араас имэҥ сутулуттан быыһанаргыт туһугар, Кини улууттан улууну, күндүттэн күндүнү биэриэх буолан эрэннэрэр тылын эппитэ. 5 Онон эһиги туох баар кыһамньыгытын ууран, итэҕэлгитинэн үтүө быһыыгытын-майгыгытын, үтүө быһыыгытынан билиигитин көрдөрөргө дьулуһуҥ; 6 билиигитинэн бэйэни кыатаныыны, бэйэни кыатаныынан тулууру, тулуургутунан Таҥараҕа бэриниилээх буолууну, 7 бэриниилээх буолуугутунан бэйэ-бэйэҕитигэр бырааттыы истиҥ сыһыаҥҥытын, истиҥ сыһыаҥҥытынан тапталы көрдөрүҥ. 8 Өскөтүн бу барыта эһиэхэ толору баар, эбиллэ-үүнэ турар буоллаҕына, эһиги Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу билиигит ситиһиилээх, үтүө түмүктээх буолуоҕа. 9 Оттон кимиэхэ эмэ бу суох буоллаҕына, ол киһи хараҕынан көрбөт биитэр харалҕан кэриэтэ: кини урукку аньыытыттан-харатыттан ырааһырбытын таһы-быһа умнубут. 10 Онон, бырааттарым, Таҥара эһигини ыҥырбыта, талан ылбыта өссө ордук итэҕэтиилээх буолан иһэр гына олорорго кыһаллыҥ; оннук олордоххутуна, эһиги хаһан да иҥниэххит суоҕа. 11 Быыһааччы Айыы Тойоммут Иисус Христос бараммат үйэлээх Саарыстыбатыгар көҥүллүк киирэр аан биһиги иннибитигэр ити курдук тэлэччи аһыллыаҕа.
12 Төһө да итини билэн, дьиҥ кырдьыкка тирэҕирбиккит иһин, мин эһиэхэ өрүү саната туруом. 13-14 Айыы Тойоммут Иисус Христос миэхэ арыйбытын курдук, сотору бу дойдуттан аттаныахтаахпын билэбин, онон тыыннааҕым тухары, итини барытын өйдөтө-саната сылдьарым сөп дии саныыбын. 15 Барбытым да кэннэ, бу эппиппин өрүүтүн өйдүү сылдьаргыт туһугар, мин бары күүспүн ууруом.
Христос кэрэмэн килбиэнин кэрэһиттэрэ
16 Айыы Тойоммут Иисус Христос сүдү күүстээх кэлиитин туһунан эһиэхэ иһитиннэрэрбитигэр биһиги була сатаан оҥоһуллубут үһүйээннэргэ олоҕурбатахпыт, Кинини улуукан Бэйэтин уу харахпытынан көрбүт буоламмыт кэпсээбиппит. 17 «Мин көҥүлбүн толорор Тапталлаах Уолум бу баар» диир саҥа Киниэхэ килбиэннээх халлаантан сатараан түспүтүгэр Кини Аҕа Таҥараттан үрдүк чиэһи, албан ааты ылбыта. 18 Ол халлаантан иһиллибит саҥаны биһиги Кинини кытта сибэтиэй хайа үрдүгэр туран истибиппит.
19 Онон пророктар тыллара чахчылааҕын биһиги бигэтик билбиппит. Күн улам сырдаан, сүрэххитигэр сарсыардааҥҥы сулус сыдьаайыар диэри, эһиги бу тылга, хараҥа сиргэ сырдатар сибэтиинньиккэ курдук, олус сөпкө тардыһаҕыт. 20 Туох ханнык иннинэ эһиги биири билиэх тустааххыт: Суруйууларга этиллэр пророктар өтө көрүүлэрин киһи бэйэтэ хайдах да быһаарар кыаҕа суох. 21 Биир да өтө көрүү киһи баҕатынан этиллибэтэҕэ, ону Сибэтиэй Тыын Таҥара дьонунан этиппитэ.
2
Сымыйа үөрэҕи тарҕатааччылар
1 Израиль норуотугар сымыйа пророктар баар буола сылдьыбыттарын курдук, эһиэхэ эмиэ сымыйаны үөрэтээччилэр баар буолан, дьон итэҕэлин үрэйэр эмсэҕэлээх үөрэхтэри киллэриэхтэрэ, кинилэри толуйан ылбыт Айыы Тойонтон аккаастанан, сотору өлөллөрүн оҥостуохтара. 2 Үгүстэр кинилэр содур суолларын батыһан, дьоҥҥо Кырдьык Суолун баһааҕырдар сылтах биэриэхтэрэ. 3 Бу оботтоох санаалаах дьон эһигини албыннарыгар үктэтиэхтэрэ; ол эрээри кинилэр бириигэбэрдэрэ тахсыбыта ыраатта – кинилэри өлөр өлүү кэтэһэр.
4 Таҥара аньыыны оҥорбут аанньаллары бэл харыһыйбатаҕа: кинилэри үтүгэн түгэҕин им балай хараҥатыгар хаайан, Дьүүл Күнүн кэтэһиннэрэн сыаптаан сытыарбыта; 5 Кини былыргы аан дойдуну да харыһыйбатаҕа: Таҥараны билиммэт дьонноох аан дойдуга улуу мотуогу аҕалбыта, көнө суолга ыҥырбыт Ной дьиэ кэргэниттэн эрэ аҕыс дууһаны тыыннаах хаалларбыта. 6 Содомнаах Гоморра куораттарын имири эһэргэ ууран, күл-көмөр гынан, кэнэҕэс үөскүүр бас бэриммэт дьоҥҥо сэрэтэр холобуру көрдөрбүтэ, 7 оттон үүнэ-тэһиинэ суох барбыт содур дьон ортотугар олороруттан ыар санааҕа баттатан сылдьар кырдьыксыт Лоту Кини быыһаан ылбыта 8 (бу көнө киһи, бар дьон суута-сокуона суох быһыыланарын күннэтэ көрө-истэ сылдьан, иһигэр олус эрэйдэнэрэ). 9-10 Оччотугар, биллэн турар, Айыы Тойон бэриниилээх дьону аньыы угаайытыттан хайдах быыһыыры, оттон суута-сокуона суохтары, ордук эт-сиин түктэри кыдьыгар ылларбыттары, Айыы Тойон былааһын билиммэт, баламат, таптаабыттарынан аам-дьамаан сылдьар, үөһээҥҥилэри үөҕэртэн саллыбат дьону, Дьүүл Күнэ үүнэн буруйданыахтарыгар диэри, хайдах тутары-хабары билэр. 11 Оннооҕор Аанньаллар кинилэри күүстэринэн-кыахтарынан төһө эмэ баһыйар эрээрилэр, Айыы Тойон иннигэр этэн-сэмэлээн буруйдаабаттар, 12 оттон итилэр буоллаҕына бэйэлэрэ да өйдөөбөт суолларын үөҕэллэр. Кинилэр ситэн ылан өлөрүллэр, айылҕалара тардарынан эрэ сылдьар дьиикэй кыыл курдук имири эстиэхтэрэ. 13 Суута-сокуона суохтары сэт-сэлээн ситиэҕэ. Кинилэр күрүлүүр күнүстэри көрүлээн-нарылаан көччүйэллэр, бииргэ асаһан, эһигини албыннаан дуоһуйаллар. 14 Харахтара биир кэм имэҥ уотунан умайар, аньыыга баҕарыылара хаһан да хаммат. Бу ситэ-хото илик дууһалаахтары дэҥ үктэтэр, сии-аһыы үөрэммит торҕон дьон кырыыска тураллар. 15 Кинилэр көнө суолтан туорааннар, аньыыны оҥорон манньа ыларын ордорбут Восор уолун Валаам суолунан баран муммуттар. 16 Ол эрээри, Валаам суута-сокуона суох быһыыта сараланан турар: миинэн иһэр тыһы осела киһилии саҥаран, өйө суох быһыыланан эрэр пророгу тохтоппут.
17 Бу – куура хаппыт сүлбэлэр, буурҕа кыйдыыр былыттара; кинилэри хаһан да дьайҕарбат им балай кэтэһэр. 18 Бу дарбааннаах, хойгур тыллаах-өстөөх дьон муна-тэнэ сылдьааччылартан сабыс-саҥа тэйэн эрээччилэри эт-хаан имэҥэр, содур олоххо төттөрү уккуйаллар. 19 Бэйэлэрэ аньыы-хара кулуттара эрээрилэр, көҥүлү биэриэх буолан эрэннэрэллэр. Ким кимиэхэ хотторор да, киниэхэ кулут буолар. 20 Айыы Тойону, Быыһааччыбытын Иисус Христоһу, билэн бу аньыылаах дойду кириттэн-харыттан быыһанан баран, хат онно батыллар, хат баһыйтарар дьон уруккуларынааҕар ордук куһаҕан туруктаналлар. 21 Кырдьык суолун билэн баран, кинилэргэ бэриллибит сибэтиэй кэриэстэн киэр хайыһан таҥнарыахтарын кэриэтэ, бу суолу олох да билбэтэхтэрэ буоллар ордук буолуох этэ. 22 Кинилэр буоллаҕына, «ыт кулгуйбут сиригэр төннөр», «сибиинньэ, сууйбут да иһин, бадарааныгар булкуллар» диэн бэргэн өс хоһоонноругар этиллибитин курдук, быһыыланаллар.
3
Айыы Тойон Күнэ
1-2 Таптыыр бырааттарыам! Бу хайыы-үйэ иккис сурукпун эһиэхэ суруйабын. Суруктарбар хайатыгар да эһиги өйгүтүгэр ыраас санааны уһугуннаран, сибэтиэй пророктар урут өтө көрөн эппиттэрин итиэннэ эһиэхэ бэйэҕит Апостолларгыт тиэрдибиттэрин – Быыһааччы Айыы Тойон кэриэһин – өйдүү сылдьаргыт туһугар, санаттым. 3 Туох ханнык иннинэ эһиги биири билиэх тустааххыт: тиһэх кэмҥэ аньыылаах баҕаларын эрэ батыһар дьон баар буолуохтара; кинилэр эһигини элэк оҥостон: 4 «Кини кэлиэх буолан эрэннэрбитэ ханна баарый? Өбүгэлэрбит өлүөхтэриттэн, аан дойду айыллыаҕыттан ыла, туох да уларыйбыта көстүбэт, барыта уруккутунан», – дэһиэхтэрэ. 5 Маннык саныыр дьон сир-халлаан Таҥара тылынан ууттан уонна уунан айыллыбытын билбэттэр. 6 Ууттан айыллыбыт оччотооҕу аан дойду ууттан эстибитэ, 7 оттон бу эмиэ Таҥара тыла араҥаччылыыр билиҥҥи сирэ-халлаана Дьүүл Күнүгэр, Таҥараны билиммэт дьон өлөрүгэр, уокка умайарга ананан турар.
8 Таптыыр бырааттарым, эһиги биир суолу умнуо суохтааххыт: Айыы Тойоҥҥо биир күн тыһыынча сыл кэриэтэ, оттон тыһыынча сыл биир күн кэриэтэ.
9 Сорохтор бытаарар дииллэр эрээри, Айыы Тойон эрэннэрбитин толороругар бытаарбат. Кини ким да өлүөн баҕарбат буолан, киһи барыта аньыытын билинэн Таҥараҕа эргиллэрин туһугар, биһиэхэ
[328] тулуурдаахтык сыһыаннаһар.
10 Айыы Тойон Күнэ, түүн уоруйах кэлэрин курдук, кэлиэҕэ. Ол күн халлаан лүһүгүрээбитинэн көстө сүтүөҕэ, куйаар бары эттиктэрэ умайан урусхалланыахтара, сир уонна сир үрдүгэр баар барыта уокка умайыаҕа.
11-12 Туох барыта ити курдук урусхалланыахтаах эбит буоллаҕына, уотунан күлүбүрээбит халлаан сүтүөхтээх, куйаар бары эттиктэрэ умайан ууллуохтаах күннэрэ – Таҥара Күнэ – кэлэрин баҕаран туран кэтэһээччилэр, эһиги, Таҥараҕа бэриниилээх сибэтиэй олоххутугар хайдахтаах буолуох тустааххытый? 13 Ол эрээри, Кини эрэннэрбитин хоту, биһиги кырдьыктаах быһыы олохсуйбут саҥа халлаанын, саҥа сирин көһүтэбит.
14 Дьэ ол иһин, таптыыр бырааттарым, ону күүтэргитигэр, Кини иннигэр ыраас, эҥкилэ суох, эйэ-дэмнээх буолан турар туһугар, бары күүскүтүн ууруҥ. 15 Уонна Айыы Тойоммут өр тулуйарын биһиэхэ быыһанар кыаҕы биэрэр дии саныыр буолуҥ; бу туһунан таптыыр бырааппыт Павел, Таҥара киниэхэ биэрбит муудараһын туһанан, эһиэхэ суруйбут суруктарыгар барытыгар этэр. 16 Маны кини хас суругун аайы этэр эрээри, өйдүүргэ ыарахан суоллары суруйар буолан, сорох-сорох итэҕэлгэ тирэҕирбэтэх ньүдьү-балай дьон өлөллөрүн оҥостон, ону эмиэ атын Суруйуулары курдук түктэри тойоннууллар.
17 Онон, эһиги, таптыыр бырааттарым, бу туһунан хайыы-үйэ билэргит быһыытынан, суута-сокуона суох дьон муммут суолугар туораабат, бигэ тирэххитин сүтэрбэт туһугар, сэрэхтээх буолуҥ, 18 Айыы Тойоммутун уонна Быыһааччыбытын Иисус Христоһу билэн, Кини илгэлээх үтүөтүн иҥэринэн, үүнэн-үрдээн иһиҥ. Киниэхэ билигин да, үйэттэн үйэҕэ да албан аат! Аминь.
СИБЭТИЭЙ ИОАНН АПОСТОЛ БАСТАКЫ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
Олох Тыла
1 Биһиги эһиэхэ аан бастааҥҥыттан Баары: Кими истибиппитин, илэ харахпытынан көрбүппүтүн, анаарбыппытын, илиибитинэн таарыйбыппытын – Олох Тылын иһитиннэрэбит.
2 Бу Олоҕу биһиэхэ Таҥара көрдөрбүтэ: биһиги Ону көрбүт буоламмыт, туоһулуубут уонна Аҕаҕа баар бараммат Олох биһиэхэ көстүбүтүн туһунан эһиэхэ иһитиннэрэбит.
3 Эһиги биһигинниин бодоруһаргыт туһугар, биһиги тугу көрбүппүтүн-истибиппитин эһиэхэ иһитиннэрэбит, оттон биһиги Аҕалыын уонна Кини Уола Иисус Христостуун бодоруһабыт.
4 Бу туһунан эһиэхэ, үөрүүгүт
[329] толору буоларын туһугар, суруйабыт.
Сырдыкка сылдьыы
5 Биһиги Киниттэн истэн, эһиэхэ тиэрдэр үөрүүлээх илдьиппит маннык: Таҥара – сырдык, Киниэхэ ханнык да хараҥа суох. 6 Өскөтүн биһиги Кинилиин бодоруһабыт диир эрээрибит, хараҥаҕа сылдьар буоллахпытына, ол аата сымыйалыыбыт, кырдьыгынан олорбоппут; 7 оттон Кини сырдыкка баарын курдук, биһиги эмиэ сырдыкка сылдьар буоллахпытына, оччоҕо бэйэ-бэйэбитин кытта бодоруһабыт, оччоҕо Кини Уолун Иисус Христос Хаана биһигини бары аньыыттан-хараттан ыраастыыр. 8 Өскөтүн аньыыта суохпут дэнэр буоллахпытына, бэйэбитин албыннанабыт, ол аата биһиги сүрэхпитигэр кырдьык кыыма да суох. 9 Оттон аньыыбытын-буруйбутун Таҥара иннигэр билинэр буоллахпытына, Кини эрэллээх уонна кырдьыктаах буолан, биһигини бырастыы гыныаҕа, бары куһаҕантан ыраастыаҕа. 10 Аньыыны оҥорботохпут дэнэр буоллахпытына, биһиги Кинини сымыйаччы курдук көрдөрөбүт, ол аата Кини тыла биһиги сүрэхпитигэр суох.
2
1 Оҕолоруом! Маны мин эһиэхэ аньыыны оҥорботуннар диэн суруйабын; оттон өскөтүн ким эмэ аньыыга киирдэҕинэ, биһиги туспутугар Аҕа иннигэр Көрдөһөөччү: Иисус Христос – Кырдьыксыт баар; 2 Кини – биһиги аньыыбыт-буруйбут иһин, биһиги эрэ буолбатах, бүтүн аан дойду аньыытын-буруйун иһин толук буолбут сиэртибэ.
3 Биһиги Кинини билбиппитин Кини кэриэстэрин тутуһарбытынан билэбит. 4 «Кинини биллим» дии сылдьан, Кини кэриэстэрин толорбот киһи – сымыйаччы, оннук киһи сүрэҕэр кырдьык диэн суох; 5 оттон Кини тылын толорор киһи сүрэҕэр Таҥара таптала дьиҥ чахчы сиппит-хоппут: бу мантан биһиги билэбит Кинилиин биир буолбуппутун. 6 Кинини кытта биир буоллум диир киһи, Кини олорбутун курдук, олоруохтаах.
7 Таптыыр бырааттарым! Мин эһиэхэ саҥа кэриэһи буолбакка, эһиги аан маҥнайгыттан билэр, былыргы кэриэскитин суруйабын. Былыргы кэриэс – эһиги хара маҥнайгыттан истибит тылгыт. 8 Ол гынан баран эмиэ да саҥа кэриэһи суруйабын; бу кэриэс кырдьыктааҕа Киниттэн да, эһигиттэн да ырылыччы көстөр: хараҥа ааһан, дьиҥнээх сырдык хайыы-үйэ тыган эрэр.
9 Сырдыкка сылдьабын диир эрээри, быраатын абааһы көрөр киһи өссө да хараҥаттан тахса илик. 10 Быраатын таптыыр киһи сырдыкка сылдьар, онон кини туохтан да иҥнибэт; 11 оттон быраатын абааһы көрөр киһи хараҥаттан тахса илик – им балайга былдьатан, хайа да диэки баран иһэрин билбэт.
12 Оҕолор, мин эһиэхэ суруйабын: эһиги аньыыгыт-буруйгут Кини аатын туһугар бырастыы буолбута.
13 Аҕалар, мин эһиэхэ суруйабын: эһиги аан бастааҥҥыттан Баары билбиккит.
Эдэрдэр, мин эһиэхэ суруйабын: эһиги хара дьайдааҕы кыайбыккыт.
Эрдэҕэс оҕолор, мин эһиэхэ суруйабын: эһиги Аҕаны биллигит.
14 Аҕалар, мин эһиэхэ суруйдум: эһиги аан бастааҥҥыттан Баары билбиккит.
Эдэрдэр, мин эһиэхэ суруйдум: эһиги күүстээххит, эһиги Таҥара тылын сүрэххитинэн ылынан, хара дьайдааҕы кыайбыккыт.
Бу аньыылаах дойдуну таптаамаҥ
15 Бу аньыылаах дойдуну да, бу дойдуга баары да таптаамаҥ: бу дойдуну таптыыр киһи сүрэҕэр Аҕа таптала суох. 16 Бу дойдуга баар барыта: аньыылаах киһи имэҥэ-кыдьыга, хараҕын абылаҥа, бу олоххо тугунан киэн туттара – Аҕаттан кэлбэт, бу дойдуттан бэйэтиттэн көбөн тахсар. 17 Бу дойду имэҥниин-кыдьыктыын симэлийэ сүтүөҕэ, оттон Таҥара көҥүлүн толорор киһи үйэлэр тухары олоруоҕа.
Христоһу утарааччылартан сэрэтии
18 Оҕолоор! Бу тиһэх кэм кэллэ. Антихрист кэлиэхтээҕин эһиги истэн тураҕыт. Тиһэх кэм кэлбитин биһиги Христоһу утарааччы хайыы-үйэ үксээбитинэн билэбит. 19 Кинилэр бэйэбит ортобутуттан тахсыбыттара эрээри, биһиэннэрэ буолбатах этилэр: биһиэннэрэ эбиттэрэ буоллар, биһигини кытта хаалыа этилэр, онон, бараннар, биһиэннэрэ буолбатахтара көстөн тахсыбыта. 20 Оттон эһиэхэ Сибэтиэй Таҥара Тыына баар буолан, эһиги тугу барытын билэҕит. 21 Мин эһиэхэ кырдьыгы билбэккит диэн суруйар буолбатахпын, кырдьыгы билэргит, ханнык да сымыйа кырдьыктан тахсыбатын өйдүүргүт иһин суруйдум. 22 Онон сымыйаччы диэн кимий? Ол – Иисуһу, Кини Христос буоларын, мэлдьэһээччи. Антихрист Аҕаны да, Уолу да мэлдьэһэр. 23 Ким Уолун ылыммат, ол Аҕата суох, ким Уолун билинэр, ол Аҕалаах. 24 Онон аан маҥнайгыттан тугу истибиккитин тутуһан олоруҥ. Маҥнайгыттан истибиккитин тутуһа сырыттаххытына, эһиги Уолун да, Аҕатын да кытта бииргэ буолуоххут. 25 Бараммат олох – бу баар Кини биһиэхэ биэриэх буолан эрэннэрбитэ!
26 Маны эһигини дэҥ үктэтээччилэр тустарынан суруйдум. 27 Оттон эһиги тускутунан этэр буоллахха, эһиэхэ Таҥара Тыына баар буолан, эһиги ким да үөрэтэригэр наадыйбаккыт – Тыын Бэйэтэ эһигини барыга-барытыгар үөрэтэр. Ол үөрэтэрэ барыта дьиҥ кырдьыктаах, ханнык да албына суох, онон, Кини тугу үөрэтэрий да, эһиги ону тутуһан олоруҥ.
Таҥара оҕолоро
28 Онон, оҕолоор, Кини кэллэҕинэ куттаммат, саакка-суукка киирбэт туһугар, Кинилиин биир буолуҥ. 29 Кини кырдьыксытын билэр буоллаххытына, кырдьыгы оҥорор киһи барыта Киниттэн төрөөбүтүн эмиэ билиэхтээххит.
3
1 Аҕабыт биһиэхэ хайдахтаах курдук тапталы бэлэхтээбитий! Биһиги Таҥара оҕолорунан ааттанабыт. Кырдьык, биһиги Кини оҕолоро буоллубут; бу дойду Кинини билбэт буолан, биһигини билбэт. 2 Таптыыр бырааттарыам! Биһиги билигин Таҥара оҕолорунабыт, оттон кэлин өссө хайдах уларыйарбыт биһиэхэ ситэ арыллан биллэ илик. Арай биири чуолкай билэбит: ол арылыннаҕына, биһиги Кинини дьиҥ Бэйэтин көрөммүт, Кини курдук буолуохпут. 3 Киниэхэ итинник эрэллээх киһи Кини ырааһын иһин, бэйэтин ыраастанар.
4 Аньыыны оҥорор киһи Таҥара Сокуонун кэһэр; аньыы – суута-сокуона суох быһыыланыы. 5 Кини биһиги буруйбутун-аньыыбытын киэр илдьээри кэлбитин, Бэйэтэ туох да аньыыта суоҕун билэҕит. 6 Кинилиин биир буолбут киһи аньыыны оҥорбот, оттон аньыыны оҥорор киһи Кинини көрбөтөх да, билбэтэх да. 7 Оҕолоор! Эһиги кимиэхэ да албыннатымаҥ. Кырдьыгынан сылдьар киһи Кини курдук кырдьыктаах. 8 Аньыыны оҥорор киһи – адьарай киһитэ, тоҕо диэтэххэ, аньыыны хара маҥнайгыттан адьарай оҥорбута; ол иһин Таҥара Уола кини оҥорбутун үрэйэ кэлбитэ. 9 Таҥараттан төрөөбүт киһиэхэ Таҥара сиэмэтэ баар, онон кини аньыыны оҥорбот, Таҥараттан төрөөбүт буолан, аньыыны оҥорор кыаҕа суох. 10 Ким кырдьыгынан сылдьыбат, ол быраатын таптаабат киһи курдук, эмиэ Таҥара киһитэ буолбатах. Ким Таҥара оҕото, ким адьарай оҕото буоларын биһиги итинэн араарабыт.
Бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ
11 Бу баар – эһиги аан маҥнайгыттан истибит кэриэс тылгыт: биһиги бэйэ-бэйэбитин таптыахтаахпыт, 12 быраатын өлөрбүт, хара дьайдаах төрүөҕэ Каин курдук буолуо суохтаахпыт. Туох иһин кини быраатын өлөрбүтэй? Бэйэтэ мөкүнү, быраата үтүөнү оҥорорун иһин буолбатах этэ дуо?
13 Бырааттарыам, бу дойду эһигини абааһы көрөр буоллаҕына, эһиги ону дьиктиргээмэҥ.
14 Биһиги өлөр өлүүттэн туораан олоххо киирбиппитин билэбит, тоҕо диэтэххэ, бырааттарбытын таптыыбыт; быраатын
[330] таптаабат киһи өлөр өлүү кытаҕаһыттан өссө да мүччүрүйэ илик.
15 Быраатын абааһы көрөр киһи – өлөрүөхсүт, оттон эһиги билэргит курдук, ханнык да өлөрүөхсүт бараммат олохтоммот, кини сүрэҕэр бараммат олох суох.
16 Иисус Христос биһиги туспутугар олоҕун толук ууран, биһиги тапталы билбиппит, онон бэйэбит эмиэ бырааттарбыт тустарыгар олохпутун кэрэйиэ суохтаахпыт. 17 Оттон баҕарара барыта баар үскэм олохтоох эрээри, биир итэҕэллээх быраата тиийиммэтин көрө-көрө, киниттэн хайыҥ охсунар киһиэхэ Таҥара таптала хайаан баар буолуоҕай? 18 Оҕолоруом! Кыһыл тылбытыгар, кэпсээммитигэр эрэ таптыыр буолумуоҕуҥ, дьиҥнээхтик таптыырбытын олорор олохпутунан көрдөрүөҕүҥ.
19 Биһиги дьиҥнээх кырдьык дьоно буоларбытын итинтэн билэбит
[331], итинэн Кини иннигэр суобаспытын
[332] уоскутунабыт.
20 Оттон өскөтүн бэйэлээх бэйэбит суобаспыт биһигини дьүүллүүр буоллаҕына, биһиги суобаспытынааҕар улахан, тугу барытын билэр Таҥара биһигини дьүүллээбэт буолуо дуо!
21 Таптыыр бырааттарыам, өскөтүн суобаспыт дьүүллүүрүн оҥорбот буоллахпытына, биһиги Таҥараҕа эрдээхтик чугаһыыбыт,
22 уонна Кини кэриэстэрин тутуһар, сөбүлүүрүн оҥорор буоламмыт, тугу баҕарар көрдөһөн, Киниттэн ылабыт.
23 Оттон Кини кэриэһэ – Уолун Иисус Христос аатыгар итэҕэл уонна, биһиэхэ ыйбытын курдук, бэйэ-бэйэҕэ таптал.
24 Кини кэриэһинэн олорор киһи Кинини кытта биир буолар, кини сүрэҕэр Таҥара баар. Оттон Таҥара биһиги сүрэхпитигэр баарын Кини биһиэхэ биэрбит Тыыныттан билэбит.
4
Таҥара Тыына уонна антихрист тыына
1 Таптыыр бырааттарым! Бу аан дойдуга сымыйа пророк элбээтэ, онон эһиги киһини эрэ барытын итэҕэйбэт буолуҥ, киниэхэ Таҥара Тыына баар дуу, атын дуу диэн, кинилэри тургутан көрөр буолуҥ.
2 Таҥара Тыынын маннык арааран билиэххит: Киһи буолан кэлбит Иисус Христоһу билинэр дьоҥҥо Таҥара Тыына баар,
3 оттон Киһи буолан кэлбит Иисус Христоһу
[333] билиммэт киһиэхэ Таҥара Тыына буолбатах, антихрист тыына баар; ол антихрист кэлиэхтээҕин эһиги истэн тураҕыт, кини бу дойдуга билигин хайыы-үйэ баар буолбут.
4 Оҕолоор! Эһиги, Таҥараттан төрөөбүт дьон, кинилэри баһыйбыккыт: эһиэхэ Баар бу дойдуга баардааҕар улахан. 5 Кинилэр бу дойду буоланнар, бу дойдулуу саҥараллар, онон дойдулара кинилэри истэр. 6 Оттон биһиги Таҥара дьонобут; Таҥараны билэр киһи биһигини истэр, Таҥараны билбэт киһи биһигини истибэт. Кырдьык тыынын уонна албын тыынын биһиги итинэн арааран билэбит.
Таҥара – таптал
7 Таптыыр бырааттарым! Бэйэ-бэйэбитин таптыаҕыҥ. Таптал Таҥараттан кэлэр, онон таптыыр киһи барыта Таҥараттан төрөөбүт буолан, Кинини билэр. 8 Таҥара – таптал. Таптаабат киһи Таҥараны билбэт. 9 Таҥара биһигини таптыырын бу аан дойдуга соҕотох Уолун, биһиги Кининэн олоххо тиксэрбит туһугар, ыытан биллэрбитэ. 10 Биһиги Таҥараны таптаабыппыт иһин буолбатах, Таҥара Бэйэтэ биһигини таптаан, аньыыттан-хараттан толуйан ылаары, биһиги туспутугар Уолун ыыппыта. Дьиҥнээх таптал диэн бу баар.
11 Таптыыр бырааттарым! Таҥара биһигини ситигирдик таптаабытын кэннэ, биһиги эмиэ бэйэ-бэйэбитин таптыах тустаахпыт. 12 Таҥараны ким да хаһан да көрбөтөҕө, ол гынан баран, бэйэ-бэйэбитин таптыыр буоллахпытына, биһиги сүрэхпитигэр Таҥара баар, ол аата Кини таптала биһиэхэ дьиҥ-чахчы сиппит-хоппут.
13 Кинилиин биир буолбуппутун, Кини эмиэ биһиги сүрэхпитигэр баарын Бэйэтин Тыынын биһиэхэ биэрбитинэн билэбит. 14 Ону биһиги, Кинини көрбүт дьон, Аҕата Уолун аан дойдуну быыһатаары ыыппыта диэн туоһулуубут. 15 Иисус Таҥара Уола буоларын билинэр киһи сүрэҕэр Таҥара баар, онон кини Таҥараны кытта өрүү бииргэ сылдьар. 16 Биһиги, Таҥара биһигини таптыырын билэн, Кини тапталын итэҕэйбиппит.
Таҥара – таптал, онон таптыыр киһи Таҥараны кытта биир буолар: кини сүрэҕэр Таҥара баар. 17 Таптал биһиги сүрэхпитигэр оннук ситэн-хотон, биһиги бу дойдуга, Кини олорбутун курдук олорор буоламмыт, Дьүүл Күнүн бигэ эрэмньилээх көрсөр кыахтаахпыт. 18 Таптал куттанары билбэт – сиппит-хоппут таптал кутталы киэр кыйдыыр. Куттанар киһи эрэйи көрөр, кини таптала ситэтэ суох.
19 Онон, доҕотторуом, Таҥара биһигини бастакынан таптаабытын быһыытынан, биһиги эмиэ Кинини таптыаҕыҥ
[334].
20 «Таҥараны таптыыбын» диир эрээри, быраатын абааһы көрөр киһи – сымыйаччы: хараҕын далыгар сылдьар быраатын таптаабат киһи хайдах хараҕар көстүбэт Таҥараны таптыаҕай?
[335] 21 Оттон Кини биһиэхэ биэрбит кэриэһэ этэр: Таҥараны таптыыр киһи быраатын эмиэ таптыахтаах.
5
Таҥара Уолугар итэҕэл
1 Иисус Мессия буоларын итэҕэйэр киһи Таҥараттан төрөөбүт; оттон Төрөппүтү таптыыр киһи Киниттэн Төрөөбүтү эмиэ таптыыр. 2 Биһиги Таҥара оҕолорун таптыырбытын маннык билэбит: өскөтүн Таҥараны таптыыр, Кини эппитин тутуһар буоллахпытына, ол аата Кини оҕолорун эмиэ таптыыбыт. 3 Таҥараҕа таптал диэн Кини кэриэстэрин тутуһуу буолар, оттон Кини кэриэстэрэ тутуһарга ыарахана суохтар. 4 Таҥараттан төрөөбүт ханнык баҕарар киһи бу дойдуну кыайар; бу аан дойдуну баһыйбыт күүс – биһиги итэҕэлбит. 5 Иисус Таҥара Уола буоларын итэҕэйэр киһиттэн ураты бу аньыылаах дойдуну ким кыайыаҕай?
Таҥара Бэйэтин Уолун туоһулааһына
6 Бу Кини буолар: уунан, хаанынан уонна Тыынынан, уунан эрэ буолбакка, хаанынан эмиэ кэлбит Иисус Христос. Тыын эмиэ Кини туһунан туоһулуур, тоҕо диэтэххэ, Тыын – кырдьык.
7 Халлааҥҥа үс туоһу баар: Аҕа, Тыл уонна Сибэтиэй Тыын. Бу Үс биир сомоҕолор.
8 Сиргэ эмиэ үс туоһу баар: тыын, уу уонна хаан, бу үс бары биири этэллэр
[336].
9 Өскөтүн биһиги киһи туоһутун ылынар буоллахпытына, Таҥара туоһута оннооҕор быдан күүстээх: Уолун туһунан Кини Бэйэтинэн туоһулуур.
10 Таҥара Уолун итэҕэйэр киһиэхэ бу туоһу сүрэҕэр баар, оттон Таҥараны итэҕэйбэт киһи, Таҥара Бэйэтин Уолун туһунан туоһулаабытын итэҕэйбэт буолан, Кинини сымыйаччы курдук көрдөрөр.
11 Кини туоһута маннык: Таҥара биһиэхэ бараммат олоҕу биэрбитэ, оттон бу олох Кини Уолугар баар.
12 Уолун ылынар киһи – олоҕу ылынар, Уолун ылыммат киһи – олоҕу ылыммат.
Таҥараҕа үҥүү күүһэ
13 Бу маны мин эһиэхэ, Таҥара Уолун аатыгар итэҕэйээччилэргэ, эһиги Кинини итэҕэйэн бараммат олохтоноргутун билэргит туһугар, суруйдум. 14 Ол иһин биһиги, Таҥара көҥүлүн хоту тугу да көрдөстөхпүтүнэ, Кини биһигини истэригэр бигэ эрэллээхпит. 15 Оттон Кини биһиги көрдөһөрбүтүн барытын истэрин билэр буоллахпытына, көрдөһөрбүтүн биэрэрин эмиэ билэбит.
16 Өскөтүн ким эмэ биир итэҕэллээх быраата аньыыны оҥорорун көрдөҕүнэ (онто өлөр аньыы буолбатах буоллаҕына), быраатын туһугар үҥтүн, оччоҕо Таҥара ол киһиэхэ олоҕу биэриэҕэ (өлөр аньыыны оҥорбот киһиэхэ). Өлөр аньыы диэн баар, ол туһугар үҥтүн диэбэппин. 17 Мөкү быһыы барыта аньыы, ол эрээри өлөр аньыы буолбатах.
18 Таҥараттан төрөөбүт киһи аньыыны оҥорботун биһиги билэбит; Таҥараттан төрөөбүт киһи бэйэтин харыстанар, онон хара дьайдаах кинини таарыйбат.
19 Биһиги Таҥара дьоно буоларбытын, оттон аан дойду бүтүннүүтэ хара дьайга хам ылларан сытарын билэбит.
20 Итиэннэ Таҥара Уола кэлэн, биһиги дьиҥнээх Таҥараны билэрбит, Кини Уолун Иисус Христоһу кытта бииргэ буоларбыт туһугар, биһиэхэ сырдыгы
[337], өйдүүр кыаҕы биэрбитин эмиэ билэбит. Кини баар дьиҥнээх Таҥара уонна бараммат олох.
21 Оҕолоор! Сымыйа таҥаралартан харыстаныҥ! Аминь
[338].
СИБЭТИЭЙ ИОАНН АПОСТОЛ ИККИС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Мин эрэ буолбатах, дьиҥ кырдьыгы билбиттэр бука барыбыт, биһиги сүрэхпитигэр иҥэн сылдьар, үйэлэр тухары биһигинниин буолар кырдьык туһугар, дьиҥ тапталынан таптыыр хотуммутугар эйиэхэ, Таҥара талыылааҕар, уонна эн оҕолоргор – миигиттэн, кырдьаҕастан
[339], эҕэрдэ.
3 Аҕа Таҥара уонна Кини Уола Иисус Христос Айыы Тойон
[340] илгэлээх үтүөлэрэ, аһыныгас сыһыаннара, иллэрэ-эйэлэрэ бары кырдьыгы уонна тапталы кытта эһигинниин эҥээрдэһиэхтин!
Кырдьык уонна таптал
4 Аҕаттан ылбыт кэриэспитин толорон, кырдьыгы бэриниилээхтик тутуһа сылдьар дьон эн оҕолоруҥ ортолоругар баалларын көрөн, мин улаханнык үөрдүм. 5 Онон, күндү хотун, билигин саҥа кэриэһи буолбакка, хара маҥнайгыттан истибит кэриэспитин тоһоҕолоон туран, бэйэ-бэйэбитин таптыаҕыҥ диэн эһигиттэн көрдөһөбүн. 6 Таптал – Кини кэриэстэринэн олоруу. Бу кэриэһи тутуһуохтааххыт туһунан эһиги хара маҥнайгыттан истибиккит.
7 Киһи буолан кэлбит Иисус Христоһу билиммэт албын-көлдьүн дьон бу аан дойдуга элбээтилэр: кинилэр албыннарын ааһан, Христоһу утараллар.
8 Онон кытаатан бэйэҕитин көрүнэ сылдьыҥ: үлэбит
[341] түмүгүн үрэйэн-сарайан кэбиспэккэ, толору төлөбүрү ыларга дьулуһуҥ.
9 Христос үөрэҕин кэһэн туора хаамар, бу үөрэҕи тутуспат киһи Таҥарата суох, оттон Христос үөрэҕин тутуһан олорор киһиэхэ Аҕата да, Уола да баар.
10 Эһиэхэ кэлэр эрээри, бу үөрэҕи илдьэ кэлбэт киһини дьиэҕитигэр киллэримэҥ, эҕэрдэлээн көрсүмэҥ.
11 Эҕэрдэлээн көрсөр киһи кини мөкү дьайыытыгар кыттыгастанар.
Түмүк тыл
12 Бэрт элбэҕи суруйуом этэ гынан баран, эһигини кытта кумааҕынан-чэрэниилэнэн кэпсэтиэхпин баҕарбаппын; үөрүүгүт толору буоларын туһугар, бэйэҕитигэр тиийэн сирэй көрсөн олорон кэпсэтиэм диэн эрэнэ саныыбын.
13 Эйиэхэ эдьиийиҥ, Таҥара талыылааҕын, оҕолоро эҕэрдэлэрин ыыталлар. Аминь
[342].
СИБЭТИЭЙ ИОАНН АПОСТОЛ ҮҺҮС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Күндүтүк саныыр Гаийбар – эйигин ис сүрэҕиттэн таптыыр кырдьаҕастан.
2 Таптыыр оҕом, мин эн тускар – барыга бары ситиһиилээх буоларгар, дууһаҥ чөлүн курдук, доруобуйаҥ эмиэ чэгиэн-чэбдик буоларыгар – Таҥарабыттан көрдөһөбүн. 3 Бырааттарбыт кэлэн, эн кырдьыгы эрэллээхтик тутуһарыҥ туһунан кэпсээбиттэригэр улаханнык үөрдүм. 4 Оҕолорум кырдьыгы тутуһан олороллорун истэртэн ордук улахан үөрүү миэхэ суох.
5 Таптыыр оҕом, бырааттаргар да, айан дьонугар да көмөлөһөргөр барытыгар дьиҥ итэҕэллээх киһи быһыытынан кыһаллаҕын. 6 Эн кинилэри таптыыргын церковка бырааттарыҥ туоһулаабыттара. Тоойуом, дьоҥҥун Таҥара туһугар сөптөөҕүнэн көрөн тэрийэн ыыттаргын бэрт буолуо этэ. 7 Итилэриҥ айаҥҥа туруналларыгар итэҕэлэ суохтартан тугу да ылбакка эрэ, Кини аатын туһугар туруммуттара. 8 Онон кырдьык иһин бииргэ үлэлиир туһугар, биһиги итинник дьоммутун өйүөх-убуох тустаахпыт.
9 Церковка суруйбутум гынан баран, бастыыр баҕалаах Диотреф биһигини билиммэт. 10 Чэ, тиийдэхпинэ, тугу оҥорбутун санатыам. Биһигини кырыктаах тылынан үөҕэригэр сөп буолбакка, өссө бырааттарбытын киллэрбэтин таһынан, киллэрэр баҕалаахтары кытта бобор, бэл, церковтан үүртэлиир.
11 Таптыыр оҕом, эн куһаҕан холобуру батыһыма, үтүө холобуру батыс. Үтүөнү оҥорор киһи – Таҥара киһитэ, оттон куһаҕаны оҥорор киһи Таҥараны билбэт.
12 Димитрий туһунан ким барыта, оннооҕор дьиҥ кырдьык бэйэтинэн туоһулаабыта; биһиги эмиэ туоһулуубут, оттон биһиги этэрбит кырдьыктааҕын эһиги бэйэҕит билэҕит.
13 Бэрт элбэҕи суруйуом этэ гынан баран, бөрүөнэн-чэрэниилэнэн кэпсэтиэхпин баҕарбаппын; 14 сотору бэйэҕэр тиийэн, сирэй көрсөн олорон сэһэргэһиэм диэн эрэл санаалаахпын.
15 Эйиэхэ эйэни баҕара хаалабын. Доҕотторуҥ эҕэрдэлэрин ыыталлар; эн эмиэ доҕотторбутугар бука барыларыгар эҕэрдэтэ тириэрт. Аминь
[343].
СИБЭТИЭЙ ИУДА[344] АПОСТОЛ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Аҕа Таҥара сибэтии гыммыт
[345], Иисус Христос араҥаччылаабыт ыҥырыылаах дьонугар – Иисус Христос кулута, Иаков быраата Иудаттан.
2 Эһиэхэ Таҥара аһыныгас санаата, эйэтэ, таптала үүнэ-үксүү туруохтун!
Сымыйанан үөрэтээччилэр
3 Таптыыр бырааттарым! Эһиэхэ барыбыт быыһаныыбыт туһунан суруйардыы ис сүрэхпиттэн соруна сылдьан, сибэтиэйдэргэ
[346] биирдэ букатыннаахтык бэриллибит итэҕэл иһин туруулаһаргытыгар ыҥыран суруйары уталыппат сөп дии санаатым.
4 Былыр-былыргыттан бу Дьүүлгэ анаммыт, Таҥараны билиммэт дьон биһиги кэккэбитигэр биллибэтинэн-көстүбэтинэн өтөн киирдилэр. Кинилэр содур олохторун көмүскэнэн, Таҥарабыт илгэлээх үтүө тапталын токурутан кэпсииллэр, соҕотох Улуу Баһылык Таҥараны
[347], Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу, билиммэттэр.
5 Төһө да итини хайыы-үйэ билбиккит иһин, мин эһиэхэ биир суолу санатыахпын баҕарабын: Айыы Тойон Бэйэтин норуотун Египет сириттэн быыһаан таһааран баран, итэҕэйбэтэхтэри кэлин имири эспитэ; 6 оттон дьоһун былаастарын харыстаабакка, олорор эйгэлэрин хаалларан барбыт аанньаллары, Дьүүл улуу Күнэ үүнүөр диэри, алларааҥҥы им-балай түгэҕэр үйэлэр тухары сыаптаан сытыарар. 7 Кинилэр курдук эмиэ содур быһыыламмыт, түктэри дьалыҥҥа ылларбыт Содом, Гоморра уонна ол эргиннээҕи куораттар олохтоохторо, сэттэригэр умуллубат уокка умайаннар, сэрэтэр холобур буолбуттара.
8 Олор курдук бу «көрүүлэнээччилэр» эмиэ бэйэлэрин киртитэллэрин ааһан, Айыы Тойон былааһын билиммэттэр итиэннэ килбиэннээх Аанньаллары үөҕэллэр. 9 Бэл, Михаил Архангел өлбүт Моисей этин-сиинин туһуттан адьарайдыын мөккүһэллэригэр буруйдуур-хомуруйар тылы туттубатаҕа, арай: «Айыы Тойон эйигин бобуохтун!» – эрэ диэбитэ. 10 Балар буоллаҕына оннооҕор тугу билбэттэрин кытары үөҕэллэр; оттон дьиикэй кыыл курдук айылҕалара тардарынан эрэ билэр суоллара кинилэргэ алдьанар-сатарыйар төрүөттэрэ буолбут. 11 Сор-муҥ күүтэр бу Каин суолун кэтэр, барыстанар баҕаттан Валаам курдук аньыыга-хараҕа батыллар, Корей курдук өрө туран өлөр дьону! 12 Таптал Аһылыгар түмсэргитигэр кинилэр эһиэхэ моһол төрдө буолаллар; бу бэйэлэрин эрэ көрүнэр маныыһыттар, саатар диэни билбэккэ, эһиэхэ аһыы эрэ кэлэллэр. Бу – тыал кыйдыы сылдьар кураан былыттара, ас биэрбэтэх, икки төгүл өлбүт, төрдүлэриттэн түөрүллүбүт күһүҥҥү мастар; 13 сааттаах быһыыларынан күүгэн аллар байҕал суостаах долгуннара, үйэлэргэ халбарыйбат халыҥ хараҥа кэтэһэр муна-тэнэ сылдьар сулустара.
14 Бу кинилэр тустарынан Адам кэнниттэн сэттис сүһүөх Енох эмиэ өтө көрөн эппитэ: «Көр бу, Айыы Тойон аата-ахса биллибэт сибэтиэй Аанньалларыныын кэлэн иһэр! 15 Айыы Тойон тиийэн кэлэн, барыларын дьүүллүөҕэ, итиэннэ кинилэр ортолоругар баар суута-сокуона суох быһыыланааччылар Таҥараны билиммэккэ тугу быһыыламмыттарын, Кинини билиммэт аньыылаахтар туох дьэбир тылынан утаран саҥарбыттарын бүтүннүүтүн саралыаҕа!»
16 Бу биир кэм саҥалаах сылдьар, туохха да сөп буолбат, аньыылаах баҕаларын батыһар дьон дарбааннаахтык тыллаһаллар, туһанар баҕаттан сирэй көрбөх быһыыланаллар.
Ыйыы-кэрдии, сэрэтии
17 Оттон эһиги, таптыыр бырааттарыам, Айыы Тойоммут Иисус Христос Апостоллара тугу өтө көрөн эппиттэрин өйдүү сылдьыҥ. 18 Кинилэр: «Тиһэх кэм кэллэҕинэ, Таҥараны билиммэккэ, эҥин кыдьыктарын хоту кэрээнэ суох быһыыланар күлүү-элэк оҥостооччулар баар буолуохтара», – диэн эһиэхэ этэллэрэ. 19 Бу хайдыһыыны таһаарар, аньыылаах дойду сиэринэн олорор дьоҥҥо Таҥара Тыына суох.
20 Оттон эһиги, таптыыр бырааттарым, сибэтиэй итэҕэлгитинэн бэйэҕитин бөҕөргөтүнэн, Сибэтиэй Тыынынан үҥэн,
21 Айыы Тойоммут Иисус Христос амарах санаатыттан биэрэр бараммат олоҕун кэтэһэн, Таҥара тапталыгар бигэ эрэлгитин энчирэппэккэ олоруҥ.
22 Сорохторго, өйдөөн-дьүүллээн туран, амарахтык сыһыаннаһыҥ,
23 оттон сороҕу улуу сэрэҕинэн уоттан өрүһүйэн таһаарыҥ, кинилэр имэҥнээх эттэрэ киртиппит таҥаһын да таарыйартан дьиксинэн туран, аньыыларын саралыыр буолуҥ
[348].
Алгыс
24 Эһигини охтууттан өрүһүйэн, эҥкилэ суох оҥорон, Бэйэтин Кэрэмэн Килбиэнин иннигэр үөрдэ-көтүтэ туруорар күүстээх
25 соҕотох Муударай
[349] Таҥара – Иисус Христос Айыы Тойоммутунан биһигини Быыһааччы – айхаллаах албан аата, улуу кыаҕа, сүдү күүһэ, бараммат былааһа бары үйэ инниттэн, билигин итиэннэ үйэттэн үйэлэр тухары туругура туруохтун! Аминь.
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ РИМ ХРИСТИАННАРЫГАР ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Таҥара Евангелиетын бар дьоҥҥо иһитиннэрэргэ талыллан ыҥырыллыбыт Апостолтан, Иисус Христос
[350] кулута Павелтан.
2-4 Киһи айылҕатынан Давид удьуора буолан төрөөбүт, оттон сибэтиэй буолуу тыынынан Таҥара Уола буолара өлбүттэртэн тиллибитигэр толору күүстээхтик арыллыбыт Айыы Тойоммут Иисус Христос туһунан Евангелиены Таҥара Бэйэтин пророктарынан бэрт өрдөөҥҥүттэн этиттэрэн, Сибэтиэй Суруйууларга эрэннэрбитэ. 5 Бары норуоттары итэҕэлгэ бас бэринэргэ Кини аатынан ыҥырар туһугар, Апостол буолар үрдүк быраабы Таҥара биһиэхэ Кининэн бэрдэрбитэ. 6 Эһиги, Иисус Христос ыҥырбыт дьоно, эмиэ бу норуоттар ортолоругар бааргыт.
7 Эһиэхэ, Таҥара таптыыр дьонугар, сибэтиэй буоларга ыҥырыллыбыттарга – Рим христианнарыгар бука барыгытыгар Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Павел Римҥэ сылдьар баҕата
8 Бастатан туран, бүтүн аан дойдуга эһиги итэҕэлгит иһиллэ турарын иһин, барыгыт тускутугар Иисус Христоһунан Таҥарабар махтанабын. 9-10 Кини Уолун Евангелиетын иһитиннэрэн, өйбүн-сүрэхпин түмэн сулууспалыыр Таҥарам миигин үтүө көҥүлүнэн кэмниэ-кэнэҕэс, билигин, эһиэхэ тиэрдэрэ буоллар диэн, өрүү эһигини өйдөөн-санаан туран үҥэрбин Бэйэтинэн туоһулуо. 11-12 Туох эмэ духуобунай бэлэҕи үллэстэн эһигини бөҕөргөтөөрү, биир итэҕэлбитинэн – эһиэнинэн да, миэнинэн да – хардарыта өйөһөөрү, эһигини көрүөхпүн олус да баҕарабын. 13 Бырааттарыам, эһиги билиэххитин баҕарабын: атын норуоттарга курдук эмиэ тиийэн туох эмэ туһаны аҕалаары, эһиэхэ барардыы элбэхтик санаммытым гынан баран, билиҥҥэ да диэри үгүс мэһэйи көрсөбүн.
14 Мин араас норуокка – греккэ да, варварга да, муударайга да, хараҥаҕа да – барыларыгар иэстээхпин. 15 Онон, бэйэм туспунан этэр буоллахха, мин Евангелиены эһиэхэ, Рим олохтоохторугар, эмиэ иһитиннэрэргэ ис сүрэхпиттэн дьулуһабын. 16 Христос Евангелиетыттан мин сааппаппын: бу – хас биирдии итэҕэйэр киһи, бастатан туран, иудей, ол кэннэ атын омук, быыһанарыгар анаммыт Таҥара күүһэ. 17 Суруйууларга «кырдьыксыт итэҕэлинэн тыыннаах буолуоҕа» диэн этиллибитин курдук, бу Евангелиеҕа Таҥара киһини итэҕэл маҥнайгы кэрдииһиттэн үрдүкү кэрдииһигэр тиэрдэр кырдьыга арыллар.
Киһи аймах буруйа
18 Кырдьыгы аньыынан тууйар дьон ханнык баҕарар буруйдарыгар-аньыыларыгар, төттөрү быһыыларыгар халлаантан Таҥара уора-кылына түһэрэ субу кэллэ. 19 Таҥара туһунан киһи тугу билиэн сөбө барыта кинилэргэ аһаҕастык көстөн турар, ону Таҥара кинилэргэ көрдөрбүтэ. 20 Аан дойду айыллыаҕыттан ыла Кини харахха көстүбэт өрүттэрэ: үйэлэргэ уҕараабат күүһэ-күдэҕэ, Таҥара айылҕата – Кини айбытын барытын сыныйан көрдөххө-иһиттэххэ, ырылыччы көстөн турар, онон «билбэтэхпит» диэн ким да куотунар кыаҕа суох.
21 Ол гынан баран кинилэр Таҥара туһунан билэн да баран, Таҥараҕын диэн айхаллаабатахтара, махтамматахтара, хата ол оннугар өйдөрө-санаалара сүпсүккэ ылларан, ньүдьү-балай сүрэхтэрэ эбии ыаһырбыта; 22 муударайбыт диэн хайҕана сылдьан, өйдөрүттэн тахсаннар, 23 өлбөт үйэлээх Таҥара кэрэмэн килбиэнин өлөр үйэлээх киһи, араас көтөр-сүүрэр, үөн-көйүүр дьүһүнүнэн солбуйбуттара.
24 Дьэ ол иһин Таҥара кинилэри, сүрэхтэрин аньыылаах баҕатын хоту, кирдээх быһыы-майгы көҥүлүгэр биэрэн, бэйэлэринэн эттэрин-сииннэрин киртитиммиттэрэ, 25 Таҥара кырдьыгын сымыйанан солбуйбуттара, Айбыкка тус Бэйэтигэр (Киниэхэ үйэлэр тухары алгыс буолуохтун, аминь.) сүгүрүйэр оннугар, Кини айбыт араас харамайыгар үҥэр-сүктэр буолбуттара. 26 Ол иһин Таҥара кинилэри араас сааттаах имэҥ көҥүлүгэр биэрбитэ: дьахталлара эр дьону кытта айылҕа сиэринэн сыһыаннаһыыларын киһи айылҕатын утарар сыһыаннаһыынан солбуйбуттара; 27 эр дьонноро эмиэ, дьахталлардыын айылҕа сиэринэн олоруохтаах олохторун хаалларан, бэйэ-бэйэлэригэр имэҥирэр буолбуттара; эр дьон эр дьону кытта сааттаахтык быһыыланан, муммуттарын иэстэбилигэр сэккэ-сэлээҥҥэ түбэһэллэрин оҥостоллор.
28 Таҥараны үтүө өйдөрүнэн билиниэхтэрин баҕарбатахтарын иһин, Таҥара кинилэри оҥоһуллуо суохтааҕы оҥорорго уккуйар сатарыйбыт өйдөрүн көҥүлүгэр биэрбитэ:
29 кинилэр араас аньыыга, содур
[351], куһаҕан быһыыга, харам санааҕа, өһүөҥҥэ, ордук санаһыыга хам ылларбыттара, ол иһин кинилэр өлөрсөллөр, атааннаһаллар, албынныыллар, куһаҕан майгыннаналлар,
30 дьону хобулууллар, холуннараллар, Таҥараны абааһы көрөллөр, бэйэ-бэйэлэрин атаҕастаһаллар, киһиргэнэллэр, үрдүктүк сананаллар, куһаҕаҥҥа сатабыллаахтар, төрөппүттэригэр бас бэриммэттэр,
31 толкуйа суохтар, эппит тылларын толорботтор, тоҥ сүрэхтээхтэр, эйэлэһимтиэтэ суохтар
[352], аһыныгас буолуу диэн тугун билбэттэр.
32 Итинник быһыылаах-майгылаах дьон Таҥара кырдьыктаах дьүүлүнэн өлөр аналлаахтарын билэ-билэлэр, бэйэлэрэ ситигирдик быһыыланалларын ааһан, өссө атыттары тэптэрэн биэрэллэр.
2
Таҥара кырдьыктаах дьүүлэ
1 Онон эн, атыттары дьүүллүүр ханнык баҕарар киһи, буруйтан хайдах да куотунар кыаҕыҥ суох: атын киһини дьүүллээҥҥин эн бэйэҕин дьүүллэнэҕин, тоҕо диэтэргин, атыттары омнуолуу сылдьан, бэйэҥ кинилэр курдук быһыыланаҕын. 2 Оттон итинник быһыыланааччылары бука барыларын Таҥара кырдьыктаах дьүүлэ күүтэрин биһиги билэбит. 3 Оо, киһи! Атыттары омнуолуу сылдьан, бэйэҥ кинилэр курдук быһыыланар буолан баран, Таҥара дьүүлүттэн мүччү түһүөм дии саныыгын дуо? 4 Эбэтэр, Таҥара үтүө санаата эйигин аньыыгын-хараҕын билинэргэр сирдиирин билбэт буолаҥҥын, Кини муҥура суох үтүө, уйугас сыһыанын, кэмэ суох тулуурун аанньа ахтыбаккын дуу? 5 Өһөскүнэн, кэмсинэри билбэт сүрэххинэн, эн Таҥара кырдьыктаах дьүүлэ арыллар уордаах күнэ кэлэригэр буруйгун эбии хаҥатына сылдьаҕын. 6 Таҥара «хас биирдии киһиэхэ кини тугу оҥорбутунан көрөн төлүөҕэ»: 7 өрүүтүн үтүөнү оҥорон Таҥараттан дьиҥнээх албан ааты, үрдүк чиэһи, өлбөт үйэни ыларга дьулуспуттары бараммат олоххо тиксэриэҕэ, 8 оттон бэйэлэрин эрэ билинэр, кырдьыкка бас бэриммэт, аньыыны батыһар дьэбир дьоҥҥо уорун-кылынын биллэриэҕэ.
9 Куһаҕаны оҥорор киһи, бастатан, иудей, ол кэннэ атын омук дьонун дууһаларыгар курутуйуу, кыараҕастыйыы ыган кэлэр, 10 оттон үтүөнү оҥорор киһиэхэ, бастатан, иудейга, ол кэннэ атын омукка, албан аат, чиэс итиэннэ эйэ-ил тиксэр. 11 Таҥара кими да чорбоппот.
12 Суруллубут Сокуона суох сылдьан аньыыны оҥорбут дьон Сокуон дьүүлүгэр турбакка өлүөхтэрэ, оттон Сокуоннаах сылдьан аньыыны оҥорбут дьон Сокуон хараҕынан дьүүллэниэхтэрэ (
13 тоҕо диэтэххэ, Сокуону истээччилэр буолбакка, Сокуону тутуһааччылар Таҥара иннигэр кырдьыктаах дьонунан билиниллиэхтэрэ.
14 Сокуона суох норуоттар Таҥара Сокуона этэрин айылҕаларынан оҥорор буоллахтарына, төһө да Сокуона суох олорбуттарын иһин, бэйэлэригэр бэйэлэрэ сокуон буолаллар;
15 инньэ гынан кинилэр Таҥара Сокуона сүрэхтэригэр суруллан сылдьарын көрдөрөллөр; сороҕор буруйдаан, сороҕор көмүскээн, ону суобастара да, санаалара да эмиэ туоһулуур).
16 Мин иһитиннэрэр Евангелиебар этиллэринэн, дьон кистэлэҥ дьайыытын Таҥара Иисус Христоһунан
[353] дьүүллүүр Күнүгэр эмиэ ситинник буолуоҕа.
Иудейдар уонна Сокуон
17 Оттон эн иудейбын дэнэҥҥин, Сокуоҥҥа эрэнэҕин, Таҥараҕа чугаскынан хайҕанаҕын; 18 Кини көҥүлүн билэр буолаҥҥын, Сокуонтан үөрэнэҥҥин, сөптөөх суолу сатаан талаҕын; 19-20 итиэннэ билии-көрүү, дьиҥ кырдьык толору түмүллүбүт Сокуонун билэр буолаҥҥын, хараҕа суохтары сирдиибин, хараҥаҕа сылдьааччылары сырдатабын, ньүдьү-балайдары такайабын, кыра оҕолору үөрэтэбин диэн бэйэҕэр бүк эрэнэҕин. 21 Оччотугар атыттары үөрэтэр эрээригин, хайаан бэйэҥ үөрэммэккин? «Уорбат куолу» диэн үөрэтэ сылдьан, тоҕо бэйэҥ уораҕын? 22 «Көссүүлэһимэ» дии сылдьан, тоҕо бэйэҥ көссүүлэһэҕин? Эмэгэттэн сиргэнэбин диигин, оччоҕо тоҕо храмнары халыыгын? 23 Сокуонунан киэн туттар эрээри, тоҕо бэйэҥ Сокуону кэһэҥҥин, Таҥара чиэһин киртитэҕин? 24 «Эһигиттэн сылтаан атын омуктар Таҥара аатын баһааҕырдаллар». Суруйууларга инньэ диэн этиллэр.
25 Сокуон тугу этэрин барытын толорор эрэ буоллаххына, иудей бэлиэтинэн быһыллыбытыҥ эйиэхэ туһалыыр, оттон Сокуону кэһэр буоллаххына, син биир быһыллыбатаҕыҥ тэҥэ. 26 Онон быһыллыбатах киһи Сокуон этэрин толорор буоллаҕына, Таҥара кинини быһыллыбыт киһилии көрүө суоҕа дуо? 27 Оччоҕо атын норуот киһитэ, быһыллыбатах гынан баран, Сокуон ирдэбилин тутуһааччы, – эйигин, суруллубут Сокуоннаах, быһыллыбыт бэлиэлээх эрээри Сокуону кэһээччини, – сэмэлиэ суоҕа дуо? 28 Этигэр быһыы оҥорторбут тас көрүҥүнэн эрэ иудей – ол өссө иудей буолбатах. 29 Сүрэҕэр-быарыгар быһыы оҥорторон, ис дууһатыттан иудей буолбут киһи – дьиҥнээх иудей: киниэхэ быһыыны Сокуон буукубата буолбакка, Таҥара Тыына оҥорор. Бу киһиэхэ хайҕал дьонтон буолбакка, Таҥараттан тиксэр.
3
Таҥара мэлдьи эрэбил
1 Онон иудей буолуу тугунан ордугуй, эбэтэр быһыллыы сиэрэ-туома туох туһалааҕый? 2 Бары өттүнэн ордук, ол эбит буоллаҕына, Таҥара Бэйэтин тылын туох хайа иннинэ кинилэргэ эрэнэн иһитиннэрбитэ. Оччоҕо хайдаҕый? 3 Кинилэртэн ким эмэ итэҕэйбэтэх буоллаҕына, итэҕэлэ суохтар диэн, Таҥара эмиэ кинилэргэ эрэннэрбитин толоруо суоҕун сөп дуо? 4 Хайдах да оннук буолбат. Ким барыта дьэҥкэтик өйдүөхтүн: Таҥара бигэ тыллаах, оттон киһи сымыйаччы. Ол иһин Суруйууларга этиллэр: «Эн этэриҥ барыта кырдьыктаах, онон сууккар кыайыылаах Эн тахсыаҥ».
5 Оттон биһиги аньыылаах быһыыбыт-майгыбыт Таҥара кырдьыктааҕын өссө ордук ырылыччы көрдөрөр буоллаҕына, тугу диибитий? Баҕар, Таҥара биһиэхэ сыыһа уордайара буолаарай? (Мин дьон куолутунан ыйытабын.) 6 Биллэн турар, оннук буолбатах. Итинтэн атыннык Таҥара бу аан дойдуну хайдах дьүүллүөҕэй? 7 Ким эрэ, баҕар, этиэ: «Арай мин сымыйабыттан Таҥара кырдьыга ырылыччы көстөн, Кини онтон өссө ордук албан аатырар буоллаҕына, миигин аньыылаах-буруйдаах киһи быһыытынан дьүүллүөххэ сөп дуо?» 8 Бу этии «үтүөнү ситиһэр туһугар, куһаҕаны оҥор» диэбиккэ тэҥнээх; итинник үөрэтэллэр диэн холуннаран, сорох-сорохтор биһигини бэл үөҕэллэр. Оннуктар дьүүллэнэллэрэ саамай сөптөөх.
Биир да кырдьыксыт суох
9 Онон туох түмүккэ кэлэбит? Биһиги, иудейдар, атын омуктардааҕар ордук балаһыанньаҕа сылдьабыт дуо? Суох, туох да ордукпут суох. Иудей да, атын омук да – бука бары аньыы хабалатыгар сылдьалларын биһиги хайыы-үйэ быһаардыбыт. 10 Суруйууларга этиллибитин курдук: «Кырдьыксыт киһи суох, биир да суох; 11 өйдөөх киһи мэлигир, Таҥараҕа ким да кыһаллыбат; 12 суолтан бары туораабыттар, бары туһата суох буолбуттар, үтүөнү оҥорор ким да суох. 13 Бэлэстэрэ – иин маҥалайа; тыллара ааһар албын; айахтара толору моҕой дьаата, 14 тыллара-өстөрө – кырыыс, аһыы-аба; 15 хааны тоҕорго быһыйдара дьэ киирэр; 16 кинилэр ааспыт суоллара барыта – алдьатыы-кээһэтии, ыһыы-тоҕуу; 17 эйэлээх суолу билбэттэр. 18 Таҥараттан толлор санаа кинилэргэ кылам да гыммат».
19-20 Сокуон тугу этэрэ барыта киниэхэ бас бэринэр эрэ дьоҥҥо туһаайыллар, онон ким даҕаны көмүскэнэн хардарар кыаҕа суох: Таҥара иннигэр аан дойду бүтүннүүтэ буруйдаах. Сокуону тутуһан биир да киһи Кини иннигэр кырдьыктааҕынан билиниллиэ суоҕа, – Сокуон дьоҥҥо аньыы диэн тугун өйдөтөр эрэ.
Итэҕэлинэн буруйтан быыһаныы
21 Оттон билигин Таҥара киһини быыһыыр суола Сокуонтан тутулуга суох арылынна. Бу туһунан урут Сокуон да, Пророктар да туоһулууллара. 22 Бу – Иисус Христоһу итэҕэйэн быыһаныы итэҕэйээччилэргэ барыларыгар аналлаах. Манна туох да уратылаһыы суох, 23 тоҕо диэтэххэ, бары аньыыны оҥорбуттара, бары Таҥара килбиэннээх сырдыгыттан маппыттара, 24 ол эрэн бука бары, бэйэлэрин үтүөлэринэн-өҥөлөрүнэн буолбатах, Кини эрэ үтүөтүнэн, кинилэри толуйан ылбыт Христос Иисус өҥөтүнэн буруйдарыттан быыһаналлар. 25-26 Итэҕэйбиттэр бука бары Кини Хаанынан ыраастанныннар диэн, Таҥара аньыыттан толуйар сиэртибэ буоларга Кинини анаабыта; онон Таҥара, урут киһи аймаҕы өр тулуйбут кэмигэр оҥоһуллубут аньыыны-буруйу накаастаабакка хаалларан, кырдьыгы тутуспутун көрдөрбүтэ. Манан Кини Бэйэтин кырдьыктаах быһыытын-майгытын таһынан өссө Иисуһу итэҕэйээччилэри буруйтан быыһыырын көрдөрөр.
27 Оччоҕо хайҕанарбыт туох хааларый? Туох да хаалбат. Ханнык Сокуоҥҥа олоҕуран? Дьайыылары ирдиир Сокуоҥҥа дуо? Суох, итэҕэли ирдиир Сокуоҥҥа олоҕуран. 28 Киһи Сокуону тутуһан буолбакка, итэҕэлинэн быыһанарын биһиги билинэбит. 29 Ама, Таҥара иудейдар эрэ Таҥаралара үһү дуо, атын норуоттарга эмиэ Таҥара буолбатах үһү дуо? Биллэн турар, Кини бары норуоттар Таҥаралара. 30 Таҥара биир эрэ, Кини быһыллыбыт да, быһыллыбатах да омугу, итэҕэйдэхтэринэ, хайаларын да буруйдарыттан быыһыыр. 31 Ол аата биһиги итэҕэли өрө тутан Сокуону көтүрэбит дуо? Биллэн турар, көтүрбэппит! Биһиги Сокуону бөҕөргөтөбүт.
4
Авраам холобура
1 Оччоҕо төрүт өбүгэбит Авраам туһунан тугу диибитий?
[354] 2 Авраам үтүө дьайыыларын иһин кырдьыксыт киһинэн билиниллибит буоллаҕына, биллэн турар, онон киэн туттуон сөп этэ, ол эрээри Таҥара иннигэр буолбатах.
3 Суруйуулар туох дииллэрий? «Авраам Таҥараны итэҕэйбитэ, ол иһин Таҥара кинини кырдьыксыт киһинэн билиммитэ».
4 Үлэлиир киһиэхэ туох төлөнөрө бэлэх буолбакка, аахсан ылар хамнаһа буолар.
5 Ол эрээри киһи бэйэтин үтүөтүгэр-өҥөтүгэр эрэммэккэ, буруйдааҕы буруйуттан быыһыыр Таҥараны итэҕэйэр буоллаҕына, Таҥара кини итэҕэлин кырдьыктаах көнө быһыынан билинэр.
6 Ол курдук эмиэ туох да өҥөтө суоҕун үрдүнэн, Таҥара кырдьыксытынан билиммит киһитин Давид алгыстааҕынан ааттыыр: «
7 Буруйдара бырастыы гыныллыбыттар, аньыылара сотуллубуттар – алгыстаахтар.
8 Айыы Тойоҥҥо аньыыта-харата буруйга турбатах киһи алгыстаах».
9 Оттон бу алгыстаныы быһыллыбыт иудейдарга эрэ аналлаах дуу, быһыллыбатах атын норуоттарга эмиэ ананар дуу? Биһиги «Авраам Таҥараны итэҕэйбитэ, ол иһин, Таҥара кинини кырдьыксыт киһинэн билиммитэ» диибит. 10 Хаһан билиммитэй: Авраам быһыллыан иннинэ дуу, быһыллыбытын кэннэ дуу? Быһыллыан иннинэ, кэлин буолбатах. 11 Кини Таҥараны итэҕэйэн кырдьыктаах киһинэн билиниллибитин бэлиэтигэр, ону бигэргэтэр бэчээт быһыытынан, быһыы сиэрин-туомун оҥорторбута. Онон Таҥара быһыллыбатах дьону эмиэ итэҕэллэрин иһин кырдьыктаах көнө дьонунан билинэрин туһугар, Авраам бары итэҕэйээччилэр аҕалара буолбута. 12 Быһыллыбыттарга эмиэ – тас сиэри-туому эрэ тутуһааччыларга буолбакка, аҕабыт Авраам өссө быһыллыан инниттэн ылыммыт итэҕэлин олук түһэрсэн итэҕэйээччилэргэ кини аҕалара буолар.
Авраамҥа эрэннэрии
13 Таҥара аан дойдуну бас билиэҥ диэн Авраамҥа уонна кини удьуордарыгар эрэннэриитэ Сокуону тутуһууга туох да сыһыана суоҕа, итэҕэлинэн быыһаныыга эрэ сыһыаннааҕа. 14 Бу эрэннэрии Сокуону тутуһааччыларга сыһыаннааҕа эбитэ буоллар, итэҕэл туох да туһата суох буолуо этэ, эрэннэрии эмиэ кураанах буолуо этэ: 15 Сокуон уордаах-кылыннаах дьүүлтэн ураты атын тугу да эрэннэрбэт, тоҕо диэтэххэ, сокуон суох сиригэр эрэ сокуону кэһии диэн суох.
16 Онон Таҥара тугу эрэннэрбитэ үтүө бэлэх буолан, Авраам удьуордарыгар: Сокуоҥҥа бас бэринээччилэргэ да, Авраам итэҕэлин олук уурсааччыларга да – барыларыгар бэриллэрин туһугар, бу эрэннэрии итэҕэлгэ олоҕурар. Оттон Авраам биһиги барыбыт духуобунай аҕабыт буоларын
17 туһунан Суруйууларга «Эйигин Мин элбэх норуот аҕата оҥордум» диэн этиллэр, онон өлбүтү да тилиннэрэр, суоҕу да баар курдук ыҥырар Таҥаратын – итэҕэйбит Таҥаратын – иннигэр Авраам биһиги аҕабыт буолар.
18 Кини эрэл кыыма да суоҕун үрдүнэн, эрэнэн туран итэҕэйэн, «эн удьуоруҥ элбэхтэн-элбэх буолуо» диэн суруллубутунан, үгүс норуоттар аҕалара буолбута.
19 Ол кэннэ итэҕэлин энчирэппэккэ, сүүсчэкэ саастаах бэйэтэ: «Этим-сииним эмэхсийбитэ ыраатта, кырдьаҕас Саррабар оҕо үөскүүр кыаҕа суох», – дии санаабатаҕа
[355],
20-21 Таҥара эрэннэрбитин саарбахтыы барбатаҕа, хата бигэ итэҕэлин энчирэппэккэ, Кинини айхаллаабыта.
22 Онон бу итэҕэлин иһин Таҥара Авраамы кырдьыксыт көнө киһинэн билиммитэ.
23 Ол гынан баран Суруйууларга баар «кырдьыксыт киһинэн билиммитэ» диэн этии киниэхэ эрэ буолбатах,
24 биһиэхэ – Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу өлөр өлүүттэн тилиннэрбит Таҥараны итэҕэйээччилэргэ эмиэ туһааннаах.
25 Иисус Христос биһиги аньыыбытын-буруйбутун боруостуур туһугар, өлөр өлүү илиитигэр бэриллибитэ, биһигини быыһыыр туһугар, тиллибитэ.
5
Буруйтан быыһаныы түмүгэ
1 Онон итэҕэлбитинэн буруйбутуттан быыһанаммыт, билигин биһиги Айыы Тойоммут Иисус Христос өҥөтүнэн Таҥараны кытта эйэлээхпит. 2 Кини биһигини бу билиҥҥи алгыстаах олохпутугар итэҕэл суолунан тиэрдэн, биһиги Таҥара килбиэннээх сырдыгар тиксэр эрэллэммиппитинэн киэн туттабыт. 3 Итинэн эрэ буолбатах, эрэй-кыһалҕа тулууру үөскэтэрин билэр буолан, эрэйи көрөрбүтүнэн эмиэ хайҕанабыт. 4 Тулуурдаах киһи үөрүйэх буолар, үөрүйэх киһи эрэмньилэнэр, 5 оттон эрэмньибит, биһиэхэ бэриллибит Сибэтиэй Тыынынан сүрэхпитигэр Таҥара таптала кутуллар буолан, биһигини кыбыстыыга киллэрбэт.
6 Христос, биһиги өссө мөлтөх эрдэхпитинэ, анаммыт кэмигэр аньыылаахтар тустарыгар өлбүтэ. 7 Кырдьыксыт да туһугар ким эмэ өлө барара саарбах, арай үтүөнү оҥорторбут киһитин туһугар, биир эмэ киһи өлөргө быһаарыныа эбитэ дуу. 8 Оттон Христос биһиги өссө аньыылаах дьон эрдэхпитинэ, биһиги туспутугар өлбүтэ. Итинэн Таҥара биһиэхэ Бэйэтин тапталын көрдөрбүтэ. 9 Онон билигин буруйтан-аньыыттан Кини Хаанынан быыһаммыт дьон, биһиги, Таҥара уордаах-кылыннаах дьүүлүттэн эмиэ Кининэн быыһаныахпыт. 10 Ол эбэтэр, биһиги, Таҥараҕа өстөөх сылдьыбыт дьон, Кини Уола өлөн Таҥараны кытта эйэлэспит буоллахпытына, билигин Кини Уолун олоҕунан өссө ордук быыһаныахпыт. 11 Ол эрээри итинэн эрэ бүппэт: Таҥараны кытта биһигини эйэлэһиннэрбит Айыы Тойоммут Иисус Христос үтүөтүнэн биһиги билигин Таҥаранан киэн туттабыт.
Адам уонна Христос
12 Аньыы-хара киһи аймахха биир киһинэн, Адамынан, киирэн, кини аньыытыттан өлөр өлүү баар буолбута, онон дьон барыта аньыыланан, өлүү бар дьоҥҥо барытыгар тарҕаммыта. 13 Сокуон инниттэн да бу аан дойдуга аньыы-хара баара гынан баран, Сокуон суоҕар аньыы буруйга турбат этэ. 14 Ол да буоллар өлөр өлүү, Адамтан Моисейга диэри кэм усталаах-туоратыгар аҥаардастыы баһылаан, бэл Адам аньыытыгар холоонноох аньыыны оҥорботох дьону бэйэтигэр бас бэриннэрбитэ.
Адам буоллаҕына Атыны, аан дойдуга Кэлиэхтээҕи, сирэйдээн көрдөрөр уобарас буолар. 15 Ол эрээри Таҥара бэлэҕин Адам буруйун кытта тэҥниир табыллыбат. Биир киһи буруйуттан элбэх киһи өлбүт буоллаҕына, Таҥара илгэлээх үтүөтэ, биир Киһинэн – Иисус Христоһунан – элбэх киһиэхэ тиксэрбит үтүө бэлэҕэ, хайдахтаах курдук сүҥкэн буолуой! 16 Таҥара үтүө бэлэҕин биир киһи аньыытын содулун кытта тэҥниир табыллыбат: ол саҕана соҕотох биир аньыы иһин буруйдуур дьүүл уурааҕа тахсыбыта, оттон билигин Таҥара үтүө бэлэҕэ үгүс буруйу бырастыы гыннарда. 17 Өлөр өлүү аҥаардас биир киһи соҕотох буруйунан баһылыыр былааһы ылбыт эбит буоллаҕына, Таҥара буруйтан быыһыыр өлгөм илгэлээх үтүөтүн бэлэх ылбыт дьон эмиэ, биир Иисус Христоһунан Таҥараны кытта бииргэ олоххо баһылыыллара биллэн турар.
18 Онон биир киһи буруйунан бүтүн киһи аймах дьүүлгэ турбутунуу, соҕотох биир Киһи кырдьыктаах быһыыта дьону барытын буруйтан быыһаан, олоҕу бэлэхтиир. 19 Биир киһи истигэнэ суоҕа элбэх киһини аньыыга тэппитинии, соҕотох биир Киһи истигэнэ элбэх дьону быыһыаҕа.
20 Сокуон кэлбитигэр Сокуону кэһии үксүү түспүт буоллаҕына, аньыы үксээбитигэр Таҥара илгэлээх үтүөтэ эмиэ хас эмэ төгүл күүһүрбүтэ, 21 онон өлөр өлүү төрүөтэ буолбут аньыы хайдах баһылаабытай да, ол курдук Таҥара илгэлээх үтүөтэ биһигини кырдьыксыт дьон оҥорон, Иисус Христос Айыы Тойоммут көмөтүнэн бараммат олоххо киллэрээри, эмиэ баһылаабыта.
6
Христос биһиэхэ дьиҥнээх олоҕу биэрбитэ
1 Онон туох диибитий? Таҥара илгэлээх үтүөтэ күүһүрэн истин диэн, эмиэ уруккубут курдук, аньыыбытын ыһыктыбакка сылдьабыт дуо? Олох оннук буолуо суохтаах! 2 Биһиги, өлөн аньыы былааһыттан тахсыбыт дьон, аньыылаах олоҕунан хайаан салгыы олоруохпутуй? 3 Эбэтэр биһиги, Христос Иисустуун биир буолаары сүрэхтэммиттэр, Кини өлүүтүгэр сүрэхтэммиппитин эһиги билбэккит дуу? 4 Онон өлүүгэ сүрэхтэнэн, Кинилиин бииргэ көмүллэммит, Аҕатын килбиэннээх күүһүнэн өлбүттэртэн тиллибит Христос курдук билигин биһиги эмиэ саҥа олоҕу олорор кыахтаахпыт.
5 Биһиги Кини өлбүтүн курдук өлөн Кинилиин холбостохпутуна, эмиэ Кини курдук тиллиэхтээхпит.
6 Эппит-хааммыт араас кыдьыктан босхолонон, аны аньыы-хара кулута буолбаппыт туһугар, биһиги эргэ киһибит Кинини кытта кириэскэ тиириллибитин билэбит,
7 оттон өлбүт киһи аньыыттан босхолонор.
8 Өскөтүн биһиги Христоһу кытта өлбүт буоллахпытына, эмиэ Кинилиин бииргэ олоруохпут диэн итэҕэйэбит.
9 Биһиги билэбит: Христос өлбүттэртэн тиллэн баран аны өлбөт, онон өлөр өлүү Кини үрдүнэн аны ханнык да былааһа суох.
10 Кини биһигини аньыыттан биирдэ букатыннаахтык босхолуур туһугар өлбүтэ, оттон билигин Таҥара туһугар олорор.
11 Ол курдук, эһиги эмиэ Христос Иисуһу – Айыы Тойоммутун
[356] кытта биир буолаҥҥыт, аньыы туһа кэллэҕинэ, өлбүппүт, Таҥара туһа кэллэҕинэ, тыыннаахпыт дии саныыр буолуҥ.
12 Онон эһиги өлөр оҥоһуулаах эккитин-сииҥҥитин аньыы-хара аны бас билбэтин, эт-хаан кыдьыгар эһигини баһылаппатын. 13 Эккит-сииҥҥит тугун да аньыыга туран биэримэҥ, хара дьайга туһаннарымаҥ, ол оннугар өлбүттэртэн тиллибит дьон быһыытынан бэйэҕитин Таҥараҕа туттарыҥ, оччоҕо эккит-сииҥҥит бүтүннүүтэ үтүөнү оҥорон Киниэхэ сулууспалыа. 14 Аньыы аны эһигини салайыа суохтаах: эһиги Сокуон былааһыгар буолбакка, Таҥара илгэлээх үтүөтүн былааһыгар олороҕут.
Кырдьык кулуттара
15 Оччоҕо тугуй? Сокуон былааһыгар буолбакка, Таҥара илгэлээх үтүөтүн былааһыгар олоробут диэн, аньыыны оҥоробут дуо? Хайдах да оннук буолуо суохтаах! 16 Кимиэхэ эмэ баскытын бэринэн, бары этиитин толорорго бэлэм буоллаххытына, кини кулута буоларгытын ама өйдөөбөккүт дуо: эһиги өлүүгэ анньар аньыы кулуттара эбэтэр Таҥараны кытта эйэлэһиннэрэр истигэн буолуу кулуттара буолаҕыт. 17 Хаһан эрэ эһиги аньыы кулуттара этигит, оттон билигин, Таҥараҕа махтал, ылыммыт үөрэххитигэр ис сүрэххитинэн бас бэриннигит, 18 аньыыттан босхолонон, кырдьыктаах быһыы кулуттара буоллугут.
19 Киһи өйүгэр дэбигис түһэ охсубатын иһин, тиийимтиэ буоллун диэн бу курдук этэбин. Хаһан эрэ мөкүтүк быһыыланаары кирдээх быһыы-майгы, бары куһаҕан кулута буолбуккут курдук, билигин, аны сибэтиэйдик олорор туһугар, үтүө быһыы-майгы кулуттара буолуҥ. 20 Урут аньыы кулуттара эрдэххитинэ, эһиги үтүөҕэ бас бэриммэт «көҥүл» дьон этигит. 21 Ол сылдьан туох ситиһиилээх этигитий? Онтукаҕытыттан билигин бэйэҕит саатаҕыт: эһиги «ситиһиигит» түмүгэ өлөр өлүү этэ. 22 Оттон билигин, аньыыттан босхолонон Таҥараҕа кулут буолбуккут кэннэ, эһиги ситиһиигит – сибэтиэй буолуу, оттон олоххут түмүгэ – бараммат олох. 23 Аньыы төлөбүрэ – өлүү, оттон Таҥара бэлэҕэ – Христос Иисус Айыы Тойоммутун кытта биир буолан тиксэр бараммат олохпут.
7
Эр-ойох буолуу холобура
1 Ама эһиги, бырааттарым, (сокуону билэр дьоннуун кэпсэтэбин дии саныыбын) киһи тыыннааҕын тухары эрэ, сокуон кини үрдүнэн былаастааҕын билбэккит дуо? 2 Холобура, эрдээх дьахтар, эрэ тыыннааҕын тухары, кинини кытта сокуонунан холбоһо сылдьар, оттон эрэ өллөҕүнэ, эрин кытта холбообут сокуонтан босхолонор. 3 Онон эрэ тыыннааҕар атын киһини кытта олорор буоллаҕына, көссүүлэспитинэн ааҕыллар; оттон эрэ өллөҕүнэ, ол сокуонтан төлөрүйэн, атын киһиэхэ эргэ бардаҕына да, көссүүлэспитинэн ааҕыллыбат.
4 Син ол кэриэтэ, бырааттарым, Христос өлбүтүн быһыытынан эһиги эмиэ өлбүккүт, онон Атыҥҥа – өлбүттэртэн Тиллибиккэ – бас бэринэр туһугар, Сокуонтан босхолонон мантан инньэ Таҥара иннигэр туһалаах олоҕу олоруоххут. 5 Урут сатарыйбыт айылҕабыт аньыылаах баҕатынан олорор эрдэхпитинэ, Сокуон уһугуннарбыт араас имэҥэ-кыдьыга эппитигэр-сииммитигэр дьайа сылдьара, онон биһиги өлөр өлүүгэ тиэрдэр мөкү дьайыылары оҥорорбут. 6 Оттон билигин, Христоһу кытта бииргэ өлөн, биһигини хааччахтыы сылдьыбыт Сокуонтан босхолоннубут, онон мантан инньэ уруккубут курдук Сокуон хараҕын аахпакка, саҥалыы – Сибэтиэй Тыынынан – Таҥараҕа сулууспалыыбыт.
Испитигэр баар аньыы содула
7 Онон туох диибитий? Сокуон аньыылаах дуо? Хайдах да инньэ диир кыахпыт суох. Ол эрээри, аньыы диэн тугун мин Сокуон баар эрэ буолан билбитим. Сокуон «баҕарыма» диэбэтэҕэ буоллар, баҕарар диэн тугун өйдүөм да суоҕа этэ. 8 Ол гынан баран аньыы-хара, кэриэстэн тэптэн, мин испэр араас аньыылаах баҕа санааны үөскэппитэ. Сокуон суоҕар аньыы өлүк эрэ буолар. 9 Хаһан эрэ мин Сокуона суох олорбутум, онтон Таҥара кэриэһэ кэлбитигэр – аньыы эмиэ тиллэн кэлбитэ, 10 мин буоллаҕына өлбүтүм; ити курдук олоххо тиэрдиэхтээх кэриэс миигин өлүүгэ тиэрдибитэ: 11 аньыы, кэриэстэн тэптэн, миигин албыҥҥа үктэппитэ уонна эмиэ кэриэһи туһанан миигин өлөрбүтэ. 12 Онон Сокуон сибэтиэй, кини ыйыыта-кэрдиитэ эмиэ барыта үтүө, сибэтиэй уонна кырдьыктаах.
13 Оччоҕо үтүө суол миигин ама өлөргө тиэртэ дуо? Суох, оннук буолбатах. Аньыы миигин өлөр өлүүгэ тиэрдэн бэйэтин ис дьиҥин көрдөрдө. Аньыы, миигин өлөрөөрү, үтүөнү туһаммыта, онон кэриэс баар буолан, аньыы хайдах курдук аньыылааҕа өссө ордук ырылыччы көстөн тахсыбыта.
14 Сокуон духуобунайын биһиги билэбит, оттон мин аньыы кулута буоларга атыыламмыт эт-хаан айылҕалаахпын. 15 Тугу гынарбын бэйэм да өйдөөбөппүн: тугу баҕарарбын оҥорбоппун, тугу абааһы көрөрбүн оҥоробун. 16 Оттон тугу баҕарбаппын оҥорор буоллахпына, Сокуон үтүө диэн этиигэ сөбүлэһэбин, 17 онон ити мин дьайыым буолбатах, мин испэр баар аньыы дьайыыта. 18 Миэхэ (мин сатарыйбыт айылҕабар) туох да үтүө суоҕун билэбин; үтүөнү оҥорор баҕа баар да, ону оҥорбутум көстүбэт. 19 Баҕарар үтүөбүн оҥорбоппун, баҕарбат куһаҕаммын – ону дьэ хото оҥоробун. 20 Оттон тугу баҕарбаппын оҥорор буоллахпына, ону мин буолбатах, испэр баар аньыы оҥорор.
21 Онон мин испэр маннык сокуон дьайарын көрөбүн: үтүөнү оҥоруохпун баҕардахпына, миэхэ куһаҕан эрэ табыллар эбит. 22 Өйбүнэн-сүрэхпинэн Таҥара Сокуонун биһириибин 23 эрээри, эппэр-хааммар адьас туора сокуон дьайа сылдьар: ол сокуон өйүм-санаам биһириир Сокуонун кытта утарсан, миигин эппэр-хааммар иҥэ сылдьар аньыы сокуонун хаайыылааҕа гынар. 24 Оо, сордоох киһибин! Бу өлөр оҥоһуулаах эппиттэн-хааммыттан миигин ким босхолуой? 25 Таҥарабар махтанабын: Кини миигин Иисус Христоска – Айыы Тойоммутугар – босхолоппута.
Ити аата мин өйбүнэн Таҥара Сокуонугар, оттон этим-хааным айылҕатынан аньыы сокуонугар сулууспалыыбын.
8
Сибэтиэй Тыын салайар олоҕо
1 Онон билигин, Христос Иисустуун биир буолан, сатарыйбыт айылҕаларынан олорбокко, Тыын ыйарынан олорор дьон
[357] ханнык да дьүүлүнэн дьүүллэммэттэр –
2 Христос Иисуска баар олох Тыынын сокуона биһигини аньыы уонна өлүү сокуонуттан босхолообута.
3 Биһиги сатарыйбыт эт-хаан айылҕабыт утарылаһарыттан мөлтөөбүт Сокуон кыайан оҥорботоҕун Таҥара оҥорбута: Кини Бэйэтин Уолун киһи аньыылаах этигэр-сиинигэр холоонноох этттээн-сииннээн дьон аньыытын боруостуур сиэртибэҕэ ыыппыта, онон Кини киһиэхэ дьайа сылдьар аньыыга бүтэһиктээх бириигэбэр таһаарбыта.
4 Бу, аньыылаах айылҕалара тардарынан буолбакка, Тыын ыйарынан олорор дьон, биһиги, билигин Сокуон кырдьыктаах ирдэбилинэн олорорбут туһугар буолбута.
5 Аньыылаах айылҕаларынан олорооччулар аньыыга тардыһаллар, оттон Тыын ыйыытынан олорооччулар – духуобунайга дьулуһаллар. 6 Аньыыга тардыһар киһи өйө-санаата кинини өлүүгэ тиэрдэр, оттон Тыынынан салаллар духуобунай өй-санаа киһини эйэлээх олоххо тиксэрэр. 7 Аньыылаах өй-санаа Таҥараҕа кыр өстөөх – кини Таҥара Сокуонугар бас бэриммэт, бэринэр кыаҕа да суох. 8 Онон сатарыйбыт айылҕаларынан салаллар дьон Таҥара санаатын табар кыахтара суох.
9 Оттон эһиги, Таҥара Тыына эһиэхэ баарын быһыытынан аньыылаах айылҕаҕытынан буолбакка, Тыын үөрэтэринэн олороҕут; оттон Христос Тыына суох киһитэ Киниэнэ буолбатах. 10 Өскөтүн Христос эһиги сүрэххитигэр баар буоллаҕына, төһө да эккит-сииҥҥит аньыы содулуттан өлөр оҥоһууламмытын иһин, Таҥараны кытта эйэлэһэҥҥит дууһаҕыт тыыннаах. 11 Иисуһу өлбүттэртэн тилиннэрбит Таҥара Тыына эһиэхэ баар буоллаҕына, Кини – Христоһу Тилиннэрбит – эһиэхэ баар Бэйэтин Тыынынан эһиги өлөр эккитин-сииҥҥитин эмиэ тилиннэриэҕэ.
12 Онон, бырааттарыам, биһиги эт-хаан айылҕабытыгар иэспит суоҕун быһыытынан, эппит-хааммыт тугу баҕарбытынан сылдьыа суохтаахпыт; 13 сатарыйбыт айылҕаҕыт баҕатын батыһан олордоххутуна, эһиги өлүөххүт, оттон айылҕаҕыт аньыылаах дьайыыларын Тыын көмөтүнэн өһөрдөххүтүнэ, олоххо тиксиэххит. 14 Таҥара Тыынынан салайтарааччылар бука бары Таҥара уолаттара буолаллар. 15 Кутталга хат олорорго күһэйэр кулут тыынын эһиги ылымматаххыт эбээт, эһигини Таҥара уолаттара оҥорор Тыыны ылынан, Кини этитэн: «Авва, Аҕаа!» – диэн ыҥыраҕыт. 16 Биһиги Таҥара оҕолоро буоларбытын бу Тыын биһиги сүрэхпитигэр кэрэһилиир. 17 Оттон Таҥара оҕолоро буоллахпытына, ол аата Кини нэһилиэнньиктэрэбит, Христоһу кытта бииргэ нэһилиэстибэ ылабыт – Кинини кытта бииргэ эрэйдэнэр буоллахпытына, Кинини кытта бииргэ кэрэмэн килбиэҥҥэ тиксиэхпит.
Килбиэннээх албан аат
18 Бу билигин быстах кэмҥэ эрэйдэнэрбит, биһиэхэ кэнэҕэс арыллыахтаах килбиэҥҥэ холоотоххо, букатын туох да суолтата суох дии саныыбын. 19 Сиргэ-халлааҥҥа баар барыта Таҥара Бэйэтин уолаттарын хаһан аһаҕастык көрдөрөрүн эрэнэн туоххаһыйа көһүтэр; 20-21 (айыллыбыт барыта сүпсүккэ бэйэтин көҥүлүнэн бэриммэтэҕэ, Бас Бэриннэрээччи көҥүлүнэн бэриммитэ); айыллыбыт эрэ барыта эрэнэр эрэлэ – өлөр өлүү хабалатыттан босхолонон, Таҥара оҕолорун килбиэннээх көҥүллэрин үллэстии. 22 Таҥара айбыта барыта күн бүгүҥҥэ диэри төрүүр талыыта киирбиттии ынчыктыырын, энэлийэрин билэбит; 23 кини эрэ муҥнанар буолбатах, биһиги эмиэ, саҥа олох саҕаланыытын кэрэһилиир Тыыны ылбыттар, хаһан Таҥара уолаттара буоларбытын, эппит-сииммит толуйулларын кэтэһэн, испитигэр энэлийэбит. 24 Ол эмит биһиги эрэлбитинэн быыһанан сылдьабыт. Биһиэхэ эрэннэриллибити хайыы-үйэ көрөн турарбыт эбитэ буоллар, кэлбити тоҕо эмиэ кэтэһиэ этибитий? 25 Оттон өссө көрө иликпитин эрэнэр буоллахпытына, ону тулуурдаахтык күүтэбит.
26 Тыын эмиэ биһигини, мөлтөхтөрү, бөҕөргөтөр; биһиги хайдах үҥүөхтээхпитин да билбэппит, ол гынан баран Тыын, киһи тылынан да кыайан эппэттии, дириҥник өрүтэ тыынан, Бэйэтэ биһиги туспутугар Таҥара иннигэр көрдөһөр.
27 Киһи сүрэҕин курдаттыы Көрөөччү эмиэ Тыын туох санаалааҕын билэр – Тыын Таҥара көҥүлүнэн сибэтиэйдэр
[358] тустарыгар көрдөһөр.
28 Оттон Таҥараны таптыыр, Кини көҥүлүнэн ыҥырыллыбыт дьоҥҥо туох барыта үтүөнэн эргийэрин биһиги билэбит. 29 Тоҕо диэтэххэ, Кини Уола элбэх бырааттыылартан улаханнара буоларын туһугар, Таҥара эрдэттэн, өссө төрүү да иликтэриттэн, билбит дьонун Бэйэтин Уолугар холоонноох буоларга анаабыта. 30 Онон Кини кими анаабытын ыҥырбыта, кими ыҥырбытын буруйтан быыһаабыта, оттон буруйтан быыһаабыт дьонун албан аатырдыбыта.
Таҥара таптала
31 Бу кэннэ өссө тугу этиэхпитин сөбүй? Өскөтүн Таҥара биһиги диэки буоллаҕына, ким биһигини утарыаҕай?
32 Кини, Бэйэтин Уолун харыһыйбакка биһиги туспутугар толук биэрбит Таҥара, Уолун кытта атыны барытын биһиэхэ хайдах бэлэхтиэ суоҕай?
33 Таҥара талбыт дьонун ким буруйдуоҕай? Буруйтан быыһыыр Таҥара дуо?
34 Ким дьүүллүөҕэй? Ким да дьүүллүүр кыаҕа суох! Өлөн баран тиллибит Христос Иисус, Таҥара уҥа өттүгэр олорон, Бэйэтинэн биһиги туспутугар көрдөһөр.
35 Туох биһигини Таҥара
[359] тапталыттан араарыаҕай: эрэй-муҥ дуу, араас кыһарыйыы, сойуолааһын дуу, аас-туор олох, дьадайыы, куттал суоһааһына дуу, болот дуу? Суруйууларга этиллэр:
36 «Эн тускуттан биһигини күннэтэ өлөртүүллэр, өлөрүллэргэ анаммыт барааннар кэриэтэ көрөллөр».
37 Ол эрээри биһиги маны барытын биһигини таптыыр Таҥара күүһүнэн кыайабыт.
38 Мин бигэтик итэҕэйэбин: өлөр өлүү да, олох да, Аанньаллар да, халлааҥҥа баар дьаһалталар, күүстэр да, билиҥҥи да, кэнэҕэски да кэм,
39 үөһээҥҥи үрдүк эйгэ да, алларааҥҥы үтүгэн да түгэҕэ, ханнык баҕарар атын айыллыбыт да биһигини Таҥара биһиэхэ Христос Иисус Айыы Тойоммутунан көрдөрбүт тапталыттан араарар кыаҕа суох.
9
Таҥара талбыт норуота
1 Христос иннигэр кырдьыгы этэбин, сымыйалаабаппын, ону миэхэ Сибэтиэй Тыынынан суобаһым да бигэргэтэр – 2 улуукан кутурҕаҥҥа ылларан ааспат-бүппэт эрэйтэн мин сүрэҕим ыалдьар: 3 хаан-уруу бырааттарым тустарыгар кырыыска туран, бэйэм Христостан араарылларбын ордоруом этэ! 4 Кинилэри, Израиль дьонун, Таҥара Бэйэтин уолаттарынан ааттаабыта, кинилэргэ кэрэмэн килбиэнин көрдөрбүтэ, кинилэри кытта сөбүлэһии оҥорсубута, кинилэргэ Сокуону биэрбитэ, Таҥараҕа дьиҥнээхтик сүгүрүйэр суолу арыйбыта, уонна эрэннэрэр тылларын кинилэргэ эппитэ; 5 кинилэр улуу төрүттэрдээхтэр, үйэттэн үйэҕэ алгыстаах, баартан барытыттан үрдүк Таҥара – Христос – эмиэ кинилэр ортолоругар төрөөбүтэ, аминь.
6 Ол эрээри Таҥара Израиль туһунан этиитэ хайдах да бэйэтин күүһүн ыһыктыбатаҕа. Израиль киһитэ эрэ барыта дьиҥ Израиль киһитэ буолбатах, 7 итиэннэ «Исаак ыччата эн ааккын ааттатыа» диэн этиллибитин быһыытынан Авраамтан үөскээбит эрэ барыта кини оҕото буолбатах. 8 Ол аата Авраам оҕото эрэ барыта Таҥара оҕото дэммэт, арай Таҥара эрэннэриитинэн төрөөбүт эрэ оҕолор Кини оҕолоро дэнэллэр. 9 Оттон ол эрэннэрии тыла маннык этэ: «Бу кэмҥэ эмиэ кэлиэм, онно Сарра уолланыаҕа».
10 Итинэн эрэ бүппэт. Ревекка оҕолоро эмиэ биир аҕаттан, биһиги өбүгэбититтэн Исаактан, үөскээбиттэрэ. 11 Игирэлэр өссө төрүөхтэрин инниттэн (ол аата үтүөнү да, мөкүнү да оҥоруохтарын иннинэ, Таҥара талара туохтан да тутулуга суох көҥүлүн – 12 киһи дьайыытыттан буолбакка, Таҥара ыҥырарыттан эрэ тутулуктааҕын – көрдөрөөрү), Ревеккаҕа «улахана кыратыгар үлэһит буолуоҕа» диэн этиллибитэ. 13 Онон «Иаковы Мин талан ыллым, оттон Исавы туораттым» диэн Суруйууларга этиллибит туолбута.
14 Оччоҕо туох диибитий? Таҥара кырдьыгы көрбөт диибит дуо? Хайдах да инньэ диир кыахпыт суох. 15 Таҥара Моисейга этэр: «Үтүөнү оҥоруохпун баҕарар киһибэр үтүөнү оҥоруом, аһынарбын аһыныам». 16 Онон Таҥара үтүөнү оҥороро ким да баҕатыттан, дьаныарыттан буолбакка, Таҥараттан Бэйэтиттэн эрэ тутулуктаах. 17 Суруйууларга Таҥара фараоҥҥа: «Күүспүн эйигинэн көрдөртөрөөрү, Мин аатым сир үрдүнэн биллэрин ситиһээри эйигин үрдэппитим», – диир. 18 Онон Таҥара үтүөтүк сыһыаннаһыан баҕарбыт киһитигэр үтүөтүк сыһыаннаһар, өсөһүннэриэн баҕарбыт киһитин өсөһүннэрэр.
Таҥара уора-кылына уонна үтүө сыһыана
19 «Оччоҕо туох иһин Кини киһини буруйдууруй? Ким кини көҥүлүн утары барыаҕай?» – диэҥ эн миэхэ. 20 Оо, эн, киһи, Таҥараны кытта мөккүһэр бу кимҥиний? Иһит оҥорор ууска оҥорбут иһитэ ама: «Тоҕо эн миигин маннык оҥордуҥ?» – диэн өрөлөһөн туруо дуо? 21 Көһүйэ охсооччу биир туойтан мааныга да, күннэтэ да туттуллар көһүйэни, хайатын да оҥороро көҥүлэ буолбатах дуо?
22 Арай оттон Таҥара Бэйэтин кырдьыктаах уорун-кылынын, сүдү күүһүн көрдөрөөрү, уордайбыт дьонун – имири эстиэхтээхтэри – өр тулуйбут буоллун, оччоҕо тугуй? 23 Албан аатырарга бэлэмнээбит, амарахтык сыһыаннаспыт дьонугар Бэйэтин албан аата хайдахтаах муҥура суох улуутун көрдөрөөрү оннук гыммыт буоллаҕына, оччоҕо тугуй? Оттон Кини амарахтык сыһыаннаспыт дьоно биһиги буолабыт эбээт! 24 Кини биһигини, иудейдартан эрэ буолбакка, атын норуоттартан эмиэ ыҥырбыта; 25 ол туһунан Кини Осия кинигэтигэр этэр: «Атын норуоту Бэйэм норуоппунан ааттыам, таптаабатахпын тапталлааҕым диир буолуом. 26 Эһиги Мин норуотум буолбатаххыт диэбит сирбэр кинилэри Тыыннаах Таҥара уолаттара диэн ааттыахтара».
27 Оттон Израиль туһунан Исайя бу курдук өрө күүрүүлээхтик эппитэ: «Израиль уолаттара муора кумаҕыныы элбээбиттэрин да иһин, сорохторо эрэ быыһаныаҕа;
28 Айыы Тойон туох да уталытыыта суох бэрт сотору сир дьонун бириигэбэрин таһаарыаҕа».
29 Исайя эрдэттэн эппитинии: «Өскөтүн Айыы Тойон Саваоф
[360] аҕыйах дьон удьуорун биһиэхэ ордорботоҕо буоллар, биһиги Содомнаах Гоморра кэриэтэ буолуо этибит».
Израиль итэҕэлэ суоҕа
30 Онон туох түмүккэ кэллибит? Таҥара кырдьыгын көрдөөбөтөх норуоттар итэҕэйэн кырдьык суолугар үктэннилэр,
31 оттон кырдьык сокуонун көрдөөбүт Израиль ону булбата.
32-33 Киниэхэ тоҕо кыаллыбата? Тоҕо диэтэххэ кини итэҕэли буолбакка, Сокуон дьайыыларын
[361] эрэммитэ. «Көр бу, Сиоҥҥа таас уурабын – бу таастан дьон иҥнэр буолуоҕа, очуос тааһы туруорабын – бу таастан охтор буолуоҕа. Ол эрээри Кинини итэҕэйэр киһи кыбыстыыга киириэ суоҕа» диэн Суруйууларга этиллибитин курдук, кинилэр «харгыс таастан» иҥнэн бүдүрүйбүттэрэ.
10
1 Бырааттарыам! Сүрэҕим баҕарар баҕата, Таҥараҕа үҥэр үҥүүм – Израиль быыһаныыта
[362].
2 Мин бэйэбинэн туоһулуубун: кинилэр Таҥара көҥүлүн ис сүрэхтэриттэн дьулуһан туран толоруохтарын баҕараллар, ол гынан баран бу дьулуһуулара дьиҥнээх билиигэ олоҕурбат.
3 Таҥара кырдьыгын билбэккэ, бэйэлэрин кырдьыктарын бигэргэтэ сатыыр буоланнар, кинилэр Таҥара кырдьыктаах көҥүлүгэр бас бэриммэтэхтэрэ.
4 Оттон Сокуон бүтэр уһуга – Христос: онон билигин хас биирдии Кинини итэҕэйээччи кырдьыктаах көнө киһи буолар кыахтанар.
Быыһанар суол киһиэхэ барытыгар аһаҕас
5 Сокуону тутуһан быыһаныы туһунан Моисей бу курдук суруйар: «Сокуон ирдэбилин барытын толорбут эрэ киһи олоххо тиксиэҕэ». 6 Оттон итэҕэлинэн быыһаныы маннык этэр: «Ким халлааҥҥа тахсыай?» – диэн бэйэҕиттэн ыйытыма (Христоһу сиргэ түһэрэ сатаабыттыы). 7 Эбэтэр: «Ким үтүгэн түгэҕэр түһүөй?» – диэмэ (Христоһу өлбүттэртэн таһаара сатаабыттыы). 8 Оттон Суруйуулар туох дииллэрий? «Таҥара тыла эйиэхэ чугас: тылгар да баар, сүрэххэр да баар». Бу – итэҕэл тыла, биһиги үөрэтэр-иһитиннэрэр тылбыт. 9 Иисуһу Айыы Тойон диэн тылгынан аһаҕастык билинэр уонна Таҥара Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбитин ис сүрэххиттэн итэҕэйэр буоллаххына, быыһаныаҥ: 10 ким сүрэҕинэн итэҕэйэр – кырдьыксыт киһинэн билиниллиэ, ким итэҕэлин аһаҕастык билинэр – быыһаныа. 11 Суруйууларга «Кинини итэҕэйэр киһи кыбыстыыга киириэ суоҕа» диэн этиллэр. 12 Бу – туох да уратылаһыыта суох иудейдарга да, атын норуоттарга да барыларыгар туһуланар этии, тоҕо диэтэххэ Айыы Тойон барыбытыгар биир, Кини ыҥырар дьону барытын өлгөмнүк алгыыр. 13 «Айыы Тойону аатын ааттаан ыҥырбыт ханнык баҕарар киһи быыһаныа».
14 Оттон итэҕэйбэтэх дьон Кинини хайдах ыҥырыахтарай? Истибэтэх дьон хайдах итэҕэйиэхтэрэй? Иһитиннэрэр-кэпсиир киһи суох буоллаҕына, Кини туһунан хайдах истиэхтэрэй?
15 Үөрэҕи тарҕаттара ыыппатах буоллахтарына, хайдах баран кэпсиэхтэрэй? Суруйууларга этиллэр: «Эйэҕэ
[363], үтүөҕэ үөрэтэр Евангелиены иһитиннэрээччилэр кэлэллэрэ хайдах дьикти үчүгэйий!»
16 Ол гынан баран истибит эрэ барыта ону ылыммыт буолбатах. «Айыы Тойон! Биһигиттэн истибитин ким итэҕэйдэ?» – диир Исайя.
17 Онон, итэҕэл Евангелиены истииттэн үөскүүр, оттон Евангелиены Таҥара тылын
[364] иһитиннэрээччилэр аҕалаллар.
18 Ол эрээри эһигиттэн ыйытыам этэ: кинилэр ама истибэтэхтэр үһү дуо? Биллэн турар, истибиттэрэ! «Кинилэр саҥалара бүтүн сир үрдүнэн дуораһыйбыта, эппит тыллара сир-халлаан сиксигэр тиийэ иһиллибитэ».
19 Өссө манныгы ыйытыам этэ: Израиль ама билбэтэх үһү дуо? Моисей бастакынан эппитэ: «Норуот диэбэт норуоккутунан эһигини күнүүлэтиэм, Миигин өйдөөбөт хараҥа норуотунан эһигини абардыам». 20 Исайя буоллаҕына өссө ордук хорсуннук этэр: «Миигин көрдөөбөтөх дьон булан ыллылар, ыйыппатах дьоҥҥо Мин Бэйэбин биллэрдим». 21 Оттон Израиль туһунан кини маннык диир: «Истигэнэ суох, өһөс норуокка уһун күнү быһа икки илиибин уунан турбутум».
11
Таҥара Израильга амарах сыһыана
1 Манан тугу этиэхпин баҕарабыный? Ама Таҥара Бэйэтин норуотун киэр аста дуо? Биллэн турар, киэр аспат! Мин эмиэ Израиль киһитинэбин, Авраам удьуорунабын, Вениамин аҕатын ууһуттан төрүттээхпин.
2 Суох, Таҥара эрдэттэн билбит норуотун киэр анньыбатаҕа. Суруйууларга Илия туһунан туох дэммитин билбэккит дуо? Кини Таҥараҕа:
3 «Айыы Тойон! Пророктаргын өлөртөөтүлэр, сиэртибэнньиктэргин урусхаллаатылар. Соҕотох мин эрэ хааллым, аны билигин мин тыыммар турунан эрэллэр», – диэн Израилы үҥсүбүтүгэр
4 Таҥара туох диэн хоруйдууруй? «Мин Ваал иннигэр сөһүргэстээбэтэх сэттэ тыһыынча киһини Бэйэбэр ордоруммутум», – диир.
5 Ол курдук билигин эмиэ Таҥара Бэйэтин илгэлээх үтүөтүнэн талан ылан ордоруммут дьоно бааллар.
6 Таҥара үтүөтүнэн буоллаҕына, ол аата киһи өҥөтүнэн буолбатах, онтон атын эбитэ буоллар Таҥара үтүөтэ үтүөнэн ааттаныа да суоҕа этэ; оттон бэйэҥ үтүө дьайыыгынан буоллаҕына, ол аата Таҥара үтүөтүнэн буолбатах, онтон атын эбитэ буоллар, эн үтүө дьайыыҥ хайыы-үйэ үтүөнэн ааттаныа суоҕа этэ
[365].
7-8 Оччоҕо хайдаҕый? Израиль дьулуспут сыалын ситиспэтэх. Ол сыалы сорохтор эрэ, Таҥара талбыт дьоно, ситиспиттэр, уоннааҕылара, итэҕэйбэккэ, эбии тыйыһырбыттар. Суруйууларга этиллибитин курдук, «Таҥара кинилэргэ улугуруу тыынын ыытан, күн бүгүҥҥэ диэри харахтара көрбөт, кулгаахтара истибэт». 9 Давид эмиэ этэр: «Малааһыннара бэйэлэригэр оҕуур, угаайы уонна туһах буоллун – сэттэрэ-сэлээннэрэ ситиэхтин; 10 харахтара тугу даҕаны көрбөт гына бүрүлүннүн, систэрэ үйэ-саас тухары көммөтүн».
Самсаммыт лабаалар
11 Оччоҕо маннык ыйытыы үөскүүр: ама Израиль турбаттыы бүдүрүйбүтэ буолуо дуо? Биллэн турар, оннук буолбатах! Ол эрээри кинилэр охтоннор, кинилэргэ күнүүнү уһугуннараары, атын норуоттарга быыһабыл кэллэ. 12 Онон кинилэр охтубуттарын түмүгэр аан дойду дьоно дэлэй алгыска тиксибит, кинилэр тутайбыттарын түмүгэр атын омуктар байбыт буоллахтарына, кэлин Израиль бүтүннүүтэ Таҥараҕа эргилиннэҕинэ, ол эргиллиитэ эмиэ аан дойдуга төһөлөөх элбэх үтүөнэн тосхойуой!
13-14 Билигин эһиэхэ, атын норуоттарга, туһаайан этэбин. Мин, норуоттар Апостоллара, Бэйэм хаан-уруу норуоппар күнүүнү уһугуннараммын, саатар, сорохторун эмэ быыһаан ылаайабыный диэн эрэл санаабын ыһыктыбакка Таҥараҕа сулууспалыырбынан киэн туттабын. 15 Бэйэм норуотум киэр анньыллыыта Таҥараны кытта бүтүн аан дойдуну эйэлэһиннэрбит эбит буоллаҕына, Таҥара кинилэри ылыныыта туохха холоонноох буолуой? Өлөн баран тиллиигэ тэҥнэһиэ суоҕа дуо? 16 Бастакы үүнүү быһыытынан Таҥараҕа анаммыт тиэстэ сороҕо сибэтиэй буоллаҕына, тиэстэ бүтүннүүтэ сибэтиэй буолар. Силиһэ сибэтиэй буоллаҕына, лабаалара эмиэ сибэтиэйдэр.
17 Сорох лабаалара тостубуттарыгар эн, дьиикэй маслина, кинилэр оннуларыгар самсанаҥҥын, дьиҥнээх маслина силиһин сүмэһинин үллэстэр буоллаххына, 18 лабаалартан үрдүктүк сананыма. Үрдүктүк сананар буоллаххына, сэрэн – силиһи эн туппаккын ээ, силис эйигин тутар. 19 «Миигин сыһыннын диэн лабаа тостубута», – диэҥ, баҕар. 20 Сөп, үчүгэй. Ол гынан баран кинилэр итэҕэйбэт буоланнар тостон түспүттэрэ, оттон эн итэҕэлгинэн тутуллан тураҕын: онон улаханнык сананыма, хата сэрэнэ сырыт. 21 Таҥара төрүт-уус лабаалары харыһыйбатах буоллаҕына, көр, эйигин да харыһыйыа суоҕа. 22 Эн Таҥара үтүө да, кытаанах да сыһыанын көрөҕүн: тостон түспүккэ Кини кытаанах, оттон эйиэхэ, Таҥара үтүө санаатыгар эрэнэриҥ тухары, үтүө сыһыаннаах; уларыйдаххына – эн эмиэ кэрдиллиэҥ. 23 Ол эрээри анарааҥҥылар, итэҕэйдэхтэринэ хат самсаныахтара: Таҥара төттөрү самсыыр күүстээх. 24 Эн, дьиикэй маслинаттан быһыллан бараҥҥын, айылҕаҕын утаран, атын олордуу маслинаҕа самсаммыт буоллаххына, бу мас төрүт-уус лабаата төрөөбүт маһыгар самсанара, биллэн турар, быдан дөбөҥ буолуо.
Израиль бүтүннүүтэ быыһаныа
25 Бырааттарыам! Улаханнык санамматыннар диэн, мин эһиэхэ биир кистэлэҥи арыйыахпын баҕарабын: Израиль дьоно быстах эрэ кэмҥэ, омуктар туһааннаах ахсааннара Таҥараҕа кэлиэр эрэ диэри, итэҕэйбэт тыйыс санааламмыттар. «26 Сионтан Быыһааччы кэлэн, Иаков удьуордарын аньыыларын киэр гыныаҕа. 27 Аньыыларын-буруйдарын суох гыннахпына, кинилэри кытта сөбүлэһии оҥорсуом», – диэн суруллубутун курдук, Израиль бүтүннүүтэ быыһаныаҕа.
28 Кинилэр Евангелиены ылыммакка, эһиги тускутугар Таҥараҕа өстөөхтөр, оттон талыллыбыт норуот быһыытынан – өбүгэлэрин туһуттан Таҥара таптыыр норуота буолаллар. 29 Таҥара биэрбит бэлэҕин туура тутан ылбат, ыҥырыытын уларыппат. 30 Эһиги, хаһан эрэ Таҥараҕа бас бэриммэт дьон, билигин, кинилэр бас бэриммэккэлэр, Таҥараҕа бырастыы гыннарбыккыт курдук, 31 кинилэр эмиэ, Таҥара эһигини бырастыы гыммытын иһин, Киниэхэ бырастыы гыннараары, тылын истибэттэр. 32 Таҥара кэлин барыларын бырастыы гынар туһугар, бука барыларын истигэнэ суох буолуу билиэнигэр ылбыта.
33 Оо, Таҥара баайа, муударай өйө, тугу барытын билэрэ-көрөрө муҥура да суох буоллаҕа! Таайыллыбат да буоллаҕа Кини дьүүлэ, өйдөммөт да буоллаҕа Кини суола-ииһэ! «34 Ким Айыы Тойон өйүн ситэн өйдөөбүтэ баарай? Ким Киниэхэ сүбэһит-амаһыт буолбута баарай? 35 Ким тугу биэрбиттээх буолан Киниттэн төлөбүр эрэйиэҕэй?» 36 Туох барыта Киниттэн кэлэр, туох барыта Кининэн турар, туох барыта Киниэхэ ананар. Киниэхэ үйэттэн үйэҕэ албан аат, аминь!
12
Христос биэрэр саҥа олоҕо
1 Онон, бырааттарым, Таҥара амарах санаатын туһугар эһигиттэн көрдөһөбүн: бэйэҕитин бүүс-бүтүннүү Киниэхэ сөбүлэтэр тыыннаах сибэтиэй сиэртибэ быһыытынан Таҥараҕа бэриниҥ – ол буолуо эһиги Киниэхэ дьиҥ духуобунай сулууспаҕыт. 2 Бу аньыылаах дойду сиэрин-майгытын батыһымаҥ, ол оннугар Таҥара көҥүлүн, Кини тугу үтүө, сөптөөх, эҥкилэ суох үчүгэй диирин билэр туһугар, өйдүүн-санаалыын төрдүттэн уларыйыҥ.
3 Апостол буолар алгыстаах бырааптаммыт киһи быһыытынан, эһиэхэ барыгытыгар этэбин: бэйэҕитин үрдүктүк санаммат буолуҥ, Таҥара хас биирдиигитигэр биэрбит итэҕэлинэн көрөн сөптөөхтүк сыаналаныҥ. 4 Холобура, бу бэйэбит эппитин-сииммитин да ылан көрүөҕүҥ: биир бэйэбит элбэх миэстэлэрдээхпит, ол миэстэлэрбит бары тус-туспа аналлаахтарын курдук, 5 биһиги эмиэ элбэх да буолларбыт, Христостуун холбоһоммут бука бары биир Эт-сиин буолабыт, оттон тус-туһунан ыллахха, бары биир Эт-сиин сорҕолорунабыт. 6 Онон Таҥараттан араас дьоҕуру бэлэх ыламмыт, бары тус-туһунан аналлаахпыт: Таҥара этэрин дьоҥҥо тиэрдэр кыахтаах пророк, итэҕэлин кыаҕынан көрөн, Таҥара этэрин тиэртин, 7 ким сулууспалыыр – сулууспалаатын, ким үөрэтэр – үөрэттин, 8 ким бөҕөргөтөр – бөҕөргөттүн, ким бэрсэр – ис сүрэҕиттэн бэристин, ким салайар – кыһамньылаахтык салайдын, ким үтүөнү оҥорор санаалаах – ол үтүөнү үөрэ-көтө оҥордун.
Таптал
9 Тапталгыт истиҥ буоллун; куһаҕантан тэйэ туттуҥ, үчүгэйи тутуһуҥ. 10 Бырааттыы дьон быһыытынан бэйэ-бэйэҕитин истиҥник таптааҥ, атыттары бэйэҕитинээҕэр үрдүктүк тутуҥ; 11 эрчимҥитин энчирэтимэҥ, сүрэххит төлөнүн сөҕүрүтүмэҥ, Айыы Тойоҥҥо сулууспалааҥ; 12 эрэлинэн уоскутунуҥ, ыарахаттарга кытаанах тулуурдаах буолуҥ, тиһигин быспакка үҥүҥ; 13 сибэтиэйдэр кыһалҕаларын үллэстиҥ; айан дьонун амарахтык көрсүҥ. 14 Эһигини сойуолаһар дьону алҕааҥ, кинилэри кыраабакка-таныйбакка алгыыр эрэ буолуҥ. 15 Үөрэри кытта үөрсүҥ, ытыыры кытта ытаһыҥ. 16 Бэйэҕит икки ардыгытыгар иллээх буолуҥ, үрдүктүк сананымаҥ, кыраҕа-хараҕа, кыһалҕалаахха чугас буолуҥ, бэйэҕитинэн дуоһуйумаҥ; 17 куһаҕаҥҥа куһаҕанынан хардарымаҥ, бар дьон иннигэр үтүөнү эрэ оҥорорго кыһаллыҥ.
18 Эһиги өттүгүтүттэн кыаллар буоллаҕына, дьону барытын кытта эйэ-дэмнээх буолуҥ. 19 Доҕотторуом, хаһан да куһаҕаны иэстэспэт буолуҥ, иэстэбили Таҥараҕа хаалларыҥ. «„Иэстэбил – Миэнэ, Мин иэстэһиэҕим“, – диир Айыы Тойон» диэн суруллубута. 20 Онон «өстөөххүн, аччык буоллаҕына, аһат, утаппыт буоллаҕына, утаҕын ханнар, инньэ гынан эн кинини кыбыһыннарыаҥ». 21 Куһаҕаҥҥа кыайтарыма, куһаҕаны үтүөҕүнэн кыай.
13
Былааска бас бэринии
1 Ханнык баҕарар киһи үрдүкү салалтаҕа бас бэриниэхтээх. Таҥараттан бэриллибэтэх былаас диэн суох; баар былаас барыта Таҥара көҥүлүнэн олохтоммута. 2 Ким былааһы утарар, ол Таҥара олохтообутун утарар, онон утарылаһааччылар бэйэлэринэн дьүүлү булунуохтара. 3 Салайааччылар үтүөнү оҥорор дьоҥҥо буолбакка, куһаҕаны оҥорооччуларга кутталлаахтар. Былаастаахтартан куттаммат буолуоххун баҕараҕын дуо? Үтүөнү оҥоро сырыт, оччоҕо кинилэртэн хайҕалы эрэ ылыаҥ. 4 Салайааччы – эйиэхэ үчүгэй буоларын туһугар Таҥараҕа үлэлиир. Оттон куһаҕаны оҥорор буоллаххына, сэрэн, кини мээнэҕэ болоттоох сылдьыбат: салайааччы, куһаҕаны оҥорооччулары уодьуганнаан, Таҥараҕа сулууспалыыр. 5 Онон буруйданыам диэн куттанан эрэ буолбакка, киниэхэ суобаскынан бас бэриниэх тустааххын. 6 Ол иһин эһиги нолуок төлүүгүт. Салалта дьоно күннэтэ анал үлэлэрин толороллоругар Таҥараҕа сулууспалыыллар. 7 Онон кимиэхэ баҕарар тугу биэриэхтээххитин: нолуок буоллун нолуогу, түһээн буоллун түһээни, ытыктабыл буоллун ытыктабылы, чиэс буоллун чиэһи биэрэр буолуҥ.
Бэйэ-бэйэҕэ сыһыан
8 Кимиэхэ да туох да иэстээх хаалымаҥ, эһиги бэйэ-бэйэҕитигэр таптал эрэ иэстээх буолуохтааххыт. Чугастааҕытын таптыыр киһи Сокуон ирдэбилин барытын толорбут.
9 Ол эбэтэр «көссүүлэһимэ», «өлөрүмэ», «уорума», «сымыйанан туоһулаама»
[366], «атын киһи киэнигэр баҕарыма» диэн кэриэстэр бары атын кэриэстэри кытта «чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа» диэн этиигэ түмүллэллэр.
10 Таптал чугастааҕытыгар куһаҕаны оҥорбот, онон таптал Сокуон бүттүүнүн туолуута буолар.
11 Кэм-кэрдии кэмчитин билэр дьон сиэринэн олоруҥ: утуйбут уубутуттан уһуктар чааспыт
[367] хайыы-үйэ кэллэ, быыһанарбыт бастаан итэҕэйбит кэммитинээҕэр билигин ордук чугаһаата.
12 Түүн ааһан, күн сырдаан эрэр. Онон хараҥа дьайыыларын киэр илгэммит, сырдыгынан сэбилэниэҕиҥ.
13 Күнүскү кэм сиэринэн – дэлэй-былас көччүргээбэккэ, арыгылаабакка, имэҥирбэккэ, содурҕаабакка, иирсибэккэ, ордук санаспакка – үтүө быһыылаахтык сылдьыаҕыҥ; 14 Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу куйах оҥостуҥ, эппит-сииммит иннигэр кыһамньыны имэҥҥэ кубулутумаҥ.
14
Мөлтөх уонна күүстээх
1 Итэҕэлэ кытаата илик киһини кытта, мөккүспэккэ эрэ сыһыаннаһар буолуҥ.
2 Холобура, биир киһи тугу барытын сиэххэ сөп дии саныыр, оттон итэҕэлэ кытаата илик киһи оҕуруот аһын эрэ аһыыр.
3 Аһыыр киһи аһаабаты сэниэ суохтаах, аһаабат киһи аһыыры сэмэлиэ суохтаах – Таҥара кинини эмиэ, эйигин ылыммытын курдук, ылыммыта.
4 Атын киһи кулутун сэмэлиир эн кимҥиний? Кулута охтубутун-охтубатаҕын Айыы Тойоно Бэйэтэ быһаарыа. Охтубут да буоллаҕына, туруоҕа – Таҥара
[368] кинини туруорар күүстээх.
5 Сорох киһи ханнык эрэ күнү ордук суолталыыр, оттон сороххо күн эрэ барыта тэҥ курдук. Хас биирдии киһи бэйэтэ хайдах өйдүүрүнэн салайтарыахтаах. 6 Ханнык эрэ күнү ордук суолталыыр киһи Айыы Тойон туһугар суолталыыр, оттон суолталаабат киһи – Айыы Тойон туһугар суолталаабат. Ким аһыыр, ол Таҥараҕа махтанан, Айыы Тойон туһугар аһыыр, ким аһаабат, ол эмиэ Таҥараҕа махтанан, Айыы Тойон туһугар аһаабат. 7 Биһигиттэн хайабыт да олороругар бэйэтин туһугар олорбот, өлөрүгэр бэйэтин туһугар өлбөт. 8 Олорор буоллахпытына, Айыы Тойон туһугар олоробут, өлөр буоллахпытына, Айыы Тойон туһугар өлөбүт: онон өлбүппүт да, тыыннаахпыт да иһин, өрүүтүн Айыы Тойон бас билиитигэр баарбыт.
9 Христос өлбүттэри да, тыыннаахтары да баһылаары, өлөн баран олоххо төннүбүтэ.
10 Оччоҕо тоҕо эн бырааккын одуу быһа олороҕунуй? Оттон эн тоҕо бырааккын сэниигиний? Христос
[369] дьүүлүгэр бары туруохпут.
11 Ол эбит буоллаҕына, «Олохпунан андаҕайабын, – диир Айыы Тойон, – сүһүөхтээх эрэ барыта Миэхэ сүгүрүйүөҕэ, тыллаах эрэ барыта Таҥараны билиниэҕэ», – диэн суруллубута.
12 Онон хас биирдиибит бэйэтин туһугар Таҥараҕа эппиэттиэҕэ.
Дьону аньыыга киллэримэ
13 Онон аны бэйэ-бэйэбитин дьүүллэһэрбитин-ырытыһарбытын тохтотон, туох эмэ сылтаҕынан бырааппытын бүдүрүппэт, аньыыга киллэрбэт туһугар, кыһаллыаҕыҥ. 14 Мин Айыы Тойон Иисуһу ылыммыт бигэ санаабар, ис-иһиттэн кирдээх ас диэн суох, арай тугу эрэ оннук дии саныыр киһиэхэ эрэ онтуката кирдээх буолар. 15 Аһыыр аскын көрөн быраатыҥ хомойор буоллаҕына, ол аата эн хайыы-үйэ таптал сокуонун кэспиккин. Аһыыр аскынан киһини өлөрүмэ – кини туһугар Христос өлбүтэ.
16 Эһиги үчүгэй дииргитин атын дьон үөхпэттэрин курдук олоруҥ. 17 Таҥара Саарыстыбата ас да, утах да буолбатах – Сибэтиэй Тыын үөскэтэр кырдьыктаах быһыыта, эйэтэ, үөрүүтэ. 18 Христоска итинник сулууспалыыр киһи Таҥараҕа сөбүлэтэр уонна бар дьон ытыктабылын ылар.
19 Онон эйэ-дэмнээх буолуоҕуҥ, итэҕэлбитин бөҕөргөтүһэргэ дьулуһуоҕуҥ. 20 Таҥара оҥоһуутун ас туһуттан үрэйимэ. Ас барыта ыраас, ол эрээри аһыыр аскынан киһини аньыыга киллэрэр буоллаххына, сыыһа быһыыланаҕын. 21 Эн эт сииргиттэн, арыгы иһэргиттэн, биитэр өссө тугу эрэ гынаргыттан быраатыҥ бүдүрүйэр, аньыыга киирэр, итэҕэлэ мөлтүүр буоллаҕына, онтон аккаастаммытыҥ ордук. 22 Ити туһунан бэйэҥ туох итэҕэл санаалааххын искэр тута сырыт, ону Таҥара эрэ биллин. Дьиҥ ис санаатынан олороругар бэйэтин сэмэлэммэт киһи алгыстаах. 23 Оттон саарбаҕалыы-саарбаҕалыы аһыыр киһи хайыы-үйэ дьүүллэммит, тоҕо диэтэххэ искэр эрэммэккэ эрэ оҥороруҥ барыта – аньыы.
24-25 Мин иһитиннэрэр Евангелием уонна Иисус Христос туһунан проповедь тыла үөрэтэринэн, итиэннэ үйэлэр тухары кистэнэн баран, билигин пророктар суруйууларыгар өлбөт үйэлээх Таҥара соруйуутунан, бары норуоттары итэҕэлгэ бас бэринэллэрин туһугар арыллыбыт кистэлэҥ кырдьык этэринэн, эһигини бөҕөргөтөр кыахтаах
26 соҕотох муударай Таҥараҕа үйэлэр тухары Иисус Христоһунан албан аат буолуохтун! Аминь
[370].
15
1 Биһиги күүстээхтэр бэйэбитин эрэ харана сатаабакка, мөлтөхтөргө сүгэһэрдэрин чэпчэтиһиэх тустаахпыт. 2 Хас биирдиибит чугастааҕытын итэҕэлин күүһүрдэр туһугар, киниэхэ үчүгэй буолаарай диэн, кинини үтүөҕэ үөрэтэргэ кыһаныахтаах. 3 «Эйигин үөҕээччилэр үөҕэр тыллара Миэхэ түстэ» диэн суруллубутун курдук, Христос эмиэ Бэйэтин туһун көрүммэтэҕэ. 4 Оттон урут суруллубут барыта, биһиги Суруйуулартан тулууру, уоскулаҥы сомсоммут эрэлбитин энчирэппэппит туһугар, биһигини өйдөтөн суруллубута.
5-6 Киһиэхэ тулууру үөскэтэр, уоскулаҥы биэрэр Таҥара эһиги Христос Иисус холобурун батыһан, бука бары биир санаанан, биир куолаһынан Таҥараны, Айыы Тойоммут Иисус Христос Аҕатын айхаллыыргыт туһугар, эһиэхэ биир өйү-санааны үөскэтиэхтин.
Евангелие бары норуоттарга туһуланар
7 Онон Таҥара албан аатын туһугар бэйэ-бэйэҕитин, Христос эһигини ылыммытын курдук, ылынар буолуҥ. 8-9 Иисус Христос – иудейдарга – Таҥара кырдьыктааҕын көрдөрөн, кинилэр өбүгэлэригэр эрэннэриллибити толороору, оттон атын норуоттарга – үтүө сыһыанын иһин Таҥараны айхаллыыр кыахтанныннар диэн – амарах санаатыттан үлэһит буолбута. Бу туһунан Суруйууларга «Онон Эйигин, Айыы Тойон, омуктар ортолоругар айхаллыам, Эн ааккар хайҕал ырыатын ыллыам» диэн этиллэр. 10 Өссө маннык баар: «Омуктар, Кини норуотун кытта бииргэ үөрүҥ-көтүҥ!» 11 Итиэннэ этиллэр: «Айхаллааҥ Айыы Тойону, бары норуоттар! Уруйдааҥ Кинини, бары биис уустара!»
12 Исайя эмиэ этэр: «Иессей силиһэ үөскээн, норуоттары баһылыы кэлиэҕэ, омуктар эрэнэр эрэллэрэ Кини буолуоҕа». 13 Онон эрэлгит Сибэтиэй Тыынынан эбиллэ турарын туһугар, эрэл Таҥарата эһиэхэ итэҕэлгит хоту бары үөрүүнү, эйэни толору биэриэхтин.
Павел – атын норуоттарга ыытыллыбыт Апостол
14 Бырааттарыам, эһиэхэ бары үтүө, бары билии барыта толору баар, онон эһиги бэйэ-бэйэҕитин хайа баҕарар үөрэтиһэр-өйдөтүһэр кыахтааххыт диэн мин испэр бүк эрэнэ саныыбын. 15-16 Ол эрээри, Таҥара үтүө алгыһынан атын норуоттар тустарыгар Христос Иисуска сулууспалыырым быһыытынан, бу сорох-сорох суоллары эһиэхэ санатан балачча хорсуннук суруйдум. Норуоттар Сибэтиэй Тыын көмөтүнэн ырааһыран, Таҥара сөбүлүүр бэлэҕэ буолалларын туһугар, мин кинилэргэ Евангелиены иһитиннэрэммин, Таҥараҕа сулууспалыыбын.
17 Иисус Христостуун биир буолан Таҥараҕа сулууспалыырбынан мин киэн туттар кыахтаахпын. 18-19 Христос норуоттары Таҥараҕа бас бэриннэрэр туһугар тылынан да, дьайыытынан да, араас сөҕүмэр бэлиэнэн, дьикти күүһүнэн, Таҥара Тыынын кыаҕынан миэхэ тугу оҥорторбутуттан ураты атыны этэргэ соруммат буоламмын, бу курдук хорсуннук этэрим сөп дии саныыбын. Христос Евангелиетын мин Иерусалимтан Иллириккэ тиийэ иһитиннэрбитим. 20-21 «Сураҕын да тута иликтэр билиэхтэрэ, кулгаахтарынан да истэ иликтэр истиэхтэрэ» диэн этиллибитин курдук, мин атыттар уурбут акылааттарыгар тутумаары, Евангелиены Христос аата өссө иһиллэ илик сиригэр иһитиннэрэргэ дьулуһарым. 22 Дьэ субу туһуттан бэрт элбэхтик мэһэйдэтэн эһиэхэ тиийбэккэ хаалбытым.
Павел Римҥэ сылдьар былаана
23 Аны билигин бу диэки оннук сир бүттэ, онон эһиэхэ тиийэ сылдьар өрдөөҥҥү баҕа санаабын дьэ толороммун,
24 Испанияҕа сылдьан баран
[371], эһиэхэ тиийиэм. Саатар ааһан иһэн көрсүһэн, кылгас кэмҥэ да буоллар, эһигинниин алтыһан дуоһуйуом этэ. Ол кэннэ миигин суолбар атааран биэриэххит этэ диэн эрэнэ саныыбын.
25 Оттон бу билигин сибэтиэйдэргэ туһалыыр санаалаах Иерусалимнаан эрэбин.
26 Македониялаах Ахайя христианнара Иерусалимнааҕы дьадаҥы бырааттарбытыгар көмө ыытарга быһаарыммыттара.
27 Үтүөкэн быһаарыныыны ылыннылар, уонна кинилэргэ иэстээх да буоллахтара: анарааҥҥылар бэйэлэрин духуобунай баайдарын омуктары кытта үллэстибиттэрин быһыытынан, омуктар эмиэ кинилэр сирдээҕи кыһалҕаларыгар көмөлөһүөх тустаахтар.
28 Бу сорукпун толорон, кинилэргэ анаан хомуллубуту булгуччу тиэрдэн баран, эһиэхэ таарыйан Испанияҕа барыам.
29 Эһиэхэ тиийдэхпинэ, Христос Евангелиетын алгыһын
[372] толору илдьэ тиийиэм диэн эрэнэбин.
30-31 Бырааттарым, мин эһигиттэн Айыы Тойоммут Иисус Христос туһугар уонна Сибэтиэй Тыын тапталын туһугар көрдөһөбүн: Иудеяҕа баар итэҕэйбэт дьонтон быыһанарым итиэннэ Иерусалимҥа илдьэр көмөбүн сибэтиэйдэр үөрүүнэн ылыналларын туһугар, Таҥараҕа үҥэн миигин кытта бииргэ туруулаһыҥ.
32 Оччоҕо, Таҥара биэрдэҕинэ, үөрэ-көтө тиийэн эһигини кытта бииргэ уоскуйуом этэ.
33 Эйэ-ил Таҥарата өрүү эһигини барыгытын кытта бииргэ буолуохтун. Аминь
[373].
16
Тус эҕэрдэлэр
1 Биир итэҕэллээхпитин, Кенхрея церковын диакониссатын Фиваны, эһиэхэ мэктиэлиибин. 2 Айыы Тойон туһугар кинини итэҕэйээччилэр сиэрдэринэн көрсүҥ, эһиэхэ сылдьан туох эмэ кыһалҕаланнаҕына, кытаатан көмөлөһүҥ. Бэйэтэ эмиэ туох да элбэх киһиэхэ, ол иһигэр миэхэ улаханнык тирэх буолбута.
3 Христос Иисуска бииргэ сулууспалыыр доҕотторбор Прискиллалаах Акилаҕа миигиттэн эҕэрдэтэ тиэрдиҥ. 4 Кинилэр мин туспар олохторун толук ууралларын да кэрэйбэт этилэр; кинилэргэ мин эрэ буолбатах, омук христианнарын церковтара бары махтаналлар. Кинилэр дьиэтээҕи церковтарыгар эҕэрдэтэ тиэрдиҥ.
5 Ахайяҕа Христоһу аан бастакынан итэҕэйбит таптыыр Епенеппэр эҕэрдэ буоллун.
6 Биһиги туспутугар бары күүһүн ууран туран үлэлээбит Мариамҥа эҕэрдэ.
7 Эҕэрдэтэ тиэрдиҥ миигин кытта хаайыыга бииргэ олорбут аймахтарбар, Апостолларга киэҥник биллэр, өссө мин иннибинэ Христоһу итэҕэйбит Андрониктаах Юнияҕа
[374].
8 Эҕэрдэ Айыы Тойон иннигэр таптыыр Амплийбар.
9 Эҕэрдэ биһигини кытта бииргэ Христоска сулууспалыыр Урбаҥҥа уонна таптыыр Стахийбар.
10 Эҕэрдэ Христос эрэллээх киһитинэн биллибит Апеллеска.
Эҕэрдэ Аристовул дьиэ кэргэттэригэр. 11 Эҕэрдэ буоллун аймахпар Иродиоҥҥа уонна Наркисс дьиэ кэргэттэриттэн Айыы Тойону итэҕэйээччилэргэ.
12 Эҕэрдэ Айыы Тойон туһугар сулууспалыыр Трифеналаах Трифосаҕа. Эҕэрдэ Айыы Тойон туһугар күүһүн харыстаабакка үлэлээбит күндү доҕорбор Персидаҕа.
13 Эҕэрдэ Айыы Тойон талыылааҕа Руфка, миэхэ эмиэ ийэ буолбут кини ийэтигэр.
14 Эҕэрдэ Асинкрикка, Флегоҥҥа, Ермҥа, Патровка, Ермийгэ уонна кинилэри кытта баар атын бырааттарбытыгар.
15 Эҕэрдэ Филологка, Юлияҕа
[375], Нирейга, кини балтыгар уонна Олимпаҥҥа, итиэннэ кинилэргэ баар сибэтиэйдэргэ барыларыгар.
16 Бэйэ-бэйэҕитин сибэтиэй уураһыынан эҕэрдэлэһиҥ. Христос церковтара бары эһиэхэ эҕэрдэ ыыталлар.
17 Бырааттарыам, эһигиттэн көрдөһөбүн: үөрэммит үөрэххитин утары баран эһиэхэ хайдыһыыны таһаарар, моһолу үөскэтэр дьонтон сэрэниҥ; кинилэртэн тэйэ туттуҥ.
18 Оннуктар Айыы Тойоммутугар Иисус Христоска
[376] буолбакка, куртахтарыгар кулут буолаллар, өс-киирбэх дьон сүрэҕин ньуолбар саҥаларынан, уран тылларынан сүүйэллэр.
19 Эһиги истигэҥҥитин киһи барыта билэр, онон мин эһигиттэн үөрэбин эрэ; ол эрээри, үтүөнү оҥорорго муударай өйдөөх, мөкүнү оҥорорго муҥур өйдөөх буолуоххутун баҕарабын.
20 Эйэ-ил Таҥарата бэрт сотору сатананы атаххыт анныгар сууһарыаҕа. Айыы Тойоммут Иисус Христос
[377] илгэлээх үтүөтэ эһигини эҥээрдэһиэхтин. Аминь.
21 Бииргэ сулууспалыыр доҕорбуттан Тимофейтан эҕэрдэтэ тутуҥ; аймахтарым Луций, Иасон уонна Сосипатр эмиэ эҕэрдэлэрин тиэрдэллэр.
22 Мин эмиэ, бу суругу суруйбут Тертий, эһиэхэ христианныы эҕэрдэбин ыытабын.
23 Миигин да, церковы да дьиэтигэр түмэр Гаий эһиэхэ эҕэрдэтин ыытар.
Куорат казначейа Ераст уонна бырааппыт Кварт эҕэрдэлэрин ыыталлар
[378].
24 Эһигинниин бука барыгытыныын Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эҥээрдэһиэхтин. Аминь.
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ КОРИНФ ХРИСТИАННАРЫГАР БАСТАКЫ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Таҥара Коринф
[379] куораттааҕы церковыгар: Христос Иисуһу итэҕэйэн Таҥараҕа анаммыттары, сибэтиэй буоларга ыҥырыллыбыттары кытта бииргэ ханна баҕарар – кинилэргэ да, биһиэхэ да, – Айыы Тойоммут Иисус Христос аатын ыҥырааччыларга бука барыгытыгар – Иисус Христос Апостола буоларга Таҥара көҥүлүнэн ыҥырыллыбыт Павелтан уонна бырааккытыттан Сосфентан.
3 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Таҥараҕа махтаныы
4 Эһиги Христос Иисуһу итэҕэйэн Таҥара илгэлээх үтүөтүн бэлэх ылбыккыт иһин, мин Таҥарабар өрүүтүн махтанабын. 5 Христостуун биир буолан, эһиги тугу барытын – тыл уонна билии бары баайын – сомсубуккут. 6 Биһиги Христос туһунан туоһулаабыппыт кырдьыгын Таҥара ити курдук бигэргэппит буолан, 7 эһиги билигин, Айыы Тойоммут Иисус Христос кэлэрин кэтэһэргитигэр, Сибэтиэй Тыын биэрэр ханнык да дьоҕурунан тутайбаккыт. 8 Айыы Тойоммут Иисус Христос Күнүн эһиги туох да буруйа-сэмэтэ суох көрсөргүт туһугар, Кини эһигини тиһэҕэр тиийэ халбаҥнаабат чиҥ гыныаҕа. 9 Уолун Иисус Христоһу, биһиги Айыы Тойоммутун кытта ыкса бодоруһарга эһигини ыҥырбыт Таҥара ити курдук эрэбил.
Итэҕэйээччилэр хайдыһыылара
10 Бырааттарыам, Айыы Тойоммут Иисус Христос аатынан эһигиттэн көрдөһөбүн: бука бары сүбэҕитин түмэн биири этэр буолуҥ, бэйэ-бэйэҕит икки ардыгар ханнык да хайдыһыы ончу суох буоллун, бары биир тыынынан, биир санаанан сомоҕолоһуҥ.
11 Хлоя дьиэ кэргэниттэн иһиттэхпинэ, бырааттарым, эһиги бэйэҕит искитигэр мөккүөрдээх эбиккит.
12 Ити эһиги хас биирдиигит «мин Павел киһитэбин», «оттон мин Аполлос киэнэбин», «мин Кифаны батыһабын», «оттон мин – Христоһу» дииргитин этэбин.
13 Ама Христос хас да бөлөххө хайынна дуо?
[380] Эбэтэр эһиги тускутугар кириэскэ Павел тиириллибитэ этэ дуу? Эбэтэр эһиги Павел аатынан сүрэхтэммиккит дуу?
14 Эһигиттэн Крисп уонна Гаий кэннэ атын кими да сүрэхтээбэтэҕим иһин Таҥараҕа
[381] махтанабын,
15 онон бэйэтин аатынан сүрэхтээбитэ диэн миигин ким да этэр кыаҕа суох. (
16 Өссө Стефан дьиэ кэргэнин сүрэхтээбитим, онтон атыттары сүрэхтээбиппин өйдөөбөппүн.)
17 Христос миигин сүрэхтээтин диэн буолбакка, Евангелиены иһитиннэрдин диэн ыыппыта, итиэннэ Христос Кириэһин күүһүн сүтэрбэтим туһугар, Кини миэхэ киһи аймах муудараһын тутуннарбатаҕа.
Христос – Таҥара күүһэ уонна муудараһа
18 Кириэс туһунан үөрэтии, өлүү суолунан баран иһээччилэр истэллэригэр «өйө суох дойҕох», оттон биһиэхэ, быыһанааччыларга, Таҥара күүһэ буолар. 19 Суруйууларга «муударайдар муударастарын моҥкуруут ыытыам, билиилээхтэр билиилэрин билиниэм суоҕа» диэн этиллэр. 20 Оччоҕо ханна баарый муударай өйдөөх? Ханна баарый дириҥ билиилээх сокуонньут? Ханна баарый бу үйэ сатабыллаах мөккүһээччитэ? Бу аан дойду муудараһа олох да муударайа суоҕун Таҥара көрдөрдө буолбаат? 21 Бу аан дойду бэйэтин муударай өйүн күүһүнэн Таҥараны, Кини муудараһын көрөн билбэтэҕин иһин, Таҥара Кинини итэҕэйээччилэри биһиги үөрэтэр үөрэхпит «өйө суох» тылынан быыһыырга быһаарыммыта. 22 Иудейдар итэҕэтэр дьикти бэлиэлэри эрэйэллэр, гректэр үрдүк муудараһы көрдүүллэр, 23 оттон биһиги – кириэскэ тиириллибит Христос туһунан иһитиннэрэбит. Кини иудейдарга – харгыс таас, атын норуоттарга – «өйө суох дойҕох», 24 оттон ыҥырыылаахтарга, кинилэр, иудей да, грек да буоллуннар, Таҥара күүһэ уонна үрдүк муудараһа – Христос – буолар; 25 тоҕо диэтэххэ, Таҥара «муударайа суох» курдук дьайыыта дьон дьайыытынааҕар муударай, Таҥара «мөлтөх» курдук дьайыыта дьон дьайыытынааҕар күүстээх.
26 Бырааттарым, Таҥара ыҥырыылаахтара, бэйэҕитин да ылан көрүҥ: эһиги урут ким-туох дьон этигитий? Бу дойду сыанабылынан муударай дэтиэх эһиэхэ элбэҕэ көстүбэт, кыахтаах-былаастаах дэтиэх хойуута суох, үтүө төрүттээх дэтиэх эмиэ аҕыйах. 27 Ол эрээри Таҥара, муударайдары саакка ыытаары, бу дойду муударайа суоҕун, кыахтаахтары кыбыһыннараары, бу дойду кыаҕа суоҕун талбыта; 28 суолталааҕы суох оҥороору, бу дойду аата-суола суоҕун, биллибэтин-көстүбэтин, суолтата суоҕун талан ылбыта. 29 Онон хайа да киһи Таҥара иннигэр өҥнөр кыаҕа суох. 30 Таҥара биһигини Христос Иисустуун биир гынан, Христос биһиги муудараспыт буолбута, биһигини буруйтан быыһаабыта, Бэйэтигэр анаммыт сибэтиэй дьон гынан толуйан ылбыта. 31 Онон «ким эмэ тугунан эмэ хайҕаныан баҕарар буоллаҕына, Айыы Тойон дьайыытынан хайҕаннын».
2
1 Бырааттарым, мин эһиэхэ Таҥара туһунан кэрэһилии
[382] кэлэрбэр этэр тылым дэгэтинэн кэрэхсэтэ, өркөн өйбүнэн сөхтөрө кэлбэтэҕим.
2 Эһиэхэ сылдьар кэммэр мин Иисуһу – кириэскэ тиириллибит Христоһу – эрэ билэргэ, онтон атыны барытын таһыччы умнарга быһаарыммытым.
3 Онон эһиэхэ мөлтөөн-ахсаан, ис-испиттэн саллан, улаханнык долгуйан сылдьыбытым.
4-5 Эһиги итэҕэлгит киһи муудараһыгар буолбакка, Таҥара күүһүгэр тирэҕирэрин туһугар, мин этэр тылым да, үөрэтэр үөрэҕим да киһи муудараһын итэҕэтиилээх тыла буолбакка, Тыын күүһүн кэрэһитэ буолбута.
Сибэтиэй Тыын биэрэр муудараһа
6 Оттон дьиҥ муудараһы биһиги сиппит-хоппут дьоҥҥо иһитиннэрэбит; биһиги бу үйэ да, бу үйэ баранар былаастаах баһылыктарын да муудараһын буолбатах, 7 Таҥара муудараһын – Кини биһигини албан аатырдар туһуттан, ханнык да үйэ үүнүөн инниттэн оҥкуллаан баран, кэмэ кэлиэр диэри кистии сылдьыбыт кистэлэҥин – иһитиннэрэбит. 8 Биһиги иһитиннэрэр муудараспытын бу үйэ баһылыктарыттан ким да билбэтэх; билбиттэрэ эбитэ буоллар, кэрэмэн килбиэн Айыы Тойонун кириэскэ тиириэ суох этилэр. 9 Ол гынан баран Суруйууларга этиллибитин курдук, «Таҥара Кинини таптыыр дьоҥҥо тугу бэлэмнээбитин биир эмэ киһи хараҕынан көрбүтэ, кулгааҕынан истибитэ, сүрэҕинэн сэрэйбитэ диэн суох».
10 Оттон биһиэхэ Таҥара бу кистэлэҥ муудараһы Бэйэтин Тыынынан арыйбыта; Тыын ол курдук тугу барытын, бэл диэтэр, Таҥара түгэҕэ биллибэт дириҥнэрин кытта чинчийэр.
11 Киһи ис санаатын ким билбитэ баарай? Арай киһи бэйэтин ис тыына эрэ ону билиэн сөп. Син ол кэриэтэ Таҥара санаатын Таҥара Тыыныттан атын ким даҕаны билбэт.
12 Ол эрээри биһиги, Таҥара биһиэхэ тугу бэлэх биэрбитин билэр туһугар, бу дойду тыынын буолбакка, Таҥара ыыппыт Тыынын ылбыппыт.
13 Биһиги бу туһунан киһи аймах муудараһыттан үөрэммит тылбытынан биллэрэр буолбатахпыт, Тыын үөрэппит тылларынан духуобунайы духуобунайдык
[383] быһаарабыт.
14 Таҥара Тыына суох киһи Таҥара Тыыныттан кэлэри ылыммат, кини ол кэлэри «өйө суох дойҕох» дии саныыр, итиэннэ өйдүүр да кыаҕа суох, тоҕо диэтэххэ ону Тыын эрэ көмөтүнэн өйдүөххэ-дьүүллүөххэ сөп.
15 Оттон Таҥара Тыынын ылыммыт духуобунай киһи тугу барытын өйдүүр-дьүүллүүр, арай кинини ким даҕаны дьүүллүүр кыаҕа суох.
16 «Айыы Тойон өйүн ким ситэн өйдөөбүтэ баарай? Ким Киниэхэ сүбэһит-амаһыт буолбута баарай?» Оттон биһиги Христос өйүн өй гыммыппыт.
3
Биһиги Таҥараҕа бииргэ сулууспалыыбыт
1 Бырааттарым, мин эһигини кытта духуобунай дьоннуун курдук кэпсэтэр кыаҕа суох буоламмын, өссө да бөҕөргүү илик дьоннуун, Христоһу итэҕэйэр олохторугар кэм да уу ньулдьаҕай сылдьар кыра оҕолордуун курдук кэпсэтэрим.
2-3 Кыайан аһыыр кыаххыт суоҕун иһин, мин эһигини хоччоххой аһынан буолбатах, үүтүнэн аһаппытым. Эһиги өссө да бөҕөргүү илик буолаҥҥыт, билигин даҕаны хоччоххойу аһыыр кыаххыт суох. Бэйэҕит ыккардыгытыгар ордугурҕаһар, мөккүһэр, тыл тылгытыгар киирсибэт
[384] буоллаххытына, бөҕөргүү иликкит, кэм да бу аньыылаах дойду куолутунан олороҕут буолбатах дуо?
4 Биирдэскит «мин Павел киһитэбин», атыҥҥыт «мин Аполлос киһитэбин» дэһэ сылдьар буоллаххытына, ол аата бу дойду үгэһин тутуһар буолбатаххыт дуо?
5 Павел диэн кимий? Аполлос диэн кимий? Хайалара да, ону да Айыы Тойон биирдии бэйэлэригэр төһөнү биэрбитинэн, эһигини итэҕэлгэ сирдээн аҕалбыт үлэһиттэр эрэ буолаллар.
6 Мин үүнээйи сиэмэтин олордубутум, Аполлос уу куппута, оттон ону Таҥара үүннэрбитэ.
7 Ол иһин олордооччу да, уу кутааччы да туох даҕаны суолталара суох, арай ону үүннэрэр Таҥара эрэ суолталаах!
8 Олордооччу да, уу кутааччы да биир үлэни толороллор эрээри, хайалара даҕаны төлөбүрү төһөнү үлэлээбитинэн ылыаҕа.
9 Биһиги Таҥараҕа бииргэ сулууспалыыр үлэһиттэрбит, оттон эһиги Таҥара сонуога, Таҥара тутуута буолаҕыт.
10 Таҥара миэхэ биэрбит үтүө дьоҕурун туһанан, мин мындыр тутааччы быһыытынан дьиэ акылаатын түһэрбитим, оттон ол үрдүгэр атын киһи салгыы тутар; ол гынан баран, хас биирдии киһи хайдах туттарын көрүнүөх тустаах. 11 Хайыы-үйэ түһэриллибит акылааттан атын акылааты ким даҕаны уурар кыаҕа суох; ууруллубут акылаат – Иисус Христос. 12 Бу акылаат үрдүгэр ким баҕарар кыһыл да, үрүҥ да көмүстэн, күндү таастан да, мастан да, оттон да, соломоттон да дьиэ туттубутун иннигэр, 13 хайдах үлэлээбитэ көстөн кэлиэҕэ: ким хайдах үлэлээбитин кэнэҕэс Күн сырдатан көрдөрүөҕэ; оччоҕо барыта уотунан арыллыаҕа – хас биирдии киһи үлэтэ-хамнаһа хайдаҕын уот тургутуоҕа. 14 Ким туппут тутуута тулуспут – ол наҕараада ылыаҕа, 15 оттон ким туппута умайбыт – хоромньуланыаҕа; бэйэтэ быыһаныа гынан баран, умайа турар уоттан өрүһүнэр курдук буолуоҕа.
16 Эһиги Таҥара дьиэтэ буоларгытын, искитигэр Таҥара Тыына баарын, ама, билбэккит дуо? 17 Таҥара дьиэтин үрэйбит киһини Таҥара бэйэтин үрэйиэҕэ: Кини дьиэтэ ол курдук сибэтиэй; оттон Кини дьиэтэ эһиги буолаҕыт!
18 Эһигиттэн ким даҕаны бэйэтин албыннамматын. Биирдэскит эмэ бу дойду сиэринэн муударайбын дэнэр буоллаҕына, дьиҥ муударай буоларын туһугар өйө суох буолбута ордук. 19 Бу дойду муудараһа Таҥара хараҕар өйө суох буолууга тэҥнэһэр. Суруйууларга этиллэр: «Кини муударай өйдөөхтөрү бэйэлэрин доҕуурдарыгар иҥиннэрэр». 20 Өссө маннык баар: «Муударай өйдөөхтөр өйдөөҕүмсүйэллэрэ туох да көдьүүһэ суоҕун Айыы Тойон билэр».
21 Онон ким даҕаны киминэн эмэ өттөйөн хайҕанар туһунан санамматын даҕаны, тоҕо диэтэххэ, туох барыта эһиэнэ буолар: 22 Павел да, Аполлос да, Кифа да, бу аан дойду да, олох да, өлөр өлүү да, билиҥҥи да, кэлэр кэм да – барыта эһиэнэ. 23 Оттон эһиги – Христос киэннэрэҕит, Христос буоллаҕына – Таҥара киэнэ.
4
Христос Апостоллара
1 Онон ким баҕарар биһигини Таҥара кистэлэҥин биллэрэр анал соруктаах Христос үлэһиттэрин быһыытынан көрүөх тустаах. 2 Хас биирдии оннук үлэһиттэн эрэллээх буолара эрэйиллэр. 3 Оттон бэйэм туспунан этэр буоллахпына, эһиги да, атыттар да миигин хайдах дьүүллүүргүтүгэр мин дьөрү улахан суолтаны уурбаппын; бэйэбин бэйэм да дьүүллэнэ барбаппын. 4 Төһө да суобаһым ырааһын иһин, буруйа-сэмэтэ суохпун дэммэппин; мин судьуйам – Айыы Тойон. 5 Онон кэмин иннинэ, Айыы Тойон кэлиэр диэри, кими даҕаны дьүүллээбэт-ырыппат буолуҥ. Кини кэлэн, хараҥаҕа кистэммити сырдаттаҕына, сүрэх кистэлэҥин арыйдаҕына, дьэ оччоҕо хас биирдии киһи Таҥараттан хайҕал ылыаҕа.
6 Бырааттарым, бу маны барытын эһиги тускутугар, суруллубуту аһары түһэн мыыдарастаабат буола үөрэнэргит, бэйэ-бэйэҕит иннигэр үрдүктүк санаммаккыт туһугар, бэйэбин уонна Аполлоһу холобур гынан этэбин. 7 Кырдьыга даҕаны, эйигин атыттартан ким чорботоруй? Таҥараттан ылбатаҕым диириҥ эйиэхэ туох баарый? Оттон ылбыт буоллаххына, тоҕо ылбатах киһиэхэ дылы хайҕанаҕын?
8 Хата эһиги хайыы-үйэ силиккит ситэ охсубут дии! Номнуо аһара байбыккыт, биһигинэ суох ыраахтааҕы буолбуттуу санаммыккыт. Оо, арай, биһиги эһигинниин бииргэ ыраахтааҕылыырбыт туһугар, эһиги дьиҥнээхтии ыраахтааҕы буолбуккут эбитэ буоллар дуу! 9 Ол эрээри, биһиги бүтүн аан дойду – Аанньаллар да, киһи аймах да – хараҕар испэктээк буолбуппут; ол иһин саныыбын ээ: Таҥара биһигини, Бэйэтин Апостолларын, өлөргө ууруллубут дьоннуу, аһаҕастык тиһэх миэстэҕэ туруорарга быһаарбыт. 10 Биһиги Христос туһугар өйө суохпут – эһиги Христостуун биир буолан өйдөөххүт; биһиги мөлтөхпүт – эһиги күүстээххит; эһиги албан ааттааххыт – биһиги сэнэбилгэ сылдьабыт. 11 Күн бүгүҥҥэ диэри аччыктыыбыт, утатабыт, сыгынньах сылдьабыт, холдьоҕуллабыт, сири-дойдуну кэрийэбит, 12 кыһыл илиибитинэн үлэлээн айахпытын булунабыт. Үөхтэхтэринэ – алгыыбыт, сойуолаатахтарына – тулуйабыт; 13 баһааҕыртахтарына – үтүөнэн хардарабыт; биһиги бу дойдуга бөх-сыыс кэриэтэ билиҥҥэ диэри бар дьон тэпсилгэнигэр сылдьабыт.
14 Маны эһигини кыбыһыннараары буолбатах, таптыыр оҕолорбор курдук өйдөтөөрү, суруйабын.
15 Христоһу итэҕэйэр олоххутугар төһө да эһигини тыһыынчанан иитээччи такайбытын иһин, эһиги элбэх аҕалаах буолбатаххыт, мин эһиэхэ Христос Иисус туһугар Евангелиены иһитиннэрэммин эһиги аҕаҕыт буолбутум.
16 Ол иһин эһигиттэн көрдөһөбүн: мин Христоһу холобур туттарым курдук, эһиги эмиэ миигин холобур туттуҥ.
17 Бу туһуттан эһиэхэ таптыыр уолбун, Айыы Тойон эрэллээх киһитин Тимофейы, ыыттым. Кини эһиэхэ тиийэн мин Христоһу
[385] батыһар суолум-ииһим ханна да, хайа да церковка үөрэтэрбиттэн уҥа-хаҥас халбаҥнаабатын өйдөтүөҕэ.
18 Миигин кэлбэт эрэ диэн, сорох-сороххут олус улаханнык санаммыт. 19 Ол эрээри Айыы Тойон барар суолбун салайан биэрдэҕинэ, өтөр эһиэхэ тиийэммин, улаханнык санаммыттар тылларын буолбатах, күүстэрин тургутан көрүөҕүм. 20 Таҥара Саарыстыбата киһи тылыгар буолбатах, ис күүһүгэр биллэр. 21 Онон хайатын ордороҕут? Чыпчаххайдаах тиийэбин дуу, сымнаҕас-сылаас таптал тыыннаах тиийэбин дуу?
5
Содур быһыыны саралааһын
1 Бэл Таҥараны итэҕэйбэт омуктарга да баара иһиллибэтэх содур быһыы-майгы эһиэхэ үөдүйбүтүн туһунан кырдьык сурах тиийэн кэллэ. Эһигиттэн бииргит аҕатын кэргэнин ылан олорор диэн иһиттим.
2 Итинник быһыыламмыт киһини бэйэҕит эйгэҕититтэн таһаарар, ытыыр-кэмсинэр оннугар, эһиги өссө улаханнык санана сылдьаҕыт.
3-4 Төһө да эһиги ортоҕутугар суоҕум иһин, ис тыыммынан эһигинниин бииргэ буоламмын, мин хайыы-үйэ манныгы быһаардым: Айыы Тойоммут Иисус Христос
[386] аатын ааттаан түмсэргитигэр, онно миигин эмиэ киллэрэн туран, итинник быһыыламмыт киһини Айыы Тойоммут Иисус Христос күүһүнэн
5 сатанаҕа биэриҥ: Айыы Тойоммут Иисус Христос Күнүгэр
[387] дууһата быыһанарын туһугар, этэ-сиинэ эрэйдэннин.
6 Эһиги тугунан да хайҕанар кыаххыт суох. Кыра аһытыыттан тиэстэ бүтүннүүтэ көтөҕүллэрин ама билбэт үһүгүт дуо? 7 Онон, аньыыттан ырааһыран саҥа тиэстэ буолар туһугар, эргэ аһытыыны кыһыйан ылан киэр быраҕыҥ; биһиги Паасхабыт Христос хайыы-үйэ биһиги туспутугар сиэртибэлэнэн турар, онон эһиги аһытыыта суох ньулуун килиэп буолаҕыт. 8 Паасха бырааһынньыгын омсо-кыдьык, куһаҕан быһыы аһытыытыгар көтөҕүллүбүт эргэ килиэбинэн буолбакка, көтөхтөрүүтэ суох ыраас быһыы, кырдьыктаах буолуу килиэбинэн ылыаҕыҥ.
9 Эһиэхэ ыыппыт сурукпар содур дьону кытта бодоруһумаҥ диэн суруйан турабын. 10 Мин бу дойду содур, иҥсэ-обот, албын-түөкэй, эбэтэр эмэгэккэ сүгүрүйэр дьонун туһунан эппэтэҕим, оннук эбитэ буоллар, эһиги бу дойдуттан тахсан барбыккыт көнө буолуо этэ; 11 ол оннугар, биир итэҕэллээх бырааппыт дэтэ сылдьан содур, эбэтэр иҥсэ-обот, эмэгэккэ сүгүрүйэр, эбэтэр быдьар тыллаах-өстөөх, итирэр-кутурар, уорар дьону кытта бодоруһумаҥ диэн суруйбутум; оннуктары кытта бииргэ аһаабат да буолуҥ. 12-13 Таска сылдьар туора дьону хайаан мин дьүүллүөмүй? Таһынааҕылары Таҥара дьүүллүүр. Оттон иһинээҕилэри эһиги бэйэҕит дьүүллүөхтээххит буолбатах этэ дуо? Онон «содур дьону бэйэҕит искититтэн туоратыҥ».
6
Итэҕэйээччилэр бэйэ-бэйэлэрин кытта сууттаһыылара
1 Эһигиттэн хайаҕыт эрэ биир итэҕэллээх быраатын кытта мөккүөрдээх буоллаҕына, ол дьыаланы сибэтиэйдэргэ
[388] биэрэн быһаартарарын оннугар, хайдах санаата баран Таҥараны итэҕэйбэт дьоҥҥо сууттатарый?
2 Сибэтиэйдэр бу аан дойдуну сууттуохтаахтарын эһиги билбэккит дуо? Оннук бүтүн аан дойдуну дьүүллээри сылдьан, хайаан букатын дуона суох кыра дьыаланы бэйэҕит кыайан дьүүллээбэккитий?
3 Биһиги кэнэҕэс бэл аанньаллары дьүүллүөхтээхпитин эһиги билбэккэ сылдьаҕыт дуо? Оччотугар күннээҕи дьыаланы-куолуну быһаарсарбыт быдан дөбөҥ буолаарай?
4 Эһиги күннээҕи олоххут үҥсүүтүн-харсыытын церковка туох да ыйааһына суох дьонунан тоҕо быһаартараҕытый?
5 Кыбыһынныннар диэн этэбин: ама биир итэҕэллээх бырааттарын дьыалаларын быһааран биэрэр кыахтаах, үтүө өйдөөх киһи бэйэҕит ортоҕутугар суох үһү дуо?
6 Оттон эһиэхэ быраат быраатын кытта сууттаһа сылдьар, өссө буолаары буолан итэҕэйбэт дьон иннигэр!
7 Бэйэ-бэйэҕитин үҥсэ-харса сылдьаргыт даҕаны эһиги ааккытын улаханнык түһэрэр. Ити оннугар атаҕастанары тоҕо тулуйбатыгыт? Ити оннугар сүтүктэнэри тоҕо ордорботугут?
8 Эһиги буоллаҕына бэйэлээх бэйэҕитинэн атаҕастаан туран кинилэртэн туура тутан ылаҕыт, өссө буолаары буолан биир итэҕэллээх бырааттаргытыттан.
9 Хара санаалаахтар Таҥара Саарыстыбатыгар тиксибэттэр диэни эһиги билбэккит дуо? Бэйэҕитин албыннана барымаҥ: содурдар да, эмэгэккэ сүгүрүйээччилэр да, көссүүлэһээччилэр да, бэйэ-бэйэлэригэр имэҥирэр түктэри дьалыҥҥа ылларбыт эр дьон да,
10 уоруйахтар да, бэригимсэхтэр, арыгыһыттар да, дьону үөҕээччилэр-холуннарааччылар да, талабырдьыттар да Таҥара Саарыстыбатыгар тиксибэттэр.
11 Эһиги сороххут эмиэ хаһан эрэ итинник этэ, ол эрээри сууммуккут-ырааһырбыккыт, Таҥараҕа анаммыккыт, Айыы Тойоммут Иисус Христос аатынан уонна Таҥарабыт Тыынын күүһүнэн буруйтан-сэмэттэн босхоломмуккут.
Содур буолуу туһунан
12 «Миэхэ туох барыта көҥүллэнэр» диигит эрээри, туох барыта туһалаах буолбатах; сөп, «миэхэ туох барыта көҥүллэнэр», ол эрээри мин онтон туохха да тутулукка ылларыа суохтаахпын.
13 Сөп, «ас – куртахха, куртах – аска ананар»; ол эрээри Таҥара хайатын да суох гыныаҕа. Оттон киһи этэ-сиинэ содур быһыыга буолбатах, Айыы Тойоҥҥо ананар, онон киһи этин-сиинин Айыы Тойон бас билэр.
14 Таҥара Айыы Тойону тилиннэрбитэ, онон биһигини да Бэйэтин күүһүнэн тилиннэриэҕэ.
15 Эһиги эккит-сииҥҥит Христос Этин-сиинин сорҕото буоларын, ама, билбэккит дуо? Уонна хайаан эһигини Христостан арааран ыламмын, сэлээччэх дьахтарга холбуохпунуй? Оннук эрэ буолуо суоҕа!
16 Эбэтэр, сэлээччэх дьахтардыын хоонньоһооччу кинилиин биир эт-хаан буоларын эһиги билбэккит дуу? «Икки эт-хаан биир эт-хаан буолуохтара» диэн этиллэн турар буолбатах дуо?
17 Ол курдук эмиэ Айыы Тойону кытта холбоһооччу Айыы Тойоннуун биир тыын буолар.
18 Онон содур быһыыттан куотуҥ; киһи ханнык да аньыыны оҥорбутун иһин, ол оҥорбут аньыыта этигэр-сиинигэр сыһыана суох, оттон содур киһи бэйэтин этин-сиинин утары аньыыны оҥостор.
19 Эһиги эккит-сииҥҥит Таҥара эһиэхэ биэрбит Сибэтиэй Тыынын дьиэтэ буоларын, бэйэҕитин бэйэҕит бас билиммэккитин өйдөөбөккүт дуо?
20 Эһиги ыарахан сыанаҕа атыылаһыллыбыккыт, онон эккитин-сииҥҥитин, дууһаҕытын – бүтүн бэйэҕитин Таҥара бас билэрин быһыытынан, эккитинэн да, дууһаҕытынан да Таҥараны албан аатырдар гына олоруҥ
[389].
7
Ыал буолуу туһунан
1 Аны эһиги миэхэ суруйбуккут туһунан этэр буоллахха, эр киһи кэргэннэммэтэ ордук.
2 Ол гынан баран содур быһыыга-майгыга киирэн биэрбэт туһугар, эр киһи барыта ойохтоох, дьахтар барыта эрдээх буолуохтаах.
3 Эр киһи ойоҕор үтүөтүк сыһыаннаһыахтаах, дьахтар эригэр эмиэ биир оннук буолуохтаах.
4 Дьахтар этин-сиинин бэйэтэ буолбатах, кини тойон эрэ бас билэр, оттон эр киһи этин-сиинин эмиэ бэйэтэ буолбатах, хотуна бас билэр.
5 Бэйэ-бэйэҕититтэн куотунумаҥ, арай иккиэн сүбэлэһэн баран, поһу тутуһар
[390], Таҥараҕа үҥэр кэмҥитигэр эрэ бэйэ-бэйэҕититтэн туттунар буолуҥ, ол кэнниттэн эмиэ, сатана чараас сиргитин билэн, имэҥирдэн, аньыыга уккуйбатын туһугар, бииргэ буолуҥ.
6 Ол эрээри маны мин модьуйбакка, көҥүллээн эрэ этэбин.
7 Киһи барыта бэйэм курдук сылдьыан баҕарыам этэ гынан баран, хас биирдии киһи Таҥараттан ылбыт кыаҕа тус-туһунан – сорох кыаҕа биир, иккис кыаҕа атын.
8 Оттон аҥаардас дьоҥҥо, огдооболорго этиэм этэ: кинилэр мин курдук соҕотоҕун сылдьаллара ордук. 9 Арай, кыайан туттуммат буоллахтарына, ыал буоллуннар; имэҥирэ сылдьыах кэриэтэ кэргэннэммит көнө.
10 Оттон ыал буолбуттартан – мин буолбатах, Айыы Тойон Бэйэтэ модьуйар: дьахтар эриттэн арахсыа суохтаах, 11 арахсар түбэлтэтигэр соҕотох хаалыахтаах, эбэтэр эрин кытта эйэлэһиэхтээх; эр киһи ойоҕун эмиэ быраҕыа суохтаах.
12 Оттон атыттарга – Айыы Тойон буолбатах, мин бэйэм этэбин: итэҕэйбэт ойохтоох хайа эмэ бырааппыт ойоҕо сөбүлэһэн олорор буоллаҕына, киниттэн арахсыа суохтаах.
13 Итэҕэйбэт эрдээх дьахтар, эрэ сөбүлэһэн олорор буоллаҕына, эмиэ арахсыа суохтаах.
14 Тоҕо диэтэххитинэ, итэҕэйбэт эр киһи итэҕэйэр ойоҕунан сибэтии буолар, оттон итэҕэйбэт дьахтар итэҕэйэр эринэн сибэтии буолар. Онтон атын эбитэ буоллар, оҕолоргут кирдээх буолуо этилэр, оттон билигин кинилэр эмиэ – Таҥараҕа анаммыт оҕолор.
15 Итэҕэйбэт киһи арахсыан баҕардаҕына, араҕыстын, оннук түбэлтэҕэ биһиги биир итэҕэллээхтэрбит хааччахтамматтар: Айыы Тойон биһигини
[391] эйэлээх буоларга ыҥырар.
16 Эргин быыһаабаккын дьахтар хантан билэҕин? Эр киһи эмиэ ойоххун быыһаабаккын хантан билэҕин?
Таҥара хайдах анаабытын хоту олоруҥ
17 Ол гынан баран ханнык баҕарар киһи Таҥара киниэхэ хайдах анаабытын, Айыы Тойон туохха ыҥырбытын хоту дьаһанан олордун. Мин маны церковтарга барыларыгар сүбэлиибин. 18 Ким иудей бэлиэтинэн быһыллан баран ыҥырыллыбыт – ол чэрин сүтэрэ сатаабатын, оттон ким быһыллыбакка сылдьан ыҥырыллыбыт – быстарбатын. 19 Быһыллыы да, быһыллымыы да туох да суолталара суох, арай Таҥара кэриэстэрин тутуһуу эрэ суолталаах. 20 Хайа да киһи туох сололоох сылдьан ыҥырыллар да, ол солотун уларыппатын. 21 Кулут буола сылдьан ыҥырылыннаххына, симиттимэ, оттон босхолонор кыахтаах буоллаххына, үтүө суолу туһаммытыҥ ордук. 22 Тоҕо диэтэххэ, Айыы Тойон ыҥырбыт кулута Айыы Тойон көҥүл киһитэ буола түһэр; ол тэҥэ көҥүл киһи эмиэ ыҥырылынна да, Христос кулута буолар. 23 Таҥара эһигини ыарахан сыанаҕа атыыласпыта, онон дьон кулута буолумаҥ. 24 Бырааттарым, ким ханнык сололоох сылдьан ыҥырыллар да, Таҥара иннигэр ол солотунан сырыттын.
Сулумахтар уонна огдооболор
25 Оттон эдэр кыргыттарга тустаах Айыы Тойонтон миэхэ туох да ыйыы-кэрдии суох эрээри, Айыы Тойон үтүөтүнэн Кини итэҕэллээх киһитэ буоламмын, манныгы сүбэлиибин. 26 Билиҥҥи кыһалҕалаах кэмҥэ киһи сулумах сылдьара ордук дии саныыбын. 27 Кэргэннээх буоллаххына, арахса сатаама, кэргэнэ суох буоллаххына, кэргэннэнэ сатаама. 28 Ол эрэн, ыал буоллаххына да, аньыыны оҥорбоккун, кыыс эргэ барара эмиэ аньыы буолбатах. Ити эрээри ыал буолааччылар бу олоххо элбэх эрэйи көрсүөхтэрэ, оттон мин эһигини эрэйтэн босхолуохпун баҕарабын.
29 Бырааттарыам, бу этэр этиим сүнньүнэн маннык: бириэмэ бэрт кыра хаалла, онон кэргэннээхтэр даҕаны кэргэнэ суох курдук, 30 ытаһааччылар ытаабат курдук, үөрээччилэр үөрбэт курдук, атыылаһааччылар да атыыласпатах курдук, 31 бу аан дойду дьарыгын дьарыктанааччылар дьарыктаммат курдук буолуохтаахтар. Ол тоҕо диэтэххэ, бу билиҥҥи аан дойду өр барыа суоҕа.
32 Эһигини кыһалҕа кыһарыйыан мин баҕарбаппын. Сулумах киһи Айыы Тойон санаатын табаары, Айыы Тойон дьыалатыгар кыһаллар-мүһэллэр,
33 оттон ыал киһи кэргэнин санаатын табаары, сирдээҕи дьыаланан түбүгүрэр. Эрдээх дьахтар уонна эргэ бара илик кыыс туспалаахтар
[392]:
34 эрэ суох дьахтар эбэтэр кыыс Айыы Тойон туһугар кыһаллар, хайдах гынан Айыы Тойон санаатын табарын, этинэн-сиининэн, өйүнэн-санаатынан сибэтиэй буоларын туһунан саныыр, оттон эрдээх дьахтар, эрин санаатын табаары, сиргэ баарга кыһаллар.
35 Мин маны, эһиги илиигитин-атаххытын баайа сатаан буолбатах, эһиэхэ туһалаах буолаарай диэн, үтүө сиэринэн тиһигин быспакка, туохха да аралдьыйбакка эрэ, Айыы Тойоҥҥо сулууспалаатыннар диэн этэбин.
36 Ким эмэ кыыһа
[393] сааһын ситэн баран, эргэ барбакка олорорун сиэрэ суох суол диир буоллаҕына, бэйэтэ ону хайдах саныырынан быһаардын, ол аньыы буолуо суоҕа; оннук кыыс эргэ бардын.
37 Оттон сүрэҕэр халбаҥнаабат бигэ быһаарыныыны ылыммыт киһи, ким да күһэйбэт буолан, чиҥ санаатын ылынан кыыһын эргэ биэрбэккэ, ыраас хаалларардыы санаммыт буоллаҕына, сөпкө быһаарынар.
38 Ол аата кыыһын эргэ биэрэр киһи сөпкө гынар, оттон эргэ биэрбэккэ санаммыт киһи быһаарыныыта өссө ордук.
39 Дьахтар, эрэ тыыннааҕын тухары, эрин кытта сокуон быһыытынан быстыбат ситимнээх; оттон эрэ өллөҕүнэ, кини холбоһуон баҕарар киһитиниин холбоһоро көҥүлэ гынан баран, ол киһитэ Айыы Тойону итэҕэйэр киһи буолуохтаах. 40 Ити эрээри кини эргэ барбатаҕына, ордук алгыстаныа этэ. Бу тус бэйэм санаам гынан баран, Таҥара Тыына миэхэ эмиэ баар дии саныыбын.
8
Эмэгэккэ сиэртибэлэммит эт
1 Эмэгэккэ сиэртибэлэммит эт туһунан биһиги билэбит, этэргэ дылы, «билии биһиэхэ барыбытыгар баар». Ол эрээри, билии киһини киэмситэр, оттон таптал бөҕөргөтөр. 2 Ким эмэ тугу эмэ билэбин дии сананар эбит буоллаҕына, ол аата билиэхтээҕин өссө ситэри билэ илик. 3 Оттон Таҥараны таптыыр киһини Таҥара билэр.
4 Онон, эмэгэккэ сиэртибэлэммит эт туһунан. Аан дойду эмэгэттэрэ туох да суолтата суохтарын, биир Таҥараттан ураты атын Таҥара суоҕун биһиги билэбит. 5 Төһө да «таҥара» дэтээччилэр халлааҥҥа да, сиргэ да баалларын иһин, («таҥаралар» да элбэхтэр, «тойоттор» да аҕыйаҕа суохтар), 6 биһиги биир эрэ Таҥара Аҕалаахпыт: туох барыта Киниттэн төрүттээх, биһиги эмиэ олохпутун Киниэхэ анаан олоробут; итиэннэ биир эрэ Айыы Тойон баар – Иисус Христос, туох барыта Кининэн төрүттэммитэ, биһиги эмиэ Кининэн олоробут. 7 Ол эрээри киһи эрэ барыта маны билэр буолбатах. Сорохтор билиҥҥэ диэри суобастарыгар эмэгэт таҥаралары билинэр буоланнар, кинилэргэ сиэртибэлэммит эти таҥараларга анаммыт сиэртибэ дии санаан сииллэр, инньэ гынан кинилэр ситэ-хото илик суобастара киртийэр. 8 Ас биһигини Таҥараҕа чугаһаппат: биһиги аһаан да көммөппүт, аһаабакка да сүтүктэммэппит.
9 Ол да буоллар, эһиги бу көҥүлгүт бөҕөргүү илик итэҕэллээх дьону бүдүрүтэр сылтах буолбатын курдук, сэрэнэн сылдьыҥ. 10 Ситэ-хото илик итэҕэллээх киһи эйигин, оннук билиилээх киһини, эмэгэт дьиэтигэр киирэн аһыы-сии олороргун көрдөҕүнэ, суобаһа онтон эр ылан сиэртибэ этин сииргэ сананыа суоҕа дуо? 11 Оччоҕо эн билиигиттэн сылтаан итэҕэлэ өссө бөҕөргүү илик быраатыҥ былаҕайга былдьатыа, оттон кини туһугар Христос өлөн турар эбээт! 12 Онон бырааттаргытын утары итинник аньыыны оҥорон кинилэр бөҕөргүү илик суобастарын бааһырдаҥҥыт, эһиги Христоһу утары аньыыны оҥостоҕут. 13 Онон, мин аһыыр аһым туһуттан быраатым аньыыга киирэн биэрэр буоллаҕына, кинини дэҥ үктэтиэм кэриэтэ, үйэбэр эт сиэм суоҕа.
9
Апостол бырааба
1 Мин Апостол буолбатахпын дуо? Көҥүл киһи буолбатахпын дуо? Иисус Христоһу, биһиги Айыы Тойоммутун, көрбөтөҕүм этэ дуо? Эһиги Айыы Тойоннуун биир буолуугут – мин үлэм түмүгэ буолбатах дуо? 2 Атыттар миигин Апостол диэбэт да буоллахтарына, эһиэхэ мин Апостолбын. Мин Апостол буоларбын бигэргэтэр бэчээт – эһиги Айыы Тойоннуун биир буолуугут.
3 Бу баар миигин дьүүллүүр дьоҥҥо утары этэр көмүскэниим. 4 Биитэр биһиэхэ бу үлэбит иһин үссэнэр, утахпытын ханнарар быраап суох үһү дуо? 5 Эбэтэр, атын Апостоллар дуу, Айыы Тойон бырааттара дуу, Кифа дуу курдук, биир итэҕэллээх кэргэттэрбитин аргыс гынан илдьэ сылдьар быраап биһиэхэ суох дуу? 6 Биитэр соҕотох мин итиэннэ биир Варнава эрэ үлэлээн, айахпытын булунуохтаах үһүбүт дуу? 7 Ханнык буойун бэйэтин суотугар сэриилэһэрий? Ким виноград олордон баран, отонуттан сиэбэтий? Ким үөр сүөһүнү маныыр эрээри, үүтүттэн испэтий?
8 Бу туһунан күннээҕи олохтон эрэ ылан холобурдуур буолбатахпын, Сокуон эмиэ итинник этэр. 9 Моисей Сокуонугар «бурдук астыыр оҕуһу томторуктаамаҥ» диэн суруллар. Таҥара оҕуска кыһанан итинник этэрэ буолуо дуо? 10 Биһиэхэ анаан этэрэ биллэн турар буолбатах дуо? «Сир хорутааччы да, бурдук астааччы да үүнүүттэн өлүүлэһэр эрэллээх үлэлииллэр» диэн, биллэн турар, биһиэхэ анаан суруллар. 11 Эһиэхэ духуобунай сиэмэни ыһан баран, ол үүнүүтүттэн күннэтэ аһыырга-таҥнарга наадалааҕы эрэйдэхпитинэ, ама аһары элбэҕи эрэйиэхпит дуо? 12 Атыттар эһигиттэн оннук эрэйэр бырааптаах буоллахтарына, биһиги кинилэрдээҕэр ордук улахан бырааптаах буолуохпут суоҕа дуо?
Ол гынан баран, маннык бырааптаахпытынан биһиги туһамматахпыт, туһаныахтааҕар хата Христос Евангелиетын хаамыытыгар туох да буому-моһойу таһаарбат туһугар тугу барытын тулуйабыт. 13 Таҥара Дьиэтин үлэһиттэрэ Таҥара Дьиэтиттэн аһыылларын, сиэртибэ биэриигэ сулууспалааччылар эмиэ сиэртибэнньиктэн өлүүлэрин ылалларын эһиги билбэккит дуо? 14 Евангелиены иһитиннэрээччилэргэ эмиэ Айыы Тойон итинник сулууспалаан айахтарын ииттэллэригэр соруйбута.
15 Ол эрээри, мин бу бырааптарбыттан хайатын даҕаны туһамматаҕым. Уонна дьэ туһанардыы сананан маны суруйа олорор буолбатахпын. Мин киэн туттар суолбун ким эмэ туора сотуон кэриэтэ, өлбүтүм көнө. 16 Евангелиены иһитиннэрэрбэр киэн туттарым миэхэ тугум да суох. Бу – мин булгуччу толоруохтаах ытык иэһим. Миэхэ хайдахтаах эрэй-муҥ буолуо этэй арай дьоҥҥо Евангелиены иһитиннэрбэтим эбитэ буоллар! 17 Өскөтүн бу сулууспабын бэйэм үтүө көҥүлбүнэн талан ылан толорор буоллахпына, төлөбүр ылыахпын даҕаны сөп этэ, оттон бэйэм көҥүлбүнэн буолбатах буоллаҕына, ол аата мин сүктэриллибит сорудаҕы толоробун. 18 Оччоҕо туох төлөбүрэ миэхэ кэлиэхтээҕий? Таҥара тылын иһитиннэрэрбэр, Христос туһунан тугу да эрэйбэккэ эрэ иһитиннэрэрим итиэннэ Евангелие биэрэр быраабынан туһамматым – бу буолар мин үрдүк наҕараадам.
19 Төһө да көҥүлүм, ким да кулута буолбатаҕым иһин, элбэх киһини тардаары, мин барыларыгар кулут буолбутум:
20 иудейдары тардаары, иудейдарга иудей кэриэтэ
[394], Моисей Сокуонугар бас бэринээччилэри тардаары, Сокуоҥҥа бас бэринээччи кэриэтэ буолбутум;
21 Сокуону билбэт дьону тардаары (төһө да Таҥара Сокуонун биллэрбин, Христоска бас бэриннэрбин) Сокуону билбэт киһи кэриэтэ буолбутум;
22 оттон мөлтөхтөрү тардаары, мөлтөҕү кытта мөлтөх кэриэтэ буолбутум. Саатар сорохторун эмэ быыһаан ылаары, барыларыгар барыларын курдук буолбутум.
23 Маны барытын мин Евангелие туһугар, кини алгыһын үллэстэр баҕа санаабыттан, оҥоробун.
24 Күрэс былдьаһааччылар бука бары сүүрэллэрин, ол гынан баран бириискэ биирдэстэрэ эрэ тиксэрин билбэккит дуо? Онон, доҕотторуом, бириискэ тиксэр курдук сүүрүҥ. 25 Бөҕөстөр бары туохха барытыгар бэйэлэрин кыатана үөрэнэллэр: кинилэр иинэр-кэхтэр бириискэ дьулуһаллар, оттон биһиги үйэлэр тухары ииммэт-кэхтибэт мэнньиэскэ дьулуһабыт. 26 Ол иһин мин күрэххэ сүүрэрбэр туох да соруга суох киһи курдук сүүрэр буолбатахпын, түһүлгэҕэ охсуһарбар – салгыны эрэ дайбыахха диэн охсубаппын. 27 Атыттарга Евангелиены иһитиннэрэ сылдьан бэйэм сөбө суох дэтэн күрэхтэһииттэн туоратыллан хаалбатым туһугар, эппин-сииммин сыһытан туран дьулуурбар бас бэриннэрэбин.
10
Сымыйа таҥаралартан сэрэтии
1 Бырааттарыам, өбүгэлэрбит бука бары былыт халыҥ хаххатыгар сылдьыбыттарын, бары муораны курдаттаан ааспыттарын өйдүөххүтүн баҕарабын;
2 кинилэр бары Моисейга холбоһон былыкка уонна муораҕа сүрэхтэммиттэрэ,
3 бары биир духуобунай аһы аһылыктаммыттара,
4 бары биир духуобунай утаҕы утахтаммыттара: ол хайдах диэтэххэ, кинилэри кытта барсан иһэр духуобунай очуос таастан утахтарын ханнараллара, оттон ол таас – Христос Бэйэтэ этэ.
5 Ол эрээри Таҥара уордайар санаата бэрт үгүс киһиэхэ хоммут буолан, кинилэр өлүктэрэ иччитэх сир устун тэлгэнэн хаалбыта.
6 Бу барыта биһиэхэ, кинилэр курдук куһаҕаҥҥа баҕатыйбаппыт туһугар, сэрэтии буолар.
7 Онон, сорох өбүгэлэрбит сүгүрүйбүттэрин курдук, эмэгэккэ сүгүрүйэр буолумаҥ; кинилэр тустарынан Суруйууларга «норуот олорон аһаан-иһэн барбыта, онтон туран эмэгэт иннигэр үҥкүү-битии тэрийбитэ» диэн этиллэр.
8 Кинилэртэн сорох дьонноро содурдук быһыыламмыттарын курдук, биһиги эмиэ содурдук быһыыланар буолумуоҕуҥ; оннук быһыылана сырыттахтарына, соҕотох биир күн иһигэр сүүрбэ үс тыһыынча киһилэрэ суорума суолламмыта.
9 Кинилэр сорохторо Христоһу
[395] үтэн-анньан көрбүттэринии, биһиги Кинини оннук үтэн-анньан көрөр буолумуоҕуҥ; кинилэр инньэ гына сылдьан эриэн үөннэргэ тиктэрэн өлбүттэрэ.
10 Өбүгэлэрбит сорохторо кэриэлийбиттэрин курдук, кэриэлийэр буолумаҥ; кинилэри, оннук кэриэлийбиттэрин иһин, өлөрөр-өһөрөр Аанньал ходуйтаабыта.
11 Бу барыта биһиэхэ сэрэтэр холобур буолбута итиэннэ тиһэх үйэлэргэ тиийбит дьону, биһигини, өйдөтөөрү, Суруйууларга киирбитэ.
12 Онон тирэхтээхтик турабыт дии сананар дьон, охтубат туһугар, сэрэхтээх буоллуннар. 13 Эһиги көрсүбүт ыарахан быһыыгыт-майгыгыт – киһи тулуйар тургутуута. Таҥара эппит тылын экчи толорор, онон хаһан даҕаны эһигини кыаххыт таһынан тургуттарыа суоҕа; итиэннэ тургутуллар кэмҥитигэр, тулуйаргыт туһугар, эһиэхэ күүс да биэриэҕэ, тахсар суолу да көрдөрүөҕэ.
14 Онон, таптыыр бырааттарым, эмэгэккэ сүгүрүйэртэн куотар буолуҥ. 15 Мин эһигини толкуйдаах дьон курдук санааммын этэбин, онон бу тугу эппиппин ырыҥалаан көрүҥ. 16 Бу махтанан туран иһэр алгыстаах иһиппит биһигини Христос Хааныгар тиксиһиннэрэр буолбатах дуо? Оттон бу тоһутан ылан сиир килиэппит биһигини Христос Этигэр-сиинигэр тиксиһиннэрэр буолбатах дуо? 17 Бу килиэп биир, оттон биһиги элбэх да буолларбыт биир килиэби үллэстэр буоламмыт, эмиэ биир Эт-сиин буолабыт.
18 Израиль норуотун ылан көрүөҕүҥ: сиэртибэлэммити сиэччилэр сиэртибэнньиккэ кытыктаах буолаллар буолбатах дуо? 19 Бу аата туох диэн этэр быһыыбыный? Эмэгэт таҥаралар туох эмэ суолталаахтар диэн этэбин дуу, биитэр эмэгэттэргэ бэлэх-туһах бэриллэр ас эмиэ туох эмэ суолталаах диэн этэбин дуу? 20 Суох, инньэ диэбэппин. Тыыннаах Таҥараны билбэт омуктар бэлэхтэрин-туһахтарын Таҥараҕа буолбакка, абааһыларга биэрэллэр диэн этэбин, оттон эһиги абааһылары кытта сибээстэһиэххитин мин баҕарбаппын. 21 Айыы Тойон иһититтэн иһэ сылдьан абааһы иһититтэн иһэр кыаххыт суох, Айыы Тойон аһын аһыы сылдьан абааһы аһын аһыыр кыаххыт суох. 22 Хайаан биһиги Айыы Тойону күнүүлэтэргэ сорунуохпутуй? Ама биһиги Кинитээҕэр күүстээх үһүбүт дуо?
23 «Биһиэхэ барыта көҥүллэнэр», бэрт сөп, ол эрээри барыта биһиэхэ туһалаах буолбатах, «биһиэхэ барыта көҥүллэнэр», ол эрээри барыта көмөлөөх буолбатах. 24 Ханнык баҕарар киһи бэйэтигэр эрэ туһалаахха буолбакка, атын киһиэхэ туһалаахха дьулуһуохтаах.
25 Баһаарга атыыланар аһы-үөлү иҥэ-тоҥо барбакка, холку суобастаах олорон сиир буолуҥ. 26 Суруйууларга этиллибитин курдук, «сир уонна сир үрдүгэр баар барыта Айыы Тойон киэнэ».
27 Таҥараны итэҕэйбэт ханнык эмэ киһи дьиэтигэр ыалдьыттата ыҥырдаҕына, бара сылдьыаххытын баҕарар буоллаххытына, күндүлүүр аһылыгын барытын иҥэ-тоҥо барбакка эрэ, холку суобастаах олорон сиир буолуҥ.
28 Арай ким эмэ эһиэхэ: «Бу кэрэх этэ», – диэтэҕинэ эрэ, оннук эти ол эппит киһи туһугар, кини суобаһын туһугар сиэмэҥ. «Сир уонна сир үрдүгэр баар барыта Айыы Тойон киэнэ»
[396].
29 Мин эһиги суобаскыт туһунан эппэппин, ол киһи суобаһын туһунан этэбин. Тоҕо мин көҥүлбүн атын киһи суобаһа хааччахтыахтааҕый?
30 Өскөтө мин махтанан туран аһыыр буоллахпына, тоҕо махтанар аһым иһин ким эрэ миигин сэмэлиэхтээҕий?
31 Онон, ас да аһаабыккыт, утах да испиккит – тугу гыммыккыт барыта Таҥараны албан аатырдыах эрэ тустаах. 32-33 Мин эмиэ бэйэм туһабын көрүммэккэ, үгүс дьоҥҥо туһалаах буолаарай диэн, кинилэр быыһаналларын туһугар, туохха барытыгар, киһиэхэ барытыгар санааларын табардыы сыһыаннаһарым курдук, эһиги эмиэ иудейдары да, атын омуктары да, Таҥара церковын да аньыыга киллэрбэт курдук олоруҥ.
11
1 Мин Христоһу холобур туттарым курдук, эһиги эмиэ миигин холобур туттуҥ.
Дьахтар үҥэригэр төбөтүн бүрүнүөхтээҕин туһунан
2 Бырааттарыам
[397], мин туохха үөрэппиппин барытын өйдүү-саныы сылдьаргыт, атыттартан ылан эһиэхэ тугу тиксэрбиппин хайдах тиэрдибитим курдук тутуһаргыт иһин, эһигини хайгыыбын эрэ.
3 Эһиги өссө хайа баҕарар эр киһиэхэ Христос бас буоларын, хайа баҕарар дьахтарга эрэ тойон, оттон Христоска Таҥара бас буоларын билиэххитин баҕарабын.
4 Эр киһи, бэргэһэтин устубакка эрэ, Таҥараҕа үҥэр, Кини этэр тылын дьоҥҥо тиэрдэр буоллаҕына, бэйэтин баһын саакка-суукка угар.
5 Дьахтар, төбө сыгынньах Таҥараҕа үҥэр, Кини этэр тылын дьоҥҥо тиэрдэр буоллаҕына, бэйэтин баһын саакка-суукка угар; итинник гынара син биир баттаҕын күлтэччи ылларбытыгар тэҥнээх.
6 Дьахтар төбөтүн бүрүнүөн баҕарбат буоллаҕына, баттаҕын кырыйтаран кэбистин; оттон баттаҕын кырыйтарыан эбэтэр күлтэччи ылларыан кыбыстар буоллаҕына, төбөтүн бүрүннүн.
7 Онон эр киһи Таҥара уобараһа, албан аата буоларын быһыытынан төбөтүн саптыа суохтаах; дьахтар буоллаҕына эрин албан аата буолар.
8 Ол эбит буоллаҕына, эр киһи дьахтартан үөскээбэтэҕэ, дьахтар эр киһиттэн үөскээбитэ;
9 эр киһи дьахтарга ананан айыллыбатаҕа, дьахтар эр киһиэхэ ананан айыллыбыта.
10 Дьэ ол иһин Аанньаллар тустарыгар, дьахтар төбөтүгэр бас бэринэр бэлиэлээх буолуохтаах.
11 Ол эрээри, биһиги Айыы Тойоннуун биир буолбут олохпутугар эр киһи дьахтартан тутулуга суох буолбат, дьахтар да эр киһиттэн тутулуга суох буолбат.
12 Тоҕо диэтэххэ, дьахтар эр киһиттэн үөскээбитин курдук, эр киһи эмиэ дьахтартан төрүүр, оттон туох баар барыта Таҥараттан кэлэр.
13 Бэйэҕит да тойонноон көрүҥ, дьахтар төбөтүн бүрүммэккэ эрэ Таҥараҕа үҥэрэ төһө сиэрдээҕий? 14-15 Эр киһи баттаҕын уһатара кыбыстыылаах, оттон дьахтар баттаҕын уһатара хайҕаллаах суол диэн айылҕа бэйэтэ эһигини үөрэтэр буолбат дуо? Уһун баттах дьахтарга бүрүнэр сабыы быһыытынан бэриллибит. 16 Оттон ким эмэ бу туһунан миигин кытта мөккүһүөн баҕарар буоллаҕына, биһиги да, Таҥара церковтара да оннук үгэспит суох.
Айыы Тойон Аһылыга
17 Оттон бу маны сүбэлиирбэр эһигини хайҕаабаппын: эһиги бииргэ түмсэргит туһалыырын оннугар, эһигини айгыратар эрэ эбит. 18 Бастакытынан, түмүстэргит эрэ, тус-туспа хайдыһаргыт туһунан истэбин; бу истибитим сороҕо оруннааҕын итэҕэйэбин. 19 Эһиги ортоҕутугар тус-туһунан суолу этии баар буолуохтаах даҕаны, оннук эрэ түбэлтэҕэ хайаҕыт ыйааһыннааҕы этэрэ биллиэн сөп.
20 Итиэннэ эһиги түмсэр быһыыгыт-майгыгыт Айыы Тойон Аһылыгар түмсүү диэн ааттанар кыаҕа суох. 21 Киһи барыта ким хайа иннинэ бэйэтин аһын сии охсорго тиэтэйэр, онтон сылтаан сороххут хам аччык хаалар, сороххут тотуор диэри иһэр. 22 Ама аһыырга уонна иһэргэ эһиги дьиэтэ суох үһүгүт дуо? Эбэтэр Таҥара церковын аанньа ахтыбаккыт оччо дуу, биитэр дьадаҥылары атаҕастыыр быһыыгыт оннук дуу? Бу туһунан эһиэхэ тугу диэхпиний? Хайгыам дуо? Хайҕаабатым биллэн турар.
23 Мин Айыы Тойонтон Бэйэтиттэн билбиппин эһиэхэ тиэрдибитим: таҥнарыллыбыт түүнүгэр Иисус Айыы Тойон килиэби ылан,
24 Таҥараҕа махтаммыта уонна тоһутан баран эппитэ: «Маны ылан сиэҥ
[398], бу эһиги тускутугар тоһутуллар Мин Этим, онон Миигин өйдөөн-санаан туран маннык гынар буолуҥ», – диэбитэ.
25 Онтон эмиэ аһылык кэнниттэн иһити ылан: «Бу иһит – Мин Хааным бигэргэппит саҥа кэс тыла; бу иһиттэн иһэргитигэр Миигин өйдөөн-санаан туран иһэр буолуҥ», – диэбитэ.
26 Ол аата Кини кэлиэр диэри, бу килиэби сиэтэххит, бу иһиттэн истэххит аайы, эһиги Айыы Тойон өлбүтүн биллэрэҕит.
27 Ол иһин ким сөбө суохтук бу килиэби сиэбит, Айыы Тойон иһититтэн испит, ол Айыы Тойон Этин уонна Хаанын утары буруйдаах буолар.
28 Ол иһин киһи бастаан бэйэтин ыараҥнатан-чинчийэн көрөн эрэ баран, бу килиэптэн сиэхтээх, бу иһиттэн иһиэхтээх.
29 Ким бэйэтин тургутунан көрбөккө
[399] эрэ, Айыы Тойон Этигэр уонна Хааныгар суолта биэрбэккэ
[400], сөбө суохтук килиэп сиир уонна бу иһиттэн иһэр, ол бэйэтин дьүүлгэ тардардыы, аһыыр уонна иһэр.
30 Ол иһин эһиги ортоҕутугар элбэх мөлтөх, ыарыһах дьон баар, ол иһин элбэх киһи өлөр.
31 Биһиги бэйэбитин бэйэбит дьүүллэнэрбит эбитэ буоллар, дьүүлгэ тардыллыа суох этибит.
32 Оттон Айыы Тойон дьарыйдаҕына, бу аан дойдуну кытары тэҥ дьүүлгэ туруорбат туһугар, биһигини итинник көннөрөр.
33 Онон, бырааттарым, Аһылыкка түмсэргитигэр бэйэ-бэйэҕитин кэтэһэр буолуҥ. 34 Дьүүлгэ түбэһэрдии түмсүбэт туһугар, ким аччык, ол дьиэтигэр аһаатын. Мантан атынын тиийдэхпинэ сүбэлиэм.
12
Сибэтиэй Тыын бэлэхтэрин туһунан
1 Оттон Тыын бэлэхтэрин туһунан, бырааттарым, сыыһа өйдөбүллээх хаалыаххытын баҕарбаппын.
2 Эһиги бэйэҕит билэҕит, Таҥараны итэҕэйбэт эрдэххитинэ, ким эрэ эһигини тардан илдьэрин курдук, тыла суох эмэгэттэргэ бара тураргыт.
3 Эһиги өйдүөххүтүн баҕарабын: Таҥара Тыынынан саҥарар хайа да киһи «Иисус анафема
[401]» диэн этиэ суоҕа, итиэннэ ким да Сибэтиэй Тыына суох хаһан даҕаны «Иисус – Айыы Тойон» диэн билиниэ суоҕа.
4 Тыын бэлэхтиир духуобунай дьоҕурун арааһа элбэх гынан баран, ону барытын биир Тыын биэрэр.
5 Сулууспалааһын тус-туспа көрүҥнээх эрээри, барыта биир Айыы Тойоҥҥо ананар.
6 Дьайыы көрүҥэ атын-атын эрээри, барытыгар эмиэ биир Таҥара дьайыыны оҥорор.
7 Барыларыгар туһалаах буоллун диэн, хас биирдии киһиэхэ Тыын ураты көстүүтэ бэриллэр.
8 Биир киһиэхэ Тыын муударай тылы этэр дьоҕуру, иккискэ эмиэ ол Тыын билиини тиэрдэр дьоҕуру,
9 сороххо эмиэ ол Тыын итэҕэли, оттон атыҥҥа эмиэ ол Тыын
[402] ыарыыны үтүөрдэр араас дьоҕуру биэрэр,
10 кимиэхэ эрэ дьиктини оҥорор, кимиэхэ эрэ Таҥара этиитин дьоҥҥо тиэрдэр пророк дьоҕурун, кимиэхэ эрэ тыыннары арааран билэр, кимиэхэ эрэ араас тылларынан саҥарар, кимиэхэ эрэ ол тыллары ис хоһооннорун быһаарар кыаҕы биэрэр.
11 Бу маны барытын, Бэйэтэ сөбүлүүрүнэн хас биирдии киһиэхэ тус-туспа үллэрэн, барыбытыгар биир Тыын оҥорор.
Элбэх миэстэттэн турар биир Эт-сиин
12 Холобур, киһини ылан көрүөҕүҥ. Киһи соҕотох гынан баран, миэстэлэрэ элбэх; биир
[403] эт-сиин миэстэлэрэ, төһө да элбэхтэрин иһин, бары биир эт-сиин буолаллар, – Христос эмиэ оннук.
13 Биһиги бука бары: ким иудей, ким атын омук буоллун, ким кулут, ким көҥүл буоллун – биир Тыынынан биир Эт-сиин буолар туһугар сүрэхтэммиппит; биһиэхэ барыбытыгар Таҥара биир Тыыны биэрбитэ.
14 Оттон киһи этэ-сиинэ биир эрэ миэстэттэн буолбакка, элбэх миэстэттэн турар. 15 Өскөтө атах: «Мин илии буолбатахпын, онон субу эт-сиин сорҕото буолбатахпын», – диэтэҕинэ, ол аата кини эт-сиин сорҕото буолбатах үһү дуо? 16 Эбэтэр кулгаах: «Мин харах буолбатахпын, онон эт-сиин сорҕото буолбатахпын», – диэтэҕинэ, ол аата кини эт-сиин сорҕото буолбатах үһү дуо? 17 Өскөтө киһи этэ бүтүннүү харах эбитэ буоллар, хайдах истиэ этэй? Аҥардас истэрэ эрэ буоллар, тугунан сыты билиэ этэй? 18 Ол эрээри, Таҥара эт-сиин хас биирдии миэстэтин Бэйэтэ сөп дииринэн оннун булларбыт. 19 Арай барыта биир эрэ миэстэттэн турара эбитэ буоллар, эт-сиин ханна буолуо эбитэй? 20 Ол эрээри элбэх миэстэттэн да турдар, киһи – биир эт-сиин. 21 Онон харах илиигэ: «Эн миэхэ наадата суоххун», оттон бас атахха: «Эһиги миэхэ наадата суоххут», – диирэ сатаммат. 22 Төттөрүтүн, эппитигэр быдан мөлтөх курдук көстөр миэстэлэрбит, ис дьиҥэр, тыын суолталаахтар; 23 оттон дьоҥҥо көрдөрөрбүт бөрүкүтэ суох диир миэстэбитин хаһан баҕарар ордук кыһаллан харыстыыбыт. 24-25 Онон көстөрө бөрүкүтэ суох миэстэбит үчүгэй көстүүлээх буоларын туһугар кыһаллабыт, оттон үчүгэй көстүүлээх миэстэбит оннук кистэнэргэ наадыйбат. Ол гынан баран эккэ-сииҥҥэ хайдыһыы суох буоллун, бары бэйэ-бэйэлэригэр биир тэҥник кыһалынныннар диэн, Таҥара суолталаммат миэстэлэргэ ордук улахан болҕомтону уурардыы барыларын бииргэ таҥан холбообут; 26 онон биирдэрэ эрэйдэннэҕинэ, атыттара бары эрэйи көрөллөр, биир миэстэ ытыктаннаҕына, эт-сиин бүтүн бэйэтэ үөрэр.
27 Эһиги эмиэ – Христос Этэ-сиинэ буолаҕыт, хас биирдиигит, туспа ыллахха, Эт-сиин сорҕото буолар. 28 Ол курдук, Таҥара сорохтору Церковка, бастатан туран, Апостолларынан анаабыт, иккиһинэн, Кини этэрин дьоҥҥо тиэрдэр пророктары, үсүһүнэн, үөрэтэр-уһуйар кыахтаах дьону туруорбут. Онтон салгыы сороххо дьиктини оҥорор, сороххо үтүөрдэр, көмөлөһөр, салайар, араас тылы билэр дьоҕуру биэртэлээбит. 29 Киһи барыта Апостол дуо? Бары пророктар дуо? Бары үөрэтэллэр дуо? Бары кыайан дьиктини оҥороллор дуо? 30 Бары эмтиир-үтүөрдэр кыахтаахтар дуо? Бары араас тылынан саҥараллар, бары ону сатаан быһаараллар дуо?
31 Ол эрээри, доҕотторуом, итиннээҕэр барытынааҕар уһулуччу үрдүк турар дьоҕурга дьулуһуҥ! Билигин мин эһиэхэ чулууттан чулуу биир суолу көрдөрүөм.
13
Таптал
1 Өскөтө мин араас омук, бэл Аанньал да тылынан саҥарар буолан бараммын – сүрэхпэр таптала суох буоллахпына, ол аата мин – таҥкыныыр эрэ алтаммын, чылыгырыыр эрэ чуорааммын.
2 Өскөтө мин Таҥара этиитин дьоҥҥо тиэрдэр дьоҕурдаах пророк, бары кистэлэҥи барытын билэр, бары өттүнэн толору билиилээх итиэннэ бэл хайалары да оннуттан халбарытар күүстээх итэҕэллээх киһи буолан бараммын – сүрэхпэр таптала суох буоллахпына, ол аата мин туох да буолбатахпын.
3 Өскөтө мин туох баар баайбын-дуолбун барытын дьадаҥыларга түҥэтэн, эппин-сииммин уокка уматтара биэрэн да бараммын
[404] сүрэхпэр таптала суох буоллахпына, онтукам миэхэ туох да туһата суох.
4 Таптал тулуурдаах, амарах санаалаах, таптал ордугурҕаабат, таптал арбаммат, улаханнык санаммат, 5 сүөргү быһыыламмат, бэйэтин эрэ иннин көрүммэт, хоргуппат, куһаҕаны өйдүү сылдьыбат, 6 куһаҕантан үөрбэт – кырдьыктан үөрэр; 7 барытын уйар, барытын итэҕэйэр, барытын эрэнэр, барытын тулуйар. 8 Таптал хаһан да уостубат. Таҥара этиитин дьоҥҥо тириэрдэр дьоҕур – сүтүөҕэ, атын тылынан саҥарар дьоҕур – уурайыаҕа, билии-көрүү дьоҕура эмиэ хаһан эрэ туһата ааһыаҕа. 9 Билиҥҥитэ биһиги итэҕэс билиилээхпит, Таҥара этиитин тириэрдэр дьоҕурбут да ситэтэ суох, 10 ол эрээри ситии-хотуу, эҥкилэ суох буолуу кэмэ кэллэҕинэ, ситэтэ суох, итэҕэс диэн аны суох буолуо.
11 Мин оҕо сылдьан оҕолуу саҥарарым, оҕолуу толкуйдуурум, санаабын оҕолуу этинэрим; онтон сааспын ситэн баран, оҕолуу быһыыбын-майгыбын хаалларбытым. 12 Билиҥҥитэ биһиги өлбөөркөй өстүөкүлэҕэ көстөр күлүк омоонун эрэ үдүк-бадык көрөбүт, оттон кэмэ кэллэҕинэ, сирэй көрсөн турардыы көрүөхпүт; билиҥҥитэ сорҕотун эрэ мин билэбин, оттон кэмэ кэллэҕинэ, Таҥара миигин билэрин курдук, толору билиэҕим. 13 Оттон билигин субу үс: итэҕэл, эрэл, таптал – баар; ол эрэн таптал барыларыттан улахан.
14
Тыын бэлэхтэрин туһунан өссө биирдэ
1 Туохтан да ордук тапталга талаһыҥ; ол эрээри Тыын атын бэлэхтэригэр эмиэ, ордук пророк дьоҕуругар, дьулуһуҥ. 2 Ким биллибэт тылынан саҥарар, ол дьоҥҥо буолбакка, Таҥараҕа туһулаан саҥарар, тоҕо диэтэххэ кини тугу саҥарарын ким да өйдөөбөт, кини Тыын күүһүн туһанан кистэлэҥи этэр. 3 Оттон Таҥара этиитин дьоҥҥо тиэрдэр пророк дьону бөҕөргөтөн, өйдөтөн-сүбэлээн, уоскутан саҥарар. 4 Ким биллибэт тылынан саҥарар, ол бэйэтин туһатыгар саҥарар, оттон пророк церковы бөҕөргөтөр.
5 Эһиги бары атын тылларынан саҥарыаххытын баҕарабын эрээри, Таҥара этиитин тиэрдибиккит ордук: атын тылынан саҥарар киһитээҕэр Таҥара этиитин дьоҥҥо иһитиннэрэр пророк быдан туһаны аҕалар (арай анарааҥҥы, церковь бөҕөргүүрүн-үүнэрин туһугар эппитин быһааран биэрэр эрэ буоллаҕына, баһыйтарыа суоҕа).
6 Арай, бырааттарым, мин билигин эһиэхэ тиийэн кэлэн, олох билбэт тылгытынан кутан-симэн барар буолуум. Таҥара миэхэ туох эрэ саҥаны арыйбытын эбэтэр тугу эрэ билбиппин үллэстэн, Таҥара этиитин иһитиннэрэн дуу эбэтэр үөрэтэн дуу, өйдөнөр гына саҥарбатахпына, мин эһиэхэ туох туһаны аҕалыахпыный?
7 Дорҕоон таһаарар кута-сүрэ суох маллары, флейтаны эбэтэр арфаны ылан көрүөҕүҥ. Тус-туһунан наардаммыт дорҕооннору таһаарбат буоллахтарына, флейтаҕа эбэтэр арфаҕа тугу оонньуулларын биһиги хайдах билиэхпитий? 8 Оттон турба чуолкайа суох тыаһы үрэн таһаарар буоллаҕына, ким кыргыһыыга бэлэмнэниэҕэй? 9 Ол курдук эһиги эмиэ атын тылынан өйдөммөт гына саҥарар буоллаххытына, тугу дииргитин атыттар хайдах билиэхтэрэй? Дьоҥҥо да эппиккит, тыалга да саҥарбыккыт биир буолуо суоҕа дуо?
10 Холобура, аан дойдуга төһөлөөх элбэх араас омук тыла баарый, олортон биир да тыл дорҕооно киһиэхэ өйдөммөт буолбат. 11 Оттон мин, атын киһи этэр тылын өйдөөбөт буоллахпына, ол аата киниэхэ омук киһитэбин, кини эмиэ миэхэ туора дойду киһитэ буолар. 12 Ол курдук эһиги эмиэ, Тыын бэлэхтиир дьоҕурдарыгар дьулуһаргытыгар, Церковы бөҕөргөтөр дьоҕурдарынан бэйэҕитин байытына сатааҥ.
13 Онон эн, атын тылынан саҥарар киһи, эйиэхэ быһаарар дьоҕур тиксэрин туһугар үҥэр буол. 14 Тоҕо диэтэргит, мин атын тылынан үҥэр буоллахпына, төһө да ис тыыммынан үҥтэрбин, өйүм онтон тугу да туһаммат.
15 Оччоҕо тугу гыныахтаахпыный? Ис тыыммынан үҥэр буоллахпына, өйбүнэн эмиэ үҥүөм; ис тыыммынан Таҥараны туойан ыллыыр буоллахпына, өйбүнэн эмиэ ыллыам. 16 Тоҕо диэтэххэ, эн Таҥараҕа ис тыыҥҥынан эрэ махтанар буоллаххына, аттыгар турар көннөрү киһи эн махтал тылгар хайдах «аминь» диэн этиэҕэй? Эн туох дииргин кини өйдөөбөт эбээт. 17 Эн төһө да үчүгэйдик махтаммытыҥ иһин, атын киһи итэҕэлэ онтон бөҕөргөөбөт. 18 Мин Таҥарабар махтанабын: эһигиннээҕэр хайаҕытынааҕар да элбэх атын тылынан саҥарабын; 19 ол эрээри церковка ким да билбэт тылынан үтүмэн үгүс тылы кутан-симэн саҥарбыппынааҕар, атын дьону үөрэтэрдии, өйдөнөр гына биэс тылы эппитим ордук.
20 Бырааттарым! Өйгүтүнэн-санааҕытынан кыра оҕо буолумаҥ; куһаҕаҥҥа – кыһыл оҕонон хаалыҥ, үчүгэйгэ – сиппит-хоппут өйдөнүҥ.
21 Сокуоҥҥа суруллубут: «„Атын тылынан, атын омук көмөтүнэн бу норуоту кытта кэпсэтиэм; ол гынан баран оччоҕуна да кинилэр Миигин истиэхтэрэ суоҕа“, – диир Айыы Тойон». 22 Онон атын тылынан саҥарыы итэҕэйээччилэргэ буолбакка, итэҕэйбэт дьоҥҥо бэлиэ буолар, оттон пророк дьоҕура итэҕэйбэттэргэ буолбакка, итэҕэйээччилэргэ ананар. 23 Итэҕэйээччилэр бары бииргэ түмсэн баран, бука бары атын-атын биллибэт тылларынан саҥаран турдаххытына, ону билбэт эбэтэр итэҕэйбэт дьон киирэн кэлэн, эһигини ииримтийбиттэр диэхтэрэ суоҕа дуо? 24 Оттон арай бары Таҥара этэр тылын дьоҥҥо тириэрдэр буоллахтарына, онно итэҕэйбэт эбэтэр билбэт киһи түбэһэ киирдэҕинэ, ол истибитэ барыта кинини саралыыр, барыта кинини дьүүллүүр буоллаҕына, 25 кини, сүрэҕин кистэлэҥэ арыллан, сиргэ сөһүргэстии түһэн Таҥараҕа сүгүрүйэн баран: «Чахчы да Таҥара эһигини кытта бииргэ эбит!» – диэн ис сүрэҕиттэн саҥа аллайыа суоҕа дуо?
Сулууспа бэрээдэктээхтик барыахтаах
26 Онон, бырааттарым, туох түмүккэ кэллибит? Бары бииргэ түмсэргитигэр хас биирдиигит айхал ырыалаах, үөрэтиилээх, Таҥара арыйан биэрбит этиилээх, атын тылынан кэпсиирдээх, эбэтэр ол кэпсэммити быһаарардаах кэлэр буолуҥ. Бу барыта эһигини бөҕөргөтөр соруктаах буолуохтаах.
27 Оттон ким эмэ атын тылынан кэпсиирдээх буоллаҕына, икки, саамай элбээбитэ, үс киһи тыл эттин, ону даҕаны тус-туһунан, ити кэннэ бииргит ону быһааран биэрдин. 28 Оттон быһааран биэрээччиҥ суох буоллаҕына, церковка саҥарыма, бэйэҥ искэр Таҥараҕа анаан эт. 29 Пророктартан эмиэ икки эбэтэр үс киһи тыл эттин, уоннааҕылар кинилэр эппиттэрин ыараҥнатан-ырытан көрдүннэр. 30 Оттон олорор дьонтон хайаларыгар эрэ Таҥара туох эмэ саҥаны арыйан биэрдэҕинэ, бастаан саҥарар киһи тохтоотун; 31 бары үөрэнэргит, бары бөҕөргүүргүт туһугар, Таҥара этиитин бары утуу-субуу иһитиннэриэххитин сөп. 32 Пророктар Таҥара этэрин дьоҥҥо тириэрдэр дьоҕурдарын кыайан кыана туттуох тустаахтар, – 33 Таҥара бэрээдэгэ суох буолуу Таҥарата буолбатах, Кини – эйэ-ил төрдө.
Сибэтиэйдэр церковтарыгар барыларыгар буоларын курдук, 34 дьахталлар церковка саҥарыа суохтаахтар. Сокуон этэринэн, дьахтар саҥарара көҥүллэммэт, кини бас бэриниэх тустаах. 35 Оттон туохха эмэ үөрэниэхтэрин баҕарар буоллахтарына, ол туһунан дьиэлэригэр эрдэриттэн ыйыталастыннар; дьахтар церковка саҥарара омнуолаах.
36 Эбэтэр Таҥара тыла эһигиттэн эрэ тахсар дуу? Эбэтэр аҥаардас эһиэхэ эрэ тиийдэ дуу?
37 Өскөтө ким эрэ бэйэтин пророкпун биитэр духуобунайбын дэнэр буоллаҕына, бу мин эһиэхэ суруйарым Айыы Тойон кэриэһэ буоларын кини өйдүөх тустаах.
38 Оттон ким өйдөөбөт, ол өйдөөбөтүн даҕаны
[405].
39 Онон, бырааттарым, Таҥара этэрин дьоҥҥо тиэрдэр пророк дьоҕуругар дьулуһуҥ, ол эрээри атын тылынан саҥаралларын бопсумаҥ. 40 Барыта сиэрдээхтик, бэрээдэктээхтик эрэ барыахтаах.
15
Христос тиллиитэ
1 Билигин, бырааттарым, мин эһиэхэ бэйэм иһитиннэрбит Евангелиебын санатыахпын баҕарабын. Эһиги бу Евангелиены ылынан, олоххут халбаҥнаабат бөҕө тирэҕэ оҥостубуккут, 2 эмиэ бу Евангелиенан, мин эһиэхэ үөрэппиппин чиҥник тутуһар буоллаххытына, быыһанаҕыт; оттон тутуспат буоллаххытына, – ол аата эһиги кураанахха итэҕэйбиккит.
3 Бастатан туран, мин эһиэхэ бэйэм тугу ылыммыппын тиэрдибитим: Суруйууларга эрдэттэн этиллибитин курдук, Христос биһиги буруйбутун-аньыыбытын боруостаары өлбүтүн, 4 эмиэ Суруйууларга эрдэттэн этиллибитин курдук, Кини көмүллэн баран үһүс күнүгэр тиллибитин, 5 уонна бастаан Кифаҕа, онтон Уон Иккиэлэргэ, 6 онтон биир кэмҥэ биэс сүүстэн тахса бырааттарга көстүбүтүн (олортон үксүлэрэ билигин тыыннаахтар, сорохторо уһун ууларыгар утуйбуттара), 7 ол кэнниттэн Иаковка уонна бары Апостолларга көстүбүтүн, 8 онтон барыларын кэнниттэн миэхэ – ханнык эрэ итэҕэс төрүөххэ көстүбүтүн туһунан эһиэхэ тиэрдибитим. 9 Мин Апостоллартан барыларыттан саамай дуона суохтарабын, Таҥара Церковын сойуолаабыт буоламмын Апостол ааттанарым да сөбө суох. 10 Ол эрээри Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн бүгүн мин Апостол буола сылдьабын. Кини миэхэ биэрбит үтүө дьоҕура кураанахха хаалбатаҕа, мин кинилэрдээҕэр хайаларынааҕар да элбэхтик үлэлээбитим; ити гынан баран ол мин буолбатах, Таҥара илгэлээх үтүө күүһэ миигин кытта бииргэ үлэлээбитэ. 11 Онон, мин да буолуум, кинилэр да буоллуннар, биһиги маннык үөрэтэбит, эһиги эмиэ маны итэҕэйбиккит.
Өлбүттэр тиллиилэрэ
12 Биһиги Христос өлбүттэртэн тиллибитин туһунан иһитиннэрэ-кэпсии сырыттахпытына, хайдах эһигиттэн сорох дьон өлбүттэр тиллибэттэр диэн этэр буолалларый?
13 Өскөтө өлбүттэр тиллибэт эбит буоллахтарына, ол аата Христос эмиэ тиллибэтэх,
14 оттон Христос тиллибэтэх буоллаҕына, ол аата биһиги сымыйа сураҕы иһитиннэрэбит, ол аата эһиги эмиэ халтайга итэҕэйэҕит
[406].
15 Өлбүттэр тиллибэт буоллахтарына, биһиги Таҥара туһунан, Кини отой да тилиннэрбэтэх Христоһун тилиннэрбитэ диэн туоһулааммыт, сымыйа туоһулар буолан тахсабыт.
16 Өлбүттэр тиллибэт буоллахтарына, ол аата Христос эмиэ тиллибэтэх,
17 оттон Христос тиллибэтэх буоллаҕына, ол аата эһиги суоҕу итэҕэйэҕит: эһиги өссө даҕаны буруйгутун-аньыыгытын сүкпүтүнэн сылдьаҕыт.
18 Оччотугар Христоска итэҕэллэрин ыһыктыбакка эрэ өлбүттэр эмиэ суорума суолламмыттар.
19 Биһиги эмиэ бу олохпутугар эрэ Христоска эрэнэр буоллахпытына, ол аата кимнээҕэр да дьоло суох дьоммут.
20 Ол эрээри Христос өлбүттэртэн тиллибитэ, уһун ууларын утуйбуттартан аан бастакынан турбута. 21 Тоҕо диэтэххэ, киһиттэн сылтаан өлөр өлүү кэлбит буоллаҕына, ол курдук эмиэ өлбүттэр Киһиттэн сылтаан тиллиэхтэрэ. 22 Адамҥа кытыктаахтар бары өлөллөрүн курдук, Христоска кытыктаахтар бары тиллиэхтэрэ. 23 Хас биирдии киһи бэйэтин тустаах кэмигэр тиллиэҕэ: аан бастакынан Христос тиллибитэ, онтон Кини кэллэҕинэ, Христос дьоно тиллиэхтэрэ. 24 Дьэ онтон Кини Саарыстыбатын Аҕатыгар – Таҥараҕа – туттардаҕына, бары дьаһалтаны, бары былааһы, дьайар күүһү самнардаҕына, бүтэр уһук тиийэн кэлиэҕэ. 25 Таҥара Кини өстөөхтөрүн барыларын атаҕын анныгар самнаран биэриэр диэри Христос ыраахтааҕылыахтаах. 26 Онтон бүтэһик өстөөх, өлөр өлүү, бахтайыаҕа, 27 тоҕо диэтэххэ, Таҥара баары бүттүүнүн Христоска бас бэриннэрэн атаҕын анныгар ууран биэрбитэ. Баары барытын Киниэхэ бас бэриннэрдэ диэн суруллубут буоллаҕына, ол аата барыны бары Киниэхэ Бэриннэрээччиттэн ураты барыта бас бэриммитэ дьэҥкэтик өйдөнөр. 28 Оттон Таҥара баары бүттүүнүн Киниэхэ бас бэриннэрдэҕинэ, оччоҕо аны Уола Бэйэтэ эмиэ баары бүттүүнүн Киниэхэ Бэриннэрээччигэ бас бэриниэҕэ, оччоҕо Таҥара бар дьоҥҥо барытыгар барытынан буолуоҕа.
29 Онтон атын эбитэ буоллар, өлбүттэр тустарыгар дьон тоҕо сүрэхтэниэ этилэрэй? Өлбүттэр букатын тиллибэт буоллахтарына, оччотугар өлбүттэр тустарыгар туох инниттэн сүрэхтэнэллэрий?
30 Оччотугар биһиги эмиэ туох иһин чаас аайытын алдьархай айаҕын өҥөйөбүтүй?
31 Бэйэм туспунан эттэххэ, өлүү айаҕын күн аайы өҥөйөбүн. Бу туһунан, бырааттарыам, Айыы Тойоммут Христос Иисус иннигэр эһигинэн киэн туттар үөрүүбүнэн туоһулуубун.
32 Киһи сиэринэн толкуйдаатахха, өлбүттэр тиллибэт буоллахтарына, мин Ефескэ адьырҕа кыыллары кытта охсуһаммын тугу туһаммыппыный? «Сарсын өлүөхпүт турдаҕа, онон кытаатан аһаан-иһэн хаалыаҕыҥ!» Оннук дуо?
33 Албыҥҥа киирэн биэримэҥ! «Куһаҕан доҕоттордуун куодарыстахха, хаарыан быһыы-майгы сатарыйар»
[407].
34 Онон өйгүтүн-төйгүтүн булунан, аньыыны оҥороргутун тохтотуҥ. Баҕар, саатыаххыт да буоллар, этэбин: эһигиттэн сороххут Таҥараны билбэт.
Саҥа эппит-сииммит хайдах буолуой?
35 Ол гынан баран ким эмэ: «Өлбүттэр хайдах тиллиэхтэрэй? Тилиннэхтэринэ, хайдах эттээх-сииннээх кэлиэхтэрэй?» – диэн ыйытыа. 36 Оо, толкуйа суох! Ыһар сиэмэҥ, өлбөтөҕүнэ, тиллиэ суоҕа буолбаат? 37 Ыһаргар эн бүтүн үүнээйини буолбакка, сыгынньах туорааҕы, сэлиэһинэйи дуу, атын туорааҕы дуу ыһаҕын, 38 ол эрээри Таҥара ол сиэмэни хайдах баҕарарынан эттиир-сиинниир, хас биирдии сиэмэҕэ туспа эти-сиини биэрэр. 39 Хамныыр харамай этэ-сиинэ барыта атылыы буолбатах: киһи этэ-сиинэ туһунан, сүөһү этэ-сиинэ туһунан, балык киэнэ туһунан, көтөр киэнэ эмиэ туһунан. 40 Халлаан эттиктэрэ бааллар, сир эттиктэрэ эмиэ бааллар: ол эрээри халлаан эттиктэрин килбиэнэ туспа, сир эттиктэрин килбиэнэ – эмиэ туһунан. 41 Күн килбиэннээх сырдыга туһунан, ый килбиэннээх сырдыга туһунан, сулустар киэннэрэ эмиэ туһунаннар; сулус даҕаны атын сулустартан кэрэ көстүүтүнэн уратылаах буолар.
42 Өлбүттэр тиллэллэригэр эмиэ ол курдук буолуоҕа: өлөн-сүтэн буорга угуллар – өлбөт-сүппэт аналлаах туран кэлэр;
43 буорайан-буомтуйан буорга угуллар – албан аатыран туран кэлэр; мөлтөөн-ахсаан буорга угуллар – күүһүрэн-уоҕуран туран кэлэр;
44 эт-хаан айылҕалаах эттик буорга угуллар – духуобунай эттик туран кэлэр. Эт-хаан айылҕалаах эттик да баар, духуобунай эттик да баар.
45 Суруйууларга «бастакы киһи Адам тыыннаах дууһа буолбута» диэн суруллубута, оттон бүтэһик Адам олоҕу биэрэр тыын буолар.
46 Ол эрээри духуобунай хаһан да урутаабат, маҥнай эт-хаан айылҕалаах кэлэр, ол эрэ кэнниттэн духуобунай кэлиэхтээх.
47 Бастакы киһи сирдээҕи буолан сир-буор састааптааҕа; оттон иккис киһи – халлаантан кэлбит Айыы Тойон
[408].
48 Сиртэн-буортан турар киһи хайдах этэй да, сирдээҕилэр эмиэ оннуктар; Халлаантан кэлбит хайдаҕый да, халлааннааҕылар эмиэ оннуктар;
49 хайдах биһиги сирдээҕи киһи мөссүөнэ мөссүөннээх этибитий да, соннук эмиэ Халлааннааҕы мөссүөнүн ылыныахпыт.
50 Ол гынан баран, бырааттарым, мин эһиэхэ манныгы этиэм: эттэн-хаантан турар сирдээҕи киһи хайдах да Таҥара Саарыстыбатыгар тиксибэт, өлөр оҥоһуулаах хайдах да өлбөт оҥоһуулаахха кытыктаммат.
51-52 Эһиэхэ кистэлэҥи этэбин: биһиги бука бары өлөр буолбатахпыт
[409], ол гынан баран, бүтэһик турба тыаһаатаҕына, эмискэ чыпчылҕан түгэнигэр бука бары дьүһүн уларыйыахпыт, тоҕо диэтэргит, ол турба тыаһаатын кытта өлбүттэр тиллэн туран кэлиэхтэрэ, оттон биһиги дьүһүн уларыйыахпыт.
53 Ол аата биһиги кэхтэр оҥоһуулаах айылҕабыт кэхтибэт айылҕаҕа кубулуйуохтаах, өлөр оҥоһуулаах айылҕабыт өлбөт-сүппэт оҥоһуулаах айылҕаҕа кубулуйуохтаах.
54 Оттон кэхтэр оҥоһуулаах кэхтибэт аналлаахха, муҥур үйэлээх бараммат үйэлээххэ кубулуйдаҕына, «Өлөр өлүү кыайтарда! Кыайыы күнэ үүннэ!» диэн суруллубут туолуо.
55 «Өлөр өлүү! Ханна баарый эн өргөһүҥ? Үтүгэн түгэҕэ! Ханна баарый эн кыайыыҥ?»
[410]
56 Өлөр өлүү өргөһө – аньыы-буруй; оттон аньыы Сокуонтан тэптэн күүһүрбүтэ. 57 Махтал буолуохтун Айыы Тойоммутунан Иисус Христоһунан биһиэхэ кыайыыны бэлэхтээбит Таҥараҕа!
58 Онон, таптыыр бырааттарым, тулхадыйбат тууралаах чиҥ буолуҥ, уҥа-хаҥас халбаҥнаамаҥ; Айыы Тойоҥҥо кураанахха сулууспалаабаккытын билэн туран, Айыы Тойон дьыалатыгар мэлдьи хотуулаах буолуҥ.
16
Иерусалимнааҕы христианнарга ыытыллар көмө
1 Аны сибэтиэйдэргэ анаан хомуллар көмө туһунан этэр буоллахха, мин Галатиятааҕы церковтарга олохтообут үгэспин тутуһар буолуҥ. 2 Кэлбитим кэннэ, хомуйа сатыы сылдьыбат туһугар, хас биирдиигит нэдиэлэ маҥнайгы күнүн аайы үбүттэн-хамнаһыттан төһө кыалларынан туспа уурунан иһэр буоллун. 3 Кэллэхпинэ, хомуйбут үтүө көмөҕүтүн Иерусалимҥа тиэрдэрдии, бэйэҕит талбыт дьоҥҥутунан суруктаан ыытыаҕым. 4 Оттон бэйэм барарым табыллар буоллаҕына, кинилэр миигин кытта барсыахтара.
Айан былаана
5 Македонияҕа сылдьан баран эһиэхэ тиийиэҕим; суолум Македониянан ааһар. 6 Эһиэхэ, баҕар, тохтуу түһүөҕүм, баҕар, кыстыам даҕаны, оччоҕо барарбар эһиги миигин атааран биэриэ этигит. 7 Аны эһигини кытта ааһан эрэ иһэн көрсүһүөхпүн баҕарбаппын, Айыы Тойон биэрдэҕинэ, син тохтуу түһүөм диэн эрэнэбин. 8 Ефескэ Биэс уонус күн бырааһынньыгар диэри сылдьыам, – 9 манна иннибэр улуукан киэҥ аан тэлэччи аһыллан турар, утарсааччы да баһаам.
10 Тимофей тиийдэҕинэ, киниэхэ ханнык да куттал суоһаабатын курдук көрө-истэ сылдьаарыҥ; кини эмиэ мин курдук Айыы Тойон дьыалатын толоро сылдьар. 11 Онон ким да кинини сэнии көрүө суохтаах, хата кытаатан миэхэ кэлэр гына тэрийэн эйэнэн атааран биэрээриҥ. Манна бырааттарбыныын кинини күүтэбит.
12 Оттон бырааппыт Аполлос туһунан этэр буоллахха, кинини бырааттарбытын кытары эһиэхэ ыытаарыбын бэркэ көрдөспүтүм да, билигин барыан олох баҕарбатаҕа, онон бэйэтигэр табыгастаах кэмҥэ эһиэхэ тиийиэҕэ.
13 Эһиги сэргэх сылдьыҥ, итэҕэлгитин бигэтик тутуһуҥ, эр санааланыҥ, халбаҥнаабат бөҕө буолуҥ. 14 Тугу да гыммыккыт иһин, барытын таптыыр сүрэхтэн оҥоруҥ.
Түмүк көрдөһүү. Эҕэрдэлэри тиэрдии
15 Стефан дьиэ кэргэттэрэ Ахайяҕа аан бастакынан итэҕэйбиттэрин, сибэтиэйдэргэ көмөлөһөр аналы ылыммыттарын билэҕит. Онон, бырааттарым, эһигиттэн көрдөһүөм этэ: 16 итинник дьоҥҥо итиэннэ бииргэ сулууспалаһар, бары сыраларын биэрэр ханнык баҕарар үлэһиттэргэ истигэн буолуҥ.
17 Стефан, Фортунат уонна Ахаик тиийэн кэлбиттэриттэн олус үөрдүм: кинилэр эһигини суохтаппатылар, 18 онон барыбыт – мин да, эһиги да – сүргэбитин көтөхтүлэр. Маннык дьону ытыктааҥ.
19 Асиятааҕы церковтар эһиэхэ эҕэрдэ ыыталлар; Акилалаах Прискилла уонна кинилэр дьиэтээҕи церковтара Айыы Тойон туһугар эһигини истиҥник эҕэрдэлииллэр. 20 Бырааттаргыт бука бары эһиэхэ эҕэрдэ тиэрдэллэр. Сибэтиэй уураһыынан бэйэ-бэйэҕитин эҕэрдэлэһиҥ.
21 Аны билигин бу бэйэм суруйан эрэбин: миигиттэн, Павелтан – эҕэрдэ.
22 Ким Айыы Тойон Иисус Христоһу таптаабат – ол анафема. Маран-афа!
[411] 23 Айыы Тойоммут илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэһиэхтин.
24 Эһигини, Христос Иисуһу итэҕэйээччилэри барыгытын кытта, мин тапталым бииргэ буолуохтун. Аминь
[412].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ КОРИНФ ХРИСТИАННАРЫГАР ИККИС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Таҥара Коринф куораттааҕы церковыгар итиэннэ Ахайя устун олорор сибэтиэйдэргэ
[413] бука барыгытыгар – Таҥара көҥүлүнэн Иисус Христос Апостола буолбут Павелтан уонна бырааккытыттан Тимофейтан.
2 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Таҥараҕа махтаныы
3 Айыы Тойоммут Иисус Христос Аҕа Таҥаратыгар – амарах санаалаах Аҕаҕа, уоскулаҥы биэрэр Таҥараҕа – алгыс буолуохтун!
4 Таҥара биһигини уоскутарын курдук, биһиги бэйэбит эмиэ араас эрэйгэ-муҥҥа түбэспит дьону уоскутарбыт туһугар, көрсөр бары кыһалҕабытыгар Кини биһигини уоскутар, санаабытын бөҕөргөтөр.
5 Төһөнөн биһиги Христос көрсүбүт эрэйин-кыһалҕатын көрсөбүт да, соччонон Кини биһигини бөҕөргөтөр көмөтө үксээн иһэр.
6 Биһиги эрэйдэнэр да буоллахпытына, эһиги бөҕөргүүргүт, быыһанаргыт туһугар, эрэйдэнэбит; эһиги эмиэ биһиги тулуйар эрэйбитин тулуйан быыһанаҕыт
[414].
7 Биһиги эһиэхэ эрэмньибит күүстээх. Таҥара биһиэхэ эһиги бөҕөргүүргүт, быыһанаргыт туһугар көмөлөһөр, тоҕо диэтэххэ биһиги эһигинниин биир эрэйи-кыһалҕаны үллэстэр эрэ буолбатахпыт, ону ааһан өссө бары биир уопсай тирэхтээхпит.
8 Дьэ ол иһин, бырааттарбыт, биһиги Асияҕа ыарахан быһыыга-майгыга түбэһэ сылдьыбыппытын эһиги билбэккэ хаалыаххытын баҕарбаппыт. Тыыннаах хаалар эрэлбитин сүтэриэхпитигэр диэри, кыахпыт таһынан – инчэҕэй эттээх кыайан тулуйбат – ыарахаттарын көрсүбүппүт. 9 Өлөр бириигэбэрбит таҕыста дии санаан, бэйэбитигэр эрэммэккэ, өлбүттэри тилиннэрэр күүстээх Таҥараҕа эрэнэрбит. 10-11 Кини биһигини субу тирээн турар өлөр өлүүттэн быыһаан ылбыта (өрүү быыһыыр даҕаны), итиэннэ эһиги үҥэргит күүһүнэн инникитин даҕаны өрүһүйэ туруо диэн эрэнэбит. Оччоҕо бэрт элбэх дьон үҥэрин истэн биһиэхэ үтүө көмөнү ыыппытын иһин, үгүстэр Таҥараҕа махтанар буолуохтара.
Павел Коринфка сылдьар былаана уларыйар
12 Биһиги бу дойдуга, чуолаан эһиги ортоҕутугар Таҥараҕа сөбүлэтэр курдук аһаҕастык, истиҥник – сирдээҕи муудараска буолбакка, Таҥара илгэлээх үтүө санаатыгар салайтаран олорбуппутун суобаспыт туоһулуурунан киэн туттабыт. 13-14 Биһиги туох да атын хос санаата суох эһиэхэ бу ааҕаргытын, өйдүүргүтүн эрэ суруйабыт, онон суруйбуппутун барытын толору өйдүөххүт диэн эрэнэбин; Айыы Тойоммут Иисус Христос Күнэ үүннэҕинэ, биһиги бары – эһиги да, биһиги да – хардарыта бэйэ-бэйэбитинэн киэн туттуохтаахпытын төһө эмэ өйдөөбүт дьон буоллаххыт.
15 Маннык бигэ эрэллээх буоламмын, эһигини иккистээн алгыска тигистиннэр диэн, бастаан эһиэхэ тиийэ сылдьар санаалааҕым, 16 онтон Македониялыахтаах, Македонияттан хат эмиэ эргиллэн кэлиэхтээх этим; оччоҕо эһиги миигин тэрийэн Иудеяҕа ыытыахтаах этигит. 17 Бу маннык быһаарынан мин уолҕамчытык быһыыламмытым буолуо дуо? Биитэр, бу аньыылаах дойду куолутунан «сөп, сөп» диэн сөбүлэһэ туран тылбын уларытан «суох, суох» диэн аккаастана оҕустум дуу? 18 Таҥара туоһу буолуо: биһиги эһиэхэ эрэннэрэр тылбыт арыт «сөп», арыт «суох» диэн уларыйа турбат. 19 Биһиги – мин уонна Силуаннаах Тимофей – эһиэхэ биллэрбит Иисус Христоспут, Таҥара Уола, «сөп» дии туран, «суох» диэбэт этэ; Кини куруутун биир «сөп» диэн тыллааҕа. 20 Таҥара тугу эрэннэрбитин барытын толорор «сөп» диэн харда – Христос Бэйэтэ буолар! Ол иһин, Таҥараны албан аатырдар туһугар, биһиги Кинини кытта биир буоламмыт, «Дьиҥ чахчы оннук, аминь!» диэн саҥа аллайабыт. 21 Эһигини да, биһигини да Христоһунан бөҕөргөтөөччү, ытык соругу толорорго анааччы – Таҥара; 22 Кини биһигини Бэйэтин бэчээтинэн бэлиэтээн баран, кэнэҕэс кэлэри мэктиэлээн биһиги сүрэхпитигэр Сибэтиэй Тыынын олохсуппута.
23 Таҥара мин дууһабар туоһу буолуоҕа: эһигини харыстыыр эрэ буоламмын, Коринфка баччааҥҥа диэри тиийэ иликпин. 24 Оннук итэҕэйиҥ, маннык итэҕэйиҥ диэн биһиги эһигини күһэйэ-модьуйа сатаабаппыт ээ, хата хайдах эмэ гынан үөрдээйэбит диэн эһиги тускутугар кыһаллабыт-мүһэллэбит; оттон эһиги итэҕэллээх эрэ буолаҥҥыт халбаҥнаабакка чиҥник тураҕыт.
2
1 Инньэ гынан хат харааһыннарбат туһугар, эһиэхэ барбаттыы быһаарынным. 2 Өскөтүн, мин эһигини хомотор буоллахпына, хомоппут киһибиттэн ураты ким миигин үөрдүөй? 3 Дьэ ол иһин эһиэхэ тиийдэхпинэ, миигин үөрдүөхтээх дьоммуттан хомойумаарыбын, сурукпун суруйбутум. Мин үөрүүм эһиги барыгыт үөрүүтэ буолар диэн мин бигэтик эрэнэ саныыбын. 4 Сурукпун, улуукан хараастыыга ылларан, сүрэхпэр ыттаран, хараҕым уутунан сууна олорон, суруйбутум. Эһигини хомотор санаам ончу суоҕа, арай эһиэхэ иэйэр муҥура суох тапталбын билиэххитин эрэ баҕарарым.
Буруйдааҕы бырастыы гыныҥ
5 Ким эмэ миигин хомоппут буоллаҕына, ол миигин буолбатах, хайа эрэ өттүнэн (наһаа күүркэтиэхпин баҕарбаппын) эһигини барыгытын хомоппут. 6 Киниэхэ элбэх дьонтон тиксибит накаастабыл да сөп буолуо, 7 онон эһиги кинини, олус санаатын түһэрэн иэдэйбэтин туһугар, бырастыы гыммыккыт, уоскуппуккут ордук буолуо. 8 Ол иһин киниэхэ бырааттыы тапталгытын көрдөрүҥ диэн эһигиттэн көрдөһөбүн. 9 Мин эһигини тургутан көрөөрү, туохха да буолбутун иһин, төһө истигэҥҥитин билээри суруйбутум. 10 Эһиги кими бырастыы гынаҕыт да, мин эмиэ кинини бырастыы гынабын; оттон кими эмэ бырастыы гыммыт буоллахпына (өскө киһи бырастыы гыныаҕа баар эбит буоллаҕына), мин кинини Христос иннигэр эһиги тускутугар бырастыы гыммытым. 11 Бэйэ-бэйэбитин бырастыы гынсар эрэ буоллахпытына, сатана албыныгар киирэн биэриэхпит суоҕа. Кини уодаһыннаах сыалын-соругун биһиги билбэт-көрбөт буолбатахпыт.
Саҥа Кэс Тыл үлэһиттэрэ
12 Христос туһунан Евангелиены иһитиннэрэ Троадаҕа кэлэн баран, төһө даҕаны Айыы Тойон миэхэ ааны тэлэччи аһан биэрдэр, 13 бырааппын Тити онно булбатахпыттан улаханнык дьиксинэн сылдьыбытым; ол иһин кинилэрдиин бырастыылаһан баран манна, Македонияҕа кэлбитим.
14 Таҥараҕа махтал буоллун: Кини биһигини Христос өрөгөйдөөх хаамыытыгар, билиэн ылыллыбыт дьоннуу, өрүүтүн Кини кэнниттэн батыһыннаран, Христоһу билии минньигэс сытын биһигинэн сир-сир аайы тарҕаттара турар.
15 Быыһанар суолунан баран иһээччилэр да, өлөр өлүү суолунан иһээччилэр да ортолоругар биһиги Таҥараҕа Христос арамаата буолабыт.
16 Өлөр суолунан барааччыларга бу – өлүү дьулаан сыта, оттон быыһанааччыларга – олох кэрэнэн сайыыта буолар. Ким баарый маннык соругу толорор кыахтаах?
17 Биһиги, үгүстэр
[415] курдук, Таҥара тылын уларытан-тэлэритэн баран, уҥа-хаҥас эргиммэппит; суох, биһиги, Таҥара ыыппыт дьонун сиэринэн, Христостуун биир буолан, ис сүрэхпититтэн Таҥара иннигэр үөрэтэбит.
3
1 Ама биһиги эһигинниин хат билсиһэ сатыахпыт дуо? Ама сорох-сорохтор курдук, хардарыта – биһигини эһиэхэ, эһигини биһиэхэ – мэктиэлиир суруктарга наадыйыахпыт дуо?
2 Эһиги бэйэҕитинэн биһиги
[416] сүрэхпитигэр суруллубут мэктиэ сурук, киһи барыта көрөн билэр, ааҕар суруга буолаҕыт эбээт!
3 Эһиги Христос суруйбут суругунаҕыт; бу сурук биһиги үлэбит түмүгэр чэрэниилэнэн буолбакка, Тыыннаах Таҥара Тыынынан, суорба таас ньууругар буолбакка, сүрэх-быар иһигэр суруллубутун, эһиги бэйэҕитинэн көрдөрөҕүт.
4 Христос баар буолан, биһиги Таҥара иннигэр маннык эрэмньилээхпит. 5 Бу үлэни толорор кыахтаахпыт дэниэхпитин, оннук кыахпыт суох, толорор кыаҕы биһиэхэ Таҥара биэрэр. 6 Саҥа Кэс Тыл үлэһиттэрэ буолар кыаҕы биһиэхэ Кини биэрбитэ; ол аата бу Кэс Тыл тыын суолтатынан буукуба, суруллубут сокуон буолбат, Тыын Бэйэтинэн буолар, тоҕо диэтэххэ, суруллубут сокуон өлөрөр, оттон Тыын олоҕу биэрэр.
Саҥа Кэс Тыл килбиэнэ
7 Бэл суорба тааска суоруллубут, өлүүгэ тиэрдэр Сокуоҥҥа сулууспалааһын килбиэнэ бэрдиттэн Израиль уолаттара, Моисей сирэйигэр сыдьаайбыт быстах кэмнээх килбиэни тулуйбакка, кини сирэйин көрөр кыахтара суоҕа; 8 оннук эбит буоллаҕына, Тыын сулууспалааһына быдан ордук килбиэннээх буолуо суоҕа дуо? 9 Дьүүлгэ-сэмэҕэ тиэрдэр Сокуоҥҥа сулууспалааһын оннук албан аатырар буоллаҕына, буруйтан босхолуур сулууспалааһын албан аата быдан күүстээх. 10 Кырдьыга даҕаны, быдан күүстээх килбиэн сыдьаайбытыгар хаһааҥҥыта эрэ килбиэннээх Сокуон сырдыга өһөн хаалар. 11 Ааһар аналлаах оннук албан аатыра сылдьыбыт буоллаҕына, ааспат аналлаах албан аата быдан күүстээх.
12 Маннык бигэ эрэллээх буоламмыт, биһиги туохтан да иҥнэн-толлон турбаппыт, 13 ааһар аналлаах албан аат килбиэнэ өһөрүн Израиль уолаттара көрбөтүннэр диэн сирэйин былаатынан тууна бааммыт Моисей курдук буолбаппыт. 14 Ол эрээри кинилэр өйдөрө-санаалара им балай хараҥаҕа муммута: Эргэ Кэс Тыл кинигэлэрин ааҕалларыгар эмиэ соннук сабыы, ону Христос эрэ ылан быраҕар кыахтаах буолан, баччааҥҥа диэри өйдөрүттэн уһулла илик. 15 Онон Моисейы ааҕалларыгар ол сабыылара билиҥҥэ диэри сүрэхтэрин бүрүйэ сылдьар, 16 «оттон Айыы Тойоҥҥо эргилиннэхтэринэ, ол сабыы аһыллар». 17 Айыы Тойон – Тыын. Айыы Тойон Тыына ханна баар да, онно көҥүл баар. 18 Биһиги бука бары сирэйбитин саптыбакка эрэ, Айыы Тойон кэрэмэн килбиэнин сиэркилэҕэ көрөр курдук көрөн, килбиэнтэн килбиэҥҥэ ыттан, улам Киниэхэ маарыннаан иһэбит. Бу барыта Айыы Тойон Тыынын дьайыыта буолар.
4
Туой көһүйэлээх духуобунай кылаат
1 Онон биһиги, Таҥара үтүө санаатыттан маннык сулууспаны эрэммит дьоно, санаабытын түһэрбэппит; 2 ол оннугар кистэлэҥ сааттаах дьайыылары ууратан, ханнык да албыннааһына, Таҥара тылын токурутуута суох, кырдьыгы аһаҕастык биллэрэн, Таҥара иннигэр бэйэбитин хайа баҕарар киһи суобаһын дьүүлүгэр биэрэбит. 3 Биһиги биллэрэр Евангелиебыт, кимиэхэ эмэ өйдөммөт да буоллаҕына, өлүү суолунан баран иһээччилэргэ өйдөммөт. 4 Таҥара уобараһа – Христос – кэрэмэн килбиэнин туһунан Евангелие сырдыга сыдьаайбатын диэн, бу үйэ таҥарата кинилэр өйдөрүн хараҥардыбыт, ол иһин итэҕэйбэттэр. 5 Биһиги бэйэбитин биллэрэ сатаабаппыт ээ, Христос Иисуһу, Айыы Тойону биллэрэбит, оттон бэйэбит эһиэхэ Иисус туһугар – кулуттарбыт. 6 Тоҕо диэтэххэ, «хараҥаттан сырдык тыктын» диэбит Таҥара, Иисус Христос сирэйигэр сыдьаайбыт Бэйэтин килбиэнин биллэрэн биһигини сырдатаары, сүрэхпитигэр күндэлэс сырдыгынан сыдьаайбыта.
7 Биһиги буоллаҕына маннык күндү кылаат угуллубут туой боччуктара эрэ буолабыт. Онон бу муҥура суох күүс биһиэнэ буолбатаҕа, Таҥара киэнэ буолара ырылыччы көстөр.
8 Биһигини бары өттүбүтүттэн ыгаллар-түүрэллэр эрээри, муннукка хаайтарбаппыт; эрэл эрэ быстыах туругар сылдьабыт эрээри, эрэлбит быстыбат;
9 сойуолууллар эрээри, Таҥара биһигини хаалларбат; самнарбыттарын да иһин, өлөн-охтон биэрбэппит.
10 Иисус олоҕо биһиги эппитигэр-сииммитигэр арылларын туһугар, биһиги бу өлөр оҥоһуулаах эппитигэр мэлдьи Айыы Тойон
[417] Иисус өлүүтүн илдьэ сылдьабыт.
11 Итиэннэ биһиги тыыннаахпыт тухары, өлөр оҥоһуулаах эппитигэр-сииммитигэр Иисус олоҕо арылыннын диэн, бэйэбитин Иисус туһугар, тиһигин быспакка, өлөр өлүүгэ бэринэбит.
12 Онон биһиэхэ өлүү күүһэ, оттон эһиэхэ олох күүһэ дьайар.
13 Ол эрээри «итэҕэйэр буоламмын Таҥараҕа айхал эппитим» диэн Суруйууларга этиллибитин курдук, биһиги эмиэ оннук итэҕэл тыынын иҥэринэммит, итэҕэйэр буоламмыт бар дьоҥҥо Евангелиены иһитиннэрэбит. 14 Айыы Тойон Иисуһу тилиннэрбит Таҥара биһигини эмиэ Иисуһу кытта тилиннэрэн, эһигинниин бииргэ Бэйэтин иннигэр туруоруо диэн биһиги билэбит. 15 Онон Таҥара өлгөм илгэлээх үтүөтэ улам-улам үксээн-тэнийэн элбэх дьон сүрэҕэр махталы үөскэтэн, Кинини албан аатырдан, сүүрүктүү алларын туһугар, бу барыта эһиги туһаҕытыгар буолар.
Итэҕэлинэн олоруу
16 Ол иһин биһиги санаабытын түһэрбэппит. Төһө да тас көрүҥмүт улам иинэн-кэхтэн истэр, ис олохпут күнтэн күн саҥардыллан иһэр. 17 Бу олоххо көрсөр быстах кэмнээх чэпчэки эрэйбит биһиэхэ ол эрэйбитин элбэх төгүл сабырыйар бараммат үйэлээх, толору ыйааһыннаах балысхан албан ааты аҕалыаҕа. 18 Онон биһиги харахпытын көстөр эйгэҕэ буолбакка, көстүбэт эйгэҕэ хатыыбыт. Бу көстөр эйгэ муҥур үйэлээх, оттон көстүбэт эйгэ үйэтэ муҥура суох.
5
Биһиги халлааннааҕы дьиэбит
1 Биһиги бу билигин олорор отуубут – сирдээҕи эппит-сииммит – үрэлиннэҕинэ, биһиэхэ илиинэн тутуллубатах, үрэллибэт үйэлээх дьиэ халлааҥҥа Таҥараттан тиксэрин билэбит. 2 Дьэ ол иһин манна сылдьан биһиги, халлааннааҕы дьиэбитигэр киириэхпитин туоххаһыйа баҕаран, ыараханнык өрө тыынабыт. 3 Оннук эрэ «таҥыннахпытына», сыгынньах хаалыахпыт суоҕа. 4 Бу сирдээҕи отуубутугар олорорбут тухары биһиги ыараханнык өрүтэ тыынабыт. Сирдээҕи дьиэбититтэн тахсыахпытын баҕаран буолбатах, өлөр оҥоһуулаах эппит-сииммит өлбөт үйэлээххэ кубулуйарын туһугар, халлааннааҕы дьиэбитигэр киириэхпитин баҕаран. 5 Ол туһугар Таҥара биһигини айбыта, ол мэктиэтэ буоллун диэн, биһиэхэ Сибэтиэй Тыыны биэрбитэ.
6 Онон биһиги өрүүтүн эрдээхтик сананабыт; бу эттээх-сииннээх сылдьарбыт тухары Айыы Тойонтон ыраахпытын билэр буоламмыт 7 (биһиги харах көрөрүнэн буолбакка, итэҕэлинэн олоробут), 8 эрдээхтик сананабыт уонна бу эппититтэн-сииммититтэн тахсан дьиэбитигэр, Айыы Тойоҥҥо тиийэн олохсуйуохпутун баҕарабыт. 9 Ол иһин «дьиэбитигэр» да буолбуппут, «туора дойдуга» да сылдьыбыппыт иһин, Кини санаатын табарга дьулуһабыт; 10 тоҕо диэтэххэ, биһиги бу эттээх-сииннээх сылдьан тугу гыммыппытынан – үтүөнү эбэтэр мөкүнү оҥорбуппутунан көрөн хас биирдиибит төлөбүрүн ыларбыт туһугар, бука бары Христос Дьүүлүгэр туруохтаахпыт.
Таҥараны кытта эйэлэһии
11 Ол иһин, Айыы Тойонтон толлуу диэн тугун билэр буоламмыт, биһиги бар дьону итэҕэтэ-ааттыы сатыыбыт, оттон бэйэбит киммитин-туохпутун Таҥара көрөн турар. Эһиги да суобаскыт биһигини көрөр диэн мин эрэнэ саныыбын.
12 Биһиги бэйэбитин мэктиэлээн хаттаан эһиэхэ билиһиннэрэ сатаабаппыт, ол оннугар, сүрэхтэринэн буолбакка, тас сололорунан киэн туттааччыларга хардарар кыахтанаргыт туһугар, биһигинэн киэн туттар кыаҕы эһиэхэ биэрэбит.
13 «Өйбүтүттэн тахсыбыт» да буоллахпытына, – бука, Таҥара туһугар тахсыбыппыт буолуо, оттон өлүөр өйдөөх буоллахпытына, – эһиги тускутугар өлүөрбүт.
14 Христос таптала биһигини оннук үүйэ тутар буолан, биһиги биир Киһи барыларын тустарыгар өлбүт буоллаҕына, ол аата бары өлбүттэр диибит.
15 Оттон Христос, тыыннаахтар аны бэйэлэрин тустарыгар буолбакка, кинилэр тустарыгар өлөн баран тиллибит Христос туһугар олордуннар диэн, бар дьон туһугар өлбүтэ.
16 Ол иһин аны биһиги кими даҕаны киһи кээмэйинэн кээмэйдээбэппит; урут Христоһу да оннук сыаналаабыт да буоллахпытына, билигин аны уурайдахпыт.
17 Онон ким Христоһу итэҕэйбит, ол саҥа айыллыбыт киһи; урукку ааста, көр, аны билигин барыта
[418] саҥа буолла.
18 Бу барыта биһигини Бэйэтин кытта Иисус Христоһунан
[419] эйэлэһиннэрбит итиэннэ эйэлэһиннэрэр соруктаах сулууспаны биһиэхэ сүктэрбит Таҥара дьайыыта буолар.
19 Ол аата Таҥара, киһи аймах буруйун аахсыбакка, аан дойдуну Бэйэтин кытта Христоһунан эйэлэһиннэрэн баран, ол эйэлэһиини биллэрэр соругу биһиэхэ сүктэрбит.
20 Онон биһиги Христос аатыттан толору боломуочуйалаах илдьиттэр буолабыт, биһиги уоспутунан Таҥара Бэйэтэ бар дьону ылыннарыылаахтык ыҥырар; ол иһин биһиги «Таҥараны кытары эйэлэһиҥ» диэн Христос аатынан көрдөһөбүт.
21 Биһиги Христоска холбоһон, Таҥара иннигэр кырдьыксыт дьон буоларбыт туһугар, Таҥара Киниэхэ, аньыы диэни Билбэтэххэ, биһиги аньыыбытын-буруйбутун сүктэрбитэ.
6
1 Биһиги, Таҥара үлэтин толорсор дьон, Киниттэн бэлэх ылбыт илгэлээх үтүөҕүтүн халтайга хаалларымаҥ диэн, эһигиттэн көрдөһөбүт. 2 «Табыгастаах кэмҥэ Мин эйигин иһиттим, быыһабыл күнүгэр эйиэхэ көмөлөстүм», – диир эбээт Кини. Бу сибилигин – табыгастаах кэм кэллэ, бу сибилигин – быыһабыл күнэ үүннэ!
Павел көрсүбүт ыарахаттара
3 Бу толоро сылдьар сулууспабыт сэмэлэммэтин туһугар, биһиги ким да суолугар мэһэйи үөскэппэт буоларга кыһаллабыт; 4 ол иһин туохха барытыгар бэйэбитин Таҥара үлэһиттэрин быһыытынан көрдөрөбүт: улуукан тулуурунан бары кутурҕаны, кыһалҕаны, эрэйи-муҥу, 5 кырбааһыны-сынньыыны, хаайыыны, мөрөйдөөһүнү тулуйабыт, сыралаһан үлэлиибит, утуйбаппыт, аһаабаппыт. 6 Таҥара дьиҥ үлэһиттэрэ буоларбытын ыраас сигилибитинэн, билиибитинэн, киэҥ көҕүспүтүнэн, үтүө санаабытынан, Сибэтиэй Тыынынан, истиҥ тапталбытынан, 7 дьиҥ кырдьык тылынан, Таҥара биэрэр күүһүнэн көрдөрөбүт. Уҥа да, хаҥас да илиибитигэр тута сылдьар сэриибит сэбэ биһиэнэ – кырдьыксыт буолуу; 8 ытыктыылларын да, сэнииллэрин да, үөҕэллэрин-холуннаралларын, хайгыылларын да – барытын тулуйарга бэлэммит. Биһигини сымыйаччылар курдук көрөллөр даҕаны – биһиги кырдьыгы эрэ этэбит. 9 Биллибэппит эрээри, биһигини көрөн билэллэр; өлбүттэринэн ааҕаллар эрээри, көрөргүт курдук, кэм да тыыннаахпыт; накаастыыллар эрээри, өлөн-сүтэн биэрбэппит; 10 хомотоллор эрээри, өрүү үөрэ-көтө сылдьабыт; дьадаҥыбыт эрээри, үгүстэри байытабыт; туохпут да суох эрээри, барытын бас билэбит.
11 Коринфтааҕы доҕотторбуот, биһиги элэ-была тылбытын эһиэхэ эттибит, сүрэхпитин эһиэхэ тэлэччи астыбыт. 12 Биһиги дууһабытын эһигиттэн хатаммаппыт эбээт, эһиги биһигиттэн хам хатанаҕыт. 13 Оҕолорбор этэр кэриэтэ эһиэхэ этэбин – тэҥ иэйиинэн биһиэхэ иэйиҥ дуу!
Итэҕэйбэт дьоннуун биир бурҕалдьыны кэтимэҥ
14 Итэҕэйбэт дьону кытары биир бурҕалдьыны кэтимэҥ. Хайаан көнө быһыы уонна суута-сокуона суох быһыыланыы бииргэ көлүллүөхтэрэй? Сырдык уонна хараҥа туох кыттыгастаахтарый?
15 Христос Велиардыын
[420] хайаан сөбүлэһиэхтэрэй? Итэҕэйээччи итэҕэйбэттиин туох кыттыгастаах буолуой?
16 Хайаан Таҥара дьиэтигэр эмэгэттэр туруохтарай? «Кинилэр ортолоругар олохсуйаммын, сэргэстэһэ сылдьаммын, үҥэр Таҥаралара буолуом, кинилэр эмиэ Мин норуотум буолуохтара» диэбитин курдук, эһиги
[421] Тыыннаах Таҥара Дьиэтэ буолаҕыт.
17 Ол иһин «„Кинилэртэн тахсан туспа барыҥ, – диир Айыы Тойон. – Уонна аны кирдээҕи таарыйымаҥ, оччоҕуна Мин эһигини ылыныам,
18 эһиэхэ Аҕаҕыт буолуом, Миэхэ эһиги уолаттарым-кыргыттарым буолуоххут“, – диир Барытын Тутан Олорооччу, Айыы Тойон».
7
1 Онон, таптыыр бырааттарым, биһиги, маннык эрэннэриини истибит дьон, эппитин-сииммитин, дууһабытын киртитэр бары куһаҕантан ыраастанан, Таҥараттан толлон тураммыт, сибэтиэй олохтонуоҕуҥ.
Павел үөрүүтэ
2 Доҕотторуом, биһигиттэн сүрэххитин хатанымаҥ. Биһиги кимиэхэ да куһаҕаны оҥорботохпут, кими да куорҕаллаабатахпыт, кимтэн да барыһыра-туһана сатаабатахпыт. 3 Маны эһигини сэмэлээн этэр буолбатахпын; урут эппитим курдук, этэбин: эһиги өрүү биһиги сүрэхпитигэр бааргыт, онон өлбүппүт да, тыыннаахпыт да иһин, биһиги өрүү бииргэбит. 4 Мин эһиэхэ эрэлим күүстээх, эһигини хайгыырым да бэрт элбэх; санаам толору уоскуйан сылдьабын, төһөлөөх да эрэйгэ-кыһалҕаҕа сырыттарбыт, үөрүүм өлгөм.
5 Македонияҕа кэлэн да баран биһиги сынньанар диэни букатын билбэтэхпит, бары өттүттэн ыктарбыппыт: таспытыгар – утарылаһыы, испитигэр – дьиксинии. 6 Ол эрээри сүөм түспүтү, харыс хаалбыты уоскутар Таҥара Тити аҕалан санаабытын көтөхпүтэ. 7 Биһиги Тит кэлбититтэн эрэ буолбатах, эһиги кинини уоскуппуккутуттан эмиэ санаабыт көтөҕүллүбүтэ; хайдах эһиги миигин күүскэ суохтуургутун, курутуйаргытын, хайдах миигин көмүскүүргэ туруммуккутун кэпсээбитигэр үөрүүм өссө ордук үрдээбитэ.
8 Онон эһигини сурукпунан харааһыннарбыт да эбит буоллахпына, аны кэмсиммэппин. Бастаан утаа кэмсинэ санаабытым гынан баран, суругум эһигини быстах кэмҥэ эрэ санаарҕаппыт эбит. 9 Билигин эһиги хараастыбыккытыттан буолбакка, итинник хараастан, аньыыгытын билинэн көннөрүммүккүтүттэн үөрэбин: эһиги Таҥара туһугар санаарҕаабыккыт, ол аата биһиги эһиэхэ туох да хоромньуну оҥорботох эбиппит. 10 Таҥара туһугар санааҕа ылларыы мэлдьи аньыыны билиниини үөскэтэн, быыһабылга сирдиир, оттон бу дойду санаарҕабыла өлөр өлүүнү үөскэтэр. 11 Таҥара туһуттан санаарҕааҥҥыт, көрбөккүт дуо, төһөлөөх кыһалынныгыт-мүһэлиннигит! Төһөлөөх бырастыы гыннаран элэ-была тылгытын эттигит, буруйдаах киһиэхэ кыһыйдыгыт-абардыгыт! Төһөлөөх куттанныгыт, төһөлөөх миигин көрсүөххүтүн баҕардыгыт, айманныгыт, буруйдааҕы накаастыаххытын төһөлөөх күүскэ баҕардыгыт! Инньэ гынан, эһиги бу дьыалаҕа ырааскытын көрдөрдүгүт. 12 Онон, мин эһиэхэ ол суругу суруйарбар, буруйу оҥорбут да, атаҕастаммыт да киһи туһуттан буолбатах, Таҥара иннигэр биһиэхэ хайдах курдук бэриниилээххитин бэйэҕит дьэҥкэтик өйдүүргүт туһугар суруйбутум. 13 Ол иһин, уоскуйбуккутун истэн, биһиги эмиэ уоскуйдубут.
Туохтааҕар да эһиги Тити үөрдүбүккүтүттэн, бука бары кинини уоскуппуккутуттан көнньүөрдүбүт. 14 Онон мин, киниэхэ эһиги тускутунан дэлэй соҕустук киэн тутта кэпсэммит киһи, кыбыстыыга киирбэтим; эһиэхэ эмиэ дьиҥ кырдьыгы эрэ этэрбит курдук, Титкэ эһигини хайҕаабыппыт барыта кыларыйар кырдьык буолан таҕыста. 15 Эһиги бука бары хайдах курдук истигэҥҥитин, хайдах кинини ис-искититтэн долгуйа-үөрэ көрсүбүккүтүн санаан кэллэҕинэ, кини сүрэҕэ эһиэхэ өссө күүскэ иэйэр. 16 Онон туохха барытыгар эһиэхэ толору эрэниэхпин сөп диэн, мин үөрэбин эрэ.
8
Дьэллэм буолуу туһунан
1 Бырааттарбыт, Македониятааҕы церковтарга Таҥара хайдах курдук өлгөм илгэлээх үтүөнү бэлэх биэрбитин билиэххитин баҕарабыт.
2 Эрэйи эҥээрдэринэн тэлэн тургутуу үөһүгэр да сырытталлар, үөрүүлэрэ үрдүк; быстар дьадаҥытык да олордоллор, кэмэ суох дьэллэмник бэрсэллэр.
3-4 Кинилэр, сибэтиэйдэргэ көмө оҥорор үтүө дьыалаҕа кыахтара баарынан (өссө кыахтарын таһынан диэн мин туоһулуубун) кыттаары баҕатыйан биһигиттэн ылыннарыылаахтык көрдөспүттэрэ.
5 Биһиги күүтэ санаабыппытын куоһаран, бэл бэйэлэрин да, бастатан туран, Айыы Тойоҥҥо, ол кэнниттэн, Таҥара көҥүлүн хоту, биһиэхэ биэрбиттэрэ.
6 Ол иһин биһиги Тити, бу үтүө дьыаланы эһиэхэ хайдах саҕалаабытай да, ол курдук, тиһэҕэр тиэрдэригэр көрдөспүппүт.
7 Эһиэхэ туоххут барыта: итэҕэлгит, уус тылгыт-өскүт, билиигит, бары кыһамньыгыт, биһиэхэ тапталгыт
[422] – кэмэ суох дэлэйин курдук – бу да үтүө дьыалаҕа эмиэ дэлэй буолуҥ.
8 Мин маны дьаһайан буолбатах, атыттар кыһамньыларын кэпсээн эһиги тапталгыт төһө истиҥин тургутан көрөбүн.
9 Айыы Тойоммут Иисус Христос үтүө санаалааҕын бэйэҕит билэҕит: Кини баай эрээри, дьадаҥытынан эһигини байытаары, эһиги тускутугар дьадайбыта.
10 Мин эһиэхэ сүбэм маннык: эһиги өссө былырыыҥҥыттан саҕалаабыт дьыалаҕытын тиһэҕэр тиэрдэргит ордук буолуо. Бу дьыаланы эһиги бастакынан саҕалаабыт эрэ буолбатаххыт, өссө онуоха аан бастакынан баҕатыйбыккыт. 11 Дьэ онон хайдах быһаарыммыккытый да, ол курдук бэлэмнээхтик ылсан, төһө кыаххыт баарынан тиһэҕэр тиэрдиҥ. 12 Бэрсэргэ чахчы бэлэм буоллаххытына, Таҥара эһиги бэлэххитин, эһиэхэ туох суоҕун буолбакка, туох баарын көрөн, ылыныа. 13 Онтукаҕыт атыттарга чэпчэтии, оттон эһиэхэ ыар сүгэһэр буолуохтаах диэн эппэппин – барыгытыгар биир тэҥ буолуохтаах. 14 Билигин эһиги бэйэҕититтэн ордору бэрсибиккит кинилэргэ тиийбэти ситэрэн-толорон биэриэхтээх, оттон кэлин кинилэр бэйэлэрин ордуктарыттан бэрсэннэр, эһиэнин ситэрэн биэриэхтэрэ. Оччоҕо барыгытыгар тэҥ буолуо. 15 Суруйууларга этиллибитин курдук, «ким элбэҕи хомуйбут, ордуктамматаҕа, ким аҕыйаҕы хомуйбут – тутайбатаҕа».
Тит Коринфка барар
16 Эһиги тускутугар эмиэ ситинник кыһамньыны Тит сүрэҕэр иҥэрбит Таҥараҕа махтал буоллун. 17 Тит, миигин көрдөстө эрэ диэн буолбатах, көмөлөһөргө бэйэтэ дьулуурдаах буолан, көҥүл өттүнэн эһиэхэ барар. 18 Өссө кинини кытта Евангелиены иһитиннэрэн бары церковтар биһирэбиллэрин ылбыт бырааппытын ыытабыт. 19 Бу Айыы Тойону албан аатырдар, биһиги үтүө кыһамньыбытын туоһулуур амарах дьыалабытыгар көмөлөөх аргыс буолаарай диэн, церковтар кинини анаан-минээн талан ыыппыттара. 20 Итиччэ элбэх үбү эрэнэн туттарбыттарын дьаһайа сылдьаммыт, кимтэн да сирэй-харах анньыллыбат туһугар кыһаллабыт. 21 Биһиги Айыы Тойон эрэ иннигэр буолбатах, дьон иннигэр эмиэ көнө суоллаах-иистээх буоларга дьулуһабыт. 22 Кинилэри кытта өссө биир бырааппытын, кыһамньылааҕын араас дьыалаҕа элбэхтик тургутан билбит киһибитин, ыытабыт. Кини эһиэхэ эрэнэрэ бэрт буолан, билигин хаһааҥҥытааҕар да ордук кыһаллар. 23 Оттон Тит туһунан этэр буоллахха, кини – мин табаарыһым, эһиги тускутугар бииргэ үлэлиир киһим; бырааттарбыт буоллахтарына – церковтар ыыппыт илдьиттэрэ, Христоһу албан аатырдар дьон. 24 Онон кинилэри таптыыргытын бары церковтарга итэҕэтиилээхтик көрдөрүҥ. Оччоҕо эһигини хайгыырбыт кырдьыктааҕын бары билиэхтэрэ.
9
Иерусалимҥа ыытыллар көмө туһунан өссө биирдэ
1 Онон сибэтиэйдэргэ көмө ыытар туһунан мин эһиэхэ суруйарым наадата да суох.
2 Көмөлөһөргө эһиги өрүү бэлэмҥитин билэбин; Македония дьонугар эһиги тускутунан «Ахайя өссө былырыыҥҥыттан бэлэм» диэн хайҕанан кэпсэнэбин; онон эһиги көмөлөһөргө күүстээх баҕаҕыт үгүс дьону көҕүлээтэ.
3 Ол эрээри бу түбэлтэҕэ мин, эһигинэн бостуой киэн туттан хайҕаммыт буолумаары, били эппитим курдук, бэлэм буоларгыт туһугар, бу бырааттарбытын ыытабын.
4 Миигин кытары Македония дьоно кэлсэн эһиги бэлэмэ суоххутун көрдөхтөрүнэ, биһиги, итиччэ эрэмньилээхтик хайҕаммыт
[423] дьон, кыбыстыыга киириэхпит (эһиги бэйэҕит тускутунан этэ да барбаппын).
5 Ол иһин, эрэннэрбит бэлэххит бэлэм буоларын туһугар, баран эрдэттэн бэлэмнии туруҥ диэн бырааттарбытыттан көрдөһөргө быһаарынным. Оччоҕо эһиги көмөҕүт күһэлэҥ тутан ылыы курдук буолбакка, баҕа өттүнэн бэриллибит алгыстаах бэлэх буолуоҕа.
6 Маныаха этиэм этэ: ким сиэмэтин кэмчилээн ыспыт, ол үүнүүтэ кэмчи буолуо, ким өлгөмнүк ыспыт, ол үүнүүтэ өлгөм буолуо. 7 Хас биирдии киһи сүөм түһэ-түһэ эбэтэр күһэлэҥинэн буолбакка, ис сүрэҕиттэн баҕаран бэристин; үтүө баҕатынан бэрсэр киһини Таҥара таптыыр. 8 Оттон Таҥара эһигини мэлдьи бары өттүнэн дэлэгэйдик олороргут, үтүөнү оҥорорго дьэллэм буоларгыт туһугар, хайа баҕарар илгэлээх үтүөнэн байытар күүстээх. 9 Суруйууларга этиллибитин курдук: «Дьадаҥыларга дэлэйдик түҥэттэ, кини үтүөтэ үйэттэн үйэҕэ умнуллуо суоҕа».
10 Ыһыҥ диэн сиэмэ, аһааҥ диэн килиэп биэрэр Таҥара, эһиги ыспыт сиэмэҕитин өлгөмнүк үүннэрэн, оҥорор үтүөҕүт үүнүүтүн үксэтиэҕэ; 11 оччоҕо эһиги туохха барытыгар дьэллэм буолар туһугар, барытынан байыаххыт, оччоҕо эһиги биһигинэн ыытар бэлэххит иһин бэрт үгүстэр Таҥараҕа махтаныахтара. 12 Бу туһалаах дьыала Иерусалим сибэтиэйдэрин кыһалҕаларын толуйар эрэ буолуо суоҕа, өссө элбэх киһи сүрэҕэр Таҥараҕа өлгөм махталы үөскэтиэҕэ. 13 Оччоҕо кинилэр бу туһаҕытын көрөн, эһиги аһаҕастык билинэр Христос туһунан Евангелиеҕытыгар бэриниилээххитин, кинилэри уонна атын да итэҕэйээччилэри кытта дьэллэмник үллэстэргитин итэҕэйэн, Таҥараны айхаллыахтара, 14 Таҥара илгэлээх үтүөтэ эһиэхэ кэмэ суох элбэхтик тиксибититтэн иэйэн туран, эһиги тускутугар Таҥараҕа үҥүөхтэрэ. 15 Бу киһи тылынан сатаан эппэт бэлэҕин иһин Таҥараҕа махтал!
10
Павел толорор сулууспатын көмүскүүр
1 Мин, Павел, эһиги «аттыбытыгар сылдьан сэмэй, оттон ыраатта да биһигини утаран хорсунугар түһэр» диир киһигит, Христос көнө-көрсүө майгытын, үтүө санаатын туһугар, бу эһиэхэ туһаайан этэбин. 2 Сорох-сорохтор биһигини бу аньыылаах дойду дьонунуу быһыыланар курдук сыаналыыллар. Онон, тиийдэрбин эрэ, хорсуммун кинилэргэ сорунуулаахтык көрдөрүөм диэн санаммыппын толорумаары эһигиттэн көрдөһөбүн: бука диэн миигин оннукка тиэрдимэҥ. 3 Төһө да бу дойдуга олорбуппут иһин, биһиги бу дойду сэриилэһэриттэн атыннык сэриилэһэбит. 4 Биһиги сэриилэһэр сэппит киһи сэриитин сэбилэниитэ буолбатах, биһиэнэ – ньыгыл бөҕөргөтүүлэри урусхаллыыр кыахтаах Таҥара күүстээх сэбилэниитэ. Бу сэрии сэбинэн биһиги оҕуруктаах өй-санаа тэриниитин, 5 Таҥараны билиини утары турунар бары улуутумсуйууну сууһарабыт, ханнык баҕарар санааны билиэҥҥэ ылан, Христоска бас бэриннэрэбит; 6 итиэннэ, эһиги Христоска эҥкилэ суох истигэн буолбуккут кэннэ, хайа баҕарар истигэнэ суох быһыыны накаастыырга бэлэммит.
7 Таһыттан көрөн эһиги киһини дьүүллүүгүт дуо? Ким бэйэтин Христос киһитэбин диэн бигэ эрэллээх, ол бэйэтинэн көрөн тойонноотун, кини Христос киэнэ буоллаҕына, биһиги эмиэ Христос дьонобут. 8 Өскөтө мин Айыы Тойон биһиэхэ эһигини үрэйэргэ буолбакка, бөҕөргөтөргө биэрбит былааһынан баһа соҕус хайҕанар да буоллахпына, кыбыстыбаппын. 9 Мин эһигини сурукпунан куттуур курдук көстүөхпүн баҕарбаппын. 10 Ким эрэ миигин «суругар күүстээх, кытаанах курдук буолан баран, сирэй көрүстэххэ мөлтөх, тыла-өһө да ыйааһына суох» диир; 11 итинник этээччи өйдүөх тустаах: ыраахтан суруйар сурукпутугар хайдахпытый да, бэйэҕитигэр тиийэн кэллэхпитинэ, онтон туох да атыммыт суох буолуо.
12 Биһиги бэйэлэрин биллэрэ-көрдөрө сатыыр дьоҥҥо холоно да, тэҥнэһэ да соруммаппыт: кинилэр бэйэлэрин кээмэйдэринэн кэмнэнэн, бэйэ-бэйэлэрин кытта куоталаһа сатаан, толкуйа суох быһыыланаллар. 13 Оттон биһиги кэмэ суох хайҕана барбакка, эһиэхэ эмиэ тиийэр туһугар, Таҥара кэмнээн биэрбит кэриҥинэн хайҕаныахпыт. 14 Биһиги аналлаах чэрчибитин кэспэппит, эһиэхэ тиийбэтэхпит эбитэ буоллар, оннук буолуо да этэ. Оттон биһиги Христос туһунан Евангелиены эһиэхэ тиэрдэн турабыт! 15 Биһиги чэрчибитин аһары түһэн, атын дьон үлэтинэн хайҕаммаппыт. Эһиги итэҕэлгит үрдээн-үүнэн истэҕин аайы, бэйэбит чэрчибитин эһиги көмөҕүтүнэн кэмэ суох кэҥэтэн иһиэхпит диэн эрэллээхпит: 16 оччоҕо атын дьон бэйэлэрин чэрчилэрин иһинэн бэлэмнээбиттэринэн хайҕаммакка, Евангелиены өссө ыраата баран иһитиннэриэхпит. 17 Суруйууларга этиллибитин курдук, «ким хайҕанар, ол Айыы Тойон дьайыытынан хайҕаннын». 18 Айыы Тойон бэйэтин бэйэтэ хайҕанааччыны билиммэт, Бэйэтэ хайгыыр киһитин эрэ билинэр.
11
Павел уонна сымыйа апостоллар
1 Оо, мин «өйө суох быһыыбар» арыый тулуурдаахтык сыһыаннаһаргыт эбитэ буоллар! Ол эрээри, эһиги өссө тулуйа сатыыгыт дии. 2 Эһигини Таҥара күнүүтүнэн күнүүлүүбүн эбээт: мин эһигини, ыраас кыыһы курдук, соҕотох Христоһу эрэ кытта илии охсуһуннарбытым. 3 Ол эрээри моҕой Еваны уодаһыннаах албыныгар үктэппитинии, эһиги эмиэ өйгүт-санааҕыт мунан, Христоска истиҥник, ыраастык бас бэринэн сылдьар көнө суолгутуттан туораан хаалыаххыт диэн дьиксинэ саныыбын. 4 Ким эмэ кэлэн эһиэхэ атын, биһиги иһитиннэрбэтэх Иисуспут туһунан кэпсээн бардаҕына, эһиги атын, урут ылымматах тыыҥҥытын ылынаҥҥыт, тута илик атын Евангелиеҕытын тутаҥҥыт, киниэхэ олус тулуурдаахтык сыһыаннаһыах курдуккут. 5 Ол эрээри эһиги ити «үрдүкү апостоллар» диэн ааттыыр дьоҥҥутуттан мин туохпунан да итэҕэс курдук санаммаппын: 6 төһө да кумахтан өтүүнү өрөр уус тыла суоҕум иһин, билии чааһыгар тиийдэххэ атын буолуом. Биһиги бары өттүбүтүнэн хайдахпытын эһиги бэйэҕит бэркэ билэҕит. 7 Мин эһиэхэ Евангелиены, туох да төлөбүр эрэйбэккэ, биллэрэн, эһигини үрдэтэр соруктан бэйэбин намтатынан аньыыга киирбит буоллаҕым дуу? 8 Эһиэхэ туһалыырбар туттаары атын церковтар биэрэр үптэрин ыламмын кинилэри, этэргэ дылы, халыыр этим да диэххэ сөп; эһиэхэ бара сылдьан, төһө да тиийиммэтэрбин, кимиэхэ да сэлээннэммэтэҕим. 9 Туохха наадыйарбын барытын Македонияттан кэлбит бырааттарбыт толору хааччыйбыттара. Мин эһиэхэ хаһан даҕаны адаҕа буолбатаҕым, буолуом да суоҕа дии саныыбын. 10 Христос сүрэхпэр иҥэрбит кырдьыгынан эттэхпинэ, бу киэн туттуубун Ахайя дойдуларын үрдүнэн ким да миигиттэн былдьаан ылыа суоҕа.
11-12 Тоҕо мин инньэ гынабыный? Эһигини таптаабаппыттан буолуо дуо? Суох, таптыырбын Таҥара билэр. Таҥара үлэтин үкчү биһиги курдук оҥороллорунан хайҕанаары сылтах көрдөөччүлэргэ оннук сылтаҕы мин биэриэм суоҕа. Инникитин да бу суолбун тутуһан иһиэҕим. 13 Ити сымыйа апостоллар, албын үлэһиттэр Христос Апостоллара буолан кубулуналлар. 14 Онно киһи дьиктиргиэҕэ туох баарый? Сатана бэйэтэ сырдык Аанньала буолан дьүһүн кубулунар буоллаҕына, 15 үлэһиттэрэ эмиэ кырдьык үлэһитэ буолан кубулуналлара дьикти буолбатах. Бүтэр уһугар кинилэр тугу оҥорбуттарынан дьүүллэниэхтэрэ.
Апостол сулууспатыгар көрсөр ыарахаттар
16 Өссө төгүл эһиэхэ этэбин: миигин ким даҕаны өйө суох дии санаабатын, оттон ол кыаллыбат буоллаҕына, чэ, саатар, өйө суох киһи да курдук миигин ылыныҥ, оччоҕо, баҕар, бэйэбин кыратык эмэ хайҕана түһүөм этэ. 17 Бу Айыы Тойонтон ылан этэр буолбатахпын, бэйэбин маннык хайҕанан кырдьык даҕаны өйө-төйө суох тыллаһан эрэбин. 18 Үгүстэр бу дойду дьонун куолутунан хайҕаналларын курдук, мин эмиэ хайҕаныым ээ. 19 Эһиги, итинник өйдөөх дьон, өйө суохтар тугу гыналларын барытын үөрүүнэн тулуйаҕыт. 20 Ким эрэ эһигини хабалаҕа хам ылар, эһиэхэ иитимньи буолар, эһигиттэн былдьаан-талаан туһанар, киэмсийэр, эһигини сирэйгэ таһыйар буоллаҕына тулуйаргыт туох да кэмэ суох. 21 Кыбыстыам иһин, бу чааһыгар биһиги кинилэргэ быдан баһыйтарбыппыт быһыылаах.
Оттон ким эмэ тугунан эрэ хайҕаныан баҕарар буоллаҕына, оччоҕо мин (өйө суох киһилии тыллаһан эрэбин) эмиэ хайҕанан көрүөм!
22 Кинилэр еврейдэр дуо? Мин эмиэ еврейбин. Кинилэр израильтяннар дуо? Мин эмиэ Израиль киһитинэбин. Кинилэр Авраам удьуордара дуо? Мин эмиэ Авраам удьуорунабын.
23 Кинилэр Христос үлэһиттэрэ дуо? Өйө суохпар этэбин: мин кинилэрдээҕэр быдан улахаммын. Кинилэрдээҕэр ордук элбэхтик үлэлээбитим, аата-ахсаана суох кырбаммытым, ордук элбэхтик хаайыллыбытым, үгүстүк өлө сыспытым.
24 Иудейдартан биэс төгүл отут тоҕустуу таһыыры
[424] ылбытым;
25 римляннар үс төгүл маһынан кырбаабыттара, биирдэ тааһынан илдьи тамнаабыттара; үс төгүл хараабылым тимирбитэ, олортон биирдэстэригэр түүннээх күн устата аһаҕас муораҕа булкуллубутум.
26 Элбэхтик айанныырым, ол тухары куттал суоһуура: өрүстэргэ суоһуура, түөкүттэртэн, хаан-уруу норуоппуттан, атын омуктартан суоһуура, куораттарга, иччитэх сирдэргэ, муораҕа суоһуура, сымыйа бырааттартан суоһуура.
27 Илистэ үлэлиирим, утуйар уубун өрүү да хамматым, аччыктыырым, утатарым, аас-туор олохтооҕум, тоҥорум-хатарым, сыгынньах сылдьарым.
28 Итини таһынан күннэтэ миэхэ дьон тоҕуоруһар, бары церковь туһугар кыһаллабын-мүһэллэбин.
29 Ким эмэ мөлтөөтөҕүнэ-ахсаатаҕына, мин тэбис тэҥҥэ бэйэм кытта мөлтөөбөтөҕүм-ахсаабатаҕым баарай? Ким эмэ аньыыга киирдэҕинэ, мин ууга-уокка түспэтэҕим баарай?
30 Хайҕанар да буоллахпына, мөлтөхпүнэн хайҕаныам. 31 Айыы Тойоммут Иисус Христос үйэлэр тухары алгыстаах Аҕата – Таҥара – мин сымыйалаабаппын билэр. 32 Дамаска сырыттахпына, Арета ыраахтааҕы анаабыт уобалас баһылыга тутан ылаары куорат аанын манаппытыгар, миигин тымтайга уганнар куорат истиэнэтин түннүгүнэн түһэрбиттэрэ. Баһылык илиититтэн оннук быыһанан турабын.
12
Павел ырайы көрүүтэ
1 Туһата суоҕун биллэрбин да, бэйэбин бэйэм хайҕанарбар тиийэбин. Аны Айыы Тойон тугу көрдөрбүтүн, тугу арыйан биэрбитин кэпсииргэ көһүүм. 2 Биир билэр киһим, Христос киһитэ, уон түөрт сыл анараа өттүгэр – эттэри-сииннэри эбитэ дуу, дууһата эрэ эбитэ дуу, чуолкайын бу диэн билбэтим, Таҥара билэр, – үһүс халлааҥҥа ылылла сылдьыбыт. 3 Итиэннэ, мин билэрбинэн, ол киһи – эттэри-сииннэри эбитэ дуу, дууһата эрэ эбитэ дуу, ону билбэтим, Таҥара билэр, – 4 ырайга ылыллан, киһи киһиэхэ сатаан кэпсээбэт этиэхтэн эриэккэс тыллары истибит. 5 Оннук киһинэн хайҕаныахпын сөп, оттон бэйэбинэн хайҕаммаппын, арай мөлтөхпүнэн хайҕаныам. 6 Ити эрээри хайҕаныахпын баҕарбытым да иһин син биир өйө суохтук тыллаһыам суоҕа дии саныыбын, тоҕо диэтэххэ, эһиэхэ дьиҥ кырдьыгы эрэ этэбин; ол гынан баран, ким эмэ бэйэтэ көрбүтүттэн эбэтэр бэйэбиттэн истибититтэн миигин үрдүктүк санаабатын туһугар, хайҕанартан туттунуум. 7 Итинник уһулуччулаах суоллары көрөн үрдүктүк санамматым туһугар, Таҥара мин эппэр сытыы хатыыны анньыбыт, ол хатыы, сатана аанньала, олус үрдүктүк санамматым туһугар миигин дьөлүтэ кэйиэлии сылдьар. 8 Миигин киниттэн быыһаа диэн, мин Айыы Тойонтон үс төгүллээн көрдөспүтүм. 9 Онуоха Айыы Тойон: «Эйиэхэ Мин илгэлээх үтүөм тиксибитэ да сөп, Мин күүһүм мөлтөххө ордук күүскэ дьайар», – диэбитэ. Дьэ ол иһин мин Христос күүһэ миэхэ күүскэ дьайарын туһугар, мөлтөхпүнэн хайҕанарбын быдан ордоруом. 10 Ол иһин мөлтөөтөхпүнэ, атаҕастаннахпына, кыһалҕаҕа кыһарыйтардахпына, сойуолаттахпына, Христос туһуттан ыгыыга-түүрүүгэ түбэстэхпинэ үөрэбин эрэ. Мөлтөөбүт эрэ кэммэр мин күүстээхпин.
Павел Коринф церковын туһугар дьиксинэр
11 Бэйэбин хайҕанаммын, кырдьык, өйбүттэн тахсаары гынным: эһиги миигин хайҕанарга күһэйдигит. Эһиги хайҕыаххытын сөп этэ миигин: мин ким да буолбатах эрээри, эһиги «үрдүкү апостоллар» диэн ааттыыр дьоҥҥутуттан туохпунан да итэҕэһим суох. 12 Дьиҥ Апостол буоларбын Таҥара эһиэхэ араас бэлиэлэринэн көрдөрбүтэ. Мин тулуурбун билбэт буоллаххытый! Онуоха эбии араас дьиктилэр, сөҕүмэр бэлиэлэр, күүстээх дьайыылар. 13 Оччоҕо, атын церковтарга холоотоххо, мин эһигини тугунан көйгөтүппүттээхпиний? Арай эһиэхэ сүгэһэр буолбакка сылдьарбынан дуо? Оннук буруйбун бука диэн бырастыы гыныҥ.
14 Бу үһүстээн эһиэхэ бараары сылдьабын. Тиийдэхпинэ, эһиэнин көҕүрэтиэм суоҕа: мин эһиэнигэр буолбатах, эһиэхэ бэйэҕитигэр наадыйабын. Оҕолор төрөппүттэригэр баай муспаттар, төрөппүттэр оҕолоругар баай мунньаллар. 15 Мин эһиги тускутугар туох баардаахпын-суохтаахпын барытын, – ону эрэ буолуо дуо, бэйэбин кытта барыырга бэлэммин. Мин эһигини бу курдук улаханнык таптыыр буоллахпына, эһиги миэхэ тапталгыт тоҕо маннык кэмчиний? 16 Чэ сөп, мин эһиэхэ сүгэһэр да буолбатарбын, эһиги этэргит курдук, киитэрэйдээн, албыннаан эһигини илиибэр ылбытым дуу? 17 Биитэр эһиэхэ ыыппыт биир эмэ киһибинэн эһигиттэн тугу эмэни көрдөтөн туһаммыттааҕым эбитэ дуу? 18 Тити көрдөһөн эһиэхэ биир бырааппытын кытта ыыта сылдьыбытым: Тит эһигиттэн тугу эмэ бэйэтигэр туһаммыттааҕа дуо? Кини биһикки биир санаанан сулууспалыыр биир ыллыктаах дьон буолбатах этибит дуо? 19 Баҕар, эһиги биһигини көмүскэнэ сатыыллар дии саныыргыт буолуо. Биһиги Христостуун биир буолан Таҥара иннигэр этэбит: таптыыр бырааттарбыт, биһиги тугу гынарбыт барыта эһигини бөҕөргөтөр эрэ сыаллаах. 20 Мин бииртэн дьиксинэ саныыбын: арай биһиги эһиэхэ тиийэн кэлбиппит, хайабыт да – эһиги да, мин да – хардарыта эрэммиппититтэн чыҥха атын буолан хаалыыбыт. Арай эһиги ортоҕутугар иирсээни, күнүүнү, киҥи-наары, ордук санаһыыны, баһааҕырдыһыыны, хобу-сиби, бэрдимсийиини, үрэй-сарай барыыны булан ылыым; 21 арай эһиэхэ тиийэн кэллэхпинэ, Таҥарам миигин эһигиттэн сылтаан эмиэ сүөм түһэрдин, харыс хааллардын? Оччоҕо урукку аньыыларын – кирдээхтик, содурдук, сиэрэ суох нэгэйдик быһыыланалларын билинэн кэмсиммэтэх үгүс дьону аһыйан хараҕым уутунан суунарга күһэллиэм.
13
Түмүк сэрэтии
1 Үһүстээн эһиэхэ баран эрэбин. Суруйууларга этиллэр: «Хайа да дьыала икки дуу, үс дуу киһи туоһулаатаҕына эрэ, көрүллэр». 2 Эһиэхэ иккиһин кэлэ сылдьан сэрэппитим курдук, билигин ыраах да сылдьан суруйабын: урут аньыыга киирбиттэри итиэннэ атыттары даҕаны хаттаан кэллэхпинэ харыстыам суоҕа. 3 Эһиги миигин чахчы Христос саҥардар дуу, суох дуу диэн билиэххитин баҕараҕыт. Кини эһиги тускутугар мөлтөөн-ахсаан биэрбэтэҕэ, Кини эһиэхэ күүстээх дьайыытын көрдөрөр. 4 Төһө да күүһэ-күдэҕэ эстэн кириэскэ тиирилиннэр, Кини Таҥара күүһүнэн тиллибитэ. Биһиги эмиэ, төһө даҕаны Кинилиин бииргэ мөлтөөтөрбүт, Таҥара күүһүнэн Кинини кытта бииргэ эһиги тускутугар олоруохпут. 5 Бэйэҕитин тургутан көрүнүҥ: чөл итэҕэллээххит дуо? Бэйэҕитин чинчийэн көрүҥ. Биитэр бэйэҕитин – Иисус Христос эһиэхэ баарын – билбэккит дуу? Тургутууну тулуйбатах буоллаххытына эрэ билиэххит суоҕа. 6 Оттон биһиги тулуйбуппутун билиэххит диэн эрэнэбин. 7 Эһиги ханнык да аньыыны оҥорбоккут туһугар биһиги үҥэбит. Тургутууну тулуйбут дьон курдук көстөөрү буолбатах, эһигини үтүөнү оҥордуннар диэн. 8 Биһиги кырдьыгы утары күүһэ суохпут, кырдьык иһин эрэ күүстээхпит. 9 Бэйэбит мөлтөөтөхпүтүнэ, эһиги күүһүрдэххитинэ, биһиги онтон үөрэбит эрэ, биһиги үҥэр үҥүүбүт – эһиги ситэргит-хоторгут туһугар. 10 Тиийдэхпинэ, Айыы Тойон миэхэ, үрэйэргэ буолбакка, бөҕөргөтөргө биэрбит былааһынан эһигини кытаанахтык дьарыйымаары, өссө да ыраах сылдьан бу курдук суруйдум.
Түмүк эҕэрдэлэр
11 Ол эрэн, бырааттарым, үөрүҥ-көтүҥ, ситэн-хотон үүнэн иһиҥ, бэйэ-бэйэҕитин бөҕөргөтүһүҥ, биир санааланыҥ, эйэлээх буолуҥ, оччоҕо таптал, эйэ-ил Таҥарата эһигини кытта бииргэ буолуо.
12 Бэйэ-бэйэҕитин сибэтиэй уураһыынан эҕэрдэлээҥ. Сибэтиэйдэр бары эһиэхэ эҕэрдэлэрин ыыталлар.
13 Эһигинниин бука барыгытыныын Иисус Христос Айыы Тойоммут илгэлээх үтүөтэ, Аҕа Таҥара таптала эҥээрдэһиэхтин, Сибэтиэй Тыын эһигинниин бодоруһуохтун. Аминь
[425].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ГАЛАТИЯ ХРИСТИАННАРЫГАР ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Галатия
[426] церковтарыгар – дьон быһаарыытынан да, киһи көҥүлүнэн да буолбакка, Иисус Христос уонна Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбит Аҕа Таҥара көҥүллэринэн Апостол буолбут Павелтан уонна манна миигин кытта баар бырааттаргытыттан барыларыттан.
3-4 Аҕа Таҥараттан уонна биһигини бу хара дьайдаах үйэттэн өрүһүйэн, аньыыбытыттан босхолоору, Бэйэтин толук биэрэн Аҕа Таҥарабыт көҥүлүн толорбут Иисус Христос Айыы Тойоммутуттан
[427] эһиэхэ бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
5 Киниэхэ үйэттэн үйэҕэ албан аат! Аминь.
Атын Евангелие суох
6 Эһигини Христос илгэлээх үтүөтүнэн ыҥырбыт Таҥараттан
[428] итинник чэпчэкитик атын илдьит тылга көһө охсубуккутун сөҕөбүн эрэ.
7 Атын Евангелие диэн суох эбээт, арай Христос Евангелиетын токурутуохтарын баҕаран эһигини аймааччылар бааллар.
8 Ол эрээри ким да буоллун, – биһиги бэйэбитинэн эһиэхэ кэлэн дуу, Халлаантан Аанньал көстөн дуу, урут үөрэппиппититтэн атыны үөрэтэн киирэн бардаҕына, киниэхэ анафема буоллун!
9 Урут эппиппитин билигин эмиэ хатылаан этэбин: эһиги ылыммыккытыттан атыны үөрэтээчччигэ – анафема.
10 Туох дии саныыгытый, мин билигин дьон биһирэбилигэр дьулуһа сатыырым буолуо дуо, Таҥара биһирэбилигэр дуу? Дьоҥҥо бэрт буола сатыырым буолуо дуо? Билиҥҥэ диэри дьон санаатын таба сатыырым эбитэ буоллар, Христос кулута буолуом суоҕа этэ.
Апостол буолбутун туһунан
11 Бырааттарым, эһиги билиэххитин баҕарабын: мин эһиэхэ иһитиннэрбит Евангелием киһи киэнэ буолбатах, 12 мин киһиттэн ылбатаҕым, киһиттэн үөрэммэтэҕим – Иисус Христос миэхэ бу Евангелиены Бэйэтинэн арыйан биэрбитэ.
13 Мин урут иудей быһыытынан хайдах олорбутум, Таҥара Церковын хайдах кырыктаахтык сойуолаабытым, үрэйбитим туһунан эһиги истибиккит. 14 Оччолорго мин өбүгэлэрбит үгэстэрин туохтааҕар да дьулуһан туран тутуһарым, иудей быһыытынан бэйэм аҕам ууһугар биир саастыылаахтарбыттан үгүстэриттэн чорбойорум.
15 Дьэ онтон миигин ийэм иһигэр сылдьыахпыттан талан ылбыт, амарах санаатыттан ыҥырбыт Таҥара Бэйэтин үтүө көҥүлүнэн 16 атын норуоттарга Евангелиены иһитиннэрээри, миэхэ Уолун көрдөрбүтүгэр, ол саҕана кими да кытта сүбэлэһэ барбатаҕым, 17 мин иннибинээҕи Апостолларга Иерусалимҥа аттамматаҕым, ол оннугар Аравияҕа барбытым, онтон эмиэ Дамаска төннүбүтүм. 18 Үс сыл буолан баран Кифаны көрсө Иерусалимҥа тиийэ сылдьыбытым, онно киниэхэ уон биэс күн буолбутум. 19 Айыы Тойон быраата Иаковтан ураты атын Апостоллары кими да көрбөтөҕүм. 20 Бу эһиэхэ суруйарым – барыта кыларыйар кырдьык, Таҥара миэхэ туоһу буолуо.
21 Онтон Сириянан, Киликиянан сылдьыбытым. 22 Христианнар Иудеятааҕы церковтара миигин сирэй билэ иликтэрэ, 23 арай хаһан эрэ кинилэри сойуолаһааччы киһи билигин урут имири эһэ сатаабыт итэҕэлин тарҕатар сураҕын истэллэрэ эрэ. 24 Онон мин туспуттан Таҥараны айхаллыыллара.
2
Атын Апостоллар Павелы билиниилэрэ
1 Онтон уон түөрт сыл буолан баран Варнаваны кытта Иерусалимҥа хат тиийэ сылдьыбытым, Тити эмиэ илдьибитим. 2 Онно мин Таҥара ыйыытынан барбытым. Күрэххэ халтайга сүүрбүт биитэр сүүрэр буолумаары, церковь тутаах дьонун сирэй көрсөн, атын норуоттарга иһитиннэрэр Евангелиебын быһааран биэрбитим. 3 Кинилэр бэл миигин кытта сылдьар Тити, грек киһитин, быһыллыы сиэрин-туомун толорорго күһэйэ сатаабатахтара. 4 Оттон сымыйа бырааттар тустарынан этэр буоллахха (кинилэр Христос Иисус биһиэхэ биэрбит көҥүлүн уоран көрөн, кулут олоҕор төнүннэрээри, биһиги кэккэбитигэр сирэйдэрин саптан киирбиттэр), 5 эһиги Евангелие кырдьыгын ыһыктыбаккыт туһугар, биһиги кинилэргэ биир да мүнүүтэҕэ иннибитин биэрбэтэхпит. 6 Биллэр-көстөр дьон урут ким-туох буола сылдьыбыттарыгар мин суолта биэрбэппин, Таҥара киһини киминэн-тугунан көрөн араарбат. Бас-көс дьон эмиэ миигиттэн атын тугу да ирдээбэтэхтэрэ; ирдиэхтээҕэр 7 иудейдарга Евангелиены иһитиннэрэр сорук Петрга сүктэриллибитин курдук, ону атын норуоттарга иһитиннэрэр сорук миэхэ итэҕэйиллибитин көрөн 8 (Петрга иудейдар ортолоругар Апостол сулууспатын толороругар Көмөлөһөөччү мин омуктарга ону толорорбор көмөлөһөрө), 9 миэхэ Апостол буолар алгыстаах быраап бэриллибитин билиммиттэрэ. Онон биллэр-көстөр тутаах дьон – Иаков, Кифа, Иоанн буоланнар – биһиги атын омукка, оттон кинилэр иудейдарга барар бэлиэлэригэр Варнава биһиккигэ доҕордуу илиилэрин ууммуттара. 10 Кинилэр биһигиттэн биири эрэ – дьадаҥылары умнубат буолуҥ диэн – көрдөспүттэрэ, мин ону өрүү кыһаллан туран толорорго дьулуһабын.
Павел Антиохияҕа Петры сэмэлиир
11 Онтон мин Петры, Антиохияҕа кэлэ сылдьан сэмэлэнэргэ төрүөт биэрэрин көрөммүн, аһаҕастык утарбытым. 12 Иаков ыыппыт дьоно кэлэ иликтэринэ, кини омук христианнарын кытта бииргэ аһыыра, оттон Иаков дьоно кэлэллэрин кытта, иудейдартан сэрэнэн, кистэнэр, омуктартан тэйэ туттар буолбута. 13 Атын иудейдар эмиэ кинилиин сирэй көрбөх быһыыламмыттара, ону бэл Варнава батыспыта. 14 Көнө суолтан – Евангелие кырдьыгыттан – туоруулларын көрөн, мин, бары истэн турдахтарына, Кифаҕа: «Эн еврей эрээригин, иудейдартан атыннык, омук дьонун курдук, олорор буоллаххына, омук дьонун тоҕо иудей үгэһин тутуһарга күһэйэҕин?» – диэбитим.
Иудейдар да, омуктар да итэҕэллэринэн быыһаналлар
15 Биһиги «туора омук аньыылаах-харалаах дьоно» буолбатахпыт, иудей буолан төрөөбүппүт. 16 Ол эрээри, киһи Сокуону тутуһан буолбакка, Иисус Христоһу итэҕэйэн эрэ быыһанарын билэн, биһиги эмиэ, Сокуону тутуһан буолбакка, Христоска итэҕэлбитинэн буруйбутуттан-аньыыбытыттан быыһанаары, Христос Иисуһу итэҕэйбиппит. Суруйууларга этиллэрин курдук, «Сокуон ирдэбиллэрин тутуһан биир да киһи быыһаныа суоҕа». 17 Оттон Христос өҥөтүнэн буруйтан быыһанарга дьулуһа сылдьан, биһиги, иудейдар, бэйэбит эмиэ аньыылаах буолан хааллахпытына, оччоҕо ама Христос аньыыга-хараҕа сулууспалааччы буолар үһү дуо? 18 Ким да инньэ диэн сатаммат. Оттон өскөтүн урут үрэйбиппин хат тута сатаатахпына, мин онон Сокуону кэспиппин эрэ көрдөрүөҕүм. 19 Миигин Сокуон өлөрөн, мин аны мантан инньэ Таҥара туһугар олороору, Сокуонтан босхоломмутум. Мин Христоһу кытта бииргэ кириэскэ тиириллибитим, 20 онон аны мин суохпун, арай мин сүрэхпэр Христос баар; оттон бу сирдээҕи олохпун миигин таптаабыт, мин туспар толук буолбут Таҥара Уолугар итэҕэлбинэн олоробун. 21 Таҥара үтүө бэлэҕин мин киэр аспаппын; оттон өскөтүн киһи буруйуттан-аньыытыттан Сокуону тутуһан быыһанар буоллаҕына, ол аата Христос суолтата суохха өлбүт буолан тахсар.
3
1 Оо, толкуйа суох галаттар! Эһиги Евангелиены истэргитигэр Иисус Христос, көрөн турдаххытына, тиириллибит курдук ойууламмыта буолбаат! Оччотугар ким эһигини итинник абылаата? 2 Эһигиттэн биири билиэхпин баҕарабын. Сибэтиэй Тыыны эһиги хайдах ылбыккытый: Сокуон ирдэбиллэрин толороҥҥут дуу, биитэр истибит үөрэххитин итэҕэйэҥҥит дуу? 3 Ама эһиги Таҥара Тыыныттан саҕалаан баран, киһи этэринэн муҥурданан хаалар быстах өйдөөххүт дуо? 4 Ама итиччэ элбэҕи халтайга тулуйбуккут дуо? Хайдах да оннук буолуо суохтаах! 5 Эһиэхэ Тыыны бэлэхтиир, араас дьиктилэри оҥорор Таҥара ону Сокуон ирдэбиллэрин толороргут иһин оҥорор дуу, биитэр Евангелиены истэн итэҕэйбиккит иһин дуу?
6 Авраамы да көрүҥ. «Авраам Таҥараны итэҕэйбитэ, ол иһин Таҥара кинини кырдьыксыт киһинэн билиммитэ». 7 Итэҕэйээччилэр Авраам уолаттара буолалларын эһиги өйдүөхтээххит. 8 Итэҕэллэрин иһин Таҥара атын норуоттары быыһыахтааҕын Суруйуулар өтө көрбүттэрэ, онон «эйигинэн бары норуоттар алгыска тиксиэхтэрэ» диэн Евангелие тылларын аан маҥнай Авраам истибитэ. 9 Ол иһин итэҕэйээччилэр Таҥараны итэҕэйбит Авраамы кытта алгыһы бииргэ ылаллар. 10 Оттон Сокуону тутуһууга эрэнээччилэр кырыыска тураллар, тоҕо диэтэххэ, «Сокуон кинигэтигэр суруллубуту барытын куруук тутуһа сылдьар эрэ киһи кырыыска турбат» диэн суруллубута. 11 Сокуону тутуһан ким да Таҥара иннигэр быыһаммата дьэҥкэтик көстөн турар – «кырдьыксыт итэҕэлинэн тыыннаах буолуоҕа». 12 Оттон Сокуон итэҕэлгэ сыһыана суох, тоҕо диэтэххэ, «Сокуон ирдэбиллэрин барытын толорбут эрэ киһи олоххо тиксиэҕэ» диэн этиллэр. 13 Христос Сокуон кырыыһын Бэйэтигэр ылынан, биһигини кырыыстан толуйан ылбыта (тоҕо диэтэххэ, «маска тиириллибит ханнык баҕарар киһи кырыыска турар» диэн суруллубута). 14 Бу Авраамҥа эрэннэриллибит алгыс Христос Иисуһунан атын норуоттарга бэриллэн, биһиги эмиэ Таҥара эрэннэрбит Тыынын итэҕэлбитинэн ыларбыт туһугар, Кини биһигини босхолообута.
Сокуон уонна Эрэннэрии
15 Бырааттарым, күннээҕи олохтон холобурдуом: киһи быраабыланы толору тутуһан, сөпкө суруйан хаалларбыт кэриэһин ким да көтүрбэт, онно саҥаны тугу да эбии киллэрбэт.
16 Оттон Авраамҥа уонна кини удьуоругар Таҥара Бэйэтинэн эрэннэрэр тылын эппитэ. Кини ол этэригэр «кэнэҕэски ыччаттаргар» диэбэккэ, Удьуоргар диэбит буолан, үгүс киһи туһунан буолбакка, биир эрэ удьуор туһунан эппит, оттон бу Удьуор – Христос.
17 Онон мин этиэхпин баҕарабын: Таҥара бигэргэппит Христос туһунан
[429] кэс тылын күүһүн түөрт сүүс отут сыл буолан баран үөскээбит Сокуон өһүлэн көтүрэр кыаҕа суох.
18 Өскөтүн нэһилиэстибэ Сокуонунан бэриллэр буоллаҕына, эрэннэрии эрэ күүһүнэн ону хайдах да кыайан ылбаккын; оттон Таҥара эрэннэрбит буолан, ону Авраамҥа бэлэхтээбитэ.
19 Оччоҕо Сокуон туох соруктааҕый? Сокуон, буруйу оҥоруу элбэх буолан, эбии бэриллибитэ, итиэннэ Таҥара эрэннэрбит Удьуора кэлиэр эрэ диэри, дьайар күүстээҕэ. Сокуон Аанньаллар уонна тиксэрээччи киһи көмөлөрүнэн бэриллибитэ.
20 Ол эрээри илии охсуһар икки өрүт баар эрэ буоллаҕына, тиксэрээччи тоҕоостоох, оттон Таҥара соҕотох.
21 Ол аата Сокуон Таҥара эрэннэриилэрин утарар дуо? Хайдах да оннук буолбат! Өскөтүн дьоҥҥо олоҕу биэрэр Сокуон бэриллибитэ буоллар, дьон аҥаардас Сокуону тутуһан быыһаныа этилэр. 22 Суруйууларга этиллэринэн, аан дойду бүтүннүүтэ аньыы былааһыгар киирэн сытар, онон итэҕэйэр эрэ дьон ол эрэннэриллибити Иисус Христоска итэҕэллэринэн ылыахтара.
23 Оттон итэҕэл кэлиэн иннинэ, итэҕэл арыллар кэмэ кэлиэр диэри, биһиги Сокуон хааччаҕар сылдьыбыппыт; 24 Сокуон кытаанах иитээччи быһыытынан биһиэхэ сыһыарыллыбыта. Онон Христос кэллэҕинэ, итэҕэлбитинэн буруйтан быыһанаары, Кини кэлиэр диэри, биһиги бу иитээччи көрүүтүгэр сылдьыбыппыт. 25 Оттон билигин, итэҕэл кэмэ кэлбитигэр, биһиги иитээччи көрүүтүттэн таҕыстыбыт.
Таҥара уолаттара
26 Онон Христос Иисуска итэҕэлгитинэн эһиги бука бары Таҥара уолаттара буолаҕыт. 27 Христостуун биир буолаары сүрэхтэммиттэр эһиги бука бары Христос курдук буолбуккут. 28 Аны иудей, атын омук, кулут, көҥүл киһи, эр киһи, дьахтар диэн суох: Христос Иисуһу итэҕэйэҥҥит эһиги бука бары биир сомоҕо буоллугут. 29 Оттон Христос киэннэрэ буоллаххытына, ол аата эһиги Авраам удьуордарынаҕыт, эрэннэриллибиккэ тиксиэхтээх нэһилиэнньиктэргит.
4
1 Өссө манныгы холобурдуум: нэһилиэнньик төһө да барытын бас билбитин иһин, сокуоннай сааһын ситиэр диэри кулуттан туох да уратыта суох:
2 аҕата анаабыт болдьоҕо кэлиэр диэри, кинини көрөр-истэр дьоҥҥо, дьиэ көрөөччүлэргэ бас бэринэр.
3 Ол курдук биһиги эмиэ кыра сылдьан сир-халлаан күүстэригэр бас бэринэрбит;
4-5 оттон туһааннаах кэмэ кэлбитигэр, Таҥара Сокуон анныгар сылдьааччылары толуйан ылан, биһигини оҕолорунан ааттаары, дьахтартан төрөөбүт, Сокуоҥҥа бас бэриммит Уолун ыыппыта.
6 Эһиги эмиэ Кини уолаттара буоларгыт бэлиэтигэр Таҥара эһиги сүрэххитигэр
[430] «Авва, Аҕаа!» диэн ыҥырар Бэйэтин Уолун Тыынын ыыппыта.
7 Онон эн аны кулут буолбатаххын, Кини уолунаҕын, оттон уола буоллаххына Иисус Христоһунан
[431] Таҥара нэһилиэнньигэ буолаҕын.
Павел дьиксиниитэ
8 Урут Таҥараны билбэт буолан, эһиги «таҥараларга» сүгүрүйэргит, дьиҥэр, ол ханнык да таҥаралар буолбатах этилэр. 9 Оччоҕо билигин эһиги Таҥараны билэр дьон, ордук чуолкайдык эттэххэ, Таҥара билэр дьоно, эмиэ туох туһуттан айылҕа мөлтөх, туох да көдьүүһэ суох күүстэригэр төннөөрү, кинилэргэ хат хабалаҕа киирээри гынаҕыт? 10 Ханнык эрэ күнү, ыйы, кэм-кэрдии, сыл кэрдиистэрин тутуһа сатыы сылдьаҕыт! 11 Эһиэхэ тиийэн үлэлээбитим кураанахха хааллаҕа дуу диэн кэнникинэн дьиксинэн да бардым.
12 Бырааттарыам, көрдөһөбүн: эһиги мин курдук буолуҥ. Мин эмиэ эһигиттэн туох да атыным суох эбээт. Эһиги миигин тугунан да хомоппотоххут. 13 Өйдүүр инигит, аан бастаан эһиэхэ Евангелиены иһитиннэрэ кэлэрбэр төһө эмэ ыалдьа сылдьан кэпсээбитим үрдүнэн, 14 ыалдьар диэн сэнээбэтэххит, киэр хайыспатаххыт, хата ол оннугар Таҥара Аанньалын биитэр Христос Иисуһу көрсөр кэриэтэ көрсүбүккүт. 15 Хайдах курдук дьоллоох этигитий ол саҕана! Кыаллара буолар, хараххытын да оҥон ылан миэхэ биэрэргитин харыһыйбаккыт чахчы этэ. 16 Дьэ уонна ити кэннэ кырдьыгы этэммин эһиэхэ өстөөххүт буолан хааллым дуу?
17 Сорох-сорохтор кирдээх санааттан, бэйэлэригэр тарда сатаан, эһиги тускутугар кыһаммыта буолаллар: кэнэҕэһин бэйэлэригэр кыһалыннараары, эһигини миигиттэн тэйитэ сатыыллар. 18 Сыаллара-соруктара үчүгэйэ буоллар, уонна мин баарбар эрэ буолбакка, куруук да оннуктара буоллар, үтүөнэн бэйэлэригэр тарда сатыыллара туох да олуоната суох буолуо этэ. 19 Оҕолоруом! Эһиги Христоска холоонноох буолуоххутугар диэри, мин эһигини хат төрөтөр талыыга ыллардым. 20 Оо, аттыгытыгар эбитим буоллар! Оччоҕо эһигинниин хайдах кэпсэтэрбин тобулуом этэ, оттон билигин эһигини хайдах өйдүөхпүн өйүм хоппот.
Агарь уонна Сарра
21 Эһиги, Сокуон бурҕалдьытын кэтиэххитин баҕарааччылар, этиҥ эрэ миэхэ: ама эһиги Сокуон этэрин истибэккит дуо? 22 «Авраам икки уоллааҕа, биирэ – кулут дьахтартан, атына – көҥүл дьахтартан» диэн онно суруллубут буолбатах дуо? 23 Кулут дьахтартан төрөөбүт оҕо син оҕо барыта төрүүрүн курдук, төрөөбүтэ, оттон көҥүл дьахтартан төрөөбүт оҕо Таҥара эрэннэриитинэн төрөөбүтэ. 24 Бу – ханалытан этии. Икки дьахтар – икки кэс тыл (икки сөбүлэһии) бэлиэтэ: биирдэстэрэ Синай хайатыгар этиллибит кэс тыл – ол кулут буолар дьону төрөтөр Агарь. 25 Кини – Аравияҕа баар Синай хайата, билиҥҥи Иерусалимы сирэйдээн бэлиэтиир, тоҕо диэтэххэ, Иерусалим оҕолорунуун кулут буолан олорор. 26 Оттон үөһээҥҥи Иерусалим көҥүл: кини – барыбыт ийэбит. 27 Суруйууларга этиллэр: «Үөр-көт, оҕото суох, төрөөбөт дьахтар! Өрөгөйдөө, төрүүр талыыны билбэтэх! Быраҕыллыбыт дьахтар элбэх оҕолоох – эрдээх дьахтардааҕар оҕото элбэх».
28 Бырааттарым, эһиги эмиэ Исаак курдук эрэннэриинэн төрөөбүт оҕолоргут. 29 Ол эрээри хаһан эрэ эттэн-хаантан төрөөбүт киһи Тыынтан төрөөбүт киһини хайдах сойуоласпытай да, билигин даҕаны ол салҕанан бара турар. 30 Суруйууларга туох диэн этиллэрий? «Кулут дьахтар уолун үүрэн кэбис: кулут уола көҥүл дьахтар уолун кытта хаһан да тэҥ бырааптаах нэһилиэнньик буолбат». 31 Бырааттарым, биһиги кулут дьахтар оҕолоро буолбатахпыт, көҥүл дьахтар оҕолорунабыт.
5
Христианнар көҥүл буолуохтаахтар
1 Көҥүл дьон буоларбыт туһугар, Христос биһигини босхолообута; онон чиҥник үктэнэн туруоҕуҥ, кулуттааһын бурҕалдьытын хат кэтимиэҕиҥ.
2 Мин, Павел, эһиэхэ этэбин: быһыллыы сиэрин-туомун толордоххутуна, эһиги Христостан тугу да туһаланыаххыт суоҕа. 3 Өссө төгүл сэрэтэбин: быһыллыбыт киһи Сокуону бүтүннүүтүн тутуһуохтаах. 4 Сокуону тутуһан быыһаныахпыт дии саныыр буоллаххытына, ол аата эһиги Христоһа суох хаалбыккыт, Таҥара үтүө бэлэҕиттэн маппыккыт; 5 оттон Таҥара биһигини быыһыа диэн эрэл санааны биһиэхэ Сибэтиэй Тыын итэҕэлинэн иҥэрбитэ. 6 Биһиги Христос Иисуһу итэҕэйбит буоллахпытына, быһыллыбыппыт-быһыллыбатахпыт туох да суолтата суох, арай тапталынан дьайар итэҕэлбит эрэ суолталаах.
7 Эһиги сүүрэр түһүмэххитин бэрт үчүгэйдик саҕалаабыккыт эбээт. Оччоҕо бу ким эһигини тохтотон, кырдьыкка бас бэриммэт буолан хааллыгыт? 8 Ким эһиги санааҕытын тосту уларытта? Эһигини Ыҥырааччы буолбатаҕа чахчы. 9 «Кыра да аһытыы тиэстэни бүтүннүүтүн көтөҕөр». 10 Ол эрээри миигиттэн атыннык саныахтара суоҕа диэн, мин Айыы Тойонум иннигэр эһиэхэ эрэнэ саныыбын; оттон эһигини бутуйааччы, ким да буолбутун иһин, буруйга туруоҕа. 11 Бырааттарым, өскөтүн мин билигин даҕаны уруккум курдук быһыллыы сиэрин-туомун көмүскүү сылдьарым эбитэ буоллар, туох иһин миигин сойуолаһыа этилэрэй? Оннук эбитэ буоллар Кириэс кинилэргэ айдаан төрдө буолуо суоҕа этэ. 12 Оо, кинилэри бэйэлэрин быһаттаан ылан, эһигиттэн киэр быраҕаллара буоллар!
13 Көҥүлгэ ыҥырыллыбыккыт эбээт эһиги, бырааттарыам! Көҥүл эбиппит диэн, аньыынан-харанан эккитин-хааҥҥытын көччүппэтэргит! Эһиги тапталынан бэйэ-бэйэҕитигэр көмөлөһүөхтээххит. 14 Сокуон бүтүннүүтэ «чугастааҕыгын, бэйэҕин таптыырыҥ курдук, таптаа» диэн биир этиигэ түмүллэ сылдьар. 15 Оттон бэйэ-бэйэҕитин тырыта тыытыһа, сиэһэ сылдьар буоллаххытына, сэрэниҥ эрэ, имири эстээйэҕит.
Сибэтиэй Тыын үлэтэ уонна киһи айылҕатын дьайыыта
16 Ол иһин эһиэхэ этэбин: Тыын ыйарынан олоруҥ, оччоҕо эһиги сатарыйбыт айылҕаҕыт аньыылаах баҕатын толоруоххут суоҕа. 17 Биһиги эппит-хааммыт баҕата Тыыны утарар, оттон Тыын баҕата эппит-хааммыт баҕатын утарар: кинилэр хардарыта утарсар буоланнар, эһиги тугу баҕараргытыттан атыны оҥороҕут. 18 Оттон Тыыҥҥа салайтарар буоллаххытына, эһиги Сокуон кулуттара буолбатаххыт.
19 Киһи сатарыйбыт айылҕатын дьайыыта биллэр: көссүүлэһии, содур быһыы, киртийии, кэрээнтэн тахсыы, 20 эмэгэттэргэ сүгүрүйүү, ап-хомуһун, өстөһүү, иирсээн, ордук санаһыы, уордайыы, киҥнэнии, тыл тылга киирсибэт буолуу, хайдыһыы, 21 абааһы көрсүү, өлөрсүү, арыгылааһын, үүнэ-тэһиинэ суох барыы, онтон да атын. Урут сэрэппитим курдук билигин да сэрэтэбин: итинник быһыыланааччылар Таҥара Саарыстыбатыгар тиксибэттэр.
22 Оттон Тыын биһиги сүрэхпитигэр тапталы, үөрүүнү, эйэни-или, кытаанах тулууру, үтүө санааны, амарах быһыыны, итэҕэли,
23 көрсүө-сэмэй майгыны, бэйэни кыатаныыны үөскэтэр. Манныгы дьүүллүүр сокуон суох.
24 Христос
[432] үөрэнээччилэрэ эттэрин-хааннарын имэҥнэри-дьалыҥнары барытын кириэскэ тиирбиттэрэ.
25 Онон Тыын көмөтүнэн олорор буоллахпытына, Тыын ыйарынан сылдьыаҕыҥ.
26 Бэрдимсийэр, бэйэ-бэйэбитин кыынньыыр, ордук санаһар буолумуоҕуҥ.
6
Сүгэһэрдэргитин сүксүһүҥ
1 Бырааттарым, өскөтүн ким эмэ аньыыны оҥордоҕуна, кинини эһиги духуобунай дьон, аньыыга киирэн биэрбэттии сэрэнэн, көрсүөтүк көннөрөр буолуҥ. 2 Бэйэ-бэйэҕит сүгэһэрдэргитин сүксүһэн Христос сокуонун тутуһуҥ. 3 Оттон ким эмэ дуона суох эрээри, улаханнык сананар буоллаҕына, ол аата бэйэтин албыннанар. 4 Хас биирдиигит бэйэҕит быһыыгытын-майгыгытын көрүнэр буолуҥ, оччоҕо атыттары көрө барбакка, бэйэҕит ситиһиигитинэн хайҕанар кыахтаныаххыт. 5 Хас биирдии киһи бэйэтин туһугар эппиэттиэҕэ.
6 Итэҕэлгэ уһуйуллар киһи уһуйааччытын кытта туох баардааҕынан үллэстэр буоллун.
7 Бэйэҕитин албыннанымаҥ: Таҥараны элэк оҥостубаккын. Киһи туох сиэмэни ыһар да, ол үүнүүтүн ылар. 8 Сиэмэтин аньыылаах айылҕатын буолагар ыспыт киһи имирэн өлүүнү ылыаҕа, оттон Тыын буолагар ыспыт киһи бараммат олоххо тиксиэҕэ. 9 Үтүөнү оҥорорбутун тохтотумуоҕуҥ: мөлтөөн-ахсаан биэрбэтэхпитинэ, кэмэ кэллэҕинэ өлгөм үүнүүнү ылыахпыт. 10 Онон бириэмэ өссө баарын тухары, бар дьоҥҥо үтүөнү оҥоро сылдьыаҕыҥ, ордук биир итэҕэллээхтэрбитигэр кыһаллыаҕыҥ.
Түмүк сэрэтиилэр
11 Аны бу, көрөргүт курдук, бэйэм илиибинэн үгүһү суруйан эрэбин.
12 Дьоҥҥо бэрт буола сатааччылар Христос Кириэһин туһуттан сойуолаһыыга түбэспэт эрэ иһин, эһигини быһылларга күһэйэллэр.
13 Быһыллааччылар бэйэлэрэ да Сокуону тутуспат эрээри, эһигинэн хайҕанан кэпсэнээри, эһиги быһыллыаххытын баҕараллар.
14 Оттон мин Айыы Тойоммут Иисус Христос Кириэһиттэн ураты атын тугунан да хайҕаныахпын баҕарбаппын. Миэхэ бу Кириэскэ аан дойду бүттүүнэ тиириллэн турарын тэҥэ, оттон бу дойду хараҕар мин эмиэ тиириллибит тэҥэбин.
15 Христос Иисуһу итэҕэйэр буоллаххына
[433] эн быһыллыбытыҥ-быһыллыбатаҕыҥ туох да суолтата суох, Таҥара саҥа айымньыта буолбутуҥ – ол эрэ суолталаах.
16 Бу быраабыланы тутуһар дьоҥҥо уонна Таҥара Израилыгар эйэ-ил, аһыныгас сыһыан тосхойдун.
17 Аны инникитин ким да миигин хомоппотун: мин эппэр Айыы Тойон Иисус бэлиэтин
[434] илдьэ сылдьабын.
18 Бырааттарым, Айыы Тойон Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эһигинниин бука барыгытыныын эҥээрдэһиэхтин. Аминь.
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ЕФЕС ХРИСТИАННАРЫГАР ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Ефестээҕи сибэтиэйдэргэ
[435], Христос Иисус эрэллээх дьонугар – Таҥара көҥүлүн хоту Иисус Христос Апостола буолбут Павелтан.
2 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Духуобунай алгыс
3 Таҥараҕа, Айыы Тойоммут Иисус Христос Аҕатыгар айхал буолуохтун! Кини биһигини, Христоһу итэҕэйээччилэри, Халлаан эйгэтигэр бары духуобунай алгыһынан алҕаабыта; 4 биһиги Кини иннигэр туох да дьиэгэ-омсото суох сибэтиэй буолан тапталынан олорорбут туһугар, биһигини, өссө аан дойду айыллыан инниттэн, Христоска анаан Бэйэтигэр талан ылбыта, 5 үтүө көҥүлүнэн Бэйэтигэр Иисус Христоһунан оҕо гынарга эрдэттэн быһаарбыта. 6 Онон килбиэннээх үтүөтүн – Тапталлаах Уолунан биһиэхэ биэрбит бэлэҕин иһин Таҥараны айхаллыаҕыҥ. 7 Биһиги Таҥара Уолун өҥөтүнэн, Кини биһиги туспутугар тохтубут Хаанынан толуллан көҥүлгэ тахсыбыппыт, аньыыбыт-буруйбут бырастыы буолбута. Таҥара бу баай илгэлээх үтүөтүн 8 бары муудараһы, өркөн өйү кытта биһиэхэ өлгөмнүк биэрбитэ, 9 хара маҥнайгыттан Христоска түмүллүбүт кистэлэҥ соругун Бэйэтин үтүө көҥүлүнэн биһиэхэ арыйбыта. 10 Кэм-кэрдии томточчу туолуута Кини бу соругун ситиһэн, сиргэ-халлааҥҥа баары барытын Христос баһылаатын диэн, бииргэ түмэргэ быһаарбыта.
11 Тугу барытын Бэйэтин көҥүлүн хоту оҥорор Таҥара быһаарыытынан биһиги
[436] эрдэттэн оннукка ананан, Христостуун биир буолан, Кини нэһилиэнньиктэрэ буолбуппут,
12 Христоска эрдэттэн эрэммиттэр биһиги Таҥара албан аатын айхаллатарга анаммыппыт.
13 Кини баар буолан эһиги
[437] эмиэ дьиҥ кырдьык тылын – быыһанар Евангелиеҕытын истибиккит; Кинини итэҕэйэн эһиги Таҥара эрэннэрбит Сибэтиэй Тыынын бэчээтинэн бэлиэтэммиккит.
14 Онон Таҥара албан аата айхалланарын туһугар, Кини Бэйэтин дьонугар толору көҥүлү биэриэр диэри, биһиги ылыахтаах нэһилиэстибэбит мэктиэтэ Сибэтиэй Тыын буолар.
Павел махтанар үҥүүтэ
15 Ол иһин мин эмиэ эһиги Христос Иисуһу итэҕэйэргитин, бары сибэтиэйдэри
[438] таптыыргытын истэммин,
16 үҥэрбэр эһигини өйдөөн-санаан туран өрүү барыгыт тускутугар Таҥараҕа махтанабын.
17 Айыы Тойоммут Иисус Христос Таҥарата – албан ааттаах Аҕа – эһиэхэ, Кинини билэргит туһугар, муударай оҥорор, Таҥараны биллэрэр Тыыны биэриэхтин;
18 Кини эһигини ыҥырбыт эрэлэ тугун, сибэтиэйдэргэ биэрэр килбиэннээх нэһилиэстибэтэ хайдах курдук баайын билэргит туһугар, сүрэххит хараҕын сырдатыахтын;
19 Кини сүдү күүһүн дьайыытынан итэҕэйээччилэргэ, биһиэхэ, Кини күүһэ-кыаҕа хайдах курдук муҥура суох улуутун көрдөрүөхтүн.
20 Таҥара Христоһу бу сүдү күүһүнэн өлбүттэртэн тилиннэрэн, Халлааҥҥа Бэйэтин уҥа өттүгэр олордубута,
21 хайа да дьаһалтаттан, былаастан, ханнык да күүстэртэн уонна тойоттортон үөһэ таһаарбыта, Кини аатын бу да үйэҕэ, кэнэҕэс да ааттанар ханнык да ааттан-суолтан үрдүктүк туппута;
22 тугу барытын Киниэхэ бас бэриннэрэн атаҕын анныгар ууран биэрбитэ уонна Кинини кимнээҕэр да үрдэтэн, Церковь Баһа оҥорбута,
23 оттон Церковь – Кини Этэ-сиинэ, бары баарга барытыгар толору Тайыыр толорута буолар.
2
Өлүүттэн – Олоххо
1 Урут эһиги эмиэ буруйдаах, аньыылаах-харалаах буолаҥҥыт, Таҥара хараҕар өлбүт дьон кэриэтэ этигит, 2 бу дойду үгэһинэн эһиги эмиэ салгыҥҥа баһылыыр тойоҥҥо, билигин Таҥараны утарааччыларга дьайа сылдьар тыыҥҥа бас бэринэн аньыы-хара үөһүгэр олороргут. 3 Хаһан эрэ биһиги бары эмиэ кинилэр курдук олорон, эппит-хааммыт, өйбүт-санаабыт аньыылаах баҕатын толорон, айылҕабытынан Таҥара суостаах дьүүлүгэр туруохтаах этибит. 4-5 Ол эрээри муҥура суох аһыныгас санаалаах Таҥара биһигини, аньыылаах-харалаах буолан өлбүттэри, улуу тапталынан таптаан, Христоһу кытта бииргэ тилиннэрэн олоххо төнүннэрбитэ – Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн эһиги быыһаммыккыт. 6-7 Таҥара биһиэхэ Христос Иисуһунан амарахтык сыһыаннаһаары, бу кэлэр кэнэҕэски үйэлэргэ өлгөм илгэлээх үтүөтүн көрдөрөөрү, биһигини Христос Иисуһу кытта бииргэ тилиннэрэн, Халлааҥҥа Кинини кытта кэккэлэһиннэрэ олордубута. 8 Эһиги итэҕэйэҥҥит, Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн быыһаммыккыт, бу – эһиги үтүөҕүт-өҥөҕүт буолбатах, Таҥара бэлэҕэ; 9 туох эрэ үтүөнү оҥорбуккут иһин буолбатах – онон ким да хайҕанар кыаҕа суох. 10 Биһиги, Кини айбыт дьоно, Кини биһиэхэ оҥорторорго анаабыт үтүө дьайыыларын Христос Иисустуун биир буолан оҥорорго айыллыбыппыт.
Христоһу кытта биир буолуу
11 Онон өйдөөҥ: хаһааҥҥыта эрэ эһигини, омук дьонун, эттэригэр илиинэн бэлиэ быстарбыт иудейдар «быһыллыбатахтар» диэн ааттыыллара; 12 ол саҕана эһиги Христоһа суох этигит, Израиль норуотуттан туора тураргыт; Таҥара Бэйэтин норуотугар эрэннэрбит эрэннэриилэрэ эһиэхэ туох да сыһыана суох этилэрэ. Бу дойдуга эһиги ханнык да эрэл кыыма суох, Таҥарата суох олорбуккут. 13 Оттон билигин Христос Иисустуун биир буолаҥҥыт эһиги, хаһааҥҥыта эрэ бэйэ-бэйэҕититтэн ыраах дьон, Христос Хаанынан чугастыы буоллугут. 14 Кини икки бөлөҕү бииргэ холбоон биһиэхэ эйэни олохтообута, биһигини араарар эркини үрэйэн, 15 өһү-сааһы Бэйэтинэн тохтоппута, икки тус-туһунан киһини биир саҥа киһи гынан Бэйэтигэр холбоон эйэни олохтоору, ыйар-кэрдэр устааптаах, быраабылалардаах Сокуону уураппыта; 16 кириэскэ өлөн өстөһүүнү Бэйэтинэн тохтоппута, икки киһини биир эт-хаан оҥорон Таҥараны кытта эйэлэһиннэрбитэ. 17 Кини кэлэн эһиэхэ, ыраах да сылдьааччыларга, чугас да баардарга эйэ туһунан иһитиннэрбитэ, 18 онон хайабыт да – иудейдар да, атын норуоттар да – бука бары Аҕаҕа биир Тыын көмөтүнэн чугаһыыбыт. 19 Эһиги аны кэлии туора дьон буолбатаххыт, сибэтиэйдэр биир дойдулаахтара, Таҥара дьиэ кэргэнэ буолаҕыт; 20 эһиги эмиэ Апостоллар уонна пророктар түһэрбит акылааттарыттан үүнэн тахсыбыккыт, муннуккут тутаах тааһа эмиэ Иисус Христос Бэйэтинэн буолар. 21 Кини дьиэни бүттүүнүн чиҥник ыпсаран холбоон, дьиэ Айыы Тойон сибэтиэй храма буола дьэндэйэ үүнэн иһэр. 22 Эһиги эмиэ Кинилиин биир буолан, Таҥара Дьиэтэ буолардыы, Тыын көмөтүнэн үүнэн-бөҕөргөөн иһэҕит.
3
Павел – норуоттар Апостоллара
1 Дьэ ол иһин мин, Павел, эһиги атын норуоттар тускутугар Иисус Христос хаайыылааҕа буолбутум. 2 Таҥара эһиэхэ анаан миэхэ хайдахтаах курдук байым илгэлээх үтүөнү эрэнэн туттарбытын эһиги истибиккит. 3 Кини миэхэ кистэлэҥи арыйбытын туһунан урут кылгастык суруйан турабын. 4 Ону аахтаххытына, Христос кистэлэҥин мин хайдах өйдүүрбүн билиэххит. 5 Киһи аймах урукку көлүөнэлэригэр бу кистэлэҥ өссө арылла илигэ, ону билигин Тыын сибэтиэй Апостолларга, пророктарга арыйда. 6 Бу кистэлэҥ этэринэн, атын норуоттар эмиэ – биир Эт-сиин сорҕолоро буолар нэһилиэнньиктэр, Таҥара Христос Иисуһу итэҕэйбиттэргэ биэриэх буолан Евангелиенан эрэннэрбитин кинилэр эмиэ тэҥҥэ үллэстэллэр. 7 Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн, Кини күүһүн дьайыытынан мин бу Евангелие үлэһитэ буолбутум. 8 Бу илгэлээх үтүө бэлэх, сибэтиэйдэртэн саамай кыраларыгар, миэхэ, Христос хайдахтаах курдук баайын атын норуоттарга иһитиннэрэрим, 9 итиэннэ барыны барытын Иисус Христоһунан айбыт Таҥара үйэлэргэ кистээбит соруга тугун дьоҥҥо барытыгар арыйарым туһугар, бэриллибитэ. 10 Онон Таҥара үгүс өрүттээх муудараһа халлааннааҕы дьаһалталарга, былаастарга Церковтан көстүөхтээх. 11 Бу үйэлэр иннилэриттэн Таҥара торумнаабыт соругун Христос Иисус, биһиги Айыы Тойоммут, толорбута. 12 Биһиги Кинилиин биир буоламмыт, Кинини итэҕэйэммит, хорсуннук, эрэллээхтик Таҥараҕа чугаһыыбыт. 13 Ол иһин мин эһигиттэн көрдөһөбүн: биһиги туспутугар эрэйи көрөр диэн санааҕытын түһэримэҥ, эһиги килбиэннээх сырдыкка тиксэргит туһугар мин эрэйи көрөбүн.
Ефесяннар тустарыгар үҥүү
14 Ол туһугар мин Иисус Христос Айыы Тойоммут Аҕатын иннигэр
[439] сөһүргэстээн туран үҥэбин;
15 Кини, халлааҥҥа да, сиргэ да баар хас биирдии аҕа ууһугар аат-суол биэрбит Аҕа,
16 килбиэннээх баайыттан эһиэхэ күүс биэрэн, Бэйэтин Тыынынан ис туруккутун бөҕөргөтөрүн туһугар,
17 Христос итэҕэл аанынан киирэн сүрэххитигэр олохсуйарын, эһиги тапталтан силис тардан, тапталга тирэҕирэн,
18 бары сибэтиэйдэри кытта тэҥҥэ киэҥ-уһун, үрдүк-дириҥ диэн тугун өйдүүргүт,
19 Христос хайдахтаах да өркөн өй ситэн өйдөөбөт тапталын билэн, Таҥара айылгытын толору ылынаргыт туһугар, мин Киниттэн көрдөһөбүн.
20 Кинини, биһиэхэ дьайар күүһүнэн көрдөһөрбүтүнээҕэр да, баҕарарбытынааҕар да быдан элбэҕи оҥорор кыахтаах Таҥараны,
21 көлүөнэттэн көлүөнэҕэ, үйэттэн үйэҕэ Христос Иисустуун биир буолбут Церковь албан аатырда туруохтун. Аминь.
4
Церковь биир сомоҕо буолуута
1 Онон мин Айыы Тойон туһугар хаайыллан олороммун, эһигиттэн көрдөһөбүн: Таҥара ыҥырыытыгар толору эппиэттиир дьоһун олоҕунан олоруҥ, 2 сэмэй, көрсүө, тулуурдаах буолуҥ, бэйэ-бэйэҕитин таптааҥ, хардарыта тулуйсуҥ, 3 күүскүтүн барытын ууран, Тыын эһигини биир сомоҕо оҥорбутун эйэ-ил ситиминэн өссө ордук бөҕөргөтөн иһэргэ кыһаллыҥ. 4 Биир Эт-сиин, биир Тыын баарын курдук, эһиги эмиэ биир эрэлгэ ыҥырыллыбыккыт. 5 Биир Айыы Тойон, биир итэҕэл, биир сүрэхтэнии; 6 барыбыт үрдүнэн турар, барыбытынан сүдү күүһүн биллэрэр, барыбытыгар баар барыбыт Аҕабыт Таҥара эмиэ биир.
7 Биһиэхэ хас биирдиибитигэр Христос өлгөм бэлэҕиттэн өлүүлэнэн ураты бэлэх бэриллибитэ. 8 «Кини үөһэ тахсарыгар үгүстэри билиэн ылан барбыта, дьоҥҥо бэлэхтэри биэрбитэ» диэн ол иһин этиллибитэ. 9 «Үөһэ тахсарыгар» диэн Кини маҥнай сир аллараа түгэҕэр түһэ сылдьыбытын туһунан этиллэр буолбатах дуо? 10 Кини аллара түһэ сылдьан баран, баар эйгэни барытын Бэйэтинэн толороору халлааннар үрдүлэригэр тахсыбыта. 11 Кини кими Апостол, кими пророк, кими Евангелист, кими салайааччы, кими үөрэтээччи оҥорбута, 12-13 онон биһиги бука бары итэҕэлбитинэн Таҥара Уолун билэн биир сомоҕо буолуохпутугар, ситэн-хотон Христос толору сааһын томточчу туолуохпутугар диэри, кинилэр сибэтиэйдэри ситии-хотуу үрдүкү кэрдииһигэр сирдээн, Христос Этин-сиинин, Церковы, бөҕөргөтөн Таҥараҕа сулууспалыыллар.
14 Биһиги мантан инньэ албын дьон сатабыллаах уодаһына үөскэтэр араас үөрэх долгуна, тыала-кууһа уҥа-хаҥас түөрэҥнэтэр, илин-кэлин дэллэритэр кыра оҕолорун кэриэтэ буолуо суохтаахпыт, 15 ол оннугар таптыыр сүрэхтэн дьиҥ кырдьыгы этэн, Христоска чугаһыырдыы үүнэн-ситэн иһиэхтээхпит. Оттон Христос Эт-сиин – Церковь – Баһа. 16 Кини араас ситиминэн-силгэнэн чиҥник холбоммут Эти-сиини бүтүннүүтүн биир сомоҕо оҥорон, хас биирдии миэстэ бэйэтин анал соругун толорор, онон Эт-сиин бүтүн бэйэтэ үүнэн-төлөһүйэн тапталынан бөҕөргөөн иһэр.
Урукку уонна саҥа олохпут
17 Онон мин эһиэхэ Айыы Тойон аатыттан өйдөтөн этэбин: мантан инньэ аны сүпсүктээх санаалаах атын норуоттар курдук быһыыланымаҥ. 18 Кинилэр ньүдьү-балайдарын, сүрэхтэрэ дьэбирин иһин, Таҥара олоҕуттан тэйитиллэн, өйдөрө-санаалара хараҥарбыт; 19 кыбыстар-саатар диэни умнаннар, содур олоххо бэринэн, эҥин араас кирдээхтик быһыыланан үүнэ-тэһиинэ суох бараллар.
20 Оттон эһиги Христоһу билэн, чыҥха атыҥҥа үөрэммиккит, 21 (биллэн турар, Кинини истибит, Киниттэн үөрэммит буоллаххытына, тоҕо диэтэххэ, дьиҥнээх кырдьык Иисуска баар): 22 эһиги албын имэҥтэн-кыдьыктан сатарыйбыт эргэ киһигитин, урукку олоххут быһыытын-майгытын хаалларарга, 23 өйгүтүн, ис тыыҥҥытын саҥардынарга, 24 Таҥара уобараһынан дьиҥ кырдьыктаах, сибэтиэй гына айыллыбыт саҥа киһи буоларга үөрэммиккит.
Саҥа олох быраабылалара
25 Онон бары биир Эт-сиин буоларбытын өйдөөн туран, хас биирдиигит сымыйаттан аккаастанан, «чугастааҕытыгар кырдьыгы этэр буолуҥ».
26 Суруйууларга этиллибитин курдук, «уордайан да баран аньыыга кииримэҥ», уордайбыккытын, күн саҕахха киириэн иннинэ, намыратыҥ;
27 адьарайга киирэр суолу аһан биэримэҥ.
28 Ким урут уорбут, ол аны уорбатын, кыамматтарга бэрсэрдээх буолар туһугар илиитинэн туһалааҕы оҥорон бары күүһүн ууран үлэлээтин.
29 Ханнык да сүөргү тылы саҥарбат буолуҥ, истээччилэргитигэр илгэлээх үтүөнү иҥэрэр туһугар, кинилэр итэҕэллэрин
[440] бөҕөргөтөр үтүө тыллаах-өстөөх буолуҥ.
30 Бүтэһиктээхтик босхолонор күҥҥүтүгэр анаан эһигини Бэйэтин бэчээтинэн бэлиэтээбит Таҥара Сибэтиэй Тыынын хомотумаҥ.
31 Бары кыһыыттан-абаттан, уортан-кылынтан, киҥнэнииттэн, хаһыыттан-ыһыыттан, үөхсүүттэн, бары өһүөмньүттэн букатыннаахтык төлөрүйүҥ.
32 Хардарыта үтүө сыһыаннаах, аһыныгас буолуҥ, Таҥара эһигини Христоһунан бырастыы гыммытын курдук, эһиги эмиэ бэйэ-бэйэҕитин бырастыы гыныҥ.
5
1 Онон Таҥара тапталлаах оҕолоро буоларгыт быһыытынан, Киниэхэ маарынныырга кыһаллыҥ. 2 Христос биһигини таптаан, биһиги туспутугар Бэйэтин сайа илгийэр кэрэ бэлэх, Таҥараҕа сөбүлэтэр сиэртибэ быһыытынан биэрбитин курдук, эһиги эмиэ тапталынан салайтаран олоруҥ. 3 Сибэтиэй дьон сиэринэн эһиэхэ ханнык да кирдээх, содур быһыы-майгы, иҥсэ-обот буолуу ахтыллыа да суохтаах. 4 Быдьар тыл-өс, кураанах куолу, сүөргү күлүү-салыы эһиэхэ эмиэ сөбө суох, ол оннугар Таҥараҕа махтана сылдьыҥ. 5 Эһиги биири билиэхтээххит: ханнык да содур, кирдээх биитэр иҥсэ-обот киһи (иҥсэ киһи эмэгэккэ сүгүрүйэр) Христос уонна Таҥара Саарыстыбатыгар киирэр кыаҕа суох.
Сырдык оҕолорун сиэринэн олоруҥ
6 Эһигини ким да көлдьүн тылынан албыннаабатын; бас бэриммэт дьоҥҥо ити инники этиллибит аньыы-хара иһин Таҥара уора-кылына түһэр.
7 Онон кинилэргэ кыттыһымаҥ.
8 Хаһааҥҥыта эрэ эһиги хараҥа этигит, оттон билигин Айыы Тойону итэҕэйэҥҥит, эһиги сырдык буоллугут, онон сырдык оҕолорунуу олоруҥ,
9 тоҕо диэтэххэ, бары үчүгэйи-үтүөнү, көнө быһыыны уонна кырдьыгы Тыын
[441] үөскэтэр.
10 Таҥара тугу сөбүлүүрүн билэргэ кыһаллыҥ,
11 хараҥа дьонун туһата суох дьайыыларыгар кыттыһымаҥ, хата ону саралыыр буолуҥ.
12 Кинилэр кистээн тугу гыналларын киһи киһиэхэ кэпсиэн да кыбыстар.
13 Сырдыкка таһаардахха туох барыта дьэҥкэтик көстөн кэлэр,
14 оттон дьэҥкэтик көстүбүт барыта сырдык буолар. Ол иһин этиллэр: «Уһугун, утуйа сытааччы! Тилин өлөр өлүүттэн! Эйиэхэ Христос сырдыга сыдьаайдын».
15 Онон көрүҥ, сэрэхтээх буолуҥ, толкуйа суох дьон курдук буолбакка, муударай дьон сиэринэн олоруҥ.
16 Бу кырыктаах кэмҥэ олорорбут быһыытынан бириэмэни күндүтүк туттуҥ.
17 Онон оттомо суох буолумаҥ, Таҥара
[442] көҥүлэ тугун – ону билэргэ дьулуһуҥ.
18 Арыгынан утахтанымаҥ, онтон содур быһыы тахсар; арыгыны иһэр оннугар Тыыны толору иҥэриниҥ.
19 Бэйэ-бэйэҕитин псаломнарынан, айхал ырыаларынан, духуобунай гимнэринэн бөҕөргөтүһүҥ, ис сүрэххититтэн ыллаан Айыы Тойону айхаллааҥ;
20 Айыы Тойоммут Иисус Христос аатыгар, туох баарга барытыгар Аҕа Таҥараҕа махтана сылдьыҥ.
Кэргэнниилэр сыһыаннарын туһунан
21 Таҥараттан
[443] толлон тураҥҥыт, бэйэ-бэйэҕитигэр бас бэриниҥ.
22 Дьахталлар, Айыы Тойоҥҥо курдук, эрдэргитигэр бас бэриниҥ, 23 тоҕо диэтэххэ, Бэйэтин Этин-сиинин, Церковы, быыһаабыт Христос Церковь Баһа буоларыныы, эр киһи эмиэ ойоҕор бас-көс буолар. 24 Церковь Христоска бас бэринэринии, дьахталлар эрдэригэр барыга-барытыгар бас бэриниэхтээхтэр.
25 Эр дьон кэргэттэргитин, Христос Церковы таптаан, Бэйэтин кини туһугар толук уурбутун курдук, таптыыр буолуҥ. 26 Кини Церковы уунан сууннаран баран, Бэйэтин тылын көмөтүнэн сибэтии гынаары, 27 биир да хара мэҥэ, дьиэгэ-омнуота, итэҕэһэ суох сибэтиэй, эҥкилэ суох кэрэ гынан, Бэйэтин иннигэр туруораары, олоҕун толук уурбута. 28 Онон эр дьон эмиэ, эт-сиин бэйэлэрин таптыылларын курдук, кэргэттэрин таптыахтаахтар: ким ойоҕун таптыыр – ол бэйэтин таптыыр. 29 Ол эбэтэр ким да хаһан даҕаны бэйэтин этин-сиинин абааһы көрбөт, аастык-туордук туппат, тоҥорбот – ириэрэр-сылытар. Христос эмиэ Церковь туһугар ол курдук кыһаллар, 30 тоҕо диэтэххэ, биһиги Кини Этэ-сиинэ – этиттэн этэ, уҥуоҕуттан уҥуоҕа буолабыт. 31 Ол иһин Суруйууларга «киһи ийэлээх аҕатын хаалларан, ойоҕор холбоһуо, оччоҕо иккиэн биир эт-хаан буолуохтара» диэн этиллэр. 32 Бу – улуу кистэлэҥ; мин Христоска уонна Церковка сыһыаннаан этэбин. 33 Онон эһигиттэн хас биирдии киһи, бэйэтин таптыырыныы, ойоҕун таптыахтаах; оттон дьахтар эриттэн толлуох тустаах.
6
Оҕолор уонна төрөппүттэр
1 Оҕолор, Айыы Тойон туһугар төрөппүттэргитигэр бас бэриниҥ. Эһиги ытык иэскит итинник. 2 «Ийэлээх аҕаҕын ытыктаа» диэн бастакы кэриэс эрэннэриитэ – 3 «оччоҕо эйиэхэ үтүө түстэниэ, сиргэ олорор үйэҥ уһуо».
4 Эһиги, аҕалар, оҕолоргутун киҥнэрин-наардарын холуннарбакка, Айыы Тойон үөрэтэринэн иитиҥ.
Кулуттар уонна тойоттор
5 Кулуттар, сирдээҕи тойотторгутугар Христоска курдук, толлон, ытыктаан туран истиҥник бас бэриниҥ, 6 дьоҥҥо бэрт буола сатааччылардыы көрөллөрүгэр эрэ улгум буолбакка, Христос кулуттара буоларгытынан ис сүрэххититтэн Таҥара көҥүлүн толоруҥ; 7 үлэҕитин, дьоҥҥо буолбакка, Айыы Тойоҥҥо үлэлиир курдук, баҕатыйан туран толорор буолуҥ; 8 хас биирдии киһи, кулут буоллун, көҥүл буоллун, төһө үтүөнү оҥорор да, соччону Айыы Тойонтон ыларын өйдүү сылдьыҥ. 9 Эһиги, тойоттор, кулуттаргытыгар эмиэ соннук сыһыаннаһыҥ. Эһиги да, кинилэр да үрдүлэринэн Халлааҥҥа Айыы Тойон баарын, Кини кими даҕаны чорбоппотун өйдөөн-санаан туран кулуттаргытыгар хаһан да суоһурҕаммат буолуҥ.
Хара дьайы утары сэриилэһии
10 Уонна түмүкпэр этиэм этэ: бырааттарым, Айыы Тойоннуун биир буолан, Кини модун кыаҕыттан күүс-көмө ылан, бөҕөргөөн иһиҥ. 11 Адьарай уодаһыныгар утарсар кыахтанар туһугар, Таҥара биэрэр сэбин-сэбиргэлин барытын толору иилиниҥ. 12 Биһиги дьону утары буолбакка, бу үйэ халыҥ хараҥатын дьаһалталарын, былаастарын, баһылыктарын утары, халлаан анныгар сылдьар хара дьай тыыннарын утары сэриилэһэбит. 13 Дьэ ол иһин, ыарахан күҥҥэ утары туран бары кытаанаҕы барытын туораан, халбаҥнаабат чиҥ буолар туһугар, Таҥара биэрэр куйаҕын толору кэтиҥ. 14 Онон туруҥ, өттүккүтүн кырдьыгынан курданыҥ, көнө быһыынан куйахтаныҥ; 15 эйэ-ил үөрэҕин киэҥник иһитиннэрэргэ бэлэм буолуу эһиги атаххыт таҥаһа буоллун; 16 хара дьай уоттаах оноҕосторун умуруорар итэҕэлгитин илии куйаҕа оҥостуҥ, 17 быыһаныы дуулаҕа бэргэһэтин төбөҕүтүгэр кэтиҥ уонна Сибэтиэй Тыын батаһын – Таҥара тылын илиигитигэр ылыҥ.
18 Үҥэр үҥүүгүт, көрдөһүүгүт барыта хаһан баҕарар Тыын салайыытынан буоллун. Бу туһугар тиһигин быспакка, бары сибэтиэйдэр тустарыгар үҥэн туран, өрүү дьаныардаах буолуҥ.
19 Евангелие кистэлэҥин хорсуннук иһитиннэрэрбэр Таҥара миэхэ тоҕоостоох этэр тылы биэрэрин туһугар, эмиэ көрдөһүҥ. 20 Хаайыыга да сытан, мин Таҥара тылын тиэрдиэхтээх илдьит киһи буолабын.
Түмүк эҕэрдэ
21 Хайдах сылдьарбын, тугу гынарбын билиэххитин, бука, баҕарар буолуохтааххыт. Эһиэхэ барытын таптыыр бырааппыт, Айыы Тойон итэҕэллээх үлэһитэ Тихик кэпсиэҕэ. 22 Биһиги туспутунан иһитиннэрэн сүрэххитин уоскуттун диэн, кинини эһиэхэ ыытан эрэбин.
23 Бырааттарбытыгар Аҕа Таҥараттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан эйэ, таптал, итэҕэл тосхойо туруохтун.
24 Айыы Тойоммутун Иисус Христоһу уостубат тапталынан таптыыр дьону бука барыгытын кытта Таҥара илгэлээх үтүөтэ эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[444].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ФИЛИППЫ ХРИСТИАННАРЫГАР ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Филиппытааҕы сибэтиэйдэргэ
[445], епископтарга, диаконнарга – Христос Иисуһу итэҕэйээччилэргэ бука барыгытыгар – Иисус Христос кулуттара Павелтан уонна Тимофейтан.
2 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Павел Таҥараҕа махтанан үҥүүтэ
3 Эһигини хас санаан кэллэҕим ахсын, ис сүрэхпиттэн Таҥарабар махтанабын. 4-5 Мин Евангелиены иһитиннэрэрбэр эһиги миэхэ хара маҥнайгыттан күн бүгүҥҥэ диэри көмөлөспүккүтүн өйдөөн-санаан, барыгыт тускутугар өрүүтүн үөрэн туран үҥэбин. 6 Эһиги искитигэр маннык үтүөкэн дьыаланы саҕалаабыт Таҥара бу дьыалатын Иисус Христос кэлэр Күнүгэр кыайыылаахтык түмүктүөҕэ диэн мин бигэ эрэллээхпин. 7 Мантан атыннык саныыр да кыаҕым суох: эһиги миэхэ ол курдук өрүү күндүгүт. Бу билигин түрмэҕэ олорор да, урут Евангелиены көмүскүү, кини кырдьыгын бигэргэтэ да сылдьар кэммэр, эһиги бука бары миигинниин бииргэ Таҥара миэхэ эрэммит алгыстаах сулууспатын толорсубуккут. 8 Мин эһигини бука барыгытын Иисус Христос сүрэҕинэн таптыырбын Таҥара туоһулуоҕа.
9-10 Мин эһиги тускутугар – тапталгыт улам дириҥээн, билиигит чиҥээн, мындыр санааҕыт күүһүрэн, эһиэхэ туох ордугун арааран билэргит, Христос Күнүгэр килбэгир ыраас, туох да омсото суох буоларгыт, 11 Иисус Христос көмөтүнэн кырдьык өлгөм үүнүүтүн ылан, Таҥараны албан аатырдаргыт, айхаллатаргыт туһугар үҥэбин.
Христос – мин олоҕум
12 Бырааттарым, бу түбэспит быһыым-майгым бүтэр уһугар Евангелие ситиһиилэнэригэр көмөлөөх буолан тахсыбытын билиэххитин баҕарабын.
13 Христос туһугар хаайыллыбыппын дыбарыас харабыллара да, атыттар да – бука бары билбиттэр,
14 онон Айыы Тойоҥҥо бэриниилээх үгүс бырааттар эр ылан, Таҥара тылын
[446], туохтан да чаҕыйбакка, иһитиннэрэн эрэллэр.
15-16 Чахчытын эттэххэ, сорох-сорохтор Христос туһунан ыраас сүрэхтэриттэн буолбакка, илин былдьаһар, мөккүһэр кэтэх санааларыттан үөрэтэн, мин хандалыбын өссө ыаратан биэриэхтэрин баҕараллар. Атыттар дьиҥ үтүө санааларыттан,
17 таптыыр сүрэхтэриттэн үөрэтэллэр. Таҥара миигин Евангелиены көмүскэтэ туруорбутун кинилэр билэллэр.
18 Чэ, туох буолуой! Хайдаҕын да иһин, кэтэх да санааттан, ыраас сүрэхтэн да буоллун, син биир Христос туһунан иһитиннэрэллэр диэн, мин үөрэбин эрэ.
19 Эһиги үҥүүгүт күүһүнэн уонна Иисус Христос Тыынын көмөтүнэн ити барыта миэхэ быыһабыллаах буоларын билэ сылдьан, мин инникитин да үөрүөм эрэ;
20 ис дууһабыттан дьулуһар, эрэнэр киһи быһыытынан ханнык да кыбыстыыга киириэм суоҕа дии саныыбын, инникитин даҕаны үгэспинэн туохтан да чаҕыйбакка, аһаҕастык үөрэтэммин, тыыннаах да хаалбытым, өлбүтүм да иһин, бүтүн бэйэбинэн Христоһу албан аатырдарга дьулуһуоҕум.
21 Олох диэн миэхэ Христос буоллаҕына, өлүү миэхэ – барыс эрэ.
22 Оттон тыыннаах хааларым толорор дьыалабар туһалаах буоллаҕына, хайатын талыахпын билбэппин,
23 икки баҕа санаа миигин үүйэ тутар: биир өттүттэн олохтон туораан Христостуун бииргэ буолуохпун баҕарабын (бу тэҥэ суох ордук),
24 оттон тыыннаах хааларым эһиэхэ ордук буолуо дии саныыбын.
25-26 Онон хаалан эһигинниин бииргэ сылдьыам, итэҕэлгит үүнэн, үөрүүгүт үрдээн иһэригэр эһиэхэ туһалыам диэн чуолкай билэбин. Оччоҕо эргиллэн кэллэхпинэ, эһиги Христос Иисуһунан өссө ордук киэн туттар төрүөттэниэххит.
27 Доҕотторуом, Христос Евангелиетыгар толору эппиэттиир олохтоох эрэ буолларгыт! Оччоҕо мин эһиэхэ кэллэхпинэ (кэлбэтэхпинэ да, истиэм) эһиги бары биир тыынынан халбаҥнаабакка тураргытын, бары биир санаанан Евангелиеҕа итэҕэл иһин туруулаһаргытын, 28 утарылаһааччыларгытыттан ончу куттаммаккытын көрүөҕүм: ити кинилэргэ өлүүнү, оттон эһиэхэ быыһабылы түстүүр бэлиэ буолар. Бу барыта – Таҥара оҥоруута. 29 Христос туһугар эһиэхэ Кинини итэҕэйэр эрэ кыах буолбакка, Кини туһугар эрэйдэнэр кыах эмиэ бэриллибитэ. 30 Ол иһин билигин эһиги эмиэ, урут мин эһиэхэ эрдэхпинэ турууласпытым курдук, туруулаһа сылдьаҕыт. Истэргит курдук, мин билигин да түмүктүү иликпин.
2
Иисус Христос – Айыы Тойон
1 Онон Христос үөрэппитин курдук, хардарыта бөҕөргөтүһэр, Кини тапталыттан үөрэр, Сибэтиэй Тыынныын бодоруһар, бэйэ-бэйэҕитигэр амарах, аһыныгас сыһыаннаах буоллаххытына, 2 мин үөрүүбүн ситэрэн биэриҥ: биир өйдөөх-толкуйдаах, биир тапталлаах, биир дууһалаах, биир санаалаах буолуҥ. 3 Тугу даҕаны илин былдьаһар, бэрдимсийэр санааттан оҥорумаҥ, сэмэй буолуҥ, бэйэ-бэйэҕитин үрдүктүк санааҥ; 4 хас биирдиигит бэйэтин эрэ туһугар буолбакка, атыттар тустарыгар кыһалыннын. 5 Эһиги өйгүт-санааҕыт, иэйиигит барыта Христос Иисус өйүн-санаатын, Кини иэйиитин курдук буолуохтаах. 6 Кини Таҥара уобараһа эрээри, Таҥара курдук буоларга дьулуспатаҕа: 7 үтүө көҥүлүнэн Бэйэтин аччатынан, кулут уобараһын ылынан, дьон курдук буолбута, киһи курдук көрүҥнэммитэ. 8 Кини Бэйэтин намтатынан, өлүөр да диэри – кириэскэ тиириллиэр диэри! – истигэн этэ. 9-11 Ол иһин Таҥара Кинини үөһэ таһаарбыта уонна халлааҥҥа да, сиргэ да, сир анныгар да сүһүөхтээх эрэ барыта Иисус аатыгар сүгүрүйэрин, тыллаах эрэ барыта Аҕа Таҥараны айхаллыырын, Иисус Христос – Айыы Тойон диэн билинэрин туһугар, Киниэхэ ким да аатынааҕар улуу ааты биэрбитэ.
Бу дойдуга сулус буолан сыдьаайыҥ
12 Таптыыр бырааттарым, эһиги өрүү да истигэн этигит. Онон баарбар эрэ буолбакка, бу суох кэммэр өссө ордук Таҥараттан толлон, иэйэн-долгуйан туран, быыһанар суолгутун тутуһан иһиҥ: 13 үтүөкэн көҥүлүнэн эһигини итинник салайан биэрэн, эһиги сүрэххитигэр Таҥара Бэйэтинэн үлэлиир. 14 Тугу гынаргытын барытын ханнык да муҥатыйыыта, мөккүөрэ суох толорор буолуҥ, 15 оччоҕо туох да омсото суох ыраас сүрэхтэнэн, бу аньыылаах содур аймах ортотугар Таҥара эҥкилэ суох оҕолоро буолан олоруоххут. Онон бу аан дойдуга сырдатар сулустар буолан сыдьаайыҥ, 16 Олох Тылын бигэтик тутуһуҥ. Оччоҕо мин халтайга сыраласпатахпын, кураанахха турууласпатахпын диэн Христос Күнүгэр эһигинэн киэн туттуоҕум. 17 Мин хааным эмиэ, эһиги Таҥараҕа биэрэр сиэртибэҕитин ситэрэн, Киниэхэ бэриллэр бэлэх буолан тохтуохтаах да эбит буоллаҕына, мин онтон үөрэбин эрэ, эһигинниин бииргэ үөрсэбин. 18 Доҕотторуом, эһиги эмиэ бу туһуттан үөрүҥ, мин үөрүүбүн үллэстиҥ.
Тимофейдаах Епафродит
19 Айыы Тойон Иисус көҥүлэ буоллаҕына, сотору эһиэхэ Тимофейы ыытыам диэн эрэх-турах саныыбын. Хайдах олороргутун биллэхпинэ эрэ, дууһам уоскуйууһу. 20 Тимофейтан атын эһиги тускутугар ис сүрэҕиттэн тэҥҥэ кыһаллар киһим суоҕун кэриэтэ. 21 Бука бары бастатан туран Иисус Христос туһун буолбакка, бэйэлэрин тустарын саныыллар. 22 Оттон Тимофей эрэбилин бэйэҕит билэҕит. Уол оҕо аҕатыгар көмөлөһөрүнүү, кини Евангелие туһугар миигин кытта бииргэ сулууспалаһан, эрэбилин көрдөрбүт киһи. 23 Онон мантан инньэ хайдах буоларым быһаарылыннар эрэ, кинини эһиэхэ ыытыам диэн эрэл санаалаахпын. 24 Айыы Тойон биэрдэҕинэ, бэйэм даҕаны сотору эһиэхэ тиийиэм диэн эмиэ эрэнэбин.
25 Биир кэккэҕэ туруулаһан үлэлиир доҕорбун, миэхэ көмөлөһүннэрэ ыыппыт бырааккытын Епафродиты, эһиэхэ төттөрү ыытарым сөп дии санаатым. 26 Эһигини барыгытын көрүөн баҕарара туох да олус, ордук ыалдьыбыт сураҕын истибиккититтэн улаханнык санаарҕаата. 27 Ыалдьан өлө сыста гынан баран, Таҥара кинини аһынна, кинини эрэ буолбатах, эрэйбэр эрэйи эбимээри, миигин эмиэ. 28 Онон эһигини үөрдээри, бэйэм да эмиэ санааргыы сылдьыахпын баҕарбакка, Епафродиты эһиэхэ ыытарга тиэтэйдим. 29 Бырааккытын Айыы Тойон туһугар үөрэ-көтө көрсүҥ, инникитин да маннык дьону ытыктыыр буолуҥ. 30 Кини Христос дьыалатын туһугар туруулаһан, эһигини солбуйан миэхэ көмөлөһөөрү, олоҕун да кэрэйбэккэ, өлө сыста.
3
Кырдьыктаах буолуу туһунан
1 Онон, бырааттарым, Айыы Тойонтон үөрэр буолуҥ. Бу урут суруйбуппун хатылыырбыттан ыарырҕаабаппын, эһиэхэ туһалаах буоллар эрэ дии саныыбын.
2 Ыттартан, хара санаалаахтартан, эттэрин элийтэрээччилэртэн – сэрэниҥ! 3 Дьиҥ быһыллыбыттар – бу биһиги, Таҥараҕа Тыын күүһүнэн сулууспалыыр, Христос Иисуһунан киэн туттар уонна эт-сиин тас бэлиэтигэр эрэммэт дьон буолабыт. 4 Ким эрэ тас сиэргэ-туомҥа оннук эрэнэр буоллаҕына, мин кимнээҕэр да ордук эрэниэхпин сөп этэ: 5 төрөөбүтүм ахсыс күнүгэр быһыллыбытым, Израиль аҕатын ууһуттан, Вениамин көлүөнэтиттэн төрүттээх дьиҥ еврейбин, Сокуону тутуһарбынан фарисейбын; 6 Таҥара Церковын дьулуһан туран сойуолаһарым, Сокуон кырдьыгынан ыллахха, эҥкилэ суох киһи этим. 7 Ол эрээри урут тугу барыстаах диэбиппин мин билигин Христос туһугар ночооттоох эрэ диибин. 8 Христос Иисуһу, Айыы Тойоммун билэрбин туохтааҕар да үрдүктүк санааммын, билигин тугу барытын солуута суох курдук көрөбүн: Кини туһугар мин туохтан барытыттан аккаастанным, Христоһу кытта бииргэ буолаары, тугу барытын бөххө-сыыска холоотум.
9 Аны Кинилиин биир эрэ буолларбын дии санааммын, бэйэм күүспүнэн – Сокуон ирдэбиллэрин толоруунан – быыһана сатаабаппын; Таҥара киһини итэҕэлгэ эрэ олоҕуран быыһыырын билэммин, Христоска итэҕэлбинэн быыһанарга дьулуһабын. 10-11 Өлбүттэр тиллиилэригэр мин эмиэ тиллээйэбиний диэн эрэл санаалаах буоламмын, биири эрэ – Иисус Христоһу билиэхпин, Кини тиллибит күүһүн билэн, кириэскэ өлбүтүн холобур оҥостон, Кини курдук буолуохпун, эрэйин-кыһалҕатын үллэстиэхпин баҕарабын.
Үрдүккэ дьулуһуу
12 Ситиһиэхтээхпин хайыы-үйэ ситистим, эҥкилэ суох буола ситтим-хоттум диэн эппэппин; Христос Иисус миигин ситэн ылбытын курдук, мин эмиэ ситэн ылларбын диэн инним диэки дьулуһабын.
13 Бырааттарыам, ситтим дэммэппин эрээри, кэннибэр хаалбыты барытын умнан тураммын, инним диэки дьүккүйэн,
14 сыалбар – Таҥара биһигини Христос Иисуһунан ыҥыртарбыт Халлааннааҕы наҕараадатыгар – дьулуһабын.
15 Онон ким биһигиттэн толору сиппит-хоппут, ол итинник толкуйдуохтаах; оттон туох эмэ туһунан биһигиттэн атыннык саныыр буоллаххытына, Таҥара эһиэхэ ону да арыйан биэриэҕэ.
16 Ол эрээри тиийбит кэрдииспититтэн төттөрү түспэккэ, маннык өйбүтүн-санаабытын ыһыктыбакка, бу быраабыланы тутуһан олоруоҕуҥ
[447].
17 Бырааттарым, мин холобурбун батыһыҥ; итиэннэ биһиги эһиэхэ көрдөрбүт холобурбутун батыһар дьону көрөр буолуҥ. 18 Эһиэхэ урут да элбэхтик этэрим, сибилигин да уйадыйан туран этэбин: үгүстэр Христос кириэһигэр өстүйбүттүү тутта сылдьаллар. 19 Кинилэр бүтэр уһуктара – өлүү, сүгүрүйэр таҥаралара – куртах, албан ааттара – саат-суут эрэ: өйдөрө-санаалара сиртэн өппөт. 20 Оттон биһиги аҕа дойдубут Халлааҥҥа баар, ол онтон биһиги Быыһааччы – Иисус Христос Айыы Тойоммут – кэлэрин кэтэһэбит. 21 Кини тиийэн кэллэҕинэ баары барытын Бэйэтигэр бас бэриннэрэр күүһүнэн биһиги өлөр оҥоһуулаах мөлтөх эппитин уларытан, Бэйэтин килбиэннээх этигэр-сиинигэр атылыы гыныаҕа.
4
1 Онон, ахтылҕаннаах таптыыр бырааттарым, үрдүк үөрүүм, кыайыым мэнньиэһэ, Айыы Тойоннуун биир буолан бу курдук туруулаһыҥ дуу, таптыыр доҕотторуом!
Тиһэх сүбэлэр
2 Еводияттан көрдөһөбүн, Синтихияттан көрдөһөбүн: Айыы Тойон туһугар биир санааланыҥ. 3 Итиэннэ, Айыы Тойоҥҥо бииргэ үлэлиир истиҥ быраатым, эйигиттэн эмиэ көрдөһөбүн: бука диэн кинилэргэ иккиэннэригэр көмөлөс. Кинилэр эмиэ миигин, Климены уонна да атын, олох кинигэтигэр ааттаммыт дьону кытта Евангелие туһугар сыраларын биэрэн туран үлэлээбиттэрэ.
4 Айыы Тойоннуун биир буолбут олоххутугар өрүүтүн үөрэ сылдьыҥ, өссө төгүл этэбин: үөрүҥ-көтүҥ. 5 Эһиги көрсүө майгыгытын бука бары биллиннэр. Айыы Тойон кэлэрэ чугаһаата. 6 Туох да санаатыгар ылларымаҥ, үҥэргитигэр бары кыһалҕаҕытын барытын махталы кытта Таҥараҕа арыйан биэриҥ; 7 оччоҕо Таҥара хайа да бэйэлээх өй ситэн өйдөөбөт эйэтин эһиэхэ биэрэн, эһиги сүрэххитин, өйгүтүн-санааҕытын Христос Иисустуун биир гынан араҥаччылыаҕа.
8 Онон, бырааттарыам, тугу дьиҥнээх, чиэһинэй, үтүө, ыраас, кэрэ, биһирэбиллээх диэбиккитин эрэ саныыр буолуҥ. 9 Миигиттэн туохха үөрэммиккитин, тугу ылыммыккытын, көрбүккүтүн-истибиккитин – ону тутуһан олоруҥ, оччоҕо эйэ-ил Таҥарата эһигини кытары бииргэ буолуоҕа.
Көмө иһин махтаныы
10 Эһиги миэхэ хайыы-үйэ хат кыһаллан-мүһэллэн эрэргититтэн мин Айыы Тойон иннигэр үөрэбин эрэ. Урут даҕаны эһиги миэхэ кыһалларгыт, тоҕоостоох түгэҥҥит эрэ көстө илигэ.
11 Кыһалҕаҕа ылларан маннык этэр дии санаамаҥ – мин кыранан да дуоһуйарга үөрэммиппин.
12 Кырыымчык да, дэлэгэй да олоҕу билэммин, ханна даҕаны, хаһан даҕаны буоллун – тоторго, аччыктыырга, дэлэйдик олорорго, тиийиммэт буоларга – барытыгар үөрүйэхпин.
13 Миигин бөҕөргөтөр Иисус Христос көмөтүнэн
[448] мин тугу баҕарар тулуйар кыахтаахпын.
14 Ол да буоллар, эрэйбин үллэстибиккит олус үчүгэй.
15 Филиппытааҕы доҕотторуом, эһиги бэйэҕит билэҕит: мин Евангелиены биллэрэр сулууспабын саҕалаары Македонияттан тахсыбыппар, эһигиттэн ураты биир даҕаны церковь миэхэ ылсан-бэрсэн көмөлөспөтөҕө;
16 оттон эһиги бэл Фессалоникаҕа кытта (биирдэ эрэ буолбатах) кыһалҕабын толуйан миэхэ көмө ыыппыккыт.
17 Бу эрэйэн этэр буолбатахпын, эһиэхэ үтүөнү эргитэр туһалаах суолу тобулан этэбин.
18 Барытын тутан биирдэ дэлэйэ түстүм. Епафродитынан ыыппыккытын туттум, онон аны билигин тугунан да тутайбаппын. Эһиги миэхэ көмөҕүт – сайар илгэ сыттаах бэлэх, Таҥара сөбүлүүр, астынар сиэртибэтэ.
19 Таҥарам эһиги туох баар кыһалҕаҕытын барытын Бэйэтин килбиэннээх баайыттан ылан Христос Иисуһунан ситэрэн-толорон биэриэхтин
[449].
20 Таҥараҕа – биһиги Аҕабытыгар – үйэттэн үйэлэр тухары албан аат! Аминь.
Түмүк эҕэрдэлэр
21 Христос Иисуһу итэҕэйэн Таҥара сибэтиэй норуотугар киирсибиттэри бука барыларын эҕэрдэлээҥ. Манна миигин кытта баар бырааттарбыт эһиэхэ эҕэрдэлэрин ыыталлар. 22 Сибэтиэйдэр бука бары (чуолаан император дыбарыаһыттан) эһигини эҕэрдэлииллэр.
23 Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эһигини барыгытын эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[450].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ КОЛОСС ХРИСТИАННАРЫГАР ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Колосс сибэтиэйдэригэр, Христос Иисуһу
[451] итэҕэйэр бэриниилээх бырааттарга – Таҥара көҥүлүнэн Иисус Христос Апостола буолбут Павелтан уонна бырааккытыттан Тимофейтан.
3-4 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан
[452] бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Павел Таҥараҕа махтанар үҥүүтэ
Христос Иисуһу итэҕэйэргитин, сибэтиэйдэри барыларын таптыыргытын истэммит, эһиги тускутугар тиһигин быспакка үҥэрбитигэр биһиги Таҥараҕа, Айыы Тойоммут Иисус Христос Аҕатыгар, өрүүтүн махтанабыт. 5 Урут эһиги Евангелие кырдьыктаах тыла биэрэр эрэлин билэҥҥит, итэҕэлгит, тапталгыт барыта ол Халлааҥҥа эһигини көһүтэр эрэлгэ олоҕурбута. 6 Эһиэхэ тиийбит Евангелиены истэн, Таҥара илгэлээх үтүөтүн дьиҥнээхтии билбит күҥҥүтүттэн ыла бу тыл, эмиэ эһиги олоххутун уларыппытын курдук, бүтүн аан дойду устун дьон олоҕун уларыта, тэнийэ-тарҕана турар. 7 Таҥара хайдах курдук үтүөтүн эһиги бастаан Епафрастан – эһиги тускутугар Христоска эрэллээхтик сулууспалыыр, биһигини кытта бииргэ үлэлиир тапталлаах бырааппытыттан истибиккит. 8 Сибэтиэй Тыын эһиэхэ иҥэрбит тапталын туһунан биһиэхэ эмиэ кини иһитиннэрбитэ.
9 Дьэ ол иһин, итини истибит күммүтүттэн ыла, эһиги тускутугар Таҥараҕа үҥэрбитин быспакка, Кини эһиэхэ бары муудараһы, духуобунай өйү-санааны кытта Бэйэтин көҥүлүн толору билэр кыаҕы биэрэригэр көрдөһөбүт.
10 Эһиги Таҥараны үөрдэр курдук, оҥорор үтүөҕүтүгэр барытыгар ситиһиилээх буоларгыт, Кинини билэргит дириҥээн, Айыы Тойон үрдүк аатыгар дьүөрэлээх дьоһуннаах олоҕу олороргут,
11 Кини килбиэннээх сүдү кыаҕынан Киниттэн күүс ылан, бары өттүнэн бөҕөргөөн, барыга-барытыгар тулуурдаах, киэҥ көҕүстээх буоларгыт, өрүүтүн үөрэ-көтө сылдьаргыт туһугар биһиги үҥэбит.
12 Биһигини сырдык эйгэтигэр баар сибэтиэйдэр аналларын үллэстэргэ ыҥырбыт Аҕаҕа махталгыт уостубатын.
13 Кини биһигини хара дьай былааһыттан быыһаан таһааран, Тапталлаах Уолун Саарыстыбатыгар киллэрбитэ;
14 Кини Уола биһигини Бэйэтин Хаанынан
[453] толуйан ылан, биһиги аньыыбыт-буруйбут бырастыы буолбута.
Христос туһунан
15 Кини – харахха көстүбэт Таҥара уобараһа, туох да айыллыан иннинэ төрөппүт Уола; 16 сиргэ-халлааҥҥа баар барыта, көстөр-көстүбэт: бүрүстүөллэр, тойоттор, дьаһалталар, былаастар – барыта Кининэн айыллыбыттара, туох барыта Кининэн итиэннэ Киниэхэ анаан айыллыбыта. 17 Кини ким да, туох да инниттэн баар, Кини тугу барытын Бэйэтинэн ыпсарар-дьүөрэлиир. 18 Кини – Эт-сиин, Церковь Баһа, туох баар барытын Төрдө-төрүөтэ. Туохха барытыгар бастакы буолар туһугар, Кини өлбүттэртэн бастакынан тиллибитэ, 19 тоҕо диэтэххэ, Таҥара Бэйэтин айылҕата Уолугар толору баар буолуон баҕарбыта. 20 Уола кириэскэ өлбүтүн түмүгэр, Таҥара сиргэ да, Халлааҥҥа да баары барытын кытары эйэни-или түһэрсэн, баары барытын Бэйэтин кытта Уолунан иллэһиннэрбитэ.
21 Кини эһигини, хаһааҥҥыта эрэ мөкүтүк быһыыланан, Таҥараттан туора сылдьар, Киниэхэ өстөөх дьону, 22 билигин сибэтиэй, эҥкилэ суох ыраас, буруйа-сэмэтэ суох гынан Бэйэтин иннигэр туруораары, Киһи буолан кэлэн кириэскэ өлбүт Уолунан Бэйэтин кытта эйэлэһиннэрдэ. 23 Онон эһиги инникитин, Таҥара иннигэр турар туһугар, итэҕэл бигэ акылаатыгар тирэҕирэн, уҥа-хаҥас халбаҥнаабакка, Таҥара тыла биэрэр эрэлин энчирэтиэ суохтааххыт. Бу Евангелиены эһиги истибиккит, бу Евангелие аан дойду дьонугар барытыгар иһитиннэриллибитэ; мин, Павел эмиэ, бу Евангелие үлэһитэ буолбутум.
Павел Церковь туһугар толорор сулууспата
24 Билигин эһиги тускутугар эрэйи көрөрбүттэн үөрэбин эрэ: мин Христос көрсүбүт эрэйин эппинэн-хааммынан билэммин, Кини Этэ-сиинэ буолар Церковь туһугар тулуйуллуохтаах эрэй-муҥ ситэ илик мээрэйин толорон биэрэбин. 25-26 Таҥара тыла туоларын туһугар, мин Церковь үлэһитэ буолбутум: Кини миэхэ Бэйэтин тылын – үйэлэр тухары бары көлүөнэлэртэн кистэнэн баран, билигин Кини сибэтиэйдэригэр арыллыбыт кистэлэҥи – эрэнэн, тугу да энчирэппэккэ эһиэхэ толору тиэрдэр соругу туруорбута. 27 Кини бу кистэлэҥҥэ хайдах курдук килбиэннээх баай бары норуоттарга ананан сылдьарын Бэйэтин сибэтиэй дьонугар арыйыан баҕарбыта. Оттон бу баай кылаат – эһиги сүрэххитигэр баар Христос, эһиги кэнэҕэс килбиэннээх албан ааты үллэстэр эрэлгит. 28 Онон ханна да сырыттарбыт, биһиги Христос туһунан иһитиннэрэбит уонна ханнык баҕарар киһини Христос Иисустуун биир буолбут, сиппит-хоппут киһи быһыытынан Таҥара иннигэр туруораары, өйдөтөн-үөрэтэн, бары муудараска уһуйабыт. 29 Дьэ ол иһин мин, бу сорукпун толорор инниттэн, миэхэ сүҥкэнник дьайар Христос сүдү күүһүнэн туруулаһан, күүспүн харыстаабакка үлэлиибин.
2
1 Мин эһиги тускутугар, Лаодикиялаах Иерапольга олорооччулар уонна миигин олох көрө илик да дьон туһугар хайдах күүскэ туруулаһарбын билиэххитин баҕарабын.
2 Кинилэр да, эһиги да тапталынан ситимнэспит сүрэххит уоскуйан, өйдүүр өйгүт бары өттүнэн ситэн-хотон, Таҥара – Аҕа
[454] уонна Христос – кистэлэҥин билиигит – бу баар мин туруорунар соругум.
3 Киниэхэ, Христоска, түмүллэн сылдьар эбээт бары муударас, бары билии күндү кылаата!
4 Маны ким даҕаны эһигини ньуолбар тылынан умсугутан албыҥҥа үктэппэтин диэн этэбин.
5 Төһө да аттыгытыгар суоҕум иһин, ис тыыммынан өрүү эһигинниин бииргэ буоламмын, үтүө тэриллиилээх олоххутун, Христоска бигэ итэҕэлгитин көрөн үөрэбин эрэ.
Христос биэрэр толору олоҕо
6-7 Онон, Христос Иисуһу Айыы Тойоммут диэн ылыммыт дьон быһыытынан, хайдах үөрэммиккит курдук, Киниттэн силис тардан, Кини акылаатыгар олоххутун тутан, итэҕэлгитинэн бөҕөргөтүнэн, ис сүрэххититтэн өрүү махтанан, Кинилиин биир буолуҥ.
8 Бырааттарыам, ким да эһигини кураанах бөлүһүөктээһининэн, хойгур дойҕоҕунан умсугуппатын курдук, сэрэхтээх буолуҥ. Итинник бөлүһүөктээһин барыта Христоска буолбакка, дьон үһүйээннэригэр, сир-халлаан күүстэригэр олоҕурар. 9 Таҥара толору айылҕата Киниэхэ – сиргэ киһи буолан олорбут Христоска – баар, 10 онон эһиги эмиэ Кинилиин – бары дьаһалта, бары былаас Баһылыгыныын – холбоһоҥҥут, дьиҥ толору олохтоммуккут. 11 Кинини итэҕэйэн, эһиги киһи илиитинэн буолбакка, Христос духуобунай быһыытынан быһыллыбыккыт: Кини эһигини аньыылаах айылҕаҕыт былааһыттан босхолообута. 12 Эһиги сүрэхтэнэҥҥит Христостуун бииргэ көмүллүбүккүт уонна Кинини өлбүттэртэн тилиннэрбит Таҥара күүһүгэр итэҕэлгитинэн бииргэ тиллибиккит. 13 Таҥара эһигини, аньыылаах-харалаах дьону, быһыллыбакка, Таҥара норуотугар киирсибэккэ өлбүттэри, Христостуун бииргэ тилиннэрбитэ. Кини биһиги аньыыбытын-харабытын барытын бырастыы гыммыта, 14 биһиги Сокуон ирдэбиллэрин толорботох иэспит-күүспүт испииһэгин ылан, туора сотон баран, кириэскэ хам саайан суох оҥорбута. 15 Онон Кини халлааҥҥа баар бары дьаһалта, бары былаас күүһүн өһүлэн, сэриилэһэр сэбин-сэбиргэлин устан ылбыта уонна барыларын аһаҕастык саакка-суукка ыытан, кыайбыт-хоппут өрөгөйдөөх суолугар билиэн ылан, батыһыннаран барбыта.
16 Онон, эһигини ким даҕаны тугу аһыыргыт-иһэргит, ханнык эрэ бырааһынньык эбэтэр ый саҥатын көрсүү, субуота туһуттан сэмэлээбэтин: 17 ити барыта кэнэҕэски күлүгэ эрэ, оттон баар дьиҥ – Христос Бэйэтэ. 18 Бэйэни түһэриммитэ буолууну, Аанньалларга сүгүрүйүүнү туруорсан, ким да эһиги наҕараадаҕытын төлө туттарбатын. Оннуктар көрбөтөх суолларыгар орооһоннор, сиртэн тэйэ илик өйдөрүнэн олоҕо суох өттөйөллөр. 19 Кинилэр Эти-сиини бүттүүнүн силгэлээн, сүһүөхтээн биир сомоҕо оҥорор, күүс-сэниэ киллэрэр, Таҥара санаатын хоту үүннэрэр-төлөһүтэр Баһы кытта ситимнэрин быспыттар.
20-21 Онон, өскөтүн эһиги Христоһу кытта өлөн, сир-халлаан хараҥа күүстэриттэн босхоломмут буоллаххытына, өссө да бу дойдуга олорор дьоҥҥо дылы, «таарыйыма», «амсайыма», «тыытыма» диэн ыйыылары тоҕо тутуһаҕытый? 22 Итинник бобуу-хаайыы барыта дьон киллэрбит ыйыыта-кэрдиитэ, үөрэҕэ буолан, тутустахха туох да туһаны аҕалбат. 23 Бэйэ көҥүлүнэн итинник сүгүрүйэ сатааһын, бэйэни түһэриммитэ буолуу, эти-хааны сылатыы-сындалытыы, көрдөххө эрэ, муударас гынан баран, дьиҥэр, сүрэх-быар аньыылаах баҕатын кыана туттууга тугу да туһалаабат.
3
1 Онон өскөтүн эһиги, Христоһу кытта бииргэ тиллибит буоллаххытына, үрдүккэ – Таҥара уҥа өттүгэр олорор Христос Халлааныгар – дьулуһуҥ; 2 өйгүт-санааҕыт сирдээҕигэ буолбакка, үөһээҥҥигэ туһуланнын. 3 Эһиги өлбүккүт, онон олорор олоххут эмиэ Кинини кытары бииргэ Таҥараҕа кистэммитэ. 4 Эһиги олоххут – Христос – көһүннэҕинэ, эһиги эмиэ Кинини кытта бииргэ килбиэннээх сырдыкка көстүөххүт.
Эргэ киһи уонна саҥа киһи
5 Онон, сирдээҕи аньыылаах өрүттэргитин: содур, кирдээх быһыыны, бары имэҥи-кыдьыгы, куһаҕан баҕа санааны уонна идэмэрдээх буолууну (ол эмэгэккэ сүгүрүйүүгэ холоонноох) – барытын өһөрүҥ.
6 Итинниги тутуһан олорор бас бэриммэт дьоҥҥо Таҥара уора-кылына түһүөҕэ.
7 Хаһааҥҥыта эрэ эһиги эмиэ кинилэр курдук олорор эрдэххитинэ, итинтэн туох да атына суох быһыыланаргыт.
8 Оттон билигин барытын: киҥи-наары, кырыгы, өһүөннээх санааны, үөхсүүнү, быдьар тыллаһыыны хааллараҥҥыт,
9 эргэ киһи киэбин бары кэмэлдьилэри-быһыылары устан быраҕаҥҥыт, бэйэ-бэйэҕитигэр сымыйалаабакка,
10 Айбытын уобараһыгар улам маарыннаан, күнтэн күн саҥардыллан, Таҥараны улам билэн иһэр саҥа киһи буолуҥ.
11 Аны манна грек, иудей, быһыллыбыт-быһыллыбатах, варвар, скиф
[455], кулут, көҥүл буолуу туох да суолтата суох, арай Христос эрэ суолталаах, Христос барытыгар баар.
12 Онон эһиги, Таҥара талбыт сибэтиэй, тапталлаах дьоно, амарах майгыланыҥ, үтүө санааланыҥ, сэмэй, көрсүө, тулуурдаах буолуҥ.
13 Бэйэ-бэйэҕитин тулуйсуҥ, хайаҕыт эмэ кимиэхэ эмэ хоргуппуттаах да буоллаҕына, бырастыы гынсыҥ: Христос
[456] эһигини хайдах бырастыы гыммытай да, эһиги эмиэ ол курдук бырастыы гыныҥ.
14 Итиэннэ туохтааҕар да бу этиллибит өрүттэри барытын ситимниир, ситэрэн биэрэр тапталга дьулуһуҥ.
15 Сүрэххитигэр Таҥара биэрэр эйэтэ толору баһылаатын – Кини эһигини биир Эт-сиин оҥорон эйэлээх буоларга ыҥырбыта. Киниэхэ куруук махтана сылдьыҥ.
16 Христос тыла бары муудараһы кытта бииргэ эһиги сүрэххитигэр өлгөмнүк олохсуйуохтун; псаломнары, айхал ырыаларын, духуобунай гимнэри Айыы Тойоҥҥо
[457] ис сүрэххититтэн махтанан туран ыллаан-туойан, бэйэ-бэйэҕитин үөрэтиһэр-өйдөтүһэр буолуҥ.
17 Тугу да гыммыккыт иһин – тылгыт буоллун, дьайыыгыт буоллун – барыта Кининэн Аҕа Таҥараҕа махтанан туран, Айыы Тойон Иисус Христос
[458] аатыгар буолуохтаах.
Итэҕэйэр дьиэ кэргэн тус сыһыаннаһыыта
18 Дьахталлар, Айыы Тойону итэҕэйэр дьон сиэринэн эрдэргитигэр бас бэриниҥ. 19 Эр дьон, кэргэттэргитин таптааҥ, кинилэргэ дьэбирдик сыһыаннаһымаҥ.
20 Оҕолор, туохха барытыгар төрөппүттэргит тылын истиҥ, истигэн буолуу Айыы Тойону үөрдэр. 21 Аҕалар, оҕолоргутун кыынньаан санааларын түһэримэҥ.
22 Кулуттар, сирдээҕи тойотторгутугар туохха барытыгар бас бэриниҥ, киһиэхэ бэрт буола сатааччылар курдук көрөллөрүгэр эрэ буолбакка, ис сүрэхтэн, Таҥараттан толлон туран, тылларын истиҥ. 23-24 Эһиги Айыы Тойон Христоска сулууспалыыгыт, онон төлөбүрүгэр Айыы Тойонтон нэһилиэстибэ ылыахтааххытын өйдөөн, тугу гынаргытын барытын, дьон туһугар буолбакка, Айыы Тойон туһугар оҥоробут диэн, ис дууһаҕытыттан толоруҥ. 25 Оттон ким кэрээнэ суох быһыыланар – ол сөптөөх хардатын ылыаҕа: Таҥара кырдьыгы тутуһар.
4
1 Тойоттор, эһиги халлааҥҥа Тойоннооххутун билэ сылдьан, кулуттаргытыгар эмиэ сиэрдээхтик, кырдьыктаахтык сыһыаннаһыҥ.
Ыйыы-кэрдии
2 Үҥэргитигэр өрүү махтанан туран, тиһигин быспакка сэргэхтик үҥэр буолуҥ. 3 Христос кистэлэҥин бар дьоҥҥо иһитиннэрэр кыахтанарбытыгар, этэр тылбытыгар Таҥара ааны тэлэччи аһан биэрэрин көрдөһөн, биһиги туспутугар эмиэ үҥэ сылдьыҥ. Бу туһугар үлэлээбитим-хамнаабытым иһин, мин билигин хаайыллан сытабын; 4 онон бу кистэлэҥи, Таҥара тыла хайдах иһитиннэриллиэхтээҕин курдук, арыйарым туһугар, үҥэ-көрдөһө сылдьыҥ.
5 Итэҕэйбэт дьоҥҥо муударайдык, тоҕоостоох түгэни табатык туһанан сыһыаннаһыҥ. 6 Хас биирдии киһиэхэ хайдах хоруйдууру билэр туһугар, этэр тылгыт өрүүтүн ис киирбэх, бэргэн буоллун.
Түмүк эҕэрдэлэр
7 Эһиэхэ мин туспунан барытын таптыыр бырааппыт, эрэллээх үлэһиппит, Айыы Тойоҥҥо бииргэ сулууспалыыр доҕорбут Тихик кэпсиэҕэ.
8 Эһиги хайдах быһыыга-майгыга олороргутун тиийэн биллин
[459], санааҕытын көтөхтүн диэн, кинини эһиэхэ ыытан эрэбин.
9 Эһигиттэн кэлэ сылдьар таптыыр бырааппытын эрэллээх Онисимы кинини кытта бииргэ ыытабын. Маннааҕыны барытын эһиэхэ кинилэр кэпсиэхтэрэ.
10 Миигин кытары бииргэ хааллан сытар Аристарх эһиэхэ эҕэрдэтин ыытар; Варнава сиэн быраата Марк эмиэ эһигини эҕэрдэлиир (кини туһунан эһиэхэ дьаһал тиийэн турар; эһиэхэ кэллэҕинэ, үчүгэйдик көрсөөрүҥ). 11 Иуст диэн ааттаах Иисус эмиэ эҕэрдэ ыытар. Иудейдартан бу кинилэр эрэ, миигинниин бииргэ Таҥара Саарыстыбатын туһугар сулууспалааннар, миэхэ улахан өйөбүл буолаллар. 12 Эһиэннэриттэн Епафрас, Иисус Христос кулута, эһиэхэ эҕэрдэтин ыытар. Эһиги бары өттүнэн ситэн-хотон, Таҥара көҥүлүн хото толорор дьон буолан, сүһүөххүтүгэр бигэтик тураргыт туһугар, кини өрүү туруулаһан туран үҥэр. 13 Эһиги итиэннэ Лаодикиялаах Иерапольга олорооччулар тустарыгар кини хайдах курдук кыһалларын-мүһэллэрин туоһута мин буолабын. 14 Эһиэхэ таптыыр эмчиппит Лука эҕэрдэтин ыытар; Димастан эмиэ эҕэрдэтэ тутуҥ. 15 Лаодикияҕа баар бырааттарбытыгар, Нимфаҥҥа уонна кини дьиэтээҕи церковыгар эҕэрдэтэ тиэрдиҥ. 16 Бу суругу аахтаххытына, Лаодикия церковыгар эмиэ аахтараарыҥ, оттон Лаодикияттан кэлбити эһиги эмиэ ааҕаарыҥ. 17 Архипка: «Кытаат, Айыы Тойонтон ылбыт соруккун толор», – диэн этиҥ.
18 Аны бу бэйэм суруйан эрэбин:
Павелтан эҕэрдэ. Хаайыыга сытарбын өйдүү сылдьыҥ. Таҥара илгэлээх үтүөтэ эһигинниин бука барыгытыныын эҥээрдэһиэхтин. Аминь[460].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ФЕССАЛОНИКА ХРИСТИАННАРЫГАР БАСТАКЫ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Аҕа Таҥараны уонна Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэйээччилэр Фессалоникатааҕы
[461] церковтарыгар – Павелтан, Силуантан уонна Тимофейтан.
Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан
[462] бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Фессалоника христианнарын холобурдара
2 Биһиги үҥэрбитигэр эһигини өрүүтүн өйдөөн-санаан тураммыт, барыгыт иһин Таҥараҕа махтанабыт. 3 Эһиги итэҕэлгитин олоххутунан, тапталгытын сыралаах үлэҕитинэн, Айыы Тойон Иисус Христоска эрэлгитин кытаанах тулуургутунан көрдөрбүккүтүн биһиги Аҕа Таҥарабыт иннигэр хаһан да умнубаппыт. 4-5 Бырааттарбыт, биһиги бу биллэрэр Евангелиебытын эһиэхэ аҥаардас тылбытынан эрэ буолбакка, күүстээх дьайыыбытынан, Сибэтиэй Тыынынан эрэмньилээхтик тиэрдэммит, Таҥара эһигини таптыырын, талан ылбытын бигэтик билэбит. Өссө эһигини кытта бииргэ эрдэхпитинэ, эһиэхэ туһалаатарбыт диэн хайдах быһыылаахтык олорбуппутун бэйэҕит өйдүүгүт. 6 Онон эһиги төһө да элбэх эрэйи көрүстэргит, Таҥара тылын Сибэтиэй Тыын биэрэр үөрүүтүнэн ылынаҥҥыт, биһигини уонна Айыы Тойону батыспыккыт. 7 Инньэ гынан Македониялаах Ахайя итэҕэйээччилэригэр бука барыларыгар холобур буоллугут. 8 Айыы Тойон тыла эһигиттэн Македонияҕа, Ахайяҕа эрэ тарҕаммыт буолбатах, эһиги Таҥараҕа итэҕэлгит туһунан сурах сир-сиргэ барытыгар тарҕанна, онон биһиги кинилэргэ кэпсиирбит да наадата суох. 9-10 Эһиги биһигини хайдах көрсүбүккүтүн, хайдах сымыйа таҥаралары хаалларан тыыннаах дьиҥ Таҥараҕа сулууспалаары, Киниэхэ эргиллибиккитин, Кини өлбүттэртэн тилиннэрбит Уола, биһигини кэнэҕэски уордаах Дьүүлтэн быыһыыр Иисус, Халлаантан кэлэрин күүтэргитин, ханна да тиийбиппит иһин, бэйэлэрэ кэпсии тоһуйаллар.
2
Павел Фессалоникаҕа сулууспата
1 Бырааттарбыт, эһиэхэ тиийэ сылдьыыбыт туһата суох хаалбатаҕын бэйэҕит да билэҕит.
2 Ол иннинэ Филиппыга сылдьаммыт, өйдүүргүт буолуо, элбэх эрэйи-кыһалҕаны, атаҕастабылы да көрүстэрбит, Таҥарабыт көмөтүнэн Кини Евангелиетын улуу туруулаһыынан эһиэхэ хорсуннук иһитиннэрбиппит.
3 Биһиги үөрэтэр үөрэхпитигэр ханнык да мунуу-тэнии, кирдээх хос санаа, албыннааһын суох.
4 Таҥара Бэйэтин тылын биһиэхэ эрэммит буолан, биһиги дьон санаатын буолбакка, сүрэхпитин курдат билэр Таҥара санаатын табаары, бу Евангелиены иһитиннэрэбит.
5 Биһиги хаһан да эһигиттэн тылбытынан албыннаһа, тугу эмэ туһана сатаабатахпытын билэҕит. Таҥара туоһу буолуо.
6 Биһиги кимтэн да – эһигиттэн да, атын дьонтон да хайҕалы эрэйбэтэхпит.
7 Христос Апостолларабыт диэн улаханнык дархаһыйан тиийиэхпитин сөп этэ да, ийэ эмиийдиир оҕотугар уйаҕастык кыһалларын курдук, эһиэхэ бэрт чуумпутук, сэмэйдик сылдьыбыппыт.
8 Эһиги тускутугар ис сүрэхпититтэн кыһаллар буоламмыт, эһиэхэ, Таҥара Евангелиетын иһитиннэрэргэ эрэ буолбакка, олохпутун кытта биэрэргэ бэлэм этибит. Ол курдук эһиги биһиэхэ күндүгүт.
9 Биһиги хайдах үлэлээбиппитин, сырабытын биэрбиппитин, бырааттарбыт, умнубатах буолуохтааххыт. Хайаҕытыгар да сүгэһэр буолумаары, күннэри-түүннэри үлэлии-үлэлии, Таҥара тылын иһитиннэрэрбитин өйдүүр инигит.
10 Эһиги, итэҕэйээччилэр, иннигитигэр биһиги сибэтиэйдик, кырдьыктаахтык, эҥкилэ суох олорбуппутун бэйэҕит туоһулуугут, Таҥара да туоһулуо.
11-12 Хас биирдиигитин, аҕа оҕолорун такайарыныы өйдөтөммүт, эһигини Бэйэтин Саарыстыбатыгар, килбиэннээх сырдыгар ыҥырбыт
[463] Таҥара иннигэр дьоһун олоҕу олороргутугар көрдөһөр этибит. Ону эмиэ билэҕит.
13 Дьэ ол иһин, Таҥара тылын биһигиттэн истэн ылынаргытыгар, киһи этэр тыла диэбэккэ, дьиҥ баарынан – Таҥара тыла, биһиэхэ, итэҕэйээччилэргэ, дьайар сүдү күүс диэн – ылыммыккыт иһин, биһиги Таҥараҕа мэлдьи махтанабыт.
14 Таҥара Иудеятааҕы церковтара, Христос Иисуһу итэҕэйээччилэр, эмиэ иудейдартан бэрт элбэх эрэйи тулуйбуттарын курдук, бырааттарбыт, эһиги биир уустаах аймах-билэ дьоҥҥут сойуолуулларын тулуйбуккут.
15 Иудейдар Айыы Тойон Иисуһу уонна Кини пророктарын
[464] өлөртөөбүттэрэ, биһигини сойуолаабыттара; кинилэр Таҥара да санаатын таппаттар, бар дьоҥҥо да утарылаһаллар;
16 биһиги атын норуоттар быыһанныннар диэн кэпсиирбитин туорайдаһан, буруйдарын-аньыыларын мээрэйин таһымнатан иһэллэр. Ол эрээри Таҥара уора-кылына кинилэргэ бүтэһиктээхтик түһэрэ чугаһаата.
Павел Фессалоникаҕа сылдьар баҕата
17 Бырааттарбыт, төһө да биһигини эһигиттэн быстах кэмҥэ араарбыттарын иһин (сүрэхпитинэн хаһан да арахсыбатахпыт), эһигинэ суох тулаайахсыйаммыт, өссө ордук дьаныһан туран эһигини кытта көрсөргө дьулуспуппут. 18 Ол иһин биһиги, мин Павел, эһиэхэ хаста даҕаны тиийэ сылдьыахпытын баҕарбыппыт эрээри, сатана мэһэйдэһэн испитэ. 19 Кырдьыга даҕаны, биһиги эрэлбит, үөрүүбүт, Айыы Тойоммут Иисус Христос кэлэр Күнүгэр хайҕанар кыайыыбыт мэнньиэһэ кимий, эһиги буолбатаххыт дуо? 20 Эһиги буолаҕыт биһиги албан ааппыт, үрдүк үөрүүбүт!
3
1 Онон салгыы тулуйар кыахпытыттан тахсан, Афиныга бэйэбит эрэ хааларга быһаарынаммыт, 2 Таҥараҕа биһигини кытта сулууспалаан, Христос Евангелиетын иһитиннэрсэ сылдьар бырааппытын Тимофейы эһиэхэ ыыппыппыт. Кини эһиэхэ тиийэн итэҕэлгитин бөҕөргөтөн санааҕытын көтөхтөҕүнэ, 3 эһигиттэн ким да ити сойуолааһынтан чаҕыйыа суоҕа диэн эрэнэ саныырбыт. Итинник ыарахаттары тулуйуу биһиэхэ төрдүттэн анаммытын билэҕит. 4 Урут эһигинниин да сылдьан эрэйи-муҥу көрүөхтээхпит диэн эрдэттэн сэрэтэр этибит; ол эппиппит, билэргит курдук, бу туолла. 5 Онон мин эмиэ, салгыы тулуйа барбакка, угаайылаах эһигини сыыһа үктэппэтэр, үлэбит туһата суох хаалбатар диэн, итэҕэлгит туругун билээри Тимофейы ыыппытым.
Тимофей үтүө сонуннаах төннүүтэ
6 Бу билигин кини эһиги итэҕэлгит, тапталгыт туһунан үтүө сонуннаах төннөн кэлэн, биһигини өрүү үчүгэйдик саныыргытын, эмиэ бэйэбит курдук, биһигинниин көрсүөххүтүн баҕараргытын кэпсээтэ. 7 Онон, итэҕэлгит чөлүн истэн, бырааттарбыт, төһө да бэйэбит эмиэ кыһалҕаҕа сырыттарбыт, улаханнык көнньүөрдүбүт; 8 Айыы Тойону кытта биир буолан халбаҥнаабакка тураргытын билэн, билигин дьэ тыын ылбыттыы сананныбыт. 9-10 Эһигини көрсөн итэҕэлгитин ситэрэн-толорон биэрэр туһугар түүннэри-күннэри кыһаллан үҥэрбитигэр, Таҥарабыт иннигэр эһигиттэн үөрбүппүт иһин, хайдах гынан Киниэхэ махтаныахпыт эбитэ буолла!
11 Онон эһиэхэ тиийэр суолбутун Аҕа Таҥарабыт уонна Иисус Христос Айыы Тойоммут салайан биэриэхтиннэр,
12-13 Айыы Тойон эһиги бэйэ-бэйэҕитигэр итиэннэ бар дьоҥҥо тапталгытын, эмиэ биһиги эһиэхэ тапталбытын курдук, муҥура суох күүһүрдүөхтүн, Айыы Тойоммут Иисус Христос бары сибэтиэйдэрин
[465] кытта кэлэригэр эһиги сүрэххит Аҕа Таҥарабыт иннигэр эҥкилэ суох ыраас буоларын туһугар, эһигини бөҕөргөтүөхтүн! Аминь.
4
Таҥараны үөрдэр үтүөкэн олох
1 Итиэннэ түмүкпүтүгэр, бырааттарбыт, биһигиттэн хайдах олорорго, Таҥара санаатын табарга үөрэммиккит кэннэ, өссө ордук ситиһиилээх буоларгытыгар Христос Иисус аатынан эһигини ыҥырабыт. 2 Биһиги Айыы Тойон Иисустан ылан ханнык кэриэстэри эһиэхэ тиэрдибиппитин билэҕит. 3 Таҥара эһиги ыраас буоларгытыгар, содурдук быһыыламмаккытыгар баҕарар. 4 Эһигиттэн хас биирдиигит бэйэтин кыатанан сибэтиэйдик, дуоспуруннаахтык олоруохтаах, 5 Таҥараны билбэт омуктар курдук имэҥирэ-кыдьыгыра сылдьыа суохтаах. 6 Эһиги, туохха да буоллун, бырааккытын утары сокуону кэһэн ымсыытык быһыыланыа суохтааххыт. Оннук быһыыланыыны барытын Айыы Тойон иэстиир. Бу туһунан биһиги эһиэхэ урут этэн, сэрэтэн турабыт. 7 Таҥара биһигини кирдээх буоларга ыҥырбатаҕа, сибэтиэй буоларга ыҥырбыта. 8 Онон ким бас бэриммэт, ол киһиэхэ буолбакка, биһиэхэ Сибэтиэй Тыынын биэрбит Таҥараҕа бас бэриммэт.
9 Бырааттаргытын таптааҥ диэн эһиэхэ суруйар да наадата суох: бэйэ-бэйэҕитин таптыырга эһигини Таҥара үөрэппитэ. 10 Македония устун баар бырааттаргытыгар барыларыгар амарах сыһыаннааххытын биһиги билэбит. Ол да буоллар, бырааттарбыт, эһигиттэн өссө ордук ситиһиилэниҥ, 11 чуумпутук, эйэлээхтик олорорго дьулуһуҥ диэн көрдөһөбүт. Урут эппиппит курдук, эһиги хас биирдиигит бэйэтин дьыалатынан дьарыктаныахтаах, бэйэтэ үлэлээн айаҕын ииттиниэхтээх. 12 Оччоҕо итэҕэйбэт да дьон ытыктабылын ылыаххыт, уонна кимтэн да тутулуктаныаххыт суоҕа.
Айыы Тойон кэлиитэ
13 Бырааттарбыт, эһиги өлбүттэр тустарынан туох да өйдөбүлэ суох хаалыаххытын, эрэнэр эрэлэ суох атын дьон курдук, кутурҕаҥҥа ылларыаххытын баҕарбаппыт. 14 Биһиги Иисус өлөн баран тиллибитин итэҕэйэр буоллахпытына, Иисуска итэҕэллэрин энчирэппэккэ өлбүттэри Таҥара Кинини кытта бииргэ аҕалыа диэн эмиэ итэҕэйэбит. 15 Маны эһиэхэ, Айыы Тойон эппитин курдук, этэбит: биһиги тыыннаах хаалбыттар, Айыы Тойон кэлэригэр хаалааччылар, өлбүттэри урутуохпут суоҕа. 16 Ыҥырар хаһыыны кытта Архангел саҥата иһилиннэҕинэ, Таҥара турбата оонньоотоҕуна, Айыы Тойон Бэйэтинэн халлаантан түһүөҕэ, оччоҕо Христоһу итэҕэйбитинэн өлбүттэр бастаан тиллиэхтэрэ; 17 онтон биһиги тыыннаахтар, кэлин хаалбыттар, Айыы Тойону салгыҥҥа көрсөөрү, кинилэрдиин бииргэ былыттарга ылыллыахпыт, уонна өрүү оннук Айыы Тойоннуун бииргэ буолуохпут. 18 Онон бэйэ-бэйэҕитин бу тылларынан уоскутуһа сылдьыҥ.
5
Бэлэм олоруҥ
1 Оттон ол кэмин, болдьоҕун туһунан, бырааттарым, эһиэхэ суруйар эмиэ наадата суох. 2 Эһиги бэйэҕит билэҕит: Айыы Тойон Күнэ, түүн уоруйах кэлэрин курдук, кэлиэҕэ. 3 «Эйэ уонна куттал суох буолуута!» – дэһэр кэмнэригэр эмискэ, хат дьахтар талыыта киирэринии, өлөр өлүү кинилэри ситэн ылыаҕа, онтон хайдах да өрүһүнүөхтэрэ суоҕа. 4 Оттон эһиги, бырааттарбыт, хараҥаҕа сылдьар дьон буолбатаххыт, онон ол Күн эһиэхэ уоруйах курдук соһуччу тиийэн кэлиэ суоҕа. 5 Эһиги бука бары сырдык уолаттара, күнүскү кэм оҕолоро буолаҕыт: биһиги түүн да, хараҥа да уолаттара буолбатахпыт.
6 Онон атыттар курдук утуйан хаалбакка, сэргэхтик өйдөөх-төйдөөх сылдьыаҕыҥ. 7 Утуйааччылар түүн утуйаллар, арыгылааччылар эмиэ түүн арыгылыыллар. 8 Оттон биһиги, сырдык уолаттара буоларбыт быһыытынан, итэҕэл уонна таптал куйаҕын, быыһанар эрэмньибит дуулаҕа бэргэһэтин кэтэммит, сэргэх сылдьыахтаахпыт. 9 Таҥара биһигини уордаах дьүүлгэ турарга анаабатаҕа, Иисус Христос Айыы Тойоммутунан быыһанарга анаабыта. 10 Оттон Иисус Христос, биһиги сэргэх да сылдьыбыппыт, утуйбуппут да иһин, өрүү Кинилиин бииргэ олорорбут туһугар, өлбүтэ. 11 Инникитин да бу билиҥҥигит курдук, куруутун бэйэ-бэйэҕитин өйдөтүһэ, бөҕөргөтүһэ сылдьыҥ.
Түмүк эҕэрдэлэр
12 Бырааттарбыт, эһиэхэ сулууспалыыр, Айыы Тойон иннигэр эһигини салайар, өйдөтөр-сүбэлиир дьону ытыктааҥ диэн эһигиттэн көрдөһөбүт; 13 толорор сулууспаларын иһин кинилэргэ тапталлаахтык, улуу ытыктабылынан сыһыаннаһыҥ; бэйэҕит икки ардыгытыгар иллээх буолуҥ.
14 Бырааттарбыт, өссө маннык көрдөһүүлээхпит: най барбыттары сэрэтиҥ, куттаҕастары уоскутуҥ, мөлтөхтөрү өйөөҥ, барыларыгар улуу тулуурдаахтык сыһыаннаһыҥ. 15 Ким да кимиэхэ да куһаҕанынан хардарбатын курдук, өйдөөн сылдьыҥ; бэйэ-бэйэҕитигэр уонна бар дьоҥҥо үтүөнү оҥорорго дьулуһуҥ.
16 Өрүүтүн үөрэ-көтө сылдьыҥ, 17 тиһигин быспакка үҥүҥ, 18 туохха барытыгар махтана сылдьыҥ: Христос Иисуһу итэҕэйэр олоххутугар Таҥара эһигиттэн оннугу эрэйэр. 19 Сибэтиэй Тыыны сөҕүрүтүмэҥ. 20 Пророктар этиилэрин аахайбат буолумаҥ. 21 Тугу барытын тургутан көрүҥ, үтүөнү тутуһуҥ. 22 Куһаҕаны тугу да оҥорумаҥ.
23 Оччоҕо Таҥара Бэйэтэ, эйэ Таҥарата, эһигини бары өттүнэн сибэтии гынан, Айыы Тойоммут Иисус Христос кэлэригэр бүтүн бэйэҕит – тыыҥҥыт, дууһаҕыт, эккит-сииҥҥит – бүтүннүү эҥкилэ суох чөл буолуо. 24 Эһигини Ыҥырааччы эрэбил: Кини итини барытын тиһэҕэр тиэрдиэҕэ.
25 Бырааттарбыт! Биһиги туспутугар үҥэ сылдьыҥ. 26 Бырааттарбытын барыларын сибэтиэй уурааһынынан эҕэрдэлээҥ.
27 Бу суругу сибэтиэй
[466] бырааттарбытыгар барыларыгар ааҕаргытыгар Айыы Тойон аатынан көрдөһөбүн.
28 Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[467].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ФЕССАЛОНИКА ХРИСТИАННАРЫГАР ИККИС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Аҕа Таҥарабытын уонна Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэйээччилэр Фессалоникатааҕы церковтарыгар – Павелтан, Силуантан уонна Тимофейтан.
2 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Таҥараҕа махтаныы
3 Бырааттарбыт, эһиги итэҕэлгит үүнэн, хас биирдиигит бэйэ-бэйэҕитигэр таптала күүһүрэн иһэрин иһин, биһиги кырдьыгы көрөр дьон сиэринэн өрүү Таҥараҕа махтана сылдьыахтаахпыт.
4 Дьэ ол иһин биһиги Таҥара церковтарыгар эһиги хайдах тулуурдааххытын, хайдах бары сойуолааһыны, эрэйи-муҥу уйан туран итэҕэйэргитин киэн туттан кэпсиибит.
5 Ити барыта Таҥара Дьүүлэ кырдьыктааҕын эрэ көрдөрөр: эһиги эрэйи-муҥу көрөр дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэргэ сөптөөх буолан тахсыаххыт.
6 Кырдьыктаах Таҥара атаҕастааччыларга эрэйинэн-муҥунан төлүөҕэ,
7 оттон эһигини, атаҕастаммыттары, биһигини кытта бииргэ сынньатыаҕа. Бу барыта Айыы Тойон Иисус Халлаантан күүстээх Аанньалларын кытта кэлэн,
8 Таҥараны билбэттэри уонна Айыы Тойоммут Иисус Христос Евангелиетыгар бас бэриммэттэри суостаах уот ортотугар иэстиирин саҕана, буолуоҕа.
9 Оччоҕо кинилэр бүтэһиктээх өлүүнэн накаастананнар, Айыы Тойонтон, Кини килбиэннээх күүһүттэн букатыннаахтыы тэйитиллиэхтэрэ.
10 Бу Кини Бэйэтин сибэтиэйдэригэр
[468] албан аатыраары, бары Кинини итэҕэйээччилэргэ чиэстэнээри кэлбит күнүгэр буолуоҕа; эһиги эмиэ, биһиги туоһулаабыппытын итэҕэйбит дьон, кинилэри кытта бииргэ буолуоххут.
11 Ол иһин биһиги өрүү эһиги тускутугар үҥэбит, эһигини Бэйэтин ыҥырыытыгар толору эппиэттиир дьоһун олохтоох дьон оҥорорун, Бэйэтин сүдү күүһүнэн бары үтүө баҕаҕытын толорон, итэҕэлгит дьыалатын ситэрэрин туһугар, Таҥарабытыттан көрдөһөбүт.
12 Оччоҕо Таҥарабыт уонна Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөлэринэн, эһиги Айыы Тойоммут Иисус Христоһу албан аатырдыаххыт, бэйэҕит эмиэ Кини албан аатын үллэстиэххит.
2
Хара дьайдаах киһи уонна Иисус Христос кэлиитэ
1 Айыы Тойоммут Иисус Христос кэлэрин, биһиги Киниэхэ түмсэрбитин этэр буоллахха, бырааттарым, эһигиттэн көрдөһөбүт:
2 Христос Күнэ хайыы-үйэ үүннэ диэн ханнык да тыын, хайа да тыл, биһигиттэн диэн ааттаах сурук да кэлэн, өйгүтүн кэбэҕэстик бутуйбатын, симитиннэрбэтин.
3 Ким даҕаны эһигини хайдах да быһыылаахтык сыыһа үктэппэтин: Таҥараттан аккаастаныы буола илигинэ, аньыы-хара киһитэ, өлүү уола биллэ илигинэ, ол күн үүнүө суоҕа.
4 Ол туохтан да, Таҥараттан да, бары сибэтиэйтэн-ытыктан да үрдүктүк туттар, утарылаһар киһи кэлэн, Таҥарабын диэн, Таҥара курдук
[469] Кини Дьиэтигэр киирэн олоруоҕа.
5 Мин урут эһиэхэ тиийэ сылдьан, бу туһунан эппиппин өйдүүр инигит?
6 Итиэннэ кэмэ кэлэн, билигин дьоҥҥо биллиэҕин-көстүөҕүн кинини туох тутарын эһиги билэҕит.
7 Хара дьай хайыы-үйэ кистэлэҥинэн дьайа турар; ол эрээри маҥнай кинини харгыстаһааччы эйгэттэн ылыллыахтаах.
8 Хара дьайдаах киһи кимэ-туга дьэ оччоҕо биллиэҕэ. Айыы Тойон Иисус кэлэн, кинини уоһун тыынынан самнарыаҕа, килбиэннээх сыдьаайынан суох оҥоруоҕа.
9 Оттон ол хара дьайдаах киһи кэлэрэ – сатана үлэтин түмүгэ; ол киһи араас күүстээх дьайыылары, сөҕүмэр бэлиэлэри, албын дьиктилэри оҥорон биллиэҕэ,
10 өлөн эрэр дьону эҥин-араас ааһар албастарынан үктэтиэҕэ, ити барыта – кинилэр быыһаныахтарын баҕарбакка, кырдьыкка тапталы ылымматахтарыттан буолуо.
11 Ол иһин Таҥара мунуу-тэнии дьайыытын ыыттаҕына, кинилэр сымыйаны итэҕэйиэхтэрэ.
12 Бу барыта – кырдьыгы итэҕэйэр оннугар аньыыны-хараны оҥороллорун ордорооччулар дьүүллэнэллэрин туһугар буолуоҕа.
Халбаҥнаабат чиҥ буолуҥ
13 Оттон эһиги тускутугар, бырааттарбыт, Айыы Тойон таптыыр дьоно, биһиги өрүү Таҥараҕа махтана сылдьыах тустаахпыт. Таҥара эһигини, сибэтии гынар Тыынын дьайыытынан, дьиҥ кырдьыкка итэҕэлинэн быыһанаргытыгар анаан, хара маҥнайгыттан талан ылбыта. 14 Ол туһугар Кини, биһиги биллэрэр Евангелиебытын иһитиннэрэн, эһигини Айыы Тойон Иисус Христос килбиэннээх сырдыгар ыҥырбыта. 15 Онон, бырааттарым, чиҥник үктэнэн туруҥ, эһиэхэ тылбытынан да, сурукпутунан да тириэрпит үөрэхпитин тутуһуҥ. 16 Айыы Тойоммут Иисус Христос уонна биһигини таптаан, илгэлээх үтүөтүнэн хаһан да ааспат уоскулаҥы, үтүө эрэли биэрбит Таҥара, биһиги Аҕабыт, 17 эһиги сүрэххитин уоскутуохтуннар, эһиэхэ өрүүтүн үтүөнү оҥорор, үтүөнү этэр күүһү биэриэхтиннэр.
3
Биһиги туспутугар үҥүҥ
1-2 Онон, бырааттарбыт, Айыы Тойон тыла манна эмиэ эһиэхэ курдук тарҕанарын, айхалланарын туһугар, биһиги хара санаалаах, уодаһыннаах дьонтон быыһанарбыт туһугар, үҥэ сылдьыҥ; итэҕэл киһиэхэ эрэ барытыгар баар буолбатах. 3 Ол гынан баран Айыы Тойон эрэбил: Кини эһигини бөҕөргөтөн, хара дьайдаахтан көмүскүөҕэ. 4 Тугу соруйбуппутун толороллор уонна толоруохтара да диэн, биһиги эһиэхэ Айыы Тойоммут иннигэр эрэллээхпит. 5 Айыы Тойон эһиги өйгүтүн-санааҕытын барытын Таҥара тапталыгар, Христос тулууругар салайыахтын.
Сүрэҕэ суох буолууттан сэрэтии
6 Бырааттарым, эһигини Айыы Тойон Иисус Христос аатыттан модьуйабыт: най баран иллэҥ сылдьар, биһигиттэн ылыммыт үөрэхтэрин тутуспат бырааттартан тэйэ туттуҥ. 7 Биһиги холобурбутун хайдах батыһыахтааххытын билэҕит. Эһиэхэ эрдэхпитинэ, биһиги хаһан да иллэҥ сылдьыбатахпыт, 8 ким да килиэбин босхо сиэбэтэхпит, хайаҕытыгар да сүгэһэр буолбат туһугар түүннэри-күннэри үлэлиирбит. 9 Ол көмө эрэйэр бырааба суохпутуттан буолбакка, эһиэхэ холобур буолаары, оннук олорбуппут. 10 Урут эһиэхэ да сылдьан этэрбит, билигин да этэбит: ким үлэлиэн баҕарбат – аһаабатын. 11 Ол эрээри эһиги ортоҕутугар тугу да гыммат, кураанаҕынан сүпсүгүрэр эрэ иллэҥ дьон бааллар эбит. 12 Оннуктары сиир килиэптэрин чуумпутук үлэлээн булуналларыгар Айыы Тойон Иисус Христос аатынан модьуйабыт. 13 Оттон эһиги, бырааттарбыт, үтүөнү оҥорортон сылайымаҥ. 14 Бу суруйбуппутун истибэт киһини болҕомтоҕо ылыҥ уонна, кыбыстарын туһугар, кинини кытта алтыһымаҥ; 15 ол эрээри өстөөххө холоомоҥ, бырааккытын өйдөтөрдүү сэрэтиҥ.
Түмүк тыл
16 Эйэ-ил Айыы Тойоно Бэйэтинэн эһиэхэ өрүүтүн туохха барытыгар эйэни биэриэхтин. Айыы Тойон эһигини барыгытын кытта бииргэ буолуохтун!
17 Мин, Павел, бу эҕэрдэбин бэйэм суруйабын. Бу хас биирдии сурукпар бэлиэм буолар:
18 Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эһигинниин барыгытыныын эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[470].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ТИМОФЕЙГА БАСТАКЫ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Итэҕэлгэ дьиҥ чахчы уолум буолар Тимофейга – Быыһааччы Таҥарабыт уонна биһиги эрэлбит Айыы Тойон Иисус Христос соруйууларынан Апостол буолбут Павелтан.
Эйиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Христос Иисус Айыы Тойоммутуттан бары илгэлээх үтүөнү кытта аһыныгас санаа, эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Сымыйа үөрэхтэн сэрэтии
3-4 Македонияҕа барарбар эйигин Ефескэ хаалаҥҥын, сорох-сорохтортон атыны үөрэтэллэрин тохтотоллорун, үһүйээннэринэн, төрдүлэрин-уустарын кэмэ суох түөһүүнэн дьарыгырбаттарын ирдээ диэн көрдөспүтүм. Итинник дьарык мөккүөргэ эрэ тиэрдэр буолан, Таҥара итэҕэл көмөтүнэн ситиһэр соруга туоларыгар туһалаабат. 5 Оттон биһиги ирдэбилбит сыала-соруга – ыраас сүрэхтэн, үтүө суобастан уонна истиҥ итэҕэлтэн үөскүүр таптал. 6 Сорохтор итини хааллараннар, туһата суоҕу кэпсэтиинэн дьарыгырар буолбуттар. 7 Тугу куолулуулларын, бэл, тугу дьаныйан туран бигэргэтэллэрин даҕаны өйдөөбөт эрээрилэр, Сокуону үөрэтээччи буолуохтарын баҕараллар.
8 Оттон сөпкө туһанар киһиэхэ Сокуон туһалааҕын биһиги билэбит. 9 Оннук киһи билэр: Сокуон кырдьыксыттарга буолбакка, суута-сокуона суох быһыыланааччыларга, бас бэриммэттэргэ, Таҥараны билиммэт, аньыылаах-харалаах, итэҕэли утарар уонна Таҥараны холуннарар, ийэлэрин-аҕаларын тыыннарыгар турунар дьоҥҥо, өлөрүөхсүттэргэ, 10 содурдарга, бэйэ-бэйэлэрин кытта эр-ойох олоҕунан олорор эр дьоҥҥо, кулутунан эргинээччилэргэ, уорааччыларга, сымыйаччыларга, андаҕары кэһээччилэргэ уонна да атыннык чэгиэн үөрэҕи араастаан утарааччыларга анаан бэриллибитэ. 11 Оттон бу чэгиэн үөрэх алгыстаах Таҥара миэхэ эрэнэн туттарбыт килбиэннээх Евангелиетыгар этиллэринэн үөрэтэр.
Амарах Таҥараҕа махтаныы
12-13 Миэхэ күүс укпут Христос Иисуска, Айыы Тойоммутугар, миигин, урут Кинини холуннарбыт, сойуолаабыт уонна атаҕастаабыт киһини, эрэллээх киһитинэн билинэн, Бэйэтигэр сулууспалата туруорбутун иһин, махтанабын. Оннук быһыыланыым билбэппиттэн, итэҕэйбэппиттэн тахсыбыт буолан, Таҥара миэхэ аһыныылаахтык сыһыаннаспыта; 14 онон Христос Иисустуун биир буолан иҥэринэр итэҕэлбитин, тапталбытын кытары миэхэ Айыы Тойоммут илгэлээх үтүөтэ өлгөмнүк тиксибитэ. 15 Христос Иисус аньыылаах дьону быыһаары бу орто дойдуга кэлбитэ диэн этии дьиҥ кырдьыктаах, ким баҕарар толору ылынарыгар сөптөөх этии; оттон кинилэртэн саамай халыҥ аньыылаахтара мин буолабын. 16 Онон Иисус Христос, дьон Кинини итэҕэйэн бараммат олохтоноллорун туһугар, миэхэ, буор уйбат аньыылааҕар, Бэйэтин муҥура суох тулуурун көрдөрөн, миигин кинилэргэ холобур гыныахтааҕа. Ол туһугар Таҥара миигин аһыммыта-харыһыйбыта. 17 Киниэхэ, үйэлэр сүдү Ыраахтааҕыларыгар, хаһан да өлбөт-сүппэт, киһи хараҕар көстүбэт, соҕотох Муударай Таҥараҕа, үйэттэн үйэлэр тухары үрдүк чиэс, албан аат буолуохтун! Аминь.
18-19 Уолум Тимофей, эн тускунан урут төлкөлөммүтү өйдөөн туран, эйиэхэ кэриэспин этэбин. Итэҕэлгинэн, үтүө суобаскынан сэбилэнэн, ол этиллибитин курдук, хоһууннук туруулас. Сорох-сорохтор суобастарын сүтэрэн итэҕэллэрэ самныбыта; 20 олор ортолоругар Именей уонна Александр бааллар; мин кинилэри, Таҥараны холуннарбат буола үөрэнниннэр диэммин, сатанаҕа биэрбитим.
2
Таҥараҕа үҥүү туһунан
1-2 Онон туох-хайа иннинэ эһигиттэн көрдөһөбүн: биһиги чуумпутук, эйэлээхтик, Таҥараҕа толору бэриниилээх, ыраас олоҕунан олорорбут кыалларын туһугар, эһиги Киниттэн көрдөһөргүт-ааттаһаргыт, үҥэргит, махтанаргыт, дьону көмүскэһэргит – барыта бар дьон туһугар, ыраахтааҕылар тустарыгар, былааһы тутан олорооччулар тустарыгар буолуохтаах.
3 Итинник үҥэр сиэрдээх, итини Быыһааччыбыт, Таҥара, сөбүлүүр.
4 Кини дьон барыта быыһаныан, кырдьыгы билэр кыахтаныан баҕарар.
5-6 Тоҕо диэтэххэ, Таҥара биир, киһи аймаҕы Таҥараны кытта ситимнээччи эмиэ биир – бар дьон туһугар Бэйэтин толук биэрбит Киһи – Христос Иисус. Бу туһунан Таҥара тустаах кэмигэр туоһулаабыта.
7 Дьэ ол иһин, атын норуоттарга бу туһунан иһитиннэрэрим, кинилэри итэҕэлгэ, кырдьыкка үөрэтэрим туһугар, Таҥара миигин Апостол оҥорбута. Христос иннигэр
[471] кырдьыгы этэбин, сымыйалаабаппын.
8 Онон ханна да буоллун, эр дьон ыраас илиилэрин өрө уунан, ханнык да уордайыыта, мөккүөрэ суох үҥүөхтэрин баҕарабын. 9 Дьахталлар эмиэ сэмэйдик таҥныахтаахтар, баттахтарын оҥостуутунан, кыһыл көмүһүнэн, чөмчүүгүнэн, күндү таҥаһынан буолбакка, 10 үтүө быһыыларынан симэниэхтээхтэр. Бу Таҥараҕа бэриниилээхтэрин дьоҥҥо-сэргэҕэ аһаҕастык билинэр дьахталларга сиэрдээх. 11 Дьахтар саҥата-иҥэтэ суох сылдьан улгумнук үөрэниэхтээх. 12 Кини эр киһини үөрэтэрин да, эригэр бас-көс буоларын да көҥүллээбэппин, дьахтар саҥата-иҥэтэ суох сылдьыахтаах. 13 Бастаан Адам, онтон кини кэнниттэн Ева айыллыбыта; 14 албыҥҥа киирэн биэрээччи Адам буолбатах этэ, дьахтар албыҥҥа киирэн биэрэн, Таҥара эппитин кэспитэ; 15 ол гынан баран, кини итэҕэлэ энчирээбэтэҕинэ, таптала уостубатаҕына, чөлүн харанан, сибэтиэйдик олордоҕуна, оҕо төрөтөн быыһаныаҕа.
3
Епископтар уонна диаконнар
1 Ким епископ буолуон баҕарар, ол үтүө соругу туруорунар диэн бу сөптөөх этии.
2 Ол гынан баран епископ эҥкилэ суох олохтоох киһи буолуохтаах; биирдэ эрэ кэргэннэммит, дириҥ толкуйдаах, чөлүн харанар
[472], дуоспуруннаах, айан дьонун амарахтык көрсөр, дьону үөрэтэр-уһуйар кыахтаах,
3 арыгыһыта суох, илиитин көтөхпөт, бэйэтин кыана туттар, сымнаҕас, дьону-сэргэни кытта иллээх, харчыга ымсыыта суох киһи буолуохтаах.
4 Кини дьиэ кэргэнин үчүгэйдик салайыахтаах; тылын истэр, үтүө быһыылаах-майгылаах оҕолордоох буолуохтаах.
5 Бэйэтин дьиэтин-уотун кыайан салайбат киһи хайдах Таҥара Дьиэтин кыайан салайыаҕай?
6 Саҥардыы итэҕэйбит киһи епископ буолуо суохтаах, оннук киһи улаханнык сананан, адьарай дьүүллэммит дьүүлүгэр түбэһиэн сөп.
7 Үөҕүллүбэтин, адьарай доҕууругар иҥнибэтин туһугар, кини итэҕэйбэт дьоҥҥо эмиэ үчүгэй эрэ өттүнэн ахтыллар киһи буолуохтаах.
8 Диаконнар эмиэ дуоспуруннаах, көнө тыллаах-өстөөх, арыгыга баҕатыйбат, харчыга хараҥарбат, 9 итэҕэл кистэлэҥин ыраас суобастарыгар иҥэриммит дьон буолуохтаахтар. 10 Кинилэри бастаан тургутан көрүллүөхтээх, дьэ ол эрэ кэнниттэн, туох да омсото суох буоллахтарына, диакон сулууспатын толороллоро көҥүллэниэхтээх. 11 Дьахталлар эмиэ дуоспуруннаах, хобу-сиби тиспэт, бэйэлэрин кыана туттар, барыга бары эрэбил буолуохтаахтар. 12 Диакон биирдэ эрэ кэргэннэммит киһи буолуохтаах, оҕолорун, дьиэтээҕи дьонун – барыларын сатаан салайыахтаах. 13 Үчүгэйдик үлэлээбит диаконнар үрдүкү кэрдиискэ ыттыахтара, Христос Иисуска итэҕэллэригэр улуу эрэмньилээх буолуохтара.
Итэҕэлбит кистэлэҥэ
14 Сотору эһиэхэ тиийиэм диэн эрэннэрбин да, суруйабын. 15 Баҕар, барбакка тардыллар түбэлтэбэр Таҥара Дьиэтигэр – Тыыннаах Таҥара Церковыгар – хайдах быһыылаах-майгылаах сылдьары билэргэр көмөлөөх буолуо дии саныыбын. Таҥара Дьиэтэ – дьиҥ кырдьык бигэ баҕаната, халбаҥнаабат чиҥ тирэҕэ. 16 Биһиги итэҕэлбит кистэлэҥэ, туох да мөккүөрэ суох, сүрдээх сүдү: «Таҥара Киһи буолан кэлэн, Сибэтиэй Тыынынан кырдьыгын туоһулаппыта, Аанньалларга Бэйэтин көрдөрбүтэ, араас норуоттарга иһитиннэриллибитэ; аан дойду дьонун итэҕэлин ылбыта, албан аатыран үөһэ ылыллыбыта».
4
Тимофейга сүбэлэр
1 Бу тиһэх кэмҥэ сорохтор араас албын тыыннары уонна абааһы үөрэҕин истэн, итэҕэлтэн тэйиэхтэрэ диэн Сибэтиэй Тыын дьэҥкэтик этэр. 2 Оннукка үөрэтэр хоруорбут суобастаах сирэй көрбөх албыннар 3 ыал буолары уонна итэҕэйэр, кырдьыгы билэр дьон махталы кытары аһаатыннар диэн, Таҥара айбыт аһылыгын сиири боболлор. 4 Таҥара тугу айбыта барыта үчүгэй, онон махталы кытары аһыыр киһи туохтан да аккаастаныа суохтаах, 5 тоҕо диэтэххэ, итини барытын Таҥара тыла уонна үҥүү ырааһырдар.
6 Бырааттаргын итинник өйдөтөр буоллаххына, эн итэҕэл тылынан уонна батыспыт үтүө үөрэҕиҥ сүмэтинэн иитиллэн, Иисус Христос үтүө үлэһитэ буола үүнэн тахсыаҥ.
7 Күн-көдьүүһэ суох дойҕохтортон, эмээхситтэр үһү-таамах үһүйээннэриттэн дьалты туттар буол. Таҥараҕа бэриниилээх буоларга эрчилин.
8 Эти-хааны эрчийии туһата кыра, оттон Таҥараҕа бэриниилээх буолуу билиҥҥи да, кэнэҕэс да олоҕу эрэннэрэр буолан, барытыгар туһалаах.
9 Бу кырдьыктаах, толору ылынарга бэрт сөптөөх этии.
10 Ол иһин биһиги тыыннаах Таҥараҕа, бар дьону, чуолаан Кинини итэҕэйээччилэри Быыһааччыга эрэнэр буоламмыт, сыралаһан туран сулууспалыыбыт, ол иһин үөҕэллэрин-таныйалларын тулуйабыт
[473].
11 Маны ирдиир, маннык үөрэтэр буол. 12 Эйигин ким да эдэргин диэн сэнээбэтин: итэҕэйээччилэргэ тылгынан-өскүнэн, олоххунан, тапталгынан, ис тыыҥҥынан, итэҕэлгинэн уонна ырааскынан холобур буол. 13 Мин кэлиэхпэр диэри, Суруйуулары ааҕыынан, өйдөтүүнэн-үөрэтиинэн дьарыктан. 14 Пресвитердар илиилэрин ууран үҥэллэригэр эйиэхэ төлкөлөнөн бэриллибит дьоҕуру ыһыктыма. 15 Ити туһугар кыһанар, итинэн тиһигин быспакка дьарыктанар буол, оччоҕо ситиһиигин ким баҕарар көрүө. 16 Бэйэҕэр, үөрэтэр үөрэххэр болҕомтолоох буол, онтуккун хаһан да быһыма, инньэ гынан бэйэҕин да, истээччилэргин да быыһыаҥ.
5
Огдооболор тустарынан
1 Аҕа саастаах киһини сэмэлээмэ: аҕаҕар курдук, өйдөтөр буол; эдэр дьоҥҥо бырааттаргар курдук, 2 аҕа саастаах дьахталларга ийэҕэр курдук, оттон эдэрдэргэ бары өттүнэн ыраастык сыһыаннаһан туран балыстаргар курдук өйдөт. 3 Огдообо дьахталлары ытыктыыр буол (дьиҥ огдооболору этэбин). 4 Оттон огдообо дьахтар оҕолордоох биитэр сиэннэрдээх буоллаҕына, ол оҕолоро-сиэннэрэ туох ханнык иннинэ дьиэ кэргэттэрин ытыктыы, төрөппүттэригэр, эһэлэригэр-эбэлэригэр иэстэрин төлүү үөрэнниннэр, Таҥара оннугу сөбүлүүр. 5 Чороҥ соҕотох хаалбыт огдообо дьахтар Таҥараны эрэнэр, түүннэри-күнүстэри үҥэн Киниттэн көрдөһөр-ааттаһар; 6 оттон көччүйэн-көрүлээн олорор дьахтар тыыннаахтыы өлбүтүн кэриэтэ. 7 Онон туох да омсото суох буолалларын туһугар, кинилэргэ итини өйдөтөр буол. 8 Бэйэтин дьонугар, чуолаан дьиэлээхтэригэр, кыһаллыбат киһи итэҕэлтэн аккаастанан, төрүт да итэҕэлэ суох киһитээҕэр мөлтүүр.
9 Огдооболор испииһэктэригэр алта уонуттан итэҕэһэ суох саастаах биирдэ эрэ эргэ тахса сылдьыбыт дьахтар киллэриллиэхтээх;
10 кини дьоҥҥо үтүөнү оҥорорунан эрэ биллэр, оҕолорун ииппит, ыалдьытымсах, айаннаан иһэр сибэтиэйдэр
[474] атахтарын сууйбут, кыһалҕаҕа түбэспиттэргэ көмөлөспүт, ис сүрэҕиттэн кыһаллан туран үтүөнү оҥорбут буолуохтаах.
11 Эдэр огдооболору испииһэккэ киллэримэ, олор эт-хаан имэҥэр бэринэн, Христостан тэйэн эргэ тахсыахтарын баҕараллар.
12 Кинилэр урукку мэктиэ тылларын кэспит буруйдаахтар.
13 Ону таһынан иллэҥ буоланнар, ыалы кэрийэ үөрэнэллэр, иллэҥнэрин ааһан, хобу-сиби таһаллар, билиэ суохтарын билэ сатыыллар, саҥарыа суохтарын саҥараллар.
14 Онон өстөөххө үөҕэр-хоһулуур сылтах биэрбэт туһугар, эдэр огдооболор эргэ баран, оҕо төрөтөн, дьиэлэрин-уоттарын көрөн олороллоругар сүбэлиибин.
15 Кинилэртэн сорох-сорохторо хайыы-үйэ суолтан туораан сатананы батыһан барбыттар.
16 Өскөтө итэҕэйээччи, эр киһи да, дьахтар да буоллун
[475], огдообо уруулардаах буоллаҕына, онтукаларыгар көмөлөһүөхтээх, дьиҥ огдооболорго көмөлөһөр Церковка соҥнуо суохтаах.
Пресвитердар тустарынан
17 Церковы сатаан салайар пресвитердар, чуолаан үөрэтэр-иитэр дьон, икки бүк ытыктабылга сылдьыахтаахтар. 18 Суруйууларга «бурдук астыыр оҕуһу айаҕын бүөлээмэҥ» уонна «үлэһит үлэтэ сөптөөх төлөбүрү эрэйэр» диэн этиллэр. 19 Пресвитеры буруйдаатахтарына, икки-үс туоһу бигэргэтиитэ суох ону ылыныма. 20 Аньыыны оҥорооччулары, атыттар эмиэ толлоллорун туһугар, аньыыларын бары истэллэригэр саралаа.
21 Таҥара иннигэр, Айыы Тойон Иисус Христос уонна талыллыбыт Аанньаллар көрөн турдахтарына, эн кими да чорбоппокко, кимин-тугун көрбөккө бу ыйбыппын-кэрдибиппин тутуһаргар ыҥырабын. 22 Илиигин ууран туран үҥэргэ кимиэхэ да тиэтэйимэ, атын дьон аньыытыгар кыттыһыма. Ыраас буоларга бэйэҕин харыстан.
23 Аны аҥаардас ууну эрэ иһимэ, куртаххынан чаастатык аһааҕырар киһи виноград арыгытын кыратык амсайар буол.
24 Сорох дьон аньыылара-харалара, ырылыччы көстө сылдьар буолан, дьүүлгэ быһа тириэрдэр, оттон сорохтор аньыылара кэнники арыллар. 25 Син ол кэриэтэ үтүө дьайыы эмиэ ырылыччы көстөр; оттон көстүбэт да буоллаҕына, син биир биллибэккэ хаалбат.
6
Кулуттар тустарынан
1 Кулут бурҕалдьытын кэтэ сылдьааччылар, Таҥара аатын, үөрэҕин ким да холуннарбатын туһугар, тойотторугар дириҥ ытыктабылынан сыһыаннаһыахтаахтар. 2 Итэҕэйэр тойоттордоох кулуттар биир итэҕэллээхтэрбит эрэ диэн тойотторугар аанньа ахтыбаттык сыһыаннаһыа суохтаахтар; төттөрүтүн, итэҕэйээччилэргэ, Таҥара таптыыр дьонугар, туһалыыбыт диэн, өссө ордук кыһаллан туһалыахтаахтар.
Харчыга умсугуйуу
Маны үөрэтэр, маны өйдөтөр буол.
3 Ким атыҥҥа үөрэтэр, уонна Айыы Тойоммут Иисус Христос өрүһүйэр күүстээх тылыттан, Таҥараҕа бэриниилээх буоларга үөрэтэр үөрэхтэн тэйэр,
4 ол бэйэтин улаханнык сананар, тугу даҕаны билбэт; кини араас тыл суолтатыттан сылтаан мөккүһэр-аахсар дьаллыкка сутуллубут. Итинтэн ордугурҕааһын, хайдыһыы, үөхсүү, куһаҕаҥҥа уорбалаһыы,
5 кураанах мөккүөр эрэ тахсар. Бу сатарыйбыт өйдөөх-санаалаах, кырдьыгы таһы-быһа умнубут дьон санааларыгар, Таҥараҕа итэҕэл – байар-тайар, барыс киллэринэр суол курдук. Итинник дьонтон тэйиччи сырыт
[476].
6 Биллэн турар, итэҕэл олоҕо уонна туох баардааххынан толору дуоһуйуу – сүҥкэн барыс.
7 Бу орто дойдуга кэлэрбитигэр биһиги тугу даҕаны илдьэ кэлбэтэхпит, барарбытыгар даҕаны илдьэ барбаппыт чуолкай.
8 Аһыыр астаах, таҥнар таҥастаах буоллахпытына, онон дуоһуйуохтаахпыт.
9 Оттон ким байыан-тайыан баҕарар, ол аньыы угаайытыгар киирэн биэрэн, доҕуурга иҥнэр, дьону алдьархайга, өлөр өлүүгэ эрэ тиэрдэр өйө суох, буортулаах дьаллыкка ылларар.
10 Туох баар куһаҕан төрдө-төрүөтэ – харчы үлүскэнэ. Сорохтор бу үлүскэҥҥэ ылларан итэҕэлтэн туораан, үгүс муҥу-таҥы бэйэлэринэн булуммуттара.
Итэҕэл туруулаһыыта
11 Оттон эн, Таҥара киһитэ, итинтэн барытыттан куотаҥҥын, кырдьыктаах, бэриниилээх буоларга, итэҕэйэргэ, таптыырга, тулуйарга, көрсүө майгыланарга дьулус, 12 итэҕэл дьоһуннаах туруулаһыытынан туруулаһан бараммат олоҕу тутус. Бараммат олоххо эн ыҥырыллыбытыҥ, бу олох иһин үгүс дьон иннигэр итэҕэлгин үтүө быһыылаахтык билиммитиҥ. 13 Барыга барытыгар олоҕу биэрэр Таҥара иннигэр уонна бу итэҕэли Понтий Пилакка үтүө быһыылаахтык туоһулаабыт Христос Иисус иннигэр мин эйиэхэ кэриэс тылбын этэбин: 14 бу кэриэс тылы Айыы Тойоммут Иисус Христос кэлэр күнүгэр диэри эҥкилэ суох, сэмэҕэ-суҥхаҕа дьиэк биэрбэккэ, тутуһар буол. 15 Кини кэлэрин тустаах кэмигэр соҕотох сүҥкэн күүстээх, алгыстаах Таҥара, ыраахтааҕылар Ыраахтааҕылара, тойоттор Тойонноро көрдөрүөҕэ. 16 Соҕотох Кини эрэ өлбөт үйэлээх, Кини ким да чугаһаабат сырдыгар олорор; Кинини ким да көрбөтөх, көрөр кыаҕа да суох. Киниэхэ албан аат буолуохтун, Кини үйэлэр тухары баһылыахтын! Аминь.
Баайдарга
17 Бу үйэҕэ байбыт-тайбыт дьону үрдүктүк сананымаҥ, эрэбилэ суох баайгытынан тумус туттумаҥ, үөрэ-көтө олорорбут туһугар, биһиэхэ барыны барытын өлгөмнүк биэрэр тыыннаах Таҥараҕа
[477] эрэниҥ диэн өйдөтө сырыт.
18 Кинилэр үтүөнү оҥордуннар, үтүө дьайыыларынан байдыннар, дьэллэмник бэрсэргэ өрүү бэлэм буоллуннар;
19 бараммат олоххо
[478] тиксэр туһугар, бэйэлэригэр итинник кылааты мунньунан, инники кэскиллэрин бигэ-таҕа төрүтүн олохтоотуннар.
Тиһэх сэрэтии уонна алгыс
20 Оо, Тимофей, эйиэхэ итэҕэйиллибити харыстаа дуу; Таҥараҕа туох да сыһыана суох кураанах куолуну, «билии» диэн аатырдар сымыйа үөрэхтэрин мөккүөрүн истибэт буол. 21 Сорохтор, оннук билиини ылбыт аатыраннар, итэҕэл суолуттан туораабыттара.
Таҥара илгэлээх үтүөтэ эйигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[479].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ТИМОФЕЙГА ИККИС ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Таптыыр уолбар Тимофейга – Христос Иисустуун биир буолбуттарга бараммат олох эрэннэриллибитин иһитиннэрээри, Таҥара көҥүлүнэн Иисус Христос Апостола буолбут Павелтан.
Эйиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Христос Иисус Айыы Тойоммутуттан бары илгэлээх үтүөнү кытта аһыныгас санаа, эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Бэриниилээх буолууга ыҥырыы
3 Түүннэри-күнүстэри өрүү эйигин өйдөөн-санаан туран үҥэрбэр, өбүгэлэрим курдук эмиэ ыраас суобастаахтык сулууспалыыр Таҥарабар махтанабын.
4 Доҕоччугуом, хараххыттан уу-хаар баһан тураргын санаан кэллэхпинэ, эйигин көрсөн ис дууһабыттан үөрүөхпүн баҕарабын.
5 Бу билигин эмиэ эн истиҥ итэҕэлгин өйдөөн-санаан кэллим. Маҥнай эбэҥ Лоида, онтон ийэҥ Евника сүрэхтэригэр үөскээбит итэҕэлиҥ билигин эйиэхэ эмиэ дириҥник иэнигийэн сылдьарыгар мин бигэ эрэллээхпин.
6 Ол иһин санатыахпын баҕарабын: эйиэхэ илиибин ууран үҥпүппэр ылбыт дьоҕургун сөҕүрүтүмэ.
7 Таҥара биһиэхэ биэрбит Тыына биһигини куттас оҥорбот, күүстээх оҥорор, тапталы, чөлү хараныыны иитэр.
8 Онон Айыы Тойоммут Иисус Христос туһунан туоһулуургуттан да, миигиттэн – Кини хаайыылааҕыттан да – саатыма, хата Таҥараттан күүс-көмө ылаҥҥын, Евангелие туһугар көрсөр эрэйбин үллэһин.
9 Таҥара биһигини туох эрэ үтүөнү-өҥөнү оҥорбуппут иһин буолбакка, Бэйэтэ эрдэттэн быһаарбыт, ханнык да үйэ үөскүөн инниттэн биһиэхэ Христос Иисуһунан бары илгэлээх үтүөтүн биэрбит буолан быыһаан ылбыта, сибэтиэй олоххо ыҥырбыта.
10 Онон Таҥара хайдах курдук үтүө санаалааҕын биһиги Быыһааччыбыт Иисус Христос кэлэн көрдөрбүтэ. Кини өлөр өлүү күүһүн үрэйэн, Евангелие сыдьаайар сырдыгар биһиэхэ олоҕу, өлбөт-сүппэт буолууну көрдөрбүтэ.
11 Таҥара миигин бу Евангелиены иһитиннэрдин диэн Апостол гыммыта, норуоттары
[480] үөрэтээччи оҥорбута.
12 Ол иһин билигин маннык эрэйдэнэ да сырыттарбын, кыбыстыбаппын: Кими итэҕэйэрбин билэбин. Мин Киниэхэ тугу солуок туттарбыппын Кини ол Күҥҥэ тиэрдэр кыахтааҕар бигэтик эрэнэбин.
13 Миигиттэн истибит чэгиэн үөрэҕиҥ холобурун ыһыктыбакка, Христос Иисустуун биир буолан итэҕэли, тапталы тутуһан олор. 14 Эйиэхэ итэҕэйиллибит үтүөкэн баайы биһиги сүрэхпитигэр баар Сибэтиэй Тыын көмөтүнэн харыстаан илдьэ сырыт.
15 Асияҕа бааллар бука бары, ол иһигэр Фигелл уонна Гермоген, миигиттэн тэйэн барбыттарын билэҕин. 16 Онисифор дьиэ кэргэнигэр Айыы Тойон амарах сыһыана тосхойдун. Кини миигин элбэхтик сэргэхсиппитэ, хаайыыга сытар диэн сааппат этэ; 17 саатыахтааҕар, хата Римҥэ кэлээт, дьаныһан туран ирдэһэн миигин булан ылбыта. 18 Тиһэх Күҥҥэ Айыы Тойон киниэхэ аһыныылаахтык сыһыаннаһыахтын. Оттон Ефескэ сылдьан, миэхэ төһөлөөх көмөлөспүтүн бэйэҥ бэркэ билэҕин.
2
Иисус Христос бэриниилээх буойуна
1 Онон, уолум, Христос Иисус көмөтүнэн Таҥара илгэлээх үтүөтүттэн күүс ылан бөҕөргүү сырыт. 2 Элбэх туоһу ортотугар миигиттэн тугу истибиккин атыттары үөрэтэр кыахтаах, эрэллээх дьоҥҥо тириэрт. 3 Иисус Христос бэриниилээх буойуна буоларыҥ быһыытынан, суолбутугар тоһуйар ыарахаттары тулуйарга бэлэм буол. 4 Сэриилэһэ сылдьар киһи күннээҕи үлэнэн-хамнаһынан дьарыгыра сатаабат; буойун санаата биир: хайдах эмэ гынан тойонум санаатын таптарбын; 5 итиэннэ ханнык да бэйэлээх бөҕөс, күрэхтэһии быраабылатын кэһэр буоллаҕына, бириискэ тиксибэт; 6 хара көлөһүнүн тоҕон туран үлэлиир бааһынай бурдугун үүнүүтүттэн ким-хайа иннинэ амсайыахтаах. 7 Бу этэрбин толкуйдаан көр. Айыы Тойон эйиэхэ тугу барытын өйдүүр кыаҕы биэриэҕэ.
8 Мин иһитиннэрэр Евангелиебар этиллэринэн, өлбүттэртэн тиллибит Иисус Христоһу, Давид Удьуорун, өрүү өйдүү-саныы сырыт. 9 Евангелие туһугар мин бу билигин түөкүн кэриэтэ бохсуллан олоробун, оннук эрэйи көрөбүн; ол эрээри Таҥара тылын бохсор кыаллыбат! 10 Дьэ ол иһин Таҥара талбыт дьонун туһугар, кинилэр эмиэ Христос Иисустуун биир буолан быыһаналларын, үйэлэргэ өлбөөдүйбэт килбиэннээх сырдыкка тиксэллэрин туһугар, мин тугу барытын тулуйабын. 11 Бу бэргэн этии баар: «Кинилиин бииргэ өллөхпүтүнэ, Кинини кытта бииргэ олоруохпут; 12 тулуурдаах буоллахпытына, Кинилиин ыраахтааҕылыахпыт, Киниттэн аккаастаннахпытына, Кини биһигиттэн эмиэ аккаастаныаҕа; 13 биһиги эрэбилэ да суохпут иһин, Кини мэлдьи эрэбил – Бэйэтиттэн аккаастанар кыаҕа суох!»
Таҥара сөбүлүүр үлэһитэ
14 Тыл суолтатын быһаарсан мөккүспэттэрин курдук, Айыы Тойон иннигэр сэрэтэн, кинилэргэ итини өйдөтө сырыт: оннук мөккүөр туох да туһаны аҕалбат, истээччилэри аймыыр-саймыыр эрэ. 15 Бары күүскүн ууран, бэйэҕин эрэллээх киһинэн, дьиҥ кырдьык тылыгар сөпкө үөрэтэн, кыбыстыыга киирбэт үлэһит быһыытынан Таҥараҕа көрдөрөргө кыһалын. 16 Оттон Таҥараттан толлубакка, кураанаҕы эрдэллэрин истибэт буол; оннук куолуһуттар дьиҥ итэҕэлтэн тэйдэр-тэйэн иһиэхтэрэ; 17 кинилэр үөрэхтэрэ, киһи этигэр-хааныгар искэн ыарыы тарҕанарыныы, улам тэнийэн-тарҕанан, «ас тардан» иһиэҕэ. Холобур, ити Именейдээх Филит, 18 өлбүттэр хайыы-үйэ тиллибиттэрэ диэн үөрэтэн, дьиҥ кырдьыктан туораан, сорох-сорохтор итэҕэллэрин үрэйэллэр. 19 Ол эрээри «Таҥара Бэйэтин дьонун билэр» уонна «Айыы Тойон аатын итэҕэйэр ханнык баҕарар киһи куһаҕантан тэйиэхтин» диэн бэчээттээх Таҥара бөҕө акылаата халбаҥнаабат.
20 Улахан хаһаайыстыбаҕа кыһыл, үрүҥ көмүс иһит эрэ баар буолбат, мас, туой иһит-хомуос эмиэ баар буолар, сороҕо мааныга-үтүөҕэ, атына мараҕа-сараҕа туттуллар. 21 Ким ити этиллибит аньыыттан-хараттан ырааһырбыт, ол Хаһаайыҥҥа ананан, туһаҕа таһаарыллан, Кини ханнык баҕарар үтүө сорукка туттар мааны иһитин кэриэтэ буолар.
22 Эдэр саас имэҥиттэн куот; ыраас сүрэхтэн Таҥараны ыҥырааччылары барыларын кытта бииргэ кырдьыгы, итэҕэли, тапталы, эйэни-или тутуһарга дьулус. 23 Көҥдөй, ньүдьү-балай мөккүөргэ кыттыһыма; ити барыта иирсээҥҥэ тиэрдэрин билэҕин; 24 Айыы Тойон кулута кими да кытта иирсибэккэ, киһиэхэ барытыгар эйэҕэстик сыһыаннаһыахтаах, үөрэтэр кыахтаах, тулуурдаах буолуохтаах, 25 утарсааччыларын көрсүөтүк көннөрүөхтээх; баҕар, Таҥара ол дьоҥҥо аньыыларын-хараларын билинэн Киниэхэ эргилиннэхтэринэ, дьиҥ кырдьыгы билэр кыаҕы биэриэҕэ, 26 оччоҕо өйдөнөннөр, адьарай бэйэтин баҕатын толортороору, кинилэри иҥиннэрбит оҕууруттан төлө көтөн тахсыахтарын сөп.
3
Тиһэх кэм туһунан
1 Тиһэх кэмҥэ бэрт ыарахан күннэр үүнүөхтэрэ, ону билиэхтээххин. 2 Дьон бэйэмсэх, харчыга хараҥарар, улаханнык сананар, бэрдимсийэр, куруубай, төрөппүттэригэр бас бэриммэт, үтүөҕэ махтаммат, Таҥараны ытыктаабат буолуохтара; 3 кинилэр эйэлэһэри билбэт, дьону холуннарар адьынаттаах, бэйэлэрин кыана туттуммат, хаҕыс быһыылаах-майгылаах, үтүөҕэ өстөөх, 4 таҥнарыахсыт кэмэлдьилээх, кэрээнэ суох, дьоһумсук майгыланыахтара, Таҥараны таптыырдааҕар таҕылларын тарҕаталларын ордоруохтара. 5 Кинилэр итэҕэл таһын эрэ тутуһуохтара, оттон ис күүһүн ылыныахтара суоҕа. Оннук дьонтон тэйэ тутун. 6 Сорохторо ыаллар итэҕэллэригэр сэмээр киирэн, аньыыга-хараҕа ылларбыт, араас кыдьыгы батыспыт дьахталлар өйдөрүн сүүйэллэр; 7 оннук дьахталлар, мэлдьи үөрэнэллэр эрээри, хаһан даҕаны дьиҥ кырдьыгы билэр кыахтара суох. 8 Ианнийдаах Иамврий Моисейы утарбыттарын курдук, бу сатарыйбыт өйдөөх-санаалаах, тургутууну тулуйбат итэҕэллээх дьон эмиэ кырдьыгы утараллар. 9 Ол эрээри ыраатыахтара суоҕа, анарааҥҥылар курдук, балар эмиэ өйө суохтук быһыыланаллара дьон иннигэр ырылыччы көстөн тахсыаҕа.
Тиһэх ыйыы-кэрдии
10 Оттон эн туохха барытыгар – үөрэххэ, олоххо, сыалга-сорукка буоллун, итэҕэлгэ, уйугас буолууга, тапталга, тулуурга буоллун – мин суолбунан барбытыҥ; 11 Антиохияҕа, Иконияҕа, Листраҕа сойуолааннар, эрэйи-муҥу көрөрбөр барытыгар миигин өрүү уҥа-хаҥас халбаҥнаабакка батыһарыҥ. Мин ол сойуолааһыны барытын тулуйбутум, барытыттан Айыы Тойон быыһаан таһаарбыта. 12 Христос Иисустуун биир буолан Таҥара иннигэр ыраас олоҕу олоруохтарын баҕарар дьону барыларын даҕаны сойуолаһа туруохтара. 13 Нэгэй, албын дьон куһаҕаҥҥа өссө өрө баран, дьону да муннарыахтара, бэйэлэрэ да мунуохтара.
14 Оттон эн туохха үөрэммиккин билэн туран, тугу бигэтик итэҕэйбиккин мүччү тутума. 15 Христос Иисуска итэҕэлгинэн быыһанаргар эйиэхэ муудараһы иҥэрэн эркээйи буолар кыахтаах Сибэтиэй Суруйуулары эн өссө оҕо эрдэххиттэн билэҕин. 16 Суруйуулар барылара Таҥара Тыынынан суруллубут буоланнар, киһини үөрэтэргэ, аньыытын ыйарга, көннөрөргө, кырдьыктаах олоххо түстүүргэ туһалаахтар, 17 онон Таҥара киһитэ бары өттүнэн ситэн-хотон, ханнык баҕарар үтүөнү оҥорорго бэлэм буолан тахсар.
4
1 Таҥара иннигэр итиэннэ, ыраахтааҕылыы кэллэҕинэ, тыыннааҕы да, өлбүтү да барытын дьүүллүөхтээх Айыы Тойон Христос Иисус иннигэр
[481] мин эйигиттэн көрдөһөбүн:
2 Таҥара тылын иһитиннэрэ сырыт, кэмэ буоллун, кэмэ буолбатын – дьаныардаах буол; итэҕэйээччилэр аньыыларын ыйа-көрдөрө, санааларын көтөҕө сырыт, үөрэтэргэр тулуурдаах буол.
3 Сотору дьон чэгиэн үөрэҕи ылыммат кэмэ кэлиэҕэ, оччоҕо тугу баҕаралларын эрэ истээри, санааларын табар дьону ыҥыран үөрэттэриэхтэрэ,
4 инньэ гынан дьиҥ кырдьыгы истэртэн киэр хайыһан кураанах дойҕоҕу истэллэрин ордоруохтара.
5 Оттон эн тугу барытын өйдөөн-төйдөөн ырыҥалаа, ыарахаттары кытаатан тулуй, Евангелиены иһитиннэрээччи сулууспатын оҥоро-ситэрэ сырыт, бэйэҥ үлэҕин эҥкилэ суох толор. 6 Мин олоҕум хайыы-үйэ толук буолан сиэртибэнньиккэ уурулунна, аттанар кэмим кэллэ: 7 үтүө туруулаһыынан туруулаһан, сүүрэр түһүмэхпин түмүктээн, биэтэккэ таҕыстым, итэҕэлбин энчирэппэтим. 8 Онон аны билигин Айыы Тойон, Кырдьыктаах Судьуйа, ол Күҥҥэ туттарар наҕараадата – кырдьыктаах быһыы мэнньиэһэ – миигин күүтэр; ону Кини миэхэ эрэ буолбакка, Кини кэлэрин таптаан күүтээччилэргэ барыбытыгар туттарыаҕа.
9 Тоойуом, кытаатан түргэнник кэлэ сатаар.
10 Димас бу үйэни ордорон, миигин хаалларан Фессалоникаҕа барбыта. Крискент Галатияҕа, Тит Далматияҕа барбыттара.
11 Соҕотох Лука эрэ миигинниин хаалла. Кэлэргэр Маркы илдьэ кэлээр, кини үлэбэр олус көмөлөөх буолааччы.
12 Тихиги Ефескэ ыыппытым.
13 Кэлэргэр Троадаҕа Карп дьиэтигэр хаалларбыт соммун уонна кинигэлэрбин илдьэ кэлээр (чуолаан тирии кинигэлэри).
14 Алтан ууһа Александр миэхэ куһаҕаны оҥорбута элбэх. Тугу оҥорбутун Айыы Тойон киниттэн иэстэстин
[482]!
15 Эн эмиэ киниттэн сэрэн – биһиги этэрбитин олус утарылаһар.
16 Суукка аан бастаан көмүскэнэрбэр, ким даҕаны миигин өйүү кэлбэтэҕэ, бары быраҕан барбыттара. Ол кинилэргэ буруй-сэмэ буолбата буоллар. 17 Айыы Тойон аттыбар буолан Кини тылын ситиһиилээхтик биллэрэрбэр күүс уган, мин хахай аһыытыттан быыһаммытым. 18 Айыы Тойон миигин бары дьайтан быыһаан ылыаҕа, Халлаан Саарыстыбатыгар киллэрэрдии араҥаччылыаҕа диэн эрэнэбин. Киниэхэ үйэттэн үйэҕэ албан аат. Аминь.
Эҕэрдэ, алгыс
19 Прискиллалаах Акилаҕа уонна Онисифор дьиэ кэргэнигэр эҕэрдэтэ тириэрт. 20 Ераст Коринфаҕа хаалбыта; Трофимы, ыалдьыбытын иһин, Милиткэ хаалларбытым. 21 Кыһыҥҥа диэри тардыллыбакка, кытаатан кэлэ сатаар. Эйиэхэ Еввул, Пуд, Лин, Клавдия уонна бырааттарбыт бука бары эҕэрдэ ыыталлар.
22 Айыы Тойон Иисус Христос эйигинниин бииргэ буолуохтун. Таҥара илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь.
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ТИТКЭ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-4 Биир итэҕэллээхпитинэн дьиҥ уолум буолар Титкэ – Таҥара кулута, Иисус Христос Апостола Павелтан.
Эйиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Быыһааччыбытыттан – Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта аһыныгас санаа, эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Таҥара талбыт дьонун итэҕэл, кырдьыгы билии, бэриниилээх буолуу суолугар сирдиирим, сүрэхтэригэр бараммат олоххо эрэли уһугуннарарым туһугар, Кини миигин бу сулууспаны толорторо ыыппыта. Сымыйаны эппэт Таҥара бараммат олоҕу өссө хайа да үйэ үөскүөн инниттэн эрэннэрэн баран, туһааннаах кэмэ кэлбитигэр, Бэйэтин тылын Быыһааччы Таҥарабыт соруйуутунан миэхэ эрэниллибит проповедь тылынан арыйан биэрбитэ.
Тит толоруохтаах соруга
5 Мин эйигин сиппэтэх үлэни ситэрдин, куорат аайы пресвитердары анаатын диэн, Крит арыыга хаалларбытым. Барыта эйиэхэ ыйбытым курдук буолуох тустаах: 6 пресвитер туох да дьиэгэ-омсото суох, биирдэ эрэ кэргэннэммит киһи буолуохтаах; оҕолоро Таҥараны итэҕэйэр, содур быһыыга-майгыга омнуоламмат, истигэн оҕолор буолуохтаахтар. 7 Таҥараҕа сулууспалыыр, Кини үлэтин иилээн-саҕалаан ыытар киһи быһыытынан, епископ туох да омсото, бардама, киҥэ суох, арыгыга тардыспат, сутуругар сокуоннаммат, харчыга иҥсэрбэт киһи буолуохтаах; 8 кини ыалдьытымсах хаһаайын, үтүөнү таптыыр, чөлүн харанар, кырдьыгы көрөр, Таҥараны ытыктыыр, бэйэтин кыана туттар киһи буолуохтаах. 9 Чэгиэн үөрэххэ үөрэтэр, утарсааччыларын алҕастарын ыйар кыахтанар туһугар, кини үөрэммит дьиҥ кырдьыктаах тылын бигэтик тутуһуохтаах.
10 Бас бэриммэт хадаар майгылаах, хойгур тыллаах-өстөөх, албын-көлдьүн киһи бэрт элбэх. Ордук итэҕэйбит иудейдар ортолоругар.
11 Оннуктар сааттаах иҥсэҕэ-обокко ылларан үөрэтиэ суохтаахтарыгар үөрэтэннэр, ыалы ыалынан сутуйаллар. Кинилэри айахтарын хам бүөлүөххэ наада.
12 «Крит олохтоохторо өрүү сымыйаччылар, адьырҕа кыыллар, сүрэҕэ суохтар» диэн хаһан эрэ бэйэлэрин биллиилээх киһилэрэ
[483] этэн турар.
13 Ити чахчыны туоһулуур.
14 Дьэ ол иһин, итэҕэллэрэ чэгиэн буоларын, иудей үһүйээннэрин, кырдьыктан түҥнэри хайыспыт дьон ыйыытын-кэрдиитин истибэт буолалларын туһугар, кинилэри кытаанахтык саралаа.
15 Ыраас дьон санаатыгар туох барыта ыраас, оттон буорту буолбут, итэҕэлэ суох дьоҥҥо, өйдөрө-суобастара кирдээх буолан, ыраас диэн туох да суох.
16 Таҥараны билэбит диэн тыллаахтар эрээри, дьайыыларынан – сидьиҥ быһыыларынан-майгыларынан, бас бэриммэттэринэн, туох да үтүөнү оҥорор кыахтара суоҕунан – Кинини утараллар эрэ.
2
Чэгиэн үөрэххэ үөрэтии
1 Оттон эн чэгиэн үөрэх ирдэбилигэр үөрэт.
2 Сааһырбыт дьон сэргэх, үтүө өйдөөх-санаалаах, дьоһун майгылаах буолуох тустаахтар; итэҕэллэрэ, тапталлара, тулуурдара барыта чөл буолуохтаах.
3 Сааһырбыт дьахталлар сибэтиэйдэр
[484] сиэрдэринэн олордуннар, хобу-сиби таспатыннар, арыгыга ылларбатыннар, үтүөҕэ эрэ үөрэттиннэр:
4 эдэрдэри эрдэрин, оҕолорун таптыырга такайдыннар,
5 чөлү харанарга, олохтоох өйдөөх-санаалаах, дьиэҕэ-уокка кыһамньылаах, үтүө майгылаах буоларга, эрдэрин тылын истэргэ үөрэттиннэр; оччоҕо ким да Таҥара тылын баһааҕырдыа суоҕа.
6 Эдэр дьону эмиэ кыатана туттарга үөрэт.
7 Туохха барытыгар үтүөнү оҥоруу холобурун бэйэҕинэн көрдөр, үөрэтэргэр истиҥ-иһирэх, дуоспуруннаах буол;
8 этэр тылыҥ ыйааһыннаах, лоп бааччы үтүө тыл буоллун, оччоҕо утарсааччылар биһиги туспутунан туох да дьиэктээҕи кэпсиир кыахтара суох буолан, бэйэлэрэ саатыахтара.
9 Кулуттары туохха барытыгар тойотторугар бас бэринэллэригэр, улгум буолалларыгар, утары эппэттэригэр үөрэт; 10 уорбатыннар, хата, ол оннугар Быыһааччы Таҥарабыт үөрэҕин өссө ордук кэрэһилиир туһугар, эргиччи эрэбил үтүөкэн дьон буоллуннар.
11 Таҥара илгэлээх үтүөтэ киһи аймахха барытыгар абыраллаах сырдык буолан сыдьаайда. 12 Кини биһигини аньыылаах-харалаах олохтон, аан дойду имэҥнээх идэмэриттэн аккаастанарга, бу билиҥҥи үйэҕэ өйдөөхтүк, кырдьыгы тутуһан, Таҥараҕа бас бэринэн олорорго, 13 эрэлбит туолар абыраллаах Күнүн – улуу Таҥарабыт, Быыһааччыбыт Иисус Христос килбиэннээх кэлиитин – кэтэһэргэ үөрэтэр. 14 Христос биһигини хара дьайга кулуттааһынтан толуйан ылаары, үтүөнү оҥорорго ис дууһатыттан дьулуһар ураты норуот гына Бэйэтигэр ыраастаан ылаары, олоҕун толук уурбута.
15 Маннык үөрэтэргэр, эйигин ким да сэнээбэтин курдук, бэйэҥ кыаххын толору туһанан туран өйдөтөр, аньыыларын саралыыр буол.
3
Үрдүкү салалтаҕа сыһыан
1 Салалтаҕа, былааска бас бэриниҥ, тугу этэллэрин истиҥ, туох үтүөнү барытын оҥорорго бэлэм буолуҥ диэн кинилэри өйдөтө сырыт; 2 кими да куһаҕаннык саҥарбатыннар, этиһиини-иирээни иилээбэтиннэр, чуумпутук сырыттыннар, дьоҥҥо-сэргэҕэ барытыгар өрүү үтүө, сымнаҕас сыһыаннаах буоллуннар.
3 Хаһааҥҥыта эрэ биһиги эмиэ им балай, өһөс, муна-тэнэ сылдьар дьон этибит, араас аньыылаах баҕа санаа, бары кыдьык кулуттара буоларбыт, хара санааҕа, ымсыыга быһа сиэтэн олорбуппут; биһигини абааһы көрөллөрө, биһиги эмиэ бэйэ-бэйэбитин абааһы көрсөрбүт.
4 Онтон Быыһааччы Таҥарабыт илгэлээх үтүө санаата, киһи аймахха таптала көстөн,
5 биһигини туох эрэ өҥөбүт иһин буолбатах, аҥаардас Бэйэтин амарах санаатынан ууга сууннаран
[485] иккистээн төрөппүтэ, Сибэтиэй Тыынынан саҥа олоҕу биэрэн өрүһүйэн ылбыта;
6-7 Кини илгэлээх үтүөтүнэн буруйтан быыһанан, эрэммиппит хоту бараммат олоххо тиксэрбит туһугар, Быыһааччыбытынан – Иисус Христоһунан Сибэтиэй Тыыны биһиэхэ өлгөмнүк биэрбитэ.
8 Бу дьиҥ кырдьыктаах тыл.
Эн бу чахчылары өрүү өйдөтө-бигэргэтэ сылдьаргар баҕарыам этэ. Таҥараны итэҕэйбит дьон үтүөнү оҥорорго дьулуурдаах буоллуннар: бу киһиэхэ эрэ барытыгар көмөлөөх, туһалаах суол. 9 Ол-бу акаары мөккүөртэн, ким уруута-хаана ордугун быһаарсыыттан, атааннаһыыттан, Сокуон туһуттан иирсииттэн тэйэ тутун; ити туохха да турбат күн көдьүүһэ суох сүпсүк эрэ. 10 Оттон хайдыһыыны таһаарар киһини иккитэ-хаста өйдөтөн көрөн баран, сыһыаҥҥын быс; 11 оннук киһи өйө-санаата сатарыйан, бэйэтигэр бириигэбэр таһаарынан, аньыыны оҥосторун билэҕин.
12 Эйиэхэ Артеманы дуу, Тихиги дуу ыыттахпына, Никопольга миэхэ кэлэ сатаар – мин онно тиийэн кыстыырга быһаарынным. 13 Зинас адвокаты уонна Аполлоһу, туох да кыһалҕаҕа ыллартарбат курдук, тэрийэн ыытаар.
14 Биһиги дьоммут, туһата суох сылдьыбаттарын туһугар, эмиэ өрүү үтүөнү оҥоро, атыттарга көмөлөһө үөрэнниннэр.
15 Манна миигин кытта баар дьоммут бары эйиэхэ эҕэрдэлэрин ыыталлар. Биһигини таптыыр биир итэҕэллээхтэрбитигэр эҕэрдэтэ тириэрт.
Таҥара илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэстин. Аминь.
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ ФИЛИМОҤҤА ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1-2 Бииргэ сулууспалыыр күндү доҕорбутугар Филимоҥҥа, таптыыр
[486] балтыбытыгар Апфияҕа, биир кэккэҕэ туруулаһар бырааппытыгар Архипка уонна эн дьиэҕэр түмсэр церковка бука барыгытыгар – Иисус Христос хаайыылааҕа
[487] Павелтан уонна бырааккытыттан Тимофейтан.
3 Эһиэхэ Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан бары илгэлээх үтүөнү кытта эйэ-ил тосхойо туруохтун!
Филимон таптала уонна итэҕэлэ
4-5 Быраатым Филимон, эн Айыы Тойон Иисуска итэҕэлгин, бары сибэтиэйдэргэ
[488] тапталгын истэммин, өрүү эйигин өйдөөн-санаан туран үҥэрбэр, Таҥарабар махтанабын;
6 эһиги Христос Иисуһу итэҕэйэн тиксэр бары үтүөҕүтүн дириҥник өйдүүргүтүгэр биһигинниин биир итэҕэлиҥ көмөлөөх буоллун диэн, эн тускар үҥэбин.
7 Бырааппыт, эн амарах тапталыҥ сибэтиэйдэр сүрэхтэрин көнньүөрдүбүтүн көрөн, биһиги муҥура суох үөрдүбүт, санаабыт көтөҕүлүннэ.
Онисим туһугар көрдөһүү
8 Дьэ онон, Христоска биир итэҕэллээх быраатым буоларыҥ быһыытынан, миэхэ маннык иэстээххин-күүстээххин диэн харса суох соруйуохпун сөп этэ гынан баран,
9 эйигин таптыыр буоламмын, көрдөһөрбүн ордоробун. Ким да буолбатах, мин, Павел кырдьаҕас, оттон билигин Иисус Христос хаайыылааҕа,
10 бу түрмэҕэ сытар кэммэр миэхэ уолум буолбут Онисим
[489] туһугар эйигиттэн көрдөһөбүн:
11 хаһааҥҥыта эрэ кини эйиэхэ туһата суох этэ, оттон билигин хайабытыгар да туһалаах киһи буолла. Кинини эйиэхэ төттөрү ыытан эрэбин,
12 онон бырааккын, мин эйиэхэ сүрэхпин ыыппытым курдук санаан, көрүс.
13 Евангелие иһин хаайыллан сытар кэммэр манна бэйэҥ оннугар туһалатаары, илдьэ хаалыахпын баҕарбытым гынан баран,
14 ону эн сөбүлэҥэ суох быһаарыахпын баҕарбаппын. Үтүөнү оҥорууҥ күһэлэҥ буолбакка, баҕа өттүгүнэн буоллун.
15-16 Баҕар, кэлин кулутуҥ курдук буолбакка, кулуттааҕар үрдэтэн, таптыыр быраатыҥ курдук букатыннаахтык ылынарыҥ туһугар, быстах кэмҥэ кини эйигиттэн тэйитиллэ сылдьыбыта буолуо. Миэхэ кини күндү киһим буолла, оттон эйиэхэ – киһи да быһыытынан, Айыы Тойоҥҥо биир итэҕэллээх быраатыҥ да быһыытынан – өссө ордук күндү буолуохтаах.
17 Онон, миигин Айыы Тойоҥҥо бииргэ сулууспалыыр доҕорум дии саныыр буоллаххына, кинини, миигин бэйэбин көрсөрүҥ курдук, көрүс. 18 Эйигин тугунан эмэ хомоппуттаах биитэр туох эмэ иэстээх буоллаҕына, ону барытын мин иэһим курдук санаа. 19 Бу бэйэм илиибинэн суруйабын: мин, Павел, төлүөҕүм. Эн миэхэ итэҕэл иэстээххин этэ да барбаппын. 20 Онон, быраатым, эйигиттэн Айыы Тойон туһугар, үтүөнү эрэйэрбин көҥүллээ; Айыы Тойон иннигэр сүрэхпин уоскут.
21 Тылбын истэргэр бүк эрэнэн суруйабын; көрдөспүппүн куоһара толороргун билэбин. 22 Итиэннэ тиийэн түһэрбэр бука эрэ хосто бэлэмнээр. Таҥара эһиги үҥэргитин истэн, миигин эһиэхэ төнүннэриэ диэн эрэнэ саныыбын.
Түмүк эҕэрдэ
23 Христос Иисус туһугар миигинниин бииргэ хаайыллан олорор бырааппыт Епафрас эйиэхэ эҕэрдэтин ыытар; 24 бииргэ сулууспалыыр бырааттарым Марк, Аристарх, Димас, Лука эмиэ эҕэрдэлэрин ыыталлар.
25 Айыы Тойоммут Иисус Христос илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[490].
СИБЭТИЭЙ ПАВЕЛ АПОСТОЛ[491] ЕВРЕЙДЭРГЭ ИЛДЬИТ СУРУГА
1
1 Былыр Таҥара бэрт элбэҕи биһиги өбүгэлэрбитигэр ымпыгар-чымпыгар тиийэ сиһилии, араас быһыылаахтык пророктарынан этиппитэ,
2 оттон бу тиһэх кэмҥэ Кини биһиэхэ Уолунан этиттэ. Таҥара туох баары барытын Уолун бас билиитигэр биэрбитэ, Кининэн үйэлэри айбыта.
3 Уола, Аҕатын кэрэмэн килбиэнин сыдьаайа, ис дьиҥин уобараһа, сири-халлааны барытын этэр тылын күүһүнэн салайар. Кини биһиги аньыыбытын-харабытын Бэйэтинэн
[492] ыраастаан баран, үөһэ баар улуу бүрүстүөл уҥа өттүгэр олорбута.
Таҥара Уола Аанньаллардааҕар үрдүк
4 Онон Киниэхэ Аҕатыттан тиксибит аат Аанньаллар ааттарынааҕар төһөнөн үрдүгүй да, соччонон Кини, эмиэ уруккутун курдук, кинилэрдээҕэр улуу буолбута.
5 Аанньалларга биирдэстэригэр эмэ хаһан эмит Таҥара: «Эн Мин Уолум буолаҕын, Мин бүгүн Эйигин төрөттүм», – уонна: «Киниэхэ Мин Аҕата буолуом, Кини Миэхэ Уолум буолуо», – диэн эппиттээҕэ дуо?
6 Оттон Бастакы Уолун аан дойдуга киллэрэригэр эмиэ
[493]: «Таҥара Аанньаллара бары Киниэхэ сүгүрүйүөхтүннэр», – диир.
7 Аанньалларын туһунан: «Эн Аанньалларгын тыын
[494], оттон чаҕардаргын төлөннөөх уот гынаҕын», – диир буоллаҕына,
8 Уолун туһунан маннык этэр: «Таҥара, Эн бүрүстүөлүҥ үйэттэн үйэҕэ баар; Эн ыраахтааҕылыыр торуоскаҥ – кырдьыгы өрө тутуу.
9 Таҥара, Эн дьиҥ кырдьыгы таптыырыҥ, токур-туора суоллары тумнарыҥ иһин, Таҥараҥ Эйигин атыттардааҕар өрө таһааран, үрдүк үөрүүнү тосхойор елей арыытынан аҕаата».
10 Итиэннэ өссө этэр: «Айыы Тойон, маҥнай Эн сири олохтообутуҥ, халлаан эмиэ Эн уран тарбаҕыҥ оҥоһуга;
11 сир-халлаан симэлийэ сүтүөҕэ, оттон Эн куруук баар буолуоҥ; туох барыта сон курдук элээмэтэ эрэ хаала эргэриэҕэ;
12 сири-халлааны таҥас курдук суулуу туттаххына, олоччу барыта уларыйыаҕа
[495]. Арай Эн мэлдьи бииргин, уларыйбаккын, – Эн үллэр үйэҥ муҥурдаммат».
13 Таҥара Аанньаллартан хайаларыгар эмэ хаһан эмэтэ: «Өстөөхтөргүн үктэл оҥостон олорор гына Эйиэхэ самнаран биэриэхпэр диэри, Мин уҥа өттүбэр олор», – диэн эппиттээҕэ дуо? 14 Кинилэр бука бары быыһаныахтаах дьоҥҥо көмөҕө ыытыллар, сорукка сылдьар тыыннар буолбатахтар дуо?
2
Халбаҥнаабат чиҥ буоларга ыҥырыы
1 Дьэ ол иһин биһиги сүүрүккэ оҕустарбат туһугар, тугу истибиппитигэр ураты улахан болҕомтону ууруох тустаахпыт. 2 Аанньалларынан этиттэриллибит тыл чиҥэ бэрт буолан, онтон ханнык да туорааһын, бас бэриммэт буолуу сөптөөх буруйга тардыллар эбит буоллаҕына, 3 маҥнай Айыы Тойон илэ Бэйэтинэн биллэрбит, онтон ону Киниттэн Бэйэтиттэн истибит дьон бигэргэппит итиччэлээх улуукан быыһабылын аахайбатахпытына, биһиги буруйтан-сэмэттэн хайдах куотуохпутуй? 4 Таҥара итини барытын эҥин араас сөҕүмэр бэлиэтинэн, дьиктитинэн, араас күүстээх дьайыытынан итиэннэ Бэйэтин көҥүлүнэн Сибэтиэй Тыынын биэртэлээн туоһулаан турар буолбатах дуо?
Быыһанар суолу Солооччу
5 Биһиги этэр кэнэҕэски сирбитин-халлааммытын Таҥара Аанньаллар бас билиилэригэр анаабатаҕа;
6 ким эрэ Суруйууларга бу туһунан дьэҥкэтик этэр: «Киһи диэн кимий? Эн кинини тоҕо өйдүү-саныы сылдьаҕын? Киһи уола диэн кимий? Киниэхэ тоҕо кыһаллар-мүһэллэр буолаҕын?
7 Быстах кэмҥэ кинини Аанньаллартан намтаттыҥ; албан ааты, үрдүк чиэһи төбөтүгэр иилии кэтэртиҥ, айбытыҥ барытын үрдүнэн кинини туруордуҥ
[496],
8 барытын кини атаҕын анныгар уурдуҥ». Ол аата Таҥара туох баары барытын, тугу да ордорбокко, киһиэхэ бас бэриннэрбит гынан баран, билигин көрөрбүтүнэн, киниэхэ барыта өссө да толору бас бэринэ илик;
9 ол эрээри хас биирдии киһи туһугар Таҥара илгэлээх үтүөтүнэн олоҕун толук уураары, Аанньаллартан быстах кэмҥэ намтатыллыбыт Иисус, өлөр өлүү сорун-муҥун тулуйбутун иһин, албан аакка, үрдүк чиэскэ тиксибитин көрөбүт.
10 Туох баар барытын төрдө-төрүөтэ, сыала-соруга буолар Таҥара үтүмэн үгүс уолаттарын Бэйэтин килбиэннээх сырдыгар киллэрэр туһугар, кинилэр быыһанар суолларын Солооччуну, эрэйи-муҥу көрдөрөн, эҥкилэ суох гыныахтаах этэ.
11 Сибэтии гынааччы да, сибэтии буолааччылар да бары Аҕалара биир буолан, Кини бу дьону бырааттарым диэн симиттибэккэ этэр:
12 «Бырааттарбар Эн ааккын иһитиннэриэм, кинилэр түмсүүлэригэр киирэн Эйигин туойуом».
13 Итиэннэ: «Инникитин да Мин Киниэхэ эрэниэм, – диэн баран, эбэн этэр: – Таҥара Миэхэ биэрбит оҕолорун кытта Мин бу баарбын».
14-15 Оттон бу оҕолор эттээхтэрин-хааннаахтарын быһыытынан, Кини эмиэ, өлөрөр-өһөрөр былаастаах адьарай күүһүн Бэйэтинэн өлөн туран өһүлээри, өлөртөн куттанан саллар саастарын тухары кулут буолбуттары быыһаары, эмиэ кинилэр курдук эттээх-хааннаах киһи буолбута.
16 Онон Кини Аанньаллар киэннэрин буолбакка, Авраам удьуордарын айылҕаларын айылҕа гыммыта
[497].
17 Дьэ ол иһин, Кини Таҥара иннигэр амарах сүрэхтээх эрэллээх Архиерей буолан, норуот аньыытын-харатын бырастыы гыннарар туһугар, бырааттарыгар бары өттүнэн дьүөрэлэһиэхтээх этэ.
18 Кини Бэйэтэ тургутууну тулуйбут буолан, тургутулла сылдьар дьоҥҥо хайа баҕарар көмөлөһөр кыахтаах.
3
Таҥара Уола Моисейдааҕар үрдүк
1 Онон, Халлааҥҥа бииргэ ыҥырыллыбыт сибэтиэй бырааттарбыт, өйгүтүн-санааҕытын бүтүннүүтүн итэҕэлбит Апостолыгар уонна Архиерейыгар Иисус Христоска
[498] туһаайыҥ.
2 Урут Моисей Таҥара дьиэтигэр бүттүүнүгэр бэриниилээҕин курдук, Иисус Христос эмиэ Кинини туруорбут Таҥараҕа бэриниилээх.
3 Дьиэни туттарбыт киһи дьиэтээҕэр үрдүктүк сыаналанарын быһыытынан, Кини Моисейдааҕар быдан улахан албан аакка тиксибитэ.
4 Дьиэни киһи тутар, оттон туох баары барытын Таҥара туппута.
5 Моисей Кини дьиэтин
[499] эрэллээх үлэһитэ этэ: Таҥара кэнэҕэс тугу этиэхтээҕин дьоҥҥо кини кэрэһилээбитэ;
6 оттон Христос – бу дьиэни салайар Таҥара эрэллээх Уола. Онон биһиги эр санаабытын, киэн туттар эрэлбитин тиһэҕэр тиийэ бигэтик
[500] энчирэппэккэ тиэртэхпитинэ, Кини дьиэтэ буолабыт.
Таҥара норуотун уоскулаҥа
7 Дьэ ол иһин Сибэтиэй Тыын этэрин курдук: «Бүгүн Кини саҥатын иһиттэххитинэ, 8 кураайымаҕа тургутуу кэмигэр утарыласпыккыт курдук, сүрэххитин тыйыһырдымаҥ. 9 Онно эһиги өбүгэлэргит Мин дьайыыбын түөрт уон сылы быһа көрө сылдьан, Миигин тургутан, үтэн-анньан көрөллөрө. 10 Мин онтон абаран ол көлүөнэ дьоҥҥо: „Биир кэм хараҥаҕа муна-тэнэ сылдьаллар, Мин суолбун-ииспин билбэттэр“, – диэбитим. 11 Ол иһин абаран-сатаран андаҕайбытым: „Мин уоскулаҥнаах дойдубар кинилэр киириэхтэрэ суоҕа!“»
12 Онон, бырааттарым, эһигиттэн ким да итэҕэйбэт өһөгөйдөөх сүрэхтэнэн, тыыннаах Таҥараттан тэйбэтин туһугар, өйдөөн-төйдөөн сылдьыҥ.
13 Ким эмэ аньыы албыныгар киирэн биэрэн, тыйыһыран туора туран хаалбатын туһугар, күн аайы, «бүгүн»
[501] диирбит тухары, бэйэ-бэйэҕитин өйдөтүһэ-үөрэтиһэ сылдьыҥ.
14-15 «Бүгүн, Кини саҥатын истэн баран, уруккугут курдук, утарылаһымаҥ», – диэн этиллибитинии, бу аан бастакыттан ылыммыт бигэ санаабытын тиһэҕэр тиийэ ыһыктыбатахпытына, биһиги Христос кыттыгастаахтара буолабыт.
16 Оттон ол истибиттэртэн сорохторо утарылаһан тураллар гынан баран, Моисей Египеттэн таһаарбыт дьоно бүттүүннэрэ буолбатах.
17 Түөрт уон сыл устата Таҥара кимнээххэ уордайда этэй? Аньыыны оҥорон, уҥуохтара кураайымаҕа тэлгэнэн хаалбыт дьоҥҥо буолбатах этэ дуо?
18 «Мин уоскулаҥнаах дойдубар киириэхтэрэ суоҕа» диэн кимнээҕи утаран андаҕайда этэй? Бас бэриммэтэх дьону утаран буолбатах дуо?
19 Онон кинилэр итэҕэйбэккэлэр, онно кыайан киирбэтэхтэрин көрөбүт.
4
1 Дьэ ол иһин, Таҥара биһиэхэ уоскулаҥы биэриэх буолбут эрэннэриитэ күүстээҕин тухары, онно тиксэр тоҕоостоох түгэни мүччү тутан туора туран хаалбат гына, сэрэнэн сылдьыаҕыҥ. 2 Евангелиены биһиэхэ эмиэ, кинилэргэ курдук, иһитиннэрбиттэрэ; ол гынан баран, кинилэр истибит тылларын итэҕэллэринэн иҥэриммэтэх буоланнар, онтон тугу да туһаламматахтара. 3 Төһө да Таҥара үлэтэ аан дойду саҕаланыыта түмүктэммитин иһин, биһиги итэҕэйбит дьон Кини: «Мин уоскулаҥнаах дойдубар кинилэр киириэхтэрэ суоҕа диэн уордайан туран андаҕайдым», – диэбит уоскулаҥар тиксэбит. 4 Суруйууларга ол сэттис күн туһунан: «Сэттис күнүгэр Таҥара бары үлэтиттэн барытыттан сынньаммыта», – диэн этиллэр. 5 Итиэннэ өссө этиллэр: «Мин уоскулаҥнаах дойдубар кинилэр киириэхтэрэ суоҕа». 6 Евангелиены урут истибит дьон, бас бэриммэккэлэр, онно кыайан киирбэтэхтэрэ; ол гынан баран уоскулаҥҥа тиксиэхтээх атын дьон эмиэ баалларынан, 7 Кини «бүгүн» диэн этиллэр күнү хат аныыр. Ол туһунан Кини итиччэ уһун кэм кэнниттэн, инники ахтыллыбытын курдук, Давид псаломугар: «Бүгүн Кини саҥатын иһиттэххитинэ, сүрэххитин тыйыһырдымаҥ», – диэн этэр. 8 Иисус Навин кинилэргэ уоскулаҥы биэрбитэ эбитэ буоллар, Таҥара атын күн туһунан этэ да барыа суоҕа этэ. 9 Ол аата Таҥара норуотун өссө сэттис күн уоскулаҥа күүтэр. 10 Онно тиксибит киһи, Таҥара Бэйэтин үлэтиттэн сынньаммытын курдук, эмиэ бары үлэтиттэн барытыттан сынньаныаҕа. 11 Онон бас бэриммэт буолуу куһаҕан холобурун ким да батыспатын туһугар, бу уоскулаҥҥа тиксэр иһин кыһаллыаҕыҥ.
12 Таҥара тыла икки өттүнэн биилээх ханнык да батастааҕар сытыы: бу тыл киһи дууһата тыынын, уҥуоҕа силиитин кытта тиксиһэр сиригэр тиийэ өтөн киирэн, кини өйүн-санаатын, сүрэҕин баҕатын ыараҥнатан көрөр. 13 Таҥараттан туох да кистэнэр кыаҕа суох, айбыта барыта Киниэхэ, ытыска уурбуттуу, аһаҕастык ырылыччы көстөн турар: биһиги тугу оҥорбуппутун барытын Кини иннигэр отчуоттуохпут.
Биһиги Архиерейбыт
14 Онон, Таҥара Уола Иисус Христос курдук халлааннары курдаттаабыт улуукан бэйэлээх Архиерейдаахпыт быһыытынан, бу итэҕэлбитин кытаанахтык тутуһуоҕуҥ. 15 Кини – биһиги туспутугар кыһаллар-мүһэллэр Архиерей – мөлтүүр-ахсыыр кэммитигэр биһигини аһынар-харыһыйар кыахтаах, Кини эмиэ биһиги курдук бары өттүнэн тургутууну ааспыта, арай атына диэн аньыыны-хараны оҥорботоҕо. 16 Онон көмө эрэйэр кэммитигэр Таҥара үтүө сыһыанын, амарах тапталын көрсөрбүт туһугар, илгэлээх үтүө бүрүстүөлүгэр, куттаммакка, чугаһыаҕыҥ.
5
1 Архиерей буоларга дьонтон сүүмэрдэнэн талыллар киһи аньыыны-хараны толуйан, Таҥараҕа бэлэх, сиэртибэ биэрэн, бар дьон туһугар Таҥараҕа сулууспалыырга ананар. 2 Кини, бэйэтэ эмиэ мөлтүүр-ахсыыр киһи буолан, билбэт-көрбөт, муна-тэнэ сылдьар дьону аһынар кыахтаах, 3 ол иһин норуотун да, бэйэтин да туһугар аньыы толуйан сиэртибэ биэриэхтээх.
4 Архиерей буолар үрдүк чиэскэ киһи аҥаардастыы баҕатыйан, талаһан тиксибэт, арай Аарон курдук – Таҥара ыҥырбыт киһитэ эрэ тиксэр.
5 Христос эмиэ Архиерей буолар чиэһи Бэйэтинэн көрдөөн ылбыт буолбатах – «Эн Мин Уолум буолаҕын, Мин бүгүн Эйигин төрөттүм» диэбит Таҥара Киниэхэ бу үрдүк солону биэрбитэ. 6 Итини тэҥэ Суруйууларга «Эн үйэлэр тухары Мелхиседек курдук Аҕабыыт буолаҕын диэн эмиэ этиллэр». 7 Христос өссө сиргэ сылдьан, Кинини өлөр өлүүттэн быыһыыр кыахтаах Таҥара иннигэр туран күүскэ ааттаһан, хараҕын уутун тоҕон, истиҥ ытыктабылынан көрдөһүүтүн ылыннарбыта. 8 Төһө да Уола буоллар, Кини эрэйи-муҥу тулуйан туран, Аҕатын көҥүлүн толоро үөрэммитэ; 9 итиэннэ ситэн-хотон баран, Кинини истэр дьоҥҥо барыларыгар үйэлэр тухары быыһанар төрүөт буолбута. 10 Онон Таҥара Мелхиседегы анаабытын курдук, Кинини эмиэ Архиерейынан анаабыта.
Эҥкилэ суох буоларга ыҥырыы
11 Бу туһунан бэрт элбэҕи кэпсэтиэхпитин сөп этэ гынан баран, эһиги истэр дьоҕургутун сүтэрэҥҥит, өйдүүргүт күчүмэҕэй буолбут. 12 Күн-дьыл көрдөрөрүнэн, хайыы-үйэ атыттары үөрэтэ сылдьыахтаах этигит гынан баран, билигин бэйэҕитин Таҥара тылын бастакы кэрдиистэригэр хат үөрэтиэххэ наада буолбут; эһиэхэ үүт эрэ аһылык сөптөөх, кытаанах аһы эһиги кыайбаккыт. 13 Оттон үүт аһылыктаах ханнык баҕарар киһи, кэм да кыһыл оҕонон сылдьар буолан, кырдьык тылын кыайан арааран өйдөөбөт. 14 Өйдөрө-санаалара эрчиллэн, үтүөнү-мөкүнү араара үөрэммит сиппит-хоппут эрэ дьоҥҥо кытаанах ас сөптөөх.
6
1-2 Онон Христос үөрэҕин маҥнайгы кэрдиистэрин хаалларан, ситии-хотуу үрдүк чыпчаалыгар дьулуһуоҕуҥ. Өлүүгэ тиэрдэр суолтан-иистэн төннүү, Таҥараҕа итэҕэл, сүрэхтэнии, илиини ууран туран үҥүү, өлбүттэр тиллиилэрин уонна бүтэһиктээх дьүүл туһунан үөрэх акылаатын хат түһэрэ сатыы сылдьымыаҕыҥ, 3 иннибит диэки дьулуруйан иһиэҕиҥ! Таҥара биэрдэҕинэ, бу биһиэхэ кыаллыаҕа. 4-6 Оттон биирдэ сыдьаайар сырдыкка сылдьан, мэҥэ Халлаан бэлэҕин амсайан, Сибэтиэй Тыыҥҥа тиксиһэн, Таҥара тыла хайдах курдук үтүөтүн, кэнэҕэс үйэ күүстэрэ хайдахтарын билэн да баран, итэҕэллэрин сиргэ-буорга тэпсибит, бэйэлээх бэйэлэрин илиилэринэн Таҥара Уолун хаттаан кириэскэ тиирэр, күлүүгэ-элэккэ ыытар дьону хат көнө суолга киллэрэр кыаллыбат. 7 Өҥ дьыл ардаҕын элбэхтик хото иҥэриммит сир бурдук үүннэрээччилэргэ үчүгэй үүнүүнү биэрэр буоллаҕына, Таҥара алгыһын ылар; 8 оттон хатыылаах ыарҕа, эрбэһин эрэ үүнэр сирэ туох да туһата суох буолан, кырыыска эрэ турар кутталлаах; оннук сир бүтэр уһугар уокка умайар.
Таҥара бигэ эрэннэриитэ
9 Ол эрээри, таптыыр бырааттарым, төһө да маннык эттэрбит, эһигини быдан ордук туруктаахтар, быыһанар суолу тутуһаллар диэн эрэнэ саныыбыт.
10 Кырдьыгы көрөр Таҥара эһиги дьайыыларгытын, урут да, билигин да сибэтиэйдэргэ туһалаан, Кини аатын ааттаан көрдөрбүт тапталгытын
[502] умнуо суоҕа.
11-12 Эһиги хас биирдиигит тиһэҕэр тиийэ, эрэнэр эрэлгит толору туолуор диэри, дьулуһаргытын мөлтөппөккүтүгэр, сүрэҕэлдьиири билбэккитигэр, Таҥара эрэннэрбит нэһилиэстибэтигэр итэҕэллэринэн, кытаанах тулуурдарынан тиксэр дьон холобурун батыһан иһэргитигэр баҕарабыт.
13 Таҥара Авраамҥа эрэннэрэригэр, Таҥараттан үрдүк атын ким да суох буолан, Бэйэтинэн андаҕайан: 14 «Мин эйигин муҥура суох алгыһынан алгыам, үтүмэн үгүс удьуору эйиэхэ биэриэм», – диэбитэ. 15 Онон ол эрэннэриллибити Авраам кытаанах тулуурунан ылбыта. 16 Дьон мэлдьи үрдүгүнэн андаҕайаллар, кинилэр мөккүөрдэрин андаҕар тохтотор. 17 Ол иһин Таҥара эмиэ Кини эрэннэрбитин ылыахтаах дьоҥҥо Бэйэтин көҥүлэ уларыйбатын ордук дьэҥкэтик көрдөрүөн баҕаран, андаҕар тылын туттубута. 18 Таҥара кырдьыгы эрэ этэр бу икки уларыйбат суола биһигини, Кини халыҥ хаххатыгар сылдьааччылары, иннибитигэр баар эрэли кытаанахтык тутуһарбытын көҕүлүүр. 19 Бу эрэл биһиги дууһабыт бигэ-таҕа, эрэбиллээх дьаакыра буолан, кичэбиллээх быыс кэннигэр – Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ киирэр. 20 Үйэлэр тухары Мелхиседек курдук Архиерей буолан, Иисус онно биһиги туспутугар маҥнайгынан киирбитэ.
7
Христос уонна Мелхиседек
1 Салим ыраахтааҕыта Мелхиседек Үрдүк Таҥара аҕабыыта этэ. Кини ыраахтааҕылары кыайан-хотон төннөн иһэр Авраамы көрсөн алҕаабытыгар, 2 Авраам сэриилээн ылан илдьэ иһэр баайын уон гыммыт биирин киниэхэ өлүүлээн биэрбитэ. «Мелхиседек» диэн аат, бастакытынан, «кырдьыктаах ыраахтааҕы» диэн, оттон, иккиһинэн, кини Салим ыраахтааҕыта буоларын быһыытынан, «эйэни тэрийэр ыраахтааҕы» диэн суолталаах. 3 Аҕата-ийэтэ кимэ, төрдө-ууһа, олоҕо хаһан саҕаламмыта да, түмүктэммитэ да биллибэт Мелхиседек, Таҥара Уолугар дьүөрэлэнэн, үйэлэр тухары аҕабыыт буолбута.
4 Бу киһи хайдахтаах курдук сүдүтүн эһиги бэйэҕит санаан көрүҥ: бэл Авраам, Израиль улуу өбүгэтэ, илдьэ иһэр бастыҥ баайыттан уон гыммыт биирин киниэхэ быһан биэрэр!
5 Аҕабыыттар, Левий удьуордара, норуоттан, ол аата бырааттарыттан, төһө да кинилэр эмиэ Авраамтан төрүттээх буоллаллар, Сокуон быһыытынан дэһээтинэ
[503] ылар бырааптаахтар.
6 Оттон бу киһи, Левийтэн төрүттээх да буолбатар, Авраам баайын уон гыммыт биирин ылар итиэннэ кинини, Таҥара эрэннэриитин ылбыт киһини, алгыыр! 7 Үрдүкү турааччы хаһан да бэйэтиттэн кыраны алгыыра мөккүөрэ суох. 8 Манна дэһээтинэни өлөр оҥоһуулаах дьон ылаллар, оттон онно Суруйуулар тыыннаах диэн туоһулуур киһилэрэ ылбыт. 9 Ол аата Авраам баайын уон гыммыт биир өлүүтүн Мелхиседеккэ биэрэригэр Левий бэйэтинэн киниэхэ дэһээтинэ биэрбит диэххэ сөп, 10 тоҕо диэтэххэ, Мелхиседек Авраамы көрсөрүгэр, Левий өссө төрүү илигэ, этэргэ дылы, өбүгэтин этигэр-хааныгар баара.
11 Онон, киһи эҥкилэ суох буолуута левиттэр үлэлэринэн ситиһиллэрэ эбитэ буоллар (Сокуон, левиттэр үлэлэригэр олоҕуран, норуокка бэриллибитэ), оччоҕо туох кыһалҕаттан Ааронтан ураты Мелхиседек курдук аҕабыыт тахсан кэлиэ этэй? 12 Аҕабыыттар ис тутуллара уларыйдаҕына, Сокуон эмиэ уларыйыахтаах. 13 Оттон Кини, Суруйууларга этиллээччи, олох атын аҕа ууһуттан төрүттээҕэ; бу аҕа ууһуттан өссө биир да киһи сиэртибэнньиккэ чугаһыы илигэ. 14 Моисей буоллаҕына аҕабыыттар тустарынан этэригэр, Айыы Тойоммут сыдьаайа үүнэн тахсыбыт Иудатын аҕатын ууһун төрүт да ахтыбат. 15-16 Онон киһи төрдүн-ууһун сокуонунан буолбакка, бараммат олох былааһынан анаммыт чыҥха атын, Мелхиседек курдук Аҕабыыт тахсан кэлбитэ дьэҥкэтик көстөр. 17 Бу туһунан Суруйууларга: «Эн үйэлэр тухары Мелхиседек курдук Аҕабыыт буолаҕын», – диэн этиллэр. 18 Онон урукку кэриэс мөлтөх, туһата суох буолан ууратыллар, 19 тоҕо диэтэххэ, Сокуон өссө тугу даҕаны эҥкилэ суох турукка тиэрдэ илигэ; биһиэхэ ол оннугар биһигини Таҥараҕа чугаһатар саҥа ордук эрэл бэриллэр.
20 Маныаха эмиэ андаҕара суох хайдах да табыллыбат.
21 Урукку аҕабыыттар үлэҕэ ананалларыгар ханнык да андаҕар этиллибэт этэ, оттон Кини туһунан: «Айыы Тойон андаҕайда, Кини бу андаҕарын уларытыа суоҕа: Эн үйэлэр тухары Мелхиседек курдук
[504] Аҕабыыт буолаҕын», – диэн этиллэр.
22 Маннык андаҕар этиллэн, Иисус уруккутааҕар быдан ордук сөбүлэһии мэктиэлээччитэ буолар.
23 Урут сиэртибэ биэрэр үлэһиттэр элбэх этилэр; өлөр оҥоһуулаах дьон буолан, кинилэр солбулла тураллара. 24 Оттон үйэлэр тухары баар Архиерей ытык сулууспата хаһан да солбуллубат; 25 онон Кини көмөтүнэн Таҥараҕа кэлэр дьон туһугар көрдөһөөрү, Кини өрүү тыыннаах буолан, кинилэри мэлдьи быыһыыр кыахтаах.
26 Дьэ бу маннык сибэтиэй, кыырпах да саҕа хара санаа сыстыбатах, эҥкилэ суох ыраас, аньыылаахтартан араарыллыбыт, халлааннар үрүт өттүлэригэр ылыллыбыт Архиерей биһиэхэ баар буолуохтаах этэ. 27 Кини Бэйэтин биирдэ бүтэһиктээхтик сиэртибэлэнэн, күн аайы урукку архиерейдар курдук маҥнай бэйэтин, онтон норуот аньыытын-харатын иһин сиэртибэ биэрэ турарга наадыйбат. 28 Урут Моисей Сокуонунан, төһө да итэҕэстээхтэрин, мөлтөх өрүттэрдээхтэрин иһин, дьон архиерей буолаллара, оттон Сокуон кэнниттэн этиллибит Таҥара андаҕар тылынан Кини үйэлэр тухары эҥкилэ суох Уола Архиерейынан анаммыта.
8
Саҥа сөбүлэһии эргэтээҕэр ордук
1 Онон бу кэпсэтиибит сүрүн суолтата маннык: биһиги Халлааҥҥа улуу бүрүстүөл уҥа өттүгэр олорор, бары кыһалҕабытыгар барытыгар көмөлөһөр Архиерейдаахпыт. 2 Кини Халлааҥҥа баар дьиҥнээх Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ – дьон туруорбатах, Айыы Тойон Бэйэтэ туруорбут дьиҥ Скиниятыгар – сулууспалыыр. 3 Ханнык баҕарар архиерей бэлэх-туһах, сиэртибэ биэрэр аналлаах, онон Кини эмиэ тугу эрэ сиэртибэ биэриэхтээх этэ. 4 Манна сиргэ хаалбыта эбитэ буоллар, Кини олох да аҕабыыт буолуо суоҕа этэ, тоҕо диэтэххэ, манна, иудей Сокуонун быһыытынан, сиэртибэ биэрэр атын аҕабыыттар бааллар. 5 Моисейга, Скинияны туруорарыгар, «Көр эрэ, барытын, хайаҕа көрбүт холобургун үтүгүннэрэн оҥор» диэн этиллибитин курдук, кинилэр халлааннааҕы омоонун, күлүгүн үтүгүннэрэн үлэлииллэр; 6 оттон Кини туохтан да ордук суоллары эрэннэриигэ тирэҕирэр саҥа сөбүлэһии – саҥа кэс тыл – мэктиэлээччитэ буолан, өссө ордук ытык сулууспаҕа тиксибитэ.
7 Маҥнайгы сөбүлэһии эҥкилэ суоҕа эбитэ буоллар, атын сөбүлэһиини оҥорсор сорук туруо суоҕа этэ.
8 Ол иһин пророк кинилэри хомуруйан этэр: «Көр бу, Израиль норуотун, Иуда норуотун кытта саҥа сөбүлэһии оҥорсор кэмим кэлэн эрэр, – диир Айыы Тойон; –
9 Бу кинилэр өбүгэлэрин Египет сириттэн таһаараары, илиилэриттэн сиэтэн туран оҥорсубут сөбүлэһиибиттэн чыҥха атын сөбүлэһии буолуоҕа. Кинилэр өбүгэлэрэ Мин кэс тылбын кэспиттэрэ, ол иһин Мин кинилэртэн киэр хайыспытым, – диир Айыы Тойон; –
10 Ол кэнниттэн Израиль норуотун кытта оҥорсор сөбүлэһиим бу баар, – диир Кини: – Сокуоннарбын өйдөрүгэр-санааларыгар иҥэриэҕим, сүрэхтэригэр-быардарыгар суруйуоҕум; Мин кинилэр Таҥаралара буолуоҕум, кинилэр Мин норуотум буолуохтара.
11 Оччоҕо ким да чугастааҕытын
[505], бэйэтин быраатын, «Айыы Тойону» бил диэн үөрэтэ сатыа суоҕа: ол курдук кыратыттан улуутугар тиийэ бары Миигин билиэхтэрэ, тоҕо диэтэххэ,
12 кинилэр алҕастарыгар Мин аһыныгастык сыһыаннаһыаҕым, аньыыларын да, Сокуону кэһиилэрин да санатыам суоҕа».
13 «Саҥа» диэн тылы туттан, Кини бастакы эргэрбитин көрдөрөр; оттон эргэрбит, эмэх буолан эрээччи бэрт сотору суох буолар.
9
Сирдээҕи Скиния
1 Бастакы сөбүлэһии – эргэ кэс тыл – Таҥараҕа сулууспалааһын туһунан быраабылалардаах уонна анал сибэтиэй сирдээх этэ. 2 Скиния тэриллэн бүтэн, бастакы хоһо сырдатынар уоттанан, Таҥараҕа анаммыт уон икки килиэп ууруллан турар остуолланан «Сибэтиэй» диэн ааттанар буолбута. 3 Иккис быыс кэнниттэн «Сибэтиэйтэн Сибэтиэй» диэн ааттанар иһинээҕи түгэх хос кэлэрэ. 4 Ол хоско кыһыл көмүс хадьыыла, кыһыл көмүс иһиттээх маанна, Аарон көҕөрө тыллыбыт тайах маһа уонна сөбүлэһии кэс тыла сурулла сылдьар икки тааһа угуллубут бүтүннүүтэ көмүһүнэн бүрүллүбүт кэс тыл хоппото баара. 5 Оттон хоппо үрдүнэн, аньыыттан ыраастанар сири кынаттарынан хаххалаан, Таҥара килбиэннээх сырдыга сатыылаабытын көрдөрөр херувимнар тураллара. Ол эрээри, ити туһунан биһиги билигин сиһилии кэпсэтэ барбаппыт.
6 Итинник оҥоһуулаах Скиния бастакы хоһугар сулууспаларын толоро аҕабыыттар мэлдьи киирэллэрэ, 7 оттон түгэх хоско сылга биирдэ эрэ, бэйэтин аньыытын-харатын итиэннэ норуот билбэккэ оҥорбут аньыытын-буруйун туһугар сиэртибэ биэриэхтээх хаанын туппутунан архиерей киирэрэ. 8 Итинэн Сибэтиэй Тыын, урукку Скиния турарын тухары, Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ киирэр суол сабыылааҕын көрдөрөр. 9 Ити барыта билиҥҥи кэми дьүһүйэн көрдөрөр: билигин бэриллэ турар ханнык баҕарар бэлэх-туһах, сиэртибэ Таҥараҕа сүгүрүйэ кэлэр дьон суобаһын ыраастыыр кыаҕа суох, кинилэри хайдах да эҥкилэ суох оҥорбот, 10 тоҕо диэтэххэ, ити барыта аска, утахха, ыраастанар араас сиэргэ-туомҥа эрэ сыһыаннаах буолан, саҥа быһыы-майгы олохтонуор диэри эрэ, дьайар күүстээх.
11 Оттон Христос – биһиэхэ дьиҥ үтүөнү аҕалбыт Архиерей – уруккутааҕар ордук улахан, толору сиппит, киһи туппатах Скиниятынан, ол аата бу айыллыбыт эйгэҕэ сыһыана суох атын Скиния иһинэн киирэн ааста.
12 Кини оҕус да, козел да хаанын буолбатах, Бэйэтин Хаанын илдьэ, Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ биирдэ бүтэһиктээхтик киирэн, биһигини үйэ-саас тухары толуйан ылбыта.
13 Аньыыттан киртийбиттэри, эттэрэ-сииннэрэ ырааһырдын диэн, уматыллыбыт ньирэй күлүн кытта козеллаах оҕус хаанын булкуйан, ону ыһыахтаан ыраастыыр буоллахтарына,
14 Бэйэтин эҥкилэ суох сиэртибэ быһыытынан Таҥараҕа Сибэтиэй Тыынынан
[506] бэриммит Христос Хаана хайдахтаах күүстээх буолуой! Биһиги дьиҥнээх
[507], тыыннаах Таҥараҕа сулууспалыырбыт туһугар, Кини Хаана биһиги суобаспытын өлүүгэ тиэрдэр дьайыылартан ыраастыаҕа.
15 Онон Таҥара киһи аймаҕы кытта оҥорсубут саҥа сөбүлэһиитин тиксиһиннэрээччитэ Христос буолар. Кини бастакы сөбүлэһии дьайар кэмигэр оҥоһуллубут бары аньыыттан-хараттан босхолоору өлөн, үйэлэргэ кэхтибэт нэһилиэстибэни ыларга ыҥырыллыбыт дьон ол эрэннэриллибити ылалларын туһугар, толук буолбута.
16 Биллэрин курдук, кэриэһин эппит киһи өлбүтүн эрэ кэннэ, кэриэһэ толоруллар, 17 тоҕо диэтэххэ, киһи өллөҕүнэ эрэ кэриэһэ олоххо киирэр, оттон бэйэтэ тыыннааҕын тухары, ол эппит тыла күүһэ суох. 18 Дьэ ол иһин бастакы сөбүлэһии хаанынан бигэргэтиллибитэ. 19 Бастаан Моисей Сокуон ирдэбилин барытын норуокка ааҕан биэрбитэ, онтон ньирэй, козел хаанын ылан ууга убатан баран, кыһыл түү бааллыбыт иссоп лабаатынан Сокуон кинигэтигэр уонна норуокка ыһыахтаабыта. 20 Ол ыһа туран кини: «Бу – Таҥара тутуһуҥ диэн эһигини кытта оҥорсубут сөбүлэһиитин бигэргэтэр хаан», – диирэ. 21 Сити курдук кини Скинияны да, сулууспаҕа туттуллар иһити-хомуоһу да – барытын эмиэ хаанынан ыһыахтаабыта. 22 Сокуон быһыытынан туох баар барыта даҕаны хаанынан ыраастанар, толук хаан тохтуон иннинэ, буруй-аньыы бырастыы гыныллыбат.
Христос – эҥкилэ суох сиэртибэ
23 Онон халлааннааҕы моһуона эрэ буолар сирдээҕи суоллар итинник ыраастаныах тустаахтара. Оттон халлааннааҕы бэйэтэ итиннээҕэр быдан ордук сиэртибэни эрэйэр. 24 Тоҕо диэтэххэ Христос дьиҥ Сибэтиэйтэн Сибэтиэйи маарынныыр бу дойдутааҕы Сибэтиэй сиргэ киирбит буолбатах, Кини биһиги туспутугар Таҥара иннигэр тураары, Халлааҥҥа бэйэтигэр тахсыбыта. 25 Архиерей атын хааны туппутунан Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ сыл аайы киирэрин курдук, Кини Бэйэтин сыл аайы сиэртибэлэммэт. 26 Өскөтө оннуга эбитэ буоллар, бу аан дойду айыллыаҕыттан ыла, Кини элбэх төгүл сору-муҥу көрүө этэ; оттон Кини буоллаҕына аньыыны суох оҥороору, үйэлэр бүтэр уһуктарыгар Бэйэтин биирдэ букатыннаахтык толук биэрэ кэлбитэ. 27 Киһи биирдэ өлөн баран, дьүүлгэ турарыныы, 28 Христос эмиэ, үтүмэн үгүс киһи аньыытын сүгэн киэр илдьээри, биирдэ толук буолбута; оттон иккистээн кэлэригэр аньыы туһуттан буолбакка, Кинини күүтээччилэр быыһаналларын туһугар кэлиэҕэ.
10
1 Сокуон кэнэҕэс бэриллэр бары үтүө суол дьиҥ уобараһа буолбакка, күлүгэ эрэ буолан, сыл аайы бэриллэр өрүү биир сиэртибэлэринэн Таҥараҕа кэлэр дьону хайдах да эҥкилэ суох гынар кыаҕа суоҕа. 2 Онтон атын эбитэ буоллар, сиэртибэлээччилэр, биирдэ бүтэһиктээхтик ырааһыран хаалан баран, аны аньыыта суох курдук сананан, сиэртибэ биэрэллэрин тохтотуо этилэр. 3-4 Ол эрээри оҕус да, козел да хаана киһини аньыыттан-хараттан ыраастыыр кыаҕа суох, кинилэр сиэртибэлэрэ барбах сыл аайы аньыыны санатар эрэ. 5 Ол иһин Христос сиргэ кэлэригэр Таҥараҕа этэр: «Эн сиэртибэ да, бэлэх-туһах да ылыаххын баҕарбатыҥ, ол оннугар Миэхэ эти-сиини бэлэмнээтиҥ. 6 Сиэртибэнньиккэ бүтүннүү уматыллар сүөһүнү да, аньыы иһин бэриллэр бэлэҕи да Эн ахсарбаккын. 7 Ол иһин Мин: „Айыы Таҥара, Сокуон кинигэтигэр Мин туспунан суруллубутун курдук, Эн көҥүлгүн толоро барабын“, – диэтим».
8 Маҥнай Кини Сокуонунан бэриллэри: «Сиэртибэни да, бэлэҕи-туһаҕы да, бүтүннүү уматыллар сүөһүнү да, аньыы иһин бэриллэр бэлэҕи да Эн баҕарбаккын, хайаларын да ахсарбаккын», – диир.
9 Онтон эбэн этэр: «Таҥара
[508], Эн көҥүлгүн толоро барабын». Итинэн Кини иккиһи бигэргэтээри, маҥнайгыны ууратар.
10 Иисус Христос Таҥара көҥүлүн толорбут буолан, Кини Бэйэтин бүтэһиктээхтик биирдэ толук бэриммит сиэртибэтинэн биһиги аньыыттан-хараттан ырааһырбыппыт.
11 Ханнык баҕарар аҕабыыт күн аайы өрүү хатылана турар, аньыыны тэйитэр кыаҕа суох сиэртибэни биэрэр. 12 Оттон Кини аньыы-хара иһин биир сиэртибэни биэрэн баран, Таҥара уҥа өттүгэр букатыннаахтык олорбута. 13 Онон аны билигин Таҥара Кини өстөөхтөрүн Киниэхэ, үктэл оҥосторугар, самнарарын кэтэһэр. 14 Аньыыттан-хараттан ырааһырбыттары Кини соҕотох биир сиэртибэнэн үйэлэр тухары эҥкилэ суох дьон гыммыта.
15 Бу туһунан биһиэхэ Сибэтиэй Тыын эмиэ туоһулуур: 16 «Айыы Тойон этэр: „Мин ити кэнниттэн кинилэри кытта оҥорсор сөбүлэһиим бу баар. Сокуоннарбын сүрэхтэригэр-быардарыгар иҥэриэм, өйдөрүгэр-санааларыгар суруйуом“». 17 Итиэннэ эбэн этэр: «Оҥорбут аньыыларын да, Сокуону кэһиилэрин да аны хаһан да кинилэргэ санатыам суоҕа». 18 Оттон ханна аньыы-буруй бырастыы гыныллар да, онно аньыы иһин аны сиэртибэ бэриллибэт.
Тулуурдаах буолууга ыҥырыы
19 Бырааттарыам, онон, Иисус Христос Хаана тохтон, биһиги Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ көҥүллүк киирэр кыахтаахпыт. 20 Кини биһиэхэ быыс нөҥүө ааһар суолу, ол аата Бэйэтин этин-сиинин сиэртибэлэнэн, саҥа тыыннаах суолу арыйбыта. 21 Онон биһиэхэ бүтүн Таҥара Дьиэтин үрдүнэн турар улуу Аҕабыыт баарын быһыытынан, 22 истиҥ сүрэхтэнэн, толору итэҕэллэнэн, сүрэхпитин суобаспыт кириттэн ыраастанан, эппитин-сииммитин ыраас уунан суунан Таҥараҕа чугаһыаҕыҥ; 23 Таҥара эрэннэрбит тылын экчи толорор, онон аһаҕастык этинэр эрэлбитин халбаҥнаабакка тутуһуоҕуҥ. 24 Таптыырга, хардарыта үтүөнү оҥорсорго көҕүтүһэн, бэйэ-бэйэбитигэр болҕомтолоох буолуоҕуҥ. 25 Бииргэ түмсэр үгэспитин, сорох-сорохтор курдук хаалларымыаҕыҥ, Айыы Тойон Күнэ чугаһаан истэҕин аайы, бэйэ-бэйэбитин ордук өйдөтүһэ-үөрэтиһэ сылдьыаҕыҥ.
26 Дьиҥ кырдьыгы билэн баран, дьаалыбытынан аньыыны оҥосто сылдьар буоллахпытына, биһиэхэ аны аньыы иһин ханнык да сиэртибэ хаалбат,
27 арай кэлэр Дьүүлү уонна утарсааччылары имири эһиэхтээх уоту өлөрдүү куттанан туран кэтэһэргэ эрэ тиийэбит.
28 Моисей Сокуонун кэспит киһи, икки-үс туоһу көрдөрдөҕүнэ, туох да чэпчэтиитэ суох өлөргө ууруллар.
29 Оччоҕо эһиги санаан көрүҥ: Таҥара Уолун тэпсэр уонна Таҥараны кытта сөбүлэһии кэс тылын бигэргэппит, бэйэлээх бэйэтин сибэтии гыммыт Хааны ытыктаабат, Таҥара илгэлээх үтүө тапталын Тыынын атаҕастыыр киһи хайдахтаах ыар буруйга тиксиэҕэй!
30 «Иэстэбил – Миэнэ, Мин ситиһиэм диир Айыы Тойон
[509]», – диэн Ким эппитин биһиги билэбит. Кини өссө: «Айыы Тойон Бэйэтин норуотун дьүүллүө», – диэн этэр.
31 Тыыннаах Таҥара илиитигэр түбэһии баар эбээт дьулаан суол!
32 Доҕотторуом, олоххут ааспыт кэмин өйдөөн-санаан көрүҥ: оччотооҕуга, килбиэннээх сырдык эһиэхэ сыдьаайбытыгар, эһиги төһөлөөх элбэх эрэйи-муҥу, туруулаһан туран, тулуйдугут этэй!
33 Ардыгар үөҕүү-үтүрүйүү үөһүгэр тураҥҥыт, дьон күлүүтүгэр-элэгэр бараргыт, ардыгар бэйэҕит итинник быһыыга-майгыга түбэспиттэргэ көмөлөһөргүт;
34 мин хаайыыга сыттахпына
[510], эһиги миэхэ кэлэн кыһалҕабын үллэстибиккит, баайгытын-дуолгутун тутан ылбыттарыгар, Халлааҥҥа итиннээҕэр быдан ордук бараммат баайдаахпыт диэн билэр буолаҥҥыт, сүтүккүтүн үөрэ-көтө аһарбыккыт.
35 Онон эрэлгит эһиэхэ улуу наҕарааданы тосхойорун билэ сылдьан, эр санааҕытын ыһыктымаҥ.
36 Таҥара көҥүлүн толорон, эрэннэриллибити ыларга эһигиттэн улахан тулуур эрэйиллэр. «
37 Кэлиэхтээх кэлэрэ кыра кэм хаалла – Кини бытааран хойутуо суоҕа.
38 Кырдьыксыт
[511] итэҕэлинэн тыынаах буолуоҕа, оттон төттөрү түһэр киһини Мин Дууһам сөбүлээбэт».
39 Биһиги турбут суолбутуттан төннөн өлөр дьон буолбатахпыт, суох, биһиги олоххо тиксэр туһугар итэҕэлбитин ыһыктыбаппыт.
11
Итэҕэл
1 Итэҕэл диэн кэтэһэрбит туоларыгар, көрбөппүт баарыгар бигэ эрэмньибит буолар. 2 Былыргылар итэҕэллэринэн Таҥара биһирэбилин ылбыттара.
3 Итэҕэлбитинэн биһиги аан дойду барыта Таҥара тылынан айыллыбытын, онон көстүбэт эйгэттэн көстөр эйгэ үөскээн тахсыбытын билэбит.
4 Итэҕэлинэн Авель Каиннааҕар Таҥараҕа ордук үчүгэй сиэртибэни биэрбитэ; Таҥара кини итэҕэлин көрөн, ити бэлэҕи ылынан, Авель кырдьыгын туоһулаабыта; итэҕэлинэн кини, өлөн да баран, саҥарар. 5 Итэҕэлинэн Енох эмиэ, өлөр өлүүнү көрсүбэккэ эрэ, үөһэ ылыллыбыта; «Таҥара көһөрөн ылбыт буолан, кинини булбатахтара». Суруйуулар туоһулуулларынан, Енох үөһэ ылыллыан инниттэн Таҥараҕа сөбүлэппитэ. 6 Итэҕэйбэт киһи Таҥараҕа хайдах да сөпсөтөр кыаҕа суох. Таҥараҕа кэлэр киһи Кини баарын, Кинини көрдөөччүлэргэ үтүөнэн төлүүрүн итэҕэйиэхтээх. 7 Итэҕэлинэн Ной кэнэҕэс туох буолуохтааҕын туһунан Таҥараттан истибитэ, итиэннэ Киниэхэ дириҥ ытыктабылын көрдөрөн, дьиэ кэргэнин быыһаары, ковчег оҥостубута. Итэҕэлинэн кини киһи аймаҕы дьүүлгэ туруорбута, оттон бэйэтэ кырдьыксыт киһи быһыытынан Таҥара хайҕалыгар тиксибитэ.
8 Итэҕэлинэн Авраам, Таҥара ыҥырарын истэн, нэһилиэстибэ ылар дойдутугар тиийээри, ханна баран иһэрин билбэтэр да, суолга туруммута.
9 Итэҕэлинэн кини эрэннэриллибит сиргэ тиийэн, туора дойдуга кэлбит киһилии, эмиэ оннук нэһилиэстибэ эрэннэриллибит Исаактаах Иаковын кытта бииргэ отууланан олорбута.
10 Таҥара Бэйэтинэн оҥкуллаан туппут тулхадыйбат чиҥ тирэхтээх куоратыгар тиийэрин Авраам ол курдук күүтэрэ.
11 Итэҕэлинэн Сарра эмиэ, төрүүр сааһын ааһан баран, оҕо үөскүүр кыахтаммыта
[512]. Таҥара эрэннэрбитин экчи толорорун кини билэрэ.
12 Ол иһин, бүдүгүрэ кырдьыбыт биир киһиттэн «халлаан сулуһун курдук элбэх, муора кумаҕын курдук баһаам удьуор дьон» үөскээн тахсыбыттара.
13 Кинилэр бука бары итэҕэллэрин энчирэппэккэ өлбүттэрэ; төһө да эрэннэриллибити ылбатахтарын иһин, ону ыраахтан эҕэрдэлии көрөллөрө итиэннэ бэйэлэрин бу сиргэ ааһан иһэр айанньыттарбыт, кэлии дьоммут дэнэллэрэ. 14 Бу барыта кинилэр дьиҥ дойдуларын көрдүүллэрин туоһулуур. 15 Өскөтүн кинилэр араҕан барбыт дойдуларын өйдүү-саныы сылдьыбыттара эбитэ буоллар, онно төннөн тиийэр тоҕоостоох кэми хаһан баҕарар булуо этилэр; 16 ол эрээри бу дьон быдан ордукка – Халлааннааҕы дойдуга – дьулуһаллара, ол иһин Таҥара, кинилэргэ куорат бэлэмнээн, Бэйэтин аһаҕастык кинилэр Таҥараларынабын диир.
17-18 Итэҕэлинэн Авраам, Таҥара кинини тургутан көрбүтүгэр, Исаагы сиэртибэ биэрбитэ; Таҥара киниэхэ «Исаак эн ааккын ааттатыа» диэн эрэннэрбит баар-суох соҕотох уолун сиэртибэ биэрэргэ Авраам ол курдук бэлэм этэ. 19 «Таҥара өлбүтү да тилиннэрэр кыахтаах» дии саныыр буолан, кини кэнэҕэс тиллии бэлиэтигэр уолун төттөрү ылбыта. 20 Исаак эмиэ инникигэ итэҕэлинэн Иаковтаах Исавы алҕаабыта. 21 Итэҕэлинэн Иаков, өлөрүгэр, Иосиф уолаттарын иккиэннэрин алҕаан баран, тайах маһыгар өйөнөн туран, Таҥараҕа сүгүрүйбүтэ. 22 Итэҕэлинэн Иосиф, өлөрүгэр, Израиль уолаттара Египеттэн тахсыахтаахтарын санатан, уҥуохпун илдьэ бараарыҥ диэн кэриэһин эппитэ.
23 Итэҕэллэринэн Моисей төрөппүттэрэ уолларын үс ый тухары кистии сылдьыбыттара, саҥа төрөөбүт оҕолоро үчүгэйкээн бэйэлээҕин көрөн, ыраахтааҕы дьаһалыттан да куттамматахтара.
24 Итэҕэлинэн Моисей, сааһын ситэн баран, фараон кыыһын уола дэнэртэн аккаастаммыта,
25 аньыылаах олоҕунан быстахтык дуоһуйар оннугар, Таҥара норуотун кыһалҕалаах олоҕун үллэстэрин ордорбута;
26 Египет күндү кылаатынааҕар Христос туһугар эрэйдэнэри кини ордук сыаналаах баайга холообута, ол курдук кэнэҕэс бэриллэр дьиҥ төлөбүрү өйүттэн араарбат этэ.
27 Итэҕэлинэн Моисей, ыраахтааҕы уордайыа диэн куттаммакка, Египет сирин хаалларан барбыта. Кини, Көстүбэти көрөр курдук, бөҕөх санаалааҕа.
28 Итэҕэлинэн кини Паасханы олохтообута уонна, Израиль ыалларын маҥнайгы уол оҕолорун өлүү Аанньала тумнан аастын диэн, хаанынан ааннарын сотоллоругар соруйбута.
29 Итэҕэллэринэн кинилэр, кураанах сири туоруур курдук, Кыһыл муораны түгэҕинэн хааман туораабыттара, оттон Египет дьоно, кинилэри батыһан иһэн, бука бары ууга тимирбиттэрэ.
30 Итэҕэллэринэн Израиль дьоно Иерихону сэттэ күн устата эргийэ хаампыттарыгар куорат истиэнэлэрэ сууллубуттара.
31 Итэҕэлинэн содур дьахтар Раав чуҥнуу кэлбит Израиль дьонун дьиэтигэр саһыаран
[513], итэҕэлэ суохтары кытта бииргэ өлбөтөҕө.
32 Өссө тугу этиэмий? Гедеон, Варак, Самсон, Иеффай, Давид, Самуил уонна да атын пророктар тустарынан кэпсиэхпин бириэмэм тиийиэ суоҕа.
33 Итэҕэллэринэн кинилэр бүтүн саарыстыбалары сууһараллара, кырдьыгы олохтууллара, Таҥара эрэннэрбитин ылаллара, хахай айаҕын хам туталлара,
34 уот уорун уҕарытан умуруораллара, өргөстөөхтөн мүччү түһэллэрэ, мөлтөөн-ахсаан баран, хат күүһүрэн-уоҕуран кэлэллэрэ; сэриигэ, күүстээх буойун буолан, туора дойду сэриилэрин чугутан ыыталлара;
35 дьахталлар өлбүт дьонноро тиллибиттэрин төттөрү ылаллара; сорохтор быдан ордук олоххо тиллээри, көҥүлтэн аккаастанан туран сору-муҥу көрөн өлөллөрө;
36 сорохторун атаҕастыыллара, сынньаллара, сыабынан бохсон хараҥа хаайыыга быраҕаллара;
37 тааһынан тамнаан өлөрөллөрө, эрбиинэн эрбииллэрэ, накаастыыллара
[514], батаһынан кэрдэллэрэ; кинилэр бараан, козел тириитэ таҥастаах атах-балай сылдьаллара, кыһалҕаҕа кыһарыйтаран, сойуолатан эрэйи-муҥу көрөллөрө.
38 Бүтүн аан дойдутааҕар күндү дьон иччитэх сирдэринэн, хайаларынан, сир аҥхайдарынан, хаспахтарынан атах балай сылдьаллара.
39 Кинилэр бука бары итэҕэллэринэн Таҥара биһирэбилин ситиспиттэрэ, ол гынан баран Кини эрэннэрбитин ылбатахтара; 40 тоҕо диэтэххэ, Таҥара туох эрэ үчүгэйтэн үчүгэйи биһиэхэ бэлэмнээн, кинилэр эҥкилэ суох буолууну биһигинниин бииргэ ситиһэллэрин туһугар, барыта итинник буолбута.
12
Христос – биһиги итэҕэлбитин Төрүттээччи
1-2 Онон биһиги эмиэ, тулабытыгар былыт курдук итинник хойуу туоһулардаах дьон, бары баттыгы санныбытыттан киэр быраҕан, атахтыыр аньыыны антах анньан, итэҕэлбит Төрүттээччитэ, Ситэрээччитэ Иисустан харахпытын араарбакка, бу барыахтаах күрэх суолбутунан тулуурдаахтык дьулуруйан иһиэҕиҥ. Кини, иннигэр күүтэр үөрүү туһугар
[515] кириэскэ тиириллии саатын-суутун тулуйан баран, Таҥара бүрүстүөлүн уҥа өттүгэр олорбута.
3 Онон эр сэниэҕит эстибэтин, күүстээх санааҕыт өһүллүбэтин туһугар, Кини аньыылаах дьон итиччэлээх атаҕастабылын тулуйбутун өйдүү-саныы сылдьыҥ.
Айыы Тойон таптыыр киһитин дьарыйар
4 Эһиги, аньыыны утаран, хааҥҥытын тоҕор гына өссө турууласпакка да сылдьан, 5 Таҥара эһигини, оҕолорун, бөҕөргөтөн эппит тылларын умнубуккут. «Уолум! Айыы Тойон дьарыйарын өйдөө, аньыыгын саралаатаҕына, санааҕын түһэримэ; 6 Айыы Тойон таптыыр киһитин дьарыйар, ылынар уолун, ким да буоллун, таһыйар».
7 Онон Кини эһигини дьарыйарын Аҕабыт биһигини иитэр-үөрэтэр дии санаан, тулуйар буолуҥ. Таҥара эһигини оҕолорум диир буолан дьарыйталыыр. Аҕа буойбат оҕото диэн баар дуо? 8 Оттон уолаттарын барыларын дьарыйтыырын курдук, эһигини дьарыйбат буоллаҕына, ол аата эһиги булумньу оҕолоргут, Кини оҕолоро буолбатаххыт.
9 Бэл сиргэ баар аҕаларбыт дьарыйалларыттан куттанар эбит буоллахпытына, бараммат олоххо тиксэр туһугар, халлааҥҥа баар Аҕабытыгар өссө ордук бас бэриниэхтээхпит буолбат дуо? 10 Сирдээҕи аҕаларбыт хайдах сөп диэбиттэринэн быстах кэмҥэ уодьугаммытын тардаллара, оттон бу Аҕабыт биһигини Бэйэтин курдук сибэтиэй гынаары, биһиэхэ туһалаах буоллун диэн үөрэтэр. 11 Дьарыллыы маҥнай утаа кими да үөрдүбэт, хомотор эрэ гынан баран, дьарыллан көммүт дьон кэлин кырдьыктаах, эйэлээх олох өлгөм үүнүүтүн хомуйаллар.
12 Онон, доҕотторуом, сэниэтэ эстибит илиигитин өрө көтөҕүҥ, мөлтөөбүт сүһүөххүтүн көннөрүҥ. 13 Доҕолоҥнуур сүһүөххүт бүдүрүйбэтин, үтүөрэрин туһугар, көнө суолунан сылдьыҥ.
14 Дьону барытын кытта эйэ-дэмнээх буоларга, сибэтиэй олохтонорго кыһаллыҥ; сибэтиэй олохтоммокко сылдьан, ким да Айыы Тойону көрүө суоҕа.
15 Ким да Таҥара илгэлээх үтүөтүттэн маппатын курдук, хайаҕыт да «абалаах силистэн үүнэн содулу таһаарар, үгүс киһини буомурдар сүлүһүннээх үнүгэс кэриэтэ буолбатын» туһугар, бэйэҕитин болҕойуҥ;
16 эһиги ортоҕутугар Исав курдук биир аһылык иһин бастакы оҕо буолар быраабын атыылаабыт содур быһыылаах эбэтэр Таҥараны билиммэт дьон баар буолбатын туһугар, бэйэҕитин көрүнүҥ.
17 Кэлин Исав төһө да алгыс ылыан баҕардар, аккаастаппытын билэҕит; төһө да хараҕын уутунан суунан туран көрдөстөр, оҥорбутун хайдах да уларытар кыаҕа суоҕа
[516].
Таҥара саҥатын иһиттэххитинэ, киэр хайыһымаҥ
18 Эһиги ыас хараҥаҕа силлиэ быыһыгар уотунан уһуура турар,
19 турба оонньуур тыаһа иһиллэр уонна Израиль норуота истэн баран салгыы саҥарбатыгар көрдөспүт куолаһа дуораһыйар, киһи тутан-хабан көрүөн сөптөөх хайатыгар
[517] чугаһаан турар буолбатаххыт. (
20 Кинилэр «бу хайаны бэл кыыл да таарыйдаҕына, тааһынан быраҕыллан, эбэтэр оҕунан ытыллан өлүөхтээх» диэн сэрэтиититтэн чаҕыйбыттар.
21 Ити көстүүттэн оннооҕор Моисей дьулайан: «Титирэс буолуохпар диэри куттанным», – диэбит.)
22 Суох, эһиги Сион хайатыгар – Тыыннаах Таҥара куоратыгар, Халлааннааҕы Иерусалимҥа, аата ахса биллибэт Аанньалларга,
23 ааттара Халлааҥҥа суруллубут Таҥара бастакы уолаттарын өрөгөйдөөх Церковыгар, бар дьону сууттуур Судьуйаҕа – Таҥараҕа, ситэн-хотон эҥкилэ суох буолбут кырдьыксыт дьон тыыннарыгар,
24 саҥа сөбүлэһии Тиксиһиннэрээччитигэр – Иисуска уонна Кини аньыыттан ыраастыыр, Авель хаана эрэннэрэринээҕэр быдан ордугу эрэннэрэр Хааныгар – чугаһаатыгыт.
25 Онон сэрэхтээх буолуҥ: Кини саҥарар кэмигэр киэр хайыһымаҥ. Кинилэр сиргэ саҥарааччыны истибэккэ, буруйдаммыттара, онон биһиги Халлаантан Саҥарааччыттан киэр хайыстахпытына, буруйдааһынтан, биллэн турар, куоппаппыт. 26 Ол кэннэ Кини сатарыыр саҥата иһиллэн сири дьигиһиппитэ, оттон билигин Кини: «Өссө биирдэ сири эрэ буолбакка, халлааны эмиэ дьигиһитиэм», – диэн бигэргэтэн этэр. 27 «Өссө биирдэ» диэн тыл, айыллыбыттан халбаҥнаабата эрэ ордон хааларын, оттон халбаҥныыра барыта уларыйарын көрдөрөр.
28 Онон тулхадыйбат Саарыстыбаны ылар дьон биһиги Таҥараҕа махтана сылдьыах тустаахпыт уонна Киниэхэ сөбүлэтэр курдук, дириҥ ытыктабыллаахтык, Киниттэн толлон-торуттан туран сулууспалыахтаахпыт. 29 Тугу барытын имири сиир суостаах уот кэриэтэ эбээт биһиги Таҥарабыт!
13
Таҥараҕа сөбүлэтэр олох
1 Доҕотторуом, эһиги бэйэ-бэйэҕитигэр бырааттыы тапталгыт уостары билбэтин. 2 Айан дьонун амарахтык көрсөр үгэһи өрүү умнумаҥ. Сорох ыалдьытымсах дьон бэйэлэрэ да билбэттэринэн Аанньаллары маанылаан тураллар. 3 Хаайыыга сытааччылары, бэйэҕит хаайыыга сытаргыт курдук, өйдүү сылдьыҥ; эрэйи-муҥу көрөөччүлэри, бэйэҕит эрэйдэнэ сылдьаргыт курдук, умнубат буолуҥ. 4 Кэргэннии олоххутун бука бары үрдүктүк тутуҥ, ыал дьон, бэйэ-бэйэҕитигэр бэриниилээх буолуҥ; содурдары, көссүүлэһээччилэри Таҥара дьүүллүөҕэ. 5 Харчы баҕатыгар ылларымаҥ, туох баардааххытынан дуоһуйуҥ. Кини «эйигин хаалларыам да, быраҕыам да суоҕа» диэн Бэйэтинэн этэн турар. 6 Ол иһин биһиги эрдээхтик этэбит: «Айыы Тойон миэхэ көмөлөһөр, онон мин туохтан да куттаныам суоҕа. Киһи миэхэ туох куһаҕаны оҥоруой?»
7 Таҥара тылын үөрэтэн эһигини көрбүт-истибит дьону өйдүү сылдьыҥ; кинилэр олорон ааспыт олохторун түмүгүн көрөн, итэҕэллэрин холобур туттуҥ. 8 Иисус Христос бэҕэһээ да, бүгүн да, үйэттэн үйэлэр тухары өрүү биир, уларыйбат. 9 Эҥин араас туора үөрэҕинэн үлүһүйүмэҥ; онон дьарыгырааччыларга туох да туһаны аҕалбатах аһы аһыахтааҕар, Таҥара илгэтинэн күүс-сэниэ киллэриммит ордук. 10 Бэл Скинияҕа сулууспалааччылар ылан аһыыр бырааптара суох сиэртибэнньиктэрэ биһиэхэ баар эбээт. 11 Аньыы иһин сиэртибэҕэ бэриллибит сүөһү хаанын архиерей Сибэтиэйтэн Сибэтиэйгэ илдьэ киирэр, оттон этин түөлбэ тас өттүгэр таһааран уматаллар. 12 Ол иһин Иисус эмиэ дьону Бэйэтин Хаанынан ыраастаары, куорат тас өттүгэр өлбүтэ. 13 Онон, доҕотторуом, Кинини кытта бииргэ атаҕастанарбытын кэрэйбэккэ, түөлбэ тас өттүгэр Киниэхэ тахсыаҕыҥ. 14 Биһиги куруук олорор куораппыт манна суох эбээт – биһиги кэнэҕэски кэм куоратын көрдүүбүт. 15 Таҥараҕа, Кини аатын айхаллыыр хайҕал тыл сиэртибэтин – этэр тылбытынан биэрэр бэлэхпитин Иисус көмөтүнэн тиһигин быспакка биэрэ туруоҕуҥ. 16 Итини тэҥэ үтүөнү оҥорору, хардарыта көмөлөсүһэри умнумаҥ – Таҥара итинник сиэртибэни сөбүлүүр.
17 Салайааччыларгытыгар бас бэриниҥ, тугу этэллэрин истиҥ. Таҥара иннигэр отчуоттуохтаах дьон быһыытынан кинилэр эһиги тускутугар утуйар ууларын умнан да туран кыһаллаллар. Эһиги истигэн буоллаххытына эрэ, кинилэр үөрэ-көтө сулууспалыахтара, оттон ыарырҕатан өрө тыына сылдьар буоллахтарына, ол эһиэхэ туох да туһаны аҕалыа суоҕа.
18 Биһиги туспутугар үҥэ сылдьыҥ. Туохха да буоллун, барытыгар чиэһинэй буолуохпутун баҕарар буоламмыт, суобаспыт ыраас диэн биһиги эрэнэ саныыбыт. 19 Ордук Таҥара миигин эһиэхэ түргэнник төнүннэрэрин туһугар үҥэргитигэр көрдөһөбүн.
Алгыс
20 Бараанын үөрүн улуу Маныыһытын – хаһан да көтүллүбэт сөбүлэһии кэс тылын Бэйэтин Хаанынан бигэргэппит Айыы Тойон Иисус Христоһу өлбүттэртэн тилиннэрбит Таҥара, эйэ-ил төрдө,
21 Бэйэтин көҥүлэ туоларын туһугар, эһигини бары үтүөҕэ салайыахтын, тугу сөбүлүүрүн эһиэхэ
[518] Иисус Христоһунан ситэртэриэхтин. Киниэхэ үйэлэртэн үйэлэр тухары албан аат! Аминь.
22 Бырааттарым, бу эһигини өйдөтөн эппиппин ылынаргытыгар көрдөһөбүн. Оннук элбэҕи да суруйбатым.
23 Бырааппыт Тимофей босхоломмутун туһунан эһиэхэ үтүө сонуннаахпын. Сотору кэлэр күннээх буоллаҕына, кинини эһиэхэ илдьэ тиийиэҕим.
24 Салайааччыларгытыгар уонна сибэтиэйдэргэ бука барыларыгар эҕэрдэтэ тириэрдиҥ. Италия христианнара эһиэхэ эҕэрдэ ыыталлар.
25 Таҥара илгэлээх үтүөтэ эһигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь
[519].
СИБЭТИЭЙ ИОАҤҤА АРЫЛЛЫЫ
1
Аан тыл
1 Сотору кэминэн туох буолуохтааҕын кулуттарыгар биллэрээри Таҥара биэрбитин Иисус Христос арыйан көрдөрбүтүн туһунан кинигэ. Кини ону барытын Аанньалынан ыытан, кулутугар Иоаҥҥа биллэрбитэ. 2 Онон Иоанн Таҥара тылын, Иисус Христос туоһулаабыт кырдьыгын – тугу көрбүтүн барытын кэрэһилээн суруйда. 3 Бу билиҥҥини да, кэнэҕэһи да төлкөлүүр тыллары ааҕар киһи уонна кини ааҕарын истэн бу кинигэҕэ суруллубуту тутуһааччылар алгыстаахтар. Болдьохтоох кэм кэлэрэ чугаһаата.
Асиятааҕы сэттэ церковка эҕэрдэ
4-5 Асиятааҕы сэттэ церковка Иоантан:
билигин да баар, урут да баар, кэлиэхтээх Таҥараттан уонна Кини бүрүстүөлүн иннигэр сылдьар сэттэ тыынтан итиэннэ сир ыраахтааҕыларын Улуу Баһылыгыттан, өлбүттэртэн бастакынан тиллибит кырдьыктаах туоһу Иисус Христостан эһиэхэ Таҥара илгэлээх үтүөтэ, илэ-эйэтэ тосхойо туруохтун! Киниэхэ, биһигини таптаан аньыыбытыттан-харабытыттан Бэйэтин Хаанынан сууйбукка
[520],
6 Аҕатыгар Таҥараҕа анаан биһигини ыраахтааҕы, Таҥара үлэһитэ дьон оҥорбукка, үйэттэн үйэҕэ албан аат буолуохтун, Кини былааһа үйэлэр тухары туругура туруохтун! Аминь.
7 «Көр бу, Кини былыты кытта кэлэн иһэр! Харахтаах эрэ барыта, бэл Кинини хараҕалыы аспыттар кытта, Кини кэлэрин көрүөхтэрэ; сир норуота барыта Кини иннигэр ытаан-соҥоон айманыаҕа». Дьиҥ чахчы оннук буолуоҕа, аминь.
8 «Мин Альфабын уонна Омегабын, төрүппүн итиэннэ бүтэр уһукпун»
[521], – диир билигин да, урут да баар, кэлиэхтээх Айыы Тойон, Барытын Тутан Олорооччу.
Христоһу көрүү
9 Мин, Иоанн, эһигини кытта бииргэ Иисус Христос туһугар эрэйдэнэр, Кини Саарыстыбатыгар кыттыгастанар, Киниэхэ тулуурдаахтык эрэнэр убайгыт, Таҥара тылын уонна Иисус Христоһу кэрэһиттээбитим иһин, Патмос диэн арыыга көскө ыытыллыбытым.
10 Айыы Тойон күнүгэр Сибэтиэй Тыын миэхэ сайан, кэннибэр турба дорҕоонун санатар улахан саҥаны истибитим: «Мин Альфабын уонна Омегабын, Бастакыбын уонна Тиһэхпин
[522].
11 Тугу көрөргүн барытын кинигэҕэ суруйан Асиятааҕы сэттэ церковка: Ефескэ, Смирнаҕа, Пергамҥа, Фиатираҕа, Сардиска, Филадельфияҕа уонна Лаодикияҕа – ыыт», – диэбитэ ол саҥа.
12 Ким миигинниин кэпсэтэрин көрөөрүбүн эргиллибитим – арай умайа турар сэттэ кыһыл көмүс сибэтиинньик көстүбүтэ; 13 сэттэ сибэтиинньик быыһыгар бэрбээкэйигэр тиийэр уһун таҥастаах, кыһыл көмүс өҥнөөх таҥаһынан түөһүн курдуу бааммыт Киһи Уолугар майгыннаах баара. 14 Баттаҕа үрүҥ бараан түүтүнүү хаар маҥан этэ, хараҕа умайар уот төлөнүн санатара; 15 атаҕа кыһаҕа уһаарыллыбыт боруонса курдуга; куолаһа күүстээх күрүлгэн уута күрүлүүрүн санатара; 16 уҥа илиитигэр сэттэ сулуһу тутан турара, уоһугар икки өттүнэн биилээх уһуктаах батастааҕа; сирэйэ халлаан оройугар турар күлүмнэс күн курдуга.
17 Мин Кинини көрөн, өлбүттүү атаҕын аттыгар охтон түспүтүм. Кини, уҥа илиитин үрдүбэр ууран баран, эппитэ: «Куттаныма. Мин Бастакыбын уонна Тиһэхпин, 18 үйэттэн үйэлэр тухары баарбын. Өлбүтүм гынан баран, көр бу, аны үйэлэр тухары тыыннаахпын, аминь; аад уонна өлөр өлүү саарыстыбатын күлүүһүн тыла Миэхэ баар. 19 Онон тугу көрбүккүн, уонна билигин баары да, бу кэнниттэн туох буолуохтааҕын да барытын суруй. 20 Мин уҥа илиибэр көрбүт бу сэттэ сулуһуҥ итиэннэ сэттэ кыһыл көмүс сибэтиинньик кистэлэҥ суолталара маннык: сэттэ сулус сэттэ церковь Аанньаллара буолаллар, оттон бу көрбүт сэттэ сибэтиинньигиҥ сэттэ церковь буолар».
2
Ефескэ илдьит
1 Ефес
[523] церковын Аанньалыгар суруй:
«Уҥа илиитигэр сэттэ сулуһу Тутан Турааччы, сэттэ кыһыл көмүс сибэтиинньик быыһынан Хаамааччы маннык этэр: 2 Эн бары дьайыыгын, сыралаах үлэҕин, кытаанах тулуургун билэбин; содур дьону кыайан тулуйбаккын, Апостол буолбатах эрээрилэр, Апостолларбыт дэнээччилэри тургутан көрөн, сымыйаларын арыйбыккын эмиэ билэбин. 3 Эн эрэйи эҥээргинэн тэлэҥҥин, бөҕө тулуурдаммытыҥ, Мин аатым туһугар элбэх сыраҕын биэрэн туран үлэлээбитиҥ, ол үрдүнэн эр сэниэҥ эстибэтэҕэ. 4 Арай биири утарардаахпын: эн маҥнайгы тапталгын сүтэрдиҥ. 5 Онон хантан түспүккүн өйдөө, уонна аньыыгын-буруйгун билинэҥҥин, маҥнай утаа оҥорбут дьайыыларгын оҥор. Аньыыгын билинэн кэмсиммэтэххинэ, бэрт сотору эйиэхэ тиийэммин, сибэтиинньиккин турар сириттэн сыҕарытыам. 6 Ол эрээри хайгыырдаахпын: эн эмиэ Мин курдук николаиттар дьайыыларын абааһы көрөҕүн.
7 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун. Кыайыылаахха Таҥара ырайыгар үүнэн турар олох аал луук маһын отонуттан сиирин көҥүллүөм».
Смирнаҕа илдьит
8 Смирна
[524] церковын Аанньалыгар суруй:
«Бастакы уонна Тиһэх, өлөн баран Тиллибит маннык этэр: 9 Эн бары дьайыыгын, эрэйи-муҥу көрөргүн, дьадаҥыгын (дьиҥэр эн баайгын), иудейдарбыт дэнээччилэр эйигин холуннаралларын билэбин; кинилэр иудейдар буолбатахтар, сатана муспут дьонноро буолаллар. 10 Тулуйуохтаах эрэйгиттэн куттаныма. Адьарай эһигини холоон көрөөрү, сороххутун хаайыыга бырахтарыаҕа. Уон күн устата эһиги эрэйи-муҥу көрүөххүт. Өлүөххэр диэри, Миэхэ бэриниилээх буол, оччоҕо Мин эйиэхэ кыайыыҥ иһин Олох мэнньиэһин биэриэҕим.
11 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун: кыайыылаахха иккиһин өлөр куттал суоһаабат».
Пергамҥа илдьит
12 Пергам
[525] церковын Аанньалыгар суруй:
«Икки өттүнэн сытыы биилээх батастаах манныгы этэр: 13 эн бары дьайыыгын билэбин. Төһө да эн сатана бүрүстүөлэ турар сиригэр олордоргун, Мин ааппын түһэн биэрбэтэҕиҥ, бэл эһиэхэ – сатана олорор сиригэр – эрэллээх кэрэһиппин Антипаны өлөрбүт күннэригэр Миэхэ итэҕэлгиттэн аккаастамматаҕыҥ. 14 Ол гынан баран утарардаахпын: Израиль уолаттарын аньыыга уккуйар туһуттан, кинилэри эмэгэккэ туттуллубут аһы аһыырга, содурдук быһыыланарга кучуйардыы Валаагы үөрэппит Валаам үөрэҕин тутуһааччылар итиннэ эйиэхэ бааллар. 15 Ону сэргэ, Мин абааһы көрөрбүн, николаиттар үөрэтиилэрин тутуһааччылар эмиэ эйиэхэ бааллар. 16 Аньыыгын билин; билиммэтэххинэ, бэрт сотору эйиэхэ тиийэммин уоспар сылдьар батаһынан кинилэри кытта кыргыһыам.
17 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун: кыайыылаахха кистэммит мааннаттан амсатыам, саҥа аат суруллан сылдьар үрүҥ тааһын туттарыам; тааһы ылар киһиттэн ураты атын ким да ол ааты билбэт».
Фиатираҕа илдьит
18 Фиатира
[526] церковын Аанньалыгар суруй:
«Умайар уот төлөнүн курдук харахтаах, күлүмүрдэс боруонса курдук атахтаах Таҥара Уола маннык этэр: 19 эн бары дьайыыгын, тапталгын, үлэҕин, итэҕэлгин, кытаанах тулуургун итиэннэ кэлиҥҥи дьайыыларыҥ маҥнайгыларгынааҕар ордук улаханнарын билэбин. 20 Ол эрээри утарардаахпын: пророкпун дэнэр Иезавель диэн дьахтар Мин кулуттарбын муннаран содурдук быһыыланарга, кэрэх аһылыгар эмэгэккэ туттуллубут аһы аһыырга үөрэтэрин бопсубаккын. 21 Содур быһыытын билинэригэр бириэмэ биэрбитим үрдүнэн, билиммэтэ. 22 Онон кинини ыарыһах гынан, ороҥҥо-тэллэххэ быраҕыам, оттон аньыыны оҥорсубут дьонун, кини содур дьайыыларыттан тэйбэтэхтэринэ, улуу кутурҕаҥҥа тиксэриэм. 23 Оҕолорун эмиэ имири эһитэлиэм; оччоҕо церковь эрэ барыта Мин киһи сүрэҕин-быарын Курдат Көрөөччү буоларбын билиэҕэ. Хас биирдиигитигэр тугу оҥорбуккутунан көрөн төлүөм.
24 Оттон эһиэхэ уонна Фиатираҕа баар атын дьоҥҥо, ити үөрэҕи батыспатахтарга, „сатана дириҥ далайа“ диэн тугу ааттыылларын билбэтэхтэргэ, этэбин: атын ханнык да сүгэһэри эһиэхэ сүктэриэм суоҕа; 25 арай кэлиэхпэр диэри, туох баардааххытын ыһыктымаҥ.
26 Кыайыылаахха, тиһэҕэр диэри Мин көҥүлбүн толорооччуга, норуоттары баһылыыр былааһы биэриэҕим. 27 Оччоҕо кинилэри тимир торуосканан салайыаҕа, туой көһүйэлэри тоҕута сынньар курдук, үлтүрүтүөҕэ. Норуоттары баһылыыр былааһы Мин Аҕабыттан хайдах ылбыппыный да, кыайыылаахха эмиэ ол курдук биэриэҕим; 28 итиэннэ киниэхэ сарсыардааҥҥы сулуһу туттарыаҕым. 29 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун».
3
Сардиска илдьит
1 Сардис
[527] церковын Аанньалыгар суруй:
«Таҥара сэттэ тыынын кытта сэттэ сулуһу Тутан Турааччы маннык этэр: эн бары дьайыыгын билэбин – тыыннаах курдук ааттааххын-суоллааххын эрээри, дьиҥэр, өлбүккүн. 2 Мин көрдөхпүнэ, эн суолуҥ-ииһиҥ Таҥарам иннигэр эҥкилэ суох буолбатах эбит. Онон уһугун, туох ордон хаалбытын ситэри өлө илигинэ, бөҕөргөт. 3 Тугу ылыммыккын, тугу истибиккин өйдөө; ону барытын тутуһан туран аньыыгын билин. Уһуктубатаххына, уоруйах курдук сэрэппэккэ, тиийиэҕим; хайа кэмҥэ тиийэрбин билиэҥ да суоҕа.
4 Ол эрээри итиннэ эйиэхэ, Сардиска, таҥаһын киртиппэтэх хас да киһи баар; кинилэр толору холоонноох дьон быһыытынан Миигин кытта үрүҥ таҥастаах хаамсыахтара. 5 Кыайыылаах үрүҥ таҥаһы таҥныаҕа; Мин кини аатын-суолун олох кинигэтиттэн сотуом суоҕа, кини аатын Аҕам иннигэр, Аҕам Аанньалларын иннилэригэр бигэргэтиэҕим.
6 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун».
Филадельфияҕа илдьит
7 Филадельфия
[528] церковын Аанньалыгар суруй: «Сибэтиэй, Кырдьыктаах, Давид күлүүһүн тылын Илдьэ Сылдьааччы, (Кини аспытын – ким да сабыа суоҕа, саппытын – ким да аһыа суоҕа) этэр:
8 Эн бары дьайыыгын билэбин; көр бу, Мин эйиэхэ ааны тэлэччи астым, ким да бу ааны төттөрү сабар кыаҕа суох; күүһүҥ кыра да буоллар, Мин этэр тылбын тутустуҥ, Мин ааппыттан аккаастамматыҥ.
9 Бу, сатана муспут дьонун, иудейдарбыт дэнээччилэри (дьиҥэр, кинилэр иудейдар буолбатахтар, сымыйалара), көр бу, кэлэн атаххар сүгүрүйэр оҥортоотохпуна, Мин эйигин таптыырбын билиэхтэрэ.
10 Тулуурдаах буол диэн эппиппин толорбутуҥ иһин, сир үрдүгэр олорооччулары барыларын тургутаары, бүтүн аан дойдуга ааҥнаан кэлэр ыарахан кэмҥэ Мин эйигин араҥаччылыам.
11 Көр бу, Мин сотору кэлиэм; онон ким да эйигиттэн мэнньиэскин мүччү туттаран ылбатын туһугар, туох баардааххын ыһыктыма.
12 Кыайыылааҕы Таҥарам Дьиэтин тирэх баҕаната оҥостуоҕум, оччоҕо кини онтон хаһан даҕаны киэр тахсан барыа суоҕа. Мин киниэхэ Таҥарам аатын уонна халлаантан Таҥарабыттан түһэр Таҥарам куоратын, саҥа Иерусалим аатын итиэннэ Бэйэм саҥа ааппын суруйуом.
13 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун».
Лаодикияҕа илдьит
14 Лаодикия
[529] церковын Аанньалыгар суруй:
«Эрэллээх, дьиҥ кырдьыктаах Туоһу, Таҥара тугу айбытын барытын төрдө-төрүөтэ Аминь маннык этэр: 15 эн бары дьайыыгын билэбин: эн тымныыта да, итиитэ да суоххун. Оо, арай тымныы дуу, итии дуу эбитиҥ буоллар! 16 Ону баара сылааскын эрэ, итиитэ да, тымныыта да суоххун, онон Мин эйигин уоспуттан төлө ыһан таһаарыам. 17 „Баайбын, дэлэйдик олоробун, аны туохпунан да тутайбаппын“, – дэнэҕин даҕаны, дьиҥэр, дьоло суоххун, муҥнааххын, дьадаҥыгын, хараҕа суоххун, сыгынньаххын билбэккин. 18 Онон байар туһугар Миигиттэн уокка ыраастаммыт кыһыл көмүһү, уонна таҥнаргар, сыгынньах сылдьарыҥ көстөн саакка-суукка киирбэтиҥ туһугар, маҥан таҥаһы атыылаһаргар, көрөр туһугар хараххын мааһынан сотторгор сүбэлиибин. 19 Таптыыр дьоммун, итэҕэстэрин көрдөрөн туран, дьарыйабын, онон дьаныардаах буол, аньыыгын билин. 20 Бу кэлэн ааҥҥытын тоҥсуйа турабын; ким Мин саҥабын истэн аанын аспыкка дьиэтигэр киирэммин, киэһээҥҥи аһылыгар олорсуом, кини эмиэ Миигин кытта бииргэ олорсуо. 21 Кыайыылааҕы Бэйэбин кытта бүрүстүөлбэр олордуом; Мин кыайан-хотон Аҕабын кытта, Аҕам бүрүстүөлүгэр олорбутум курдук, кыайыылаах эмиэ Миигинниин бииргэ олорсуо.
22 Тыын сэттэ церковка тугу этэрин истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун».
4
Иоанн бүрүстүөлгэ олорор Таҥараны көрөр
1 Бу кэнниттэн көрбүтүм, арай халлааҥҥа аан аһыллан турара. Били урут истибит турба дорҕоонун санатар саҥам эмиэ иһиллэн: «Манна үөһэ таҕыс, бу кэнниттэн туох буолуохтааҕын эйиэхэ көрдөрүөм», – диэн ыҥырбыта. 2 Сонно миэхэ Сибэтиэй Тыын сайбытыгар, мин халлааҥҥа бүрүстүөл турарын уонна ол бүрүстүөлгэ Ким эрэ олорорун көрбүтүм. 3 Бүрүстүөлгэ Олорооччу яспис уонна сардис сарыалынан сыдьаайа сырдыыра, бүрүстүөлү тула кустук түһэн изумруд өҥүнэн суһумнуура. 4 Көрдөхпүнэ, тулатыгар өссө сүүрбэ түөрт бүрүстүөл турара, ол бүрүстүөллэргэ сүүрбэ түөрт ытык кырдьаҕас олороро. Кинилэр үрүҥ таҥастаахтара, төбөлөрүгэр кыһыл көмүс мэнньиэстээхтэрэ. 5 Бүрүстүөлтэн чаҕылҕан чаҕылыйара, этиҥ этэрэ, саҥа-иҥэ иһиллэрэ. Бүрүстүөл иннигэр Таҥара сэттэ тыына буолар сэттэ сибэтиинньик умайа турара, 6 курустаал курдук дьэп-дьэҥкир өстүөкүлэ муора килбэйэ сытара; бүрүстүөл ортотугар да, тулатыгар да – иннигэр-кэннигэр элбэх харахтаах түөрт харамай баара.
7 Бастакы харамай хахайга, иккис харамай оҕуска майгынныыра, үһүс киһи курдук сирэйдээҕэ, төрдүс көтөн иһэр хотойу санатара. 8 Бу түөрт харамай биирдии бэйэлэрэ эргиччи алталыы кынаттаахтара, ис өттүлэрэ бүтүннүү харах этэ. Кинилэр түүннэри-күннэри тохтоло суох: «Билигин да баар, урут да баар, кэлиэхтээх Айыы Тойон Таҥара, Барытын Тутан Олорооччу – сибэтиэй, сибэтиэй, сибэтиэй!» – диэн ыллыыллара.
9 Харамайдар бүрүстүөлгэ Олорооччуну, үйэлэр тухары Тыыннааҕы айхаллаан, ытыктаан туран махтанан ыллаатахтарына, 10 сүүрбэ түөрт ытык кырдьаҕас бүрүстүөлгэ Олорооччу иннигэр сөһүргэстии түһэн үйэлэр тухары Тыыннаахха сүгүрүйэллэрэ уонна мэнньиэстэрин устан бүрүстүөл иннигэр уура-уура этэллэрэ: 11 «Дьиҥ сөп, Айыы Тойон, Эн албан ааты, үрдүк чиэһи ыларыҥ, модун кыаххын айхаллатарыҥ – барытын Эн айбытыҥ, барыта Эн көҥүлгүнэн баар буолбута, Эн көҥүлгүнэн айыллыбыта».
5
Сэттэ бэчээттээх кинигэ уонна Агнец
1 Бүрүстүөлгэ Олорооччу уҥа илиитигэр иһэ-таһа суруктаах, сэттэ сиринэн эпсэри бэчээттээх кинигэни көрбүтүм. 2 Онтон көрдөхпүнэ, арай биир сүдү күүстээх Аанньал: «Бу кинигэни бэчээтин көтүрэн арыйар кыахтаах ким баарый?» – диэн ньиргиэрдээх куолаһынан ыйыппыта. 3 Онуоха халлааҥҥа да, сиргэ да, сир анныгар да бу кинигэни арыйан иһин көрөр кыахтаах ким да көстүбэтэҕэ. 4 Кинигэни арыйан ааҕар, муҥ саатар иһигэр туох баарын көрөр кыахтаах ким да көстүбэтэҕиттэн мин уйа-хайа суох ытаабытым. 5 Ытык кырдьаҕастартан биирдэстэрэ миэхэ туһаайан эппитэ: «Ытаама. Көр эрэ ол, Иуда аҕатын ууһуттан төрүттээх хахай, Давид силиһэ, кыайыылаах таҕыста, онон кини бу кинигэни арыйар, сэттэ бэчээтин төлөрүтэр кыахтаах».
6 Онно көрө түспүтүм, арай бүрүстүөлү тула турар түөрт харамай уонна ытык кырдьаҕастар ортолоругар толук туттуллан өлөрүллүбүт курдук дьүһүннээх, сэттэ муостаах, Таҥара сири-дойдуну тилийэ ыыппыт сэттэ тыына буолар сэттэ харахтаах Агнец турара.
7 Кини баран бүрүстүөлгэ Олорооччу уҥа илиититтэн кинигэни ылбыта.
8 Кинигэни ылбытыгар түөрт харамай уонна сүүрбэ түөрт ытык кырдьаҕас Кини иннигэр сөһүргэстии түспүттэрэ; кинилэр хас биирдиилэрэ арфалаах уонна кыһыл көмүс иһиккэ толору кутуллубут үчүгэй сыттаах фимиамнаах этилэр (фимиам – сибэтиэйдэр
[530] мэлииппэлэрэ).
9 Кинилэр хаһан да ыллана илик саҥа ырыаны ыллаабыттара: «Эн бааргын кинигэни ылар, бэчээтин төлөрүтэр Улуу Кыахтаах! Эн толук сиэртибэ буолбутуҥ, хас биирдии биис уустан, тылтан, норуоттан, омуктан биһигини
[531] Таҥараҕа анаан Хааҥҥынан толуйбутуҥ,
10 Таҥарабытыгар анаан биһигини ыраахтааҕы, Таҥара үлэһитэ оҥорбутуҥ – онон биһиги сир үрдүгэр ыраахтааҕылыахпыт»
[532].
11 Онтон бүрүстүөл, түөрт харамай уонна ытык кырдьаҕастар тула көй элбэх Аанньал баарын көрбүтүм, саҥаларын-иҥэлэрин истибитим; ахсааннара үтүмэн-үгүс, аата-ахса биллибэт этэ. 12 «Сиэртибэҕэ бэриллибит Агнец муҥутуур кыаҕы, балысхан баайы, муударай өйү, модун күүһү, үрдүк чиэһи, албан-ааты, алгыһы ылара сөрү-сөптөөх!» – дэһэр күүстээх саҥалара дуораһыйан иһиллэрэ. 13 Онтон иһиттэхпинэ, халлааҥҥа да, сиргэ да, сир анныгар да, муораҕа да баар – айыллыбыт эрэ барыта: «Бүрүстүөлгэ Олорооччуга уонна Агнецка үйэттэн үйэҕэ алгыс, үрдүк чиэс, албан аат буолуохтун, Кинилэр баһылыыр былаастара туругура туруохтун!» – диэн этэрэ. 14 Түөрт харамай эмиэ «Аминь!» дэспитэ, сүүрбэ ордугуна түөрт ытык кырдьаҕас сөһүргэстии түһэн үйэлэр тухары Тыыннаахха сүгүрүйбүтэ.
6
Алта бэчээт
1 Онтон көрбүтүм Агнец сэттэ бэчээттэн бастакытын төлөрүтэн ылбыта, онуоха түөрт харамайтан биирдэстэрэ сүллэр этиҥ куолаһынан: «Кэлэҥҥин көр!
[533]» – диир саҥата иһиллибитэ.
2 Көрбүтүм – арай үүт маҥан ат кэлэн турара; ону миинэн олорооччу ох саалааҕа, киниэхэ төбөтүгэр мэнньиэс кэтэрпиттэрэ, онон кини кыайыылаах-хотуулаах сиэринэн өссө да кыайардыы-хотордуу тахсан барбыта.
3 Онтон иккис бэчээти төлөрүппүтүгэр иккис харамай: «Кэлэҥҥин көр!» – диэн ыҥырар саҥатын истибитим. 4 Онуоха кугас ат тахсан кэлбитэ; ол аты миинэн олорооччуга сиртэн эйэни мэлитэн ылар, дьону-сэргэни бэйэ-бэйэлэрин сэймэктэһиннэрэр көҥүл бэриллибитэ, илиитигэр сүүнэ улахан саабылаан батас туттарыллыбыта.
5 Онтон үһүс бэчээти төлөрүппүтүгэр үһүс харамай: «Кэлэҥҥин көр!» – диир саҥатын истибитим. Көрбүтүм – арай хара ат турара; ол аты миинэн олорооччу илиитигэр ыйааһын биэтэҥнии сылдьара. 6 Иһиттэхпинэ, түөрт харамай быыһыттан: «Биир динарийга – мээрэй эрэ сэлиэһинэй, биир динарийга – үс мээрэй эрэ дьэһимиэн. Олива арыытын уонна виноград арыгытын көҕүрэтимэҥ», – диир саҥа иһиллибитэ.
7 Онтон төрдүс бэчээти төлөрүппүтүгэр төрдүс харамай: «Кэлэҥҥин көр!» – диир саҥатын истибитим. 8 Көрбүтүм – арай күөх буурул ат турара, аты миинэн олорооччу аата «Өлөр Өлүү» диэн этэ, кинини аад батыһан иһэрэ; киниэхэ сир үрдүн түөрт гыммыттан биирин батаһынан кырган, суту сатыылатан, өлүүлээх сутулу туруоран, сир үрдүгэр баар адьырҕа кыылынан кыдыйтаран имири эһэр кыах бэриллибитэ.
9 Онтон бэһис бэчээти төлөрүппүтүгэр сиэртибэнньик анныгар баар дьон дууһаларын көрбүтүм. Ол – Таҥара тылын биллэрбиттэрин, туоһулаабыттарын иһин, өлөрүллүбүт дьон дууһалара этэ. 10 Кинилэр: «Оо, Сибэтиэй, Кырдьыктаах Улуу Баһылык, хаһааҥҥа диэри бу сир үрдүгэр олорооччулары дьүүллээбэккин, биһиги хааммытын иэстэспэккин?» – диэн үөгүлэһэр саҥалара иһиллибитэ. 11 Онуоха хас биирдиилэригэр маҥан таҥаһы биэрбиттэрэ, итиэннэ бииргэ үлэлээбит дьонноро, биир итэҕэллээх бырааттара эмиэ өлөрүллэн, кинилэр ахсааннарын ситэриэхтэригэр диэри, кыратык кэтэһэ түһэллэригэр эппиттэрэ.
12 Онтон алтыс бэчээти төлөрүппүтүгэр көрбүтүм, арай сүдү күүстээх сир хамсааһына буолбута, күн өлөн кутурҕан таҥаһын курдук хараара өспүтэ, толору ый хаан курдук кытарбыта; 13 күүстээх тыал илигирэттэҕинэ, ситэ буспатах смоковница отоно сиргэ тохторун курдук, халлаан сулустара сиргэ сууллубуттара. 14 Халлаан түрбэ курдук түүрүллэ түһээт, сүтэн хаалбыта, хас хайа, хас арыы барыта турар сириттэн халбарыйбыта. 15 Сир ыраахтааҕылара, үрдүк сололоохтор, баайдар, сэрии тойотторо, кыахтаахтар-күүстээхтэр итиэннэ кулут да, көҥүл да дьон – бары хайа хаспахтарыгар, хапчааннарыгар хорҕойон баран, 16 хайаларга, сымара таастарга туһаайан: «Биһиги үрдүбүтүгэр сууллуҥ, биһигини бүрүстүөлгэ Олорооччу хараҕыттан, Агнец уоруттан саһыарыҥ! – диэн үөгүлэспиттэрэ. – 17 Кини уордайар улуу күнэ тирээн кэллэ; оо, ким ону тулуйуо баарай?»
7
Израиль 144 000 киһитэ
1 Бу кэнниттэн көрбүтүм – сир түөрт муннугар түөрт Аанньал, сиргэ да, муораҕа да, хайа да маска тыалырбатын диэн, сир түөрт тыалын тутан тураллара. 2 Онтон тус илин диэкиттэн, күн тахсар сириттэн, атын Аанньал Тыыннаах Таҥара бэчээтин туппутунан, өрө дабайан иһэрин көрбүтүм. Кини сири, муораны буортулуур кыах бэриллибит түөрт Аанньалыгар туһаайан дорҕоонноох куолаһынан: 3 «Таҥарабыт кулуттарын сүүстэригэр бэчээт ууруохпутугар диэри, сиргэ да, муораҕа да, маска да буортуну оҥорумаҥ», – диэн саҥаран дуораһыппыта. 4 Онтон иһиттэхпинэ, бэчээт бэлиэлээхтэр ахсааннара Израиль бары аҕатын ууһуттан сүүс түөрт уон түөрт тыһыынча киһи буолбута:
5 Иуда аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча киһи,
Рувим аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Гад аҕатын ууһуттан эмиэ уон икки тыһыынча киһи,
6 Асир аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Неффалим аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Манассия аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
7 Симеон аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Левий аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Иссахар аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
8 Завулон аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Иосиф аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча,
Вениамин аҕатын ууһуттан уон икки тыһыынча киһи бэчээттэммитэ.
Норуот аайыттан үтүмэн үгүс киһи
9 Онтон көрбүтүм, арай ким да ситэн аахпат үтүмэн үгүс киһитэ хас биирдии омуктан, биис уустан, норуоттан, тылтан кэлэн бүрүстүөл уонна Агнец иннигэр маҥан таҥаһы таҥнан, пальма лабааларын тутан тураллара. 10 Кинилэр: «Бүрүстүөлгэ олорор Таҥарабыт уонна Агнец биһигини быыһаатылар!» – диир дуорааннаах саҥалара ньиргийэн иһиллэрэ. 11 Аанньаллар бары бүрүстүөлү, ытык кырдьаҕастары уонна түөрт харамайы тулалаан тураллара, бүрүстүөл иннигэр сөһүргэстээн туран, Таҥараҕа бокулуон уураллара. 12 «Аминь! Дьиҥ чахчы биһиги Таҥарабыт үйэттэн үйэҕэ алгыстаах, албан ааттаах, муударай. Киниэхэ махтал уонна чиэс буолуохтун, Кини былааһа, модун кыаҕа үйэттэн үйэҕэ туругура туруохтун! Аминь!» – диир саҥалара эҥсиллэн иһиллэрэ.
13 Онтон кырдьаҕастартан биирдэстэрэ миигиттэн: «Бу маҥан таҥастаах дьон кимнээҕий, хантан кэлбиттэрэй?» – диэн ыйыппыта. 14 Мин киниэхэ: «Тойонуом, эн билэҕин», – диэн хоруйдаабытым. Онуоха эппитэ: «Бу улуу кутурҕантан кэлбит дьон, кинилэр таҥастарын Агнец Хааныгар сууйан туртаппыттара. 15 Ол иһин кинилэр билигин Таҥара бүрүстүөлүн иннигэр сылдьаллар, түүннэри-күнүстэри Киниэхэ Дьиэтин иһигэр сулууспалыыллар; бүрүстүөлгэ Олорооччу кинилэргэ Бэйэтинэн халыҥ хахха, суон дурда буолуоҕа. 16 Аччыктыыр-утатар диэни аны хаһан да билиэхтэрэ суоҕа, күн уота кинилэри охсуо суоҕа, сыралҕан куйаас сырайыа суоҕа; 17 бүрүстүөл ортотугар баар Агнец кинилэргэ Маныыһыт буолан, өлбөт мэҥэ уутун дьүүктэтигэр сирдээн илдьиэҕэ. Таҥара кинилэр харахтарын уутун хас биирдии таммаҕын сотуоҕа».
8
Сэттис бэчээт уонна кыһыл көмүс хадьыыла
1 Агнец сэттис бэчээти төлөрүппүтүгэр халлаан чаас аҥаарын кэриҥэ им-дьим буола иһийэн хаалбыта. 2 Онтон көрдөхпүнэ, Таҥара иннигэр турааччы сэттэ Аанньалга сэттэ үрэр турбаны туттарбыттара. 3 Аны биир атын Аанньал кэлэн, кыһыл көмүс хадьыыланы туппутунан сиэртибэнньик иннигэр турбута; бары сибэтиэйдэр мэлииппэлэрин кытта холбуу бүрүстүөл иннинээҕи кыһыл көмүс сиэртибэнньиккэ уурдун диэн киниэхэ элбэх фимиамы биэрбиттэрэ. 4 Фимиам буруота сибэтиэйдэр мэлииппэлэрин кытта бииргэ Аанньал илиититтэн үөһэ диэки Таҥара иннигэр унаарыйа устан тахсыбыта. 5 Аанньал хадьыылатын сиэртибэнньиктэн ылбыт уотунан толорон баран, сиргэ таҥнары сүөкээбитэ – сонно тута сиргэ саҥа-иҥэ ньамаласпыта, этиҥ этэн ньириһиппитэ, чаҕылҕан чаҕылыйбыта, сир хамсааһына буолбута.
Маҥнайгы түөрт турба
6 Онтон сэттэ турбалаах сэттэ Аанньал турбаларын үрэргэ бэлэмнэммиттэрэ.
7 Бастакы Аанньал турбатын үрбүтүгэр хаан булкаастаах уоттаах тобурах сиргэ түһэн, мас үс гыммыт биирэ хара хоруонан көрбүтэ, үүнэн турбут күөх от бүтүннүү умайбыта.
8 Иккис Аанньал турбатын үрбүтүгэр сүдү улахан хайа курдук туох эрэ умайан күүдэпчилэммитинэн муораҕа сууллан, муора үс гыммыт биирэ хааҥҥа кубулуйбута, 9 муораҕа олохтоох харамай үс гыммыт биирэ өлбүтэ, уста сылдьыбыт хараабыллар үс гыммыт биирдэрэ тимирбитэ.
10 Үһүс Аанньал турбатын үрбүтүгэр халлаантан сүүнэ улахан сындыыс сулус, умайа сылдьар факел курдук, өрүстэр үс гыммыт биирдэригэр уонна сир тымырыгар түспүтэ. 11 Бу сулус аата Сытыган Эрбэһин диэн; уу үс гыммыт биирэ аһыйан, ону иһэн элбэх киһи өлбүтэ.
12 Төрдүс Аанньал турбатын үрбүтүгэр күн үс гыммыт биирэ, ый үс гыммыт биирэ, сулустар үс гыммыт биирдэрэ эмсэҕэлээн, үс гыммыт биирдэрэ хараара өлбүтэ; уһун күн үс гыммыт биирин тухары сырдык суох буолбута, түүн эмиэ биир оннуга.
13 Онтон көрдөхпүнэ, халлаан хабайар хаба ортотунан биир Аанньал
[534] көтөн иһэн: «Субу турбатын үрүөхтээх үс атын Аанньал турбата тыаһаатаҕына, сир үрдүгэр олорооччуларга сор-муҥ, сор-муҥ, сор-муҥ буолуо!» – диэн саҥаран сатарыппыта.
9
Бэһис турба
1 Бэһис Аанньал турбатын үрбүтүгэр көрбүтүм, арай халлаантан сиргэ сулус түспүтэ, бу сулуска түгэҕэ биллибэт дириҥ аҥхай айаҕын аһар күлүүс тыла бэриллибитэ. 2 Кини аҥхай айаҕын аспытыгар ол иһиттэн, сүүнэ оһохтон тахсар курдук, өһөх буруо өрө оргуйбута; күн будулуйа өһөн, салгын ыыс-быдаан буруо буолан хаалбыта. 3 Күдэрик быыһыттан сиргэ саранча үөрэ өрө анньан тахсыбыта; бу саранчаҕа сир үрдүгэр баар сүлүһүннээх ооҕуй курдук киһини тигэр кыах бэриллибитэ. 4 Сир үрдүгэр үүнэн турар хайа да оту, үүнээйини, ханнык да маһы буортулаама, арай сүүһүгэр Таҥара бэчээтэ суох дьону эрэ эмсэҕэлэт диэн саранчаҕа этиллибитэ. 5 Онон дьону өлөрбөккө эрэ, биэс ый устата сордуур-муҥнуур кыах киниэхэ бэриллибитэ; оннук сордоотоҕуна, киһи, сүлүһүннээх ооҕуй тиктэҕинэ, эрэйдэнэрин курдук, эрэйдэнэрэ. 6 Ол күннэргэ дьон өлөр өлүүнү көрдүөхтэрэ да, кыайан булуохтара суоҕа, өлүөхтэрин баҕарыахтара да, өлөр өлүү кинилэртэн куота көтөн биэриэҕэ.
7 Көстөр көрүҥүнэн саранча кыргыһыыга киирээри бэлэм турар сылгы курдуга; баһыгар кыһыл көмүскэ маарынныыр хоруоналаахха дылыта, киһи сирэйин курдук сирэйдээҕэ,
8 дьахтар баттаҕын курдук баттахтааҕа, тииһэ хахай тииһин курдуга.
9 Тимир куйаҕы санатар түөс куйахтааҕа, кынатын тыаһа сэриигэ көтүтэн иһэр үтүмэн үгүс аттар холбоммут колесницаларын тыаһын курдук тип-тилигирэс этэ;
10 сүлүһүннээх ооҕуй курдук кутуруктааҕа, кутуругун уһугар иннэлээҕэ; ол иннэтинэн дьону тигэн биэс ыйы быһа эмсэҕэлэтэр күүстээҕэ.
11 Бу саранча түгэҕэ биллибэт аҥхай аанньала баһылыктааҕа; ол аанньал аата еврейдии – Аваддон, оттон гректии – Аполлион
[535].
12 Биир иэдээн ити курдук кэлэн ааспыта; көр бу, тилэх баттаһа өссө икки атын иэдээн иһэрэ.
Алтыс турба
13 Алтыс Аанньал турбатын үрбүтүгэр Таҥара иннигэр турар кыһыл көмүс сиэртибэнньик түөрт муннугуттан саҥа иһиллибитэ. 14 Ол истибит саҥам турбалаах алтыс Аанньалга туһаайан: «Улуу Ефрат өрүскэ кэлгиллэн сытар түөрт Аанньалы босхолоо», – диэбитэ. 15 Онон болдьохтоох сылларын ыйаахтаах ыйыгар, күүтүллүбүт күнүгэр, анаммыт чааһыгар киһи аймах үс гыммыт биирин имири эһэргэ бэлэм сытыарыллыбыт түөрт Аанньал босхоломмута. 16 Аттаах сэрииһит ахсаана икки сүүс мөлүйүөн этэ. Бу ахсааны истэрбэр ааттаабыттара. 17 Ити көрөр көрүүбэр ыҥыырдаах аттаахтар бааллара, кинилэр умайар уот кыһыл өҥүнэн, сапфир курдук күөх, сиэрэ курдук араҕас өҥүнэн оонньуу сылдьар түөс куйахтаахтара; аттара хахайга маарынныыр төбөлөөхтөрө, айахтарыттан уот уһуурара, буруо, сиэрэ бургучуйара. 18 Ити үс иэдээнтэн – аттар айахтарыттан уһуурар уоттан, буруоттан, сиэрэттэн киһи аймах үс гыммыт биирэ өлбүтэ. 19 Аттар күүстэрэ айахтарыгар уонна кутуруктарыгар түмүллэн сылдьара; кутуруктара эриэн үөнү санаталлара; ол кутуруктар хончоҥноһо сылдьар төбөлөрүнэн дьону кэйгэллииллэрэ.
20 Оттон ити иэдээнтэн өлбөтөх дьон аньыыларын билинэн кэмсиммэтэхтэрэ, абааһыга уонна көрөр хараҕа, истэр кулгааҕа, хаамар атаҕа суох кыһыл да, үрүҥ да көмүс, алтан, таас уонна мас эмэгэккэ сүгүрүйэллэрин уураппатахтара; 21 дьону өлөрөллөрүн, абынан-хомуһунан дьарыгыралларын, содурдук быһыыланалларын, уоралларын тохтоппотохторо.
10
Арыллыбыт кинигэлээх Аанньал
1 Онтон күүстээх атын Аанньал былыкка сууланан, халлаантан түһэн иһэрин көрбүтүм; төбөтүн иилии кустук оонньуура, сирэйэ күн курдук күлүмүрдүүрэ, икки атаҕа икки уот баҕана курдуга; 2 илиитигэр арыллыбыт кыра кинигэни тута сылдьара. Аанньал уҥа атаҕынан муораҕа, хаҥаһынан сиргэ үктэнэ түһэн баран, 3 хахай хаһыытыырын курдук, күүстээх куолаһынан саҥаран сатарыппыта; ол саҥарбытыгар хардаран, халлааҥҥа сэттэ сүллэр этиҥ эппитэ. 4 Сэттэ этиҥ эппитигэр мин сурунардыы оҥостон иһэн, халлаантан: «Сэттэ этиҥ тугу эппитин суруйума, кистэлэҥҥэ тут», – диир саҥаны истибитим.
5 Муораҕа да, сиргэ да үктэнэн турарын көрбүт Аанньалым уҥа илиитин халлааҥҥа өрө уунан туран 6 үйэттэн үйэлэр тухары Тыыннааҕынан, халлааны уонна онно баары барытын, сири итиэннэ сиргэ баары барытын, муораны, муора түгэҕэр баары барытын Айбытынан андаҕайбыта. «Бириэмэ манан бүтэр, – диэбитэ кини. – 7 Ол гынан баран сэттис Аанньал турбатын үрэр күнүгэр Таҥара кистэлэҥ соруга, Кини Бэйэтин пророк кулуттарыгар хайдах биллэрбитэй да, ол курдук туолуоҕа».
8 Халлаантан истибит саҥам эмиэ миэхэ туһулаан: «Муораҕа уонна сиргэ үктэнэн турар Аанньалга баран, арыллыбыт кинигэни илиититтэн ыл», – диэбитэ. 9 Мин Аанньалга тиийэн: «Кинигэни миэхэ аҕал», – диэн көрдөспүтүм. Онуоха Кини: «Мэ, ылан сиэн кэбис. Куртаххар аһыы буолуо гынан баран, айаххар мүөт курдук минньийэн киириэҕэ», – диэбитэ. 10 Аанньал илиититтэн кинигэни ылан сиэбитим айахпар мүөт курдук минньийэн киирбитэ эрээри, ыйыстыбыппар куртахпын курулута аһыппыта. 11 Кини миэхэ: «Үгүс норуот, омук, тыл, ыраахтааҕы туһунан Таҥара тугу этэрин дьоҥҥо өссө төгүл иһитиннэриэх тустааххын», – диэн эппитэ.
11
Таҥара икки кэрэһитэ
1 Онтон сири мээрэйдиир ураҕаска маарынныыр торуосканы илиибэр туттаран баран, эппиттэрэ: «Баран Таҥара Дьиэтин уонна сиэртибэнньиги мээрэйдээ, итиэннэ Дьиэ иһигэр баар сүгүрүйээччи дьон ахсаанын аах; 2 арай тас тиэргэнин мээрэйдээмэ, хааллар; тас тиэргэн атын омуктарга бэриллэн турар: кинилэр ытык куораты түөрт уон икки ый устата илдьи тэпсиэхтэрэ.
3 Мин бар дьоҥҥо этэр тылбын тиэрдэр күүһү икки кэрэһит киһибэр биэриэҕим. Оччоҕо кинилэр кутурҕан таҥаһын таҥнан, Мин этэрбин тыһыынча икки сүүс алта уон күн устата иһитиннэриэхтэрэ». 4 Бу икки киһи сир Таҥаратын иннигэр турар икки олива мас уонна икки сырдатар сибэтиинньик буолар. 5 Кинилэри ким эмэ атаҕастыан баҕардаҕына, икки кэрэһит айаҕыттан уот уһууран тахсан өстөөхтөрүн түрүтэ сиэҕэ; кинилэри атаҕастыырга санаммыт киһи ити курдук өлөрүллүөҕэ. 6 Кинилэр Таҥара этэрин биллэрэр кэммитигэр сиргэ ардах түспэтин диэн, халлааны хам хатыыр, ууну хааҥҥа кубулутар уонна хаһан баҕардылар да, сир үрдүгэр араас алдьархайы ааҥнатар былаастаахтар.
7 Кэрэһиттээн бүттэхтэринэ, түгэҕэ биллибэт аҥхайтан адьырҕа кыыл тахсан кинилэри кытта охсуһан, хотон иккиэннэрин өлөртүөҕэ уонна 8 өлүктэрин Айыы Тойоммут кириэскэ тиириллибит улуу куоратын уулуссатыгар хаалларыаҕа. Бу куорат аата – ханалытан этэр буоллахха, Содом уонна Египет. 9 Араас норуоттан, уустан, тылтан, омуктан үгүс киһи, үс түүннээх күн уонна күн аҥаарын устата кинилэр өлүктэрин көрүөҕэ уонна өлүктэри хоруопка сытыарары көҥүллүө суоҕа. 10 Бу икки пророк сир олохтоохторун эрэйдээбит буолан, сир дьоно кинилэр өллөхтөрүнэ, үөрүү-көтүү бөҕө буолуохтара, бэйэ-бэйэлэригэр бэлэх ыытыһыахтара.
11 Ол гынан баран үс түүннээх күн ордуга күн аҥаара ааспытын кэннэ, Таҥара кинилэргэ олох тыынын киллэрэн, бу икки киһи сүһүөҕэр туран кэлбитэ; кинилэри көрбүт дьон уолуйа куттаммыттара. 12 Онтон икки кэрэһит халлаантан: «Манна тахсыҥ», – диир саҥа дуораһыйарын истибиттэрэ. Иккиэн, өстөөхтөрө көрөн турдахтарына, былыкка куустаран үөһэ халлааҥҥа тахсыбыттара.
13 Сонно тута улуу сир хамсааһына буолан, куорат уон гыммыт биирэ урусхалламмыта; бу сир хамсааһыныгар сэттэ тыһыынча киһи өлбүтэ, онтон ордубута кутталыттан Халлааҥҥа баар Таҥараҕа уруй-айхал эппитэ.
14 Иккис иэдээн ити курдук ааспыта эрээри, өр-өтөр буолбатаҕа, аны үһүс иэдээн иһэрэ.
Сэттис турба
15 Онтон сэттис Аанньал турбатын үрбүтүгэр халлааҥҥа: «Аан дойду саарыстыбата аны Айыы Тойоммут уонна Кини Христоһун Саарыстыбата буолла. Айыы Тойон үйэттэн үйэлэр тухары ыраахтааҕылыаҕа!» – диир саҥа сатараабыта.
16 Таҥара иннигэр турар бүрүстүөллэргэ олорор сүүрбэ түөрт ытык кырдьаҕас сөһүргэстии түһэн Таҥараҕа сүгүрүйбүттэрэ. «17 Билигин да баар, урут да баар, кэлиэхтээх Айыы Тойон Таҥара, Барытын Тутан Олорооччу, Эн сүдү күүскүн көрдөрөҥҥүн, ыраахтааҕы буолбуккар Эйиэхэ махтанабыт! 18 Норуоттар суоһурҕаннылар эрээри, Эн уордайар кэмиҥ үүннэ, өлбүттэри дьүүллүүр күнүҥ, кулуттаргар, пророктаргар, сибэтиэйдэргэр, Эн ааккын ытыктааччыларга – кыраҕа да, улууга да иэстэрин төлүүр, сир үрдүн имири эһээччилэри бэйэлэрин имири эһэр кэмиҥ тиийэн кэллэ!»
19 Халлааҥҥа Таҥара Дьиэтин аана тэлэччи аһыллыбыта, ол иһигэр Таҥара кэс тылын хоппото көстүбүтэ; чаҕылҕан чаҕылыйбыта, этиҥ этэн ньириһиппитэ, саҥа-иҥэ, тыас-уус иһиллибитэ, сир хамсаабыта, улуу тобурах тоҕо түспүтэ.
12
Дьахтар уонна садаҕа моҕой
1 Онтон халлааҥҥа сүдү бэлиэ көстүбүтэ: күнү таҥастыы сөрөммүт дьахтар ыйга үктэнэн турара, төбөтүгэр уон икки сулустаах мэнньиэстээҕэ;
2 Дьахтар оһоҕостооҕо, талыыта киирэн ыарыыланан ыһыытыыра.
3 Халлааҥҥа аны атын дьикти бэлиэ – сэттэ төбөлөөх, уон муостаах, төбөтүн аайы кыракый хоруоналаах, уот кыһыл
[536] өҥнөөх сүүнэ улахан садаҕа моҕой – көстүбүтэ.
4 Моҕой халлаан сулуһун үс гыммыт биирин кутуругунан тоҕо сөрөөн ылан, сир диэки илгэн кэбиспитэ. Онтон кэмэ кэлбит дьахтар иннигэр, оҕолонноҕуна оҕотун мэҥиэстэн кэбиһээри, кэтэһэн турбута.
5 Дьахтар бары норуоту тимир торуосканан салайыахтаах уол оҕону төрөтөөтүн, оҕото сонно тута Таҥараҕа, Таҥара бүрүстүөлүгэр үөһэ ылыллыбыта.
6 Оттон бэйэтэ иччитэх бүөм сиргэ – тыһыынча икки сүүс алта уон күн устата көрүүгэ-харайыыга сырыттын диэн Таҥара киниэхэ анаан бэлэмнэттэрбит сиригэр – куоппута.
7 Онтон халлааҥҥа сэрии буолбута: Михаил уонна кини Аанньаллара садаҕа моҕойу утары охсуспуттара. Садаҕа моҕой аанньалларыныын эмиэ кинилэри кытта киирсибиттэрэ, 8 ол гынан баран, өр тулуспатахтара, уонна халлааҥҥа кинилэргэ аны сылдьар сир ордубатаҕа даҕаны. 9 Онон сири-халлааны бүтүннүү албынныы сылдьыбыт улуу моҕой, атыннык адьарай уонна сатана диэн ааттаах былыргы эриэн кыыл, сиргэ таҥнары сатыылаабыта, аанньаллара эмиэ кинини кытта бииргэ аллара кыйдаммыттара. 10 Онтон халлааҥҥа ньиргиэрдээх саҥа иһиллибитэ: «Быыһаныы кэмэ кэллэ, Таҥарабыт күүһүн-күдэҕин көрдөрөн баһылыыр кэмэ үүннэ, Таҥара Христоһа былааһы ылла: бырааттарбытын түүннэри-күннэри Таҥарабыт иннигэр буруйдааччы аллара кыйданна! 11 Бырааттарбыт кинини Агнец Хаанынан, туоһулуур тылларынан кыайбыттара; кинилэр, хара өлүөхтэригэр да диэри, олохторун таптаабатахтара. 12 Онон, мэҥэ Халлаан, өрөгөйдөө, Халлааҥҥа олохтоох эрэ барыта, үөр-көт! Сор-муҥ буолуо эһиэхэ, сиргэ, муораҕа олорооччуларга! Адьарай, өр уһаабатын билэн, эһиэхэ киҥэ-наара холлон түстэ».
13 Сиргэ эһиллибиппин диэн өйдөөт, моҕой аны уол оҕону төрөппүт дьахтары сойуолаһан барбыта. 14 Дьахтар эриэн кыылтан куотан иччитэх бүөм сиргэ, тиийиэхтээх сиригэр көтөн тиийэрин туһугар, киниэхэ хотой икки модун кыната бэриллибитэ. Онно тиийдэҕинэ, кинини үс аҥаар сыл устата көрөн-харайан олордуохтаахтара. 15 Сүүрүккэ оҕустардын диэн, эриэн кыыл аны айаҕыттан өрүстүү суккуллар ууну дьахтар диэки ыыппыта. 16 Ол гынан баран сир дьахтарга көмөлөһөөрү, силлэн, моҕой айаҕыттан сүүрэр ууну иҥэринэн кэбиспитэ. 17 Дьахтарга суоһуран, садаҕа моҕой аны кини атын ыччатын, Таҥара кэриэстэрин тутуһар, Иисус Христос туоһулаабыт кырдьыгар бэриниилээх дьону кытта кыргыһа барбыта.
13
Икки кыыл
1 Мин муора кумах кытылыгар турбутум
[537]. Ол туран көрдөхпүнэ, арай муораттан сэттэ бастаах, уон муостаах кыыл тахсан иһэрэ: муоһун аайы биирдии кыра хоруоналааҕа, баһын аайы Таҥараны холуннарар ааттааҕа.
2 Бу көрбүт кыылым леопард курдук көрүҥнээх, эһэ курдук атахтаах, хахайдыы айахтаах этэ; садаҕа моҕой киниэхэ бэйэтин күүһүн, бүрүстүөлүн, улуу былааһын биэрбитэ.
3 Көрдөхпүнэ, кыыл биир баһа өлөрдүү бааһырбыт курдук этэ да, ол бааһа мүлүрүччү оспута; онон сир үрдэ бүтүннүүтэ сөҕөн-махтайан кыылы батыспыта уонна киниэхэ былаас биэрбит садаҕа моҕойго сүгүрүйбүтэ.
4 Кинилэр: «Кыылга холоонноох ким баарый, ким кинилиин күөн көрсөр кыахтааҕый?» – дии-дии кыылга эмиэ сүгүрүйбүттэрэ.
5 Кыыл Таҥараны холуннаран улуутумсуйан саҥарара көҥүллэммитэ, киниэхэ түөрт уон икки ый устата дьайар былаас бэриллибитэ. 6 Онон кини Таҥара аатын, Таҥара олорор эйгэтин итиэннэ Халлааҥҥа олохтоохтору баһааҕырдар санааттан Таҥараны холуннаран киирэн барбыта. 7 Киниэхэ сибэтиэйдэри кытта сэриилэһэн кыайар көҥүл уонна хас биирдии биис ууһун, норуоту, тылы, омугу барытын баһылыыр былаас бэриллибитэ. 8 Сир дьоно барыта, аан дойду айыллыан инниттэн толук буоларга анаммыт Агнецка баар Олох Кинигэтигэр аата-суола киирбэтэх хас биирдии киһи – бу кыылга сүгүрүйүөҕэ.
9 Ким истэр кулгаахтаах иһиттэҕэ буолуохтун:
10 ким билиэн ылар – бэйэтэ билиэн барыаҕа, ким болотунан өлөрөр – бэйэтэ болоттон өлүөҕэ
[538]. Бу – сибэтиэйдэри улуу тулуурга, итэҕэлгэ ыҥырыы.
11 Онтон аны атын кыыл сиртэн тахсан эрэрин көрбүтүм. Ол кыыл бараан курдук икки муостааҕа, садаҕа моҕойдуу саҥарара, 12 бастакы кыылы кытта бииргэ сылдьан, кини былааһын толору туһанара уонна сири, сир олохтоохторун барыларын өлөр бааһа оһо охсон хаалбыт кыылга сүгүрүйэллэригэр күһэйэрэ. 13 Кини улуу дьикти бэлиэлэри көрдөртүүрэ – дьон көрөн турдаҕына, оннооҕор халлаантан сиргэ уоту түһэрэрэ. 14 Бастакы кыылы кытта бииргэ сылдьан оҥороро көҥүллэммит дьиктилэринэн кини сир олохтоохторун албынныыра уонна батастан бааһыран баран тыыннаах ордубут кыыл мөссүөнүн үтүгүннэрэн ылыҥ диэн дьону күһэйэрэ; 15 кыыл мөссүөнүгэр тыын киллэрэр кыах киниэхэ бэриллэн, кыыл мөссүөнэ саҥарар-иҥэрэр, киниэхэ сүгүрүйбэтэхтэри өлөртөрөр гына дьаһайар кыахтаммыта. 16 Бу иккис кыыл барыларыгар – кыраҕа да, улууга да, баайга да, дьадаҥыга да, көҥүлгэ да, кулукка да – уҥа илиилэригэр эбэтэр сүүстэригэр бэлиэ уурдарыаҕа, 17 оччоҕо бэлиэлээхтэртэн, атыннык эттэххэ, кыыл аата эбэтэр кини аатын чыыһылата суруллубут киһиттэн ураты ким да атыылаһар да, атыылыыр да кыаҕа суох буолуоҕа.
18 Бу маны өйдүүргэ муударай өй ирдэнэр. Ким муударай өйдөөх, ол кыыл чыыһылатын ааҕан быһаардын, ол эбэтэр бу – киһи чыыһылата; бу чыыһыла – алта сүүс алта уон алта.
14
000 киһи ырыата
1 Көрбүтүм, арай Сион хайатын үрдүгэр Агнец турара, аттыгар сүүс түөрт уон түөрт тыһыынча киһи – сүүстэригэр Кини Аҕатын аата суруллубут дьоно – турара. 2 Онтон халлаантан дохсун уу күрүлээн эрэригэр дуу, күүстээх этиҥ этэн ньириһитэригэр дуу холоонноох саҥаны истибитим. Ол истибит саҥам арфаҕа оонньооччулар таһаарар дорҕооннорун санатара. 3 Кинилэр бүрүстүөл, түөрт харамай уонна ытык кырдьаҕастар иннилэригэр туран эрэ саҥа ырыаны ыллыыллара; сиртэн толуйуллан ылыллыбыт сүүс түөрт уон тыһыынча киһиттэн ураты ким да бу ырыаҕа үөрэнэр кыаҕа суоҕа. 4 Бу – дьахтарга чугаһаабатах, ыраастарын сүтэрбэтэх уолунан сылдьар дьон; бу – Агнец хайа диэки барар да, ону батыһааччылар. Таҥараҕа уонна Агнецка анаммыт бастыҥ үүнүү буолалларын быһыытынан, Таҥара кинилэри киһи аймахтан толуйан ылбыта. 5 Бу – этэр тылларыгар сымыйаны сыһыарбатах, Таҥара бүрүстүөлүн иннигэр эҥкилэ суох ыраас дьон.
Үс Аанньал Дьүүл Күнэ үүммүтүн биллэрэр
6 Онтон халлаан үөһүнэн атын Аанньал сир үрдүгэр олорооччуларга – хас биирдии омукка, биис ууска, тылга, норуокка – үйэттэн үйэлэр тухары өлбөөдүйбэт Евангелиены илдьэ көтөн иһэрин көрбүтүм. 7 Аанньал: «Таҥараттан толлуҥ-торуттуҥ, Кинини уруйдааҥ-айхаллааҥ! Кини аан дойду дьонун дьүүллүүр кэмэ кэллэ! Сири-халлааны, муораны, сир тымырын барытын Айбыкка сүгүрүйүҥ!» – диир күүстээх саҥата эҥсиллэн иһиллэрэ.
8 Атын Аанньал кинини батыһан иһэн: «Содур олоҕун уохтаах арыгытынан бары омукка айах туппут улуу куорат Вавилон суулунна, суулунна!» – диэн саҥара иһэрэ.
9 Онтон кэннилэриттэн иһэр үһүс Аанньал саҥата дуораһыйбыта: «Ким кыылга уонна кыыл мөссүөнүгэр сүгүрүйбүт, кини бэлиэтин сүүһүгэр дуу, илиитигэр дуу туруортарбыт, 10 ол – Таҥара уор-кылын иһитигэр убаппакка эрэ куппут уохтаах утаҕын иһиэҕэ, уонна сибэтиэй Аанньаллар итиэннэ Агнец көрөн турдахтарына, уоттаах сиэрэҕэ умайан сору-муҥу көрүөҕэ; 11 кинилэр сордонор күдэн буруолара үйэттэн үйэлэргэ өрө уста туруоҕа; кыылга уонна кини мөссүөнүгэр сүгүрүйээччилэр, кыыл аатын бэлиэтин ылынааччылар күнүһүн да, түүнүн да уоскулаҥ диэни билиэхтэрэ суоҕа».
12 Бу – Таҥара кэриэстэрин толорор, Иисуска бэриниилээх сибэтиэйдэри улуу тулуурдаах буолууга ыҥырыы.
13 Онтон мин халлаантан: «Суруй: „Мантан инньэ Айыы Тойоҥҥо бэриниилээх өлөр киһи алгыстанар!“» – диир саҥаны истибитим.
«Дьиҥ чахчы, – диир Тыын, – кинилэр үлэлэриттэн сынньаныахтара, оттон оҥорбут үтүөлэрэ кэннилэриттэн батыһан барыаҕа».
Сиргэ хомуур кэмэ
14 Көрбүтүм, арай сырдык былыт көстүбүтэ, былыкка Киһи Уолугар майгыннаах Ким эрэ олороро; төбөтүгэр кыһыл көмүс мэнньиэстээҕэ, илиитигэр сытыы сиэрпэлээҕэ. 15 Онтон атын Аанньал Таҥара Дьиэтиттэн тахсан кэлэн, былыкка Олорооччуга туһаайан: «Сиэрпэҕин ылаҥҥын быспытынан бар, хомуур кэмэ кэллэ, сир үүнүүтэ ситтэ», – диэн саҥаран дуораһыппыта. 16 Былыкка Олорооччу сиэрпэтин сир диэки далайаатын кытта, сирдээҕи хомуур хомуллан бүппүтэ.
17 Аны атын Аанньал халлааҥҥа баар Таҥара Дьиэтиттэн илиитигэр сытыы сиэрпэни туппутунан тахсан кэлбитэ. 18 Онтон уоту дьаһайар былаастаах атын Аанньал сиэртибэнньиктэн тахсан, сытыы сиэрпэлээххэ туһаайан: «Виноград отоно буспут, сытыы сиэрпэҕинэн сиргэ баар виноград сүүмэхтэрин быһан ыл», – диэн үөгүлээбитэ. 19 Аанньал сиэрпэтинэн сир диэки далайан сиргэ үүммүт винограды быһа охсон ылбыта уонна Таҥара уордаахтык тэпсэн сүмэһинин ыгар улуу ныһыырыгар бырахпыта. 20 Куорат таһыгар баар сүмэһин ыгар сиргэ виноград ныһыллан бүппүтэ; ол сиртэн тохтор хаан ат үүнүгэр тиийэ таһымнаан, отучча көстөөх сиринэн халыйбыта.
15
Тиһэх сэттэ иэдээн
1 Халлааҥҥа аны атын улуу дьикти бэлиэни – сэттэ тиһэх иэдээн төрдүн илдьэ сылдьар сэттэ Аанньалы – көрбүтүм. Ити сэттэ тиһэх иэдээн кэлэн аастаҕына, Таҥара уора-кылына уҕарыахтааҕа.
2 Онтон уоту кытта булкуллубут өстүөкүлэҕэ маарынныыр муора баарын көрбүтүм; кыылы, кини мөссүөнүн, бэлиэтин, кини аатын чыыһылатын кыайбыт дьон ол өстүөкүлэ муора үрдүгэр Таҥара биэрбит арфатын тутан тураллара.
3 Кинилэр Таҥара кулута Моисей уонна Агнец ырыатын ыллыыллара: «Оо, Айыы Тойон Таҥара, Барытын Тутан Олорооччу! Улуу да, сөҕүмэр да буоллаҕа Эн оҥоһууҥ! Эн суолуҥ барыта көнө, кырдьыктаах, оо, сибэтиэйдэр Ыраахтааҕылара
[539]!
4 Айыы Тойон, ким Эйигиттэн толлуо суоҕай, ким айхаллыа суоҕай Эн ааккын? Сибэтиэй соҕотох Эн эрэ бааргын эбээт. Эн кырдьыктаах дьүүлүҥ бары норуокка көһүннэ; омук эрэ барыта кэлэн Эн иннигэр нөрүөн нөргүйүө».
5 Бу кэнниттэн көрбүтүм – арай халлааҥҥа баар Таҥара Дьиэтэ – Туоһулааһын Скинията – арыллан кэлбитэ, 6 Ол иһиттэн ыраас сырдык лүөн таҥастаах, түөстэрин кыһыл көмүс өҥнөөх таҥаһынан туора бааммыт сэттэ Аанньал сэттэ иэдээн төрдүн илдьэ тахсан кэлбиттэрэ. 7 Онуоха түөрт харамайтан биирдэстэрэ кинилэргэ үйэлэр тухары баар Таҥара уора-кылына толору кутуллубут сэттэ кыһыл көмүс кытаҕын туттарбыта. 8 Таҥара кэрэмэн килбиэниттэн, модун кыаҕыттан тунааран тахсар буруо Дьиэ иһин толорбута. Сэттэ Аанньал сэттэ иэдээнэ дьайан бүтүөр диэри, ким да иһирдьэ киирэр кыаҕа суоҕа.
16
Уор-кылын кутуллубут сэттэ кытаҕа
1 Онтон Таҥара Дьиэтин иһиттэн ким эрэ күүстээх саҥата сэттэ Аанньалга туһаайан: «Барыҥ, Таҥара уора-кылына толору кутуллубут сэттэ кытаҕын сиргэ тоҕо анньыҥ!» – диирин истибитим.
2 Бастакы Аанньал баран кытаҕын сиргэ сүөкээбитигэр кыыл бэлиэтин ылыммыт итиэннэ кыыл мөссүөнүгэр үҥэр-сүктэр дьон эттэрэ бүтүннүү тулуппат ыарыылаах, ириҥэлээх ынырык бааһынан бүрүллүбүтэ.
3 Иккис Аанньал кытаҕын муораҕа сүөкээбитигэр муора уута өлбүт киһи хаанын курдук буолбута, муораҕа баар хамсыыр харамай барыта имири эстибитэ.
4 Үһүс Аанньал кытаҕын өрүстэргэ, сир тымырдарыгар сүөкээбитигэр уу хааҥҥа кубулуйбута, 5 онуоха уу Аанньалын саҥата сөҥөдүйбүтэ: «Оо, билигин баар, урут баар Сибэтиэй Айыы Тойон, маннык дьүүллээбитиҥ дьиҥ кырдьыктаах. 6 Сибэтиэйдэр, пророктар хааннарын тохпуттарын иһин, кинилэргэ хааны иһэрдэ биэрдиҥ: итинник дьүүллэнэллэрэ бэрт сөптөөх».
7 Онтон аны сиэртибэнньик иһиттэн атын саҥа: «Айыы Тойон Таҥара, Барытын Тутан Олорооччу, Эн дьүүлүҥ дьиҥ сөптөөх, кырдьыктаах!» – диирэ иһиллибитэ.
8 Төрдүс Аанньал кытаҕын күҥҥэ сүөкээбитигэр күн бэйэтин уотунан дьону түрүтэ сиэтэр буолбута. 9 Сыралҕан куйаас сырайан, дьон бу алдьархайы ааҥнатар былаастаах Таҥара аатын холуннаран-баһааҕырдан барбыттара. Ол тухары хайалара даҕаны аньыытын-харатын билинэн кэмсиммэтэҕэ, Таҥараны айхаллаабатаҕа.
10 Бэһис Аанньал кытаҕын кыыл бүрүстүөлүгэр сүөкээбитигэр кыыл бас билэр саарыстыбата хараҥара түспүтэ, дьон, тылларын быһа ыстыахтарыгар диэри, сору-муҥу көрбүттэрэ. 11 Сору көрөн, баастарын ыарыыта бэрдиттэн халлааҥҥа баар Таҥараны үөхпүттэрэ-таныйбыттара, оттон оҥорбут аньыыларын-хараларын кэмсиммэтэхтэрэ.
12 Алтыс Аанньал кытаҕын улуу Евфрат өрүскэ сүөкээбитигэр илинтэн, күн тахсар сирин диэкиттэн, кэлэр ыраахтааҕылар суоллара бэлэм буоларын туһугар, өрүс, уута уолан, кумаҕынан көрбүтэ. 13 Онтон садаҕа моҕой, кыыл уонна сымыйа пророк айахтарыттан хара баҕаҕа маарынныыр үс быртах тыын оронон тахсан эрэллэрин көрбүтүм; 14 ол дьикти бэлиэлэри оҥорон көрдөрөр абааһы тыыннара этилэр; кинилэр Барытын Тутан Олорооччу Таҥара улуу күнүгэр барыларын кырыктаах кыргыһыыга бииргэ түмээри, бүтүн аан дойду ыраахтааҕыларыгар тахсыбыттара.
15 «Көр бу, Мин уоруйах курдук эмискэ кэлиэҕим. Ким утуйан хаалбатах, таҥнардыы бэлэм сылдьыбыт – ол алгыстаах. Кини сыгынньаҕа көстөн саакка киириэ суоҕа».
16 Кинилэр ыраахтааҕылары еврейдии Армагеддон
[540] диэн ааттаах сиргэ муспуттара.
17 Сэттис Аанньал кытаҕын салгыҥҥа сүөкээбитигэр Таҥара Дьиэтин иһиттэн, бүрүстүөлтэн: «Бүттэ!» – диир күүстээх саҥа иһиллибитэ.
18 Чаҕылҕан чаҕылыйбыта, этиҥ этэн ньириһиппитэ, саҥа-иҥэ ньамаласпыта, сир дьигиһийбитэ; киһи-аймах сиргэ үөскүөҕүттэн ыла буолбатах улуу сир хамсааһына этэ ол!
19 Улуу куорат үс аҥыы хайа ыстаммыта, омук-омук куората барыта урусхалламмыта. Таҥара улуу Вавилону умнууга хаалларбатаҕа: уорун-кылынын уохтаах арыгытын киниэхэ иһэрдэ биэрбитэ.
20 Биир да арыы сир суох буолбута, биир да хайа ордубатаҕа.
21 Халлаантан түөртүү буут
[541] ыйааһыннаах сүүнэ тобурах дьону тоҕута түспүтэ; тобураҕы түһэрэн иэдээни оҥордо диэн дьон Таҥараны үөҕэн-таныйан барбыта. Ол курдук иэнэ биллибэт иэдээн этэ.
17
Кыылы миинэн олорор содур дьахтар
1 Онтон сэттэ кытахтаах сэттэ Аанньалтан биирдэстэрэ кэлэн миэхэ эппитэ: «Кэл, эйиэхэ элбэх ууга олорор улуу содур дьахтар дьүүллэнэрин көрдөрүөм. 2 Сир ыраахтааҕылара кинилиин көссүүлэһэллэрэ, сир олохтоохторо кини содур олоҕун арыгытын итириэхтэригэр диэри иһэллэрэ».
3 Тыын миэхэ сайбытыгар Аанньал миигин иччитэх сиргэ илдьэ барбыта. Онно тиийэн көрбүтүм – биир дьахтар сэттэ бастаах, уон муостаах, бүүс бүтүннүүтэ Таҥараны холуннарар аатынан-суолунан бүрүллүбүт уот кыһыл кыылы миинэн олороро. 4 Дьахтар хараҥа кыһыл, сырдык уот кыһыл күндү таҥастааҕа, кыһыл көмүс, күндү таас, чөмчүүк киэргэллээҕэ, содур олоҕун бары сидьиҥэ, быртаҕа толору кутуллубут кыһыл көмүс иһитин тутан олороро; 5 сүүһүгэр «Улуу Вавилон – сир бары содурун, бары сидьиҥин ийэтэ» диэн кистэлэҥ суолталаах аат суруллан сылдьара. 6 Көрдөхпүнэ, дьахтар сибэтиэйдэр уонна Иисус кэрэһиттэрин хааннарын иһэн итирбит этэ. Кинини көрөн мин бэри диэн бэркиһээбитим. «7 Тоҕо дьиктиргиигин? – диэбитэ Аанньал. – Мин эйиэхэ ити дьахтар уонна кини миинэ сылдьар сэттэ төбөлөөх, уон муостаах кыылын кистэлэҥин этиэм. 8 Бу көрбүт кыылыҥ баар этэ гынан баран, билигин суох, онтон кэлин түгэҕэ биллибэт аҥхайтан тахсан өлөр өлүүгэ барыаҕа; ааттара-суоллара аан дойду саҕаланыаҕыттан ыла Олох Кинигэтигэр суруллубатах сир олохтоохторо бу кыылы көрөн сөҕүөхтэрэ. Бу баар буола сылдьыбыт кыыл билигин суох эрээри, эмиэ кэлиэхтээх.
9 Бу маны өйдүүргэ муударай өй ирдэнэр. Сэттэ төбө ити дьахтар олорор сэттэ булгунньаҕын, 10 ону тэҥэ сэттэ ыраахтааҕыны көрдөрөр; олортон биэс ыраахтааҕыта суулбута, биирэ баар, атына өссө кэлэ илик, оттон кэллэҕинэ да, уһаабат. 11 Баар буола сылдьан баран, суох буолбут кыыл – ахсыс ыраахтааҕы, сэттэттэн биирдэстэрэ, кини өлөр өлүүгэ баран иһэр.
12 Оттон көрбүт уон муоһуҥ – былааһын өссө тута илик уон ыраахтааҕы; бу ыраахтааҕыларга кыылы кытта бииргэ биир чаас устата баһылыыр-көһүлүүр былаас бэриллиэҕэ. 13 Бу бары биир соруктаах-сыаллаах ыраахтааҕылар буолан, күүстэрин-былаастарын барытын кыылга туран биэриэхтэрэ. 14 Кинилэр Агнеһы утары охсуһуохтара эрээри, Агнец – тойоттор Тойонноро, ыраахтааҕылар Ыраахтааҕылара – кинилэри кыайыаҕа. Таҥара талан ыҥырбыт эрэллээх дьоно Кинини кытта бииргэ сылдьыахтара».
15 Итиэннэ өссө эппитэ: «Эн көрбүт улахан ууҥ, ити содур дьахтар олорор уута, норуоттары, көй дьону, омуктары, араас тылы көрдөрөр. 16 Оттон кыыл төбөтүгэр көрбүт уон муоһуҥ ити содур дьахтары абааһы көрөн туруохтара, барытын бары кураанахтаан-эһэн баран бэйэтин сыгынньах хаалларыахтара, итиэннэ этин-сиинин мэҥиэстэн баран, уокка уматыахтара. 17 Таҥара, Бэйэтин көҥүлүн толортороору, кинилэргэ итинник биир өйү-санааны үөскэппит буолан, кинилэр, Таҥара эппит тыла туолуор диэри, былаастарын кыылга туран биэрбиттэрэ. 18 Оттон ити көрбүт дьахтарыҥ – сир ыраахтааҕыларын баһылаан олорор улуу куорат».
18
Вавилон сууллуута
1 Бу кэнниттэн сүдү былаастаах атын Аанньал халлаантан түһэн иһэрин көрбүтүм. Кини килбиэннээх сырдыгыттан сир үрдэ сандаара түспүтэ. 2 Аанньал күүстээх куолаһа дуораһыйбыта: «Улуу содур Вавилон суулунна, суулунна! Кини аны билигин абааһы ордуута, бары быртах тыын барыта түһэр, бары кирдээх, куһаҕан көтөр барыта түһэр сирэ буолла; 3 кини хаһан эрэ бары норуоттарга содур олоҕун уохтаах утаҕын иһэрдибитэ, сир ыраахтааҕылара кинилиин көссүүлэһэн көччүйбүттэрэ, сир-дойду эргиэмсиктэрэ кини улуу баайыттан ылан, эргинэн тиэрэ байбыттара».
4 Онтон халлаантан атын саҥаны истибитим: «Кини аньыытыгар-харатыгар кыттыспат, буруйугар буруйдаммат туһугар, Мин норуотум, бу куораттан таҕыс! 5 Аньыыта-буруйа халлааҥҥа тиийэ халыҥаата, онон кини хара дьайыытын барытын Таҥара өйдөөн-санаан кэллэ. 6 Эһиэхэ хайдах сыһыаннаспытай да, эһиги эмиэ киниэхэ соннук сыһыаннаһыҥ; тугу оҥорбутунан көрөн, икки бүктээн төлөөҥ; эһиэхэ утах оҥорбут иһитигэр икки төгүл ордук уохтаах утахта бэлэмнээҥ. 7 Сарыысса буолан олоробун, огдообо буолбатахпын, сору-муҥу хаһан да көрүөм суоҕа дии саныыр. Онон төһөнөн аатырбытай-сураҕырбытай да, төһөнөн баай-дэлэй олоххо көччүйбүтэй да, соччонон үгүс сорго-муҥҥа, кыһалҕаҕа тиксэриҥ. 8 Сэтэ-сэлээнэ туолан, өлөр өлүү, ытабыл-соҥобул уонна сут кинини биир күн иһигэр ситиэҕэ, бэйэтэ уокка уматыллыаҕа; кинини дьүүллүүр Айыы Тойон Таҥара оннук күүстээх».
9 Кинини кытта көссүүлэспит, баайга-дуолга бииргэ көччүйбүт сир ыраахтааҕылара кини умайбыт уотун күдэн буруотун көрөннөр аһыйан ытаһыахтара-соҥоһуохтара, айманыахтара, 10 уонна сордонорун көрөн, куттанан тэйиччи туран эрэ: «Оо, күүстээх-уохтаах улуу куорат Вавилон! Сор-муҥ, сор-муҥ да буолар эбит эйиэхэ, дьүүлүҥ чаас иһинэн буола оҕустаҕа!» – дэһиэхтэрэ.
11 Сир-дойду атыыһыттара эргинэр табаардарын аны ким да атыыласпат буолан, эмиэ кинини аһыйан ытаһыахтара-соҥоһуохтара, айманыахтара. 12 Кыһыл да, үрүҥ да көмүс табаары, күндү тааһы да, чөмчүүгү да, күндү лүөн таҥаһы, хараҥа кыһыл таҥаһы, солкону, уот кыһыл таҥаһы, араас үтүө сыттаах маһы, слон уҥуоҕа, күндү мас, боруонса, тимир уонна мрамор оҥоһуктары ким да атыыласпат буолуо; 13 корицаны, фимиамы, мирраны итиэннэ лааданы, арыгыны, олива арыытын, үчүгэй бурдугу, сэлиэһинэйи, оҕуһу уонна барааны, сылгыны уонна колесницаны, кулуту, атыннык эттэххэ, тыыннаах дууһаны ким да аны ылыа суоҕа. 14 «Дууһаҥ туохха таласпыта барыта мэлийдэ, баайыҥ-дуолуҥ, килбэҥнэс киэбиҥ көстө сүттэ – аны хаһан да ону эргитиэҥ суоҕа!»
15 Ити баайынан эргинэн байбыт эргиэмсиктэр, киниттэн байбыт атыыһыттар кини сордоноро бэрдиттэн куттанан, тэйиччи туран ытаһан-соҥоһон айманан 16 этиэхтэрэ: «Оо, сор-муҥ, сор-муҥ да буолар эбит эйиэхэ, улуу куорат! Күндү лүөнү, хараҥа кыһыл, умайар уот кыһыл таҥаһы кэтэриҥ, кыһыл көмүһүнэн, күндү таастарынан, чөмчүүгүнэн симэнэриҥ. 17 Ол бэйэлээх баай барыта чаас иһигэр күдэҥҥэ көттөҕө!»
Бары хаппытааннар, муоранан айаннааччылар, мотуруостар уонна муора суолунан сылдьар эргиэмсиктэр – бары тэйиччи туран 18 кини умайар уотун буруотун көрө-көрө: «Хайа куорат бу улуу куоракка тэҥнэһиэ баарай!» – диэн айманаллара; 19 төбөлөрүгэр күлү куттан баран энэлийэ-энэлийэ, марылаччы ытыы-ытыы үөгүлэһэллэрэ: «Оо, сор-муҥ, сор-муҥ да буолар эбит эйиэхэ, улуу куорат! Муораҕа хараабыллаах эрэ барыта эн баайгынан эргинэн байбыта! Ол бэйэҥ биир чаас иһигэр кураанахтанныҥ!»
20 Үөр-көт, мэҥэ Халлаан, үөрүҥ-көтүҥ, сибэтиэй Апостоллар уонна пророктар! Эһигини утары оҥорбут бары буруйун иһин кини Таҥара дьүүлүгэр турда.
21 Онтон биир күүстээх Аанньал сүүнэ улахан суоруна моһуоннаах тааһы ылан муораҕа элитэн баран эппитэ: «Улуу куорат Вавилон субу курдук бүтэһиктээхтик – күөрэйбэттии суулларыллыаҕа! 22 Аны эйиэхэ арфа да, ханнык да музыка, свирель, турба дорҕооно иһиллиэ суоҕа; аны эйиэхэ уран тарбахтаах мэлийиэҕэ, илии үлэтин идэтэ сүтүөҕэ, бурдук тардар тыас иһиллиэ суоҕа; 23 Аны эйиэхэ сибэтиинньик сырдыга сандаарыа суоҕа; күтүөт да, сүктэр кыыс да саҥата иһиллиэ суоҕа. Ол тоҕо оннугуй диэтэххинэ, эн эргиэмсиктэриҥ аан дойду улуу сололоохторо буолбуттара, норуот эрэ барыта эн алыпкар албыннатан муммута. 24 Пророктар уонна сибэтиэйдэр хааннарыгар, сир үрдүгэр өлөрүллүбүт дьон хааныгар барытыгар – бу куорат буруйдаах».
19
1 Бу кэнниттэн халлааҥҥа үтүмэн үгүс киһи саҥатын санатар ньиргиэрдээх саҥа дуораана иһиллибитэ: «Аллилуйя! Таҥарабыт биһигини быыһаата! Кини албан ааттаах, сүҥкэн күүстээх! 2 Дьүүллүүр дьүүлэ дьиҥ сөптөөх, кырдьыктаах: содурунан сир үрдүн сатарыппыт улуу содур дьахтары дьүүллээтэ, кулуттарын хаанын иэстэстэ!»
3 Иккистээн эмиэ: «Аллилуйя! Содур дьахтар умайбыт уотун буруота үйэлэр тухары өрө устар!» – диэбиттэрэ.
4 Онуоха сүүрбэ ордугуна түөрт ытык кырдьаҕас уонна түөрт харамай сөһүргэстии түһэн: «Аминь! Аллилуйя!» – дии-дии, бүрүстүөлүгэр олорор Таҥараҕа сүгүрүйбүттэрэ.
Агнец уонна Сүктэр Кыыс малааһыннара
5 Бүрүстүөлтэн: «Таҥарабытын кулуттара бука бары – Киниттэн толлооччулар, кыра да, улуу да барыта – айхаллааҥ!» – диир саҥа дуораһыйбыта.
6 Онуоха дохсун уу тыаһыгар, күүстээх этиҥ ньиргиэригэр холоонноох үтүмэн үгүс киһини санатар саҥаны истибитим: «Аллилуйя! Айыы Тойон Таҥара
[542], Барытын Тутан Олорооччу салайар кэмэ кэллэ!
7 Үөрүөҕүҥ-көтүөҕүҥ, өрөгөйдүөҕүҥ, Киниэхэ уруй-айхал этиэҕиҥ! Агнец уруу күнэ үүннэ, кэргэнэ бэлэм буолла.
8 Сүктэр кыыс кэтэригэр ып-ыраас, сып-сырдык күндү лүөн таҥас бэрилиннэ». (Күндү лүөн таҥас – сибэтиэйдэр кырдьыктаах быһыылара.)
9 Онтон Аанньал миэхэ: «Сурун: Агнец уруутун малааһыныгар ыҥырыллыбыттар – алгыстаахтар!» – диэбитэ. Итиэннэ өссө эппитэ: «Бу – Таҥара дьиҥ кырдьыктаах тыла». 10 Сүгүрүйээрибин атаҕар бокулуоннуу түспүппэр: «Кэбис, итинник гыныма, – диэбитэ. – Мин эмиэ эйигин да, Иисуһу кэрэһиттиир бырааттаргын да кытта бииргэ сулууспалыыбын. Иисуһу кэрэһиттээһин – Таҥара этэрин дьоҥҥо биллэрии тыына, онон Таҥараҕа сүгүрүй».
Үүт маҥан аттааҕы көрүү
11 Онтон мин халлаан арыллыбытын көрбүтүм, арай көрдөхпүнэ, онно үүт маҥан ат турара. Аты миинэн Олорооччу «Эрэллээх уонна Дьиҥнээх» диэн ааттааҕа. Кини кырдьыктаахтык дьүүллүүр, кырдьык күүһүнэн кыргыһар. 12 Хараҕа уот төлөнүн курдук, төбөтүгэр элбэх мэнньиэстээх; аата-суола Киниэхэ сурулла сылдьар да, ол ааты Бэйэтиттэн ураты атын ким да билбэт. 13 Таҥна сылдьар таҥаһа хаан буолбут. Кини аата – «Таҥара Тыла». 14 Кэнниттэн ып-ыраас, мап-маҥан күндү лүөн таҥастаах, үрүҥ аттаах мэҥэ халлаан сэриилэрэ иһэллэрэ. 15 Аты миинэн Олорооччу уоһугар норуоттары кыргыахтаах сытыы батастааҕа. Кини норуоттары тимир торуосканан салайыаҕа; Кини винограды илдьи тэпсэн, Таҥара, Барытын Тутан Олорооччу, уорун-кылынын уохтаах утаҕын ыган таһаарар. 16 Таҥаһыгар да, өттүгэр да «Ыраахтааҕылар Ыраахтааҕылара, Тойоттор Тойонноро» диэн аат сурулла сылдьар.
17 Онтон көрбүтүм, арай биир Аанньал күҥҥэ үктэнэн турара; кини халлаан хаба ортотунан көтөн иһэр көтөрдөргө ньиргиэрдээх куолаһынан: «Кэлиҥ, – диэн хаһыытаабыта, – Таҥара тэрийэр улуукан дьоро малааһыныгар мунньустуҥ, 18 ыраахтааҕылар, кыахтаахтар-күүстээхтэр, сэрии тойотторун, сылгылар, хаһааҥҥыта эрэ бу сылгылары миинэ сылдьыбыт дьон өлүктэрин, туох баар көҥүл да, кулут да, кыра да, улуу да дьон өлүктэрин тоҥсуйан сиэҥ!»
19 Көрбүтүм – били кыылы кытта сир ыраахтааҕылара сэриилэрин мунньан, аты миинэн Олорооччуну уонна Кини сэриилэрин утары кыргыһаары мустубуттар этэ. 20 Онтон кыыл билиэн түбэспитэ, кинини кытта бииргэ сылдьыбыт, араас дьиктини көрдөрөн кыыл бэлиэтин ылыммыттары уонна кини мөссүөнүгэр сүгүрүйээччилэри албыннаабыт сымыйа пророк эмиэ тутуллубута. Иккиэннэрин сиэрэнэн уһуура турар уот байҕалга тыыннаахтыы бырахпыттара. 21 Атыттара аты миинэн Олорооччу уоһугар баар батастан өлбүттэрэ; собулҕа аһылыктаах көтөр бииһин ууһа кинилэр өлүктэрин тото-хана сиэбитэ.
20
Тыһыынча сыл
1 Онтон көрбүтүм – түгэҕэ биллибэт аҥхай күлүүһүн тылын кытта улахан сыабы туппут Аанньал халлаантан түһэн иһэрэ. 2 Аанньал садаҕа моҕойу, адьарай уонна сатана буолар былыргы эриэн үөнү тутан ылан, биир тыһыынча сылга сыаптаан 3 түгэҕэ биллибэт аҥхайга бырахпыта; биир тыһыынча сыл бараныар диэри, норуоттары албыннаабатын диэн, үрдүнэн хам бэчээттээн кэбиспитэ. Ол кэмэ аастаҕына, моҕой кылгас кэмҥэ босхолоно сылдьыахтаах.
4 Онтон мин бүрүстүөллэр туралларын көрбүтүм, ол бүрүстүөллэргэ олорооччуларга дьүүллүүр былаас бэриллибит этэ. Итиэннэ Иисуһу уонна Таҥара тылын туоһулаабыттарын иһин, моонньоох бастара быһыллыбыт дьон дууһаларын көрбүтүм. Бу кыылга да, кини мөссүөнүгэр да сүгүрүйбэтэх, сүүстэригэр да, илиилэригэр да кыыл бэлиэтин уурдарбатах дьон этилэр. Кинилэр олоххо төннөн кэлэн, тыһыынча сыл устата Христостуун ыраахтааҕылаабыттара; 5 оттон атын өлбүт дьон, тыһыынча сыл бараныар диэри, тилиннэриллибэтэхтэрэ. Бу – маҥнайгы тиллии. 6 Алгыстаах сибэтиэй дьон бу маҥнайгы тиллиигэ тиллэллэр. Иккистээн өлөр куттал кинилэргэ суоһаабат: кинилэр Таҥара уонна Христос үлэһиттэрэ буоланнар, Кинини кытта бииргэ тыһыынча сыл устата ыраахтааҕылыахтара.
Сатана кыайтарыыта
7 Онтон, тыһыынча сыл аастаҕына, сатана хаайыытыттан босхолонон тахсан, сир түөрт муннугар баар Гог уонна Магог норуоттары, албыннаан-түөкэйдээн кыргыһыыга хомуйуоҕа; бу норуоттар ахсааннара муора кумаҕын курдук аата-ахса биллибэт.
8 Кинилэр сир киэҥ иэнин биир гына ылан, сибэтиэйдэр олорор сирдэрин, Таҥара тапталлаах куоратын, төгүрүйбүттэрэ;
9 ол гынан баран халлаантан Таҥараттан
[543] уот түһэн бэйэлэрин имири сотон ааспыта.
10 Оттон кинилэри албынныы сылдьыбыт адьарайы тутан ылан, кыыл уонна сымыйа пророк быраҕыллыбыт умайа турар сиэрэлээх күөлүгэр элиппиттэрэ. Кинилэр үйэлэр тухары түүннэри-күннэри быыстала суох муҥу-сору көрүөхтэрэ.
Үрүҥ бүрүстүөл Дьүүлэ
11 Онтон мин сүдү бэйэлээх үрүҥ бүрүстүөлү уонна ол бүрүстүөлгэ Олорооччуну көрбүтүм; сир-халлаан Кини ньууруттан куотан, аны хаһан да эргийбэттии симэлийэ сүппүтэ. 12 Көрбүтүм, өлбүттэр – улуу да, кыра да барыта – Таҥара иннигэр тураллара, иннилэригэр кинигэлэр тэлэччи арыллыбыттар этэ. Өссө биир кинигэни, Олох Кинигэтин, арыйбыттара, онон өлбүттэр кинигэлэргэ хайдах суруллубутунан, тугу оҥорбуттарынан көрөн дьүүллэммиттэрэ. 13 Муора бэйэтин түгэҕиттэн өлбүттэрин таһаарбыта, өлүү уонна аад эмиэ өлбүттэрин биэрбиттэрэ; хас биирдии киһи тугу оҥорбутунан көрөн дьүүллэммитэ; 14 өлүү уонна аад иккиэн уот байҕалга быраҕыллыбыттара. Бу уот байҕал – иккис өлүү. 15 Олох Кинигэтигэр суруллубатах киһи барыта умайа турар байҕалга быраҕыллыбыта.
21
Саҥа сир-халлаан
1 Онтон мин саҥа халлааны, саҥа сири көрбүтүм. Урукку сир-халлаан симэлийэ сүппүтэ, муора эмиэ аны суоҕа. 2 Мин, Иоанн, Сибэтиэй Куораты – сүктэр кыыс аналлааҕар симэммитин курдук бары силигэ ситэн мэҥэ халлаантан, Таҥараттан түһэн иһэр саҥа Иерусалимы – көрбүтүм. 3 Онтон халлаантан сүҥкэн улахан саҥа дуораһыйарын истибитим: «Көр бу, Таҥара олоҕо аны киһи аймаҕы кытта бииргэ буолуоҕа. Кини дьону кытта бииргэ олоруоҕа, кинилэр эмиэ Таҥара норуота буолуохтара. Кини Бэйэтинэн дьону кытта сылдьан, кинилэр Таҥаралара буолуоҕа; 4 харахтарын уутун хас биирдии таммаҕын сотуоҕа, өлүү-сүтүү диэн аны суох буолуоҕа; энэлгэн, ытабыл-соҥобул, ыарыы эмиэ сүтүөҕэ. Урукку барыта ааста».
5 Бүрүстүөлгэ Олорооччу: «Көр бу, барыта саҥаны айабын!» – диэбитэ. Онтон миэхэ эппитэ: «Сурун, бу дьиҥ кырдьыктаах, эрэбил тыл». 6 Кини миэхэ өссө манныгы эппитэ: «Барыта туолла! Мин Альфабын уонна Омегабын, Төрүппүн уонна Бүтэр Уһукпун. Утаппыкка өлбөт мэҥэ уутун дьүүктэтиттэн босхо иһэрдиэм; 7 кыайааччы итини барытын ылыа, Мин кини Таҥарата буолуом, кини Мин уолум буолуо. 8 Оттон куттамсахтар, итэҕэлэ суохтар, сидьиҥнэр, өлөрүөхсүттэр, содурдар, абынан-хомуһунунан дьарыгырааччылар, эмэгэккэ сүгүрүйээччилэр уонна бары сымыйаччылар аналлара – сиэрэлээх уот байҕалга түһүү. Ити иккиһин, бүтэһиктээхтик, өлүү буолар».
Саҥа Иерусалим
9 Тиһэх сэттэ иэдээн толору кутуллубут сэттэ кытахтаах сэттэ Аанньаллартан биирдэстэрэ миэхэ кэлэн: «Кэл, эйиэхэ сүктэр кыыһы – Агнец кэргэнин көрдөрүөм», – диэбитэ. 10 Тыын миэхэ сайбытыгар Аанньал миигин сүдү үрдүк хайаҕа таһааран халлаантан, Таҥараттан түһэн иһэр улуу куораты, сибэтиэй Иерусалимы, көрдөрбүтэ. 11 Ол куорат Таҥара килбиэннээх сырдыгынан сыдьаайар сардаҥата күндүттэн күндү таастыы, курустаал курдук ыраас яспистыы, күлүмнүүрэ. 12 Куорат сүүнэ улахан үрдүк истиэнэлээҕэ, уон икки халҕан ааннааҕа, ол ааннарын аайы биирдии Аанньал турара. Халҕаннарга Израиль уолаттарын уон икки аҕатын ууһун аата суруллубут этэ. 13 Илин диэки үс халҕан аан баара, хоту үс, соҕуруу үс, арҕаа эмиэ үс халҕан аан баара. 14 Истиэнэтэ уон икки акылаат үрдүгэр тутуллубут этэ, хас биирдии акылаакка Агнец уон икки Апостолларын ааттара суруллан турара.
15 Миигин кытта кэпсэппит Аанньал куораты, куорат халҕаннарын, истиэнэлэрин кэмниир кыһыл көмүс ураҕастааҕа. 16 Куорат түөрт муннук быһыылааҕа, устата туоратыгар тэҥ этэ. Аанньал куораты ураҕаһынан кэмнээбитэ уон икки тыһыынча стадия буолбута; устата, туората уонна үрдүгэ тэҥ этэ. 17 Истиэнэтин кэмнээбитэ сүүс түөрт уон түөрт тоҥолох буолбута, Аанньал кээмэйин кэриҥэ син биир дьон кээмэйин курдуга. 18 Яспис истиэнэлээх куорат атына барыта дьэҥкир өстүөкүлэ курдук ып-ыраас кутуу кыһыл көмүс этэ. 19 Куорат истиэнэтин акылаата араас күндү таас киэргэтиилээҕэ: бастакы акылаат – яспис, иккис – сапфир, үһүс – халцедон, төрдүс – изумруд, 20 бэһис – сардоникс, алтыс – сердолик, сэттис – хризолит, ахсыс – берилл, тохсус – топаз, онус – хризопраз, уон биирис – бирюза, уон иккис – аметист. 21 Оттон уон икки халҕана уон икки чөмчүүк этэ: хас биирдии халҕан – биирдии чөмчүүк. Уулуссата – дьэп-дьэҥкир өстүөкүлэ курдук ыраас кыһыл көмүс.
22 Куоракка Таҥара Дьиэтэ – Храм баарын көрбөтөҕүм: Барытын Тутан Олорооччу Айыы Тойон Таҥара уонна Агнец Бэйэлэринэн куорат Храма буолаллар. 23 Таҥара килбиэннээх сырдыга сыдьаайар буолан куорат күн да, ый да сырдатарыгар наадыйбат; куорат сыдьаайар сырдыга – Агнец. 24 Быыһаммыт норуоттар бу куорат сырдыгар сылдьыахтара, сир ыраахтааҕылара онно бэйэлэрин албан ааттарын, чиэстэрин илдьэ киириэхтэрэ. 25 Халҕан ааннар күнүһүн хатаммакка туруохтара, түүн диэн суох буолуоҕа. 26 Куоракка норуоттар албан ааттара, чиэстэрэ киллэриллиэҕэ. 27 Туох да кирдээх, ким да сидьиҥ, албыны-көлдьүнү тутуспут онно киириэ суоҕа, арай Агнецка баар Олох Кинигэтигэр ааттара суруллубут эрэ дьон киириэхтэрэ.
22
1 Аанньал миэхэ Таҥара уонна Агнец бүрүстүөлүн анныттан сүүрүгүрдэ сытар, курустаал курдук сып-сырдык, ып-ыраас өлбөт мэҥэ уутун өрүһүн көрдөрбүтэ. 2 Куорат уулуссатын ортотугар уонна өрүс уҥуор-маҥаар өттүгэр сылга уон икки төгүл, хас ый аайы ас кутар олох аал луук маһа үүнэн турара; мас сэбирдэҕэ норуоттары үтүөрдэр аналлааҕа. 3 Куоракка аны кыраммыт диэн туох даҕаны суох буолуоҕа; онно Таҥара уонна Агнец бүрүстүөлэ туруоҕа, итиэннэ Таҥара кулуттара Киниэхэ сулууспалыахтара. 4 Кинилэр Таҥара сирэйин көрүөхтэрэ, Таҥара аата сүүстэригэр суруллан сылдьыаҕа. 5 Түүн диэн онно суох буолуо, Айыы Тойон Таҥара кинилэри сырдатар буолан ханнык да уокка, күн уотугар да наадыйыахтара суоҕа. Кинилэр үйэлэр тухары ыраахтааҕылаан олоруохтара.
Христос кэлиитэ
6 Аанньал миэхэ эппитэ: «Бу сөптөөх, дьиҥ кырдьыктаах тыл; сибэтиэй пророктар Айыы Тойон Таҥаралара сотору кэминэн туох буолуохтааҕын кулуттарыгар көрдөрөөрү, Аанньалын ыытта».
7 «Көр бу, Мин сотору кэлиэм: ким бу инникини төлкөлүүр кинигэ тылын тутуһар, ол алгыстаах!»
8 Мин, Иоанн, маны барытын илэ бэйэбинэн көрбүт-истибит киһи буолабын. Барытын көрөн, ситэри истэн баран ону көрдөрбүт Аанньалга сүгүрүйээрибин, атаҕар бокулуоннуу түспүтүм. 9 «Кэбис, итинник гыныма, – диэбитэ кини. – Мин эйигин, эн пророк бырааттаргын уонна бу кинигэ тылын тутуһаачылары кытта бииргэ Таҥараҕа сулууспалыыбын, Таҥараҕа сүгүрүй!»
10 Итиэннэ эппитэ: «Бу кинигэ билиҥҥини да, кэнэҕэһи да төлкөлүүр тылын хам бэчээттээн кэбиһимэ. Болдьохтоох кэм чугаһаата. 11 Аньыылаах өссө да аньыыны оҥоро түстүн, кирдээх өссө киртийдин, кырдьыксыт кырдьыгы оҥоро түстүн, сибэтиэй өссө ырааһырдын».
«12 Көр бу, Мин сотору кэлиэм! Хас биирдиигэ тугу оҥорбутунан көрөн биэрэрдии, төлөбүрбүн илдьэ кэлиэм. 13 Мин Альфа уонна Омега, Төрүт уонна Бүтэр Уһук, Бастакы итиэннэ Тиһэх буолабын».
14 Кини кэриэстэрин тутуһааччылар
[544] алгыстаахтар. Кинилэр олох аал луук маһыттан амсайар бырааптаахтар, куорат аанынан киирэр кыахтаахтар.
15 Оттон ыттар, абынан-хомуһунунан дьарыгырааччылар, содурдар, өлөрүөхсүттэр, эмэгэккэ сүгүрүйээччилэр уонна сымыйаны таптааччылар, сымыйаны оҥорооччулар – олор бары куорат тас өттүгэр хаалыахтара.
16 «Мин, Иисус, бу туһунан эһиэхэ сэттэ церковка туоһулаттара Аанньалбын ыыттым. Мин Давид силиһинэбин, сарсыардааҥҥы сырдык сулуспун».
17 Тыын уонна Сүктэр Кыыс иккиэн: «Кэл!» – диэн ыҥыраллар. Истибит эрэ барыта: «Кэл!» – диэн ыҥырыахтын. Утаппыт кэлиэхтин, иһиэн баҕалаах кэлэн, өлбөт мэҥэ уутун босхо ылыахтын!
18 Мин бу билиҥҥини да, кэнэҕэһи да төлкөлүүр кинигэ тылын истээччини сэрэтэбин: ким эрэ бу тылга тугу эмэ эптэҕинэ, Таҥара ол киһини бу кинигэҕэ этиллибит иэдээҥҥэ тиксэриэҕэ; 19 оттон ким эмэ бу кинигэ билиҥҥини да, кэнэҕэһи да төлкөлүүр тылыттан тугу эмэ көҕүрэттэҕинэ, Таҥара кинини бу кинигэҕэ этиллибит Олох Кинигэтигэр суруллар, сибэтиэй куоракка киирэр аналыттан матарыаҕа.
20 Бу маны Кэрэһиттээччи этэр: «Дьиҥ чахчы, Мин сотору кэлиэм!»
Аминь, оо, кэл, Айыы Тойон Иисус!
21 Айыы Тойоммут Иисус Христос
[545] илгэлээх үтүөтэ барыгытын кытта эҥээрдэһиэхтин. Аминь.
Тыллары быһаарыы
Авва (арамей.) – Аҕа. Оҕо аҕатын ыҥырар иһирэх тыла. Айыы Тойон Иисус Христос холобурун батыһан маҥнайгы христианнар Таҥараны итинник ыҥыраллара.
Авраам – еврей норуотун улуу төрүт өбүгэтэ, Таҥара ураты сөбүлэһиини оҥорсубут киһитэ. Халбаҥнаабат бигэ итэҕэллээх буолан, кини «Таҥара доҕоро» диэн ааты ылбыт.
Агнец (слав.) – аньыы-хара бырастыы буоларын туһугар сиэртибэҕэ бэриллэр туох да омсото суох бараан оҕото. Киһи аймах аньыытын-буруйун Бэйэтигэр ылынан, кинилэр тустарыгар өлөн быыһыы кэлбит Сибэтиэй Айыы Тойону пророктар маннык ааттаабыттар.
Аҕа баһылыктар (грек. пресбүтэрой, нууч. старейшины) – аҕабыыттары кытта тэҥҥэ еврей норуотун олоҕун салайсар бас-көс дьон; сорохторо синедрион (Үрдүкү Сүбэ) чилиэннэрэ буолаллара.
Аҕабыыт (грек. һиэрэус, нууч. священник) – Былыргы Израильга: Моисей Сокуонугар ыйыллыбыт сүөһүнү, көтөрү, бурдугу аньыы толугар сиэртибэ биэрэн Таҥараҕа сулууспалыыр киһи. Израильга, Сокуон быһыытынан, Левий удьуордарыттан ураты атын ким да аҕабыыт буолар кыаҕа суоҕа.
Аллилуйя (евр.) – Айыы Тойону айхаллааҥ. Еврейдэр Таҥараны үөрүүлээхтик уруйдуур-айхаллыыр тыллара.
Аминь (евр.) – дьиҥ чахчы оннук. Иудейдар уонна христианнар Таҥараҕа үҥүүлэрин түмүктүүр тыллара.
Апостол (грек. апостолос) – сорукка ыытыллыбыт киһи. Саҥа Кэс Тылга: Иисус Христос талан ылан Таҥара Саарыстыбатын туһунан Евангелиены иһитиннэртэрэ ыыппыт үөрэнээччитэ, миссионер. Маҥнайгы христианнар Иерусалимнааҕы церковтарын Апостоллар салайаллара.
Араҥ ыарыы – былыр тирии ыарыытын араас көрүҥүн барытын бу курдук ааттыыллара. Араҥ буолбуттары кирдээхтэр диэн ааттаан, дьонтон-сэргэттэн үүрэллэрэ. Аҕабыыт ыарыһаҕы сирийэн көрөн баран, үтүөрбүт диэтэҕинэ, киһи урукку олорбут сиригэр-уотугар төннөрө.
Архиерей (грек. архиэрэус, нууч. первосвященник) – Таҥара үлэһиттэрин иерархиятын баһылыга. Бу уһулуччулаах солотун таһынан кини өссө синедрион салайааччыта этэ. Архиерей дойду политическай олоҕор улахан сабыдыаллааҕа.
Асия – арҕааҥҥы Турция сиригэр баар, былыргы Рим империятыгар киирсэр уобалас. Бу уобаласка Мисия, Лидия, Фригия уонна Кария сирэ-уота киирсэрэ. Киин куората Ефес этэ.
Биэс уонус күн бырааһынньыга (евр. Шевуот) – Паасха кэнниттэн биэс уон күн буолан баран бэлиэтэнэр Үүнүү бырааһынньыга. Бу бырааһынньыгы еврейдэр Иерусалимҥа көрсөргө дьулуһаллара.
Быһыы, быһыллыы (грек. пэритомэ, нууч. обрезание) – еврей үгэһин быһыытынан уол оҕо төрөөбүтэ ахсыс күнүгэр миэстэтин уһук бүрэдэһинин быһан ылыы. Бу булгуччу тутуһуллар сиэр-туом – Таҥара Авраамы кытта сөбүлэһии оҥорсубутун бэлиэтэ – оҕону Таҥара норуотугар киирсэрин көрдөрөр.
Быыһааччы (грек. Сотэр, нууч. Спаситель) – Мессия, Христос, киһи аймаҕы буруйтан-аньыыттан, хара дьайтан, өлөр өлүүттэн быыһыы кэлбит Иисус Христос Айыы Тойон.
Вавилон – Месопотамия саамай бөдөҥ куораттарыттан биирдэстэрэ, элбэх дойдуну сэриилээн ылбыт Вавилон империятын киинэ. Бу империя сэриилэрэ б. э. иннинээҕи 587 с. Иерусалимы урусхаллаабыттара, Израиль норуотун билиэн ылан кулут оҥостубуттара.
Веельзевул (Баал-Зебул) – сахсырҕа таҥарата. Куһаҕан тыыннар тойоннорун сатана аата. Бу аат Израиль ыаллыы омуктара сүгүрүйэр тыыннарын Ваал-Зебуб аатыттан үөскээбит.
Галилея муората (Тивериада муората) – Галилеяҕа баар күөл. Саамай кэтириир сирэ 11 км, уһуна 21 км. Атын аата – Геннисарет (евр. Киннерет).
Геенна (евр. Ге-Хинном) – Иерусалим соҕуруу-арҕаа өттүгэр баар хочо. Былыр бу хочоҕо эмэгэттэргэ дьону сиэртибэ биэрэллэрэ. Биһиги эрабыт иннинээҕи II үйэттэн ыла бу тыл аньыылаахтар өлөн баран бүтэһиктээхтик накаастанар-буруйданар сирдэрин символа буолбута.
Голгофа (арамей. Гулгулта, евр. Гулголет) – бас уҥуоҕа. Иерусалимтан чугас турар томтор; омос көрүүгэ киһи чөмчөкөтүн санатарын иһин маннык ааттаммыт буолуон сөп.
Давид – биһиги эрабыт иннинээҕи 1055–1015 сс. Израилы салайбыт улуу ыраахтааҕы, Саалтыыр (Псалтирь) үгүс ырыаларын, үҥүүлэрин суруйбут поэт, пророк.
Давид Уола – Иисус Христос аата. Сирдээҕи олоҕор кини Давид ыраахтааҕы удьуора этэ. Күүтүүлээх Быыһааччы, Суруйууларга этиллэринэн, Давид удьуора буолуохтааҕа, онон Иисус Христоһу маннык ыҥырыы Кини Быыһааччы буоларын аһаҕастык билиниигэ тэҥнээҕэ.
Динарий (лат.) – Рим үрүҥ көмүс манньыата, үлэһит күннээҕи орто хамнаһа.
Евангелие (грек. Эвангелион) – Саҥа Кэс Тылга: маҥнай Таҥара Саарыстыбата чугаһаабытын туһунан, онтон кэлин Иисус Христос барбытын кэннэ, Христос киһи аймаҕы буруйтан-аньыыттан, хара дьайтан, өлөр өлүүттэн өрүһүйээри өлөн баран тиллибитин туһунан үөрүүлээх иһитиннэрии. Кэлин «Евангелие» диэн тыл «Иисус Христос туһунан суругунан кэпсээһин» диэн суолтаҕа туттуллар буолбута.
Илгэлээх үтүө (грек. харис, нууч. благодать) – Таҥара таптала, үтүө сыһыана, дьоҥҥо биэрэр алгыстаах күүһэ-күдэҕэ.
Исайя – Иисус Христос киһи аймаҕы быыһыы кэлиэхтээҕин ураты чаҕылхайдык туоһулаабыт пророк.
Киһи Уола (евр. Бен-адам, арам. Бар-наша, нууч. Сын Человеческий) – Эргэ Кэс Тылга «киһи, өлөр оҥоһуулаах» диэн суолтаҕа туттуллара. Иисус Христос бу ааты ылыныыта истээччилэргэ Даниил пророк (Дан 7:13) кэнэҕэс кэлиэхтээх Христос туһунан төлкөлөөбүтүн санатыахтааҕа.
Кириэскэ тиирии – былыргы Рим империятыгар бүрүстүүпүнньүктэри накаастаан өлөрүү биир саамай ыар көрүҥэ. Кириэскэ хараҕаламмыт киһи хас эмэ күн устата сору-муҥу көрөн өлөрө. Аймахтара, чугас дьонноро, улахан эрэйинэн үрдүкү тойоттортон көҥүллэтэн эрэ баран, кинини харайар кыахтаахтара.
Кураайыма – киһитэ-сүөһүтэ, уута, ото-маһа суох, элбэх хайалаах кураайы, таас сир. Хотооллоругар тамариск, акация, терновник эрэ үүнэр, хаһан эмэ ардах түстэҕинэ, от быгар.
Кэс тыл хоппото – Иерусалимҥа баар Таҥара Дьиэтин Сибэтиэйтэн Сибэтиэй хоһугар турар хоппо (кээмэйэ быһа холоон – 115(70(70 см). Бу акацияттан оҥоһуллубут, истиин-тастыын кыһыл көмүһүнэн бүрүллүбүт хоппо иһигэр икки дьапталҕа тааска суруллубут Таҥара Уон Кэриэһэ, кыһыл көмүс иһиккэ кутуллубут маанна (маанна быһаарыытын көр) итиэннэ Аарон көҕөрө тыллыбыт үөл мас тайаҕа угуллан турбуттар.
Левиттэр – Иаков уолун Левий удьуордара. Моисей Сокуонун быһыытынан левиттэр сулууспа кэмигэр аҕабыыттарга көмөлөһөр эбээһинэстээхтэрэ.
Легион – Рим 5-6 тыһыынча киһилээх сатыы сэриитин холбоһуга.
Маанна – Израиль норуота Синай иччитэх сирин устун 40 сыл устата көһө сырыттаҕына, Таҥара халлаантан түһэрбит үрүҥ куруппаны санатар минньигэс аһа.
Моисей – Израиль норуотун кулуттааһынтан (Египет сириттэн) быыһаан таһаарбыт, Таҥара Сокуонун бар дьонугар тиэрдибит улуу пророк.
Осанна (евр. һошиана) – быыһаа биһигини. Иудеяҕа ыраахтааҕылары айхаллыыр тыллара.
Отуу бырааһынньыга (евр. Суккот, нууч. Кущей праздник) – бастаан күһүҥҥү виноград хомуурун бырааһынньыга этэ. Бу бырааһынньыгы отууга олорон бэлиэтииллэрэ. Кэлин еврейдэр өбүгэлэрэ Синай иччитэх сиринэн көһө сылдьан отууга олорбуттарын санатар бырааһынньыкка кубулуйбут.
Паасха (арамей., евр. Песах) – еврейдэр өбүгэлэрэ Египет хабалатыттан босхоломмуттарын бэлиэтиир саамай улуу бырааһынньык. Нисан ый (кулун тутар ортото-муус устар ортото) 15 күнүгэр ылыллар. Паасха кэмигэр аһытыылаах килиэби сиири Сокуон боборо. Иерусалим олохтоохторо уонна үҥэ-сүктэ кэлбит дьон 10–15 киһилээх бөлөхтөргө арахсан бииргэ аһыыллара. Аһылыкка бараан оҕотун, атыннык эттэххэ «паасханы», сииллэрэ.
Понтий Пилат – биһиги эрабыт 26–36 сс. Рим императора Иудеяҕа анаабыт баһылыга.
Пророк (грек. профэтэс) – Таҥараҕа чугас, Кини этэрин дьоҥҥо тиэрдэр киһи. Эргэ Кэс Тыл кэмигэр Таҥара еврей норуотугар элбэх пророгу биэрбитэ. Кинилэр сиргэ Иисус Христос кэлэн бар дьон туһугар толук буолуохтааҕын бэрт элбэх сыл инниттэн өтө көрбүттэрэ, бүтэр уһук кэллэҕинэ, Иисус Христос иккиһин эргиллэн аан дойдуну дьүүллүөн иннигэр туох буолуохтааҕын төлкөлөөбүттэрэ.
Саҥа Кэс Тылга Таҥара этэрин дьоҥҥо тиэрдэр, иһитиннэрэр христианнар эмиэ пророктар диэн ааттаналлар.
Равви, Раввуни – тойонум. Еврейдэр итэҕэлгэ үөрэтэр киһини ытыктабыллаахтык ыҥырар тыллара.
Саддукейдар (евр. цаддиким) – былыргы Израиль религиознай-политическай олоҕор улахан сабыдыаллаах Таҥара үлэһиттэрэ, аҕа баһылыктар. Кинилэр фарисейдары утараллара, суруллубут Сокуону эрэ билинэллэрэ, Аанньаллар баалларын, өлбүттэр тиллиэхтээхтэрин итэҕэйбэт этилэр.
Самария олохтоохторо – Иудея уонна Галилея икки ардыларынааҕы Самария (Шомрон) уобалаһыгар олорор, атын омуктары кытта булкуспут еврейдэр. Итэҕэллэрэ Тораҕа (Моисей биэс кинигэтигэр) олоҕурара. Политикаҕа, сиэргэ-туомҥа, итэҕэлгэ тыл тылларыгар киирсиспэт буоланнар, иудейдары кытта өстөһөллөрө.
Саҥа Кэс Тыл (грек. Кайнэ Диатэкэ, нууч. Новый Завет) – саҥа сөбүлэһии, дуогабар, сойуустаһыы. Таҥара дьону кытта саҥа сөбүлэһии түһэрсиэхтээҕин туһунан пророктар Эргэ Кэс Тыл кинигэлэригэр эрдэттэн өтө көрөн эппиттэр. Иисус Христос сиргэ олорон ааспыт олоҕо, үөрэппит үөрэҕэ, киһи аймах буруйун-аньыытын боруостаан кириэскэ өлүүтэ, килбиэннээх тиллиитэ барыта Таҥара киһи аймаҕы кытта оҥорсубут саҥа сөбүлэһиитэ буолбута. Саҥа Кэс Тыл былыргы грек тылынан суруллубут 27 кинигэлээх.
Сибэтиэйдэр – Саҥа Кэс Тылга: Таҥара дьоно, христианнар.
Синагога – еврейдэр Таҥараҕа үҥэр, Сокуону үөрэтэр, мунньахтыыр, дьыалаларын-куолуларын быһаарсар дьиэлэрэ.
Синедрион (евр. санхедрин, грек. сүнедрион) – еврей норуотун Рим саба баттыыр былааһыттан харыстыыр соруктаах, итэҕэл, быраап, суут дьыалатын быһаарар үрдүкү дьаһал тэрилтэтэ. Синедрион 71 чилиэннээҕэ (аҕабыыттар, аҕа баһылыктар, сокуонньуттар, фарисейдар, саддукейдар). Салайааччылара архиерей этэ.
Скиния, Туоһулааһын Скинията (грек.) – еврейдэр Синай иччитэх сирин устун көһө сылдьар кэмнэригэр Таҥараҕа үҥэргэ анаан оҥостуммут баай-талым көстүүлээх сүүнэ улахан балааккалара (устата 14 м, туората 4 м, үрдүгэ 5 м). Иһигэр кэс тыл хоппото ууруллара.
Смоковница – Палестинаҕа дэлэйдик үүнэр кэтит сэбирдэхтээх минньигэс отонноох мас.
Сокуон (Моисей Сокуона, грек. номос, нууч. закон) – Таҥара Синай хайатын үрдүгэр Моисейга биэрбит сокуоннара (Уон Кэриэһэ) уонна киһи олоҕун бары өрүттэригэр сыһыаннаах ыйыылара-кэрдиилэрэ. Кинини кытта сөбүлэһии түһэрсибит Израиль норуота бу кэриэстэри халбаҥнаабакка тутуһуохтааҕа. Еврейдэр атын омуктары «Сокуона суохтар» диэн ааттыыллара. Библия маҥнайгы биэс кинигэтэ эмиэ «Сокуон» диэн ааттанар. Бу кинигэлэргэ Таҥара норуокка Моисейынан бэрдэрбит кэриэстэрэ, ыйыылара-кэрдиилэрэ киирбиттэр. Еврей Библиятын кинигэлэрин барыларын түмэн «Сокуон уонна Пророктар» диэн ааттыыллара.
Сокуонньуттар (грек. грамматэус, нууч. книжник, законник) – Суруйуулары, чуолаан Моисей Сокуонун, дириҥник ырытан чинчийэр үөрэхтээх дьон; үксүлэрэ фарисейдар этилэр.
Субуота (евр. шаббат, грек. саббатон) – сынньалаҥ. Еврей халандаарыгар нэдиэлэ сэттис күнэ. Бу Таҥараҕа анаммыт ытык күҥҥэ ханнык да үлэ көҥүллэммэт. Субуота сынньалаҥа бээтинсэ киэһэ күн киирбитин кэннэ, маҥнайгы үс сулус таҕыстаҕына, саҕаланара.
Таҥара Дьиэтэ (грек. хиэрос, наон, нууч. храм) – иудейдар Таҥараҕа сүгүрүйэр, сулууспалыыр, сиэртибэ биэрэр Храмнара, кинилэр норуот быһыытынан сомоҕолоһууларын бэлиэтэ. Таҥара Дьиэтэ Иерусалимҥа эрэ баара. Кини Сибэтиэйтэн Сибэтиэй хоһугар архиерей эрэ сылга биирдэ киирэн, бэйэтин уонна Израиль дьонун буруйун-аньыытын иһин сиэртибэ биэрэрэ.
Айыы Тойон Иисус Христос өтө көрөн эппитин курдук, б. э. бастакы үйэтин 70 сылыгар римляннар Таҥара Дьиэтин төрдүттэн урусхаллаабыттар.
Таҥара Дьиэтин Ырааһырдыы бырааһынньыга (евр. Ханука) – Сирия баһылыга IV Антиох Епифан Таҥара Дьиэтин үс сыл устата тэпсибитин-киртиппитин кэннэ, б. э. иннинээҕи 1164 с. хат ырааһырдан, сибэтии гынан, Таҥараҕа анаабыттарын бэлиэтиир иудей бырааһынньыга.
Фарисейдар (евр. перушим, арамей. перушайя) – былыргы Иудея олоҕор улахан сабыдыаллаах религиознай бөлөх. Кинилэр Моисей Сокуонун, сиэри-туому, үгэстэри эҥкилэ суох тутуһарга дьулуһаллара, норуоттан эмиэ ону ирдииллэрэ, Аанньаллар, абааһылар баалларын, өлбүттэр кэнэҕэс тиллиэхтээхтэрин итэҕэйэллэрэ.
Хоруоп – Палестинаҕа өлбүт дьону хайа куоҥхалайдарыгар эбэтэр очуос таастарга хаһыллан оҥоһуллубут улахан хаспахтарга – склептэргэ харайаллара. Бокуонньугу үчүгэй сыттаах арыынан оҕунуохтаан баран, таҥаска суулууллара уонна истиэнэни кыйа турар таас ыскаамыйаҕа уураллара. Киһи төҥкөйөн эрэ баран киирэр намыһах ааннарын, кыыл, көтөр буулаабатын диэн, улахан сымара таастарынан бүөлэтэллэрэ. Ардыгар хаспах таһыгар кыракый сад үүннэрэллэрэ.
Эргэ Кэс Тыл (грек. Палайа Диатэкэ, нууч. Ветхий Завет) – Таҥара Израиль норуотун кытта Синай хайатыгар оҥорсубут сөбүлэһиитэ. Бу сөбүлэһии быһыытынан Таҥара дьону кытта ураты сыһыаҥҥа киирэр, кинилэри өрүүтүн араҥаччылыах буолар, оттон дьон Кини этэр кэс тылын толоруохтаахтар.
ЭРГЭ КЭС ТЫЛТАН ЦИТАТАЛАР ЫЙЫННЬЫКТАРА
Мф 1:23 Ис 7:14; 8:8. 2:6 Мих 5:2. 2:15 Ос 11:1. 2:18 Иер 31:15. 3:3 Ис 40:3. 4:4 Втор 8:3. 4:6 Пс 90:11-12. 4:7 Втор 6:16. 4:10 Втор 6:13. 4:16 Ис 9:1-2. 5:21 Исх 20:13. 5:27 Исх 20:14. 5:31 Втор 24:1. 5:33 Лев 19:12; Числ 30:3. 5:38 Исх 21:24; Лев 24:19-20. 5:43 Лев 19:18. 8:17 Ис 53:4. 9:13 Ос 6:6. 10:36 Мих 7:6. 11:10 Мал 3:1. 11:14 Мал 4:5-6. 12:7 Ос 6:6. 12:21 Ис 42:1-4. 12:40 Иона 2:1. 13:15 Ис 6:9-10. 13:35 Пс 77:2. 15:4 Исх 20:12; 21:17. 15:9 Ис 29:13. 18:16 Втор 19:15. 19:4 Быт 1:27; 5:2. 19:5 Быт 2:24. 19:19 Исх 20:12-16; Лев 19:18. 21:5 Ис 62:11; Зах 9:9. 21:9 Пс 117:26. 21:13 Ис 56:7. 21:16 Пс 8:3. 21:42 Пс 117:22-23. 22:24 Втор 25:5. 22:32 Исх 3:6. 22:37 Втор 6:5. 22:39 Лев 19:18. 22:44 Пс 109:1. 23:39 Пс 117:26. 24:15 Дан 12:11. 24:29 Ис 13:9-10; 34:4. 24:30 Дан 7:13. 26:15 Зах 11:12. 26:31 Зах 13:7. 26:64 Пс 109:1; Дан 7:13. 27:10 Зах 11:12-13; Иер 19:1-13; 32:6-9. 27:34 Пс 68:22. 27:46 Пс 21:2.
Мк 1:3 Мал 3:1; Ис 40:3. 4:12 Ис 6:9-10. 7:7 Ис 29:13. 7:10 Исх 20:12; 21-17. 10:4 Втор 24:1. 10:6 Быт 1:27; 5:2. 10:8 Быт 1:27; 2:24. 10:19 Исх 20:12-16; Втор 5:16-20. 11:10 Пс 117:25-26. 11:17 Ис 56:7. 12:11 Пс 117:22-23. 12:19 Втор 25:5. 12:26 Исх 3:6. 12:30 Втор 6:5. 12:31 Лев 19:18. 12:36 Пс 109:1. 13:25 Ис 13:10; 34:4. 13:26 Дан 7:13. 14:27 Зах 13:7. 14:62 Пс 109:1; Дан 7:13. 15:34 Пс 21:2.
Лк 2:23 Исх 13:2. 2:24 Лев 12:8. 3:6 Ис 40:3-5. 4:4 Втор 8:3. 4:8 Втор 6:13. 4:11 Пс 90:11-12. 4:19 Ис 61:1-2. 6:4 1 Цар 21:2-7. 7:27 Мал 3:1. 8:10 Ис 6:9-10. 10:27 Втор 6:5; Лев 19:18. 13:35 Пс 117:26. 18:20 Исх 20:12-16. 19:38 Пс 117:26. 19:46 Ис 56:7. 20:17 Пс 117:22. 20:37 Исх 3:6. 20:43 Пс 109:1. 21:27 Дан 7:13. 22:37 Ис 53:12. 22:69 Пс 109:1. 23:30 Ос 10:8. 23:46 Пс 30:6.
Ин 2:17 Пс 68:10. 6:31 Пс 77:24; 104:40. 6:45 Ис 54:13. 7:38 Притч 18:4; Ис 12:3; 58:11; Иез 47:1; Зах 14:8. 10:34 Пс 81:6. 12:13 Пс 117:25-26. 15:25 Пс 34:19; 68:5. 19:24 Пс 22:19. 19:36 Исх 12:46. 19:37 Зах 12:10.
Апос 1:20 Пс 68:26. 1:20 Пс 108:8. 2:21 Иоиль 2:28-32. 2:30 Пс 131:11. 2:31 Пс 15:10. 2:35 Пс 109:1. 4:11 Пс 117:22. 4:26 Пс 2:1-2. 7:5 Быт 17:8. 7:7 Быт 15:13-14; Исх 3:12. 7:18 Исх 1:8. 7:28 Исх 2:13-14. 7:30 Исх 3:2. 7:32 Исх 3:6. 7:34 Исх 3:5-10. 7:40 Исх 32:4, 23. 7:43 Ам 5:25-27. 7:50 Ис 66:1-2. 8:33 Ис 53:7-8. 13:22 Пс 88:21; 1 Цар 13:14. 13:34 Ис 55:3. 13:35 Пс 15:10. 13:41 Авв 1:5. 13:47 Ис 49:6. 15:17 Ам 9:11-12. 23:5 Исх 22:28. 28:27 Ис 6:9-10.
Иак 2:8 Лев 19:18. 2:11 Исх 20:13-14; Втор 5:17-18. 2:23 Быт 15:6. 4:6 Притч 3:34.
1 Петр 1:16 Лев 11:44; 19:2. 1:25 Ис 40:6-8. 2:6 Ис 28:16. 2:7 Пс 117:22. 2:8 Ис 8:14. 2:9 Исх 19:6; Ис 43:20-21. 2:22 Ис 53:9. 3:10 Пс 33:13-17. 4:8 Притч 10:12. 4:18 Притч 11:31. 5:5 Притч 3:34.
2 Петр 2:22 Притч 26:11.
Рим 2:24 Ис 52:5; Иез 36:20. 3:12 Пс 13:1-3. 3:13 Пс 5:10; Пс 139:4. 3:14 Пс 9:28. 3:15 Притч 1:16. 3:17 Ис 59:7-8. 3:18 Пс 35:2. 4:3 Быт 15:6. 4:8 Быт 15:5. 4:17 Быт 17:5. 4:18 Быт 15:5. 7:7 Исх 20:17. 8:36 Пс 43:22. 9:7 Быт 21:12. 9:9 Быт 18:10, 14. 9:12 Быт 25:23. 9:13 Мал 1:2-3. 9:15 Исх 33:19. 9:17 Исх 9:16. 9:20 Ис 29:16; 45:9. 9:25 Ос 2:23. 9:26 Ос 1:10. 9:28 Ис 10:22-23. 9:29 Ис 1:9. 9:33 Ис 8:14; 28:16. 10:5 Лев 18:5. 10:7 Втор 30:12-13. 10:8 Втор 30:14. 10:11 Ис 28:16. 10:13 Иоиль 2:32. 10:15 Ис 52:7. 10:16 Ис 53:1. 10:18 Пс 18:5. 10:19 Втор 32:21. 10:20 Ис 65:1. 10:21 Ис 65:2. 11:3 3 Цар 19:18. 11:4 3 Цар 19:18. 11:8 Ис 29:10; Втор 29:4. 11:10 Пс 28:23-24. 11:27 Ис 59:20-21; 27:9. 11:34 Ис 40:13; Иер 23:18. 11:35 Иов 41:3. 12:9 Втор 32:35. 12:20 Притч 25:21-22. 13:9 Исх 20:13-17; Лев 19:18. 14:11 Ис 49:18; 45:23. 15:3 Пс 68:9. 15:9 Пс 17:50. 15:10 Втор 32:43. 15:11 Пс 116:1. 15:12 Ис 11:10. 15:21 Ис 52:15.
1 Кор 1:19 Ис 29:14. 1:31 Иер 9:24. 2:16 Ис 40:13. 3:19 Иов 5:13. 3:20 Пс 93:11. 10:7 Исх 32:6. 10:26 Пс 23:1. 14:21 Ис 28:11-12. 15:27 Пс 8:7. 15:32 Ис 22:13. 15:54 Ис 25:8 15:55 Ос 13:14.
2 Кор 4:13 Пс 115:1. 6:2 Ис 49:8. 6:16 Лев 26:11-12. 6:17 Ис 52:11. 9:9 Пс 111:9. 10:17 Иер 9:23-24. 13:1 Втор 19:15.
Гал 3:6 Быт 15:6. 3:10 Втор 27:36. 3:11 Авв 2:4. 3:12 Лев 18:5. 3:13 Втор 21:23. 3:16 Быт 13:15; 24:7. 4:27 Ис 54:1. 4:30 Быт 21:10.
Еф 4:8 Пс 67:19. 4:25 Зах 8:16. 4:26 Пс 4:5. 5:31 Быт 2:24. 6:3 Исх 20:12.
1 Тим 5:18 Втор 25:4.
2 Тим 2:19 Числ 16:5, 26; Наум 1:7.
Евр 1:5 Пс 2:7; 2 Цар 7:14; 1 Пар 17:13. 1:6 Пс 96:7. 1:7 Пс 103:4. 1:9 Пс 44:7-8. 1:12 Пс 101:26-28. 1:13 Пс 109:1. 2:8 Пс 8:5-7. 2:12 Пс 21:23. 2:13 Пс 15:1; Ис 8:18. 3:11, 15 Пс 94:7-11. 4:3, 5 Пс 94:11. 4:4 Быт 2:2. 5:5 Пс 2:7. 5:6 Пс 109:4. 6:14 Быт 22:17. 7:2 Быт 14:17-20. 7:17, 21 Пс 109:4. 8:5 Исх 25:40. 8:12 Иер 31:31-34. 10:7-9 Пс 39:7-9. 10:17 Иер 31:33-34. 10:30 Втор 32:35-36; Пс 134:14. 10:38 Ис 26:20; Авв 2:3-4. 11:5 Быт 5:24. 11:21 Быт 47:31. 12:6 Притч 3:11-12. 12:20 Исх 19:13. 12:21 Втор 9:19. 12:26 Агг 2:6. 13:5 Втор 31:6. 13:6 Пс 117:6-7.
Арыл 2:27-28 Пс 2:8-9.
notes
[1] Бу аан тылы Д.К.Сивцев – Суорун Омоллоон Саҥа Кэс Тыл маҥнайгы тахсыытыгар (Библия тылбааһын Института, Москва, 2004) анаан суруйбута.
[2] * Ветхий Завет – Эргэ Кэс Тыл кинигэлэрэ сахалыы тылбаастана иликтэрин быһыытынан ааттарын нууччалыы биэрдибит.
[3] 1:6 Урияҕа эргэ бара сылдьыбыт дьахтар – Вирсавия (Батшева). 2 Цар 11:26-27; 12:10, 15.
[4] 1:7 Аса – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Асаф».
[5] 1:10 Амон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Амос».
[6] 1:11 Иоакимы төрөппүтэ, Иоаким – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[7] 1:21 Иисус (грек.) – Иешуа (
евр. Айыы Тойон быыһыыр).
[8] 1:25 Бастакы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[9] 2:11 Лаадан – лаадан маһыттан ылыллар үчүгэй сыттаах сымала;
смирна – илиҥҥи дойдуларга өлбүт киһини оҕунуохтуурга туттуллар үчүгэй сыттаах сымала.
[10] 3:2 Аньыыны билинии (
грек. метанойа,
нууч. покаяние) – аньыыттан аккаастанан Таҥараҕа эргиллии, аньыыны кэмсинии, өйдүүн-санаалыын үчүгэй өттүгэр тосту уларыйыы.
[11] 5:22 Оруна суохха – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
Рака (арамей.) – акаары.
[12] 5:35 Улуу Ыраахтааҕы – Таҥара.
[13] 5:44 Кырааччылары алҕааҥ, абааһы көрөөччүлэргэ үтүөнү оҥоруҥ, эһигини атаҕастааччылар... – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[14] 6:4, 6, 18 Илэ бааччы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[15] 6:12 Бырастыы гынарбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «бырастыы гыммыппыт».
[16] 6:13 Ол эмит Эн Саарыстыбаҥ, Эн күүһүҥ-күдэҕиҥ, албан аатыҥ үйэлэртэн үйэлэргэ муҥура суох. Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[17] 6:15 Аньыыларын – сорох былыргы илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[18] 6:24 Маммона (арамей.) – баай-дуол, харчы.
[19] 6:27 Уҥуоҕун саатар биир тоҥолох уһатынар кыахтаах дуо? – эбэтэр «Олоҕун кыратык даҕаны уһатынар кыахтаах дуо?»
[20] 8:28 Гергеса – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Гадара».
[21] 9:8 Сөҕөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «саллан».
[22] 10:3 Фаддей диэн хос ааттаах Леввей – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Фаддей».
[23] 10:4 Кананит – Палестинаҕа Рим былааһын утарар религиознай-националистическай бөлөх чилиэнэ.
[24] 11:2-3 Икки үөрэнээччитин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэрин».
[25] 12:4 Ытык килиэп – Таҥараҕа бэлэх бэриллэр көтөхтөрүүтэ суох килиэп. Лев 24:5-7.
[26] 12:23 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[27] 12:46 Бырааттара – «аделфой» (
грек. ) диэн хомуур суолталаах тыл: убайа-быраата араарыллыбат, хайалара да буолуон сөп.
[28] 13:31 Хартыыһа (
нууч. черная горчица) – 2–4 м үрдүктээх Палестина үүнээйитэ.
[29] 14:24 Муора ортотугар тиийбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кытылтан хас да стадия ырааппыта». Стадия (
грек. ) – 185 м.
[30] 15:2 Манна ыраастаныы сиэрин-туомун туһунан этиллэр. Фарисейдар туох эмэ быртаҕы таарыйбыппыт буолуо диэн, аһыахтарын иннинэ илиилэрин тоҥолохторугар диэри кичэйэн сууналлара.
[31] 15:6 Ийэтин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[32] 15:39 Магдала – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Магадан».
[33] 16:18 Петр (грек.) – таас.
Церковь (
грек. экклесиа) – мунньах. Айыы Тойон Иисус Христоһу итэҕэйээччилэр түмсүүлэрэ, Таҥара норуота.
[34] 17:21 Оттон абааһы бу бииһин ууһа мэлииппэ уонна пост эрэ күүһүнэн үүрүллэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[35] 17:22 Галилеяҕа сылдьан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Галилеяҕа төннөн иһэн».
[36] 17:24 Таҥара Дьиэтин тардыыта –
грек. «дидрахма». Дидрахма (икки драхма), эбэтэр шекель аҥаара – икки күннээх үлэ төлөбүрэ. Иудей эр дьоно сылга биирдэ Таҥара Дьиэтигэр төлүүр нолуоктара.
[37] 17:27 Манньыат –
грек. «статир». 1 статир 2 дидрахмаҕа тэҥнэһэрэ.
[38] 18:11 Киһи Уола сүппүтү көрдөөн быыһыы кэлбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[39] 19:9 Оттон арахсыбыт дьахтары ойох ылыы – ол эмиэ көссүүлэһии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[40] 19:16 Үтүө Үөрэтээччи! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Үөрэтээччи!»
[41] 19:17 Миигин тоҕо үтүө диэн ыҥыраҕын? Таҥараттан ураты үтүө атын ким да суох – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Миигиттэн тоҕо үтүө туһунан ыйытаҕын? Соҕотох Үтүө Таҥара эрэ баар».
[42] 19:20 Оҕо сааспыттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[43] 19:29 Ойохторун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[44] 20:3 Үс чаас саҕана – сарсыарда тоҕус чаас саҕана.
[45] 20:5 Алта саҕана уонна тоҕус чаас саҕана – күнүс уон икки чааска уонна үс чааска.
[46] 20:6 Уон биир саҕана – киэһэ биэс чаас саҕана.
[47] 20:16 Ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[48] 20:22 Мин сүрэхтэнэр сүрэхтэниибин ааһар кыахтааххыт дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[49] 20:23 Мин сүрэхтэниибинэн сүрэхтэниэххит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[50] 21:4-5 Сион – Давид ыраахтааҕы дьоно сэриилээн ылбыт Иерусалимнааҕы кириэппэстэрин аата. Кэлин Таҥара Дьиэтэ турар томторун маннык ааттыыр буолбуттара.
[51] 21:23 Таҥара Дьиэтиттэн атыыһыттары үүрбүтүн туһунан ыйытыы.
[52] 21:44 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[53] 22:16 Иродианнар – Ирод Антипа диэки санаалаах, Рим былааһын өйүүр баай дьон.
[54] 22:30 Халлааҥҥа баар Таҥара Аанньалларын курдук буолаллар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Халлааҥҥа баар Аанньаллар курдук буолаллар».
[55] 22:32 Авраам, Исаак уонна Иаков – еврей норуотун улуу төрүттэрэ.
[56] 23:5 Сүүстэригэр, илиилэригэр бааныылара – иудейдар Таҥараҕа үҥэллэригэр сүүстэригэр уонна хаҥас илиилэригэр тирии хоруопкалары бааналлара; хоруопкалар истэригэр Таҥара тылыттан быһа тардыылар угуллан сылдьаллара. Ону таһынан, Сокуону күүскэ тутуһар дьон таҥастарын алларааҥҥы эҥээригэр бытырыыс (киистэ) тиктэллэрэ.
[57] 23:8 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[58] 23:14 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[59] 24:7 Өлүүлээх сутул – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[60] 24:36 Аанньаллар даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аанньаллар даҕаны, Уола даҕаны».
[61] 25:13 Киһи Уола төннөн кэлэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[62] 25:15 Талаан – (
грек. талантон) 5000–6000 динарийга тэҥнэһэр грек манньыата.
[63] 25:30 Маны кэпсээн баран Иисус эппитэ: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[64] 26:3 Сокуонньуттар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[65] 26:19 Паасха бырааһынньыгын сүрүн бүлүүдэтэ – аһыы оту кытта буспут бараан эбэтэр козел оҕотун этэ – эмиэ «паасха» диэн ааттанара.
[66] 26:20 Өттүгэстээн сыппыттара – еврейдэр, гректэртэн ылбыт үгэстэринэн, улахан бырааһынньыктарга, ордук Паасхаҕа, өттүгэстээн сытан аһыыллара.
[67] 26:28 Саҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[68] 26:50 Доҕоор, бу туох соруктанан кэллиҥ? – эбэтэр «Доҕоор, тугу соруктанан кэлбиккин толор».
[69] 27:2 Понтий Пилакка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Пилакка».
[70] 27:16-17 Варавва – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус Варавва».
[71] 27:24 Бу Кырдьыксыт Киһи хааныгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бу Киһи хааныгар».
[72] 27:26 Таһыйтаран баран – тиириллэргэ ууруллубут киһини уҥуох, тимир тигиллибит тирии кымньыытынан таһыйаллара, оччоҕо киһи этэ уҥуоҕар тиийэ тырыта барара.
[73] 27:28 Кыһыл сон – Рим буойуна бүрүнэр кыһыл плащ соно.
[74] 27:45 Алта чаастан тоҕус чааска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.
[75] 27:62 Бэлэмнэнии күнэ – бээтинсэ, субуота бырааһынньыгар бэлэмнэнэр күн.
[76] 28:6 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини».
[77] 28:9 Үөрэнээччилэргэ биллэрэ баран истэхтэринэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[78] 28:20 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[79] 1:2 Пророктар кинигэлэригэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Исайя пророк кинигэтигэр». Бу быһа тардыы Малахия уонна Исайя пророктартан ылыллыбыт.
Илдьит киһи – «ангелос» диэн грек тыла икки суолталаах: «Аанньал» уонна «Таҥара илдьиккэ ыыппыт киһитэ».
[80] 1:10 Кини – эбэтэр «кини» (Иоанн).
[81] 1:14 Таҥара Саарыстыбатын Евангелиетын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Евангелиетын».
[82] 1:34 Кини Христос буоларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини Кимин».
[83] 2:4 Чугаһыыр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «илдьэр».
[84] 3:14 Уон икки киһини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уон икки киһини Апостолларынан ааттаан баран».
[85] 3:16 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии «Кини талан ылбыт уон икки киһитэ бу бааллар» диэн саҕаланар.
[86] 3:20 Кинилэр дьиэлэригэр төннөн кэлбиттэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини дьиэтигэр төннөн кэлбитэ».
[87] 4:24 Истээччилэргэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[88] 5:1 Гадара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Гергеса».
[89] 5:36 Бу эппиттэрин истэн – эбэтэр «бу эппиттэригэр кыһаммакка».
[90] 6:11 Кырдьыгы эһиэхэ этэбин: Дьүүл күнүгэр ол куоракка Содомнаах Гоморратааҕар ордук ыарахан буолуоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[91] 6:14 Ирод – Ирод Антипа, Улуу Ирод уола.
[92] 6:20 Иоанн этэрин толорон Ирод элбэҕи оҥороро... – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн этэрин иһиттэҕинэ, Ирод улаханнык симиттэрэ...»
[93] 6:22 Иродиада кыыһа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кыыһа Иродиада».
[94] 7:4 Ыскаамыйаларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[95] 7:8 Купсууннаргытын, чааскыларгытын сууйаҕыт, ити курдук онтон да атыны элбэҕи оҥороҕут – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[96] 7:16 Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[97] 7:19 Онон ас барыта ыраас – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «онон Кини аһы барытын ыраас диэбитэ».
[98] 7:24 Сидон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[99] 7:31 Тирдээх Сидон сириттэн тахсан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тиртэн төннөн Сидон сиринэн ааспыта».
[100] 8:26 Уонна онно кимиэхэ да кэпсээмэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[101] 9:14 Үөрэнээччилэригэр төннөн кэлэн көрбүтэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэргэ төннөн кэлэн көрбүттэрэ».
[102] 9:23 Итэҕэйэр кыахтаах буоллаххына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тугу эмэ кыайан оҥоруох буоллаххына диэн ол тугуй?»
[103] 9:24 Уу-хаар баһан туран: Итэҕэйэбин, Тойонуом! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[104] 9:29 Уонна пост – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[105] 9:43-44, 46 Үөнэ да өлбөт, төлөнө да сөҕүрүйбэт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[106] 9:47-48 Уоттаах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[107] 9:49 Ханнык баҕарар сиэртибэ тууһунан тууһаныаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар. Былыр Иудеяҕа Таҥараҕа сиэртибэлиир астарын, ырааһырдын диэн, тууһуур этилэр.
[108] 9:50 Искитигэр туустаах буолуҥ – «бэйэ-бэйэҕитин кытта доҕордуу буолуҥ» диэн суолталаах грек тылын сомоҕо домоҕо.
[109] 10:8 Ойоҕунуун холбоһуо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[110] 10:13 Чугаһаппатахтара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сэмэлээбиттэрэ».
[111] 10:21 Кириэскин ылан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[112] 10:24 Баайдарыгар эрэнэр дьон Таҥара Саарыстыбатыгар киирэллэрэ хайдахтаах ыараханый! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Саарыстыбатыгар киирэр хайдахтаах ыараханый!»
[113] 11:24 Ылыахпыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыллыбыт».
[114] 11:22-26 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[115] 11:28 Атыыһыттары Таҥара Дьиэтиттэн үүртэлээбитин туһунан ыйытыы.
[116] 12:38 Уһун таҥастанары – еврейдэр төбөлөрүгэр уһун саал былаат – талиф – кэтэн баран үҥэллэрэ.
[117] 13:8 Аймалҕан саҕаланыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[118] 13:14 Даниил пророк өтө көрөн эппитин курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[119] 13:18 Куотуугут – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[120] 13:33 Үҥэ сылдьыҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[121] 14:3 Нард – Индия үүнээйититтэн оҥоһуллубут күндү маас; үчүгэй сыта көппөтүн туһугар ыга хаппахтаммыт алебастр (мраморы санатар сымнаҕас үрүҥ таас) иһиттэргэ кутан Израильга аҕалаллара.
[122] 14:5 Үс сүүс динарий – үлэһит биир сыллаах хамнаһа.
[123] 14:70 Саҥаҕыттан да биллэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[124] 15:25 Үс чаас саҕана – сарсыарда тоҕус чааска.
[125] 15:28 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[126] 15:33 Алта чаас саҕана... тоҕус чааска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.
[127] 15:39 Хаһыытаан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[128] 15:40 Иосия – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иосет».
[129] 16:19 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус».
[130] 16:9-20 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох, оттон сорохторугар маннык кылгас түмүк баар: «Кинилэр Аанньал тугу эппитин барытын Петрга уонна кини аргыстарыгар кылгастык кэпсээн биэрбиттэрэ. Онтон Иисус Бэйэтэ көстөн, кинилэри бүтэһиктээх быыһаныы туһунан өлбөт-сүппэт сибэтиэй Евангелиены Илинтэн Арҕааҥҥа диэри иһитиннэртэрэ ыыппыта. Аминь».
[131] 1:5 Авия бөлөҕө – аҕабыыттар 24 бөлөххө арахсаллара, хас биирдии бөлөх сылга иккитэ сэттэлии хонук устата Таҥара Дьиэтигэр сулууспалыыра.
[132] 1:28 Эн дьахталлартан алгыстаахтарынаҕын! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[133] 2:1 Август – Рим бастакы императорын Гай Юлий Цезарь Октавиан (б. э. иннинээҕи 31 с. – б. э. 14 с. диэри ыраахтааҕылаабыта) титула. Биэрэпис, ким да Римҥэ түһээн төлүүртэн куотумматын туһугар, суруллара.
[134] 2:9 Эмискэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[135] 2:33 Иосиф – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Оҕо аҕата».
[136] 3:2 Анналаах Каиафа – Анна (евр. Хананья эбэтэр Ханан) б. э. 6–15 сс., оттон кини күтүөтэ Каиафа – 18–37 сс. архиерейдаабыттара.
[137] 4:4 Таҥара этэр хас биирдии тылынан олоруоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[138] 4:18-19 Елей арыынан аҕаабыта – илиҥҥи омуктарга ыраахтааҕынан ананар киһини үчүгэй сыттаах олива арыытынан аҕыыр сиэр-туом баара.
Самныбыт санаалаахтары үтүөртэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[139] 4:44 Галилея – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иудея».
[140] 5:38 Оччоҕо хайата да харыстаныа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[141] 6:1 Паасха иккис күнүгэр, бастакы субуотаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Субуотаҕа».
[142] 6:9 Ким да тугу да саҥарбатаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[143] 7:10 Ыалдьыбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[144] 7:11 Үгүс үөрэнээччилэрэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрэнээччилэрэ».
[145] 7:28 Иоаннааҕар улуу пророк – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоаннааҕар улуу ким да».
[146] 7:44-46 Дьон сандалиянан сылдьар буолан, атахтара быыл буолара, ол иһин кэлбит ыалдьыкка, үгэс быһыытынан, атаҕын суунарыгар уу биэрэллэрэ; хаһаайын ыалдьытын иэдэһиттэн уураан көрсөрө; уһулуччу ытыктанар ыалдьыт төбөтүн үчүгэй сыттаах олива арыытынан аҕыыллара.
[147] 8:2 Магдалина – Магдала куораттан төрүттээх.
[148] 8:3 Ирод – Ирод Антипа.
[149] 8:15 Маны кэпсээн баран Кини: «Ким истэр кулгаахтаах истиэхтин!» – диэн саҥа аллайбыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[150] 8:45 Итиэннэ Кинини кытта бииргэ сылдьааччылар... Эн буоллаҕына ким миигин таарыйда диигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[151] 9:7 Баһылык – грек. тетрарх, еврей сирин түөрт гыммыттан биирин баһылыга.
[152] 9:22 Аҕа баһылыктар, архиерейдар уонна сокуонньуттар – синедрион чилиэннэрэ.
[153] 9:24 Олоҕун – эбэтэр «дууһатын».
[154] 9:35 Тапталлаах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «талбыт».
[155] 9:54 Урукку Илия курдук? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[156] 9:55, 56 Ханнык Тыын дьоно буоларгытын билбэккит. Киһи Уола дьон дууһатын өлөрө кэлбэтэҕэ, быыһыы кэлбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[157] 10:1, 17 Сэттэ уон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сэттэ уон икки».
[158] 10:21 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Сибэтиэй Тыын».
[159] 10:22 Онтон үөрэнээччилэригэр хайыһан эппитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[160] 11:2 Халлааҥҥа баар Аҕабыт! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕаа!»
[161] 11:2 Халлааҥҥа курдук, сиргэ эмиэ барыта Эн көҥүлүҥ хоту буолуохтун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[162] 11:4 Уонна, аньыы угаайытыгар киллэрбэккэ, биһигини хара дьайдаахтан харыстаа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уонна биһигини аньыы угаайытыгар киллэримэ».
[163] 11:11 Уолугар, килиэп көрдөөтөҕүнэ, тааһы биэриэҕэй – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[164] 11:29 Иона пророк бэлиэтэ – Иона сүүнэ улахан балык иһигэр үс түүннээх күн сылдьыыта.
[165] 12:25 Саатар биир тоҥолох уҥуоҕун уһатынар кыахтаах дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Саатар биир чаас олоҕун уһатынар кыахтаах дуо?»
[166] 12:31 Таҥара Саарыстыбатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кини Саарыстыбатыгар».
[167] 12:39 Утуйан хаалыа суоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[168] 13:19 Сүүнэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[169] 13:27 Эһиэхэ этэбин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[170] 13:32 Саһыл – арҕааҥҥы дойдуларга саһыл уодаһыннаах, өлөрөр-өһөрөр киһини сирэйдээн көрдөрөр.
[171] 14:5 Осела эбэтэр оҕуһа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уола эбэтэр оҕуһа».
[172] 14:24 Ыҥырыллыбыт элбэх эрээри, талыллыбыт аҕыйах – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[173] 15:16 Сибиинньэ сиир туораҕа – кароб (рожковай мас) минньигэс амтаннаах туораҕа.
[174] 16:19 Көрүөхтэн кэрэ, күндү таҥаһы – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха, «пурпуру уонна виссону». Күндү пурпурунан кырааскаламмыт таҥаһы ыраахтааҕы эрэ кэтэрэ; виссон таҥаһы (чап-чараас күндү лүөнү) ыраахтааҕылар, баайдар уонна архиерейдар кэтэллэрэ.
[175] 17:3 Эйигин утары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[176] 17:9 Суох дии саныыбын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[177] 17:21 Таҥара Саарыстыбата эһиги искитигэр баар – эбэтэр «Таҥара Саарыстыбата эһиги ортоҕутугар баар».
[178] 17:36 Ходуһаҕа сылдьар икки киһиттэн биирдэстэрэ ылыллыаҕа, атына хаалларыллыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[179] 19:42 Эйигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[180] 20:2 Таҥара Дьиэтиттэн атыыһыттары үүрбүтүн туһунан ыйытыы.
[181] 21:4 Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[182] 22:8 Паасханы – Мф 26:19 быһаарыытын көр.
[183] 22:31 Онтон Айыы Тойон эппитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[184] 22:43-44 Халлаантан Аанньал көстөн, Кинини бөҕөргөппүтэ. Иисус ис-иһиттэн муунтуйан, ордук кыһаллан үҥпүтэ, Кини көлөһүнэ сиргэ саккырыы тохтор хаан курдуга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[185] 22:68 Уонна Миигин босхолуоххут суоҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[186] 23:15 Кинини Ирокка ыыта сылдьыбыппар Ирод эмиэ тугу да булбата – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Ирод эмиэ, туох да буруйу булбакка, Кинини төттөрү ыытта».
[187] 23:17 Бырааһынньыкка Пилат кинилэргэ биир хаайыылааҕы босхолуохтааҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[188] 23:23 Кинилэр уонна архиерейдар хаһыылара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уонна архиерейдар хаһыылара» диэн тыллар суохтар.
[189] 23:38 Гректии, латыынныы, еврейдии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[190] 23:44 Күнүс алта чаас саҕана... тоҕуска диэри – күн ортотуттан күнүс үс чааска диэри.
[191] 24:1 Кинилэри кытта атыттар эмиэ бааллара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[192] 24:42 Уонна мүөт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[193] 24:53 Алгыс ,
аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[194] 1:1 Тыл (
грек. Логос) – Айыы Тойон Таҥара Иисус Христос ааттарыттан биирдэстэрэ.
[195] 1:5 Кыайар кыаҕа суох – эбэтэр «өйдүүр кыаҕа суох».
[196] 1:9 Эбэтэр «Бу аан дойдуга кэлэн хас биирдии киһини сырдатар дьиҥнээх сырдык баара».
[197] 1:18 Төрөппүт соҕотох Уола – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Төрөппүт соҕотох Уола Таҥара».
[198] 1:28 Вифаварга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Вифанияҕа».
[199] 1:39 Уон чаас – күнүс түөрт чаас.
[200] 1:42 Иона – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн».
[201] 3:3 Үөһэттэн хаттаан – грек тыла икки суолталаах: «үөһэттэн» эбэтэр «хаттаан».
[202] 3:8 Тыын – «руах» диэн еврей тыла «тыал» уонна «тыын» диэн суолталаах.
[203] 3:13 Халлааҥҥа баар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[204] 3:17-21 Бу кэрчик эмиэ Иисус Христос этиитэ буолуон сөп.
[205] 3:25 Иудейдары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биир иудейы».
[206] 3:27-36 Бу барыта Иоанн этиитэ буолуон сөп.
[207] 4:52 Сэттэ чаас – күнүс биир чаас.
[208] 5:2 Вифезда – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Вифсаида», сорохторугар «Бетзата».
[209] 5:4 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[210] 5:10 Субуота күн үлэ 39 көрүҥэ, ол иһигэр таһаҕаһы, малы-салы таһыы, бобуллара.
[211] 5:14 Көрсөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «булан ылан».
[212] 6:7 Икки сүүс динарий – үлэһит аҕыс ыйдаах хамнаһа.
[213] 6:22 Онно Кини үөрэнээччилэрэ киирбит соҕотох оҥочолоруттан ураты атын оҥочо суоҕун, Иисус – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Онно биир эрэ оҥочо баарын, Иисус...»
[214] 6:47 Ким Миигин итэҕэйэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ким итэҕэйэр».
[215] 6:58 Маанналарын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «килиэптэрин».
[216] 6:69 Эн Христос, Тыыннаах Таҥара Уола буоларгын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Эн Таҥара Сибэтиэйэ буоларгын» эбэтэр «Эн Христос, Таҥара Сибэтиэйэ буоларгын».
[217] 7:8 Билигин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «билигин барбаппын».
[218] 7:32 Таҥара Дьиэтэ бэрээдэги көрөр левит харабыллардаах этэ.
[219] 7:39 Сибэтиэй Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Тыын».
[220] 7:53–8:11 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.
[221] 8:6 Кинилэргэ кыһаллыбакка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[222] 8:9 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Маны истэн кинилэр биир-биир тарҕаспыттара, бастакынан саамай аҕа саастаахтара барбыттара. Иисус уонна Кини иннигэр турар дьахтар иккиэйэҕин хаалбыттара».
[223] 8:10 Дьахтартан ураты атын ким да суоҕун көрөн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
Буруйдааччыларыҥ ханналарый? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бары ханна бардылар?»
[224] 8:25 Мин аан бастааҥҥыттан баарбын – эбэтэр «Мин киммин эһиэхэ хара маҥнайгыттан эппитим».
[225] 8:38 Тугу көрбүккүтүн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тугу истибиккитин».
[226] 8:48 Самария киһитинэҕин – еврей киһитин маннык этии үөҕүүгэ тэҥнэһэрэ.
[227] 8:59 Быыстарынан ааһан, Таҥара Дьиэтиттэн тахсан салгыы бара турбута – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Дьиэтиттэн баран хаалбыта».
[228] 9:4 Мин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги».
[229] 9:24 Кырдьыгы этиэм диэн андаҕай! – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «Таҥараны айхаллаа» (иудейдар киһини андаҕатар тыллара).
[230] 9:35 Таҥара Уолун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Киһи Уолун».
[231] 10:23 Соломон колоннадата – Омуктар Тиэргэннэрин илиҥҥи өттүн кыйа барар колоннада.
[232] 10:26 Мин эһиэхэ эппитим курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[233] 10:38 Итэҕэйиэххит даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[234] 11:33 Хаана хамнаан – эбэтэр «долгуйан».
[235] 11:48 Ытык сирбитин – Иерусалимнааҕы Таҥара Дьиэтин.
[236] 11:50 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».
[237] 12:3 Нард – Мк 14:3 быһаарыытын көр.
[238] 12:14-15 Сион кыыһа – Иерусалим.
[239] 13:2 Симон уолун Иуда Искариокка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Симон Искариот уолугар Иудаҕа».
[240] 13:18 Миигин кытта бииргэ килиэп сиэччи – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин килиэппин сиэччи».
[241] 14:4 Мин ханна барарбын эһиги билэҕит, суолун эмиэ билэҕит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин барар сирим суолун эһиги билэҕит».
[242] 14:14 Тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Миигиттэн тугу баҕарар көрдөстөххүтүнэ».
[243] 16:16 Тоҕо диэтэххэ, Мин Аҕабар барабын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[244] 17:11 Кинилэри, Миэхэ биэрбит дьоҥҥун, Бэйэҥ аатын күүһүнэн араҥаччылаа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэри Миэхэ биэрбит аатыҥ күүһүнэн араҥаччылаа».
[245] 17:12 Бу дойдуга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[246] 19:29 Иссоп лабаатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үҥүүгэ». Иссоп – кыра ыарҕа үүнээйи. Сиэр-туом толороллоругар бу үүнээйи умнаһынан сүөһү хаанын ыһыахтыыллара.
[247] 19:39 Алоэ – сандаловай маһы үлтү мэлийэн оҥоһуллубут бороһуок. Смирналаах алоэ булкудаһыгынан өлбүт киһини сотоллоро, оччоҕо этэ-сиинэ өр кэмҥэ тулуһара.
[248] 19:42 Палестинаҕа киһини өлбүт күнүгэр харайаллара.
[249] 20:1 Нэдиэлэ бастакы күнүгэр – субуота кэнниттэн кэлэр күҥҥэ.
[250] 20:20 Илиитин, атаҕын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «илиитин, ойоҕоһун».
[251] 21:15-17 Иона уола Симон! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иоанн уола Симон».
[252] 21:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[253] 1:12 Биир биэрэстэлээх – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «субуота суолун саҕа ыраах сиргэ баар». Субуотаҕа 900 м кэриҥэ сири эрэ барар көҥүллэнэрэ.
[254] 2:15 Үс эрэ чаас – сарсыарда тоҕус чаас.
[255] 2:43 Иерусалимҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[256] 3:1 Тоҕус чаастааҕы – күнүс үс чаастааҕы. Бу кэмҥэ Таҥара Дьиэтигэр сиэртибэ биэрэллэрэ.
[257] 3:11 Соломон колоннадата – Ин 10:23 быһаарыытын көр.
[258] 3:22 Өбүгэлэрбитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[259] 4:24 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[260] 4:33 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[261] 5:16 Чугас эргиннээҕи куораттартан... Иерусалимҥа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иерусалим эргиннээҕи куораттартан».
[262] 5:33 Өлөрөргө санаммыттара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өлөрүөхтэрин баҕарбыттара».
[263] 7:29 Мадиам сирэ – Аравия уобалаһа.
[264] 8:27 Кандакия – эфиоптар судаарыстыбаларын салайар ийэ сарыысса титула.
[265] 8:37 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.
[266] 8:39 Аттакыга Сибэтиэй Тыын түһэн киирбитэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[267] 9:5 Мин эн сойуолаһар Иисуһуҥ буолабын – бу кэнниттэн кэлэр «„Үөрбэни утары барарыҥ ыарахан буолуо“. Савл титирэстиэр диэри, уолуйа куттанан ыйыппыта: „Айыы Тойон! Тугу оҥор диэн дьаһайаҕын?“ Онуоха Айыы Тойон киниэхэ эппитэ: „Туран...“» диэн кэрчик сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга суох.
[268] 9:31 Церковтарга – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «церковка».
[269] 9:32 Сибэтиэйдэргэ – Таҥара дьонугар.
[270] 9:36 Иоппия – Яффа.
[271] 10:9 Алта чаас саҕана – күнүс уон икки чаас саҕана.
[272] 10:16 Төттөрү – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эмискэ».
[273] 10:30 Постанан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[274] 10:32 Кини, кэлэн, эйиэхэ барытын этиэҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар
[275] 10:33 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».
[276] 11:11 Мин олорор дьиэм – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги олорор дьиэбит».
[277] 13:1 Ирод – Ирод Антипа.
[278] 13:42 Иудей синагогатыттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «синагогаттан».
[279] 13:44 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон тылын».
[280] 14:25 Айыы Тойон тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тылы» эбэтэр «Таҥара тылын».
[281] 15:20-21, 29 Тугу бэйэҕитигэр баҕарбаккытын атыттарга оҥорумаҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[282] 15:24 Эһиги быһыллыы сиэрин-туомун толоруохтааххыт, Сокуону тутуһуохтааххыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[283] 15:34 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик суох.
[284] 15:40 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».
[285] 16:7 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус Тыына».
[286] 16:13 Иудейдар үгэстэринэн бииргэ түмсэр үҥэр сирдэригэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги быһа холоон сэрэйбит сирбитигэр».
[287] 16:17 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».
[288] 16:37 Рим гражданнара – Рим империятыгар олорор дьон сороҕо эрэ Рим гражданинын үрдүк быраабынан туһанара. Кинилэргэ элбэх чэпчэтии, быраап көрүллэрэ, кинилэри кырбыыр, накаастыыр, тиирэн өлөрөр бобуллара.
[289] 17:18 Тиллии – гректии «Анастасис». Павелы истибит дьон кини «Анастасия» диэн ааттаах хайа эрэ дьахтар таҥара туһунан кэпсиир дии санаабыт буолуохтарын сөп.
[290] 17:19 Ареопаг – Афины куоракка баар томтор аата. Бу томтор үрдүгэр мунньахтыыр Үрдүкү Суут эмиэ маннык ааттанара.
[291] 17:34 Ареопагит – Ареопаг чилиэнэ.
[292] 18:5 Тыын салайыытынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[293] 18:17 Гректэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[294] 18:26 Айыы Тойон Суолун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Суолун».
[295] 19:19 Драхма – гректэр үрүҥ көмүс манньыаттара. Биир драхма үлэһит күннээҕи орто хамнаһа этэ.
[296] 19:24 Ефескэ үүнүү-быйаҥ таҥаратын Артемида аатырбыт храма баара. Бу аан дойду сэттэ кэрэ дьиктититтэн биирдэстэрэ буолара. Храм иһигэр киһини санатар быһыылаах халлаантан түспүт «таас» (метеорит буолуон сөп) – «Артемида ытык мөссүөнэ» баара.
[297] 20:4 Асияҕа диэри – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[298] 20:21 Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуска».
[299] 20:28 Айыы Тойон уонна Таҥара Церковын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара Церковын».
[300] 21:22 Кэлбиккин истэн, дьон хайаан да мустуо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кэлбиккин дьон хайаан да билиэ».
[301] 21:25 Атын тугу да боппокко – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[302] 21:34 Кириэппэс – Таҥара Дьиэтин хотугулуу-арҕаа өтүгэр турар Антоний кириэппэһэ. Кириэппэскэ Рим буойуннарын хаһаармата уонна хаайыы бааллара.
[303] 22:9 Сырдыгы көрөн уолуйа куттаммыттара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сырдыгы көрбүттэрэ».
[304] 23:23 Үс чааска – киэһэ тоҕус чааска.
[305] 23:30 Этэҥҥэ буол – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[306] 25:11 Император дьүүллүүрүгэр модьуйабын – Рим гражданина император дьүүллүүрүгэр модьуйар бырааптааҕа (чуолаан өлөргө ууруллубут буоллаҕына).
[307] 27:9 Пост (евр. Йом-Киппур) – Тишри ый 10 күнүгэр бэлиэтэнэрэ (балаҕан ыйын – алтынньы ортото). Бу кэмҥэ күһүҥҥү буурҕа түһэр буолан, муоранан айаннааһын кутталланара, онон сырыы сэтинньи ортотуттан кулун тутар ортотугар диэри тохтотуллара.
[308] 27:17 Сирт кумаҕар – Ливия кытылын чугаһынааҕы кумах чаар. Бу өс номоҕор киирбит кутталлаах сир этэ.
[309] 28:11 Диоскурдар – грек мифологиятыгар: Зевс таҥара игирэ уолаттара Кас уонна Поллукс, муоранан айаннааһыны араҥаччылыыр таҥаралар.
[310] 28:16 Сотник хаайыылаахтары сэрии тойонугар туттарбыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[311] 28:25 Өбүгэлэрбитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өбүгэлэргитигэр».
[312] 28:29 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу этии суох.
[313] 1:12 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара». Мэнньиэс (
нууч. венец) – күрэхтэһиигэ кыайбыт киһи төбөтүгэр кэтэр венога.
[314] 1:19 Онон, таптыыр бырааттарым – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Онон өйдөөҥ, таптыыр бырааттарым».
[315] 2:20 Өлбүт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кураанах».
[316] 3:9 Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойону».
[317] 5:4 Саваоф (евр.) – «Халлаан сэриитин Тойоно».
[318] 1:22 Тыын көмөтүнэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[319] 2:21 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».
[320] 3:8 Эйэҕэс – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[321] 3:15 Айыы Тойон Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Христоһу».
[322] 4:15 Атын киһи бас билиитигэр суудайан – эбэтэр «донуосчут буолан».
[323] 5:10 Бэйэтинэн эҥкилэ суох гынан бөҕөргөтүөхтүн, күүс-сэниэ киллэрэн халбаҥнаабат оҥоруохтун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бэйэтинэн эҥкилэ суох гынан бөҕөргөтүө, күүс-сэниэ киллэрэн халбаҥнаабат оҥоруо».
[324] 5:14 Христос Иисустуун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христостуун».
[325] 5:14 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[326] 1:1 Симон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Симеон».
[327] 1:2 Христос Иисус – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисус» эбэтэр «Иисус Христос».
[328] 3:9 Биһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиэхэ».
[329] 1:4 Үөрүүгүт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үөрүүбүт».
[330] 3:14 Быраатын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[331] 3:19 Итинтэн билэбит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «итинтэн билиэхпитин сөп».
[332] 3:19-21 Суобаспытын – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха «сүрэхпитин».
[333] 4:3 Иисус Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуһу», «Айыы Тойон Иисус Христоһу» эбэтэр «Христоһу».
[334] 4:19 Биһиги эмиэ Кинини таптыаҕыҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги эмиэ таптыыбыт», сорохторугар «биһиги Таҥараны таптыыбыт», «биһиги бэйэ-бэйэбитин таптыыбыт».
[335] 4:20 Хайдах... таптыаҕай? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «таптаабат».
[336] 5:7-8 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Үс туоһу баар: Тыын, уу уонна хаан; бу үс туоһу үһүөн биири этэллэр».
[337] 5:20 Сырдыгы – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[338] 5:21 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[339] 1:1-2 Кырдьаҕас – «пресвитерос» диэн грек тылын атын суолтата «аҕа баһылык».
[340] 1:3 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[341] 1:8 Үлэбит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үлэҕит».
[342] 1:13 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[343] 1:15 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[344] Сибэтиэй Иуда – Айыы Тойон Иисус Христос эрэллээх үөрэнээччитэ уонна чугас аймаҕа (убайа эбэтэр быраата). Ол гынан баран кини сэмэй суругар бу туһунан ахтыбат, «Иаков быраата» эрэ дэнэр.
[345] 1:1 Аҕа Таҥара сибэтии гыммыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа Таҥара таптаабыт».
[346] 1:3 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[347] 1:4 Улуу Баһылык Таҥараны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Улуу Баһылыгы».
[348] 1:23 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сороҕу, мунаарар өттүн, уоттан быыһаан таһаарыҥ; сороххо амарахтык сыһыаннаһыҥ, ол гынан баран кинилэр имэҥнээх эттэрэ киртиппит таҥаһын да таарыйартан дьиксинэр буолуҥ».
[349] 1:25 Муударай – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[350] 1:1 Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус».
[351] 1:29 Содур – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[352] 1:31 Эйэлэһимтиэтэ суохтар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[353] 2:16 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисуһунан».
[354] 4:1 Эбэтэр «Оччоҕо өбүгэбит Авраам бэйэтин кыаҕынан тугу ситиспитэй?»
[355] 4:19 «Этим-сииним эмэхсийбитэ ыраатта,.. кыаҕа суох», – дии санаабатаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «этэ-сиинэ эмэхсийбитин өйдүүрэ».
[356] 6:11 Айыы Тойоммутун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[357] 8:1 Сатарыйбыт айылҕаларынан олорбокко, Тыын ыйарынан олорор дьон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[358] 8:27 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[359] 8:35 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос».
[360] 9:29 Айыы Тойон Саваоф – Иак 5:4 быһаарыытын көр.
[361] 9:32 Сокуон дьайыыларын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «дьайыылары».
[362] 10:1 Израиль быыһаныыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэр быыһаныылара».
[363] 10:15 Эйэҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[364] 10:17 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос тылын».
[365] 11:6 Оттон бэйэҥ үтүө дьайыыгынан буоллаҕына, ол аата Таҥара үтүөтүнэн буолбатах, онтон атын эбитэ буоллар, эн үтүө дьайыыҥ хайыы-үйэ үтүөнэн ааттаныа суоҕа этэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[366] 13:9 Сымыйанан туоһулаама – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[367] 13:11 Утуйбут уубутуттан уһуктар чааспыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «утуйбут уугутуттан уһуктар чааскыт».
[368] 14:4 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».
[369] 14:10 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара».
[370] 14:24-26 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэрчик 16 түһүмэх бүтүүтүгэр баар.
[371] 15:24 Испанияҕа сылдьан баран – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Испанияҕа баран иһэн».
[372] 15:29 Христос Евангелиетын алгыһын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос алгыһын».
[373] 15:33 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох, ол оннугар 16:25-27 кэрчик киирбит.
[374] 16:7 Юнияҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Юнийга».
[375] 16:15 Юлияҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Юлийга».
[376] 16:18 Айыы Тойоммутугар Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммутугар Христоска».
[377] 16:20 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммут Иисус».
[378] 16:23 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга мантан салгыы бу сурук 14:24-26 кэрчигэ киирбит, ол оннугар 16:24 суох.
[379] 1:1-2 Коринф – Пелопоннеһы кытта Грецияны холбуур, Коринф билиитигэр турар порт куората. Биһиги эрабыт 1 үйэтигэр араас омуктар, чуолаан римляннар, гректэр, еврейдэр олорбут үрдүк сайдыылаах куораттара.
[380] 1:13 Ама Христос хас да бөлөххө хайынна дуо? – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хас да бөлөх буола хайдыбатаҕа».
[381] 1:14 Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥарабар».
[382] 2:1 Таҥара туһунан кэрэһилии – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара кистэлэҥин биллэрэ кэлэрбэр».
[383] 2:13 Духуобунайы духуобунайдык – эбэтэр «духуобунайы духуобунай дьоҥҥо быһаарабыт»; «духуобунай суоллары атын духуобунай суоллары кытта тэҥниибит».
[384] 3:2-3 Тыл тылгытыгар киирсибэт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[385] 4:17 Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисуһу».
[386] 5:3-4 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойоммут Иисус».
[387] 5:5 Айыы Тойоммут Иисус Христос Күнүгэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Күнүгэр».
[388] 6:1 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[389] 6:20 Онон эккитин-сииҥҥитин, дууһаҕытын – бүтүн бэйэҕитин Таҥара бас билэрин быһыытынан, эккитинэн да, дууһаҕытынан да Таҥараны албан аатырдар гына олоруҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «онон эккитинэн-сииҥҥитинэн Таҥараны албан аатырдар курдук олоруҥ».
[390] 7:5 Поһу тутуһар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[391] 7:15 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһигини».
[392] 7:32, 33 Сулумах... түбүгүрэр. Эрдээх дьахтар уонна эргэ бара илик кыыс туспалаахтар – эбэтэр «Сулумах... түбүгүрэр. Инньэ гынан икки аҥыы тардыстар».
[393] 7:36-38 Кыыһа – эбэтэр «кэпсэтиилээх кыыһа». Оччоҕо маннык тылбаастыахха сөп: «Кэпсэтиилээх кыыһа сааһын сиппитин үрдүнэн кинини ылбакка сылдьарын сиэрэ суох суол диир, имэҥнээх санаатын кыана туттубат киһи бэйэтэ хайдах саныырынан быһаарыннын; аньыы буолуо суоҕа, ол кыыһын ойох ыллын.
37 Оттон сүрэҕэр халбаҥнаабат бигэ быһаарыныыны ылыммыт киһи, ким да кинини күһэйбэт, бэйэтэ эмиэ баҕа санаатын кыана туттар буолан, чиҥник быһаарынан ойох ылбаттыы санаммыт буоллаҕына, сөпкө быһаарынар.
38 Ол аата кэпсэтиилээх кыыһын кытта ыал буолар киһи сөпкө гынар, оттон кыыһы кэргэн ылбаттыы, ырааһын сүтэрбэттии, санаммыт киһи быһаарыныыта өссө ордук».
[394] 9:20 Иудей кэриэтэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу кэнниттэн «төһө да Сокуоҥҥа бас бэриммэтэрбин» диэн тыллар бааллар.
[395] 10:9 Христоһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойону».
[396] 10:28 «Сир уонна сир үрдүгэр баар барыта Айыы Тойон киэнэ» – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[397] 11:2 Бырааттарыам – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[398] 11:24 Маны ылан сиэҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[399] 11:29 Бэйэтин тургутунан көрбөккө – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[400] 11:29 Айыы Тойон Этигэр уонна Хааныгар суолта биэрбэккэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Эккэ
уонна Хааҥҥа суолта биэрбэккэ».
[401] 12:3 Анафема (грек.) – кырыыска турдун.
[402] 12:9 Ол Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биир Тыын».
[403] 12:12 Биир – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[404] 13:3 Эппин-сииммин уокка уматтара биэрэн да бараммын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хайҕанаары, эппин-сииммин биэрэн да баран».
[405] 14:38 Оттон ким өйдөөбөт, ол өйдөөбөтүн даҕаны – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «оттон ким эмэ ылыммат буоллаҕына, кинини эмиэ ылымматыннар».
[406] 15:14 Эһиги эмиэ халтайга итэҕэйэҕит – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги эмиэ халтайга итэҕэйэбит».
[407] 15:33 Грек суруйааччыта Менандр «Таис» диэн комедиятыттан (б. э. иннинээҕи 3 үйэ).
[408] 15:47 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[409] 15:51-52 Бука бары өлөр буолбатахпыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги бука бары өлүөхпүт, ол гынан баран бука бары уларыйар буолбатахпыт».
[410] 15:55 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Өлөр өлүү! Ханна баарый эн кыайыыҥ? Өлөр өлүү! Ханна баарый эн өргөһүҥ?» эбэтэр «Үтүгэн түгэҕэ! Ханна баарый эн өргөһүҥ?»
[411] 16:22 Маран-афа! (арамей.) – «кэл, Айыы Тойон» эбэтэр «Айыы Тойон кэллэ».
[412] 16:24 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[413] 1:1 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[414] 1:6 Сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Биһиги эрэйдэнэр да буоллахпытына, эһиги бөҕөргүүргүт, быыһанаргыт туһугар эрэйдэнэбит; оттон Таҥара биһигини бөҕөргөттөҕүнэ, эһиги эмиэ бөҕөргүүгүт, биһиги тулуйар эрэйбитин эрдээхтик тулуйарга күүс ылаҕыт».
[415] 2:17 Үгүстэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «атыттар».
[416] 3:2 Биһиги – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһиги».
[417] 4:10 Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[418] 5:17 Барыта – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[419] 5:18 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христоһунан».
[420] 6:15 Велиар – сороҕор «Велиал». Сатана аата.
[421] 6:16 Эһиги – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги».
[422] 8:7 Биһиэхэ тапталгытынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги тапталбытынан».
[423] 9:4 Итиччэ эрэмньилээхтик хайҕаммыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[424] 11:24 Биэс төгүл отут тоҕустуу таһыыры – иудей итэҕэлиттэн тэйбиттэри кымньыынан 39 охсон накаастыыллара. Уураах быһыытынан 40 охсуллуохтааҕа, ол гынан баран, таһыйааччы алҕаһыан сөп диэн, биир охсууну көҕүрэтэллэрэ.
[425] 13:13 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[426] 1:1-2 Галатия – киин Европаттан көһөн кэлбит, кельт уонна галл омуктары кытта уруулуу галаттар олорор уобаластара.
[427] 1:3-4 Аҕа Таҥараттан уонна... Иисус Христос Айыы Тойоммутуттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа Таҥарабытыттан уонна... Иисус Христос Айыы Тойонтон».
[428] 1:6 Христос илгэлээх үтүөтүнэн ыҥырбыт Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Бэйэтин илгэлээх үтүөтүнэн ыҥырбыт Таҥараттан».
[429] 3:17 Христос туһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[430] 4:6 Эһиги сүрэххитигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги сүрэхпитигэр».
[431] 4:7 Иисус Христоһунан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[432] 5:24 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус».
[433] 6:15 Христос Иисуһу итэҕэйэр буоллаххына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[434] 6:17 Айыы Тойон Иисус бэлиэтин (
грек. «стигмата») – Христос туһунан үөрэтэрин иһин, уһуктааҕынан быһыта тыытан, биитэр итии тимиринэн сиэтэн накаастаабыт баастарын чэрэ буолуон сөп.
[435] 1:1 Ефес – гректэр Малай Азияҕа олохтообут куораттарыттан биир саамай суолталаахтара; бу куорат ордук Артемида храмынан (аан дойду сэттэ дьиктититтэн биирдэстэрэ) аатырара.
Сибэтиэйдэр – Таҥара норуота.
[436] 1:11 Биһиги – иудейдар.
[437] 1:13 Эһиги – атын норуоттар.
[438] 1:15 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[439] 3:14 Иисус Христос Айыы Тойоммут Аҕатын иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕа иннигэр».
[440] 4:29 Итэҕэллэрин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[441] 5:9 Тыын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «сырдык».
[442] 5:17 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».
[443] 5:21 Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христостан».
[444] 6:24 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[445] 1:1 Филиппы – Греция хотугулуу-илиҥҥи өттүгэр баар куорат. Александр Македонскай аҕата Филипп II сэриилээн ылан баран, бу куоракка бэйэтин аатын иҥэрбит.
Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[446] 1:14 Таҥара тылын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тылы».
[447] 3:16 Маннык өйбүтүн-санаабытын ыһыктыбакка, бу быраабыланы тутуһан олоруоҕуҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «иннибит диэки баран иһиэҕиҥ».
[448] 4:13 Миигин бөҕөргөтөр Иисус Христос көмөтүнэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «миигин Бөҕөргөтөөччү көмөтүнэн».
[449] 4:19 Ситэрэн-толорон биэриэхтин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ситэрэн-толорон биэриэҕэ».
[450] 4:23 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[451] 1:1-2 Колосс – Лаодикиялаах Иерапольтан чугас сытар Фригия куората.
Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
Христос Иисуһу – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христоһу».
[452] 1:3-4 Уонна Айыы Тойон Иисус Христостан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[453] 1:12-14 Бэйэтин Хаанынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
Аҕа Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Аҕаҕа».
[454] 2:2 Аҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
Таҥара, Аҕа уонна Христос кистэлэҥин билиилэрэ – «Аҕа Таҥара кистэлэҥин, Христоһу, билии».
[455] 3:11 Варвардар – Рим 1:14 быһ. көр;
скифтэр – Хара муора кытылыгар олорбут биис уустара. Гректэр кинилэри кулуттааһыҥҥа эрэ анаммыт сайдыыта суох варвардар диэн ааттыыллара.
[456] 3:13 Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон».
[457] 3:16 Айыы Тойоҥҥо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥараҕа».
[458] 3:17 Айыы Тойон Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус».
[459] 4:8 Эһиги хайдах быһыыга-майгыга олороргутун тиийэн биллин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиги хайдах быһыыга-майгыга олорорбутун тиийэн эһиэхэ иһитиннэрдин».
[460] 4:18 Барыгытыныын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[461] 1:1 Фессалоника (билиҥҥи Салоники) – Македония куората; уобалас киин порда.
[462] 1:1 Аҕа Таҥарабытыттан уонна Айыы Тойон Иисус Христостан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[463] 2:12 Ыҥырбыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыҥырар».
[464] 2:15 Кини пророктарын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «пророктары».
[465] 3:12-13 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[466] 5:27 Сибэтиэй – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[467] 5:28 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[468] 1:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[469] 2:4 Таҥара курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[470] 3:18 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[471] 2:7 Христос иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[472] 3:2 Чөлү хараныы (
нууч. целомудрие) – 1. Чөл өйдөөх, толкуйдаах буолуу. 2. Ыраас майгы-сигили.
[473] 4:10 Ол иһин үөҕэллэрин-таныйалларын тулуйабыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ол иһин туруулаһабыт».
[474] 5:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[475] 5:16 Өскөтө итэҕэйээччи, эр киһи да, дьахтар да буоллун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өскөтө итэҕэйэр дьахтар».
[476] 6:5 Итинник дьонтон тэйиччи сырыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[477] 6:17 Тыыннаах Таҥараҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥараҕа эрэ».
[478] 6:19 Бараммат олоххо – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «дьиҥнээх олоххо».
[479] 6:21 Эйигинниин эҥээрдэһиэхтин. Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «эһигинниин эҥээрдэһиэхтин».
[480] 1:11 Норуоттары – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[481] 4:1 Таҥара иннигэр итиэннэ, ыраахтааҕылыы кэллэҕинэ, тыыннааҕы да, өлбүтү да барытын дьүүллүөхтээх Айыы Тойон Христос Иисус иннигэр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥара иннигэр итиэннэ сотору тыыннааҕы да, өлбүтү да барытын дьүүллүөхтээх Христос Иисус иннигэр, Кини кэлиитинэн уонна Саарыстыбатынан...»
[482] 4:14 Киниттэн иэстэстин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Киниттэн иэстэһиэҕэ».
[483] 1:12 Поэт-философ Эпименид (б. э. иннинээҕи 6 үйэ).
[484] 2:3 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[485] 3:5 Ууга сууннарыы – сүрэхтэнии.
[486] 1:1-2 Таптыыр – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[487] 1:1-2 Иисус Христос хаайыылааҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Христос Иисус хаайыылааҕа».
[488] 1:4-5 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[489] 1:10 Онисим (грек.) – «туһалаах».
[490] 1:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[491] Бу сурук автора ким буолара чуолкай биллибэт. Аполлос, Петр, Стефан, Филипп эбэтэр Епафрас буолуохтарын сөп диэн араас сабаҕалааһын баар.
[492] 1:3 Бэйэтинэн – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[493] 1:6 Аан дойдуга киллэрэригэр эмиэ – эбэтэр «аан дойдуга эмиэ киллэрэригэр».
[494] 1:7 Тыын – «руах» диэн еврей тыла итиэннэ «пнеума» диэн грек тыла «тыын» уонна «тыал» диэн суолталаахтар.
[495] 1:12 Олоччу барыта уларыйыаҕа – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥас курдук уларыйыаҕа».
[496] 2:7 Айбытыҥ барытын үрдүнэн кинини туруордуҥ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[497] 2:16 Онон Кини Аанньаллар киэннэрин буолбакка, Авраам удьуордарын айылҕаларын айылҕа гыммыта – эбэтэр «Кини Аанньалларга буолбакка, Авраам удьуордарыгар көмөлөһө кэлэр».
[498] 3:1 Иисус Христоска – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Иисуска».
[499] 3:5 Кини дьиэтин – Кини норуотун.
[500] 3:6 Тиһэҕэр тиийэ бигэтик – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[501] 3:13 Бүгүн – Христос иккиһин кэлиэр диэри.
[502] 6:10 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
Тапталгытын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «тапталгыт дьыалатын».
[503] 7:5 Дэһээтинэ (
нууч. десятина) – үүнүү биитэр дохуот уон гыммыт биирэ. Моисей Сокуонун быһыытынан Израиль дьоно дохуоттарын уонна үүнүүлэрин уон гыммыт биирин левиттэргэ, аҕабыыттарга биэрэллэрэ.
[504] 7:21 Мелхиседек курдук – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[505] 8:11 Чугастааҕытын – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «ыалын».
[506] 9:14 Сибэтиэй Тыынынан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «өлбөт үйэлээх Тыынынан».
[507] 9:14 Дьиҥнээх – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[508] 10:9 Таҥара – сорох былыргы илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[509] 10:30 Диир Айыы Тойон – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[510] 10:34 Мин хаайыыга сыттахпына – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хаайыылаахтарга».
[511] 10:38 Кырдьыксыт – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Мин кырдьыксытым».
[512] 11:11 Эбэтэр «Төһө да Сарра оҕото суоҕун, төрүүр сааһын ааспытын иһин, Авраам аҕа буолар кыахтаммыта».
[513] 11:31 Синодальнай тылбааска «уонна атын сиринэн атааран биэрэн» диэн тыллар эбии киирбиттэр (Сибэтиэй Иаков Апостол суругуттан).
[514] 11:37 Накаастыыллара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[515] 12:1-2 Үөрүү туһугар – эбэтэр «үөрүү оннугар».
[516] 12:17 Оҥорбутун хайдах да уларытар кыаҕа суоҕа – эбэтэр: «Аҕата кини тугу оҥорбутун уларытар кыаҕа суоҕа», «Исав тугу оҥорбутун уларыттарар курдук, аҕатын кыайан тылыгар киллэрбэтэҕэ», «Исавка аньыыны билинэр кыах бэриллибэтэҕэ».
[517] 12:19 Хайатыгар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[518] 13:21 Эһиэхэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «биһиэхэ».
[519] 13:25 Аминь – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[520] 1:4-5 Аньыыбытыттан-харабытыттан Бэйэтин Хаанынан сууйбукка – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «аньыыбытыттан-харабытыттан Бэйэтин Хаанынан быыһаабыкка».
[521] 1:8 Альфа уонна Омега – грек алпаабытын бастакы уонна бүтэһик буукубалара.
Төрүппүн итиэннэ бүтэр уһукпун – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[522] 1:10 Мин Альфабын уонна Омегабын, Бастакыбын уонна Тиһэхпин – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыллар суохтар.
[523] 2:1 Ефес – Еф 1:1 быһаарыытын көр.
[524] 2:8 Смирна (билиҥҥи Измир) – Ефестэн 56 км хоту сытар, Эгейскэй муора кытылыгар турар улахан эргиэн куората.
[525] 2:12 Пергам – Сардистан 80 км ыраах сытар куорат, Зевс таҥараҕа уонна да атын таҥараларга итэҕэл киинэ. Манна Рим императорыгар, таҥараҕа курдук, сүгүрүйэллэрэ.
[526] 2:18 Фиатира – Пергамтан 65 км ыраах сытар Лидия куората. Бу эргиэн үрдүктүк сайдыбыт куората ордук пурпур таҥаһы оҥорон таһаарарынан сураҕырара.
[527] 3:1 Сардис – Ефестэн илин диэки 50 км ыраах сытар куорат, Малай Азия биир саамай модун куораттарыттан биирдэстэрэ.
[528] 3:7 Филадельфия – Сардистан соҕуруулуу-хоту диэки 40 км ыраах сытар кыра куорат.
[529] 3:14 Лаодикия – Филадельфияттан соҕуруулуу-арҕаа диэки 40 км ыраах сытар куорат; Фригия саамай баай куората.
[530] 5:8 Сибэтиэйдэр – Таҥара дьоно.
[531] 5:9 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[532] 5:10 Биһигини – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «кинилэри».
Биһиги сир үрдүгэр ыраахтааҕылыахпыт – «кинилэр сир үрдүгэр ыраахтааҕылыахтара».
[533] 6:1, 3, 5, 7 Кэлэҥҥин көр! – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Кэл!»
[534] 8:13 Аанньал – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «хотой».
[535] 9:11 Аваддон – «аллараа дойду баһылыга».
Аполлион – «өлөрүөхсүт».
[536] 12:3 Уот кыһыл – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «уот тыыннаах».
[537] 13:1 Мин муора кумах кытылыгар турбутум – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «садаҕа моҕой муора кытылыгар турбута».
[538] 13:10 Ким билиэн ылар – бэйэтэ билиэн барыаҕа, ким болотунан өлөрөр – бэйэтэ болоттон өлүөҕэ – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Ким билиэн барыахтаах – билиэн барыаҕа, ким болоттон өлүөхтээх – болоттон өлүөҕэ».
[539] 15:3 Сибэтиэйдэр Ыраахтааҕылара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «үйэлэр Ыраахтааҕылара» эбэтэр «норуоттар Ыраахтааҕылара».
[540] 16:16 Армагеддон – Магедон (Мегиддо) куорат; сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Армагедон» (Магедон хайата).
[541] 16:21 Түөртүү буут – тылыттан тылыгар түһэрэн тылбаастаатахха, «талант саҕа улахан тобурах». Талант – 26 кг 60 кг тиийэ ыйааһыннаах мээрэй.
[542] 19:6 Таҥара – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Таҥарабыт».
[543] 20:9 Таҥараттан – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга бу тыл суох.
[544] 22:14 Кини кэриэстэрин тутуһааччылар – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «таҥастарын сууна сылдьааччылар».
[545] 22:21 Айыы Тойоммут Иисус Христос – сорох былыргы гректии илиинэн суруйууга «Айыы Тойон Иисус», «Иисус Христос»;
барыгытын кытта – «барыбытын кытта», «сибэтиэйдэри кытта» эбэтэр «Кини бары сибэтиэйдэрин кытта».
