Айыллыы (Книга Бытия на якутском языке). Правообладатель - Российское Библейское Общество.
Күндү ааҕааччы!
Эһиги болҕомтоҕутугар Библия биир сүҥкэн суолталаах кинигэтин тылбааһын таһаардыбыт. Библия — аан дойдуга уус-уран уонна итэҕэл сиэрин биллэр өйдөбүнньүктэриттэн биирдэстэрэ — 77 кинигэттэн турар, онон сороҕор «Кинигэ-лэр кинигэлэрэ» диэн ааттыыллар. «Айыллыы» — Библияны арыйар маҥнайгы кинигэ.
Ытык Суруйууну сахалыы тылбаастааһын историята балтараа үйэттэн таҕыста. Тылбаас саҕалааччыта уонна көҕүлээччитэ Иннокентий (Вениаминов) архиепископ этэ. Кини «Таҥараҕа үҥэр тыл-өс туһааннаах дьоҥҥо өйдөнүмтүө буолуохтаах» диэн санаалааҕа. 1853 сыллаахха Ытык уонна Таҥара сулууспатыгар туттуллар кинигэлэри тылбаастыыр Кэмитиэт тэриллэр. Бэрэссэдээтэлинэн священник Дмит-рий Васильевич Хитров (кэлин — Дьокуускайдааҕы уонна Бүлүүтээҕи епископ Дионисий) ананар. 5 сылынан, 1858 сыл бүтүүтэ Москватааҕы Синодальнай типографияҕа Саҥа Кэс тыл кинигэлэрэ, Апокалипсистан ураты, бары Эргэ Кэс тылтан Айыллыы уонна Саалтыыр кинигэлэрэ, Таҥара су-лууспатын кинигэлэрэ, ону тэҥэ саха тылын азбуката уонна грамматиката бэчээттэммиттэрэ. 1859 сыллаахха от ыйын 19 күнүгэр Иннокентий архиепископ көҕүлээһининэн сахалыы мэлиибэн ыытыллар, онно кини бэйэтинэн Евангелиены (Үтүө сурах кинигэтин) сахалыы ааҕар. Ол кэннэ литургия эмиэ сахалыы ыытыллар, онно мустубут саха дьонун ити сүрдээҕин соһутар да, долгутар да. Ити кэмтэн саҕалаан Саха сирин Танара дьиэлэригэр сулууспаны сахалыы ыытар-га кыах баар буолбута. Библияны сахалыы тылбаастааһын XX уонна XXI үйэлэр кирбиилэригэр сөргүтүллэр. Библия тылбааһын Института 2004 сыллаахха Сана Кэс тыл сана тылбааһын бэлэмнээн таһаарар, оттон 2010 сыллаахха Пса-лтирь (Саалтыыр) тылбааһын таһаарар.
«Бытие» кинигэтин билинни сахалыы тылбааһын Россия-тааҕы Библия уопсастыбата бэлэмнээтэ. Тыл үөрэхтээхтэрэ Библия кинигэтин төрүт суруйуутуттан тылбаастаары, икки сыл устата Санкт-Петербург куоракка Библия тылбааһын сүрүн төрүттэрин уонна былыргы еврей тылын үөрэппиттэрэ. Ол кэннэ биэс сыл устата Библия 18 кинигэтин бастакы хара тылбааһын онордулар. Бу үлэҕэ тылбаасчыттары таһынан экзегетическэй уонна филологическай редактордар кытын-нылар. Экзегетика өттүнэн төһө сөптөөхтүк тылбаастанарын хонтуруоллуур үлэни Библия уопсастыбаларын Холбоһугун тылбааска консультана салайда. Оттон бырайыак үлэтин Россиятааҕы Библия уопсастыбатын (РБО) Санкт-Петербур-дааҕы салаата иилээн ыытта.
Соторутааҕыта биһиги тылбаасчыттарбыт үлэлэрин түмүгүн саха дьоно-сэргэтэ билсэригэр анаан, РБО «Бытие» кинигэтин тылбааһын боруобалаан бэчээттииргэ быһаарыныы ылыммы-та. Биһиги үлэбит туһунан араас специалистар санааларын истиэхпитин баҕарабыт, холобура, литературовед учуонай-дар, суруйааччылар, итэҕэлгэ сыһыаннаах дьон көрөллөрө тоҕоостоох. Биһиги ону сиһилии чинчийэн, үөрэтэн баран, инникитин тылбаас үлэтигэр туһаныахпыт.
Ааҕааччыга табыгастаах буоллун диэн, тиэкиһи кэрчиктэргэ араардыбыт, оттон кинигэ түмүгэр көмө матырыйааллары булуохха сөп. Бу таһаарыыга Былыргы Ближнэй Восток уонна Былыргы Палестина каарталара, Библия уустук терминнэ-рин быһаарар тылдьыт киирдилэр. Маны тэнэ «Айыллыы» кинигэтин сүрүн санаатын уонна салааларын наардыыр киирии тыл сурулунна.
Ааҕааччылар санааларын, этиилэрин бу аадырыһынан күүтэбит:
191014, Санкт-Петербург, а/я 127, СПб отделение РБО
Киирии тыл
Айыллыы кинигэтин аата уонна Библияҕа ылар миэстэтэ
Библия бастакы кинигэтин аата былыргы еврей тылы-гар «бэрэшит», ол аата «аан бастаан» диэн. Былыргы кэмнэ кинигэни бастакы тылынан (эбэтэр тылларынан) ааттыыр үгэс баара. Оттон бу түбэлтэҕэ ити аат бастакы тыллары-нан эрэ буолбакка, суолтата быдан киэн. Кинигэ Танара норуотун, Йисраэль дьонун историятын кэпсиир Библияҕа баар кинигэлэр бөлөхтөрүн саҕалыыр. Былыр-былыргыттан бу кинигэ — Моисей Сокуоннарын тиспит биэс кинигэтин (Пятикнижие) сорҕото. Ол эрэн биэс кинигэттэн бастакы-ларыгар Моисей аата ахтыллыбат. Арай Моисей Сокуонун төрүттэниитин уонна олохтонуутун туһунан уһун историяны хара маннайгыттан саҕалаан кэпсиир.
Кинигэ сүрүн ис хоһооно
Кинигэни икки сүрүн түһүмэххэ араарыахха сөп. Бастакы түһүмэҕэ (1:1-11:26) аан дойду айыллыытын, киһи аймах олоҕун-даһаҕын туһунан түн былыргы кэпсээннэри түмэр. Оттон бу түһүмэх түмүгэр дьон-сэргэ сир үрдүгэр элбээн-тэ-нийэн араас тылынан кэпсэтэр буолбутун, тус-туспа уустар, дойдулар, судаарыстыбалар үөскээбиттэрин туһунан кэпсэ-нэр. Ити кэпсээннэр быыстарыгар Адам (5 бас), Ной (10 бас) уонна Шем (11:10-26) курдук тутаах сирэйдэр төрүччүлэрин испииһэктэрэ кииритэлээбиттэр. Кинигэ иккис түһүмэҕэ (11:27-50:26) Танара норуотун, Йисраэль уолаттарын бастакы көлүөнэлэрин туһунан кэпсиир. Манна сүрүн дьон — Авра-һаам, уруккута Авраам, Йицхаак, Йааков (кэлинни аата Йисраэль) уонна Йосеф.
Айыллыы кинигэтигэр итэҕэл суолтата уонна сыаннаһа
Кинигэ сүрүн кэпсэнэр сирэйэ — Танара, Айыы Тойон. Киниттэн ураты танаралар суохтар. Кинигэ тиэкиһэ атын танаралар суохтарын уонна сымыйа буолалларын чинэтэн бэлиэтиир. Танара — аан дойдуга баар үрдүкү күүс уонна былаас буоларын кинигэ тыллара чаҕылхайдык туоһулуул-лар. Танара төһө да халлаанна олордор, кини дьон олоҕор айымньылаахтык кыттар, аан дойдуга буолар быһыыны-майгыны сөптөөхтүк салайан биэрэр. Танара аан дойдуну айыаҕыттан дьон олоҕун бары эйгэтигэр сабыдыаллыыр, олоҕу салайарга кыттар.
Кинигэ бастакы түһүмэҕэ Танара үчүгэй, сөптөөх сири-дойдуну айбытын туһунан кэпсээнтэн саҕаланар. Библия кэпсээнэ сир-дойду уонна дьон бүүс-бүтүннүү Танара илии-тин иһигэр, үрдүкү күүс анныгар сылдьалларын тоһоҕолоон бэлиэтииргэ дьулуһар. Танара аан дойдуну айбыт күүс, онон аан дойду дьылҕатын быһаарарга кини тыла бүтэһик-тээх. Бастакы түһүмэх саҕаланыытыгар бастакы киһи олоҕо ойууланар. Ол кэннэ дьон, ону кытта сир-дойду сидьин быһыынан туолаллар, аньыылара-буруйдара ахса суох үгүс буолар. Сидьин быһыы Танара санаатын утары барыыттан саҕаланар, ону өлөрсүү салгыыр. Хара бастаанныттан Тана-ра олохтообут онкулунан оруннаммыт аан дойду уонна кини айымньыларын бууннаах санаалара утары турсаллар. «Танара уолаттара» уонна «сир кыргыттара» эр-ойох буолар кэмнэригэр, ити бууннаах санаа аан дойдуну атыйахтаах уу курдук аймыыр куттала бүрүүкүүр (6:1-4).
Танара аан дойдуну сидьин быһыыттан-майгыттан Улуу мо-туок көмөтүнэн быыһаабыта. Улуу мотуок туһунан Библияҕа эрэ буолбакка, түн былыргы сэһэннэргэ, үһүйээннэргэ эмиэ ахтыллар. Библияҕа Улуу мотуок уратыта диэн — аан дойдуну сидьин быһыыттан быыһаан, сиргэ сана олоҕу төрүттүүргэ анаан Танара ылыммыт быһаарыныыта. Уу — былыргы дьон өйүгэр-санаатыгар кутталы үөскэтэр, урусхаллыыр балыс-хан күүс этэ. Ол да буоллар Танара модун күүстээх буолан уу күүһүн бэйэтин сыалын ситиһэргэ туһаммытын туһунан Библияҕа Уу мотуогун историята буолан киирэ сылдьар. Итинник санаа илэ көстөр, аан дойду онкулун тутан оло-ҕу харыстыырга анаан кытаанах быһаарыныыны ылыммыт Танараны, Айыыны кытта тэннэһэр аан дойдуга туох да суох. Онон Библия Танараны бу кэпсээннэ олоҕуран Үтүө Айыы уонна кытаанах судьуйа курдук ойуулаан көрдөрөр. Итинтэн хайа да уобараһа кини аан дойдуну салайар үрдүк былаастааҕын бэлиэтиир.
Кинигэ иккис түһүмэҕэр, ити барыта ааспытын кэннэ, Танара бэйэтин норуотун төрүттүүрүгэр Авраһаам ууһун талан ылара кэпсэнэр. Талыллыбыт норуот Танара алгыһы-нан үйэлэргэ уостубат уйгулаах уонна дьоллоох олохтоноро түстэниэхтээх. Кинигэҕэ ити миэстэ «кэс тыл» диэн уһулуччу ааты ылар (15:18-21). Ити туһунан кэс тылын Танара бастакы норуокка, Йисраэль төрүттэригэр бэйэтэ биэрэр. Библия кэп-сээннэрин сюжеттара ити кэс тылы, мэктиэни түөрт көлүөнэ олоҕун тухары Танара тиһигин быспакка толорбутун ойуу-лууллар. Онон кэс тыл диэн Танара бэйэтин тыла буолара бэлиэтэнэр, ол эбэтэр киһи сабаҕалааһына буолбатах, Танара бэйэтэ эппит тыла эбит. Кэс тыл Танара күүһүн уонна үтүө санаатын олоххо киллэрэр суолталаммыта.
Кинигэ бастакы түһүмэҕэр сүрүн суолтаны утарылаһыы ылар: Танара үтүө санаата уонна кини айымньыларын бэрим-мэт быһыылара көстөллөр. Оттон иккис түһүмэҕэр кэпсээн сүнньэ чынха атын. Ол эбэтэр Танара үтүө санаата, итэҕэл, бэриниилээх буолуу уонна Танара талбыт норуота кинини билиниитэ бииргэ хатыһаллар. Танара кырдьыбыт уонна оҕото суох Авраһаамна сири уонна уол оҕону биэриэх буо-лан мэктиэлиир. Ити мэктиэ тыл туолуутун уонна Авраһаам араас эрэйгэ тэбиллэрин туһунан ааҕабыт.
Кинигэ иккис түһүмэҕин түмүктүүр бастарга Йосеф оло-ҕун туһунан кэпсэнэр (37:1-36, 39:1-50:26). Онно Танара үтүө санаата арыый атыннык сырдатыллар. Бу сырыыга кэпсээн онкула — Танара оннооҕор мөкү быһыыны-майгыны бүтэр үһүгар үтүө түмүккэ тиэрдэр кыахтааҕар Йосеф итэҕэлэ (45:4-8). Манны тэнэ Йосеф Эгиипэт ыраахтааҕыта, фараон сирдээҕи былааһын бөҕөргөтөргө анаммыт киһи курдук эмиэ ойууланар. Ол былаас кэлэр өттүгэр Йосеф бэйэтин аймахтарын, Йисраэль дьонун утары эргийэр. Онон бу тиэ-кис сирдээҕи баай, былаас кутталлаах буолуохтарын уонна дьонно түктэринэн эргийиэхтэрин сөбүн, тоҕо диэтэххэ кинилэр кыһалҕаны, эппиэтинэһи кытта ыкса ситимнээх-тэрин туһунан бэлиэтиир.
Тылбаас прин циптэрэ
Бу кинигэ былыргы еврей тылынан суруллубут төрүт тиэкискэ олоҕуран сахалыы тылбаастанна. Тылбаас сүрүн сыала — былыргы еврей тылынан суруллубут тиэкис суол-татын уонна ис хоһоонун саха аныгы литературнай тылынан төһө кыалларынан чопчу тиэрдии. Онон ааҕааччы бу тылбаас уонна Библия нууччалыы Синодальнай тылбааһын икки ар-дыларыгар сөп түбэспэт өрүттэри булуон сөп. Тоҕо диэтэххэ, Синодальнай тылбаас былыргы еврей тылынан суруллубут төрүт тиэкистэн быһаччы тылбаастамматаҕа, тылбаастыыр принциптэрэ да биһиэниттэн эмиэ ураты этэ.
Биһиги тылбааспыт бары өттүнэн, ол эбэтэр былыргы тө-рүт тиэкискэ төһө сөп түбэһэрин, саха тылын нуорматын төһө тутуһарын икки өттүттэн квалификациялаах специа-листар сыныйан туран бэрэбиэркэлээтилэр. Өскөтүн, эн ааҕааччы, ханнык эмэ киһи уларытыах түбэлтэтин эбэтэр сыыһаны бэлиэтии көрдөххүнэ кинигэни таһаарбыт кыһаҕа, ол эбэтэр Россиятааҕы Библия Уопсастыбатыгар биллэрэр-гэр көрдөһөбүт.
АЙЫЛЛЫЫ
1
Танара бастаан халлааны уонна сири айбыт. 2Сир үрдэ иччитэх эбит, түгэҕэ биллибэт далай үрдүгэр харана бүрүүкээн турара, арай Танара тыына уу үрдү-нэн дайа көтөрө.
3Танара: «Сырдык буолуохтун!»— диэбитигэр, сыр-дык буолбут. 4Танара сырдык үтүөтүн көрөн сөбүлээбит, итиэннэ сырдыгы харанаттан араарбыт. 5Танара сырды-гы — күнүс, харананы — түүн диэн ааттаабыт. Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут — биир күн туолбут.
6Танара: «Уу хаба ортотугар ууну ууттан араарар кы-таанах арана баар буоллун», — диэбит. 7Танара кытаанах арананы айбыт, ол кэннэ арана аннынааҕы уонна үрдү-нээҕи уулары араарбыт. Оннук буолбут. 8Танара арананы «халлаан» диэн ааттаабыт. Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут — иккис күн туолбут.
9Танара эппит: «Халлаан анныгар баар уу биир сиргэ тү-мүлүннүн, кураанах көһүннүн». Оннук буолбут. 10Танара кураанаҕы «сир» диэн ааттаабыт, оттон түмүллүбүт ууну «байҕал» диэн ааттаабыт. Ону көрөн Танара сөбүлээбит.
пТанара: «Сир ача күөҕүнэн силигилии үүннүн, от-мас, туораҕын ыһан ас эгэлгэ көрүнүн биэрэр мас үүннүн, ол аһын сиэмэтэ сиртэн силистэннин», — диэбитэ, оннук буолбут. 12Сиртэн туорах араас көрүнүн ыһар от-мас, туорахтаах аһы биэрэр мас эгэлгэ көрүнэ быкпыт. Ону көрөн Танара астыммыт. 13Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут — үһүс күн туолбут.
14Танара: «Халлаан аранатыгар сырдатар эттиктэр баар буоллуннар, түүнү уонна күнүһү араарар, кэми-кэрдиини, күнү-дьылы, биллэрэр бэлиэ буоллуннар. 15Халлаан аранатыгар сыдьаайдыннар, сир ньууругар тыктыннар», — диэн эппит, оннук буолбут. 16Танара икки улахан сырдатааччыны: улаханын күнүһү, кыра-тын — түүнү салайарга анаан айбыт, итиэннэ сулустары онорбут. 17Уонна ылан олору сири сырдаттыннар диэн халлаан аранатыгар олохтообут. 18Күнүһү уонна түүнү салайдыннар, сырдыгы уонна харананы араардыннар диэн. Танара ону көрөн сөбүлээбит. 19Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут — төрдүс күн туолбут.
20Танара эппит: «Ууга тыынар тыыннаах күөнэхтээтин, оттон сир үрдүнэн халлаан аранатыгар көтөр кынаттаах көччүйдүн». 21Танара сүнкэн уу кыылларын, тыынар тыыннаах, хамсыыр харамай уустарын, көтөр кынаттаах эгэлгэ көрүнүн айбыт. Итиэннэ ону көрөн сөбүлээбит.
22 Итини барытын Танара алҕаабыт уонна: «Ууһаан, үксээн, ууну толорун. Сир үрдүгэр көтөр кынаттаах тэнийдин», — диэбит. 23Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут— бэһис күн туолбут.
24Танара: «Сир ийэ тыынар тыыннаах эгэлгэтин ууһаттын: кыылы, үөнү-көйүүрү, хамсыыр харамайы, көрүннэринэн наардаатын», — диэбит, оннук буолбут. 25Танара сир кыылларын бары көрүнүн, сүөһү, сир-буор бары харамайын уустарын айбыт. Итини барытын көрөн Танара сөбүлээбит.
26Танара эппит: «Дьэ, бэйэбит дьүһүммүтүгэр холоон, бэйэбитигэр майгынныыр бодолоох киһини айыахха, кини уу балыктарын, халлаан көтөрдөрүн, сүөһүнү, сири-дойдуну, сир үрдүгэр баар хамсыыр харамайы ба-һылаатын-көһүлээтин диэн». 27Оннук Танара бэйэтигэр холоон киһини, Танараҕа холооннооҕу айбыт: кинини эр киһи уонна дьахтар гына айбыт. 28 Итиэннэ кинилэри Танара алҕаан маннык диэбит: «Ууһаан-тэнийин, элбээн, сиргэ олохсуйун уонна уу балыгын, халлаан көтөрүн, сир кыылын баһылаан». 29Ол кэннэ Танара: «Дьэ, мин эһиэхэ сииргитигэр анаан сир үрдүгэр сиэмэлээн үүнэр оту, сиэмэлээн үүнэр ас биэрэр баар маһы барытын биэ-рэбин. 30Оттон сир кыыллара уонна халлаан көтөрдөрө, сир үрдүгэр баар тыынар тыыннаах харамайдар аһыыл-ларыгар күөх үүнээйини биэрэбин». Оннук буолбут. 31Танара тугу айбытын барытын көрбүтэ — олус үчүгэй эбит. Киэһэ буолбут, сарсыарда буолбут — алтыс күн туолбут.
2
Халлаан уонна сир силиктэрэ сиппит. 2Танара сэт-тис күн үлэтин бүтэрбит, итиэннэ бу онорбут үлэтин кэнниттэн сэттис күнүгэр сынньаммыт. 3Танара бу сэттис күнү алҕаабыт, ытык күн онорбут, тоҕо диэтэххэ онно Танара айан онорбутун ситэрбититтэн сынньаммыт.
4Бу— сир уонна халлаан айыллыбытын туһунан номох. Айыы Тойон Танара сирдээх халлааны онорор кэмигэр, 5сиргэ буула талаҕа да суоҕа, хонуу ото да үүнэ илигэ, тоҕо диэтэххэ Айыы Тойон Танара сиргэ ардаҕы-самыы-ры кута илигэ, сир кунуһун сөхсүтүөх киһи эмиэ суоҕа. 6Арай, сир сылаас тыына тахсан сир ньуурун барытын сиигирдэрэ. 7Айыы Тойон Танара буор күдэниттэн киһи-ни онорбут. Ити кэннэ таныытын үүтүнэн олох тыынын үрбүт. Онуоха киһи тыынар тыыннаах буолбут. 8Илин диэки Тойон Танара Эдиэмнэ уйгу-быйан сири олохтоо-бут, онно онорбут киһитин олохсуппут. 9Тойон Танара сир буоруттан киһи сииригэр уонна көрүөҕэр кэрэ мас эгэлгэтин үүннэрбит. Оттон быйаннаах сир хаба орто-тугар олох маһын уонна үтүөнү-мөкүнү арааран билэргэ аналлаах маһы олордубут. 10 Эдиэмтэн өрүс тахсан быйан-наах сири нүөлсүтэр эбит, онтон түөрт салааҕа арахсар эбит. 11 Олортон биирдэрин аата Пишон, көмүстээх Хавил сирин эргийэр эбит. 12 Ол сир көмүһэ үтүөтүнэн биллэр, онно үчүгэй сыттаах сымала, шохам диэн күндү таас баар эбит. 13Иккис өрүс аата Гихон: ол Кууш сирин эргийэ ус-тар эбит. 14Үһүс өрүс Декель диэн ааттаах, Ашшуур илин өттүгэр түһэр эбит. Оттон төрдүс өрүс Ферат. 15Айыы Тойон Танара киһини ылан быйаннаах сири бэрийдин уонна көрдүн-харайдын диэн Эдиэмнэ олохсуппут. 16 Кини киһиэхэ бу курдук эппит: «Быйан хайа баҕар маһыттан ылан айаххар аһаа. 17 Ол гынан баран үтүөнү-мөкүнү араа-рар билии маһыттан сиэмэ. Өскөтүн сиэтэххинэ, сиэбит күннэр өлүөн!» 18Айыы Тойон Танара: «Киһи соҕотох сылдьара куһаҕан буолсу, онон киниэхэ холоонноох кө-мөлөһөөччүтэ оноруум», — диэбит. 19 Айыы Тойон Танара буорунан бары кыылы, халлаан көтөрүн барытын чочуйан онорбут уонна киһиэхэ илдьибит; кини туох диэн аатта-талыырын көрөөрү. Инньэ гынан тыынар тыыннаахтары киһи ааттаабыт. 20Киһи сүөһүнү барытын, халлаан көтө-рүн, хонуу кыылын барытын ааттаабыт. Оттон бэйэтигэр холоонноох көмөлөһөөччүнү булбатах. 21Онуоха Айыы Тойон Танара киһини кытаанахтык утутан кэбиспит. Утуйбутун кэннэ биир ойоҕоһун ороон ылан баран, ол оннун этинэн бүрүйбүт. 22Айыы Тойон Танара ол киһит-тэн орообут ойоҕоһунан дьахтары онорбут уонна киһиэхэ илдьибит. 23Киһи эппит:
— Бу — мин унуоҕум сорҕото,
Этим-сииним сорҕото,
Эрин сорҕото буоларын туоһута Ойох диэн буоллун кини аата.
24 Ол иһин киһи аҕалаах ийэтин хаалларан ойоҕор тардыһар, кинилиин биир таманнаах буолаары. 25 Киһи уонна дьахтар иккиэн сыгынньах сылдьар эбиттэр уонна онтон кыбыстыбат эбиттэр.
З
Моҕой Айыы Тойон Танара айбыт кыылларыттан барыларыттан саамай угаайылаах өйдөөхтөрө эбит. Кини дьахтартан ыйыппыт: «Быйаннаах сир хайа да ма-һын аһыттан сиэмэн диэн Танара эппитэ, чахчы дуо?» 2Дьахтар моҕойго: «Биһиги быйаннаах сир мастарын аһыттан сиэхпитин сөп. 3Ол гынан баран, Танара быйан-наах сир ортотугар турар мастан сиэмэн, таарыйыман даҕаны — өлүөххүт, — диэбитэ». 4Моҕой дьахтарга: «Олох өлүөххүт суоҕа, 5тоҕо диэтэххэ Танара билэр, сиэ-бит күннүтүгэр хараххыт аһыллыаҕа, Танара курдук үтүөнү-мөкүнү арааран билэр буолуоххут», — диэбит. 6Дьахтар бу мас аһа сииргэ үчүгэйин уонна киһини кэрэхсэтэр көрүннээҕин, билиини биэрэринэн умсугута-рын көрбүт. Итиэннэ аһыттан ылан сиэбит, өссө эригэр биэрбитэ, анараанныта эмиэ сиэбит. 7Онуоха иккиэн-нэрин хараҕа аһыллыбыт: сыгынньахтарын билбиттэр уонна смоковница сэбирдэҕинэн тиктэн бэйэлэрин иилии бааммыттар. 8 Быйаннаах сиргэ күнүскү сөрүүн тыал ил-гийбитигэр, хааман иһэр Айыы Тойон Танара санатын истэн, киһи ойоҕунаан Айыы Тойон Танараттан быйан-наах сир мастарын быыһыгар саспыттар. 9Айыы Тойон Танара киһиэхэ туһулаан: «Ханна бааргыный?» — диэбит. 10Кини: «Эн санаҕын быйаннаах сиргэ истээт, сыгын-ньахпын диэн куттанан саһан хаалбытым», — диэбит. пОнуоха: «Сыгынньаххын диэн эйиэхэ ким эттэ? Мин боппут маспыттан сиэбэтэҕин дуо?» — диэбит. 12Киһи эппит: «Эн миэхэ биэрбит дьахтарын ол мастан ылан биэрбитин сиэбитим». 13Айыы Тойон Танара дьахтарга эппит: «Эн ити тугу гыннын?» Дьахтар: «Моҕой миигин ымсыырдыбыта, ол иһин сиэбитим», — диэбит. 14Айыы Тойон Танара моҕойго эппит:
— Ити онорбутун иһин, эн,
Сүөһүттэн да, хонуу да кыылларыттан барыларыттан ордон, эн эрэ кыран!
Өрөҕөҕөр үнэ сырыт,
Күдэн аһылыктан!
15 Эн уонна дьахтар ыккардыгар,
Эһиги ыамаларгыт ыккардыгар Өлөр өстөһүүнү олохтуом!
Дьахтар оҕото эйигин үрдүгүттэн үктээтин,
Оттон эн кини тилэҕин тэһитэ кэйиэҕин!
16Оттон дьахтарга эппит:
— Хат буолар кэмнэр эрэйгин элбэттэҕим буоллун, Оҕо төрөтөрүн ыарыылаах буоллун,
Эргэр талаһарын күүстээх буоллун,
Оттон эрин эйиэхэ тойон буоллун!
17Оттон киһиэхэ эппит:
— Дьахтаргын истэннин,
Мин «итинтэн сиэмэ» диэн
боппут маһым аһыттан сиэбиккин.
Эн буруйгуттан сылтаан сир-дойду кыранна,
Онон тыыннааҕын тухары аһыыргын эрэйинэн булуон!
18 Сиргэ эрбэһин уонна хатыылаах от үүнүөҕэ,
Эн хонуу отунан аһылыктаныан.
19 Хара көлөһүннүнэн килиэптэниэн,
Ол кэннэ, сиртэн кэлбитин — сиргэ төннүөн,
Эн күдэннин — күдэннэ кубулуйуон!
20Адаам ойоҕун Хаава диэн ааттаабыт. Тоҕо диэтэххэ кини икки атахтаах удьуорун төрүттээччи ийэ буолбут. 21Айыы Тойон Танара киһиэхэ уонна кини ойоҕор тирии танас онорбут уонна кинилэри таныннарбыт. 22Тойон Танара эппит: «Дьэ бу, киһи үтүөнү-мөкүнү арааран билэр биһигиттэн биирдэспит буолла. Аны хайдах эрэ гынан олох маһыгар илиитин уунан аһыттан сиэбэтэр, өлбөт эрэ үөстэммэтэр». 23 Ол кэннэ сиртэн ылыллыбыта — си-рин-буорун кытта булкуһа сырыттын диэн, киһини Эдиэм быйаннаах сириттэн киэр үүрбүт. 24 Киһини үүрэн баран, олох маһыгар тиэрдэр суолу манаатыннар диэн, Эдиэм быйаннаах сирин илин өттүгэр Херувимнары уонна эр-гийэ турар уот кылыһы туруорбут.
4
Адаам ойоҕун Хааваны кытта хоонньоспут. Ойоҕо хат буолбут, Каины төрөппүт уонна эппит: «Айыы Тойон миэхэ эр киһини бэлэхтээтэ». 2Өссө уолугар ини-тин Хавелы төрөппүт. Хавель бараан маныыр, оттон Каин сир үлэтигэр сылдьар эбит.
3 Күн-дьыл ааспытын кэннэ, Каин сирин аһыттан Айыы Тойонно үүнүүтүн бэлэх илпит. 4Оттон Хавель бастакы төрүөхтэн уонна бастын сыатыттан бэлэх илпит. Айыы Тойон Хавелы уонна кини бэлэҕин сэнээрэ көрбүт. 5 Оттон Каины да, кини бэлэҕин да көрө да барбатах. Онуоха Каин олус абарбыт, сүөм түспүт. 6Айыы Тойон Каин-тан: «Туохтан абардын, туохтан сүөм түстүн?» — диэн ыйыппыт, 7— «Үтүөнү онорор буоллаххына — төбө-ҕүн өндөт, оттон үтүө буолбатах буоллаҕына — аан айаҕар эйигин аньыы кэтиир. Эйиэхэ талаһар, эн — киниэхэ тойоннун». 8Онуоха Каин инитигэр Хавельга: «Хонууга тахсыахха», — диэн ынырбыт. Хонууга тах-сан баран Каин инитигэр Хавельга саба түһэн өлөрөн кэбиспит.
9Айыы Тойон Каинтан: «Инин Хавель ханнаный?» — диэн ыйыппыт. Каин: «Билбэппин, кинини кэтии сылдьабын дуо?» — диэбит. 10«Тугу онордун? Инин тохтубут хаанын хаһыыта сиртэн миэхэ иһиллэр. пБилигин эн кыран-наҕын буоллун! Эн илиигиттэн өлбүт инин хаанын инэриммит сир эйигин кыраата. 12Сиргэ үлэлээтэргин да, уруккутун курдук эйиэхэ үүнүүтүн биэриэ суоҕа. Эн сир үрдүгэр кэрэдэк, хаамаайы буолуоҕун». 13 Каин буоллаҕына Айыы Тойонно эппит: «Сүгүөххэ сүдү аньыы-лаах эбиппин. 14Дьэ, Эн миигин бу сиртэн үүрдүн, онон эйигиттэн саһа сылдьыам. Сир үрдүгэр кэрэдэк уонна хаамаайы буоллум. Көрсүбүт эрэ киһи миигин өлөрөр кыахтанна». 15Онуоха Айыы Тойон киниэхэ: «Каины өлөрбүккэ сэттэ төгүл сэттээх буолуоҕа», — диэн эппит. Итиэннэ ким да кинини көрсөр түгэнигэр өлөрбөтүн диэн, Айыы Тойон Каинна бэлиэ уурбут. 16Каин Айыы Тойонтон киэр барбыт уонна Эдиэмтэн илин диэки бар-дахха баар Нод диэн сиргэ олохсуйбут. 17Каин ойоҕун кытта хоонньоспут. Онуоха ойоҕо хат буолбут, ол кэннэ Ханоҕу төрөппүт. Каин буоллаҕына, куорат тута сыл-дьар эбит, онон куоратын уолун аатынан Ханох диэн ааттаабыт. 18Ханохтан Ираад төрөөбүт, Ираад Михаэ-ли төрөппүт, Михаэл Мэтушаэлы, Мэтушаэл Лаамеҕы. 19Лаамех икки ойохтоммут: биирин аата Аада, атына Циллаа диэн эбит. 20Аада Йаваалы төрөппүт. Йаваал отуу олохтоох сүөһү көрөөччүлэр төрүттэрэ буолбут. 21Кини инитин аата Йуваал кырыымпаҕа уонна ойдуоҕа оонньооччулар төрүттэрэ буолбут. 22Циллаа Каинтан Туваал Каины төрөппүт. Кини алтаны уонна тимири таптайар уус буолбут. Туваал Каин балта Наама эмиэ. 23Лаамех ойохторугар эппит:
— Аада уонна Циллаа, миигин истин!
Лаамех ойохторо этэрбин болҕойун!
Өлөрүөм:
Өскөтүн миигин эр киһи эчэттэҕинэ,
Өскөтүн уол оҕо оҕустаҕына.
24 Өскөтүн Каин туһугар Сэт-сэмэ сэттэ төгүл сэтэриир буоллаҕына,
Лаамех туһугар —
Сэттэ уон сэттэ төгүл буолуохтун.
25Адаам ойоҕун кытта өссө хоонньоспут. Ойоҕо уол оҕону төрөппүт уонна Шиэт диэн ааттаабыт, ол эбэтэр: «Кини — Танара миэхэ Каин өлөрбүт уолун Хавель он-нугар биэрбит төрүөҕэ», — диэбит. 26Шиэттэн эмиэ уол оҕо төрөөбүт. Ону кини Энош диэн ааттаабыт. Онтон ыла бары Айыы Тойон аатыгар үнэр буолбуттар.
5
Бу киһи төрдүн туһунан сурук. Танара киһини айа-рыгар Танараҕа маарыннатан онорбут. 2Эр уонна дьахтар гына айбыт уонна кинилэри алҕаабыт. Айбыт күнүгэр кинилэри «киһи» диэн ааттаабыт. 3Адаамтан сүүс отут саастааҕар бэйэтин курдук дьүһүннээх-бодолоох уол оҕо төрөөбүт. Кинини Шиэт диэн ааттаабыт. 4Шиэт төрүөҕүттэн Адаам аҕыс сүүс сыл олорбут. Киниттэн өссө уолаттар, кыргыттар төрөөбүттэр. 5Адаам олоҕун бары күннэрэ холбоон тоҕус сүүс отут сыл буолбут. Ол кэннэ өлбүт.
6Шиэт сүүс биэс сааһыгар уола Энош төрөөбүт. 7Энош төрүөҕүттэн Шиэт аҕыс сүүс сэттэ сыл олорбут. Кинит-тэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 8Шиэт олоҕун усталаах туората тоҕус сүүс уон икки сыл буол-бут. Ол кэннэ өлбүт.
9Энош тоҕус уон сааһыгар уола Кенан төрөөбүт. 10Кенан төрүөҕүттэн Энош аҕыс сүүс уон биэс сыл олорбут. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. пЭнош барыта тоҕус сүүс биэс сыл олорбут. Ол кэннэ өлбүт.
12Кенан сэттэ уон сааһын туолуута уола Махалалел төрөөбүт. 13Махалалел төрүөҕүттэн Кенан аҕыс сүүс түөрт уон сыл олорбут. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 14Кенан барыта холбоон тоҕус сүүс уон сыл олорбут. Ол кэннэ өлбүт.
15Махалалел алта уон биэс сааһыгар Еред төрөөбүт. 16Еред төрүөҕүттэн Махалалел аҕыс сүүс отут сыл олор-бут. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 17Махалалел барыта аҕыс сүүс тоҕус уон биэс сыл олор-бут. Ол кэннэ өлбүт.
18Еред сүүс алта уон икки сааһыгар уола Ханох төрөө-бүт. 19Ханох төрүөҕүттэн Еред аҕыс сүүс сыл олорбут, киниттэн өссө уолаттар, кыргыттар төрөөбүттэр. Ол кэннэ өлбүт. 20Еред тоҕус сүүс алта уон иккитигэр диэ-ри олорбут, онтон өлбүт.
21Ханох алта уон биэс сааһыгар уола Мэтушэлах төрөө-бүт. 22 Мэтушэлах төрүөҕүттэн Ханох үс сүүс сыл олорбут. Ол тухары кини олоҕо Танараны кытта алтыһар эбит. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 23Ханох үс сүүс алта уон биэс сыл олорбут. 24Кини олоҕо Танараҕа анаммыт эбит. Ханох суох буолбут — кинини Танара ылбыт.
25Мэтушэлах сүүс аҕыс уон сэттэ сааһыгар уола Лаа-мех төрөөбүт. 26Лаамех төрүөҕүттэн Мэтушэлах сэттэ сүүс аҕыс уон икки сыл олорбут. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 27Мэтушэлах тоҕус сүүс алта уон тоҕуһугар диэри олорон баран өлбүт.
28Лаамех сүүс аҕыс уон иккитигэр уолламмыт. 29Кини-ни Ной диэн ааттаабыт итиэннэ: «Дьэ, кини биһигини эрэйтэн, Танара кыраабыт сиригэр сылаалаах үлэттэн уоскутуо», — диэбит. 30Ной төрүөҕүттэн Лаамех биэс сүүс тоҕус уон биэс сыл олорбут. Киниттэн өссө уолаттар уонна кыргыттар төрөөбүттэр. 31Лаамех сэттэ сүүс сэттэ уон сэттэ сааһыгар диэри олорон баран өлбүт.
32Ной биэс сүүс сааһыгар уолаттара Шем, Хам, Йафет төрөөбүттэр.
6
Сир үрдүгэр киһи элбээн испит. Кинилэртэн кыр-гыттар төрүүллэр эбит. 2Танара уолаттара дьон кыргыттара үтүө дьүһүннээхтэрин көрөн кинилэртэн талбыттарын ойох ылаллар эбит. 3Айыы Тойон эппит: «Киһиэхэ мин тыыным үйэтэ суох. Кини эт эмэгэт. Онон олоҕун күннэрэ сүүс сүүрбэ сыл буолуохтуннар». 4Оччо-лорго сиргэ аарыма дьон олорбуттар. Танара уолаттара сир кыргыттарыгар киирэллэр эбит. Оттон кыргыттар кинилэртэн оҕолоноллор эбит. Ол төрүөхтэрэ былыр-гыттан күүстээхтэринэн аатыраллар эбит. 5Айыы Тойон сир үрдүгэр дьон хара санаата үксээбитин көрбүт. Дьон санаата барыта уонна сүрэхтэрин соргута хаһан да буол-лар харана эрэ эбит. 6Айыы Тойон сир үрдүгэр киһини айбытын кэмсиммит уонна ис сүрэҕиттэн хомойбут. 7Айыы Тойон эппит: «Айбыт дьоммун сир үрдүттэн симэ-литиэм: киһититтэн саҕалаан, сүөһүтүгэр, харамайыгар, халлаан көтөрүгэр тиийэ — кинилэри айбыппын кэм-синэбин». 8 Арай, Ной эрэ Айыы Тойон санаатын таппыт. 9Бу Ной ууһун туһунан.
Ной бэйэтин ууһугар аньыыта-харата суох, чөл киһи эбит. Кини олоҕо Танараны кытта ыкса ситимнээх эбит. 10Ной үс уоллаах эбит: Шем, Хам, Йафет. пТанара сирдээ-ҕи олохтон сиргэммит: сир сидьин кэмэлдьинэн туолбут. 12Танара сиргэ хараҕын хатаабыта: олох түннэстибит, — тыыннаах эрэ барыта бу сиргэ олоҕун түктэри онорбут. 13Танара Нойга эппит: «Инчэҕэй эттээҕи имири эһэргэ тиийдим. Тоҕо диэтэххэ сир үрдүгэр сидьин кэмэлдьи кэмэ суох буолла. Дьэ онон, кинилэри сирдиин баҕастыын симэлитиэм. 14Бэйэҕэр гофер маһынан аалла оноһун, аалын иһигэр хосто онор, оттон иһин уонна таһын сы-маланан сыбаа. 15Маннык гын: үс сүүс тоҕонох усталаах, биэс уон тоҕонох кэтиттээх, оттон үрдүгэ отут тоҕонох буоллун. 16Аалгар түннүктэ онор, ол үрдүнэн биир то-ҕонох курдугунан түмүктээ, киирэр ааны ойоҕоһугар онор. Алын, иккис, үһүс дьаарыстаах гын. 17Оттон, дьэ, мин халлаан анныгар баар бары тыынар тыыннаах буор куттааҕы симэлитээри сиргэ улахан ууну ыытыам. Сиргэ баар барыта имири эстиэҕэ. 18 Эйигинниин кэс тыл түһэр-сиэм. Эн аалга уолаттаргын, ойоххун уонна уолаттарын ойохторун илдьэ киир. 19 Итиэннэ эйигин кытта тыыннаах ордоллоругар аалга тыынар тыыннаахтан барытыттан иккилиини: атыырыттан уонна тыһытыттан киллэр. 20Көтөр, сүөһү, сирдээҕи харамай бары көрүннэриттэн иккилии буолан, эйигинниин тыыннаах ордор туһугар киирдиннэр. 21 Эн аһыыр ас эгэлгэтиттэн ылан бэйэҕэр уонна кинилэргэ хаһаан». 22Ной Танара тугу соруйбутун барытын онорбут.
7
Айыы Тойон Нойга эппит: «Эн уонна эн ууһун ба-рыта аалга киирин. Миэхэ дьонтон эрэ эрэллээх эн буоларгын көрдүм. 2Ыраас кыыл-сүөл бары көрү-нүттэн: атыырыттан уонна тыһытыттан сэттэлиитэ ыл, оттон ырааһа суохтан: атыырыттан уонна тыһытыттан биирдиини ыл. 3Ону тэнэ, сир үрдүгэр төрүөхтэрэ ор-дорун туһугар, халлаан көтөрүттэн: атыырыттан уонна тыһытыттан сэттэлиини. 4Тоҕо диэтэххэ аны сэттэ кү-нүнэн мин сир үрдүгэр түөрт уон күннээх түүн ардах түһэриэм. Тугу айбыппын, баары барытын сир үрдүттэн симэлитиэм». 5Ной барытын Айыы Тойон соруйбутун хоту онорбут. 6Сир үрдүгэр улахан уу кэлэригэр Ной алта сүүс саастаах эбит. 7Ной, кини уолаттара, ойоҕо, кийииттэрэ улахан ууттан күрэнэн аалга киирбиттэр. 8Кыыл-сүөл ыраас да, ырааһа да суох көрүнүттэн, көтөр кынаттаахтан, үөнтэн-көйүүртэн, 9Танара Нойга соруй-бутун курдук, олортон иккилии: атыыра уонна тыһыта Ной аалыгар киирбиттэр. 10Сэттэ күнүнэн сиргэ уу бөҕө кэлбит. 11 Ной олоҕун алта сүүһүс сылыгар, иккис ыйын уон сэттис күнүгэр түгэҕэ биллибэт улуу куйаар уула-ра кутуллубуттар, халлаан үөлэстэрэ аһыллыбыттар.
12 Итиэннэ сир үрдүгэр түөрт уон күннээх түүн ардаабыт.
13 Ол ааттаах күн Ной уолаттарын: Шемы, Хамы, Йафеты илдьэ киирбит, Ной ойоҕо, уолаттарын ойохторо үһүөн эмиэ кинилэри кытта аалга киирбиттэр. 14 Кинилэрдиин кыыл-сүөл бары көрүнэ, сүөһү бары көрүнэ, үөн-көйүүр бары көрүнэ, көтөр бары көрүнэ, чыычаах барыта, кы-наттаах барыта. 15Кинилэр бары Нойга, аалга кэлбиттэр: тыынар тыыннаахтан, эт бүттэлээхтэн барыта иккилии. 16Танара соруйбутун курдук атыырыттан да, тыһытыттан да бары көрүнүттэн киирбиттэр. Айыы Тойон ол кэннэ ааны сабан кэбиспит. 17Сир үрдүгэр уу түөрт уон күн бү-рүүкээбит. Уу эбиллэн испит, аалы сиртэн өрө көтөхпүт, аал дагдайбыт. 18 Уу эбиллэн испит, сир үрдүн толорбут. Аал уу үрдүнэн устан испит. 19 Сир үрдүгэр уу эбилиннэр эбиллэн испит, халлаан анныгар баар үрдүк хайалары барытын саппыт. 20Уу уон биэс тоҕоноҕунан эбиллээтин хайалар уунан бүрүллүбүттэр. 21 Сир үрдүгэр баар эт бүт-тэлээх барыта: көтөрүттэн саҕалаан сүөһүтүгэр тиийэ, сиргэ баар тыынар тыыннаах, үөн-көйүүр барыта, дьон барыта өлбүт. 22Таныыларыгар тыынар тыыннаах сир олохтоохторо өлбүттэр. 23Сиргэ баар барытын: киһини-сүөһүнү, харамайы, халлаан көтөрдөрүн сир үрдүттэн имири эспит. Сир үрдүгэр баар барыта имири эстибит, арай Ной уонна кинилиин аалга киирбиттэр эрэ орду-буттар. 24Улахан уу сири сүүс биэс уон күн сабардаан турбут.
8
Танара Нойу, итиэннэ аалга баар кыылы-сүөлү, сүөһүнү барыларын санаан, сиргэ тыалы түһэрби-тигэр уу намтаан барбыт. 2Түгэҕэ биллибэт улуу куйаар харахтара, халлаан үөлэстэрэ сабыллыбыттар. Хал-лаан ардаан бүппүт. 3 Сир үрдүттэн уу аргыый наллаан түһэн испит. Сүүс биэс уонус хонук ааспытын кэннэ уу намтаан барбыт. 4Сэттис ый уон сэттис күнүгэр аал Ара-раат хайатын үрдүгэр тохтообут. 5Уу онус ыйга диэри намтаатар намтаан испит. Онус ый маннайгы күнүгэр хайалар төбөлөрө көстүбүттэр. 6Онтон ыла түөрт уон күн ааспыт. Ной аалга онорбут түннүгүн арыйбыт. 7Кини суору таһаарбыта: сир үрдүнээҕи уу кууруор диэри төт-төрү-таары элиэтии сылдьыбыт. 8 Онтон холуубу ыыппыт, сир ньууруттан уу түспүтүн билээри. 9Ол эрэн холууп атаҕын ууруох сири булбакка, аалга төннүбүт. Уу өссө даҕаны сир ньуурун барытын сабан сытар эбит. Онон кини холуубу бэйэтигэр аалга киллэрбит. 10 Өссө сэттэ күн ааһарын кэтэһэн баран, холуубун аалтан эмиэ таһаарбыт. пХолууп киниэхэ ыкса киэһэ төннүбүт: арай, тумсугар эдэр маслина сэбирдэҕин илдьэ кэлбит. Онуоха Ной сир ньууруттан уу түспүтүн билбит. 12Кини өссө сэттэ күн ааһарын кэтэспит уонна холуубу эмиэ ыыппыт: холууп киниэхэ төннүбэтэх.
13 Ной олоҕун алта сүүс биирис сылын бастакы ыйын маннайгы күнүгэр сир ньууруттан уу барбыт. Онуоха Ной аалын бүрүөһүнүн арыйан көрбүтэ: сир ньуура кураанах эбит. 14Иккис ыйын сүүрбэ сэттис күнүгэр сир куурбут.
15Онуоха Танара Нойга эппит:
16 «Ойоххун, уолаттаргын, кийииттэргин кытта аалтан таҕыс. 17Бэйэҕин кытта баар бары кыылларгын, эт бүттэ-лээҕи барытын: көтөрдөрү, сүөһүнү, хамсыыр харамайы, үөнү-көйүүрү таһаар. Сиргэ тарҕанан, төрөөн-үөскээн бардыннар». 18Ной тахсыбыт. Кинини кытта уолаттара, ойоҕо, кийииттэрэ эмиэ тахсыбыттар. 19Тыынар тыыннаах, үөн-көйүүр, көтөр-сүүрэр, сир харамайын бииһин ууһа устар улуу аалтан тахсыбыт. 20Ной Айыы Тойонно анаан кэрэх онорбут. Итиэннэ сүөһүттэн, көтөртөн барытыттан ыраастарын талан ылан уот аһылыга гыммыт. 21Айыы Тойон манньытар кэнсик сытын ылан иһигэр санаабыт: «Киһиттэн сылтаан аны сири кырыам суоҕа, тоҕо диэтэххэ киһи ис сүрэҕин санаата — киниэхэ эрдэҕэс эрдэҕиттэн инпит өһүөн санаа. Аны ити курдук тыынар тыыннааҕы самнарыам суоҕа. 22Мантан инньэ ыһыы уонна хомуур, тымныы уонна куйаас, сайын уонна кыһын, күнүс уонна түүн сиргэ мэлдьи тохтообокко солбуһа туруохтара».
9
Танара Нойу уонна кини уолаттарын алҕаан эппит: «Ууһаан, үксээн, сиргэ тэнийин. 2Эһигиттэн сиргэ баар тыынар тыыннаах барыта, халлаан көтөрө, сиргэ баар үөн-көйүүр барыта, уу балыга барыта куттанныннар, салынныннар. Ол барыта эһиэхэ бэриллибитэ. 3Хамсыыр харамай, тыыннаах эрэ барыта эһиэхэ аһылык буоллун. Эһиэхэ барытын күөх оту кэриэтэ биэрэбин. 4Ол гынан баран эти хаанныы баҕастыы сиэмэн, хаанна олох тыына баар. 5Эһиги хаанныт, тыынныт иһин эмиэ ирдэһиэм: кыылтан да буоллун, инитин тыыныгар турбут киһит-тэн да буоллун.
6 Киһи хаанын тохпут — бэйэтин хаана киһиттэн тоҕуннун.
Тоҕо диэтэххэ киһи Танараҕа холонон айыллыбыта.
7 Эһиги ууһаан, үксээн, сир үрдүгэр тэнийин,
онно үксээн».
8Танара Нойга уонна кини уолаттарыгар эппит: 9«Дьэ, мин эһигинниин, эһиги кэннэ ыччаттаргытын кытта кэс тылбын түстүөм. 10Эһигинниин баар тыынар тыыннааҕы кытта, көтөрү, сүөһүнү кытта, эһигинниин баар сир кыыл-ларын кытта, аалтан тахсыбыттары барыларын кытта, сир харамайын барыларын кытта. 11 Эһигинниин кэс тылбын түстээтэхпинэ, уу халааныттан хайа да эт бүттэлээх эс-тиэ суоҕа, итиэннэ аны сир иэнэ иччитэхсийэр гына уу халаана буолуо суоҕа». 12Танара эппит: «Мин эһигинниин уонна тыынар тыыннааҕы кытта түһэрсибит кэс тылым эһиэхэ үйэ-саас тухары буоллун. 13Былыт быыһыгар кус-тугу уурбутум — мин уонна сир-дойду икки ардыгар кэс тыл бэлиэтэ буолуоҕа. 14Сир-дойду үрдүнэн былыты мустахпына, былыт быыһынан кустук көстүөҕэ. 15 Оччоҕо мин эһиги уонна бары тыынар тыыннаах, эт бүттэлээх икки ардыгар түһэрсибит кэс тылбын саныаҕым. 16 Былыт быыһынан кустук тахсыбытын көрдөхпүнэ, Танара уонна сир үрдүгэр баар инчэҕэй эттээх, тыынар тыыннаах икки ардыгар бэриллибит үйэлээх кэс тылы саныаҕым. 17Тана-ра Нойга: «Бу баар — мин сир үрдүгэр баар эт бүттэлээҕи кытта олохтообут кэс тылым бэлиэтэ», — диэбит.
18Аалтан тахсыбыт Ной уолаттара: Шем, Хам, Йафет этилэр. Хам буоллаҕына Ханаан аҕата. 19 Бу үһүөн Ной уолаттара. Кинилэртэн аан дойдуга дьон ууһа үөскээбитэ.
20 Ной сири тиэрэн, виноград олордубут. 21 Кини арыгы иһэн итирбит уонна отуутун иһигэр сыгынньах охту-бут. 22Ханаан аҕата Хам аҕатын сыгынньаҕын көрбүт. Итиэннэ тахсан убайдарыгар иккиэннэригэр кэпсээбит. 23Шем уонна Йафет танас ылан иккиэн санныларыгар бүрүнэн баран, кэннилэринэн хааман тиийэн, сыгынньах аҕаларын бүрүйбүттэр. Кинилэр сирэйдэринэн төттөрү хайыспыт буолан, аҕаларын сыгынньаҕын көрбөтөхтөр. 24Ной өйдөнөн уһуктубут уонна кыра уола тугу гыммы-тын билбит. 25Кини эппит:
— Ханаан кыраннын,
Убайдарын кулуттарын кулута буоллун.
26Өссө эппит:
«Шем Айыы Тойон Танарата алҕаннын,
Ханаан киниэхэ кулут буоллун.
27Йафет Танарата кинини үксүүр-тэнийэр онордун, итиэннэ Шем отуутугар олохсуйдун. Оттон Ханаан кини-лэргэ кулут буоллун». 28 Уу халаанын кэнниттэн Ной үс сүүс биэс уон сыл буолбут. 29Ной олоҕун күннэрэ барыта тоҕус сүүс биэс уон сыл буолбут. Онтон өлбүт.
Бу — Ной уолаттарын: Шем, Хам, Йафет удьуор-XV/ дара. Улахан уу кэннэ кинилэр оҕоломмуттар. 2Йафет уолаттара: Гомер, Магог, Мадай, Йаван, Тувал, Мешех уонна Тираас. 3Гомер уолаттара: Ашкеназ, Рифат уонна Тогарма. 4Йаван уолаттара: Элиша уонна Тар-шиш, Киттиим уонна Доданим. 5Бу дьонтон бэйэлэрин сирдэригэр тус-туһунан тыллаах, туспа уустаах дьон арыыларынан арахсан олохсуйбуттар. 6Хам уолаттара: Куш, Мицраим, Фут уонна Ханаан. 7Куш уолаттара: Сева, Хавила, Савта, Рама, Савтеха. Рама уолаттара: Шева уонна Дедан. 8Куштан Нимрод төрөөбүт. Кини сиргэ бастакы улуу сэрииһит буолбут. 9Кини Айыы Тойон иннигэр булчут бэрдэ буолбут. Ол иһин этэллэр эбит: «Нимрод курдук Айыы Тойон иннигэр күүстээх булчут», — диэн. 10Аан бастаан кини саарыстыбата Вавилон, Эрэх, Аккаад уонна Калныа сирдэрэ эбиттэр. Бары Шиннаар-га киирсэллэр. 11 Ол сиртэн кини Ашшуурга тахсыбыт уонна Ниневия, Риховот-Ир итиэннэ Калаах куораттары туппут. 12Онтон Ниневия уонна Калаах икки ардыгар Риэсэн куораты эмиэ. Ол — улахан куорат эбит. 13Миц-раимтан Лудим, Анавиим, Лехавиим уонна Нафтухиим, 14Патрусиим, Каслухиим уонна Кафториим үөскээбит-тэр. Олортон Пилистиимнэр тахсыбыттар. 15Ханаантан үөскээбиттэр: бастакы оҕото Сидуон, Хиэт, 16йевусэйдэр, амарыайдар уонна гиргашиилар, 17хиввилэр, аркейдар, синейдэр, 18 арбаадыайдар, сыамарыайдар, хамаатыайдар. Кэлин Ханаан уустара тэнийбиттэр. 19Ханааннар олох-суйбут сирдэрэ Сидуонтан саҕалаан Гирээрэҕэ, Хаазаҕа тиийэ тайыыр эбит. Онтон салгыы Содуому, Хомуора-ны, Адмааны, Сибэйиими, Лаашаны хабар эбит. 20 Бу барыта — Хам уолаттара уустарынан, тылларынан, олох-суйбут сирдэринэн, норуоттарынан арахсар удьуордара эбит.
21Йафет улахан убайа, Эвердэр аҕалара Шем эмиэ оҕолордоох эбит. 22Шем уолаттара: Елаам, Ашшуур,
Арпакшаад, Лууд уонна Араам. 23 Араам уолаттара: Ууц, Хуул, Гиэтэр уонна Мааш. 24Арпакшаад Шалааҕы тө-рөппүт, Шалаах Эвери төрөппүт. 25Эвертэн икки уол төрөөбүт: биирин аата Пиэлэк диэн эбит — арахсыы диэн суолталаах, тоҕо диэтэххэ, ол кэмнэ дьон-норуот оло-рор сирдэрин араарбыттар, оттон кини инитэ Дьактаан. 26Дьактаантан удьуордара: Алмараад, Шалеф, Сарма-вет уонна Дьараах, 27Дуораам, Узаал, Диикилэ, 28Овал, Абимаэль, Шева, 29Офир, Хавиила, Йовав. Балар бары Дьактаан уолаттара эбиттэр. 30Кинилэр Мешаттан са-ҕалаан Сафаар диэн илинни хайалаах сирдэргэ тиийэ олохсуйбуттар. 31 Бу — Шем уолаттарын уустарынан, тыл-ларынан, арахсан тэнийбит түөлбэлэринэн удьуордара. 32 Бу — Ной уолаттарын бэйэлэрин норуоттарын ортоту-гар удьуордарынан уустара. Улахан уу кэннэ кинилэртэн сиргэ киһи аймах тэнийэн үөскээбит.
11
1 Сир үрдүгэр бар дьон биир тыллаахтар, биир сана-лаахтар эбит. 2 Кинилэр илин диэкиттэн сыҕарыйан Шинаарга дэхси ньуурдаах сири булан олохсуйбуттар. 3Кинилэр: «Туойу таптайан уокка уматыахха», — диэн сүбэлэспиттэр. Кинилэр тааһы кирпииччэнэн солбуй-буттар, испиэскэ оннугар сымаланы сыбах оностубуттар. 4Кинилэр: «Сири-дойдуну биир гына ыһыллан хаалыах-тааҕар куоратта уонна халлаанна тиийэр үрдүктээх дьиэтэ туттан, ааппытын үйэтитиэххэ», — диэбиттэр. 5Киһи аймах удьуора туппут куоратын уонна үрдүк таас тутуутун көрөөрү Айыы Тойон үөһэттэн түспүт 6уонна: «Дьэ, бу биир норуот, кинилэр бары биир тыллаахтар. Оттон бу үлэ — кинилэр саҕалааһыннара эрэ. Аны ылсы-быттарын ыһыктыахтара суоҕа. 7Түһэн, бэйэ-бэйэлэрин өйдөспөттөрүн гына, тылларын булкуйуохха», — диэбит. 8Айыы Тойон кинилэри ылан сир-дойду үрдүнэн ыһан кэбиспит. Онон кинилэр куорат туталлара тохтообут. 9Ол иһин Бавель [Вавилон] диэн ааттаабыттар, тоҕо диэтэххэ, онно Айыы Тойон сир-дойду тылын булкуйан кэбиспит. Айыы Тойон кинилэри, онтон сири-дойдуну биир гына ыспыт.
10 Бу Шем ууһа. Улахан уу кэннэ икки сыл буолан баран Шемтэн сүүс саастааҕар Арпакшаад төрөөбүт. пШем-тэн Арпакшаад төрүөҕүттэн биэс сүүс сыл олорбут, ол кэмнэ атын уолаттар, кыргыттар төрөөбүттэр. 12Арпак-шаад отут биэс сааһыгар киниттэн Шалаах төрөөбүт. 13Арпакшаадтан Шалаах төрүөҕүттэн түөрт сүүс үс сыл олорбут, элбэх уол, кыыс оҕо төрөөбүт. 14Шалаах отут сааһыгар Эвер төрөөбүт. 15Шалаахтан Эвер төрүөҕүттэн түөрт сүүс үс сыл олорбут, Шалаахтан элбэх уол, кыыс төрөөбүт. 16Эвер отут уон түөрдүгэр Пиэлэк төрөөбүт. 17Эвертэн Пиэлэк төрүөҕүттэн түөрт сүүс отут сыл олор-бут, киниттэн элбэх уол, кыыс оҕо төрөөбүт. 18 Пиэлэк отут сааһыгар Реу төрөөбүт. 19Пиэлэктэн Реу төрүөҕүттэн ыла кини икки сүүс тоҕус сыл олорбут, ол кэм устата киниттэн уолаттар, кыргыттар төрөөбүттэр. 20Реу отут икки сааһыгар Серуг төрөөбүт. 21Серуг төрүөҕүттэн Реу икки сүүс сэттэ сыл олорбут, ол тухары атын уол, кыыс ыччаттаммыт. 22 Серуг отут сааһыгар киниттэн Нахуор төрөөбүт. 23 Нахуор төрүөҕүттэн ыла Серуг икки сүүс сыл олорон үгүс ыччаттаммыт. 24Нахуор буоллаҕына сүүрбэ тоҕус сааһыгар Тараах төрөөбүт. 25Нахуор Тараах төрүө-ҕүттэн сүүс уон тоҕус сыл олорбут, киниттэн уолаттар, кыргыттар төрөөбүттэр. 26Тараах сэттэ уон сыл олорбут. Киниттэн Авраам, Нахуор, Араан төрөөбүттэр.
27Бу Тараах ууһа. Тараахтан Авраам, Нахуор уонна Араан төрөөбүттэр. Араантан Лот төрөөбүт. 28 Араан, аҕа-та Тараах баарына, төрөөбүт сиригэр, Касдиим Ууругар өлбүт. 29Авраам уонна Нахуор ойох ылбыттар. Авраам ойоҕун аата Саара, Нахуор ойоҕо Милкаа — Араан кыы-һа (Араан — Милкаа уонна Иска аҕата). 30Саараҕа оҕо сатаан үөскээбэт буолан оҕоломмотох эбит. 31Тараах уолун Авраамы, Араантан сиэнин Лоту, Авраам кэр-гэнэ кийиитин Саараны илдьэ Касдиим Ууруттан тахсан Ханаан сиригэр барбыттар. Ол эрэн кинилэр Хараанна тиийээт, онно олохсуйбуттар. 32Тараах ик-ки сүүс биэс сааһыгар диэри олорон баран Хараанна өлбүт.
Айыы Тойон Авраамна эппит: «Сиргиттэн-X уоккуттан, дьоннуттан-сэргэҕиттэн, төрөөбүт дьиэҕиттэн мин эйиэхэ ыйан биэрэр сирбэр бар. 2 Оччоҕуна эйигиттэн улуу норуоту удьуордатыам, эйигин алҕыам, суон сураҕырдыам, оччоҕо эн алгыстаах буолуон. 3 Эйигин алҕааччылары алҕыам, эйигин кыраабыты кырыам. Эн нөнүө киһи аймах барыта алҕаныаҕа». 4Онуоха Авраам Айыы Тойон эппитин хоту барбыт. Кинилиин Лот эмиэ барсыбыт. Авраам Хараантан тахсарыгар сэттэ уон биэс саастаах эбит. 5Авраам ойоҕун Саараны, убайын уолун Лоту, Хараанна олорон муспут баайдарын-дуолларын уонна дьонун-сэргэтин илдьэ Ханаан сиригэр тиийээ-ри барбыттар. Кинилэр Ханаан сиригэр тиийбиттэр, 6Авраам Шехем куорат аттынааҕы Маре аарыма маһыгар тиийбит. Онно оччолорго ханааннар олорбуттар. 7Айыы Тойон Авраамна көстүбүт уонна: «Бу сири эн ыччаккар биэриэм», — диэбит. Кини онно, Айыы Тойон көстүбүт сиригэр, кэрэх туппут. 8 Кини онтон Бэт Эль сирин илин өттүгэр тайаан сытар хайалаах сир диэки сыҕарыйбыт, итиэннэ олохсуйар улахан отууларын туруоруммут, ол арҕаа өттүгэр Бэт Эль, оттон илин өттүгэр Хаай баар эбит. Онно Айыы Тойонно кэрэх туппут уонна Айыы Тойону ааттаан ынырбыт. 9Авраам туран Негевкэ кэрийэ барбыт.
10 Ол дойдуга сут буолбут. Авраам Эгиипэккэ быстах кэмнэ олохсуйа барбыт. Тоҕо диэтэххэ, били сиргэ улуу сут турбут. пЭгиипэккэ чугаһаан иһэн кини ойоҕор Саараҕа эппит: «Дьэ, бу мин билэбин, эн кэрэ дьүһүн-нээх дьахтаргын. 12Эйигин Эгиипэккэ көрдөхтөрүнэ: «Бу — кини ойоҕо» диэхтэрэ уонна миигин өлөрүөхтэрэ, эйигин тыыннаах ордоруохтара. 13 Эн, миэхэ үчүгэйи онорон: «Балтабын», — диэн этээр эрэ. Мин олоҕум эйигиттэн тутулуктаах. 14Авраам Эгиипэккэ киирбитин кэннэ, олохтоохтор дьахтар үтүөкэн бэйэлээҕин көрбүттэр. 15Дьахтары фараон кулуттарын тойотторо эмиэ көрбүттэр уонна фараонна тиийэн сөҕөн-махтайан кэпсээбиттэр. Дьахтары фараон дьиэтигэр ылбыттар. 16Онон Авраам абыраммыт. Киниэхэ кыра, улахан сүөһү, өсүөллэр, эр дьон да, дьахтар да кулуттар, тыһы өсүөллэр, тэбиэннэр баар буолбуттар. 17Айыы Тойон Авраам ойоҕо Саараттан сылтаан фараонна уонна кини дьиэ кэргэнигэр ыар ох-суулары онортообут. 18 Фараон Авраамы ыныран эппит: «Бу тугу онордун эн миэхэ? Тоҕо эппэтин, кини эн ойоҕун буоларын? 19Тоҕо кинини балтым диэтин? Мин буолла-ҕына кинини ойох оностубутум. Билигин дьэ ойоххун ыл уонна бар». 20Фараон дьонугар кинини утааралларыгар дьаһал биэрбит. Онуоха кинини уонна ойоҕун, баайын-малын биэрэн туран утаарбыттар.
Авраам ойоҕун уонна туох баарын барытын илдьэ X Лоту кытта Эгиипэттэн Негев диэки тахсыбыттар. 2Авраам сүөһүтүнэн, үрүн да, кыһыл да көмүһүнэн олус баай эбит. 3Салгыы Негевтэн Бэт Эльгэ тиийэ барбыт. Бэт Эль уонна Хаай икки ардыгар урут отуута турбут сиригэр, 4аан бастаан онорбут кэрэҕин таһыгар тиий-бит. Авраам онно Айыы Тойону аатынан ынырбыт. 5Лот Авраамы кытта сылдьан эмиэ кыра, бөдөн сүөһүлэрдээх, отуулардаах эбит. 6Онон мэччирэн сирдэрэ кинилэргэ тиийбэт буолбут. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр бииргэ батан олорор кыахтара суох гына баайдара-дуоллара үгүс эбит. 7Ол иһин Авраам уонна Лот сүөһү көрөөччүлэрин икки ардыларыгар этиһии-иирсээн тахсар эбит. Ханаан уон-на Феризей дьоно оччолорго онно олорбуттар. 8Авраам Лотка эппит: «Эн биһикки ардыбытыгар уонна сүөһү кө-рөөччүлэрбит икки ардыларыгар мөккүөр тахсыбатын, биһиги аймахтыы дьон буоллахпыт дии. 9Сир-дойду көхсө киэн буолбатах дуо? Миигиттэн араҕыс. Өскөтүн эн ханас бардаххына, мин уна диэки буолуом, эн уна диэки бардаххына, мин ханас диэки буолуом». 10Лот тулатын эргиччи көрбүт: Айыы Тойон Содуому уонна Хомуораны симэлитиэн иннинэ, Иордан сирэ Цоарга тиийэ Айыы Тойон быйаннаах сирин курдук, Эгии-пэт сирин курдук нүөл сир эбит. пОнон Лот бэйэтигэр Иордан сирин талан илин диэки барбыт. Кинилэр арах-сыбыттар. 12Авраам Ханаанна олохсуйбут. Лот Иордан эргин куораттарга олохсуйан Содуомна тиийэ олбоҕун тэлгэппит. 13 Содуом дьоно Айыы Тойон иннигэр хара са-наалара уонна аньыылара сүр эбит. 14Лот арахсыбытын кэннэ, Айыы Тойон Авраамна эппит: «Хараххын ас, ити сиргиттэн хоту, соҕуруу, илин, арҕаа диэки көр. 15 Бу — эн көрөр сиргин барытын эйиэхэ, эн ыччаттаргар үйэ-саас тухары биэрэбин. 16 Эн ыччаккын буор кыыбаҕын курдук үксэтиэм. Ким буор бытархайын ааҕыай? Эн ыччатын, эмиэ оннук, киһи ааҕан сиппэт ахсааннаах буолуоҕа. 17Тураннын бу сири уһаты-туора хааман көр, барытын эйиэхэ биэрэбин». 18Онуоха Авраам отууларын хому-нан, Хэвронна аарыма ытык маһынан аатырбыт Мамре сиригэр тиийэн олохсуйбут, онно Айыы Тойонно кэрэх туппут.
14
Шинаар ыраахтааҕытын Амрафэль кэмигэр, Элласар ыраахтааҕытын Ариох саҕана, Элам ыраахтааҕытын Кедорлаомер уонна гоимнар ыраах-тааҕыларын Тидаал саҕана, 2ити ыраахтааҕылар Содуом ыраахтааҕытын Бера, Хомуора ыраахтааҕытын Биршаа, Адмаа ыраахтааҕытын Шинаав, Цевоим ыраахтааҕытын Шемевер, Белаа (атын биллэр аата Цоар) ыраахтааҕы утары сэриигэ туруммуттар. 3Кинилэр бары Сиддиим хочотугар, ол эбэтэр туустаах муора оннугар түмсү-бүттэр. 4Кинилэр уон икки сыл тухары Кедорлаомер үлэлээбиттэр, оттон уон үһүс сылларыгар утары тур-буттар. 5Уон төрдүс сылларыгар Кедорлаомер уонна кинини кытта баар ыраахтааҕылар кэлэн Рефаимнары, Аштерот-Карнаимна, Зуззимнары Хаамна, Эмиимнэри
Шаве-Кириатаимна самнарбыттар. 6Оттон Хорилары Сеир хайатыттан саҕалаан иччитэх сирдэргэ сытар Эль-Фараанна тиийэ самнарбыттар. 7Кинилэр Кадеш дэнэр Эн-Мишпаат сыккыһыгар төннөн кэлбиттэр. Итиэннэ амалыктар сирдэрин барытын тоҕу сынньыбыттар, ону кытта Хацецон-Тамаарга олохтоох амарыайдары эмиэ.
8 Содуом, Хомуора, Адмаа, Цевоим, Белаа (билигин Цоар) ыраахтааҕылара тахсан кинилэри кытта Сиддиим хочоту-гар кыргыспыттар. 9Элам ыраахтааҕытын Кедорлаомеры кытта, гоимнар ыраахтааҕыларын Тидалы, шинаардар Амрафэлларын, эллисардар Ариохтарын кытта кыргыс-пыттар. Түөрт ыраахтааҕы биэһи утары. 10 Сиддиим хочото сымалалаах хотооллордоох эбит. Содуом уонна Хомуора ыраахтааҕылара куотан иһэн онно түспүттэр. Ордубутта-ра хайаҕа куоппуттар. 11 Онон хоппут өттө Содуом уонна Хомуора баайдарын-дуолларын, астарын-үөллэрин ылан барбыттар. 12Авраам убайын уолун Содуомна олорбут Лоту уонна кини баайын-дуолун илдьэ барбыттар. 13Биир тыыннаах ордубут киһи Авраам еврейгэ кэлэн кэпсээбит. Авраам буоллаҕына Мамре диэн ааттаах амарыай аары-ма маһын аттыгар олорор эбит, оттон Мамре инилэрин Эшколу уонна Анеры кытта кинини өйөөччүлэр эбиттэр. 14Авраам инитин уолун тутан барбыттарын истэн, кини дьиэтигэр төрүөхтэриттэн олорбут үс сүүс уон аҕыс бэриниилээх чаҕары мунньан өстөөхтөрүн Даанна диэ-ри батыспыт. 15Түүн кулуттарынаан хас да бөлөҕүнэн арахсан кинилэргэ саба түспүттэр уонна өлөртөөбүттэр. Ол кэннэ Авраамнаах кинилэри Дамааск ханас өттүгэр сытар Ховаҕа тиийэ сойуоласпыттар. 16Кини инитин уолун Лоту, кини баайын-дуолун, ону кытта дьахталла-ры уонна Лот дьонун-сэргэтин эмиэ төннөрбүт. 17Авраам Кедорлаомеры уонна атын ыраахтааҕылары самнаран төннөн истэҕинэ, Шаве хочотугар (билиннитэ Ыраах-тааҕы хочото) киниэхэ уун-утары Содуом ыраахтааҕыта тахсыбыт. 18 Шалеем ыраахтааҕыта Малки-Цедек килиэп уонна арыгы таһаарбыт. Кини Үрдүкү Таҥара ал гысчыта эбит. 19Кини Авраамы алҕаан эппит:
— Авраам сир уонна халлаан баһылыгыттан,
Үрдүк Таҥараттан алҕаннын!
20 Өстөөхтөргүн эн илиигэр тиксэрбит Үрдүк Таҥараҕа айхал!
Авраам киниэхэ баайыттан барытыттан уон гыммыт биирин биэрбит. 21Онуоха Содуом ыраахтааҕыта Авраам-ҥа эппит: «Оттон миэхэ дьоммун биэр, баайы бэйэҕэр ыл». 22Авраам Содуом ыраахтааҕытыгар эппит: «Үрдү-кү Айыы Тойон Таҥараҕа, сирдээх халлаан баһылыгар андаҕайабын, 23 эн «Авраамы мин байыттым» диэбэтиҥ гына эйигиттэн тугу даҕаны: сабы да, этэрбэс да быатын ылыам суоҕа. 24Арай, чаҕардар сиэбиттэрин аахпатахха уонна миигин кытта сылдьыбыт дьон өлүүтүттэн ура-тыны ылыам эрэ суоҕа. Анер, Эшкол, Мамре өлүүлэрин ыллыннар».
1 Ити быһылааннар кэннилэриттэн Авраам көрүү-X лэммит, онно Айыы Тойон киниэхэ эппит тыллара: «Куттаныма, Авраам. Мин эйиэхэ дурда-хахха буолабын. Эйиэхэ улуу махтал буолуоҕа». 2Авраам ыйыппыт: «Айыы Тойон Баһылыгым, миэхэ эн тугу биэриэххиний? Мин оҕото-уруута суох киһибин. Мин ууспун утумнааччы Да-мааск киһитэ Элиэзээр». 3Авраам: «Дьэ, эн миэхэ ыччат биэрбэтиҥ. Онон мин ууспун утумнааччы — кулутум», — диэбит. 4Онуоха Айыы Тойон киниэхэ эппит тыллара: «Кини эн уускун утумнуо суоҕа. Арай бэйэҥ төрөппүт эрэ оҕоҥ эйигин утумнуоҕа». 5Итиэннэ кинини таһыр-дьа таһаарбыт уонна эппит: «Халлааны көр эрэ уонна сулустары аах, ааҕар кыахтаах буоллаххына». Итиэннэ эбэн эппит: «Маннык элбэх ыччаттаныаҥ». 6 Кини Айыы Тойоҥҥо итэҕэйбит, онуоха Айыы Тойон кини бэринии-лээҕин бэлиэтии көрбүт. 7Киниэхэ эппит: «Мин бу сири эн баһылыыргар биэрээри эйигин Касдиим Ууруттан таһаарбыт Айыы Тойоммун». 8Онуоха Авраам: «Айыы
Тойон Баһылыгым, мин ону баһылыырбын хантан би-лиэхпиний?» 9Айыы Тойон киниэхэ эппит: «Миэхэ үс хаардаах тиҥэһэни, үстээх козаны, үстээх хойу, тыһы холуубу уонна эдэр холуубу аҕал». 10Кини ону барытын аҕалан ортолорунан быһа эттээбит. Аҥардарын аҥар-дарыгар утары-таары уурталаабыт, арай көтөрдөрү эрэ ортолорунан быһа эттээбэтэх. 11 Өлүк үрдүгэр элиэлэр саба түһэллэрин Авраам үүртэлиир эбит. 12Күн кии-рэрин саҕана Авраам эмискэ утуйар уута сабардаан кэлбит. Арай кинини улуу хараҥа куттала үүйэ туппут. 13Айыы Тойон Авраамҥа эппит: «Бил, эн ыччатыҥ атын сиргэ туора дьон буолуохтара, кинилэри кулут оҥос-туохтара, түөрт сүүс сыл баттыахтара-атаҕастыахтара. 14Оттон мин кинилэри баттаан-атаҕастаан олорор норуо-ту дьүүллүөм, ол кэннэ эн ыччатыҥ онтон байан-тайан тахсыаҕа. 15Оттон эн этэҥҥэ өбүгэлэргэр аттаныаҥ, аар сааскар тиийэн баран көмүллүөҥ. 16Кинилэр буолла-ҕына төрдүс көлүөнэлэригэр манна төннүөхтэрэ, тоҕо диэтэххэ, билигин амарыайдар аньыылара өссө да туо-ла илик». 17Күн киирээтин хараҥарбыт. Оһох буруота уонна уот кыыма бысталаммыт эт быыһынан ааспыт. 18 Ол күн Айыы Тойон Авраамы кытта кэс тылын тү-һэрсибит уонна эппит: «Бу сири Эгиипэттэн саҕалаан Улуу өрүскэ — Эппэрээккэ тиийэ барытын эн ыччаккар биэрэбин: 19кэнэйдэр, кенизилэр, кадмонейдар, 20хитти-лэр, феризейдэр, рефаимнар, 21 амарыайдар, ханааннар, гиргешилэр уонна йевусилар сирдэрин».
1 Авраам ойоҕо Саара оҕоломмот эбит. Кини Хагаар XV/ диэн ааттаах Эгиипэт дьахтара кулуттаах эбит. 2Саара Авраамҥа эппит: «Дьэ, Айыы Тойон миигин төрөө-бөт гына хам бүөлээбит. Онон эн мин кулут дьахтарбар киир, баҕар, мин киниттэн уолланыам». Авраам Саара тылын истибит. 3Авраам Ханааҥҥа олохсуйбута онус сылыгар кини ойоҕо Саара Эгиипэттэн төрүттээх кулут дьахтарын Хагаары эригэр одьулуун ойох быһыытынан биэрбит. 4Авраам Хагаарга киирбит, онуоха Хагаар хат буолбут. Хат буолбутун билэн баран хотунун сэниир буолбут. 5Саара Авраамна эппит:
«Мин сэнэбилгэ сылдьарбар эн буруйдааххын.
Мин кулуппун түөскэр түстээбит буруйдаахпын. Онтун хат буолан ханайаат миигин сэнээтэ.
Онон эн биһиккини Айыы Тойон дьүүллүөҕэ».
6Авраам Саараҕа эппит: «Дьэ, кулут дьахтарын бэ-йэн илиигэр баар, ону хайдах баҕарбыккынан дьаһай». Онуоха Саара кинини ээҕин этиппит, дэлби эрэйдээбит. Хагаар күрээн хаалбыт. 7Кинини иччитэх сиргэ Суур суо-лун кытыытынааҕы уу сыккыһын аттыгар Айыы Тойон аанньала булбут, 8итиэннэ ыйыппыт: «Хагаар, Саара кулутаа, хантан иһэҕин, ханна бардын?» Хагаар эппит: «Хотуммуттан Саараттан куоттум». 9Онуоха Айыы Тойон аанньала киниэхэ: «Хотуннар төнүн, кинини иһит», — диэбит. 10Өссө айыы Тойон аанньала киниэхэ эппит: «Эн ыччаккын ааҕан сиппэт ахсааннаах гына үксэтиэхпинэн үксэтиэм». пАйыы Тойон аанньала эппит:
— Дьэ, эн хаккын, уолланыан,
Йишмаэль диэн ааттыан —
Эн эрэйгин Айыы Тойон иһиттэ.
12 кини кыыл өсүөл курдук киһи буолуоҕа: кини барыларын утары туруоҕа — бары кинини утары туруохтара, кини инилэриттэн туспа-туора туттуоҕа.
13Кинилиин Айыы Тойон аатынан кэпсэппиккэ Хагаар аат биэрбит: «Эн миигин көрөөччү Танараҕын». Ол кэннэ: «Ама, миигин көрөөччүнү манна көрдүм дуо?» — диэ-бит. 14 Ол иһин ол холуодьаһы Беэр-Лахай-Рои [миигин көрөр тыын холуодьаһа] диир буолбуттар. Уу сыккыһа Кадеш уонна Бааред икки ардыгар баар эбит. 15Хагаар Авраамтан уол оҕоломмут. Ол Хагаар төрөппүт уолун Авраам Йишмаэль диэн ааттаабыт. 16Хагаар Йишмаэли төрөтөрүгэр Авраам аҕыс уон алта саастаах эбит.
Авраам тоҕус уон тоҕус сааһыгар киниэхэ Айыы X
6Эйигин ууһатыам, эйигиттэн элбэх норуоттар үөс-күөхтэрэ, ыраахтааҕылар тахсыахтара. 7Эн биһикки ардыбытыгар уонна эн кэнчээри ыччаккын кытта кэс тылбын үйэлэргэ олохтуом. Эйиэхэ уонна эн кэнчээри ыччаккар Таҥара буолуом диэн үйэлээх кэс тылбын биэрэбин. 8Эйиэхэ уонна кэнчээригэр кэрийэ хаампыт сирдэргин, Ханаан сирин, үйэ-саас тухары биэриэм, кинилэргэ Таҥара буолуом». 9Таҥара Авраһаамҥа эппит: «Эн мин кэс тылбын тутус, эн уонна эйигиттэн үөскээ-бит кэнчээри ыччатыҥ эмиэ. 10Мин эйигинниин уонна эн кэнчээригин кытта олохтообут кэс тылбынан эһиги эр дьоҥҥутугар барыларыгар быһыллыы сиэрэ-туома оҥоһуллуохтаах. Итини тутуһуох тустааххыт. 11 УуҺуур сэпкит тас тириитин быстарыҥ. Ол — мин эһигинниин быспыт кэс тылым бэлиэтэ буолуоҕа. 12Үйэ-саас тухары эһиги дьиэҕитигэр төрөөбүт хайа баҕар уол оҕо итиэннэ, эн сыдьааныҥ буолбакка, атын дьонтон үрүҥ көмүс-кэ атыыласпыт киһиҥ уол оҕолонноҕуна эмиэ ахсыс күнүгэр быстарыахтаах. 13 Эһиги дьиэҕит оҕото, харчы-га атыылаһыллыбыт да оҕо булгуччу быһыллыахтаах. Мин кэс тылым туоһута эһиги эккитигэр үйэлээх бэлиэ буолуохтун. 14Тас тириитин быстарбатах — быһыллыы сиэрин-туомун барбатах эр киһини, мин кэс тылбын кэспитин иһин, норуота туоратыаҕа». 15Ити кэннэ Таҥа-ра Авраһаамҥа эппит: «Ойоххун Саараны Саара диэн ааттаама. Кини аата Саарра буоллун. 16Мин кинини алҕыам уонна эйиэхэ киниттэн уол оҕо төрөтүөм. Кини-ни алҕаатахпына, киниттэн дьон-сэргэ уонна норуот ыраахтааҕылара тахсыахтара». 17Авраһаам сирэйинэн умса нөрүйбүт, күлбүт уонна иһигэр санаабыт: «Ама, сүүс саастаахтан оҕо төрөөтөҕөй, тоҕус уоннаах дьах-тар Саарра хайдах оҕолонуой?» 18Итиэннэ Авраһаам Таҥараҕа эппит: «Йишмаэль эрэ баар буоллун, эн көрүү-гэр». 19Таҥара эппит: «Оннук, ойоҕуҥ Саарра эйиэхэ уол оҕону төрөтүөҕэ, кинини Йицхаак диэн ааттаар. Мин кинилиин үйэлэргэ кэс тылбын олохтуом уонна кини кэнчээри ыччатын кытта эмиэ. 20Йишмаэль туһунан эн этэргин иһиттим, кинини алҕыам уонна тэнитиэм, олу-һун үксэтиэм. Уон икки кинээс төрүөхтэрэ, киниттэн улуу норуоту төрүттүөм. 21 Ол эрэн кэс тылбын Саарра эһиил баччаҕа эйиэхэ төрөппүт уолун Йицхаагы кытта түһэрсиэм». 22 Ол кэннэ Таҥара Авраһаамныын кэпсэтэн бүппүт уонна үөһэ төннүбүт.
23 Авраһаам уолун Йишмаэль, итиэннэ кини дьиэтигэр төрөөбүт эр дьон, ону тэҥэ харчыга атыылаһан ылбыт дьонун, Авраһаам ууһун эр дьонун бука барыларын киниэхэ Таҥара эппит күнүгэр барыларын тас тириилэрин быспыт. 24Авраһаам тас тириитин быстарарыгар тоҕус уон тоҕус саастаах эбит. 25Оттон уола Йишмаэль тас ти-риитин быстарарыгар уон үстээх эбит. 26Авраһаам уонна уола Йишмаэль эмиэ чопчу ол күн быстарбыттар. 27Кини дьиэтигэр төрөөбүт эр дьон уонна харчыга туора дьон-тон атыылаһыллыбыт уолаттар — бары быстарбыттар.
1 Күнүс куйаас сатыылаан турдаҕына Авраһаам отуутун айаҕар олордоҕуна, Мамре ытык мас-тарын аттыгар киниэхэ Айыы Тойон көстүбүт. 2Кини үөһэ диэки көрбүтэ, арай, кини иннигэр үс киһи турар эбит. Көрөөт да, кинилэргэ отуу ааныттан утары сүүрэн тиийбит уонна сиргэ диэри умса нөрүйбүт, 3итиэннэ эппит: «Тойонуом, өскүөрүтүн эн санааҕын таба тайам-мыт эрэ буолларбын, кулуккун тумнан ааһыма даа. 4Уу аҕалан атаххытын сууйуохтара. Онтон бу мас анныгар сынньанаарын'. 5Оттон мин ас аҕалыам, эһиги сэниэҕи-тин эбиниэххит. Ол кэннэ бараарын, син биир кулуккут аттынан ааһан иһэҕит». Кинилэр эппиттэр: «Эн этэрин курдук буоллун». 6Авраһаам отууга Саарратыгар тиэ-тэйбит. Тиийээт эппит: «Түргэнник бастын бурдуктан үс мээрэйдэ ыл, тиэстэтэ мэһий уонна лэппиэскэтэ ас-таа». 7Авраһаам сүөһүлэригэр сүүрэн тиийэн сымнаҕас, эмис эттээх ньирэйи ылан хамначчыт уолугар биэрбит. Онуоха биирэ тута астаан барбыт. 8Кини иэдьэгэйи, үүтү уонна астаммыт ньирэйи ылан, кинилэр инни-лэригэр уурбут. Бэйэтэ кинилэр иннилэригэр тиийэн мас анныгар турбут. Оттон анарааннылара аһаабыттар. 9Кинилэр: «Ойоҕун Саарра ханнаный?» — диэн ыйып-пыттарыгар,— «Манна отууга», — диэбит. 10 Ол кэннэ биирдэстэрэ: «Мин эһиил баччаҕа эмиэ эйиэхэ кэлиэҕим. Эн ойоҕун Саарра уолланыаҕа», — диэбит. Ону Саарра кини кэтэҕэр, отуу ааныгар туран истибит. пАвраһаам уонна Саарра саастарын монообут кырдьаҕастар эбит. Онон Саарраҕа дьахтар буоларын бэлиэтэ тохтообут эбит. 12Саарра иһигэр күлбүт уонна эппит: «Ама, аны кэлэн күөлэһийиэх баҕам кэлэр үһүө? Тойонум да кырдьаҕас». 13Айыы Тойон Авраһаамтан ыйыппыт: «Саарра, ити, туохтан күлэрий, «ама, кэлэн оҕолонуом дуо, кырдьан баран» дии-дии? 14Айыы Тойонно кыаллыбат диэн баара дуо? Болдьообут кэммэр эһиил эйиэхэ кэлиэҕим. Онно Саарра оҕолоох буолуоҕа». 15Саарра куттанан: «Күлбэтэ-ҕим», — диэн мэлдьэспит. Онуоха анараанныта: «Суох, күлбүтүн», — диэбит. 16Онтон ол дьон туран Содуом диэки барбыттар. Авраһаам кинилэри атаарбыт. 17Айыы Тойон эппит: «Авраһаамтан тугу гынарбын кистиэм дуо? 18Авраһаамтан улуу, күүстээх норуоттар тахсыахтара. Кининэн сир-дойду дьоно-сэргэтэ барыта алҕаныаҕа. 19Кинини удьуордарыгар уонна кэнэҕэски ууһугар Айыы
Тойон суолун батыһан кырдьыгы уонна дьүүлү тутуһал-ларыгар соргу буоллун диэн талбытым. Оччоҕо Айыы Тойон Авраһаамҥа эппитин толоруоҕа». 20Айыы Тойон эппит: «Содуому уонна Хомуораны үҥсэр хаһыы кэмэ суох, аньыылара-харалара ыарахан. 21Түһэн көрүүм эрэ: кинилэри буруйдаан миэхэ тиийэр ыар ынчык курдук буруйдаахтар дуу, эбэтэр суох дуу, билиэм». 22 Эр дьон ол сиртэн Содуомҥа барбыттар, оттон Авраһаам өссө да Айыы Тойон иннигэр турбут. 23Авраһаам чугаһаабыт уонна эппит: «Ама буруйдааҕы кытта буруйа суоҕу эмиэ симэлитиэҥ дуо? 24Баҕар, бу куоракка биэс уон буруйа суох дьон баара буолуо. Ама, барыларын симэлитиэҥ дуо? Бу сири манна баар биэс уон айыы сиэрдээх киһи туһуттан харыстыаҥ суоҕа дуо? 25Кэбис, оннук эрэ гы-ныма. Бэриниилээх киһини буруйдааҕы кытта тэҥҥэ симэлитиэҥ суоҕа, бэриниилээх аньыылааҕы кытта бииргэ буолуо суоҕа. Оннук эрэ буолбатын. Сир-дойду судьуйата түктэри дьүүллээбэтин». 26Айыы Тойон эппит: «Өскөтүн Содуомҥа аньыыта суох биэс уон киһини буллахпына, бу куораты кинилэр эрэ тустарыттан тыытыам суоҕа». 27Авра-һаам салгыы саҥарбыт: «Дьэ, бу мин, күдэн, күл-көмөр эрээрибин Тойоммор этэргэ быһаарынным: 28арай, биэс уоҥҥа биэс киһинэн тиийбэтин, ама, биэс киһи тиийбэтин иһин куораты урусхаллыаҥ дуо?» Онуоха Айыы Тойон: «Түөрт уон биэс аньыыта суоҕу буллахпына, урусхаллыам суоҕа», — диэбит. 29Авраһаам этэрин уураппатах: «Арай, онно түөрт уону бул». Биирэ: «Түөрт уон киһи туһуттан эмиэ оннук гыныам суоҕа». 30Онуоха Авраһаам эппит: «Тойонум мин этэрбэр, бука диэн, кыыһырбатын, арай, онно отут киһини бул». Айыы Тойон эппит: «Отут да киһи туһуттан урусхаллыам суоҕа». 31Авраһаам эппит: «Дьэ, бу мин Тойоммор этэргэ күһэллэбин, арай, онно сүүрбэни эрэ бул». Онуоха: «Сүүрбэни да буллахпына урусхаллыам суоҕа», — диэбит. 32Авраһаам: «Тойонум, өссө биирдэ эттэхпинэ, бука диэн, кыыһырбатын. Арай, онно уону эрэ бул». «Уон киһи инниттэн эмиэ урусхал-лыам суоҕа», — диэбит. 33Айыы Тойон Авраһаамныын кэпсэтэн бүппүт уонна барбыт. Авраһаам дьиэтигэр төннүбүт.
1 Ол икки Аанньал Содуомҥа киэһэ кэлбиттэригэр, X Лот Содуом аанын айаҕар олорор эбит. Лот көрбүт уонна туран утары көрсө тиийээт, сиргэ диэри сүгүрүй-бүт 2уонна эппит: «Дьэ, тойотторуом, кулуккут дьиэтигэр тохтооҥ, хонуҥ-өрөөҥ, атаххытын суунуҥ, сарсыарда эрдэ туран айаҥҥытын салҕаарыҥ». Онуоха кинилэр: «Суох, биһиги таһырдьа хонуохпут», — диэбиттэр. 3Лот олус көрдөспүтүгэр, киниэхэ кэлэн дьиэтигэр киирбиттэр. Лот кинилэри аһынан күндүлээбит, лэппиэскэ буһарбыт, кинилэр аһаабыттар. 4Киэһэ сыта иликтэринэ, Содуом олохтоохторо — эдэриттэн эмэнигэр тиийэ, куорат бары уһугуттан кэлбит дьон барыта дьиэни төгүрүйэн кэбис-питтэр. 5Кинилэр Лоту ыҥыран: «Эйиэхэ хоно кэлбит дьон ханналарый? Биһиэхэ таһаар, тутан-хабан көрүөх-пүтүн», — диэбиттэр. 6Лот кинилэргэ тахсыбыт, аанын саппыт 7уонна эппит: «Кэбис, доҕотторуом, түктэри быһыыланымаҥ! 8Ити миэхэ эр диэни билбэтэх икки кыыстаахпын. Ол кэриэтэ эһиэхэ кинилэри таһаарыым. Кинилэри хайдах гынаргыт көҥүлгүт. Арай, бу дьоҥҥо тугу да оҥорумаҥ, кинилэр мин дьиэм өһүөтүн күлүгэр кэлбиттэрэ». 9Онуоха кинилэр эппиттэр: «Киэр дьүгэ-лий! Эн туора киһи дьүүл дьүүллэһээхтиэҥ дуо? Дьэ, билигин эйиэхэ кинилэрдээҕэр өссө куһаҕан буолуо». Кинилэр Лотка ыга кимэн испиттэр, аанын алдьатал-лара буолбут. 10Онуоха били дьон Лоту дьиэҕэ тардан ылбыттар, ааны хатаан кэбиспиттэр. пОттон аан айаҕар турааччылары — кыраларыттан улаханыгар тиийэ балай оҥорбуттар. Онуоха кинилэр ааны булбакка сордоммут-тар. 12Ыалдьыттара Лоттан ыйыппыттар: «Манна, эйиэхэ өссө ким баарый? Күтүөккүн, уолаттаргын, кыргыттаргын, куоракка баар дьоҥҥун барыларын мантан таһаар. 13 Бу куораты урусхаллыахпыт, тоҕо диэтэххэ, Айыы Тойонно тиийбит кинилэри буруйдуур ыар ынчык кэмэ суох. Ол иһин биһигини Айыы Тойон урусхаллаан диэн ыытта». 14Лот тахсан, кини кыргыттарын ылыахтаах күтүөт-тэрин кытта кэпсэппит уонна эппит: «Бу сиртэн туран барын, тоҕо диэтэххэ Айыы Тойон куораты урусхаллаа-ры гыммыт». Оттон күтүөттэрэ ону «күлүү гынар» дии санаабыттар.
15Күн тахсаатын, Аанньаллар Лоту тиэтэппиттэр уонна: «Тур, куорат аньыытын-харатын туһуттан симэлийбэтин туһугар ойоххун уонна икки кыргыттаргын илдьэ таҕыс». 16Кини бытаанын көрөн, Айыы Тойон үтүөтүнэн, кинини, кини ойоҕун уонна икки кыргыттарын илиилэриттэн сиэтэн куорат таһыгар таһаарбыттар. 17Ол илдьэллэри-гэр биир аанньал эппит: «Тыыннын өрүһүн, кэннигин хайыһыма, толоонно тохтоомо, быыһанар туһугар хайаҕа сас». 18Онуоха Лот: «Суох, Тойонуом», — диэбит.
19«Дьэ, бу эн кулутун эйиэхэ сөбүлэттим: эн мин тыым-мын өрүһүйэн, миэхэ онорбут үтүөн улуу. Оттон мин иэдээн ситэн сиэбэтин диэн, хайаҕа күрэнэр кыаҕым суох. 20 Ол чугас кыра куорат баар, онно куотуом. Кыра куорат дии, онно тиийэн, тыыммын өрүһүнүөм», — диэбит. 21 Ол кэннэ киниэхэ аанньал эппит: «Дьэ, эн тускар кыһаллан инньэ гыныам — эн эппит куораккын урусхаллыам суо-ҕа. 22Тиэтэй, быыһан, тоҕо диэтэххэ эн онно тиийиэххэр диэри мин сорукпун толорор кыаҕым суох». Ол иһин бу куораты Цоар диэн ааттаабыттар. 23 Сир ньуурун күн сырдатарын саҕана Лот Цоарга тиийбит. 24Оттон Айыы Тойон Содуомна уонна Хомуораҕа халлаантан сиэрэ уонна уот ардаҕы түһэрбит. 25Итиэннэ бу икки куораты, тула толооннорун барытын, куорат олохтоохторун бары-ларын буортан быкпыт үнүгэһигэр тиийэ урусхаллаабыт. 26Лот ойоҕо сүүрэн иһэн кэннин хайыһан көрбүт уонна туус көһөнө буолбут. 27Авраһаам сарсыарда эрдэ Тана-ра көстө сылдьыбыт сиригэр тиийбит. 28Кини Содуому,
Хомуораны, тула толооннору көрбүтэ: арай, сиртэн оһох буруолуурун курдук буруо тахсар эбит.
29Таҥара куораттары, куорат тулаларын урусхаллыыр кэмигэр, Таҥара Авраһаамы санаабыт. Онон Лот олор-бут куоратын сири кытта тэҥниэн иннинэ, Лоту урусхал ортотуттан таһааран күрэппит. 30Лот Цоартан тахсан икки кыргыттарын илдьэ хайалаах сиргэ олохсуйбут. Кини Цоарга олоруон куттаммыт. Онон икки кыыһын кытта хаспахха олорбуттар. 31Улахан кыыһа балтыгар эппит: «Аҕабыт кырдьаҕас. Оттон айылҕа ыйбытын кур-дук биһигини ылыах сир үрдүгэр ким да суох. 32Онон аҕабытыгар арыгы иһэрдэн баран, кинилиин хоонньоһ-уохха уонна аҕабытыттан ууһуохха». 33 Кинилэр ол түүн аҕаларыгар арыгы иһэрпиттэр, ол кэннэ улахан кыыс киирэн аҕатын кытта сыппыт. Аҕата кини хаһан кэлэн сыппытын да, турбутун да билбэтэх. 34Сарсыҥҥы күнү-гэр улахана балтыгар: «Дьэ, мин бөлүүн аҕабын кытта хоонньостум. Бу түүн эмиэ арыгы иһэрдиэххэ уонна эн киирэн сыт— аҕабытыттан ууһуохха», — диэбит. 35 Ол түүн аҕаларыгар эмиэ арыгы иһэрпиттэр. Балыс кыыс киирэн аҕатын кытта сыппыт. Аҕата кини хаһан киирэн сыппытын да, турбутун да билбэтэх. 36Оннук Лот кыр-гыттара иккиэн аҕаларыттан хат буолбуттар. 37Улахан кыыс уол оҕоломмут уонна Моав диэн ааттаабыт. Кини бүгүҥҥэ диэри Моав дьонун төрдө буолар. 38Балыс кыыс эмиэ уолламмыт уонна Бен-Амми диэн ааттаабыт. Кини бүгүҥҥэ диэри аммуон дьонун төрдө.
1 Авраһаам онтон тахсан Негев сирин диэки бар-быт, итиэннэ Кадеш уонна Суур икки ардыгар олохсуйбут, онтон Гераарга тиийбит. 2Авраһаам ойоҕун Саарраны: «Балтым», — диэбит. Онон Гераар ыраах-тааҕыта Авимелех Саарраны ыллара дьонун ыыппыт. 3Түүн Авимелех түүлүгэр Таҥара кэлбит уонна киниэхэ эппит: «Бу ылбыт дьахтарыҥ туһуттан өлүөҕүҥ, тоҕо диэтэххэ, кини эрдээх». 4Авимелех дьахтарга чугаһыы илик буолан эппит: «Тойонуом, ама аньыыта-буруйа суох дьону эмиэ өлөрүөҥ дуо? 5Ама, кини бэйэтэ миэхэ «мин балтым» диэн эппэтэҕэ дуо? Уонна Саарра да, эмиэ «убайым» диэбитэ. Мин маннык быһыыланарбар сү-рэҕим көнө уонна илиим ыраас этэ». 6Кини түүлүгэр Таҥара эппит: «Сүрэҕиҥ көнөтүнэн быһыыламмыккын билэбин. Ол иһин миэхэ аньыы оҥорботун диэн эйигин тохтоттум, ол иһин кинини тыытаргын көҥүллээбэтим. 7Оттон билигин ойоҕун эригэр төннөр, тоҕо диэтэр-гин кини — Таҥара этитэр киһитэ, эн тускар үҥүөҕэ, оччоҕо эн тыыннаах буолуоҥ. Оттон төннөрбөтөххүнэ, өлөр өлүүҥ тириэҕэ, итиэннэ дьоҥҥор-сэргэҕэр эмиэ». 8Авимелех сарсыарда эрдэ турбут уонна чаҕардарын барыларын ыҥыртаабыт. Кинилэргэ ити тыллары ба-рытын тиэрдибит. Ол дьон олус диэн куттаммыттар. 9Авимелех Авраһаамы ыҥырбыт уонна киниэхэ: «Эн тоҕо итинник быһыыланныҥ? Эйиэхэ туох аньыым иһин миэхэ уонна саарыстыбабар улахан аньыыны аҕаллыҥ. Ити — киһи киһиэхэ оҥоруо суохтааҕын оҥордуҥ», — диэбит. 10Авимелех Авраһаамҥа эппит: «Тугу түүйэн маннык быһыыны быһыыланныҥ?» пАвраһаам эппит: «Бу сиргэ Таҥараттан куттал суоҕа буолуо диэн, онон ойоҕум туһуттан миигин өлөрүөхтэрэ диэн. 12Итиэннэ, кини, кырдьык, балтым — аҕам кыыһа, ол эрэн ийэм кыыһа буолбатах. Кини ойоҕум буолбута. 13Миигин Таҥара төрөөбүт дьиэбиттэн таһааран ыытарыгар мин ойохпор: «Абыраа, ханнык да сиргэ тиийдэргин, онно миигин убайым диэр», — диэн эппитим», — диэбит. 14Авимелех Авраһаамҥа кыра да, улахан да сүөһүнү, кулуттары биэрбит уонна ойоҕун Саарраны төннөрбүт. 15Авимелех киниэхэ: «Дьэ, эн иннигэр бу мин сирим — сөбүлээбит сиргэр олохсуй», — диэбит. 16Оттон Саарраҕа: «Дьэ, убайгар үрүҥ көмүһүнэн тыһыынчаны биэрдим, ити бар дьоҥҥор эйигин сааттан-сууттан харыстыаҕа», — диэбит. 17Авраһаам Таҥараҕа үҥпүт, онуоха Таҥара
Авимелеҕи, кини ойоҕун, кулут дьахталларын чөллө-рүгэр түһэрэн, төрүүр-ууһуур аналламмыттар. 18Тоҕо диэтэххэ бу иннинэ Айыы Тойон Авраһаам ойоҕуттан Саарраттан сылтаан кини ууһун дьахталларын төрөө-бөт гына хам баайбыт эбит.
21
1 Айыы Тойон, эппитин толорон, Саарраны са-X наабыт итиэннэ Айыы Тойон Саарраҕа эппитин онорбут. 2Саарра хат буолбут. Танара киниэхэ эппит болдьоҕор, кини Авраһаамна кырдьар сааһыгар уол оҕо-ну төрөппүт. 3Авраһаам Саарраттан төрөөбүт уолугар Йицхаак диэн аат биэрбит. 4Авраһаам Танара киниэхэ соруйбутун курдук, уолугар Йицхаакка, төрөөбүтэ ах-сыс күнүгэр быһыллыы сиэрин-туомун онорбут. 5Уола Йицхаак төрүүрүгэр Авраһаам сүүс саастаах эбит. 6Саар-ра буоллаҕына эппит: «Танара миэхэ үөрүүнү биэрдэ. Ким мин туспунан истибит — үөрүөҕэ». 7Уонна эппит: «Авраһаамна ким этиэ этэй «Саарра оҕолорун эмтэриэ» диэн, тоҕо диэтэххэ, мин уолбун кырдьан баран төрөт-түм». 8Оҕо улаатан эмэрэ уурайбыт. Ол күн — Йицхаак ийэтин эмиийиттэн арахпыт күнүгэр Авраһаам улахан малааһын онорбут. 9Саарра Эгиипэт дьахтарын Хагаар Авраһаамтан төрөппүт уола кини уолун Йицхаагы хаа-дьылыырын көрбүт, 10итиэннэ Авраһаамна эппит: «Ити кулут дьахтаргын уонна кини уолун үүр. Ити кулут дьахтар уола мин уолбун Йицхаагы кытта нэһилиэстибэ былдьаспатын». пОнуоха Авраһаамна сүрдээх ыара-хан буолбут, ордук уолун туһуттан. 12Оттон Танара Авраһаамна эппит: «Ити уолун уонна кулут дьахта-рын туһуттан санаарҕаама, эйиэхэ Саарра тугу этэрин барытын толор. Тоҕо диэтэххэ эн удьуорун Йицхаагы-нан салҕаныаҕа. 13Итиэннэ кулут дьахтарын уолуттан эмиэ дьон-сэргэ таһаарыам, тоҕо диэтэххэ, ол — эмиэ эн хаанын». 14Авраһаам сарсыарда эрдэ туран килиэп уонна тирии мөһөөччүккэ уу ылан Хагаар санныгар сүктэрбит уонна уолун кытта ыыппыт. Кини баран Беэр
Шева иччитэх сирдэригэр мунан хаалбыт. 15Мөһөөччү-гэр уута бүтэн, уолун биир талах анныгар хаалларбыт. 16Бэйэтэ баран тэйиччи, ох көтөн тиийэр сиригэр утары олорунан кэбиспит уонна: «Оҕом өлөрүн көрүөхпүн ба-ҕарбаппын», — диэбит. Ол кэннэ саҥа таһааран ытаабыт. 17Онуоха Таҥара уол саҥатын истибит, онтон Таҥара аанньала халлаантан Хагаары ыҥырбыт уонна эппит: «Хагаар, туох буоллуҥ? Куттаныма, Таҥара оҕо ытыы-рын иһиттэ. 18Туран оҕону туруор уонна илиититтэн ыл, тоҕо диэтэххэ мин киниттэн улуу норуоту үөскэ-тиэм». 19Таҥара кини хараҕын арыйбыт, арай көрбүтэ: холуодьастаах уу баар эбит. Онуоха кини баран тирии мөһөөччүгү уунан толорбут уонна уолугар иһэрдибит. 20Уол улаатыар диэри Таҥара кинини араҥаччылаабыт. Уол иччитэх сирдэргэ олорбут, охчут буолбут. 21Кини Фараан куйаарыгар олорбут. Киниэхэ ийэтэ Эгиипэт сириттэн ойох ылан биэрбит. 22 Ол кэмҥэ Авимелех сэ-риитин тойонунуун Фихоллуун Авраһаамҥа: «Эн тугу гынаргар барытыгар Таҥаралааххын, 23дьэ, билигин миэхэ миигин бэйэбин да, бэдэрбин да, сиэммин да түөкэй-диэм суоҕа диэн андаҕай. Мин эйиэхэ үтүөнү оҥорбутум курдук, эн миэхэ уонна олорор сиргэр сыһыаннас», — диэбит. 24Онуоха Авраһаам: «Андаҕайабын», — диэбит. 25Авраһаам Авимелех кулуттара холуодьастаах ууну былдьаабыттарын Авимелеххэ үҥсүбүт. 26Авимелех эппит: «Ким итинник быһыыламмытын билбэппин. Эн миэхэ эппэтэҕиҥ. Күн бүгүҥҥэ диэри истибэккэ сыл-дьыбытым». 27Авраһаам кыра, бөдөҥ сүөһүтүттэн ылан Авимелеххэ биэрбит. Оннук гынан кинилэр илии охсус-путтар. 28 Авраһаам сэттэ эдэр хойу ылан туспа туруорбут. 29Авимелех Авраһаамтан: «Дьэ, бу сэттэ барааны ылан тоҕо туспа туттуҥ?» — диэн ыйыппыт. 30Биирэ эппит: «Бу сэттэ оҕо барааны миигиттэн ыл — мин бу холуодьаһы хаспытым туоһута буоллун диэн». 31 Бу сири Беэр Шева диэн ааттаабыттар [ол — андаҕар холуодьаһа биитэр сэттэ холуодьаһа диэн суолталаах], тоҕо диэтэххэ, онно иккиэн андаҕайбыттар. 32Кинилэр Беэр Шеваҕа ил тү-һэрсибиттэр. Авимелех сэрии тойонунуун Фихоллуун Пилистиим сиригэр олохсуйбуттар. 33 Оттон Авраһаам Беэр Шеваҕа улахан мас олордубут уонна онно Үйэлээх Тойон Таҥара аатын ааттаабыт. 34Авраһаам Пилистиим сиригэр өр сылларга кэлии киһи буолан олорбут.
22
1 Дьэ, бу кэннэ маннык буолбут: Таҥара Авраһаамы үтэн-анньан көрбүт. Кини: «Авраһаам», — диэбит, онуоха биирэ: «Тугуй», — диэбит. 2Кини эппит: «Соҕотох таптыыр уолгун Йицхаагы ыл эрэ уонна Морийа сиригэр тиий. Итиэннэ онно мин этэр хайабар кинини уот аһы-лыга гын». 3Авраһаам сарсыарда эрдэ туран, өсүөлүн ыҥыырдаабыт. Бэйэтин кытта икки кулуту, уолун Йиц-хаагы ылбыт. Уматыллар сиэртибэҕэ анаан мас хайыппыт уонна туран Таҥара киниэхэ эппит сиригэр барбыт. 4Үһүс күнүгэр Авраһаам хараҕын өрө көрбүтэ: ыраахтан ол сир көстүбүт. 5Авраһаам чаҕардарыгар эппит: «Манна өсүөлү кытта хаалыҥ. Оттон мин уолбунаан сүгүрүйүү сиэрин-туомун толорон баран эһиэхэ төннүөхпүт». 6Авраһаам оттук маһын ылан уолугар Йицхаакка сүктэрбит, бэйэтэ уот уонна быһах ылбыт. Итиэннэ иккиэн барбыттар. 7Йиц-хаак аҕатыгар Авраһаамҥа: «Аҕаа», — диэбитигэр, «Тугуй, тоойуом?» — диэбит. Уола ыйыппыт: «Бу — уот уонна мас бааллар, оттон уокка толук бэриллиэхтээх бараан оҕото ханнаный?» 8Авраһаам: «Ол сиэртибэни Таҥара бэйэтэ булан көрүөҕэ, тоойуом», — диэбит. Итиэннэ ик-киэн баран испиттэр. 9Кинилэр Таҥара эппит сиригэр кэлбиттэр. Авраһаам онно сиэртибэнньик туппут, маһын кыстаабыт, уолун Йицхаагы баайбыт уонна сиэртибэн-ньиккэ мас үрдүгэр олордон кэбиспит. 10Авраһаам быһах ылан уолун үрдүгэр илиитин далаппыт. 11 Арай, кинини халлаантан Айыы Тойон Аанньала ыҥырбыт: «Авраһаам, Авраһаам», — диэбит. Онуоха кини: «Тугуй», — диэ-бит. 12 Кини эппит: «Уолгар илиигин көтөҕүмэ, киниэхэ тугу да гыныма! Мин эн Танараттан куттанаргын көрөн итэҕэйдим. Оннооҕор баар-суох уолгун мин туспар ха-рыһыйбатын». 13Авраһаам хараҕын өрө көрбүтэ: арай, кэннигэр бараан оҕото муоһунан иһирик талах быыһыгар иилистэн турар эбит. Авраһаам баран ол барааны ылбыт уонна уолун оннугар уокка толук биэрбит. 14Авраһаам ол сири Йахве Йире [«Айыы Тойон булан көрүөҕэ»] диэн ааттаабыт. «Айыы Тойон хайатыгар көстүө» диэн билигин да этэллэр.
15Айыы Тойон аанньала халлаантан Авраһаамы иккис-тээн ынырбыт. 16«Бэйэбинэн андаҕайабын», — диэбит Айыы Тойон уонна эппит: «Баар-суох соҕотох уолгун харыстаабакка маннык быһыыламмытын иһин 17алҕа-ныаххын алҕан, эн уускун халлаан сулуһун тэнэ уонна муора кытылын кумаҕын кэриэтэ үксэтиэхпинэн үксэтиэм. Эн ууһун өстөөхтөрүн самнаран куораттарын ылыаҕа. 18 Эн мин этэрбин истибитин иһин эн ууһун нөнүө сир үрдүгэр баар норуоттар бары алҕаныахтара», — диэн эппит. 19Авраһаам чаҕар уолаттарыгар төннүбүт. Онтон бары туран Беэр Шеваҕа барбыттар. Авраһаам Беэр Шева-ҕа олохсуйбут.
20 Бу кэннэ «Дьэ, Милкаа инигэр, Нахуорга, уолаттары төрөттө» диэн Авраһаамна тиэрдибиттэр. 21Улахан уол Уц, Буз — кини инитэ, итиэннэ Кэмуэль (Араам аҕата). 22Кэсэд, Хазо, Пилдааш, Йидлаф уонна Бэтуэль. 23Бэтуэ-льтэн Ривека төрөөбүт. Бу ахсыаннарын Милка Нахуорга, Авраһаам инитигэр төрөппүт. 24 Оттон Нахуор Реума диэн ааттаах кулут дьахтарыттан Тевах, Гахам, Тахаш уонна Мааха төрөөбүттэр.
23
Саарра сүүс ордугуна сүүрбэ сэттэ сыл олорбут.
Бу Саарра олоҕун күннэрэ-сыллара. 2Саарра Кириат-Арбаҕа өлбүт. Ол — Ханаан сиригэр баар Хев-рон. Авраһаам онно Саарратын ытаабыт, кутурҕанна ылларбыт. 3Авраһаам өлбүт ойоҕуттан араҕан, Хет уолаттарыгар эппит: 4«Мин эһиэхэ олохсуйбут кэлии киһибин. Онон миэхэ ойохпун кистиирбэр, көмөрбөр иин сиринэ бас биэриҥ эрэ». 5Хет уолаттара Авраһаамҥа хоруйдаан эппиттэр: 6«Иһит, тойоммуот, эн биһиэхэ Таҥараттан анаммыт баһылыккын. Онон биһиги көмөр сирбит бастыҥ өттүгэр ойоххун кистээ. Биһигиттэн ким да эн ойоххун кистииргэр көмөр сириттэн көҥүө суоҕа». 7Авраһаам ол дойду дьонугар, Хет уолаттарыгар мах-таммыт, 8итиэннэ кинилэргэ маннык диэбит: «Өскөтүн ойоҕум өлүгүн кистиирбэр сөбүлэһэр буоллаххытына, истиҥ миигин. Цохар уолуттан Эфронтан мин тус-пар көрдөһүҥ. 9Махпела иччитэхсийбит сирин, онно хонуу уһугар баар хаспаҕын миэхэ биэрдин. Көмөрбөр анаан, эһиги көрөн турдаххытына, толору төлөбүрүгэр миэхэ бас билиибэр биэрдин». 10Эфрон Хет уолаттарын ортолоругар олорбут. Хет киһитэ Эфрон Авраһаамҥа хоруйдаан, Хет уолаттара истэн олордохторуна, барыла-рыгар, кини куоратын аанынан киирээччилэргэ эппит: п«Суох, тойонуом, иһит миигин: хонуубун эйиэхэ биэ-рэбин, итиэннэ онно баар хаспах сири эмиэ биэрэбин. Ойоҕуҥ өлүгүн кистээ диэн, норуотум уолаттара көрөн турдахтарына, босхо биэрэбин», — диэбит. 12Онуоха Авраһаам бу дойду дьонугар сүгүрүйбүт. 13Кини бу дойду дьоно истэллэригэр Эфроҥҥа эппит: «Ол эрэн эн миигин иһит. Хонуу иһин үрүҥ көмүс биэрэбин. Миигиттэн ыллаххына, ойоҕум өлүгүн онно кистиэм». 14Эфрон Авраһаамҥа хоруйдаан эппит: 15«Тойонуом, иһит миигин, ол сир түөрт сүүс шекель үрүҥ көмүскэ тэҥ. Миэхэ да, эйиэхэ да ол туох суолталааҕый? Эн өл-бүтү көмп». 16 Авраһаам Эфрону истэн баран, Эфроҥҥа Хет уолаттара истэллэригэр эппитин саҕа үрүҥ көмү-һү — түөрт сүүс шекель үрүҥ көмүһү, атыыһыттар ааҕыыларынан, ыйаан биэрбит. 17Мамре утары сытар Махпелаҕа баар Эфрон хонуута, хонууну кытта хас-пах сир эмиэ, итиэннэ ол тулатыгар баар мас барыта, 18Хет уолаттара уонна куорат айаҕар киирбит дьон бука бары көрөн турдахтарына, Авраһаам бас билиитэ буолбут. 19 Ол кэннэ Авраһаам ойоҕун Саарраны Мам-ре, ол эбэтэр билиҥҥитэ Ханаан Хевронун, чугаһыгар сытар Махпела хонуутугар баар хаспахха көмпүт. 20 Бу курдук Хет уолаттарыттан ылбыт хонуута уонна хас-паҕа Авраһаамҥа көмүллэр сир быһыытынан — кини бас билиитэ буолбуттар.
24
Авраһаам тоҥхойо кырдьыбыт. Барытыгар Авраһаамы Айыы Тойон алҕаабыт. 2Авраһаам дьиэтигэр барытын дьаһайан олорор аҕа хамначчыты-гар эппит: «Илиигин ылан өттүгүм анныгар уур 3уонна мин уолбар, миигин тулалыыр Ханаан кыргыттарыттан ойох ылан биэриэм суоҕа диэн миэхэ Айыы Тойонунан, халлаан уонна сир Таҥаратынан андаҕай. 4Ол оннугар, уолбар Йицхаакка мин дойдубуттан ойох ылан биэрээр». 5Онуоха хамначчыта киниэхэ: «Арай, ол дьахтар мии-гин батыһан бу дойдуга кэлиэн баҕарбатын? Уолгун эн төрөөбүт сиргэр төннөрөбүн дуо?» — диэн ыйып-пыт. 6Киниэхэ Авраһаам эппит: «Кэбис! Мин уолбун онно төннөрүмэ. 7Миигин төрөөбүт дойдубуттан, аҕам дьиэтиттэн ылбыт Айыы Тойон, халлаан Таҥарата «бу сири эн ыччаккар биэриэм» диэн миэхэ андаҕайбыта. Кини эйиэхэ аанньалын ыытыаҕа, оттон эн мин уолбар онтон ойохто ылан биэрээр. 8 Өскөтүн ол дьахтар эйигин батыһан кэлсиэн баҕарбатаҕына, миэхэ биэрбит андаҕар-гыттан босхолоноҕун, мин уолбун онно эрэ төннөрүмэ». 9Ол хамначчыт илиитин тойонун Авраһаам атаҕын ик-ки ардыгар уурбут уонна толоруох буолан андаҕайбыт. 10Итиэннэ бу кулут тойонун тэбиэннэриттэн уон тэбиэни ылбыт уонна барбыт. Ону кытта Тойонун күндү баайын эгэлгэтиттэн эмиэ ылбыт. Кини Арам Нахараим диэки, Нахуор олорор куоратыгар, барбыт. пКини киэһэлик, дьахталлар уу баһар кэмнэрин саҕана, куорат таһынааҕы холуодьас аттыгар тэбиэннэрин бүлгүрүппүт. 12 Итиэннэ: «Тойонум Авраһаам Айыы Тойон Таҥарата! Бүгүн миигин соргулаа, Тойоммор Авраһаамна үтүөнү онор даа. 13 Дьэ, бу мин холуодьас аттыгар турабын, куорат дьонун кыргыт-тара уу баһа таҕыстылар. 14«Мин уу иһиэхпин, иһиккин уун эрэ» диэтэхпинэ, «ис, тэбиэннэргин эмиэ уулатыам» диэбит кыыһы — эн кулуккар Йицхаакка биэрэҕин. Мин тойоммор үтүөнү онорбуккун онно билиэҕим». 15Кини өссө санаран да бүтэ илигинэ, арай, Авраһаам инитин Нахуор ойоҕун Милкаа уола Бэтуэль төрөппүт кыыһа Ривека санныгар иһиттээх тахсан кэлбит. 16Кыыс дьү-һүнүнэн олус кэрэ, кырыллыбытынан кыыс эбит. Кини холуодьаска түһэн иһитин толоруммут уонна тахсан ис-пит. 17Онуоха хамначчыт киниэхэ утары сүүрэн тиийбит уонна эппит: «Иһиккиттэн кыратык уута ыймахтат эрэ». 18Ону кини: «Ис, тойонуом», — диэбит уонна хап-сабар иһитин илиитигэр түһэрээт уу иһэрпит. 19Уу иһэрдэн бүтэн баран: «Эн тэбиэннэргин эмиэ, утахтара ханыар диэри уу баһан иһэрдиэм», — диэбит. 20Итиэннэ хап-са-бар уулаах иһитин харыытаҕа сүөкээт холуодьастан уу баһа сүүрбүт. Кини тэбиэннэрин барыларын уулаппыт. 21Оттон ол киһи киниттэн хараҕын араарбакка, Айыы Тойон кинини соргулаабытын дуу, суоҕун дуу билээ-ри, саната суох одуулаан турбут. 22Тэбиэннэр уулаан бүппүттэрин кэннэ, били киһибит шекель анарын саҕа, кыра кыһыл көмүс мурун ытарҕатын, итиэннэ уон көмүс шекель саҕа икки бөҕөҕү кыыска ылан биэрбит 23уонна ыйыппыт: «Эн ким кыыһаҕыный? Эт эрэ миэхэ, эн аҕан дьиэтигэр биһигини хоннорор кыахтаах дуо?» 24Кыыс киниэхэ эппит: «Мин — Милкаа Нахуорга төрөппүт уолун Бэтуэль кыыһабын». 25Кыыс киниэхэ өссө эбии: «Биһиэхэ соломо да, сүөһү аһылыга да элбэх, итиэннэ хонук да сирэ көстүөҕэ», — диэбит. 26Били киһи төбөтүн хонкутан Айыы Тойон иннигэр сөһүргэстээбит 27уонна эппит: «Тойонум Авраһаам Айыы Тойон Танарата айхал-ланнын! Мин тойоммор эппит тылын энчирэппэтэҕэр. Айыы Тойон мин суолбун чопчу тойонум урууларын дьиэ-тигэр салайда». 28Кыыс ийэтигэр сүүрэн тиийэн маны барытын дьиэлээхтэргэ тиэрдибит. 29Ривека Лаваан диэн ааттаах убайдаах эбит. Лаваан ол киһиэхэ холуодьас ат-тыгар барбыт. 30Кини балтын муннугар ытарҕаны уонна харытыгар бөҕөхтөрү көрөн, балта Ривека «миэхэ ол киһи маннык кэпсээбитэ» диэн эппитин истэн, тиийбитэ: ол киһи тэбиэннэрин кытта холуодьас аттыгар турар эбит. 31Онуоха Лаваан эппит: «Киир, Айыы Тойонтон алгыстаах. Тоҕо таһырдьа тураҕын? Мин дьиэни уонна тэбиэннэр сы-тар сирдэрин бэлэмнээтим». 32Хамначчыт дьиэҕэ киирбит. Тэбиэннэрин сыбыдахтаабыттар, соломо уонна аһылык биэрбиттэр, оттон киниэхэ уонна дьонугар атахтарын сууналларыгар уу биэрбиттэр. 33 Кини иннигэр ас уурбут-тар, онуоха Авраһаам кулута: «Туһааннаах сорукпун этэ иликпинэ, аһаабаппын», — диэбит. Анарааҥҥыта: «Эт», — диэбит. 34«Мин Авраһаам кулутабын. 35Айыы Тойон мин тойоммун дэлэгэйдик алҕаан, тойонум баай-талым олох-томмута. Киниэхэ Айыы Тойон барааны, сүөһүнү, үрүҥ, кыһыл көмүһү, эр дьон, дьахтар кулуттары, тэбиэннэри, өсүөллэри биэрбитэ. 36Тойонум ойоҕо Саарра кырдьан баран уол оҕону төрөппүтэ. Онуоха тойонум киниэхэ баа-рын барытын биэрбитэ. 37Оттон миигиттэн Тойонум, «бу мин олорор сирбиттэн, Ханаан кыргыттарын уолбар ойох ылыма» диэн андаҕар ылбыта. 38 «Ол оннугар мин аҕам дьиэтигэр, мин урууларбар тиийэҥҥин, уолбар онтон ойохто аҕал», — диэбитэ. 39Онуоха мин тойоммор: «Арай, ол дьахтар миигин кытта барсыбатын» — диэбиппэр, 40кини миэхэ: «Миигин көрөр Айыы Тойон эйигинниин аанньалын ыытыаҕа, эйигин соргулуоҕа, эн мин ууспут-тан, аҕам дойдутуттан мин уолбар ойох ылан биэриэҕиҥ. 41 Оччоҕо эрэ миэхэ биэрбит андаҕаргыттан босхолонуоҥ. Оттон мин ууспар тиийбитин кэннэ, кинилэр биэрбэтиннэр, оччоҕо эмиэ андаҕаргыттан босхолонуоҥ», — диэбитэ.
42 Ол иһин мин бүгүн холуодьаска кэлбитим уонна: «Тойонум Авраһаам Таҥарата, Айыы Тойон! Эн мин ирдэһэр суолбун ыйан биэрдэргин. 43Мин бу холуодьас үрдүгэр турабын. Уу баһа тахсыбыт кыыска мин «иһит-тээх уугуттан кыратык иһэрт эрэ» диэтэхпинэ, 44миэхэ «эн да ис, тэбиэннэргэр да уу баһан биэриэм» диэбит кыыс — ол Айыы Тойон тойонум уолугар анаабыт ойоҕо буолуохтун», — 45диэн испэр саҥаран да бүтэ иликпинэ, кувшинын санныгар ууруммутунан, арай, Ривека тахсан холуодьас диэки түстэ, уу баста. Онуоха мин киниэхэ тиийэн: «Уута иһэрт эрэ», — диэтим. 46Кини санныттан иһитин түһэрэн баран: «Ис, тэбиэннэргин эмиэ уула-тыам», — диэтэ. Мин уу истим, кини тэбиэннэрбин эмиэ уулатта. 47Мин киниттэн: «Эн ким кыыһаҕыный?» — диэн ыйыппыппар, кини: «Милка Нахортан төрөппүт уолун Бэтуэль кыыһабын», — диэбитэ. Онуоха мин киниэхэ муннугар ытарҕаны уонна харытыгар бөҕөхтөрү кэтэр-дибитим. 48Төбөбүн хоҥкутан, Айыы Тойон иннигэр сөһүргэстээбитим. Тойонум уруутун кыыһын тойонум уолугар ойох ылан биэрэрбэр сөптөөх суолунан чопчу сирдээн аҕалбытын иһин, тойонум Авраһаам Таҥаратын, Айыы Тойону айхаллаабытым. 49Дьэ, билигин, мин уҥа дуу, хаҥас дуу хайыһыахпын, мин тойоммор үтүөнэн уон-на кырдьыгынан хардараргытын дуу, суох дуу миэхэ этиҥ».
50Онуоха Лаваан уонна Бэтуэль: «Бу дьайыы Айыы Тойонтон айдарыылаах. Онон эйиэхэ үтүө дуу, мөкү дуу диэн этэр кыахпыт суох», — диэн хардарбыттар. 51 «Ривека бу баар. Ыл уонна бар. Айыы Тойон эппитин хоту, кини эн тойонуҥ уолугар ойох буолуоҕа». 52Авраһаам кулута бу тыллары истэн баран Айыы Тойон иннигэр сиргэ тии-йэ сөһүргэстээбит. 53 Кулут биир иһит үрүҥ көмүс, биир иһит кыһыл көмүс мал эгэлгэтин уонна таҥаһы таһааран Ривекаҕа биэрбит. Маны тэҥэ кини убайыгар, ийэтигэр күндү бэлэх биэрбит. 54Кини илдьэ сылдьар дьонунуун аһаабыттар-сиэбиттэр уонна хоммуттар. Сарсыарда туран: «Миигин тойоммор ыытыҥ», — диэбит. 55Онуоха кыыс убайа уонна ийэтэ: «Кыыс биһигинниин уонча күн олор-дун, ол кэннэ бараар», — диэбиттэр. 56Онуоха кинилэргэ: «Миигин тутуман, мин суолбун Айыы Тойон соргулуур. Миигин ыытын, тойоммор барыам» — диэбит. 57Кинилэр эппиттэр: «Кыыһы ынырыахха уонна киниттэн ыйытыах-ха». 58Кинилэр Ривеканы ынырбыттар уонна киниттэн: «Бу киһилиин барсыан дуо?» — диэн ыйыппыттарыгар, кини: «Барсыам», — диэбит. 59Онуоха кыыстарын Риве-каны көрөөччү дьахтарын кытта, Авраһаам кулутун уонна кини дьоннорун ыыппыттар. 60Ривеканы алҕаан ыыппыттар:
— Биһиги кыыспыт,
Эн тыһыынчаны, үтүмэни төрөт,
Оттон кэнчээри ыччатын
өстөөхтөрүн сирдэрин-уоттарын баһылаатын!
61Ривека туран хамначчыт дьахталларын кытта тэбиэннэрин мэнэстибиттэр уонна ол киһини батыһан барсыбыттар. Ол хамначчыт Ривеканы илдьэ барбыт.
62Йицхаак, Беэр-Лахай-Рои диэн, ол эбэтэр «Миигин көрөр тыын холуодьаһа» диэн ааттаах сиртэн кэлбит. Кини Негевкэ олорор эбит. 63Киэһэрэн эрдэҕинэ, Йиц-хаак хонууга тахсыбыт. Арай, одуулуу туран көрбүтэ, тэбиэннэр иһэллэр эбит. 64Ривека Йицхаакка хараҕын хатаан, тэбиэниттэн ыстанан түспүт. 65Уонна хамнач-чыттан ыйыппыт: «Бу, толоон устун биһиэхэ утары иһэр киһи кимий?» Кулут: «Кини — мин тойонум», — диэбит. Онуоха кыыс бүрүнэр танаһынан сирэйин саптыбыт.
66Хамначчыт тугу гыммытын барытын Йицхаакка кэп-сээбит. 67Кыыһы Йицхаак ийэтин Саарра шатеругар киллэрбит. Кини Ривеканы ылбыт. Ривека киниэхэ ойох буолбут. Кини ойоҕун таптаабыт. Йицхаак ийэтин куру-туйа ахтара намыраабыт.
25
Авраһаам өссө ойох ылбыт. Кини аата Кетура диэн эбит. 2Кини Зимраны, Йакшаны, Меданы уонна Мидеаны, Йишбагы уонна Шуаҕы төрөппүт. 3Йак-шаантан Шева уонна Дедан төрөөбүттэр. Дедан уолаттара
Ашурим, Летушим уонна Леуммим эбиттэр. 4Мидеан уолаттара Эйфа, Эфер, Ханох, Авида уонна Елдаҕа эбиттэр. Кинилэр бары Кетура удьуордара. 5Авраһаам туохтааҕын барытын Йицхаакка биэрбит. 6Оттон Авраһаамҥа баар кэргэн дьахталларын уолаттарыгар Авраһаам бэлэх-ту-һах биэртэлээбит уонна тыыннаах эрдэҕинэ, уолуттан Йицхаактан тэйитэн, илин диэки, илиҥҥи сиргэ ыыта-лаабыт. 7Авраһаам олорбут олоҕун уһуна сүүс сэттэ уон биэс сыл буолбут. 8Кини тыына быстыбыт. Авраһаам олоҕунан дуоһуйан, күрэҥсийэ кырдьан, сааһын моҥоон өбүгэлэригэр аттаммыт. 9Кинини уолаттара Йицхаак уонна Йишмаэль, Хет киһитэ Цохар уолун Ефрон то-лоонугар, Мамре чугаһыгар баар, Махпела хаспаҕар көмпүттэр, 10Авраһаам Хет уолаттарыттан атыыласпыт сиригэр. Онно Авраһаам ойоҕунуун Саарралыын көмүл-лүбүттэр. пАвраһаам өлбүтүн кэннэ, Таҥара кини уолун Йицхаагы алҕаабыт. Йицхаак Беэр Лахай Роэ аттыгар олорбут.
12 Бу Авраһаам уолун, Саарра хамначчыта— Эгиипэт дьахтара Хагаар Авраһаамҥа төрөппүт уолун Йишмаэль удьуора. 13 Бу Йишмаэль уолаттарын ааттара. Кинилэр төрөөбүт бэрээдэктэринэн утуу-субуу ааттаналлар: Йиш-маэль улахана — Нэвайт, онтон Кедар, Адбеэль, Мивсам, 14Мишма, Дума, Масса, 15Хадаад, Тэйма, Иэтур, Надэши, Кедма. 16 Кинилэр — Йишмаэль уолаттара. Кинилэр уон икки уус баһылыктара, олохсуйбут уонна тохтообут сирдэригэр ааттара. 17Йишмаэль сүүс отут сэттэ сыл олорбут уонна тыына быстан, өбүгэлэригэр аттаммыт. 18Кинилэр Хавилаттан саҕалаан Ашшуурга киириигэ Эгиипэт иннигэр баар Шуурга тиийэ тайаан олорбуттар. Кинилэр урууларыттан туора олорбуттар.
19Бу — Авраһаам уолун Йицхаак ууһа. Авраһаамтан Йицхаак төрөөбүт. 20 Падаан-Араамтан төрүттээх арамыай киһитэ Бэтуэль кыыһын, арамыай Лаваанын балтын Риве-каны ойох ыларыгар Йицхаак түөрт уон саастаах эбит.
21 Йицхаак Айыы Тойоҥҥо ойоҕун туһугар үҥпүт. Тоҕо диэтэххэ кини сатаан оҕоломмот эбит. Ону Айыы Тойон истибит, ол кэннэ ойоҕо Ривека хат буолбут. 22Уолаттара кини иһигэр сылдьан үтүрүһэн-анньыалаһан барбыттар. Онуоха кини: «Тыый, туох буоллум бу», — диэн Айыы Тойонтон ыйыта барбыт. 23Айыы Тойон киниэхэ эппит:
— Эн искэр икки норуот баар,
Онон эйигиттэн икки уус үөскүөҕэ,
Биирэ биирин баһыйыаҕа,
Улахана оччугуйга чаҕардыаҕа.
24Төрүүр болдьоҕо туолбут, арай иһигэр игирэ баар эбит. 25Бастакы оҕо бүүс-бүтүннүү тирии таҥас курдук кытархай дьүһүннээх, баттахтаах эбит. Кинини Эсав диэн ааттаабыттар. 26 Ол кэннэ кини инитэ илиитинэн Эсав тилэҕин туппутунан тахсыбыт. Кинини Йааков диэн ааттаабыттар. Кинилэр төрүүллэригэр Йицхаак алта уон саастаах эбит.
27Уолаттар улааппыттар. Эсав булчут бэрдэ, хара тыаны кэтэр киһи буолбут. Оттон Йааков чуумпу, дьиэ киһи-тэ буолбут. 28Эсав булда минньигэһин иһин, кинини Йицхаак таптыыр эбит. Оттон Ривека Йааковы таптыыр эбит. 29Биирдэ Йааков хойуу миин буһара сырыттаҕына, Эсав тыаттан хам аччык кэлбит. 30Эсав Йааковка эппит: «Миигин ити кытархай өҥнөөх, ити кытархай аскынан аһат эрэ, мин дэлби аччыктаатым». Онтон ыла кинини Эдом [кыһыл] диэн ааттаабыттар. 31Йааков: «Оччоҕо ол оннугар, бастакы оҕо буолан төрөөбүт ааккын бу күн миэхэ биэр», — диэбит. 32Эсав: «Оо-дьэ, өлөрбөр тиий-дим. Тугу туһалыай миэхэ бастакы оҕо буолан төрөөбүт аатым?» — диэбит. 33Йааков: «Оччоҕо бүгүн миэхэ анда-ҕай», — диэбит. Кини андаҕайбыт уонна бастакы оҕо буолан төрөөбүт аатын ас туһуттан Йааковка биэрбит. 34Йааков Эсавка килиэби уонна итии аһылыгы биэрбит. Кини аһаабыт-сиэбит уонна туран барбыт. Эсав бастакы оҕо буолар аатын аанньа ахтыбатах.
26
Авраһаам олорбут кэмигэр урукку сут дьыл ларынааҕар ордук улахан сут турбут. Йицхаак пилистиимнэр ыраахтааҕыларыгар Авимелехха Гераарга барбыт. 2Киниэхэ Айыы Тойон көстүбүт уонна эппит: «Эгиипэккэ барыма, мин эйиэхэ эппит сирбэр олохсуй. 3 Бу сиргэ олохсуй, мин эйигинниин буолуом уонна эйигин алҕыам, тоҕо диэтэххэ эйиэхэ уонна ыччаккар бу сир-дэри барытын биэриэм, итиэннэ эн аҕаҕар Авраһаамна биэрбит кэс тылбын толоруом. 4Эн кэнчээригин халлаан сулуһун тэнэ ханатыам, ыччаккар бу сирдэри барытын биэриэм. Эн ыччатын нөнүө сир-дойду дьоно-сэргэтэ алҕаныа. 5Ити— Авраһаам мин этэрбин истибитин уонна мин ыйаахтарбын, сокуоннарбын, такайыыбын тутуспутун иһин». 6Онон Йицхаак Гераарга олохсуйбут. 7Ол сир дьоно киниттэн ойоҕун ыйыппыттарыгар, кини: «Бу балтым», — диэбит. Тоҕо диэтэххэ бу сир дьоно Ривека туһуттан миигин өлөрбөтүннэр диэн, «ойоҕум» диэҕин куттаммыт. Тоҕо диэтэххэ кини дьүһүнүнэн кэрэ эбит. 8 Кини онно олохсуйбута балай да дьыл буолтун кэннэ, пилистиим ыраахтааҕыта Авимелех түннүгү-нэн көрбүтэ: арай, Йицхаак ойоҕун Ривеканы кытта имэрийсэ сылдьар эбит. 9Авимелех Йицхаагы ыныран ылбыт уонна эппит: «Дьэ, ити кини чахчы ойоҕун эбит дии. Тоҕо эн кинини балтым диэбиккиний?» Онуоха Йицхаак киниэхэ: «Кини туһуттан өлүмээрибин эппи-тим», — диэбит. 10Авимелех эппит: «Эн бу биһиэхэ тугу гыннын? Арай, мин дьоммуттан биир эмэ киһи эн ойох-хун кытта хоонньоспута буоллар, эн биһигини буруйга анньаҕын». пАвимелех бар дьонугар дьаһайан эппит: «Бу киһини уонна кини ойоҕун таарыйбыт — өлөрүүгэ ууруллуоҕа!» 12Йицхаак ол дьыл ол сиргэ ыспытыттан сүүс төгүл элбэх ньэчимиэни хомуйбут, тоҕо диэтэххэ кинини Айыы Тойон алҕаабыт. 13 Бу киһибит баайа үүнэ-үксүү турбут, онон улуу баай киһи буолбут. 14 Киниэхэ кыра да, бөдөн да сүөһү үөрэ уонна кулута элбэх эбит.
Онуоха пилистиим дьоно киниэхэ ымсыырар буолбут-тар. 15Онон, кини аҕатын Авраһаам кулуттара хаспыт холуодьастарын барытын пилистиимнэр бүөлээбит-тэр уонна буорунан толорбуттар. 16Онуоха Авимелех Йицхаакка: «Эн биһигиннээҕэр таһыччы кыаҕырдыҥ, онон биһигиттэн бар», — диэбит. 17Йицхаак ол сиртэн барбыт уонна Гераар хочотугар тиийэн отууларын ту-руоран, онно олохсуйбут. 18 Йицхаак аҕатын Авраһаам кэминээҕи уу холуодьастарын, кэлин пилистиимнэр бүөлээн кэбиспиттэрин, хаттаан хаспыт уонна олор-го аҕата иҥэрбит ааттарын биэртэлээбит. 19 Ол хочоҕо Йицхаак кулуттара хаспыттар уонна кинилэр онно уу сыккыһын булбуттар. 20Онуоха Гераар маныыһыттара Йицхаак маныыһыттарын кытта мөккүспүттэр, «биһиги уубут» диэбиттэр. Онон мөккүөр тахсыбытын туоһу-лаан, Йицхаак ол холуодьаһы Эсек диэн ааттаабыт. 21Атын холуодьаһы хаспыттар уонна ол туһуттан эмиэ мөккүспүттэр, ону Ситна [Утарсыы] диэн ааттаабыт. 22Кини онтон салгыы баран, атын холуодьаһы хаспыт. Ол туһунан мөккүөр суох буолбут. Ону Реховот диэн ааттаабыт уонна эппит: «Айыы Тойон биһиэхэ киэҥ си-ри биэрдэ, онон сир үрдүгэр элбиэхпит». 23 Кини онтон Беэр Шеваҕа [Вирсавияҕа] көспүт. 24Киниэхэ ол түүн Айыы Тойон көстүбүт уонна эппит: «Мин — эн аҕаҥ Авраһаам Таҥаратабын. Мин эйигин кытта баарбын, куттаныма. Эйигин алҕыам уонна ыччаккын кулутум Авраһаам туһугар үксэтиэм». 25Кини онно сиэртибэн-ньик туппут уонна Айыы Тойон аатын ааттаабыт. Онно отуутун туруорбут, Йицхаак дьоно холуодьас хаспыттар. 26Киниэхэ Гераартан Авимелех сүбэһитин Ахуззаты уонна сэриитин тойонун Фихолу илдьэ кэлбит. 27Йиц-хаак кинилэргэ эппит: «Тоҕо миэхэ кэллигит? Эһиги миигин абааһы көрбүккүт, киэр үүрбүккүт». 28Кинилэр эппиттэр: «Айыы Тойон эн аттыгар баарын илэ көрдүбүт. Онон эн биһикки андаҕар бэрсиэххэ, иллэ олохтуохха.
29 Ол эбэтэр, биһиги эйигин тыыппатахпытын, эйиэхэ үтүөнү эрэ оҥорбуппутун уонна эйигин этэҥҥэ ыыппып-пытын курдук, эн эмиэ биһиэхэ хара санааны тутуом суоҕа диэн андаҕай. Эйигин билигин Айыы Тойон алҕаата». 30Йицхаак кинилэргэ малааһын оҥорбут, кинилэр аһаабыттар-сиэбиттэр. 31Сарсыарда эрдэ туран бэйэ-бэйэлэригэр андаҕар бэрсибиттэр. Йицхаак кинилэри атаарбыт. Кинилэр этэҥҥэ барбыттар. 32 Ол күн Йицхаак үлэһиттэрэ кэлбиттэр. Кинилэр сыккыс үрдүгэр хаспыт холуодьастарын туһунан эппиттэр. Итиэннэ: «Биһиги уу буллубут», — диэбиттэр. 33Кини ону Шева, ол эбэтэр андаҕар диэн ааттаабыт. Ол иһин ол куорат бу күҥҥэ диэри Беэр Шева диэн ааттанар.
34Эсав төрүөҕүттэн түөрт уон сааһа эбит. Кини Хет ки-һитин Беэр кыыһын Йехудиты уонна Хет киһитин Елон кыыһын Басемааты ойох ылбыт. 35 Ол дьахталлар Йиц-хаакка уонна Ривекаҕа элбэх эрэйи аҕалбыттар.
27
Йицхаак кырдьан хараҕа мөлтөөбүт. Кини ула-
23 Кинини билбэтэх, тоҕо диэтэххэ илиитэ — убайа Эсав илиитин курдук түүлээх эбит, онон кинини алҕаабыт. 24Эппит: «Эн, уолум, Эсавкын дуо?» Кини: «Мин», — диэ-бит. 25 Онуоха: «Эйигин алгыахпын, уолум булдуттан сиэм этэ, ылан кулу», — диэбит. Йааков аҕатыгар ууммутун аҕата сиэбит, арыгы аҕалбытын испит. 26Аҕата Йицхаак киниэхэ эппит: «Чугаһаа, эрэ, тоойуом, миигин сыллаа». 27Кини чугаһаан аҕатын сыллаабыт. Онуоха аҕата кини танаһын сытын ылбыт уонна кинини алҕаабыт. Итиэннэ: «Уолум сыта —
Айыы Тойон алҕаабыт толоонун курдук», — диэбит, —
28 «Таҥара эйиэхэ —
Халлаан сиигиттэн,
Сир сүмэтиттэн өлгөм үүнүүнү,
элбэх арыгыны биэрдин!
29 Эйиэхэ норуоттар хамначчыт буоллуннар, уустарыҥ сүгүрүйдүннэр!
Инилэргэр тойон буол!
Эн норуотуҥ уолаттара эйиэхэ сүгүрүйдүннэр! Эйигин кыраабыт кыраннын!
Эйигин алҕаабыт алҕаннын!»
30Йицхаак Йааковы алҕаан бүппүтүгэр Йааков аҕатыт-тан тахсан бараатын, убайа Эсав бултаан кэлбит. 31 Кини эмиэ амтаннаах аһылык бэлэмнээн баран аҕатыгар ил-дьибит уонна киниэхэ: «Аҕаа, туран уолуҥ булдуттан сиэ, онтон миигин алҕаар», — диэбит. 32Онуоха аҕата Йицхаак киниэхэ: «Эн кимҥиний?»- диэбит. Кини: «Мин, эн улахан уолуҥ, Эсавпын», — диэбит. 33 Онуоха Йиц-хаак олус улаханнык соһуйан дьигиһийэ түспүт уонна: «Оччоҕо ким этэй, миэхэ булт бултаан аҕалбыт? Мин ону барытын сиэбитим уонна эн кэлиэҥ иннинэ кинини ал-ҕаабытым. Онон кини алҕанна». 34 Эсав аҕатын тылларын истээт, сүрдээх улаханнык абатыйар хаһыытын түһэрбит, итиэннэ аҕатыгар: «Аҕаа, миигин эмиэ алҕаа», — диэ-бит. 35Онуоха кини эппит: «Иниҥ албыннаан киирэн эн алгыскын ылла». 36Эсав эппит: «Ол иһин кини аата Йааков — тилэхтэн харбыыр диэн суолталаах буоллаҕа, мин иккитэ тилэхпиттэн харбаттым: бастакы оҕо буолбут ааппын былдьаата, онтон аны алгыспын ылла. Ама, миэхэ алгыс хаалларбатыҥ дуо?» — диэн ыйыппыт. 37Йицхаак Эсавка хоруйдаан эппит: «Мин кинини эйиэхэ тойонунан анаатым, аймахтарын барытын киниэхэ хамначчыттата биэрдим, ас да, арыгы да барыта кини дьаһалыгар киир-дэ. Ити кэннэ эйиэхэ тугу биэриэмий, тоойуом?» 38 Эсав аҕатыгар: «Аҕаа, эйиэхэ соҕотох эрэ алгыс баар дуо, ама? Миигин эмиэ алҕаа, аҕаа», — диэбит уонна Эсав ытаан тоҕу барбыт. 39Аҕата Йицхаак киниэхэ хоруйдаан эппит:
«Дьэ, эн олохсуйар дойдуҥ өҥ сиртэн тэйиччи буолуоҕа, халлаантан таммах да түһүө суоҕа.
40 эн кылыскынан олоруоҥ, инигэр хамначчыт буолуоҥ. арай, кэмэ кэллэҕинэ көҥүл барыаҥ, моойгуттан бурҕалдьытын киэр илгиэҥ».
41Аҕата Йааковы алҕаабытыттан, Эсав киниэхэ өстүй-бүт. Эсав «аҕам өлөрө чугаһаата, онон инибин Йааковы өлөрүөм» диэн иһигэр санаабыт. 42 Ривекаҕа улахан уолун Эсав тылларын тиэрпиттэр. Кини кыра уолун Йааковы ыҥыртаран ылбыт, уонна киниэхэ эппит: «Дьэ, убайыҥ Эсав иэстэһэн эйигин өлөрөөрү гынар. 43Билигин, уол-чааныам, мин этэрбин иһит. Мин убайбар Лавааҥҥа куот, Харааҥҥа. 44Кинилиин аҕыйах күн олоро түс, убайыҥ кыыһырбыта ааһыар диэри, 45эйиэхэ уордайбыта уҕары-йыар диэри. Эн киниэхэ оҥорбуккун умнуоҕа, оччоҕо мин эйигин онтон ыҥыртара ыытыам. Туох иһин мин биир күн иһигэр икки оҕобуттан биирдэ матыахпыный». 46Оттон Йицхаакка Ривека: «Ити, хет кыргыттарыттан сылтаан олоҕум да олох буолбатах: арай, Йааков эмиэ хет кыргыттарыттан, бу дойду кыргыттарыттан ойох ыллын? Оччоҕо олорон да диэн», — диэбит.
28
1 Йицхаак Йааковы ыҥырбыт уонна алҕаабыт. Итиэннэ киниэхэ: «Ханаан кыргыттарыттан ойох ылаайаҕын», — диэн кэс тылын эппит. 2 «Оттон билигин Падаан-Араамҥа ийэҥ аҕатын Бэтуэль дьиэтигэр тиий. Уонна онтон бэйэҕэр ийэҥ убайын Лаваан кыргыттарыт-тан ойохто ыл. 3Модун Таҥара эйигин алҕаан ууһаттын уонна үксэттин. Эйигиттэн норуоттар хаҥыы турдуннар. 4Таҥара Авраһаамҥа биэрбит сирин, эн хонор хоноһо буола сылдьыбыт сиргин эн баһылыырыҥ туһугар Таҥара
Авраһаамна биэрбит алгыһын эйиэхэ уонна эн ыччаккар биэриэҕэ», — диэбит.
5 Йицхаак Йааковы ыыппыт. Онуоха кини Падаан-Араам-на Йааков уонна Эсав ийэтин Ривека убайыгар, араам киһитин Бэтуэль уолугар Лаваанна барбыт. 6Йицхаак Йааковы алҕыырын уонна кинини Падаан-Араамтан ойох ыллын диэн онно ыыппытын уонна киниэхэ «Ханаан кыргыттарыттан ойох ылыма» диэн кэс тылын эппитин Эсав билбит. 7Йааков аҕалаах ийэтин истибит уонна Падаан-Араамна барбыт. 8Аҕата Йицхаак Ханаан кыр-гыттарын иһигэр киллэрбэтин Эсав билбит. 9Онон кини Йишмаэльга тиийбит уонна Авраһаам уолун Йишмаэль кыыһын, Невайот балтын Махалааты ойохторугар эбии ойох ылбыт.
10Йааков Беэр Шеваттан тахсан Хараанна барбыт. пКүн киирэн, кини аара биир сиргэ хоно хаалбыт. Кини ол сир тааһын ылан төбөтүн анныгар ууруммут уонна онно сыппыт. 12Кини түүл түһээбит: арай, сиртэн халлаанна тиийэр кирилиэс тардыллан турар эбит. Ол устун арай Танара аанньаллара үөһэ тахсаллар, аллара түһэллэр эбит. 13Арай ол үрдүгэр Айыы Тойон турар эбит. Уон-на эппит: «Мин— Айыы Тойоммун, эн аҕан Авраһаам Танаратабын, Йицхаак Танаратабын. Бу — эн сытар сир-гин эйиэхэ уонна эн ыччаккар биэрэбин. 14 Эн ыччатын буор бытархайын курдук элбиэҕэ, эн удьуордарын арҕаа, илин, хоту уонна соҕуруу диэки тэнийиэхтэрэ. Эйигинэн уонна эн ыччаккынан сир-дойду уустара алҕаныахтара. 15 Эн ханна сылдьаргар барытыгар эйигинниин буолуом, эйигин араначчылыам уонна бу сиргэ төннөрүөм. Эйиэхэ эппиппин толоруохпар диэри эйигин хаалларыам суоҕа». 16Йааков уһуктан кэлбит уонна: «Чахчы даҕаны бу сир-гэ Айыы Тойон баар эбит, мин билбэтэхпин», — диэбит. 17Куттаммыт: «Тугун сүрэй манна? Бу чахчы даҕаны Танара дьиэтэ, халлаан аартыга буолбаат!» — диэбит. 18Йааков сарсыарда эрдэ туран били төбөтүн анныгар сыттаммыт тааһынан ылан ытык тааһы туруорбут уонна үрдүгэр олива арыытын куппут. 19Уонна ол сири Бэт Эль ол аата Таҥара Дьиэтэ диэн ааттаабыт. Ол иннинэ бу куорат Лууз диэн ааттааҕа үһү. 20Йааков андаҕар эппит: «Өскөтүн Таҥара миигин кытта буоллаҕына уонна бу айаммын араҥаччылаатаҕына, миэхэ ас-таҥас биэрдэҕинэ,
21 мин аҕам дьиэтигэр этэҥҥэ төнүннэхпинэ, Айыы Тойон мин Таҥарам буолуоҕа, 22 бу ытык тааһым миэхэ Таҥара Дьиэтэ буолуоҕа. Итиэннэ эн миэхэ тугу биэрэргиттэн барытыттан уон гыммытын эйиэхэ өлүүлүөм«.
29
Йааков салгыы барбыт. Илиҥҥи дьон сиригэр тиийбит, 2 көрбүтэ: арай, толооҥҥо холуодьас баар эбит, оттон ол аттыгар кыра сүөһү үс үөрэ сытар эбит, тоҕо диэтэххэ, ол холуодьастан сүөһүнү уулаталлар эбит. Оттон холуодьас айаҕар улахан таас сытар эбит. 3 Онно сүөһү үөрэ барыта муһуннаҕына, маныыһыттар ол таа-һы холуодьас үрдүттэн түһэрэллэр эбит уонна сүөһүнү уулатан баран ол тааһы төттөрү оннугар, холуодьас айаҕар уураллар эбит. 4Йааков кинилэртэн ыйыппыт: «Убайдарыам, хантан сылдьаҕыт?» Ону кинилэр: «Биһиги Хараантан», — диэбиттэр. 5Кини: «Эһиги Нахуор уола Лавааны билэҕит дуо?» — диэн ыйыппытыгар, кинилэр: «Билэбит», — диэбиттэр. 6Кини буоллаҕына: «Этэҥҥэ дуо, кини», — диэн ыйыппытыгар, анарааҥҥылара: «Этэҥҥэ, бу кыыһа Рахель сүөһүтүн үөрүн кытта иһэр», — диэбит-тэр. 7Йааков: «Күн өссө да уһун, сүөһүнү мунньар кэм буолбатах. Сүөһүлэргитин уулатыҥ уонна баран мэччи-тиҥ», — диэбит. 8 Кинилэр эппиттэр: «Сүөһү үөрэ барыта мустуор диэри сатаммат. Тааһы холуодьас айаҕыттан тү-һэрдэхтэринэ, сүөһүнү уулатыахпыт». 9Кинилэр кэпсэтэ турдахтарына, Рахель аҕатын барааннарын үөрүн илдьэ кэлбит, кини маныыһыт эбит. 10Йааков ийэтин убайа Лаваан кыыһын Рахели уонна ийэтин инитэ Лаваан сүө-һүлэрин көрөн, холуодьас айаҕыттан били тааһы түһэрбит уонна ийэтин убайын Лаваан барааннарын уулаппыт.
пЙааков Рахели сыллаан ылбыт уонна ытаан тоҕу бар-быт. 12Йааков Рахельга аҕатын аймаҕа уонна Ривека уола буоларын эппит. Оттон Рахель сүүрэн тиийэн аҕатыгар кэпсээбит. 13 Лаваан балтын уола Йааков кэлбитин истэн, кинини көрсө охсон, ыга кууспут, сыллаабыт уонна дьиэ-тигэр киллэрбит. Онуоха кини Лавааҥҥа маны барытын саас-сааһынан кэпсээбит. 14Лаваан Йааковка: «Эн — чахчы мин аймаҕым буолаҕын: мин уҥуоҕум уҥуохтааххын, мин этим эттээххин», — диэбит. Йааков киниэхэ ый устата олорбут. 15Лаваан Йааковка: «Ама да аймаҕым буолбутуҥ иһин, босхо үлэлиэҥ дуо? Үлэҥ иһин тугу эрэйэргин эт», — диэбит. 16Лаваан икки кыыстаах эбит: улахана Лия диэн ааттаах, кырата — Рахель диэн эбиттэр. 17Лия хараҕынан мөлтөх эбит, оттон Рахель быһыытынан-таһаатынан да, дьүһүнүнэн да кэрэ эбит. 18Йааков Рахели таптаабыт, онон эппит: «Сэттэ сыл эн кыра кыыһыҥ Рахель туһугар эйиэхэ үлэлиэм». 19Онуоха Лаваан: «Сөп, атын киһиэхэ биэриэм оннугар кинини эйиэхэ биэриэм, биһиэхэ хаал», — диэ-бит. 20Йааков Рахель туһугар сэттэ сыл үлэлээбит. Ол киниэхэ, Рахели таптыыра бэрдиттэн, аҕыйах күн кэриэтэ ааспыт. 21Онуоха Йааков Лавааҥҥа: «Ойохпун аҕал, бол-дьоҕо туолла, киниэхэ киириэм этэ», — диэбит. 22Лаваан дьонун-сэргэтин мунньан малааһын оҥорбут. 23Киэһэ буолбутугар кини кыыһын Лияны ылбыт уонна Йааковка илпит, Йааков киниэхэ киирбит. 24Лаваан кыыһыгар Лияҕа бэйэтин кулут дьахтарын Зилфааны кулуттата биэрбит. 25Йааков сарсыарда көрбүтэ: арай, аттыгар Лия сытар эбит. Кини Лавааҥҥа: «Тоҕо итинник гынныҥ? Ама, мин эйиэхэ Рахель туһугар үлэлээбэтэҕим дуо? Тоҕо миигин албыннаатыҥ?»— диэбит. 26Лаваан: «Биһиги дойдубу-тугар маннык гымматтар: улаханы ойох биэриэх иннинэ кыраны биэрбэттэр, 27уруу сэттэ күнэ аастын, оччоҕо кинини эмиэ биэриэхпит, ол туһугар миэхэ өссө сэттэ сыл үлэлиэҕиҥ», — диэбит. 28 Йааков уруу сэттэ күнэ ааһарын кэтэспит. Онуоха Лаваан кыыһын Рахели ойох биэрбит.
29Лаваан кыыһыгар Рахельга бэйэтин кулут дьахтарын Билхааны кулуттата биэрбит. 30Йааков Рахельга киирбит, кини Рахели Лиятааҕар ордук таптаабыт, онон Лаваанна өссө сэттэ сыл үлэлээбит. 31 Айыы Тойон Лия көйгөтүллэ сылдьарын көрбүт уонна кини киэлитин арыйбыт, оттон Рахель төрөөбөт төлкөлөммүт. 32 Лия хат буолбут, онтон уол оҕону төрөппүт. Оҕотун Реувен диэн ааттаабыт. Тоҕо диэтэххэ, кини: «Айыы Тойон мин эрэйбин көрдө, эрим дьэ таптыаҕа», — диэбит. 33Кини өссө хат буолбут уонна уол оҕону төрөппүт: «Айыы Тойон мин сириллэ сылдьарбын истэн бу миэхэ өссө оҕо биэрдэ», — диэбит уонна оҕотун Шимеон диэн ааттаабыт. 34Онтон өссө хат буолан уол оҕону төрөппүт уонна: «Билигин баҕас, эрим миэхэ дьэ сыстар ини: мин киниэхэ үс уолу төрөттүм«, — диэбит. Ол иһин кинини Левий диэн ааттаабыт. 35Өссө хат буо-лан уолу төрөппүт уонна: «Дьэ билигин Айыы Тойону айхаллыыбын», — диэбит. Ол иһин уолун Йехуда диэн ааттаабыт. Ол кэннэ төрөөн бүппүт.
30
Рахель Йааковка сатаан оҕоломмотун билэн V/ эдьиийигэр күнүүлээбит. Кини Йааковка: «Миэхэ оҕото биэр, эбэтэр мин өлүөм», — диэбит. 2 Йааков Рахель-га кыыһырбыт уонна: «Мин эйиэхэ Танара үһүбүн дуо, оҕо биэрэр?» — диэбит. 3 Рахель эппит: «Ити мин кулутум Билхаа баар, киниэхэ киир. Мин кини көмөтүнэн оҕо-лонорум туһугар, кини мин түһэхпэр төрөөтүн». 4Кини кулутун Билхааны эригэр кэргэн биэрбит, онуоха Йаа-ков киниэхэ киирбит. 5Билхаа хат буолбут, Йааковка уол оҕону төрөппүт. 6Рахель эппит: «Танара миигин өй-дөөтө-дьүүллээтэ, мин этэрбин истэн, миэхэ уол оҕону биэрдэ», — диэбит, ол иһин уолун Даан диэн ааттаабыт. 7Рахель кулута Билхаа хат буолбут, Йааковка иккис уолу төрөппүт. 8Онуоха Рахель: «Эдьиийбин кытта Танара күрэҕэр күрэстэстим уонна хоттум», — диэбит уонна уолун Нафталии диэн ааттаабыт. 9Лия төрөөн бүппүтүн билбит уонна кулут дьахтарын Зилфааны ылан Йааковка кэргэн биэрбит. 10Лия кулута Зилфаа хат буолбут уон-на Йааковка уол оҕону төрөппүт. пОнуоха Лия: «Соргу тосхойдо!»— диэбит уонна уолун Гаад [ол аата Соргу] диэн ааттаабыт. 12Лия кулута Зилфаа Йааковка иккис оҕотун төрөппүт. 13Онуоха Лия: «Аата, дьоллоннохпуон, миигин дьахталлар дьоллоох диэхтэрэ», — диэбит, уон-на уолун Ашер [ол аата Дьол] диэн ааттаабыт. 14Реувен сэлиэһинэй хомуурун саҕана хонууга барбыт, онно оҕо үөскүүрүн көҕүтэр мандрагора диэн үүнээйини булбут. Ону ийэтигэр Лияҕа аҕалбыт. Рахель эдьиийигэр Лияҕа: «Уолуҥ булбут үүнээйитин миэхэ биэр», — диэбит. 15Лия Рахельга: «Мин эрбин ылбытыҥ кыра дуо? Аны мин уолум булбут үүнээйитигэр ымсыырдыҥ дуо?» — диэбит. Онуоха Рахель: «Оччоҕо эн уолуҥ үүнээйитин оннугар, эрим бу түүн эйигинниин сыттын», — диэбит. 16Йааков киэһэ хонууттан кэлбит. Лия киниэхэ утары тахсан: «Миэхэ киир, мин эйигин уолум булбут отонноругар атастас-тым», — диэбит. Ол түүн кини Лиялыын хоммут. 17Таҥара Лияны истибит: кини хат буолбут, Йааковка бэһис уолун төрөппүт. 18 Лия: «Ити мин кулут дьахтарбын эрбэр биэр-битим иһин Таҥара миигин манньалаата», — диэбит, онон уолун Иссахаар [Манньа] диэн ааттаабыт. 19Лия өссө хат буолбут, уонна Йааковка алтыс оҕотун төрөппүт. 20Лия эппит: «Таҥара миэхэ үтүө бэлэҕи биэрдэ — эрим миигин өрө тутуоҕа, тоҕо диэтэххэ, мин киниэхэ алта уолу төрөттүм», — диэбит уонна уолун Зевулон [Өрө ту-туу] диэн ааттаабыт. 21 Ол кэннэ кыыс оҕоломмут уонна Дина диэн ааттаабыт. 22Онтон Таҥара Рахели санаа-быт. Таҥара кинини истибит уонна төрүүр төлкөлөөбүт. 23Кини хат буолан уол оҕону төрөппүт уонна: «Таҥара миигин сааттан-сууттан босхолоото», — диэбит. 24Кини уолун Йосеф [Эбиллии] диэн ааттаабыт уонна: «Айыы Тойон миэхэ эбии уолла биэрдэр», — диэбит. 25Рахель Йосебы төрөппүтүгэр, Йааков Лавааҥҥа эппит: «Дойду-бар барарбын көҥүллээ. 26Эйиэхэ үлэлээбит манньабар ойохторбун уонна оҕолорбун биэр. Мин эйиэхэ хайдах үлэлээбиппин билэҕин». 27Киниэхэ Лаваан эппит: «Бука диэн болҕойон истэриҥ буоллар, эн баар буолаҥҥын байдым уонна Айыы Тойонтон алҕанным». 28Итиэннэ кини: «Төһө төлөбүрү көрдүүргүн биэриэм», — диэбит. 29Киниэхэ Йааков эппит: «Мин эйиэхэ хайдах үлэлээ-биппин уонна мин баарбына эн сүөһүҥ туруга хайдаҕын билэҕин. 30Мин иннибинэ аҕыйах этэ, онтон үксээбитэ. Мин кэлэммин, эйигин Айыы Тойон алҕаата. Бэйэм уус-пар хаһан маннык үлэлиибин?» 31 Онуоха Лаваан киниэхэ: «Тугу биэрэбин эйиэхэ», — диэбит. Йааков: «Миэхэ тугу да биэримэ. Арай, өскөтүн мин этэрбин толордохху-на, мин эмиэ эн барааннаргын мэччиппитим курдук мэччитиэм, манаабытым курдук маныам. 32Мин бүгүн сүөһүҥ үөрүн баран кэрийэрбин көҥүллээ. Эн тыһы ба-рааннартан толбонноохторун уонна эриэннэрин барытын итиэннэ хара дьүһүннээх атыыр барааннары, атыыр, ты-һы козалартан эриэннэрин уонна толбонноохторун ылан туспа араар. Ол — миэхэ төлөбүрүҥ буолуоҕа. 33Мантан инньэ эйиэхэ бэйэм оннугар үтүө суобаһым хоруйдуоҕа. Ол курдук өскөтүн бэлиэтэ, эриэнэ суох козалар уонна хараттан ураты дьүһүннээх сүөһү баарын көрдөххүнэ: «Кини миигиттэн уорбут диэр», — диэбит. 34Лаваан эппит: «Сөп, эн эппитиҥ курдук буоллун». 35Итиэннэ ол күн кини эриэн-дьураа уонна эбирдээх козалары, тол-бонноохтору уонна маҥан эбирдээхтэри, ону тэҥэ хара барааннары барытын туспа арааран ылан уолаттарыгар маната биэрбит. 36Бэйэтин уонна Йааков икки ардыгар үс күннүктээх суолу олохтообут. Йааков Лавааҥҥа хаал-быт сүөһүнү көрбүт. 37Йааков тэтиҥи, эриэхэлээх маһы уонна эрмон диэн бөдөҥ сэбирдэхтээх маһы ылан, мас этэ маҥхайан көстүөр диэри үрүҥ субаларын сулуйа хастаабыт. 38Сулуллубут субалаах мастары, уу иһээри кэлбит сүөһүлэр көрдүннэр диэн уулуур хоруудалар ин-нилэригэр уурталаабыт. Онно уулуу кэлбит сүөһү буоһуур сирэ эбит. 39Сүөһү эриэн мас иннигэр буоһуур буолан, эриэн-дьураа, бэлиэлээх сүөһү үөскүүр буолбут. 40Йаа-ков ол барааннары арааран, Лаваанна баар эриэн уонна хара сүөһүлэрин иннигэр туруортаабыт. Кини бэйэтин үөрүн, Лаваан сүөһүтүн кытта буолбакка, туспа тутар эбит. 41Бөҕө-таҕа сүөһү буоһууругар анаан, Йааков онно эриэн лабаалары, сүөһү көрөрүн гына, хорууда иннигэр уурталыыр эбит. 42 Оттон мөлтөх сүөһү буоһууругар уур-бат эбит. Оччоҕо мөлтөх сүөһү Лаваанна, күүстээх сүөһү Йааковка тиксэр эбит. 43Дьэ бу киһи инньэ гынан тиэрэ байбыт: сүөһүтүн үөрэ ханаабыт, кулуттара диэн, хам-наччыт дьахталлара диэн, тэбиэннэрэ диэн, өсүөллэрэ диэн.
31
1 Лаваан уолаттара: «Аҕабыт баарын барытын Йаа-X ков ылла. Ити баайын-дуолун барытын биһиги аҕабытыттан оноһунна», — дииллэрин Йааков истибит. 2 Лаваан киниэхэ сыһыана уруккутунааҕар уларыйбытын, Йааков кини сирэйиттэн-хараҕыттан көрөн билбит. 3 Айыы Тойон Йааковка эппит: «Төрөөбүт дойдугар, урууларгар төнүн. Мин эйигин кытта буолуом». 4Йааков онуоха, сүөһүлэрэ мэччийэр хонууларыгар, Рахели уонна Лия-ны ыныттара ыыппыт. 5Кинилэргэ эппит: «Эһиги аҕаҕыт миэхэ сыһыана уруккутунааҕар тосту уларыйбыт, ол эрэн аҕам Танарата миигин кытта баар. 6Эһиги аҕаҕы-тыгар мин хайдахтаах курдук кыһаллан үлэлээбиппин билэҕит. 7Оттон эһиги аҕаҕыт миигин албынныыр: үлэм иһин үлэхтээх төлөбүрүн уончата уларытта. Ол эрэн миэхэ өһүөннэниэҕин, Танара боппута. 8Өскөтүн кини: «Эн төлөбүрүн бэлиэлээхтэр буоллуннар», — диэтэҕинэ, сүөһү барыта бэлиэлээх буолан төрүүрэ, оттон «эриэн сүөһү эйиэхэ төлөбүр буоллун» диэтэҕинэ, сүөһү барыта эриэн буолан төрүүрэ. 9Танара итинник гынан, эһиги аҕаҕыт сүөһүлэрин ылан миэхэ биэрбитэ.
10Биирдэ, сүөһү буоһуур кэмигэр түүл түһээн көр-бүтүм: арай, козалары сабар козеллар бары эриэннэр, бэлиэлээхтэр уонна ала эриэннэр эбит. 11 Онуоха түүлбэр Таҥара Аанньала: «Йааков», — диэн ыҥырда. Мин: «Бу баарбын», — диэтим. 12«Дьэ, ити көр, козалары сабар ко-зеллар бары эриэннэр, бэлиэлээхтэр уонна ала эриэннэр. Лаваан эйиэхэ тугу оҥорорун барытын көрөбүн, 13мин Бэт Эль Таҥаратабын. Эн онно ытык тааска арыы кутан миэхэ андаҕайбытыҥ. Билигин буоллаҕына тур уонна бу сиртэн бар, төрөөбүт дойдугар төнүн», — диэбитэ. 14Рахель уонна Лия киниэхэ хоруйдаан эппиттэр: «Ама, аны кэлэн аҕабыт дьиэтин баайын-дуолун, нэһилиэсти-бэтин бас билэр үһүбүт дуо?» 15Кини биһигини туора дьон курдук көрөр, тоҕо диэтэххэ биһигини атыылаабы-та, ол төлөбүрүн бэйэтигэр иҥэриммитэ. 16Онон, Таҥара биһиги аҕабытыттан былдьаабыт баайа биһиэнэ уонна биһиги оҕолорбут киэнэ. Оттон эн билигин Таҥара этэ-рин оҥор». 17Йааков туран оҕолорун уонна ойохторун тэбиэннэргэ мэҥэһиннэрбит. 18 Сүөһүтүн барытын үүрэн, Падаан-Араамҥа бас билбит малын барытын ылан Ханаан сиригэр аҕатыгар Йицхаакка барбыт. 19Оттон Лаваан барааннарын кырыйтара барбыт, онон туһанан, Рахель аҕатын үҥэр таҥараларын эмэгэттэрин уоран илдьэ барбыт. 20Йааков араам киһитин Лавааны албыннаабыт: киниэхэ тугу да эппэккэ күрээбит. 21Туох баарын барытын илдьэ күрээбит. Өрүһү туораан баран Гилаад хайатын дабайбыт.
22 Ол үһүс күнүгэр Лавааҥҥа Йааков күрээбитин ту-һунан эппиттэр. 23Лаваан аймахтарын илдьэ Йааковы эккирэппиттэр. Айаннарын сэттис күнэ ааспытын кэннэ, Йааковы Гилаад хайатыгар сиппиттэр. 24 Ол түүн, араам киһитигэр, Лавааҥҥа түүлүгэр Таҥара кэлбит уонна киниэхэ эппит: «Йааковка тугу эмэ оҥоруоҥ да, бүк сэрэн!» 25Лаваан Йааковы сиппит: «Йааков ордуутун хайаҕа оҥостубут, оттон Лаваан аймахтарын кытта Гилаад хайалаах сиригэр тохтообут», — диэбит. 26Лаваан Йааковка: «Туох буолан, миигин албыннаатыҥ? Кыргыт-тарбын тоҕо сэрии үүрүүтүн курдук күрэтэн бардыҥ? 27Тоҕо миигиттэн күрээтиҥ? Тоҕо миигин талаатыҥ? Мин эйигин күпсүүр уонна кырыымпа доҕуһуолунан ыллыы-ыллыы үөрүүнү кытта ыытыам этэ. 28Кыргыт-тарбын да, сиэннэрбин да сыллаппакка илдьэ бардыҥ. Мээнэ бас баттах быһыыламмыккын. 29Эһиэхэ өһүөнү оҥоруох күүс илиибэр баар. Ол эрээри эн аҕаҥ Таҥарата бэҕэһээ миэхэ: «Йааковка тугу эмэ оҥоруоҥ да, сэрэн», — диэбитэ. 30 Эн барар эрэ буолларгын бардаҕыҥ дии, аҕаҥ дьиэтин ахтыбытыҥ сүрдээх этэ. Ол эрэн тоҕо мин та-ҥараларбын уордуҥ?» 31Йааков Лавааҥҥа хоруйдаан: «Кыргыттаргын миигиттэн былдьаан ылыаҥ дии санаан куттаммытым. 32Таҥараларгын кимтэн булуоҥ да, ол тыыннаах хаалыа суоҕа. Аймахтарым туоһу буоллун-нар: миигин ньэҥнийэн көр уонна миэнэ диэбиккин ыл», — диэбит. Рахель уорбутун Йааков билбэт эбит. 33Лаваан Йааков отуутугар, Лия отуутугар уонна икки кулут дьахталлар отууларыгар киирбит да, булбатах. Кини Лия отуутуттан тахсаат Рахель киэнигэр киир-бит. 34Рахель таҥараларын ылан тэбиэн ыҥыырыгар кистээбит уонна үрдүгэр олорунан кэбиспит. Лаваан шатеру барытын ньэҥнийбит да булбатах. 35Рахель аҕа-тыгар: «Тойонум киирбитигэр, кыайан турар кыаҕа суохпар уордайыма, дьахтарга буолар кыһалҕам ти-рээтэ», — диэбит. Лаваан көрдөөбүт да, таҥараларын булбатах. 36Онуоха Йааков киниэхэ кыыһыран иирсибит. Йааков Лавааҥҥа эппит: «Туох буруйдаах, аньыылаах буоламмын эн миигин эккирэтэҕин? 37Эн мин туох баар малбын барытын ньэҥнийдиҥ, эн дьиэҥ малыттан ман-на тугу буллуҥ? Көрдөр манна, аймахтарыҥ иннигэр. Эн биһиккини кинилэр дьүүллээтиннэр. 38 Бу сүүрбэ сыл мин эйиэхэ сырыттым. Ол тухары барааннарыҥ да, козаларыҥ да төрүөхтэрэ амньыраабатаҕа. Эн ба-рааннарыҥ үөрүттэн мин сиэбэтэҕим. 39Кыыл тардыбыт сүөһүтүн мин эйиэхэ аҕалбат этим, бэйэм төлүүрүм.
Күнүс да сүппүтү, түүн да сүппүтү эн миигиттэн ирдии-рин. 40Күнүс куйаастан эстэрим, түүн — тымныыттан, онон утуйар уум көтөн хаалара. 41Сүүрбэ сылы быһа миэхэ итинник этэ эн дьиэҕэр. Мин эйиэхэ кыргытта-рын туһугар уон түөрт сыл үлэлээтим уонна алта сыл сүөһүлэрин туһугар. Оттон эн манньабын уон төгүл уларыттын. 42Өскөтүн миигин кытта аҕам Авраһаам Танарата уонна Йицхаак сүрэ суоҕа буоллар, эн мии-гин туга да суох ыытыан этэ. Ол эрэн Танара мин эрэйбин уонна сырабын көрөр буолан, бэҕэһээ миигин көмүскээбитэ». 43Лаваан Йааковка хоруйдаан: «Кыр-гыттарым — миэннэрэ, оҕолорум — миэннэрэ, сүөһүм эмиэ миэнэ. Бу эн көрөрүн барыта миэнэ. Ама, бэйэм кыргыттарбар уонна сиэннэрбэр туох куһаҕаны оно-руохпунуй? 44Билигин эн биһикки кэс тылла бэрсиэххэ, биһикки ардыбытыгар туоһу баар буоллун», — диэбит. 45Йааков таас ылан ытык бэлиэ туруорбут. 46Йааков аймахтарыгар: «Тааста мунньун», — диэбит. Кинилэр таастары ылбыттар уонна чөмөхтүү уурбуттар. Ол кэннэ ол үрдэл аттыгар аһаабыттар-сиэбиттэр. 47Лаваан ону Йегар-Сахадуута [Туоһу хайата] диэн ааттаабыт. Оттон Йааков Гал-Эд, ол эбэтэр [Туоһу таас] диэн ааттаабыт. 48Лаваан эппит: «Бу таас өрөһөтө эн биһиэхэ бүгүн туоһу буолла. Ол иһин Гал-Эд диэн ааттанна». 49Өссө Мицпаа диэбиттэр, тоҕо диэтэххэ Лаваан эппит: «Айыы Тойон бэйэ-бэйэбитин сүтэрсэр түгэммитигэр миигин уонна эйигин көрө сырыттын. 50 Ол эбэтэр, өскөтүн эн мин кыргыттарбын атаҕастаатаххына, эбэтэр кинилэр кэннэ эбии ойохтонноххуна өйдөө: эн биһиэхэ киһи туоһу буолбатах, Танара туоһу». 51Итиэннэ Лаваан Йааковка эппит: «Көр, бу таас чөмөҕө уонна бу мин туруорбут ытык тааһым — 52 бу таас чөмөҕө уонна ытык таас туоһу буолаллар. Эн биһигиттэн хайабыт даҕаны, бу таас чөмөҕүн уонна ытык таас нөнүө түһэн, бэйэ-бэйэбитигэр өһүөннээҕи оноруо суохтаахпыт туоһута.
53Авраһаам Таҥарата уонна Нахуор Таҥарата — кини-лэр аҕаларын Таҥаралара эн биһиккини дьүүллээтин». Йааков аҕатын Йицхаак итэҕэлинэн андаҕайбыт. 54Йаа-ков хайа үрдүгэр сиэртибэ аҕалбыт уонна аймахтарын аһата-сиэтэ ыҥыртаабыт. Кинилэр аһаан-сиэн баран ол хайаҕа хоммуттар.
32
1 Сарсыныгар Лаваан эрдэ туран сиэттэрин уонна 0 кыргыттарын сыллаан-уураан баран алҕаабыт, итиэннэ дьиэтигэр төннүбүт. 2 Йааков бэйэтин суолунан барбыт. Кинини Таҥара аанньаллара көрсүбүттэр. 3Йаа-ков кинилэри көрөөт «Таҥара сэриитэ» дии санаабыт уонна Маханаим диэн ааттаабыт.
4Кини Эдом дойдутун Сеир сиригэр убайыгар Эсавка илдьиттэрин ыыппыт. 5Итиэннэ кинилэргэ маннык этиҥ диэн соруйбут: «Тойонум Эсав, кулутуҥ Йааков күн бү-гүҥҥэ диэри Лавааҥҥа олорон кэллэ, 6миэхэ өсүөллэр да, сүөһү да, кулуттар да бааллар. Ол туһунан тойоммор Эсавка, санаатын таба тайанаары, биллин диэн иһитиннэ-рэ ыыттым». 7Илдьиттэрэ Йааковка төннөн кэлэн: «Биһиги эн убайгар Эсавка сырыттыбыт, ону кини эйиэхэ түөрт сүүс киһилээх номнуо утары иһэр», — диэбиттэр. 8Йаа-ков олус диэн куттаммыт, дьиксиммит. Кини дьоннорун, сүөһүтүн, тэбиэннэрин икки аҥыы араарбыт. 9Итиэннэ: «Өскөтүн Эсав бииригэр саба түстэҕинэ, иккиһэ быы-һаныаҕа», — диэбит. 10Йааков эппит: «Аҕам Авраһаам Таҥарата уонна аҕам Йицхаак Таҥарата, «бэйэҥ сиргэр, төрөөбүт дойдугар төнүн, оччоҕо эйиэхэ үтүөнү оҥоруом» диэбит Айыы Тойон, 11 эн кулуккар — миэхэ оҥорор бары үтүөҕэр, өҥөҕөр холооно суохпун, тоҕо диэтэххэ мин Иордаҥҥа мас тайахтаах кэлбитим, оттон билигин икки үрбэлээх иһэбин. 12Убайым Эсав илиититтэн көмүскээ. Кини кэлэн, биһигини, ийэлиин-оҕолуун барыбытын, кыргыаҕа диэн куттанабын. 13 Эн миэхэ үтүөнү үксэтиэх уонна мин ыччаппын муора кумаҕын курдук киһи ааҕан сиппэт гына хаҥатыах буолбутуҥ». 14 Ол түүн Йааков онно хоммут. Ол кэннэ сүөһүтүн үөрүттэн ылан уба-йыгар Эсавка кэһии ыыппыт: 15икки сүүс тыһы козаны, сүүрбэ козелу, икки сүүс тыһы хойу, сүүрбэ барааны, 16отут ыанар тэбиэни оҕолорун кытта, түөрт уон ына-ҕы, уон оҕуһу, сүүрбэ тыһы өсүөлү, уон атыыры. 17Хас биирдии сүөһү үөрүн кулуттарынан наардаабыт уонна кинилэргэ эппит: «Мин иннибэр барыҥ, бэйэ-бэйэҕи-титтэн тэйиччи сылдьыҥ». 18 Бастакы киһиэхэ: «Өскөтүн мин убайым Эсав көрсөн: «Кимиэнэ буолаҕын? Ханна бардыҥ? Иннигэр ким сүөһүтүн үүрэн иһэҕин?» — диэн ыйыттаҕына, 19 «Бу эн кулутуҥ Йааков киэнэ, тойоммор Эсавка бэлэх ыытта, кини бэйэтэ кэннибитигэр иһэр» диэн хоруйдаа диэн соруйбут. 20Эсавы көрүстэххитинэ маннык диэриҥ диэн сорудаҕы иккис, үһүс кулуттары-гар уонна сүөһү үүрэн иһэр бары кулуттарыгар эппит. 21Итиэннэ: «Биһиги кэннибититтэн эн кулутуҥ Йааков иһэр» диэн этээриҥ», — диэбит, уонна: «бастаан бэлэҕи-нэн күндүлүөм, онтон эрэ бэйэтин көрүөм, оччоҕо, баҕар, миигин үчүгэйдик көрсүө», — диэн санаабыт. 22Кини бэлэҕэ барбыт, оттон бэйэтэ ордуутугар хоно хаалбыт. 23Кини ол түүн икки ойоҕун, икки кэргэн дьахтарын уонна уон биир уолаттарын ылан баран Йаббок диэн өрүһү уҥуордаабыт. 24 Кинилэри барыларын уонна туох баарын барытын ылан үрэх нөҥүө туораппыт. 25Йаа-ков соҕотох хаалбыт. Онно кинилиин ким эрэ саһарҕа тахсыар диэри тустубут. 26Уонна кыайар кыаҕа суоҕун билэн, Йааков кинини кытта туста сырыттаҕына, кини Йааковы өттүгүн уҥуоҕун охсон эчэппит. 27 Ол кэннэ: «Миигин ыыт, саһарҕа таҕыста», — диэбит. Онуоха Йаа-ков: «Миигин алгыы иликкинэ ыытыам суоҕа», — диэбит.
28 Кини: «Аатыҥ кимий?» — диэн ыйыппытыгар, «Йаа-ков», — диэбит. 29Онуоха кини: «Мантан инньэ аатыҥ Йааков буолбатах, Йисраэль диэн буоллун, тоҕо диэ-тэххэ, эн Таҥараны уонна дьону кытта туһуннуҥ уонна кыайдыҥ». 30Онтон Йааков: «Эн аатыҥ кимий?» — диэн ыйытааччы буолбут. Онуоха биирэ: «Мин ааппын тоҕо туоһуластын?» — диэбит уонна онно кинини алҕаабыт. 31Йааков Танараны кытта сирэй сирэйгэ көрсөн баран, тыыннаах хаалбытын туоһулаан, ол сири Пэниэль диэн ааттаабыт. 32 Кини Пэниэли ааһарын кытта күн тахсыбыт, кини өттүгүнэн доҕолоннуур эбит. 33 Ол иһин Йисраэль уолаттара иниири, өттүккэ баар иниири күн бүгүннэ диэри сиэбэттэр эбит. Тоҕо диэтэххэ ол киһи Йааков өттүгүн иниирин таарыйбыт эбит.
33
Йааков көрбүтэ, арай Эсав түөрт сүүс киһи-ОО лээх иһэр эбит. Онуоха кини Лия уонна Рахель оҕолорун, итиэннэ икки кулут дьахталларын оҕолорун тус-туспа туруортаабыт. 2Кулут дьахталларын уонна кинилэр оҕолорун бастаппыт, кинилэр кэннилэриттэн Лия оҕолорунуун буолбуттар, ол кэннигэр Рахель уонна Йосеф испиттэр. 3Бэйэтэ кинилэр иннилэригэр испит, убайыгар чугаһаан иһэн, сиргэ диэри сэттэ төгүл сөһүр-гэстээбит. 4Оттон Эсав киниэхэ утары сүүрэн тиийбит, кууһан ылбыт уонна моонньугар ыйана түһэн сыллаан-уураан барбыт, иккиэн ытаспыттар. 5Кини дьахталлары уонна оҕолору көрөн: «Бу кимнээҕий?» — диэн ыйыппыт. Йааков: «Танара эн кулуккар биэрбит оҕолоро», — диэ-бит. 6Кини кулут дьахталлара уонна кинилэр оҕолоро кэлэн сөһүргэстээбиттэр. 7Лия оҕолорунуун кэлэн эмиэ сөһүргэстээбиттэр, ол кэннэ Йосеф уонна Рахель кэлэн сөһүргэстээбиттэр. 8Эсав: «Оттон миигин аара көрсүбүт уһун үрбэлээх дьон туохха этэй?» — диэн ыйыппытыгар Йааков: «Тойонум санаатын манньытаары», — диэбит. 9Онуоха Эсав эппит: «Миэхэ бэйэбэр да элбэх, эйиэнэ бэйэҕэр хааллын». 10Йааков эппит: «Кэбис даа, өскөтүн эн санааҕын манньыппыт буоллахпына, биэрэр бэлэх-пин ыл. Эн дьүһүннүн көрбүтүм, Танараны көрбүккэ тэн, эн миигин үтүөнэн көрүстүн. пМин эйиэхэ аҕал-быт алгыспын ыл, тоҕо диэтэххэ миигин Танара өлгөм өлүүлээбитэ — миэхэ барыта баар», — диэбит уонна олус көрдөспүтүгэр кини ылбыт. 12Эсав Йааковка: «Чэ, барыах-ха, мин эмиэ эйигинниин барсыам», — диэбит. 13 Йааков киниэхэ: «Оҕолор мөлтөхтөрүн, кыра да, бөдөҥ да сүөһүм ыанарын тойонум билэр ини. Биир күнүнэн үүрэн илтэх-хэ, сүөһүм барыта өлүөҕэ. 14Тойонум, кулутуҥ иннигэр бардаргын. Оттон мин сүөһүлэрбин, оҕолорбун манаан бытааннык тойоммор Сеиргэ тиийиэҕим», — диэбит. 15Эсав: «Мин илдьэ сылдьар дьоммуттан эйиэхэ хаал-ларыам», — диэбит. Йааков: «Ол тоҕо? Тойонум миигин туох иһин итинник үтүөлүөхтээҕий?» — диэбит. 16 Ол күн Эсав кэлбит суолунан Сеиргэ төннүбүт. 17Оттон Йааков Суккуот диэки барбыт. Бэйэтигэр дьиэ туттубут, оттон сүөһүтүгэр сарай туппут. Ол иһин ол сири Сук-куот диэн ааттаабыт. 18 Йааков Падаан-Араамтан төннөн Ханаан сиригэр баар Шехем куоракка этэҥҥэ тиийбит уонна куорат иннигэр ордууламмыт. 19Кини Шехем аҕа-та Хамуор уолаттарыттан сир өлүүтүн атыылаһан онно отуутун туруорбут. 20Онно кэрэх аспыт уонна ол сири Эл-Элохе-Йисраэль диэн ааттаабыт.
34
1 Лия Йааковка төрөппүт кыыһа Дина ол дойду “ кыргыттарын көрө-истэ тахсыбыт. 2 Онуоха кини-ни ол дойду баһылыгын хивви киһитин Хамуор уола Шехем көрбүт уонна тутан ылан күүһүнэн хоонньос-пут. 3 Ол кэннэ кини Йааков кыыһыгар, Динаҕа, кутун туттаран, кыыһы таптаабыт уонна кыыс санаатын хоту эппит-тыыммыт. 4Шехем аҕатыгар Хамуорга: «Миэхэ бу кыыһы ойох ылан биэр», — диэн эппит. 5Кыыһын Динаны кини саакка-суукка ыыппытын туһунан Йааков билбит, ол эрээри уолаттара сүөһүлэрин кытта хонууга сылдьар буоланнар, кинилэр кэлиэхтэригэр диэри саҥарбакка сылдьыбыт. 6Шехем аҕата Хамуор Йааковка кэпсэтэ тах-сыбыт. 7Йааков уолаттара хонууттан кэлбиттэр уонна истээт эр бэртэрэ кыһыйбыттар да, абарбыттар да: тоҕо диэтэххэ, кини Йааков кыыһын кытта хоонньоһон Йис-раэльга сиэрэ суох сидьиҥ быһыыны оҥорбут. Маннык быһыы — кэрээнэ суох. 8Хамуор кинилэргэ: «Мин уолум Шехем эһиги кыыскытыгар кутун туттарбыт, кыыскы-тын киниэхэ ойох биэриҥ. 9Аймахтаһыаҕыҥ: биһиэхэ кыргыттаргытын биэриҥ, оттон биһиги кыргыттарбы-тын бэйэҕитигэр ылыҥ. 10Биһигинниин бииргэ олоруох. Сир-дойду эһиги иннигитигэр: олохсуйуҥ, эргиниҥ, баһылааҥ», — диэбит. пОттон Шехем кыыс аҕатыгар уонна убайдарыгар эппит: «Эһиги эрэ санааҕыт хоту буоллун: этэргитин эрэ барытын биэриэм. 12Төһө да улахан энньэни-сулууну эрэйдэххитинэ, эппиккитин биэриэм, кыыскытын эрэ ойох биэриҥ». 13Балыстарын Динаны саакка-суукка анньыбытын иһин, Шехемҥэ уон-на кини аҕатыгар Хамуорга Йааков уолаттара көлдьүн хоруйу биэрбиттэр. 14Кинилэр эппиттэр: «Кыаллыбат: балтыбытын быһыллыы сиэрин барбатах эр киһиэхэ биэрэр кыахпыт суох, биһиэхэ ол — саат-суут. 15Эһиги эмиэ биһиги курдук буоллаххытына: эр дьоҥҥутугар быһыллыы сиэрин оҥордоххутуна, биирдэ сөбүлэһиэхпит. 16Оччоҕо кыргыттарбытын эһиэхэ биэриэхпит уонна эһиэннэрин ылар буолуохпут, эһигинниин биир норуот буолан олоруохпут. 17Оттон биһиги этэрбитин ылым-матаххытына, быстарбат буоллаххытына, кыыспытын ылыахпыт да бара туруохпут». 18 Бу тыллары Хамуор уонна Хамуор уола Шехем сөбүлүү истибиттэр. 19Уол Йааков кыыһын ылыан баҕарара бэрдиттэн, тохтоон турбакка тута толорбут. Кини аҕатын ууһугар барыла-рынааҕар ордук ытыктанар эбит. 20Хамуор уолунаан Шехемниин куораттарын ааныгар тиийбиттэр уонна куо-рат олохтоохторугар эппиттэр: 21 «Ол дьон биһигинниин иллээхтэр. Бу сиргэ олохсуйдуннар, үлэлээтиннэр — кинилэр иннилэригэр сир-дойду киэҥ нэлэмэн. Кинилэр кыргыттарын бэйэбитигэр ылыахпыт уонна бэйэбит кыргыттарбытын кинилэргэ ойох биэриэхпит. 22 Ол гы-нан баран ол дьон биһигинниин биир норуот буолан олохсуйалларыгар, бэйэлэрин курдук биһиги эр дьом-мутуттан эмиэ быһыллыы сиэрин онортороллорун ирдииллэр. 23Кинилэр үөрдэрэ-сүөһүлэрэ, баайдара-дуоллара, ама, биһиэнэ буолуо суоҕа дуо? Кинилэр ирдэбиллэрин толоруохпут эрэ кэрэх — биһигинниин олохсуйуохтара». 24Хамуору уонна кини уолун Шехеми кытта куорат аанынан тахсааччылар сөбүлэспиттэр: эр дьон барыта быстарбыт — куорат олохтоохторо бары. 25Үһүс күнүгэр — бары ыалдьан сыттахтарына, Йааков икки уолаттара: Шимеон уонна Левий, Дина убайдара кылыстарын ылан, куоракка харса суох саба түспүттэр уонна эр дьону барытын кыргыбыттар. 26Хамуору уонна кини уолун Шехеми кылыһынан өлөрбүттэр. Динаны Шехем дьиэтиттэн ылан барбыттар. 27 Ол кэннэ Йааков уолаттара өлбүттэргэ төннөн, Динаны атаҕастаабыт-тарын иэстэһэн куораты талаабыттар. 28 Кинилэр кыра да сүөһүнү, бөдөнү да, өсүөллэри да — куоракка уон-на куорат эргин баары барытын ылбыттар. 29Кинилэр баайдарын-дуолларын, ойохторун, оҕолорун барытын үүрүүлэммиттэр, дьиэлэрин малын барытын халаабыт-тар. 30Онуоха Йааков Шимеонна уонна Левийгэ эппит: «Эһиги миигин бу дойду олохтоохторугар: ханаан уонна феризей дьонугар абааһы көрдөрөн, миигин иэдээннэ тириэртигит. Мин дьонум ахсаана биллэр, кинилэр миигин утары түмсэн самнарыахтара, оччоҕо мин уонна ууһум эстиэхпит». 31Онуоха уолаттара: «Оттон балты-бытыгар сэлээрчэххэ курдук сыһыанныт сиэргэ батар дуо?» — диэбиттэр.
35
Йааковка Танара эппит: «Туран, Бэт Эльгэ тахсан олохсуй. Инигиттэн Эсавтан күрэнэргэр көс-түбүт Танараҕа, онно кэрэхтэ тут». 2Йааков бэйэтин ууһун дьонугар уонна киниэхэ баар дьонно барыла-рыгар туһаайан эппит: «Илдьэ сылдьар туора-туспа танараларгытын хаалларын, ыраастанын, танаскытын уларыттын, 3Бэт Эльгэ тахсыахпыт. Онно мин кэрэх тутуом: эрэйбин-кыһалҕабын истибит уонна мин сыл-дьыбыт суолбун арыаллаабыт Таҥараҕа». 4Кинилэр илдьэ сылдьар туора-туспа эмэгэттэрин барытын, кулгаахта-рыттан ытарҕаларын устан Йааковка биэрбиттэр. Йааков ону ылан Шэхем чугаһынааҕы дууп мас анныгар кис-тээбит. 5Кинилэр айаҥҥа туруммуттар. Чугас эргин куораттарга Таҥара үлүгэрдээх куттала суоһаан Йааков уолаттарын сойуоласпатахтар. 6Йааков дьонун кытта Ханаан сиригэр баар Лууз диэн сиргэ, ол эбэтэр Бэт Эльгэ тиийбит. 7Онно кэрэх туппут уонна ол сири Эль Бэт Эль диэн ааттаабыт, тоҕо диэтэххэ кини убайыттан куотан истэҕинэ ол сиргэ киниэхэ Таҥара көстүбүт эбит. 8Ривеканы эмтэрэн аһаппыт кулут дьахтар, Дево-ра, өлбүт. Кинини Бэт Эль аннынан, дууп мас анныгар көмпүттэр. Ону Йааков Аллуон Бахуут [ытабыл маһа] диэн ааттаабыт. 9Йааков Падаан-Араамтан кэлбитигэр Таҥара киниэхэ эмиэ көстүбүт уонна кинини алҕаабыт. 10Таҥара киниэхэ: «Эн аатыҥ Йааков. Мантан инньэ эн Йааков диэн ааттаммаккын, Йисраэль диэн буолуо-ҕуҥ», — диэбит уонна кинини Йисраэль диэн ааттаабыт. пТаҥара киниэхэ: «Мин Модун Таҥарабын. Ууһаа, тэний. Эн үгүс норуоттар төрүттэрэ буолуоҥ, эйигиттэн ыраах-тааҕылар үөскүөхтэрэ. 12Авраһаамҥа уонна Йицхаакка биэрбит сирбин эйиэхэ биэриэҕим, итиэннэ ол сири эн кэнчээри ыччаккар аныаҕым», — диэбит. 13Таҥара тыл эппит оннуттан өрө тахсан симэлийбит. 14Таҥара тыл эппит сиригэр Йааков, өйдөбүнньүк гына сымара таас туруорбут, үрдүгэр арыгы уонна арыы кутан арчы-лаабыт. 15Йааков ол сири, Таҥара киниэхэ тыл эппит сирин, Бэт Эль, ол эбэтэр Таҥара дьиэтэ диэн ааттаабыт. 16Кинилэр Бэт Эльтэн барбыттар. Эфрата сиригэр тии-йиэхтэрэ өссө балай да хаалтын кэннэ, Рахель төрөөбүт, ыараханнык оҕоломмут. 17Кини төрүүрүгэр эрэйдэнэ сыттаҕына, төрөтөөччү дьахтар киниэхэ эппит: «Кут-таныма, бу оҕоҥ эмиэ уол буолуоҕа», — диэн. 18Кини өлөөрү сытан, тыына быстан эрдэҕинэ, уолун Бэн Они [ол эбэтэр Эрэй уола] диэн ааттаабыт. Оттон аҕата кини-ни Бэнийэмиин [ол эбэтэр Уҥа уол] диэн ааттаабыт. 19Рахель өлбүт, кини Эфраталыыр суолга, ол эбэтэр Бэт Лэхиэмҥэ көмүллүбүт. 20Йааков кини уҥуоҕар ытык таас туруорбут. Ол — кини уҥуоҕун үрдүгэр туруоруллубут ытык таас күн бүгүҥҥэ диэри баар. 21 Йисраэль барбыт уонна Мигдал-Эдер аттынан ордууламмыт. 22 Йисраэль ол дойдуга олохсуйбут кэмигэр, Рувен баран аҕатын кулут дьахтарын, Билхааны, кытта хоонньоспут. Ону Йисраэль истибит.
Йааков уон икки уоллаах эбит. 23 Лия уолаттара: Йааков улахана Рувен, онтон Шимеон, Левий, Йехуда, Иссахаар уонна Зевулон. 24Рахель уолаттара: Йосеф уонна Бэни-йэмиин. 25Рахель кулут дьахтарын Билхаа уолаттара: Даан уонна Нафталии. 26 Лия кулутун Зилфаа уолаттара: Гаад уонна Асер. Бу — Йааков Падаан-Араамҥа төрөө-бүт оҕолоро. 27Йааков аҕатыгар Йицхаакка тиийбит, Кириат-Арба Мамраатыгар, ол эбэтэр Авраһаам уонна Йицхаак сылдьыбыт сирдэригэр, Хевроҥҥа. 28 Йицхаак сааһа сүүс ордугуна аҕыс уон сыла эбит. 29Йицхаак тоҥхойо кырдьан баран өлбүт, өбүгэлэригэр олоҕунан дуоһуйан төннүбүт. Кинини уолаттара Эсав уонна Йаа-ков көмпүттэр.
36
Бу— Эсав ууһа, атыннык эттэххэ, Эдом ууһа.
2 Эсав Ханаан кыргыттарыттан ойох ылбыт: Хет киһитэ Элон кыыһын Ааданы, хивви киһитэ Цивон кыы-һа Аанаттан төрөөбүт Ахаливааманы, 3Невайот балтын, Йишмаэль кыыһын Басемааты. 4Аада Эсавка Элифаһы төрөппүт, оттон Басемаат Реуэли. 5Ахаливааматтан Йеуш, Йалаам уонна Кораах төрөөбүттэр.
Бу — Эсав Ханааҥҥа төрөөбүт уолаттара.
6 Эсав ойохторун, уолаттарын, кыргыттарын, үөрдэрин, сүөһүлэрин уонна Ханаан сиригэр булуммут баайын-дуолун барытын ылан, инититтэн тэйэн, атын дойдуга барбыт. 7Кинилэр бииргэ батан олоруохтарын, баайдара-
дуоллара элбэҕэ бэрт эбит: олохсуйбут сирдэрэ кинилэр сүөһүлэригэр кыараҕас эбит. 8 Онон Эсав (атын аата Эдом) Сеир хайатыгар олохсуйбут.
9Бу — Сеир хайатынааҕы Эдом дьонун аҕаларын Эсав ууһа. 10Оттон бу— Эсав уолаттарын ааттара: Элифаз — Эсав Аадаттан уола, Реуэль — Эсав Басемааттан уола.
пЭлифаз уолаттара: Теман, Омар, Цефо, Гаттаам уонна Кенааз. 12Оттон Элифаз кэргэн дьахтара Тимнаа киниэхэ Амалегы төрөппүт. Бу — Эсав ойоҕун Аада уолаттара.
13 Бу — Реуэль уолаттара: Нахаат, Зераах, Шаммаа уонна Миззаа. Кинилэр Эсав ойоҕуттан Басемааттан төрөөбүттэр.
14Цивон кыыһа Аана төрөппүт кыыһа Ахаливааматтан Эсавка Йеуш, Йалаам уонна Кораах төрөөбүттэр.
15Бу— Эсав удьуор уустара:
Эсав улахан уолун Элифазтан:
Теман ууһа, Омар ууһа, Цефо ууһа, Кенааз ууһа, 16Кораах ууһа, Гаттаам ууһа уонна Амалек ууһа. Бу— Элифаз ууһаабыт удьуордар, Эдом сиригэр олохсуйбут Аада ыччаттара.
17Эсав уолун Реуэльтэн:
Нахаат ууһа, Зераах ууһа, Шаммаа ууһа уонна Миззаа ууһа. Бу — Реуэль ууһун аҕа баһылыктара, Эсав ойоҕо Басемааттан тэнийэн Эдомна олохсуйбут ыччаттар.
18Бу— Эсав ойоҕо Ахаливааматтан тэнийбит уус:
Йеуш ууһа, Йалаам ууһа уонна Кораах ууһа. Бу — Эсав ойоҕо Ахаливааматтан, Аана кыыһыттан үөскээбит төрүттэр.
19Бу— Эсав, ол эбэтэр Эдом, удьуорун уустара.
20Оттон бу— ол сиргэ олорбут хоррей киһитэ Сеир уолаттара: Лотан, Шовал, Цивон, Анаа, 21Дишон, Эцер уонна Дишан. Кинилэр — Сеир уолаттара, Эдом сиригэр олорор хоррейдар аҕа баһылыктара. 22Лотан уолаттара: Хори уонна Хемам. Лотан балта Тимнаа диэн ааттаах эбит.
23Шовал уолаттара:
Алван, Манахаат, Эвал, Шефо уонна Онам.
24Цивон уолаттара:
Айаа, Анаа (Анаа — аҕатын Цивон өсүөллэрин маныы сылдьан иччитэх сиргэ уу сыккыһын булбут уол).
25Анаа уолаттара:
Дишон уонна Аана кыыһа Ахаливаама. 26Дишон уолат-тара: Хемдан, Эшбан, Йитран уонна Керан.
27Эцер уолаттара:
Билхаан, Заһаваан уонна Акаан.
28Дишан уолаттара:
Уц уонна Араан.
29 Бу хоррейдар удьуор уустара:
Лотан ууһа, Шовал ууһа, Цивон ууһа, Анаа ууһа, 30 Дишон ууһа, Эцер ууһа уонна Дишан ууһа. Бу — Сеир сиригэр олорбут хоррейдар аҕа уустара.
31 Бу — Йисраэллэргэ ыраахтааҕылар суох эрдэхтэринэ, Эдом сиригэр баһылаан-көһүлээн олорбут ыраахтааҕылар манныктар: 32Эдомҥа Беор уола Белаа ыраахтааҕылаан олорбут. Куораттара — Динхаваа эбит. 33Белаа өлбүтүн кэннэ Бацараа киһитин Зераах уола Йовав ыраахтааҕы буолбут. 34Йовав өлбүтүн кэннэ Теман сириттэн төрүт-тээх Хушаам ыраахтааҕылаабыт. 35Хушаам өлбүтүн кэннэ Моав сиригэр мидианнары кыргыбыт Бедад уола Хадаад ыраахтааҕылаабыт. Онно куораттара Авит диэн эбит. 36Хадаад өлбүтүн кэннэ Масрекааттан төрүттээх Сам-лаа ыраахтааҕылаабыт. 37Самлаа өлбүтүн кэннэ өрүс аттынааҕы Реховот сириттэн Шаул ыраахтааҕылаабыт. 38Шаул өлбүтүн кэннэ Ахбор уола Баал-Ханаан ыраах-тааҕылаабыт. 39Ахбор уола Баал-Ханаан өлбүтүн кэннэ Хадаар ыраахтааҕы буолбут. Кини куората Пау диэн ааттаах эбит. Оттон ойоҕо — Ме-Захав кыыһын Матред кыыһа Мехетавэль эбит.
40 Бу — Эсав аҕа уустарын олохсуйбут сирдэринэн ааттара-суоллара:
Тимнаа аҕа ууһа, Алваа аҕа ууһа, Этет аҕа ууһа, 41 Ахал-иваама аҕа ууһа, Элаа аҕа ууһа, Пинон аҕа ууһа, 42Кенааз аҕа ууһа, Темаан аҕа ууһа, Мивцаар аҕа ууһа, 43Магдиэль аҕа ууһа уонна Ираам аҕа ууһа. Бу бас билэр сирдэригэр олохсуйбут Эдом аҕа уустара. Эдомнар төрүттэрэ — Эсав.
37
1 Йааков, аҕата кэрийэн олохсуйа сылдьыбыт си-ригэр, Ханааҥҥа олорбут.
2Йааков ууһун олоҕо-дьаһаҕа.
Йосеф уон сэттэ саастааҕар, эрдэҕэс оҕо сылдьан убай-дарын кытта: аҕатын ойохторун Билхаа уонна Зилфаа уолаттарын кытта сүөһү манаабыт. Ол сылдьан Йосеф кинилэри аҕатыгар хобуоччулуур эбит. 3Йисраэль уолат-тарыттан Йосебы ордук таптыыр эбит, тоҕо диэтэххэ, кини кырдьан баран төрөппүт оҕото эбит, онон киниэхэ мааны таҥаһы биэрбит. 4Убайдара, аҕата кинини барыларыттан ордук таптыырын көрөн, кинини абааһы көрбүттэр, кини-лиин эйэ-дэмнээхтик кэпсэппэт да буолбуттар. 5Йосеф түүл түһээбит, онтун убайдарыгар кэпсээбитигэр кинини өссө абааһы көрбүттэр. 6Йосеф кинилэргэ: «Истиҥ эрэ, мин түһээбит түүлбүн: 7арай, биһиги хонуу ортотугар бурдук баайа сылдьабыт, арай мин баайыым туран кэллэ уонна чиккэйдэ, оттон эһиги баайыыларгыт мин сүүмэхпэр төгүрүччү туран сүгүрүйдүлэр», — диэбит. 8Онуоха убайдара киниэхэ: «Ама, эн биһигини баһы-лыаҥ дуо? Эн биһигини салайыаҥ дуо?» — диэбиттэр уонна Йосебы түүлүн уонна ити тылларын иһин абааһы көрөллөрө өссө күүһүрбүт. 9Кини өссө түүл түһээбит, ону эмиэ убайдарыгар кэпсээбит: «Арай күн, ый уонна уон биир сулус — бары миэхэ сүгүрүйэллэр», — диэн. 10Кини аҕатыгар уонна убайдарыгар кэпсээбит. Онуоха аҕата мөхпүт уонна: «Ити туох түүлүн түһээтиҥ? Ама, мин, ийэҥ уонна убайдарыҥ буолан эйиэхэ тиийэн сиргэ тиийэ сүгүрүйүөхпүт дуо?» пУбайдара киниэхэ өһүрбүттэр, оттон аҕата кини ити кэпсээнин өйүгэр хатаабыт.
12Убайдара аҕаларын сүөһүлэрин маныы Шехемҥэ бар-быттар. 13 Йисраэль Йосефка эппит: «Убайдарыҥ Шехемҥэ сүөһү маныыллар буолбатах дуо? Бар, мин эйигин кини-лэргэ ыытабын». Онуоха кини: «Сөп», — диэбит. 14Аҕата киниэхэ: «Баран көр, убайдарыҥ этэҥҥэ сылдьаллар дуо уонна сүөһү этэҥҥэ дуо? Ол кэннэ хардатын аҕал». Кинини аҕата Хеврон толоонуттан Шехемҥэ ыыппыт. 15Хонууга муна сырыттаҕына, кинини биир киһи булбут уонна ыйыппыт: «Тугу көрдүүгүн?» 16Кини: «Убайдарбын көрдүүбүн. Эт эрэ, ханна сүөһү маныылларый?» — диэбит. 17Онуоха ол киһи: «Кинилэр мантан барбыттара, Дотаҥҥа бардыбыт дэһэллэрин истибитим», — диэбит. Йосеф убай-дарын батыһан Дотаҥҥа барбыт, онно тиийэн кинилэри булбут. 18Кинини ыраахтан көрбүттэр уонна чугаһаан эрдэҕинэ, кинини өлөрөргө санаммыттар. 19Кинилэр бэйэ-бэйэлэригэр: «Түүлдьүт ол иһэр. 20Сибилигин тии-йэн өлөрүөххэ уонна биир эмэ уу мунньар холуодьаска быраҕан кэбиһиэххэ. Ол кэннэ адьырҕа кыыл сиэбитэ диэхпит: уонна, дьэ, көрүөхпүт, кини түүлэ төһө туола-рын», — дэспиттэр. 21Ону Реувен истибит уонна Йосебы өрүһүйбүт, кини эппит: «Тыынын быһар табыллыбат». 22Реувен (кинини быыһаан, аҕатыгар төнүннэрээри) кинилэргэ эппит: «Хааны тоҕумаҥ: иччитэх сиргэ баар уу мунньар холуодьаска быраҕан кэбиһиҥ, киниэхэ илии-гитин көтөҕүмэҥ». 23Йосеф убайдарыгар кэлбитигэр, киниттэн таҥаһын — кэтэ сылдьар күндү таҥаһын устан ылбыттар 24уонна кинини ылан холуодьаска бырахпыттар. Холуодьас уута суох, кураанах эбит. 25Оттон бэйэлэрэ аһаары олорон көрбүттэрэ: арай Гилаадтан Йишмаэль дьонун каравана иһэр эбит. Тэбиэннэригэр сыттаах сы-маланы, сыттаах сымалаттан бальзамы уонна лааданы мэҥэһиннэрэн Эгиипэккэ илдьэн иһэллэр эбит. 26 Онуоха Йехуда эппит: «Инибитин өлөрөн, кини хаанын кистээн тугу туһаныахпытый? 27Ол кэриэтин кинини илдьэн Йишмаэль дьонугар атыылыахха, оччоҕо илиибит да хааннаныа суоҕа. Төһөтүн да иһин биир хаан буоллах-пыт». Инилэрэ кинини истибиттэр. 28 Кинилэр, Мидиан атыыһыттара ааһан истэхтэринэ, Йосебы холуодьастан ороон таһааран йишмаэллэргэ сүүрбэ үрүн көмүс ман-ньыакка атыылаан кэбиспиттэр. Олор Йосебы Эгиипэккэ илдьэ барбыттар. 29Оттон Реувен аппаҕа кэлбитэ: арай, Йосеф суох. Кини курутуйан танаһын тырыта-хайыта тардыммыт. 30 Инилэригэр төннүбүт уонна эппит: «Уолбут суох. Оттон мин, мин хайдах буолабын?» 31 Кинилэр Йосеф танаһын ылбыттар, козелу өлөрбүттэр уонна ол хаанна танаһы илиппиттэр, 32 ол кэннэ күндү танаһы Йосеф аҕатыгар илдьэн тиксэрбиттэр уонна: «Бу — буллубут. Эн уолун танаһа буолбатах дуо, көр эрэ?» — диэбиттэр. 33Онуоха кини билбит: «Мин уолум танаһа. Йосебы адьырҕа кыыл сиэбит, тырыта тыыппыт», — диэн сана таһаарбыт. 34 Йааков курутуйан танаһын тырыта-хайыта тардыммыт уонна өттүгэр өрбөҕү сөрүү баанан баран уолун өр күннэргэ ытаабыт. 35Кини санаатын чэпчэтээ-ри уолаттара, кыргыттара бары мустубуттар. Ол эрэн кини санаата чэпчээбэтэх: «Кутурҕаммын кытта ана-раа дойдуга уолбар аттаныам», — диэбит. Аҕата уолун оннук ытаабыт. 36Оттон мидианнар Йосебы Эгиипэккэ илдьэн, фараон үлэһитигэр, харабыл тойонугар, Потифа-рга атыылаабыттар.
38
1 Ол сахха Йехуда, бииргэ төрөөбүттэриттэн тэйэн, Хира диэн ааттаах Одуллаам куорат киһитин аттыгар олохсуйбут. 2Йехуда онно Шуа диэн Ханаан олохтооҕун кыыһын көрсөн ойох ылан киниэхэ киирбит. 3Ойоҕо хат буолбут, уол оҕо төрөппүт, Йехуда оҕотун Эр диэн ааттаабыт. 4 Өссө хат буолбут, уол оҕо төрөппүт уонна Онан диэн ааттаабыт. 5Ол кэннэ өссө уолламмыт уонна Шела диэн ааттаабыт. Кини оҕолоноругар Йехуда Хезивкэ баар эбит. 6Йехуда улахан уолугар Эргэ ойох ылан биэр-бит — кини аата Тамаар диэн эбит. 7Йехуда улахан уола Эр Айыы Тойонно куһаҕан сыһыаннаах буолан, кинини Айыы Тойон өлөрөн кэбиспит. 8Онуоха Йехуда Онанна эппит: «Убайын ойоҕун кытта олор, ойох ыл. Убайгын ааттатан, кини ууһун хаҥат». 9Онан бэйэтин ууһа сал-ҕамматын билэр буолан, убайын ойоҕор хас киирдэҕин ахсын уллуругун убайыгар биэримээри сиргэ тоҕор эбит. 10Оннук гынара— Айыы Тойон иннигэр куһаҕан эбит, онон Айыы Тойон кинини эмиэ өлөрбүт. пОнуоха Йеху-да кийиитигэр Тамаарга эппит: «Уолум Шела улаатыар диэри баран аҕаҥ дьиэтигэр огдообо буолан олор». Кини «кырам эмиэ убайдарын курдук өлбөтөр» дии санаабыт. Тамаар аҕатын дьиэтигэр баран олохсуйбут. 12Күн-дьыл балай эмэ ааспыт. Йехуда ойоҕо — Шуа кыыһа өлбүт. Йехуда уоскуйан баран доҕорун, Одуллаам олохтооҕун Хираны, кытта Тимнааҕа барааннарын кырыйааччыларга барбыт. 13Тамаарга, «тойонуҥ Тимнааҕа сүөһүтүн кырыйа барда» диэн тиэрпиттэр. 14Онуоха Тамаар кэтэ сылдьыбыт огдообо таҥаһын устубут, итиэннэ сирэйин таҥаһынан бү-рүнэн баран, Тимнаалыыр суолга Энайим ааныгар тиийэн олорбут. Тоҕо диэтэххэ Шела төһө да улааппытын үрдү-нэн, кинини Шелаҕа ойох биэрэ иликтэр эбит. 15Йехуда кинини көрбүт эрээри, сирэйэ сабыылааҕын иһин содур дьахтар дии санаабыт. 16Киниэхэ суол диэки эргиллэн: «Хоонньоһуохха», — диэбит, кийиитэ буоларын билбэ-тэх. Онуоха кини: «Миигин кытта хоонньостоххуна тугу биэриэҥий?» — диэн ыйыппыт. 17Йехуда: «Үөрбүттэн коза оҕотун ыытыам», — диэбит. Кини: «Өскөтүн ону ыытыах-хар диэри тугу эмэ мэктиэлээн биэрдэххинэ», — диэбит. 18Кини: «Туох мэктиэтин эйиэхэ биэрэбин?» — диэн ыйып-пытыгар, Тамаар: «Быалаах мэҥэ бэлиэҕин, тута сылдьар тайаххын», — диэбит. Кини биэрбит, хоонньоспуттар. Тамаар хат буолбут. 19Тамаар туран барбыт, сирэйин сабыытын устан, огдообо таҥаһын таҥныбыт. 20Йехуда, биэрбит мэктиэтин төттөрү ылаары, доҕорунан, Одул-лаам киһитинэн, коза оҕотун ыыппыт да, биирэ булбатах.
21 Кини олохтоох дьонтон: «Энайим суолугар олорор содур дьахтар ханнаный?» — диэн ыйыта сатаабыт да, «манна содур дьахтар суоҕа», — диэн хоруйдаабыттар. 22Кини Йехудаҕа төннүбүт уонна: «Кинини булбатым. Олохтоох дьон «манна содур дьахтар суоҕа» диэтилэр», — диэн тиэрдибит. 23Йехуда эппит: «Биһигини күлбэттэрин ту-һугар, ол мал киниэхэ хааллын. Мин ити коза оҕотун ыыппытым да, эн ол дьахтары булбатыҥ». 24 Үс ый ааспы-тын кэннэ Йехудаҕа кийиитиҥ Тамаар содур буолбут, ол сылдьан хат буолбут диэн тиэрпиттэр. Йехуда: «Таһааран уоттаан кэбиһиҥ», — диэбит. 25Кинини таһаарбыттары-гар, тойонугар «мин бу малы бас билэр киһиттэн хат буолбутум» диэн илдьит ыыппыт. Кини ыйыппыт: «Бу ким быалаах мэҥэ бэлиэтэ уонна тайаҕа буоларын би-лэҕин дуо?» 26Йехуда билбит уонна: «Кырдьык— кини туһатыгар, тоҕо диэтэххэ мин кинини уолбар Шелаҕа ойох биэрбэтэҕим», — диэбит. Йехуда ол кэннэ кини-лиин булсубатах.
27Төрүүр болдьоҕо кэлбит, арай билбиттэрэ, иһигэр иги-рэ сылдьыбыт эбит. 28Төрүүр кэмигэр төрөтөр дьахтара оҕону илиититтэн тардан ылан кыһыл быанан баайбыт уонна: «Бу оҕо бастакы таҕыста», — диэбит. 29Оҕо илиитэ төттөрү киирэн хаалбытыгар, кини инитэ тахсан кэл-бит. Онуоха дьахтар: «Хайдах төлө көттүҥ?» — диэбит. Кинини Фарес диэн ааттаабыттар [Төлө көтүү диэн суолталаах эбит]. 30 Ол кэннэ илиитигэр кыһыл быал-аах кини убайа тахсыбыт. Кинини Зараах [Өрө тахсыы] диэн ааттаабыттар.
39
Йосебы Эгиипэккэилдьибиттэр. Кинини фараон 37 үлэһитэ, харабыл тойоно, Эгиипэт киһитэ Потифар йишмаэллэртэн атыыласпыт. 2Айыы Тойон Йосебы кытта буолан, табыллан сылдьыбыт, кини тойонугар — Эгиипэт киһитигэр олорор эбит. 3 Айыы Тойон алгыһа киниэхэ баа-рын, кини тугу гыммыта барыта, Айыы Тойон көмөтүнэн, табыллан иһэрин тойоно көрбүт. 4Тойонугар сөбүлэппит, киниэхэ үлэлиир эбит. Тойоно кинини дьиэтигэр бас-көс киһи оҥорбут уонна баарын барытын киниэхэ итэҕэйбит. 5Ол күнтэн ыла, дьиэтигэр бас-көс киһи оҥостуоҕуттан, баарын барытын киниэхэ итэҕэйиэҕиттэн ыла, Йосеф ту-һуттан Эгиипэт киһитигэр баары барытын: кини дьиэтин, сирин-уотун Айыы Тойон алҕаабыт. 6 Онон тойоно баарын барытын Йосефка дьаһайтарар буолан, аһыыртан атыны тугу да билбэт буолбут.
Йосеф буоллаҕына быһыылаах мааныта, дьүһүннээх үтүөтэ эбит. 7Йосебы тойонун ойоҕо сөбүлүү көрөн: «Миигин кытта хоонньос», — диэбит. 8Кини сөбүлэммэ-тэх уонна тойонун ойоҕор эппит: «Дьэ, тойонум дьиэҕэ тугу да дьаһайбат, баарын барытын мин илиибэр тут-тарбыта. 9Бу дьиэҕэ мин киниэхэ баһылыкпын, кини миигиттэн тугу да кистээбэт, эйигиттэн ураты — эн ойоҕо буоллаҕын. Хайдах Танара иннигэр бачча үлү-гэр аньыыны оноруомуй?» 10Күннэтэ дьахтар Йосефтан ааттастаҕын ахсын, кини бу дьахтардыын хоонньоһорго, сылдьыһарга буолуммат эбит. пАрай биир күн Йосеф үлэтин толороору дьиэҕэ киирбитигэр, дьиэлээх дьонтон дьиэҕэ ким да суох эбит. 12 Дьахтар кинини танаһыттан тардан ылан: «Хоонньоһуох», — диэбит. Онуоха Йосеф танаһын кини илиитигэр хаалларан баран таһырдьа ойбут. 13Дьахтар, илиитигэр кини танаһа хаалбытын уонна кини таһырдьа ойбутун көрөн баран, 14дьиэлээх дьонун ыныртаабыт уонна кинилэргэ эппит: «Көрүн эрэ, биһигини сэнэтээри манна еврей киһитин аҕалбыт. Кини миигин кытта хоонньоһоору миэхэ кэлбитин, мин хаһыытаатым. 15 Онон эрэ, мин ытыыр, хаһыытыыр сана-бын истэн, танаһын миэхэ хаалларан таһырдьа куотта». 16Итиэннэ тойоно дьиэҕэ кэлиэр диэри танаһы бэйэтигэр хаалларбыт. 17Эригэр эмиэ ол эппитин хатылаабыт: «Эн аҕалбыт еврей кулутун миигинэн саатанаары, манна кэлэ сырытта. 18 Арай мин улаханнык хаһыытаабыппар, танаһын миэхэ хаалларан баран таһырдьа куотта», — диэбит. 19Тойоно, ойоҕо киниэхэ «эн кулутун миэхэ маннык быһыыланна» диэбитин истэн баран улаханнык уордайбыт. 20Тойоно Йосебы ылан ыраахтааҕы буруй-даахтара хааллан сытар хаайыыларыгар биэрбит. Кини хаайыллыбыт. 21 Ол эрэн киниэхэ Айыы Тойон алгыһа баар буолан, үтүөнү түстээн, хаайыы баһылыга кинини сөбүлээбит. 22Хаайыы тойоно хаайыылаахтары барыла-рын Йосеф көрүүтүгэр туттарбыт. Кини хаайыылаахтар дьаһалталара буолбут. 23Хаайыы тойоно бас билэрин кэтээн да көрбөт, тоҕо диэтэххэ, Йосебы кытта Айыы Тойон баар эбит, онон кини тугу гынара барыта, Айыы Тойон көмөтүнэн табыллан иһэр эбит.
1 Ол кэннэ, утаакы буолаат, Эгиипэт ыраахтааҕытын Т\/ утах оҥорооччуларын уонна килиэп астааччыла-рын тутаах дьонноро тойоннорун иннигэр — Эгиипэт ыраахтааҕытыгар буруйдаммыттар. 2Онуоха фараон дыбарыаһын тутаах үлэһиттэригэр: утах оҥорооччуга уонна килиэп астааччыга уордайбыт. 3Кинилэри хара-быллар тойоннорун дьиэтигэр кэтэбилгэ биэрбит, Йосеф хаайыллан сытар сиригэр. 4Харабыл тойоно кинилэргэ Йосебы сулууспаҕа биэрбит, Йосеф кинилэргэ үлэлээбит. Кинилэр кэтэбилгэ балай да сылдьыбыттар. 5Арай биир түүн Эгиипэт ыраахтааҕытын утах оҥорооччуларын тойонноро уонна килиэп астааччылар салайааччылара хаайылла сытан түүл түһээбиттэр. Иккиэннэригэр тус-туспа суолталаах түүл көстүбүт. 6Сарсыарда кинилэргэ Йосеф кэлбит, көрбүтэ: дьоно кэри-куру курдуктар эбит. 7Йосеф кинини кытта бииргэ тойонун дьиэтигэр хаа-йыллан сытар фараон тутаах үлэһиттэриттэн ыйыппыт: «Сирэйгит-хараххыт бүгүн туохтан мөлтөөтөй?» 8Онуоха кинилэр: «Түүл түһээтибит да, тойоннуох айылаах ким да суох», — диэн хардарбыттар. Йосеф кинилэргэ: «Таҥа-ра тойоннуоҕун, миэхэ кэпсээҥ эрэ», — диэбит. 9Утах оҥорооччулар тойонноро Йосефка түүлүн кэпсээбит: «Түүлбэр, арай мин иннибэр виноград лабаата баар эбит. 10Лабаа үс аҥыы салаалаах эбит, ситэн барда, сибэк-килэннэ, үүнэн силигилээн астанна. пОттон илиибэр фараон ымыйата баар эбит. Мин отону ылан фараон ымыйатыгар ыктым уонна ону ылан фараоҥҥа биэрдим». 12Йосеф киниэхэ эппит: «Түүлгүн тойонноотоххо, ман-нык: үс лабаа — үс күн; 13 аны үс күнүнэн фараон эйигин ыҥыран, оннугар төннөрүөҕэ. Оттон эн, уруккуҥ кур-дук, фараоҥҥа утах уунааччы буолуоҥ. 14 Эйиэхэ үчүгэй буоллаҕына, миигин санаар уонна миэхэ үтүөнү оҥорон, мин туспунан фараоҥҥа кэпсээр уонна бу хаайыыттан таһаараар. 15Миигин еврейдэр сирдэриттэн уорбуттара. Манна хаайыыга быраҕыллыах тугу да оҥорботоҕум». 16Килиэп астааччы тутаах киһи кини үчүгэйдик то-йоннообутун көрбүт, онон Йосефка эппит: «Мин эмиэ түһээбитим: арай, төбөм үрдүгэр үс өрүллүбүт иһит баар. 17Үрдүкү иһиккэ, фараон сиир бурдук аһа бары-та баар, ол эрэн ону мин төбөм үрдүгэр баар иһиттэн көтөрдөр тобуйдулар». 18Йосеф хоруйдаан эппит: «Түү-лүҥ номоҕо маннык: үс иһит — үс күн. 19 Үс күнүнэн фараон эйигин ыҥыран ылан маска ыйыаҕа, оттон эн эккинэн көтөрдөр аһылыктаныахтара». 20Үһүс күнүгэр, фараон төрөөбүт күнэ үүнэн, кини чыыннаах-хааннаах үлэһиттэригэр малааһын оҥорбут. Кини ол күн кулутта-рын ортотугар арыгы кутааччы уонна килиэп астааччы тутаах үлэһиттэрин ыҥыртарбыт. 21 Арыгы кутааччытын оннугар төннөрбүт, кини фараон ытыһыгар ымыйаны уурбут, 22килиэп астааччы тутаах үлэһитин, Йосеф то-йоннообутун курдук, ыйаабыт. 23Оттон арыгы кутааччы тутаах үлэһит Йосебы санаабатах, умнубут.
1 Ол кэмтэн икки сыл ааспыт. Фараон түүл түһээбит: арай, өрүс үрдүгэр турдаҕына, 2өрүстэн сэттэ үтүө дьүһүннээх, эмис эттээх ынах тахсан иһирик талах быыһыгар мэччийэн барбыттар. 3 Ол кэннэ мөлтөх дьүһүннээх, көтөх эттээх сэттэ атын ынах тахсан, били ынахтар аттыларыгар өрүс кытылыгар турбуттар 4уонна ол — мөлтөх дьүһүннээх, көтөх эттээх ынахтар били толуу дьүһүннээх, эмис эттээх ынахтары сиэн кэбиспиттэр, — фараон уһуктан кэлбит 5уонна эмиэ утуйбут, иккиһин түһээбит: арай, биир умнастан сэттэ эмис, үчүгэй куолас үүнэн тахсыбыт. 6Онтон, арай, сэттэ синньигэс, тыал охсон куурдубут куоластара үүнэн тахсыбыттар, 7уонна ол синньигэс куоластар эмис, толуу куоластары ылан ыйыстан кэбиспиттэр, — фараон уһуктан кэлбитэ: түүл эбит.
8Сарсыныгар фараон кута көтөн, Эгиипэт көрбүөччү-лэрин, өркөн өйдөөхтөрүн барыларын ыныттаран ылбыт уонна кинилэргэ түүлүн кэпсээбит да, фараон түүлүн тойоннуох ким да суох эбит. 9Онуоха арыгы кутааччы тутаах үлэһитэ фараонна эппит: «Аньыылаахпын аны кэлэн өйдөөтүм: 10 фараон үлэһиттэригэр уордайан, мии-гин килиэп астааччы сүрүн үлэһитин кытта хаайыы тойонугар туттарбыта. 11 Ол түүн иккиэн: кини уонна мин түүл түһээбиппит, иккиэн тус-туспа суолталаах түүллэри көрбүппүт. 12Онно биһигини кытта еврей уола баара — хаайыы тойонун кулута. Биһиги киниэхэ түүл-бүтүн кэпсээбиппит, ону кини хас биирдиибит түүлүн тойонноон биэрбитэ. 13Биһиэхэ, кини хайдах тойонноо-бутун курдук, буолбута: мин оннубар төннүбүтүм, оттон кинини ыйаабыттара».
14Фараон Йосебы ыныттара ыыппыт. Кинини түргэн үлүгэрдик түрмэттэн таһаарбыттар. 15Фараон Йосефка эппит: «Түүл түһээтим да, тойоннуох айылаах суох. Оттон эйигин «иһиттэ да тойоннуур» дииллэрин истибитим». 16Онуоха Йосеф фараонна: «Кэбис, оннук буолбатах, этэн-нэ буоллаҕына, фараонна Танара хоруйдуоҕа», — диэн эппит. 17Фараон Йосефка эппит: «Түүлбэр, арай, өрүс кытылыгар турар эбиппин. 18Арай, өрүстэн эмис эттээх, үтүө дьүһүннээх сэттэ ынах тахсан хомус оту мэччийэн бардылар. 19Кинилэр кэннэ аны атын ырыган, дьүһүн-нэринэн олус мөлтөх, көтөх эттээх сэттэ ынах таҕыста. Оннук ынахтары мин бүтүн Эгиипэт сиригэр көрбөтө-ҕүм. 20 Көтөх, мөлтөх ынахтар били эмис ынахтары сиэн кэбистилэр. 21Кинилэр истэригэр киирдилэр, киирбит-тэрэ биллибэтэ: ынахтар бастаан хайдахтара да, оннук ырыган хааллылар. Онтон мин уһуктан кэллим. 22 Ол кэннэ көрбүт түүлбэр, арай, биир умнастан сэттэ толуу, үчүгэй куолас үүнэн тахсыбыт; 23онтон сэттэ хаппыт, синньигэс, тыал охсон куурдубут куоластара үүннүлэр 24уонна синньигэс куоластар сэттэ үчүгэй куолаһы ыйыс-тан кэбистилэр. Мин итини көрбүөччүлэргэ кэпсээтим да, быһааран биэриэх ким да суох».
25Онуоха Йосеф фараоҥҥа эппит: «Фараон түүлэ биир — Таҥара фараоҥҥа тугу оҥороору сылдьарын тиэрдибит. 26Сэттэ үчүгэй ынах— сэттэ сыл, оттон сэттэ үчүгэй куолас — эмиэ сэттэ сыл, ити биир түүл. 27Оттон кини-лэр кэннэ тахсыбыт сэттэ ырыган, мөлтөх ынах, сэттэ синньигэс, тыалтан куурбут куолас — эмиэ сэттэ сыл, сэттэ сут сыла. 28Ити — мин фараоҥҥа эппит тылларым: Таҥара тугу гыныахтааҕын фараоҥҥа тиэрдэр, — диэн. 29Дьэ, Эгиипэт сиригэр бүттүүнүгэр үүнэр сэттэ сыл өлгөм буолсу. 30 Ол кэннэ сэттэ сут сыла туруоҕа: Эгии-пэт сиригэр өлгөм олох умнууга хаалыаҕа, сут барытын симэлитиэҕэ. 31Сут иннинэ өлгөм буолбута биллиэ да суоҕа— сут оннук ыарахан буолуоҕа. 32Оттон фараон түүлэ икки төгүл хатыламмыта— бу Таҥара эппит ты-лын бэрт сотору бигэ толорорун бэлиэтэ.
33Онон билигин фараон өйдөөх, муударай киһини таба көрөн Эгиипэт сиригэр туруоруохтаах. 34Фараон дойду үрдүнэн тойоттору туруортардын уонна сэттэ өл-гөм сыл тухары Эгиипэт сирин аһыттан бэһис өлүүтүн хомуйтардын. 35Кинилэр өлгөм сылларга кэлбит астан барытыттан хомуйдуннар уонна фараон аһылыгын уурар сиригэр харайдыннар. 36 Ол аһылык Эгиипэт сиригэр сэттэ сыллааҕы сут кэмигэр, дойду аас-туор кэмҥэ эстибэтин диэн хаһаас буоллун».
37Фараон уонна кини кулуттара ити тыллары сөбү-лүү истибиттэр. 38 Фараон кулуттарыгар эппит: «Иһигэр Таҥара кутун иҥэринэ сылдьар киһини булуохпут дуо?» 39Фараон Йосефка эппит: «Итини барытын Танара эйиэхэ биллэрбитин кэннэ эйиэхэ тэннээх өйдөөх, муударай суох. 40Мин дойдубун салай, мин дьонум эн этэргин тутустун-нар, ол эрэн мин олбоҕум эйиэниттэн үрдүк буолуоҕа».
41 Фараон Йосефка эппит: «Көр, эйигин Эгиипэт сиригэр баһылык оноробун». 42Фараон илиититтэн биһилэҕин устан Йосефка биэрбит. Йосефка чараас лүөн танаһы таныннарбыт уонна кыһыл көмүс сыабы моонньугар кэтэрдибит. 43 Итиэннэ кинини бэйэтин иккис көлөтүгэр олордоллоругар уонна иннигэр сылдьан «Сөһүргэс-тээн!» диэн хаһыытыылларыгар модьуйбут. Кинини фараон Эгиипэт сирин үрдүнэн туруорбут. 44Фараон Йосефка: «Мин фараоммун. Эйигинэ суох Эгиипэт сирин үрдүнэн ким да илиитин да, атаҕын да өрө көтөҕүө суох-таах», — диэбит. 45Фараон Йосефка Цафнат-Панеах диэн аат биэрбит уонна киниэхэ Уон диэн дойду алгысчытын Поти-Фера кыыһын Асенааты ойох ылан биэрбит. 46 Йосеф Эгиипэт ыраахтааҕытыгар, фараонна сулууспалыыры-гар сааһа отута эбит. Йосеф фараонтан тахсан баран Эгиипэт сирин-дойдутун барытын эргийбит. 47Сир-дой-ду сэттэ үүнүүлээх сылга ытыс мунунан өллөйөр эбит. 48Эгиипэт сиригэр буолбут сэттэ сыл иһигэр кини астан барытыттан хомуйбут уонна ону куораттарга биэрбит, хас куорат ахсын — тулатынааҕы хонуулар астарын хо-муйбут. 49Йосеф муора кумаҕын курдук элбэх аһы, киһи ааҕан сиппэтин, хомуйбут, ааҕартан ааспыт. 50 Сут сыллар иннинэ Йосеф Уон алгысчытын Поти-Фера кыыһыттан, Асенааттан икки уолламмыт. 51 Йосеф Танара мин эрэй-бин уонна аҕам ууһун барытын умнарбар кыах биэрдэ диэн улахан уолун Менаше диэн ааттаабыт. 52Итиэннэ Танара миигин муннаммыт сирбэр уйгулаата диэн иккис уолун Ефраим диэн ааттаабыт. 53 Эгиипэт сиригэр турбут сэттэ өлгөм сыл ааспыт. 54 Йосеф эппитин курдук сэттэ сут сыла сатыылаабыт. Сиргэ-дойдуга сут буолбут, арай Эгиипэккэ эрэ килиэп баар эбит. 55Эгиипэт сирэ ач-чыктаан барбытыгар, дьон фараонтан килиэп көрдөөн суланар буолбут. Онуоха фараон: «Йосефка барыҥ уонна кини этэрин толоруҥ», — диэбит. 56Сир үрдүгэр бары-тыгар сут турбут. Йосеф хаһаастарын арыйан Эгиипэт дьонугар атыылаан барбыт. Эгиипэккэ сут күүһүрэн испит. 57Сир-дойду аайыттан дьон Эгиипэккэ Йосефтан килиэп атыылаһа кэлэр буолбут, тоҕо диэтэххэ сир-дой-ду аайы сут сүрдэммит.
1 Йааков Эгиипэккэ ас баарын туһунан истэн баран “уолаттарыгар: «Тугу көрөн туруоххутуй?» — диэ-бит. 2 Итиэннэ: «Дьэ, мин Эгиипэккэ ас баарын туһунан иһиттим. Онно баран өлбөккө тыыннаах ордорбут ту-һугар килиэптэ атыылаһан аҕалыҥ», — диэбит. 3 Йосеф уон убайдара Эгиипэккэ ас атыылаһа барбыттар. 4Оттон Бэнийэмиини, Йосеф инитин, алдьархайга түбэһиэҕэ диэн Йааков кинилэри кытта ыыппатах. 5Йисраэль уолат-тара атыттары кытта эмиэ ас атыылаһа кэлбиттэр, тоҕо диэтэххэ Ханаан сиригэр сут турбут. 6Йосеф ол сиргэ баһылык буолан, дьоҥҥо барытыгар бурдук туораҕын атыылыыр эбит. Йосеф убайдара кэлэн киниэхэ сиргэ диэри сүгүрүйбүттэр. 7Йосеф убайдарын көрөн билбит, ол эрэн билбэт курдук туттан: «Хантан кэллигитий?» — диэн кытаанахтык ыйыппыт. Кинилэр: «Ханаан сириттэн ас атыылаһа кэллибит», — диэбиттэр. 8 Йосеф убайдарын билбит, оттон кинилэр кинини билбэтэхтэр. 9Йосеф кини-лэр тустарынан түһээбит түүллэрин санаан кэлбит уонна кинилэргэ: «Түөкүттэр, сирбит ханан кэбирэҕин көрө сылдьаҕыт дуо?» — диэбит. 10Онуоха кинилэр эппиттэр: «Суох, тойоммуот, кулуттарыҥ ас атыылаһа кэллилэр, пбиһиги бары биир киһи оҕолоробут, киһи итэҕэйэр дьо-нобут, эн кулуттарабыт, түөкүн буолбатахпыт». 12 Онуоха Йосеф кинилэргэ: «Суох, эһиги бу сир уйаҕас өттүн көрө-истэ кэлбиккит», — диэбит. 13 Кинилэр буоллаҕына: «Эн кулуттарыҥ, биһиги — уон икки ини-биилэрбит, Ханаан сиригэр биир киһи оҕолоробут, арай кырабыт билигин аҕатынаан, оттон биирбит суох», — диэбиттэр. 14Йосеф кинилэргэ эппит: «Итини эттим дии эһиэхэ — түөкүттэр-гит диэн. 15 Эһиги кырдьыккытын туоһулуоххут, фараон тыынынан андаҕайабын: эһиги аччыгыйгыт кэлиэр диэри, мантан тахсыаххыт суоҕа. 16Бииргитин ыытан инигитин аҕалтарыҥ, оттон эһиги хаайыллыаххыт. Эһиги этэргит төһө кырдьыктааҕа биллиэҕэ. Оттон оннук буолбатаҕына, фараон тыынынан андаҕайабын, эһиги — түөкүттэргит». 17Итиэннэ кинилэри ылан Йосеф үс күҥҥэ хаайтарбыт. 18 «Үһүс күнүгэр Йосеф кинилэргэ эппит: «Таҥараттан кут-танабын, онон тыыннаах хаалар туһугар маннык гыныҥ: 19өскөтүн, киһи итэҕэйэр дьоно буолларгыт, эһигиттэн бииргит бу хаайыллан сытар дьиэҕитигэр хааллын, оттон атыттар дьиэҕит дьоно аччыктаабатын туһугар аста ил-дьиҥ. 20Уонна этэргит кырдьыктааҕын туоһулаан итиэннэ өлбөт туһугар инигитин миэхэ аҕалыҥ». Кинилэр этэрин хоту гыммыттар. 21Итиэннэ бэйэ-бэйэлэригэр: «Чахчы, инибит иннигэр иэспитин төлөөн эрдэхпит: биһиги кини эрэйдэнэрин көрбүппүт, кини ааттаһарын истибэтэх-пит. Ол иһин биһигини бу сор буулаата», — дэспиттэр. 22Реувен кинилэргэ хоруйдаан эппит: «Эппэтэҕим дуо эһиэхэ, оҕону утары аньыыны оҥороҕут диэн? Эһиги истибэтэххит, билигин кини хаана эһигиттэн ирдэнэн эрдэҕэ». 23Кинилэр Йосебы кытта тылбаасчыттаах быһаар-сар буолан, Йосеф кинилэри өйдүүрүн билбэттэр эбит. 24Йосеф кинилэртэн төттөрү хайыһан баран ытаабыт. Онтон кинилэргэ төннөн, тиийэн кэпсэппит. Итиэннэ Шимеону ылан кинилэр көрөн турдахтарына кэлгийтэр-бит. 25 Ол кэннэ Йосеф кинилэр иһиттэрин аһылыгынан толороллоругар, үрүҥ көмүстэрин хас биирдиилэрин мөһөөччүгэр төннөрөллөрүгэр уонна суолга ыһык биэрэл-лэригэр дьаһайбыт. Ону толорбуттар. 26 Кинилэр астарын өсүөллэригэр мэҥэһиннэрээт барбыттар. 27Кинилэртэн биирдэстэрэ хонук сиргэ тиийэн өсүөлүгэр ас биэрээри мөһөөччүгүн арыйбыт, көрбүтэ, арай, мөһөөччүгүн айа-ҕар үрүн көмүһэ баар эбит. 28Кини дьонугар: «Бу, үрүн көмүһүм төннүбүт, мөһөөччүгүм иһигэр сылдьар», — диэбит. Кинилэр сүрэхтэрэ айахтарыгар тахсыбыт уонна куттана-куттана бэйэ-бэйэлэригэр: «Танара, бу биһиэхэ тугу гынна?»— дэспиттэр. 29Кинилэр Ханаан сиригэр тиийэн аҕаларыгар Йааковка туох буолтун барытын кэп-сээбиттэр: 30 «Ол дойду тойоно биһигинниин хаҕыстык кэпсэттэ, биһигини ол сири кэтиир түөкүттэр курдук көрдө. 31Ону биһиги киниэхэ, киһи итэҕэйэр дьонобут, түөкүттэр буолбатахпыт диэтибит. 32 Биһиги аҕабытыгар уон икки ини-бии уолаттарбыт, биирбит суох, оттон кыра-быт аҕатынаан Ханаанна хаалбыта диэтибит. 33 Онуоха ол дойду тойоно биһиэхэ: «Эһиги төһө кырдьыгы этэргитин мин хантан билиэмий? Миэхэ биирдэскитин хаалларын уонна дьиэҕит дьоно аччыктаабаттарын иннигэр аһы-лыкта ылын уонна барын. 34Итиэннэ инигитин миэхэ аҕалаарын, оччоҕо эһигини түөкүн буолбатахтар, киһи итэҕэйэр дьоно эбит диэн билиэм. Инигитин эһиэхэ төннөрүөм, ол кэннэ бу дойдуга эргиниэххитин сөп», — диэбитэ. 35Онтон мөһөөччүктэрин арыйбыттара: арай, үрүн көмүстээх баайыылара хас биирдиилэригэр баар эбит. Ол үрүн көмүстээх баайыыларын көрөн кинилэр уонна аҕалара эмиэ куттаммыттар. 36Аҕалара Йааков кинилэргэ: «Эһиги миигин оҕото суох хаалларан эрэ-ҕит: Йосеф суох, Шимеон эмиэ суох, аны Бэнийэмиини ылаҕыт — аата, барыта мин үрдүбүнэн буоллаҕай!» — диэбит. 37Онуоха Реувен аҕатыгар: «Өскөтүн мин кинини эйиэхэ аҕалбатахпына, мин икки уолаттарбын өлөр даҕаны. Кинини мин илиибэр биэр, мин эйиэхэ төн-нөрүөм», — диэбит. 38Аҕата: «Мин уолум эһигинниин барыа суоҕа, тоҕо диэтэххэ, кини убайа өлбүтэ, кини соҕотох. Өскөтүн эһиги айанныыр суолгутугар кини туох эмэ алдьархайга түбэстэҕинэ, кыырыктыйбыт бэйэбин кутурҕанна суулаанныт анараа дойдуга атаарыаххыт», — диэбит.
Сиргэ-дойдуга ыар сут буолбут. 2Кинилэр “Эгиипэттэн аҕалбыт астарын сиэбиттэрин кэн-нэ, аҕалара кинилэргэ: «Баран кыратык эмэ аһылыкта атыылаһан аҕалыҥ», — диэбит. 3 Онуоха Йехуда киниэхэ эппит: «Ол киһи биһигини сэрэтии бөҕө сэрэппитэ уон-на «инигитин илдьэ кэлиэххитигэр диэри мин харахпар көстүмэҥ» диэбитэ. 4Өскөтүн инибитин биһигинниин ыытар буоллаххына, баран эйиэхэ ас атыылаһыахпыт, 5оттон ыыппатаххына барбаппыт, тоҕо диэтэххэ ол киһи «инигитин илдьэ кэлиэххитигэр диэри миэхэ көстүмэҥ» диэбитэ. 6Йисраэль эппит: «Ол киһиэхэ өссө инилээхпит диэҥҥит, тоҕо миигин маннык эрэйдээтигит?» 7Кинилэр: «Ол киһи биһиги төрүппүт туһунан туоһуласпыта аҕай, «аҕаҕыт билигин да тыыннаах дуо?», «эһиги инилээххит дуо?» диэн ыйыппыта. Кини ол ыйытарын хоту хоруйдаан истэхпит дии. Хантан билиэхпитий, «инигитин аҕалыҥ» диэҕин». 8Йехуда аҕатыгар Йисраэльгэ эппит: «Уолу мии-гин кытта ыыт. Биһиги барыахпыт, өлүөр сылдьыахпыт, биһиги да, эн да, биһиги оҕолорбут да өлүөхпүт суо-ҕа. 9Мин кини иннигэр хоруйдуом, миигиттэн ирдээр. Өскөтүн кинини эйиэхэ аҕалбатахпына, үйэм тухары эн иннигэр буруйдаах буолуом. 10Маннык айгыстыбаппыт буоллар, икки төгүл кырыммыт буолуо этибит». 11 Аҕалара Йисраэль кинилэргэ эппит: «Оччотугар маннык гыныҥ: бу дойду үүнүүтүттэн ылыҥ уонна ол киһиэхэ сыттаах сымалаттан бальзамна, кыра эмит мүөттэ, сыттаах сы-малата уонна лааданна, фисташката уонна миндаль туораҕына кэһиитэ илдьиҥ. 12Үрүҥ көмүстэ эбии ылан барыҥ, оттон били мөһөөччүккүт баайыытыгар төттө-рү кутан биэрбит көмүстэрин бэйэҕит төннөрүҥ, баҕар, ситэ көрбөтөхтөрө буолуо. 13Инигитин ылан ол киһиэхэ барыҥ. 14Модун Таҥара көмөтүнэн, ол киһи эһигини аһыннын, итиэннэ атын да инигитин, Бэнийэмиини эмиэ ыыттын. Оттон мин оҕото суох да хаалар буоллах-пына, буоллун». 15Онуоха ол дьоннор били бэлэхтэрин, мөһөөччүктээх үрүҥ көмүстэрин ылбыттар, Бэнийэм-иини эмиэ уонна туран Эгиипэккэ барбыттар, Йосефка тиийбиттэр. 16Йосеф кинилэр ортолоругар Бэнийэмиини көрөн баран дьиэтин тойонугар эппит: «Ити дьону дьиэ-ҕэ киллэр уонна сүөһүтэ астаа, ити дьон миигин кытта күнүс аһыахтара». 17Ол киһи Йосеф эппитин хоту оҥор-бут: били дьону Йосеф дьиэтигэр киллэрбит. 18Кинилэр Йосеф дьиэтигэр киирбиттэриттэн куттанан: «Ити урут биһиги мөһөөччүктэрбитигэр төннөрбүт көмүстэриттэн сылтаан баайсаары, саба түһэн биһигини кулут оҥостоору, өсүөллэрбитин ылаары манна киллэрдилэр», — дэспит-тэр. 19Кинилэр Йосеф дьиэтин тойоно киһиэхэ тиийэн аан айаҕар кэпсэппиттэр. 20Итиэннэ эппиттэр: «Болҕой эрэ, тойоммуот, биһиги урут ас атыылаһа кэлбиппит. 21 Онтон хонук сирбитигэр тиийэн мөһөөччүктэрбитин аспыппыт: арай, хас биирдиибит көмүһэ мөһөөччүкпүт айаҕар баар эбит, көмүспүт хайдах ыйаммытынан кээмэйин төн-нөрөбүт. 22Оттон ас атыылаһарга атын көмүстээхпит. Мөһөөччүктэрбитигэр көмүспүтүн ким төннөрбүтүн билбэппит». 23 Киһи эппит: «Уоскуйуҥ, куттанымаҥ. Эһиги Таҥараҕыт уонна эһиги аҕаҕыт Таҥарата эһиги мөһөөч-чүктэргитигэр баай бэрсибит, эһиги көмүскүт миэхэ кэллэ. Итиэннэ кинилэргэ Шимеону таһаарбыт. 24Кини бу дьону Йосеф дьиэтигэр киллэрбит уонна уу биэрбит. Кинилэр атахтарын сууммуттар, ол киһи өсүөллэргэ ас биэрбит. 25Оттон кинилэр Йосеф күнүс дьиэҕэ кэлиэр диэри кэһиилэрин бэлэмнээбиттэр, тоҕо диэтэххэ онно килиэп сиэхпит диэн истибиттэр. 26Йосеф дьиэтигэр кэлбит, оттон кинилэр дьиэҕэ кэһии аҕалбыттар уонна сиргэ диэри сүгүрүйбүттэр. 27Кини этэҥҥэ сылдьаҕыт дуо диэн туоһуласпыт уонна: «Кырдьаҕас аҕалаахпыт диэбиккит, этэҥҥэ дуо, өссө да тыыннаах дуо?» — диэн ыйыппыт. 28Онуоха кинилэр: «Эн кулутуҥ, биһиги аҕа-быт этэҥҥэ, билигин да тыыннаах», — диэбиттэр уонна сүгүрүйэн тоҥхойбуттар. 29Йосеф төбөтүн көтөҕөн ини-тин Бэнийэмиини, ийэтин уолун көрбүт уонна: «Бу баар дуо, миэхэ кэпсээбит инигит?» — диэбит. Итиэннэ эппит: «Танара эйигин арыаллаатын, уолчааныам». 30Йосеф ык-тарбыт, тоҕо диэтэххэ инитигэр истин иэйиитэ уһуктан ытыах курдук буолбут, онон түгэх хоско киирэн, онно ытаабыт. 31 Сирэйин суунаат тахсыбыт, кытаатан биэрбит уонна: «Аһылыгы тардын», — диэбит. 32Йосефка туспа уурбуттар, кинилэргэ туспа, кинилэри кытта аһыы оло-рор эгиипэттэргэ туспа — тоҕо диэтэххэ, Эгиипэт дьоно еврейдэри кытта аһыыр кыахтара суох, сиргэнэллэр эбит. 33Кини иннигэр саастарынан сааһыланан: улаханыттан кыратыгар тиийэ олорбуттар уонна бэйэ-бэйэлэриттэн соһуйбуттар. 34 Кинилэргэ Йосеф ас ыыппыт, Бэнийэмиин өлүүтэ барыларынааҕар биэс төгүл элбэх эбит. Кинилэр Йосебы кытта испиттэр-аһаабыттар.
Йосеф дьиэтин салайааччытыгар соруйбут: «Бу дьон мөһөөччүгүн, төһө кыайалларынан, аһынан толор, итиэннэ хас биирдиилэригэр мөһөөччүктэрин айаҕар үрүн көмүстэ кут. 2Оттон мин чааскыбын, үрүн көмүс чааскыбын кыра уол мөһөөччүгүн айаҕар атыы-ласпыт үптэрин кытта ук». Кини Йосеф эппитин хоту онорбут. 3 Сарсыарда сырдаабытыгар бу дьону ыыппыттар, кинилэри кытта өсүөллэрин эмиэ. 4Кинилэр куораттан ыраата иликтэринэ, Йосеф дьиэтин салайааччытыгар: «Бар, ити дьону эккирэт, ситтэххинэ «тоҕо хара дьайы-нан үтүөҕэ хоруйдаатыгыт» диэ. 5«Ама, итинтэн мин тойонум иһэр буолбатах дуо, ама итиннэ кини билгэ-лэнэр буолбатах дуо? Эһиги ити куһаҕаны онордугут» диэ. 6 Кини ол дьону сиппит уонна ити тыллары эппит. 7Онуоха кинилэр: «Тоҕо тойоммут итинник тыллаһа-рый? Кулуттарын итинник быһыыланар кыахтара суох. 8Ити мөһөөччүктэрбит айахтарыттан булбут үрүн кө-мүспүтүн Ханаан сириттэн эйиэхэ төттөрү аҕалбыппыт. Эн тойонун дьиэтиттэн үрүн көмүһү дуу, кыһыл кө-мүһү дуу хайдах уоруохпутуй? 9Биир эмэ кулуккуттан уоруллубуту буллаххына — кини өллүн, оттон биһиги тойоммутугар кулут буолуохпут», — диэбиттэр. 10 Кини: «Дьэ, эһиги этэргит буоллун: кимтэн булабыт да — ол миэхэ кулут буоллун, оттон эһиги буруйгут суох», — диэ-бит. пХас биирдиилэрэ түргэн соҕустук мөһөөччүктэрин сиргэ түһэрээт арыйа баттаабыттар. 12Кини ньэҥнийэн барбыт: улаханнарыттан саҕалаан кыранан бүтэрбит. Чааскыны Бэнийэмиин мөһөөччүгүттэн булбут. 13 Онуоха кинилэр таҥастарын тырыта таппыттар уонна өсүөл-лэрин мэҥэһиннэрэн куоракка төннүбүттэр. 14Йехуда инилэрин кытта Йосеф дьиэтигэр кэлбиттэр. Йосеф дьиэ-тигэр баар эбит. Бары кини иннигэр умса нөрүйбүттэр.
15 Йосеф кинилэргэ: «Ити туох быһыытын быһыыланны-гыт? Мин курдук киһи таайыа диэн, ама, билбэккит дуо?» — диэбит. 16Йехуда эппит: «Тойоммутугар туох диэхпитий? Тугу этиэхпитий? Хайдах кырдьыкпытын этиэхпитий? Таҥара эн кулуттарыҥ көлдьүннэрин тут-та. Онон биһиги уонна чааскыны илдьэ сылдьыбыт киһи — бары тойоммутугар кулут буолабыт». 17Онуоха Йосеф: «Оннук эрэ буолбатын. Кимтэн чааскыны бул-буппут — ол миэхэ кулут буолуоҕа. Оттон эһиги этэҥҥэ аҕаҕытыгар төннүҥ», — диэбитигэр, 18 Йехуда киниэхэ чугаһаан: «Тойонуом, эн кулгааххар сибигинэйиэхпин көҥүллээ, итиэннэ кулуккар уордайыма, эн — фараон тэҥэ буоллаҕыҥ. 19Тойоммут кулуттарыттан «эһиги аҕалааххыт эбэтэр инилээххит дуо?» диэн ыйыппыта. 20Онуоха биһиги тойоммутугар «биһиги кырдьаҕас аҕа-лаахпыт уонна кини кырдьан баран төрөппүт уола баар, кини убайа өлбүтэ, онон кини ийэтиттэн соҕотох хаал-быта, аҕабыт кинини олус таптыыр» диэбиппит. 21Ону эн кулуттаргар «миэхэ аҕалан көрдөрүҥ» диэбитиҥ. 22Онуоха биһиги тойоммутугар «эрдэҕэс оҕо аҕатын хаал-ларар кыаҕа суох, хааллардаҕына, аҕата өлөн хаалыа» диэбиппит. 23Оттон эн кулуттаргар «өскөтүн эһигини кытта инигит кэлсибэт буоллаҕына, миэхэ кэлимэҥ даҕаны» диэбитиҥ. 24Тойонум ити эппитин барытын эн кулуккар, аҕабытыгар, тиийэн кэпсээбиппит. 25Аҕабыт: «Баран өссө кыратык аста атыылаһан кэлиҥ», — диэбитэ.
26 Онуоха биһиги: «Барар кыахпыт суох. Инибит барсар эрэ буоллаҕына барабыт, тоҕо диэтэххэ кинитэ суох тиийдэхпитинэ, ол киһи хараҕын утары көрөр кыахпыт суох», — диэбиппит. 27Онуоха эн кулутуҥ, аҕабыт эппи-тэ: «Мин ойоҕум миэхэ икки уолу төрөппүтүн билэҕит. 28Биирэ миигиттэн барбыта, ону мин, кырдьык даҕаны, кинини кыыл тарпыт диэбитим уонна күн бүгүҥҥэ диэри көрө иликпин. 29Аны бу уолбун харахпыттан араардаххытына, кини туохха эрэ түбэстэҕинэ, кыырык-тыйбыт бэйэбин кутурҕаҥҥа суулааҥҥыт иинниэххит».
30 Оттон билигин мин эн кулуккар, аҕабар, кини кутун ылларбыт күндү киһитин хаалларан тиийдэхпинэ, 31 ону көрөөт кини өлүөҕэ, оччоҕо эн кулуттарыҥ эн кыы-рыктыйбыт кулуккун, биһиги аҕабытын, курутуйан туран ииҥҥэ киллэриэхтэрэ. 32Эбиитин эн кулутуҥ, мин, эрдэҕэс уол туһуттан аҕабар тылбын биэрбитим: кинини эйиэхэ аҕалбатахпына үйэм-сааһым тухары аньыылаах буолуом диэн. 33Онон, эн кулутуҥ— мин, эрдэҕэс уол оннугар эйиэхэ кулут буолуум, оттон кини убайдарын кытта төнүннүн. 34Аҕабар хайдах кинитэ суох төннүөхпүнүй? Аҕам муҥатыйарын көрөр кыаҕым суох», — диэбит.
Йосеф аттыгар баар туора дьон ортотугар кыайан “ туттунар кыаҕа суоҕуттан: «Киэр барыҥ», — диэн хаһыытаабыт. Онон кини ини-биилэригэр билинэригэр аттыгар туора дьон суох эбит. 2 Ол эрэн кини марылаччы ытыырын Эгиипэт олохтоохторуттан саҕалаан фараон дьиэтигэр тиийэ истибиттэр. 3Йосеф ини-биилэригэр: «Мин Йосефпын, аҕам өссө да тыыннаах дуо?» — диэ-бит. Оттон кинилэр симиттэн кыайан хоруйдаабатахтар. 4Йосеф ини-биилэригэр: «Мин аттыбар кэлиҥ эрэ»,— диэбитигэр кинилэр чугаһаабыттар. Онуоха кини: «Мин
Йосефпын, эһиги Эгиипэккэ атыылаабыт инигит буолабын. 5 Оттон билигин кэмсинимэн, тоҕо диэтэххэ миигин Тана-ра эһиги тускутугар, эһиги тыыннытын араначчылата ыыппыт. 6Билигин сир үрдүгэр сут сатыылаабыта икки эрэ сыл буолла. Үүнүүтэ да, хомуура да суох аны өссө биэс сыл баар. 7Миигин Танара эһиги тускутугар, эһиги сиргэ хааларгыт туһугар, тыыннаах хааларгыт туһугар улуу абырал буоллун диэн ыыппыта. 8 Онон, миигин эһи-ги буолбатах, Танара ыыппыта, итиэннэ фараонна аҕа, кини дьиэтигэр тойон, Эгиипэт сиригэр баһылык онор-бута. 9Мин аҕабар бара охсун уонна: «Эн уолун Йосеф маннык этэр диэн: «Миигин Танара Эгиипэт баһылыга онордо. Миэхэ кэл, бытаарыма. 10 Эн Гошен сиригэр оло-руон, мин аттыбар буолуон, эн оҕолорун, эн оҕолорун оҕолоро эмиэ, кыра уонна бөдөн сүөһүн, итиэннэ туох баарын барыта. пСут аны биэс сыл устата буолуоҕа, эн ууһун дьадайбатын туһугар уонна эйиэнэ барыта амньы-раабатын туһугар эйиэхэ тугу барытын оноруом». 12Дьэ, бу эһиги уонна мин иним Бэнийэмиин мин эһиэхэ этэр-бин илэ көрөҕүт. 13Аҕабар Эгиипэккэ мин албан аатым туһунан уонна тугу көрбүккүтүн барытын тиэрдин уонна аҕабын түргэнник аҕалын», — диэбит. 14Кини инитин Бэнийэмиин моонньугар саба түһэн ытаабыт, Бэнийэ-миин эмиэ ытаабыт. 15Кини ини-биилэрин барыларын сыллаталаабыт уонна куустуһан туран ытаабыт. Ол кэннэ ини-биилэрэ кинини кытта кэпсэппиттэр.
16«Йосеф ини-биилэрэ кэлбиттэр» диэн сурах фараон дьиэтигэр тиийбитигэр фараон кулуттарынаан сөбүлүү истибиттэр. 17Фараон Йосефка эппит: «Убайдаргар «сүө-һүлэргитигэр аста мэнэһиннэрэн баран Ханаан сиригэр барын диэн эт. 18Баран аҕаҕытын ылан миэхэ кэлин: мин эһиэхэ Эгиипэккэ бастын сири биэриэм, эһиги сир сүмэтиттэн аһыаххыт» диэ. 19Кинилэргэ бу курдук эт диэн эйигин соруйабын: «Маннык гынын: оҕолоргутун уонна ойохторгутун тиэйэргэ Эгиипэт сириттэн көлөтө илдьэ барыҥ, аҕаҕытын аҕалыҥ уонна кэлиҥ. 20Мал-гытын аһыйымаҥ, эһиэхэ Эгиипэт сириттэн үтүөтүн биэриэм», — диэн.
21Йисраэль уолаттара инньэ гыммыттар. Фараон дьа-һалынан, Йосеф кинилэргэ көлө уонна суолларыгар ыһык биэрбит. 22Хас биирдиилэригэр уларыттар таҥас, Бэнийэмииҥҥэ буоллаҕына үс сүүс үрүҥ көмүс шекели уонна биэстэ уларыттар таҥаһы биэрбит. 23 Оттон аҕатыгар Эгиипэт баайын мэҥэстибит уон өсүөлү, бурдугу, килиэ-би уонна аһылыгы мэҥэстибит уон тыһы өсүөлү ыыппыт. 24Ини-биилэрин ыыппыт, барбыттар. Итиэннэ кинилэргэ: «Суолга иирсимэҥ»,— диэбит. 25Кинилэр Эгиипэттэн тахсан Ханаан сиригэр аҕаларыгар Йааковка тиийбиттэр. 26Киниэхэ: «Эн уолуҥ Йосеф тыыннаах, итиэннэ билигин Эгиипэт баһылыга», — диэн тиэрдибиттэр. Кини сүрэҕэр ыттарбыт, кинилэргэ итэҕэйбэтэх. 27Онуоха уолаттара киниэхэ Йосеф тугу эппитин барытын тиэрдибиттэр, ол эрэ кэннэ уонна Йосеф кинини аҕалтара ыыппыт көлөтүн көрөн эрэ баран аҕаларын Йааков тыына дьэ кэҥээбит. 28Йисраэль: «Түксү, уолум Йосеф тыыннааҕына, бэйэм өлө иликпинэ баран көрүөм», — диэбит.
Йисраэль баарын барытын илдьэ Беэр Шеваҕа тиийбит уонна аҕатын Йицхаак Таҥаратыгар сиэр-тибэ биэрбит. 2Йисраэльгэ түүн Таҥара көстүбүт уонна: «Йааков, Йааков!» — диэбит. Онуоха кини: «Тугуй?» — диэ-бит. 3«Мин Таҥарабын, эн аҕаҥ Таҥаратабын. Эгиипэккэ барартан куттаныма, тоҕо диэтэххэ мин онно эйигиттэн улуу норуоту тэнитиэм. 4Мин эйигин кытта Эгиипэк-кэ барсыам, итиэннэ мин эйигин онтон таһаарыам. Эн хараххын Йосеф бэйэтин илиитинэн сабыаҕа», — диэбит.
5 Йааков Беэр Шеваттан туруммут. Йисраэль уолаттара фараон ыыппыт көлөтүгэр аҕаларын Йааковы, оҕолорун, ойохторун тиэнэн барбыттар. 6 Йааков ыччатын барытын кытта Ханаан сиригэр булуммут сүөһүлэрин, баайдарын-дуолларын ылан Эгиипэккэ тиийбиттэр. 7Кини Эгиипэккэ уолаттарын, кыргыттарын, сиэннэрин, ыччатын барытын илдьэ тиийбит.
8Бу бааллар Эгиипэккэ көспүт Йисраэль уолаттарын ааттара:
Йааков уолаттарын кытта:
Йааков улахан уола Реувен. 9Реувен уолаттара:
Ханох уонна Фаллу, Хецрон уонна Харми.
10Шимеон уолаттара:
Йэмуэль уонна Йамин, Охад, Йахин, Цохар, итиэннэ Ханаан дьахтарыттан уола Саул. пЛевий уолаттара:
Гершон, Кахаат уонна Мерари.
12 Йехуда уолаттара:
Эр, Онан, Шела, Ферец уонна Заара. Ол эрэн Эр уонна Онан Ханааҥҥа өлбүттэр.
Ферец уолаттара:
Хецрон уонна Хамуул.
13Иссахаар уолаттара:
Тола, Фува, Иов уонна Шимрон.
14Зевулон уолаттара:
Серед, Элон уонна Йахлиэль.
15Оттон бу— Лия Падаан-Араамҥа олорон Йааковка төрөппүт уолаттара уонна киниттэн кыыһа Дина. Уолат-тарын уонна кыргыттарын ахсаана — барыта отут үс. 16Гаад уолаттара:
Цифрон, Хааги, Шуни, Эцбон, Эри, Ароди уонна Арели. 17Ашер уолаттара:
Йимнаа, Йишеваа, Йишвии, Берийаа уонна балтылара Шераах. Берийаа уолаттара: Хевер уонна Малкиэль.
18 Бу— Лаваан кыыһыгар Лияҕа хамначчыт биэрбит дьахтарын Зилфаа уолаттара. Кини Йааковка барыта уон алта оҕону төрөппүтэ.
19Йааков ойоҕун Рахель уолаттара:
Йосеф уонна Бэнийэмиин.
20Эгиипэт сиригэр Йосефка Уон диэн дойду алгысчытын Поти-Фера кыыһа Асенаат төрөппүт уолаттара: Менаше уонна Эфраим.
21Бэнийэмиин уолаттара:
Белаа, Бехер уонна Ашбел, Гера уонна Нааман, Эхии уонна Рош, Муппим, Хуппим уонна Аард.
22 Бу— Йааковка Рахель төрөппүт уолаттара: барыта уон түөрт киһи.
23Даан уола:
Хушим.
24Нафталии уолаттара:
Йахциэль, Гуни, Йэцер уонна Шиллем.
25 Бу — Лаваан кыыһыгар Рахельга хамначчыт биэрбит дьахтарын Билхаа төрөппүт уолаттара. Кини Йааковка барыта сэттэ оҕону төрөппүт.
26Йааковы кытта Эгиипэккэ кэлсибит, кини ыччатын ахсаана, уолаттарын ойохторун аахпакка туран, барыта алта уон алта киһи. 27Йосеф Эгиипэккэ төрөппүт уолат-тара — иккилэр. Эгиипэккэ барсыбыт Йааков ууһун дьонун ахсаана — сэттэ уон киһи. 28 Оттон Йехуданы кини бэйэтин иннигэр Гошеҥҥа сирдээтин диэн Йосефка ыыппыт. Кинилэр Гошен сиригэр тиийбиттэр. 29Йосеф көлөтүн көлүнэн аҕатын Йисраэли көрсө Гошеҥҥа тахсы-быт. Итиэннэ көрөөт да, кини моонньугар ыйана түспүт уонна уйа-хайа суох ытаабыт. 30Йисраэль Йосефка эппит: «Билигин өлүөхпүн да сөп. Эйигин көрдүм, тыыннаах эбиккин». 31Йосеф убайдарыгар уонна аҕатын ууһугар эппит: «Мин фараоҥҥа тахсан иһитиннэриэм, миэхэ Ханаан сиригэр олорбут убайдарым уонна аҕам ууһа кэллилэр диэн этиэм. 32 Бу дьон бараан маныыһыттара, сүөһүнэн ииттэр дьон, барааннарын үөрүн уонна адаар муостаахтарын үүрэн кэллилэр диэҕим. 33 Өскөтүн фараон эһигини ыҥыран: «Туох дьарыктааххытый?» — диэн ыйыт-таҕына, 34эһиги: «Кулуттарыҥ, биһиги уонна өбүгэлэрбит, эрдэҕэс сааспытытыттан күн бүгүнүгэр диэри сүөһү көрөбүт», — диэҥ, оччоҕо эһигини Гошеҥҥа олохсутуох-тара, тоҕо диэтэххэ, Эгиипэт дьоно бараан маныыһытын сүөргүлүүллэр.
1 Йосеф тиийэн фараоҥҥа кэпсээбит. Кини: «Аҕам, “
7Йосеф аҕатын Йааковы фараоҥҥа аҕалбыт, онуоха Йаа-ков фараону алҕаабыт. 8 Фараон Йааковтан: «Сааһыҥ төһө буоллай?» — диэн ыйыппыт. 9Онно Йааков: «Кэрийбит сааһым сүүс отут сыл. Олоҕум күннэрэ аҕыйах уонна эрэйдээх этилэр, өбүгэлэрим кэрийбит саастарын билигин ситэ иликтэр», — диэн фараоҥҥа хардарбыт. 10Йааков фараону алҕаабыт уонна тахсан барбыт.
11 Йосеф аҕатын уонна убайдарын олохсуппут, кинилэргэ, фараон соруйбутун курдук, Эгиипэккэ бастыҥ сири — Раамсес сирин бас биэрбит. 12Йосеф аҕатын, убайдарын уонна аҕатын ууһун барытын, айахтарын ахсаанынан көрөн, аһылыгынан хааччыйар эбит.
13Сиргэ бүттүүнүгэр аһыыр ас суох буолбут, тоҕо диэ-тэххэ сут өссө күүһүрбүт. Эгиипэт, Ханаан сирдэрэ сукка ылларбыттар. 14Йосеф килиэп манньатыгар мэнэйдэһэн Эгиипэккэ уонна Ханаанна баар үрүн көмүһү барытын хомуйан фараонна аҕалбыт. 15Эгиипэт да, Ханаан да сирдэригэр үрүн көмүс бараммыт. Онуоха Эгиипэт олох-тоохторо Йосефка кэлэн уонна:
— Аһылыкта биэр, көмүспүт бүппүтүн аанньа эйиэхэ көрдөрбүтүнэн өлүөхпүт дуо? — диэбиттэр.
16Йосеф:
— Өскөтүн үрүн көмүскүт бараммыт буоллаҕына, сүө-һүгүтүн үүрэн аҕалын, сүөһүгүт манньатыгар биэриэм, — диэбит.
17Онуоха кинилэр сүөһүлэрин Йосефка үүрэн аҕалар буолбуттар, оттон Йосеф кинилэргэ сылгыларын, кыра, бөдөн сүөһүлэрин, өсүөллэрин оннугар килиэп биэрэр эбит. Кини ол сыл устата сүөһүлэрин барытын манньа-тыгар килиэбинэн хааччыйбыт.
18 Сыл ааспыт. Онтон эһиилги сылыгар киниэхэ кэлэн эппиттэр:
— Тойоммутуттан кистээбэппит: тойоммутугар уунуох көмүспүт да, сүөһүбүт да үөрэ баранна. Эт бэйэбитит-тэн уонна сирбититтэн ураты тойоммутугар биэриэх туохпут да хаалбата. 19 Эн көрөн турдаххына, биһиги да, сир-дойду да тоҕо өлүөхтээхпитий? Онон биһигини уонна сирдэрбитин килиэп манньатыгар атыылас. Биһиги сир-дэрбитин кытта фараонна кулут буолуохпут. Оттон эн биһиги тыыннаах хааларбыт туһугар, өлбөппүт иннигэр уонна сир кураанахсыйбатын туһугар туораахта биэр.
20Йосеф Эгиипэт сирин барытын фараонна атыылас-пыт, тоҕо диэтэххэ, сут наһаалаан, Эгиипэт хас биирдии олохтооҕо сирин атыылаабыт. Сир фараон бас билиитэ буолбут. 21 Эгиипэт биир уһугуттан атын уһугар диэри олорор дьону кини кулут оностубут. 22 Арай, алгысчыттар сирдэрин атыыласпатах. Тоҕо диэтэххэ, алгысчыттарга фараон сир аныыр эбит. Кинилэр фараон өлүүлээбит си-риттэн аһыыллар эбит, онон сирдэрин атыылаабатахтар.
23 Йосеф норуокка эппит:
— Дьэ, бу мин эһигини уонна эһиги сирдэргитин фа-раоҥҥа атыыластым. Итиэннэ сиргэ ыһыҥ диэн эһиэхэ туораах биэрэбин. 24Хомуур буоллаҕына, хомуургут бэ-һис өлүүтүн фараоҥҥа биэриэххит, оттон биэс гыммыт түөрдүн бэйэҕитигэр хаалларыҥ: ыһыыга анаан, бэйэҕит, дьиэлээхтэргит уонна оҕолоргут аһыылларыгар.
25Кинилэр:
— Эн биһигини абыраатыҥ. Тойоммут санаатын хоту сырыттарбыт уонна фараоҥҥа кулут буолларбыт, — диэбиттэр.
26Йосеф Эгиипэт сиригэр күн бүгүнүгэр диэри сокуон олохтообут: бэһис өлүүнү — фараоҥҥа. Арай, алгысчыт-тар сирдэрин фараон бас билбэт эбит.
27Йисраэль Эгиипэт сиригэр Гошеҥҥа олорбут. Ол си-ри бас билбиттэр, олус диэн ууһаабыттар-тэнийбиттэр. 28Йааков Эгиипэккэ уон сэттэ сыл олорбут. Сааһа сүүс түөрт уон сэттэтэ буолбут. 29Йисраэль өлөр күнэ үүнэн, уолун Йосебы ыҥыттарбыт уонна:
— Өскөтүн эн сүрэҕиҥ миэхэ чугас буоллаҕына, илии-гин өттүгүм анныгар уураҥҥын миэхэ үтүөнү оҥоруох буолан андаҕай: өллөхпүнэ Эгиипэт сиригэр көмүөм суоҕа диэн. 30Өбүгэлэрбин кытта сытарым туһугар, мии-гин Эгиипэттэн таһаараар уонна кинилэр уҥуохтарын иинигэр көмөөр, — диэбит.
Йосеф:
— Эппитиҥ хоту гыныам, — диэбит.
31Аҕата:
— Андаҕай, — диэбит. Кини андаҕайбыт. Йисраэль оро-нун баһыгар үҥпүт.
1 Йосефка: «Аҕаҥ ыарыйда», — диэбиттэригэр кини икки уолаттарын: Менашены уонна Эфраимы илдьэ тиийбит. 2Йааковка: «Эйиэхэ уолуҥ Йосеф кэл-лэ», — диэн тиэрдибиттэригэр, Йисраэль күүһүн хомунан оронугар олорбут. 3Йааков Йосефка эппит: «Ханаан си-ригэр Луузка миэхэ Модун Таҥара илэ көстөн алҕаабыта 4уонна миэхэ: «Дьэ, Мин эйигин ууһатыам, элбэтиэм, эйигиттэн муҥура суох ахсааннаах норуоту үөскэтиэм, итиэннэ бу сири эн кэнчээри ыччаккар үйэ-саас туха-ры баһылыылларыгар биэриэм», — диэбитэ. 5Билигин, бу Эгиипэт сиригэр, мин манна эйиэхэ кэлиэм иннинэ, төрөөбүт эн икки уолаттарыҥ: Эфраим уонна Менаше — Реувен уонна Шимеон курдук эмиэ миэннэрэ. 6Кинилэр кэннилэриттэн эйиэхэ төрөөбүт оҕолор — эйиэннэрэ, кинилэр бу уолаттарга ини буолалларын быһыытынан, өлүүлэрин кинилэртэн ылыахтара. 7Мин Падаантан баран истэхпинэ, аара суолга Ханаан сиригэр, Эфратаҕа бэрт кыранан тиийбэккэ, Рахелим өлбүтэ. Мин кинини онно Эфрата, билиҥҥитэ Бэт Лэхиэм, суолугар көмпүтүм».
8Йисраэль Йосеф уолаттарын көрөн баран: «Бу кимнээ-ҕий?» — диэн ыйыппыт. 9Йосеф аҕатыгар: «Бу — Таҥара миэхэ манна биэрбит уолаттара», — диэбит. Онуоха аҕата: «Миэхэ чугаһат эрэ, алгыахпын», — диэбит. 10Йисраэль хараҕа, кырдьан, мөлтөөбүт, онон кыайан көрбөт эбит. Йосеф уолаттарын чугаһаппытыгар кинилэри сыллаа-быт уонна кууһуталаабыт. пИтиэннэ Йисраэль Йосефка эппит:
— Эн дьүһүҥҥүн да көрүөм диэн эрэммэтэҕим, оттон Таҥара эн оҕолоргун кытта көрдөрдө.
12Йосеф оҕолорун аҕатын түһэҕиттэн ылбыт уонна киниэхэ сиргэ диэри сүгүрүйбүт. 13 Йосеф иккиэннэрин: Эфраимы уҥа илиитигэр ылан Йисраэль хаҥаһыгар, Менашены хаҥас илиитигэр ылан Йисраэль уҥатыгар туттарбыт. 14 Онуоха Йисраэль уҥа илиитин ылан Эфраим төбөтүгэр уурбут, кини төһө да балыһын үрдүнэн, оттон хаҥас илиитин Менашеҕа. Кини Менаше бастакы оҕо буоларын билэ-билэ итинник гыммыт. 15Йосебы алҕаан эппит: «Мин өбүгэлэрим Авраһаам уонна Йицхаак Таҥа-ралара, оччоттон күн бүгүҥҥэ диэри миигин манаабыт Таҥара, 16туох баар хара дьайтан миигин абырыыр Аан-ньал бу уолаттары алҕаатын; кинилэргэ мин аатым уонна мин өбүгэлэрим Авраһаам, Йицхаак ааттара ааттаннын, бу сиргэ кинилэр үксүү тэнийдиннэр».
17Йосеф, аҕата уна илиитин Эфраим төбөтүгэр уурбутун көрөн, хараастыбыт. Кини аҕатын илиитин, Эфраим тө-бөтүттэн Менаше төбөтүгэр көһөрөөрү ылбыт, 18итиэннэ Йосеф аҕатыгар эппит:
— Аҕаа, маннык буолбатах, бу баар бастакы оҕом, кини төбөтүгэр уна илиигин уур.
19Онуоха аҕата хоруйдаан:
— Билэбин, тоойуом, билэбин, киниттэн эмиэ норуот тахсыаҕа, ону ааһан улуу норуот буолуоҕа. Оттон кыра инитэ кинитээҕэр ордук элбиэҕэ, киниттэн мунура суох ахсааннаах ыччат тэнийиэҕэ, — диэбит.
20Кини ол күн кинилэри алҕаан эппит:
— Эйигинэн Йисраэль алҕаан этиэҕэ: Танара эйигин Эфраимна уонна Менашеҕа холоонноох онордун, — диэн.
Итиэннэ Эфраимы Менаше иннигэр урут туруорбут.
21 Онтон Йисраэль Йосефка эппит:
— Дьэ, бу мин өлөрүм кэллэ. Танара эһигинниин буо-луоҕа уонна эһигини өбүгэлэргит сирдэригэр төннөрүөҕэ. 22Мин эйиэхэ, убайдаргыттан ордорон, Шехем сирин биэрэбин. Ол сири мин амарыайдартан кылыспынан уонна охпунан былдьаабытым.
Йааков уолаттарын ынырбыт уонна эппит:
“ — Түмсүн, кэлэр кэмнэ эһигини туох күүтэрин этиэм,
2хомуллун уонна истин, Йааков уолаттара,
аҕаҕытын Йисраэли болҕойун.
3 Реувен — мин улаханым. Эн бааргын — мин күүһүм, мин күүһүм үнүгэһэ,
барҕа баарым бастына, көмүскэлим үрдүгэ;
4 ол эрэн эн халаан уутун курдук ханылгын, бастыан суоҕа,
аҕаҥ оронугар тахсан, сытар олбохпун тэбистиҥ.
5 Шимеон уонна Левий — ини-биилэр, кырыктарын өргөһө — кылыстара.
6 кинилэр эйгэлэригэр киириэм суоҕа, кинилэр кэккэлэригэр
мин ытык аатым кыттыһыа суоҕа — уордайбыт омуннарыгар киһини өлөрөллөр, атаҕын иҥиирин быһа охсон оҕуһу кытта охтороллор.
7 Кырыктаах дьайдара кыраннын, уорааннаах уохтара умса бардын. кинилэри Йааков ууһугар ыскайдыам,
Йисраэль иһигэр тарҕатыам.
8 Йехуда, эйигин инилэриҥ айхаллыахтара.
Эн илииҥ өстөөхтөрүҥ сүнньүгэр,
эн аҕаҥ уолаттара эйиэхэ сүгүрүйүөхтэрэ.
9 Уолан хахай Йехуда
Уолум булду кыайа-хото тутаҕын.
Хахай курдук дархаһыйан, сүһүөҕүн бокутан сыппытын аймыах айылаах, ама, баар үһүө?
10 Шило кэлиэр диэри, норуоттар бэриниэхтэригэр диэри,
Йехуда баһылыыр тайаҕын ыһыктыбатын, дьаһалтатын намыраппатын.
11 Виноград лабаатыгар өсүөл оҕотун баайар, бастыҥ уохтаах отоҥҥо тыһы өсүөл оҕотун иҥэрэр, таҥаһын арыгыга сууйар,
уохтаах отон сүмэтигэр сайҕыыр.
12 Арыгыттан хараҕа килбэчийэр, үүттэн тииһэ маҥхайар.
13 Зевулон муора кытылыгар олохсуйуоҕа -онно уу ааллара тиксэллэр,
ол сир Сидуоҥҥа тиийэн муҥурданар.
14 Иссахаар — уу сүүрүгүн быыһыгар сытар бөҕөх өсүөл.
15 кини сынньанар үтүөтүн, сир кэрэтин көрбүт киһи. сүгэһэри уйунарга саннын нүксүппүт, иэс толугар бэриммит.
16 Даан норуотун салайыаҕа,
Йисраэль уустарыттан биирдэрин.
17 Даан — суол моҕойо, айан моһоло,
ат тилэҕин кэйиэҕэ, айанньыты суулларыаҕа.
18 Айыы Тойон, эн көмөҕөр эрэнэбин.
19 Г аады түөкүттэр түбүлүөхтэрэ эрээри, кини да хаалсыа суоҕа, ситиһиэҕэ.
20 Ашер аһа өлгөм, ыраахтааҕы аһын биэриэҕэ.
21 Нафталии — кэрэ лабаатын тэниппит көнүл таба.
22 Йосеф — үүнүү уола,
уу сыккыһыттан угуттанар, лабаалара эркини сабардыыллар.
23 кинини атаҕастаабыттара, ытыалаабыттара, охчуттар өстөспүттэрэ.
24 Ол эрэн кини оҕо кытаанах этэ, илиитин былчына сымса,
ол — Йааков илиитин күүһүттэн,
Йисраэль бөҕө Маныыһыта эмиэ онтон.
25 Кини — эн аҕан Танарата, эйиэхэ көмөлөһүө, Кини — модун, эйигин алгыаҕа:
Үөһэттэн халлаан алгыһынан,
Түгэҕэ көстүбэт дирин алгыһынан, эмпит эмсэххинэн, үөскээбит киэлигинэн,
26 былыргы хайалар алгыстарыттан, үйэлээх үрдэллэр үтүө көстүүлэриттэн үрдүк алгыһынан — аҕаҥ алгыһынан. ол барыта — Йосеф төбөтүгэр түстүн, убайдарыттан талыллыбыт чулуу дьулайыгар.
27 Бэнийэмиин адьырҕа бөрө: сарсыарда бултаабытын сиир, киэһэ тарпытын тиниктиир.
28 Бу— бары Йисраэль уустара уонна аҕалара эппит алгыстара. Уус уус аайы туспа алгыс.
29Кинилэргэ кэс тылын эппит:
— Мин дьоммор аттанан эрэбин, миигин Хет киһитэ Эфрон хонуутугар баар хаспахха өбүгэлэрбин кытта көмөөрүҥ. 30Били Авраһаам Хет киһититтэн Эфронтан хонууну кытта көмөргө анаан атыыласпыт, Ханаан си-ригэр Мамре иннигэр баар Махпела хонуутугар баар хаспахха. 31 Онно Авраһаамы, кини ойоҕун Саараны көм-пүттэрэ, онно Йицхаагы уонна кини ойоҕун Ривеканы көмпүттэрэ, мин онно Лияны көмпүтүм. 32 Ол хонууну уонна онно баар хаспаҕы Хет уолаттара атыылаа-быттара.
33 Йааков кэс тылын уолаттарыгар этэн баран оронугар сыппыт уонна өлбүт, өбүгэлэригэр аттаммыт.
50
Йосеф аҕатыгар саба түһэн ытыы-ытыы сирэйит-тэн сыллаабыт. 2Йосеф кулуттарыгар — эмчиттэр-гэ аҕатын этин бальзамныылларыгар соруйбут. Эмчиттэр Йисраэли бальзамнаабыттар. 3Түөрт күнэ туолбут — оччо күн бальзамныырга барар эбит. Эгиипэт олохтоохторо кинини аһыйан сэттэ уон күн ытаабыттар. 4Кутурҕан күннэрэ ааспыттарын кэннэ, Йосеф фараон чугаһынаа-ҕыларыгар эппит:
— Өскөтүн эһиги санааҕытын таба тайаммыт буоллар-бын, фараоҥҥа маннык этиҥ: 5«Аҕам: бу өлөн эрэбин, онон миигин Ханааҥҥа бэлэмнээбит хаспахпар кистээр, — диэн кэс тылын эппитэ. Онон, мин билигин баран аҕабын көмөн кэлиэхпин баҕарабын».
6 Фараон эппит:
— Тахсан аҕаҕын кистээ, андаҕаргын толорон.
7Йосеф аҕатын тахсыбыт. Кинини кытта фараон ку-луттара, фараон ууһун аҕа баһылыктара уонна Эгиипэт бары аҕа баһылыктара барсыбыттар. 8Ону тэҥэ Йосеф ууһа барыта, кини убайдара уонна аҕатын ууһа. Гошен сиригэр оҕолорун уонна кыра-бөдөҥ сүөһүлэрин хаал-ларбыттар. 9Кинини кытта көлөлөр уонна аттаах дьон барсыбыттар, онон сүрдээх үгүс кэтит кэккэ буолбут. 10Кинилэр Иорданы уҥуордаан Горен-Атадка тиийбиттэр, онно сүрдээх күүскэ ытаабыттар-соҥообуттар. Йосеф сэттэ күн устата аҕатын кутурҕанын тэрийбит. пХанаан олохтоохторо Горен-Атадка кутурҕаны көрөн: «Эгии-пэттэр ытабыллара ыар да эбит», — диэбиттэр. Ол иһин ол Иордан уҥуор сири Авел-Мицраим [Эгиипэттэр ыта-быллара] диэн ааттаабыттар. 12 Йааков уолаттара кини соруйбутун хоту оҥорбуттар. 13Уолаттара кинини Ханаан сиригэр таһаарбыттар уонна Мамре утары, Авраһаам Хет киһититтэн Эфронтан көмөргө анаан атыыласпыт сиригэр Махпелга баар хаспахха харайбыттар.
14Йосеф аҕатын көмөн баран Эгиипэккэ төннүбүт, кини уонна убайдара, итиэннэ кини аҕатын көмө барса сыл-дьыбыттар бары төннүбүттэр. 15Аҕалара өлбүтүн дьэ өйдөөн, Йосеф убайдара санааҕа ылларбыттар: «Арай, Йосеф абааһы көрдүн биһигини, итиэннэ биһиги оҥор-бут хара дьайбыт иһин иэстэһиэн баҕардын?» — диэн. 16Кинилэр Йосефка илдьит ыыппыттар: «Аҕаҥ өлүөн иннинэ кэс тылын эппитэ: 17«Йосефка этиҥ: убайдар-ыҥ буруйдарын-аньыыларын, эйиэхэ оҥорбут хара дьайыыларын бырастыы гын даа. Билигин бырастыы гын даа, эн аҕаҥ Таҥаратын кулуттарын буруйдарын». Ону эппиттэригэр Йосеф ытаабыт. 18Убайдара бэйэлэрэ кэлэн кини иннигэр сөһүргэстээбиттэр уонна: «Бу баа-рбыт, эн кулуттарыҥ», — диэбиттэр. 19Онуоха Йосеф эппит:
— Куттаныман, тоҕо диэтэххэ мин Танараттан куттана-бын. 20 Эһиги миигин утары хара санааны санаммыккыт, ол эрэн үгүс дьон олоҕун быыһыыр туһуттан Танара ону үтүө санааҕа кубулутта. 21Куттаныман — мин эһигини уонна оҕолоргутун аһатыам.
Кинилэри уоскуппут, санааларын хоту санарбыт.
22Йосеф аҕатын ууһун кытта Эгиипэккэ олорбут. Йосеф сүүс уон сыл олорбут. 23Кини Эфраим уолаттарын үһүс көлүөнэлэрин көрбүт, ол курдук Менаше уолун Махир уолаттара Йосеф түһэҕэр төрөөбүттэр. 24Йосеф убайда-рыгар эппит:
— Мин өлөн эрэбин, ол эрээри Танара кэлэн эһигини бу сиртэн Авраһаамна, Йицхаакка уонна Йааковка эппит сиригэр таһаарыаҕа.
25Йосеф Йисраэль уолаттарыгар кэс тылын эппит:
— Танара эһиэхэ кэлиэн кэлиэҕэ. Мин унуохпун ман-тан таһаарын.
26Йосеф сүүс уон саастааҕар өлбүт. Кини этин бальзам-наан баран Эгиипэт сиэринэн мас холбуйаҕа кистээбиттэр.